आनन्दाश्रममूद्रणाठयस्थमरन्धानां सूषवीपन्पु ।

8, [क <~ | 9, क

अआ

ग्रन्थनाम्‌ | मूल्यम्‌ । २६० १ गणेराथवरीषम्‌-सभाष्यम्‌। ... ,.. ` 9 २ सुद्राध्यायः-सायणाचार्यभट्रमास्करप्रणीतभाष्याम्ां संवरितः ३ पुरूषसक्तम्‌-सायणमाष्योपेतम्‌ । ४ योगरलनाकरः-वेदयकशाखीयग्रन्थोऽतीव पुरातनः | ष इज्ञावास्योपनिषतू-सदीकशांकरमाष्याय्युपेता । & केनोपनिषत्‌-सीकरशाकरमाष्यायुपेता । १ ७ काठकोपानिषत्‌-दीकाद्यसहितांकरभाष्योपेता । ... ५ ट प्रश्नोपनिषत्‌-सदीकरशचाकरभाष्यघषेता। ... ,.. १ ९ मुण्डकोपनिषत्‌-सदीकर्ाकरमाष्यदयुपेता । ... ... ° ° माण्डूकयोपनिषत्‌-सरीकशंकरभाष्यगोडपादीयकारिकायपेवा २ ११ एतरेयोपनिषत्‌-सदीकरराकरमाष्याचयुपैता । 2 अ १२ तैत्तिरीयोपनिषत्‌-सदीकशंकरमाष्यादयुपेता । ७ १३ तेत्तिरीयापनषद्धाष्यवातिकपू-रुरेश्राचाथरतं सरीकम्‌ । २ १४ छन्दोग्योपनिषत्‌-सरीकशांकरभष्योपेता । +

१५ वृहदारण्यकोपनिषत्‌-सरीकशंकरमाष्योपेता । ,.. ८ १६ बृहदारण्यकोपनिषद्भाष्यवा्षिंकम्‌-भागवयातकम्‌ । २२

१७ भ्वृताश्वतरोपानषतू-मावष्यदापकद्युपता। ... ... २ १८ सोरपराणम-भीमदुद्रैपायनप्रणीतम्‌ । उपपुराणम्‌ । ... ३ १९ रसरतनसमृचयः-भीमद्राग्मटाचा्ैविरवितः। वे्यकमन्थः। ३ २० जीवन्मुक्तिविवेकः-विद्यारण्यविरचेतः सरीकः । ... ३

२१ बह्मसज्ाणि-सटीकशांकरभष्योपेतानि भागदूयातकानि । १२

२२ श्रीभच्छंकरदिग्विजयः-विधारण्यछृतः) दीकारिप्पणीम्यां सहितः। ६

२३ वेयासकन्यायमालाविस्तरः-भारतीपीथेमुनिपरणीतः। ... १ २४ जेमिनीयन्यायमालाविस्तरः-प्रीमाधवपरणीतः। ... ८ २५ सृतसंहिता-माधवशृदीकेपिता । भागत्रयासिका । ... ११ २६ हस्त्यायर्वेदः-पटकाप्यमुनिषिरविवः । =. „.. ७

२७ वृन्द्माधवः-्रमदुवृ्दपणीतः । सदीकः । वेधकमन्थः । ६ २८ बह्वपुराणय-भीषद्व्यासविरधितम्‌ । प्रथमं महपुम्रणम्‌ । ६

[२]

अन्थनाम | मल्यम्‌ | रू आ २९ उपनिषदां सप॒च्चयः-रभानारायणशकरानन्दकतदीपिकासहितः) ६ १२ ३० न॒सिंहपुवों ्तरतापनी योपनिषतू-भाष्याययुपेता। ... १ १२ ६१ वबहदारण्यकोपनिषन्मिताक्षरा-भीनित्यानन्दमनिविरविता। २ १२ ३२ फेतरेभवाह्यणम्‌-सायणमाष्यसमेतम्‌ । मागयासकम्‌ ।...१० १०. ३१ धन्वन्तरीयनिघण्टुः-र्भाधन्वन्तरिविरचितः। वैद्यकयन्थः ६ ३४ श्रीमद्धगवदगीता-यांकरभष्योपेता । =... ... २ 9 ३४ श्रीमद्धगवदीता-सरीकरांकरमाष्योपेवा । ... ..+ ६ ¢ ६५ संगीतरत्नाकरः-शाङ्खदेवछृतः सदीको द्विभामः। गानशाखम्‌। १० ४ ३६ तेत्तिरीयारण्यकम्‌-सायणमाप्यसमेतं मागृहयासकम्‌ ! ९ १ ३७ तैत्तिरीयवाद्धणम्‌-सायणमाप्यसमेतं भाग्रयालकम्‌ 1... १४ ८ ३८ एेतरेयारण्यकम-सायणमाष्यस्हितम्‌ । ... ... ३ ० ३९ संस्काररलमाला-गोपीनाथमटदविरादता । मागदयासिका। १२ ८ ० संध्यामाप्यसम च्चयः -खण्डराजशीकृष्णपण्डितादिपणीतः। २ | ४१ अथिपराणमू-महरित्यासप्रणीतम्‌ । महपुराणम्‌ ... ५ ४ ४२ तैत्तिरीयसंहिता-सायणमाध्यसमेता । मागनवकालिका । ४८ १० ४३ वेयाकरणसिद्धान्तकारिकाः-मद्रजीदीकषिवरृताः सरीकाः। ० १२ ४४ श्रीमद्धमवदहीता-पेशाचमाष्यसमेता | = ... ... १ ८ ४५ श्रीमद्धगवदीता-मघुसूदनभीधरङूव्ीकोपिता। =... ५ ४ ४६ याज्ञवस्क्यस्म॒तिः-अपरार्करतदीकासतिता भागहरयातिका । ११ ४७ पातञ्चलयोगसू्राणि-मष्यवृततिमयां समेतानि । ... ६ - ° ४८ स्प्रतनिां सम॒च्चयः-अङ्खिरःपमृतिरपरविंशतिस्पृत्यामकः | ५ ° ४९ वायुपुराणपू-महर्षिव्यासप्रणीतम्‌ । महाप्राणम्‌ । ... ४ १२ ण्‌० यतीन्द्रमतदीपिका-भीनिवासदासछृता । प्रकारादीकोपेता । १ ४ ५१ सर्वदर्रनसंयहः-माधवाचायंप्रणीतः... ... ... २ 6 ५२ श्रीमदणेश्षमीता-नीट्कण्डछवरीकोप्ता। ... ... २ ७ ५३ स॒त्यापाढश्रौतसृजपू्‌- सत्याषाट पिरवितं भागद्शकालकम्‌ । २८ ५ ५४ मत्स्यपुराणपू्‌-भरीमदुदेपायनमुनिषणीतम्‌ । बहापुराणम्‌। ६ ° णण पुरुषार्थचिन्तामणिः-अठ्वरेह्युपाह्विष्णुमृक्तः। ४ ० ( ५६ नित्याषोडरिकाणंवः-माश्छररयोचीतदीकासदितः। ३ £

। अम ४६ ध =

आर

अन्थनाम । मूल्थपू । ९६०

५७ आचारभूषणम्‌-रहिरण्यकेश्याहूनिकमाकापाह्व्यम्बकषतम्‌ | ४

५८ आचारेन्दुः-पाटदइत्युपाहच्यम्बकपिरवचितः । ,., ¢

५९ श्राद्धमञ्जरी-रेठकरोपाहवापुमदरवरिरचिता । २

६० यतिधर्मसंयहः~विषश्वरसरखवतीरुनः ¦ ... ,, १

६१ गोतमप्रणीतधर्मस॒जरभ्‌-हरद कपरी कासमेतम्‌ । २

६२ ईरकेनकटगप्रशषमुण्डपाण्ड्कयानन्दवह्टी मगपनिषद्‌ः-सरीकाः२ &३ छान्दोग्योपनिषत्‌-रङ्रामानुजविरविनधकारिकेोपदा । 2४ वहदारण्यकोपनिषत्‌-रङ्करामानजविरवितप्रकाशिफेषेता &५ दाङ्ायनवबाह्यणम्‌-कणेदान्तगंतवाष्कृटराघ्वीयम्‌ । . .. ६६ काव्यप्रकाङः-उद्चयोतयपपदीपसहितः ।

2७ ब्वसूजाणि-दीपिकासमेतानि ।

६८ वृहृद्रह्संहिता-नारदपशचराान्तगता ।

६९ ज्ञानाणंवतन्बपू-ईश्रपोक्तम्‌ । तसशाश्चयरन्धः |

७० स्पृत्यथसारः-भ्रीधराचार्यविरवितः । ७१ वृह्यागतरङ्मगणा~जमहमहावरोचता भागहयोपेता । १ ७२ परिभाषन्दुरोखरः-पेधनाथकतयदाख्यरीकायुतः |

७६ गायजीपुरश्चरणपद्धतिः-भीमच्छंकराचार्थविरदिता |

~ द्राह्यायणगरद्न्ूजवात्तः-स्दुरछन्दृप्रणात्री |

७८ ब्रह्मसूच्रभाप्याथरलनमाछा-सुबरह्मण्यविरदिता |

७६ ईराकेनकठोपनिषदः-दिगम्बरानुचररूवव्याख्यासमेताः । ७७ वेदान्तसत्रमुक्तावाठेः-त्रह्नानन्दुसरखतीविरविता । ७८ निस्थलीसेतुः-नारायणमदविरवितः ।

७९ छन्दोग्योपमिषत्‌-मितक्षरष्यास्यासरता ।

८० वाकयवृात्तिः-भ्रीगच्छंकरा व्यता सटीक |

८१ आश्वलायनश्रोतसू्रम्‌-नारायणङतवतिसयेतम्‌ |

८२ बद्यसूच्वात्तिः-हरिदीक्षितविराशतः | ॥

८३ सक्षपरारीरकम्‌-ग्याख्यासदितं भागहयोपेतम्‌ ।

४४ उद्रतामोषः-अम्येकरोपहवासुदेवसालिपरणीतः |

८६५ ल्योगिर्निवन्ध ~रुरमहाऽशीरिदराजविरचिषः | ,,,

ऋ द = द क्ट ० द ~ ९ ० न्ड = ~

[ क ह ।

जि

¶ कठ &। कड्ि कि ® 9 क © छक 9 (४ क ९ @ ण्ट € 9 ्ट ल्ल ० ८ ॐ

> < 1 {क

ध 91

आनन्दाश्रमसस्कृतग्रन्थावटिः ।

1

1 + त 00

ग्रन्थाङ्कः ४८ अङ्किरःप्रभ्रतिवोधायनान्तानां सप्रविंशति- सख्यापितानां

इदं पस्तकमानन्दाश्रमस्थपण्डितेः सपठान्तर- - निर्दशं सशोधितम्‌ । ि तच्च बी० एण इत्युपपदधारोभिः विनायक गणेश आपटे इत्येतैः पुण्याख्यपत्तने आनन्दाश्रमसुद्रणाख्ये आयसाक्षरेगुद्रयित्वा प्रकाशितम्‌ |

पस्य यदय भण्ड, +

(४

दिती

[र

{चः ।

0 ~ ० 900 = \ |

व

शाडि्बादनज्कान्दाः १८५५१ खिस्तान्दाः १९२९,

( अध्य सव॑ऽधिकारा राजच्यासनादुसारेण स्वायत्तीकृताः ) मूर्यं सूपकपुञ्वक्भरू ( ₹० ५ ,) |

[२

५ ओश्षनसस्पृत्तिः ( ४६ ) फ, इति पंक्ञितम्‌-- रा. रा. ‹ महादेव निमणानी आपटे › इत्येतेषाम्‌ । ख. इति पक्ञितम्‌-- के. रा. रा. महादेव गोविन्द्‌ रानडे › इत्यतेषम्‌ | ग. इति संज्ञितम्‌-वे. शा. रा. * अनन्ताचायं गनेन्द्रगडकर › इत्येतेषाम्‌ । घ, इति सक्ञितम्‌-- रा. रा. : महादेव विमणाजी आपटे › इत्येतेषाम्‌ | ड, इति संन्लितम्‌--रा. रा. ‹ गुरुनी ' इत्यतेषम्‌ | ६ गोभिरस्मतिः ( ४९ ) क, इति सन्ञितम्‌--रा. रा. ' भण्णापतारेन विचूरकेर ' इत्येतेषाम्‌ । ख, इत सक्ञतम्‌--व. शा. रा. ' गङ्धाधरशाल्ा दातार्‌ इत्यतेषाम्‌ । ग, इति सेन्ञितम्‌--रा, रा. ‹ कुटुम्बदाच्ली मोडक › इत्येतेषम्‌ । ७ दक्षस्मृतिः (७२ ) फ, इति सज्ितम्‌--रा. रा. ° महादेव चिमणाजी आपटे › इत्येतेषाम्‌ । ख. ग, इति पेक्िते- कै, रा. रा. ‹ सहादेव गोविन्द रानडे › इत्येतेषाम्‌ । घ, इत स्ञितम्‌--व. शा. रा. ‹ गङ्गाषरशान्ली दातार › इत्येतेषाम्‌ । ड, इति सक्ञितम्‌--वे. शा. रा. रा. ‹ राघवाचायं रामानुन इत्येतेषाम्‌ । च, इति संत्ञितम्‌--रा. रा. ' अण्णासराहेव विचूरकर › इत्येतेषाम्‌ । छ. इति संज्ञितम्‌--रा. रा. ^ महदेव चिमणाजी आपटे › इत्येतेषाम्‌ ज, इति स्ञितम्‌-- वे, शा, रा. रा. “ मातेण्ड दीक्षित बडठीकर्‌ ' इत्येतेषाम्‌ । ८ देवलस्ृतिः ( ८५ ) कृ, इति सन्ञितम्‌--रा, रा, ‹ अण्णाप्राहेव विंचकर्‌ › इत्येतेषाम्‌ | ख. इत सक्ञितम्‌- वे, शा रा. ‹ अनन्ताचायं गनेन्द्रगडकर्‌ › इत्येतेषाम्‌ । ग, इति स्ञतम्‌--वे, शा. रा. रा, ‹ राघवाचायं रामानुज › इत्येतेषाम्‌ । घ, इति पेज्ञितम्‌-पे, शा, रा, रा, ‹ माण्ड दीक्षित बडरछीकर्‌ › इत्येतेषाम्‌ । ९ प्रजापतिस्मृतिः (९० ) कृ, इति सक्तितम्‌- वे. शा. रा. ' गङ्धाधरराखी दातार › इत्येतेषाम्‌ | ख. ईत स्ितम्‌-- वे. शा. रा. रा. ' राघवाचायें रामानुज › इत्येतेषाम्‌ | ॥ १० वृह्यमरमृतिः ( ९९ ) के, ३7 प्क्ञितम्‌ -रा. रा “महादेव विमणाजी आपटे इत्येतेषाम्‌ । रत्‌ तक्ञितम्‌--वे. रा. रा. रा. "गुरुजी! इत्येतेषाम्‌ | ग इते सन्ितम्‌--प, शा. रा. रा, मतेण्डदीक्षित बडढीकर › इत्येतेषाम्‌ |

[ ३ |

११ बृहस्पतिस्मृति; ( १०८ ) क, इति सक्ञितम्‌--रा. रा. (महादेव चिमणाजी जपैः इत्येतेषाम्‌ । ख. ग. इति पेक्निते- कर, रा. रा. (महादेव गोविन्द्‌ रानड' इत्येतेषाम्‌ । ध, इति सक्ञितम्‌- वे. शा. रा. “अनन्ताचायै गनेन्द्रएडकरः इत्येतेषाम्‌ | डः, इति ेज्ञितम्‌--वे, शा. रा, 'राधवाचायं रामानुज! इत्येतषूम्‌ । च, इति सत्तितम्‌-रा. रा. ' अण्णापताहैव रविचूरकर इत्वैतेषम्‌ | छ, इति सक्नितम्‌-वे. रा, रा. रा. ' मातिण्डदीक्षित षड्टीकर › इत्येतेषाम्‌ | १२ यपस्मृहिः ( ११२) क, इति संञितम्‌- वे, शा. रा, ‹ गङ्गधरशाल्ली दातार ' इत्यतेषम्‌ | ख, इति सेक्ञितम्‌-वे, शा, रा. रा, “राघवाचायं रामानुजः इत्येतेषाम्‌ | ग, इति सेज्ञितम्‌--रा. रा, ‹ अण्णासाहेव विचूरकर्‌ › इत्येतेषाम्‌ । १२३ लघुषिष्णुस्मृतिः ( ११७.) क, इति सङ्ितम्‌-- रा, रा. ' महादेव विमणानी आपटे ' इत्येतेषम्‌ । ख. इति संज्ञितम्‌--वे, शा, रा. रा, ‹ मतेण्डदीक्षित बडरीकर्‌ ' इत्येतेषाम्‌ । ग, इति सेक्नितम्‌--रा, रा, भण्णाप्ताहेव विचुरकर › इत्येतेषाम्‌ । घ. इति संक्नितम्‌- वे. शा. रा. रा. 'राधवाचायं रामुन इत्पतिषाम्‌ । डः. इति सृज्ञितम्‌- वे. ला. रा. ‹ गङ्धाधरशाच्ली दातार ' इत्येतेषम्‌ | च, इति सृत्ञितम्‌-- फे. रा. ‹ महादेवं गोविन्द्‌ रानडे, इत्येतेषाम्‌ | छ, इति सज्ञितम्‌-रा. रा. ° गर्न इत्यतेषाम्‌ | १४ ठघुश्ङ्धस्प्तिः ( १२४) क, इति स्नितम्‌--रा. रा. : भण्णाप्ताहूव िचूरकर्‌ ' इत्यषम्‌ | ति सेत्तितम्‌-वे. शा. शा. ‹ राघवाचायं रामानुन ' इत्येतेषम्‌ | १५ छघुल्ातेप्तपस्म्रावः ( १२८} क, इति सेन्ञितम्‌--वे. शा. रा. ' गङ्गाधरशासी दातार › इत्येतेषाम्‌ | ख. इति पेन्नितम्‌- रा. श, ‹ गङ्ाधर्‌ क्ष्ण आपटे › इत्येतेषाम्‌ | १६ छघुहारीतस्परतिः ( १३६) क, इति सेक्नितम्‌-रा. रा. “ महादेव चिमणाजीं आपटे ' इत्येतेषाम्‌ | ख, इति सेक्ञितम्‌--रा, रा, ‹ अण्णाततहेव विचूरकर + इत्येतेषाम्‌ । ग, इति स॑त्ितम्‌-प, शा, रा, ‹ राघवाचार्यं रामानुन ' इत्येतेषाम्‌ |

कि, कि

घ्‌, इति प्षन्ितम्‌--प, शा, रा, रार ' मातेष्डदाप्ित बडर्छकर्‌ ` इत्यतषाम्‌ | ..

(४,

१७ टध्वाश्वरयनस्मृतिः ( १४२ ) क, इति सृ्ञितम्‌- वे, शा. रा, ' गङ्घापरशाखी दातार इत्येतेषाम्‌ । ख. इति सत्ितम्‌- रा. रा. ‹ महदेव विमणानी आपटे ! इत्येतेषम्‌ | १८ ङिखितस्मृतिः ( १८२ ) फ, इति सज्ञितम्‌--रा. रा. ‹ अण्णाप्तहिष विचूरकर › इत्येतेषाम्‌ | ख. इति सेन्ितम्‌--कै. रा, रा. ' महादेव गोविन्द्‌ रानदे ' इत्यतेषाम्‌ | ग, इति तेन्ितम्‌--कै. रा. रा. ‹ महदिव गोविन्द्‌ रान इत्येतेषाम्‌ | घ, इति सक्ञितम्‌-वे. शा. रा. ‹ राघवाचार्य रामानः इत्येतेषाम्‌ । ङ, इति सेन्ञितम्‌-के. रा. रा. ‹ महदिव गोविन्द रानहे इत्येतेषाम्‌ | १९ वसिष्टस्मृतिः ( १८७) क, इति सक्षितम्‌-वे, शा, रा. ‹ मातिण्ड दित बडदधीकर › इत्येतेषाम्‌ । ख, इति संन्ञितम्‌--वे, शा. रा. ‹ गङ्ञाधरशास्ली दातार ' इत्येतेषाम्‌ । ग, इति पज्ञितम्‌-के. रा, रा. ‹ महादेव गोविन्द रानडे? इत्येतेषाम्‌ । घ, इति प्ितम्‌--वे. शा. रा. रा. ‹ मण्ड दीक्षित बडरलीकर ' इत्येतेषाम्‌ ङ, इति पज्ञितम्‌-कै, रा. रा. ' महदेव गोषिनद रान" इत्येतम्‌ | च, इति सृज्ञितम्‌- वे, शा. रा. ‹ गङ्गाधर दातार › इत्येषाम्‌ | छ, इति सेक्ञितमू्‌-वे. रा, रा, “गङ्गाषरशाल्ञ दातार › इत्येतेषाम्‌ । ९० वृद्धशातातपस्मृतिः (२३३) क, इति सेक्ितम्‌--रा. रा. ‹ महादेव जिमणाजी आटे ; इत्येतेषाम्‌ | ख, इति पज्ञितम्‌--रा. रा. “ अण्णाप्नाह् विचूरकर ' इत्येतेषाम्‌ | ग, इति सेक्ञित्रम्‌--रा. रा. ‹ महादेव चिमणानी आटे इत्येतेषाम्‌ । घ, इति सक्षितम्‌- प. शा. रा. (राधवाचारयं रामानुज › इत्येतेषाम्‌ | ङः, इति सृज्ञितम्‌-वे. शा. रा. ‹ गङ्गाधरदाल्ञी दातार ' इत्येतेष.म्‌ | च, इति पक्नितम्‌-पे. शा. रा. रा. ‹ मण्ड दीक्षित बडटीकर † इत्येतेषाम्‌ | २९ वृद्धहार॑तस्मतिः ( २३६ फ, इति प्ञितम्‌-रा. रा. महादेव विमणाजी आपटे इत्येतेषाम्‌ | ख, इति प्ञितम्‌-के. रा. रा. ‹ महादेव गोकिमद रानहे ' इत्येतेषम्‌ | २२ वेदव्यासस्मतिः ( ३५७) क, इति सज्ञितम्‌-वे, शा. रा. ‹ गङ्गापरशाल्ली दातार ? इत्येतेषाम्‌ | स्‌, इति सृङगितम्‌--के, रा, रा, ‹ महादेव गोद रानडे ' इत्येतेषाम्‌ |

| ५ ग, इति संत्ञितम्‌--कै. रा. रा. ‹ महदेव गोविन्द्‌ रानडे › हइत्येतेषम्‌। घ, इति सज्ितम्‌--रा. रा. ‹ महदिव चिमणाजी आपटे ' इत्येतेषम्‌ । ङ, इति सेत्नितम्‌-- कै. रा. रा. ‹ महादेव गोविन्द रानडे › इत्येतेषम्‌ | २३ शष्कषटिखितस्परतिः ( ३७२) कृ, इति सेत्ञितम्‌--रा. रा. ‹ अण्णापतहिब विचूरकर › इत्येतेषम्‌ | ख, इति संक्ञितम्‌--कै. रा. रा. ‹ महदिव गोविन्द्‌ रानडे ! इत्येतेषाम्‌ । ग, इति ृत्ञितम्‌-कै. रा. रा. ' महादेव गाकिन्द्‌ रानडे › इत्येतेषाम्‌ | घ, इति स्ज्ञतम्‌--षे. शा. स, ˆ राघवाचायं रामानुन › इत्येतेषाम्‌ | ङ, इति पेज्ञितम्‌-->, रा. रा. ' महदेव गोविन्द्‌ रानड ! इत्येतेषम्‌ | २४ ष्धस्मति; ( ३७४) तम्‌--रा. रा.“ महदेव चिमणाजी जपटे ' इत्येतेषम्‌ | ज्ञितम्‌-के. रा. रा. “ महादेव गोविन्द्‌ रानड › इत्येतेषाम्‌ | ज्ञितम्‌--के, रा. रा, महादेव गोविन्द्‌ रानडे › इत्येतेषाम्‌ । ्ञेतम्‌--रा, रा. “ अण्णाप्राहेव विचूरकर्‌ › इत्येतेषाम्‌ । सक्ञितम्‌--.रा. २ ‹ गङ्ग।धर छरष्ण आपटे ' इत्येतेषम्‌ | ्ञेतम्‌-वे. रा. रा. ‹ अनन्ताचायं गनेन्द्रधडकर्‌ ? इत्येतेषाम्‌ । ्नितम्‌--रा. रा. ‹ माऊरताहेव नगरकर्‌ † इत्येषाम्‌ | २५ शातातपस्पति ; (३९६ ) सज्ञितम्‌--रा. रा, ¦ महदेव चिमणानी अपटे ` इत्येतेषाम्‌ | सैज्ञितम्‌-के. रा. रा. महदेव गोविन्द्‌ रानडे › इत्येतेषम्‌ । ति सेन्ञितम्‌-- क, रा. रा. “ महादेव गािन्द्‌ र्‌।नड ! इत्येतेषाम्‌ | ति स्ञितम्‌--१, शा. रा, । मावण्ड दीक्षित बडशीकर्‌ ! इत्येतेषाम्‌ | ६ सवतेष्परतिः ( ४११) कृ, इति सितम्‌ -रा. रा. “ महादेव भिमणजी आट ' इत्यतेषम्‌ | ख. इति सेक्ितम्‌--रे. रा. रा. “ मक्लदेव गोविन्द्‌ रान ' इत्येतेषाम्‌ | ग, इति संन्नितम्‌- रा. रा. ‹ महादेव चिभणानी आपटे इत्यत्राम्‌ । घ, इति सृत्ितम्‌-रा रा. ¦ अण्णासाहव विचर › इत्येतेषम्‌ । ङ, इति स्ञितम्‌ः--प, शा, रा. ‹ राघवाचाय रामानुन › इत्येतेषाम्‌ | अ, इति संषितम्‌ -रा. रा. ‹ महष चिनणानी मादे ' इष्यताम्‌ | छ, ईत सक्ितमू्‌--१, र, रा. रा, ' मातण्ड दीक्ित्‌ बडर्छीक › ज्त्येतेषेम्‌ |

> ॐ ९५ ५१ 2:23 342

1. < * न

न्नी न््वकदी ॐ ९ (2 =

; ॐ

ॐ १, । ॐ ~> ¬33

2 $ ८५, ५ 243 ~> 21.

।

[ । [4५

[क्यो

{> |

९:

२७ वौधायन्यृतिः ( ४२५) फ, इति पृत्नितम्‌--फै, रा, रा. ‹ महादेव गोविन्द्‌ रानडे › इत्येतेषम्‌ | ख, इति सेक्नितम्‌-प. शा. रा. रघवाचाये रामातुन ' इत्येतेषाम्‌ |

समपियं स्मृतिपमृचयादशपुस्कोष्ठेदपत्रिका ।

® भ

अथ मुदितस्मतीनां वणानुक्रमतो नामनिर्देशः ।

१० ¶० अङ्गिरःसयृतिः ““ = १ {५ ह्ुातातपसूतिः ~ १२८ आतर्तहिता =“ ~“ ५ १६ दघुदुरीतस्परतिः.. ... १३६ अत्रिस्पृतिः _ ~ ““* £ {७ रष्वाबह्ायनस्पृतिः „~ १४२ आपस्तम्बः. „= ६५ १८ छिखितसपृत्तिः „^ „+ १८२ ५ ओआश्रनसस्मृतिः ... .„ ४६ १९ विषटस्मतिः „.“ „~ १८७ ६ गोभिरस्ृतिः „ . ४९ २० इृदध्ातातपस्मतिः ... २३२

€

७ द्क्स्पृतिः ^ ""” ५९ २१ हृदधहारीतस्माति; ... ..“ २३६

८ 24४) 8) जत

० [ब ६ ५ + वेदव्याप्मृति; ,“ ,.. २५७ ९ प्रजापातस्परतिः ... < ९० २३ शहृरिखितसति; 6 ९० बृह्यमसमूतिः .*, री च

११ वृहस्पति्पृतिः ... ... १०८ सृतिः "२७४ १२ यमस्मतिः „ .. ११२ २५ जातपसूपि ,.. ,. ३९६ १२ ठधुविष्णुस्मि; ... .... ११७ २९ सवोस्मृतिः ... „~ ४११ १४ टघुङ्सृतिः ... „~ १२४ २७ बोधायनस्तिः # =^ ४२५

६। [1

# ८, क ४ # १ ५५ “ तण परनि वृथधुादल्क्‌ न र 17 यं पिः एवाहम्‌ श्वत)

भथ सपृत्यभिहितिविषयाणामनक्रमणिका |

१ अथङ्किरःस्मृतिः

विषयाः;

मादद्राजादीन्रत्यङ्गिरस उक्तिः, अन्त्यजान्नमक्षणे द्विजन्मनां प्रायधि- तमु, चाण्डाटकूपमाण्डोद्कपनेप्राथ- धित्तामिधानम्‌ › अमेध्यदूषितनटपने प्रायश्चित्तम्‌, इच्छ्याऽमेध्यमक्षणेऽ- निच्छयाऽमेध्यमक्षणे च प्रायभित्तम्‌, बलकादीनां मांसभक्षणे प्रायधित्तम्‌ , पतितायुपद्ष्तूलिकादीनां शुद्धिनि-

पणम्‌ ) रजकादिसपर्श प्रायश्चित्तम्‌

शपाकमायगमने प्रायित्तम्‌ , उ क्यादिस्र आतुरस्य शुद्धयमिधा- नम्‌, पष्पवत्या आतुरायाः शुद्धिनि- रूपणम्‌ ,,... ,.. 9

्ारव्यदीषेतपततं लणां रनोदो- षेऽपि तद््रताचरणेऽभ्यनन्ञा, उच्छिः टस्य चाण्डाद्यदिष्पदं प्रायधित्तम्‌ , शवदुषितकूपोदकप्रारान प्रायश्चित्तम्‌, नीटीरषारणात्पष्यादिकर्मणां वेक स्यकथनम्‌ , नील्या रक्षणे किक्ये च ब्राह्मणस्य पातित्यमोधनम्‌ प्रमादानरी टीमध्यगमने प्रायश्चित्तम्‌ नी्युपहत- ््रस्यपतप्यभक्षणे प्रायश्चित्तम्‌ , पति- व्या व्रताचरणान्नरकप्रािः) रन. लयाः प्रेतायाः पे्ारादिकरणे नि षेधः; वेकारिकिरनःप्रादुमोदे क्लीणाम- शुचित्वामावनिरूपणम्‌,

पष्ठङ्काः

विषया; रनस्वलायाश्चण्डालादिस्प प्राय. धत्तम्‌, रनस्वलास्पशेप्रयधित्तानि, संहतानां बहनां मध्य एकस्याश्चिषव तदन्येषां दोषामावामिषानम्‌, पुरा. वि्पू्नोपहतकांस्यस्य॒शुद्धिनिरप- णम्‌, गवाध्ातादिकषंस्यहुद्धिः) पुर गप्यादना शुद्धिहेतवः, दंपत्यादी- तामन्तरागमने प्रायश्ित्तम्‌; मामं द्रज्नमोजिनः ूद्रलामिषानम्‌ शू द्ात्तमोजने निन्दा „^ ्रपपकोदिकतुनिन्दानिरूपणम्‌ , बह्मणाघन्रभक्षणे फलामिधानम्‌, सूत- ्किनो जल्पाने प्रायधितम्‌ , जन्मह नौ ब्रह्मणादीनाम्ञौचकाः) सतः पतक्रा्मोनिनां तियभ्योनिजन्मकथ- नम्‌, ूत्रोचारं कृत्वा जट्पनि प्राय धित्तम्‌, अरण्ये मूत्रपुरीपीचाख ्रव्यहस्तस्य शद्धिनिरूपणम्‌ म्ोचचरि मञ्ञानस्य प्रायश्चित्तम्‌, मोजनवाठेऽहचित्वप्र्ठौ निणयः, पञ्कतप्येन कुत्सितान्नमक्षणे कते प्रायश्चित्तम्‌ , पडक्तिभेद्निणयः) वेद त्तस्य दोषामावनिषपणम्‌ , अन्यग देषु पदुकाविस्जनतरिधानम्‌) सपा दकयानेऽधिकाशिनिरूपणम्‌ स्कर देषु मोजने प्रायथित्तम्‌) पुनम नो हक्षणम्‌, तद्भजने प्रायशिततम्‌)

पृ्ठङ्कः

५

२

विषयादुक्रमणिकषा |

नि~~ म

विषयाः

ख्ीघनोपजीविनामपेोगतिः, राजा यन्नमक्षणे फलामिधानम्‌ चण्डी सपो खीणां प्रायश्चित्तम्‌, दृष भव्यान्नानां दापतादनां निरूपणम्‌, जनापालादििस्यरो सनामिवानम्‌, अनापाहलक्षणम्‌, माहिषटक्षणम्‌, वृष- रक्षणम्‌, विवाहासाकन्याय। रनो- दशने मात्रादीनां नरकपातः, रनप्त- टायाः कन्यायाः पाणिग्रह दोषा. मिथानम्‌, पितृकमीणि माहिषादीनाम- माह्यत्वकथनम्‌) श्राद्धमोजने हरिर्ु-

एष्टङ्कः

विषयाः णा नोच्वारणीया इत्यादिविधिनि पणम्‌ | । अमक्ष्यादिम्षण प्रायश्चित्तम्‌, तू- दिकादिद्रग्याणां सङुद्धिः, रजस्वह-

(+ |

यारन्यान्यस्परँ प्रायशित्तम्‌, रनस्व.

टायशचण्डाखादिस्पशँं प्रायश्चित्ताभि-

धानम्‌, दिगकौत्याििसपश्चं सान-

विधिः, गोदुधादशुद्धरम्यनिरूपणम्‌,

| पोन्नपरायक्चित्तम्‌ ,.., त क = ~ ¢

| दावसूते सूतकप्राप्तो निणयः+ स्मू-

|

| त्यध्ययने फलामिषानम्‌ ....

॥ 2...

इत्यङ्किरःस्मृतिः |

२ अथाजिसंहिता |

(न त

त्रिषया

आते प्रति मुनीनां प्रधः, निमिः सहतः भाषणम्‌, स्दतिश्रवणफटा- ।भषानम्‌) गुववमाने फलकथनम्‌ , दनतानां पमाः, द्विजातीनां वृच्य्‌- भधानम्‌, शुदरधृत्तिनिरूपणम्‌, स्वध- माचरणे विनः फटामिधानम्‌, धर्म म्यपतानां दण्डे रज्ञः स्वर्गप्राप्तिः, सदाचारपरम्य दृद्रस्य स्वरग्राक्ि, जपहामािपु प्रवतमानस्य द्रस्य वधः; कतव्य इत्यामिधानम्‌ , क्षत्रविटपतन- हेतुना निरूपणम्‌ ।

ब्रह्मणस्य पातित्यहतवः,ब्रह्मण- तगं कारमामिध। पयज्ञनिरूप- णम्‌; प्रनापालनादरज्ञः प्ण्यप्राकिः,

प्ठङ्खाः |

विषयाः

| वतदक्रादनृमलयनाममिवानम्‌ वसा । देमल्यनां शुद्धिसाषनम्‌ , विपरस्ष णम्‌, अनपूयारक्षणम्‌ ) रोचलक्षणम्‌ , अनायाप्तठक्तणम्‌ + मद्हारक्षणम्‌ , दमदनयद्न्नणम्‌, द्यालक्षणम्‌, पृवा-

केरक्षणयुक्तस्य माक्षाभिधानम्‌ इ्टपूतय।रक्षणम्‌; यमनियमाना- भधानम्‌, अपुत्रेण पुत्रप्रतिनिषि; क य इत्यामधानम्‌; गयामहिमवणेनम्‌, यमाण्डस्थितोद्कपाने प्रायशिततम्‌,

| |

|

| | | ।

९ , प्रध्या प्रायथित्तम्‌, वृकश्वादिद्ट-

विषये प्रायध्चित्तम्‌ सत्तस्य श्वदुरनविषये प्रायभि-

४9 # 6

। तम्‌? नेतभद्गे प्रायित्तामिधानम्‌?

पष्ठा्क

पृष्टङ्काः

११

धिषयाङुक्रपणिका |

मिभ मोमा

विषया;

बाहणादुचछि्क्षणे प्रायश्चित्तम्‌, शपरसृष्टस्य स्नानविधिः, धोच्छिष्ट मक्ष प्रायश्‌ ; प्रमदाहिणप्र- प्राशने प्रायश्चित्तम्‌ अन्त्यश्रवादि- दूषितृहशुद्धिविधानम्‌, पूतकविषये नणयः ,.. ह

उष्टयादिकषीरपाने प्रायश्चित्तम्‌ , मूतकातरम्ष प्रायधित्तम्‌) विवाहो त्सवदिष्वन्तरा मृतमूतके निण॑यः, स्याधितादिनिलयपूतक्षिना निरूपणम्‌ , परिविसेः प्रायधित्तम्‌ , क्नवाम्‌-

नादि परिविदने दोषामावनिर्पणम्‌

वान्द्रायणविषिः, अतिकृच्ट- रिषेः, पणैकृच्छामिषनम्‌, प्तप नम्‌ , महापंतपनम्‌, तप्छच्छूषिषिः वेदिकङ्च्छ्तम्‌, इृच्छतिङ्च्छन- तम्‌, पराकततविधि') सौम्यृच्छा- मिधानम्‌; व्यापतकृतङ्च्छनिषहपणम्‌

खीशूद्रपतनहेतूनां निरूपणम्‌, भीवद्धतैकाया तताचरणेऽनपिकारः योषितां सद्‌ मेध्यत्वमित्यमिधानम्‌, अपात्रदानि निन्दा, आयपपत्रेणात्र दाने नरक इति निष्पणम्‌ = ^^

श्रद्ध मृम्मयपत्रऽत्रदानि नका मिधानम्‌, मोजे प्ननिण॑यः) यति- भिक्षादाने विधिनिपणम्‌) अनापदि भक्षाचरणे प्रायधित्त्‌ , वजत्रतरकष णम्‌ , पश्च महापातकानि, तत्राय ध्ित्ताना निरूपणम्‌; लीवधप्रायधि- तम्‌, रजनकादीनामत्रमक्षणे प्रायश्च.

पृष्ङ्क;

११

६३

१४

१५

विषयाः

तम्‌, अन्त्यनागमनादौ प्रायश्‌, चाण्डाटमाण्डोदकपाने प्रायश्चित्तम्‌ अन्त्यनादिंघ्ष्टा्मोनने प्राय- धितम्‌ चषण्डालन्नमोणने प्रायधि- तम्‌, चणण्डाटपरपृषृक्ष्योपरि फट. भक्षण प्रायथित्त्‌, एकवृक्पमार्ट- यत्राह्मणचण्डा्योमषये ब्राह्मणस्य फलमकषणे प्रायश्चित्तम्‌, स्छेच्छपुग- तभावोगमने प्रायश्चित्तम्‌, चण्डस- दिल्ीगमने प्रायश्चित्तम्‌ , तैलम्यक्त- दीनां विप्मू्रकृरणे प्रायश्चित्त , अप्त

दर्मषततौ चीणां पातियम्‌ अन्त्यनाना निहपण्‌, अन्त्यज

खीगमनादो प्रायधित्म्‌। म्टेच्छो तीविषयक्प्रायश्ततमिषानम्‌.बहा. त्ारपमुक्तखीविषयकप्रायधित्तामिः धानम्‌, चाण्डारपतषटोदकपाे प्राय. शित्त्‌) श्चणादिमिः पेदृकिकूपो- दकपने प्रायत्‌, प्रमादालुरषा- नादौ प्राय्चित्तमिधानम्‌, चितित्र ्टायाः प्रायश्चित्त, त्रहयदण्डहतानां प्कारिणेयः ,.. „^ मृकन्यनरानादिमिगेतानां पकारः; अतिदोहािमिरगोबधे प्रायश्चित्तम्‌ ्रङ्गादष्टणवादिमहानां निरूप- णम्‌, काष्टरोष्टारिमिगवधे प्रायश्च तम्‌, शरमोष्दिहनने प्रयधित्तम्‌ , मानौरादिहिपायं प्रायत्‌) दूषिः

तवापीकू्दनं शुद्धिकयनम्‌ ) गोदः

हनादिविषये दृद्धयमिधुनम्‌, ,..

९

पङ्क

९६

१७

४ विषयानुक्रमाभिका ।

(न्भ ककव |

विषयाः ७, ७५, षि [1 ए नप रेतोविप्प्ंसष्टक)पनदपाने प्रा

#

एषटङ्कः

विषयाः त्म्‌, अमिक्षस्तप्रायाश्चत्तम्‌, उषया

पृष्ठाङ्खाः

गधितम्‌ , रेतोविषमत्ादिदूषितकुम्म- न(दिपमारोहणे परायशित्तम ९ स्थजल्पानादौ प्रायश्चित्तामिधानम्‌ 2 आकरजद्रन्याणां शुद्धयमिधानम्‌)एकः 48 पडकत्युपविषटानां मध्य एकेन नीटीग्रहः 9 ण सर्वपाम्ुचित्वमित्यादिनिरूपणम्‌ › ` ० व मप णक मावनाधनम्‌ , शू्रेम्य आरनाडादिद््‌ व क व स एुरीषोत्गादो मोनघारणविषिः, 0 9 ग्रहणो द्ाहाटिषु नेमित्तिकदानाभिधा- पाने प्रायश्चित्तम्‌, आहितनमेहाप- | कवते यः ९, | मम्‌ क्षत्ादिदूननिरूपणम्‌

४ कन्यादानपररेत्ना, स्तवत्ररक्षणम्‌, पि श्राद्धे वजनीयत्राह्यणानाममिधानम्‌ २४

गुणत्व के । श्रद्धा ;, इम्दकषये ठणेऽधिकारः) परतितपपे प्रायध्धि- कि म १ वः + + भोजने चण्डालदिष प्रायश देवादिद्हविधानां ब्राह्मणानं पटुकेदयाभिगमने प्रायध्ित्तम्‌ , गवं रक्षणामिधानम्‌ , श्राद्धादिषु भ्योति- गमने प्रायश्चित्तम्‌, उद्क्यादिष्पश विद्‌ दित्राह्मणानामनहत्वनिरूपणम्‌, भरायशचित्तम्‌ " ९१ | आक्िकादित्रह्मणानामपृज्यत्वम्‌, ऋय.

रजस्वखयाः श्वानचण्डालदीनां कीतकन्यायाः पत्नीत्वामावबोधनम्‌, सपश रयधित््‌, रनस्वट्येोरन्योन्य. ब्रह्मणादितोयानां निरूपणम्‌ ‰.. २६ षप प्रायथित्तम्‌, उच्छिष्ट महागरुनिपतिऽन्दं॑तीर्थ्लानादि परायधचित्तम्‌, चम॑कारादिंसरशे प्राय न॒ कतेव्यमित्यादिविधिनिरूपणम्‌, [श्धत्तम्‌, शरपाकच्छयाधिगमे प्रायध्ि- स्मृतिधारणफरामिधानम्‌ ,,, २७ इत्यत्िसंहिता । र अथात्रस्पतिः |

भपय पृष्ठङ्काः | विषयाः पष्ठाङ्का, आने प्राते क्षीणां प्रषः, प्राणायाम. विधिनि पोमप्ररं

विवनरूपणम्‌) यामप्ररात्ता, भ्राणाया,

विषयानुक्रमणिका | ५ ` विषयाः प्रषः] विषयाः ` षर विषयाः एद्ङ्काः विषयाः पङ्काः मटक्षणम्‌ › प्राणायामकलम्‌ , ९८ | तानि ३२

नपयन्ञामिधानम्‌ः गायत्रीनाफ- जमक्ष्यभक्षणादिदोषाणं प्रायश्चि- चम्‌, अहर रुद्धयामवानन्‌, चान्दरय- सनिषूपणम्‌ „~ ,,. „.. ३३ णाविषि २९. 1 ध्यानप्रहं सनम्‌, नेषठिकधमोत्मच्य- कर्मविपाकाभिधानम्‌, बटात्कारादि वि # दूषित्लीणां आह्यमहयनिर्णयः ... ३० | 1 नात तकथनम्‌ः भान कांस्यादिद्भभ्याणां शुद्धिः, सववेद्पवि- तपत्या जत्विन्तरत्वामवानिम्‌.. ३२ त्राणाममिधानम्‌ ... क र. ध्यानप्रयोजननिरूपणम्‌, ध्यानल- सुवणेदानाद्पिशसा) रहस्यप्रायश्चि- षणम्‌ , योगस्य षडङ्घत्वामिषानम्‌... ३४ इत्यत्रिस्ृतिः। ४ अथाऽऽपस्तम्बस्मृतिः। विषयाः पृष्ठाः | विषयाः पृष्ठाङ्काः गोरोधनाक्िविषये प्रायश्चित्तम्‌, धित्तम्‌, अज्ञानाद्राह्मणोच्छिष्टमक्षणे गोहत्याप्रायश्चित्तानि ३९ | प्रायश्चित्तम्‌ . ^ ... ३८ गोबन्धने नारीकेरादिरज्ननां वैरयजात्यच्छिष्टमोजने प्रायध्ि- निषेधः, गोः शृङ्गादिभङ्गे प्रायधि- तम्‌, अन्त्योच्छिष्टाशने प्रायश्चित्तम्‌, त्म्‌, ओषधदानादिकिमनिमित्तायां धकाकोच्छिष्टमक्षणे प्रायधचित्त्‌, गोरपिपत्तौ दोषामावनिरूपणम्‌ , प्रपा- नीटीवल्रधारणे प्रायश्चित्तामिषानम्‌, दिषु जटपनि प्रायश्चित्तम्‌, अन्यानि प्रमादा्तीटीमध्यगमने प्रायश्चित्तम्‌, तकूपादिषु सानपानयोः प्रायश्चित्तम्‌ ३६६ | नीलीमक्षणे प्रायित्तम्‌ „.. .. ३९ उदकडद्धिनिरूपणम्‌, दुषितिग- वैकारिकरजःप्ादु मवि ल्रीणामङ्कु- पीकृपारदानां शद्धिः, इावदृषितकूपो चित्वामावनिरूपणम्‌? अन्त्यजादिस्प्ं द्कपानि प्रायदिचित्तम्‌, गृहेऽविज्ञात रनष्वलयाः प्रायश्ित्तम्‌, विवाहादिषु स्यान्त्यजातोनवप्तने प्रायारचत्तम्‌ , कन्याया रजेदशने प्रायश्चित्तम्‌, बालारिविषये प्रायधित्तम्‌ ३७ | उच्छिष्टादीनां संसै रजस्वङायाः चाण्डाटकूषनरपानादी प्रायधि- प्रायरिवत्तामिषानम्‌ „... „~. ४

तम्‌, पानादिषुदकयादिपंस्यो प्राय-

उदक्यारि्पश विप्रस्य प्रायि

६ विषयासुक्रपणिका |

विषयाः ृष्ठङ्काः| विषयाः पृषटङ्ः त्म्‌, चाण्डालदानां सेशे अत्रथ्याः दल्केन कन्यादाने दोषामिषानम्‌, परायशित्तमिथानम्‌, सुरादिदूषितकं- पुनम्बोयन्नमक्षणे प्रायधित्तम्‌, रनका- सयशुद्धिविषानम्‌, शद्रा्नभोजने नि- दत्नमक्षणे प्रायश्चित्तामिधानम्‌, उ- न्दानिर्पणम्‌ ... ^^ „.. ४१ | च्ठषटादीनां पपै प्रायश्चितम्‌ ... ४३.

सतो रप्रदीनां हणे दाषामावः, उदक्यागमने प्रायश्चित्तम्‌, अना- आपत्काटे शुद्रा्मोजने प्रायश्चित्त चान्तमुक्तीच्छि्टस्य चण्डालादिसरें मिधानम्‌ , भुञ्चानस्य विप्रस्य गुदर प्रायधित्तम्‌, म॒ञ्चानस्य शद्धिकाटामि- प्रायरिचित्तम्‌ , अपेयपान प्रायश्चित्तम्‌ , धानम्‌, मोक्षधिक्रारेणाममिषानम्‌ ४४ अभक्ष्यमक्षणे प्रायरिचत्तम्‌ ) गृहुस्थत्वं अगम्यागमने प्राया्चित्म्‌, अपरि. विकीषूणां सेन्यापतिनं परायरचित्तम्‌ भम. होत्रत्यागे प्रायधित्तम्‌ विवाहोत्सव. कषिकाकेशद्षिता्नभोजने प्रायसिचित्तम्‌ ४२ | दिष्वन्तरा मृतसूतके वशुद्धिविषा-

याजकाययन्नमोजने प्रायश्त्तम्‌, नम्‌... ,, ,... „... ४९

इत्यापस्तम्बर्पृतिः ।

५ अथोरनसस्पृति

1.8)

गनिम नोना ामकयाणायोणाणणियकनमभणन

विषया, पृष्ठङ्ः | विषया; पृष्ठङ्ः ॥ ५ ०, 9 क कोमजात्यन्तराणां नि +. तराणा पच्छृ्रक्षणम्‌ ५ 42. 0८ पणम्‌, तद्धमोमिधाने च ... ४७ इत्योशनसस्मतिः ।

[पीपी

६ अथ गोभिरस्पति ¦ |

कपप्यभकतकण्यानकतन्क य

विषया; पृष्ठङ्क; | विषयाः पृष्ठङ्ः उपवीतप्रमाणामिधानम्‌, अच- रूपणम्‌, कमेविरेषे द्भेविशेषाभि- मनविधिनिहूपणम्‌, वृद्धिश्राद्धं गोया- धानम्‌, दमेप्रमाणम्‌, देवादिपरिवियौ- दिमातणां पूजाविधिः, वसोधारारक्ष- विधिनिरूपणम्‌, पिनिप्रमाणम्‌; पि- णम्‌ =... „~ „~ „~ ४९ | ञनूल्या हक्षणम्‌; अक्रियायन्ञेविध्य-

[49 भ ^, [० वृद्धिश्राद्ध युन्राह्मणोपवेदननि- निरूपणम्‌; स्वशासतश्चयमुत्सूज्य १९

विषयानुक्रमणिका ।

७ विषयाः ष्ठाड्काः| विषयाः ए्ठङ्कः शालाश्रयाङ्गीकारे कर्म॑णो वैफल्यनोष. अय्यावन्यहोमे प्रायध्ित्तादिनिष- नमू) कम॑णोऽयथात्वे तावत्क पनः यः, मूतप्रवाचने पल्यप॑निषनि निे- कुयोदित्यादिविधिनिङ्पणम्‌, प्रधान यः, कायंवतोऽशनिहोबिणः प्रव्तन- स्याक्रियाया साङ्ग कमे पुनः कुया, । विषिः आ „, ,. „. ६३ दिल्यादिगोधनम्‌ ... „~ ^ ९० ि ि | गदभ वनि न ` 1 ्ः ्तिूलाचरे (रिभारालागिनागर गिः ॥ अकर #॥ त्िटक्तणम्‌, देशान्तरस्यादिविषये प- (4 रपत्तत्वद्‌पामावः, अन्न्याघानवयंः ९२ | कटपबधनम्‌ ; भर्विदाहनारण्यन्‌।र्‌ रामीगभरक्षणम्‌, अरण्याभान। पुनर्‌धानम्‌, अश्च त्रिणो माय।म्‌र्‌ण मिधानम्‌, प्रमन्यादनां प्रमाणम्‌, म- पिविनिहूपणम्‌ „... ,., ,.. ६४ न्थनविषिः =, “* ५ ५६ अद्धिहतरेण मायाद्‌ह आहिति- न ५५ व ५ 1 मेः बीतवछिमोयोयाश् त रि म कालाभिधानम्‌ ; क्षिप्रहोमेषु परित्मू- 0 हनादीनां निषेधः, अप्तमिद्धाञ्चिहवमे + क । ९५ रोगोत्पततिनिूपणम्‌) दन्तेथविन- अश्चिहेतिणो विदेशमरणे विषि- विधिः ..+ न क र ९९ | निह्पणम्‌ ० ६६ संध्य।पाप्नक्रिषिः „^, ९६ | आहितप्निमायमरणे पष्कार- रगज्ञ तपणविधिः “९७ | विदिः) सूतके सैष्यद्किभिणा त्यागः) 9.9. पोडराश्रद्धामिषानम्‌ , षाणमाक दादध्ययन्‌ फर्म ० =" ५८ | श्रद्रकाटः „..„ ६७ अ(उयस्थाटविषानम्‌, चरस्य श ८ स्यभिघानम्‌, 0 १ क अमावास्यानिणयः) जीवत्पितुक(- "न दिकिषये निणैयः.. „न व ६० | त त म ^< रङ्कुप्रमाणम्‌) पितुयन्ञामिषा- 1 न्‌ 1. ६१ | लमिवानूः जनाहायहकतणम्‌) हेम ।५0इनव(पणम्‌ एककमेविषये द्याव्ययाद्‌ पनरवानिम्‌ ०००५ = ०५० ६९

पकषानतर्‌मिधानम्‌, वेवहिकहोमविषये विदोषाभिवानम्‌ ,..

866 9889 भ भै^न्ब

९९

उपारम; फटानह्प्रणव्‌ › त्रत क[दना श्रवणाकमप क५वरषाम

८ विषयानुक्रमणिका |

विषयाः षठङ्काः | विषय: पृष्ठजः धानम्‌ „.. „~ „^ ७० | पशचङ्गानां निरूपणम्‌... ,. ७

इति गोभिरस्मृतिः |

ल पयय

७ अथ दक्षस्मरतिः।

1

विषया; पृषङ्काः विषयाः पाङ; उपनयनात्प्राबाटस्य मक्ष्याम- हस्थस्य विकमणां निषपणम्‌ ,... ७७ स्यादिविषये दोषामावः) नेष्िकोपकु- गृहस्यस्य गोप्यागोप्यवस्तुनिरः व।णकरतरह्मचारिणरमिधानम्‌, अनन पणम्‌ , अदेयवस्त्वभिधानम्‌ , न्याया- मणः प्रायाशवत्तानेरूपणम्‌ ,.. ७२ | गतदरभ्यस्य विनियोगाभिधानम्‌ ... ७८ जानां _ दिनङृत्यनिहपणम्‌) सरीगुणानां निरूपणम्‌ „... ७९

अतिः लनावा्वः; प्रतिःस्नायनः प्र दौचविष्यमिधानम्‌ , बह्याम्यन्त- शपा; अप्नेयादि्नानानाममिषानम्‌,

*\ १ ९ च, (५ + # 0 8 र भदन २[चस्य्‌ वध्यम्‌) गृहस्थ. प्रजापत्यादताथानेहपण ,,, ७६३ ^ . + + न ॥ दना बह्यदाद्धानंरूपणम्‌ ,,, ८०

ट + आचमनविषिः, देवादिकायौणां १ ह रतौ ॥ प र नन्ममूत्युनिमित्तकाशौचामिधान- 4 नं ५ ^... ® ^ क _ 4 स म्‌) राजत्विदीक्षितादीनां सचशोच

१ ए प्रकाराः, पाष्यवगेनिद्पणम्‌ ... ७४ ५ (वेरूपणम्‌ ; अस्नाताद्‌।नां स॒ताकेत्वेन

सलनीयमत्तिकामिधानम्‌ , तित्य- ह ५ धनम्‌) यन्ञाद्कम॑स्वर।चपवाद्‌;, ८१ सानमेदाः) काटविरेषे यम॒नायां यम-

तपंणविधिनिहणम्‌ „, ... ७९|| 0 वङग गृहाध्मिगां प्र््॑, अदा म ए ८९ भोजने नरकामिषानम्‌; विमागरी- ए खादिगुणयुक्तस्य गृहस्थस्य स्वगेप्रा- 1 4 पकथनम्‌ ) मृहस्यगुणानां निरूपणम्‌ , |. ४. ^ ८१ स्वाघ्यायाम्धप्तनावषे; ... „न ७६ य। तपतपययाः फएलाम॑षनम्‌ ) गृह्थो्तिकारकसुषावप्तूनामाभ- योगि देतपक्षामिषानम्‌ , अद्ध धानम्‌, गृहस्थस्य नव कमाणिः गृ तमतनिरूपणम्‌ ... .., ,.. <४

हति दक्षस्मति;।

फेम

8.१7. है ४9 11.88.

विषयानुक्रमणिका | ९. ८ अथ देवृष्पृतिः | विषयाः ृष्ठाङ्वाः | विषया पृष्ठाः त्िशड्कुटे शस्य वजेनीधत्वेनाभि. सीगाप्रायधित्त्‌, सच्छैवलादृगुही धानम्‌, ग्टेच्छैर्नतानां विप्रादीनाम- तस्य शद्धयमिधानम्‌., म्छेच्छैः सहो- पेयादिपानादौ प्रायशित्तनिदधपणम्‌ ; षितस्य प्रायशित्तम्‌ ८७ सिन्धुपीवीरपौराष्टादिदेशगमने प्रायः ¦ समायां ग्टेच्छस्परौ प्रायत्‌ , दिचत्तामिधानम्‌, बलाद्‌ पीकृतेत्या. म्छच्छत्वमापन्नाया मातुमरणे निणेयः दिविषये प्रायधित्तनिरूपणम्‌ ८९ ` भ्ट्च्छत्वमापन्नस्य पितमेरणे निण- महेच्छैवेरान्नी तस्य सवत्सरादुषि- | यः; पञ्चगनम्यावेधानम्‌, भ्यासक्ृतक्- तस्य शूद्रस्य प्रायश्चित्तविधिनिरूपः च्छमिधानम्‌, प्रायश्चित्ताथतिलहो णम्‌ , बदन्नीतक्षत्रियादीनां प्रायश्च सादिनिषूपणम्‌, भ्डेच्छवामे प्राय- तम्‌, बलान््डच्छैरनीतानां णां विषये थित्तष्‌,.. ,,„ ^ ,„ € प्रायधित्तम्‌ „^ „^+ ८६ | सांतपनङ्ृच्छम्‌ ; महासांतपनर- अन्योन्यंस्पे रनख्टायाः प्रा क्षणम्‌, पणेकृच्छरिषिः) तपकृच्छ्‌- यश्चित्तम्‌ , म्लेच्छेहेनानामभकष्यादिम भिधानम्‌› पादङ्ृच्छीनाममिषानम्‌ › षणे प्रायधित्तम्‌, ग्टेच्छाद्रम॑घारणे छच्छवान्द्रायणविविः ,., ... ८९ इति दवटस्प्रतिः। ९ अथ मरजापतिस्पृतिः। विषयाः पृष्ठकः विषया पृष्ठाः ब्रह्मणं प्रति स्विः प्रभ्नः; श्राद्धक ` व्राह्मणनिमन््रणम्‌ , श्राद्धा लामिधानम्‌ ^ ९० णानां निरूपण ९.३ वृद्धिभाद्धे फटनिरूपणम्‌, श्र श्राद्धे वउप्रह्मणाः, श्रद्धां द्कतुः प्रशसा; युगादीनाममिषानम्‌ , क्तुनियमाः) श्राद्धङातियमानिरूपणप्‌ › सक्रन्त्यादपवद् दानमाहूमानेदूष्‌- | श्रद्ध दमा ४ क ९.9 णम्‌, अष्टकाः दुषु पिण्डदूनविधिः ५ श्राद्धोपादेयानि, श्राद्धापाप्तना' श्राद्धदेशाः) श्राद्धपाकाहखीणा- याति पात्रानि .. = ९.९ ममिधानम्‌ ९२ | श्राद्धे कञ्याने) श्राद्ध माह्याने ९६

#

1) ^ ॥

१२ विषयानुक्रमणिका | १३ अथ छघ्रुविष्णुस्मृतिः । विषयाः पृष्टङ्गा | विषयाः; पृष्ठाङ्खाः परीमन्तोच्नयनम्‌, न(तकमीदिं | ्र्रनितधमाः १२५ [क [9 व) सकाराणाममिषानम्‌, कष्रियवेयो- भुप्रकाराः, कुटीचकादिमिक्णं सकाम तलवार "९७ | दक्तणानि, भिहुपत्ाणि, यतेः कोस्य- तःकृलयम्‌ , माध्याद्निः विधिः, ताय. नदाचायो दीना भि ® ® (५ न द १ र तनावेधनेदहपणम्‌ ४ १.१८ ध । = („क [+ न मि, श्र 1 निरूप. अतिथिप्तपयोमिषानम्‌ ; गृहमेषि- ते कर त्तभत । णम्‌ , वैद्यकम्‌ । न्‌ वृ।त्तभदेन चतुप्रकाराः; श्रातस्मा # १ । ग शद्रस्य पच्चयज्ञविधिनिखूयणम्‌ ; शूद्र तेकमाननुष्ठानं दाषामिषानम्‌ , वान- + प्रस्थवमामिधानम्‌ ८... ११९ | जातेदवविध्यवाधनम्‌ = „१२२ इति रपुविष्णुस्मृतिः । १४ अय टुशङ्कस्मृत्तिः। विषया; पृष्ठकः | विषयाः प्ष्ठाङ्ः [९ ४ न. इष्टपूतेकमेणोः फटामिधानम्‌ , चण्ड।रघटमध्यस्थनर्पाने प्राय- पादपप्रतोहणे फ़टनिरूपणम्‌ , गङ्गाया- धितम्‌, श्वानचाण्डालपरंसपशचँ रनस्व- म्थिपेपे स्वगमा्िः, वृषोत्सर्गः छाया; प्रायञचित्तम्‌, गवामधमङग एकोदि् परियन्य परवेणश्राद्भकरणे प्रायश्चित्तम्‌; गोरोधनाद्षु प्रायश्च दवान्‌ "(९४ | म्‌, जओषधदानादिकर्मनिरित्ताया चया; सपिण्डीकरणे निणेयः) गतौ दोषामावनिरपण १२१ आयपत्रेणान्नदाने दोषः, शरद्धमा- + (६ + । कतृनियमाः, नवश्राद्धादिमोजने प्राय- दतीराचिम्‌ ; अधवात्त्ता जप | १ क - ५ [अ ^ # (भअ > धित्तम्‌ , सपविप्रहतादी नां श्राद्धाचरणे हामादृक्रियाणां निन्दा; आलनः ५ 9. ~ ¢ (५ ® ^ ^ (~ निषेधः; त्रह्मषतिकरक्षणम्‌ , स्पृष्ट तकीणत्वद्रोने तिट्होमादिविधिनि. पराय्ित्तनिरूपणम्‌ १२९ । रूपणम्‌ 9 4२9

इति

घुश्धस्मृतिः ।

वरयवष्ण्डपवन्दद्सद

विषयानुक्रमणिका ।

, १५ अथ दपशातातपस्पतिः ।

विषयाः

रह्हत्याप्रायशित्तम्‌; सुरापाने प्रायशित्तम्‌ ; ब्राह्मणसुवभेह्रणे प्राय ितामिधानम्‌, गुर्दारामिगमनादिः प्रायशित्तम्‌; उष्टयादिक्षीरपाने प्राय- धत्तम्‌, अनुदकमूत्पुर्षकरणे प्राय श्ित्तमू, सृतवत्सायाः क्षीरपाने प्राय. धितम्‌; उपपातकामिधानम्‌

दद्रवधादौ प्रायश्चित्तम्‌, सगोत्रा सप्रवरयोर्विवाहे प्रायश्चित्तम्‌ , कन्या. परीक्षणम्‌, परिविततलक्षणं, छना दिषु विद्यमानेषु परिवेदने दोषामावानेद्प- णम्‌, वेद्विक्रयस्य षड्विधत्वम्‌; वेश्वदेवमङ्खत्वा भञ्चानस्य काकयोनि- सप्राधिनिरूपणम्‌

अतिथिरक्षणम्‌ ; भिक्षादीनां लक्ष णामिधानम्‌; म्यवायसेवने प्रनरनि तस्य नरकपातः, विवाहात््ाक्षन्याया रने-

वृष्टाः

भी

इति ठघ्रुश्ातातपस्पृतिः |

१६ अथ लघुहारीतस्मृतिः |

[~ 1, त -।

(9

थि |

षया

शादिविष्ठापंस्पर्शोऽपे (धरो)च्छि्ठस्य प्रायाश्चत्तम्‌) ऊर््चचिषटस्य क्।क- दिविष्ठास्पदी प्रायधित्तम्‌, रजश्व- खायाः श्ादिसपकै प्रायधित्तम्‌;,

विप्भू्ग्रहणादौ प्रायश्चित्तामिधानम्‌ ;

१२ विषयाः पृष्ठाङ्ञाः देने पितुभणहत्यानिख्पणम्‌, दन्त धावनविषिः १२० ` | बहश्रतविष दानामिानम्‌ | दानमोजनयाः सनिङृष्टतराह्मणव्यति- | क्रमे दोषः, खदष्टस्य प्रायाधित्तम्‌ । कमिदृटप्रायधित्तम्‌ , श्रद्धे ह्मणो | पवेरानविधिनिरूपणम्‌ ,... ,,. १३ | श्रद्धे दौहिवादीनां प्ररेसनम्‌, । वुतपकाल्तणम्‌ , देशविरोषात्संध्या- । फटविदपमिषानम्‌, गणान्नदिमो- ` मन॒ प्र्रद्धत्तम्‌) अत्तानात्ूतकरा- | नमाजने प्रायाश्चत्तम्‌; .... „१३२ । वितिदृक्षादिपस्पदी प्रायधित्तम्‌, | मण्डस्करण रदनिरूपणम्‌, जह्मणा- | दीनां रण्डलानि, अकेपक्रान्त्याः | एण्यक्राः „^ ^ „^ १६३ । दानप्ररेसा, बह्यकूषमिधानम्‌ लेहादनाऽनुग्रह्करणं दुषानेष्पणम्‌ १६४ विषय। पष्टङ्काः चण्डाोद्कपाने प्रायधित्तम्‌ {२६

# १

| | । वेरप्यादिना रिषन प्राय- धितम्‌ › त्रसू पिनोपस्पशेने पराय- ।

धत्तम्‌, ब्रह्यपूतरेण विन मोजे प्रायश्ित्तम्‌, शुदाज्नमोजने त्रह्मचा"

॥ न |

१४ दिषयाटुक्रमणिका | ` कषयः ्ष्ठाङकाः विषयाः ष्ठाः रिणः प्रायश्चित्तम्‌ ; क्षत्रियादीनाम्‌ एत्तिकाग्रहणविधिः, श्राद्धमोक्तनियमाः, च्छिष्टाशचने प्रायश्थित्तम्‌ , गवामभ्थि- । एकोदिषश्राद्धविधिनिदपणम्‌ १३९ मङगादौ परयश्चित््‌, परायधित्ाप् ` अरौचरपति निर्भयः, सृताशोचम्‌ मथविषय विशपानिधानम्‌ । २७ , आचायीदीनिैत्य जगी व्रता वियु

4 614 ज्यत इत्यादितिषिनिरूपणम्‌)कुतपाना- पणम्‌ , द्रव्यवृद्धविषये नियः, ॥ इ वानिति ` अविर ममिभानम्‌, राज आदनिषवः १४० उभयमुलीदाने फलाभिषानम्‌, अशौ- | राहून दानादनां विधानम्‌? चश्॑पाते निणेय ५ १२८ : नव्ाद्धलकेणम्‌ ; कुतपकार्य क्ष

परिणीतकन्याया; पपितगचनिवु णम्‌) ब्राद्ध्‌ दहगक्रट्त्य प्राज्चस्त्य. त्तिकालाभिधानम्‌ दायादा नेरूपणम्‌ ब्‌।धनम्‌, पितप्रतादफटनेरूपणम्‌, १४१

इति टघुहारीतस्मृतिः १७ अथ छध्वाष्वट।यनस्मृतिः |

विषया; टङ्कः | विषयाः ष्ठः आचासकरणम्‌, गृहस्यथम, | देवर्षिमतृतपणम्‌, १४६ ब्ह्मचरिषमौमिधानम्‌, ब्राह्मणस्य | अन्नङुदधयर वरवदेवविधिः १४७ षट्‌कमौणि, मलमत्रोत्समं गृहस्थादीनां मूतः अतिथिभ्यो भिक्षादानम्‌, दोचविधिनिरूपणम्‌, दन्तधावनम्‌; । पर्‌ात्रत्यागिनामामान्नदानविषिः, मो- सानवाधेः ,,^ | १४२ | जनवधः, उच्छष्टादिपपकं प्रायधि-

अश्क्तविषय मन्त्रल्नानामिधानम्‌; त्तम्‌ ग ५८ वल्लपारणविषिः, आचमनव्िधिः, । प्त्रचाटनविषिः, लहाक्तपर्युषि- सेध्योपापनम्‌ „न „~ „+ १४३ ¦ ताचमक्षणेऽम्वनुज्ञा, दुहित्रत्रमोजने

गायत्रीनपः; प्रातहौमविषिः, नरकामिवानम्‌, पायतनङ्त्यम्‌ ... १४९ अम्युपस्थानम्‌, सपिसरतपनमन्त, स्थाद्धीपाकविध्यमिधानम्‌... ११० काठ्ट्रये होमाप्तमथैस्य सायमाञ्याहु- । स्थल्यदीनां प्रमाणनिरूपणम्‌, तिविधानम्‌ ... .~ „~ {४४ | पूणपत्रस्यापनाद्कि्म॑निरूपणम्‌,.... १५१

आसत्रकालस्य होमहवयामिधानम्‌, आञ्योत्पवनम्‌; सुवपंस्कारारि परन्यसांनिष्ये होमस्य वैफस्यम्‌ , कमोमिघरानम्‌ ,.. १९२

क त», ‰ भ [प पोप्यवगोनेरूपणम्‌, मध्याहं स्नानादि. विधिः ब्रह्मयन्नविधानम्‌ „^ ,,,

| स्वरवणादिरोपीत्थपापनिहरणप्रा- {९९ यधित्ताहुतितिधानम्‌) अपनेप्धाना-

विषयादुक्रमागेका |

षया पष्ठङ्भाः क्षियः

दिकमनिषटपणम्‌, गमौधानपेस्कारक्िषिः१ ५२ दिभिः पािकादीनां दाहादिविधिः पुंसवनानवलामनप्तमिन्तान्तयनप- । सहानुख्रतयोः पित्रोः श्रद्ध शाक-

स्कारकथनम्‌) नातकमतस्कारः ... १९९ पाकाटिनिर्णेयः;नैित्तिकशराद्धकालाः, नामकरणम्‌, निष्क्रमणम्‌, अन्न- पुतकश्रतकयो; श्राद्धकमेनिषेधः, पापि

पारिनम्‌ = ^ "~ „^ {१६ ण्डचनिरूपणम्‌, पुपिण्डानां मृतो

१५

पष्ठङ्गाः

१७७

चौखविषिः ,... .... „““ १९७ चम्‌, पितरे पत्स्याऽऽङौचविधानम्‌ १७१

उपनयनप्रकरणम्‌ =... „१५८ छक निन्धप्रकरणम्‌, क्रियाही- महानाम्नयादिव्तानि (६० | नादीनां पदा ्ाचित्वामिधानम्‌, उपकमे .... १६१ | महिपियादिनातिनिरूपणम्‌, मोहाष उत्सननविधिः) गोदाने धेनिरूपणम्‌ १६२ । धवात्रिाहे प्रायधित्तम्‌, गोटकादि- विवाहकरणम्‌, गृहस्याः निन्धनात्यमिधानम्‌ शताः कन्यानिरी षणम्‌, लातकादीनां | ्राह्मगादीनां यजना्िमामिषानम्‌, मधुपकौचनवििः „~ „^ १६६ । क्कालेऽदचिसपदं शुद्धिनिसूपणम्‌ ; कन्यादानम्‌, वधृवरयो रक्ाय॑ | उदक्यादिस्परं लानाधमिधानम्‌ , अ-

कङ्कणवन्धनतिषिनिरूपणम्‌ , कन्यका. इनत उच्छ्टस्यशेने विरैषकथनम्‌

1१.11

कण्ठे मणिपूत्रन्धः, विवाहहोमः... १६४ वेदृधदू्िनहप्तेन तवग्रहे भरम.

गृहुपवेशविधानम्‌ त १६५ | दीनां हानिः, पर्देवाचकादीनां शुद्र पत्तकुमार्‌पवरानम्‌, जाकर त्वामिधानम्‌ ,

नियपप्रकरणम्‌.., ,.“ .-* {६६ श्राद्धुप्रकरणपर्‌ ,.. ५०५९

नान्दुश्राद्धकाटाभिषानम्‌, । पद्धित दणोपवेशनम्‌, आपनम्‌, ल्किकमणि वञ्यानि „, „१६७ | अर्युदूनम्‌

8४३€ @9 ४6

रेतकमै विधिनिरूपणम्‌, प्रेतवगणय । वितपूननम्‌ , मण्डल्कररणम्‌ , प. रपपत्रादीनामभिकारः, नहुदहन गि) अम्रीकरणम्‌ ; परििषणेऽधि- निषधः, ।पटज्ञालः) नवश्राद्धकाटः १६८ | कारिणः , अव्रनिवेदनम्‌ ,

रकः) दत्तः) चडर | गायत्रौनपादि) कृुष्वत्यादिपूक्त श्राद्धानि, पपिण्डाकरणाविषिः ... १६९ पाठः ्रह्मणतृततिपरशषः, पिण्डद्‌न्‌- चाण्डाठहुतविप्रसय षडब्दप्रायश्वत्त- विकर, पिण्डपृननम्‌ 1 म्‌, ्रट्वोपथन्तरिति व मरणे प्रयश्च | दक्षिणाप्रदानम्‌ , स्धावाचनम्‌

1

तम्‌, प्रायश्चितं विना प्रदहुन प्रेतकराः प्रभ॑नाः ब्राह्मणविपननम्‌ यस्य तैप्फ्यवोधनम्‌, ओपाप्नाम्या- | श्रदधोपयोगिषरकरणम्‌, श्राद्ध

१७२

१७२

१७४

१७९

१७६

१७७

१७८

१६ विषयानुक्रमणिका |

विषयाः ष्ठङ्कः विषयाः ष्ठङ्काः ९ > म,

तवै वरहम्ञकरणे कर्मणो वैफल्यम्‌ , ्ाद्धात्पवै कितरोस्तपेणेऽपोगतिः ,

® 9 भ ्ष्ठस्यानश्निकतवे कनिष्ठस्य सङ्गि | वागन न्दा श्रद्धकलिः) ता

म (५ & ®

कत्वेऽपनोकरणहोमेऽषिकारिनिभयः; १७९. ध्राद्धातिकरमे दोषाभिधानम्‌ „,.. १८०

। श्रद्ध ब्रह्मणप्तस्या, स्वश्ाखा-

इति टप्वाश्वलायनस्परतिः |

ति)

१८ अथ लिखितस्मरतिः।

शतिकः

विषयाः ष्ठाः, विषयाः ष्ठङ्ाः

इटपूतैकरमणोः पशे पादपानां ` धद्धं छता परश्राद्धभोनिनो प्रोपणे फटकथनम्‌, इटलक्षणम्‌ , निन्द्‌ श्राद्धकतृनियमाः, शराद्धमोक्त- ृषोत्पगफटनिरूपणम्‌ , गयारिरकत नियमा ; नवश्राद्धादिषु मृञ्चानस्य पिण्डदानफटम्‌ , षोडशा श्राद्धानि? यश्थित्त्‌ , सपवप्रहतादीनां धाद्ध- सकरान्त्यादिषु पण्डकस्यामिधानम्‌ १८१ कभ॑करण नेषैवः) तप्तकृच्छरविधिः)

0१ पतितन्नादिमाजन प्रायत्‌ ब्रहम पणम्‌ , अपत्रिणमिकोदिष्टश्राद्धविषा-

। _ ^ ^~ हदि सेहादिनाऽनुग्रहे दोषः ,... १८५ नम्‌ ॥। #& 9 ७९११ ९099 १ ८१ ध ५ र दमङृप्णानिनादीनां निमास्यता | दन्नवामनाद्‌ पर्वद्न द | तु न. भ [+ भाकबोषनम्‌; वृद्धो श्राद्ध्यविपिः ; मावनिरूपणम्‌ ; गोवघसमानि, च. करतुदकषादिविधदेवानाममिधानम्‌, श्र = ण्डह्घटोद्कपाने प्रायश्ित्त्‌ , अ-

ग

दधे न्मयपातेऽप्नद्‌नि नरकः १८४ ` दवितति नणयः „= "१८६ इति छासितस्मृतिः । १९ अथ वसिष्स्मृतिः |

[~

विषयाः ृष्ङ्काः | विषयाः पष्ठङ्ाः धमेनिज्ञासा, घम।चरणस्य फलय- णम्‌ , एनसिनिरूपणम्‌ ; पञ्च मह्‌ मिषानम्‌) धमेकक्षणम्‌, भायवतेरक्षः | प्रतकानि ५ =^ „^ {८५

विषयानुक्रमणिका |

विषयाः प्ष्ठङ्काः | विषयाः पृष्ठङ्काः उपपातकामिधानम्‌ , ब्रह्मादि णम्‌ , दूद्रात्ाम्यवहारे निन्दा ... १९८ विवाहानां लक्षणम्‌ , ब्रह्मणादीनामा- सत्पातरलक्षणम्‌ , अपत्पात्रदाने चाराः, ब्रह्मणादिवणौनां निष निन्दा › अज्ञहिना ढं न पिबिदिला- पणम्‌ १८८ | चाचारनिरूपणम्‌ , रिष्टब्ह्मणरक्ष. ब्राह्मणादीनां प्रषानकमाणि .... १८९ | णम्‌ , कऋयचारिषमाः ,.. ... १९९ ब्रह्मणस्य पातित्यहेतवः, छषि- गृहस्थधमां , २०० ध्मेनिरूषणम्‌ ,... „^ १९० | वानप्रस्थवमौः, प्रननितधर्माः... २०१ वाधुषिक्राचमक्षणे ब्रह्मणराजन्य- वेशवदेवादकिर्मनिरूपणम्‌ ,.. २०२ योनिषेधः, वाधुरिकलक्षणम्‌ , म्षिक- अतिथिपजनम्‌, अतसछ्ृतप्रमीते ृद्धियहणविधानम्‌ , अश्रोत्रियादीनां भ्या मागद्‌ानम्‌ , श्राद्ध ब्रा्मणंख्या २०६ शद्सधमत्वाभिकानम्‌ „= „~ १९१ श्राद्धमाननप्तमय हुविगुणानाम- आततायिवधे दषामावः, आत कथनम्‌ , कुतपकाल्क्षणम्‌ , श्राद्ध तायिनां कथनम्‌ , त्रिणाचिकेतादिपड्‌- कालाः, ब्रह्मणादीनामुपनयनकालः) क्तेपावनानां निरूपणम्‌ , परिष्क दण्डादिधारणम्‌ श, ६ णम्‌ , आचायंरक्तणम्‌) उपस खातकनतानि) वल्लारिधारणम्‌ २०१ विधिः ८ = „^ १९२ | स्नातेकाचारामिषानम्‌,;) उप(कम. स्वापादिषरु पुनराचमनविधिः) ध कटः ह 9. हेतगादीनां हाचित्वामिषानम्‌ ) तैन वेदाध्ययनस्यानध्यायाः) उपध्या- सादिपात्राणां शुद्धिः १९३ | यादत्तयोत्तरत आचायोदीनां गुर ूमिशुद्धिः मचादिमिः प्य त्वमिति निरूपणम्‌? -* "* २०७ शुद्ध्यमावनोधनम्‌ देवादितीधानिः पापकर्मससष्टानां मायादीनां पारः शद्सयाससकारे देतवमिधानेम्‌) मधुः त्यागः, बह्मणस्यप्रतिगराह्याणिः वृ- पकौदिषि पडुदिघ्ननम्‌ १९४ | द्भादिम्यो मागेप्य॒देयत्वकरथनम्‌ ; शावादतौचनिरूपणम्‌ „१९९ | विकित्प्कादीनामन्नमोजने निषेधः २०८ आत्रेयीयाः ,... १९६ | दुष्कृतकारिम्मोऽप्युचतादिभिन्षा- आचारूप्ररप्ता) हीनाचरस्य ग्रहणेऽम्यनुत्ञा देवद्रण्यादिषु कक(- निन्द्‌ .. „^ „^ „+ १९७ | दिपतिस्षटा्प्य इुद्धिकयनम्‌) पयु नद्यादिषु मूत्रप्रीषोत्प्रम निषेधः, पिताचन्नस्य शुद्धिनिखूपणम्‌ ..... २०९

२॥चाभत्तकादानम्‌ ) भौजने मुन्या- दीनां स्तस्या ब्रह्मगादीनां क्ष द

सदानपटाण्ड्वादिभक्षणे प्रायशः

तम्‌ , सेधिन्यादीनीं क्षीरपानादौ नि

१८

विषया; पेधनिरूपणम्‌ , श्वाविच्छकादिमंप- स्य मध्यत) दत्तकपरकरणम्‌ चितानां पतितानां प्र्युदधार्‌ ;; अथ व्यवहारः) राजमन्ति- णोधम); ...

प्रमाणस्य त्ेविध्यगोषनम्‌, गृह सेविरोधे सामनतपरत्ययादिविधानम्‌, सक्षिपकरणम्‌, सराधिखरूपनिष पणम्‌ , पक्षिणां परजातीयत्वेन ति धानम्‌, पाक्षिश्रवणविधिः

उद्राहकाछादिष्यनतानृन्ना; पपि

ए्रष्टङ्ः

क

रिषयालुक्रमणिको ।

विषयाः ्रह्मघप्राया्िततम्‌; गुरुतसगमनादि. २१० प्रायरत्तानां निरूपणम्‌... = ,,,* भ्रणहपायश्ित्तम्‌) राजम्याक्ि- पे प्रायश्चित्तानि, ब्रह्मणषुवणहरणे २११ प्रयभिततम्‌, कभविपाकमरदशैनम्‌ ्रह्मणीगमने दूद्र्य प्रायश्चित्त म्‌, वैरयादीनां बरह्मणीगमने प्राय. धित्तम्‌, दूद्रप्गततराह्मण्यादीनं प्राय- धत्तम्‌ „4 ब्राह्मणद्‌।रापिगमने प्रायश्चित्तम्‌ , गोवधे प्रायश्ित्तम्‌, कच्छतपकच्चं

+ (५

889

णा प्रशसा) जरसपुत्रादता रक्षणम्‌ २१६ यार्नहपणम्‌ ; शमाजारादहूनन भ्रा

घ्ातृणां दायविभागः... ध अप्तवणानां दायविभागः, अनश पमिधानम्‌; विवाहात्प्रकन्याय। रजोद्दाने पिवुदषः, वाष्दानोत्तर व्र सय पृश्चत्ये निणैयः त्राहितप्य शतस्य धनमान कमः) ब्रामणद्रभ्वस्य रज्ञाऽहायत्वा- भिवानम्‌, चण्डालादिनालनतरनिरू- प; 4 राजपमामिधानम्‌ ॥ दण्डयात्पग रज्ञ उपवाप्रादिक- थनम्‌ , अटण्डचदृण्डने पुर्‌ हितादैः प्रायश्चित्तम्‌, रानधृतद्ण्डानां गति निरूपणम्‌ भायध्ित्मकरणमू) अनभि धिङ्कतापर धे प्रायशित्त्‌) पूयाम्य दितसुशीमिनिमक्तपिषः प्रायधित्त्‌ युनलिरयावदन्तादीनं प्रायश्चित्तम्‌ ,

# ।

२१४ यशिततम्‌ › अयाज्ययाजनादिपरयथि त. ह अमिदस्तप्रायश्ित्तम्‌, वेश्वान- यौदषटीनां निषपणम्‌ , ब्रह्मचारेणः

४ @ थ 998

.. २१९ दलीगमने प्रायश्चित्तम्‌; रेतः प्रयत्नो-

त्मगादिविषये प्रायश्चित्तम्‌ , ब्रह्मच रितम पाशचनादो प्रायश्चित्तम्‌ .. आल्मत्यागिनः लेहास्ेतक्षियायां ९।६ , प्रायधित्तम्‌, आतमहननाध्यवप्ाय ९१७ प्रायश्चित्तम्‌, अधीयानानामन्तरा ग- मने प्रायश्चित्तम्‌) शवकृक्छुटदीनां मा. पादन प्रायश्चत्त्‌; शद्ष्टस्य प्रायः ध्ित्तनिरूपणम्‌, श्वचाण्डाङ्पति ९१८ तोपस्परने प्रायध्ित्म्‌, भूणहत्यायां प्रायथित्तन्तरकथनम्‌ , अपरः कृच वि = 0. न्द्रायणविषिः; अतिङृच्छरदि- निरूपणम्‌; इृच्छभां त्तरूपाणि

पृष्ठङ्क;

२१९

२२०

२२।

२९२

२२३

९२१४

विषयानुक्रमणिका

वषया; पष्ठः विषयाः प्टङ्कः रहस्यप्ायश्ित्तम्‌ „ ^. २२५ णां त्यागामावक्थनप्‌, सीणां पतन- साधारणपापक्षयापायामिधानम्‌ २२१ हेतवः, प्वेवेदपवित्रामिधानम्‌ ... २२९ वेदाध्ययनप्रशसा, .. .... २२१७ दानादीनां फटनिरूपणम्‌ , अति- माहादुद्िनिरपणम्‌ „~ २२८ | दानामिषानम्‌ . ,. ... २६० स्वयं विप्रतिपच्चादीनां दषितद्ली- प्राणागिहोत्रविधिः „, ,,, ५३१

दाति षामिष्स्मतिः

२० अथ वुद्धशातातपस्पृतिः ।

विषयाः ष्ठाः विषयाः ष्ठङ्कः ४ ध त्प

नहयकूचेविधिः, पूत्ोतपर्गे ततः एदि नरकः; उपवापि ने्ाज्ञना-

्

सतिभरंशाक्टं पिबतः प्रायधितम्‌.... २६२ दिधारणे खीणामम्यनृज्ञा,.. „.. २३४ व । (५ ९९२९ अमावस्या दतकाष्ठादीनां न. | ५ भ, [ष ^ पेषः, कमापे गडधतहिरण्यवख्चा- विधानम्‌ , प्रतायान्नदानम्‌, मातुःस- 4 ०१.५५.९ दिपरतिग्रहे दोषामावकयनम्‌, अन्याय-

पिण्डीकरणम्‌ , सपिण्डिड)ताविषिः,

५ (> भ ५, ७, [3 ल्म र †्वरेरि् नः म श्रद्ध द्विनेम्यो सम्मयपत्रेऽत्रदाने टन्बद्रन्येणीष्वदैहिककरणे फलामाव नरकामिषानम्‌ , वृषलाय श्रादधोच्छि. इत्यादिनिूपणम्‌ ... ... „^ २३१

इति दृदशातातपस्मरतिः

नि णण

२१ अथ हृद्धहरीतस्मृतिः

विषयाः ष्ठाः विषयाः ष्ठाः हारितं प्रत्यम्बरीपषस्योक्तिः; पर चक्रधारणामावे कर्मणो वेफस्य पोततमस्य सर्वोत्तमत्वेन वर्णनम्‌ .... २६६ बोधनम्‌ तपचक्रध(रणविषिः) श्रद्ध विष्णोदाप्यनिरूपणम्‌, दास्यरक्- र्खचकरध्पुण्ड्‌दरहितत्राह्मणमाज णामिषानम्‌; तापादिप्काराणां कत- ते पितृणां दुगेतिः ` ... .... २३९ व्यतवेन विधानम्‌... „.. „^. २१७ उष्वएण्ट्धर्शिविधिः २४० वैष्णवानां पञ्च सेपकाराः) आचा- र्टाटयङ्गषु केशवादीनां न्यासः

रक्षणम्‌, चकतदिषारणविपिः „... २३८ केशवदिमूतीना निरूपणम्‌ „. २४

९९

विषयाः; नामरसस्कारः.... न मन्तरसस्कारविधानम्‌ ,.. „^. विम्बदानविधिनिहूपणम्‌ मन्योगामिधानम्‌ ,... न्याप्विधिः, विष्णोध्यानादिनि. र्पणम्‌ ,.. । । प्राणायामविधेः, जपविध्यमिधा- नम्‌ , जपस्य फलम्‌ „^ प्रणवस्थविप्ण्वादिदेवतानां प्रति 7 2 0 णवाथेनिरूपणम्‌ , व्याहृत्यथा- मिधानम्‌ , स्वहूपादिधिवम॑स्य संपि. द्वुपायनिरूपणम्‌ = „.., नारायणपदस्याथामिधानम्‌ , वि- प्णुदास्यमहिमवणेनम्‌ , मनोरथंमविदि- त्वा जपकरणे सिद्धचमावादिनिष- पणम्‌ .... ,,., पञ्चाङ्न्याप्तविषिः | हरिष्याना- दिपुवकनपविधिनिरूपणम्‌ ,.. आयुष्कामा्थं नपादिविधिः, अष्टाक्षरमनोमाहात्म्यामिधानम्‌ ,... द्रादश्चाणेमनुनिरूपणम्‌ , तन्मन्च- जपस्य फलध्रतिः,,.+ ,,, „^ दादराणमनाक्रष्यादिकथनम्‌, त- न्मन्तरस्य जपाितिषि माटतीपष्पहमेन पवमिद्धिः) पटक्षरमनीविधानम्‌ , तन्मन्त्रस्य च्छ- न्दजादिनिरूपणम्‌.... „. पटक्षरमन्धरजपविधिः ष, धीराममन्त्रविधानम्‌ ...

1/6,

कन्ये

11/06,

89९8

प्रषङ्धः

२४१ २४३

“० १४४ ९4

. २४६

, ९४७

१४८

४९

„ ९९

२५१

५५

२९३

+ २५४

„ २५५

९२९६ २५७

विषयानुक्रमणिका |

विषयाः पृष्ठङ्ाः

्रीङष्णमन्तस्य विधानम्‌ ... २९२ वाराहुमन््विधिः, नारप्िहमनुवि- धानम्‌ ,.. ,„ ,,“ २११

- नरपिहमन््रामिषानम्‌ , तद्धयान- निरूपणं च॒ „^^ २६२

वामनमन्वामिषानम्‌ .... ... २६३

हयग्रीवमन्तरविधिनिरूपणम्‌ , प्री.

दृशेनमनुविधानम्‌ ,... २६४ विप्णोराराधनविषिः, प्रातःक

त्यम्‌ ,... = "= = २६९९ शोचविधिनिरूपणम्‌, स्रानादि

ति + - 3९

पव्तिधारणम्‌ , सध्यपक्षिःतपं णविधिनिरूपणम्‌) विष्णोराराधनाय तुटस्यादीनां प्चयः . २६५७ रक्पीनारायणस्य ध्यानामिषानम्‌ ; पञ्चोपनिषन्न्याप्तादिकथनम्‌, पययादि- पत्रेषूरीरचन्दनादीना रषः „^^

परमासन मधुपकोदिभिः पूज. नम्‌, आबरणदेवतानां पूजनम्‌ ,..

दशाङ्घधुपनिरूपणम्‌ , दीपविधिः, नेवेधविधिनिरूपणम्‌, नैषे्यिषये कोद्रवादिद्रव्याणां निषेधः „^

भुक्तवतो हरेराचमनाघुष्चाराणां कथनम्‌ , सप्योत्तं जपविधिः, प्रात रोपाप्तनविध्यनन्तरं॑होमविधिनिर- प 0, +

अम्बष्ठायनुरोमजातिनिषरूपणम्‌ ,

[११

२६८

२६९

२७०

२७१

प्रतिरोमजात्िकथनम्‌ , अपतदद्रव्यामि. वृनिपर ४९१४ 8 ®

४ ष्‌ ७ य्‌

9९९७

विषयातुक्रपाणेक

विषया,

जीविका यायावराद्ि्यभि- धानम्‌) अपतत्प्ति्रहादीनां निषेधः, महामागवतलक्षणम्‌ , तामपदेवतानं निरूपणम्‌, विप्रादीनां प्रतिग्रहादि- धमी; ,. „+ न २७२

अश्चिद्‌रदीनां हननम्‌; कामचारेण वततमानानां कृ्टादीनां विप्रवाप्तनम्‌, अन्यास्यद्ण्डनिषेथः, अटण्डयदण्ड- नािफलम्‌, दिषण्डादीनां निरूप. णम्‌) परदरन्यादिहरणे हप्तच्छेदादि- - विधानम्‌) मानकृादिकरणे दण्डनि- र्पणम्‌ ,.. „८ ग

जनेश्वरमामिधानम्‌, फठितर- प्दिच्छेदये शृारोप्णादिकयनम्‌; एथिवीपतिषमाः, सत्त्रज्षणम्‌ ,..

स्वहस्तरटसितारिभिः शा्तनपत्र- करणम्‌ ) रज्ञो निवासस्थानम्‌ , व्यव हारकमंस्ध्यकषस्यापनम्‌; सबन्ध- कादावृणे प्रतिमा वृद्धिरहणविषा- नम्‌, निषेनाधमर्भिकस्यणोपाकरणो- पायः, साक्तिनिहपणम्‌ ,मोग्यगोप्यमे. देनाऽभयदविष्यम्‌ „^ पुशकामाचङृत्‌ ऋणस्यादेतम्‌ ; पितुक्रणस्य पूत्रपत्रादिर्रदयत्वम्‌, दायविमागः, ल्लीषनरक्षणम्‌, अनुल- ननापत्यादीनां श्रीणां दायविचार्‌ः, वनस्थादीनां मागानहतवनिरूपणम्‌, विमागोत्तरमुतपननपत्रस्य त्रिमागवि पये निणेयः) सौमाक्रिादे निणेयः, ओरपरादिपत्राणाममिधानम्‌ „^+ २७७

२७१९

९७६

प्रजः

२१

------लनसणगणणकणानानणणक

विषयाः षङ्गः वेष्णवपमेनिषहपणम्‌ ,.. „^. २७८ न्िकादीना रक्षणम्‌ ... २७९ दास्यधमामिधानम्‌, वह्मचयौ- दीनमुपवीतपरस्या) वनप्यादीनामत्त रीयादिषारणम्‌ , २८० नानपरस्मधमाः) पन्यापलक्षणम्‌, उपाकमेविधिः ^“ „... २८१ हरेनेवषिधमिनिरूपणम्‌ › जब. दिषु हरिपूजनप्य केतेवयत्वेन विधा यज्ञरूपस्य॒विष्णोध्यानारकिय- त 1 उ. ५ विष्णोः पूनातरिषिः ,. .... २८४ पूजङ्गहोमविषानम्‌ ,.. „^ „ द्विनानामेव जाधमरिदा्ेनऽ- धिकारः, शाल्प्रामशिलाया महिमव- णनम्‌ , न्थाप्तविधिनिरूपणम्‌ ,.. २८७ विष्णो; पपयाव्रिधिः,.. ... २८८ महाभागवतप्रद्पा, अतिधिपून- नम्‌, निषिद्धतरूणाममिधानम्‌ , मोन. ने कोस्यपत्रस्य परिमाणम्‌ ,.. १८९ भोजने वटाशचत्थादिपणोमां निषेषः+ भोजने मधुत्ादिपात्राणां प्राशस्त्यवो- घनम्‌, मोजनविधिः, मोजननियम- परशब्दमपोशनादिपिनि पतित्या- मिषानम्‌, मोजन करजञमूढकादीनां निपेधःउत्तरापोद्चनादिविधिनिद्पम- म्‌, साप्य स्थानभेदेन सैध्यगुणाः पायमौपपतनविधिः विष्ुशयना.

९९०

२९१

न्क

२२

विषयामुक्रमणिका |

विषयाः दिविधिनिरूपणम्‌, ऋतो स्जीगमन- विधिः) ज्रीगमने क्ञ्यानिः विष्णुश यनोत्सवविधानम्‌ „ ... २९२ पविघ्रारोपणम्‌, पवित्रारोपणस्य फलम्‌, काके हरिपूननविषिनिरूप- णम्‌ ५. ९९ नृततिहूषूजनम्‌ ००५. २९8 ृिहपूजने फाभिधानम्‌ › पौणे-

कै क

मस्यां वामनाचेनम्‌ › व्यतीपाते हय. ्रीवाचेनविधिनिद्पणम्‌ ... ,,, ग्रहणादिषु वराहवपएुषो नारायणस्य प्पयोविधानम्‌; ... 9९१६ कृष्णाष्टम्यादिषु गोपाटङ्कप्णादीनां पूजनामिधानम्‌ ,... १९७ श्रीरामपूनाविषिः .... ... २९८ वैशाख्यां पोणेमास्यां पुरषोत्तम- पूजनम्‌; जन्माष्टम्यां इष्णपूजनम्‌ २९९ शरीष्णस्य दोरोत्पवविषिः; माद्र पद्द्राद्श्यां वामनप्‌जनम्‌,, . ३०१ ८ नारायणपूजनम्‌} वेदपारायण क्रवतख्यमिधानम्‌; रात्रौ होमवि- धिनिरूपणम्‌ . ३०२ माधवपृजनविधिः, विष्णुपृजनम्‌ ३०३ याघ्ोत्सवयोः फटनिरूपणम्‌ , स. वत्स्र्व महोत्सवविष्यमिधानम्‌ २०४ उत्सवाङ्गयागविधानम्‌ ३०५ अवभुयविध्यमिध्रानम्‌ ! नित्यो- तवे पृजाहोमादिविधिः . , ६०६ वैष्णवेटिविधिकथनम्‌ , पित्रादीनां

भ

पञ्चत्वे पुस्कारविषिः

पृष्ठङ्काः

[ह 8.३.। 6.9.01

२९.५१

ॐ$9

क

19.06 ॥

००५ २०७ |

विषयाः पृष्ठाङ्काः पिण्डदानम्‌, नारायणव; कते- - म्यत्वबोधनम्‌ ,.. ६.१० उदककुम्भदानादिनिरूपणम्‌ , साचि- कादीनां रक्षणामिषानम्‌, तामिल्ला- दिनरकाः पञ्च महापातकानि, समानि सुरापानप्तमानि, समितानि गुरुतल्पप्तमानि; अनुपातकानाम- भिघानम्‌, उपपातकानि... ,... ३१३ परकीणंपातकानि; पातकादीनां ङ- क्षणम्‌ › सपतमिप्रायधित्तम्‌ , जातानु- तापस्य प्रायध्ित्तेऽधिकारः, ब्रह्मह- प्रायश्चित्तम्‌... ,,.~ यागस्थक्षत्नियादिवधे प्रायश्चित्तम्‌, ब्रह्महत्यायाः प्रायथित्तान्तरनिरूषणम्‌, सुरापानादौ प्रायश्चित्तम्‌ ... सूतकाल्ादिमक्षणे प्रायश्ित्तम्‌; वृथा मांारनादिविषये प्रायश्चित्तम्‌ , विशिष्टस्य पतनहेतवः . ३१९ सुरापाने द्विनातीनां प्रायश्चित्तम्‌ , कामतः स्वणेहारिणः प्रायश्चित्तम्‌ , - अकामतो मगिन्यािषु सङृद्रमने प्रा यश्चित्तम्‌; कामतो मपिन्यािषु ग- मने प्रायश्चित्तम्‌ .... ॥ स्वदारास्वास्यगमने प्रायधित्तम्‌ , पुरुषादिगमने प्रायथित्तम्‌ , उदक्या- दिगमने प्रायधित्तम्‌ , संसरणं प्रा यथ्ित्तम्‌ ,.. 4 सीणां व्यभिचारे प्रायित्तम्‌ ,

9

६११

#9 9 ॥ 0. # 9 +

्रह्महुतया- सुवणेस्तेय- ११

8.00, 2.0.91

३१४

३१५९

३१७

१८

विपर्यानुक्रमणिका ।

1

विषयाः छषीगमने यत्यादीनां प्रायश्चितम्‌ , प्रायश्ित्ताकरणे फलाभिषानम्‌ , गोत. प्रायश्चित्तम्‌ , अयिदादिद्लीवधे दाषा- मावकथनम्‌, आततायिवधेऽदोषः

ब्ह्मदादिविषये प्रायधित्तान्तरकरः यनम्‌, रनघ्ठटादिततत प्रायश्चित्तम्‌ ; उच्छिष्टस्पशने प्रायधित्तम्‌ रजस्वासूतिकथोः पञ्चते चपना- दिसंश्कार;, चण्डाल।दिहतानां संष्का- रामिधानम्‌ , रनस्वलादिस्परे रनस्व- लायाः प्रायश्चित्तम्‌ , चण्डाट्पतितोद- कपाने प्रायश्चित्तम्‌, चण्डालपतितादी- नां गृहेष्वन्नमोजने प्रायधित्तम्‌ ....

चष्डाल्वाटिकायां स्वापादौ कृते प्रायधित्तम्‌ , शूष्रा्तादिमोजने प्राय- धत्तम्‌, अमेध्यरावादिद्‌ितकूष्य

पृष्टः

९१९

२२१

शदुध्यमिषानम्‌ , चण्डाल्पतितादिद्‌. `

पितपरातददेवहम्पाणां शुद्धिः

विष्णोरत्सवमध्ये विद्युत्स्तनितपं- भवादौ रशान्तिनिरूपणम्‌, अपेष्णव- स्थापितमधुपूदने वापुदेवे्टिविधानम्‌ भ द, ० ^, ^ थ पेनेरवेनतेयादीनां विम्बस्थापनम्‌

ेष्णवस्य वेष्णवर्दक्षाविषिः;

अवेष्णवनिपरपूननादो प्रायश्चित्त + नारोयण्यादीश्िविषिनिरूपणम्‌ ,.. , य्ञवपएषो वणेनम्‌, द्रभ्ययज्ञादीना निरूपणम्‌) नारायणेशिविधानम्‌ ,...

[क च, भ (0 0 0 ^

वापुदेवेष्टिः, वष्णवेष्टिविधिनिष्. पणम्‌

1१.1.8 8.2,

्िविधिकथनम्‌ , केदवादना

३९२

६२४

११

३२८

| विषयाः ¦ वणोमिधानम्‌ | केशवादीनामायुधानि, तहिम्बा-

दिषु गन्धादिभिः पूजनविधिः #०८।

भ, + १ वेमवेष्टविंधानम्‌, आननेष्िकथ

>

६ ६ ४ @ 9 + 00 /

¦ | ।.8 ।

| > .

| वेनतेयेशिनिरूपणम्‌ , वैष्वकपेने

नेिनिहषणम्‌ ^ गवतेष्टचमिधानम्‌, पष्ठः पकिति्िविधिः

0

विदिः

्षीरान्षियजनम्‌ द] रोत्सवविषिःः

विष्णोरत्धवविधिनिषपणप

(>

` उत््वस्य फट्श्चतिः.... विष्णुपूज(विधिः खीधमामिधानम्‌ ` ध मणण्डदुनां सङुद्धिः) मावदुषटा- दिद्रम्याणां प्रतिपादनम्‌ ,.

#

१18, क # छ ।81। । ॥१.॥.। 1.8.

कैन

| 1.2.7।

काछ्दृषटटक्षणम्‌ › . सप्तगदुष्टामि- -

धानम्‌ , नातिदुष्टकथनम्‌ , अमक्ष्यमो- क्वादीनां सपतगेनिषेधः ; वेष्णवधरम- निरूपणम्‌ =...

नव्विधेडयामिधानम्‌ , अथेपश्चक- निरूपणम्‌ , विष्णोराराघनम्‌ ।वेष्णव्‌- दक्षणम्‌ , वैष्णवस्य पातित्यहेतुनि रपणम्‌ =,

लकायतिकादीनां रक्षणम्‌, अमै. दिफविधिना विष्णुपूननच्छाण्डल्य. स्य शापामिधानम्‌,

2 8 #9 8

9959

पश्चरात्रोत्सव.

वेद्‌क्तविधिना

प्ट

३२९ २९०

२६१

३२२९

२३द्‌ ३२४.

३६९ २३६६ २२७

, ६२८

३३९ ६४०

३४४

२४५

~

३४६

४५

२४ विषयासुक्रमभिकां ।

7 क्रियाः ` कष्ठ्काः| विषयाः ` पृष ृषठङ्काः ¡ विषया; ्ठङ्काः

नारायणपूननाच्छण्डिल्यस्य' तद्धाम- वष्णवधमनिरूपणम्‌ ... ... ३९२

प्रा्धिनिरूपणम्‌ .... . २४८ | वैप्णवप्रदोप्ता... „= ^ ३९३ छ्वीधमोमिधानम्‌ , स्ह्गमनस्य महापापोपपापाचैरनितस्य वेष्ण-

फलम्‌ › गर्भिण्याः सहगमने निषेधः) कसय प्रायध्ित्तादिकयनम्‌ , अविष्णवा-

विधवाधर्माः , पलम्यां मृतायामश्चिहो- सभाजने निषेधः, वैष्णव णाचपू

त्रिणः कुशमस्थादिपलन्यन्तरेणा्िहो- जने नरकपातः, शराद्धकमेणि हय-

घधारणविधानम्‌ ,, „... ६४९ | पितान्नहानासित्‌णां विष्णोः स्थान-

चक्रादिषारणविधिः, एष्ड्क्रिया- मिधानम्‌ ; मन्तरदीक्षारहितस्य वेष्ण- वस्य मन्त्रादिविषये तिद्ध्यमावकथनम्‌ ३९०

भ

प्रातिः बि छ 9 1115, ^ .0 0 1 .0.6.। अमादिश्राद्धकफारछाः, एकादा

क [9 ४) ¢ ‰

पन्नाः ब्राद्धनिषधः, केन्णववमाम-

६५४

वैष्णवर्दक्षाविधिः „... „+ ३९१ | धानम्‌ ; एतच्छाच्स्य फल्श्चतिः.... ३५१ इति वृद्धहारौतस्मृतिः । २२ अथ बेदव्यासस्मृतिः। विषयाः । पृष्ठङ्काः | विषयाः पृष्ठाङ्काः पमाचरणदेश्षः , ब्राह्मणादिवणौनां पतितरताथमेनिरूपणम्‌) पवोह्‌- निषपणम्‌ , अनुखोमविोमनातीनां कृत्यम्‌ ,.. „~ „^~ „~ ३६२ कथनम्‌ , गमोधानादिततस्कछाराणां स्रानादििधिपरतिपादनम्‌, तपण- निरूपणम्‌ =. „^ २९७ | विधिः ~ “ „^ ६३ पंसवादिपंस्कारकाद्यः; ब्रह्मचारि. पाकयज्गादिविधिनिरूपणम्‌ ... ६६४ मोः „= ~ „+ „~ ६९८ | अतियिपूननम्‌ , अमोज्यान्नानां नताचरणाननैष्ठिकन्रहचारिणो बरहम निरूपणम्‌ ; द्रे नापितादयो मो. सायुऽ्यफलम्‌ › समावतेनम्‌ , विवाह उ्या्ता इत्यादिकिथनम्‌ ) भस्यामक्षय. विधिः ,.. „न ~ „^. २९९ | प्रकरणम्‌ इ 9३ ्षत्नियादिकन्याविवाहे विप्रादी- भोजनविविः... „.. „^ ३६६ नामधिकारः+ गृहरस्थघमेनिरूपणम्‌, गृहस्थाश्चमप्र्सातीयेनिरूपणम्‌; क्लीधमाभिषानम्‌... „ल ,.. ३६०| दानपमेघरकृरणम्‌ ,.. ... ६६७

खीणां नित्यकभकथनम्‌ , रभस्व दाषमेनिरूपणम ,...

न्नै ओ 9.

.,. ६६१ | निरूपणम्‌ „+

ृनदक्षयादिषु दानप्रद्प्ा, सत्पत्राणां ५९ ३९ <

विषयानुक्रमणि्ना ।

विषयाः षठङ्काः| विपथः पृष्ठः बाह्मणानां दण) ब्रह्मण्‌. | दोषामिभरान्‌ , शूद्रा्मोजने फट- शरात्ननम्‌ ,.. ९६९ | निरूपणम्‌ = ,. ,,„ ,.. ३७० एकपङ्कत्य; विषमात्नद्‌नि ब्रहमहत्या- | हति वेदव्यासस्मृतिः | २३ अथ शङ्खिखितस्पृति विषयाः ष्ठः; | क्षिया: ष्ठाः वशवदेवमकत्वैव मुञ्चानस्य कक्र- | पूजनम्‌, परा्नभोजने निषेधः, रान- गनिप्राधिरिति निद्पणम्‌, अतिधि- | पररा, व्राह्णप्ररेप्तम्‌ .... ३७३ इति शङ्गलिखितस्थरातिः। २४ अथ सष्कस्पृतिः। विषयाः पृष्ठकः ! विषयाः पृष्ठङ्काः ब्राह्मणानां काणि , पुंपवनाि प्रणादीनां ल्तेणम्‌, प्यानधोगनिह- सस्काराणाममिधानम्‌ , तब्राह्मणादी- पणम्‌ ,. „^ „^ „^+ ३७९ नामुपनयनकेष्यः ^ „^ ६७४ | नित्यनेमित्तिकाष्लिनानां सक्तणानि ३८१ ब्राह्मणाद्पनयने मौज्ञ्यादीनं ति क्रियसानविधिः ,„ „., ३८१ = रिथमः, वेदाध्ययन. । आशमिनविधि(नरूपणम्‌ .... ३८२ विधिः अनध्यायः =, “३७९ | चअरमपणम्‌ .. ... ,.. ६८६ 09 | गायत्राजप्ैधि गायत्री ब्रह्यादिविदाह्चनां रक्षणम्‌; व्राह्मण | | पर्थ प्प्‌, गायत्रीहामादमीषट- दीनामप्तवभकन्यापरिणयेऽधिकारः, वि, गायनाः प्त शदरापरिणये द्विजातीनां निषेषः ,... ६५६ | चच ९८४ पञ्च मह्‌ःयज्ञः ; यहश्रमिणां प्र | = ष इ ९८९ शप्ता, अतिमिप्जनादगृहस्यस्य स्वगौ. | मिधानम्‌ ३७७ यणाः) पड्किपवनत्राह्मणानां निरु- नप्रस्थमेनिरूपणम्‌ ,यत्तिपरक- पण्‌, प्रद, रहस्या, श्राद्ध रणम्‌ ; यतिमः, पतिपात्राणि .... ३७८ | उग्रगनधारदन्वाणा वननम्‌ ,.., ३८६

यत्याचार१५नय्‌, त्रमाचमद्न्षमय)

॥ + ।

भद्ध व्थदव्याणाममिवानम्‌,

ˆ २६

विषया; श्राद्धोपदेयानि, धाद्धदेश्याः, म्डेच्छ देशादौ श्राद्धाचरणे निषेधः... अरौचप्रकरणम्‌ ्रव्यदुद्धिधकरणम्‌, सन्मयादिपा वाणां शुद्धिः) मृक्तमणिप्रबाहानां शुद्धिनिरूपणम्‌ , यत्ञपात्राणां शुद्धिः) वरपाद्‌ा च शद्धः

ह

वन्दा ना द्द्यम्‌) [त

यासादीनां डुद्धिः, स्वराय्यादीनां ड- द्धनिरूपणम्‌, गृहस्थादीनां हौचवि. धिः; महापातक्रनां संहुदृध्यम द्वद्‌- राञ्दव्र निरूपणम्‌ 1

कूटभ्ष्ादिविषये त्रताभिधानम्‌; सञ्च पादिवधे वतनिषूपणम्‌ , गवाध-

®9& 9

099

8§¢४

पि | 9 1 ै

„ ३८८ | क्षणे त्रतानिरूपणम्‌ =,

विपयालुक्पणिका |

(कतनम [कावरनाववालताकाकवकषक ००००।००।००

पृष्ठा |

विषया; पह्‌।र संवत्छरनतविधानम्‌, छणाद्य- पहारे वरतनिरूपणम्‌ , पटण्ड्वादिम,

पष्टङ्का

६८७ | ३९१ | विवत्सादीनां क्षीरपाने व्रतामिषानम्‌, शृद्ाीनामत्तमोजने नतनिरूपणम्‌ पार वच्छ सश्चद्धय प्वत्मर । वतम्‌ , काकोच्छिष्ठादिमक्षणे तताभि-

२९१

२८९

पङ्क्त्य॒पविष्ट(दिषु

| विधमादिदाने | त्रतनिरूपणम्‌ 1 | |

९.

१78

अधमषेणत्रन्‌म्‌ ; पराकनतम्‌, वार. णङ्च्छर वेयः; अतिर्छच्छ , सांतपन्‌-

३९०

| ङ्द मषानम्‌ १९१४ ४88 २९.४ ति शङ्कस्शतिः। २५ अथ शा्तातवस्पृतिः | पषठाङ्काः भिषया; ठङ्ाः प्रायश्चित्तम्‌. गोवधात्कुषठरोगस्तत्पात-

प्रायाथत्तस्य फम्‌, दुप्कमैजरी गाणे जप्यादिभिः शम इत्यादिकथ नम्‌, म्हापपाककुष्ठादिरमाणामूत्प- रिति निरूपणम्‌, उपपापाज्ल- द्रादिञ्घीनासुत्वात्तः, पापादृण्ड(प

तानकार्दाना प्राहूमोव इत्यादिकिथनम्‌

गोदानाद्रिविधिः, वृषभदानम्‌; गोचमेदानपिषिः, अश्वदानादीनां नि. रूपणम्‌ , प्रायश्चत्तािधेः कमवपाक्ः, नरकप्यान्ते बह्यहा पाण्डुकुष्ठी मवति तत्पातकशचान्तये

` कविशुद्यथं प्रायश्चित्तम्‌ „„ ३९८ ¦ पितृहत्यया चेतनाहीनस्तच्छान्तय्य प्रायध्ित्तम्‌ , बारुहत्यादिदोषादवन््या.

। दिवी गस्तदपनोद्‌नाय प्रायश्चित्तम्‌, ,.

२९६ . शद्ररक्षणम्‌ महारतिश््रयोरैश्षणम्‌, । राजहा क्षयरोगी स्यात्तदोषापनुत्तये गो.

मृहिरण्यादिप्रदानम्‌ शद्रहन्ता द्ण्डा*

६९७ । पतानकयुतो भवति, तत्पापदयान्तये

परानपत्यादिनिरूपणम्‌ ,५ ४०१

उषटूवधाद्वृतस्वरम्तत्पाप्विशुद्‌-

३९९

४ 9 9

विषयसुक्रमणिका |

#

१७ विषयाः पृष्ठाः क्षिया; पृष्ठ्यः ध्यै कप्रनफषदानम्‌, महिप्यादिह- दुषवेनदानमः इकषविकरारायपहरणा- ननात्कृप्णगुद्पादीनामुपत्तिनतच्छ- | दुरा रोगोत्पप्तिनिर्पणं तदोषशा त्यय मह्यादिदाननिरूपणम्‌ =... ४०१ | ्तये गुडपरन्वादिदानामिानम्‌ „... ४०४ पुरपानादिपापानां फलम्‌, तत्पाप. | मातृगमनादिदिषा्णां फलामिषा- शान्तय प्राजपत्यात्मकव्रतनिरूपणम्‌, घनं तदेषदान्तय धनेशवरादीना मच. अमक्ष्यमक्षणस्य फटनिरूपणम्‌; तत्प नविविनिरूपणम्‌ ,.„ ४०९ पशान्तये मीष्मपशचक्रामिधानम्‌, परा- , सखपुतागमनादिपापद्रककृष्दत्प न्नवित्क्ररणस्य फट तत्पापशान्तये तिस्तच्छन्तये पुरेधराचनादिनिरूप ठक्षहमविधिः ; प्रवेश्चकस्य फट णम्‌, वृश्वप्तमायाद्गिमनादूनचमा- तत्पापविडद्धये प्रायधित्तामिषानम्‌ ४०२ | बतपत्तस्तच्छान्तये प्रयश्चित्तनिर- प्रोपतापस्य फं तच्छुद्धेऽन्द्‌= = | पणम्‌ ,., ५ „^ „^ ४०६ नादिकिथनम्‌, द्वा्चिदायकादीनं । मातूप्नक्षभिगमनादिपपादू्रणाद्रु- फटनिरूपण तत्पापश्चन्तय उद्प- | वततच्छन्तिषि सष्व्ुह्पकना- नादिनिरूषणम्‌, दुघ्रादीनां फटं | दिनिरूपणम्‌, „न ,.' „^ ४०७ तत्पाशचद्धये स्व्णदानादिनिषूपणम्‌ ४०३ ¦ दुदतयुक्ारणाभिषानं तच्छान्तये दुषहरणाद्बहुूत्रोगस्तच्छन्तये ` परायधिततनिह्पणम्‌ .. ... ४०८ इति शातातपस्मरतिः | २६ अथ संवतेस्मृतिः । विषयाः पृष्ठः विषया; पृषठङ्खः ब्रमचारििमाः .., . ४६१| गजादिवषे प्रायश्चित्तम्‌, चाण्ड गृहस्यधमोनिरूपणम्‌, नानाकिषि- स्यारिगमने प्रायथित्तम्‌, „. ४१९ दानानि तदूनफटनिपरूणं च _ ... ४१२ भिरोपत्यार्थ छीगमने प्रायश्चि- पष्य आहार।दीनां वजेनम्‌ । तम्‌, महुएातक्यादीन.मुदकदूनादिः वानप्रस्यपमा; ... .., , न ४१६ नेषधः ~ "0 6 प्रायधित्ततिषिः, महापातकपराय- छ क्षीरादिपाने प्रायश्चित्तम्‌ ,... १२९ धित्तामि ... „^ „^ र ४१७| महापातमिना प्रायथिचान्तरति. गोवधप्रायश्चित्तम्‌ ,.. ,,,. ४१८ | स्पणम्‌ ;अयाग्ययाजनादै प्राय्चि्तम्‌ ४९६

इति संवतंस्पतिः।

, 4

२८ विषयानुक्रमणिका | २७ अथ वंधायनरमृतिः | विषयाः ष्ठङ्कः : ्वियाः ` प्ठाङ्काः धमरक्षणम्‌ > शिष्टखक्षणम्‌ ५ पै. दण्डप्रकरणम्‌, ब्राह्मणस्य ऋय छक्षणम्‌ 1 ४२९१ , हत्यादिषु दण्डनिरूपणम्‌, प्त्रियावि

आरट्टकादिनिषिद्धदेशगमने प्राय ध्ित्तम्‌; ब्राह्मणादनामुषनयनकाटः; दविजातीनां मेखला दिनिरूपणम्‌ =... बरह्यचारिधमौ; „.^. सातकधमेनिरूपणम्‌ ,.. ... कमण्डटुचयामिषानम्‌ ....

1.6.

7.8.

श्ुद्धिमकरणम्‌ ; जअन्तदुद्धिः निरूपणम्‌; बा्हङुद्धिः; व्राह्मदिती-

धनि, आचमनविषैः .,. ... द्रव्यशुद्धिभकरणम्‌ , उ चच्छटतै- जपादिद्रव्याणां शुद्धिः ... .. चेत्यत्क्षादिसपर्े स्वैख्लानम्‌, मूमिश्ादेः, धद्धाप्रशसा... दौचविधिनिरूपणम्‌, वाभषिकटः क्षणम्‌, गोरक्षकादिविप्रषु रष्रवदूय५य- हरेदित्यादिकथनम्‌ ,.. ^ जननाशोचगताश्नौचयोररिधानम, सपिण्डलक्षणम्‌, अरौ चरसंमाते निणेयः कृमिदष्टादिप्रायाश्चत्तम्‌, मूत्रपृयोषादयुपहतेद्रम्याभां हद्धिनि- रूपणम्‌... „न र यन्ञाङ्गविधिनिरूप्णम्‌,.. ब्रह्मणादिवणनिरूपणमः) वाद्व श्य पत्नियादिकन्यापरिणयेऽधिक्रर इत्थादिकथृनम्‌, सेकर्‌नातिनिरूप्णम्‌ राजधमाः `

8६9 ४४०७ 28

कृतत्राह्यणवधे द्ण्डामिधानमू, साक्षि श्रवणम्‌ ० उट विवाहाः „ण अनध्याया 0 "2 परायाथत्तप्रकरणमप्‌, प्रूणद्पाय- मत्या ब्राह्मणहूननं प्राथ गुरुतस्वगमनादिपरायश्ि- तानि + -9 ४२०.

९० ४४१ ४४२९

| ४९६ ।

, „^ ४४३ समूद्रसंयानादिपतनीयकमेणां निरू पणम्‌ ८ उपपातकानि, अहुचिकराभिधान) तत्प्रायाध्चित्तनिदपणं च, तिरकिक्रये निषे ,.,, ४४९ तप्क्च्छरादिकथनम्‌, दायविमागः ४४६ मरह दिएत्ाणामभिषानम्‌ ,.. ४४७ खि अस्वातन्यकथनम्‌, खःत्याम- | हेतवः, अगम्थल्ीणाममिधानम्‌ , च- ४६४ | ण्डाहटीगम्‌ये बाञ्वणस्य प्तित्यम्‌.... ४४८

8.

£ {१

४६२९

४९९: आपद्धमरद्पणम्‌ , देवादितषण-

| विति „न „न „^ ,,„ ४४९ ४६९. साठदनानि .. 99 ६६७ सध्या प्तनविक्िः ,.. ,,. ४९६१

। सध्यातेक्रमे प्रायश्चित्तम्‌, ध्या

। केमेधः फढन्‌ „ज ,,. „^ ४९ ४३८. वध्याह्तल्लानन्षिः ~ ~ ४९६३ ४३२ | भसवल्ा्तपणम्‌ ,.. „^ ४५४

विषयानुक्रमणिका |

विषयाः कृष्माण्डहोमः

्\

विषयाः पृष्ठाङ्काः पञ्च महायज्ञाः, आश्रमधमंनिर्पणम्‌ ४९७

शाटीनयायावराणामात्मयाजिनां श्र चन्दरायणकल्यामिषानम्‌ ... शहुतिव्यास्यानम्‌ ,.. „.„. १९९ | अनश्नत्पारायणविषि्यास्यानम्‌ पद्क्तिपावनानां निरूपणम्‌ , श्रा याप्यकमणोपेतस्य निष्क्रयार्थं न- दधाङ्गमोकरणादिविषिनिषटपणम्‌ ४६१ पादिनिह्पणम्‌ , „^ र सत्रं, सन्यापत्िधिन्य- चधुःोत्स्नाणमनोन्यतिकरमा-

स्यानम्‌ ,., ,.. „.. ४६२ | दिषु प्रायशिततम्‌) विवाहातप्राकन्य-

मोजे मन्यादीनां ्रापतपरल्या,., ४६९ | या एजोदशेन दृषनिरूपणम्‌ ०० राटीनयायावरादीनां षणिवतेन्या- प्राणायामफलम्‌, योगग्र्ा,... दयो नव वृत्तयः, शाटीनयायावरादीनां | पपिवृततये वेद्पक्रिणां निह घ्निरपणम्‌ „^, ४६६ पणम्‌ „. „^ पण्निवतंन्यादिवृत्तीनां स्वप. प्रायश्चित्तविधिः „^^ कथनम्‌ ,.. ... = ,.. ४६७| अघमषेणादिविधिन्यास्यानम्‌ क पचमानकापचमानकमेदेन वान. च्छरादिविभिनिषटपणम्‌ ` .... ^

पातपनङ्च्छः) पराकङृच्छमिधा- नम्‌ , महामांतपनम्‌, चान्द्रायणादि विधिः, तृटापुरषनरतनिखूपणम्‌ \ व्रह्म ू्च्रतामिधानम्‌ , पापापनुत्तये त्र तान्तरनिह्षणम्‌

परपनोद्कानि, मृगरेष्टयादीनां

$ ह

निरूपणम्‌, पाक्तमाजनादवधः) 2

प्रस्थस्य द्वैकिप्यमोघनम्‌, तत्र पचमा.

नकस्य स॒वारण्यकादिभेदेन पञ्च प्रकारः, सवारण्यकस्याप्यवान्तरभेदनिरूपणम्‌ ४६८

उन्मलकादिर्पेणापचमानकस्य

प्च मेदाः, वेखानततना दीक्षाभिधानम्‌,

मांघ्ादिमक्षणे ब्रह्मचारिणः प्रायश्च

भ (^

तथिहपावावः ,... ,, „.., ४९९ अघमषणकपव्यास्यानम्‌, आ दपाकेत्राणापामधानम्‌

त्मङतदुरतोषरमाय श्रसृतयावकस्य | गणहोमफटम्‌ हवनतिषिः ... „ ... ४७०| एतद््यापनादौ फटनिरूपणम्‌

हात बोधायनस्मृतिः ।

| | | |

समापय स्पृत्यभिहितपिषयाणामनक्रमणिका ।

1 ए. ति री [8 1

, ४८१

„ ४८९ , ४८३

४८9

/ | [| १६४1 ५11

1 1

० तत्समे नः अङ्‌ गरःस्ष्रातः ।

धमेजिङ्गासुभिः सम्यगमितोजा महाद्रपिः । भारद्राजादिभिः पृष्टः परात्रषीदेतद- ्धिराः ॥१॥ आश्रमेषु च सवषु व्णानामनुसथैशः । पायथित्तधिधिं कृन्ं वक्ष्यमाणं निबोधत ॥ २॥ अन्स्यानामकिङ्ेषेण नग्ध्वाऽन्नं हि द्विजन्मनाम्‌ । चान्द्रं कृच्छं तद च ब्रहमक्षश्रविशां स्मृतम्‌ ॥ ३ ॥ चाण्डाटकूपभाण्डेषु यस्त्वपः पिवते द्िनः। भ्रायधित्तं कथं तेषां वर्णे वर्णे विनिदिरेत्‌ ॥ ५ ॥ चरेत्सांतपनं विभः भानापत्यं तु भूमिपः । तदर्धं तु चरेद्यः पादं बदरः समाचरत्‌ ॥ ५ ॥ चाण्डालोद्कभाष्डेषु यः पिवेत्तषितो जलम्‌ । तत्क्षणं तत्सघत्ताये भाजापल्यं समाचरेत्‌ ॥ ६ ॥ यदि चानुदधृतं तोयं शरीरे तस्य जीयेति । तदा विप्रः स्वशुद्धयर्थ कृचं सांतपनं चरतु ॥ ७ ॥ चाण्डाङमाण्डसंसपष्ं पिवेचे्तषितो जलम्‌ । गोमूत्रयावकाहारस्िरत्रेण विशुध्य- ति ॥ ८ ॥ यस्तु चाण्ड।टसंसृष्टं पिवेत्तोयमकामतः । स तु सांतपनं बृ्ट चरच्छु- द्वचथंमात्मनः ॥ ९ ॥ कृते मूत्रपुरीषे तु गक्तोच्छिष्टोऽथ वा द्विनः । शादि सृष्ट नपेतलञात्वा गायञ्या अयुतद्रयम्‌ ॥ १० ॥ कूपे विपमूत्रसंयुक्ते पीत्वा तोयं द्िन- तमः । कृच्छं सांतपने कृत्वा त्रिरात्रेण षिश्ध्यति ॥ ११॥ बरकामासगृध्राखूखुः) लर(वोवकसूकराः । दृष्ठ चेषाममेध्यानि सृष्टऽऽचम्य विद्यति ॥१२॥ इच्छे पाममेध्यानि भक्षयिता दविनोततमाः। इः सा तपन कृच्छं मानापत्यमनिच्छया ॥१२३। एतदेव व्रतं कुयुरेषां मांसस्य भक्षणे । श्वकाकयोश्च मांसानि युक्त्वा चाद््रायणं चरेत्‌ ॥ १४ ॥ स्येन चेव कुरते ब्राह्मणो ब्राह्मणैः सह । आहतुः शक्किसितो विषपत्ो्चःरमोजने ॥ १५ ॥ तृिका चोपधानं च दष्परक्ताम्बराणि च । पतिताः रपस श्रोषणेः भक्षणे दयंवि ॥ १६॥ रजकं चमेकारं च नटं धीवरमेव च । ुरुदं च तथा रपृष्टशुध्येदाचमनाद्‌द्रिनः ॥ १७ ॥ संस्पृष्ट एमिरुच्छिष्टरकरात्र पथः पिवेत्‌ सैसप्य चेतानुच्छि्ठ उपेय त्रिदिनं क्षिपेत्‌ ॥ १८ ॥ मुक्त्वा चेषा समुच्छछठं विभः सांतपनं चरेत्‌ । पादोनमधेपादं च कषञचविदशुद्रयोनयः ॥ १९ ॥ यश्च भार्या श्वपाकस्य ब्रह्मणो हपिगच्छति । सवैरो जलमापु्य धृतं प्राश्य विदय ध्याति ॥ २०॥ स चोदक्यादिभिः स्पष्टो यदा स्यादातुरो नरः । अनातुरः सप्गारं सक्च सानं समाचरेत्‌ ॥ २१ ॥ आतुरा चेव या नारी रजा मिनी.भचेत्‌। चतु

स कणत = 4 श १ व + भा ५

१ क, दष्टे शोः ! २ क, ख. शुचिः ।

ध १ ॥ २ अङ्खिरःस्मतिः | [ छो २२-४४

यैऽहनि संप्राप म्प तापप्यनातुरः ॥ २२ ॥ देक।दश वारन्वा सान कुया चक्षणः । एषं तस्या विशुद्धिः स्या्परिवतितवाससः ॥ ९२३॥ प्रारन्यदाधतपसा

रीणां यद्रनो भवेत्‌ । न तेन तदतरत तासायुपहन्येत कर्हिचित्‌ ॥ २४ ॥ स्वभाव एष नारीणां जेयो मूत्रपरीपवत्‌। अत उध्व न दुष्यन्त चरेयुशैव तदुत्रतम्‌ ॥ ९4॥ चाण्डारपतितोदक्यां स्पष्टोच्िषटठ द्विजात्तमः । प्राजापत्य चरे्ृच्छर सुमन्तुवचर्न यथा ॥ २६ ॥ चण्डापतिताद।नायुच्छए्न्नाद्‌भाजने | प्रन; इष्यत्पराकन शद्रः कुच्छ्रेण शुध्यति ॥ २७ ॥ प्रतिततानां छियो गत्वा भुक्त्वा च प्रतिग्च च । मासा, पवस कृत चान््रयणमथापि वा ॥ २८ ॥ श्वादेमखरादीनां नरमा सादेदृषण । उदधरेत्सकटं वारि कूपवापैविशनोभनप्‌ ॥ २९ ॥ यस्तु कूपे पिवेत्तायं ब्राह्मणः शव- दापिते | अद्लरात्रोषितो मत्वा पश्चगव्येन शुध्यति ॥ ३० ॥ द्िन्नामिन्शवन्याप वारि पिपर यद्या पिवेत्‌ हद्धधान्यणं तस्य. तप्रहृच्डमथापि बा ॥ ३१॥ अत्‌ उ परवश्यामि निष्नीली)क्चस्य यो विधिः । सीणां क्रीडाथसंभोगे कयनीभे न दुष्यति ॥ ३२ ॥ संध्या लानं जपो हमः स्वाध्यायः पितृत पणम्‌ । हा तस्य महायज्ञा नारक्तस्य धारणात्‌ ॥ ३२ ॥ पटनाद्क्रया स्यैव नीटीटृ्युपजीवनाप्‌ । पतितस्तु भवेद्धिललिभिः; दृच्छर्विषध्यति ॥ ३४॥ नीटीरक्तं यदा वकं विप्रो देदेषु धारयेत्‌ । अहोरात्रोषितो भृता पश्चगम्येन ध्यति ॥ १५ ॥ नीीमध्ये यदा गच्छेलमादाद्राह्यण; कचित्‌ । अहोरात्रोषितः स्लात्वा पञ्चगव्येन शुध्यति ॥ ३६ ॥ नीर्या चोपहते पत्रे सस्थ॑यज्च प्ररोहति । अभोऽयं तदष्िनातीनां शुक्तवा चान्द्रायणं चरेत्‌ ॥ २७ ॥ वापयेचतर नीट तु ताषस्स्यादन्चावर्मही । पमाणं दादश समाम (अ) त उर्व दुचिभेवेत्‌ ॥ ३८ ॥ मृते भःरियानारी दीव तु धारयेत्‌ | स्वामी तिष्टति पताहे नीटीवह्स्य धारणात्‌ ॥ २९ ॥ पत्यौ जीवति या नारी उपोष्य व्रतचारिणी । आयुर्वै हृते भतः सा नारी नरकं त्रनेत्‌ ॥ ४० ॥ सानं रजसवछा यास्तु चतुऽहनि शुध्यति । कृयद्रनापि न (ह) च नन्दे (र) त कदचन ॥ ४१ ॥ रजस्वलायाः परतायाः सस्कारद्रीनि नाऽऽचरत्‌ | उथ्वे तिराते स्ञातायाः शवधर्मण दाहयेत्‌ ॥ ५९ | रगग यद्रजः स्वणामत्यन्त सथवत्न्‌ । अश्चुच्यस्ता न तन स्युस्तासां पका रका पदः ॥ ५३ ॥ साध्वाचारा न तावर रजा यावतसवण्त । एतत रनास

¢ ^+ ५\ (५ ९\ @ ^ न,

साध्य स्यद्ग्‌ कमाण चद्द्रय ॥ ४४ | प्रथपश्हयनं चाण्डाला द्रताय ब्रह्मधातना।

१स,ग्‌. “ते निदु ।

| शो ° ४९-६७ ] अ ङ्करःस्मतिः |

तृतीये रकी चेव चतुर्थेऽहनि शुध्यति ।। ४५ ॥ चण्डाः पचो वाऽपि यत्रेयं स्रियं सपृशेत । अफाटकृषटवतेत पश्चगव्येन शुध्यति ॥ ४६ ॥ रजखवला तु संस्पृष्टा चण्डाछान्त्यश्ववायसेः | तावचिषेननिराहारा सत्वा काठेन शुध्यति ॥ ४७॥ रजस्वले यदा नायौवन्योन्यं स्पृशतः कचित्‌ । सवणा पशचगव्यं तु तरिरात्रमसवणेे ॥ ४८ ॥ उच्छि्टेचष्संसपष्ट कदाचित रजखला । पूर्वाः एच पु्वीरज्जु् दानेन शुध्यति ॥ ४९ ॥ नियमस्था यदा नारी प्रपयेदन्तरा रनः | उपोप्येव तु ता रात्रीः शेष सलात्वा चरेदत्रतम्‌ ५० ॥ आतुरे स्लान उत्पन्ने द्शकृत्वस्त्वनातरः। सताता स्रात्वा च दश्था ततः शरष्येदनातुरः॥ ५१ ॥ ऋतो तु गभेरद्गयां सानं मैथुनिनः स्पृतम्‌ । अनृतो तु सदा इयाच्छचं मूत्रपुरीषवत्‌ ॥ ५२ ॥ दरावेतावद्ुची स्यातां दंपती शयनं गतां । शयनादुत्थिता नारी शुचिः स्यादश्ुविः पुमान्‌ ॥ ५२ ॥ रजसा शुध्यते नारी न वेद्रच्छेद्िवणेताम्‌ । यथा ग्राममल्ग्राही नदी वेगेन दध्यति ॥ ५४ ॥ बहूनां संहतानां च यतप्येकोऽुचिभेदेत्‌ । तस्य मात्रस्य तच्छीचं नेत- रेषां कदाचन ॥ ५५ ॥ भस्मना बरुध्यते कास्यं सुरया यन्न रिष्यते । सुरापिष्पूष- संसृष्टं शुध्यते तापलेखनेः ॥ ५६ ॥ गवाऽऽ्रातानि कांस्यानि शूद्रोच्छष्रानि यानि च | बुध्यन्ते दशभिः क्षारः चकाकोप्हताने च ॥ ५७ ॥ बुद्धिः सुवणरुप्याणां मारता्वन्दुरक्मिभिः । गण्ुषं पादशौचं च कुयोन्कांस( स्य }स्य भाजने ॥ ५८ ॥ मूमो निक्षिप्य प्प्पासान्ुनगकारमादिशेत्‌ । निरटेपं काश्चन भाण्डमद्भिरेव विरु- ध्यति | ५९ ॥ आमिषामि ( भी ) रसस्पषटं॑ताम्रमम्न शुध्यति । रेतःसषट रवसपृष्टमाविकं न च दुष्यति ॥ ६० ॥ दंपत्योकिपरयोरग््योविमाग्यागोद्रिनन्मनोः | अन्तरे यदि वा गच्छेदहीरात्रेण श्रुध्यति ॥ ६१॥ विना दर्भेण यत्स्नानं यच्च दानं विनोदकम्‌ । असंख्यातं तु यललप् ततसव॑निष्फटं भवेत्‌ ॥ ६२ ॥ आसने पादमारूढे यत्स्यादं कृतं पदः । युखेन धमितं ङ्क्त ठस्यं गोमांसक्षणे ( णप्‌ ) ॥ ६३ ॥ पिबतेः पतते तोयं भाजने मुखनिःखतम्‌ । अभोऽ्यं तद्धवेदन्नं भुक्त्वा चान्द्रायणं चरेत्‌ ॥ ६४ ॥ शुष्कमन्रमविद्यभ्य सृप्राञेण जीयेति । अन्नं व्यञ्चनसं युक्तमधेमासेन जीयेति ॥ ६५॥ पयो दपि तु मासेन षण्मासेन धृतं तथा । तेरं संबत्सरेणेव कष्टे जीयति मा (या) न गा॥ ६६ ॥ यस्तु शज्ञीत शूद्रान्नं मासमेकं निरन्तरम्‌ । स॒ जीवकेव रषः रयान्मृतः शखानोऽभजायते | ६७ ॥ शुद्रात्रसपएष्स्य त्वधीयानस्य नित्यश्नः। यजतो लहत वाऽपि गतिरूध्वं न विद्यते

मामि ण स मपा णामा जा ममा ककन ज्म जन्मन

१.६. स्नानं ।

`<

अङ्गिरःसमृतिः। [ छो ०६८ -९°|

॥ ६८ ॥ शूद्रामेन तु युक्तेन मेथुन योऽधिगच्छति । यस्यान्नं तस्प ते पुत्रा अमाच्छुकर प्रवतेते ॥६९॥ शद्रामेनादरस्थन यस्तु प्राणान्वमुश्वाति । स भवत्सूकरा ग्राम तस्य वा जायते इठे ॥७०॥ श्रन्नं पच्यते येन पूद्रा च ग्रृहमेधनी। वितः पितृमिर्दषे सोरव नरकं व्रजेत्‌ ॥ ७१ ॥ शुद्रक्षणकारी यो ब्राह्मणो ज्ञानदुब॑टः। भूपो देय तु तस्यान्नं यथैव श्वा तथेव सः ॥ ७२ ॥ शद्रा शुद्रसंपकः शद्रेणेव सहासनम्‌ । शुद्राज्ञानागमः कथिरुञ्वरन्तमपि पातयेत्‌।७३॥ इरे ृतप्रणामे तु स्वस्ति चेतयते द्विम; द्रो नरकं याति ब्राह्यणस्तदनन्तरम्‌ ॥ ७४ ॥ अग्निरेतरी तु य विप्रः शूद्राज्नान्न निवतेते। पश्च तस्य प्रणह्यनि आत्मा ब्रह्म त्रयोऽप्रयः॥ ७५ ॥ शद्रीच्छ्ष्स्तु संस्पृष्ट ्रमादादूदरम्यपाणिना | तद द्रूनेन न मोक्तम्यमापस्तम्बोऽत्रवीन्युनिः ॥ ७६ ॥ भुञ्जीत ब्राह्मणस्यान्न क्षञ्चियस्य तु पषेणि । सद्द्यस्य भुञ्चीत न पुद्रर्य कथंचन॥ ७७ ॥ अगतं ब्राह्मणस्यान्न क्षत्रियस्य पयः स्पृतम्‌ । वेश्यान्नमन्नमेव स्या च्टस्य रुधिरं स्पृतम्‌ ॥ ७८ ॥ ब्रह्मणनि पवत्रत्व क्षन्न पुता स्मृता । वस्यान्न चाप ब्रत शुदरा्ने नरकं व्रनेत्‌ ॥ ७९॥ दुष्कृतं हि महुष्याणामन्नमाभरेत्य तिष्टति । यस्याननं च समश्नाति यङ्न्ते तस्य च फिखिषम्‌ ॥ ८० ॥ सूतक तु यदा विपो ब्रह्मचारी बिरेषतः। पिवेत्पानीयम्ानाद्द्प्ते चान्नं स्पृशेत्तथा ॥ ८१ ॥ पानीयपाने कुर्वीत प्गव्यस्य प्रानम्‌ । त्रिरात्रोपोषितो भूत्वा सृष्टा क्ञानेन शुभ्याति ॥ ८२॥ दशाहाच्छुध्यते विभो जन्यहानो स्वयोनिषु । षद्मिक्षिभिरथेकेन क्षत्रविदुबुदरयोनिषु ॥ ८३ ॥ य्ेकनाता बहवः पृथकूक्षनेषु बैणिनाम्‌। सर्वेषां पतृक शोच यावन्नोपरतः पिता ॥ ८४ ॥ मृतसृतकपुष् ङ्ग दिनं शद्रा्मोजनम्‌ । अमेव न जानामि कां कां योनिं स गच्छति॥ ८५ ॥ गरो द्वादश जन्मानि दग्र जन्मानि सूकरः । शवा मवेत्सपु जन्मानि इत्येषं मनुरजथीत्‌# ॥ ८६ ॥ उपनीतं यदा सन्नं भजने स॒पुपर्थितम्‌ । अधीतरसदु्षे न दव्रानैव दोमयेत्‌ ॥८७॥ अन्ने मोननसंपने मक्षिकाकेशद्पिते। अनन्तरं स्पृशेदापस्तचान्नं भस्मना सृशेत ॥ ८८ ॥ मूत्र कूत्वा व्रजन्यस्तु सतिभरंशालरटं पिबेत्‌ । अहोरात्रोषितो भृत्वा पञ्चगव्येन शुध्यति ॥ ८९ ॥ अरण्य निने देशे चोरव्याघ्रादिसंडुले। कृतवा मूतर पुरीषं च द्रव्यहस्तो न द्यापि ॥९०॥ # इति उत्तरमतदवबनरुपम्यते-ख. ग, पुस्तकयोः ^ प्रस्तुते दीक्ष (कषाहोमे च विवाहे ङञमण्ये । अम्तरा सूतकरोयततो न दोषो मनुरत्रमीत्‌” इति ।

१क. ख. ग. अत्म त्रः! २क. ख. ग. ददिवं । २३ क. ख. ग. भुङ्कते ! ४ क. वृणितः । ९ । ख. षणिनः। स' । ५ क. ख. “रमते पर" । ६ क. ग, भोजने

[ छो ९१-११२ अङ्गिरसः ।

भूमो निक्िप्य तद्रव्यं शौचं कृत्वा यथातरिथि । गृह याव तदूव्यमुपसपृष्य यथाविधि ॥ ९१ ॥ मन्रोचचःरं दिनः छता न इुयाच्छौचमार्मनः । मोादधर्क्ते त्रिरात्र तु जटं पत्वा विशध्यति ॥ ९२ ॥ यदा भोजन तु अद्युविभेवति दिनः । भमो निक्षिप्य तद्रासं स्नाता विप्रो दिश्ुध्यति ॥९३॥ भक्षयित्वा तु तद्ग्रासमदह्यरत्रेण ध्याति । अशित्वा सैमेवानं त्रिरात्रेण विदरध्यति ॥ ९४ ॥ यस्तु भुञ्जीत पटुक्तस्थः कुर्सितान्नं विरतः । अहारारपितो भूता प्श्चगग्येन शुध्याति॥९५॥ एकपर्कत्युपविष्ठना दृष्तं सवैसाधुनाम्‌ । स्र तत्समतां यान्ति पद्क्तियवन्न धर्जति) ॥ ९६ ॥ आधिना भस्मना चेव स्तम्भेन उदकेन च । दरारेणाप्यथ मार्गेण पङ्क्तभिवेत पट्परिधा ॥ ९७ ॥ एकपङ्क्तिस्थितो भृडनक्ते न सृशेच परस्परम्‌ । भस्मना तमयं दा एकपडमरि न हष्यति ॥ ९८ ॥ कृत्वा पं हि शोचन्ै ब्राह्मणो वेदपारगः । स्मृत्य विन्दति योऽपि तसमात्पापास्च्यते॥९९॥ नेव यी पुनरिति निदस्यात्मा भवेद्यदि । वहप्रदागमाभ्यासः स्व॑ पापं विध्यति ॥ १००॥ यथा जातबलो बाहिदहत्याद्रोनपि दमान्‌ । एवं दहति वेदङ्गः कमनं दोषमात्मनः ॥१०१॥ न बवेद्‌) बटपाभित्य पापकमेरतिरभषेत्‌ । अक्गानादरा प्रादाद्रा दहते कम नेतरत्‌ ॥१०२॥उद्‌क एवोदकस्थश् स्थरे स्यरगतः शुचिः। पादो स्थाप्योमयतरैव आचान्तो मयतः छुचिः ॥ १०३ ॥ उत्तीयाऽऽचम्य उदकमवतीयं उपसृरेत्‌ । एवं स भ्रेयसा युक्त वरणनाभिमन्ितः \¦ १०४ ॥ अगन्यागारे गवां गेष्े देवब्राह्मण. निधौ । भोजने जपकाले च पादुकानां वरिसजेनम्‌ ॥ १०५॥ पादुकाप्ननमारूढः स्वगहात्परगृह वरेत्‌ । उेदयेत्तस्य पाद तु धाकः पृथिवीपतिः ॥ १०६ ॥ अग्नि होत्री तपस्वी च श्रोत्रियो वेदपारगः । एते सपादका यान्ति हेषन्दण्डेन ताडयेत ॥ १०७ ॥ जन्पममृतिसंस्कारे खशानान्ते तथेव च । गणामे गणकामे वा चौरस्य एषलीपते; ॥ १०८ ॥ पाचकान्ने नवश्राद्धे संग्रहे वद्रसूयंयोः । सीणां परथमगर्भषु युक्त्वा चान्द्रायणं चरेत्‌ ॥ १०९॥ अन्यदत्ता तु या कन्या पुनरन्यत्र दीयते | तस्याश्चैव न भोक्तव्यं पुनभृः कौरतिता बुधः ॥ ११० ॥ पूरव तु स्रवते गमो यस्या- वाथ संस्छृतः । द्वितीयो गभसैस्कारः पुनरेता तु सोच्यते ॥ १{११॥ या चाऽऽदौ दशमिवषैनीवलिष्ति गभिणी( १) । पारितं तुन रेतो रै सेतोषां सां तथोच्यते ॥ ११२ ॥ भु; शयनयुटङ्ध्य या चान्येषु भरवतेते । तस्या अन्नं न भोक्तव्य

(काम गनो

१. भुङ्ते । २ ध. विन्दतो योः। ३क. ध. (तीये गः | ४ क, "जीवेति । ५ क, धाता त 1६ ख.ग, सान रुच्यः ।

+ “4 (८ ७५ वि भद अङ्किरसमतिः [° १ {६-१९९ |

चितनेया कामचारिणी ॥ ११३ ॥ एनभः पनरेता च रेतोधा कामचारिणी । तासां परथमगरभ च भुक्त्वा चान्द्रायणं चरेत्‌ ॥११४। अनपत्या तु या नारी नाश्चौयादेष तदे । अथ भङ्धीत मोहात्मा पूयसं नरकं ्जेत्‌ ॥ ११५ ॥ स्रीधनानि च ये मोहादुपनीवन्ति बान्धवाः । नारीयानानि वद्लाणि ते पाण यान्त्यधोगतिम्‌॥११६॥ राजान्नं हरते तेनः श्रां बरह्मवचैसम्‌ । सृतकाननं तुयो युङ्क्ते स यङ्क पृथिवी महम्‌ ॥ ११५ ॥ रात्रावस्तमिते सूयं चण्डी स्ते लियः । ताः सपृषटासतु यदा फिचिसायधित्तं कथं भवेत्‌ ॥ ११८ ॥ जातरूपं स्पृरेदापो दिवाऽऽनीतं तु यञ्जलम्‌ । तैन सात्वा च पीत्वा च सरवै( वैः ) सपृष्ट्वा शुचिभेषेत्‌ ॥ ११९ ॥ दासनापितिगोपालङुरमित्ाधसीरिणः । एते शूद्रेषु भोज्यान्ना यश्चाऽऽत्मानं निवेदयेत्‌ ॥ १२२० ॥ अन्यशदरषु अन्नाधं ये भृञ्चाति शुषा द्विजाः । प्रायधित्तं च संप्राप चरे चाद्रायणं वरत्‌ ॥ १९१ ॥ हषटीफेनंनातस्य निःखापोपहतस्य च । तासु चेव सूतस्य निष्कृतिने विधीयते ॥ १२२ ॥ अनापाटो म(मा)हिषश्च तथा च दषः पतिः । प्रमादादपि संसुष्वा सें सानमाचरेत्‌ ॥ १२३ ॥ रेतःक्षयकरी वन्ध्या अनास्ताः परिकीरहिताः । तासां यः पट्येष्धिमा ह्नापाछः स उच्यते ॥ !२४॥ महिषील्युच्यते नारी या चैव व्यभिचारिणी । तं दोषं क्षमते यस्तु सवे मारिष

उच्यते ॥ १२५॥ पितुर्वैदमनि या कन्या रजस्तु सप्रपसपृरेत्‌ । भ्रृणहत्या पितु- स्तस्या; सा कन्या षी स्मृता ॥ १२९६ ॥ माता चैव पिता चेव ज्येष्ठौ चत्ता तथेव च । त्रयस्ते नरकं यान्ति दृष्टा कन्यां रनखलाम्‌ ! १२७ ॥ उृशयस्तु तां कन्यां ब्राह्मणो मदमोहितः । असंभाष्यो हपाङक्तेयः स विप्रो दृषीपतिः ॥{२८॥ अग्रे च मारिष दृष्टा मध्ये च दषटीपतिः । अन्त्ये बाधपिकं दृष्ट्वा निराशाः पितरो गताः ॥ १२९ ॥ सिन्री इष्टी तथा तस्य डुनखी श्यावदन्तकः । निराशाः पितो यान्ति देवता ऋषिभिः सह ॥ १३०॥ नाश्चनि पिदुने देवा नाश्चन्त्यनृतवादिनः । भायानितस्य नाश्नन्ति यस्य चोपपदे १२१ नखलोमोपनातस्य न रक्तोन(च) रवाससः। दृव्यद्गुातीतकणेस्य भुञ्जते पितरो दविः ॥१२२॥ यावदुष्णं भवेदन्नं याबदुञ्जन्त वाग्यताः । ताबदश्चन्ति पितरो यावशनक्ता हविगुंणाः ॥१३३॥ हविगंणा न वक्तव्याः पतसे यत्र तपिताः। पितृभिस्तपितेः प्द्रक्तव्यं ोभनं दतिः ॥१३४॥ यावतो ग्रसते पिण्डान्हव्यकव्येष्वमन्बवित्‌ । तावतो प्रसते पल्य . दीपषानथृरानयो- पयान्‌ ॥ १२५ ॥ यवद्विपा न पूज्यन्ते अन्नदानहहिरण्ययोः । तावचीेत्रतस्य।पि

१ कृ, ° । अस्तमित यदि सू*। २ ख. ग. "ननीत" ।

[ छो° १६६-१९८] अङ्गिरस ।

तत्पापं न प्रणयति | १३६ ॥ यष्ट्या काकवटाकयोवी अमेध्यटिप्नं च भवेः च्छरीरम्‌ । शरोतरे खे न प्रविरेच सम्यक्स्लानेन रपोपहृतस्य शुद्धिः ॥ १३७॥ अभक्ष्याणागयेयानामहेह्यानां च भक्षणे । रेतोमूत्रपुरषाणां प्रायश्चित्तं कथं भेत्‌ ॥ १३८ ॥ पमोदुम्बरविस्वानां डुशाश्वत्थपटाश्योः । एतेषायुदकं पीत्वा षद्रा्रेण रिशयुध्यति ॥१३९॥ ये प्रत्यवसिता विप्राः परव्रञ्याप्रिनोद्रहमः | अनाश्चकनिषटचश ृहस्थत्वं चिकीषति ॥ १४० ॥ स चरेत्रीणि कृच्छाणि बीणि चान्द्रायणानै च जातकमविधिं कृतवा पुनः संस्कारमहति ॥ १४१ ॥ तरिका चोपधानानि पुष्प. रक्ताम्बराणि च । शोषयित्वाऽकंतापेन परोक्षणेन विशुध्यति ॥ १४२ ॥ देशं काट तथाऽऽत्मानं द्रवयं दरव्यपरयोजनम्‌ । उपपत्तिमवस्थां च न्नाता कमे समाचरेत्‌॥१४३॥ रथ्याकदमतायामे नाना परथि तृणानि च । मारतारैण शुध्यन्ति पकष्टकचितानि च ॥ १४४॥ आतुरे स्नानय(उ)त्पन्ने दशकृत्वो नातुरः । स्नाता स्नात्वा सश द्राऽपि ततः शुध्येत्स आतुरः॥ १४५ ॥ सृष्ट रनस्वटाऽन्योन्पं ब्राह्मणी क्षञ्चिया तथा । ृच्छमेकं चरेद पादमेकं तथोत्तरा ॥ १४६ ॥ उपवासेशचिमिवाऽपि अहः रात्रेण चोत्तरा । एषं पातकनिदिषमङ्खरा युनिरत्रषीत्‌ ॥१४७ ॥ सष रजनखलाऽ न्यन्यं वैया च शद्रिणी तथा । दृच्छरेण शुध्यते पवा शद्रा दानेन बुध्यति ॥१४८॥ रजस्वला तु संस चण्डाछादि यादे स्पृशेत्‌ । गोमृत्रयावकाहारा षटूत्रेण षि ध्यति ॥ १४९ ॥ नारी रजख्ला[ख्र|खरबाण्डार्ङुक्छुटैः । भुक्ता दितान्पपदयेत मानस्तोक जपत्‌ ॥ १५० ॥ युद्धानेने प्रिण स्पष् ५व रना । पानाः पत्येन कृच्छरूण पभ्रःणायामञतेन च ॥ १५१ ॥ दिवाक्रतिषुदक्यां च पतितं सूतकं तथा | शवसं खशने चव स्पृष्ठ खानेन शुध्यति ॥ {५२ ॥ दिवाऽशटूतेन तमेन तापि. तेनाधरिसनिधौ । दिवा नाङरैेण संस्पृ रात्रो नक्षत्रमा्टनी ()॥ १५३ ॥ सध्ययो- स्मयोभव पवित्रं सवेदा जकप्‌। खां वापी तथा वरूपः परपनययस्तु बाक्पतिः। १५४॥ यष्टवे तथा चेव गृतिण्डे गोमयेन तु । उपलेपेन शुध्यन्ति अङ्गिर इनिरत्रशव्‌ ॥ १५५ ॥ गोदुग्वं गोमयं प्रं दधि तक्रं तथा घृतम्‌ । गोपुच्छं पश्चिमे मागे एते स्वे पथत्रकाः ॥ १५६ ॥ एवं ते कथितं सवै परमादाङ्गानित्तमः८१) यज यत्र रता गावः परायश्चित्तं पृथक्पृथक्‌ ॥ १५७ ॥ गवां च पतने दृच्छ पापाणे च द्यं चरे्‌ । अधकृच्छं तु वाप्यां स्यातदद्च्छं तु रूपके ॥ {५८ ॥ शसन जगि

[शि 1

यष्टयाषा' ।

= जत काशो मान क जि कोय ०० छ ९१ ७०.

अद्धिरःस्मतिः [ छो° १९९-१६८ |

कृच्छाणि यष्टिघाती द्यं चरत्‌ । गृषिण्डादतिकृच्छं तु पराजापत्यं च गोमये॥१९२॥ एकपादं चद्रोषे प्र पादो वन्धने चरेत्‌ । योजने पादहीनं स्यारेतसरथं निपातने ॥ १६० ॥ न सषु वचनं यानेव गानयपत्रनेत्‌ । न च रात्रौ भवेद्र न कुया- रदिकां ॐ) क्रियाम्‌ । १६१ । टाद्गरच्छेदने पादां तथा चेवानुषारणे | पादहीने शिखावन सरिखं च निपातने ॥ १६२ ॥ एवमेव तु नारीणां गुण्डयुण्डापनं स्मम्‌ । एकीकृत्य कचान्वीश्ठेदयेदद्गृणुद्रयम्‌ ॥ १६२॥ अनुच्छिषटेन संस्पृष्ट येन चाऽऽ चमनं तरनेत्‌ । तेनेषोचषटससपष्टे त्रिरात्रेण विदुध्याति ॥ १६४ ॥ शरवसूत समुन्न मृतकं तु भवेद्यदि । रवेन बुध्यते सूतिने सूत्या शुध्यते शवम्‌ ॥ १६५॥ सूतके: न तु जातेन उभाभ्यां सूतकं यदि । पातकेन तु रिप्येत सूतकेनेव गच्छति ॥ १६६ ॥ सधैतरतेषु निर्दि पथास्सूतक्षिनो भवेत्‌ । चीणव्रते तु निरदिष्ं प्ाद्राह्मणभोजनम्‌ ॥ १६७ ॥ अधीते य इदं शाघषुक्तमङ्गरसा स्वयम्‌ । ऋषीणां सनिधो विपः सवैपयैः प्रषुच्यते ॥ १६८ ॥

(११ (क

इति श्रीमदद्धिरःप्रक्त धर्मरालं तंपुणम्‌ ॥

सपाकठेयमङ्गिरःस्मृतिः ॥

१ क, ख, नचारा° ,

ॐ तत्सहृमणे नमः | मह्यत्रिप्रणीता अग्रिसंहिता।

हुतामिहेत्रमासीनमधरि वेदविदां वरम्‌ । सथैशाह्धविधिातषिभिश्च नम्र. तम्‌ ॥ १ ॥ नमस्कृत्य च ते सवे इदं वचनमन्रुषन्‌ । हितार्थं सवेटोकानां भगवन्क- थयस्व नः ॥ २॥ अनिस्वाच- वेदशास्नाथतच्न्ना न्मे पृच्छथ संशयम्‌ । दितारथ सेपवक्ष्यामि यथं यथाश्रुतम्‌ ॥ २ ॥ सवेतीयान्युपसपृश्य सवोन्देवान्परणम्य च । जप्त्वा तु सवेसक्तानि सर्थशा्नानुसारतः ॥ ४ ॥ सपापः नित्यं स्भसंशयना- रनम्‌ । चतुणामपि वणीनामत्रिः शास्मकरखपयत्‌ ॥ ५॥ ये च पापकृतो रोके ये चान्य पर्मदृषकाः । सर्वैः पैः परमुच्यन्ते श्रतेदं शाचमुत्मम्‌ ॥ ६ ॥ तस्मादिदं पेदपिद्धिरध्येतन्यं भयत्नतः। दिष्यभ्यशच परवक्तव्यं सदृत्तेभ्यश्च मतः ॥ ७ ॥ अङ्क रीने हदते जड श्र शे एने । एतेष्वेव न दातस्यपिदं शातं द्विजोत्तमैः ॥ ८॥ एकमप्यक्षरं यस्तु युर रिष्ये म्विदयत्‌ । पृथिव्यां नासि तदुद्रवयं यदच्वा हनृणी मवेतु ॥ ९ ॥ एकाक्षरदातारं यो गुरं नाभिमन्यते । शुनां योनिदतं गत्वा चा- णड लेष्वपि जायते ॥ १० ॥ वेदं गृहीत्वा यः कथिच्छास्ं चैवावमन्यते | सें सदयः पशुतां याति संमवानेकदिरतिम्‌ ॥ ११ ॥ स्वानि कमौणि इवांणा दरे सनोऽपि मानवाः । प्रिया भवन्ति छोकस्य स्वे स्वे कमैण्यवस्थित ॥ १२ ॥ कमं विप्रस्य यजनं दानमध्ययनं तपः । प्रतिग्रहोऽध्यापनं च याजनं चेति त्तयः ॥ १३॥ प्ष्ियस्यापि यजनं दानमध्ययनं तपः। रस्रोपजीवनं मूतरम्षणं चेति दृत्तयः॥१४॥ दानमध्ययनं वातौ यजनं चेति वै विशः । शस्य यातो शरुरूषा दिनानां कास्कमे च ॥ १५ ॥ प्येष धर्मोऽभिदहितः संस्थिता यत्र वणिनः । वहुमानपिह पराप्य पर यान्ति प्रमां गतिम्‌ ॥ १६ ॥ ये व्यपेताः खधर्मभ्यः परथमं म्यवस्थिता; । तेषां शास्तिकरो राजा सखगेोके महीयते ॥ १७॥ आत्मीये संस्थितो धम शू्रोऽपि स्वगेमुते । प्रथमों मवेच्याञ्यः सुरूपपरदारयत्‌ ॥ १८ ॥ वध्यो रङ्गा स वै श्र जपहोमपरथ गः । ततो रषटस्य हन्ताऽसौ यथा वह वै जलम ॥ १९॥ प्रतिग्रहोऽध्यापनं च तथाऽविक्रेयविक्रयः । याञ्यं चतुभिरप्येतेः क्ष्रविद्पतनं स्प १ ग. हुत्वाऽमि.! २ ग. “विधानं सनिभि"। ३ ग. ्दज्ञाः राखतत्व" । ४ क, यन्मां प" । ५स,

ग, दिव्यं । ६ ग. यतनतः। ७ ग. सम्रेत्य प।८ग्‌, च याज्या च कयुविक्रयम्‌। च, र |

१० पहष्येत्रि्रणीता- [ छो २०-४९ |]

तम्‌ ॥ २० ॥ सथः पतति मासेन शाक्षया रवणेन च # । छयदण दुद्र भवति ब्रह्मणः क्षीरविक्रयात्‌ ॥ २१॥ अ्रताश्वानधीयाना यतर भेक्षचरा द्विजाः | त ग्रामं दण्डयेद्राजा चोरयैक्तपदं बुधः ॥ २२ ॥ विद्द्धोञ्यमदिद्रंसो यपु रष्टूषु यज्ते । तेऽप्यनाृषटिमिच्छन्ति महदा जायते भयम्‌ ॥ २३ ॥ ब्राह्मणान्वेदविदुषः सवेशाख विक्रारदान्‌ । तत्र वषेति पजेन्यो यत्रेतान्पूजयनुपः ॥ २४ ॥ जयां छाकृाक्चया वेदा आश्रमाश्च जयोऽग्रयः | एतेषां रक्षणाथाय सयष्ट ब्रह्मणाः परा ॥ २५॥ उभ सध्ये समाधाय मोनं कुषेन ये दिनाः । दिन्यवषसदस्राणि स्वगषोकं महयते + । २६ ॥ य एषं कुरते राजा युणदाषपराक्षणम्‌ । यशः स्वग नृपत्व च एनः करि समृद्येत्‌ ८ ॥ २७ ॥ दुस्य दण्डः सुजनस्य पूजा न्यायेन कारस्य च सम्रहद्धः अपक्षपाताऽथिषु रष्टरक्षा पञ्चैव यज्ञाः कथिता नृपाणाम्‌ ॥ २८ ॥ यस्मजापानं पुष्यं प्राप्नुवन्तीह पाथिवाः । न तु क्रतुसहस्रेण प्राप्नुवन्ति द्िनोत्तमा; ॥ २९ ॥ अह्णामे देवखातानां हृदेषु च सरःसु च । उद्रूत्य चतुर; पिण्डान्पारकं स्लानमाच रत ॥ ३० ॥ वसाञु्मरदमन्नामूतरविटकणविण्नखाः । शछ्पास्यद्‌पिकाः सद्‌ा दरादशेते व्रणा मखाः ॥ ३१ ॥ षण्णा पण्णा क्रमणव शद्धस्कता मनाम्‌; । गदरा

,रिमिथ पूर्वषाषत्तरेषां च वारिणा ॥ ३२ ॥ शचं मङ्कटमायासज(शा)नसूयाऽखृह् दमः । रक्षणानि च विप्रस्य तथा दानं दयाऽपिच॥३२॥ न गुणानुणिना

हृन्ति स्तीति चान्यानुणानपि । न हसचान्यद्‌ पश साऽनसूया प्रकातिता-॥२४॥ अभक्ष्यपरिदारथ संसगेश्ाप्यनिन्दिपैः । आचारेषु व्यवस्थानं श्रोचमिल्यभिधी यते ॥ ३५ ॥ भरक्स्ताचरणं नित्यमपरशस्तविवननम्‌ । एतद्धि गङ्ग भोक्तगरपिरभि- पमद्िभिः ॥ ३६ ॥ शरीरं पीड्यते येने शुभेन तञ्यमेन वा | अत्यन्तं. तन्न क वीत अनायासः स उच्यते ॥ ३७ ॥ यथातपन्नन कतन्य; सताः सवेवस्तुषु |

सपैतपरदारषु साऽखृहा परिकीतिता ॥ २३८ ॥ वाहममाध्यास्मिकं वाऽपि दुःखगु

त्पाध्ते परैः । न कृप्यति न वा हनति दम इत्यभिधीयते ॥ ३९ ॥ अहन्यहनि दातन्यमदीनेनान्तरात्मना | समीकादपि प्रयतनेन दानमित्यमिधीयते। ४०॥ प्रसि

कभ, 9, भ, (0 क < (+ (€

स्बन्धुवग वामेतर दष्यारपा तथा । अत्पवद्राततन्याह्‌ दयंषा परेकातिता।४१॥ यथ तेछृक्षणेयुक्त गरहस्थाऽपे मवदप्रनः। स गच्छते पर स्थान जायते नेह वं पुनः॥४२॥

> इतःपरं ग. पुस्तक एतदर्थं विद्यते-“ नीच्या तिरेव तैलेन गोभिरशैश्च गोरः »। इति । + अँ ववनव्यध्ययः। > इतः परमेतदधं ग. पुस्तक-“ य एवं कुरते राजा तस्य कोटिफलं भवेत्‌ " । इति ।

१ ग. “ह्मणो वेद्विक्रयी । अ । २ ख. °रमक्तं प्रदण्डवत्‌ ! वि । ग. 'मक्षप्रयो हिसः। विः । ग. शवां तु हिताथ)° । ५ ख. स आजये" । ९ ग. 'मित्रहयवादिभिः। ७ ग. ण्न सुदुभेनापि कर्मणा । अतियत्तं मे कु ८ ग, स्तोकमपि । ९ ग. ष्टरि वा त |

[ -छो° ४६६६] अत्रिसंहिता | ११

अग्निहोत्रं तपः सत्यं वेदानां चैव पाटनम्‌ । आतिथ्यं वेन्वदेवश्च इष्मित्यभिषी- यते ॥ ४३ ॥ वापीकूपतडागादि देवतायतनानि च । अन्रपरदानमारामः पृतीमत्य- भिधीयते ॥ ४४ ॥ इष्टं पूतं प्रकत्यं ब्राह्मणेन भयत्नतः । इन छमते स्वर्गं पतेन

माक्षमाभ्रुयात्‌ ॥ ४५ ॥ इषटापूते। द्विजातीनां सामान्यां धमेसाधनां । अधिकारी मवे चरः पूतं धमे न वैदिके ॥ ४६ ॥ यमन्सेवेत सततं न नित्यं नियमान्बुधः यमान्पतत्यङ्कवाणो नियमान्केवखान्मनन्‌ ॥४७॥ आनृश्चस्यं क्षमा सत्यमर्िसा दान मामेवम्‌ । प्रातिः प्रसादा माधुयं मादव च यमा दक्र | ४८ :¦ शोचमिज्या तपो दानं स्वाध्यायापस्थानेग्रहः । व्रतमानापवासाश्र स्नान च नियमा दक ॥ ४९॥ प्रतिकृतिं रम्या तीथेवारिषु म॑ज्जयेत्‌ । यमुदिर्य निमन्नेतं अष्टमागं टमेत सः ॥ ९० | मातरं पितर वाऽपि च्रातरं सहूदं गरम्‌ । यमुदिर्य निमञ्जत द्रादशांश्रफ- फलं रमेत्‌ ॥ ५१ ॥ अरुत्रेणेव कतेव्यः पूत्रभरतिनिधिः सदा । पिण्डोदकक्रिया तोयस्मात्तस्मास्मयत्नतः ॥ ५२ ॥ पिता पुत्रस्य जातस्य पस्यचेऽ्जीवतो भुखम्‌ । ऋणमस्मिन्संनयति अमृतत्वं च गच्छति ॥ ५३ ॥ जातमात्रेण पूष्रेण पितृणाम्‌ नृणा पिता । तदहनि उद्धिमाभोति नरकाञ्चायते हि सः; ॥ ५४ ॥ जायन्ते बह्वः पुत्रा यद्यकाऽ।१ गयां व्रजेत्‌ । यजते चाश्वमेधं च नीलं वा टदरषयुत्स॒नेत्‌ ॥ ५५॥ काङ्क्षन्ति पितरः सव नरकान्तरभौरवः । गयां यास्यति यः पुत्रः स नल्लाता भवष्यति ॥ ५६ ॥ फल्गुताथ नरः स्नात्वा दृष्टा देवे गदाधरम्‌ । मया्गीषं पदाऽञक्रम्य मुच्यते ब्रह्महत्यया ॥ ५७ ॥ परहानदीपुपरपृश्य तपेयेदिपतदेवताः अक्षयार्टंमते टोकान्कटं चेव समुद्धरेत्‌ ॥ ५८ ॥ शमस्याने सपूत्पन्ने म्ष्यभो उयावार्नित । आहृरद्द्धि दक््यापि तन्मे निगदतः श्रणु ॥ ५९ ॥ अशारलमणं रोक्षं पिवद्राह्यीं सुवचम्‌ । त्रिरात्र शङ्कष्प वा ब्राह्मणः पयसा सह ॥ ६० ॥ म्यमाण्डे प्विनः कथिदङ्गानाल्िवते नलम्‌ । मरायभित्त कर्थं तस्य सुच्पते श्न कमणा ॥ ६१-॥ प्डारबिखपत्राण कृकान्पद्यान्दुदम्बरम्‌ । कथायत्वा पवद सखिरात्रेणेव शुध्यति ॥ ६२ ॥ साय प्रातस्तु यः संध्यां प्रमादाद्रकमेत्स्त्‌ । गाय- यास्तु सदश्च {है जपेत्स्नात्वा समाहितः ॥६३॥ साकाक्रान्ताऽयवा श्रान्तः [स्थतः स्थानजपाद्वाहै; । व्रह्मदूचं चरद्धक्त्या दान दा पिद्युष्यातं ॥ ६४ ॥ गवां ङ्गदके स्नात्वा महानदयुपस्गमे । सदुद्रदृराननव व्थारदषटः शाचमेवेत्‌ ॥ ६५ ॥ दकश्वानदृग छैस्तु यदि दष्ट ब्राह्मणः। दिरण्योद्कसेमिभ तं मारय विदध्य १।६६॥

` १ख.ग. मतिनिधि कुः।२ ल. ग. मन्नति।३ग. त द्वदशादं फलं भवेत्‌। मा०।४ ग, कु! २ख.ग. मज्जति). त द्वादशारं फर मवेत्‌ माः।४ म, ण्त ह्यष्टमागं लमेत सः। अ“ । ५ ग. सः । यष्टव्या ब । ६ क. भेदं } ग. एं । ५ क, ख. "चेस्‌ । त्नि° 1 ८ क. "भाण्डादि" । ९ ख. ग. ®तः । रोगक्ता ।

१२ महष्यनिप्रणीता- [ छो ०१७-८८।

ब्राह्मणी तु शुना दषा जम्बुकेन एकेण वा । उदितं ग्रहन्षभं दृष्टा सथः शयुचिभे वेत्‌ ॥ ६७ ॥ सव्रतश्च शुना दष्शचिरा्मरुपवासयत्‌ । सघृतं यावक भाद व्रताप समापयेत्‌ ॥ ६८ ॥ मोह्लममादात्स॑रोमाद्रतभ॑ङ्ं त॒ कारयेत्‌ । भिरभ्रणेव शुध्येत पुनरेव व्री भवेत्‌ ॥ ६९ ॥ ब्राह्मणान्न यदुच्छिष्मश्नातयङ्ञानतो द्विजः

विनद्य तु गायञ्या जपं कृत्वा विश्युध्यति ॥ ७० ॥ प्षब्रियान्न यदुच्छष्टमश्नत्य ्ानतो द्विजः । ्िरत्रेण भवेच्छद्धियेया क्षत्रे तथा विरि ॥ ७१ ॥ अभोज्यान्नं तु युक्तां सीशु्रोख्छिषटमेव वा | जग्ध्वा मांसमभक्ष्यं तु सप्तरात्रं यवान्पिषेत्‌ ॥७२॥ डना चेव तु संस्पृष्स्तस्य स्नानं विधीयते । तदुच्छिष्टं तु संपराह्य षण्मासान्कर स्ट्माचरेतु ॥ ७३ ॥ असंस्पषटेन सस्ृष्टः स्नानं तेन विधीयते । तस्य चोच्छिट म्वीयात्षप्मासान्दरच्छूमाचसेत्‌ ॥ ७४ ॥ अङ्गानास्माश्य विष्पूत्रं सुरासंस्पृष्टमेव च । पुनः संस्कारमदैन्ति जयो वणौ द्विजातयः ॥ ७५ ॥ वपनं मेखलादण्डं भेक्ष चयव्रताने च । निषतेन्ते द्विजातीनां एनः सस्फारकमाण ॥ ७६ ॥ गृहशुद्धि पर- ष्यामि अत्यश्वरवदूषिता ( त , म | भ्रायाज्य गृन्मय भाण्ड सिद्धमन्नं तथेव च ॥ ७७ ॥ ग्रहान्निष्क्रम्य तत्सवै गोमयेनोपलेपयेत्‌ । गोमयनोपरिप्याथ च्छागे- नाऽऽ्रापयेतुनः ॥ ७८ ॥ बाहैमेन्नेसत पृतं तु हिरण्यकुशवारिभिः । तेनैवाभ्युक््य तदम शुध्यते नात्र संशयः ।७९॥ र त्ना<न्येः श्वपचेवांऽपि बलाद्विवाहितो द्विजः

पुनः कुवीत संस्कारं प्ाच्छच्छूत्रयं चरेत्‌ ॥ ८० ॥ शुना चेव तु संस्पृष्टस्तस्य स्नानं विधीयते । तदुच्छ त॒ संभराश्य यत्नेन कृच्छ्रमाचरेत्‌ ॥ ८१ ॥ अतः परं प्रवक्यामि सूतकस्य विनिणेयप्‌ । प्रायधित्तं पुनव कथयिष्याम्यतः परम्‌ ॥८२॥ एकाहाच्छृध्यते विप्रो योऽग्निषेदसमन्वितः । अयहात्केवलवेदस्तु निगुणो दशभि- दिनैः ॥ ८३ ॥ # व्रतिनः शरास्तस्य आदिताभेस्तथेव च । रत्नस्तु सतक नास्ति यस्य चेच्छति ब्राह्मणः ॥ ८४ ॥ ब्राह्मणो दशरत्रेण द्राद्नाहेन भूमिपः । वेश्यः पश्चदश्नाहेन श्रो मासेन शुध्यति ॥ ८५ ॥ सपिण्डानां तु सर्वेषां गोत्रजः सप पारषः । पिष्डाश्रादकदनं च शवाशचाच तथाऽनुगम्‌ ॥ ८६ ॥ चतुथ दशरात्र स्यात्पडहः पश्चमे तथा । पष्ट चेव त्रिरात्र स्यात्सप्रमे उयहमेव बा ॥ ८७ ॥ अष्टम दिनमेकं तु नवमे प्रहरद्वयम्‌ । दशमे स्नानमतरेण सूतके तु श्ुचिभेषेत्‌ ॥ ८८ ॥

किमान नोना जा ०००७००१० 9५५

+ एतद्र्धस्थानेऽ्ं पाठो ग. पुस्तके-““ सयती शखपूतस्तु आदितासनिस्तथेव च । ” इति । >‹ एत. दवन न विद्यते ख. ग. पुस्तकयोः ।

१ ग. "सङ्गो य॒दा भवेत्‌ । त्रि" ।२ख.ग. "णानां य" ३ क. न्ते यया मुक्ताद्लीः।४क. घ. "अन्त्यश । ५ ख, प्रयोज्यं । ग. अभोज्य । ६ ग. राजन्न श्व" । ७ ग. श्व्रतः सप्परुषम्‌ । सपि- ण्डानां सोदकानां शा) ८ ग, भेन तु | षष्टे तु त्रिरात्रं स्यात्सप्तमे त्वद्खच।९ग. भे श्वद्व च। मतेषु दस्तदासी।

[ छो° ८९-१०८. अत्रिसंहिता |

मृतसुतके दासीनां परनीनां चादुलोमिनाम्‌ । स्वामितुल्यं मवेच्छोचं भृते स्वामिनि यीनिकम्‌ ॥ ८९ ॥ शवसपूटसतृतीयस्तु सैट स्तानमाचरेत्‌ । चतुथ सपमे भेक सयादारौचे विधिः सृतः ॥ ९० ॥ एकत्र संस्कृतानां तु मातृणमेकमोजिनाम्‌ । स्वा- मितुर्यं मवेच्छोचं विभक्तानां पृथकपृथक्‌ ) ९१॥ उष्टीक्षीरमवीक्षीरं यचान् गृतसू. तके | पाचकान्ं नवश्राद्धं युक्ता चान्द्रायणं चरेत्‌ ॥ ९२ ॥ सूृतकाननमधमाय यस्तु प्राश्नाति पानवः। तरिरात्रषुपव(सः स्यादेकरात्र जके वसेत्‌ ॥ ९२ ॥ मह।यत्नविधानं तु न इुयन्मृतजन्मनि । होमं तत्र प्रकुयीत शुष्कात्नेन फटेन वा ॥ ९४ ॥ वाल- स्वन्तदेशाहे तु पश्चत्वं यदि गच्छति । सद्य एव विषद्धिः स्यान्न परेतं नैव सूतकम्‌ ॥ ९५ ॥ कृतचृदस्तु कुवीत उदकं पिण्डमेव च । स्वधाकारं परकुर्वीत नमोचारण- मेव च ॥ ९६ ॥। व्रह्मचारी यतिवरै मन्त्रे पुकृते तथा । य्न पिवाह्काटे च सद. सोच विधीयते ॥ ९७ ॥ विवाहोत्सवपप्नेषु अन्तरा मृतसूतके । पूषेसकसिताधेस्य न दोषथानिरव्रवी्‌ ॥ ९८ ॥ भतसंजर्ननादृधवं सूतक।दौ विधीयते । सपरेनाचम- नच्छरदधिः सूतिकां चेन्न संस्पृशेत्‌ ॥ ९९ ॥ पञ्चमेऽहनि विङ्ेयः संसपशेः क्षर यस्य तु । सप्रमेऽहनि दैशयस्य विद्यं स्परेन वुधैः ॥ १०० ॥ दशमेऽहनि शूरस्य कतेव्यं स्पशेनं बुधैः । मासेनेवाऽऽत्मश्ुदधिः स्थातसूतके मृतके तथा ॥ १०१॥ व्याधितस्य कदय॑स्य ऋणग्रस्तस्य सवेदा । क्रियद्रीनस्य मूखंस्य स्ीजितस्य विशे पतः | १०२ ॥ व्यसनापक्तचित्तप्य पराधीनस्य नित्यः । स्वाध्यायत्रतहीनस्य सततं सूतकं मवेत्‌ ॥ १०३ ॥ द कच्छे परिवित्तेस्तु कन्यायाः कृच्छ्रमेव च । कृच्छा- तिषृच्छरं मातुः स्यदः सांतपनं स्मरम्‌ ॥ १०४ ॥ दव्जवामरनषण्ठेषु गरहितेऽथ नदेषु च । नात्यन्धषाधिरे मके न दोषः परिवेदने ॥ १०५ ॥ छ्ीवे देशान्तरस्थे च पतिते व्रनितेऽपि वा । योगर्ाल्नाभियुक्ते च न दोषः परिवेदने ॥ १०६ ॥ पिता पितामहे यस्य अग्रनो वाऽपि कस्यचि । नािहोत्राधिकारोऽस्ति न दोषः परिषि. दने ॥ १०७ ॥ मायोमरणपक्षे षा देशान्तरगतेऽपि बा । अधिकारी भवेरतरस्तथा पातकसयुते ॥ १०८ ॥ व्ये भरता यदा नष्टौ नित्यं रोगसमानितः । अरुन्नातस्तु

१ ग. यौगिक" । २ ग, शव॑ श्ष्ट्वा त्तीये वु ° । ३ क. पेक्य स्यादेष शाववि° | ४ ग, सम्रता । ५ग. जलं पिवेत्‌ ) म।६ ग. १ गृहस्थानां सत्र पवः । ७ ग. मृतात्सचयनाः 1 ८ घ, “ननोष्वं । ९ ग. सूतकान्ते च सं" । १० ख. ग. शः । श्राद्धयागविहीनस्य म्मान्तं सु" । ११ श, "च्छे दातुः स्या द्र हः साः | १२ ग. कुवा" । १३ क. "नसङ्धेषु । १४ ख. °त । उनि" ग, १ । अ्िहोघ्राधिकारोऽस्य न । १५ ग. '्टुत्रो पहापातकिनि द्विजे । ज्ये" |

-१४ पहष्वत्रिभरणीता-- [शो १०९-१६२ 1

(99

कुर्वीत शङ्कस्य वचने यथा | १०९॥ नाग्रयः परिविन्दन्ति न वेदा न तपामि च।

५ॐ

नच राद्धं कनिष्ठो वे षिना चेषाभ्यलुङ्गया ॥ ११० ॥ तस्मादरमं सदा इुयार्घु-

तिस्म्युदितं च यत्‌ ¦ नित्य नेमित्त काम्य यच्च स्वगस्य साधनम्‌ ॥ १११॥ एकैकं वधेयननित्य शुक दृष्णं च हासयत्‌ । अमावास्यां न भञ्ञात एष चन्द्रायण विषैः ॥ ११२ ॥ एकेकं प्रासमश्नायाल्त्यहााण जण पूवेवत्‌ । उयहं पर्‌ च नान्ना्याद्‌ तिषच्छरं तदुच्यते ॥ ११३ । रव्येतत्काथत पृचमहापातकनाशनम्‌ । बेदभ्यासरत पान्तं परहायक्गाक्रेयापरम्‌ ॥ ११४ ॥ न सृशन्ताह्‌ पापान महापातकनान्यपि । वायु भक्षा दवा तिष्ट्रात्रि चेवाप्सु मयद्‌ ॥ ११५ ॥ जप्त्वा सदस गायच्याः श्ुदध ्रह्यवधाहते । पश्मदुम्बरवेखवेश्च कुशाश्वत्थपटाशयोः ॥ ११६ ॥ एतेषाद्ुद्‌कं पीत्वा पणेद्रच्छं तदुस्यते । पञ्चगव्यं च गोक्षीरं दधिगूत्रशढृदधरतम्‌ ॥११७॥ जग्वा परेऽ ््युपवसेदेष सांतपनो विधिः । पृथक्सांतपनेदरव्येः षडहः सोपवासकः \ ११८ ॥ सप्नाहेन त॒ कृच्छोऽयं महासांतपनं स्मत्‌ । च्य सायं अयं प्रातस्छयहं मुङ्क्त त्वयाचेतप्‌ ॥ ११९ ॥ व्यहं पर्‌ च नाश्चायास्माजापत्या वाधः स्मतः | सायत

द्रादश्च ग्रासाः प्रातः पश्चदमर स्मरताः । १२० | अयाचते चतुर्वश्ः प२ऽदहृन्यनशनं स्मृतम्‌ । इुक्कृराण्डप्रपाण स्याय्यवद्रऽस्य मुख विशेत्‌ ॥ १२१ ॥ एतद्ग्रास विजा

नायाच्छद्धयथ कायकराधनम्‌ । ञयहयुष्ण 1पवदपद्यट्मुष्ण पिवेत्पयः ॥ १२२ ॥ उयहमुष्णं घृतं पत्वा वायुभक्षो दिनजयम्‌ । षट्पखानि पिबेदाप्चिपरं त॒ पयः पिषेत्‌ \ १२२ ॥ परमक तु वे सापस्तषच्छ विधायते | दध्ना च तरादेनं यृद्क्त त्यहं मुदे च सर्पिषा ॥ १२४ ॥ क्षीरेण तु उयहं जुङ्क्ते वायुभक्षो दिनत्रयम्‌ । ्िपं दापि क्षीरेण पलमेकं तु सिषा ॥ १२५ ॥ एतदेव त्तं पुण्यं वेदिकं ¶ृच्छ- च्यते | एकभक्तेन नक्तेन तथैवायाचितेन च ॥ १२६ ॥ उपवादेन चैकेन पद्‌- कृच्छ्रः परकीर्तितः । कृच्छातिदृच्छरः पयसा दिवसानेकविंशतिम्‌ ॥ १२८७ ॥\ द्रा

¢ (^ ¢

शाहोपवासन पराकः पारकाततः | पण्याकदधिसक्तुना प्रास्थ प्रानवाष्टरम्‌ ॥ १२८ ॥ एकेकयुपवासः स्यात्साम्यटृच्ः परकणाततः । एषा त्रेरात्रमभ्यासादरकैकस्य यथा- क्रमम्‌ ॥ १२९ ॥ तुखापूरष इत्यष त्रयः प्श्चदशाहकः । कपिलायास्तु दुग्धाय धाराष्ण यः पयः पवत्‌ ॥ {२० ॥ एष व्यास्कृतः कच्छः अपाकमापं श्रोधयत्‌ | निशायां भोजन चैवं त्ञ्जरेय नक्तमव तु| १३१ ॥ अनादिष्टेषु पपेष चाद््राय

णर्मयोदितप्‌ । अग्नष्टोमादिभिय॑तेशिद्ियुणदक्षिणेः ॥ १३२ ॥

पनमा 6 ०००9

१ग. द्‌ तु नटस्य दृषला चन कन्यका ! त" । २ख. रिं नीाश्ु।ः ग. श्रा प्रविरेन्मु- खम्‌ । ए । ४ स, 'कथामतकेम्बुतततूनां प्र । ५ ग. कृच्छ्रो महापातकरोधनः । नि" । ६ ग. "मपह नम्‌ । ज" । ७ ग, 'छवुलद° ।

४.

[ छे १३६१९९४ ) अभिसंहिता । १५

यत्फर समवाम्रातं तथा कृच्छृस्तपोधनः । वदाभ्यासरतं शान्त प्रहायङ्गक्रियारतम्‌ ॥ १२३ ॥ न स्पृरन्ताह पापान पहापातकनान्यापे । वेदाभ्यापरतः क्षान्तो धमे शाल्ाण्यवेक्षयत्‌ ॥ १३४ ॥ शोचाचारसमायुक्ता ग्हस्थोऽपि हि इच्यते । उक्त मतदू।दनाताना महम श्रूयतामात | १२५ ॥ अतःपर्‌ पवक्ष्याम स्ञदद्रपतनाने च। नपस्तपरस्ताययात्र। प्रव्रज्या मन्त्रसाधनम्‌ ॥ १३६ ॥ देवताराधनं चेव सीश्ुद्रपत नानं षट्‌ । जवद्धतार्‌ या नारा उपोष्य त्रचारणी ॥ १३७ ॥ आयुष्यं हरते भतुः सा नारा नरक व्रनेतू ५ | तीथेस्नानायना नारा पतेपादादक पित्‌ १३८॥ शकरस्याप विष्णावा प्रयाते परम पदम्‌ । जवद्धतेर्‌ वामाह्ध मृते वाऽपि सुद्‌ क्षण ॥ १३९ ॥ श्राद््‌ यन्न व्रिवाहु च पत्ना दक्षिणतः सदा | सोमः शचं ददो तासां गन्धवाथ तथाऽङ्खिराः ॥ १४० ॥ पावकः सवेमेध्यं च मेध्यं त्रै योषितां सदा । जन्मना ब्राह्मणा त्रेय; सस्कारद्रन उच्यते ॥ १४१ ॥ पिच्य याति

^ १ क,

विप्रत्व श्रात्रयाक्चाभरव च । वेदश्चाह्चाण्य्धाते यः शक्चाथं च नषर्वतं | १४२ ॥

तदाऽसो वेद वित्पोक्तो वचनं तस्य पावनम्‌ । एकोऽपि वेदविद्धं य ग्यवस्येद्ष्िनो तमः | १४२ ॥ स ज्ञेयः परमो परमो चाङ्गानामयतायते; । पावका इव दीप्यन्ते

जपहपादनात्तमा;ः ॥ १५४ ॥ ब्रातग्रहण नरयान्त वारणा इव पावकाः | ताख

तिग्रहनान्दाषानाणायाम्नत्तपाः ॥ १४५ ॥ उत्सादयान्त विद्रा बायुमषा मवास्वर | युक्तमत्र यदा विप्र अद्रूपाणस्तु ।तष्टात ॥ १४६ ॥ रक्ष्मावेर यक स्तज आयुश्चैव प्रकायतं । यस्तु भोजनशालायामासनस्थ उपस्पृशत्‌ ॥ १४७ ॥ तान्न व भाक्तव्य भक्त्वा चान्द्रायण चरेत्‌ । पात्रापार्‌ [स्थत पात्र यः सस्थाप्य उपस्पृत्‌ ॥ १४८ ॥ तस्यान्न नव भाक्तव्य भुक्तवा चाद्दरायण चरत्‌ । न दवा

स्तप्नमायान्तं दातुभेवात नष्फटम्‌ ॥ (५९ ॥ दृस्त प्रक्षास्य यच्चाप; पपिषद्धक्त्वा

्रिजासमः । तदन्नमसरभक्तं राशा पितरा गताः ॥ १५० ॥ नास्त ददातपर्‌ शास्र नास्त मतुः परो गुरुः | नास्त दनास्पर पत्रामह्‌ टाक परत्र च ॥१५१॥ अप्रं ह्यप यदत्त दहृत्यासप्रम टम्‌ । हव्य देवा न ग्रहान्ते कम्य च तर्‌

स्तथा ॥ १५२ | आयस्षन तु पारण यदननेमुपद्‌ायते । अन्‌ वष्सम माक्तुदाता चे नरकं व्रमत्‌ ॥ {५२ ॥ ईइतरण च पात्रेण दयमान विचक्षणः | न दद्याद्र हस्तन आयसन कदाचन ॥ १५५ ॥ मरन्पयषु च पात्रेषु यः श्राद्ध माजयात्पतन्‌ |

< इतः पर्‌ ग. पुस्तकञधक वचनम्‌ पात वेनाऽन्यत्कुल्त त्रतानं दवत्तवनम्‌ । न सा तत्फल-

माप्रोति स्वपतिस्तु तया हतः । अतः परं श्टोक्रयं न विद्यते ग, पुस्तके ।

१ ग. श्छाथदशकः । रोः 1> ख. शोचशृद्रायेभिरतो गू" 1 २ ग प्रा प्राज्यं हिद्गधारणम्‌ । ४ ख. विवोधयेत्‌ । ५ ग. भ्य यदि ब्रयाद्द्टगो" । ६ क. मुक्ताऽऽ्चम्य य । ७ क. तस्यां । ८ ग. त्तं । ९ ग. न्ति दत्तं मव । १० ग. मातृसमो गु" 1 ११ ख. "ते । श्वानविष्ठासमं भुड्क्ते दाता । १२ ग. 'येदद्विजान्‌ । भ ।

१८ महष्यत्रिप्णीता- [ छो° १९६-२१६ 1

थापि प्यते । तदा सा बुध्यते नारी बिमलं काश्चन यथा ॥ १९६ ॥ खयं विप्रति

^ ^ ^ + । न. (+ प्राया यदि वा विप्रतारता । बरान्ायो प्रथुक्तावा चीरभुक्ता तथाऽपि वा| १९७ ॥ न त्यास्या दूषिता नारो न कामोऽस्या विधीयते । कऋतुकाट उपा

सीत पूष्पकाटेन शुध्यति ॥ १९८ ॥ रनकश्मकार् नय बुरुड एष च । कैवते मेदमिाश्च सते चान्त्यजाः स्पृताः ।॥ १९९ ॥ एषां गत्वा ज्ञिया मोदाद्ुक्ा च॒ प्रतिग्रह च । एच्छाब्दमाचरेल्ज्ानादङ्गानदिन्द प्रयम्‌ ॥ २०० ॥ सकृद्धक्तव (क्तात या नारी म्टेच्छेयां पापकमभिः । भाजापल्यन शुध्येत ऋतुपर्णेन तु ॥ २०१ ॥ बलादृता स्वयं वाऽपि परेरितया यदि । स्ृ्धक्ता तु या नारौ प्राजापत्येन रुष्यति ॥ २०२ ॥ प्रारब्यदीधतपसां नारीणां यद्रनो भवेत । न तेन तद्रतं तासां विनयति कदाचन २०३ ॥ मय्सस्पषटङुम्भेषु यत्तोय पिषाते द्वेन,

च्टरपादेन शुध्येत पुनः संस्कारमहेति ॥ २०४ ॥ अन्त्यनस्य तु ये दक्षा वहुपुष्प एरोपगाः । उपभाग्यास्तु ते स्वे पृष्पषु च फरुषु च ॥ २०५ ॥ चाण्डारेन तु संस्पृष्ट यत्तोयं पिति दिन; । ृच्छपादेन शुध्येत आपस्तम्बोऽत्रवीन्धुनिः॥२०६॥ छष्मोपानहविप्मूत्रसीरजो म्यमेव च । एभिः सैदूिते कये तोयं षीत्वा कथ विधिः ॥ २०७ ॥ एकं द्यं उयहं चेव प्रिनातीनां विशोधनम्‌ । भायि पुनश्चैव क्तं शद्रस्य दापयेत्‌ ॥ २०८॥ सथो वाने सच तु विभरस्तु सञानमाचरेत्‌ । प्रय पिते ववहोरात्रमतिरिक्ते दिनत्रयम्‌ ॥ २०९ ॥ रिरःकण्ठोस्पादाशच सुरया यस्तु हिप्यते । दशषटृतरितथकाहं चरेदेवमतुक्रमात्‌ ॥ २१० ॥ अत्राप्युदाहरन्ति-- भमादान्म्पः सुरां सकृतीत्वा द्विजोत्तमः । गोमृत्रयावकाहारो दशरात्रेण शरुध्यति ॥ २११ ॥ मद्यपस्य नेषादस्य यस्त॒ यरक्त दिजात्तमः । न देवा चुञ्धते तत्न पिवन्ति हविजटम्‌ ॥ २१२ ॥ चितिधरष्ट तु या नारी ऋतुभ्रष्र च व्याधिता | भानापत्येन बुध्येत ब्राह्मणानां तु भोजनात्‌ ॥२१३॥ येच पर्रनिता विपा; प्रतरज्या

मिजलायहाः । अनाराक्िवतेनते चिकीषैन्ि गृहस्थतिमू ॥ २१४ ॥ धारश्ीणि दृच्छाणि चान्रायणमयापि वा । नातकमादिकं भोक्त पनः सस्कारमति॥२१५॥ ना. ओव नोदक नश्च नापवादाडुकम्यने ।्रहमदण्डहतानां ठ न काय कटधारणम्‌॥२१६॥

१ ग. त प्रकुर्वीत नः । २ ग. ण्यो ज्ञाते स । ३ग. ण्पदेषु सुरथा यत्रं कि°। ४ ग. दृशा्षट्‌ यहेका* । ५ ग. "विहतम्‌ । चित्तश्र" । ६ ग. “रौ पुष्येन च । ७ क. 'गान्भोजयेदृश । यै! ८ ग, नासि नोपवासादिकं तपः । त्र" । ९२, श्रु नप" | |

[छो ११५-२६३] अत्रिसंहिता । 8)

रनेहं कृत्वा भयादिभ्यो यस्त्वेतानि समाचरेत्‌ | गोमूत्रयावकाहारः इृच्छमेकं विशे- घनम्‌ ॥ २१७ ॥ ददः शोचस्पृत्प्ः प्रत्यास्यातमिषकृक्रियः । आत्मानं पात येचस्तु मृग्वर्यनसनाम्बुभिः ॥ २१८ ॥ तस्य त्रिरात्रमाशोचं द्वितीये तस्थिसं- चयम्‌ । तृतीये तूदकं कृतवा चतुर्थ श्राद्धमाचरेत्‌ ॥ २१९ ॥ यस्येकाऽपि शृहे नाकि धनुषेत्सानुचारिणी । मङ्कछानि इतस्तस्य कुतस्तस्य तमःक्तयः ॥ २२० ॥ अति द्‌हातंबाहाभ्या नात्तकाभेदनेन वा। नदापवेतसराध मृतं पादानमाचरत्‌॥ २२१॥ अष्टागवं धमेहटं षद्गवं व्यावहारिकम्‌ । चतुगेवे नशंसानां शिवं वध्यते सहं ॥ २९९ ॥ द्विगवं वाहयेत्पादं मध्याह्न तु चतुगेवम्‌ । षड्गवं तु बरिपादोक्तं पणा हस्त्वषटमिः स्मृतः ॥ २२३ ॥ शषटलोष्टरिखागोध्रः ढृच्छं सांतपनं चरेत्‌ | पाना पत्यं चरेनपरत्सा ( ! ) अतिकृच्छ्रं तु आयसैः ॥ २९४ ॥ प्रायशित्ते. ततर कुयाद्राह्यणभोजनम्‌ । अनडुस्सहितां गां च दयाय दक्षिणाम्‌ ॥ २२५ ॥ शरभेषटह्यामागान्सिह्ादरगदैभान्‌ । हत्वा च शृदरहत्यायाः भायविततं विधीयते ॥ २२६ ॥ माजोरगोधानकुरगण्डुकांथ पतञ्निणः । हत्वा अयद पिवेत इ पा पादिकं चरेत्‌ ॥ २२७ ॥ चाण्डारस्य च संस्पृष्टं पिषपत्रसपषटमेव बा । तरिरा मेण बिङुदधिः स्यादुकंत्वोच्छषटं समाचरेत्‌ ॥ २२८ ॥ वापीकूपतडागानां दूषि तानां च शोधनम्‌ । उद्धरेद्ध्शतं पूणं पञ्चगय्येन युध्यति ॥ २२९ ॥ अस्थिच. -मावसिक्तेषु खरानादिदूपिते । उद्धरेदुदकं स्य शोधनं परिमाजैनम्‌ ॥ २३० ॥ गोदोहने चमेपुटे च तोयं यन्त्राकरे कारकरिसिपहस्ते । स्ीवाउ्ृदधाचरितानि यान्यपरत्यक्षदृष्टानि शुचीनि तानि > ॥ २३१ ॥ पराकारसेधे विषमपदेशे सेनानि. वेशे मवनस्य दाहे । आरग्पयङञेषु महोत्सवेषु तथेव दोषा न विकरपनीयाः ॥ २३२॥ भपास्वरण्ये घैटकस्य कृ द्रोण्यां जटं कोशचविनिगतं च | श्वपाकचण्डाठपरि त्‌

७ क, (म,

पीत्वा जटं पश्चगव्येन शुद्धिः ॥ २३३ ॥ रेतोविष्ूत्रसंस्पषटं कोपं यदि जलं पित्‌

% इतः परं ग. पुस्तक एतद्वचनं वियते-“ चाण्डाखरवपवोत्सगंविषमूत्रोच्छिष्ट एव वा । त्रिरात्रेण विदयुदधः स्याद्धक्तोच्छषटं षडाचरेत्‌ । " इति । > इत भारभ्य जह्येराप्रं समाचरेदिव्यन्तं न विदयते ग, पुस्तके ।

१ क. ख. ष्व गववष्यज्रत्‌ । द्वि । २ ख. 'रेमुत्ा । ग. 'रेमु्टिरिति ृष्द वु... । प्रा । ३ ग. व्यहमुपष्येव इच्छ संतपनं चरेत्‌ । वापी" । ४ ख. च्छ व्यापा ।५क, ट तथाऽ ।६ ख, °रेतर्रातं ! ७ क, क्ञढकस्य ।

२५ पहष्यत्रिभणीता -- [ शो ०२६४-२९४ |

तरिराजेणेष शुद्धिः स्यातछुम्भे सतिपनं तया ॥ २३४ ॥ छिन्नभिन्नशचवं यर्स्याद- ्नानादुदकं पिवेत्‌ । प्रायधित्तं चरेत्पीत्वा तप्रृच्छ द्विजोत्तमः ॥ २३५ ॥ उषी क्षीरे खरीक्षीरं मासुषीक्षीरमेव च । भायश्चित्तं चरेत्पीत्वा तपकृच्छ द्विजोत्तमः ॥ २३६ | वणेवाहैन ससपृष्ट उच्छष्स्तु द्विजोत्तमः । पशचरात्रोषितो भूत्वा पञ्च. गव्येन बुध्यति ॥ २३७ ॥ शुचि गोतृशषिकत्तोयं प्रकृतिस्थं महीगतम्‌ । चभेमा- ण्डस्तु धाराभिस्तथा यन्त्ोदरतं नलम ॥ २२३८ ॥ चण्डेन तु संस्पृष्टः ( ए ) स्नानमेव विधीयते । उच्छष्स्तु च संस्पृष्टचिरत्रेणेव शुध्यति ॥ २३९ ॥ आकरा- हृतवस्तूनि नाश्चुचीनि कदाचन । आकराः शुचयः सर्वे वजेयिता सुरौकरम्‌ ॥ २४०॥ भ(भू)ष्टा अ(भूोष्टयवाश्ैव तथैव चणका; स्पृताः । चरं वेव कपूरमन्यद्‌भ(भ)एतरं यचि ॥ २४१ ॥ अमीमांस्यानि शौचानि स्ीभिराचरितानि च । अदुष्टाः सततं धारा बाततोदूताश्च रेणवः ॥ २४२ ॥ वदूनामेकलभ्नानामेकयेदश्ुचिरभवेत्‌ । अरौ. चमेकमास्य नेतरेषां कथचन ॥ २४३ ॥ एकपङ्क्त्युपविष्टानां भोजनेषु पृथक्प- यक्‌ । यद्येको रभते नीली स्वँ तेऽयुचयः स्मृताः ॥ २४४ ॥ यस्य पटे पसू नीलीरक्तो हि हश्यते । चिरात तस्य दातव्यं शेषाश्वोपवासिनः ॥ २४५ ॥ आदिर्येऽस्तमिते रातराचस्पृश्यं स्पृशते यदि । भगवन्केन शुद्धिः स्यात्ततो ब्रुहि तपो- धन ॥ २४६ ॥ आदित्येऽस्तमिते रात्रौ सपृशरदीनं दिवा नरम्‌ । तेनैव सर्वश्चादधः स्याच्छवस्पृष्टं तु वभेयेत्‌ ॥ २४७॥ देशं कां वयः शक्तिं पापं चावेक्षयेत्त(स्य यत्न). तः । प्रायथित्त भकरप्यं स्याद्यस्य चोक्ता न निष्कृतिः ॥ २४८ ॥ देवयाजाषिवा- हेषु 'यज्ञपकरणेषु च । उत्सवेषु च सर्वेषु स्पृषटासपृष्टिनं विद्यते ॥ २४९ ॥ आरनाछं तथा क्षीरं कन्दुकं दाधसक्तवः । सेहपके च तक्रं च द्रस्यापि न दुष्यति ॥ २५०॥ आद्रमांसं धृतं तटं सेहाश्च फटसंभवाः। अन्त्यमाण्डस्थिता एते निष्क्रान्ता; शुद्धि माप्नुयः ॥ २५१ ॥ अन्नानालिबते तोयं ॒ब्राह्मणः शद्रनातिषु । अहोराघ्रोषितः स्राला पञ्चगव्येन शुध्यति ॥ २५२ ॥ आहिताभिस्तु यो विप्रो महापातकवान्भ- वेतु । अप्सु मक्षिप्य पात्राणि पथादभ्नि बिनिदिंशेत्‌ ॥ २५२ ॥ योऽशृदीत्वा विवाहाभ्च गृहस्थ इति मन्यते । अन्नं तस्य न मोक्तव्यं एथापाको हि स स्मृतः ॥ २५४ ॥

* इत उत्तरमेतदधं “गोरे उष्रूशालयां तेव्यन्त्ेषुयन््रयोः ” इति विदयते ख. पुस्तके । न~~

१ क. °राङ्यम्‌ । २.ल. शीनं ।

[छो० २९५-२७६ ] अवरिसंशता | २१.

एथापाकस्य युञ्चानः प्रायधितच्ं चरेद्ष्रिनः । प्राणानप्प त्रिराचम्य धृतं भाय विश्रु ध्यति ॥ २५५ ॥ वैदिके टोकिके वाऽपि हुतोच्छिषे जले क्षितौ । वेश्वदेवं प्रकुवीत पञ्चसूनापटुत्ये ॥ २५६ ॥ कनीयान्गुण॑वाज्ेष्ठः अ्षटयेन्निभणो भवेत्‌ । पूर्वं पामि गृहीत्वा च गृह्या धारयेद्बुधः ॥ २५७ ॥ ज्येष्टा निदोषो गंहात्यभरि यवी- यक; । नित्यं नित्यं भवेत्तस्य बरह्महत्या न संशयः ।॥ २५८ ॥ महापातकसंस्पृष्टः (ए) स्ञानमेव विधीयते । रसंस्पृष्टस्य यदा भुङ्क्ते स्लानमेव विधीयते ॥ २५९ ॥ पतितैः सहं संसर्गं मासार्धं मासमेव वा । गोमूत्रयावकाहारो मासा्पेन विशुध्यति ॥ २६० ॥ कच्छा पतितस्येव सणद्धुक्त्वा द्विजोत्तमः । अविज्ञानाच तद्धक्त्वा कृच्छं सांतपनं चरेत्‌ ॥ २६१ ॥ पतितान्नं यदा शुक्तं मृक्तं चाण्डाल्वेह्मनि । मासां तु पिवदरारि इति श्ातातपोऽत्रवीत्‌ ॥ २६२ ॥ गोत्राह्मणहतानां च पति. तानां तथेव च । अप्निना न च सैस्कारः शङ्खस्य वचनं यथा ॥ २६२ ॥ यथा ण्ाटीं दिनो गच्छेत्कथंवित्काममोहितः | तरिभिः एृ्विशुध्येत पराजापत्यानुपृरवैशः ॥ २६४ ॥ पतिताचान्नमादाय युक्त्वा वा ब्राह्मणो यदि । कृत्वा तस्य समुत्सगे. तिद्रं विनिंदिंशेर्‌ ॥ २६५ ॥ अन्त्यदस्ताच्छवे क्षिप्त) काष्लोषतृणानि च। न स्पृशेत तथोच्छए़महोरात्रं समाचरेत्‌ ॥ २६६ ॥ चाण्डा पतितं भ्लेच्छं पथ- भाण्डं रजस्वटाम्‌ | दिनः स्पृष्टा न गृज्ञीत भृञ्चानो यदि संस्पृशेत्‌ ।२६७॥ अतः परं न भुञ्जीत त्यक्त्वाऽन्नं सानमाचरेत्‌ । ब्राह्मणेः समनुन्नातखिरात्रयुपवासयत्‌।२६८॥ सधृतं यावकं प्राश्य व्रतशेषं समापयेत्‌ । युज्ञानः संस्पृश्स्तु पायसं ङुक्छुटं तथा ॥ २६९ ॥ भरिरात्रेणेव छ्यद्धिः स्यादथोच्दषटस्त्वहेन तु) । आरूढो नैष्ठिके धमे यस्तु प्रच्यवते पुनः ॥ २७०॥ चद्रायणं चरेन्मासमिति ज्ञातातीऽत्रवीत्‌ । पदुवेश्या- भिगमने भाजापत्यं बिधीयते ॥ २७१ ॥ गवां गमने मलुपो्तं वरतं चान्द्रायणं चरेत्‌ । अमानुषीषु गोवजेमुदक्यायामयोनिषु ॥ २७२ ॥ रेतः सिक्त्वा जले चैव कृच्छं सांत- पनं चरेत्‌ । उदक्यां सूतिकां वाऽपि अन्त्यां स्पृशते यदि॥२७२॥ तरिरत्रेणेव शुद्धिः स्याद्विधिरेष पुरातनः । संसर्ग यदिगच्छेबेदृदक्यायातथाऽन््यने ¦ ॥ २७४ ॥ प्राय- धित्ती स चिङ्ञेयः पूव सनं समाचरेत्‌। एकरात्रं चरेन्मूनं पुरीष तु दिनत्रयम्‌॥।२७५॥ दिनत्रयं तया पाने मेथुन पश्च सप्त बा । भोजने तु प्रसक्तानां प्राजापत्यं बिधीयते

# इतः परं ख. पुस्तकऽधिकम्‌--"' स्दरस्यन्तरे--अङ्गीकरेण ज्ञानिनां ब्रह्मणानुग्रहेण च । पृयन्ते तत्र पापिष्ठा महापातकिनोऽपि ये » इति ।

१ ख. णवधिव प्र । २ क. गृह्णीयादमिमभतः । नित्यं नित्यं भः । ३ ख. शस्तात्तु वक्षि । ४ ग, °ते । गोमयेन नरः कुयोदू्तं । ५ ग. °रौषेण दिनद्रयम्‌ । दिनद्वयं तु पानेन मुने समं चर्‌ । भो" ।

“२१ प््यतरिपणीता- = | च्छो २५७-२९८ ]

॥२७६॥ दन्तक्ाष्े खहोरात्रमेष शोचविधिः स्मरतः । रनस्वछा यद्‌ सृष्टा षान चण्डाटवायसेः | २७७ ॥ निराहारा मवेचावरस्ातवा कालेन शुध्यति । रनखला यदा सृष्टा उषटनम्बृकरोवैे; ॥ २७८ ॥ पञ्चरात्रं निराहारा पश्चगब्येन शुध्यति । सृष्ट ए )रनस्वलाल्योन्यं ब्राह्मण्या ब्राह्मणी च या ॥ २७९ ॥ एकरात्रं निरा- हारा पञ्चगव्येन शरध्यति । स्पृष्टा रनखटाऽन्योन्यं ब्राह्मण्या क्षद्चियी च या॥२८०॥ त्रिरात्रेण विशुद्धिः स्याद्व्यासस्य वचनं यथा । सपृष्र रनसखलाऽन्योन्यं ब्राह्मण्या वेद्यसंमवा ॥ २८१ ॥ चतूरात्रं निराहारा प्चगन्येन शुध्यति । स्पृष्टा रनखटाऽ न्योन्यं ब्राह्मण्या श्रद्रसभवा ॥ २८२ ॥ षड्रात्रेण विद्ुद्धिः स्याह्वाह्यणी कामका रतः। अकामतथरेदेवं ब्राह्मणी सवेतः स्पृशेत्‌ ॥ २८३॥ चतुणोमपि बणोनां शुद्धि. रेषा प्रकीर्तिता । उच्छ्छिनि तु संसृष्ट बाह्मणो बराह्मणेन यः }) २८४ ॥ भोजने ूत्रचारे च शृद्कस्य वचने यथा | सानं ब्राह्मणसंसे जहम तु पिये ॥ २८५ ॥ वेदय नक्तं च कुर्वीत श्रे चैव उपोषणम्‌ । चर्ैको रजको वरेण्यो धीवरो नखकस्तथा ॥ २८६ ॥ एतान्धष्वा द्विजो मोहादाचमेखयतोऽपि सन्‌ । ए; सपृषटे दिनी -नित्यमेकरात्रं पयः पिवेत्‌ ॥ २८७॥ उच्छिस्तेक्िरात्रं स्यादघृतं प्राश्य विदुध्याति। यस्तु च्छायां श्वपाकस्य ब्राह्मणस्वधिगच्छति | २८८ ॥ तत्र सानं प्रहुत धूतं प्राय विशुध्यति । अमिकस्तो द्विनोऽर््य ब्रह्महत्याव्रतं चरेत्‌ ॥.२८९ ॥ मासोप- वासं वीत चान्द्रायणमथापि वा | दथा मिभ्योपयोगेन भरणहत्यात्रतं चरेत्‌ ॥ २९० ॥ अब्भक्षो प्रादशाहेन परकेणेष शुध्यति । इठे च व्राह्मणं ह्वा शरद तयात्रतं चरेत्‌ ॥ २९१ ॥ निगुणं सगुणो हत्वा प्राकवतमाचरेत्‌ । उपपतकसंयुक्तो मानवो भ्रियते यदि ॥ २९२ ॥ तस्य संस्कारकती च पाजाप्त्यरयं चरेत्‌ । पभुञ्चा -नोऽतिसकषेह कदाचित्सृरते दैन ॥ २९३ ॥ निरात्रमाचरेकक्ते निःसेहमथ वा चरेत्‌। विडाटकाकादुच्छष् जण्या चनकुषटस्य च ॥२९४॥ [ + साला विप्रस्य दिग्वासाः प्राणायपेन शुध्यति । शद्रस॑स्कारकतीरे ृदध्राह्मणसंमतम्‌ ॥ २९५ ॥ हृत्वा नत्र चरेच्छं ब्ह्महत्यादिपातकम्‌ । | केशकीटावपन्नं च पिदर सुवचस( छा ` ॥ २९६ ॥ उष्यानं समार्य खस्याने च कापतः । लाला विप्रो जितप्रासः प्राणाः यामेन शुध्यति ॥ २९७ ॥ सव्याहृतिं सप्रणवां गाय भिरस। सह । तिः पठेदा- यतमाणः पाणायामः स उच्यते ॥ ९९८ ॥ शकृदटियुणेपूतर सपिच्चदयुणस्‌ ।

+ धनुधिद्रनान्तगतं ग. पुस्तकेऽथिकम्‌ ।

[ छो ०२९९-२] आत्रेसाहेतां २३

्ीरमष्गुणं देयं पञ्चगब्ये तथा दृधे ॥ २९९ ॥ पञ्चणम्यं पिवेच्छूो ब्राह्मणस्तु सुरा पिवत्‌ । उभा हु तस्यदाषां च वप्ता नरक चरम्‌ ॥ ३०० ॥ अजा गाषां माहष्यथ अमध्य मक्षयन्त याः दुग हृष्य चकम्यं च गोमय न विरपयत्‌ ॥३०१॥

उनस्तन्यधिका या च आत्मनः स्तन्यपायिनी ) तासां दुग्धं न होतव्यं हृतं चेबाहूतं भवतु ॥ ३०२ ॥ व्रह्मोदने च मोप च सीमन्तोन्नयने तथा । जातश्रादधे नवश्राद्धे मुक्त्वा

चान्द्रयणं चरेत्‌ ॥ ३०३ ॥ राजान्नं हरते पेजः शरष्ाननं ब्रह्मवचसम्‌ । सुतान च यो शङ्कते स भुङ्क्त प्रथिीमषम्‌॥२०४॥ खसुता अप्रजा तावन्नाशचीात्दे पिता । अन्नँ भुङ्क्ते तु यो मोहत्पूयं स नरकं वनेत्‌ ॥ ३०५ ॥ अधीत्य चतुरो वेदान्स- वश्ालञाथतपित्‌ । नरेन्रमबने युक्त्वा विष्ठायां जायते कृमिः ॥ ३०६ ॥ नव्‌ ्राद्धे निपक्षे च षण्मासे मासिकेऽब्दिके । पतन्ति पितरस्तस्य यो भुङ्क्तेऽनापा दिनः ॥ ३०७ ॥ चान्द्रायणं नवश्राद्धे पराको मासिके तथा । विपक्षे चेव कृच्छ्रः स्यात्पण्ासे दृच्छमेव च ॥ २०८ ॥ आब्दिके पादणृच्छं स्यादेका: पुनराब्दिके। ब्ह्मचयमनापाय मास्श्राद्धेषु पवेसु ॥ ३०९ ॥ द्रदशाहे त्रिपकषेऽब्दे यमस्तु भङक्त द्विनोत्तमः । पतन्ति पितरस्तस्य ब्रह्मरोके गता आपि ॥ २३१० ॥ एकादशाहैश्दो रात्र क्त्वा संचयने च्यह्‌ । उपोष्य विधिवद्धिः कृष्पाण्डीं जहूुयाटतम्‌॥२११॥ पक्षे वा यदिवा मासे यस्य नाश्चन्ति वेदिनः । युक्त्वा दरात्मनस्तस्य द्रिजथा नद्रयण चरेत्‌ ॥ ३१२ ॥ यन्न वदध्वानश्रान्तं नत च गाभिरल्कृतम्‌ | यन्न दारः पारत उपशारपिव तदग्र्यं ॥ ३१२३ ॥ दास्यअपं षहषा यत्च विचा पम वदान्त हिन) विनापि पमेासेण, स भमः पावनः स्मृतः ॥ ३१४ ॥ हीनवर्भं च यः कुयादङ्नानादभिदादनम्‌ । तत्र सानं प्रकुर्वीत धृतं पराद्य पिश्युध्यति। २१५॥ सम तपन्ने यदा सञाने भङ््ते वाऽपि पिवि्यदि । गायञ्यष्ससं तु जपेतलञात्वा समाहितः ॥ २३१६ ॥ अड्शुरया दन्तकं च प्रत्यक्ष रण तथा । म्रात्तकमिप्षणं चव तुर्य

गोमांसयक्षणम्‌ ॥ ३१७ ॥ दिवा कपित्थच्छायायां रत्री दधि शमीषु च । कापासं दन्तका च पिष्णोरपि हरेच्दयम्‌ ॥ ३१८ ॥ श्रपेवातनखग्राम्बुलानं बद्नपदो दकम्‌ । पजिनीरेणुकशाम्बु हन्त पुण्यं दिवःकृतेष्‌ ॥ २१९ ॥ माजनारनकगराम्बु देवतायतनोद्धवप्‌ । तेनावगुण्ठितं तेषु गङ्खाम्भःष्टुत एव सः ॥ ३२० ॥ मृत्तिका; सप्त न ग्राह्वा वसाकं पूषिकृस्थरु । अनेजरं रप्चानान्तं दृक्षम्‌र सुराटय॥२२१॥ दषम तथोत्खाते भ्रयस्कायेः सदा बुधैः । रचो देशे तु संग्राह्ठा रकरार्मविष

निता | ३२२ ॥ पुरीष मधुने होमे परस्वे दन्तधावने । स्लानभाजननप्येषु सदा

१क. ख. स्तनीमधिकाका या चन्या स्तनपा 1>;के. ग निध्वान्त । ३ कृ. खे. स्नानवेघ्घ ५,

पयोद" । ८ ग. माजौररे' |

9

{ : 6 ^^

पहष्तिपरणीता-- [ शो०६९६-३४७]

मोन समाचरेत्‌ ॥ ३२३ ॥ यस्तु संवत्सरं पूर्ण भुङ्ते मोनेन सवेदा । युगकोटिः सहसेषु स्व्गछके महीयते ॥ ३२४ ॥ स्नानं दानं जपं होमं भोजनं देवताचेनपू । भरोहपादो न वीत खध्यायं पितृतपेणप्‌ ॥ ३२५ ॥ सर्वस्वमपि यो दधालात-

येतवा द्रिनात्तमम्‌ । नाशायेत्वा तु तत्सषे भरृणहत्याफटं ठभेतू ॥ २२६ ॥ प्रह णद्राहसक्रान्त क्लणा च प्रसवं तथा । दानं नमात्तके त्रेय रज्रा चापि प्रस्यत

॥ ३२७ ॥ क्षीमनं वाऽथ कापांसं षटरसूत्रमथापि बा । यज्ञोपवीतं यो दध्रक्षदान फर रमेत्‌ ॥ २३२८ ॥ कांस्यस्य भाजनं ददाद्रतपृणे सुशोभनम्‌ । तथा भक्त्या

विधानेन आश्रष्ठोमफट मेत्‌ ॥ ३२९ ॥ भ्राद्धकषे तु यो दद्याच्छोभने च उपा

नही । स॒ गच्छत्यन्यमागअप अश्वदानफङ ठत ॥ ३३० ॥ तिटपात्र तु यां द्धात्सपुण तु समाहितः । स गच्छति धत्स्व नरो नास्त्यत्र संशयः ॥ ३३१ ॥

दुभक्षं अन्नदाता च सुभिक्ष च हृरण्यदः | पानायदस्त्वरण्य च स्वगेराके परहा यतं ॥ ३६३२ ॥ यावदधपरसृता गस्तावत्सा प्रथवा स्पृता । प्रथवी तेन दत्ता स्यादद्शं गां ददाति यः ॥ ३३३ ॥ तेना्रयो हुताः सम्यक्पितरस्तेन तपिताः | दषा पूजतीः स्वे या ददाते गवाह्निकम्‌ ॥ २३२३४ ॥ जन्पप्रमतिं यत्पाप मातुके पतक तथा | तत्सव नश्यति क्तम वह्वदानानने सराय; ॥ ३२५ ॥ दृष्णाजेन च यो द्द्यात्सषे(पस्करसयुतम्‌ । उदरननरकस्यानाक्छरलान्येकोत्तर शतम्‌ ॥ ३२६

आदित्यो वरणा विष्णुब्रे्या सामा हुताशनः । शरृखपाणिस्तु भगवानामिनन्दन्ति

भूमिदम्‌ ॥ ३३७ ॥ व्टुकानां कृता रारेयावत्सप्रषिपण्डटम्‌ । गते वषेश्ते चव पटपरकं विशायाति ॥ ३३८ ॥ क्षय च दृश्यते तस्य कन्यादाने न चव हि । अतुरं प्राणदाता च जीणि दानफलाने च ८) ॥ ३३९ ॥ सर्पामेव दानानां विध्ादानं ततोऽधिकम्‌ । एजादिस्वजने दद।द्रूपाय चन केतवे | ३४० ॥ सकामः स्वगे मामरोति निष्कामो मोक्षपाद्मयात्‌ । ब्राह्मणे वेदविदुषि सवेशास विशारदे + ३४१॥ मरातू(ता)पित्परे चैव ऋकाराभिगामेनि । शीरचारित्रसपणे प्रातःसानपरायणे ॥ २४२ ॥ तस्य॑व दायते दान यद।च्छच्छरेय आत्मनः | संपूज्य विदुषो विपरानन्ये भ्योऽप प्रदूयते ॥ ३४३ ॥ तत्का नव केतेव्य नदृष्टुन श्रुतं मया। अतः परं प्रवक्ष्यामं श्राद्धकमाण य द्रेनाः।॥ ३४४ ॥पतृणामक्षय दानं दत्तं यषां तु निष्फटम्‌। न हीनाद्घां न रागो च शरुतिस्पृतिविवानतः ॥ २४५ ॥ नित्यं चानृतवादी च तांस्तु भ्रा न भाजयत्‌ । दसारतं च कपटयुपगृह् श्रेत च यः ॥३४६॥ किक्र कपि

काणं वित्रं रोगिणं तथा । दुश्माणं शणकेश पाण्डुरोगं नाधरम्‌ ॥ ३४७ ॥

न ~ न

भ एतदधस्थानेऽयं पाठो ग. पुस्तके--दिंसको व्यड्गपाद्श्च उपगुह्य सतश्च यं इति । १ख.प्प्‌ 1 ब्य । २ ग. भ्यं य्ञादपि। ३ ग. क्षौम वालं तु काः 1४ ग. ष्टौ नयन्ते विपुखतपदश्च । ५ क. °त्‌ । ते" । ९ ग. न विधते । स्वै" । ५ ग. श्वादूवद्विपाय दक्षिणाम्‌ । स" । ८ ग. °विर्गाहूतः |

[ छ ०२४८-३६९] अत्रिसंहिता । २५.

भारवाहकयुग्र च ष्िमाय ह१ख पातम्‌ । भदकार मवद वेहुपाडाकरोऽपि वा ॥२४८॥ हे नातारेक्तमत्रां बा तपप्यपनयत्तथा । वहुभाक्ता द्‌नपुखा मत्सरा क्ररदइदध

मान्‌ ॥ ३४९ ॥ एतषा चव दातव्यः कदाच प्रतिग्रहः | जथ चन्मन्तरावृचयुक्तः शारीरः 'पद्क्तिद्षणेः ॥ ४५० ॥ अद्ष्यं तं यमः प्राह पङ्क्तिपावन एव सः

श्रातः स्मृतश्च वप्राणां नयन द्र प्रकातत ॥ ३५१ ॥ कणः स्यादकहनाऽप द्राभ्यामन्धः प्रकाततः | न श्रतिनि स्म्रतियस्यन शाट न कुट यतः ३५२ 1 तस्य श्राद्ध न दातव्य तन्धकस्यात्ररत्रवात्‌ | तस्मा्रदन शाकण ब्राह्मण्य ब्राह्म

णस्य तु + ३५३ ॥ न चैकेनैव वेदेन भगवानत्रिरव्रवीत्‌ । योगस्यै्टोचनैयुक्तः पादपग्र च प्स्यात ॥.२५४ ॥ छाकरक्ेश् शाख्ाक्त परयखेवाधरात्तरम्‌ . प्रद कऋहषामगात दष्टिपाञ्गाक्चवदवित्‌ ॥ ३५५ ॥ व्रातेन च कुखान च श्रुतिस्मृतिरतं सदा । तादय भाजयच्छरद््‌ एतृणापक्षय भषेत्‌ ॥ २५६ ॥ यावतो ग्रसते ग्रासा न्पतृणां दीप्रतनसाम्‌ । पिता पितामहशैव तथव प्रपितामहः ॥ ३५७ ॥ नरस्य वमुच्यन्ते धरुवे यान्त तरविषटपम्‌ । तस्माद्र पराक्षत श्राद्धकाटे प्रयत्नतः ॥२५८॥ न नवाते यः श्राद्ध प्मीतापितकां द्रनः । इन्दुक्षय मासि मास प्रायश्त्ता भवं तु सुः ॥ ३५९ ॥ सूय कन्यागत इयाच्छ्रद्ध यान गृहाश्रम | # धन पुत्राह्ुष्ट

तस्य पित्निश्वासपीडया ॥ ३६० ॥ कन्यागते सथितरि पितरो .यान्ति सत्सतान्‌ ।

शून्या भरेतपुरी सवां यावदष्टिकदरनम्‌ + ॥ ३६१ ॥ ततां दशिककमरप्रे निसः पितरा गताः | पनः स्वभवनं यान्ति शापं द्धा सुदारुणम्‌ ॥ ३६२ ॥ पूर षरा भ्रातर वाऽपि दोरित्र पात्रकं तथा | पितृकार्यं प्रसक्ताःयंते यान्ति .फमाःम तिरः ॥ ३६३ ॥ यथा नमन्थनादग्रिः सवेकाष्टूषु तिष्टति । तथा सु हदयते - धव; श्राद्धदानान्न सशयः ॥ २६४ ॥ सेशास्ञाथगमने सवेत्तथायगाहनम्‌ । सवेयङ्गफष विन्यच्छाद्रदानान्न संशयः ॥ ३६५ ॥ महापातकसंयुक्तो यो युक्तथपपातकेः |

घनेमक्ती यथा भान्‌ राहमक्श्च चन्द्रमाः ॥ ३६६ ॥ सवेपापावानेप॒क्तः सवेपाप पिछङ्घयत्‌। सवेसाख्य स्वय प्राप्रः भ्राद्धदानान्‌ स्यः ॥२६७॥ सवेषापक दानानां श्राद्धदानत विरिष्यते । मरतुखय एत पाप श्राद्धदान वित्राधनम्‌ २९८५ ब्राद््‌ छशा तु मर्त्यो पे स्वगेोके महीयते | अमृतं ब्राह्मणस्यान्नं क्षननियान्नं पयः स्पृत्‌।॥|२६५।

* एतदधस्थनेऽयं पाठो ग. पुस्तके-धनयुत्रौ कर्तं च पितनिश्वासमालिनः' इते । + एतदत्तरम्‌- ` ^ श्रलतदन्रिणा प्रोक्तं शाघं वेव द्विगोत्तमः। यसति पठते श्राद्धे ब्राह्मणः शंसितव्रतः । अब्रस ' भवेच्छ्राद्धे

यावतो नात्र संशयः वियारथी प्राप्ुयादवियां धनकामो धनानि च । आयुष्कामस्तथाऽभ्यु पुत्रा `ुत्रमप्यु यत्‌ ” इति प्रन्थो ग. पुस्तके । अत्रेव च स्म्रतिसमाष्टिद्स्यते। (4 5

म "~ - - ~~~

©^

११. वौ वातमप्ययने तथा। २ ग. अचेयन्मन्त्रविध्युक्ते शा ।\ग१ रर्व्रः ्र्यज्या ` परयत सद्य । जे । ° क. प्रयच्छति } ५ 7. “न्ति स्वान्सुताः ! ९ ग. "शनात्‌ ! ७ क. धभ्य्‌च्छदध । ;

८. ५ ५६ महृषयेत्रिभरणीता- [ छी ° २७०-३९४.]

वैश्यस्य वान्मेवा त्रं शद्रा रधिरं मवेत्‌ । एतत्सर्व मयाऽऽख्यातं श्राद्धकारे समु- स्थिते ॥ ३७० ॥ वैश्वदेवे च होमे च देवताभ्यचेने जयेत्‌ । अमृतं तेन विप्ाशनमू- ग्युजुःसामसंस्छृतम्‌ ॥ ३७१ ॥ व्यवहारानुपूर््येण धभेण विभिजितम्‌ । क्षञ्चियाननं पयस्तेन घृतान्न यत्नपालने ॥ ३७२॥ देवो मुनिष्रिनो राजा वेयः शुरो निगशदकः। पशयम्टच्छाऽपि चाण्डारो विमा दशविधाः स्मरताः ॥ ३७३ ॥ सेध्यां स्नानं जपं होमं दरेवतानिस्यपूजनद्न । अतिथिं वैश्वदेवं च देवब्राह्मण उच्यते ॥ ३७४ ॥ शाके पत्रे फे मृरे वनवासे सदा रतः । निरतोऽरहः श्राद्धे स विपो मुनिरुष्यते ॥ २७५ ॥ वेदान्तं पठते नित्यं सवंस्खं परित्यजेत्‌ । सांस्ययोगविचारस्थः स विमो द्विज उच्यते ॥ ३७६ ॥ अक्ञादताथ धन्वानः संग्रामे सव॑संमुखे । आ. रम्भे निनिता येन स विपः क्ष्र उच्यते ॥ ३७७ ॥ कृषिकर्मरतो यश्च गवां च भतिपालकः । वाणिञ्यव्यवसायश्च स विमो वैश्य उच्यते ॥ ३७८ ॥ लाक्ताखव. णसंमिभरं ुसुम्मं क्षीरसर्पिषः । विक्रेता मधुमांसानां .स विप्रः शुद्र उच्यते ॥२७९॥ चोरश तस्कर्थैव सूचको द॑शकस्तथा । मर्स्यमांसे सदा छुम्धौ विमो निषाद उच्यते ॥ ३८० ॥ ब्रह्मतच्वं न जानाति ब्रह्मसूत्रेण गितः । तेनेव स च पापेन विभः पट्रुदाहृतः ॥ ३८१ ॥ वापीकुपतडागानामारामस्य सरःसुच | निःशङ्कः रोधक- व स॒ विरो म्लेच्छ उच्यते ॥ ३८२ ॥ क्रियाहीनशच पूखथ सर्मधमैविवनितः। निदेयः सर्वभूतेषु विभशाण्डाल उच्यते ॥ ३८२ ॥ वेदैषिहीनाश्च पठन्ति शासं दाद्धेण दीनाश्र पुराणपाठाः । पराणरीनाः षिणो भवन्ति अष्टास्ततो भागवता मवन्ति ॥ ३८४ ॥ ञ्योति्वंदो ह्यथवागः कीराः पौराणपाठकाः । श्राद्धे यत महादाने वरणीया; कदाच न ॥ ३८५ ॥ श्राद्धं च पितरं घोरं दानं चैवतु निष्फलम्‌ । यज्ञे च फटदहानिः स्यात्तस्मात्तान्पारिवर्जयेत्‌ ॥ ३८६ ॥ आविकथित्र- कारश वेच नक्षज्पाठकः । चतुरिभा न पृञ्यन्ते बृहस्पतिसमा यदि ॥ ३८७ ॥ मागधो मधुरैव कापटः कीटकानजौ । पश्च विप्रा न पूज्यन्ते बृहस्पतिसमा यदि ॥ ३८८ ॥ ऋयक्रीता च या कन्या पत्नी सा न विधीयते । तस्यां जाताः सुता- सते पितृपिण्डं न विधते ॥ २८९ ॥ अ्शस्यागतो नीरं पणिना पिबते द्विजः । सुरापानेन तत्तट्य॑ तुर्यं गोमांसभक्षणम्‌ | ३९० ॥ उरध्यैजङ्पेषु बिमेषु प्र्षास्य चरणद्वयम्‌ । ताचच्चाण्डारूपेण याबहङ्गां न मलति ॥ ३९१ ॥ दीपरश्चय्यासनच्छायां कापोसं दन्तधावनम्‌ । अनरेणुरपृशं चै ( श्रे ) व धकरस्यापि श्रियं हरेत्‌॥२९२॥ गृहादशगुणं कूपं कूपादशगुण तटभ्‌ । तटादइशगुणं नयां गङ्गमसंख्या न . विधते ॥ ३९३ ॥ सवचद्राह्मणं तोयं रहस्यं क्षच्चियं तथा । वापीकूपे तु वैश्यस्य रौर भाण्डोदकं तथा ॥ ३९४ ॥

१ के. मधुर" )

[ श्छो° ३९९-४०० ] अत्रिसंहिता । २

तथस्नानं महादान यचान्यत्तिटतर्षणम्‌ । अब्दमेकं न ॒इर्बात महागुरुनिपाततः ॥ ३९५ ॥ शङ्का गया स्वमावस्यष्दधिशराद्ध्षयेऽहाने । मधघापिष्डपदानं स्यादन्यत्र परिवर्जयेत्‌ ॥ ३९६ ॥ पृतं बा यदि षारैलं पयो बा यादे वा दधि । चत्वारो हाउ्यसस्थानं हृतं देव तु वजयत ॥ ३९७ ॥ शरुतेतानृषयो धमान्भाषितानम्रिणा स्वयम्‌ । इदमूलुमेहातमानं सर्वे ते धरमनिष्टिताः ॥ ३९८ ॥ य इदं धारिष्यनत धर्मश्ासरमतद्धिताः । शह लोके यशः प्रप्य ते यास्यन्ति त्रिविष्पम्‌ ॥ ३९९ ॥ वि्याथीं लभते वित्रं धनकामो धनानि च ; आयुष्कामस्तयेबाऽऽ्युः श्रीकामो महतीं भियम्‌ ॥ ४०० ॥

इति श्रीमदतरिमहषिसहिता ।

(थय कथानायको दष ययया अमय या कि

ॐ तत्सद्रद्यणे नमः महष्थञचिभ्रणीता

आत्रिस्प्रतिः ।

(तन्न प्रथमोऽध्यायः 1)

हताभिहोत्रमासीनम्रिं वेदावेदां वरम्‌ । पृच्छन्ति जातसंदेहा ऋषयः शासतव्रताः।। १॥ भगवन्केन दानेन जप्येनःतपसेव च । मुच्यन्ते पातकरयुक्तास्तननो ब्रहि महायुने॥ २ ॥ अनिरुवाच-अवेख्यापितदोषाणां पापानां मंहतां तथा । सर्वेषां चोपपापानां शुद्धि वक्ष्यापि तत्वतः ॥३। भाणायामेः पवित्रैथ व्याहृतिभ्रणवेस्तथा । पवित्रपाणिरासीनो ब्रह्मविन्यस्तमभ्यसेत्‌ ॥४।। आवतेयेत्सदा युक्तः प्राणायामं पुनः पुनः । ज केशादा नखाभ्राचच तपस्तप्रं तदुत्तमं ॥ ५॥ निरोधाज्जायते वायुवायोरभिः प्रजायते । अग्रेरापथ जायन्ते ततोऽन्तः शुध्यते चिभिः। ६ ॥ नतां तीव्रेण तपसा न ध्यनिन च वेञ्यया । गतिं गन्तु द्विजाः शक्ता योगास्संम्रानुवन्ति याम्‌ \॥७॥ योगात्संः पराप्यते ज्ञानं योगो धर्मस्य लक्षणम्‌ । योगः परं तपो नित्यं तस्माद्युक्तः सद भवेत्‌ ॥ ८ ॥ भ्रणवायास्नयो वेदाः प्रणवे पयवस्थिताः । वाङ्मयं प्रणवे सर्वं तस्मा- त्मणवमभ्यसेत्‌ । ९ ॥ श्णवे नित्ययुक्तस्य सव्याहूतिषु सप्रसु । जपदायां च गायच्यां न भयं विद्यते कचित्‌ ॥ १० ॥ एकाक्षरं परं बह्य प्राणायामः परं तपः । साविच्यास्त्‌ परं नास्ति पावनं परमं स्मृतम्‌ ॥ ११॥ सव्याहृतिं सभणवां गाय च किरस्तथा । भिः पठेदायतमाणः प्राणायामः स उच्यते ॥ १२॥ इत्यात्रेये धममेराचे प्रथमोऽध्यायः !॥ १ ॥

योम दय तपय वके [न

( जथात्रिस्मरतौ द्ितीयोऽप्यायः \)

प्राणायामांशरेचींस्तु यथाकाटमतन्दरितः । अहोराच्रछरतं पापं तत्क्षणादेव नश्यति ॥ १ ॥ कमेणा मनसा वाचा यद्रात्रौ क्रियते त्वघम्‌ । सतिष््पूवसंध्यायां प्राणाया- मेस्तु पूयते ॥ २ ॥ कमणा मनसा वाचा यदह्वा कुरुते त्वघम्‌ । आसीनः पथिमां सध्या प्राणायाभस्तु दध्यति ॥ ३ ॥ प्राणायामेयं आत्मानं नियम्याऽऽस्ते पुनः पुनः । दशद्रादश्चभिवंऽपि चतुर्धिशात्परं तपः ॥ ४॥

न १ ग. हुत्वाऽभे" । > ख. (दतात्मताम्‌ । स 1 ३ ख. °म्‌। विरो! ४ क. श्री शिरसा तथा।

[ छो ५-{३-!- १९] अतस्मृतिः। २९

सन्याहतिकाः सप्रणवाः प्राणायामास्तु षोडश्र । अपि भ्रूणहनं मासस्पुनन्त्यहरईः कृताः ॥ ५॥ अपि चाप्सु निमन्जित्वा यः पटेदघमषेणम्‌ | यथाऽन्वमेधावमृथस्त येव मनुरत्रवीत्‌ ॥ ६ ॥ आरम्भयज्ञाञ्जपयज्ञो विशिष्टो दश्षभिगृणेः । उपांशु स्याच्छतगुणः सदसो मानसः स्मृतः ॥ ७ ॥ ध्वनिरोष्टषिकारेण निः्वासोपांद्चल- षणः । निर्विकारेण वक्तेण मनसा मानसः स्मृतः ॥ ८ ॥ सदृश्चपरमां देवीं शरत मध्या दल्ावरम्‌ | गायत्रं यां जपद्रूमान स पापन टप्यतं | ९ ॥ प्षच्चिया बाहुवीर्येण तरेदापदमासखनः । धनेन वेरयशु्रौ तु जपहोमेद्विनोत्तमः ॥ १०॥ यथाऽ्वा रथहीनास्तु रथाश्चाशवैविना यथा । एवं तपोऽप्यविद्यस्य विन्या चाप्यतप- सिनः ॥ ११ ॥ यथाऽ मधुसंयुक्तं मधु चान्नेन सेयुतम्‌ । एवं तपश्च विध्या च सेयुक्तं भेषजं पहत्‌ ॥ १२ ॥ विच्ातपोभ्यां संयुक्तं ब्राह्मणं जपतत्परम्‌ । कुत्सि- तेष्वापं वतन्त ननः सस्पृ्चतं कचवत्‌ ॥ {३२ ॥ इत्यात्रेये षमेशाच्चे द्वितीयोऽध्यायः | २ ॥

( जथाचिस्यतो ततीयोऽध्यायः। }

अथ कायेश्ञत साग्रं कृते वेदश्च धायते । सवं तत्तस्य वद्‌ाग्रिदेहत्यभिरिवेन्धनम्‌ः॥ १॥ यथाऽतिप्र्टो वह्निदे हत्याद्रानापि दमात्‌ । तथा दहति वेदज्ञः कमनं दोषमात्मनः ॥ २॥ यथा पवेतघातृनां दाषा दह्यन्ति धाम्यताम्‌ । तथन्दरियकरता दोषा दद्यम्ते प्राणानेग्रहात्‌ ॥ ३ ॥ तपस्तप्यात याऽरण्य मनमृटफटाश्चनः । कऋचमका च या धीते तच्च तानि च तत्समम्‌ ॥ ४॥ न बेद्बमाभित्य पापकमेरतिभवेत्‌ । न हि कामदरतं पापं वेदेन प्रतिहन्यते ॥ ५॥ याजनध्यापनाच्रानात्तथेवासत्तिग्रहाद्‌ । विपेषु न भवेदाषा ज्वटनाकसमा द्वेन: ॥ & ॥ मधुपक च सामे च अप्सु प्राणाहु- तीषु च नोच्छष्टस्तु भवेद्र आनरेयवचनं यथा ॥ ७ ॥ शद्गस्थाने समुत्पन्न भक्ष्यभोज्यसमन्विते ¦ आहारशद्धि वक्ष्यामि तां मे निगदतः शुणु ॥८ ॥ अर्षा रखवणं यत्नातपवेद्राह्यीं सुवचेखाम्‌ । त्रिरात्रं शङ्खपुष्पीं वा बाह्यणः पयसां सह ॥९ ॥ पटारविस्वपत्राणि कुशं पञ्चमुदुम्बरम्‌ | काथायेत्वा पिवेदम्भद्िरत्रणेव शुध्यति ॥ १० ॥ हावष्य प्रातरश्नक्चान्हावष्य सायमव च । दददिष्यायाचत उयहमपवास यह्‌ चरेत्‌ ॥ ११ ॥ अथ चेच्वरते कतु दिवसं मारुताशनः । रात्रौ जखे स्थितो व्युष्टः प्राजापत्येन तत्समम्‌ ॥ १२॥ दुरितेषु त्वरिष्टानां पापानां महतामपि । सर्वेषां चापपाना शद्धखान््रायण भ्वेत्‌ ॥१३॥ एक्क वधयद्भास शङ्क दृष्णे च हासयत्‌ | अमावास्यां न भुञ्जीत एष चन्द्रायणो विधिः ॥ १४॥ गायञ्यष्सदस्रं वु जप्यं कृत्वा स्थिते रवां । मुच्यते सवेपापभ्या यदि न ब्रह्महा भषेत्‌ ॥ १५॥ इत्यात्रेये धमशा तृतीयोऽध्यायः ॥ ३ ॥

१ ग, कृते" ।

३९ अत्रिस्मृति [ छो {-४९ शछो० ३]

( अ्रानिस्मृतौ चुथोऽध्यायः । ) ,

अचीरणमायथित्तानां यमविषयनरकयातनाभिश्च पातितानां यदि कदाविन्मानुष्य भवाति तैतचचिह ङतदिरीरा नायन्ते ॥ १ ॥ तथा--अगृतवादौ खो ब्रह्महा ष्ठी ॥ २॥ न्यासापहारी चानपत्यः ॥ २ ॥ रत्नापहारी चात्यन्तददध्िः ॥ ४ ॥ अयाज्ययाजको वराहः ॥ ५॥ बहूयाजकः एवः ॥ ६ ॥ असत्सु भोजी बानरः॥७॥ अनिमन्नितभोजी वायसः ॥ ८ ॥ इतस्ततस्तकका माजारः ॥ ९ ॥ कक्षागारदाहकः खद्योतः ॥ १० ॥ दारकाचारयो मुखगन्धी ॥ ११॥ अवधृतदायी बरेवदे; ॥१२॥ पिष्टत्रमदच्वा यः स्वयभोजी[स कृमिः ॥ १३ ॥ मत्सरो भ्रमरः ॥१४। फटहरणा दरगण्डी ॥ १५॥ वस्रहरणाच्छत्री ॥ १६ ॥ चण्डारौपुरकसीगमनेऽनगरः॥ १७ ्वरनितोपगमने भरुपिक्षाचः ॥१८॥ बद्रीगपने दीषेकीटः ॥१९॥ नछहरणान्पत्स्यः ॥ २० ॥ प्षीरहरणाद्रराका ॥२१॥ पान्यह्रणान्पूषकः॥२२॥ कयविक्रयणाद्गृधः ,॥ २३ ॥ गोमेुनान्पण्दूकः ॥ २४ ॥ चित्रोपजीवी श्वा ॥ २५ ॥ भृतकाध्यापकः -्ुगाटः ॥ २६ ॥ तस्करो विदुराहः ॥ २७} गुरुदारगमनादुप्ः॥ २८ ॥ परदा- र्गमनात्ुररः ॥ २९ ॥ परद्रम्यदह्रणासमेतः ॥२३०॥ मत्स्यवन्धकः परपेष्यः ॥३१॥ शरद ऋक्षः ॥ ३२ ॥ विषदो व्याघ्रः ॥ ३२ ॥ तेटहरणातेरपायिका ॥ ३४॥ बणहर्णादरसंज्नः ॥ २५ ॥ रानमहिषीद्रणात्रः ॥ ३६ ॥ राजाक्रोशे गदेभः ॥ ३७ ॥ व्राह्मणपरिवादात्ककलासः ॥ ३८ ॥ देवरश्वाण्डाल; \¦ ३९॥ वाधषिकः कमेः ॥ ४० ॥ फएटयिक्रयादफलः ।॥४१॥ वन्ञविक्रयादुरूकः ॥ ४२ ॥ उणनामो न्‌.स्तिकः कृतघ्रथ्च ॥ ४२ ॥ शरणागतत्यागी बरह्मराक्षसोऽविक्र(के)यविक्रयकारी च ॥ ४४ ॥ सवैदाऽनृतवचनात्पापः ॥ ४५ ॥

इत्यतरेये धरान चतुर्थोऽध्यायः ॥ ४ ॥

थ (दय्‌ पकाय कवभ सनाय धमा पय भ्यास

( अथात्रस्पतो प्चमोऽध्यायः । )

क, क

त सी दुष्यति जारेण न विपो वेदपारगः । नाऽपो मूत्रपुरीषेण नाशरिदेहनकमेणा ॥ १ ॥ बलाकारोपयक्ता वा चौरहस्तगताऽपि बा । स्वयं चापि विपन्ना वा यि बा विभरवादिता ॥ २॥ न त्याज्या दूषिता नारी नास्यास्त्यागो विधीयते । पुष्प काटपुपासीत्वा ( पषास्याथ) ऋतुकाटेन शुध्यति ॥ २ ॥ स्ियः पवित्रमतुलं तेता

कोनो रणम कमम५५००

१ ख, म्रहापिः । २ ग. प्रचोदि"।

[.छो° ४-१६।१-९ अत्रिस्मृति; । २९

दुष्यन्ति केनावित्‌ । मासि माति रजो ह्यासां दुष्ृतान्यपकपेति ॥ ४ ॥ पूष क्षेयः मुरेभक्ताः सोमगन्धववह्विभिः । भुज्यन्ते मातुः पशवाननेता दुष्यन्ति कवित्‌ ॥५॥ असवर्णेन यो सथः स्रीणां योनौ निषिच्यते । अशुद्धा तु भवेभारी यावच्छस्यं नं मश्चति ॥ ६ ॥ निःषते तु ततः श्ये रनसोऽीह दशनात्‌ । ततः सा शुध्यते नारी विमला काञ्चनोपमा ॥७॥ सोमः शौचं ददो तासां गन्धश्च शुभां गिरम्‌ । पावकः सवमेध्यत्वं तस्पान्निष्कस्पषाः स्ियः॥८॥ व्यञ्जनेषु च जातिषु सोमो युङ्क्ते च कन्य. काम्‌। पयोधरेषु गन्धवौ रजस्यग्निः भरतिष्टितः ॥९॥ भस्मना शुध्यते कांस्यं त।भरमम्डेन शुध्यति । रजसा रुध्यते नारी नदौ वेगेन शुध्यति ॥ १० ॥ गोकरीषेण रजतं सुवणं चापि वारिणा । आकराः शुचयः स्वे बेयित्वा सुराकरम्‌ ॥११॥ आसनं शयनस्थान सीम कुगपः(प) सुरम्‌ । न दूषयान्त वद्रसा यद्गेषु चमस यथा ॥१२॥ मक्षिका सततिधौरा भूमिस्तोयं हुताशनः । माजौरथैव द्वौ च नकुलश सदां शुचिः ॥ १३ ॥ बर्सः प्रस्वणे मेध्यः शकुनिः फरपातने । कविय रतिसंयोगे शवा मृगग्रहणे शुचिः ॥ १४ ॥ पादुके खज्चतो मेध्ये उत्तमाङ्ग (दषम) द्पानह । षसं कौषीनके मेध्यं खयो मेध्यास्तु सवेत; ॥ १५॥ * अनाशो मुखतो मेध्यो गावो मेध्यास्तु पृष्तः । ब्राह्मणा; पादतो मेध्याः श्वियो मेध्यास्तु सवतः ॥ १६ ॥

९

इत्यत्र धर्मज्ञा प्श्चमोऽध्यायः ॥ ९ ॥ ( अथनरिष्परतौ ष्ेऽ्यायः । )

सपवेद्पवित्राण ताने वक्ष्याम्यरेषतः। येषां जप्यश्च हामशर पूयन्ते कट्मषाटरताः॥१॥ अघमषेणं देवकृतथोदुत्यं तरत्समन्दी पावमान्यश्च सावित्री रेवती शतरद्ियमथषे सिरक्िसुपणं महाव्रतमभिकशंसति स्तोत्रसामानि व्याहूतयः ॥ २॥ भारुण्डानि च सामानि गायत्रं रेवत तथा । >पुरुष्रतं च माष(टैच तथा दैवव्रतानि च ॥-३॥ अशुचि गां वादैस्पत्यांश काकं साकेमम्देवतं तथा(१) । गोसूक्तमशबसुक्तं च इन्द्रस्ते च सामनी ॥ ४ + बीभ्याज्यदोहानि रथंतरं च आभनेयमेवं सहवामदेव्यमर्‌ । एतानि जप्तानि पुनन्ति जन्तृञ्जातिस्मरत्वं टमते यदीच्छेत्‌ ॥ ५॥ अग्नेरपत्यं प्रथमं सुवर्ण

४ भी

# एतद्वनं न विद्यते स, पुस्त ! >‹ एतद्ध न ख. पुस्तके ।

३९ अतरिस्पतिः। [ छो ०६-१{-१{-\ ९]

भूवःणवी सूयैसुताश्च गावः । छोकाघ्चयस्तेन मवन्ति दत्ता यः काञ्चनं गां च मीं च दद्यात्‌ \ ६ ॥ दशस्या पाणमास्यां तु बाह्यणान्सप् पश्च वा । तटान्कषद्रण संय॒क्तानराहयेद्रिधपूवेकम्‌ ॥ ७ ॥ प्रीयतां धमेराजति यद्र मनासि वतेते । यावज न्मकृतं पपि तन दानिन शध्यते ॥ ८ ॥ सुवणेनाभ यः एता ससुर कृष्णमा

गकम । तिले; प्रच्छाद्य या दद्यात्तस्य एण्यफल श्रृणु ॥ ९ ॥ ससमुद्रगुहा तेन सर -लवनकानना । चतुरन्ता भवेदत्ता परथवा नत्र सशयः ॥ १० ॥ तिरन्दरष्णाजनं

6 ^

कृतवा सुवणं मधुसपिषं । ददाति यस्तु विप्राय सवे तरति दृष्कृतम्‌ ॥ ११॥ रत्या्ैथं धमशाख्चे षष्ठाऽध्यायः ॥ ६ ॥

री यर किन न केधकनिमे कोम

( अथत्रिस्मृतो सप्तमोऽष्यायः । )

अथातो रहस्यानि व्याख्यास्यामः ॥ १ ॥ नटनतैकगायनगान्धर्िकश्वपाककार- कवीरोतकव्वीर्णाशास्चस(श)कयवनकाम्बोनवादूलीकखवद्राविदवङ्गपारशेवाक्षखाता- दीनां शुक्ला प्रतिगृह्व च स्वीगमनें सह भोजने रहस्ये रहस्यानि प्रकारे परकाह्यानि चरेत्‌ ॥ २ ॥ यावत्त तिषटदप्प॒ निप्य तरत्समन्दीं त्रिराषस्य शुध्येत्‌ ॥ २ ॥ रहस्ये तप्कृच्छं त॒ चरेष्टः, समाहितः । प्रकारे चेन्दवं इयात्सकृद्धुकवा एिनो- तमः ॥ ४ ॥ गोदेर्यवपे कन्यादूषणे चैवम्‌ ॥ ५ ॥ गृतकाष्े अधोत्सग॑लशुनपला- एगुञ्नङुस्भीरकगोमायुविद्राहाशवादीनमन्येषां वाऽभक्ष्याणां भक्षणे अनुदधेनापः पीता शुध्येत्‌ ॥ ६ ॥ वेदस्येकगुणं चापि स्य; शोधनगुस्यते । एकादश गुणा- रान्‌ ¢)॥ ७ ॥ अनृतमहापातकोपपातकेमहिनीकरणीयेयुच्यते ॥ ८ ॥ ब्राह्मणी. गमते स्नात्वा ब्राह्मणायोदकुम्मं दद्यात्‌ ॥ ९ ॥ क्ष्रियायेरयागमने तापसीं निशा वत्य शुध्येत्‌ ॥ १० ॥ शृद्रागमने त्वघमषणेनाषः षीत्वा शुध्येत्‌ ॥ ११ ॥ धियो निगमने कृष्पण्डधृतहोमान्ुच्यते ॥ १२ ॥ गुरुदारानाल्रा ऋषभं द्राद्न गा दा शुष्यत्‌ ॥ १३ ॥ अपय पाल्वाऽभक्ष्य भक्षयत्वाऽकाय कृत्वाऽघमषणेनापः पीला ध्येत्‌ ॥ १४ ॥ अशक्तः प्रायधित्ते सयेत्रानुशोचमेन शुध्येत्‌ ॥ १५ ॥

इत्यात्रये धमर्‌।ले सप्तमोऽध्यायः | ७ ॥

१ ख.ग. ध्वेणवौ । २ ग. 'कविषो्तण स. वाप । ४ स ग. ण्णा वारा । ५कृ, 'टावीत्वा । ६ क. सभी |

[ छो {-२३ | अत्िमृतिः। ३३ ( अथात्रिस्पतवष्मोऽध्यायः ¦ )

त ऋषयः पुनरत्रिमाहुः ॥ १ ॥ भगवन्किमेतानि प्रायधित्तानि मवन्त्याहो खिद. न्यानि सन्ति रहस्यानि ॥ २ ।! भ्याख्यास्यामः.॥ ३ ? ततर रजनी यावद्याममेके समाचरेत्‌ । तत्पृषे ब्रह्म तत्सवितुषरेण्यमिंत्यभक्ष्यमक्षणादपेयपानाद कायेकरणादके षृतो रुच्यते ॥ ॥ वामदेन्यं॑तरिरावल्ये च्यते ब्रह्महत्यया । आतुननद्रसोमेनं फन्यादृषी.च- शुध्यति ॥.५ ॥ उदुत्यमिति सप्ररूपेणाऽऽदित्यप्ुणस्यदकतैः वरी

तेश्च युच्यते ॥ ६ ॥ -सोम राजानमिति विषगराधिदाहाच अच्यत ॥ ७ | सरवेषापिव पापानां संकरे सषुपस्थिते | दश्साहस्षमस्यस्ता मायत्री शोधनं परम्‌ ॥ ८ पः

कूष्माण्डसूपैश्च जपेसौविवियेस्तथा । पेराजिभिनेप्येश्च गायद्यास्तु ` विङेषत; ॥९॥

2.6 (५

यानि पूवपणीतानि . पवित्राणि महपिभिः । तेषां नप्यश्च , दमेध. पूयन्ते; करपषा; हताः ॥ १० ॥ ब्रह्महा गुरुतस्पी बाऽगम्यागामी सुवणेस्तेयी सुराप गोघ्नो विरा

सधाती भित्रध्रक्शरणागतधाती कटसा्ष्यकायेदृचेवमादिष्वन्येष्वपि नरः भाणाया ग्रशतं दृस्वा सथोँदयं प्रतीदमापः प्रवहतामितति तरिरावत्यं पच्यते सेकिलिपेः॥११॥ सुयस्योद्यनं पराप्य निमा पोतकल्मषा; । भवन्ति माख्करामास्ते विधुमा इव

पावकाः ॥ १२॥ ध्यानेन सहश नास्त सोधन पापकमणाभ्‌ । चपकेष्वापे सुञ्चा नो ध्यानेन विश्युध्यति ॥ १२३॥ ध्यानमेव परं सोचं ध्यानमेव परं तपः।

ध्यानमेव परं शोचं॒॑ध्यानमेव प्रं पदम्‌ ॥ १४.॥ सवेषापप्रसक्तोऽपि ध्यायन्नेव प्रमुच्यते । तपस्व। च भषदव पड्ाक्तपावनपाव्कः ॥ १५ ॥ आरूढा नैष्टिक धम यस्तु प्रस्यवते द्वन; | परायप्तं न परस्यापि येन दध्यति कमणा ॥ १६ ॥ रक्तवश्ं यथा पोते न रक्तं न च पण्डुरम्‌ । एं पिधिविदीनस्त नशुद्रोनचसद्टिनः॥ १७॥ ये द पूव्रमितापत्या या चैषां वीनसंततिः। वि दूरा नाम चाण्डाङा जायन्ते नात्र संशयः ॥ १८ ॥ ‰तिक्नो भ्रियते गृ्धषा दा दरिकस्तथा । भासो विंरातिषषैथ सूकरो दरभिस्तथा ॥ {९ ॥ अपुष्पो धिफलो रक्षो जायते कषण्टकातः । वने दावाग्निदग्धशच स्थाणुभवति सुगः ॥ २० ॥ ततो वपैशतान्य्टौ वे च तिष्स्यचेतनः । पूरणे वपेसदे तु नायते ब्रह्मराक्षसः ॥ २१॥ जके एवो वा मवति कुलस्योत्सादनेन च । परतत्यश्यरेण यस्य मायौ सुरां पिवतु ॥ २९॥ पतिताधेशरीरस्य निश्छृतिने विधायते ॥ २३ ॥ इस्यात्रेये धमेशात्रेऽ्टमोऽध्यायः ॥ ८ ॥

१ ख. °जस्वनीं यावदुयनमे° । ग. 'जस्वनायव्द्रयानमे" ।

३४ अत्रिस्मृति; । [ छो ° {-७ |

( अथारिस्परतौ नवमोऽध्यायः । )

यो ध्याता यच्च यद्धधान यद्धयेयं यलखयोजनम्‌ । सवोण्येतानि यो वेत्ति स योगं योक्तमरैति ॥ १॥ आत्मा ध्याता मनो ध्यानं ध्येयः सृक््मो महेश्वरः । यत्परापर- भेश्वयेमेतदध्यानभयोजनम्‌ ॥ २॥ बिदित्वा सवेसृकष्माणि षडङ्खं च महै्वरम्‌ । परा. नगुणत्छ्नः परं ब्रह्माधिगच्छति ॥ ३ ॥ द्िदरेषादपि गोविन्दं दमघोषात्मजः. स्म रन्‌ । शिञ्चपालो गतः स्वभे किं पुनस्तत्परायणः ॥ ४ ॥ उपरूभ्धिः स्मृति्यानं संकटपः भरणवं प्रति । कस्पना भावना चिन्ता ध्यानमित्यभिधीयते ॥ ५ ॥ प्रत्या हारस्तथा ध्यानं भाणायामोऽथ धारणा । तकंथैव समाधिथ षडड्को योग उच्य. ते ॥ ६ ॥ यस्त्विदं पठते शाद किमिभ्यश्च भयच्छाति । सुच्यते सवेपपेभ्यो ज्य. कोक स गच्छति ॥ ७ ॥

__ == ९, त इत्यात्रेये धमेशाख्वे नवमोऽध्यायः ॥ ९ ॥

(१ [> अत्िस्प्रातः समारा

ॐ तत्सद्रह्मणे नमः| अपस्तम्बस्प्रातः ।

( ततर प्रथमोऽध्यायः । ) आपस्तम्ब प्वश्यापि भायधिततविनिणयम्‌ । दूषितानां हितार्थाय वणानामु

वेशः | १ ॥ परेषां परिवादेषु नि्तमृषिसत्तमम्‌ । विविक्तदेश आसीनमात्पविधा परायणम्‌ ॥ २ ॥ अनन्यमनसं शान्तं संस्थं योगवित्तम्‌ । आपस्तम्बमृषिं सष

समेत्य मुनयोऽ्रुवन्‌ ॥ २ ॥ भगवन्पानवाः स्वऽसन्पागेऽपि स्थिता दां । चरे युधेमेकायांणां तेषां त्रहि विनिष्कृतिम्‌ ॥ ४ ॥ यतोऽवहयं गृहस्थेन गवादिपरिपा

नम्‌ । ृषिकमांदिवपने द्विजामन््रणमेव च ॥ ५॥ बालानां स्तन्यपानादि कायै च प्रिपानम्‌ । देयं चानाथकेऽव्यं विप्रादीनां च भेषजम्‌ ॥ ६ ॥ एवं कवे कथचित्स्यात्ममादो यथकामतः | गवादीनां ततोऽस्माकं भगवन्रूहि निष्कृतिष ॥ ७ ॥ एवदुक्तः प्षणं ध्यात्वा प्रणिपातादपांखः । दृष ऋषीमुवाचेदमापस्तम्बः सुनिधितप्‌ ॥ ८ ॥ बालानां स्तन्यपानादिका्ये दोषो न विद्यते । विपत्तावपि विपा

णामामन्त्रणचिकित्सने ॥ ९ ॥ गवादीनां प्रष्यापि प्रायधित्तं तणादिषु । केचिदा हुने दोषोऽत्र स्नेहे ठवणमेषने ॥ १० ॥ ओषधं वणं चैव सेहं एषएय्थभोन.

नेम्‌ । प्राणिनां प्राणृस्ययं भरायाथत्त न विद्यते ॥ ११ ॥ आतेरिक्तं न दातव्य काट स्वप तु दापयत्‌ । आतरक्तं विपन्नानां कृच्छरमव विधीयत ॥ १२ ॥ अहं निरदननं पादः पादश्वायाचतं उयहभ्‌ । # साय यहं तथा पादः पदः प्रातस्तथा

यहम्‌ ॥ १२ ॥ प्रातः सायं दिनाधं च पादोनं सायमर्जितम्‌ । प्रातः पादं चरे चरः सायं वैश्यस्य दापयेत्‌ ॥ १४ ॥ अयापितं तु राजन्ये तिरात्रं ब्राह्मणस्य च । पादमेकं चरेद्रेधे दमौ पादो बन्धने चरेत्‌ ॥ १५॥ योजने पादहीनं च चरे त्सय निपातने । षण्टाभरणदोषेण गोस्तु यत्र विपद्धषेत्‌ ॥ १६ ॥ चरेदधेत्रतं तत्र भूषणार्थं कृत हि तत्‌ । दमने बी निरोधे बा संथति चैव योजने ॥ १७ ॥ स्तम्भ शृङ्रपाशे पृते पदोनमाचरेत्‌। पपषाणेषुकटेवा ऽपि रस्ेणान्येन वा बर ।त्‌॥१८॥

£ (=

निपातयन्ति य गास्तु तषा सवे विधायत। प्राजापत्य चरद्रिमः पादोन क्षज्नियस्तथा। १९॥ * एतदधस्यनेऽयं पाठ. पुस्तके-“ एकभक्तं व्यहं पादो नक्तं पादस्य निक्षि " इति ।

१ ध. प्रवा । २ ख. तत्वस्थं । ३ ख. ग. ° असन्मागं स्थि।४ ग. यदि । ५क.ष. ठ्‌. च. छ. क. दा । भवेयु" । ६ ग. °दि चाऽभप्यु द्वि । ध. "दिप्चने । ७ ध. "मुखान्‌ । इ । ८ क. 'तं तुषादि" ग. नतं सृजादि । ड. “तं वधादि । ९ग. श्र देहधारण। १० क.उ, च. स्च, फृत्छमेः । ११ग ण्ठनातादः। १२ ग. ° । पादः सायं त्यहं पादः प्रातरमोज्यं तथा। १६क.घ. ह, च. विना्ं। १४. घ. च. स्च. वाहने रोधे से" । १५ ख, ये पापस्तेषा ।

२६ आप्तम्बस्मति।। [ शछो० २०-३४-{-९ |

च्छा तु चरश्यः पादं श्रुदरस्य दापयेत्‌ । दरौ मासौ पाययेत द्रौ मासो प्र स्तनो दुहेत्‌ ॥ २० ॥ द्रौ मासवेकवेछायां भेषकार यथारुचि । दशरात्राधमासन

गौस्त॒ यत्र विपद्यते | २१ ॥ सरिखं पपनं कृत्वा प्राजापत्यं समाचरेत्‌ । हटम गवं धर्म्यं षड्गवं जीविताथिनाम्‌ ॥ २२ ॥ चतुगैवं नृशंसानां द्विगवं हि जिघां सिना । अतिवादाभ्यां नापिकामेदनेन वा ॥ २२ ॥.नदीपषेतसरोहे मृते पादोनमांचरेत्‌ । न नारिकेटबालाभ्यां न मूञ्ेन न चपेणा ॥ २४ ॥. एमिगासत न. ध्नीयाद््ध्वा परवशो भेत्‌। शेः कारस्तु वध्नीयादरषमं दक्षिणाएुलम्‌॥२५॥ पादलग्रामिदाषषु प्रायथित्तं न विते | व्यापन्नानां बहूनां तु ` रोधने बन्धनेऽपिं च ॥ २६ ॥ भिपद्मिथ्यापचारे च द्विगुणं गोत्रतं चरेत्‌ । शृङ्धमङ्गेऽस्थिमङ्ग च ङाङ्गटस्य च कने ॥ २७ ॥ स्रा पिदरं यावत्छस्था एुनभेवेत्‌ । गोमूत्रेण" संमिश्रं यावकं मषयेदष्िनः ॥ २८ ॥ एतद्विमिभित वजमुक्तं च।शनसा बयम्‌ । देवद्रोण्यां विहारेषु कृपेष्वायतनेषुः च ॥ २९ ॥ एषु गोषु विपन्नासु प्राय धितं न, विते । एका यदा तु बहुभिदैवाग्यापादैता -कचित्‌ ॥ ३० ॥ पाद.पादं तु हत्यायाश्रेयुस्ते पृथकपृथक्‌ । यन्वरणे गीचिकित्सा्थ गरूढगभेविमोचने ॥ ३१॥

ही ¢ ०

यत्वे कृते पिपाततिथताग्राथेत्त न विद्यते । सरोम. परथमे पाद्‌ पतीये स्मश्रुषारणम्‌ || २२ \ तृतीय तु शिखा धाया साशख तुनप्रातनं । सबानकश्ञान्समूद्रुत्य च्छदय दङ्क्टद्रुयम्‌. | २३.॥ एवमेव तु नार्यणां शिरसा युण्डनं स्पृतम्‌ ॥ ३४ ॥. . ` ` ॥ ` इप्यापस्तम्वाय प्रथमाऽध्यायः | १ ॥

पिन द्भव) वयतः विनयतः #

( अथ द्वितीयोऽध्यायः । ) कारहृस्तगतं पुष्यं यवः पात्रदविनिःखतमू। सरीवारदवाचरितं सवैमेतच्छवि स्मृतम्‌ ॥ १ ॥ परपास्वरण्यपषु जछषु व गिर द्रोण्यां जट केशावानेःसृत. च । चपाकेचाण्डाछ पारगरहषु पातवा ज प्श्वगव्येन शुद्धिः ॥ २॥ न दृष्यत्संतताः धारा वातोदूताश् रेणवः सियो वृद्धाश्च वाश्च न दुष्यन्ति कदाचन ॥ ३॥ आत्मशय्या च वं च नायाऽपत्यं कण्डुः । आत्मन; गुचीन्येतानि परेषामहचीने तु.॥ ४.॥ अन्यैसत खाताः कपास्तडागानि तथेव च । येषु साता च पीता च प्र्चगव्येन दध्यति ॥५॥

ककष १ग.च. रोधे ।२क. नं विधीयते। ३ व. ग “इमिथ्योपः। » के. ध. च. ण्ट्वस्थ पु" ।

५ छ. "तद्धि मि।९ ग. ज. गोधिक्े । ७ ग. “च ग्रामाद्वि। ज. ग्रासाद्रिः।८ क. ख, घ पृद्धच°। ९ ग, ज, त प्रतयक्षाद्सव च प्र । १० ग. ज. लेऽय नीरे द्रोण्यां जं यत्र विनिःसतं भवेत । श्व°। ११ ग ज, शुचिरेता ।

[ ° ६-१४-!-११] ` आपस्तम्बस्मृतिः ३५

उच्छष्टम॑शुचित्वं च यंच विष्ठामुरेपनम्‌ । सर्व शुध्यति तोयेन तत्तोयं केन शरुध्याति ॥ & ॥ सूयरश्िपानिपातेन मारुतस्पशेनेन -च । गवां मूत्रपुरीषेण तत्तोयं तेन शुध्यति ॥ ७ ॥ आध्थिचमादयुक्तं च स॑रन्वोष्रोपदूषितम्‌ । उद्धरेददुकं सवे शोधनं परिमा- जनम्‌ ॥ ८ ॥ कूपो मूत्ुरीषेणं ष्टीवनेनापि दूषितः । ्वगुगार्खरोपरैष क्रव्यादश्च जुगुप्तितः ॥ ९ ॥ उद्धत्येव च तत्तोयं सप्र पिण्डान्सदद्धरत्‌ । पञ्चगव्य मृदा पृतं कूपे तच्छघनं स्मृतम्‌ | १०॥ वापीकूपतडागानां दूषितानां च शोधनम्‌ । कुम्भानां शतयुद्धुत्य पञ्चगव्यं ततः क्षिपेत्‌ ॥ ११ ॥ यच्च कुंपातिवेत्तोयं ब्राह्मणः शवदू- पितात्‌ । कथ तत्र विशुद्धः स्यादति मे सज्ञया भवतु ॥ १२॥ आष्कन्नैनप्पाभेन्नेन वेन परिदृषितात्‌ । पीत्वा कृपादहोरात्रं पश्चगन्येनः दध्यति ॥ १२ ॥ षने भिन्न

शरवे चव तत्रस्थ यदि तात्पवेत्‌। शुद्धन्द्रायण- तस्य तप्रङृच्छुमथापि षा ॥ १४॥ इत्यापस्तम्बायं द्वितायाऽध्यायः ॥ २॥

[अ १

( अथ त॒तीयोऽष्यायः । )

[> कि ७, कि क | क | € ` | क [क अन्त्यजातरावन्नाता नवसद्मस्य वदरूपान । सम्यन्नात्दया तु कारन प्रजाः कुवन्त् सुग्रहम्‌ ।॥ -१ ॥ चद्रायण पराको षा द्जातानां विज्ञानम्‌ । पराजा- पत्य तु शृद्रस्य शष तद्सुद्ारतः ॥ ५ ॥ सभक्त तत्र पक्ान्न च्छ तषा भद प्यत्‌।

तेषामपि चँ यथतत कुच्टरपादं प्रदापयेत्‌ ॥३॥ कूपेकपानेदष्ठानां स्पशसंसगंद्षणात्‌।

तेषामेकोपवासेन पञ्चगव्येन शोधनम्‌ ॥ ४॥ वारो दृद्धस्तथा रोगी मर्भणी वायुपीडता । तेषां नक्तं प्रदातव्यं षाानां प्रहरद्रयम्‌ ।॥ ५ ॥ अशीतियस्य वषांणि बालो वाऽप्यूनषोडश्चः । प्रायधित्ताधमहन्ति स्वियो व्याधित एव च ॥ ६ ॥ न्यूने. कादशवषस्य पश्चवरषाधिकस्य च । चरेदररः सुहराऽपि पायाधेत्तं विशोधनम्‌ ॥७॥ अथं तेः . क्रियमाणेषु येषामा्तिः प्रहर्यते | रेषसपादनीच्छद्धिर्धिपत्तिनं भवेद्यथां ॥ ८ |¦ प्षधा व्याधितकायानां शणो येषां दिष्यते | ये न रक्षन्ति वक्तारस्तेषां तत्किर्बिषं भवेत्‌. ॥:९ ॥ पर्णेऽपि कारनियमे न शद्धिबाक्चणेविना । अपूर्णेष्वपि काटेषु शोधयन्ति द्विजोत्तमाः ॥ १० ॥ स्माप्िमितिं नां वाच्यं त्रिषु वणषु करहि चित्‌ । विपरसंपादनं कायंश्ुत्पन्ने भाणसंशय ॥ ११ ॥

१ग. खराश्वोः। २ क. ख. घ. श््वौनोप । ३ख. "म यचनेः।४क. घ, ड. श्त्रेन १ग. खराश्वोः।२क.ख. घ, ग्निप । ३ख. ण्ण वनेः ४ क. ध, ड. शवेन न मितनन केवरं राव्‌" । ख. शन्नेन च भिन्नेन शवदृषिते । पी ।५ ग. ज. "विते पौः । ६ ख. “नि। तस्य ज्ञाता । ७ घ, च यद्भुक्तम्‌ । ८ ग. शने श॒वद्षिणाम्‌ । ते" । ज. “दाने शव दूषणम्‌ । ते । ९ ग. ज, “वा कि" । १० ड, ज. नादुडुद्धि" ।, ९१ ग. “न्ति भक्तेन तेषां । १२ क. घ. पूर्णेऽपि, । १३क. ड.

मापिमिः।

†

८ आपस्तम्बस्मृतिः [ शो°१-!{२-!-९ 1

सैपादयन्मि ये विपरा सानतीथेफषमदम्‌ । सभ्यक्ततैरपापं स्यादू्रती ३ फरमापु-

यातू ॥ १२॥ . | इत्यापस्तम्बीये तृतीयोऽध्यायः ॥ ६ ॥

, ( अथ चतुर्थोऽध्यायः । )

चाण्डालकूपभाण्डषु योऽज्गानारिपवते जम्‌ । प्रायथित्तं कथं तस्य वणं वर्णे विधी. यते ॥ १ ॥ सरेत्सांतयने विपः प्रानाप्स्ये तु भूमिपः । तद तु चर्यः पादं शद्रस्य दापयेत्‌ ॥ २॥ य॒क्तोरष्षटस्वनाचान्तथाण्डाले; पचेन वा । प्माद्‌(रपशनं गच्छेत्त् ुयाद्िशोषनम्‌ ॥ ३ ॥ गायत्यषठसहसं त हदा बा इतं पेत । नपसि. रात्रमनश्न्पश्चगन्येन शुध्यति ॥ ४ ॥ चाण्डालेन यदा स्पष्र विपत्र च एते द्विनः। पयित त्रिरात्रं स्याद्धक्तोच्छिष्टः पदाचरेतुं ॥ ५ ॥ परानमेधुनसंप तथा मूत्पुरी, षयोः । संपर्क यदि गच्छेत उदक्या चान्त्यस्तथा ॥ ६ ॥ एतैरेव यदा स्पष्टः भा यथित्तं कथं भवेत्‌ । भोजने च त्रिरात्र स्यात्पाने तु उयह्मेव च ॥ ७ ॥ भेथुने पादग््छं स्यात्तथा मूत्रपुरीषयोः । दिनमेकं तथा मूप्र पुरीषे तु दिनत्रयम्‌ ॥ ८ ॥ एकाहं तत्र निर्दिष्टं दन्तथावनमेक्षगे । इष्ताख्ढे तु चाण्डाठे श्िनस्तत्रैव तिष्टति ॥ ९॥ फलानि भक्ष्यस्तस्य कथं शुद्धि वितिदिरेत्‌ । ब्राह्मणान्मलु्गाप्य सवा- साः स्नानमाचरेत्‌ ॥ १०॥ एकरात्रोषिता भूत्वा पश्चगव्येन शुध्यति । येन केन विदुच्च्ि अमेध्यं स्पृशति द्विज ॥ ११ ॥ अहोरात्रोषितो मृत्वा प्शवगव्येन युध्यति ॥ १२॥

४.१

इत्यापस्तम्बीये चतुर्थोऽध्यायः ॥ ४ ॥

|

( अथ प््मोऽघ्यायः । )

चाण्डाहेन यदा सृष्टो द्विनवणेः कदाचन । अनभ्यु्ष्य पिबेत्तोयं भरायथित्तं कथं भवेत्‌ ॥ १ ॥ ब्राहमर्णस्तु त्रिरात्रेण पञ्चगव्येन शुध्यति । प्षन्चिंयस्तु द्विरात्रेण पञ्च. गव्येन शुध्यति ॥२॥ अहोरत्रेण वैश्यस्तु पञ्चगव्येन शुध्यति । चतुथेस्य तु वणेस्य प्रायथित्तं कथं भवेत्‌ ॥२॥ व्रतं नासि तपो नासि होमो नेव च विद्यते | प्शचगन्यं न दातभ्यै तस्य मन््रविवजेनात्‌ ॥ ४॥ ख्यापयित्वा द्विजानां तु श्रो दानेन शुध्यति । ब्राह्मणस्य यदोच्छिष्टपश्चात्यङ्गानतो दिनः ॥ ५॥ अहोरा तु गायत्या

४ क. घ इञ. ससर । ५ क. घ. ड. कुद्धिर्विनि" । ६ क. ख. "गस्य त्रिरात्र तु प । ७ क. स, घ. श्यस्य ्विरत्रं वु प।८क. ख. ध. इ, 'रत्रै तु वैद्यस्य प*। ९ग.न. न्तेन वै भ।

[ छो०4-!९-{-९] आपस्तम्बस्मृतिः । २९

जपं कृत्वा विदचध्याति । उच्छषंवैस्यजातीनां भुङ्क्त्नानाद्िनो यारे ॥ ६ ॥ शद्पुष्वीपयः पीत्वा त्रिरा्रेणेव शुध्यति । ब्राह्मण्या सह योऽश्रीयादुच््षठिंवा कदाचन ॥ ७ ॥ न तत्र दो मन्यन्ते नित्यमेव मनीषिणः । उच््छिषटमितरस्ीणाम- शीयात्सृशतेऽपि वा ॥ ८ ॥ प्राजापत्येन शुद्धिः स्याद्धगवानाङ्खराववीव्‌ । अन्त्यानां मक्तरेपं तु भक्षयिता द्िनातयः ॥ ९ ॥ चान्द्रायणं तदपां ब्रहमप्त्चविश्ां विधिः, विषपूत्मक्षण विप्रसतप्द्रच्छरं समाचरेत्‌ ॥ १० ॥ श्वकाकोच्छिषभोगे च प्राजापत्य. विधिः स्मृतः । उच्छिष्टः स्पशते विप्रो यदि पश्चिद्‌कामतः ॥ ११ ॥ शुनः इक्कृट- शूद्र मयभाण्डं तथैव च । पक्षिणाऽपिष्टितं यच्च यथमेध्य कदाचन ॥ १२ ॥ अहत. राजोपिता भूत्वा पञ्चगव्येन शुध्यति } वेस्येन च यंदा सृष्ट उच्छिष्टेन कदाचन ॥ १२ ॥ सानं जप्यं॑च जेकारयं दिनस्यान्ते विद्ुध्यति । विमो फमरिण संसृष्ट उच्छिष्टेन कद्‌ चन ॥१४॥ स्ानान्ते च विशुद्धिः स्यादापस्तम्बोऽतरवीन्युनिः॥१५॥

इस्यापस्तम्बीये पश्चमोऽ्यायः ॥ ५ ॥

किय देने जेटिविेना सवयनिरदिदी

( अथ षष्ठोऽध्यायः ।)

> ६

अत. उवै प्रवक्ष्यामि नीीश्ञोचस्य यो षिषिः | क्वीणां करीडा्थसंमोगे शयनीये न दुष्यति ॥ १ ॥ पाटने विक्रये चेव तद््तेरपजीवने । पतितस्तु भवेष्िमिभिः ृच्छविषध्यति ॥२॥ सानं दानं जपो होमः स्वाध्यायः पितृतपणम्‌ । पश्च यत्ना दया तस्य नीीवस्रस्य धारणात्‌ ॥ ३ ॥ नीलीरक्तं यदा वस्नं ब्राह्मणोऽङञषु धारयेत्‌ } अहोरात्रोषितो भृत्वा पृश्गव्येन शुध्यति ॥ ४ ॥ रोमरूपैयद्‌ा गच्छे. द्रसो नीर्यास्तु कहिचित्‌ । पतितस्तु भेद्विपशिमिः इृच्ेविश्ध्यति ॥ ९ ॥ नीटी दार यदा भिन्वाद्ाह्मणप्य शरीरकम्‌ । श्रोणितं हृयते तत्र दविजशाद्रायणं चरत्‌ ॥ & ५ नीलीमध्ये यदा गच्छेलमादीद्राह्यणः कचित्‌ । अहोरात्रोषितो भूखा पञ्चगव्येन शुभयाते ॥ ७ ॥ नीलीरक्तेन वह्ेण यदनदुपनीयते । अभोज्यं तद्दि जातीनां शुकतवा चान्द्रायणं चरेत्‌ ॥ ८ ॥ मक्षयेचस्तु नी तु परमादाद्राह्यणः कचित्‌ । चान्द्रायणेन शुद्धः स्यादापस्तम्बाऽत्रवीन्छनिः ॥ ९ ॥ >« यावत्यां वापि-

[१

* अत्र सीधराषेः। ८ एतद्वचनं न वियते क. ध. च.क्ष, पुस्तकेषु । 0 ० 3 न वि न ~ (व १क.स, प, ्टरमोमिधे प्र । २. ज, प्नातवाऽऽचम्य विः! ३१.ॐ, ज. श्टौषन्नद्य।

४० अपस्तम्बस्ृति; । [ €° !०-१-१५ |]

ता नौरी तावती वाऽुचिमेही । भमा दवादश्चान्दानि अत्‌ उर्व शुचिभवेत्‌ ॥१०॥ इत्यापस्तम्बीये धमराखे षष्ठोऽध्यायः. ॥ ९ ॥

ग्ला #. 1 गछ) मनं संवतम्‌ +

। (अथ सप्तमोऽष्यायः 1).

जञानं रजस्वष्टायास्तु चतुयऽहनि शस्यते । त्ते रजांसि गम्या स्ञी नानिहृत्ते कथः चन्‌ ॥ १॥ रोगेण द्रनः द्वीणामत्यथे दि ` परवतेते । अश्द्धास्तास्तु नेवेह तास वैकारिको परदः ॥-२॥ साध्वाचाया- = तावत्साःरजो यावत्मवतेते | त्ते रजसि साध्वी स्यादहकमेणि येन्िये ॥-२ ॥ प्रथमेऽहनि चाण्डाटी द्वितीये. ब्रह्मघातिनी । ततीये रजकी प्रोक्ता, चतुर्थऽहाने शुध्यति 1 ४ ॥ अन्त्यजातिशपाकेन संसृष्टा पर रजस्वला । अद्यानि -तान्यतिक्रम्य परायधित्ं मकरपयेत्‌ ॥ ५ ॥ ` जिरा्रमुपवासुः स्यात्पश्चग्यं विशोधनम्‌ । निशं भ्राप्य तु तां योनिमनजाघ्रातां तु कारयेत्‌ ॥ ६ ॥ रजस्वछाऽन्त्यजैः स्पृष्ट श्रना च श्वपचेन च| त्रिरात्रोपोषिता भृत्वा पञ्चगव्येन शुध्यति ॥ ७ ॥ प्रथमेऽहनि षट्रात्रं द्विगेये तु अयहस्तथा । तृतीये चोपवासस्तु चतुथे वह्िदशेनात्‌ ॥ ८ ॥ विवाहे वितते यक्षे संस्कारे च कृते यदा । रजस्वला भवेत्कन्या संस्वारस्तु कथं भवेत्‌ ॥ ९॥ सापयितवा तदा कन्यामन्येवसैरटंड़ताम्‌ । पुनमत्याहुति हुत्वा शेप कम समचरत्‌ ॥ १०॥ रजस्वला तु सस्पृष एवड्क्कुटवा यैः । सा निरात्रोपवासेन प्श्चगव्येन ध्यति ॥ ११॥ >» रजखला तु या नायै अन्योन्ये स्पृशते यदि । तावत्िष्ठननिराहारा ्ञात्वा काठेन दध्यति ॥१२॥ उच्छ. न तु संस्पृष्टा कदाचित््ली रजस्वला । दृच््रेण शुध्यते विभा शद्रा दानेन शुध्यति ॥ १३ ॥ एकशाखां सयारूदाध्राण्डहा वा रनस्वला । ब्राह्मणश्च समं तत्र सवासाः सलानमाचरेत्‌ ॥ १४.॥ रजसखायाः संश: कथचिञ्जायते छुना । रजोदिनानं यच्छेषं तदुपोष्य विशुध्यति ॥ १५ ॥ अशक्ता चोपासे तु सानं पधात्समाचरेत्‌ । तथाऽप्यश्क्तावकन पश्चगव्यन इभ्यात }) १६॥ उच्छष्स्त॒ यदा विपः सृशेन्पय् रजखलाम्‌ (मधं स्पृष्टा चरेत्ृच्छ तदप तु रजखलामू.॥ १७ ॥

[1

[१ [ 9 “ । ५ ॥ > नैतद्रवनं ग. ज. श्च. पुस्तकेषु ।

१ग.च्‌.नसातवुद्रजी।२ ख. य. च. छ. योनिं प्रनाक्रार(दोच काः) ३ ख. ग, नः तथा { ¶ 3 १ ध्य (द. ४ . “ त ध येरन्‌ ४ ग. पुनः प्रत्या ।'पख. भेधयाहु"। ६ कः छ. ण्डा वा१७ग. तत्राप्य ।८न्‌ भ, क चैः परशगच्य पिवेत्ततः.1-3^.1

[छो०{८-६६।१-१६] = अपसतमबसमृि। ४१.

उदक्यां सूतिकां विप उच्छिष्टः स्पृशते यदि ।दृच्छर्ध तु चरेद्धिः प्रायि धिशेः

धनम्‌ ॥ १८ ॥ चण्ोलः श्वपचो वाऽपि आत्रेयी सृते यदि । शे^हात्फाट्एृषटैन

पश्चगभ्येन शुध्यति ॥ १९॥ उदक्या ब्रह्मणी दु्र्ुदक्यां सूरत यदि । अशे

रात्रोषिता भृत्वा पञ्चगन्येन शुध्यति ॥ २०॥ एवं तु क्रियां वेश्यां ब्राह्मण चेद्‌

जला । सचे एनं इत्वा दिनस्यान्ते धृतं पित्‌ ॥ २१ ॥ सवर्णेषु ठु नारीणां

सथः सानं विधीयते । एवमव विशदः स्यादापस्तम्बोऽव्रवनयुनिः ॥ २२॥ इत्यापस्त्‌म्। व पप्मऽध्यायः ॥ ७ ॥

तिक शोय दवोकताकाकत विका

( अथष्टमोऽध्यायः 1 )

भस्मना श्रुष्यते कांस्य सुरया यन्न रिष्यते । सुरविषपत्रसंस्पषं शुध्यते तापे. खनेः ॥ १ ॥ गवाघ्रातानि कांस्यानि भूदरोच्छ्ष्टानि यानि च। दर्धभिः क्षरः ध्यान्ति घकाकोपहतानि च ॥ २ ॥ रोच सवणेनारणां वायुृभनदुरिमिभिः

रतःस्पृष्टे रवस्पृषटमावेक न प्रदुष्यातं ॥ ३ ॥ आद्धमरृदा च तन्मात्रे प्रक्तास्यच विदयुध्यति । बष्कमन्नर्पवेदस्य पश्चरात्रेण जीयेति ॥ ४ ॥ अन्नं व्यञ्जनशयुक्तमधं मासेन जीयति । पयस्तु दधि मासेन षण्मासेन घृतं तथा ॥ ५॥ संवत्सरेण तें तु कोष्ट जयति वा न वा| युज्खते ये तु शूद्रां मासमेकं निरन्तरम्‌ ॥ ६॥ इं जन्मने शूद्रत्वं जायन्ते ते मृताः इनि । शूद्रान्नं शुदसंपकः प्रणव सहाऽऽसनम्‌॥७॥ श्राज्ानागमः कथिज्ज्वलम्तमपि पातयेद्‌ । अदितातनि्तु यो विप्रः दद्रत्ान्न निवतेते ॥ ८ ॥ तथा तस्य प्रणहयन्ति आत्मा व्रह्म त्रयायः | शुद्र त्न तु भुक्त न मेधुनं योऽधिगच्छति ॥ ९ ॥ यस्यान्नं तस्य ५ पुत्रा अन्नच्छृक्रस्य संमवः। शद्रा्ननोदरस्थन यः केथिनप्रियते द्विजः ॥ १० ॥ स मरत्सूकरो प्रव्यस्तस्य वा जायते करं । ब्रह्मणस्य सदा भुङ्क्त क्षाच्चयस्य ठु प्ण ॥ {१ ॥ क्यस्य य दीक्षायां शरस्य न कदाचन । अमृतं ब्राह्मणस्यानरं प्षच्चियस्य पयः स्मृतम्‌ ॥{२॥ धेश्यस्याप्यक्रमेवान्नं शूद्रस्य रुधिर स्मतप । वेश्वदेयेन हाःन देयद्मभ्यवेनभपेः।१३। अमृतं तेन विपान्नमृगयञुःसामसरछृतम्‌ । व्पधहारारसूपण धर्मण च्छल ष्‌ | १४ ॥ क्षज्रियस्य पयस्तेन मृतानां यच्च॒ पाटनम्‌ । सकमेणा च १५९७ सृत्याऽऽदशराक्ततः ॥१५॥ खयङ्नातिधतवेन वदमान ‹न सर्कृतम्‌ । अना

रान्धस्य मद्पानरतस्य च ॥ १६॥

१ सतां । २ ग. ज. "ण्डः श्पचेवाऽपि आत्रेयी सद्वत। २क. इ. च. प्पाहूनाः फट । नञ ध. 9, णहा फार । ४क. ख. ध, 2 भस्मनि । ५. ददमतमवृलस्य। ९ अ. सवि्रसय | ५ खं, वेद्यं । ८ ब, ननुष्यृत्या ¦ ९ ज, खदु य

४२ आधस्तभ्वस्प्रतिः। ( छं°१५७-२१५!-१६

रुधिरं तेन बृराशरं मिधिम्विवनितम्‌। आमस पधुधृतं धानिप्ीर तथेव च|।१७॥ गरदस्त्र रसा ग्रा्चा निषटतेनापि बूद्रतः । शाकं मांसं मंगलानि तुम्बुरः स्तव स्तिरा; ॥ १८ ॥ रसाः फानि पिण्याकं प्रतिग्राह्लाणि सर्वतः । आपत्कटं ठ वि. परेण शुक्त शूद्हे यदि ॥ १९ ॥ मनस्तापेन शुष्येत पदा" बा शतं जप । द्व्य पाणिस्ु दरेण सपष्टोच्छठेन किचित्‌ ॥ २० ॥ तदु्रिेनं न भोक्तव्यमापस्तम्बोऽ वरषीन्ुनिः ॥ २१॥

र्यापस्तम्बायऽ्टमाऽप्वायः ॥ < '॥

४ | र ~ ~ ॥ एनः राः पदवतति नका

( अथ नवमोऽव्यायः । }

यृज्ञानस्य तु विप्रस्य कदाचित्ते गुद । उच्छिष्स्याश्ुवेस्तस्यः प्यधित कथ भवेत्‌ ॥ १ ॥ पूर्वं शोच तु निषेत्ये ततः प्ादुपसपृेत्‌ {अहोरात्रोषितो भृता पञ्चगव्येन शुध्यति ॥ २॥ अशरिस्वा सवेमेवान्नमकृखः शोचमाखनः । मोहाद्ुकवा त्रिरात्रं तु यवान्पीत्वा षिध्यति ॥ २ ॥ प्रते यवसस्येन प्टमक `तु

सपिषा । पलानि पश्च गोमू नातिरिक्तवदाश्येत्‌ `॥.9 ॥ .अशेद्यानामपे यानापमक्ष्याणां च ` क्षणे । रेतोमूत्रपुरीषणां प्रायधिततं' कथं . भषेत्‌ ॥ ५॥ पदमोदुम्बरबिखाश वुाश्च सपटाश्काः । एतेषाुदकं .पीतमा ,षदुत्रेण

वश्ुध्याते ॥ ६ ॥ य॑ प्रत्यवासता विप्राः प्रत्रन्याग्रनलादिषुं। अनौक्कानेरताश्च ग्हस्थत्वं चिकोषतः ( वः ) ॥ ७ ॥ चरेयस्ीणि दृच्छाणि जीणि चान्रायणानि वा । जातकमादिभिः सवः पनःसस्कारभागिनः (णः) ॥ ८ ॥ तेषां सांतपनं कृच्छ्रं चान्द्रायणमथापि वा ॥९॥ रदृ काकवलाकयोवा अमेध्यलिप्तं च वृच्छरारम्‌ । भ्रात्रे मुखे च प्रविश सम्यवस्लानन टेपोपहृतस्य शुद्धिः ॥ १० ॥ उध्वं ना; कर्‌ मुक्त्वा यदङ्खमुपदन्यते | उध्वं स्लानमधः; शोचमात्रेणेव. विष ध्यति ॥ ११ ॥ उपनहवमध्यं षा यस्य॒ सस्पृशते शुखम्‌ । गृत्तिकाश्नोपनं, श्लानं पश्चगन्य विशाघनम्‌ ॥ १२ ॥ दशाहाच्छरध्यते षिपरो नन्महानां स्वयानिष्‌ ।. षर्‌

भाल्ञामस्यकन स्षच्चवदटूजयुद्रयातिषु ॥ १३ ॥ उपनात्‌ यदा त्वन्न भोक्तार सथ पस्थतम्‌ | अपातरसमुखए न दबयान्नेव हामयत्‌ ॥ १४ ॥ अन्ने मोजनसपन्े माक्ष ककिगदषत्‌ । अनन्तर सृशदा( चा पस्तचान्नं भस्मना. (स्पृशतु ॥. .{५. ॥ न चनि परान्न बाऽ्प्यकरामतः । भुक्तवा कृच चरोद्रा त्ञाना्टृच्छरजय चरत्‌ ॥ १६॥

१ग. ज. गह तकत समग्रा । > ड. रिक्तं च दापयेः ।३ज. यद्वष्टि। ४ गः ज. णकचिैरमे"

५ च. स्च. द्शाभः शष्र ।६ ग. "क्ता च समुपस्थितः) अ।५ग तवत्समु । ८.के, मथ वाऽन शू । छ. मधनिवाश्रु।

[ ९. १५-२८] अपस्तम्बस्रतिः । ४२

अभक्तो म्यते य॒श्च भुक्तो यथापि मुच्यते । भोक्ता च॑ भोचकथेव पथाचरति दुष्कृ तयू # :७ ॥ यस्तु भञ्जति शुक्तं वा दुष्टं वाऽपि विरोषतः । अहोराक्ोषितो भूत्वा पञ्चगत्येन शुध्यति ॥-१८.॥ उदके चोदक्स्थस्तु स्थदस्थश्च स्थले शचिः । पादो सप्प्योभयत्रैव आचरप्योभयतः शुचिः ॥ १९ ॥ उत्तीीऽऽचामेदुदकादवतीये उप स्पृशत ।. एवं तु भयस युक्तो वरुणनाभिपज्यते ॥ २० ॥ अग्न्यगारे गवां गष ब्राह्मणानां. च संनिधौ । स्वाध्याये मोजने चेव पादुकानां विसजेनम्‌ ॥ २१॥ नन्मममृतिसस्कारे श्मशानान्ते च भोजनम्‌ । असपिण्डेने कतेव्यं चृडाकारयँ विशे षतु; ॥ २२ ॥ याजके नबशादध संग्रहे चेव माननम्‌ । प्ीणां प्रथपगभं च भुक्त्वा चान्द्रायणं चरेत्‌ ॥ २३॥ ब्रह्मोदनेऽवसाने च सीमन्तोन्नयनेऽथ वा|

अन्नश्राद्ध ृतश्राद्धं मुक्त्वा चन्द्रायण चरेत्‌ ॥ २४॥ अपरनायातु नारी स्यान्ना श्रीयादेव तद्गृहे । अथ भुञीत मोहाघः पूयसं नरकं व्रजेत्‌ ॥ २५ ॥ अस्पेनापि 1ह शल्कन पिता कन्या ददात्‌ यः । ररव वहुबषाण पुरोष मूत्रमश्भुते ॥ २६ ॥ छ्ीधनानि तु ये मोहादुपजीवन्ति बान्धवाः । स्वर्ण यानानि बद्वाणितेपापा यान्त्य.

गतिम्‌ ॥ २७ ॥ रार्जान्नमान आदत्ते शु्राने ब्रह्मवचेसम्‌ । असंस्छृतं तु यो युक्तं स युङ्क्ते पृथिवीमरम्‌ ।|२८॥ गृतके सूतके चेव गृहीते शशिभास्करे । हस्ति च्छायां तु ( यायां ) यां शङ्कते पापः स पुरुषो भवेत्‌ ॥ २९ ॥ पनथः पुनरेता च

01 |

रेतोधा कामचारिणी । आसां अथमगर्भेषु भक्त्वा चान्द्रायणं चरेत्‌ ॥ ३० ॥ मात्‌ रध, पितप्रश्च तरद्यघ्रा गुरुतस्पगः । विरोषाद्वुक्तमेतषां युक्त्वा चान्द्रायण चरेत्‌

॥ ३१॥ रजफम्याधरलषवेणचमपजीविनाम्‌ । युकतवेषां ब्राह्मणश्रान्न शुद्धि (द) अन्द्रायणेन ६॥२२॥ उच्छिष्ठचषटसंस्पिः कदायिदुपनायते । सवर्णेन तदोर्थाय उपस्पृ्य शुश्निभेवेत्‌ ॥ ३३ ॥ उच्च्षटच्छिषसस्पृषटः श्रना शूरेण बा द्विनः। पोऽप्र.रजन्रेकां पञ्चगव्येन शुध्यति ॥ ३४ ॥ ब्राह्मणस्य सदाकाछं शेषणः कारिणः ।मूपराव्र्नं पदरातव्यं यथा हि श्वा तथेव सः ॥ २५॥ भैनुदकेष्वरण्येषु चोरव्याघ्राकुले पयि । कृत्वा मूत्रपुरीषं च द्रव्यहस्तः कथं शधिः ॥ ३६ ॥ भूमा रन्न प्रतिष्ठाप्य कृत्वा शोच यथाथतः । उत्सङ्ग पकान्नयुपस्पृर्य ततः शुधि; ॥३७॥

मरार द्रजः एत्वा अढृत्वा चाचमात्मनः । माहाद्भक्त्वा चरत्र तु गव्य पात्वा विद्युध्यावे ॥ ३८ ॥

१ ग. जै, शुक्ते भ्त यश्च मुञ्जन्यश्वा” । २ छ. भुक्ता यश्च विमु" । ३ ज. भुञ्जते। ४ ग, च भाजञक्रश्चैव पड्क्त्या गच्छति । ५ ज, पड्क्तया हर । ६ ग. ज.मुक्तं तु भ ।७ग. याऽऽचम्य उद्‌ । ८-ख, सप्रहे\ ९ ग.ज. "तेच श्राद्धे च सी। १९०ग. ज्‌. "जात्ं तेज। ११ग.छ.ज्‌. टयु 1१९ ग, द्र भ्र" । १३ क. ख. ध. अनुद" ।

४४ आपस्तम्बस्पृति;ः। [ शछो०३९-४९।१-९ ]

उदक्यां यदि गच्छेत ब्राह्मणो मदमोहितः । चान्द्रायणेन शुध्येत बाह्मणानां चं भोजनैः ॥ ३९ ॥ युक्ताच्छिष्टस्तवनाचान्तथाण्डङिः श्वपचेन वा । प्रमादाधादि सेस्पष्ठो ब्राह्मणो ज्ञानदुव॑छः ॥ ४०॥ सत्वा त्रिषवणं नित्यं ब्रह्मचारी धराशयः । स तिरात्रोषितो भत्वा पञ्चगव्येन शुध्यति ॥ ४१ ॥ चाण्डे तु संस्पृष्टो यश्चा पः पिबति द्विनः। अहोरात्रोषितो भत्वा त्रिषवण शुध्यति॥४२॥ सायं पातस्त्वहरात्र पादं कृच्छस्य तं विदुः । सायं परातस्तथेवेकं दिनद्रयमयाचितम्‌ ॥ ४३ ॥ दिनदयं च नाश्नीयात्छृच्छधं तद्विधीयते । भायात छष्वेतत्पपेषु तु तथाऽदेतः ॥ ४४ ॥ कृष्णाजिनतिटग्रदी हस्त्यर्वाग्यादि विक्रयी । प्रेतनियोतकशचैव न भयः पुरुषो भषेत्‌ ॥ ४५॥ इत्याप्तम्बीये नवमोऽध्यायः ॥ ९ ॥

शोभ न्दने 6 कव पनः दीद स्योनः

( अथ दशमोऽध्यायः । ) आचान्तोऽप्यशुचिस्त व्य वन्नोदाधरयते नरम्‌ । उद्धतेऽप्यश्ुचिस्तावधारद्ूमिनं दिप्यते ॥ { ॥ भूमावपि च रिक्तायां तावत्स्यादश्चुचिः पुमान्‌। आसनादुत्थितंस्त- स्मायावन्नाऽऽकरमते मदम्‌ ॥ २॥ न यमं यमित्याहुरात्मा वे यम उच्यते ।

आत्मा सेयप्ितो येन त॑ यमः क्षिं करिष्यति ॥ ३ ॥ न तथाऽपिस्तथा वीक्षण सपो वा दुरधिष्टितः । यथा कोधो हि जन्तुनां शरीरस्थो. विनाशकः ॥ ४ ॥ षमा गुणो दि जन्तूनामिशरत्र सुखमदः ।>अरिवा नित्यसंक्रद्धो यथाऽऽत्मा दुरपि षितं; ॥ ५ ॥ एकः क्षमावतां दोषो द्वितीयो नोपपद्चते । यदेनं क्षमया युक्तमशक्तं मन्यते जनः।॥ ६ ॥ न रेब्दश्षाख्चामिरतस्य मोक्षोन चेव -रस्यावसथगियस्य। न भाजनाच्छाद्नतत्परस्य न लोकाचत्तग्रहणे रतस्य ॥ ७ ॥ एकान्तश्षटस्य टद- व्रतस्य मोक्षा मवेत्मीतिनिवतकस्य । अध्यात्मयोगैकरतस्य सम्यङ्मोप्तो भवेननि त्यमर्हिसकस्यं ॥ ८ ॥ करोधयुक्तो यद्यजते यञ्जुहोति यदचते । स्थं हरति तत्तस्य आपकुम्भ इवोदकम्‌ ॥ ९ ॥ |

~~~

*# एतदूचन क. घ. ठ. च छ. पुस्तकेषु न विद्यते । ~ एतदर्धं ख. ग. ज, पुस्तकेषु न ।

१ग.ज. “घु ह्यतन्न्ययेषु तु यथा") २ क.ख. क्ष. श्प्राहो ह" ।३ग.ल. श्धानां चवि णज. यान तत्स्या ।५ज. तक्ष्णो नसः 1६ ग. शक्तिशाः। ७ग, ज. पस्य ए०।८ब्‌. ज. श्त्य। स्वाध्याययोमागतमानसस्य । को ।

[ छो०-! -१७ ] आपस्तम्बस्मतिः। ४५

अपमानत्तपोृद्धिः सेमानात्तपसः क्षयः । अर्धतः पृजितो विभो दुग्ध्वा गौरिव सीदाति ॥ १०॥ आप्यायते यथा पेनेलणैरमृतंसेमैः ।.एवं जपेथ होमे पनरा.

प्यायते द्विजः ॥ ११ ॥ मातृबलयरदारश्च पद्रव्याभि लोष्टवत्‌ । आत्मवत्स्भ- तानि यः एवयति स प्यति ॥ १२ ॥ रनकत्याधचदटृषरेणुचरमोप्जीविनम्‌ । यो मुडक्तं युक्तमेतेषां प्राजापत्यं समाचरेत ॥ १२३ ॥ अगम्य.गमनं कृतवा अर्भ्ष्यस्य च भक्षणम्‌ | शुद्धिधान्द्रायणं इता अशर्वाक्तं वे५व च ॥ १४ ॥ अगरिहोत्र त्यजेधस्तु स नरो वीरहा भवेत्‌ । तस्य शरुद्धिविधावष्या नाल्यां चन्द्रयणाहते ॥ १५॥ विवा होत्सवयत्नेषु अन्तरा पृतसृतके। स्यः दरं पिना तो यादुवेष॑करिपतं च॑यत्‌ ॥१६॥

देवद्रोण्यां विवाहे च यप्ेषु ्रततेषु च। कणि । िद्धपन्ना्ं नाच मृतसूतके ॥ १७॥

इत्यपृस्तम्बीये धमशा दशमोऽयायः ॥ १० ॥

हत्यापस्तम्पस्पृतेः.सम्चा।

१कृ. घ. इ, च. "व्‌ गच्छति । आः । रग. छ. ज वेतधनम्‌ ।३क. सख. छ. "मक्घ्य। यञ भर्थवन्मत' । ५ क. *थवात्नेत* । स, घ. इ, श्च. “थवन्त” । ६ ग, ज. चरेत्‌ ।

ॐ ततमद्रहमणे नमः। -; -

ओरानसस्मरतिः।

# अतपरं परवश्यामि जातिशततिषिधानकम्‌ । अनुोपिधानं च्‌ रतिलोमबिषि | तथां ॥१॥ सान्तराटकसुक्त सरव संक्षिप्य चोच्यते । नुपादाहमणकन्यायां विवाहेषु समन्द ॥२॥ जातः सृतोऽ निः मरिोमविधिषिः । वेदानहरतथा चेषा धमाणौमनुदोधकः॥२॥ ृताद्निपसूतायां सुतो वेणु उच्यते| रृपायामेव तस्येव नाती यंारकः ॥ ४ ॥ ब्राह्म्यां जिया पाद्रक्रारः प्रकीतितः । एतच, च शूष्व-. चस्थःदविलतं प्रतिषिध्यते ॥ ५॥ यानानां ये च व्रोदारस्तेषां च परिचारकाः, शह र्या त॒ जीवन्तेन्तिन पात्रं धमेमाचरेत्‌ ॥ ६ ॥ ब्राह्मण्यां वैश्य संसगाज्जातो मागध उच्यते । बन्दितव ब्राह्मणानां च क्ष्चियाणां विशेषतः ॥-७ ॥ प्रशसाद्रत्ति- को जीव्यमेषकरस्तया । ब्राहया श्रसेसगज्मातशराण्डार उस्यते ॥८॥ सीसमा- भरणं तेषां काष्णोयसमथापि वा । ववर कण्ठे समाक्षय श्री क्तोऽपि वा ॥ ९ ॥ परापकषेणं ग्रमे पापं परिद्ुदधिकम्‌ । नापराहे प्रविष्टोऽपि वद्मा नैक्रते ॥ १०॥ पिण्डीभूता भवन्त्यत्र नो चे्या विशेषतः । चाण्डालायकन्य- कायां नातः श्वपच उच्यते ॥ ११॥ ्वपांसम्षणं तेषां शवान एव तु तद्धनम्‌ | नृपाय वैश्यससगौदायोगव इति स्पृतः ॥ १२ ॥ तन्तुवाया भवन्त्येते वसुकास्यो- पजीविनः । शालिका; केचिदतरैव जीवनं वस्निमिंतम्‌ ॥१३॥ आयोवस्य विभायां जातास्तप्रोपजीषिनः । तस्येव नृपन्यायां जातः सूनिक उच्यते ॥ १४ ॥ सूनि- कस्य नृपायां ठ जात द्वन्धकः स्एृतः । नि्गनयेुवसनाणि अस्पृहः भवन्त्युत ॥ १५ ॥ नृपाया वेद्यतश्ोयांसुलिन्दधरेति कीतितः । पवततिमवेत्तस्य हन्यद्रा दषट स्वकान्‌ ॥ १६ ॥ रपां शृदरसंसगाज्जातः पुल्कस उच्यते । सुराष्ति समार मपुविक्रयकमेणा ॥ १७॥ कृतकानां सुराणां च धिक्तं पाचको भेत्‌ पृरकसा- द्यकन्यायां जातो रजक उच्यते ॥ १८ | # नुपायां बरत्र्याउनातो भन्ञक उच्यते । वैश्यायां रञ्जकाञ्नातो नत॑को गायको भवेत्‌ ॥ १९ ॥ वैश्यायां रसः गाज्जातो वेदेहकः स्मृतः । अजानां पाटनं कूरयान्महिषीणां गवामपि ॥ २० ॥ * अयं न ग्रन्थारम्भः फ तु तद्वागारम्भ इति भाति । > एतद्षेस्थाने ध, पुस्तकेऽयं पाठः-- “ असपुर्यानम्बुकाजातो नतेको गायको भवेत्‌ " इति । ११, रण्ड । २.8 मिष्िनः । स. ग.प्रनयते। षक गत्त्वा सजी" 1 ९ क. ग, ई, 'क्िकामी" 1 ७ ख. इ. ्रेष्यक ! ८ ख. ढः महाप ।-९ स. घ पोह । १०कः द्यवि ।.११.ख, तद्वूलम्‌ 1 १२. ख. ढ. "नः । शारि" । १६९.ख. द॒ गवेतं चरि" । 9४ क्र. ग, ध. "त्तिकसप्यास्तु ह । १५ ख. गर. न्ता या५ १६ के. एनक-उच्यते! भसमृर्याजम्बुकन्बिती न... मवेत्‌ , रवै

[ योऽ. १-४१ , ओदनसस्ृतिः । ४९

दधिक्षीरान्यतक्राणां विक्र्यी्जीषनें भवेत्‌। वैदेहकात्त विभायां जातिशर्मोपजीकिनः २१॥ रपायामेव तस्यैवं सूचिकः पाचकः स्पृतः । वैश्यायां बदरो प्लाव््ी , च इस्यते ॥ २२॥ तेरषिषटकजीवी तु छवणं भार्वेयन्युनः । विधिना ब्राह्मणः प्रप्य नृपायां तु समन्त्रकम्‌ ॥' २३ ॥ जातः सुवणे इत्यक्त; सानुखम़िन; स्पत

अथ वणक्रियां कुवेननित्यनेमित्तिकीं क्रियाम्‌ ॥ २४ ॥. अश्वं रथं हाप्तिनं वा बाह यद्रे नपञ्चया । संनपत्यं च मेषञ्यं कृयोज्जीषेत दत्तिषु ॥.२५-॥ नपायां विपरतश्रोयास्सनातोः यो भिषक्स्मतः । अभिषिक्तनपस्याऽज्रां प्रतिपाल्य तु वेकः ॥ २६ ॥' आयुरवेदमथाष्ङ्गः तन्वोक्तं पमेमाचरेत्‌ । अ्योतिषं गणितं वाऽपि -कायिक। दरत्तिमाचरेत्‌ ॥ २७ ॥ नपायां विधिना विप्राज्जातो नप इति .स्शृतः । -नपायां नपसंसगोत्मादाद्मूढजातकः ॥ २८ ॥ सोऽपि क्षञ्निय एव स्याद्भिषेके तु वेजितः । अभिषेकं विना प्राप्य गज हत्यमिधायकः ॥ २९ | सपं तु राजवत्तस्य शस्यते पटवन्धनम्‌ । `पुनभकरणे रातां नृपकानीन एव च ॥ ३० ॥ वैश्यायां विधिना विभाज्जातो चयम्बषट उच्यते । कृष्याजीबो भवेत्तस्य तथेवोऽऽपेधनतंकः॥२१॥ धवंजविश्रावका वाऽपि अश्वाः शृद्धजीविनः । वैदयायां विमतशरोयाक्ुम्भकारः प्रजायते ॥ ३२ ॥ इखाशषत्या जीवेत नापिता वा भवन्त्यत । सृतफे मेतके वाऽपि द्‌ाक्षाकाेऽथ वापनम्‌ ॥ ३३ ॥ नामेरूध्वं त॒ वपनं तस्माज्नापित उच्यते । का

यस्थ इरि जीवेत्त विचरे इतस्ततः ॥ ३४ ॥ का्ा्ोरयं यमात्रोयै स्यपतेरथ न्तनम्‌ । आवक्षरणि संग्रह कायस्थ इति निदिशेव्‌ ॥ ३५॥ श्राया षिधिना विरार्जातः पारशवा मतः | भद्रकालं समाश्रत्य जीवेयुः एूनकाः स्मृताः ॥ ३९॥

शिवाध्यागमविचयाघ्ेस्तथा मदेरत्तिमिः। तस्यां वे चोरसद्षत्तो निषादो जात उच्यते ॥ २७ ॥ वने दष्ृगान्हतवा जीवनं मां साविक्रयम्‌ । वृपाञ्जातोऽथ ग्यां वैश्या

^. (०,

यां विधिना सुत; ॥ ३८ ॥ वेदयषर्या तु जीवेत न कषाज्नं धमेमाचरेत्‌ | तस्यां तस्येव चौयैण माणिकारः भजायते ॥ ३९ ॥ मणीनां राजां इ्योन्क्तानां वेधन

क्रयाम्‌ । प्रवालाना च सूचरत्व चृङ्कना वलनाक्रयाम्‌ ॥ ५० ॥ श्राया विप्रस गोज्जात उग्र इति स्मृतः । नृपस्य दण्डधरः स्यादुदण्ड दण्डे(ण्डथे)षु संचरत्‌॥४१॥

१ क. ५ वा भवेदुत । वि! २ ग. माजयेद्युप्त। वि" । ३ ध. ड व्वयेद्युत । वि"! ४क.घ क्तः सोऽनु* । ५ घ. छङ्गप्रोत्तं च ध । ६ इ, गोड ६ । ७ ध. ष्य । ८ ख. ड. "यदृत्तिकः | ९ ख. ष्वजिनीजीविका । १० कृ. विप्रस॑जातः परशवदस्तस्य उ° । ११ क. ग. शश उच्यते । भ । १२ ख फादीन्समः ! ग, काय स^ 1 १६३क. ध, "त्तकः । त । १४.ग्‌ चौयेसः। १५ क. घु. ग्ुद्यर्यो 1 व॑६क पर. स्पतः.। १४.क. घ, ण्कुस्जां मुक्ता. । १८ स्च. ग. इ, “तं श्राखानां व्यक्ति ¡ १९ फ. “धारस्य दण्डयाद्‌" ¦ ग. "धारि स्याद्ण्ब्योद्‌* । ९० इ..दृ्व्यो दु";

ध 1 9, ४, 4 ८4 1/४ {4 1५८, "4 क + । ॥

४८ ओंशतनसस्मूिः। [छो०४२-५१]

तस्यां प चौरसंहर्या जातः परशिक उच्यते । नतिदृषटन्समारोप्य शूलकमणि योन. येत्‌ ॥ ४२॥ श््रायां वैश्यसं॑सगोद्विधिना सूचकः स्मृतः । सूचकाद्विकन्यायां जातस्तक्षफ उच्यते ॥ ४३ ॥ रिदयकमोणि चान्यानि प्रासादलक्षणं तथा । नुपाया- मेव तस्यैव जातो यो म्स्यवन्धकरः ॥ ४४ ॥ पुदरायां वैश्यतश्ौयातक टकार इति स्मृतः । षसिष्टरोपा्ेतायां के वित्पाररवास्तया ॥ ४५ ॥ वैखानतेन केचित्तु केचि. दवागवतेन च । येदशाल्चावररम्बाप्ते भविष्यन्ति काटो युगे ॥ ४६ ॥ कथकारा- स्ततः पथान्नारायणगणाः समृतः । शाख वैखानसेनोक्ता तन्तरमागेविधिक्रियाः .॥ ४७ ॥ निषेकाद्याः समशषानान्ताः क्रियाः पूजाङ्गसूत्रधङ्‌ । पृ्चरात्रेण वँ कति- तन््रोक्तं धमेमाचरेत्‌ ॥ ४८ ॥ दुद्राव तु बुद्रायां जातः श्र इति स्पृतः । द्विनशषु- ्रुषणपरः पाकृयङ्गपरान्वितः ॥ ४९. ॥ सच्छर्र तं विजानीयादसच्छू्स्ततोऽन्यथा | चौयात्काकवचो त्रेया अन्धानां णवाहकः(1) ॥ ५० ॥ एतत्संक्षेपतः प्रोक्तं जाति. हततिविभागरशः । नत्यन्तराणि इदयन्ते संसपादित एष तत्‌॥ ५१ ॥

दस्य शनपं धमैराख्रम्‌

टु८ आशन )्पृतिः समाप्ता

१ख.ग. तघ्यवेचार') २ख. शरुण्डक।ग. शुष्क । ह, सुक क. जाता दुष्टत्समासे- परश्‌" । ङ. लातादुदुष्टात्माराप्य सुष्टक" । ४ ग. 'व्य्ुष्टक° । ५ क. “खान्ते विश्वसेनोकं त”! ६ ख, “सुबिदः ! प" । ५ ख, व्रा प्राते पो धम समा ८ क. घ. "फत्पोदि* ¦

ॐ तत्सद्रह्यणे नमः |

3० सामवेदाय नमः । गोभिटस्परतिः।

( तवर प्रथमः प्रपाठकः । )

अथातो गोभिलोक्तानामन्येषां चेव कपेणाम्‌ । अस्पष्टानां विधि सम्यष्द्शैयिष्ये भरदीपवत्‌ ॥ १ ॥ जिददूष्वहतं कायै तन्ुत्रयमधोटरतम्‌ । त्रिवत्त्योपवीतं स्यात्तस्य- को ग्रन्थिरिभ्यते ॥ २॥ पृषटवशे च नाभ्यां च धृतं यद्रिन्दते कटिम्‌ । तद्धाय्ुपवीतं स्यान्नत्रति)लम्बं न चोच्छितम्‌ ॥। ३ ॥ सदोपवीतिना भाग्य सदा बद्धरिखेन च। विशिखो ब्धुपवीतश्च यत्करोति न तत्कृतम्‌ ॥ ४ ॥ त्रिः प्राश्यापो ्विरन्पृज्य खा. न्यद्धिः समुपस्पृशेत्‌। आस्यनासाक्षिकणौश नाभिवक्षाः शिरो सकान्‌>८ ॥ ५ ॥. अङ्कु. टेन पदेशिन्या प्राणे चेवयुपसपृशेत्‌ । अङ्क्टानामिकाभ्यां च चक्षुः. शोज पुनः पूनः ॥ & ॥ > कनिष्ाङ्गुष्ठयोनोभिं हदयं च तेन बे । सव।भिस्तु रिरः प्रधा- हुं चाग्रेण संस्पृशेत्‌ ॥ ७ ॥ यत्रोपदिदयते कमे कतुरङ्ख न तूच्यते । दक्षि णस्तत्र विङ्गेय; कमेणां पारगः करः ॥ ८ ॥ यत्र दिङ्नियमो न स्याञ्जपहोमादि- कमेसु | तिन्तस्तत्र दिशः भोक्ता रेन्रीसोम्पापराभिताः ॥ ९॥ तिष्नासीनः प्रह्लो वा नियमो यत्र नेदशः । तदासीनेन कतेव्यं न प्रहेन न तिष्टता ॥ १० ॥ गोश पमा शची मेधा सा्िन्री विजया जया। देवसेना स्वधा स्वाहा मातरो छोकमातरः॥११॥ धृतिः पृष्टस्तथा तुष्टिरासमदेवतया सह । गणेक्ेनाधिकास्तवेता द्र . ूज्याश्तुदंश (सोडश) ॥ १२ ॥ कमादिषु तु स्वषु मातरः सगणाधिषाः । पूजनीया! प्रयत्नेन पूजिताः पूजयन्ति ताः ॥ १३ ॥ प्रतिमा च छुघ्रास खिला वा पटादिषु । अपि वाऽपततपृज्ञेषु नेवेयेश्च पृथग्विधैः ॥ १४ ॥ इुञ्यटस्ं वसोधांरां सप्तारां धृतेन तु| कारयेत्पश्चधारां वा नातिनीचां न चोच्छ्रिताम्‌ ॥ १५ ॥ अनिष्ट तु पितृञ्शराद्ध न र्थात्कमै वेदिकम्‌ । तत्रापि मातरः पूर्वं पूजनीयाः प्रयत्नतः ॥ १६ ॥

# अत्र क चेति भवितुं युक्तम्‌ । मध्यमपदलोपी बा समासः । > अत्रापि नपुंसकप्रथमेकवत्नयन्तः पटो युक्तः ! पृवेवत्समासो वा! > त्तीयार्थ षष्ठी हेया

५५ गोभिहस्मृतिः | [प्र ! छो ° १७-४० |

आयुष्याणि च शन्त्यथं जप्तवा तत्र समाहितः । षद्भ्यः पितृभ्यस्तदनु भक्त्या भ्ादधगुपक्रमेत्‌ ॥ १७॥ वसिष्ठोक्तो विधिः कृरंखो द्ष्म्योऽ निरामिषः । अतः परं प्श्ये विशेष इह यो भवेत्‌ ॥ १८ ॥ प्रातरामन्तितान्विपान्युग्मानुमयतस्तथा । उपवेश्य कुशान्द्ाहजुनैव है पाणिना ॥ १९॥ हरिता यङ्गिया दभौः पीतका पाकयङ्िकाः । समाः पित (दोष्याः कल्पाषा वैचदोषैकाः ॥ २० ॥ हरिता वै सप्ञ्जढाः शुद्धाः सिषा; समाहिताः । रत्निमात्राः भरमाणेन पितृतीर्थन सं सृताः ॥ २१ ॥ ष्िष्ठा्थ ये खृ(स्तोता दमौ; स्तरणार्े तथेव च । धृतेः कृते च विणपत्े त्यागस्तेषां विधीयते ॥ २२ ॥ दक्षिणं पातयेञ्जाजु देवान्परिचरन्सदा | पातयेदितरग्नानु पितृन्परिघरत्रपि ॥ २३ ॥ निपातो नैव सन्यस्य जानो विद्यते काधित्‌ । सदा परिषरेदकःया पितृनप्यत्र देववत्‌ ॥ २४ ॥ पितृभ्य इति दत्तेषु उप- वेश्य कुशेषु तान्‌ । गोत्रनामभिरामन्य पितृन्यं प्रदापयेत्‌ ॥ २५ ॥ नात्रपसन्य- करणं न पियं तीधैमिष्यते । पत्राणां पूरणादीनि देवेनेव हि कारयेत्‌ ॥ २६ ॥ गयेष्टोत्तरकरान्युमान्कराप्राग्रपवित्रकान्‌ । इत्वाऽ््यं संप्रदातव्यं॑नेकेकस्य प्रदी- यदै ॥ २७ ॥ अनन्तगेर्भिणं सप्र कोर दविदमेव च । मदेश्मात्रं चिङ्ेयं पवित्रं यत्र करत्रापेत्‌ ॥ २८ ॥ एतदेव हि पिञ्जूस्या लक्षण समुदाहृतम्‌ । आअ्यस्यात्पव- नार्थं यत्तदप्येतावदेव त॒ ॥ २९ ॥ एतत्माणमेनेके कोीमेवाऽद्रमञ्जरेम्‌। ष्का वा ग्रण्सुमां पिञ्ज परिचक्षते ॥३०॥ पित्यमन््या(न्रनुद्रवण आत्माटम्भेऽ- धमेक्षणे । अधोवायुसयुत्समं प्रहासेऽनृतमाषणे ॥ २१ ॥ मानोरमूख(प)कप्पर आद्र (करे कोधसंमवे । निमित्तेषु समज कमं इवेन्नपः सपुरेत्‌ ॥ ३२॥ अक्रिया निविधा रक्ता विद्धिः कमेकारिणाम्‌ । अक्रिया च प्रोक्ता च तृतीया चायथा- रिया ॥२३॥ खशखाभ्रयमुतसज्य परश्ाखाश्रयं च यः। कतुमिच्छति दुर्मेधा मोषं तत्तस्य चेष्टितम्‌ ॥३४॥ यन्नाऽऽखातं स्वश्चाखायां परोक्तमविरोपे च । विद्रद्धस्तद- ुषटेयपनिहोत्रादिकभेवत्‌ ॥ ३५ ॥ प्र्ृत्तमन्यथा कुर्याद्यदि मोहात्कथंचन । यतस्त- दन्यथाभूतं तत एव समापयेत्‌ ॥ ३६ ॥ समाप्रं यदि जानीयान्पयेतदयथा कृतम्‌ । तावदव एनः इुयांन्नाऽषत्तिः सर्वकमंणः ॥ २७ ॥ प्रधानस्याक्रिया यत्र साद तत्क्रियते एन; । तदङ्कस्याक्रियायां च नाऽत्तिनेव तत्किया ॥ ३८ ॥ पध पध्विति यस्तत्र तरिजेपोऽशितुपिच्छताम्‌ । मायञ्यनन्तरं सोऽ मधुमन्त्विवितः ॥ ३९॥ न चाश्न जपेदुन कदचितियतृसंहिताम्‌ । अन्य एवं जयः कायः सोमः सामादिकः गभ; ॥ ४० ॥ |

| प्र १ छीर ४१-६२ ] गोभिरष्पतिः। प

यस्तत्र प्रक( कि )रोऽनस्य॒तिरम( व )घववत्तथा । उच्िषटसंनिधो सोऽ तपषु पिपरीतकः ॥ ४१ ॥ सेपन्नमिति तृप्राः स्थ परश्चस्थाने बिधीयते । सुसंपन्न मिति परोक्ते शेषमन्नं निवेदयेत्‌ ॥ ४२ ॥ परागगरष्वय दषु आ्यमामन्त्य पूववत्‌ | अपः कषिपेनमूरदशेऽवनेनिष्वेनि( ति ) पातः ॥४३॥ द्वितीयं च तृतीयं च मध्यद. शाग्रेशयोः । मातामहपमृतीं्तु एतेषामेव वामतः ॥ ४४ ॥ सर्वस्मादन्ुदूत्य व्यञ्चनेरपसिच्य च । संयोज्य यवककेन्धुदधिभिः पराडूमखस्ततः ॥ ४५ ॥ अव्‌- नेजनवतिष्डान्दच्ा विलखपरमाणकान्‌ । तत्पात्क्षालनेनाथ पुनरप्यवनेजयेत्‌ ॥ ४६॥ उत्तरोत्तरदानेन पिण्डानाङ्ु्तरोत्तरम्‌ । भवेदर्धशाधराणामधरश्राद्कमेणि ॥ ४७॥ तस्मच्छदधषु सर्वेष दृद्धिमस्स्वितरेषु च । मूलमध्याग्रदेशेषु ईषत्सिक्तंध निवपेत्‌ ॥ ४८ ॥ गन्धादीनि कषिपततष्णीं तत आवाहयेदष्िनात्‌ । अन्यत्राप्येष एव स्यादय- वादिरहितो विधिः ॥ ४९ ॥ दक्षिणाप्रवणे देशे दक्षिणाभिगुखस्य च । दक्षिणगरेषु र्भषु एषोऽ््यत्र विधि; स्पृतः ॥ ५० ॥ अथाग्रमूमिमासिन्रतसुसमाक्ष( क्षि ). तमस्त्विति । शिवा आपः सन्त्विति च युमानेवोदकेन च ॥ ५१ ॥ सोमनस्यम- स्त्विति च पष्यदानमनन्तरम्‌ । अक्ि( क्ष तं चारि चास्त्वत्यक्षतामतिदाप- येत्‌ ॥ ५२॥ अक्षय्योदकदानं तु अधे ध्ये }दानवदिष्यते । पष्ुयैव निलय तद्या चतुभ्यां कदाचन ॥ ५३ ॥ प्राथनासु भतिमोक्ते सवोस्वेव प्रिजोत्तमेः । पवित्रान्तहितान्पिष्डान्सिशचेदुत्तानपात्रकृत्‌ ॥ ५४ ॥ युग्मानेव स्वसितिवाच्याङ्कर- ्रहततसदा ( १) । कृतवा धयस्य पि्यस्थ प्रणम्ानुत्रजेतततः ॥ ५५ ॥ एष श्राद्धविधिः तल उक्तः संक्षेपतो मया । ये विदन्ति न पुष्यन्ति श्राद्धकर्मसु ते कचित्‌ ॥ ५६ ॥ इदं शासं च गृह्यं च परिसंस्यानमेव च । वसिष्ठोक्तं च यो पेद स श्राद्धं वेद नेतरः ॥ ५७ ॥ असढ्याने कमणि करियेरन्कमकारिमिः । भरति. भयोगं नेताः स्युमे. र ]चिरश्राद्धं एव च ॥ ५८ ॥ आधाने होमयोधैव वैश्वदेवे तयेव च । वलिकमणि दँ च पौणेमासे तथैव च ॥ ५९ ॥ नवयङ्गे च यक्ज्ञा बद्‌- सत्येवं मनीषिणः । एकमेव भवेच्छाद्धमेतेषु न पृथक्पृथक्‌ ॥ ६० ॥ नाषए्कासु भषे- च्छाद न श्राद्धे श्रादधमिष्यते । न सोष्यन्तीजातकमेोपितागतकमस॒ ॥ ६१ ॥ विबाहादि( दिः ) कमेगणो य उक्तो गभीधानपुंसवनान्तः ( १ ) । विवाह दष. कमेव इु्याच्छादधं नाऽऽदौ कमेणः कर्मणः स्यात्‌ ॥ ६२ ॥

१ क. शधस्वाध* । २ क. यनां सुप्रतिप्रोत्तं स" । क. वेव दवि । ४ ख. “हते सद्‌ा । ५ ख, ग, विन्दन्ति । ६ ख. ग, दमेव्‌ ।

५२ गोभिरसृतिः। [४० १ ्लो०६९-५६] परदोषे आद्धमेकं स्यादोनिष्कान्तपयेशयोः । न॒ शादधं युञ्यते कपु भथमे पुषटिकमणि.॥ ६३ ॥ हलामियोगादिषु तु षटसु कू्यासपृथकपृथक्‌ । परतिभयोगमप्यः पामादारेकं तु कारयेत्‌ ॥ ६४ ॥ वृहतपत्रुदरप्खस्यर्थं परिविष्यतोः । सूर्यः कमेणी ये तु तयोः शरदधं न विद्यते ॥ ६५ ॥ गणशः क्रियमाणेषु मातृभ्यः पूजनं सदतु । सफदै( दे )व भेच्छराद्धमादौ न प( ए )थगादिषु ॥६६॥ न दशाग्रन्थकेनेव विषबदृषटकमेणि । कृमिदष्टविक्षित्सायं नैव शेषेषु षिद्ते ॥ ६७ ॥ यत्र यत्र भवे- चछदधं त्र तत्र च मातरः । मासङ्गिकमिदं भोक्तमतः परकृतघुच्यते ॥ ६८॥ आधा नकाठा ये भरोक्तास्तथा याश्राग्ियोनय; । तदाश्रयोऽश्िमादध्यादनमानग्रनो याहि ॥ ६९ 1 दाराधिगमनाधाने यः कुयादग्रनाप्रिमः । परिवत्ता स चिङ्गयः परिः वि्तिस्तु पूषेनः ॥ ७० ॥ परिवित्तिपर(रिेत्तारो नरकं गच्छतो धुवम्‌ । अपि चीणेपायधिततौ पादोनफल भागिनौ ॥ ७१ ॥ देशन्तरस्यद्टतेकट्रषणानसहोदरान्‌॥

क क क

वेश्यातिसक्तपतितशद्रतुस्यातिरोगिणः ॥ ७२ ॥ जडमृकान्धवधिरडुभ्जपामनकुष्ठ- कान्‌ । अतिषटदधानभार्याय कृषिसक्तामुपस्य च ॥ ७२ ॥ धनदद्धिपसक्ताशच काम- तोऽकारिणस्तया । ुलटोन्म्तचोरंथ परिविनदनच दुष्यति ॥ ७४ ॥ धनवाधुषिकं राजसेवकं फयेकं तथा । भोकषि(षि)तं च प्रतीक्षेत वषतरयमापि त्वरन्‌ ॥ ७५॥ भरोपितं यथचुष्वानस्तादनत समाचरेत्‌) । आगते तु पनस्तस्मिन्पादं बा शुद्धये चरेत्‌ । ७६ ॥ लक्षणे ्ागनाथा(ताया)पतु पमाणं दरादशाङ्गुटम्‌ । तन्पूसक्ता योदीयी तस्या एतन्न चोत्तरम्‌ ॥ ७७॥ उदमगताया (याः) `सेटग्रा जेयाः परदे. रमात्रिकाः । सप्रसप्ताङ्गुटानि स्युः इशेनेव सयु्टिखेत्‌ ॥ ७८ ॥ मानक्रियायां युक्तायामलुक्तं मानकतेरि । मानषयनमान(नः) स्यावि) दुषामेव(ष) नियः ॥ ७९.॥ पुण्यमेवाऽऽ्दधीताभ्रिं स हि समैः परशस्यते । अनर्धुकलं यत्तस्य काम्यै. सतज्ीयते रामम्‌ ॥ ८० ॥ यस्य दत्ता भवेत्कन्या वाचा सत्येन केनचित्‌ । सोऽन्यां समिषमाधास्यन्नाद्धीतेव नान्यथा ॥ ८१ ॥ अनुढेव तु सा कन्या पश्चतवं यदि गच्छति । न तथा व्रतोपोऽस्य तेनेवान्यां समुदरहेत्‌ ॥ ८२ ॥ अय चेन्न रमेतान्यां याचमानोऽपि कन्यकाम्‌ । तमग्निमात्मसात्कृता क्षिप स्यदत्तराश्रमी ॥ ८३ ॥

१क. णे प्रपगः |

[ प्र १ छो०८४-१०२९ ] गोमिहस्मतिः। ५२

षष्ठ कण्डिका | 8 ॥ - अश्वत्थो यः शमीगभेः प्रशस्तोषींसमुद्धवः । तस्य या. भ्राड्मखी शाखा वोदीची ` चोध्वगाऽपि वा ॥८४॥ अरणिर्तन्मयौ भर्ता तन्मध्य चोत्तरारणिः । सारवदु्रार- वञ्चत्रम्बो(मृवीरी च प्रशस्यते ॥ ८६ ॥ संसक्तो यः रम्याः स शमीगभे उच्यते । अलामे तशरमागभीद्ररे देवा विटम्वितः(ताः)0) ॥ ८६ ॥ चतुर्विंश तिरङ्कष्ा देध्यं षडपि पाथिवम्‌। चलार उच्छ्रयो मानपरण्यो; परिकीर्तितम्‌ ॥ ८७॥ अष्रङ्गुखः परमन्यः स्याच्च स्यद्रादशाद्णुंटम्‌ । उवीठी द्रादरेव स्यादेतन्पन्थनय- त्रकम्‌ ॥ ८८ ॥ अङ्ष्ा्गुलिमानं तु यत्र यत्रोपदिश्यते | तत्र तत वुहत्पषं प्न्थि- भिमनुयात्सदा ॥ ८९ ॥ गाचाठेः शणसमिश्रलिदरद्ष्त्तयन स्वकम्‌) । व्यारपरममण नेतरं स्यास्ममभ्यस्तेन पावकः ॥ ९० ॥ मृथाक्िकणेवक्त्राणि कन्धरा चापि पचमी । अङ्गुष्ठमात्राण्येतानि द्रवडगुष्ं वक्ष उच्यते ॥९१॥ अङ्गुष्मान हृदयं उयडगुषटयुदरं स्मृतम्‌ । एकाद्गुष्ठा करस्य दौ विद्र च गुह्यकम्‌ ॥९२। छरू जङ्ये च पादौ च चतुर्येकेयथाक्रमम्‌ । अरण्यवयवा येते या्षकेः परिकीतिंताः ॥ ९२ ॥ यत्त्र पीति पराक्तं देवयो्नस्तु सोच्यते | तस्यां यो जायते. वहनि; स कल्याणकरृदुच्यते ॥ ९४ ॥ अन्येषु ये तु मथ्नन्ति ते रोगभयमा्रुयः । प्रथमे मन्धने त्वेष नियमो नोत्तरेषु च ॥ ९५ ॥ उत्तरारणिनियेनतरभमथः सवेदा भवेत । योनिसंकरदोपेण यञ्यते स्तय( तव )न्यमन्यकरत्‌ ॥ ९६॥ अग्रौ सुसुखि( षि )रा चै(ते व पृणोड्ी पाटिता तथा | न हिता यजमानानापरण्ये( ण्य ।ात्तरारणिः ॥ ९७॥

सपमी कण्डिका ॥ ७॥

परिधायाहतं वासः प्रात्य च यथाविधि । विभृयासमाड्शुखो यन्त्रमात्ता( ता वक्ष ( क्य ) माणया | ९८ ॥ चत्रबुध्ने प्रमन्थाप्रं गां एता विचक्षणः । कृतवोत्तर- ्रामरणि न बुध्नमुपारे न्यसेत्‌ ॥ ९९ ॥ चत्राग्रकीलकप्रस्तामो( पृ ). वीखीयुदगर््रकाम्‌ । विष्कम्माद्रारयेचन्त्रं निष्कम्पं प्रयतः शुचिः ॥ १०० ॥ त्िरदरष्टयाय नेत्रेण चित्रपल्योह तंसका; (१) । पूर्वं मन्त्यरण्यन्ते प्राच्य स्याद्यथा च्युतिः ॥ १०१ ॥ नैकयाऽरि विना कायमाधानं भाया द्रनिः। अकृतं तद्िनानीयात्सवान्पा(ना)न्वारमन्ति यत्‌( १ ) ॥ १०२ ॥ वणेजयष्ठ( टये न `

# अन्यकण्डिकाविसागो त स्यते ।

१क.ग. रणातन्म ।>क. त । भतस । ३ग. इग ।४क. इृगुलः) ॐ।५ ख, भ्तरप्रथमः; स । ९ कृ. “दिना त" । ७ क. “णि तद्वु") ८ क, ग. शकम्‌ । वि"! ९ क. ग, ण्चयु्रेय" ।

प गोभिरसमृतिः । [ प्र १ छो०१०६-१२१ |

बहीभिः; सवणामिश्च जन्पतः। कायमग्निच्युतेराभिः साध्वीभिमन्नं पृथक्‌ ॥१०२॥ नाच शुद्र प्धुञ्जीत न दरोषेषकारिणीम्‌ । न चेवात्रतस्थां नान्यपूसा च सह समताम्‌ ॥ १०४ | ततः रक्ततरा पशादासामन्यतराऽपि वा । उपेतानां बाऽन्यतमो मन्थे द्रि निकामतः ॥ १०५ ॥ जातस्य लक्षणं कृत्वा तं प्रणीय समिध्य च । आधाय समिधं चैव बरह्माणं चोपवेदयेतु ॥ १०६ ॥ ततः पृणति हूत्वा सवेतन्तरसमन्वि-` ताम्‌ । गां दचाच्न्गवांस्लन्ते ब्रह्मणे वाससी तथा ॥ १०७ ॥ होमपात्रमनादेश दरव द्रव्ये सुवः स्मृतः। पाणिरेबेतरमस्तु सुचे( चा ) वाऽत्र तु हूयते ॥१०८॥ खादिरो वाऽय पाणो वा द्विवितस्तिः सुवः स्मृतः| सग्बाहुमात्रा कित्निया इतस्तु प्रग्रह स्तयो; ॥१०९॥ सुषप्रे प्राणवरखातं द्रयद्गुषै शपरिमण्डटम्‌ । समैखातं स निशी सुचशा्षदद्गुखप्‌= ॥ ११० ॥ पामे इुशेः कायः संप्मा्गो जुहु( ह )षता । - भ्रतापनं च लि्नानां पक्ास्योष्णेन वारिणा ॥ १११ ॥ प्राञ्चं प्रा्चपुदङ्दनेश्दभग्र समीपतः | तत्तथाऽऽसाद्येद्य यद्यथा पिनियुस्यते ॥ ११२ ॥ आज्यं हव्यमना देशे जुह्योतिषु विधीयते । मन्त्रश्च देवताया प्रजापतिरेति स्थितिः । ११३॥ नाङ्गुष्टादधिक(का) ग्राहा समिस्स्थूलतया कवित्‌ । न वियुक्ता त्वचा चेव न सकीटा न पाटिता ॥ ११४॥ परदेशान्नाधिका न्यूना न च(स)शाखाधिक्ञाखिका। न सपणा न निवीया होमेषु च विजानता ॥ ११५ ॥ प्रादेशद्रयमिष्पस्य परमाणं परिकीतितप्‌ । एपंमिधाभिरेषेद समिद्धः सवेकमेसु ॥ ११६ ॥ समिधोऽादशेध्मस्य प्रवदन्ति मनीषिणः । दं च पौणेमासे च क्रियास्तव(स्वोन्यास विंशतिः ॥ ११७ ॥ समिधाः दिषु होमेषु मन्वदेवतयजिताः । पुरस्ताचोपरिषटा्च इन्धना समिद्धपेत्‌ ॥ ११८ ॥ इष्योऽप्येधार्थपाचा्यैविराहृतिषु स्मृतः । यत्र वाऽस्य निषत्तः स्यात्तत करवा ण्यहम्‌ ॥ ११९ ॥ अङ्कहोमसमिनतन््रसीष्पा(्य)न्त्ाख्येषु कमसु । येषां चेतदुपयुक्तं तेषु तत्सदरेष च ॥ १२०॥ अक्षभङ्गादि विपदि जपहोमादिकमेणि । दत्वा ऽऽहुतिषु

(क

स्वासु नैतेषिध्मो विधीयते ॥१२१॥ सूरयैऽस्तरैटपमप्त षटत्रिशद्धिः सदाऽदङ्गुैः । * एतद्रे स्थरमित्यधिकमादशपुस्तकें । = एतदग्रे कुयदित्यधिकमादश॑पुस्तके ।

१ क. 'देशादुद्रवयद्रः । २ ख. ददुः । ३ क. "गग्रस । ४क.ग. ^्ते । तन्त्र ।५क, "दशोध्याः 1 ६ स. "मिदादि 1 ७ क. सीष्यालाल्ये* । ८ ख, नरो" ।

[प्र १ छो° १२२-१४९ ] गोभिलस्मृतिः । ९५

्रदुष्करणमश्ीनां प्रातमासां च दशनाद ॥ १२२॥ दस्तादृष्वं रवियावदिरिं हित्वा न गच्छति । तवद्धोमविधिः पुण्यो नान्येयु( न्योऽभ्यु )दितहछेमिनाम्‌ ॥ १२३ ॥ यावत्सम्यङ्‌ न भासन्ते नमभस्यक्षाणि सवेतः। न च लोहितमापोति तावत्साय न

ह्यते ॥ १२४ ॥ रजानीहारपूमाश्क्षाग्रन्तरितं रवा । सध्यामुाद्श्य जहुयाद्व्रत- मस्य न छष्यते ॥ १२५ ॥ न इयास्तिप्ोमेषु दिनः परिसमूहनम्‌ । वेरूपाक्ष च न जवेसपदं च विवजेयेत्‌ ॥ १२६ ॥ पयक्षणं त्‌ सवेन कतेन्यमदितेऽन्विति । अन्ते च वामदेन्यस्य गानं कुयांि(ततोचेऽविषा। १२७ ॥ अहोमकेष्वपि भवे्थाक्त चन्द्र दने । वामदेव्यं गणेष्वन्ते वस्यन्ते वैश्वदेविके ॥ १२८ ॥ यान्य(यष्व,धस्तरणा नानं न तेषु स्तरणं भवेत्‌ । एककार्याथेसाध्यतात्परिधीन (पि) वजेयेतु ॥१२९॥ वहिः पुक्षणं चैव वामदेभ्यज॑प तथा । कृत्वाऽऽूुतीषु सवासु भिकमेतन्न विदयते ॥ १३० ॥ हविप्येषु यवा षुख्यास्तदनु गरीहियः स्मृताः । मापकोद्रगोरादि सवां लाम विवजेयेद्‌ ॥ १३१ ॥ पाण्याहूत्द्रोदशषपवेपूरिका कंसादिना चेतसु(तघवपूर मात्रिका । दैवेन तीर्थेन च हूयते हृषः खङ्कारिणि सवचिषि तच पावके॥ १२२॥ योऽनर्चिपि जुदतेत्यप्रौ व्यङ्कमरिणि च मानवः । मन्दानिरामयावी च ददिथ स जायते ॥ १३३ ॥ तस्पात्सपिद्ध होतव्यं नासामिद्धे कदाचन । आरोग्यमिच्छताऽऽ. युश भरियमात्यन्तिशीं पराम्‌ ॥ १३४ ॥ दोतव्ये च हूते चैव पाणिशपास्यदविभिः । न कुयौदमिमनं इया व्यजनादिना ॥ १२५ ॥ दुखेनेके धमन्त्यगनि मुखादधधे षोऽध्यजायत । नां मुखेनापि च यष्टोकेकं योजयान्त तद्‌ ॥ १२३६ ॥ यथाऽ. हानि तथा भरातर्मित्य सलायादनातुरः । दन्तान्पक्षास्य नच्यादां गहै चेत्तदमन्त्रवतू ॥ १३७ | नारदाघयक्तवाक्षं यदष्राङ्गुरुमपा(पा,धितम्‌ । सतक्चन्द नका स्यात्तद्‌ रेण परथावयेत्‌ ॥ १३८ ॥ उत्थाय ने प्रक्षाल्य शुचिभूत्वा समाैतः । परेजप्य च मन्त्रेण मक्षयदन्तधावनम्‌ ॥ १३९ ॥ आयुषे यशां वचेः प्रजा पञुवसुनि च |

रहम च मेधां च लं नो देहि वनस्पते ॥१४०॥ माद्यं भ्रावणादि स्वां नयो रनस्वछाः । तास स्वान न वीत वजायतवा सथुद्रगाः ॥ १४१ ॥ षरुःसहखाप्य

तु ताय यक्ान वेदयत। नता नद शब्दबराहा्या) गतास्ते पारक्तताः ॥ १४२ ॥ उपाकमाणि चोत्सग। परतस्लानं तथेव च । चद्द्रसूयग्रह चव रनाद पा न ।वचत

॥ १४३ ।॥ वेदारछन्दीस सवाण ब्रह्माचाच्च दवाकसः । जलायनान्य पतर मरः चाव्ास्वथषेयः | १४४ ॥ उपाकमाण चात्सग साना ब्रह्मवादनः । [यवा

सुनुगच्छन्ति संहृ्ाथ()शरीरेणः | १४५ ॥ समागमस्तु यत्रेषा ततर हत्यादया + -.------------------------------*-----~----~--~-----------------~-- ~ १ क, ग. "्यौ्षतरहो° । २ ख, “जपस्तथा । ३ क. ग. तासां ।

~ ~

+ म ५६ गोमिख्तिः [पर-२ छो १-१६)

मखा; । ननं सवे क्षय यान्ति किदयुतेक नद।रजः ॥ १४६ ॥ ऋषाणां सिस्यमा-

नानामन्त्रा समाश्रतः । सपिवच्ः शरारेण पवे(षन्पुक्तनटच्छदा; ॥ १४७ ॥

वि्यादीन््राह्मणः कामान्वरादीन्कन्यका धुवम्‌ । आ्धुष्मकान्य(न)पि युस्यानापु यात्स न संशयः ॥ १४८ \ अङगच्यशरुचिना दत्तमांसंमृच्छं नलादिना८) | अन्त-

गेतदश्ाहास्तु भेता रक्षांसि भुङ्ते ॥ १४९ ॥ स्वधुन्यम्भःसमानि स्युः सवाण्य-

म्भा मृते । कूषस्थान्यपि सोमाकग्रहणे नात संशयः ॥ १५० ॥

[२ (+)

दति श्री गोमिलपरकतकमंप्रदपे प्रथमः प्रपाठकः ॥ १ ॥

( अथ द्वितीयः प्रपाठकः । )

# [प , च [। ® ई ध ४4 [प ।, अत ठर्थ्ं प्रवक्ष्यामि सभ्योपासनकं विधिम्‌ । अनहैः कमेणां विप्र; संध्याहीनो

यतः स्मृतः ॥ १ ॥ सम्य पाणो इुचान्कृत। इुयोदाचमनक्रियाम्‌ । हस्वाः भचर

णाय स्युः इषा दस्तु विषः ॥ २॥ दमौ; पनित्रमित्युक्तम॑तः सध्यारिकपेणि।

स्यः सोपग्रहं कार्यौ दक्षिणः सपावरचकः | ३ ॥ रकषयेद्रारिणाऽऽ्मानं परिक्षिप्य समन्ततः। भिरसो माजन कुयोर्कृशेः सोदकबिन्दुभिः ॥४॥ प्रणवो भृभूवः खश्च सा-

` वित्री.च तृतीयका । अब्देवतस्तुचशचैव चतुथे इति माननम्‌ ॥ ५ ॥ भूरा्यासिस

=-=

` एषैता महाव्याहृतयोऽव्ययाः । महजेनस्तप; सत्यं गायत्री च सिरस्तथा ॥ ६ ॥

आपो ज्योतीरसोऽग्रतं ब्रहम भूवः स्वरिति शिरः । परतिभतीकं प्रणवमुचारयेदन्ते शिरसः ॥७॥ अचैयन्ति तपः सत्यं मधु क्षरन्ति दिति आपो ०(?) । एता एनां सहानेन

तथैमिदेशभिः सह ॥ ८ ॥ भरजपेद।यतप्राणः प्राणायामः स॒ उच्यते | करेणोद्धत्य

सदर प्रणपासद्य तत्रच .॥९॥ जपद्नायतासवा तरः सष्द्रऽधपषेणम्‌ | उत्थायके प्रातं प्रादाज्रकामाज्ञाटमस्मसः ॥ १० ॥ उञ्चत्रमित्यश्टरयन उपतिष्ठ

' नन्तरम्‌ । सध्यादरयपुपस्थानमतदाहुमनाषेणः ॥ ११ ॥ मध्ये तहं उपरर ' (स्पृ) षि्नाडादीच्छया जपत्‌ । तदसपृक्तपाष्णिव(वा एोकपादधपादपि ॥ १२॥ ` इुयात्कृताञ्जशिवोऽपि। उर्वेवाहुरथापि बा । यत्र स्यकृच्छरभूयस्त्वं भ्रेयसोऽपि

मरन{षिणः | १३ ॥

१ स. प्राम २.क..“समच्छं। ३. ख. मतः ६० । ४ ख, लिकेणा° ¦

| प्र० २ शो" १४-२० 1 गोमिटस्मररिः | ५७

भूयस्त्वं बरुवते तत्र कृच्टच्छरेयो वप्यते । तटदुदयनःपू्वो मध्यमामपि श- क्तितः ॥ १४॥ आसीतास्तमयाचान्तयां सेध्या पषत्िकं जपेत्‌ । एतत्संध्यातरयं परोक्तं ब्राह्मण्यं यत्र तिष्टति ॥ १५॥ यस्य नास्स्यादरस्तत्र न प व्राह्मण उच्यते । सध्या- छोपाच्च चकितः सानशीटस्तु यः सदा ॥ १६ ॥ ते दोष ॒नोपसपनिति गरुतमन्त- पिवोरगाः ¦ बेदमादित आरभ्य शक्तितोऽदरहनपेत्‌ ॥ १७ ॥ उपतिषेचतो रुदरमग. गबा वेदिकाल्लपात्‌ । अथाद्धिस्तपयेदेवान्सतिलामिः पितृनपि । नामामे तपेयामीति आदावोमिति च व्रुवन्‌ ॥ १८ ॥ ब्रह्माणं विष्णं दं प्रजापति वेदान्दे वारछन्दास्यषीन्पूराणानाचायानन्धवानितरान्‌ । मासं संवत्सरं सावयवं देवीरप्प- रसो देवातुगाज्नागान्सागरन्पर्वताम्रितो दिग्यान्मनुप्यान्यक्षान्रकषासि सुपणाोनि- राचान्पृथिवोमाषधीभ्यः(धीः) पून्वनस्पतीन्मतग्राम चतु्ंधपित्युप्वीतीति ॥१९॥ अथ प्राचीनावीती यम॑ यमपुरषान्कभ्यथाहानं(हपोनलं सोममथमणमग्निष्वात्ताम्सो- मपीथान्वहषदऽथ स्वन्पितृन्स्रत्सकृन्मातामेति भरतिपुरुषमभ्यसेज्जयेषठभ्ात्‌- सवमु(श)रपितृन्यमातुलांध पितृवंशं ये चान्ये मत्त उद्कमेन्ति तास्त यामीति । अयमवसानाञ्जटिर्थ श्टोकः ॥ २० ॥ छायां यथेच्छेच्छरदाहपातेः पयः पिपाषुः क्षुधितोऽलमन्नम्‌ । बालो जनित्री जननी च बां योनितपुमांसं पुरषशर योषाम्‌ ॥ २१ ॥ तथा मृतानि सरणि स्थावराणि चराणि च । विपादुदकमिचन्ति सवभ्युदयकद्धि सः ॥ २२॥ तस्मात्सदैतत्कतेन्यमह्वेन्महतैनसा । युज्यते ब्राह्मणः दर्वनिविश्मेतद्भिमपिं हि ॥ २३॥ अल्पत्वाद्धोमकाटस्य हता तत्लानकपंणः | भ्रात तनुयात्लान होमोपो हि गह(हितः ॥ २४॥ पशानामथ सत्राणां महता. च्यते विधिः । येरिश्च सतते विम पराप्ठुयात्सद्न शाश्वतम्‌ ॥ २५ ॥ देवमृतपितु- ब्रहममनुष्याणामुक्रमात्‌ । महासत्राणि जानीयात्त एवेह महामखाः ॥२६ ॥ अध्या- पनं ब्रहमयङगः पितृयज्ञस्तु तप॑णम्‌ । होमो दैवो वटि भृतो (तोय्गो पियिपूननम्‌॥ २७] श्रद्धे वा पितृषङगः स्यादिपत्ोषहिरथापि वा । यश्च शरृतिजपः मोको त्रहमयङ्ः स बो(चोच्यते ॥ २८ ॥ स चा्ाक्तपणा्तायेः पदाद्रा प्रतरहुतः । वषदेवावसाने वा नान्यत्ते निमित्तकात्‌ ॥ २९॥ अप्येकमाशयेदधिमं पितुयक्ञाथसिद्धये । अदेव नास्ति बेदन्यो भोक्ता भोञ्यमथापि बा ॥ ३०॥ अप्यद्य यथ्क्तया(क्ति)

१ कृ. अदेवं ।

५८ गोमिलसतिः। [प्र ९ छो०६-4९ ]

विचिदन्यं (क) यथाविपि। पिहिभ्योऽय मनुष्येभ्यो दयादहरद्न ॥ ३१॥ पितृभ्य इदमित्यक्त्वा स्वधाकारयुदीरयेत्‌ । हन्तकारं मनुष्यभ्यस्तदय(थ) निनय दपः ॥ ३२ ॥ ऋषिमिद्विरमपक्ते विप्राणां मत्वासेनां नित्यम्‌ । अहन तथा च तमन्वि(सि)न्याः साधप्रथमयामान्तः ॥ ३३ ॥ सायप्रातवैश्वदेवः कतेव्यो बकमं च । अनश्चताऽथिमननमन्यथा किखिषी मवेत्‌ ॥ ३४ ॥ अषटष्यं नप इत्येवं वलि. दाने विधीयते | बटिदानः (न) प्रमाणाय नमस्कारः दतो यतः ॥ ३५॥ स्वह कारवषद्कारनपस्कारा दिवोकसाम्‌ । खधाकार; पितृणां च हन्तकारो तृणां कृतः ॥ ३६॥ स्वधाकारेण निनयेतिपञ्यं विमतः सदा| तदध्येकै नमरकारं कुवते नेति गौतमः ॥ ३७ ॥ नावराध्या बेटयो भवन्ति महामाजारः । भरवणः भरमाणा. देकवर वेदविदुषा भवन्तीतरेतरमसंसक्ताश्र ¢) ॥ ३८ ॥ अथ तद्िन्यासो इद्धिषि- ण्ठानिवोत्तरोच्रां्रतुरो बरीनिदध्यात्‌ ॥ २३९ ॥ पृथिव्यै वायवे दिभ्यो देवेभ्यः भरनापतय इति सव्यत एतेषमेकेकस्यभेकमद्धय आषधरिवनस्पतिभ्य आकाशाय कामा यत्येतेपामापि ॥ ४०॥ मन्यथ(व) इ्राय वासुकये ब्रह्मण इत्येतेषामपि रप्तोजनेभ्य इति ॥ ४१ ॥ सर्वषां दक्षिणतः पितृभ्य इति चतुदश नित्याः ॥ ४२ ॥ आसस्यः ममृतयः काम्याः ( { ,) ॥ ४३ ॥ सवषामुभयतोऽद्धिः परेषेव( क; ) पण्डवेच पथिमाल्मतिपत्तिना( नं ) स्याताम्‌ ॥ ४४ ॥ काम्यसामान्ये जुहोतिवटलिकम॑णि ॥ ४५ ॥ पूवं नित्यविश्षोक्तं जुहोतिवाटेकमणोः । काममन्ते भवेयातां न तु मध्ये कदाचन ॥ ४६ ॥ नैकस्मिन्कम॑णि तते कमोन्यत्तायते यतः । अग्न्याद गौत द्युक्तो होमः शाकस्य एव च ॥ ४७ ॥ अनाहितनेरप्येष युज्यते बष्टिभिः सह । सृष्टाऽपां वाक्ष्य( क्ष ,पाणोऽप्न कृताञ्जलि पूटस्ततः ॥ ४८ ॥ वोमदेग्यनपासपूवं प्राथयेददरविणीदकम्‌ । आरोग्यमायुरेषयं पीषेति; रं बं यश; | ४९ ॥ ओजो वचेः पदृन्वीय ब्रह्म ब्राह्मणमेव च | सोमाग्यं कम॑सिद्ध च ख्ञ्येष्टयं सुकते तापू ॥ ५० ॥ सवेमत्त्तवेसा्य द्रषणोदररोदिणः ( ! ) ॥ ५१ ॥ न ब्रह्मन्न दाधेकाञस्त यक्ना न तत्मदानात्परमस्ति दानम्‌ । सर्वेऽन्तवन्तः कतवः सदना नान्ता छ; कोद्य द्विनस्य ॥ ५२ ॥ ऋचः पठन्पधुपयःकृरयाभिस्तपेस्सुरान्‌ | धृतागृतोपकुर्यामियजृष्यपि पटन्तदा ॥ ५३ ॥ सामान्यपि पठन्सोमतक्स्याप न्वहम्‌ । मेद्‌ुस्याभिरपि बा अथवाद्गिरसः पठन्‌ ॥ ५४ ॥ मसक्षीरौदनमध कुल्या भेस्तपयेर्यठत्‌ । वका वाक्यं पुराणानि इतिङ्सानि चान्वहम्‌ ॥ ५५ ॥

भनोत --------------------------------------

------------------------------------------------------ ~~ |

1 क. समक्त । २ ग. धरे पि' |

[ प० ९ छो०९६-७९ | गोभिलस्मृतिः। ५९

ऋगादीनामन्यतमपेतेषां शक्तितोऽन्वहम्‌ । पटन्पध्वाज्यङुल्या षेः पितनपि उद्‌ ( सत )पये्‌ ॥ ५६ ॥ ते तुपवास्तपयन्त्येनं जीवन्तं प्रेतमेवं च । कामचारी स॒ भवति सवैषु स॒रशरस ॥ ५७ ॥ गुवष्येनो न त॑ सपे( सृ पङ्क चेव पुनाति सः । यंयंक्रतु च पठति फटमाक्तस्य त्य च ॥ ५८ ॥ बरुपूणा ( णे )वश्मतीशरिदांनफटमाप्तुयाद्‌ । ब्रहमयन्नादपि व्रह्मदानमेवातिरिष्यते ॥ ५९ ॥ तदद द्धि समाप्नोति व्रह्मरोकमविच्युतम्‌ । ब्रह्मणे दक्षिणा देया यत्र या परिकी- तिता ॥ ६० ॥ कमन्ते नोच्यमानाऽपि पृणेपात्रादि कारयेद्‌ । यावता वहुमो- कस्तु त्तिः पर्णेन विद्यते ॥ ६१ ॥ नावरध्येमतः; इयात्पूणेपाजरमिति स्थितिः । विदध्याद्धौतरमन्यशरेदक्षिणाधहरो भवेत्‌ ॥ ६२ ॥ खयं चेदुभयं इुयोदन्यस्पै प्रति दापयतू । इुखात्वन( ज पधायानं सनेकृष् तथा गुरुम्‌ ॥ ६३ ॥ नातिक्रा मत्सद देत्सन( च , इच्छदाखनां हितम्‌ । अहमस्मं ददामाते एवमाभाष्य दयते ॥ ६४ ॥ नेतावपृष्ठा ददतः पत्रेऽपि फटमस्ति हि । दुरस्थाभ्यामपि त्वाभ्यां प्रदाय मनसा वरम्‌ ॥ ६५ ॥ इतरेभ्यस्ततो देयादेष दानविधिः; परः । संनिृष्मधीयानं ब्राह्मणं यो व्यतिक्रमेत्‌ ॥ ६६ ॥ यददाति तमृष्टङ्ध्य तत्स्तेयेन स॒ युज्यते | यस्य चासि गृहे यूल दूरस्यश् गुणान्वितः ॥ ६७ ॥ गुणान्विताय दातव्यं नास्ति मूस ग्यतिक्रमः । ब्राह्मणातिक्रमो नास्ति पिपर वेदविवर्जिते ॥ ६८ ॥ ज्वटन्तमधिुत्सज्य नहि भस्मनि द्यते । आञ्यस्थाटी च कतैन्या तैनसृद्रन्यसंमवा ॥ ६९ ॥ परह मयी वा कतेव्या सवीस्वाज्याहुतीषु च । आन्यस्यास्याः प्रमाणं तु यथाकामं तु कारयेत्‌ ॥ ७० ॥ सुदृढामव्रणां भद्रामान्यस्थाटीं प्रचक्षते । तियगृध्यं समिन्मात्ा हृदा नातिवहन्धुखी ॥ ७१ ॥ मृन्मस्योदुम्बरी वाऽपि चरस्य परशस्यते । स्वशा- खोक्तश सुस्विो हदग्धोऽकणिनः शुमः॥७२॥ न चातिथिः पाच्यो न चरुशा- रसस्तथा । ृध्मनातीयमिध्याधपरमाणं मेक्षणं मवेत्‌ ॥ ७२ ॥ एतत चाङ््पृथवग्रप- वदानक्रियाक्षमम्‌ । एषैव दवीं यस्तत्र विदरेषस्तमहं वरवे ॥ ७४ ॥ दवी व्यद्गुषप- थ््रा तुरीयानं तु मेक्षणम्र्‌ । गुसोटृखछे चा( वा कष स्वायते सहदे तथा ॥ ७५ ॥ इच्छ्रमाणे यवतः शरं वेणवमेव च । दक्षिणं वामतो बाह पात्माभिमुखमेव च ॥ ७६ ॥ करं करस्य कुवीत करणे म्यश्चकमण; | कत्वाऽ ग्यभिगुखो पाणी स्वस्थानस्था सुसंयुतो ॥७७॥ प्रदक्षिणं तथाऽऽसीनः कुयात्परि- सपृहनम्‌ । वाहूमात्राः परिध॑य ऋजवः सत्वचोऽत्रणा; ॥ ७८ ॥ अरयो भवन्त्य रणाग्रा एक्षां च चतुदशम्‌ । प्रागग्राप्रमितः पञ्चादुदगग्रपथापरम्‌ ॥ ७९ ॥ १ क्‌, ग. धृयाञनुज ।

६० गामहस्ृतिः। [प्र २ छो ८०-९९ ]

न्यसे्रिधिमन्यथेदुदगग्रं स पवतः । यथोक्तेवस्तु(स््व)तंपत्तो प्राहं तदनुकारि यत्‌ ॥ ८० ॥ यवानापिव गोधूमा व्रीहीणामिव चायः । पिष्डान्वाहायक राद्ध

£, 96

क्षणे राजनि शस्यते ॥ ८१ ॥ वासरस्य तुराय नातेसध्यास्मापतः । यदा

चतुरशी यामं तुरीयमलुपूरयेह्‌॥ ८२॥ अमावास्या क्षीयमाणा तदेष भरादधपिष्यते । यदुक्तं यदहस्त्वेव दशनं नेति चन्द्रमाः | ८३ ॥ अमावास्याएमऽे च पुनः फट भवेदणु । #ञाग्रह्मयण्यमावास्या तथा उयेष्टस्य या मवेत्‌ ॥ ८४ ॥ विशेषमस्या

वृते चन्द्रचारविदो जनाः । अनयाऽ्पेक्षया ज्ञेय क्षीणे राजान चेत्यपि ॥ ८५॥ यचोक्तं दश्यमनेऽपि त्तदा । अमावास्यां परतीकिद्र तदन्ते वाऽपि निवे पेत्‌ ॥ ८६ ॥ अष्ऽशे चतुदश्याः क्षीणो मवति चन्द्रमाः ॥ ८७ ॥ अनन्दा हरेऽवतिषठेबतथभागो न कलावचिष्टः । तदस्त एव क्षयमेति दृत एवं ज्योति. शक्रविदो वदन्ति ॥ ८८ ॥ यद्िन्नब्दे द्ादरेकम यव्यस्तिमस्तृतीये परिषर्य नोपजायते ( ! ) । एवे चारे चन्दुमसो विदित्वा क्षीणे तस्िन्नपराहं च दद्यातु ॥ ८९ ॥ सेमिभ्रा या चतुर्दश्या अमावास्या कृचिद्धवेत्‌ । सवि( चि रतां तां विह; केषिद्रताध्वामिति चापरे ॥ ९० ॥ वधेमानाममातरास्यां रमेबेदपरेऽहनि । यामांस्ीनधिकां बाऽ(कन्वाऽ)पि पितृयद्स्ततो भवेत्‌ ॥ ९१ ॥ पक्षादवेष कुर्वीति सदा पक्षादिकं चरुम्‌ । पूवह एव कुन्ति विद्धेऽप्यन्ये मनीषिणः ॥ ९२ ॥ सपितुः पितरतेष्व ( व्येषु अ ) धिकारो न विद्यते| न जीवन्तमातिक्रम्य [काच दयादिति श्रतिः ॥ ९३ ॥ पितामहो धियते च पितुः प्रेतस्य निवेपेत्‌ । पितुस्तस्य

र्तस्य जीवेच भपितापहः ॥ ९४} पितुः पितुः पितुश्चैव तस्थापिं पितुरेव च | कुयातिण्डतरयं यः स्यात्संस्थिता( तः ) प्रपितामहः ॥ ९५ ॥ जीषन्तम(तिता)पि द्याह मरेतायाभनोदके हिनः । पितुः पितुभ्यो वा देयात्सपितेत्यपरा श्रुतिः ॥ ९६॥ पितामहः पितुः परातश्चलवं यदि गच्छति । पैतरेणेकादशाहानि( दि ) केभ्य

भ्राद्धषोडश्रम्‌ ॥ ९७ ॥ नेतत्पोत्रेण कतेव्यं पूतरवाश्ेतितामहः । पितुः सपिण्डतां

कृता दुर्यान्मासानुमासिकम्‌ ॥ ९८ ॥ अस्तौ न स्कायौं पुव पौती ।

पितरस्तस्य संस्छुयोदिति कात्यायनोऽ्रवीत ।॥ ९९ ॥ # तैतद्रचनं क. पुस्तके ।

१कृ.ग.ण्णान दै ।

प्र २ टो १००-१२०] गोभिरस्मृतिः । ९१.

पापिष्ठमपि शद्धेन शुद्धं पापकृताऽपि वा । पितामहेन पितः संस्छुयोदिति निश्चयः ॥ १०० ॥ ब्राह्मणादिहृते ताते पिते सङ्कवभित । व्युत्करमाचच मृते देयं येभ्य एव ददात्यसौ ॥ १०१ ॥ मातुः सपिण्डीकरणं पितामह्या सहोदितम्‌ । यथोक्तेनैव कृरपेन पुत्रिकाया न चेत्सुतः ॥ १०२ ॥ न योषिद्धयः पृथण्दश्रादवसानदिनाहते | स्वभर्ूपिण्डमात्राच तृक्िरासां यतः स्पृता ॥ १०३॥ न योषयोः(पायाः)प्तिदैवा- द्पत्राया अपि कचित्‌ । न पुत्रस्य पिना चैव नामुजस्य तथा्रनः | १०४॥ मातुः प्रथमतः पिष्े८ण्ं) निवैपेतपुत्रिकासुतः । द्वितीयं त॒ पितुस्तस्यास्ततीयं तु पितुः पितु; ॥ १०५ ॥ पुरतो नाऽऽ्त्मनः कषः सा पूवां परिकीत्यते । मध्यमा दक्षिणे नास्या तदक्षिणतदुत्तमाः८) ॥ १०६ ॥ वायरिदिद्प्ुखान्तास्ताः कायो; साधौ- द्गुलान्तराः । वी्ष्णान्ता यवमध्याश्च मध्यं नाव इवोर्किरन्‌ । १०७ ॥ शङ्कुश्च खादिरः कार्यो रजतेन विभूषितः । शङ्कैवोपयेषश्च दरादशार्गुख इष्यते ॥१०८॥ अग्न्यशञग्रेः इरेः काथं कषूणां स्तरणं धनैः । दक्षिणान्तां तदंये(दन्यैस्तु पितु. यज्ञे परिस्तरेत्‌ ॥ १०९ ॥ स्थगर(नै) सरम ज्ञेयं चन्दनादि विेपनम्‌ । सोवीराञ्च- नमष्युक्तं पिञ्जुलीनां यदञ्जनम्‌ ॥ ११० ॥ स्वस्तरे सवेमासाव्रं यथा यदुपयुल्यते । दैवपूवेमतः भाद्वमत्वरः शुचिरारमेत्‌ ॥ १११ ॥ आसनादय्प्यन्तं वसिष्टेन यथे- रितम्‌ । कृत्वा कमथ पात्रेषु उक्तं दद्यात्िटोदकम्‌ ॥ ११२॥ तुष्णीं पृथगपो दचा

मन्त्रेण तु तिलोदकम्‌ । गन्धोदकं च दातव्यं संनिकपैक्रमेण तु ॥ ११३ ॥ आसुरेण तु पात्रेण यस्तु दध्रात्तिलोदकम्‌। पितरस्तस्य नाश्नन्ति दश वपौणि पश्च च ॥११४॥ ङुटाटचक्रनिष्पन्नमासुरं मन्मयं स्मृतम्‌ । तदेव दस्त(स्त)घटितं स्थालादि देवक भवेत्‌ ॥ १ १५॥ गन्धान्त्राह्मणसात्छृतवा एष्पाण्युतुमवाने च । धूपं चेवाऽऽतुपू व्ण अग्रो कुयादनन्तरम्‌ ॥११६॥ अग्नौकरणयेमश्च कतव्य उपवीतिना । भाङ्धुखेनैव देवेभ्यो जुहोतीति श्रतिश्ुतेः ॥ ११७ ॥ अपसव्येन वा कायौ(यो) दक्षिणाभिमुखेन च । निरूप्य हविरन्यस्मादन्यस्मे न हि हूयते ॥ ११८ ॥ स्वाह यान्न चातरान्ते न चैव जहुयाद्धाषिः । स्वाहाकारेण हुताशो प्रधान्पन्त्ं समापयतु ॥ ११ ॥ ितरि(्ये)ण पडङ्क्तिूषन्यस्तस्य पाणावनभ्रिमान्‌ । हृत्वा मन्त्रवदन्येषां तृष्णीं पत्रेषु निशिपेत ॥ १२० ॥ नो कुयाद्धोममन््ाणं प्रथमादिषु कुत्रचित्‌ । अन्येषां चाविकृष्टानां काठे-

१ कृ. ग. "णां परथगादि"

६२ गोभिटस्पतिः । [ प्र० २ शो०१२१-१४२)

~ ० षः

नाऽऽचमनादिना८) ॥ १२१ ॥ स्येन पाणिनेन्ये(त्ये,वं यदन्नं सथुदारतम्‌ । पार ग्रहणमात्र तत्सव्यस्याऽऽदिशति व्रतम्‌ ॥ १२२ ॥ पिञ्जृ्यादामे(भिः) सर्य दक्ष णनतरात्करात्‌ । अन्वारभ्य च सव्येन कुयादु्टुखनादिकम्‌ ॥ १९२ ॥ यपे द्थपुपादाय हविषोऽभेकमभेकः( ! ) । चरुणा सह संनीय पिण्डान्दातुमुपक्रमेत्‌ । १२४ ॥ पितुरत्तरकष(षा)श् मध्यमं मध्यमस्य तु । दाक्षण तु पपतुश्चव पण्ड पयौणि निपत्‌ ॥ १२५ ॥ वाममावरतनां केचिदुदगनतं चक्षते । स्वी गोतमाः णदिरयौ शाण्डिट्यायन एव च(१) ॥ १२६ ॥ आहत्य प्राणमायम्य पितृनध्यायन्य- थाथतः | जप॑स्तनैव त्वार्य ततः पाणं प्रमोचयेत्‌ ॥१२७॥ शाकं च फालुनाषटम्या स्वये पलन्यपि वा पैचेत्‌ । यस्तु श्राकादिहोमथ का्याऽपूपाष्टकाटृृता ।॥ १२८ ॥

4 ष, क, (०,

अन्वष्टक्य मध्यपायापति गामहमातपः | १कषाण्टन्र सवाघ्कत्सा पनशट्रकच्ुच

॥१२९॥ स्थाङीपाकं पस्थाने कुयादवाुकलिित(क)मू्‌। भपयेत्ते सवत्सायास्तरुण्या गोः प्रयस्थतु (स्तथा) ॥ १३० ॥ सायमादि प्रातरन्तमेकं कम प्रचक्षत । दशान्त पोणमासा्मेकमेव मनीषिणः ॥ {२१ ॥ उध्वं पएृणाहूतेदशेः पोणेमासोऽपि वाऽ रिपः । य आयाति स होतव्यः स एवाऽऽदिरिति श्रतेः ॥ १३२ ॥ उध्वं पृणां हुते; कुयात्सायहामादनन्तरम्‌ । पेश्वदेवे तु पाकान्ते वलिकमसमेन्वितम्‌ ॥ १२३ ॥ ब्राह्मणान्भोजयेत्पथादमिरूपांथ शर्तितः । यजमानस्ततोऽश्चीयादिति कात्यायनोऽ त्रवत्‌ ॥ १३४ ॥ वेवारिकेऽओओो षत सायभ्ातस्त्वतन्दितः । चतुर्थीं इवत एतच्छाव्यायनेमेतम्‌ ॥ १३५ ॥ उर्व प्ीहुतेः पराता तां सायमाहुतिम्‌ । प्रात- होमे ततः इयोदेष एवोत्तरो विधिः ॥ १३६ ॥ साय॑होमात्यये प्रातहत्वा तां सायमाहुषिम्‌ । प्रातर्होमं ततः कुयोदेष एवोत्तरो षिधिः ॥ १३७ ॥ पौणेमासात्यये हव्यं हेता वा यदहेयेत्‌ । तदहृहयादेवममावास्यात्ययेऽपि च ॥ १३८ ॥ अ यमानेऽनश्चेन्नयेत्काटं समाहितः । सपने तु यथा तत्र हूयते तदिष्ोस्यते ॥१२९॥ अहृताः परिसंख्याय पत्रे कृराऽऽहुतीः सकृत्‌ । मन्भेण विधिवद्धत्वा एवमेष परा अपि ॥ १४० ॥ यत्र व्याहूतिमिरहमः प्रायधित्ताथेको भवेत्‌ | चतसस्तत्र विङ्ञेयाः ल्ीपाणिग्ररणे यथा ॥ १४१ ॥ अपि बाज्ञातमप्येषा प्रानापत्याऽपि चाऽडृतिः | होत्या भिविकरपोऽयं प्रायथितविधिः स्यतः ॥ १४२ ॥ यथ्भनिरभरिनाऽन्येन संभ.

९ क, 'पोमकम° । २ स. 'भकम्‌ । च" । ग, “भक । च" । ३ ख. प्पयेत्‌ । य०। ४ क, वापेषण्डि ।

^ 9

[ १० २छो° १४६३१६४} गोभिलः । ६३

किन (0

वेदादितः कचित्‌ । अग्नये विविच इति जुहुयाद्‌ घृताहुतिष्‌ ॥ १४३ ॥ अभ्य शुचये चैव जुहूयद्ैदुतेन च । अश्येऽपपुमते चेव जुहुयाचेदु (दूटु)रथिना ॥ १४४ ॥ ग्रहदाहाश्चिना यस्तु यष्व्यः क्षामवाद्धरजैः । दावाभिना च संसर्गो हृदय यदि तप्यते ॥ १४५ ॥ द्वभतो यदि संघञयेत्स॑सपष्पुपदामयेत्‌ । असख जागरये गिरिमवसु- क्तवान्‌ ॥ १४६ ॥ न स्वेऽग्रावन्यहोमः स्यान्छुकवेकां समिदाहुतिम्‌ । स्वं भगस- क्कियार्ाथ याक॑वा(चा)सौ प्रजायते ¢) ॥ १४७ ॥ अग्निस्तु नामधेयादौ हेमे सवत्र छोकिकः | न हि पित्रा समानीतः पुत्रस्य भवाति कचित्‌ ॥ १४८ ॥ यस्याम्नावन्यहलेमः स्यात्स वेश्वानरदेवतम्‌ । चरं निरप्य जुहुयासायध्तं तु तस्य तत्‌ ॥ १४९ ॥ परेणा हते स्वाथ परस्याप्नो हते स्वयम्‌ । पितृयज्गात्यये चेष वेषवदेवदयस्य च | १५० ॥ अनिष्टा नवयक्गेन नवानपरा्चनेन च । भोजने पति. तान्नस्य चर्वैश्रानरो भवेतु ॥ १५१ ॥ स्वपितुभ्यः पिता दव्ाससुतैस्कारक्मषु पिण्डानोद्रहनात्तेषां तस्याभावे तु तत्क्रमात्‌ ॥ १५२ ॥ भतपरवाचने पत्नी यदस" निहिता भवेत्‌ । रजोरोगादिना तजर कथं इुवेन्ति या्निकाः ॥ १५३ ॥ महानसेऽतर या इयौत्सवर्णा तां परवाचयेत्‌ । प्रणवाद्यपि वा कुयत्कात्यायनवचो यथा | १५४ यत्नवास्तुनि युष्यां च स्तम्बे दभेच(ब)ये तथा । दभेसख्या न विहिता विष्टरास्त- रणेषु च ॥ १५५ ॥ निक्िप्या्चं सख्दारेषु परिकरसप्याऽऽखिजं तथा । भरवसेत्का्- वान्विभो भँषेव न चिर कचित्‌ ॥ १५६ ॥ मनसा नैत्यकं कर्म मवसन्नप्यतन्धितः । उपविश्य शचः सवं यथाकालमनु्रवेत्‌ ॥ १५७ ॥ पर्या चाप्यवियोगिन्या शुभ्र (भरप्योऽशरिविनीतया । सौमाग्यवित्ताजषव्यकामया मतभक्तया ॥ १५८ ॥ या वा स्याद्रीरमूरासामाङ्गासंपादिनीं भिया । दक्षा भियवदा शुद्धा तामन्र विनियो. जयेद्‌ ॥ १५९ ॥ दिनक्रमेण वा कमं यथाज्येष्ठं स्वश्क्तितः। पिमञ्य सह षा इयुः येथाङ्गानमराटचवत्‌ ॥ १६० ॥ स्रीणां सोमाग्यतो ज्येषटय विद्ययेव द्विजन्मनाम्‌ ।

[९ क, ॐ

न हि स्वस्पेन तपसा मता तुष्यति योषिताम्‌ ॥ १६१ ॥ भतरादेशवतिन्या यथोमा वहुभिवरेतैः । अधि तोपितोऽपुत्र सा स्वी सोभाग्यमाप्ुयात्‌ ॥ १६२ ॥ श्रोत्रियं सभयां गंवा साश्निमञ्चिचितिं यथा| प्रातरंत्थाय यः परयेदापद्भ्यः स प्रमुच्यते ॥ १६२ ॥ विनयावनताऽपि द्वी मतया दुगा भवेत्‌ । अमुत्रोमाधिमतेणामवङ्नाऽ- तिकरता तया ॥ १६४ ॥ पाषिष्टं दुभेगामन्त्यं नग्रयुृचनासिकम्‌ । शातरत्थाय

क १ क ण्याथेश्च।> ख. ग. श्वन्वासो । ३ फ, मूृषेव।

६.४ गोमिटस्यतिः । ५०२९-० १६५-१७१-१-९]

यः पश्येत्स काटर्(उ,पयुज्यते ॥ {६५ ॥ पातेपुहङ्ध्य महत्त क क त चरक नेत्‌ । एच्छान्पाटुषतः प्राप्य किं किं दुःखं न प्हयातं ॥ १६६ ॥ परतिरुभ्ूषयव्‌

स्ीहटीकान्समशरते । दिवः पुनरिदाऽध्याता सुखानामम्ुधिभषेत्‌ ॥ १६७ ॥ स्व(स)दारोऽन्यान्पुनदौरन्कथेचित्कारणन्तरात्‌ । यदिच्छेदश्नमान्कतु शह माऽस्य विधीयते ॥ १६८ ॥ सेऽावेष भेवेद्धमो छोकिके न कदाचन । न च्याहेताप्रः स्व कमं टोकिकेऽग्रो विधीयते | १६९ | षडाहुतिकमन्यं तु जुहत्यध्रुवदशेनात्‌ । न दयासनाऽ(थः) स्यात्तादधा्न्न परिणीयते ॥ १७० ॥ पुरस्तान्निषिकरपा(रप)

यल्मायथित्तमुदाहूतम्‌ ततषडाहुतिकं शिषटयत्नविद्धः परकोतितम्‌ ॥ १७१ ॥

[> ¢ न> ह

इति श्री [ गोमिपरोक्ते] कम॑प्रदीपे द्वितीयः प्रपठकः ॥ ९ ॥

( अथ ततीयः प्रपाठकः । )

असमत त द॑पत्योतव्यं नाश्वगादिना । द्रयोरप्यसप्तं हि भवेदतमनथकम्‌ ॥१॥ विहाया समायेधेत्सीमापङ्ध्य गच्छति । होमकालात्यये तस्य पुनराध्मा(घा) मिष्यते ॥ २॥ अरण्यो(ष्योः) क्षयनाशराभिदाहिष्वभिं समाहितः । पल्येदुपशान्तऽ- स्मन्पुनराधानमिष्यत ॥ ३ ॥ अयष्ट चद्भहुभायस्य अतिचारण गच्छत । पुनरा धानमतेक शृच्छन्तिन तु गोतपः ॥४॥ दादयिस्वाऽ्निमिभायां सदशं पूवस स्थिताम्‌ । पाराथाभनिमादध्यव्छृतद्‌रोऽविरम्बितः । ५॥ एवषततां सवणा सती नाति; एवैपारिणीम्‌ । दाहयिताऽतिहेत्रेण यत्तपतरेथ षमेवित्‌।६॥ द्वितीयां चेव यः पनी दहेतानिकाभिभिः । जीवन्त्या प्रथमायां तुं ब्रह्म्रन सम हि तत्‌ ॥ ७ ॥ मृतायां तु द्वितीयायां योशिहोत्र समुष्छनत्‌ । ब्रह्मोञ्छ् तं धिजानीयाद्यस्य (थ्‌) कापात्हमृच्छनत्‌ ॥ ८ ॥ गरतायामापे मायायां वेदिका न {ह स्यत्‌ । उपा परिनाऽपि तत्कमं यावल्लीवं समापयेत्‌ ॥ ९ ॥

»‹ एतद्भरे “ अत्रं विषयज्ये्ठ समानवण इति " इयधिकं सकलादशेपुस्तक ।

१क. "तमम्‌ । द" । ख. तु सुरापाने । ३ क. ग, 'हमीदूतं ।

५, ५ (० [ प्र०३छटो० १ ०-३४ गोमिटस्मतिः। ६५

रामोऽपि करत्वा सोवर्णी.रणी) सीतां पत्नौ य्रस्िनीम्‌। इने यतेवहुषिषेः सह भ्रातु भिरचितेः ॥ १०॥ यो दहेद्निहोतरेण सेन माय कथचन । स सी संपत्रते तेन

कारी भवेत्युत्ो महापातक्षिनि द्विनि ॥ १२ ॥ मान्या चेन्म्रियते पर्वं मायौ प्रतिषि. मानिता । त्रीणि जन्मानि सा पुवं पुरषः सीत्वमहैति ॥ १३ ॥ पैव योनिः पूवादरुनराधानकमेणि । विरोषोऽत्रान्युपस्यानमान्याहुतयषवं तथा ॥ १४ ॥ श्रता व्याहूतिहोमान्त उपतिष्ेत पावकम्‌ । अध्यायः केवछग्रेयः कस्ते जामिरमानसः॥१५॥ अग्निमीडेऽग्र आयाहि अग्न आयाहि वीतये । तिस्ोऽगनिज्योत्तिशत्यधरिं दूतमगर मृडेति च ॥१६॥ इत्यष् बाऽऽहुतीदहुत्वा यथाविध्यतुपूवेशः | पणौहत्यादिकष कमे अन्य. त्यषैवदाचेरे्‌ ॥ १७ ॥ अरण्योर्रपमप्यङ्खं यावतष्ति पूर्वयोः । न तावुनराधान. मन्यारण्योविधीयते ॥ १८॥ विनष्टं सुक्‌सुवं न्युभ्नं प्रत्यक्स्थारष्ुदचिपि । प्रत्यग्रं च मुशलं भदरेज्जातयेदसि ॥१९॥ स्वयं होमासमथेस्य समीपयुपसपेणम्‌ । तत्राप्यस- (शक्तस्य सतः शयनाद्चोपवेशनम्‌ ॥ २० ॥ हुतायां सायमाहूत्यां दुवेशद्गरी भवेत्‌ । प्ातहमस्तदैव स्याज्जीवेचेच्छरः {नम वा ॥ २१ ॥ दुवरं क्ञापयिखा तु शुद्धचेखाभिपं्तम्‌ । दक्षिणाशिरसं भमो बरहिप्पत्यां निवेशयेत्‌ ॥ २२ ॥ प्रतेना. भ्यु(भ्य)क्तमाएाव्य सुवस्रमुपवी तिनम्‌ । चन्दनोक्षितसवाङ्ग सुपनोभिरविभूषयैत्‌॥।२२॥ हिरण्यश्करान्यस्य क्षिप्वा दछदरिषु सप । पृस्येष्वथापिधायेनं निषरेयुः सुता- द्यः ॥ २४॥ आमपत्रेऽन्नमादाय पेतमश्निपुरःसरम्‌ । एकोऽन(यु)गच्छन्नस्याधेप पथ्युसृजेद्धाषे ॥ २५ ॥ उध्यैमादहने प्राप्न आसौनो दक्षिणाधुखः । स्यं जान्वा- च्य शनकै; सतिं पिण्डदानवत्‌ ॥ २६ ॥ अथ पुत्रादिनाऽ्ुत्य कुयोदारुचयं महत्‌ । भूप्रदेशे शुचौ देशे पश्ादित्यादिलक्षणे ॥ २७ ॥ तत्रोत्तानं निपत्य दक्षि णाशिरसं खे । आल्यपृणा शचं दव्यादक्षिणाग्रं नसि सुषम्‌ ॥ २८ ॥ पादयोर धरा प्राचीमरणीुरसीतराम्‌ । पाशवयोः शषैचमसे सव्यदप्निणयोः क्रमात्‌ ॥ २९॥ मुश्रटेन स न्युन्नमन्तरर्वोरुटष(ख)टम्‌ । तत्रोवीीकमत्रेव (चते च) अनश्रुनयनो विभीः ॥ ३० ॥ अपसव्येन कृतयेतदराम्यतः पितृदिङ्मुखः । अथान सम्बजान्वक्तो दश्याद(द)क्िणत्ः इनः ॥ ३१ ॥ अस्माच्छमधिजातोऽपि त्वदयं नायतां पुनः । असो स्वगीय छोकाय स्वाहेति यजुरीरयन्‌ ॥ ३२ ॥ एवै गृहपतिदेऽधः सै तरति दुष्कृतम्‌ । यशेन दाद्यत्सोऽपि भनां परमोत्यनिन्दिताम्‌ ॥ ३३ ॥ यथा सायुधधु-

न्न ~----------------~------~---~---~~-~--~--~-- ~न निरन दुन मभ

# एतद्वनं न कृ, पुस्तके

६६ गोमिहस्मूतिः । | प्र०१तछो०६९-५२ 1

वपान्धो हरण्यान्यपि निभैयः। +अतिक्गम्पाऽऽतनोऽभीषटं स्थानपिषशचविन्दति॥३४॥ एवमेषोऽग्निमन्यङ्गपात्ाुधविभूपितः । टोकागन्यानतिक्रम्य पर ब्रह्मेव विन्द्ति॥२५॥ अथानपेकषयेत्यापः सवै एव शवसश्ः । ¢ । साता सचेटमाचम्य दघ्युरस्योदकं स्थटे ॥ ३६ ॥ गोतरनामानुवाक्य ते तपयामीत्यनन्तरम्‌ । दक्षिणाग्रान्कुगान्कृत्वां सतिं पिण्डदानवत्‌ ॥ ३७ ॥ एषं कृतोदकान्सम्यक्सवोञ्शाद्वसंस्थितान्‌ | अपत्य पुनराचान्तान्वदेयुस्तेऽनयायिनः ॥ ३८ ॥ मा शाकं कुरतानित्ये सवेसि- पण(णि)धमणि । धप कुरत यत्नेन यो वः स॒ह गपरिष्यति ॥ ३९ ॥ मादुप्ये कद्‌- लीस्तम्भनिःसारे सारमागणमर्‌ । करोति यः स संमृहो भटबुद्‌बुदसंनिमे ॥ ४० ॥ गन्त्री वसुमती नारषुदधि्दैवतानि च । के(फे)नपस्यः कथं नारं मत्यैरोको न यास्यति ॥ ४१ ॥ पञ्चधा सेभृतः कायो यदि पञ्चत्वमागतः | कमभिश्च शरीरो. सथस्तत्र का परिदेवना ॥ ४२ ॥ स्वर क्षवान्ता निचयाः पतनान्ताः पुच्छयाः | योगा विप्रयोगान्ता मरणान्तं हि जीक्ितम्‌ ॥ ४२ ॥ शछेष्मा् बान्धवे प्रेतो युङ्क्ते यतोऽवशः । अतो न रोदितव्यं हि क्रियाः कायो; स्वशक्तितः ॥ ४४॥ एवमुक्त्वा व्रनेयुस्ते ग्रा्टेधुपुरःसराः । सानाधिः(परि)स्परेन। न)ज्यार(येः)श्ुदध (ध्य)यूारेतर कृतेः ॥ ४५ ॥ एवमवाऽऽहितप्रस्त॒ पात्रन्यासादिकं भवेत्‌ । ृष्णा जिनादिकशातर विशेषोऽध्वयुनोदितः ॥ ४६ ॥ पिदेशपरणेऽस्यीनि आहूप्याभ्यञ्य सर्पिषा । दादयदणवाऽऽच्छाद्य पजन्यासादि पएषेवत्‌ ॥ ४७ ॥ अश्धनापलामे पणाने रकषान्युक्तयाऽऽता । भजयेदधिथिपर्यानि ततः प्रभृति सूतकम्‌ ॥ ४८ ॥ पहापातकसंयुक्तो दैवास्स्यादग्निमान्यदि । पुत्रादिः पाल्येदग्री- न्यक्त आदोषसंक्षयम्‌ ॥ ४९ ॥ प्रायश्चित्तं ततः इयौक्वैन्वा म्रियते यदि । गृह्य निवोप्येचछोतम्स्ये ( न्यशे ) त्सपरिच्छदम्‌ ॥ ५० ॥ सादयेदुभयं क्प अद्धयोऽपमिरमवयतः । पाणि दवराद्निाय दहेदप्सेव वा क्षिपेत्‌ ॥ ५१ ॥ अनयै- वाता नारौ दग्धन्या या व्यवसिता । अध्चिपरदानमन््रोऽस्या न भरयुञ्य इति स्थितिः ॥ ५२॥

[2

१ ज. न्रः। द्‌" ।२ख. "्लंतु पृथकपृथक्‌ | ए" ।३क.ग. श्रेधुदधेः। ठस. श्दोषः सूत्र तदि | ५ क, यष्टा । ग. ग्या" । ६ क, वहता ।

' प्र०३ शो ०९६-७४ ] गोभिषस्पृतिः । ६५

आभ्रिनैव दहैद्धारयौ स्वतन्त्रं पतितां न चेतर । तदुत्तरेण पात्राणि दास्यिसृथग- न्तिके ॥ ५२ ॥ अपरेदुस्तृतीये वा अस्थ्नां संचयनं भवतु । यश्तत्र विधिना ( रा) दिष्ट ऋषिभिः सोश्ुनोच्यते । ५४ ॥ स्तानान्तं पूतैवत्कृला गव्येन पयसा ततः । सेच ( ची ) यास्थीनि स्त्रीणि प्राचीनावीत्यमषयन्‌ ॥ ५५ ॥ एमीपलारशाखाभ्याथरदुत्योदधत्य भस्मदः। आज्येनाभ्यस्य न्येन सेचयेदवन्ध. वारिणा ॥ ५६ ॥ मृत्पात्रसपुटे एत्वा सूत्रेण प्रिय च । चथ ल्ञा(खा) त्वा शुचो भृमो निखनेदक्षिणागुखः ॥ ५७ ॥ पूरयित्राऽटं पङपिण्ं से (र). वाटसेयुतम्‌ । दत्वोपरे समं शेषं ङयात्पू्ाहकमेणा ॥ ५८ ॥ एवमेवागर्ीत्नः भेतस्य विधिरिष्यते । स्रीणापमिवाग्निदानं स्यादथातोऽदुक्त उच्यते ॥ ५९ ॥ सूतके कमणां त्यागः संष्यादीनां विधीयते । होमः श्रौते तु ( तस्तु) कतैव्यः शुष्का. नेनापि वा एषे; ॥ ६० ॥ अछत हावयेत्स्माते तदभावे कृताकृतप् कृतं वा हाचयेदन्नमनारम्भविधानतः ॥ ६१ ॥ कृतमोदनसक्छादि रष्डुलादि कृताकृतम । ब्रह्यादि वा कृतं भोक्तमिति हव्यं त्रिधा बुधैः ॥ ६२ ॥ सूतके च प्रवपति षा रक्तो वा श्राद्धभोजने । एवपादिनिपित्तेषु हावयेद्रेति योजयेत्‌ ॥ ६३ ॥ न त्यनेतपूतके कपे ब्रह्मचारी स्वकं कचित्‌ । न दीक्षिण्यात्परं (१) ये न ृच्छरारि तपश्चरन्‌ ॥ ६४ ॥ पितियैपि मृते नैषां दोषो भवाति करिवित्‌ । आश्वं कमेणोऽन्ते स्यारतयहं वा ब्रह्मचारिणः ॥ ६५ ॥ श्राद्धमभरिमतः कार्थं दादादेकाद- शेऽहनि । प्त्याञ्दिकं प्ङवीत ममीतादनि सवेदा ॥ ६६ ॥ द्वादश प्रतिमस्य आं षाणपासिके तथा । सपिण्डीकरणं चैव एतद्रे श्राद्धपोडशरम्‌ ॥ ६७ ॥ एका- हेन तु षण्मासा यदा स्युरपि वा त्रिभिः । न्युनाः संवत्सरा ( चं ) ब स्यातां षाण्मासिके तथा ॥ ६८ ॥ यानि पश्वदशाऽऽ्रानि अगृत्रस्येतराण्यपरि । एकसः न्ह्वि देयानि सपुतरस्येव सथेद्‌। ॥ ६९ ॥ न योषाया; पतिदेद्यादपएत्राया अपि कचित्‌ । न पुत्रस्य पिता चेव नानुनस्य तथाऽ्रनः ॥ ७० ॥ एकादशेऽह्नि नित्य अवीग्दकश्यथाविधि । परङुवीताभिमान्पूजो मातापित्रोः सपिण्डिताम्‌ ॥ ७१ ॥ सपिण्डीकरणादृध्वर न द्यात्मतिमासिकम्‌ । एकोदिष्विधानेन दादित्याह गोतमः ॥ ७२ ॥ कंषृसमन्वितं युक्त्वा तथाऽऽ श्राद्धषोडकप्‌ । प्रत्याध्दिकं तु रोषेषु ण्डः स्युः षडिति स्थितिः ॥ ७२ ॥ अर्धेऽ्षस्योदके चैव ॒पिण्डदानेऽवनेजने | तन्त्रस्य तु निदत्त; स्यास्धावाचन एव च ॥ ७४ ॥ ब्रह्मदण्डादियुक्तानां येषां

१क्‌. ग. व्योषा ।२ क, 'मान्वायं। ३क.ग न्यूनः सं"! ४ क, कपूर ।

६८ गोभिस्पृतिः। [ प०३छो ०७९९९].

तास्स्यभििसक्किया । शराद्धादिसक्ियाभाजो न भवन्तीह ते वितर ॥ ७५ + मन्ताञ्नायेऽग्र इत्येत्पश्चके छापवा्थिमिः । पट्यते तसयागे स्यान्मन््ण मन्त्र विंशतिम्‌ ॥ ७६ ॥ अग्नः स्थाने बायुचन्मूयां बहु्दृद्च च । समस्य पञ्चमीसूत् चतुशतुरिति श्रुतेः ॥ ७७ ॥ प्रथमे पञ्चके पापी टक्ष्मारिति पदं भवेत्‌ । अपि पश्च मन्त्रेषु इति यङ्गविदो चिदु; ॥ ७८ ॥ द्वितीये तु परतिघ्री स्याद पुत्ति तृतीयके |. चतुथे सपसिच्येति इदमाहुतिर्विशकम्‌ ॥ ५९ ॥ धृतिहमे न परयुञ्ज्याधो नामसु तथाष्टसु । चतुथीपध्न्य इत्येतद्रोनाम न हि हूयते ॥ ८० ॥ रताग्रपटवो बुध्नः शङ्केति परिकीत्येते । पतिव्रता तरतवती ब्रह्मबन्धुस्तया श्रुतः ॥ ८१॥ रिष्टं नीटपित्ुक्त ग्रन्थस्तवक उच्यते | कपुष्पिकामितः केञान्मूध्न प्रधाक्तपुच्छलमू ॥ ८२ ॥ श्ाविच्छछछाका शटी तथा बीरतरः शरः । तिरतण्डुटसंपकुशरः सोऽभिधीयते ॥ ८३ ॥ नापधेये पनिवसपिश्राचा बहुवत्सदा । यक्षाश्च पितरो देवा यषए्व्यास्तिथिदेवताः ॥ ८४ ॥ आग्रेयाधेऽथ सापोग्रे विश्न तथेव च । आपषादाद्ये धािष्ठा्े अधिन्याग्रे तथेव च ॥ ८५ ॥ द्रा न्येतानि[च[बहृन्क्षाणां जुहुयात्सदा । दयं वि(व्य)वच्छेयमवरिष्टान्यथेकवत्‌ ॥ ८६ ॥ देवतास्वपि हूयन्ते बहुवत्सप्येपि अयः । देवाश्च वह्वशपि दविषद वाधनो सद। ॥ ८५७ । ब्रह्मचारी समादिष्ठो गुरुणा त्रतकमणि । बाढमोमिति च वरृयात्त्तथवानुपाटयेत्‌ ॥ ८८ ॥ सरिसं वपनं कायेमाक्ञानव्रह्मचारिणार््‌ | आश्ररौरविमोक्षाय ब्रह्मचयं न चेद्धवेत्‌ ॥ ८९ ॥ दपने नास्य कतैग्यमवीगौदनि कतरतत्‌ । व्रतिनां वत्सर याव्षण्पासानिति गोतमः ॥ ९० ॥ न गभरोत्सादनं इयादनापदि कदाचन । जटक्रीडामकरं व्रती दण्ड इवाऽऽपुवेत्‌ ॥ ९१ ॥ देव तानां विपयास(सारजुदोतिषु कथ भेत्‌ । सवेमायधित्तं हुता क्रमेण जहुयात्पनः ॥ ९२ ॥ सस्कारा अतिपदयरन्छकालास्व कथंचन । हुत्येव(त) देव कतेव्या ये तूपनयनादधः ॥९२॥ आनष्ट नवयङ्गेन त्वान्न या अत्ते कामतः वेन्वानरथरस्तस्य पायाधरत्त वरेधायते ॥ ९४ ॥ चरः समशनीयो यस्तथा गोयन्नकम॑णि । ऋषभो. त्स्नं चव्‌ अश्वयन्न तथव च ॥ ९५ । श्रावण्यां च प्रदाषिे यः कृष्यारम्भे तयेव च | कथमेतेषु निषोपाः कथं चेव जञह्ेतयः ॥ ९६ ॥ देवतासंल्यया गह्य निर्वा पस्तु पृथकपृथक्‌ । तृष्णा द्रर(द्ररावगृह्णीयाद्ापतापि पृथक्पृथक्‌() ॥९७॥ यार्ध॑ता हमानदत्तमरवच्या यत्र कातता | रेष चेव मवेत्किचित्तावन्तं निवेपेच्चरुप ॥ ९८॥ चरसमशनाय तु पितृयज्ञं चरां यथा| होतव्यं मेक्षणेनान्य उपस्ती्णामिघास्तिः ॥ ५९ ॥ काल; कात्यायनेनोक्तो परिधिश्चैव समासतः | दरषोत्सं -यतां नात्र 1

1 ख. न्त्रणामत्रविं ! २ क. ¶दद्य । ३ ख. पश्चमी | ४क, प्के वापी ।५क लादुनी" । ६ क पृ्तक ।७के मू श्रीवि।८ क, ग. ू। अ ९ग्‌. श्वत्‌ | दे०।१० कृ वती हो

[ १०२० १००-१२९ }] गोभिहस्फतिः । ६९.

च, कि, क

गोभिषेन तु भाषितः ॥ १००॥ पारिभाषिक एव स्याक्रारो गोवाजियङ्गेः.।

अन्यस्यानुपदशास्व स्वस्तवाशहणस्य च!) ॥ १०१ ॥ अथवा मगपासयऽहू काला गोयन्ञफपणः । नाराननेऽह्न वाञ्वानापराते तन्त्रान्तरे विधेः | १०२॥

शरदरूसन्तयोः केचिन्नवयङ्गं परचक्षते । पान्यपाकवशादन्ये श्यामाको वनिनः स्पत; ॥ १०३ ॥ आश्वयुज्यां तथा कृष्यां वस्तुकमेणि यात्गिकाः । यत्नाथेतच्वेत्तासे होमगेवं प्रचक्षते ॥ १०४ ॥ द्व पश्च क्रमेणेता दषिराहुतयः स्पृताः शेषा आज्येन ह।तन्या इते कात्यायनाऽत्रवात्‌ ॥ १०५ ॥ पया यदाञ्यसयुक्त ततपृषातके

यते । दध्येकतद्‌(उ,पासाय कतेव्यः पायसश्चरः ॥ १०६॥ व्रीहयः शाख्या पृ गोधूमाः सपेपासताः | यवा्ोषधयः सप्र विपदं प्रमति धारिताः॥१०७॥ सैस्काराः पुरुषस्येते स्मयन्त गोतमादिभिः । अतोऽष्कादयः कायाः सर्वे काटक्रमादितः ॥ १०८ ॥ सकृदप्यष्कादीनि इया्माणि यो दिन; । स पङ्क्तिपावको मृत्वा लोकान्मेति घृतश्चुतः ॥ १०९ ॥ एकाहमपि कमस्थो योऽगनिषुभ्रषक; शुचिः

नयत्पत्रवदेवास्य(!) रताहं दावं जायतं ॥ {१० ॥ यस्त्वाधायाप्रपाश्चस्य

दवादीन्नमारषएवान्‌ । नराकताऽपरादाा स विङ्गिया निराकृतिः ॥१११॥ यच्छरद्ध कमेणामादो यागान्ते दक्षिणा भवेत्‌ । आम्रावास्य द्वितीयं यदन्वाहययं तदुच्यते. ॥११२॥ एकसाप्यष्वधरहिःषु न स्यात्पारसमृहनम्‌ । नोदगासादनं चेव िप्रह्रमादि तक, मता(तप) ॥ ११३ ॥ अभाव व्रोहेयवयदेध्ना षा प्रयसाऽपे वा । तद्‌ भावे यवागा वा जुहुयादुदकन वा ॥११४॥ रद्र तु राक्षसं पित्यमासुरं चराऽऽभिः चारिकम्‌ । उक्त्वा मन्त स्पृशेदाज्वा)प आरभ्याऽऽत्मानमेष च ॥ ११९ ॥ यज नीयऽह्न सामश्वदरारुण्यां दिशि हश्यते । तत्र व्याहृतिमिहुत्वा दण्ड द्वादृष्िनातये ॥ ११६ ॥ छवण मधुमांसं च प्षारोजश्वो यन हूयते({) । उपवासे न यृज्ीत नोर- रात्रो कथचन ॥ ११७ स्वकाले सायमाहुतेरमाक्ठो हात्हव्ययाः । ्राक्परातराहुते; कालः प्रायरत्तं हुते सति ॥ ११८ ॥ प्राक्सायमाहृतेः प्रातहोमकारामातिक्रपः 1 राक्ुणेमासादशेस्य भाग्दशोदितरस्य त॒ ॥ ११९ ॥ वैश्वदेवे त्वतिक्रान्ते अहोरात्र मभोजनम्‌ । परायशितमथो हुत्वा पुनः संतनुयादुतम्‌ ॥ १२० ॥ होमदयात्यये द पौणमासास्यये तथा । एुनरेवमिमादध्यादिति मागेवशसनम्‌ ॥ १२१ ॥ अठृचो मानव जेय एणः ृष्णमगः स्मृतः । ररगारमगः प्राक्तस्तम्बछ({)शण उच्यते॥१२२॥ केशान्तिको ब्राह्मणस्य दण्डः काये; प्रमाणतः | लराटसंमितो रन्न; स्यात्त नासा न्तक्रो विज्ञः ॥ ५२३ ॥ ऋनवस्ते तु सष स्युरव्रणाः साम्यदश्चनाः । अनुद्रेगकरा नृणां सच्छचोऽनभ्निदृषिताः ॥ १२४ ॥ गोषे(वि)शिषतपा किपरवेदेष्वपि निगद्यते ।

न तताऽन्यद्रर यस्मात्तस्माद्राषेर उच्यत ॥ (२५ ॥ यषां व्रतानामन्तेषु दक्षिणान्‌

१ क, 'देकारस्य । ग, 'देक्यस्य ¦ २ क. “शास्य दे" 1 ३ क. “रान्‌श्रोये" ।

७० गोभिरस्मृतिः। [पदो {९६१४७ |

बिधीयते । बरस्तत् भवेदानमपि बाऽऽ्च्छादयेदृगुरुम्‌ ॥ १२६ ॥ अस्थानोषाः (सवा) सविच्छेदयोषणाध्यापनादिक । प्रामाणिकशरतो यस्माद्ातपामल्वक्षारि तत्‌ ॥ १२७ ॥ प्रत्यब्दं सदुपाकमम सोत्सगी विधिवदष्निनैः | क्रियते छन्दसां तेन पुनरः प्यायनं भयेत्‌ ॥ १२८ ॥ अथातयानैदछन्दोमियतकमं क्रियते दिने; । कीडमाने- रपि सदा तत्तेषां सिद्धिकाखम्‌ ॥ १२९ ॥ गायत्रीं च सगायत्रां बादैखत्यगिकत नकप । रिष्यभ्योऽनूच्य व्रिधिषदुपाङयात्ततः गतिम्‌ ॥ {३० ॥ इन्दसमेकविः शानां संहितायां यथाक्रमम्‌ । न च्छन्दाभिरेवाऽऽभिरय्याोमिहोम इष्यते ॥ १३१॥ प्ैमिगैव गानेषु ब्राहमणेषृत्तरादिभिः । अद्धषु चचामन्रेषु इति षष्ठ लुदोति यः ॥ १२२ ॥ अक्षतास्तु यवाः प्रक्ता अष्ट घाना भवन्ति ते । अष्टस्तु ब्रीहयो शाना घटा; षण्डिक उच्यते ॥ {३३ ॥ नाधीयीत रहस्यानि सात्तराणं विचक्षणः । न चोपनिषदथेष पणपासान्दक्षिणायनात्‌ ॥ १३४ ॥ उपष्टत्योदग. यने ततोऽधीयीत पमेषित्‌ । उत्सगग्रैक एवैषां नेवं एपोषपेऽपि वा ॥ १३५ ॥ अजातन्यञ्जनाऽलोच्नी न तया सह्‌ संपिदेद्‌ । अयुगरः()काक्वन्ध्याया जाते (त) तां न विबाहयेत्‌ ॥ १३६ ॥ संसक्तपदविन्यासः संपदः प्रक्रमः स्पृतः । स्मातक- प्रणि स्त्र श्रोते तवध्वुनोदितः ॥ १३७॥ यस्यां दिधि वलि दघात्तापरेवाभेष्लो दिशम्‌ । श्रवणाकमेणि मवेन्यश्चकभे(१न सवेदा ॥ १३८ ॥ वहिरेषप्य हवन. ्रिप्रणयनं तथा | प्रत्यहं न मेयाताुसयुकं तु भवेत्सदा ॥ १३९ ॥ एषान्तकपेक्ष णयोनेवस्य द्विषस्तथा । शिष्टस्य माशन मन्तरस्तत्र सर्वेऽधिकारिणः ॥ १४० ॥ ब्राह्मणानामसांनिध्ये खयमेव प्र(ोषातकम्‌ । आचक्षद्धविषः रेष नव्रयत्ेऽपि भक्ष. येत्‌ ॥ १४१॥ सफला बदरीश्ासा एटवरयभिधीयते । धना विरकताश् सृता जातशिला स्पृताः? ॥ १४२ ॥ कष्टो चिन मणिकः शि्ानाशे तयेव च | न(तोदैवाऽऽहूत्य संस्कार्यो न क्षिपेदाग्रहायणीम्‌ ॥ १४३२ ॥ भरवणाकमं ट चेत्कथवित्पृतकादिना । अग्रहायण ऊुयोद्रलिवजेमरेषतः ॥ १४४ ॥ उर्व स्वस्तरशी स्यान्मासमधेमथापि वा । सपरात्र चिरतरं चएकावास्द्एववा ॥ १४५ ॥ नोव मन्तपरयोगः स्याज्राम्यगोरं नियम्यते । नाऽऽतास्तरणं चैव न पार्य चापि दक्षिणम्‌ ॥ २४६ ॥ ददधेदाग्रशयण्यार्माहतावपि कमणः । कुम्भौ मन््रवदासिश्वेतिङ्कम्भगृचं पेत्‌ ॥ १४७ ॥ अल्पानां यो विघातः स्यात्स बाधो

१क.ग. 'द्गुर्‌ अ ।२ख.ग, म्‌ प्रमा । रग. श्रुतिः ४ क. ग. नष्य। ५क.ग. द्द्‌ दषाः । ९ क, दृक्तारा । ७ क, ग, श्राणायी । ८ ग, सम्‌! हताप्वपि । ९ क, ताघ्वपि ।

[ प्रण्न्छो०१४८-१७०] गोभिर्परतिः | ७।

बहुभिः स्मरतः । प्राणसंमित इत्यादि वासिष्ठं बाधितं यथा ॥ १४८ ॥ विरोषो यत्र वाक्यानां प्रामाण्यं तत्र भूयसाम्‌ | पुर्यप्रपाणकरत्वे तु न्याय एवं भरकीर्हितः ॥ १४९ ॥ तेयम्वके करतटमपूपा मण्डकाः स्ताः । षाङाश्चा गोढकाशैव लेह चृणं तु चीवरम्‌ ॥ १५० ॥ स्पृश्स्त्वनामिका ग्रेण कचिदाोकयन्नपि! असुमन्त्रणीयं वै सदेवमतुमन्तयेत्‌ ॥ १५१ ॥ क्षालनं दर्ङूर्वैन सर्मैत्र स्रोतसां परशोः | तृष्णामच्छक्रमण स्यद्रुपाय पाणेदारणा ॥ १५२॥ सप्र तावन्पृषेन्याने तथा स्तनचतुष्टयम्‌ । नाभिश्रोणीरपानं च गोः स्रोतांसि चतुदश ॥ १५३ ॥ श्रो मांसावदानायं करलं सिषा । वपामादाय जुहुयात्तत्र मन्तरं समापयेत्‌ १५४॥ हजिह्वाकरोडसक्थानि यत्तद्को गुदस्तनाः । श्रोणिन्ध(न्ध)दा पार्थं प्व- मानि परचक्षते ॥ १५५ ॥ एकादङानापङ्गानामवदनाते संख्यया । पाश्वं

टकंपत्को (स्यद्रकसक्थ्नो)श् द्वितवादाहुधतुदेश ॥ १५६ ॥ चरिता श्रतिः कायौ तस्पादप्यनुकस्पतः । अनौ हया्चेन दोपः स्याच्छागपक्षे चराव पि ॥१५७॥ अवदानानि

यावन्त [क वरन्परस्तर्‌ पशा; । तावतः पायस्तागपण्डान्पशवभावऽपिं कारयत्‌ ।॥१५८॥

ओदनग्यञ्जनार्थं तु प्वमावेऽपि पायसम्‌ सद्रवं धपयेत्तददन्वष्कयेऽपि कमभि,,२५९॥ प्राधान्यं पिण्डदानस्य केविदाहमेनीपिणः । गयादौ पिण्डमात्रं त्‌ दीयमाननिदश

नात्‌ | १६० || भाजनस्य प्रधानत्वं बदन्त्यन्यं महषयः । ब्राह्मणानां पराक्षाया महायत्गे प्रदशनात्‌ ।॥ १६१ ।॥ आमश्राद्धविधानस्य विना पिण्डे क्रियविधिः। तदाटभ्याप्यनध्यायविधानश्रैवणादपि ॥ १६२ ॥ दिद्रमतय्ुपादाय ममाप्येतद्धदि स्थतम्‌ । पधान्बुमयोयस्मात्तस्पादे१ सष्टुचयः ॥ १६२ ॥ प्राचीनावीतिना कायं पिच्यपु भक्षणं परशोः । दष्िणोद्रसनान्तं च चरोनिवेपणा।दकय्‌ ॥ १६४ ॥ सन्नपन्ववदानानां प्रथानार्थो न हीतरः | पथानहवनं चेव शेषं परृतिषद्धमेत्‌॥ १६५ द्रोपन्ुननतमाख्यात शादाशरवेष्टकाः स्मृताः । कषटिनं यजुड({परोक्त द्रखातादकां मरः ॥ १६६ ॥ द्रारगवाक्षः सदमे; कदेयामेस्यन्तकाोणवा । वेधेश्वानष्ं वासम पोर वेषरन्मनाकरान्तमाग्रव() ।: १६७ ॥ वरेगमादिति वरीीञ्डेषधेति यवांस्तथा) | असावित्यत्र नाभोक्त्या जुहूयात्सिपहोपयत्‌ ॥ १६८ ॥ साक्षतं समनायुक्तयुरदके दधिसयुतम्‌ । अध्य दधियधुभ्यां च पथुष्काऽमिधीयते ॥ १६९ | कांस्येनेबाह णीयस्य निनयेदध्यमञ्चलछ। । कस्यापिधानं कांस्यस्थं मधुपकं समपयेत्‌ # ॥१७०॥ इति [ मोमिधरक्ते | श्रीकम्रदीपे ततीयः प्रपाठकः ॥ ६ ॥

भये सतिन कोम शोनक शि वदभ नध रीका

% अच्र म्नन्यतमश्चिचेदनं नासि तस्मादयं भ्रन्थः समाप्तो न वेत्यत्र सदेः । ॥ ४ (. काक 4 १क्‌.य.तुर्यंप्र।२क्‌ ग. "खद्कयः | ३क.ग. ताथक्षे ! ४ क, ग. दयान सा|

ॐ तत्पदरह्मणे नमः | {५ ¢ दक्षस्परात॑ः ।

(तत्र प्रथमोऽध्यायः। ) ॐ सवैशास्ञायेतत््गः सथैवेदविदां रः । पारगः सवचां दतो नाम प्रना- पतिः ॥ १॥ % ब्रह्मचारी ए्सयश् वानपस्थो यतिस्तथा | एतेषां तु हितार्थाय धमेशल्ञमकरपयत्‌ ॥ २ ॥ जातमात्रः शिशुस्तावय्ावदष्ौ समा वयः । स हि गभ. समो थो जातिमाजरमदश्कः ॥ २ ॥ मक्ष्यामकष्ये तथा पेये वाच्यावाच्ये तथाऽ- मृते । असिन्व न दोषः स्यात्स यावज्नोपनीयते ॥ ४ ॥ उपनीत तु दोषोऽस्ति क्रियमागेषिगरितेः । अपरपतव्यवहायेऽपो बालः पोडशगार्पिकः ॥ ५॥ स्वी करोति यदा वेदं धत्ते वेदव्रतानि च । ब्रह्मचारी मवेत्ताबदूध्वं सते गर भवेत्‌ ॥ ६॥ विधो ब्रह्मचारौ स्यादाधो हुपकुषांणकः । हितीयो नेष्टिकचैव तस्ममेव व्रते स्थितः | ७ ॥ तरयाणामावुरोम्येन मातिलोम्येन वा पुनः। + प्रतिलोमं व्रतं यस्य स मषेलापटृत्तमः ॥ ८ ॥ यो गृहाश्रममास्याय ब्रह्मचारी मवेुन; । न यतिनं वनस्थ स सवोशरमयनितः ॥ ९॥ अनाभ्रषी न तिष्व क्षणमेकमपि दिनः । आश्रमेण विना तिष्टमायधित्तीयते हि सः ॥ १०॥ जपे होमे तथा दनि खध्याये च रतः सदा । नासं फल्मवामरोति कुवोणोऽप्याश्रमाच्युतः ॥ ११ ॥ मेखटा- जिनदण्ेथ ब्रह्मचारीति क्ष्यते । गृह्य यश्ििदयैनलोमेषेनभ्रमी ॥ १२॥ बिदण्डेन यतिवेषं रक्षणानि पृथकपृथक्‌ । यस्येतहक्षणं नासि परायधित्ती न चाऽऽ भ्रमी ॥ १३॥ उक्तं कमे क्रमेणैव यः काठ षिभिः स्मृतः । एिनानां तु हिताथीय दक्षस्तु स्वयमत्रवात्‌ = ॥ १४॥ इति दक्षे धर्मदा प्रथमोऽध्यायः ॥ ! ॥

कातो 9

एव चे । आत्मा चाऽऽमनि तिष्ठेत चाऽप ब्रहमण्यवस्थितः " इति । + इतः प्रमति भवेुनरियन्त- ्रन्थो न विद्यते च. छ. ज. पुस्तकेषु । = अत्र प्रथमाध्यायसमापिः ख. ग. पुप्तकातिरिक्तपुस्तकेषु नाति । एवमत्रे्यध्यायसमाप्तिः ख. ग. व्यतिरिकतपुष्तकेषु नास्तीति वोध्यम्‌ ।

१ स, ग, ण्यो व्यक्तिमाध्रप्रदरितः। भ ध. ण्यो व्यक्ति । २ ग. तै । तस्मिन्काल न दोषोऽस्ति सथा।३ग. शीत स्पृतः शाके मनीषिभिः । दपछुवोणकस्लायो द्वितीयो नैष्िकः स्मृतः।यो।४्स, “यो दानवेदाथैने विलो । ग, “स्यो वयकञयेनखरेभ्ना वनित: । त्रि" । च शयोऽतिथिपृजाये* । ५ य,

५,

इक्तकमेकमो नोक्तो न कारो सुनिभेः। ९ च. छ. "व स्वकाः ।

[ अ०२छो०१-१९ | दक्षसपृतिः। ७३

( अथ द्वितीयोऽध्यायः । )

हि क (>

भ्ातरुत्थाय कतेव्यं॑यदृष्िनिन दिने दिने। तत्सथै संप्रवक्ष्यामि द्विनानागुपकार- कम्‌ ॥ १ ॥ उदयास्तमंय यावन्न विपः क्षणिको भवेत्‌| नित्यनैमितिकैयैक्तः काम्थ- थन्येरगहितेः # ॥ २ ॥ स्वकं कमे परित्यज्य यद््यतकुरते दिनः । अङ्गानादथ बा लोर्भात्स तेन पतितो भवेत्‌ ॥ ३ ॥ दिवसस्याऽऽमागे तु कृत्यं तस्योपदिर्यते । द्वितीये च तृतीये च तुरीये पश्चमे तथा॥ ४ ॥ ष्च सप्तमे चेव त्वष्मे च पृथक्‌- पृथक्‌ । विभागेषेषु यत्कमे तसमवक्षयाम्यशेषतः ॥ ५ ॥ उषःकाले तु संमते शौच कुया्थाथ॑वतु । ततः सानं प्रकुवीत दन्तधावनपूर्वकम्‌ ॥ ६ ॥ अत्यन्तमलिनः कायो नवच्छिद्रसमन्वितः | सुपरप्येष दिवा राजो भरातःसलानं षिश्लोधनप्र्‌ ॥ ७॥ हिन्त हि प्रसुप्तस्य चेन्द्रियाणि प््रन्ति च । अज्ञान समतौ गच्छन्त्युततमान्य- धमेः सह + ॥ ८ ॥ मात; स्नानं भरंसनित ई्ादएकरं हि तद्‌ । समति शुद्धात्मा प्रातःायी जपादिकम्‌ ॥ ९ ॥ उषस्युषसि यत्न सेध्यायामुदिते रब । भाजाप- तयेन तततुसयं सवेपापापनोदनम्‌ > ॥ १० ॥ ठा ढाखेदसमाकीणंः श्रयनादुत्थितो हिनः । सासवा समारमेन्नित्यं जपहोमं विरेषतः ॥ ११ ॥ प्रातरुत्थाय यो नित्यं सेध्याल्लायी भबेदृष्ठिन; । सप्रजन्मकृतं पापं तिभिवेरेव्येऽपोहति ॥ १२॥ गुणा दश्‌ सानपरस्य साधो रूपं च तेजश्च षं च ्ोचप्‌ । आगयुप्यमारोग्यमरोटपलं दुःस्व्रधातथं तपश्च मेधाः ॥ १३ ॥ मनःपरसाद्नननं रूपसोभाग्यवधनम्‌ । दुःख- ोकापहं सानं मानदं ज्ञानदं तथा ॥ १४॥ अङ्गे भस्मना सानमवगाह्च च वारणम्‌ । आपो हि षेति च ब्राह्मं वायव्यं गोरनः स्मृतम्‌ ॥ १५॥ यत्त सातपवपै तु तरखान दिव्यमुस्यते । पश्च सनानि पुण्यानि मनुः स्वार्यभवोऽत्र. वीत्‌ ॥ १६ ॥ आपस्ानं तरतसञानं मन्त्र्ञानं तथेव च | आपसनानं गृहस्थस्य व्रत मन्त्रे तपस्विनाम्‌ ॥ १७ ॥ कनिष्टदेरिन्यङ्कषटमूलान्यग्रं करस्य च । प्रजापतिपितु. ब्रह्मदेवतीथान्यनुक्रमात्‌ ॥ १८ ॥ दानं परतिग्रहे होमो भोजनं बरटिकं तया । सङ्क त॒ सदा काथेमापतेत्तदधोऽम्यथा ॥१९॥ स्लनादनन्तरं तावदुपस्परैन च्यते ।

*% इतः प्रमेतद्धं वियते ख. पुस्तके--“ संध्यायं वैशवदेवान्तं स्वकं कमं समाचरेत्‌ ” इति । † इत आरभ्य उपस्पररेदियन्तं म्रन्थन्यलासः ख. ग. पुस्तकयोः । >‹ इतः परं द्विः प्रमृज्यात्ततो युखपरियन्तं परन्थन्ययासः, च, छ. पुस्तकयोः ।

१ ख. स्तमितं यव 1२. च. छ. "मनया । ३च.छ. °भाच्यक्तेन। ४ख. ग. “च॑कृत्ा थ॒थ्‌(* । ५ सख. ध. सत्येव दि" । ६ ख. ग. घछवन्ति । ७ ग. तां यान्ति उत्तः । ८ च. छ, दृषटिप्रीतिकः | ९ ख. ग, पत्तातमा { १० क. “ध जप" } ११ क. ड, मनद |

१०

७४ दषस्पतिः । [ अ०रो०२०-३८ |

अनेनैव विधानेन हयाचान्तः शुचितामियात्‌ ॥ २० ॥ उदक एवोदकस्थश्रतस्थल- स्थश्च स्थरे श्चचिः । पादौ स्थाप्योभयत्रैव आचम्योभयतः शुचिः ॥ २१॥ परक्षारय पादौ पाणी च भे; पिबेदम्बु वीक्षितम्‌ । संहताङ्ग्टमूलेन द्विः भमृल्यात्ततो मुखम्‌॥२२॥ संहत्य तिसृभिः पूथैमास्यमेवमुपस्पृशेत्‌। अङ्क्ठन भदेशिन्या प्राणे पर्ोदनन्तरम्‌॥२३॥ अङ्गुष्ठानामिकाभ्यां च चक्षुःश्रोत्रे पुनः पुनः । नाभि कनिष्ठाङ्ष्ठाभ्यां हृदयं तु तछेन वै ॥ २४ ॥ सवीभिस्तु रिरः पथाद्वाहू चाग्रेण संस्पृशेत्‌ । संध्यकले च सपाप मध्याह्वे च ततः एन; ॥ २५॥ यो न संध्यामुपासीत ब्राह्मणो हि विशे ष्तः | स जीवन्नेव द्रस्तु एतः श्वा चैव जायते ॥ २६ ॥ संध्याहीनोऽडुविनित्य- मनैः सथैकमंसु । यदन्यत्ुरते कमै न तस्य फटमाग्भवेत्‌ ॥ २७ ॥ संध्याकमा- साने तु स्वयं होमो विधीयते | स्वयं होमे फं यस्स्यान्न तदन्येन नायते ॥ २८ ॥ नत्वत्र गुरध्राता भागिनेयोऽथ विट्पतिः । एभिरेव हतं यत्त तद्ुतं स्वयमेव तु ॥ २९ ॥ देवकार्य ततं; कृत्वा युरुमङ्करवीक्षणम्‌ । देवकाय॑स्य सस्य पूवो हि विधीयते ॥ ३० ॥ देवकार्याणि पूवां मदुप्याणां च मध्यमे । पितृणामपराहे तु कुयदितानि यत्नतः ॥ ३१ ॥ पौवोहिक तु यमे यदि ततसायमाचरेत्‌ | न तत्फटमवासरोति वन्ध्या्ीमथुनं यथा #॥ ३२ ॥ द्वितीये च तथा भागे वेदाभ्य।सो विधीयते । वेदाभ्यासो हि वरिभाणां विरिष्टं तप उच्यते = ॥ ३३॥ वेदस्वीकरणं पूवे विचारोऽभ्यसनं नुः । दानं चेव शिष्येभ्यो वेदाभ्यासो हि पर्वधा ॥ ३४ ॥ समितपृष्पङकशादीनां स कारः परिकौतितः । । तृतीये च तथा भागे पोप्यवगौन्नसाधनम््‌ ॥ ३५ ॥ माता पिता युरमोया प्रन दीनः समभित । अभ्यागतोऽतिधिश्भिः पोष्यवमं उदाहतः ॥ ३६ ॥ ज्नातिरबन्धुजेनः स्षीणस्तथाऽ- नाथः समारभेत; । अन्योऽपि धनयुक्तस्य पोष्यवगं उदाहतः ॥ ३७ ॥ सावेभोति-

कमनं कतैव्यं गृहमेधिना । ज्ञानविद्धयः पदातन्यमन्यथा नरं त्रनेत्‌ ॥ ३८ ॥

2

नः इतः परमेतद््थं ख ग, पुस्तकयोः-“ दिवसस्याऽ्स्यभागे त॒ सर्वमेतद्विधायते 1 इति । = इत उर्तरमेतदथमधिकं ख. श. पु्तकयोः-- बकषयहः ९ विहेयः पडङ्गसहितस्तु सः ५ इति ।

(~ क

१६. ड. न व्याचा। २ छ. संदिताभिन्निभेः ३ ख. श्वादुपसपशत्‌ । ज! ४ च. छ. श्रोत्रं पुनः पुः ।५ ख. गु, शव्या च प्रभातं च म । च. छ, ध्या्नानं प्रभाते च म०।६ ग. 'लमरुते । स" । ७३.४७. ज. "तः पश्चक्कुयौन्मद्ग° । ८ च. छ. ज. दृद्यते । ९ ख. ग. परमं । १० ख. श्पः। दान । ११ ग. ततो दनदक्तिः। १२स. नां ्वितीये (यः) समुदाहृतः । १३ ख, ग, 'गाथंसताः । १४४, छ दुनस्तथा सुषः । १५१, 'धौस्धुः पौ" ।

( अ०रछो०३९-९७ ] दकषसतिः। छष्‌ `

$ भ ६4 £, 8 क, भरणं पोष्यवगंस्य परवत स्वगेसाधनम्‌ । नरकः पीडने चास्य तस्पाध्तनेन त्-

रेत्‌ ॥ ३९ ॥ नीवत्येकः स छोकेषु वहुमि्योऽुजीग्यते | जीवन्तोऽपि मृताशान्य पुरुषाः स्वोदरमराः ॥ ४० ॥ वर्हथ जीवते कथितटुम्बा्थे तथा पर; # । आत्मायं

यो न शक्रोति स्वोदरेणापि दुःखितः ॥ ४१ ॥ दीनानायविशिष्ेभ्यो दातम्यं मति- मिच्छता । अदत्तदाना जायन्ते परभाग्योपजौषैनः > ॥ ४२ ॥ चतुर्थेश्वस्तथा

मागे लनां मृदमाहरेत्‌ । तिरपृष्यडुशं दीश सञायाचचाकृतिमे जरे ॥ ४३ ॥ +मृत्तिकाः सप्र न ग्राह्मा वल्मीकान्पूषकस्थटात्‌ । अन्तनेटा्च मागोन्ताृक्षगृटा त्ुराटयात्‌ ॥ ४४ ॥ परसराचाषशिष्टा च भेयकामेः सदा बुषैः । शुचिदेशात्

संग्राह्या मृत्तिका सानहतवे ॥ ४५ ॥ अशक्रानते रथक्रान्ते विष्णुक्रान्ते वसंधरे । गृ्तिके हर मे पापं यन्मया पूवेसंचितप्‌ ॥ ४६ ॥ उद्ताऽसि वराहेण कृष्णेन शत-

बाहुना । गृत्तिकि प्रातगृह्णाम प्रजया च धनन च !। ४७ | नित्य नंमात्तक काम्य

नवव ज्लानद्युस्यत । तषा मध्य तु यानेत्य तद्पुनामव्रत त्रघा॥ ४८ ॥ परख पकेषण पव मन्वजं जट स्पृतम्‌ । सथ्ययारमयाः स्तात स्तानदकाः प्रकातिता;

| ४९ ॥ माजन जटमध्यं तु प्राणायापां यतस्ततः । उपस्थान ततः पश्चात्छाव तराजपं उच्यते | ५० | सवेता दृवता यस्या पखमप्निसदाहूतः; । विश्वामेत्र ऋषि

श्छन्द्‌ा मायत्रा सा वाशेष्यतं ॥ ५१॥ = अद्भमरकदन प्रप्र कृष्णपक्ष चतुदश । यद्रुनाया विशषण वयतां चयतान्चनः ॥ ५२९ ॥ यमाय धमराजाय मृत्यव चान्तः

काय च| पुवस्वताय कालाय सवेभूतक्षयाय च ॥ ५३ ॥ अदुम्बराय दध्नाय

४५ क

नलाय परमन । एकादराय चत्राय चत्नगुप्राय व पृनः॥ ५४ ॥ एककस्य तला्पनश्रान्दब्माच्रानष् वाऽञ्जदख्न्‌ । यव्जलविकरृत पपि तसक्षणादव नश््यात्

॥ ५५ ॥ पश्चमे च तथा मागे सेविभागो यथाहैतः । देवपितुमनुष्याणां कीटानां चोपदिश्यते ॥ ५६ ॥ देवेधेव मनुष्यैश्च तिर्यम्मिथोपजीये( भ्य )ते । गृहस्थः

रत्यहं यस्मात्तसाच्ेष्टो गृहाश्रमी ॥ ५७ ॥ त्रयाणापाश्रमाणां च गृहस्थो # एतदुत्तर-“ गुणधमंपरिभ्रषटो जीवन्नपि न बीवति " इति च. छ. ल, पुस्तकेषु । > एतद्नन्तर- मेतद्रवनम्‌--“ यददापि विरिष्भ्यो यज्जुहोषि दिने दिने । ततु वित्तमहं मन्ये गेषं कस्यापि रक्षप्ि 1 " ति ख. ग. पुस्तकयोः । + इत आरभ्य धनेन चेत्यन्तप्रन्थो न विदयते ख. य. पुस्तकयोः । = इतःप्रभृति तत््षणाद्‌व नद्यतीदयन्तम्रन्थः ख. ग. पुस्तकयानास्ि । १ च. छ. “ने यस्मात्तस्मायत्नेन तं भर । २ ग. छ. १त्‌ । स जीवति य एवैको वहुभिश्वोपजीन्यः । ३ ग. °न्तो ृतकाश्वान्ये य आत्म॑भरयो नराः। ४ च. छ. ज. वर्थ नीवितं यस्य कुटु । ५. छ. न, पुनः ६ घ. ड. शक्तो हि स्वो" ७ स. ग. “शादीनि स्नानं चाकृ° 1८ च. छ. ्रिमेज॑लेः । मृ" ।९ ख. ग. सैध्याक्ञानसुभाभ्यां च ज्ञानमेदाः प्रः । १० ग. "विन्या ज\ ११ खल. छ. ्रिन्चिपत्छितः । य श्क्षा स्थितः । १२ क. इ, च, 'तहिताय । १२३. च, ठे । १९ क, "छष्श्रमो गृही । त्र" |

७६ दक्षस्मृतिः [ अ°रेछो०९८-७६ ]

निरुच्यते । सीदमानेन तेनेव सीदन्तीहेतरे त्रयः ॥ ५८ ॥ महं भाणो मवेरस्न्यस्तस्माच्छाखाश्र पवा; । मृेनेकेन नष्टेन सवमेव विनदति ॥ ५९ ॥ तस्मार्सवेप्रयतनेन रक्षणीय) गृहाश्रमी । राज्गा चान्येसिमिः पूस्यो मान नीयथ सदा ॥ ६० ॥ गृहस्थोऽपि क्रियायुक्तो न गृहेण गुरी भवेत्‌ । त्येष पुत्रदार स्वकमेपरिवनितः॥ ६१॥ अन्ञात्वा चाप्यहुत्वा चा॑प्यदचखा ये तु युज्ञते । देवादीनामृणी मूर्वां नरकं ते व्रनन्त्यधः ॥ ६२ ॥ अल्लात्वा रमं भङ्क जापी पूयशोणितम्‌ । अहुत्वा च दृं युङ्क्ते हयदत्वाऽमेध्यमेवच ॥ ६३ ॥ था तप्नोद्कं सताने था जाप्यमवेदिकम्‌ । हथा रतमपुत्रस्य हथा म॒क्तमसाक्षिकम्‌ ॥ ६४ ॥ एको हि भक्षयत्यन्नमपरोऽनेन भ्यते । न मुज्यते स एवैको योऽजं मुदन्ते साक्षि कम्‌ ॥ ६५॥ विमाीरीटसंप्ः ्मायुक्तो दयाटुकः । # स्वकमेणि सदा युक्तो गृहस्थः स्वगभाग्भवेतु ॥ ६६ ॥ दया टला क्षमा श्रद्धा अज्ञा त्यागः दृतङ्गता । एते यस्य गुणाः सनिति गृहस्था धुख्य उच्यते ॥ ६७ ॥ संविभागं ततः कृतवा गृहस्थः देषयुग्भवेत्‌ । भुक्खाऽय रुखमास्थाय तदन पारणामयत्‌ ॥ ६8८ ॥ इतै हासपुराणयेः ष्सप्मको नयेत्‌ । अष्टमे रोकयात्रां तु बिः संध्यां ततः पुनः ॥ ६९ ॥ दाम भाजनकाटं तु यदन्यद्रकृत्यकम्‌ । कृतवा चव ततः पथार्स्वाध्याय

किंचिदाचरेत्‌ ॥ ७० प्रदोष॑पथिमो यामी षेदाभ्यासेन तां नयेत्‌ । याम्यं शयानो हि ब्रह्मभूयाय कर्पते ५ ॥ ७१ ॥ असिनेव प्रयुञ्ञान्नो स्मिन्नेव प्रलीयते । तस्मा-

श, ® ®

त्सवेभयतनेन स्वाध्यायं सवदाऽभ्यसेत्‌ ॥ ७२ ॥ नेमित्तिकानि कम्याने निष- तन्ति यथा यथा । तथा तथाहि कायोणि न कंतु विम्बयेत्‌ ॥ ७३॥

* एतदेस्यानेऽयं पठः ख. ग, पुप्तकयोः--“ देवतातिधभक्तश् गृहस्थः स तु धार्मिकः " इति । > इतः परं न काठं तु विटम्बयेदिप्यन्तं म्रन्थव्य्ासः स. ग, पुस्तकयोः । 11 १ क. ड, च. मृलग्रा । स. मूलनराणे म" । २ ख. ^त्छन्धः स्कन्धच्छा' । घ. नछन्धं तस्मा । ३ ग, गृहाश्रमी । न चेव । ४ ग. वाजप्त्राऽदत्वा च मानवः! दे" । ५ ख. श्वा दिश मवेन्नरः। एको हि भुङ्ते ह्यत । ६ ख. यो भुङ्क्ते तु स मांसकम्‌ । विभागशीरता य॒स्य क्षः । ७ घ गयुक्तः स" । ८ क. शीलः सं" । ग. “शीलो यो नित्यं क्ष'। ९ ख. षष्ठंवा सप्तमं न०।१० ख.घ. रध्या तत

११ ख, हामभाजनृत्य चे य. ग. होमो भोजनक चेवं य° । १२ ख, °यै च समभ्य। १३ स. कर्माणि १४ ख, ग, कार्तु विधीयते ।

[ अ०२-रशो०५४-१।१६] दप्तसतिः ७७

(भवत मध्यमो यामो हुतशेषं हविश्च यत्‌ | सुञ्ञानथ शयानश्च ब्राह्मणो नावक्ी* द्ति॥ ७४ ॥)

इति दक्षे ध्रा द्वितीयोऽध्यायः ॥ २ ॥

( अथ त्रतीयोऽष्यायः 1 }

+ दवपितुमनुष्याणां दीनानां च तपसिनाम्‌ । गुर्मातपितिणां च॑ स विभागी विकमेदरत्‌ ॥ १ ॥ सुधा नव गृहस्थस्य मध्यमानि नवैव च । नव कमीणि तस्यैव विकमाणि तथा नव ॥ २ ॥ भच्छन्नानि नवान्यानि परकाश्चा(यानि तथा नव । सकलाने नवान्यान निष्फलानि नवैव तु ॥ २ ॥ अदेयानि नवान्यानि वस्तुना तानि सवेद्‌ा | नवका नव निदि गृहस्थोनतिकारकाः ॥४॥ सुधावस्तूनि वक्ष्यामि रिष्टे च श्रहमागते । मनशशषुुखं वाचं सौम्यं दयाचतुष्टयम्‌ ॥ ५॥ अभ्युत्थान मिहाऽऽगच्छं पूवोरापः प्रियानितः । ईपासनमनुत्रन्या का्याण्ेतामि यत्नतः ॥ 8 ॥ इषदवययाने चान्यानि भूमिरापस्तृणानि च । पादश्नाचं तथाऽभ्यङ्खं आसनं शयनं तथा ॥ ७ ॥ क्गिचिद्राज्नो यथाशक्ति नास्यानश्वनहे षसेत्‌ । गृललं चाथिने देयमतान्यपि सतां गृहे ॥ ८ ॥ सध्या सानं जपो हामः स्वाध्यायो देवताचेनम्‌ । वैषदेवस्तथाऽऽतिभ्युद्तं चापि शक्तितः = ॥ ९॥ नव कमोणि काणि पूरवो क्तानि मनीभभेः | एृस्वेवं नव कमणि सवकमा भवेन्नरः ॥ १० ॥ अनतं पार दाय च तर्थाऽमक्ष्यस्य मक्षणम्‌ । अगम्यागमानापेयं हिसा स्तेयं तथेव च ॥ ११॥ अश्रौतथमाचरणं मेव ध्मबदिष्कृतम्‌ । नवैतातत विकमीणि सततं तानि वजेयेतु > ॥ १२ ॥ पेशुन्यमनतं माया कापः क्रोपस्तथाऽपियम्‌ । दोषो दम्भः परद्रोहे विक मौणीति वभेयेत्‌ ॥ १२॥

> धनुधिहनान्तगेतं ख. ग. पुस्तकयोरेव + अयं शटोकोऽत्र नासि ख. ग. पुस्तकयोः । = तः सार्धं वचनमधिके ख. ग. पुस्तकयोः-“पितृदेवमरुष्याणां दीनानाथतपस्विनाम्‌ । मातापित्गुरूणां च संविभागो यथाहैतः । एतानि नव कमणि विकमोणि तथा पुनः " इति । इतः प्रमृति विकमे चेखन्तं न वियते ख. ग. पुस्तकयोः ।

१६.च रविः । २ख. शस्य दषदनानि वै नवे । नवे के । ग. शस्य सद्रयानि । घ. शस्य सन्य- यानि । ३ च. वाचा ४ ख. द्वा चतु*।५ ख. ग. "चछ प्च्छाल" । ६ च. उच्रासः । ७ ख. ण. षहा नानि । ८ ग. °ह्गमाश्रयः र" ) ९ ख. 'चिदृयायथा' । ग. “चिचान्नं य । १० ल. ण. सद्‌ । ११ च, '्मने स्तेयं हिसा चैव तु वैश्युनम्‌ । अ" । १२ ख. ग, '्तकमाचः । १३ ग. ण मित्रध । १४. भोत्रघ । १५ क. “नि च कः ।

७८ दक्षस्मतिः [ अ०रन्ो०१४-३६

गीतनत्ये कृषि; सेवा बाणिज्यं छवणक्रिया । यृतकमोयुधान्यात्पप्रशसा च विक्मे च

॥ १४ ॥ आयुर्वित्तं गृहच्छिद्रं मन्त मेथुनमोषधम्‌। पापकमोपमानश धर्मा गोप्यानि यत्नतः ॥ १५ ॥ #+अगोप्यमृणश्चद्धि्च दायादो धनविक्रयः | कन्यादानं दरषोत्सगो

रहः पपं जुगम्ितम्‌ ॥ १६ ॥ मातापित्ोगुरो मिरे विनीते चोपकारिणि । दाना

नि 0 9

नाथावेरिष्टेषु दत्त च सफल मवेत्‌ ॥ १७॥ धते वन्दन पहं च कुच्‌ कतव ठे | चाटचारणचोरेषु दत्तं भवति निष्फलम्‌ ॥ १८ | सामान्यं याचितं न्यास आरधिदीराः सुहृदनभ्‌ । भयादितं च निक्षेपः सेवं चान्वये सति ॥ १९ ॥ आप्‌ सपि न देयानि नव वस्तनि सवेदा । यौ ददाति स भँहात्मा प्रायश्चित्तीयते नरः

८ (६,

॥२०॥ नवनवक्पेत्तारपनुष्टानपर्‌ नरम्‌ । इद्‌ छार परत्रापश्चीश्च त जव यज्वा १॥

यथेवाऽऽत्मा परस्तद्रद्रषव्यः स॒खभिच्छता । सुखदुःखानि तुद्यानि यथाऽऽत्माने तथा परे ॥ २२॥ प॒खं वा यदि वा दुःखं यक्िचित्करियते परे । तत्छरृतं तु पूनः पा

त्सवमात्मानि तद्धपेत्‌ ॥ २२॥ न शेन विना द्रव्यं द्रव्यह्ीने इतः क्रिया | क्रियाहीने न धमः स्याद्धमहीने इतः सखम्‌ ॥ २४॥ सुखं च वाज्छते सवर्त धमैसगुद्धवम्‌ । तस्माद्धमः सदा कायैः सवर्णेन यत्नतः; ॥ २५ ॥ न्यायागतेन द्रव्येण कतेव्यं पारलोक्षिकम्‌ । दानं च विधिना देयं कारे पात्रे गुणान्विते ॥२६॥ समषनिगुणसाहसरमानन्त्यं च यथाक्रमम्‌ । दाने फटविरेषः स्याद्यं तद्देव षि , ॥ २७ ॥ सपमव्राह्मण दान द्गृण ब्राह्मणत्वं | सदृस्युणपमाचा्य त्वनन्त वदपार

(का क

, ॥२८।) दिपिषनि तथाऽपत्रे यो ददाति प्रतिग्रहम्‌ । न केषर हि तदान शेषमप्यस्य नश्यति॥ २९॥ व्यसनप्रतिकार्थयं इुटुम्बायं च याचते । एषमन्विप्य दातन्यं सष

दानेष्वय विधिः ॥ ३० ॥ यथ्रादेषएतमर खाक यच्चास्य दायत मेर्वत्‌ | तत्तहुणवतें देय तदेवाक्षयमिच्छता ॥ ३१ ॥ मताप्तिविहन तु सस्कारद्राहनादमेः। यः

स्थापयति तस्येह पृण्यसंख्या न विद्यते ॥ ३२ ॥ न तच्छरेयोऽग्निहात्ेण नाशरिष्टेमेन लभ्यते । यच्छ्रेयः प्राप्यते पुंसां विभेण स्थापितेन वै ॥ ३३॥

इति दाक्षे धमशा तृतीयोऽध्यायः ॥ २ ॥

दमे मोक बोन वि

# एतद्धेष्थानेऽयं पाठः ख. ग. पुस्तक्योः-“' प्रायोग्यमरणडुद्धिश दानाध्ययनविक्रयाः " इति ।

¶ कृ. मन्त्रो मेथुनमदने पा । ग. मन्त्रमेुनमेषजम्‌ । तपोदानावमानौ च नव गो 1२ क. ड. . श्शद्धा च दा* 1 ३ ख. रहस्येतानि वजेयेत्‌ । मा" ४ ग. "पापमक्ुत्सनम्‌ । प्रकार्यानि नवेतानि गृहस्थाश्र- मिणस्तथा । माः ५ कृ. ड, "तं वास । ६ ख. ग. ष्दोराश्च तद्धनम्‌ । अन्वाहितं च । ७, मृखंसपु

प्रायथित्तेन युज्यते । नवन* । ८ ग. प्रे च श्रीः स्वगस्थं च न मु" । ९ ग उछति(न्ति)पवं हि तच | १० स. ग. गवर्णैः प्रय" ११ ग. श्यां तावदेव तु स" । १२९ ग. ° तद्विश्येच्छेष । १६ ग. °राय ङ" । १४ ग, मुव्यमन्यथा न फं भवेत्‌ । मा ।

बछेर नीर

[ अ०शछो° {१६ ] दक्ष्मृतिः | ७९

( अथ चतुर्थोऽध्यायः ¦ )

र गृहाश्रमातरं नासि यदि भायौ वश्चातुगा । तया षर्माथकामानां जिवगफलमश्चते ॥ १॥ ( > पराकाम्ये वतमाना तु केहान्न तु निवारिता । अवश्या सा भवेतपशा- यथा व्याधिरपि; ॥ २ ॥ अनुकूढा न वाग्दष्ठा दक्षा साध्वी रियवदा । आत्म. गुक्ना स्वामिमक्ता देवता सा न मादुषी ॥ ३ ॥ ) अनुदटकठंत्रस्य स्वगेस्तस्य न संशयः । परतिकूटकलवस्य नरको नात्र संशयः ॥ ४ ॥ स्वगेऽपि दुभ हेतदनु- रागः परस्परम्‌ । रक्तमेकं विरक्तं तु तस्माक्ष्तरं नु किम्‌ ॥ ५॥ गृहवासः सुखां हि पतीं च तत्सुखम्‌ । सा पतनी या विनीता स्याचचित्ङ्गा वशवतिनी | ६ ॥ दुःखान्विता कलिमेदारिखद्रं पीडा परस्परम्‌ । प्रतिकङूरखस्य द्विदारस्य विशेषतः ॥ ७ ॥ जलोकेव हि सवो सी भूषणाच्छादनाशनैः । सृद्ेताऽपकृता निप्यं पुरुषं पकषत ॥ ८ ॥ मोका रक्तमाद॑त्ते केवलं सा तपस्िनी । अङ्गना तु धनं वित्तं मांसं वीं वलं सुखम ॥ ९ ॥ साश्ड् वाटभावे तु योवनेऽमिष्खी भेत्‌ । तृणवन्मन्यते नारी दधभामे स्वकं पततम ॥ १० ॥ अनुबूटा हागुष्ा दक्षा साध्वी प्रजावती । एतावद्गुणतयुक्तां श्रीरेव क्ली न संशर्थः ॥ ११ ॥ प्रह मनसा नित्यं स्थानमानविचक्षणा । भतः प्रीतिकराया तु सा भाया लितरा जरा ॥ १२ ॥ निह मायो शिदुश्राता मित्रो दासः समाश्रिताः । यस्यैते तु विनीताः स्युस्तस्य लोकेऽपि गौरवम ॥ १२ ॥ परथमा धर्मपत्नी स्यादुद्ितीया रति- वर्धिनी । दृष्टमेव पं तत्र नादृुपभ्यते ॥ १४॥ धमेपत्नी समाख्याता निर्दोषा यदि सा भेत्‌ । दोषे सतिन दोषः स्यादन्या कायौ गुणान्विता ॥ १५॥ ( = अदुष्टापतितां भाया योषने यः परित्यजेत्‌ । प॒ जीवनान्ते स्वील च वन्ध्यं च समाप्नुयात्‌ ॥ १६ ॥ दद्धं व्याधितं चेव तारं याऽवमन्यते । शुनी गृधी च

* एतदधोल्राक्‌ “ पलीमरं गृह पुसां यदि च्छन्दानुवर्तिनी “ इति ख. ग, पुस्तकयोः । > धनु. धिदनन्तगतं ग. पुस्तक एव । = धलनुधिहनान्तगैतस्थानेऽयै भ्रन्थः-स. ग. पुस्तकातिरिक्तपुस्तकेषु “५ रूपौदायेतमायुक्ता विशाल्कुलसंमवा । सति भर्तरि या नारी उपोष्य वऋचारिणी । अधुध्यं हसते भवुः सा नारी नरकं व्रजेत्‌ " दृति ।

१ ग. “छत्रो यस्तस्य स्वगं दृहेव हि । प्र । २ ग. "त एको विरक्तोऽन्यस्तस्मा° । ३ ग, ९ गृहे ख । ४ ग. "खायन्या सदा खिन्ना चित्तमेदः प।५ ख. सुभृताऽपि इ । ६ ग, १ । सन्न । ७ ग, ने विसु" । ८ ग. ते पश्वा ९क.घ.च, क्तासाद्वीरेव। १०्ग. श्यः याहृषमः।११ग, रिष्यो १२ ख, "पपद्यते , ¶ "पजायते ।

८० दकषस्प्रतिः। [अ०४-९यछो° ! ७-२०१-१०}

मकरी जायते सः एनः पुनः ॥ १७॥ मृते मतैरि या नारी समारोहदुताशनम्‌ । सा भवेत्त शुभाचारा स्वगंरोके पीयते ॥ १८ ॥ व्यालग्राी यथा ग्यां बरा दुद्धरते षित्‌ । तथा सा परतिगदरत्य तनव सह मादते ॥ {९ ॥ चाण्डालप्रत्यवं पितपरवाजकतापसाः । पषा जातान्यपत्यानि चाण्डा; सह वासयेत्‌ ) ॥ २०॥

इति दाक्ष पर्मराक्े चतुथऽघ्यायः | ४ ॥

य (कय) विये [नमत्‌ नयत तोकं जिववतदियः जयं

( अथ पृत्चमोऽध्यायः । )

(# उक्तं रौचमशोचं चं काथ त्याञ्यं मनीषिभिः | विरेषार्थं तयो; किंविदरष्यामि हितकाम्यया ॥ १ ॥ शौचे यत्नः सदा कायैः श्ोचमृो द्विन; सृतः । शोचाचा- रविहीनस्य समस्ता निष्फाः क्रियाः ॥ २ ॥ शोच च द्विषिषं परक्तं बाह्यमाभ्य- स्तरं तथा । गृललाभ्यां स्मृत बाहं मावश्ु दविस्तथाऽऽन्तरम्‌ं ॥ २ ॥ आीचाद्धि वैरं बाह तस्मादाभ्यन्तरं वैरम्‌ । उभाभ्यां च ुचियेस्तु स एुचिरनँतरः शविः ॥४॥ * एका लिङ्क गुदे तिस्रो दश वामकरे तथा । उभयोः सप्त दात्या गृदस्िन्चसत पादयोः ॥ ५॥ गृहस्थे शोचमाख्यातं तिष्वन्येषु यथाक्रमम्‌ । द्वियुणं त्रिगुणं चेव चतुथं च चतुगुणम्‌ + ॥ ६ ॥ अधप्रशतेमान्रा तु प्रथमा मात्तका स्मृता । द्रताया च तृतीया च तद्धाधो परकीतिता ॥ ७॥ लिद्ऽप्यत्र समार्याता त्रिपर्व पूथते यर्था । एतच्छीच गृहस्थानां द्विगुणं ब्रह्मचारिणाम्‌ ॥ ८ ॥ त्रिगुणं तु वनस्थानां यतीनां च चतुगुणम्‌ । दातेव्यदरुदकं ताबन्प्रदभाषो यथा भवेद्‌ ¢ ॥ ९॥ मृदा जरेन शुद्धिः स्यान्न केशो न धनम्ययः । यस्य श्ञोचंऽपि रैथिस्यं चित्तं तस्य परीक्षितम्‌ ॥ १० ॥

* एतचिदनान्तेतम्रन्थः ख. ग, पुस्तकरातिरिक्ुस्तकेषु पव ( अ० ३ श्टो° २१ ) इलस्मादनन्तरं बिद्यते ! > ख. ग. पुस्तकातिरिक्तपुस्तवेष अयं शोकः “ एका लिङ्गे तिन्नः सव्ये उभयोभरदद्यं स्मृतम्‌ । पश्चापाने दक्षेकस्मिन्रभयोः सप्त श्त्तिकाः " इति वतेते । + एतदग्रेऽधिकं ख, ग, पुस्तकातिरिकतपुस्तकेषु

^“ एतेच्छोचं द्विजातीनामथं शरे विनिर्दिशेत्‌ । & एतदग्रेऽय @ोकोऽधिकः ख, ग. पुस्तकातिरिक्तपुस्तकेषु ^ मृत्तिकानां सदहषेण उदङुम्भद्यतेन च । न शुष्यन्ति दुरात्मानो येषां भावो न निमंलः ” इति ।

(+~ ~

१ क, च पुराविद्धि्मनी° । ध. च पुरा शोषं म २ क. श्ेष्या तथाऽऽ । च. छ. शुद्धिस्तथा पर । ३ च. भू । शौचं लत्पतरं बा । ४ क. शेवं तु ( चात्तु ) व्‌ ५६. परं।६ क.परम्‌। ७क्‌

ध, उभयेन शु" 1 ८ क.ध. ध्या दाः । ९ क. ध, द्रन्येण। १० क.ध. श्वो नेव चभ्य्‌ः। ११क ध, वृतत्‌ ।

| अ०९-६-छो०! !-{३।१-१९ ] दक्षस्पति; | ८१

अन्यदव्‌ दवा त्रच रात्रावन्या्रषायते। अन्यदापत्स वविप्राणमन्यदव हना

पाद्‌ ॥ ११ ॥ देवाद्तस्य शोचस्य रात्रावधं विधीयत्‌ । तदधेमातुरस्याऽऽहुस्त्व रायमधमध्वान ॥ १२ ॥ न्यूनाधिकं त कतव्य श्चाच शद्धमभीप्ता | प्रायथित्तेन

धुस्यत विहतातिक्रमे कृते ॥ १३ ॥ ) इति दक्षे मदाच पञ्चमोऽध्यायः | ९ ॥

क्यो ठं (वाने किक) करवत कवन नन रोमन

( अथ षष्ठोऽ््यायः |)

सूतकं तु प्रव्ष्यामि जन्मगरत्युनिपित्तकम । यावल्ीवं तृतीय तु यथावदतुपुषेशः।१।॥ सद्यः शच तथकाटृख्पहशतुरदस्तथा | षद्दश्द्रादश्नाहाश् पक्षा मासस्तथव च ।॥२॥ मरणान्तं तथा चान्यदश पक्षास्त्‌ स॒तके | उपन्यासक्रमणेव तन्म निगदतः गृणु।।३॥ ग्रन्थाय यो विजानाति वेदमङ्खेः समन्वितम्‌ । सकलं सरहस्य च क्रियावांधेन्न सूतकम्‌ ॥ ५ ॥ रजात्वग्दीक्षताना च बाट देशान्तरे तथा | व्रातेन सत्रिणां चवं सद्र; शंच धायते ॥ ५॥ (काहच्छरध्यतं विप्रं याऽग्रैवेदसमान्वतः | त्यय त्कवलपेदस्तु पद्रहयनो दर्भिदिनेः ॥ ६ ॥ शुष्येद्धिमो दशाहेन द्रादशाहेन भमिपः वश्यः पश्चदशाहन शूद्रा मासन शुध्यातं ॥ ७ । अस्ञातरा चप्यहुत्वा च दत्वा य॑ तु शेञ्जते । एव वधानां सवषा यावन्लवि तु सूतकम्‌ ॥ ८ ॥ ग्याधतस्य कद्यस्य कणग्रस्तस्य सवदा | क्रियाहानस्य मखस्य क्वाजतस्य पश्चेषतः ॥ ९ ॥ व्यसना सक्ताचत्तस्य प्राधान्य नत्यशः । श्रद्धात्यागविहयनस्य भस्मान्त सूतक भवत्‌ १९॥ सूतक न कदापरित्स्याद्यावञ्जवि तु सृतक्रप्‌ | एव गुणाप्रेशेषण सूतक सयदा हतम्‌ > ॥ ११ ॥ वणानामानुखोम्यन स्वाणामेकाो यदा पतिः । दश्राहषट्ञ्यहकाई प्रसवं सूतक मवेत्‌ ॥ १२॥ यन्न प्रवतमानं तु जायते म्रयतेऽपं वा | पूर्वसकास्प

थानां न दांषस्तत्र विद्यत ॥ १२॥ यङ्गकाटे विवाहं च दवयामे तथव च।

हूयमाने तथा चाप्र नाज्ञोच नैव सूतकम्‌ ॥ १४॥ स्वस्यकारे तथा सवे सूतवे प्रेकीपितम्‌ । आर्पदृग्रस्तस्य सवस्य सूृतकेऽपि न सूतक१्‌ ॥ १५॥ दति दक्षे पमशाखे षष्ठोऽध्यायः ॥ ६ ॥

नमनणन

[व पककयन 0०००।०1।01 पि किन

म स्तः प्रमधिकवचनन्युपलम्यन्ते ल. य. पुस्तश्यौ --“ सूतके मूतफे चैव तथा च गतसुतकर । एतत्तहतशौचानां शरतथोचेन श्यति । दानं प्रतिग्रहो होमः स्वाध्यायश्च निवतते | दशाहात्त परं शचं विप्रोऽदैति च धमेवित्‌ । दानं च विधिना देयमञ्भात्तारकं हि तत्‌ । एतकान्ते गतो यस्तु सूतकान्ते च सूतकम्‌ । एततसंदतश चानां पवौ चेन इष्यति । उभयत्र दशाहानि दुरुत्याजं न भुज्यते । चतुधऽहनि करतैव्यमस्थिसंचयनं द्विजः । ततः सचथनादूष्वेमङ्गप्परं विधीयते ५ इति ।

१ क. ध. च. "दि । यदिवा विदितं शौच तदं तु निशि स्पृतम्‌ । तदधमातुरे ्रोक्तमतुरस्याधम- ध्वनि ! २क.घ.च. श्व्यं निदं छ्यु ¦ ३ घ. श्ेणच।४ ग, प्तयुसमुद्धवम्‌ \५ग. “था दशो द्वाद" रादथ । ६ क. ग. घ. षडडद्" । ७ स. ग. भ्थाथंतो वि" । च. छ. 'न्याधान्यो वि" । ८ ख, ग, (तकी | र०। ९ ख. ग, "टे विदं सवेमगोचं प१"। १० ख. ग. "पद्वतस्य स" ।

9}

८२ दकषस्ृतिः | | अ० ७ श्छो° !-१७ |

( अथ सप्तमोऽध्यायः । )

अतः परं अरवष्यामि योगस्य विधिमृत्तमम्‌ । छोको वीतो येस्तु येरात्मा च वरीः छतः ॥ १ ॥ उद्धियाथौस्तपस्तषां योगं वक्याम्यशेषतः (?॥ २ ॥ प्राणायामस्तथा ध्यानं प्रत्याहारे ऽथ पारणा । तकंैव समाधिश्च षडङ्खो यांग उच्यते ॥ ३॥ नारण्य- सेवनावोगो नानेकग्न्विन्तनात्‌। व्रयेस्तपोभिवां न योगः कस्यचिदधत्‌ ॥४। नच द्रासनाद्योगो न नासग्रनिरीप्णात्‌ । न च शाज्ञातिरिकतेन शोचेन भव- ति कचित्‌ ॥ ५॥ न मौनमन्त्रकुहकैरनेकैः सुकृतेस्तर्था । छोकयात्रंभियुक्तस्य न योगः कस्यचिद्धयेत्‌ ॥ ६ ॥ अभियोगात्तथाऽभ्यासात्तस्पिशेव सुनिश्वयात्‌ । पनः पुनश निरवेद्‌वोर्गीः सिध्यन्ति नान्यथा #॥ ७ ॥ यश्चाऽऽतममिथुनो नित्यमात्म- भीडस्तथेव च । आतमनन्दशच सततमासन्यप्र समादितः ॥ ८ ॥ अस्मिनेव सुतक्ष पैतुष्टो नान्यमानसः । आसन्येव सतस्य योगो मवति नान्यथा ॥ ९ ॥ स्प्रेऽपि योऽभमियुक्तथ नाग्रचैव विशेषतः । इवच स्मृतः शरेष्ठो वरिष्टो ब्रह्मवादिनाम्‌ ॥१०॥ यस्त्वालम्यतिरकेण दती नेव पयति ब्रह्मभूतः स वि्ेो दशषपक् उदाहृत ११॥ विषयासक्तचित्तो हि कथि्योगं न विन्दति । यत्नेन विषयाकङ्क तस्माद्योगी विजयेत्‌ ॥ १२ ॥ विषयेद्धियसयोगे केचिव्ोगं वदन्ति च । अधर्मो धमबुध्व्ा तु शृदीतस्तेरपाण्डिे; ॥ १३ ॥ आत्मनो मनसथैव संयोगं च तथा परे । ऽत्तान- पनसो हिते केवरं योगवश्चिताः ॥ १४ ॥ इत्तिरीनं पनः एत्वा कषर परमात्मनि । एकत्य विमुच्येत योगोऽयं बुखय उच्यते ॥ १५॥ कपायमोहविकषपटलाश्ड्गदि- चेतसः । व्यापारासतु समार्यातीस्तेहीनं वक्षमानयेतू ॥ १६ ॥ कुटुम्बे; पञ्चमि. ग्रामः पं तत्र महत्तमः | देवामुरमसुष्यस्त॒ स जेतुं नेव शक्यते ॥ {७ ॥

४ इत उत्तरमेतद्रवनमधिकं ख. ग. पुस्तकयोः“ आत्मचिन्ताविनोदेन शोचक्ौडनकेन च । सवै- भूतसमलवेन योगः सिध्यति नान्यथा " इति ।

१ ख, श्याथमतस्तस्य यो" । ग. याथो जितो येन प्तं योगं प्रव्रवाभ्यहम्‌ । प्राः । २ च. च ह्यसि । ३ ख. ग. पथ्यारनाः । ४ च. ^तिरेकेण न रोचं न भवे्कचि° । ५ क. घ. ड. कैः सुते" । ६ च. “था योगशाखराभे" । ऽ ख. श्व्रानिटु" । ग. श्वाविधु 1 ८ ष, च. श्योगः सिष्यति ना"।९ग. 'स्मनि रतो नि" । १० ग, आत्मनि । ११ ग. °व स्वमावतः । रतशचैव स्वयं तुष्टः सं । १२ख. ग. ^तृप्तोऽसो योगस्तस्य प्रपिष्यति । सुप्तोऽपि योगयुक्तः स्याज्जगरच्चापि वि । १३ग. हि यतिमेक्षंन। १४ ख. ग. "सक्ति त" । १५ ख, ग. उक्तानामधिका ह्ये" । १६ ग. णताप्ताञ्जिता व ।१७ ख. ग पषसतत्र महत्तरः । दे 1 |

[ ७०७ छो° १ ८-३८ |] दक्षसमाति । ८

बलेन पररा्णि गृहञ्शरसतु नोच्यते । जितो येनेन्दियग्रामः स शर; कथ्यते बुधः ॥ १८ ॥ न स्थिर प्षणपप्येकमुदकं च यथो्िमिः । धाताहतं तथा चित्त तस्मात्तस्य न विश्वसेत्‌ ॥ १९ ॥ बाहिमुखानि( णि ) सणि एता चैन्तमखानि

( गि ) वे | मनसेवेन्ियग्रामं मनध्वाऽऽत्माने योज्येत ॥ २०॥ सर्वभाव

च,

क्तं कषत ब्रह्मणि न्यसेत । एतजजञानं च ध्यानं च रेषोऽनयो गरन्थवरिभ्तरः ॥ २१॥ चतुणा संनिकर्षेण फटं यत्तदशातपू । ्रयोस्तु संनिकपैण शावतं पदमन्ययम्‌

॥ ५५ ॥ यन्नास्त सवेटाकस्य तदस्तातं विरुध्यत | कथ्यपान तथाऽन्यस्य ह्य

नावतिष्ठत ॥ २२ ॥ स्वस्व 1 तद्र कुमारा सीसं यथा । अयोगी नेष जानाते जात्यन्धो हि यथा घटम्‌ ॥ २४॥ निप्याभ्यसनकशषीर्स्यं स्वसंवेधं हि

तद्धवत्‌ । तत्सृकष्पत्वादानदंश्य परं ब्रह्म सनातनम्‌ ॥ ९५ ॥ वुधा ह्मिरण भारं मटमादपन तथा । मन्यन्त ज्ञा च परश्च तदेव वहु मन्यत्‌ | २६ ॥ सत्वा्कट

सरः सव वषय वराकृताः | प्मादोनि कुदरसच मनष्यं चात्र का कथा ॥ २७॥ तस्मात्यक्तकषायण कृतन्य दण्डधारणम्‌ । इतरस्तु न शक्रोति पिषयेरभिभयते

॥ २८ ॥ ३णवन दण्डन न ॒बदण्डीति कथ्यते | अध्यातदण्डयुक्त यः निद्ण्डाते कथ्यत २९ ॥ वाग्दण्डाञय मनोदण्डः कमेदण्डश्च ते त्रयः | यस्येते तु

। ऋ कि

नया दण्डाः स त्रदण्डाति कथ्यते | ३० ॥ अदण्डव्यपदभेन जाषन्ति बहवो मनाः । या {ह ब्रह्म न जानाति बजदण्डाहया मेषेन्न सः #॥ ३१ ॥ नाध्येतव्यं

ग वक्तव्य त त्रात्य कदाचन | एतैः स्वस्तु सपननी यातेमेदति नेतरः | ३२॥ प रव्राज्य गृहतवा तु यः स्वधमं न तिष्टति । शवपदेनाङ्कयिता ते रजा शीघं प्रवास्तयत्‌ ॥ २२ ॥ एका भिक्षुयथाक्तस्तु द्वो भिक्षू मिथुनं स्मृतम्‌ | अरयो ग्रामः समाख्यात उध्वं तु नगरायते ॥ ३४ ॥ नगरं हि न कतेन्यं प्रापो वा मिधुनं तथा । एतन्न प्रहुषाणः स्वधमोच्स्यवते यतिः ॥ ३५ । रामेवाता ततस्तेषां भक्षावाता परखरम्‌ । संहपडुन्यमात्सय सानकषान्न संशयः ॥ ३६ ॥ राभपजा निपतत तु व्याख्यान सिष्यसग्रहः । एत चान्ये च वहवः प्रपञ्चा; कृतपस्िनाम्‌ ॥ २७ ॥ ध्यानं शोच तथा भिक्षा नित्यमेकान्तशीलता | भिघतोश्वतवारि कमणि पश्चप नोपपद्यत ॥ ३८ ॥

---------------------{-----------र--------

# इतः प्रमधिका भ्रन्थः ख. ग. पुस्तकयोः-“ ब्रह्मचयं सदा रक्षदषटा मैथन प्रथक्‌ ¦ स्मरमं कीतनं केलिः क्षणं गुह्यभाषणम्‌ । संकस्पोऽष्यवसायश्च क्रियानिदततरेव च । एतन्भेधुनम्ाक्ं प्रवदन्ति मनीषिणः " इति ।

0 भ

१ स. ग. चभिमुखा। २ ग. वै । सर्वं चैवे । ३ ग. प्तद्धयानं च योगश रेषाः स्यभन्थविस्तरा यक्त्वा विषयभागा्च सनो निशवतां गतम्‌ । भत्पशक्तिष्वरूपेण समाधिः परिकीर्तितः । च" । ४ ग पद्‌ ५+ख.ग. त ध्वमक्षय ।६ ख. निश्च्यते । ७ख.ग. श्यी मथनं य| ८ स, ग. शस्य सरस॑°।

९

९ ख. सुराक्तेऽपि णि । १० ख, ग, "दिभिः श्वद्रसचचैमं नषे ।

८४ दक्षस्पातिः ।. [अ ०५ ०३६९-९ |

सपोजपैः दंशी भूवा व्याधिता वसयाद्वहिः । शद्धा प्रहगृहीताथ् ये चान्ये विक. 3

लेन्दर्य; ॥ ३९ ॥ नीरुजश्च युवा चेव ब्रह्मचयाद्विनरयाति । बरह्मचयाद्विनष्थ इलं गोत्रं च नाशयेत्‌ ॥ ४० ॥ वसनावसथे भिक्षुभयुन यादि सेवते | तस्यावसथनशिः स्या्कछान्यपि हि छन्ताति ॥ ४१ ॥ आश्रमे तु यहियस्य मुदूतमपि विश्रमेत्‌ । किं तस्यान्येन धर्मेण कृतद््योऽभिजायते ॥ ४२ ॥ संचितं यदूहस्थन पपममरणान्ति-

9 (०

कृभू | निर्दहत्येव तत्सवमेकरा्ोषितो यतिः ॥ ४२ ॥ अध्वभ्रमपरिशरान्तं यस्तु भोजयते यतिम्‌ । निं मोजितं तेन जेरोक्यं सचराचरम्‌ ॥ ४४॥ यस्मिन्दश् वसेद्योगी ध्यायी योगविचक्षणः । सोऽपि देशो भवेत्पूतः किं पनस्तस्य बान्धवाः ॥ ४५ ॥ तं च तथा द्रत प्ैतदरैतं तथेव च । न दतं नापि चाद्वितमित्येतत्पार साथकम्‌ | ४६ ॥ नाह दैत च सवन्धा ब्रह्मभावेन भावतः । ईइदशायामवस्या यामवौप्त परमं पदम्‌ ॥ ४७॥ प्तपक्षः समाख्यातो दैत ये तु समाभ्रिताः । अ्रैतानां

(कक

र प्रवक्ष्यापे यथा श्ाञ्चस्य नेश्चयः | ४८ ॥ अत्राऽऽत्मन्यातरकण प्रतय चव पयात्‌ । १६८

अतः शाद्लाण्यधीयन्ते श्रूयन्ते प्रन्याचस्तराः ॥ ४९ ॥ (शदक्षश्ास् यथाप्राक्तमशषा भ्रमयुत्तमप्र्‌ । अधायते तुय विप्रास्ते यन्त्यपरखकताम्‌ ॥ ५० ॥ इद तु य; पट. द्क्त्या शणुयादधमोऽपि वा | स पुत्रपात्रपञुमान्काप च समवाप्नुयात्‌ ॥ ५१॥

१ श्रावयिरवा छिदं शासं श्राद्धकारेऽपि वा द्विजः । अक्षय्यं भवति राद पितभ्यथो पजायते ॥ ५२ ॥ ) वा

इति दाक्षे धमेशाच्चे प्मोऽध्यायः ॥ ७ | समाप्तमिदं दक्षपणीतं धमश्ास्नम्‌ ।

*# धनुश्विद्नान्तगेतग्रन्थस्थाने ख. ग. पुस्तकातिरिक्तपुस्तकेष्वयं म्न्थः--'योगमभ्यसमानस्य धुवं कथि- दुपद्रवः । विया वा यदि बवाऽबिया शरणे तु जनादैनः । कृत्वा पथैड्कबन्धं करकमलपुटे न्यस्य हृत्॑देशे नासाम स्थाप्य दष्ट स्थिरनिभुतपदं निश्वरं स्वस्थकायः । इच्छन्नोकारमेकं स मवति सृषृती योगमागानु कारी तच्चज्ञानेन सवं भुवि वनमिदं मण्डं यत्ति मित्वा।य इदं परते शा विप्रेभ्यश्च प्रयच्छति ।

११

सवेपापविशुद्धातमा ब्रह्मलोके महीयते " इति ।

१ ख. "पोमिथे छरा व्याधितावसथाहंतः, । बद्धा रोगगर" । २ ग. छृशीमृतो ग्याधितोऽवसथा- वहः १०।३ कृ. च. याः ¦ निर०।४ ख. ग, "नाथस्य मुखा 1 ५ ख. ग, "पि निकः । ६ ख 'मत्मनि सब्दिकम्‌ । विप्र(घुषष्यति त ।७ क. ड. च. निहरस्ये ! ८ ख. "तिः । ध्यानयोगप° । ग. °तिः। योगान । ९ क. ड. अथाऽश्र' ¦ १० ख. ग. ध्यानयोः । ११ ख. ्हेनेवतु संग. शं नैवान्य" । १२ ग. ष्वाप्यं प \ १३ ख. ग. "तो येतं तु व्यवस्थिताः १४ ख. श्यै यो विप । ग. श्य यदि पर। १५ ग, ततः । १६ ग, ग्रन्थसंचयाः । १४ ख. 'शल्वे यथा प्रोक्तमाश्रमप्रातिपारनम्‌। अ* । १८ ख. पितुेवोपतिषते ।

ॐ ततप्रूमणे नमः | देवटस्परति । रस्प्रातिः।

सिन्धुतीरे सुखासीनं देवलं निस्त | समत्य मुनयः सर्वे ददं वचनपबुवन्‌ ॥ १ ॥ भगवनम्डेच्छनीता हि कथं शुद्धिमबापतुयुः । ब्राह्मणाः प्षञ्रिया वैश्याः र्वादुपवशः ॥ २ ॥ कथं स्नानं कथं शौचं परायात कथं भेत | किमाचारा भवेयुस्ते तदाचक्ष्व सविस्तरम्‌ ॥ ३॥

+ 2 । ॥

तिशड्युं बनयेदेदं सर्व दरादशयोननभ्‌ । उत्तरेण महानद्या दक्षिणेन तु कीकटप ॥ ४ ॥ पराय्रतं मवश्ष्यामि विस्तरेण महषेयः ॥ ५॥ परतसृते तु दासीनां पत्नीनां चालुरोमिनाम्‌ । स्वामितुर्यं भवेच्छौचं मृते स्वामिनि यीनिकम्‌ ॥ ६॥ अपेयं येन ॒सेपीतमभक्ष्यं चापि भक्षितम्‌ । म्टेच्छेनीतेन पिपरेण अगम्यागमनं कृतम्‌ ॥ ७ ॥ तस्य शुद्धि प्रवक्ष्यामि यावदके तु षत्सरष्‌ । बान््रायणं तु सिस्य सपरा प्रकौतितप्‌ ॥ ८ ॥ पराक्रमं प्रस्य पादद्ृच्टरेण संयुतम्‌ । परकार्षं तु वयस्य श्ु्रस्य दिनपश्चकम्‌ ॥ ९ ॥ नखछोमविदहीनानां भायशित्तं प्रदापयेत्‌ | चतुणोमपि वणोनागन्यथाऽ्ुद्धिरसिति हि ॥ १०॥ प्रायधित्तयिरीनं तु यदा तेषां कटेवरम्‌ | तेव्यस्तत्र संस्कारे मेखलादण्डवभितः ॥ ११॥ म्टेच्छैनीतेन शैवा हासि दण्डमेखले । सेरकारापुखं तस्य स्व कार्य यथारिषि ॥ १२॥ सस्कारान्ते च विप्राणां दां पेतुश्च दक्षिणा । दातव्यं शुद्धिषिच्छद्धिर्गोभूमिका- शनम्‌ ॥ १३ ॥ तदाऽसौ तु दुदुम्बानां पलूक्तिं प्राप्नोति नान्यथा । खभायी च यथान्यायं च्छिन्ने विदुध्यति }। १४ ॥ अथ संवत्सराद्ध्वं भ्टेच्छैनीतो यद्‌। भवेत्‌ । परायधित्े तु संचीर्णे गङ्गास्तानेन दध्यति ॥ १५॥ सिन्धुसोबीरसाराषं तथा प्रलयन्तवातिनः । +कटिङ्गमौङणानङ्गानोतवा सस्कारमदैति ॥ १६॥ वलादासीकृता ये च भ्छेच्छवाण्डालदस्युभेः । अद्गुभं कारिताः कमं गवादिपाणिः हसनम्‌ ॥ १७ ॥ उच्छष्टमाजैनं चैव तथा तस्ये भोजनम्‌ । सरोष्रदवराहणा- मामिषस्य च भक्षणम्‌ ॥ १८ ॥ तत्क्लीणां च तथा सङ्घ तामिश्र सह भोजनम्‌|

* एतदधेस्थानेऽय पठे घ. पुस्तके--“ काम्बोजसकलिद्गांध गत्वा " इति ।

१ ख. °निपुगवम्‌ २ग.घृ.ये1 ष. ननां तु विः 1 ४. यनक ५ के. ध्न \६म.घ, र

'थगो° । ७ घ. णतौ स्वकु" । ८ क. गच्छतैव । ख. गच्छेचैव । ९ क, स. “्नाड्गालञानेन दुष्यति । १० घ. व्‌ भक्षणम्‌ |

८६ देषटश्पृतिः | [ -छो ° १९-४०

प्रासोषि भाती तु प्राजापत्यं विशोधनम्‌ ॥ १९ ॥ चान्द्रायणं खाहि; परा- फुस्स्वथ वा भवेत्‌ । चान्द्रायणं पराकं च चरेरसंवत्सरोषितः ॥ २० ॥ संवरंसरो- पितः श्रो मासारथं यायक पिवत्‌ । मासमा्ोपितः शूद्रः कृच्छ्रपादेन शुध्यति।२१॥ उध्वं सैवत्सरात्करप्यं भायि द्िनोत्तमेः । संवत्सरेधतुभिथ तद्धीवमधिगच्छति ॥ २९ ॥ हासो न विशते चस्य प्रायश्चित्तं दुरासनः । गुद्यकक्षरिरोभूणां कतव्य केशवापनम्‌ ॥ २२ ॥ परायधित्तं समारभ्य प्रायधरित्तं तु कारयेत्‌ । सानं तरकाटं कुवीत धौतवासा जितेन्धियः ॥ २४ ॥ इकदस्तः सत्यवक्ता देवलेन हुदाहूतम्‌ । वत्सरं बसरा वा मासं मासाधेमेव व्रा ॥ २५॥ वलान्स्ेच्छेस्तु यो नीतस्तस्य शुद्धिस्तु कौष्री । सेवःसरोपिते दृ दृद्धिश्वा्रायणेन तु ॥ २६॥ पराकं वत्स- राधं च पराकाधं निगापिके | मासिके पादग्ृच्छ्रथ नखरोगरिवर्िषः।|२७॥ पादोनं पञियस्योक्तमधं वैरयस्य दापयेत्‌ । प्रायधित्तं दविनस्योक्तं पादं बद्रस्य दापयेत्‌ ॥ २८ ॥ प्रायधत्तावसाने तुं दश्री गोदेक्षिणा मता । तथाऽसौ तु टर्बनि हष विष्टे न दुष्यति ॥ २९ ॥ अश्ीतिय॑स्य वषोणि बारो वाऽ्प्यूनपोडश्षः । प्रायधिः ताधमरनि सियो रोगिण एव च ॥ ३० ॥ उनैकादशवषेस्य पश्चवषात्परस्य च | भ्रायधित्तं चरेदराता पिता बाऽन्योऽपि वेधिता ॥ २३१॥ स्वयं व्रतं चरेत्सवेमन्यथा नैव शुध्यति । तिलदोमं प्रवी त जपं कुयौदतद्धितः ॥ ३२ ॥ संटापस्पशेनिःचास- सह्यानासनारनात्‌। यानाध्यापनाचयोनातयाप संक्रमते सृणाम्‌ ॥३३॥ याजनं योनि. सवन्ध स्वाध्यायं सहमोजनम्‌ । त्वा स्वः पतत्येव पतितन न संशयः ॥ ३४ ॥ सैवत्सरेण पतति पतितेन सहाऽऽ्चरन । याजनासनयङ्गादि इवांणैः सावेकामिकम्‌ ॥ ३५ ॥ अतः प्रं प्रवष्यापि भायधित्तमिदं शुभम्‌ । क्षीणां स्टेच्छे नीतानां बलात्सेने चित्‌ ॥ ३६ ॥ ब्राह्मणी क्षत्रिया वेशया बदरा नीता यदान्त्यनैः । ब्राह्मण्याः कौ न्याय्यं प्रायश्चित्तं विधीयते \ ३७ ॥ ब्राह्मणी भोजयेन्भ्टेच्छम. भक्ष्यं भक्षये । पराेण ततः शुद्धिः पदेनोत्तरतोत्तरान्‌ ( दनेनोत्तरोत्तरा ) ॥ २८ ॥ न कृतं मेथुन ताभिरमक््यं नेव भक्षितम्‌ । शचद्धिस्तदा भिरत्रेण म्टेच्छ- नननेव भक्षिते ॥ ३९ ॥ रजस्वला यदा रपृष्ा ्टेच्छेनान्येव वा पुनः । मिराज्ु- षिता सत्वा प्श्चगव्येन शुध्यापि ॥४२॥ स्पृष्ट रनस्वराऽन्योन्यं ब्राह्मणी क्षच्चिया ` १. ग्नातीनां यधि वि'। २ ग, शादे तच ग०।३ग.तस्व।४ग. क्मरि।५ख.य. तु

पुष्करा दक्षिणा स्पृता । ६ क. “म्बान्तेरष' । ७ ग. "गः सावेकालिकरः ।; ८ ग, अथातः सप्र । ° ख

"फरीभाजः । ग. "णी भजते म्रच्छः । १० ख, ग, 'मुपोषि ।

५ * , | छो ०४ {-4५ | दबलस्पृतिः | ८७

तथा | तिरात्रेण विद्ुद्धः स्यादेवस्य वचो यथा ॥ ४१ ॥ सृष्ट रनस्वराऽ- नयोन्यं ब्राह्मणी श्रना तथा । परश्चरातरं निराहारा प्रश्चगन्येन दध्यति ॥ ४२॥ ब्ाह्मण्यनश॒नं कुयातसश्चिया सानमाचरेत्‌ । सवैरंपरह्यनातीनां नक्तं शदे षिनि- देत्‌ ॥ ४२ ॥ स्टेच्छान्नं स्टेच्छसंस्परों म्लेच्छेन सह संस्थितिः । वत्सरं पत्सरादध्यं त्िरा्ेण विशुध्यति ॥ ४४ ॥ म्टेच्छेहूतानां चरेषो कान्तारेषु परवा

सिना । युक्त्वा भक्ष्यमभक्ष्यं वा श्षुषार्तिन भयेन वा ॥ ४५ ॥ पनः प्राप्य स्वकं देशं चातुर्य्य निष्कृतिः । दृच्छूमेकं चरेष्िस्तदर्थं प्न्नियश्रेत्‌। पादोनं च चरेद्यः शद्रः पादेन शुध्यति ॥ ४६ ॥ गीता स्री बरदेव स्टेच्छेगुषीकृता यदि | गु न शदधिमामोति तरिरात्रेणेतरा शुचिः ॥ ४७॥ योषा गर्भं विधत्ते या स्टेच्छात्कामादकामतः । ब्राह्यर्ण। प्षन्चिया वैद्या शद्रा वर्णेतरा च या ॥ ४८॥ अभक्ष्यमक्षणं कृयात्तस्याः शुद्धिः कथं भवेत्‌ | कृच्छं सांतपनं शुद्धधृरैयनिभ पाचनम्‌ ॥ ४९ ॥ असवर्णेन यो गमं; स्रीणां योन निषिच्यते । अश्रद्धा सा मवे. न्नारी यावच्छल्यं न मश्ठति ॥ ५० ॥ विनिःसृत ततः शस्ये रजसो वाऽपि दशेने।

तदा सा शुध्यते नारी विमं काश्चनं यथा ॥ ५१ ॥ स गर्भो दीयतेऽन्यस्मे स्वयं ग्रहो न कवितं । सजात वभयेदस्मात्धकरः स्यादतोऽन्यथा ॥ ५९ ॥ ग्री

यो बलान्म्ेच्छे; पश्च षट्‌ सप्त॒ वा समाः| दशादि विशति यावत्तस्य शुदि धीयते | ५३ || प्राजापत्यद्रयं तस्य शरुद्धिरेषा विधीर्थते । अतः परं नासि द्धिः कृच्छमेव सहोपिते ॥ ५४ ॥ म्टेच्छैः सहोषितो यस्तु पृश्चममृति वतिः । वर्षी. णि शुद्धिरेषाक्ता तस्य चान््रायणद्वयम्‌ ॥ ५५॥ कक्षागुहरिरःश्रभूरोमपरि. कृन्तनम्‌ । प्राहस्य पाणिपादानां नखलोम ततः शुचिः ॥ ५६ ॥ यो दातुं न विजानाति प्रायधिततं द्विनोत्तमः। शद्ध ददाति चान्यस्मै तदर्ध स भाननम्‌॥५७॥ सभायां स्पशने वेव श्टेच्छेन सह संविशेत्‌ । यौत्लानं सें तु दिनपेकममो-

१क. ध्या त ।२ क. च्च्छेहेता । ३. श्वु निवा ४. शु्यां नं शुद्धिमिच्छन्ति नि

५क, ख. श्तरेण विष्ुष्वति । योषा । ६ ग करता शुद्धिस्तस्याः क ४ ध. र्योनिविपाः। ८ क, ततः । ९ ग. १त्‌ । स योनो ष" । १० ग. प्रकीतिता । ° १ ग. शृद्धियैस्तु भ्चेच्छेः सहोषितः । भ्ठे° |

८८ देष्रस्मृतिः [ च ०९८-७९ ]

जनम्‌ ॥ ५८ ॥ माता म्हेच्छस्रमागच्छेपपितरो वा कथचन । असूतकं च नष्टस्य देवस्य वचो यथा ॥ ५९ ॥ मात्रं च परित्यञ्य पितर च तथा सुतः । तत पितामहं चेव शषपिण्डं त्‌ निवपेत्‌ ॥ ६० ॥ स्षीणां चेव तु शूद्राणां पतितानां तथेषे च । पश्चगभ्यं न दातव्यं दातव्यं मन्नवजितप्‌ ॥ ६१ ॥ वरुणो देवता मूत्र गोमये हव्यवाहनः । सोपः क्षीरे दध्नि वायुधृते रविरुदाहतः ॥ ६२ ॥ गोमूत्रं ताम्रवणयाः शवेतायश्रैव गोमयम्‌ । पयः फाञ्चनवणीया नीलायाश्वापि गोदेषि ॥ ६२ ॥ धृतं वै एृष्णवणीया बिमक्तिवणेगोचरा । उदकं सवेवर्णं स्यास्य वर्णो न शयते ॥ ६४ ॥ कैषष्पाक्रेकं तु गोमूत्रं गोमयं च कुशोदकम्‌ । तिमातरिके धृतं पीरं दधि स्या््मात्रिकप्‌ ॥ ६५ ॥ व्रते तु सवेवणोनां पश्चगव्यं तु सख्य- या । परायश्चित्तं यथोक्तं तु दातं ब्रह्मवादिभिः ॥ ६६ ॥ अन्यथा द्‌पये्स्त प्रायधित्त। भवेद्र; ॥ ६७ ॥ कपिङायश्च गोदुर्वा धारोष्णं यः पय; पिवत्‌ । एष व्यासकृतः इच्छ: श्वपाकमापं शीपयत्‌ ॥ ६८ ॥ तिखहम प्रकुषीत जप कुयां तद्धितः । पेष्णा रराटमन्त्रेण प्रायधत्ता विशुध्यति ॥ ६९ ॥ बहुनाऽत्र किमु कतेन तिम विधीयते । ति न्दा तिान्धुक्त्वा कुषीताघनिवारणम्‌ ॥७०॥ संपादयन्ति यष्धिमा; सानं तीथफलं तपः । संपादी करमते पापं तस्य संपत फलम्‌ ॥ ७१॥ प्रायथित्तं समाख्यातं यथोक्तं देवेन तु । इतरेषामृषीणां च नान्यथा वाक्यमहेय ॥ ७२ ॥ स॒वणदानं गोदानं भूमिदानं गवाहिक१्‌ । विपर्भ्यः संप्र यच्छत प्रायधित्ती किक्रध्यति ॥ ७२ ॥ पञ्चाहान्सहवासेन संमाषणसहाशनेः । सँपराश्य पश्वगव्यं तु दाने दत्वा विष्रध्यति ॥ ७४ ॥ एकद्वित्रिचतुःसंस्यान्वस्स रान्संवसेयदि । स्टेच्छवासं ्रिलशरषठः कमतो दरन्ययोगतः ॥ ७५ ॥ एकाहेन तु गोमू व्दहेनेव त॒ गोपयप्र । अयदहक्षीरेण संयक्तं चतुर्थे दधिपिभितम्‌ ॥ ७६ ॥ पञ्चमे धूतसंपूरणं पञ्चगव्यं प्रदापयेत्‌ । पश्चसप्तदशाहानि पशवश्च विंशतिः ॥७७॥

सवास च प्रवक्ष्याम दहु ्रनन्मनाम्‌ । पचा पञ्चगव्य स्यात्ादद्रच्छ दशा {हक ॥ ७८ ॥ पराक पश्चदशामावशरतङ्रेच्डपव च | उदर्‌ प्रविस्य पञ्चगव्य विधानतः ॥ ७९ ॥

कएतद्रवनस्यानेऽयं पाठः एकमत्र ठु गोमूत्रं गोमय तु द्विमात्रम्‌ त्रिमात्रकं धतं रं द्धि स्यादृ्मात्कम्‌ " इति ख. ग. पुस्तकयोः ।

१क. व्वेनगो।२ख.ग. प्मैतु कस्य ।३ग. दुष्यति।यग, तु प्रव ५ख. ग, न्न्य ब्ह्मणेः सदं । अ° 1 ६ ध. "पः । सभ्यक्यादङ्ते। ५ ग. था वक्तमहंति । घु" । ८ ध. “यः प्रथमं यच्छ. त्राय 1 ९ क. "ति 1 एवं द्विसहवाः । घ. °ति । सहृद्विवा° । १० ख. ग. "मते द° । ११ ग. ति सपन्च दरर्विरातिः । १२ घ. पञ्ाशदभरवि" । १३ ख. "दर्विं । १४ क. ख. पृहे । १५ ख. ग. शफ विरो चू समाचरेत्‌ ! क“ । १६ क. ध. “यस्तु प" ।

[ ो°८०-९० ] देवलस्मृतिः । ८९

यत्किचिदृदुष्छरतं तस्य सवे नश्यति देहिनः । पश्च सपरा दक्वा द्रादश्चहीऽपि विशतिः । र्डेच्छेरनीतस्य विप्रस्य पञ्चगव्यं विशोधनम्‌ > | ८० ॥ # पश्चग व्यं च गोक्षीरं दधि मूत्रं घतं पयः। प्रारयापरेऽदन्युपवसेत्छरच्छं सांतपनं चरेत्‌।८१॥ पृथक्सां तपन द्र्येः षडहः सोपवासकः । स्ठाहन त॒ दृच्छरोऽयं महासा तपनः स्मृतः ॥ ८२ ॥ परणोदुम्बरराजीवधिल्वपत्रङुशोदके; । प्रत्येकं पत्यहं पीतिः पू(पणै. कृच्छर उदःहृतः ॥ ८२ ॥ तपतक्षीरधृताम्बूनमेकेकं भ्ये पिवेत्‌ । एकरात्रोपवासश्च तप्रषच्छस्त पवनः ॥ ८४ ॥ एकभक्तेन नक्तेन तथैवायाचितेन तु । उपवासेन चैकेन पादङृच्छ उदाहृतः ॥ ८५ ॥ कच्छ्‌तिषच्छः पयसा दिवसानेकविंशतिम्‌ । द्ादज्ाहोपवासेन पराकः परिकीतितः ॥ ८६ ॥ पिण्याकशाकतक्राम्बुसक्तनां भातिः वासरम्‌ । एकरात्रोपवासथ च्छ्रः सौम्यः प्रकोिंतः ॥ ८७ ॥ एषां त्रिरात्रम- भ्यासादेकेकस्य यथाक्रमम्‌ । तुला पुरषं इत्येष जेयः प्शवदशाहिकः ॥ ८८ ॥ तिथि रृद्धया चरेिण्डाञ्छङके शिख्यण्डसंमितान्‌ । एकैकं हासयेत्तिण्डन्दृच्छ्रचन्द्रायणं चरेत्‌ ॥ ८९ ॥ यथाकथ॑वितिपण्डानां चत्वारिशच्छतद्रयम्‌ । हति देवल (र) [न [कृतं

१,

येरास्ञं प्रकीर्तितम्‌ ॥ ९० ॥

समाप्यं देवटस्मरातिः ।

= 8 | ररः द

। >< अग्रैव देवरस्मरतेः परिसमाषिदयते ख. ग. पुस्तकयोः । अग्निमग्नन्थस्तु न विदयते । * एतदादि. वचनानां पाठ य्ञवल्क्यस्यतो किचिद्धेदेनोपरभ्यते । १ ध. "पनं स्पृतम्‌ । प । २ क. 'पमिष्ये" । ३ क. हिकम्‌. । ति ( ४ घ. स्मृतम्‌ ) १२

५९ ४९ < तत्पष्रद्यण नरः |

प्रजाप (~ . (~. # तस्ततः | पितुयोक्याथेकारी च रविः प्रम्टोचया सह । -नमस्योवाच देवेशं ब्रह्माणं जगतः; तिम्‌ ॥ १॥ व्रह्मन्विधे विरिशवौति धातः रंमो प्रनापते | त्ससादादिमं धर्म जग्राह पितवाक्यतः ॥ २ ॥ अनया सह तीर्थेषु मया श्राद्धान्यनेकशः | कृतानि पितूतुष्टयथं धनाय पुत्रकाम्यया ॥ ३ ॥ स्मृतयश्च पुराणानि त्वया इषटन्यनेकशः | ृषस्वनेकधा धातः श्राद्धकखयः सविस्तरः ॥ ४ ॥ तथाऽप्यसंक्यापन्ं त्रियमाण- विधिं षेद । येन विदनानमात्रेण न प्यहं कदाचन ॥ ५॥ चतुणीमापि वेदानां शाखा; सनि सहस्रशः । अत्रानादस्पशान्चाथां मोहयन्ति पदे परे ॥ ६ ॥ कमम. न्काठे च कतेभ्यं कतो श्राद्धस्य कीशः । दर्यं देश; पाककता कदा पिभानिपत्र. येत्‌ ॥ ७ ॥ ब्राह्मणाः कीदशास्तत्र नियमास्तत्र कीदशाः । श्रदधोपहारपाजाणि भक्ष्यं तत्काख्देवता ॥ ८ ॥ ततः शरद्धषु ॐ मन्त्राः पदाथादिक्रम; कथम्‌ | आस नावाहनन्यपाञ््रा हमः पाता(त)रम्मनम्‌ ॥ ९ ॥ विपरभोज्यं पिण्डदानं प्षमाप नविधिक्रमम्‌ । वेश्वदेवं मृत्यमोज्यं वद्‌ सायंतनं विधिम्‌ ॥ १० ॥ ब्रह्मोवाच पितरस्तव तुष्टा व स्च शृणु महामते । पाडिन्यां रोच्यनामा वै खत्तः पुत्रो मवि. ष्यत ॥ {१॥ नद्‌ ततुमन परं पराचारस्य वि()दि कश्कः) । त(क)सपशस- (सागिरष्मृतयः भराद्कखा बुधाना (कृताः) ॥ १२ ॥ ममापि से्यस्तत् श्राद्ध केरपाग्डुध। रच | तथाऽ शाक्ञाण्यारच्य व्य नेःसशषयं कवः ॥ १२ ॥ शास निष्ट युवाक्यहयनत दिनरत्तमाः । मवनिति बलिनस्तस्मद्रा्षसा बहारिणः॥१४॥ निरस्य शुक्वाक्याने(णि) सिद्वानतस्मृतिनिश्वयप्‌ । शरादुकखस्य र्येऽं भक्त्या एष्ट स्च तव ॥ १५॥ त्वया एषे कदा श्राद्‌ सचे प्रम्छचधा सह्‌ । च्रणु सक्ष पता स्म कार्कता ह्नुक्रषात्‌ ॥ {६ ॥ इद्ध ्षयंऽहूं प्रहणे युगादा महय्य भराद्धममासु तीथं । सूथकरमे पव वेधनं च रुचौ व्यदीपारमतश्कास ॥ १७॥ व्यस्य संपत्सु मुल्यं ( नी ) सङ्गे काम्येषु मन्वादिषु सदुत्रते स्यात्‌ |

#

छया मतणमवासु नित्यं श्राद्धस्य कष्टः; स च सदोक्तः | १८॥

१ खे, श्ुसांब"!>२क्‌, प्व्यैचम्‌ः।

[ शछो० ९-४० | मलापतिस्मतिः। ९१

द्रौ भाप च यः इर्याच्छ्रादं नान्दीमुखं पुमान्‌ । तस्याऽऽरोग्यं यशः सौर्यं विव- धन्ते धनाः ॥१९॥ श्राद्धं कृतं येन महाल्येऽस्िन्पित्ोः क्षया ग्रहणे गयायू। किमन्वमेषेः पुरषेरनकेः > पूण्येसिरन्यतमेः एतेः क्षम्‌ ॥ २०॥ द्श्राद्धं च यः कुयादराहमणेब्रह्मवादिभिः । पितर्तेन तुष्टा वै भयच्छन्ति यथेप्सितम्‌ ॥ ९१॥ मये पृशचदशी कृष्णा नमस्ये च त्रयोदशी । तृतीया माधवे शक्ठा नवम्य्न युगा- दयः ॥ २२ ॥ मपरे कटपरे चेव मापे तरेतातृतीया नवमी ते च । य॒गादयः पुण्यतमा इमाश्च दत्तं पितृणां किट चाक्षयं स्याद्‌॥ २३॥ यावदायाति त्पवं वरते दवियुणक्रमम्‌। दिने दिनेऽखिं दानं दत्तं वैधृतपवेणि ॥ २४॥ संक्रान्तौ च व्यतीपाते मन्वादिषु युगादिषु । शरद्धया स्वरखमात्रं च दत्तं कोटिगुणं मवेत्‌ ॥ २५ ॥ पूैना- म्मनुनान्देवान्सतिदरभ्ये न वे यजेत्‌ । मन्दाग्नि रामयावी च द दश प्रजायते ॥ २६॥

छयाघ् सोमोद्धवनायु पुण्यं देवाचैने गोतिलभूपदानम्‌ ।

करोति यो वे पितुपिण्डदानं द्रे न तस्यास्ति विभोषिमानम्‌॥ २७॥

चन्द्रे रक्षगुणं प्रदत्तं विवधेतं कोटिगुणं रविग्रह । गजाश्वम्‌ रक्मतिरन्ययोषिदानस्य संख्या न मया गण्यते ॥ २८॥

पितृणां नरकस्थानां जलं तीथस्य दुेभम्‌ । तेन संतपिताः स्वे स्वग यान्तीति पट्रचः ॥ २९ ॥ अष्टकासु च सवीस॒ तथा चान्वष्काम॒ च | पिण्डदानं परकतेव्य- सक्षय्यतुप्चिकारकम्‌ ॥ २० ॥ अष्टकासु च सवो साथिकेनेयदेवतम्‌ । पित्रा मातमध्यं च कतेव्यं न निरग्निकः ॥ २३१ ॥ महायज्नरतः शान्तो लाकिकाप्नि च रक्षयेत्‌ । पर्मशासनोक्तमागीं यः स साग्निकसमा , मत; || ३२॥ इषे गृहमायाति ज्ये यल्वापि मन्वे | वेदैः सवेशासुरहृषयन्त्यखिरपूषैनाः ॥ ३३ ॥ त्रतस्थो व्रतसिद्धयर्थं श्राद्धं कयाद्पिण्डकप्‌ । विना श्राद्धेन यत्कं तत्सवं निष्फलं मपेत्‌ ॥ २३४ ॥ सपिण्ठदान सोभाग्य कम्यश्राद्ध्‌ त्िपार्षम्‌ । काय भायाम त्चतत्स वैकामफलमरदम्‌ ॥ ३५ ॥ नित्यश्राद्धं सदा कायं पितृणां तृरिदैतुकम्‌ । स विष्णु रिति धिङ्ेयो नित्यं पणाति पवनान्‌ ॥ ३६ ॥ श्राद्धन्यनेकशः सन्ति पराणो- क्तानि वे रुचे । फएटप्रदानि सवीणि तेषाभग्रयो महाय; ॥ ३७ ॥ सत्यवाकूशः दवेता यः सत्यव्रतपरायणः । नित्यं धमेरतः शन्तः स भिन्नारापवनजितः ॥ ३८ ॥ अद्रोहोऽस्तेयकमा च सथपराणिषिते रतः । स्वश्चीरत; सविनया ( या ) नयचक्षुरककंशचः ॥ ३९ ॥ पितृमातुवचःकता गुढदधपराष्टे ( स्त ? कः

रदाटवेदशासज्नः तरियावान्े््य ( त ) जीवकः ॥ ४० ॥ स॒ तु श्रद्ध यदा

» एतस्रयोगस्याऽऽषतात्साधुतवं केयम्‌ ।

८१९२ प्रनापतिसमृतिः | | छो०४!-६१

इयोतपत्रपाकन सदानः । तदा श्रादसहस्ेयलीतिस्तत्नायते भृशम्‌ ॥ ४१ ॥ तिय दूमनुष्ययोनो हि को भेदः ्षुप्तषा समा; । सत्यवाङ्मानषो धमः स॒खं द;खं समं सम्‌ ॥ ४२ ॥ पेयं सं) रव्यं दि वमाणं पशरियाणां भनापि्‌ | यान कृषिवाणिज्यं बदराणां सेवयाऽऽगतम्‌ ॥ ४२ ॥ धनं पवित्रं विप्राणाधास्ति तीथ. समितम्‌ । तपयेततेन वै देवान्मृतान्पितृगणातिथीन्‌ ॥ ४४ ॥ स्वसि याच्य दन. नीतं धनं दुष्मति्रहम्‌ । अग्नितीर्ेषु प्रतितं सो याति पित्तम्‌ ॥ ४५॥ अया- चितं धनं पूतं शुह्टस्या समागतम्‌ । पिवाृटब्धं वेजिनं ( विमितं) पैत्रं (पियं \ रिष्यनिषेदितम्‌ ॥ ४६ ॥ ब्राह्मणः क्त्रियविशां नीम्यदक्तिं समभ्रमे्‌ । स तेरपहानित्वानन श्त्या ( सत ) कदाचन ॥ ४७॥ वरणानां तु तिधा दतत रुत्तमा मध्यमाऽथमा । हासपुण्यफटाशिस्य कमात्तद्धनदानलः ( तः ) ॥ ४८ ॥ धनं यिकित्सासंवन्थि प्रामयाच(न)कगायिनी(नाम्‌) । कथत्व (या च) समानी तमग्राह पितृकमाणि ॥ ४९ ॥ चित्रृत्नटेद्यानां धारकार्‌रे्ुमदिनाम्र । खस्त्या अपिन तद्रा धन कथकवृटयाः ॥ ५० ॥ मूट्येधिकित्सां कुरते कथां चित्र तनोति यः| गति गायति भृत्य विप्रः सनधुवृगो मतः ॥ ५१ ॥ युगधर्मेण पणाना धन ग्राह द्रूनातिाभः। कृतिना परेस्वस्त्या न्यायागतमंथो सर ॥ ५२॥ सरित्सणुद्रतायक्य वापोकूपसरित्तट । देवयुष्टे च सपापे दशे श्राद्धे गृहयन्हरे ॥ ५२॥ धातरीविसवटात्थयुनिचेत्यानावि(न्विना । श्राद्धं छायाप्न कषयं प्रासादा्रो महावनं ॥ ५४ ॥ न गृहं गृहमित्याहगहिणी ग्रहुच्यते । गृहे तिष्ठति सा यावता पत्तीथसमं गृहम्‌ ॥ ५५॥ पत्नी पाकं यद्‌ हयात्त पुष्पङरान्दरद्‌ । किं गयायां शर्ध स्वक स्वग्रहं मदत्‌ ॥ ५६ ॥ स्वगोत्रा समागा नार भरातरम तन्वता । गुरुयुश्रषणोपता पिवनन कतुमहति ॥ ५७॥ आचायोनी मातुछानी पित पातृ स्वसा । एता विधवाः दुधु पितृपाकं सुता सुषा ॥ ५८ ॥ बहूमनासतु पानाय चरातृषत्यः इरद्धवाः । प्श्ाशत्परितोऽब्दानां यदि वा प्रिधवा अपि ॥ 4९ ॥ पितृव्य्रातृजायाशर मातरः फिपातरः । हय; सदा पितर (अयष्ट; (दु) २।टा च गात्रेण ॥ ६० ॥ सिता्रवाससा युक्ता एक्तकेशा विकश्चकी | मिसे लता न्पाधिता सा पाकं कयात पेतुकप्‌ ॥ ६१ ॥ न + क. '्ुरम" । ९ स. गोप्मः। यु"! ३ ख. श्थोऽपि व| ° ।

[ छो ०६२-७९ | प्रन(पतिसमृतिः ९२

भ्राता पितृव्य रातृन्यः खदधपुत्रः स्यं पचेत्‌ । पित्राने(ताऽज) च सुतः शिष्यो ददित दुहितुः पतिः ॥ ६२ ॥ अक्रोधनः शौचपरौरेति गाथाप्ुदीरयन्‌ । सायमा- मन्ब्यद्धिमाञ्शरद्धे दैवे च कमणि ॥ ६२ ॥ निषन््रणं घगं॑द्चाद्भातु(ताशिष्यः सता अपि। न सीव; स्वगोत्रान्येने ख्याप्यं न च दरतः ॥ ६४ ॥ दैवे दद्ध तीथकाम्यनदोत्पन्नैः(ने) समागते | न दुष्यति मनःस्थयालसातः स्योनिमन्त्रणम्‌ ॥६५॥ प्रसाद्यतापितीत्यक्तवा द्विसिदेय निपन््रणम्‌ | यत्पवीकतं श्चिया सम्यक्पत्यं वित मन्यथा) ॥ ६६ ॥ यतीनामगरहस्थानां प्राघूणेब्रह्मचारिणाम्‌ । सवैदौनं मन्त्रणं वन्धुभत्यबाटसुदन््िया() ॥ ६७ ॥ अदेबान्तरतःश्राद्धदम्पत्यङ्की वृथा मवेत्‌ ) निमन्त्रण भवेद्यस्य छाभाककाकत्वपराप्नुयात्‌ !} ६८ ॥ नमन््रणेऽप्रयातन्यं वं नियुक्तो लधु्रनेत( ! ) । सवेदानटघोन्यँ् बृथापकीतु वा यतः () ॥ ६९ ॥ ब्रह्मकभरताः शान्ता अपापा अग्निसंभिताः । कमेनिष्टासतपोनिष्ठ वेदाथन्नाः इटो. दवाः ॥ ७० ॥ मातृपितृपराशचैव ब्राहृम्ये (ल) हृच्युपनीषिनः । अध्यापको ब्रह्म विदो ब्राह्मणाः श्राद्धसंपदि ॥ ७१ ॥ स्वकीयश्ाखनो शख्याः श्राद्धे वेदविदं वर । पड्क्तिपावनाः सर्वेषामेको वे सामविद्धषेत्‌ ॥ ७२ ॥ गुरुषशुरनामातृदो हित्रभगिनीसुताः । आसनाहाः पित्श्राद्े योग्याः पूज्याश्च मातुला; ॥ ७३ ॥ भायौ रजस्वला यस्य हृता त्यक्तवा दिवे गता । अश्रादधाहयैः सवेध्यास्य गृततुकं गमेदूपिता()॥ ९४ ॥ योऽभायैः सन्वह वेतः संयम्याव्रिधुरो भवेत्‌ । क्रियापरः श्तेर्ेत्ता श्राद्धं वे भोजयेत्पित्‌ः ७५ ॥ श्रुतिनं खजं सान्तं प्रनाधन्तं जितेन्द्रियम्‌ । गृतमायमपि श्राद्धे मोनयेदविशह्तः ॥ ७६ ॥ # अप्रजो मृतपर्नीकः सवकस गहितः । छन्दो करिनाऽपि न स्थेयं दिनमेकं विनाऽऽग्रमम्‌ ॥७७॥ यस्य पुत्राः सदाचाराः शरतिङ्ञा धर्मसुखाः । पितृभक्तिरता दान्ता न वेषन्य॑( धुरं ) मृतश्चिधे ॥ ७८ ॥ तुसये धाश्च यत्िटत्वधौ

भ

मध्यनिश क्षणम्‌ । अनारयँऽप्यनपरयोऽपि श्राद्धे पृण्यैरबाप्यते ॥ ५९॥

५९४

* अप्रजा इदेव भवितुं युक्तम्‌ ।

१ कृ, "दानम ¦ २ ख. ्टरपृद्य्गी ।

९४ पनापतिस्पतिः | छा° ८०-९७ |

पोडशाब्दारपरं शराद्धे विराणां सकसपकैः । मोजयेवितुकारयाथं ततोऽन्या्देषक्ेणि

त पुत्रपुत्र तदपत्यभाया न दन्धुरङ्खःएताचत्तधारणम्‌ |

सेमाप्य वेधन्य(ुये)पनङ्कसंभवो यसिषटति व्यक्ततया स वन्यैः; ॥८१॥

रोगी हीनातिरिकताङ्ः काणः पौनमेवस्तथा। अवर्काणी कुण्डगोलो कुनखी याव दन्तकः॥८२॥मतकाध्यापकः दुष्टौ कन्याद्प्यमिक्स्तकः | ीवान्धमृकवधिराः कुजशी (नखाष्षटापाते; ॥ ८२॥ परपुद।पतिः स्तेनः कमदष्ट् निन्दितः | भोक्तारः पीड यस्य(ये चते वज्या द्रव्यलोभतः ॥ ८४ ॥ दषोरसगेस्य कतीरो वजेनीयाः सदैव हि | पिष या कन्या रजः पदयत्यसस्छृता ॥ ८५॥ सा कन्या दृष त्रेया तत्पतिषैषछीपतिः | महिपीसयुच्यते माया सा चैव व्यभिचारिणी ॥ ८६ ॥ तान्दो- पानक्षमते यस्तु सवे माहिषकः स्मृतः| अङ्गानादथ वा लोभान्मोहाद्राऽपि विशेषतः ॥ ८७ ॥ समर्थं योऽन्नमादाय महयर्पं तु परयच्छति । स वै वाधषिको नाम अनै; सवेकमेसु ॥ ८८ ॥ दृषोत्स॑स्य कतारं यदि यन्ति पूवेनाः । रोखं नखं यानि इुम्भीपाकं सुदारुणम्‌ ॥ ८९ ॥ काटाटकं वाधिकं मध्ये च दषरीपतिम्‌। भ्राद्धे माहिषकं दृषा निराशा यान्ति एवेनाः ॥ ९० ॥ यो छोभादसवर्णानामा्- ्रादधान्यतुक्रपात्‌ । स पौडश्षक(कं) षोप्स यीत्कार।टकः स्मृतः ॥ ९१ ॥ अथ नियमानाह-- द्तधाघनताम्बरं क्िस्लानमभोजनम्‌ । दान प्रतिग्रधे होमः श्राद्धभगष्ट बजेयेतु ॥ ९२ ॥ शराद्धे निमन्वितो विभो द्येत्त्ीनिरेवणम्‌ । पूर्वश्च परेदुश्च षनयेद्धो- जनदरयम्‌ ॥ ९३ ॥ नीचसंभाषणं याज्यं दिवानिद्रा प्रतिग्रहम्‌ । क्षोमयुप्णो. दके! ञानं वज्येच्छादङ़दधषम्‌ ॥ ९४॥. न च सीमान्तरं गच्छेन्न स्मशाने जिना यम्‌ । शराद्गरत्सवेदा पये्नोदक्याः कयां) श्वपचं इवम्‌ ॥ ९५ ॥ श्रीखण्डं दसू यवतिटतुरसीशतपवित्रा(शातपतर चौकतां धुप(पो)दीपोदपात्र इसुम्भ(प)फलजत्यं(छं) पमृम्भोम(म्यास)नान । ्रीरः राल्ये च पतर द्विनमधुसकृदान्छि्नहेमाधेपाजाः

ण्यन्नं श्रादधोपहारः स॒तग्रदरहिणीश्ुखवासांसि कारः ॥ ॥ ९६ ॥ भ्रीखण्डम्चयेरकषठं सकषरं सकेसरम्‌ । एवेजानां तु देवानां नान्यन्मर यजादिकम्‌॥९७॥ मन्त्पूता हद्रिणी; मातविग्रसमुद्धताः । गोकणेमात दमाः स्युः पवित्राः पुण्यभू

१ स, ग, "त॒वित्त ।

[ छो ०९८ १२६ | प्रजापतिस्पृरतिः | ९५

मिनाः ॥ ९८ ॥ शुद्धः ष्णः कृष्णतरश्चतुरयो जवलन्तः । उत्तरोत्तरतः श्राद्ध

पितृणा तृक्िकरका ॥ ९९ ॥ तुरस्य; सवेद्‌वाना समज्ञयः शुभावहाः । पुषनानां यथा पराप सका र्वपञ्जर्‌। ॥ १०० ¦ अगस्त्य भरक्किराज च तुस्ती शतप त्रिका । ति च ति्ष्प च षडेते 1पतृषरटमाः | {०१॥ मरेगृण सत्रमादव्यास तिपण्ड नवद्रतम्‌ । सापगानातु सलग्र सवगपेकतन्तना ॥ १०२॥ धृष)

गुगु्ना काय्य) दापस्तरषतेन तु । तुरुसीश्चतपत्राभ्यां पजन पितुवह्भम्‌

॥ १०३ ॥ चम्पकं दमनः कृन्द्कस्म(र)वाराऽथ केतको । जातिदशनमत्रेण निराभ्ा यान्त पृषेजाः ॥ १०४ ॥ अनन्तगोभण सप्र करि ्रूदटमव च | प्रादेशमात्र

सवत्र पावत्रे सवकम ॥ १०५ ॥ वास्तु प्राक्त तक्सूत्र कृपिरामजम्‌ | उत्तरात्तरतः शष्ठ प्रक्षास्यं भ्राद्धकमणि ॥ १०६ ॥ पोतं सप्रषसेः स्याटततरीयं

तदधेकम्‌ । वाससा सवेदाचा(धारयं दर्धर्च्यो (्षा्ैवजिते ॥ १०७ ॥ त्यजेखयु पित पुष्प त्यजतयुपित नष्‌ । न त्यनजाह्ववतांय तुरसादल्पङ्जम्‌ ॥१०८॥ गोमयेनापाटेत्ना मः पवतर सवेकमसु । गापूजेणाप्िता तीथ पिष्णुषादाम्बुरुषिता ॥१०९॥पात्राण्यघ्याभे ख(खा)द्गान हंमरूप्यमरदामपि । उ(आ)दुम्बराणि पथा) णोनि देवे क)त्योद्धवानि च ॥ ११० ॥ हेपरूप्यमये पाज पिण्डत्रयं विनिक्षिपेत्‌ शोखे कांस्ये खाद्णपत्रे न च मृन्मयकाषटने ॥ १६११ ॥ पकपात्राणि श्रौरानि सवेधातुपमरयानि वा । स्वेभ्यो शृन्पयं शरषटमधिपूतनछष्डुतप्‌ ॥ ११२ ॥ लोहपातरेषु यत्पक् तदन्नं काकर्मासषेत्‌ । श्रत्वा चान्द्रायण कुयाच्छरादरं नान्येषु कम॑सु॥११३॥ ताम्रपात्रे न गोक्ष।र पचदन्न्‌ न रोहन । कपण घ्रततछाक्तं तःम्रराहै न दुष्यत; ॥११४॥ रोप्यहेमानि पात्राणि नव्यसाराष्ूनानि का । पत्राबस्पः परतित्राः स्यु्िप्राणां श्राद् भाजनं ॥ ११५ ॥ कास्यखपरुक्रास्पद्रकःएरफएर्टाहनं । नाऽऽवागषतः पात्रैः श्राद्धं वं चरेवारणा ॥ ११६ ॥ आहुम्बरण पत्रेण इुयादाचमनक्रिया्‌ । तरता

प्रसुवणादारमश्रषतुसमगद्धवः । ११७ ॥ कस्यपात्राच्स्युत वारे श्वानं च दवता

चनं | श्वानमूच्रसम तांय पनः सानन शुध्यति ॥ ११८ ॥ नीवार माूहश्र गापृपाः चालयस्तथा । यवाश्च रणकावं श्राद्धे म्यास्तथा तिरः ॥ ११९ ॥ दद्‌ छाकन्दफटक धाञ। दिल्या च तुका ¦ कारकद्रोणपुष्षो च तण्डु चक्र त्‌।त्का ॥ १२० ॥ उपादव्म चप्रफट क्ारातकषपाः फट शमी | ज।दन्त्‌। तण्डि. कारम्डीका काटराकसतथाऽ्रेकम्‌ं | १२१ ॥ उवारध्रीरिणीषालद्रा्षाम्रकयटी फटम््‌ | वाजपुर कारस्य चेद्‌ जाने (चरभष्द्‌ () ॥ १२२ ॥ ककाठ्क कार्‌ वटं घुराम एष्पिण्डकाः| काटिमण्ट तडविषं निताचदहटं च वाबुकः(१।१२२॥

१क. 'धर्गव्याद्रः | २ क. जाति धै,

भ ३३२ व्रह्मसूज्रभाष्यम, [ अध्या-१.,पा-३,] -----------------~_~~ ~~~ ~ ६२) अत उच्यते- सू-ॐ ॥ ज्योतिरदैशैन्छत्‌ ॥ ॐ ॥ ४० ॥ ^ विष्णुरेव ज्योतिर्विष्णुरेवात्मा विष्ठुरेव बह्म विष्णु रेव बरं विष्णुरेव यशो विष्णुर्वानन्दः ` इति. दशै नाचतुर्वेद शिखायाम्‌ । व्योति्विष्णुरेव । (२) "प्राज्ञेनात्मना अन्वारूढ उत्सजैद्याति ` (¶,६-२-३५.)

सोऽयमात्मेल्यथः । वस्य महिमनाह-स दति ॥ ' सः ` आत्मा परः म्वा " समानः ` अविक्षारः सर्दैकरूषः खन्‌ " उभौ टोकौ ` भूर चुटोकौ जा्रल्छुषु्ी चा प्रसिजीवमादाय तमयुखञ्चरसीद्यथैः । पू पष्ठी तु आत्मपदं स इति पदं च जीकपरं उभयलोकसञ्चरणमधि क सधीनं धिवश्वितं, तच्च छिदं कदैवशान्तस्येदेति मन्यते ॥

(२) सिद्धान्तयत्सूत्रमवटायै दशेनपदोलश्ुदुदाहरणपूवैकं व्या चष अत इति ॥ ° दिष्णुरेव ज्योतिः. . - . विष्णुसेवानन्दः ` इति च तर्चेदरिखायाभिति ° दरोनात्‌ ` दिष्णुरेव भुख्यसते ज्योविदशब्दित इ ति उक्तत्वात्‌ ‹ ज्योतिः ` तच्छब्दकाच्यौ िष्णुरेव, न जीव इव्यथः । विष्णुरेवेखनेन तच्त्वित्यदुधत्तस्य अथः उक्तः । श्युत्यथस्तु स्पण्ः । वि होषस्तु- वटं बरुधद्‌ः; । ˆ ख वै बलं बटिनां चापरेषाम्‌ ' इति च भा गते |-विष्णुरोवह्यसः (तस्य नाम सहद्शः' (अहाना,१-१०.) इति श्रुतिरिविः तस्टप्रदीदे अभसिहितय्‌ । ब्रह्मादि शब्द कञ्ज्योतिददाव्दौऽपि विप्ण्वेकलिष्ठ इदि क्नाएनाय सच्ब्रवाक्णोदाहरणम । अदषव श्चुतावें वकारः॥

(३ › ज्योपि विष्णुरेततद्यभयटोकस सरण खिङ्विरोध इदि राङ्म पि खौदश्सैभपदोकतभुखा परिदरति-प्र्षिनेत ॥ (इति दयन्प्रत्‌ ' इति वाजसनेयश्चुतिघाद्याद्‌ ' स्वापि" परमात्मनोऽपि सेकसञ्वरणमस्लये वेत्यथः। म केवलं जीवस्येस्यपेस्थैः ! न तदथा इद्येवशद्दाथैः। तथः च छिङ्ं सावश्छाशमिति न तद्धिसेध इति भावः! शारीर आत्मा जीवों मरणकष्टे ' प्राङ्ेन ` प्रकर्षण आसयन्तात्‌ केन प्र्ञपध प्राज्ञः, तेन वा परमात्मना ' अन्वारूढः ` अधेष्ठितो जीवमारूद्य गच्छति भगवानि ति बृहद्धाष्योक्तेः तद्वाहनभूतः ' उत्सर्जत्‌ ' प्रानदेदसुत्खजेन्‌ देहा स्तरं खोकान्तरं च “याति ' गच्छतीति वजस्तनेयथरल््थ; । सूजाथै

[ छो ०९८- १२६ | प्रनापतिस्पतिः। ९५

मिजाः ॥ ९८ ॥ शुः कृष्णः दृष्णतरशतुर्थो जति; । उत्तरोत्तरतः श्राद्ध पेतृणा तृ्चकारका ॥ ९९ ॥ तुरस्य; सवेद वानां समञ्जयः शुभावहाः । पुष॑जानां यथा प्रप्रा सका वमञ्जर। ॥ १०० | अगस्त्य भङ्खिराज च दुरम शतप तरिका । ति च तिपष्पं च षडेते 'पतव्टश्ः | २०१॥ त्रेगण स॒त्रमादद्रासख तिप्ण्ड नवद्रतम्‌ । सामगानां तु सटग्र सवषामकतन्तना | १०२॥ पूपपो) गुमुटुना कायरया) दीपस्तेरधतेन तु । तुसौशरतपताभ्यां पूजनं पितुव्भग्‌ ॥ १०३ ॥ चम्पका दमनः कुन्दकस्प(रोबीरोऽथ केतक । जातिदशेनपात्रेण निराशा यान्त पूतेन; ॥ १०४ ॥ अनन्तगोर्भणं सप्र कोर द्विदटमेष्‌ च । प्रादेशमत्र सेतर पावते सवकम ॥ १०५ ॥ वासश्चतुविप प्राक्त तक्म कृपिरापनम्‌ | उत्तरोत्तरतः शेषं भक्षास्यं भ्रादधकमंणि ॥ १०६ ॥ पोतं सप्रे; स्यादुत्तरीयं तदधंकम्‌ । वाससा सवेदाच(धारय दग्धरूच्यक्षाप्रवाजते ॥ १०७ | स्यजेतयु पित पुष्प त्यजेतथरुषतं जब । न त्यजंजाह् वाताय तुरसदट्पङ्न्नम्‌ ॥१०८॥ गामयनापालेप्ना मः पवेत सवकस । गोयूजेणाप्षता तीथ विष्णुषादाम्बुसविता ॥ १०९ पाजाण्यघ्यणे ख(खा)द्गान हेमरूप्यमरदामपे | उ(अददुम्बराणि पपा) णानि देवते(कृ)त्योद्धवानि च ॥ ११० ॥ देमरूप्यमये पाते पिण्डतरयं विनिक्षिपेत्‌ शोखे कांस्ये साट्गपत्रे न च गृन्मयकाषटने ॥ १६१ ॥ प्रकपात्राणि शोखानि सवेधातुमयानि बा । सर्वभ्यो मन्मयं श्रेष्मिपृतनछष्टुतम्‌ ॥ ११२ ॥ छोहपारेषु यत्पक् तदन्न काकमांसवेत्‌ । भुक्त्वा चाद््रायण कुयोच्छराद्ध नान्यषु कमसु॥११३॥ ताम्रपात्रे न गोक्षर पचदन्ने न सोहन । कमण वृततछार्तं ताम्रराह न दृष्यत; ॥११४॥ रोप्यहैमानि पात्राणि नच्यसारष्नानि गा | पतराबरयः पवता स्युक्िप्राणां श्राद्ध भाजन ॥ ११५ ॥ कः स्यखपरदक्रासमदरत्क्फएर्टाहन्‌; । नाऽऽचामद्रकृतः पात्रः श्राद्धं वं चरवारंणा | ११६ ॥ आहुम्वरण पात्रेण इयादाचमर्नाफरयाम्‌ | तरता म्रसुवणारामश्रघातुरमद्धवः ॥ १९७ ॥ कास्यपात्राच्स्दुत वार्‌ ह्यत च दवता चेन | श्वानृच्रसमर ताय पनः सानन सुध्यातं ॥ ११८ ॥ नवार मापटूहघ्र गपा; राररस्दथा । यतवीाश्च रणकिद्‌ श्रद्‌ भष्यास्वथा तराः | ११९ ॥ दद्‌ छोकन्दफटक धच दिस्य च तुश्टका; ; करकद्मोणदुम्षा च पण्डु चक्र वाप्का ॥ १२० ॥ उपोदक्मे चफट काशातदंपाः फल दमा । जवन्त। तुण्डि- काऽम्टीका कारराक्षस्तथाऽऽ्रक ।! १२१ ॥ उवोरक्षीरिणीषाटद्रष्ाम्रकटरी फलम्‌ | वानपुर कटस्बनं चभेद्‌ं जाने (चट्‌ ({) ॥ १२२ ॥ करकट कार्‌ टं सुरागं शृष्पेण्डिकाः | काटटभष्ट त्धेविध (नराचदेखं च दाषुकः(१)।१२३॥

१क, "धर्गध्यद्रः। २ क. जाति चै ॥

९६ प्नापरिस्मतिः [ ७1०! ४-१४६ |

परीं रङग तेखानि सद्रम्याण्यविदाहि च । श्रद्धष्वेतानि पुस्यानि तथा वणनी- रके; ॥ १२४ ॥ गवां क्षीरं दधि धूतं क्षद्रभिकषुरसं तथा । शकंर गुडमरसयण्डी तथा परष्फलानि च ॥ १२५ ॥ शयामाकन्कोद्रवान्कड्गृन्कज्जान्रानमापकान्‌ । निष्पायकाकद्म्बानि वजयेच्छरद्धकपेणि ॥ १२६ ॥ कलिङ्गं चेव दस्ता कृष्म टं रक्तनीटकम्‌ । दृस्तुण्डफटं वञ्यंमाब्ु च तुषीम्रकम्‌ ॥ १२७ ॥ करीरनं कुमारीजं सां राजिकोद्धवम्‌ । वभेयेत्तृकार्थेषु वहो म्भप्षरो ॥ १२८ ॥ ्ीरं दपि घृतं तक्रमधिच्छागसमुद्धवम्‌ । मादिप च दधि रं श्राद्धे व्यं परय. ततः ॥ १२९ ॥ माषं पृतवत्सागोः सूतिकागोश्च बजेयेत्‌ १) ॥ १३० ॥ मिश्रितं पेनुपयसा सापत्यमदिषीपयः | मेध्यमभ्युक्ितं गा चचतद्वायत्या सवैकममु ॥१२१॥ षेरं कटितपकं स्याह्यापसं स्याटिपकद्‌ । पीतरी(र्रबरूपं तस्ीरे यश्नित्रिधा मता (१) ॥ १३२ ॥ पितुमानवदेवानां षाषीरकीरपायसेः(१)। जायते परमा तुः समध्वाज्यैः सरकैरेः ॥ १३३ ॥ पायसे शतो ग्रां यद्यम्बुरहिते भत्‌ । नव्य- मृत्पाजपकं चेतिपत्रथेऽपि न दुष्यति ॥ १३४ ॥ पायसं सक्तवो धानास्िराणं तथोषधपू । सम्बन्येतानि गृहीयादपि द्रत दुष्यति ॥१३५॥ कतं विपधृतं नीला यदि विप्रंथ भोजयेत्‌। दाता भोक्ता च विक्रेता पूषेनाश्च पतन्ति ते॥१२६॥छाबण्य (क्य)तिततिरिरकृन्तकपिञ्चटानां भारण्डसारसमसू(यु)र[क वी(कीपेरकाण(णाम्‌) । पम्यारकाखुटरीदह्नाटमारद्रानस्यलाटरि (हरर ङिकिदीषिकानाम्‌ ॥१३७॥ सारङ्शम्बरवराहककृष्णसार्‌ » बश्सानि(साशानि)दुटेमतपानि सद्‌। पितृणाम्‌ ॥ १३८ ॥ खङ्गा सेयेदा पिण्डन्डुयोदरा भोजयेदष्िनान्‌ । तदा मवति पूवष ति ्रदश्वभिकौ ॥ १६९ ॥ सद्शार्य यादि वचित शरद्काठे समीपगम्‌ । गयाश्र- देन सा तृप्तिः पितृणां सा भवेत्तदा ॥ १४० ॥ कथयन्तीति पितरः कखे कथिद्ध. विष्यति । य; खड्गमांसपिष्डांच कुर्याद्र पितृमोजनप्‌ ॥ .४१ ॥ कू्हो विलप टश्च गोधा कड्पनाहकः(१) । पथ प्वनखा चेते दुटेमाः श्रादुकमेमि ॥ १४२॥ व्याधेभ्यो मध्यमां सानि ग्रहाणि दव्यपययेः । पित्र स्वगृहे दसन्लादनमांसं न पापभाक्‌ ॥ १४३ ॥ चिना श्राद्धं विना यग पधुपकंदिधिं विना । पापी स्पात्छा- यतः कुषज्ञीवधातं दिं दिना ॥ १४४ ॥ म जीवेन किना तुपनिजीवस्यापि हि स्वेदा । अतः ससज भगवाज्जीवो जीतन दस्यते ॥ १४५ ॥ प्ततिषै(चि ष) चनालवनिहा्तर(म)पि कर्मणाम्‌ । एष व्यवहरेननिलय गृहस्थोऽपि दि धृच्यते॥१४६॥

-- ण

_ _ # एतदनन्तरं सकलादशपुसतकेषु ' ८चख्य्ड् ' इयथिकान्क्राणि । १ कु, °

( छो ०१४७१७६३ ] परनापतिसतिः | ९७

न परते पुण्यहानिस्तनिरत्तमहत्फटम्‌ । तदा दातव्यं धर्मनैषमेकारण्यसंश्रयः येः) ॥ १४७ ॥ कारुण्यं प्राणिषु परायः कतेव्यं पृण्यहेतवे । अर्हिषा प्रमो ध. स्तस्मादात्मवदाचरत्‌ ।॥ १४८ ॥ यत्नषु पशुहिसायां सार्षाणव्यवसायवद्‌ । फर सह्‌ सगुणित दिभ्यो राजा भवेदनु ॥ १४९ ॥ कारण्यात्छवेभतेषु आत्मवतः सतः सत; । उक्तफमस सवेत्र तदा मासनिषेधनम्‌ ॥ १५० ॥ म्रमप्यान्‌(प्यमृ)त श्राद्‌ को तत्तु भिवजयेत्‌ । मांसान्यपि हि सर्वाणि युगधर्मकरमाद्धयेत्‌ ॥ १५१ ॥ अतो मखा(षा)न्नमवतन्मरसायथे व्रह्मणा कृतप्‌ । पितरस्तेन तप्यन्ति श्राद्ध इषया) तद्विना ॥ १५२ ॥ यथा बिष्ट मासतान्माला(षा) नमपि तस्सयय्‌ । सगन्धिकं च स्वाद्‌षटु सधुर्‌ द्रव्यभेदतः ॥ १५३ ॥ सक्षय भरक्ष्यविधो यत्त गिते तद्विवजयेत्‌ | अमक््यमापि मक्ष्य स्यादतषमण पे यने ॥ {५४ ॥ अथ (यीकशब्दस्तु रवि भाम्‌ जन्यान्ते राजवत । वाजं देय प्रयत्नेन कथि(अजयकभ्यो वजरपिश्रतम्‌॥ १५५ तरशुहूतस्तु भरातः स्यात्तावानेव तु सगदः । मध्याह्िमुहूतेः स्यादपराहस्तथव्‌ ॥ १५६ ॥ साय तु व्रहूतेः स्याखश्चपा कार उच्यते | अतोऽपरहः पूर्वषा भाज्यकाट उदाहतः ॥ १५७ ॥ आरम्भ इतप(प) इयद्राहिण तु न ठङ्ययत्‌ | एततश्चगुहृतान्तः भ्राद्धकाट उदाहृतः ॥ {५८ ॥ पहूतोस्तत्न विहहया दव पश्च च सवदा । तत्रापां पहता यः स काषः तपः स्मृतः ॥ १५९ ॥ वेद्ृद्धा यत्र पुरतः इुतपरपाशनां तिथः । श्राद्ध सवत्सराः च नेणयीऽय एतः सदा ॥१६०॥ आषाढयाः पश्चमे पक्षे यान्यहानि तु षोडश । करतुभिस्तानि तस्याति वेषु दत्त महा- फलम्‌ ॥ १६१ ॥ चतुदश्यां समारम्भः पौणेमासादे पाणः । भरातरम्तमजघं स्या दस्यान्तः पाषेणा विधः ॥ १६२ ॥ ब्राह्यान्बुहूतादारमभ्य इयान्मासाधेयामतः । श्राद्ध महाख्यं नाम तत्त तथवदाचरेत्‌ ॥ १६३ ॥ पक्षेऽपरं च भरणा महता सा प्रकीतिता । तस्यां श्राद्धं भुवीति गयाश्राद्धसमं फलम्‌ ॥ १६४ ॥ नन्दायां भागेष दिने पप्राघेसु च युगादिषु । पिण्डपात प्रवत व्यषटपुत्रो विनश्यति ॥ १६५॥ पांणमास्यादिसयागे योअधकयान्पहाटयम्‌ । पिण्डदाननिषिद्धेऽपि न निषिद्ध्‌ कदा चन ॥ १६६ ॥ महाछ्य याद्या भवेदयाद्‌ पेतुदिनम्‌ । पिण्डदान विपरमाज्य श्राद्धं॑तस्स्याद्रयापसमम्‌ ॥ १६७ ॥ पक्षप्राद्ध्‌ वा पश्चमीप्रमुतो(ति) स्यान्मक्षटयं | पितुः पितापहस्याप्य(पि?) प्रपितामहमृदिने ॥ १६८ ॥ कारो हनन्तरूपस्तु कारा वे प्रमश्वरः । तस्मात्कारे प्रसन्नेन कतव्य कमे निशितम्‌ ॥ १६९ ॥ गभस्थाऽप [च] दोहित्रो अश्वयुकातिपदिने । कृयान्मातामहृशराद्धं पितरो यदि जीवतः ॥१७०॥ आश्वप्रातिपादि श्राद्धं नान्दीभ्राद्धवदिष्यते() । तात्यसपकशुद्धिः¢) स्यादा म ध्याह्वाद्ैशिष्यते ॥ १७१ ॥ सृतकादिनिपित्तन द्रव्याभावादिभेदतः । स्थितं महाख्य ुयाघावदर्रश्रकदशेनम्‌ ॥ १७२ ॥ कन्यागते सदेतार पितर्‌ यान्ति ष

गुरहा । तिषठन््याकारिक्षणस्तापयावद्ह्थिकदरेनम्‌ ॥ {७२} कन्दपृरटफले- १

£ [9३ (३ ९८ प्रजनापतिस्प्रातेः | [ छ ° १७४-१९८ 1

वीऽपि करव्यं पितृतषणम्‌ । अन्दथा दारुणं शापं दा यानि बुभृक्षिताः॥१७४॥ एकादषटं त॒ मध्याह्न दिवस्य विधीयते । आये ह्ृहू्त बा(यापस्य पिण्डदाने च भाजनम्‌ ॥ १७५ | पितक्षयाहं सप्रप्र याद्‌ कथिन्पहाख्य; । तदा क्षयाहः कते व्ऽपरेऽहनि पहाटयम्‌(यः) ॥ १७६ ॥ परवह कानि(मि)कं श्राद्धं कयोत्नन्दाधसं तथा । माध्याहिक यदा हुयीजनित्यशराद्धं तदा मवेत्‌ ॥ १७७॥ द्र दे(दषे च अयः पिठियि एकैकमुभयत्र वा | मातमहानीमप्येयं तन्त्र वा देश्वदेविकम्‌ ॥ १७८ ॥ इष्ट रोद्ध क्रतुदक्षा काम्ये च ष्वनिरोधुरिरा)चनो । पृरूरवद्रवसद्गी तु| पावेण समुदा हता ॥ १७९ ॥ साण्डं कटकामा(माता इद्धा सत्यवस्‌ स्म्रता । यत्न च बहव सनि भ्राद्धे श्राद्ध प्रथक्पृथक्‌ ॥ १८० ॥ पितरश्च पितामह स्तथा च प्रपितामहः

एषं पवेणसक्ना च तथा मातापेप्वपि ॥ १८१ ॥ एषां पल्यः क्रपाद्रह्ास्तिस सिलल पवग । उक्तानि चल्ार्येतानि पणा न पञ्चमम्‌ ॥ १८२॥ ददो द्रदश्दंवत्यान्न चेवान्वष्कासु च (¢) | षड्दशे जीणि यङ्ग च एक एवं क्षयेऽहनि ॥१८३॥ पेण च क्षयाहे स्यादद्धा स्यान्नवदेतम्‌ । दश षडदुवतं राद काम्यं चपा रष भषेत्‌॥ १८४ || प्रदद्रादस्या अमा इव्यन्तं सहमटनं । चतुथस्यानषशत्त, स्यादाद्यमेतो भवेदिति ॥ १८ ॥ श्राद्धं क्ञीग्ुसयोः कायमकोदिष्पसतत्‌;

अतः सेततिमन्तोऽपमी इञ्यन्ते वहुभिः सह ॥ १८६ ॥ आब्रह्मस्तम्बप्यनत पूषेना;ः सन्त यङ | तृप्ता मवन्त ते स्वे पुत्रहस्तन नान्यथा ॥ १८७ ॥ अपुत्रस्य गतिनसत स्वर्भो नैव च तैव च | येन केनाप्युपायेन त्युत्पदयेतमुधीः ॥ १८८ ॥ सकाद्ष्ट वहन यतः पत्र न वेद्यते । आयान्ति पत्रिणः पूष देष पिपितषेष्िताः ॥ १८९ ॥ दशं टे पणे कायं मातुमोतामहस्य च | क्षयाहे च पतुमातुः पणेव पावेण कृतम्‌ ॥ १९० ॥ अन्वष्कासर॒ नवाम; पिण्डः श्राद्धयुदा हतप । परादा मातुपध्यस्थ ततो मातापहान्तकम्‌ | १९१ ॥ अन्वषटकंयं पितृ भ्यश्च ततस्नाभ्यश्च देवतम्‌ । ताभ्यस्त्वदेवत दद्धो तेभ्यश्चापि सदेवतः (!{) ॥ १९२ ॥ मातरः प्रथमं पृल्याः पितरश्च तत; परम्‌ । माताप्रह् तदनु शृद्धिभा द्र त्वयं कमः ॥ १९३ ॥ पावेणानि मयोक्ताने विपरीतानि तानि ते । अथेणा स्तपेयान्त त्द्रेदाक्तमत यथा ॥ १९४ ॥ अतिथि श्राद्धरक्नाथेमते( न्ते ) विष्णस्व सपणम्‌ । निवेशय १८ ए षष्णसमं ब्राह्मणं वेदपारगम्‌ ॥ १९५ ॥ कन्यवा हादयां येऽमी वियन्ते ये च पूवेनाः; । सर्वेषामेव वणानां श्राद्धे तुष्यन्ति देवता ॥ १९६ ॥ साक्षा्टिष्णुषमेराजः श्राद्धदेवश्च कथ्यते | विश्वे देवाः पितुतिथिः सर्व विष्णुरात स्छतप्‌ ॥ १९५७ ॥ पूजास्तुषटिमायान्त दाता भाक्ता न संशयः ॥१९८॥

दपि परजपतिस्मरतिः सम्प्रा |

मय भं दमक वयमा क्न कयं सृ कठः

ॐ तत्द्रहयणे नमः |

बरूहयमस्मरतिः ।

(तत्र प्रथमोऽध्यायः!)

अथातो यमधेस्य परायथितत व्याख्यास्यामः | चतुणौपि वणां प्रायथित्तं प्रक रपयेत ॥ १ ॥ ब्राह्मणस्तु गुना दष्टे जम्बुकेन वृकेण वा । उदिते प्रहनक्त्रे दष पद्यः सुविभषेत्‌ ॥ २॥ जलाधिवन्धनभरष्ः प्तरस्यानारकच्युता; । विषपरप्र गात्रश्च पक्ाधातहताश्च ये ॥ ३ ॥ नवैते भत्यवसिताः सवेधपेवहिष्कृता । चन्द. यणेन शुध्यनित तपृश्छरयेन च ॥ ४ ॥ उभयावसिताः पापा ये शंँपरवला- च्युता; । इनदुद्रयेन शुध्यन्ति दा धेनु तथा इषम्‌ ॥ ५॥ गोव्राह्मणहतं दण मूतयुद्धन्धनेन तु । परं छिखा ततस्तस्य त्क्य चरेत्‌ ॥ ६ ॥ कृमिभिव् हसंुक्तं मक्षिकेधोपघातितम्‌ । दृस्छू्धं संमङुवीत शक्त्या दातत दक्षिणाम्‌ ॥ ७ ॥ चणण्डाटमाण्डसंसपृष्टं पीता भूमियतं जरम्‌ । गोमूत्रयावकाहारः षद्र- त्रेण विशुध्यति ॥ ८ ॥ चाण्डाठघटमाण्डस्थं यस्तोयं पर्वति प्विन;ः । तत््षण- स्षिपते यस्तु प्राजापत्येन शुध्यति ॥ ९॥ यदि न क्षिपते तोयं सरीरे यस्य नीयति । पराजापत्यं न दातव्यं कृच्छं सांतपनादिकम्‌ ॥ १० ॥ चरेत्सांतपनं पिः पराजापत्यं तु प्रियः । तदप तु चेद्ध; पादं शरस्य दापयेत्‌ ॥ ११ ॥ चाण्डा- लान्नं भक्षयित्वा वद्रत्सलिपेव च । गास दृ्छं दरेद्धिशा््रायणमथापि बा ॥ १२ ॥ गोमूत्र गोमयं क्षीरं दधि सपिः कुशोदकम्‌ । एकरात्रोपवासश्च कृच्छं सांतपनं स्यतम्‌ ॥ १३ ॥ चाण्डाहमृततिकाये च ये च संकीणेयोनयः । तेषा द्वा च युक्त्वा च तपरकृच््‌ समाचरेत्‌ ॥ १४ ॥ चाण्डाछेकामु नारीषु षिन मेषुनकारकः । कृत्वाऽमर्षणं पकं शुध्यते च पयो्रतात्‌ ॥ १५॥

इति श्रीयाम्ये पर्मराक्े प्रथमोऽध्यार्यः | ! ॥

भमर | विन क्ये छवो वोः बको शिन

( अथ द्वितीयोऽध्यायः । )

नरां [ दी | टषिकां चैव रजकी वेशुजीविनीम्‌ । गत्वा चाद्धायणं कुयात्तया चोपनीषिनीप्‌ ॥ १ ॥ कापालिका्नमोक्तेणां तैनयागामिनां तथा । अङ्गानाकृ- च्छधुद्षठंज्ञाखा चेव व्रत्य ॥ २॥

१क.ग. "नां धरमहाघ् प्र । २ ख. "पतनग्राप्ताः श" । ३ ख. ये द्यामदवल्च्यु" । ४ क. ग. भृते ^ ©

तद्र । क. ग. प्प । ९ स. ग. पिवते । ५ लृ. "यः । नारौ रैट्षिकीं रै" । ८ ख, तत्नारीगा" ।

१०० वृहयमस्ृतिः । [ ज०२-३छा०२-९।!-९ |]

9, र ए

सुरायाः संपभ्पानेन गोभांसभक्षणे कृते । तच्छं चरमो पोञ्जीहोमेन शुध्यति ॥ ३ ॥ # गोक्षन्नियं तथा वैश्यं शुद्र चाप्युलोपनम्‌ । ब्नास्वा विरेषेण तत्र चान्द्रायण व्रतम्‌ ॥ ४ ॥ कुक्कुटण्डकमात्रं तु ग्रासं च परिकदपयेत्‌ । अन्यथाभाव दोषेण नथमेऽति च शरुध्यह्वि ॥ ५॥ एकैकं वधयद्रापरं शुके कृष्णे च हूासयेत्‌ । अर्थां तु न भुञ्जीत एष चान््रायणो विधिः ॥ ६ ॥ परायधिततपक्रस्य कतां यदि विपद्यते । पृतस्तदह्रा( घा )पि इह रोके पर च ॥ ७ ॥ याबदेकः पृथ- ग्भाव्यः प्रायश्चित्त न सेवते | अप्रशस्ता न ते सपृश्यास्ते सर्वेऽपि विगताः ॥ ८ ॥ अभोऽ्यौधापरतिग्राह्मा असंर्पङ्क्त्या विवाहिकाः । पूयन्ते तु व्रते चरणे सर्वते रििथभागिनः ॥ ९॥ इति श्रीयाम्ये धर्मलाघे द्वितीयोऽप्यायः ॥ २॥

ह, क

( भथ त॒तीयोऽष्यायः । )

` छनेकादशवषस्य पश्चवपात्परस्य च । प्रायाधेत्तं चरेदशाता पिता बाऽन्योऽपि वान्धवः ॥ १ ॥ अतो बारृतरस्यापि नापराधो न पातकमू । राजदण्डो न तस्यासि प्रायश्चित्तं न षिते ॥ २॥ अग्रीत्यधिकयपषोणि बाछो वाऽप्यूनषोडशषः । प्रायधि- ताभमदैन्ति सियो व्याधित एव च ॥ ३ ॥ पितृम्यभ्रतृमार्यो च भगिनीं मातुरेव च | शश्र पितृष्वसारं च तच्छ समाचरेत्‌ ॥ ४॥ > रङ्गीमाचायश्िष्यां वा उपाध्यायस्य योषितः । एता गता कतिया मोहात्षप्मासं दृच्ट्रमाचरेप्‌ ॥ ५॥ तरै मासौ मक्ष्यभोल्यं च द्रौ मासो यावकेन तु । द्रौ मासो पश्चग्येन षष्मासं र्छृषाचरेत्‌ ॥ ६ ॥ मातरं गुरुपत्नीं च स्वसारं दुहितां तथा । गत्वा तु मषिशेद्नं नाम्या च्रुद्ध्िधीयते ॥ ७ ॥ अस्तं गते यद सूर्ये चाण्डार्दमृतुमर्छियः । संसपू केतु यदा कथिल्मायभित्तं कथं भवेत्‌ ॥ ८ ॥ नातरूप्यं सुवर्णं तु दिपाऽऽहूतं च यजञलम्‌ | तेन लाला च पीत्वा च गामारभ्य विश्ुध्यापे ॥९॥

* एतदथेस्थानेऽय पाठः ख. पुस्तके--“यः क्षल्ियस्तथा वेदयः शूदरधप्यजुखोमजः५ इति । > न विद्यतेऽ श्छोकः स. ग. पुस्तकयोः ।

१ के, °राया मयपा० । ख. 'रान्यमयपा । २ क. ग. “प्रो मुङ्धी°। ३क. ग. 'मवस्यां न ।४क. 'तुन्यवस्थायां क° । ५ ख. प्देकोऽपृथग्रन्यः प्राः । य, ददेकष्थरभागः प्रायश्ित्तेन सेव्यत्ते । अः । ९ . “स्तास्तया तस्य तेषं चवेह ग" । ७ क. ख. 'लयाश्च प्र' । ८ स, "पच्या किवाहिनः। पु । ९ क,

ग, तु शवेते चीं सवे नरकभाः ¦ १० ख, 'लरजकन्नियः।

[ अ० ३।्छो° {०-६६ ] वृह्यमस्मतिः | १०१

१

दासनापितगोपार्ङकरामित्राधेसीरेणः । एते शरुद्रास्तु भोज्यान्ना यश्वाऽऽत्मानं निषे. दयेत्‌ ॥ १० ॥ असच्द्रेषु अन्नाग्रं ये भञ्चन्त्यवुधा द्विजाः । प्रायश्चितं तथा प्रष्ठ चरेबाद्रायणव्रतम्‌ ॥ ११॥ यः करात्येकरत्रेण टरष्टीसेवनं एनः

तद्धक्षणे जपेन्निस्यं तरिभिवेषेन्यपोहति ॥ १२ ॥ एषी यस्तु गृहणाति ब्राह्मणो मदमोहितः | सदा सूतकिता तस्य ब्रह्महत्या दिने दने ॥ ११॥ दषरीगमनं चेव मासमकं नेरन्तरम्‌ } इह जन्मानि श्रत पनः श्वानो मविष्याते ॥ १४ ॥ एष॑ छीफेनपीतस्य निःग्ासार्पगतस्य च । तस्यां चेव प्रसृतस्य निष्कृतिने विधीयते ॥ १५ ॥ अग्रे गाहिषकं दृष्टा मध्ये च दृषीपतिम्‌ । अन्ते वाधेषिकं दृष निराशाः पितरो गताः|॥१६॥ महिषीत्युस्यते भायो सा चैव व्याभिचारिणी | तान्दोषान्कषपते यस्त॒ स॒ वें माहिषकः समृतः ॥ १७ ॥ पितुर्गृहे तु या कन्या प्यत्यसंस्कृता रनः भ्रृणद्या पितुस्तस्य(स्याः) कन्या सा द्रषछी स्मृता ॥ १८ ॥ यस्तां पिगाहृयेत्क

न्या ब्राह्मणां पदमादतः। अस्माष्यां ह्वपाङ्तयः स विप्रा बषरापातेः॥ १९॥ रान द्रादश्मे वषं कन्यां यो न प्रयच्छति ! मासि मासि रजस्तस्याः पिता पिबति शोणितम्‌ ॥ २० ॥ अषटवषां भवेद्रोरी नववषां च राहिणी । दश्वा भवेत्कन्या

अत उर्व रजस्वला ॥ २१ ॥ माता चैव पिता चेव ज्यषटभराता तथेव च | ्रयस्ते नरकं यानत टृ कन्यां रनस्वछाप्‌ ॥ २२९ ॥ समरथ घनमुत्सृज्य महोप यः प्रयच्छत | स वं गाधुषिका ज्यां ब्रह्मवादषु गाहतः ॥ २२॥ शुकक्षयकररा बन्ध्या त्यल्याते पारक्ाातता । तस्यास्तु या मवद्धतो ततु वद्यादजावक्म्‌ ॥ २४॥ द्राच्छान्ते भयग्रस्त ब्राह्मणं गृहमागतम्‌ । अनचयित्वा या घुङ्क्तं तप्षणेऽपी विधो(ही)यते ॥ २५॥ अनाविको मादिषश्च तथा च दृषपतिः । तुणाग्रेणापि स्पृष्ट सवासा जछमावरत्‌ ॥ २६ ॥ याषदुष्ण भवेदन्न यावन्रुञ्चान्त वाग्यताः। पितरस्तावदश्चन्ति यावन्नाक्ता हविगुणाः ॥ २७ ॥ हविगुंणा न बक्त्या; पितरो यन्त्यतपिताः ¦ पितुमिस्तपितेः पाद्रक्तम्य शमने हावः ॥ २८ ॥ याततां प्रसते ग्रासन्हव्यकव्येष्वमन्तितः । तावतां ग्रसते मत्य दीप्राग्रास्रानयामयान्‌ ॥ २९.॥ आसनेष्वासनं दवान्न तु दृस्ते कदाचन । हस्तष्बासनदानं च निराशाः पितरो गतः ॥२०॥ आसने पादमारूढां वक्घस्याधमधः कृतम्‌ । युखन धामत युङ्क्त ए्रेनन्द् यणं चरेत्‌ ॥ ३१ ॥ अङ्कस्यां यः पवित्राणि डता गन्धान्पच(प)येतु । पितृणां

नोपतिष्टित राक्षसर्वप्टुप्यति ॥ २२ ॥ = हसन्ासं च यो भुङ्क्तं सशब्दं सेज्खं तथा | लहत वातत चव षडतं पड्मक्तदृषकाः ॥ २ ॥

= एतद्वनस्थानेऽय पाठः क. ग. पुस्तकयोः--“ प्रासाद्वासं च यो भुङ्क्तं सशब्दो लिङ्गिते तथा | लेहित वर्जनं शण्डे तेषां पड्क्ति्च दृ षिता " ॥ इति ।

0९...८.~©

१ क. ग. ण्धृरीरि" । २ स. तदक्षेण ज° । ३ ग. 'नपतनान्निःश्ा* । ४ ख. "हतः । ५क. ख ष्या त्यजेति । ६ क. ग. °राक्ान्तं पद्प्र । ५ क. “यकृतः रिरः । मृ" । ग. वृतः रिरः । सु" ।

क १ (व ॥ ॐ 9

ृह्यमस्ृतिः। = [अ०द शो०३४-९६ ]

शित्री ष्ठी तथा शी इनखी श्यावदन्तकः । रोगी दीनातिरिकताङ्गः पिशुनो मत्सरी तथा ॥ ३४ ॥ दुभेगो हि तथा पण्ड; पाखण्डी वेदनिन्दकः । हैतुकः शृ याजी च अयाज्यानां च यानकः ॥ ३५॥ नित्यं प्रतिग्रहे दब्धो याचको पिष. यात्मकः | श्याव्रदन्तंऽथ व्यश्च असदाटापकस्तथा ॥ ३६ ॥ एते श्राद््‌ च दाने

च वगनीयाः प्रयत्नतः | तथा देवलकथवे भतकां वेदविक्रयी ॥ ३७॥ एते वञ्यो; प्रयत्नेन एवमव यपाऽत्रवात्‌ । निराशाः पितरस्तस्य भवानिति ऋणमभागिनः

॥ ३८ ॥ अथ चेन्पयर( नर )विद्युकतो वेष्णवां ज्ञानषान्दि स; । हव्यकव्ये नियो तव्य हते प्राह स्वय यमः ॥ ३९ ॥ तस्मात्सवप्रयत्नेन श्राद्धे सङ्गे च कमेणि | अदृष्यं चव विपरन्रं योजनीय८येत्तु) प्रयत्नतः ॥ ४० ॥ तथेव मन््रविद्यक्तः शारीरे; पङ्ाक्तदृषणः । वाजते च यमः प्राह पड्क्तपावन एव सः ॥ ४१ ॥ निमेत्सरः सदाचारः श्रोत्रिया ब्रह्मावेद्यवा । विद्ाविनयसपन्नः पात्रभूतो एिनात्तमः | ४२ ॥ वेदान्तावेञ्ञ्येष्टुसामा अटुब्धौ बेदतःपरः । योजनीयः प्रयत्नेन देवे पिञ्येचं

कमाण । यदत्त च हूत तस्मं ह्यनन्त नात्र सशयः ॥ ४३॥ उच्छ च्चष्सस्पृष्; शना दद्रेण षा हिनः | उपोष्य रजनामकां पञ्चगभ्यन शुध्यति ॥४४॥ उच्छिष्टमाजन यन विप्रेण चान्नवाजतम्‌ । स्पृष्ट तन प्रमादाच प्राजापत्यं समाचरत्‌ ॥ ५५ ॥ उच्छिषटाच्छषससपृषटा ब्राह्मणो ब्राह्मणेन हि । दर्वी नपेतपशाद्रायञ्या रोधन परम्‌ ॥ ४६ ॥ रच्छष्ाच्छ्षसस्पृष्टः क्षन्चियां वैश्य एव च | प्रमादोच्छि

संसृष्टः शरेण तु यदा दिनः ॥ ४७ ॥ उपोष्य रजनीमेकां पश्चगव्येन शुध्यति । ्ानदुकछुटमानोराः काको वा सप्ते याद ॥ ४८ ॥ उच्छं तं दिनं यस्तु अहोरात्रेण शुध्यति । पञ्चगव्येन द्धिः स्यादिस्याह भगवान्यमः ॥ ४९ ॥ रन स्वल सृशेयस्तु भरात्रं तत्र कारयेत्‌ । उपोष्य ह्िनसंस्कारं पश्चणव्येन शरध्यति

॥ ५० ॥ उदक्यादृषटिपातेन श्तदब्देन चेव हि । सानं देवार्चने दान हवने च प्रणश्यति ॥ ५१ ॥ रक्तवक्घस्य विक्रेता लाक्षारनकये(ए)व्‌ च । वेणुजीयनकेवतेतध्ष

चमापजार्वतः ॥ ५९ ॥ एतषा स्परनात्ाप तथा स त पाहत; । प्रातग्रहञ्च विप्रा वे नरक प्रात गच्छत ॥ ५३॥ उदक्या; स्पशनं चव ब्राह्मणा वे प्रमादतः |

५

पड्ूनि पापतः लात्वा परश्वगव्यन शध्यात्‌ ॥ ५४ ॥ सूतकं वतेमानेऽपे दासवगेस्य

©\ ्

का करेया । स्वायेतुट्य भवेत्तस्य सतक तु प्ररस्यते ॥ ५५ ॥ > यत्न कारयते तत्तन्नान्य परत्यत्रवायमः । विवाहात्सवयङगेषु कार्य चेवमुपर्थिते ॥ ५६ ॥ रज;

>< एतद्धस्थानजय पाठः के. पुस्तके-““ यवन्त कारयेत्तत्त्नान्यत्रेयत्रवीन्मम “ इति । एतदर्षस्था. नेऽय-परो ग. पुस्तक“ यथा तु कारयेत्तत्र निरोधं प्र्रवीमि तत्‌ » इति ।

१क्‌. ग. चेत्यत्र । २क.र. ष्पकैः । व| ३क.ग. ण्न ।४स ति । शतु । ५ ख य द्विजं सोऽपि भः ।९ क, ग. ण्रविचितारं ल) ५के.ग.ण्स्यवाङ्रिः

४ £ [अ०३-४ छा ०९७-७०।१-४] वृहवमस्ृतिः । ` १०३

पर्याति या नारी तस्य कारस्य का क्रिया। विपे च जले लात कृता ॥ ५७ ॥ अपोहषटतयुगभिषिक्ताऽऽयं गोरिति वा कवः ( चा ) | पूजान्ते होमयेतशादूवृताहुप्या शताष्टकम्‌ ॥ ५८ ॥ गाया व्याह

ग्वा सास्त्वह-

2 ^~. ~~

2

तिभिश्च ततः कमे समाचरेत्‌ । यावद्रिना न चाच्यंन्ते अन्नदानहिरण्यकेः ॥ ५९ ॥ तावचचीणेव्रत- स्यापि तत्पापं न्‌ प्रणयति ॥ ६० यदेहकं काकवलकचविद्टामेध्येन र ठ भवेत्कदाचित्‌ । भात्रे षुखे वा परिमस्तके वा न्ना खानेन टेपोपहतस्य शुदधि॥६१। जभक्ष्याणामपेयानामलेष्चानां च भक्षणे । रेतोमूत्पुरी षाणां पायशिततं कथं भवेत्‌ ॥ ६२ ॥ पदमोदुम्बरविलानां इशाषत्यपटादयोः । एतेषष्ठुदकं पीत्वा पञ्चगव्येन शुध्यति ॥ ६२ ॥ सीणां रनस्वहानां च स्प्यैव भेयदि । चतुणा- मपि वणोनां परायधित्तं कथं भवेत्‌ ॥ ६४ ॥ = सृष्ट रनखरारन्योरं सगोत्रा चान्यगोत्रका । कामादकामतो वाऽपि त्रिराजच्छद्धिरिष्यते ॥ ६५ ॥ स्पृष्ट्वा रन- स्वलाऽन्योन्यं ब्राह्मणी क्श्निया तथा । अथच चरेतपवं पादङृच्छं तथोत्तरा ॥ ६६ ॥ सपृष्ट्वा रनस्वाञन्योन्य ब्राह्मणी वैरियनी तथा । पादहीनं चरतव पादमेकं तथोत्तरा ॥ ६७ ॥ रुष्व रजस्वखाऽन्योन्यं ब्राह्मणी बद्रिमी तथा । छण शुध्यते शुद्र ब्राह्मी दानेन शुध्यति ॥ ६८ ॥ विपः सृष्टो निशायां तूदः क्यया पतितेन घा । दिवाऽऽनीतेन तोयेन सञापयेदभ्िसंनिधां ॥ ६९ ॥ दिवा चेवा- केसंसष्टं रावो नक्षदशेनात्‌ । संभ्ययोरमयोवोऽपि पयित सथेदा नगर ॥ ७० ॥ इति श्रीयाम्ये धमशा तृतीयोऽध्यायः ॥ ६॥

( अथ चतुर्थोऽध्यायः । )

सौतं वापी तथा कुपपाषाणे श्रस्रातिते | यष्ट्या तु घातिते चेव मृषिष्डान्येव साधयेत्‌) ॥ १ ॥ गोवधे चेव यत्पापं बटीवदंस्य चैव हि } प्रायि भवेत्तत्र किया वा पुरुषस्य वा ॥ २॥ खाते च पतिता यागौ कूपे वा चाऽपि कँ! आसाओोबालङुडे(ण्डे)वाऽपे शस्रघातेन चेव हि॥२३॥ यष्ट्या तु पतिताया गौषङीवर्दो मृतोऽपि बा । बर्सो वत्सर्रो वाऽपि मायश्ित्ती भवेन्नरः ॥ ४॥

= न विद्यत एतद्वघनं ख. पुस्तके । रा १क. ग, कचम्‌ ! २ ग. तीशे" । ३ क. ग. तिश्च त° । ४ क. न्यं स्वगोत्रा चान्यभतैका । छमा" । ५ क. ख, ब्राह्मणी दानु । ९ क. ख. खातवाः । ७ कृ, स. वा । भरावाल्कुटे वाऽ 1 ८ क,

ग्त्री व्‌5"

१०४ ृह्यमसपातिः [ अ० १ शो° ९-२८1

नारी वाऽपि मारो षा प्रायश्ित्ताषट्िध्यति । पापी परख्यापयेत्पापं दत्वा पेदु तथा दषम ॥ ५ ॥ प्रच्छन्नपापिनो ये स्युः कृतघ्ना दुष्टचारिणः । नरकेषु च पच्य ते यावदाभतसंषएवम्‌ ॥ ६ ॥ तस्माच पापिना ग्राह्म प्रायश्चित्त यथा तथा । भ्रमा दाच्च हता येन कपि श तथेतरा ॥७॥ यथा ब्रह्मवधे पापं कपिलाया वधे

तथा | बट वर्दऽपे च तथा प्रायश्चित्त सम स्मृतम्‌ ॥ ८ ।' राधनं बन्धन चेव मृण्डनवगामय । उ्कृषटनाप गादन्ता प्रायाध्त्तन शृध्याते ॥ ९॥ युषट्यावषा

निहता या गो; शकटे पा(वा)रिपड्म्यो; । गोवतेपतिता गावः खनद्यामुत्तरेऽपि षा ॥ १० | एतत्ते कथितं सवै गवां च(वि)घातयुत्तमम्‌ | यत्र यत्र प्रियेदरो् प्राय धित्तं पुथक्यथक्‌ ॥ ११॥ वने च पतिता या गोः पामरत्राट(सशष्किता । मृता

चेव यदा सा गौः प्ायधि्ती भवेच सः ॥ {२ ॥ परेषितः पुरषो ऽपि प्रायधिततं च यत्सयृतम्‌ । आन्दिकं चेव शूद्रस्य वैद्यस्य द्विगुणं ममेव ॥ १२ ॥ त्रिगुणं क्ष

भ्नेयस्येव विपरस्येव चतुगुणम्‌ । गे दिवसनं काय गोत्नोऽहमिति वाचयेत्‌ ॥१४॥ क्न वतेपानोऽपि कष्ेनेव शुचिभेवेत्‌ । गवां पध्ये वसेद्रा दिवागा वे नुत्र नेत्‌ ॥ १५॥ न स्रीणां वपनं इयान्‌ च गोव्रननं स्ृतमू । न च गोष्ठे बसेर न इयाटरदका श्रतिप्र्‌ ।॥ १६ ॥ सवानकेशान्समृ्द्त्य च्छदयदङ्गुखद्रयम्‌ । एष

(वमो तु नारीणां भिरोघुण्डापनं सृतम्‌ ॥ १७॥ मृतके मृतके चेव विधिं ्ब्ूहिःनो यम्‌ । जातके वतेमानेऽपि मृतकं च यदा मवेत्‌ ॥ १८ ॥ को बिधिः स विनिदिष्टः कथयस्व यथातथम्‌ | एवधुक्तो हि भगवान्यमः प्राह यथातथम्‌ १९॥

जातक नव बृतकर क्षय यात त सरयः । पृवव्रतमानाद्छए पया च सूतक भवत्‌ ॥ २० ॥ सतकन न दटष्यत्‌ इत प्राह स्वर्य यमः । सतकन न टप्यत्‌ त्रत क्षपू-

णता त्रन॑त्‌ ॥ २१ ॥ ्राद्‌ दनि तपा यङ्गा दृदताराधन तथा | ब्रह्मह्य च सुरा पश स्वणस्तेया गुदः ॥ ९९ ॥ ससगा प्रश्चमा ज्यस्तत्समा नात्र सशयः |

¢, & क

एतेषु द्रादश्चम्दं च प्रायशित्तं पिधीयते ॥ २३ ॥ तथां पातकिनां चेव षडब्दं चेव

संस्मृतम्‌ । उपपातकिनां चैव तिपश्च्दं विधीयते ॥ २४ ॥ प्रानापत्येसिभिः कृच्छं कृच्छं पे द्ादशाब्दिकम्‌ । एकभक्तं तथा नक्तुपवासमथापि वा ॥ २५॥ एतदिनचतुष्केण पादषच्छैध जायते । त्रिपादहृच्छरो कित्नेयः पापक्षयकरः स्पृतः

१५ ^+

॥ २६ ॥ धपाक्चानसारण प्रायाश्चत्त मन(पाभः । दातव्य पापमरक्त्यथं प्राणिनां

पापकारिणाम्‌।॥२७।अतुतापाय(पी यौदा पुसां (सा) भद्रं पापिनः किट । प्रायाशरत्त बदा देयापित्याह भगवन्यमः॥२८]

6~>९+{>-9

१क. वा याऽपि ह । २ ग. °ेधरि"।३ ख. 'तर्यति या गवीऽशरनधामुः। ४ ख. “ने निपः। ५२. गौः प्रजन) । ६ क. षव्र हः! ऽक. ख गदेकी श्रतिः स ।८ ख. ग्युद्गृहय च्छे । ९ स. था थालफिः। १० क. खु. शशयं जः |

[अ° ४ छो २९९० ] वृषट्मस्मृतिः | १०५

अत्नातवा धमेजाञ्ञाणि प्ायधित्तं ददाति यः। मायधित्ती मवेतुतस्तत्पापं पदं रेत्‌ ॥ २९ ॥ तस्पराच्छासचुसारेण भायि विधीयते । जप्ारयं मृतये चये च सरीसूतके ताः ।॥ ३० ॥ द्रष्ाभिमेक्षिता ये च ये च अत्महनो नना; । अषैतारयां मृतो विप्रः प्रायधित्तं तु बन्धुभिः ॥ ३१ ॥ कय॑ तु आब्दिकं चैव तथा च्वीणां च द्‌पयेत्‌ | शुदुध्यथं नान्यथा भान्यमित्याह भगवान्यमः ॥ ३२ ॥ दगरस्यमरणं मानन येऽप्यधोगतिमागताः । तेषां डुद्धवथमेवात दविऽयव्दं हि विशिष्यते ॥ ३३ ॥ बराह्मणक्षत्रियविशां शुद्राणां चान्त्यजातिनाम्‌ । तारतम्येन दातव्यमिति प्राह स्वयं यमः ॥ ३४ ॥ पतितानां च विप्राणां तथा सीणां विगरत्‌ । कथं शुद्धिभेवेत्तासां तेषां चेव विशेषतः | ३५ ॥ व्यभिचाराहतौ द्धिः श्रीणां चैव न संशयः । गर्भ जाते परित्यागो नान्यथा मम भाषितम्‌ ॥ ३६ । दुषस्रीदरेनेनेव पितरो यान्त्य

$, %, ९१ ५,

धागातेमू्‌ । घते यान्यां कषपद्योरं परपुसगता हि या॥ ३७॥ हवनं च प्रयतेन गायस्य चायुतत्रयम्‌ । ब्रह्मणान्भांजयत्पश्वाच्छतपष्टत्तरंण हि ॥ ३८ ॥ विधवा

चेव या नारी पुंसोपगतसेषिनी । त्याञ्या सा वन्धुभिश्चैव नान्यथा यपममापितप््‌ ॥ ३९ ॥ पतितस्य च विप्रस्य अनुतापरतस्य च | पपाञेव निष्टत्तस्य प्रायधित्ती भवेत्तदा ॥.४० ॥ तारतम्येन दात्य प्रायधित्तं यथाधिधि । सकापां हि यद्‌ा किमः पापाचरपरो भवेत्‌ | ४१॥ दृष ( दिष्ट्या) निष्रपीपोधः प्रायशित्ती तदाहेति । तथा क्षयस्य बा शूद्रो वाऽपि यथाक्रमात्‌ ॥ ४२ ॥ विधवागमने पापं सदरचैव तु यद्धयेत्‌ । अस्र यदा ज्ञात्वा प्रायश्चित्तं प्रतते ४३ ॥ अस्‌ ृदमनाच्ेव चरेचान््रायणद्रयम्‌ । सद्ृ्ने यसापं पराजापत्यद्रयेन हि ॥ ४४॥ रनभृविेता येन एता विभरेण चैव हि । विना चाखा्मेदेन पुनमृभेण्यते हि सा ॥ ४५ ॥ सतर॑णेश सवणोयाममिषिक्तो यद्‌ भवेत्‌ । ब्राह्मणः कामहुन्धोऽपि शराद्धे यङ्गे च गदतः ॥ ४६ ॥ क्षियो ब्राह्मणीसक्तः कषञ्चिण्यां विश्च एव वा । वेदयाया गमने शद्रः पतिताया भ॑वान्यथा ॥ ४७ ॥ प्रातिलोम्ये महत्पापं भदन्त पनीषिणः | प्रायधित्तं चाऽऽनुटोभ्ये न भवत्येव चान्यथा ॥ ४८ ॥ मानसं वाचिकं चेवं कायिकं पाकं स्पृतम्‌ । तरमात्पापाद्ुध्ययथं प्रयथित्तं दिने दिने ॥ ४९ ॥ भातः संध्यां सनक्ष्रापुपास्य(मे( सीते )व यत्नतः । मध्याह्ने च तथा रौद्री सायं चेव तु वैष्णवीम्‌ ॥ ५० ॥

१क., "्रराच्य।। २ ख.ये चापिस॒° ३ क ्ररघ्यां। कख. त्यश्ट्करि। ५क. ख. दषीरां प०। ६ सख. पपपिभ्यः । प्राः | ५ क. "मनय । ग. 'मनात्त॒ य" । ८ क. ख. “नभुंवि इ" । ९ ख, वणां च स° ¦ १० ग, मवन्य ¦ ११ ख. "ह नुलोमेन ¦ ३२ क. व्‌ त्रिविधं चैव संस्पृ" । १४

१०६ वृहयमस्मृत ¦ | [अ०४-९च्छो०९{-६२,१-५)

विविधं पापशुद्ध्य् संध्योपासनमेव च । संध्याहीनो हियो विमः स्नानहीनः स्तथैव च ॥ ५१ ॥ स्नानदहीनो मादनी स्यारसंध्यादीनो हि भरूणहा । नेशे पा. ( न्येत्य )ं हि यां ध्यात्वा उ( तुर )पासनपरो हि सः ॥ ५९ ॥ ब्रह्मटोकं व्रनत्येव नान्यथा यममापितम्‌ । विश्चातपोभ्यां संयुक्तः शान्तः शुचिरलम्पटः ॥ ५३ ॥ अदुर्याह्नादनिष्पापा भूदेवा नात्र संशयः । पत्रीभूताश्च विज्ञेया षिप्रास्ते नात्र संशयः ॥ ५४ ॥ तेभ्यो दत्तमनन्तं हि इत्याह भगवान्यमः । कुकमस्थास्तु ये विप्रा छोद्ुपा बेदबजिताः॥ ५५ ॥ संध्यादहीना द्रत; पिद्युना विषयात्मकाः; । तेभ्यो दत्तं निष्फटं स्यान्नात्र कायो विचारणा ।॥ ५8 ॥ % प्रतिग्रहे संचिता यदए्रयातेयविधृता । भमिदरेनात्पापमोचकाकृततरताद्रापरे करी नोववीरोपितः ॥ ५७ | राजप्रतिग्रहात्स्ं ब्रह्मवचेसमेव च । नश्यतीति न संदेह इत्याह भगवा- न्यमः | ५८ ॥ राक्नां परतिग्रहस्त्यान्यो लोकत्रयजिमीपुभिः । रन्न: प्रतिग्रहाचैव ब्राह्मण्यं हि विद्धुप्यते ॥ ५२. ॥ गावो दृरमरचारण दिरण्यं लोभदिप्तया । स्री विनश्यति गर्वे (५) ण ब्राह्मणो राजसेवया ॥ ६० ॥ सेवकाथापि विप्राणां रान्ना सुकरृतनामभिः । कुम्भीपाकेषु पच्यन्ते यावदामृतसंशवम्‌ ॥ ६१ ॥ असेव्यासेत्रिनी विपरा अयाञ्यानां च यानकाः । अपाङ्का( ङ्क्त्या )स्ते च विङ्गयाः सर्वधर्म. वरिष्कताः ॥ ६२ ॥ इति श्रीयाम्ये धमचा चतुर्थोऽध्यायः || ४ ॥

एकान व रय) न दम्या दिविध अष) छकार

[0

( अथ प्चमोऽध्यायः । )

४4 क

अतः परं प्वक््यामि दृणुध्वं मुनिपुंगवाः । स्ेषामन्त्यजःतीनां वणोदीनां यथाक्रमम्‌ ॥ १ ॥ सस्पशादकं संव जतिपरन्त्य्जसन्नकम्‌ | यानसकरज सवं वणेतश्चापि सवेन; ॥ २॥ विप्रक्षन्नियविटृशद्रा वणिनात्येषरुक्रमातु । एते ब्रार्धभङ्खत्साः सयुस्तस्पाद्वाह्यण( ण्य ) मुत्तमम्‌ ॥ ३ ॥ वेदाचाररतो विभो वेदवेदाङ्गपारगः

तेरप्यनुष्टितो धमे उक्तैव विशेषतः ॥ ४ ॥ कार्ये चेव विशेषेण तिमिरे रतन्द्ितः । बलादासीढता ये च म्टच्छ्वाण्डाढदस्युभिः ॥ ५॥

># इत आरभ्य उत इत्यन्तः पाठ[ऽसगतः |

व 1 क. हियाज्ञत्वा।रक. खे. शन्ताशुचिरलम्पया। ज"।३ ल. “धा [ भ्यो ] त्तानि" । ह च

४१. र्पति । +य. लनववेरा ।६ सं, तामपि जग. जानां} ८ ग, सर्बञ।। ९ स. जतिमः । १० क. णः भूणहा स्यु" ¦ ११ ख. "गसक्तया स्यु । १२ ग, "न्द्रतैः । बर ।

[ अ०4छछो०६-२१ | वृह्रमसति, | १०७

अम कारताः कम गाद्प्राणाहसनम्‌ । प्राया्रत्त च दातव्य तारनेभ्येन वा रमः ॥ ६ ॥ श्राद्धकाले यदा नाता पत्नी यम्य रनसला | प्रसृता बान कर्थिच

दावके पुक्‌ तथा ॥ ७ ॥ व्राह्मणा पन्तरताध्रैव प्ाणता वा प्रयत्नतः | उदिर्य पतृपाक च कय पतृकमव तत्‌ ॥ ८ ॥ आश्चाच नं भवत्यत सात्र काया विचारणा

प्रस्थान वा पिता तस्य पञ्चत्व च गतां मवेत्‌ ॥ ९॥| श्राद्धिकं तु पुत्रेण अङ्गातन कृतं यदा । कन्यपप्रदानस्मय श्रतं च प(तवान्पि) तर मतम्‌ | १०॥ कन्यादानं च

तत्कायं वेचनाद्भवते(ति, क्षमः । पितुः पात्रादिकं कम पश्चात्सवं यथादिधि ॥ ११॥ अक्नानाच्च ठत सवं दिके पतुके च यत्‌| जातके सूतके षाञप तत्सवं सफ़टे भवत्‌ ॥ ९२ ॥ (ऋन्यासनाक्तस्मृतां स्वकायं अक्गानात्पितारे मृते यदा ज्गातुस्षदंव काय पितुकमव वां,)॥ १३॥ अनक यस्य येपत्राः संए्ठाहि भवान्त च। ल्यष्टन 1ह कृत सवं सफट पतुक भर्व॑त्‌ | ९४ | वादेक चतथा सपे मवत्येवन संशयः । पृथार्केषण्ड पृथक्श्राद्‌ वश्वदवार्दके च यत्‌ | १५॥ स्रातरश पृथक्छुयु नावेभक्ताः कदाचन । अपुत्रस्य च पत्राः स्युः कतारः सापरययणाः ॥ १६॥

® भ क,

सफर जायत्‌ सवामात शातातपाऽत्रवात्‌ | न च दत्तां अ(ऽप्य)हनांऽतिस्लहन च तथाऽपरः; ॥ १७ ॥ बखद्रहाता बद्धश्च वन्धमिदेत्त एव च । भ्रतुः पुत्र मत्पुत्रः शिष्य्व तथारप ॥ {८ ॥ अपुत्रस्य च वङ्गया दायादा नत्र सशयः । नेते पुत्रवत्पास्याः परलोक्रपद। बण ॥ १९॥ आरसंन समा जेया वच- सादाषटकस्य च । इदान भगनेणेयपराषः चातातपाऽत्रवात्‌ || २० ॥ अष्टन वा कनिष्टुन विभागस्य वेनेणेयः । सपमागप्रदारा च अयुत्रभ्यान सङयः ॥ २१॥ सपभागो ग्ररीतभ्यः पूतर्मत्या सदैव हि। पितुभ्यो चातूपुतरेभ्यो दायादेभ्यो यथा-

क्रपात्‌ ॥ ५२॥ अधकस्य च भागा द्वादतरभ्यः समासतः । आधा प्रातग्रह कान्त

पुत्रां तु बटवत्तरा ॥ २३ ॥ समष्वेव विवीद॑षु षवल्युत्तरा क्रिया | समवरच्यां त्तर पव प्रत्यवन्दनं तथा ।॥ २४॥ पव न्यासविाधश्चव उत्तरः स्याचतुप्रधः क्षिषूभयतः सत्सु साप्रणः पवेवादेनः ॥ २५ ॥ पुवेपक्षिऽधरःमूते भवन्त्युत ' रवादेनः | असाक्षव्यवहारषु दिव्य देय यथावाप = | २६॥ रातं श्रायाम्यं पमहाश्चं पञ्चम)ऽध्यायः ॥ ५॥

समाप्य बुह्मस्परतिः

» धनुधिहनन्तगतमधिषं सकलादरेपुस्तकेषु भसंगतं च । = समाप्तिः संदिग्धा । १क. 'ताभरवेक्षमाः। पिः ।२ ग, ्द्ररेक्षमाः। पि ग. कमं।४ख.ग. नोक्तः स्म । ५ग ज्ञातुं सेः ।६ क. वा । एेक्ययचातयेदुत्राः। स, वा एेकायक्चानेपु" । ० क सनचगो' । ८ क. स. “मन्वासत" ९ क. अजीगस्य । ख. अजीक० । १० स. न्ते ततूैवलवत्तरः । स" । ११क स. वत वृ" । १६९ क्र. ग, "नहषु । १३ ख. प. न्धायबि" |

ॐ त्त्सहूह्यणे नमः |

(~ (~ बरहस्पातस््रातः |

भष क्रतुबतं राजा समाकवरदक्षिणम्‌ । भगवनत गुरं पयपृच्छदवृहस्पतिम्‌॥१॥ भगवन्केन दानेन सतः सखमेधते । थदक्षयमहायै॑च तमे बरहि महातप ॥ २॥ एवमिनद्रेण पृष्टोऽसौ देवदेवपुरोहितः | वाचर्पतिमहभनो वृहस्पतिस्वाच इ + ॥ ३॥ सुबणदानं गोदानं भूमिदाने च वासव । एततमयच्छमानस्तु सवेापेः रुच्यते ४ ॥ सुवण रजतं वदं मणिरत्नं च वासव । सवमेव मवेदत्तं वसुधां यः परयच्छति ॥५॥ फठकृष्टं महीं दवा सबीजां सरस्॑श्ाटिनीम्‌ । यावत्सुयता लोकास्तावस्सवे महीयते ॥ ६ ॥ य्कवितछुरुते पापं परषो देत्तिकपि(शि)तः । अपि गोचभेमात्रेण भमिदानेन शुध्यति । ७ ॥ ददश्स्तेन दण्डेन रिशदणडेनिवतेनम्‌ । दश तान्येव विस्तारो गोचभ॑तन्महाफलम्‌ ॥ ८ ॥ सष गोसहस्रं तु यत्र तिषटत्यतन्धितम्‌ । वालवेतसाभस्‌ तानां तद्रोचमं इति स्परत्‌ ॥ ९॥ विताय दथा गुणान्विताय तपो- भियुक्ताय जितेद्धियाय । याबन्मही तिष्ठति सागरान्ता तावत्फं तस्य भवेदनन्तपु ॥ १० ॥ यथा वीनानि रोहन्ति परकौणोनि महीतले । एवं कामाः प्रोहन्ति भूमिः दानसमनिताः ।॥ ११ ॥ यथाऽप्सु पतितः शक्र तैकबिम्दुः भरसपेति । एवं मृमि(मेः) कृते दान सस्ये सस्ये प्ररोहति ॥ १२ ॥ अर्दः सुखितो निस्यै॑बसदशैव रूप. वान्‌ । स नरः स्ैदो भूप यो ददाति वदहंषराम्‌ ॥ १३॥ यथा गौभरते षत्सं हीरुत्छभ्य क्षीरिणी । एवं दत्ता सहखा्त भूपिभराति भूमिदम्‌ ॥ १४ ॥

> एतद्रचनाल्ाक्‌ च. पुस्तक्रेऽयं पाठः--“वृहसतिकतं षयं अवषवामि विदेषतः। यच्छता त नलो राजा सवैपयैः प्रमुच्यते ” इति । + इतः परं वचनद्रयमधिकं च. पुस्तके-“प्वागतेन प्रयः प्रीता आसनेन दातक्रतुः । विष्णुस्तु पादशोचेन अत्नायेन प्रजापतिः । पद्ौचं तथाऽभ्यड्गं दीयमाने प्रतिश्रवाम्‌। ये ददति सदश्ठाणि नोपसपन्ति ते यमम्‌ ” इति । >< इतः परं वचनद्रयमधिकं च. पुस्तके--“ अग्नेरपत्यं प्रथमे सुरणं सरवैष्णवी सरयसुताशच गवः । छोकराञ्चयस्तेन भवन्ति दत्ता यः काञ्चनं गां च मही च दयात्‌ । सवेषामेव दानानामेकजन्मानुणं फलम्‌ । हाटफक्षितिगोरीणां सप्तजन्मानुगं फरप्‌ " इति । = एतद्रवनस्था-

९

नेऽये पारशव. एस्तके--“ इषुभिः संततां भृमि ब्रीहिभियंवराद्रठैः । यो ददाति सहाक्ष॒न स प्रच्यवते दिवेः " इति ।

१ ग, यदत्तं यन्मह्यावं च! २ च. 'हातेना ब" । ३ क. ख. श्स्यमालिः । ४ क. जञ. ङ. °ण्डा. ननैव । च. शृण्डानुव । ५ ग 'वत्सप्रः । ९ ग. "तः सदयस्तैल° । ७ ग. वद्‌: सुखिनो नि* ।

[ छो ° { ९-१ ] वृहस्पतिस्मतिः | १०९

ङ्गं भद्रासनं छत्र चरस्यावर्वःरणाः । भूमिदानस्थ पुण्येन फं स्वगेः पुरंदर ॥ १५ ॥ आदित्यो वरुणो बतरहया सोमो हृताशन; । शूलपाणिश्च मगवानभि ` नन्दाते मामदमर्‌ ~ ॥ १६॥ अस्फाटयन्त पितरः प्रहषेन्ति पितामहाः | भमि दता इ जातः स नद्ञाता भविष्यति | १७ ॥ त्रीण्याहुरतिदानाने गाधः पृथ्वी सरस्वत । तारयन्तीह दातारं जपवापनदोहनः \ १८ ॥ प्रता पस्चदा यानि नभ्रा यान्ति त्ववक्ञदाः । तृता यान्त्यत्नदातारः श्वुधिता यान्त्यनन्रदा; ॥ १२॥ काङ्क्षन्त पितरः सर्वे नरकाद्धयभीरवः । गयां यास्यति यः पृः स नघ्ाता भविष्यति ॥ २० ॥ एष्टव्या वहवः पत्रा यथैकोऽपि गयां व्रनेत्‌ । यजेत वाऽश्वमेधेन नीरं वा टषयुत्शृजेत्र ॥ २१ ॥ छोहितो यस्तु वणेन पृच्छग्रे यस्तु पाण्डुरः । श्वेतः सुरषिषाणाभ्यां स नीटद्रष उच्यते ॥ २२ ॥ नीरः पण्डुरखाङ्गरस्तणमद्धरते तु यः। षष्टिवषाणि पितरस्तेन तर्पिताः ॥ २३ ॥ यच बर्घगतं पड कलात्ति टत चाद्धतम्‌ | पितरस्तस्य चाश्चन्ति सोमरोक( क ) पराद्रूतिम्‌ ॥ २४ ॥ +पृथो यदादिंछीपस्य नृगस्य नहुषस्य च । अन्येषां च नरेनद्राणां ९नरन्या भषिष्याति ॥ २५॥ वहुभिवेसुधा दत्ता राजभिः सगरादिभिः । यस्य यस्य यदा भूमिस्तस्य तस्य तदा फलम्‌ ॥ २६ ॥ यस्तु ब्रहमप्रः घीप्रो वा यस्तु वे पितृघातकः । गवां शतसहस्राणां हन्ता भवति दुष्छृती \। २७ ॥ स्वदत्तां परदत्तां दा यो हरेत वसुध- राम्‌ । विष्ठायां एृमिभूला पितभिः सह पच्यते ॥ २८ ॥ आ्षे्रा चानुमन्ता च तमेव नरं व्रजेत्‌ । भूमिदं भूृमिहतो च नापरं पुण्यपापयोः ॥ उध्वोधो वाऽव तिष्टत याव्दामृतस्ुवम्‌ ॥ २९ ॥ अग्नेरपत्यं प्रथमं सुवरणे सूर्वष्णवी सूथेसुताओ गावः | छोकाश्चेयस्तेन भवन्ति दत्ता यः कश्चन गां चपरहींच दच्यात्‌ ॥३०॥ पटशीतिसहस्नाणां योजनानां वसुंधरां । स्वतो दत्ता तु सर्वेत सवैकामप्रदायिनी ॥३१॥ भूमिं यःमतिरृहाति भूमिं यश्च भयच्छाग। उभौ तो पुण्यकमांणो नियत स्वगेगामिनौ (णो) ॥२२॥ सर्वेषामेव दानानामेकजन्पानुगे फल१ | हाटकक्षितिगो रीणां सप्तजन्पानुगं फल्‌ ॥२२॥यो न दिस्यादनिन्द्ात्मा मृतप्रामं चतुविषम्‌ । तस्य देह्ियुक्तस्य मयं नास्ति कदाचन ॥ ३४ ॥ अन्यायेन हृता मृमिथैनेरेरपद्मरिता । हरन्तो हारयन्तशर दन्युसते

> इतः परमधिकं च पुस्तके-“ सौवण यत्र प्रादाः सोद्रा(पस्का ) राथ कामदाः । गन्धवौप्त- रसो यत्र तत्र तिष्ठति भूमिदः ” इति । + “ सगरस्य दिीप्य ययतिनेहुषस्य च ” इति प्रर पुस्तके । ति प

१ च. श्वरे गजाश्वनरवाहिनम्‌ । ० । > च. “प्य चिहूनानि फ" । ३ च. "तरो नतेयन्ति । * क, ध. छ. प्रबलान्ति । ५ ग. ° सवोत्पापादसंशयम्‌ । प्राः । ६ क ख. ग. °यम्‌ । स्व । ५ स.ग, ध. दहु ह्यात्मा । ।

१ ६० ृहरपतिस्मृति ; | । ्छो०१९-५८। |

सप्रिय कुटम्‌ ॥३५॥ हरे हारयवस्तु मन्दबुद्धिस्तमोवतः। स वद्धो वारणे; पाशि यग्योनिषु जायते ॥ ३६ ॥ असुभिः पतितेस्तेषां दानानौमवकीतेनम्‌ । ब्राह्मणस्य हूते कषेत्रे हन्ति चिरुरुषं कुटम्‌ ॥ ३७ ॥ वापीकुपसहसरेण अश्वमेधशषतेन च । गतर कोखिदानेन भूमिहतो न शुध्यति ॥ ३८ ॥ गामेकां स्वणमेकं वरा भूगेरप्यधैमङ्क- टम्‌ । हरम्नरकमायाति याव्रदामतसंपुषम्‌ ॥ ३९ ॥ हतं दत्तं तपोऽधीते यक्िवि- दमसचितम्‌ | अधोङ्टस्य सीमाया हरणेन प्रणश्यति ॥ ४० ॥ गोवी्ीं ग्राम रथ्यां च इपरशानं गोपिते तथा । संपीड्य नरकं याति यावदाभूतसंपुवम्‌ ॥ ४१ ॥ षरे निजे स्थाने परास्तं सस्यं विवनेयेत्‌ । जलाधार कतैव्यो व्यासस्य वचने यथा ॥ ४४ ॥ पश्च कन्यानृते हन्ति दश हन्ति गवानृते । सतमश्वा नृते हन्ति सदं पुरुषन्‌ते ॥ ४२ ॥ हन्ति जातानजातांथ हिरण्यार्थेऽनृतं वदन्‌ । सथर मृम्यनते हन्ति मा स्प मम्यनृतं वदीः ॥ ४४ ॥ ब्रह्मस्वे मा रतिं कैयास्राणेः कण्टगतेरपि । अनौषधमभेषथ्यं विषमेतद्धटाहटम्‌ ॥ ४५ ॥ न विषे विषमित्याहू व्ह्यसवं विषयस्ते । पिषमेकाकरिने हनति ब्रह्मखं पुत्रपौत्रकम्‌ ॥ ४६ ॥ रोहण. शमचृणं च धिष च जरयेक्रः । ब्रह्मस्वं तरिषु छोकेषु कः पुमाञ्चरयिप्यति ॥ ४७.॥ ‡ मम्ुपरहरणा विपरा राजानः शरच्चपाणयः । शस्चमेकाकिनं हन्ति विममन्युः इटं यम्‌ || ४८ ॥ मन्युपहूरणा पििश्चक्रमहरणो हरिः । चक्रात्तीवतरो मन्युस्तस्पा- रं न कोपयेत्‌ ॥ ४९ ॥ अग्िद्या; रोहन्ति सूयेद्ग्धास्तथेैव च । मन्युद्ग्धस्य .विप्राणामद्ुरो न प्ररोहति ॥ ५० ॥ अग्निदहाति तेनसा सूरथो दहति रदपभिः। ` राना दहति दण्डेन विरो दहति मन्युना ॥ ५१ ॥ ब्रह्मस्येन तु यत्सीख्यं देवस्वेन तु या रतिः | तद्धनं इखनान्ञाय मवत्यात्पविनारनम्‌ ॥ ५२ ॥ ब्रह्मस्वं ब्रह्महत्या „च ददद्स्य च यद्धनम्‌ | गुरुमित्रहिरण्ये च स्ग॑स्थमपि पीडयेत्‌ ॥ ५२ ॥ ब्रह्म स्वेन तु यच्छद्रं तच्छिर न प्ररोहति । प्रच्छादयति तच्छिद्रमन्यत्र तु वरिसपैति . ॥ ५४ ॥ ब्रह्मस्वेन तु पुष्टाने साधनानि बह्मादि च । संग्रामे तानि रीयन्ते , सिकतासु यथोदकम्‌ ॥ ५५ ॥ श्रोत्रियाय इनाय दद्र च बासव। संतुषटाय विनीताय सवेभूतरिताय चं ॥ ५६ ॥ वेदाभ्यासर्तपी ्नानमिः द्वियाणां च संयमः | हदक्षाय सुरश्रेष्ठ यदत्तं हि तदक्षयम्‌ | ५७ ॥ आमपत्र यथा न्यस्त क्षीरं टार घृतं मधु । विनघयेत्यतरदोषैसयाततस्च पाञं विनर्पति ॥५८॥ | > न विद्यत एतद्वनं क. पुस्तके । ` भग. अघ्मिः। २, ्मपकी । ग. म्‌ । सन्यस । ४क.धर. उरे, ५ क. ख. यं पप्य के 1६ य. भौ प्रथिः। ७ य. छक्ष्यम्‌ । ८ ब, "बो दान्‌" ।

णि

[ छो ०५९-८० ¦ ृदृसपतिस्मृतिः । १११

एवं गां च हिरण्ये च वमनं महीं तिलान्‌ । अद्््मतिष्हाति भस्मी भवाति काष्ट्वतु ॥ ५९ ॥ यस्य चेव गर मखो द्रे चापि वहुशृतः । वहताय दात्य नास्त मूख व्यतिक्रमः ॥ ६० | बर तारयते धारः सप्र सप्र च वासव | ६१॥ यस्तडाग नव इयात्ुराणं वाऽपि लानयेत । स सव कुृदरत्य स्वगे छोके मदी

यत ॥ ६२९ ॥ वापद्कूपतडागानि उद्रानोपवनानि च । पनःसस्कारकतौ च कमते मादक फलधर ॥ ६२ ॥ नदायका पानीय यस्य तिष्टति बासव | स दुगविषमं दृत्स्त न कद्ाचदुवप्तुयातरू | ६४ ॥ एकाहं तु स्थितं तोय पृथि्यां रानसत्तम ।

दखान तारयत्तस्य सत्न सप्र पराण्यपि ॥ ६५ ॥ दीपारोकपदानेनं वपृष्माम्प भवनरः । प्र्षणायव्रदानन स्मरति मधां च विन्दति ॥६६॥ कृखाऽपि परापकमोणि या दचादन्नमायन । ब्राह्मणाय विशेषेण न स पापेन रेप्यते ॥ ६५ ॥ -यपिगोव- स्तथा दरः प्रसह ह्यत यदा । न चाञअवेदयतं यस्तु तमाहुव्रह्मपातकम्‌ ॥६८।

(लवदितस्तु सजा वे ब्राह्मणमन्युपाडित; | न निवारयत यस्तु तमाहुवरह्मपातकम्‌ ॥ ६९ ॥ उपास्ते विवाह च यने दाने च वासव । मोहाचरति पिघ्रंयः स प्रतो जायत्‌ कृ।मः ॥ ७० || धनं फलति दानेन जोदितं जीवरप्षणात्‌ । सूपमेश्वयेमारो

ग्यमाहसाफरमश्चतं ॥ ७१ 1 फटमृलाशनाप्पञ्य(नां) स्वगे सत्येन कभ्यते । मरायापिवरनद्राज्य सवत्र सुखमश्चुत ॥ ७२ ॥ गवादयः शुक्र दीक्षायाः स्वगेगापी तण; । स्ियद्धषवणस्ताया वायु पाला क्रतुं छत्‌ | ७३ । नित्यस्नायी भवदकः स्यद्‌ च जपान्टरूनः । नवं साधयते राञ्य नाकपृष्ुपनाश्रक ॥ ७४॥ आध्रमरबर नयत ब्रह्मछाकं पर।यते । रसानां प्रतिसहारे पन्यां वेन्द्ति।५५॥ नाकं चर्‌ स वकते उषएवासाच यो भवेत्‌ । सतत चकशायी यः स रभ॑दीप्सितां गतिम्‌ ॥ ७६ ॥ वारासन रश्य्यां वारस्थानमुपाश्तः | अश्षय्यास्तस्य खाक स्युः सवकम्रशमास्तथा ॥ ७७ | उपवास च दीक्षां च आभेषक च वा6व। करत्वा द्रादलर वषोणि वीरस्थानाद्वि्षिष्यते ॥ ७८ ॥ अधीत्य सवेषेदान्वे सो दुःखाद्यमुच्यते । पावनं चरते धर्मं स्वगेोके महीयते ॥ ७९ ॥ वहस्पतिमतं पण्यं य पठान्त प्रेजातयः । चत्वार्‌ तषा वधेन्ते आयुर्विद्या यसा बलम्‌ ॥ ८० ॥

३ बुहस्पतिप्रणात पमान सपृणमर्‌ ॥ समाप्य बृहस्पतिस्मृति;

१. उन ।२ घ्‌. मिक । २३. न श्श्ुप्मा | ४८ म. ह. सल ८२. छै. त तत्साधर। ९ ख. रसना । ५ इ, र्मीति । ८ क. सयुः घमैकामागः ! ९ द. इ, "कोमाग" । १० घ, प्रहस्तः |

ॐ तत्सहूह्यणे नम॑ः |

यमस्परतिः।

श्रतिस्मूत्युदितं पर॑ वणीनामनुपूवंशः | पात्रवीदषिभिः पृष्ठो मुनीनामग्रणीधमः। १॥ यो शुञ्ानोऽ्टुधिषीऽपि चण्डां पतिते स्पृशेद्‌ । क्रोधादङ्गानतो वाऽपि तस्य ष, ष्यामि निष्कृतिम्‌ ॥। २ ॥ षट्रात्रं वा भिरात्र ग यथासंख्यं समाचरेत्‌ । स्नात्वा त्रिषवण विप्रः प्श्चगव्येन शुध्यति ॥ ३ ॥ भृज्ञानस्य तु विप्रस्य कदाचिन््रवते गुदम्‌ । उच्छषसवेऽ्चचिस्वे च तस्य शौचं विनिदिंशेत्‌ ॥ ॥ पूर्वं त्वा द्विजः शोच पादप उपस्पृशेत्‌ । अहोरात्रोषितो भृत्वा पञ्चगव्येन शुध्यति ॥ ५॥ निगि- रन्यदि मेहेत युक्त्वा वा मेहने कृते । अहोराप्रोषितो भृत्वा जुहुयात्सपिंषाऽऽहुतीः ॥ ६ ॥ यदा भोजनक स्यादशुधि व्राह्मणः कचित्‌ । भमो निधा तद्वासं काला शुद्धिमवाप्तुयात्‌ ॥ ७ ॥ भक्षयिता तु तद्भासुपवासिन शुध्यति । आशित्वा चेव

(५ १९ क

तत्स भिरमरेणेव शुध्यति ॥ ८ ॥ अश्चतशरे्िरेकः स्यादश्वस्यश्चिशतं जत्‌ । सवस्थस्गीणि सदस्वाणे गायत्र्या; शोधनं परम्‌ ॥ ९ ॥ चण्डाः श्वपचैः स्पष्ट विषपत्रे तु कृते दिजः । चिरात्रं तु पहवीत भुक्त्ोच्छिष्टः षडाचरेत्‌ ॥ १० ॥ उद्‌- क्यां सूतिकां वाऽपि संस्पृशेदन्त्यजो यदि । भ्रिरात्रेण विशुद्धिः स्यादिति शातात- पोऽत्रवीत्‌ । ११ ॥ रनखछा तु संस्पृष्टा चमातङ्गादिवायसेः । निराहारा शुचि. सितषटतकारस नेन शुध्यति ॥ १२ ॥ रनस्वले यदा नायोवन्योन्यं स्पृश्ते(तः) इ. चित्‌ । शुध्यतः पञ्चगन्येन ब्रहमर्वेन चोपरि ॥ १३ ॥ उच्छ्छिनि च संस्पृष्ट कदाचित्सी रनस्वछा । इृच्छरेण शुद्धिमाम्रति शद्रा दानोपवासतः ॥ १४ ॥ अनु- च्छिटेन संसृष्टे सानं येन विधीयते । तेनेवोच्छिषटसेस्पष्टः प्राजापत्यं समाचरेत्‌ ॥ १५॥ ऋतो तु गभशङ्कितवार्लानं मेधुनिनः स्मृतम्‌ । अनृतौ तु च्ियं गवा शोचं मूतरपुरीषवत्‌ ॥ १६ ॥ उभावप्यश्ुची स्यातां दंपती यनं गतो । हयनादु- स्थिता नारी श्रुचिः स्यादश्ुचिः पुमान्‌ ॥ १७ ॥

नि न भमा = ज 0 ना ००५००००७.

१ ख, ग. रात्रमछ्विभवेत्‌ 1 अ“ } २ ग. भुक्तोकिष्" ।

[ छो १८-४१ ] यमस्पतिः | ११३

£ मतुः शरीरशचशरषां दोरात्म्यादमङुव॑ती । दण्डा द्वादशकं नारी वषै त्याज्या धनं विना ॥१८। त्यजन्तोऽपतितान्वन्धृन्दण्डथा उत्तमसाहसम्‌ । पिता हि पतितः कामं न तु माला कदाचन ॥ १९ ॥ आत्मानं पातयेवस्तु रज्ज्वादिभिरुपक्रमेः | म्रतोऽमे- ध्यन केष्म्या जीवता द्विशत दमः ॥ २० ॥ दण्डयास्तत्पुत्रमित्राणि प्रत्येकं पणिकं द्मम्‌ । प्रायव्चत्त ततः इुयुयथाश्ाच्चपचादितम्‌ ॥ २१ ॥ नखच्यद्वन्पनन्रष्टाः प्रत्र ज्यानाश्कच्युताः । विषप्रपतनग्रायशञस्रघातहताश्च ये ॥ २२ ॥ नवैते प्रत्यवसिताः सवेोकशहिष्कृताः । चान्द्रायणेन शुध्यन्ति त्पृच्छयेन वा ॥ २३ ॥ उभयाव- सितः पापः यामाच्छवटकाच्च्युतः । चाद्द्रायणाभ्यां इुध्येत दक्वा पेतं तथा हषम्‌ ॥ ९४ ॥ श्वदृगाल्वङ्गवरेमोनुषेथ रति विना । दष्टः साता दुवः सचो दिवा संध्वासु रात्रिषु ॥ २५॥ अङ्गानाद्राह्यणो युक्टा चण्डाराने कदाचन| मोमूत्रयावकाहारो मासार्थेन धिश्चुध्यति ॥२६॥ गोत्राह्मणगरह दैग्ा शृतं चो(तथो). हवन्धनादिना । पराश्शिछिचवा तथा तस्य कृच्छपेकं चरेद्द्रिनः ॥ २७ ॥ चण्डाल- पृकसानां च भक्त्वा गत्वा च योषितम्‌ । कृच्छाब्दमाचरेञ्ञानादङ्ञानदैन्दब- द्यम्‌ ॥ २८ ॥ कापालिकानमोक्तुणां तन्नारीगामिनां (णां) तथा । (ृच्छरब्द्माचरे जज्ञानादज्ञानादेन्दवद्रयम्‌ ॥ २९ ॥ अगम्पागमने विभो मद्यगोमांसमक्षणे । तप्ृच्छ पारल्तित्रा मावा(ञ्जहयमन शष्यात ॥ ३० ॥ पहेपातककतोरघत्वाराऽप्यावरेशषतः | अश्रि. प्रदिश्य शुध्यन्ति स्थित्वा बा महति क्रतो ॥ ३१॥ रहस्यकरणेभ्प्येवं मास मभ्यस्य पूरुषः । अघमषणसृक्तं वा छष्यदन्तजंछे (स्थतः ॥ ३५ ॥ रजकश्चमकारभ नटो बुरुड एव च | क्ैवतमेदभिह्टाथच सैन अन्त्यजा; स्मृताः | ३३ ॥ भुक्तवा चेषां खियो गता पीत्वाऽपः प्रतिगृह्य च | दृष्छाब्दमाचरेन््ानादन्नानादैन्दव द्रयम्‌ ॥ ३४ ॥ मातरं गुरुपत्नी च स्वंछदृहितरो सुषम्‌ । गत्येताः प्रविरेद् नान्या शुद्धिविषीयते ॥ ३५ ॥ रङ्गी) प्रवरनितां धात्रीं तथा व्णेत्तमामपि। च्छ्य मङुवीत सगोजामभिगस्य च ॥ ३६ ॥ अन्यास पितृगोत्रास् मातृगोजगता- स्वपि । परदारेषु सर्वषु कृच्छ्रं सांतपने चरेत्‌ । ॥ २७.॥ वेरयामिगमने पापं व्य पोहन्ति ्ैनातयः । पीत्वा सकृत्सतप्न च पञ्चरात्र इशादकमर्‌ ॥ ३८ ॥ गुरुतलपत्रत केचित्केचिद्‌ ब्रह्मणो व्रतम्‌ । गोध्रस्य केचिदिच्छन्ति केचिचेवावकीणिनः॥ ३९ ॥ दण्ड ुध्वेबहारेण यस्तु गां विनिपतयेतु । द्विगुणं गोत्रतं तस्य भरायश्िततं विनि दिशेत्‌ ॥ ४०॥ अङ्खन्मा्रस्थूरस्तु बाहुपात्रप्माणकः । सद्र सपटराश्र गोदण्डः उक. द्विशतं द०। २ ल. ग. पप्मा" । ६ क. द्वा 1 ४ क. "रोऽ विः । ५ स. मद" । वि । ५ स. पेमद°। ६ क. स्वि । ५ क. दासी । ८ कः "द्ध्व प्र" | १५

११४ यमसतिः । [ छो ०४१-६७ ]

2 भ $ परिकौतिंतः ॥ ४१ ॥ गवां निपातने चैष गभोँऽपि संपतेयदि । एकेकराशवरकृच्छ यथापूै तथा पुनः ॥ ४२ ॥ पाददुखभनमात्रे तु र पादा गारसंमवे । पादानं च्छा दत्वा गभेमचेतनम्‌ ॥ ४३ ॥ अद्धभरत्यङ्खसंपृणं गमे रेतःसमन्विते |

एकेकरश्वरेटरच्छरमेषा गोघ्रस्य निष्कृतिः ॥ ४४ ॥ बन्धने राधनं चेव पाषाणे वा गतां रजा । संपद्यते चेन्परणं निमित्ती नेव रिष्यते ॥ ४५॥ मुषितः पतितो वाऽपि दण्डनाभिहतस्तथा । उत्थाय षट्पद गच्छेत्सप्र पश्च दक्ापिवा॥ ४६ | ग्रास्तवा यदि ग्रही यत्तोयं बाऽपि पिव्दि । प्षेव्यापिप्रनष्ठानां प्रायश्चित्त न विध्यते ॥४७॥

काष्रोषएादमामिगोवः रसेव निहता यदि । प्रायश्चित्तं कथं तत्र शासे शासे निग ते ॥ ४८ ॥ कारे सांतपनं कू्यास्राजापत्यं तु लोष्टके । त्कृच्छं त॒ पाषाणे शस

चाप्यातेरच्छकय्‌ ।॥ ५९ ॥ आष क्लहमाह्यर दद द्राब्राह्मणषु तु । दयमान वप त्तः स्यासायाश्चत्ते न विद्यते ॥ ५० ॥ तल मपज्यपानं च भषनाना च भक्षण |

चेःररस्यकरणे चव प्रायाश्चत्त त विन्त ॥ ५१ ॥ वत्सानां कण्ठबरन्पन क्रियया भेषनेन तु । सायं सेगोपनाथं च न दोषो रोधवन्धयोः ॥ ५२ ॥ पादे चैवास्य रमाण पाद्‌ श्मश्रु केवरम्‌ । तपाद तु शिख वं पृं सवं समाचरेत्‌ ॥ ५३॥ सवान्केशन्सषुद्त्य च्दयेदङ्क्द्रयम्‌ । एवमव हि नाराणां पृण्डयुण्डापन स्मृतम्‌ । ५४॥ न्‌ सिया व्पनकाये न च वीरासन तथा| नच गृष्ट्ै निवासत च्‌ ( सथ ) त गच्छन्तामनुत्रजेत ॥ ५५ ॥ राजा षा राजपूत्र वा ब्राह्मणां वा बहु

€ @

भरतः । अङकतवा वपनं तेषां प्रायश्ित्तं विनिहरेत ॥ ५६ ॥ केशानां रक्षणाय च द्विगुणं व्रतमादिशेत्‌ । द्ियुणे तु त्ते चीरणं द्विगुणेव तु दक्षिणा ॥ ५७ ॥ द्विगुणं चेन्न दत्तं च केशांश परिरक्षयेत्‌ । पापं न क्षीयते हन्तुदाता च नरकं व्रनेत्‌ ॥ ५८॥ अश्रौतस्मातेविहितं प्रायधित्तं षदन्ति ये । तान्धमेविश्रकैश्च राजा दण्डेन पीड

यत्‌ ॥ ५९ | न चत्ता५इयद्राजा कथाचत्काममाहृत्‌ः । तत्पापं रतधा भृत्वा तमव पारसपाते | ६० ॥ प्रायाद्रत्तं ततश्चाणं कुया द्ाह्यणभोजनम्‌ । [वृक्लात गा

~ (५,

एष चव दद्यात्तेषां च दक्षिणम्‌ ॥ ६१ । कृमामेत्रणसमूतमोपक्षकामेश्च पाततः | दच्छ्रधं सप्रहवात शक्त्या दव्ाच्च दक्षिणाप्‌ ॥ ६२॥ प्रायाश्चत्त च ठृताषं

^ (^ (५

भजायत्वा प्रूनात्तपाच्‌ | सवणयापक दययात्ततः शद्धावधायत | ६२ ॥ चण्डा. टम्वपच; स्पृष्टे नाचे सन पिधीयते | न वर्त्र राजां ठु सः स्लानन बुध्यति

॥ ६४ ॥ अथ वसेद्यदा रत्रावन्नानादपिचक्षण; । तदा तस्य तु तत्पाप शतधा पारपतत ॥ ६५ ॥ उद्रच्छानत है नक्षत्राप्युपरषञ्च य ग्रहः । ससपृष्टे र्मे

(क्न

स्तपामुदक सानमाचर्त्‌ ॥ ६६ ॥ दुडयान्तजेटवस्माकमूषिकोत्करवत्प ।

वि भ भ

दमश्ानं शाचधेपं च न प्रष्ठा सप्र परृत्तकाः; || ६५७ ॥ १ ख, ग्‌, ` '२कृ, स, परजया |

[छो ६८-९० ] यपरस्पृति; ११५

क, >, ॐ

इषपत तु कतेवयं ब्राह्मणेन प्रयत्नतः । इष्टेन ठमते स्वगं पूते मोक्षं समश्रुते ॥ ६८॥ वित्तपेकषं वेदिं तदागं पतेयुच्यते । आराम धिङैपेण देव्रोण्यस्तयैव च ॥ ६९॥ वापीकूपतडागानि देवतायतनानि च । पतितान्युद्धरवस्तु स पूतफटमश्चते ॥ ७० ॥ शुक्ठाया मूत्र गृहीयाकृष्णाया गोः बकृत्तथा । ताम्रायाश्च पयो ग्र शेताया दपि चोत्यते ॥ ७१ | कपिाया धृतं ग्रां महापातकनारनम्‌ । सवती नदीतोये रद्रव्यं पृथकपृथक्‌ ॥ ७२ ॥ आहत्य पणमेनैव ह्ुत्याप्य रणतेन च । प्रणयेन समालोड्य प्रणवेन तु संपिवेत्‌ ॥ ७२॥ पारे मध्यमे पणे माण्ड ताम्रपये तथा | पिवेतपुष्करपर्णे वा ताम्रे वा मृन्मये शुभे ॥ ७४ ॥ सूतके तु सपुपन्ने प्रीये समुपस्थिते । द्वितीये नास्ति दोषस्तु प्रथमेनैव शुध्यति | ७५ ॥ नातेन शुध्यते जातं मृतेन परतकं तथा । गभसंस्षवणे मासे ीण्यहानि विनिदिरेत्‌ ॥ ७६ ॥ राशन. भिमांसतुस्याभिगस्ाये विद्ध्यति । रजस्युपरते साध्वी सनेन स्री रजस्वला ॥ ७७ ॥ स्वगोत्राद्धश्यते नारी विवाहास्सक्षमे पटे | स्वापिगोत्रेण कतंव्यास्स्या; पिण्डोदकं( क )क्रिया; ॥ ७८ ॥ ए पितुः पिण्डदानं( ने ) स्यापिष्डे पिण्डे द्विनामता । षण्णां देयाञ्यः पिण्डा एवं दाता न समुद्यत ॥ ७९ ॥ स्वेन मत्री सह श्राद्धं माता भक्ता सदैवतम्‌ । पितामह्पि स्वेनेव सेनेव प्रपितामही । ८० ॥ व वपे तु कुवीत मातापित्रोस्तु सत्ृतिम्‌ । अदेवं भोनयेच्छराद्रं पिण्डमेकं तु निवपेत्‌ ॥ ८१ ॥ नित्यं नेमित्तिकं काम्यं दरद्धि्द्मथापरम्‌ । पायेण चेति षिङ्गेयं श्राद्धं पश्चविषं बुधैः ॥ ८२ ॥ ग्रहोपरागे संक्रान्तो परवोत्सवमहाटये | निवेपे्री- त्रः पिण्डानेकमेव गतेऽहनि ॥ ८२ ॥ अनूढा न पृथक्षन्या पिण्ड गोरे च सूतके । पाणिग्रहणमन्राभ्यां स्वगोत्ाद्व्यते ततः | ८४ ॥ येन येन तु वर्णनया कन्या परिणीयते । तत्समं सृतेकं याति तथा पि्टोदकेऽपि च ॥ ८५ ॥ विवाहे चेष सहते चतुर्थेऽहनि रात्रिषु । एकत्वं सा व्रनेद्धतुः पिण्डे गोत्रे च मृतके | ८६ ॥ भरथमेऽहन द्वितीये वा तृतीये वा चुके । अस्थिसंचयनं कायं वन्धुभिरहितदु दधिभिः ॥ ८७ ॥ चतुर्थ पश्चमे चैव सपमे नवमे तथा । अस्थिसंचयनं पोतं वणाः नामतुपु्व्चः ॥ ८८ ॥ एकादशाहे प्रेतस्य यस्य॒चौरृञ्यते वृष; । रुच्यते पेत. टोकात्स स्वगेोके महीयते || ८९ ॥ # गङ्गातोयेषु यस्यारि वते य॒ भकमंणः | न तस्य पृनराषत्तितरेह्यलोकात्कथचन ॥ ९० ॥ # एतद्वचनद्रयं न वियते क. पुस्तके ।

ज-जात 9५.अ ज

4 ग. "माः । द्विपितुः। २ ग. भुक्षा सः ।

११६ यमसपरतिः ¦ [ छो ०९१-९९ ¡

यावदस्थि मनुष्याणां गङ्गातोयेषु तिष्ठाति । तावदैषसरस्राणि सख्वगोके महीयते ॥९१॥ नाभिमात्रे जे स्थित्वा हृदयेनाुचिन्तयेत्‌ । आगच्छन्तु मे पितरो गृहन्ते- ताज्ञखाञ्जरीन्‌ ॥९२॥ हस्तो कृत्वा ससंयुक्तो पूरयित्वा नरेन च । गोशङ्खमा्ु दधत्य जरृमध्ये जर क्षिपेत्‌ ॥ ९३ ॥ आकि च किपुद्रारं बारेस्था दाक्षणा मखः । पितृणां स्थानमाका्चं दक्षिणा दिक्तथेव च ॥ ९४॥ आपो देवगणाः रोक्ता आपः पितगणास्तथा । तस्पादप्स जं देयं पितणां हितमिच्छता ॥ ९५ ॥ दिवा सूयीशयुभिस्तपते रात्रो नक्षत्रमारुतैः । संभ्ययोरप्युभाभ्यां च पवित्रं सवैदा जम्‌ | ९६ ॥ स्वमावयुक्तमव्याप्रपमेध्येन सद्‌ा शुचि । भाण्डस्य धरणास्थ वा पवित्रं सब्द्‌ा जम्‌ ॥ ९७ ॥ देवतानां पितृणां च जरे दब्रालरा्ञछीन्‌ । असंस्छृत- भरमीतानां स्थरे दग्याजरज्जखीन्‌ ॥ ९८ ॥ भाद्धे हइवनकाङे च दय्ादेकेन पाणिना । उभाभ्यां तपे दद्यादिति धर्मो म्यवस्थितः ॥ ९९ ॥

इति यमपभणीतं धमां समाप्तम्‌ ॥ समाप्रेयं यमस्पराति;

पैरो कभक यिम कतिकः निके

उ तत्सट्रद्यणे नमः| लघुषिष्णस्पृतिः ।

तत्र प्रथमोऽध्यायः ।

(म

विष्णुमन्तग्रमासीनं श्रतिस्मदिषिदां वरम्‌ । पप्रच्छयानयः सर्वे कठायग्रापवासिनः ॥ १ | दत युगे ह्वपक्षाण टुप्रा घमं; सनातनः | तेन चंन्वयेगोहून पमा न प्रति मागतः ॥ २॥ तेतायुगेऽथ संप्राप्ते कतेव्यश्चास्य संग्रहः । यथा सप्राप्यतेऽस्पाभि. स्तखतो वक्तुमहेसि ॥ ३ ॥ वणंश्रमाणां यो धर्मो विरेषैव यत्कृतः । मेदस्त- यैव चेषां यस्तं नो बरहि द्विनोच्म ॥ ४ ॥ ऋषीणां समवेतानां तमेव परमो मतः धमस्येह समस्तस्य नान्यो वक्ताऽस्ति सत्रत ॥ ५ ॥ श्रत्वा धर्मं चरिष्यामो यथा वत्परिभाषितम्‌ । तस्मादुब्रूहि द्विजश्रेष्ठ घमेकामा इमे द्विनाः ॥ ६ ॥ इत्युक्तो धुनि भिस्तेस्तु विष्णुः प्रोवाच तांस्तदा । अनघाः; श्रूयतां धमो वक्ष्यपाणो मया क्रपात्‌

॥ ७ ॥ ब्राह्मणः प्ष्चियो वेश्यः दृदरभैव तथाऽवरः । एतेषां धषैसारं य्व्ष्यमाणं निबोधत ॥ ८ ॥ कतो ऋतो तु सेयोगाद्राह्मणो जायते स्वयम्‌ । तस्माद्रा्यणसं स्कारं गभोदो तु प्रयोजयेत्‌ ॥ ९॥ सीमन्तो्नयनं कमे न स्ीसंस्कार इम्यते । गभस्यव तु सस्कारा गम गम प्रयाजयेत्‌ ॥ १०॥ जातकमें तथा इयीत्पत्रे जाते यथोदितम्‌ । बाहिनिष्कमणं चेव तस्य इ्याच्छिशोः शुभम्‌ ॥ ११ ॥ षषे मासे च सेभाप्े अन्नपारनमाचरेत्‌ । तृतीयेऽब्दे च संप्राप्ते केशकं च कारयेत्‌ ॥ १२॥

गमम तथा कम ब्राह्मणस्योपनायनम्‌ । दिनत्वे स्थ संपराप्ने साविञ्यामधिका रभाक्‌ ॥ १२॥ गभोदेकादशे सेके ृयात्सषतियवेर्ययोः। कारयेदुद्रिनकमोणि ब्राह्म. णन यथाक्रमम्‌ ॥ १४ ॥ शृद्रधतुथा वणेस्तु सवंसस्कारषाजतः । उक्तस्तस्य तु

सेस्कारो द्विनेष्वात्पनिषेदनम्‌ ॥ १५॥ या यस्य विषितो दण्डां मेखरानिनधारणम्‌। सृत्र वसे च ग्रह्णायाह्रद्यचयणग यान््रतः | १६॥ ब्राह्म मृदतं चोत्थाय चोपरस्पृ्य

पयस्तथा । भिरायम्य ततः प्राणांसितष्ठन्मोनी समाहितः ॥ १७ ॥ अब्दे बतं; पवितेसत टृत्वाऽऽत्मपरिमानेनम्‌ । सावित्रीं च जप॑स्तषठदासूरयोदयनंत्पिरा ॥ १८ ॥ अक्रि कार्यं ततः इुयीसातरेव व्रतं चरेत्‌ । गुरते त॒ ततः इयोत्पादयोरभिवादनम्‌ ॥१९॥

= "‹ ऋषिमेकाम्रमारतानं विष्णुं मतिमतां वरम्‌ ” इति पाठः ख. छ. पुस्तकयोः

= „ ५ १ १ च. ण्विरारदम्‌। २ ड. भ्नः। छते वे" । ३ छ. °न वे रीयेमाणिन धर्मण प्रमायतः। ४ च. ड, "स्तच्च नो व ।५ ख. छ. 'मवित्तानां । ६ क. परे! ए ७७. इ. "तवं क्म ङु"! ८ स. पेतु वेदिकम्‌ । ९ ख. छ. "ण कुयोच्तामकमे दशोष्वेतः । ष” ¦ १० ख. इ. "नाम्बुनिः । अ" ।

१६२ घृविष्णुस्भृति; । [अ०४.९छो ०२-२९।१-१२

बानपरस्थो यतिरतया । उत्तमां दत्तिमाधरिरंय पुनरावतेयेद्यदि ॥ ३२ ॥ आरूढपतितो जेयः स्ेधमेवषिष्कृतः । निन्यश्च सवेदेषानां पितृणां च तथोच्यते ॥ ३३ ॥ त्रिदण्ड रिङ्गमाभित्य जीवन्ति वहवो द्विजाः । न तेषामपवरगोऽस्ति टिङ्गमात्रोपजीतरि- नाम्‌ ॥ ३४ ॥ त्यक्वा छोकोश्च वेदाथ व्िषयाणीद्धियाणि च । अत्मन्येव स्थितो यस्तु पराप्नोति परमं पदम्‌ ॥ ३५ ॥

इति वैष्णवे धम॑शाख्रे चतुर्थोऽध्यायः ॥ ४ ॥

( अथ पञ्चमोऽध्यायः । )

श्नं त पुण्यदानां तिवगीपारिकाद्क्षिणाम्‌ । व्ष्यमाणस्तु यो धर्मस्तच्छतस्तं निबो- धत ॥ १ ॥ तेजः स्यं धृतिदा्यं संग्रामेष्वंनिवर्तिता । दानमीश्वरभावश्च कषे धर्मः प्रकीर्तितः ॥ २ ॥ क्षन्नियस्य परो धमः प्रजानां परिपाखनम्‌ । तस्मात्सरवभ- यत्नेन रकषयेरृपतिः मजाः ॥ ३ ॥ त्रीणि कमौणि दुर्वी राजम्यस्तु प्रयत्नतः । दानमध्ययनं य्न ततो ( पो ) योगनिषेवणम्‌ ॥ ४ ॥ ब्राह्मणानां च संतुष्टिमाचरे त्सततं तथा । तेषु तषु नियतं राज्यं कोरा वधते ॥ ५॥ बाणिज्यं कषेणं चैव गवां च परिपालनम्‌ । ब्राह्मणक्त्रतेवा च वैद्यकं प्रकीरतितम्‌ | ६ ॥ खलयत् छरषीणां च मोयज्गं चेव यत्नतः । इयाद्ेसयश्च सततं गवां च शरणं तथा ॥ ७॥ ब्राह्मणकन्यां चरेननित्यमपत्सरः । दरयस्तु शद्रः शुश्रूषां लोकाञ्जयति धर्मतः ॥ ८ ॥ पश्चयङ्गनिधानं तु ब्रु्रस्यापि विधीयते । तस्य भोक्तो नमस्कारः कुर्बन्नित्य न॒दहीयते॥ ९ ॥ बृद्रोऽपि द्विविधो ज्ेय॑ः श्राद्धी चेवेतरस्तथा । श्राद्धी भोज्यस्तयोरुक्तो हभोञ्यो दीतरः स्मृतः ॥ १० ॥ भाणान्थीस्तथा दारान्नाद्य. णाय निवेदये । सं बृद्रनातिभोञ्यः स्यादभोज्यः शेष उच्यते ॥ ११॥ कु्ाच्छर्स्तु युशरषां प्रह्मक्ष्रविशां कमात्‌ । इ्यादुत्तरये्श्यः क्षश्नियो ब्राह्मणस्य तु ॥ १२ ॥

॥ कि ती

१ ख. छ. ररिरक्षणम्‌ । क्षमा । २ छ. श्वपठायनम्‌ । दा* । ३ ख. छ. ज्ञेय अन्गननेवेतर, हेवा । भह भोज्यः स विष्यो भोज्यो हीनं त” । ४ ख. छ. ^त्‌। न द्रो जातिमौज्यः । ५ क. सश्र ञ्नि. ।

[अ० 4छो०१६-१४] उघुविष्णुसमातिः | १२३ ~.

आश्रमास्तु त्रय; परोक्ता वैर्यराजन्ययोस्तथा । पारित्राज्याश्रमपापित्रहमणस्यैव चोदिता ॥ १२ ॥ आश्रमाणामयं धों मया परोक्तः सनातनः । यदत्राषिदितं फिचैः तदन्येभ्यो गमिष्यथ ॥ १४॥

¢ (9, > 0

भ भ श्रविप्णव वर्मश्चाल्चे पञ्चमश्ध्यायः ॥ < ॥

१०६. । व्व

समयं छघुिष्युस्प्रतिः ।

4 इ. °्यो विनिश्वयेत्‌ ।

ॐ तःस॒द्रह्यणे नमः | कि लघुराडखस्परतिः।

+ इषापूतौ तु कवयौ व्राह्मणेन विशेषतः । टन टमते स्वग मोक्षं पूर्तेन विन्दति ॥ १ ॥ एकामपि कौनेय भृगिषटदकं रं । हामि तारयेत्सप़ यत्र गोवितृषा भेत्‌ ॥ २॥ गरमिदानेन ये टोका गोदानेन घ कौतिताः । ताकौ नपुुम॑त्याः पादपानां प्रोह ॥ २ ॥ वापीकूपतढागांति देवतायतनानि च । पितानयुद्रेधस्तु स पृतैफलमदलुते ॥ ४ ॥ अशनो तपः स्यं वेदानां चैव धारणम्‌ । आतिथ्यं वशेषं च इष्टमित्यभिधीयते ॥ ५॥ इषापतो ( तँ ) ्िनातीनां सामान्य (न्ये) धर्मसाधने | अधिकारी मवेच्ः पतथ न वैदिके ॥ & ॥ यावदस्थीनि गङ्खायां तिष्टन्ति पुरुषस्य च । तादरषसदसरागि स्वगैरोके मीयते ॥ ७ ॥ देवतानां पितृणां च नटे दव्याजलाञ्चहिम्‌ । अस॑खृतमृतानां च स्थले दाललाञ्जरिम्‌ ॥ ८ ॥ एकादश रेतस्य यस्य चोतघून ( भ्य ) ते दषः । मुच्यते प्रेतरोकाच स्वगेरोकं स गच्छाति ॥ ९॥ एष्टव्या हषः पुत्रा यवेकोऽपि गयां त्रनेतू । यजेत चाश्वमेधेन नीकं या पपु ॥ १० ॥ लोहितो यस्त वर्णन रुख पुच्छे तु पाण्डुरः । शवेतः सुरविषाणाभ्यां स वे नीरद्रषः समृतः॥११॥ नवश्राद्धं त्िपक् च प्पासे मासिकेऽ- न्दिके । पतन्त पुरषास्तस्य यो भुङ्कतेऽनापदि दिनः १२ ॥ यस्थेतानि न बीत एकोदिष्टानि षोडश । पततो न (त्वन्न) विमुच्येत एतैः श्राद्धशतैरपि ॥ १२ ॥ एकोद् परित्यल्य परवणं हरते दिनः । अमूं तद्िनानीयातस मातृपितृधातक्ः ॥ १४ ॥ सपिष्डीकरणादूध्यं परतिसंपतसरं सुतैः । प्रतिमासं यथा तस्य प्रतिसवत्सरं तथा ॥ १५॥ सपिष्डीकरणादूध्यं यत्र यत्रोप्दीयते | तत ततर अयं कुयद्रमेयितवा मृतेऽहनि ॥ १६ ॥ अमावास्यां क्षयो य॒स्य परेतपकषे तथा यदि । सपिष्डीकरणादृ्व तस्योक्तः पेणो विधिः ॥ १७॥ शदण्ड्हणादेव भतत्वं नेव जायते । प्रप्त चेकादशादिने पवेणं तु विधीयते ॥ १८ ॥ मातुः सपिण्डीकरणं कथं कार्य भवेत्सुतः । पितामहीसह (वादिभि्तस्याः सपिण्डीकरणं स्मृतम्‌ ॥ १९ ॥

+ टिितस्पतिष्ठकेः साम्थमस्यां दयते । `

१ ख, "कान्परयुयु" । \ ख. "गारदे° |

[छो २०-४१ ] :रुरस्सस्ूतिः। १२५

कतैव्यं प्रतयुप(त पमौ) तायाः सपिण्डीकरणं सियाः। मृताऽ(भर््$ोपि हि न कतैल्य चर्मन्त्ाहुतित्रतैः ॥ २० ॥ मातुः प्रथमतः पिण्डं निवपेतुतरकायुतः । द्वितीयं तु पितुस्तस्याखृतीयं तु पितु; पितुः ॥ २१॥ अथ चेन्मन्नविचुक्तः शारीरैः पङ्क्तिः दूषणे; । अदोष तं यमः माह पक्तिपाव न एव सः॥ २२॥ यानि वध्य पवित्राणि कक्षौ तिष्टन्ति भारत । तामे तस्यैव पूज्यानि न शरीराणि देहिनाम्‌ ॥ २३ ॥ अश्रोकरणरेषं तु पितृपात्रे भदापयेत्‌ । प्रतिपच पितृणां च न द ंषदेषिके ॥ २४। मृन्मयेषु च पातेषु श्राद्धं भोजयते द्विजः । = अन्नदाताऽपहतां च भोक्ता च नरकं ्रनेत्‌ ॥ २५ ॥ हृस्तदत्तास्तु ये स्नेहा कवणव्यञ्जनादयः । दातारं नोपार्टन्ति भोक्ता भुङ्क्ते च किखिषम्‌ ॥ २६ ॥ आयसेन तु पत्रेण यदश्नमुपदीयते । भोक्ता विष्ठसमं भङ्क्तं दाता च नरकं व्रनेत्‌ ॥ २७ ॥ श्राद्धं कत्ेतरभरद्धे यस्तु मृहन्तऽतििहङः । पतन्ति पितरस्तस्य तं मासं रेतपायिनः ॥ २८ ॥ पुनभजन- मध्वानं भाराध्ययनमेुनम्‌ । दानं परिग्रहे होमः श्राद्धं भुक्तवा वयत्‌ ॥ २९॥ ग्याममातरं सपुत्छ्य पिण्डा स्त्र प्रदापयेत्‌ । यत्र ससन वाऽपि भाषन्ति न बिन्दवः ॥ ३०॥ अपुत्रा ये मृताः फेचिस्पुरुषा वा द्वियोऽपि वा । तेभ्यश्चापि मक- तैव्यमेकोदिषं न परवेणम्‌ ॥ ३१ ॥ मातुः शराद्धं तु पूषैस्माितृणां तदनन्तम्‌ । ततो मातामहानां च दौ श्राद्धतरयं स्मृतम्‌ ॥ ३२॥ दश्कृतः पिवेापः साकन्या श्राद्धदः | ततः सेध्यायुपा्ीत शुध्यते तदनन्तरम्‌ ॥ ३२ ॥ चान्द्रायणं नवः राद्धं पराको मासिकेन तु । पक्षत्रयेऽपि इच्छुः स्यादेका एुनराब्दिके । अत उर्ध्व न दोषः स्याच्छद्खस्य वचनं त (य) था ॥ ३४ ॥ सवेषिपरहतानां च गङ्खदः सरी; । आत्मनस्त्यागिनां चेव श्राद्धमेषां न कारयेत्‌ ॥ ३५ ॥ उदकं पिण्ड- दानं च ्रिेभ्यो यञ्च दीयते । नोपतिष्ठति तत्सवेमन्तरि्षे प्रीयते ॥ ३६ ॥ नारायणव; कार्यो लोकग्रहमयान्नरैः। तथा तस्य मबेच्छेयो नान्यथा वाऽत्रवीन्मनुः ॥३७॥ गोभूहिरेण्यहरणे केत्रापणगरहस्य च | यदुदिदय तयजेसाणांस्तमाहुब्रह्यधातकम्‌ ॥३८॥उद्ताः सह धावन्त एककार्यष्ववस्थिताः। यवरेकोऽपि > हनेत्त्र सर्वे ते ब्रह्मपा- तकाः ॥ २९ ॥ बदूनमेककारयषु यथ्ेको ममेधातर्फैः । सवे तशुदधिषि( म }च्छन्ति स एको ब्रह्मघातकः ॥ ४० ॥ महापातकसंरपशं सानमेव विधीयते । संसृष्ट यद्‌ भुरन्त कृच्छं सांतपनं चरेत्‌ ॥ ४१ ॥ चाण्डारमण्डसंसपृष्टं वापीकूपगतं

= अन्नदाता पुरोषावेति पाठः क्रचिदुपरम्यतेऽन्यत्र । ~ इदमापं हेयम्‌ । हन्यादिति भाव्यम्‌ ।

०००००००0

१ स, 'प्यामाः । २ कृ, "तकम्‌ । स ।

१२९६ टपुशङ्खस्मनिः । [ छो ०४२-६१ |

जटम्‌ । गोमत्रयायकाहारघनिरातरेण तरिुभ्यति ॥ ४२॥ चाण्डाटपरमः स्थं यस्तोयः पिवति विनः । तक्षणाततय(क्िषोते यस्तु माजापत्य समाचरेत्‌ ॥४२॥ यादे न क्षिपते तोयं शरीरे यस्य जीर्यति । प्राजापत्यं न दातव्यं कृच्छ(च्टूोसांतपनं स्मृतम्‌।॥४४॥ चरेत्सांतपनं विः प्राजापत्यं तु क्ष्यः । तदध तु चरेद्यः पादं शरु्रस्य दापय ४५ ॥ यस्य चाण्डाटि( टी ) सयोगो मवेत्कि( कवि )दकामतः । तस्य सांतपनं च्छं स्तं कुदधवरथमातनः ॥ ४६ ॥ चणण्डालोद्कसं सृष्टः सनात्वा विभो विद्यु ध्यति । [ भतेनवोच्सपषटः भाजापर्यं समाचरेत्‌ ॥ ४७ ॥ आजालु सानमात् स्यादानाभेष विशोधनम्‌ । अत उर्व तरित्र स्याच्छरीरस्पवोने महम्‌ ॥ ४८ ॥ रजस्वखा तु सस्पष्ठा चानचाण्डा वायसैः । तावतषठि्िराहारः(रा) स्त्वा कारन ध्यति ] ॥ ४९ ॥ अस्थिभङ्गः गवां कृता चाण्डाटस्य च च्छेदनम्‌ । पातनं चेवं दृङ्कस्य मासार् व्याप(याव)कं चरेत्‌ ॥५०॥ यवसस्ञावबोटव्यो यावद्रहेत तदूहे८) ददी च सगा दला ततः पापालमुच्यते ।५१॥ हे वा कटे चैव दुवंछं यो नियो. जयेत्‌ । ्रत्यवाये सुनने ततः प्नोति गोकधम्‌ ॥ ५२ ॥ अतिवाह्मातिदोहाभ्यां नाधिकामेदने तथा । नदीपवतसंरोषे पादोनं व्रतमाचरेत्‌ ॥ ५३ ॥ एकं च बहुभिः कैशिदैवादन्यापादितं इचि । इृच्चुपादं तु हत्यायाशवरयुस्ते पयकषृथक्‌ ॥ ५४ ॥ एकपादं चरे दरौ पादौ बन्धने चरेत्‌ । योक्त्र च पादहीनं स्याच्रेत्स निपातने ॥ ५५ ॥ रोमाणि भयमे पादे द्वितीये च च! ) इमातन्‌ । तृतीयं येतु शिखा धाया सशिखं तु निपातने ॥ ५६ ॥ केशानां रक्षणाथीय द्विगुणं व्रतमाचरेत्‌ । द्ििणवरते समादिष्ट दगुणे( णा )दक्षिणा मवेत्‌ ॥ ५७॥ राजा वा राजपृत्रा वर ब्राह्मणो बा वहु्रतः । अकृत्वा वपनं तेषां परायथित्तं न व्रियते ॥ ५८ ॥ अन्येषां नखकणीनां वाहोनिं्मोचने तथा । सायं संगोपनाथांय न दुष्यद्रोधदन्धयोः ॥५९॥ यन्निते गोचिकषित्साया मृढगभविमोचने । यने कृते भिपद्ेत प्रावधिततं न विते ॥ ६० ॥ ओषधं स्नेहमाहारं दत्ते गोब्राह्मणाय च । यदि कशि(काचि)िपत्तः स्यासायश्रत्तं न विद्यते ॥ ६१ ॥ सेरा यदि षा रोभाद्धयादङ्गानतोऽपि वा!

+ एतचिदहनान्तगतं न विद्यते क. पुस्तके ।

१ ङ हकरस्द्टु" । क. “गे र्शः ।

| छो ०६२९-७) रपुशद्सस्ृतिः । १९७

कुषैन्त्युग्रदं मे तु तत्पापं तेषु गच्छति ॥ ६२ ॥ बारस्तन्तदशाहे तु पेतत्वं यादि गच्छति । सय एव विषयद्धिः स्यानाोच नेव सूतकम्‌ ॥ ६२ ॥ आदन्तजन्मनः सव्र आचृडामेशिकी स्मृता । भिरा तु ्रतादेश्चा दशरा्मतः परम्‌॥६४।४अदस्तव. दत्तकन्याया वेषु च विश्ञोधनम्‌। कुवन्नेवाशनो यात मातुलभ्रोतरिये यथा८९)॥ ६५॥ ज्येष्टो भ्राता यदा तिष्दाधानं नेव कारयेत । अनुत्नातस्तु कुवीत शङ्खस्य वचनं यथा ॥ ६६ ॥ आममांसं धरत क्ष्रं सेहथ फटसंभवाः । स्टेच्छमाण्डास्यिता चते निष्क्रान्ताः शुचयः स्मृताः ॥ ६७ ॥ दिवा कपित्यच्छायासु रात्रो दधिशमीषु च | धात्रीफटेषु सप्षम्यामलक्षमीषेसते सदा ॥ ६८ ॥ स(्रपेवातनखाग्रान्तकेरवन्धपि] ठोदकम्‌ । माजेनीरेणुसंस्पश हन्ति पण्यं दिवाकृतम्‌ ॥ ६९ ॥ अर्धवासास्तु यः हयोज्जपषटोमक्रिया द्विनः । तत्सर्वं रक्षसं विद्याद्बहिजीनु च यत्कृतम्‌ ॥ ७० ॥ यत्र यत्र च संकी पश्यत्यात्मन्यसंद्चयम्‌। तत्र तत तिेहोमो गायञ्यावतेनं तथा॥७१॥ इति टघुरद्खस्मतिः ॥

समपरयं टधुशद्खस्प्रतिः

४ एतद्रवंने न विधते ख. पुस्तके ।

ॐ तत्सद्रद्यणे नमः

[रघु शितातपस्पतिः ।

शातातपस्य महषमंशास्ं व्याख्यास्यामः ॥ १ ॥ त्राणं इत्वा तस्य हिरः. क्पारमादाय तीयान्तरं संचरेदात्मनः पापकीतनं कृषन्द्रादशाग्दैषिंशुध्याते ॥ २ ॥ अथाश्मेधं प्यारे तददनाच्छद्धो भवति ॥ ३ ॥ सुरापस्य तप्षसुरापाने श॒द्धिः स्यात्‌ ॥ ४ ॥ ब्राह्मणसुवणैदरणं राजसंनिधानात्सोमपानेन बुद्धिः स्याद्‌ ॥ ५॥ गुरुदाराभिगामैनस्तक्नाय्सापारष्वञ्जनेनैव दधिः ॥ ६ ॥ एषां यो येन संबध्यते तस्य तदेव परायश्चित्तं भवाति ॥ ७ ॥ यावकीयं चतुथेकारुं संविशेत्‌ ॥ ८ ॥ नङ्क- लभोजने रु्युनपलाण्डुगरञ्चनमक्षणे तप्नकृच्छम्‌ ॥ ९ ॥ उद्रीखरीमादुषीक्षीरपाने पुनरुपनयनं इच्छं च ॥ १० ॥ शुद्रोच्छिषटमोजने नरिराजम्‌ ॥ ११ ॥ सुराभाण्डो- द्कपाने छदेन धृतप्ाशनमहोरात्रं च ॥ १२ ॥ अनुदकमूतरपुरीषकरणे ष्व(च). काकसपशने सचेरस्नानं महाव्याहूतिमाचरेत्‌ ॥ १२ ॥ काकविष्ठोपघाति हन्यकव्या- भिगमने तदेव वतम्‌ ॥ १४ ॥ गृतवत्सायाः क्षीरभाशषने इथामां स्तस्य भक्षणे प्राजा- पत्यम्‌ ॥ १५ ॥ अग्नरुत्सादने मांसस्य स्पे) ऋाकश्वानमण्डूकमूषकदटरनङला. दीन्दत्वा याने चान्यानि मुतानि एषामनुक्तथायधिततेषु वधं कृत्वा भाजापत्यं समाचरेत्‌ ॥ १६ ॥ अस्लाताश्ी अयानी च विप्रकीर्णो भवेद्द्विनः । न तारयति दातारं नाऽऽत्मानन्त(नं सपरिग्रहम्‌ ॥ १७ ॥ अल्लाताशी मं मृङ्क अयाजी पूयः शोणितम्‌ । अहू(हु)ताश्ची कृमिं भर्ते अदाता विषमश्रुते \॥ १८ ॥ पकं बा या वा चाऽऽपं यस्य नाश्नाति वै दिनः । युक्त्वा दुरात्मनस्तस्य द्विजश्ाद्रायणं चरेत्‌ ॥ १९ ॥ अथोपपातकान्याहुः ॥ २० ॥ अग्युत्सादी कन्यादृषी स्लीषातीहिषणाभे- धाती] गोघ्नः शूद्रपाती कुमारथाती यमे(पति)तम्यवहारी ये तेषां प्रायधित्ताने॥२१॥ अन्नयुत्सादने कृच्छ्रम्‌ ॥ २२ ॥ कन्यादूषणेऽधेपादम्‌ ॥ २३ ॥ ब्धीयाती षण्मासा. ्दृच्छरेण ॥ २४ ॥ हृषणामिषाते प्राजापत्यम्‌ ॥ २५ ॥ गोघ्रहलीन्मासा-

१क. (वणो व्राह्मणं । २ ख, भ. "दुदु" । ३ ध- “ज; । नाता” ।

[ छो ०२६-९० ठघुशातातपस्पतिः । १२९

न्याजापत्यं इयोहरोमती च जपेद्याम्‌ ॥२६॥ बृद्रवये तप्च्छरेण मासं वतेयेत्‌॥।२७॥ कुमारघाती पयोभक्षो मातं गोष्टे वसेत्र्‌ ॥ २८ ॥ पतितव्यवहारी त्रेण शुध्यते ॥ २९॥ # आहेस्त्यश्वदातारे वधे दृद्रषदकामकृते प्रायधित्तं समाः चरेत्‌ ॥ ३० ॥ प्राणायामाञ्चयस्तस्य ब्र(घोतं प्राश्य विष्यति ॥ ३१ ॥ विवाह. येन्न सगोत्रां समानप्रवरां तथा । तस्याः [कथंचित्‌ |संबन्धेभप्य|तिषच्छरे चरेः ष्ठिनः॥ ३२ ॥ य दद्हत्सगोतं = दुदितरं चैव मठुल) । पितृभिः सह तुर्यः स्यात्स तु चान्द्रायणं चरेत्‌ ॥ ३३ ॥ नाद्रहेकपिलां कन्यां नाधिकाङ्ीं न रोणी. णीम्‌ | नातिरोपरकां नारोपरकां न वाचाटां न प्ङ्राम्‌ ॥ ३४ ॥ नकष्षनदी- नारी न च भीषणनामिकाम्‌ ॥ ३५॥ यस्यास्तुन मषेद्धातान विङ्गायेत वा पिता । नोपयच्छेत तां कन्यां पुत्िकाधमेशङ््या ॥ ३६ ॥ असपिण्डा तु या मातुः रसगोत्रा च मा पितुः | सा षिवाह्ला द्विजातीनां दरकमेणि मधुने ॥ ३७ ॥ दंसः स्वनां मेषवणी मधुपिङ्कललोचनाम्‌ । ताद्रीुद्ेकन्यां स वेट (वै) खमृच्छ- ति ॥ ३८ ॥ दाराभ्िहो्रं योगं डुरते योऽग्रजे स्थिते । परित्ता स शिङेयः परि. धितस्तु एवंजः ॥ ३९ ॥ परिषित्तिः पित्ता यया च परिविद्यते । सरवे ते नरकं यान्ति दातुयाजकपचमाः ॥ ४० ॥ छे देशान्तरस्थे पतिते पव्रजिते तथा । द्राः ्रिद्येतरसंयोगे न दोषः परिवेदने ॥ ४१ ॥ नाग्नयः परिविन्दन्ति वेदान चतपोन च| नच श्राद्धं कृनिषटस्य विरूपा या च कन्यका॥ ४२॥ यस्पिस्तु कुट शाने न दृस्परन्कदाचन । न सत्याकरणं तव न च कन्यानूनं भवेत ॥ ४३॥ इद्राहिता चयाकन्यान संपा च भेधुनप्‌। मतारं एनरभ्येति जथा कन्या तयेव सा॥४४॥ सञ्च ठ तां कन्यां सा चेदक्षतयोनिका । रशौटवते दयादिति शातातपो. वीत्‌ ॥ ४५॥ अरस्यापनं प्र्रोध्ययनं पर्नपूर्वं प्रतिग्रहम्‌ । दानाध्ययनवाद्‌यै पट्विधो वेदविक्रयः | ४६ ॥ यत्तद्विकरयनिदिषं हीषु यच्ार्पितं धनम्‌ । न देयं पितृदेषेभ्यो यचच कीवादुपाजतम्‌ ॥ ४७।. मनियागेन यो दधयाद्राह्मणाय मरतिः रम्‌ । स पर्वं नरकं याति ब्राह्मणस्तदनन्तरम्‌ ॥ ४८ ॥ वेदाक्षराणि यावन्ति निुक्तादुकारणात्‌ । तावता बरह्महतयैव दरह्यवित्रयनिदिरेत्‌ ¢) ॥ ४९ ॥ वेश्व देवेन ये भीता आतिथ्या वरिष्छरताः । सवै ते दषा त्रेया प्राप्वेदा अपि ना; !॥ ५० ॥ येषामरध्ययनं नास्ति ये च केचिदेनश्रयः। न कटं श्रोत्रियं येषां # इत आरभ्य विद्युष्यतीत्यन्तमन्थो ग. पुस्तके न वियते । = तदुहितरमिति सकषटपुस्तकपाठः ।

„ „१, ड. भम्‌ । तदयं । २ क. ग. नन्म्तयधा। ३क. "करः ¦ व्यथौ । १५ |

-१३२ एषुशातातपस्ूिः । [ को ०१०१-१] अतिथिर ते श्राद्ध ये युञ्चन्त्यविचध्षणाः । था तेनान्नापकेन काकयोनिं व्रनन्ति ते ॥ १०१ ॥ दूरादेव परौक्षन ब्राह्मणं वेदपारगम्‌ । तीर्थं तद्धम्यकव्यानां प्रदाने सोऽतिेः स्तः}; १०२ ॥ यावटुष्णं पििदन्नं यावदश्नन्ति वाग्यताः; | पितरस्ता वदश्रन्ति यावननोक्ता हविगुणाः ॥ १०२ ॥ हृविगुणा न वक्तन्या न याचित. रोऽचिनाः | पितुभिस्तपिते सन (त ) स्य वक्तव्यं शोभने हविः ॥ १०४॥

र,

परदारेषु जायेत परौ पुत्रौ कृण्डगोरको । पत्यो जीवति कृष्स्तु ते भतेरि गोकः

५९

| १०५॥ तौ जातो (येने ) परकत्र प्रकृत्य ( त्या ) चेषते कृतिः । दत्तानि व्यकव्यानि नाश्नन्ति सां (स ) प्रदायिनः॥ १०६ ॥ जीणे श्राद् पवित्राणि दोित्र कृतपास्तलाः | जण चात्र प्ररसान्त सत्यमक्राधमाजदम्‌ ।॥ १०७ ॥ दोह भौस्यते खड्गं कलः यस्य दृयते । तस्य सदमस्य यत्पात्रं तरौहित्मितति स्मृतम्‌ | १०८ ॥ दिवसस्याष्टमे माग मन्दी मवति भार्करः । स कालः कुतपो नेयः पितृणां दत्तमक्षयम्‌ ॥ १०९ ॥ पवित्रके करे कता गन्धेराणि पठे ( लेपये ) दद्िजः ( जान्‌ ) । पिृयत्नस्य ताच्छद्र निराशः पितरा गताः ॥ ११० ॥ सन्या दसात्परिभ्रष् नाभिदेशे धृताम्बरम्‌ । एक्वस् तुत षि (तदि) दयषवे पिव्यं च घजयेत्‌ ॥ १११ ॥ इस्तो परकषास्य गण्डूषं वः पिवेरविचक्षणः । स हि देवं च पिच्य च आत्मान चापि पतयत्‌ ॥ {१२ ॥ भा ( भा ) जनेषुपतिषटत्मु ससि कुयेन्ति ये द्विजाः । आसुरं तद्धवेच्छदधं पितृणां नोपतिष्ठते ॥ ११२ ॥ हेषु तत्समा संध्या गोष दशयुणा स्पृता । नद्यां श्रतगुणा भोक्ता अनन्ता शिवस निधौ ॥ ११४ ॥ अनतं मचगन्धं च दिवमेथुनमेव च । पुनाति मन्तत्वं च तसं ध्योपासनादुद्िनः ॥ १६५ ॥ गणान्नं गणिकन्न च यज्वानं वहुयादितम्‌ । नारी परथमगभपु भक्त्वा चान्द्रायण चरत्‌ ॥ {१६ ॥ पृनभूः पारषत्ता च रताधाः काम चारिणी । आसां प्रथमगभषु भक्लवा वान्रायणं चरेत्‌ ॥ ११७ ॥ # कापवारिणी रतस्य परपाकरतस्य च । लोप्य च यचानन भुक्त्वा चान्द्रायणं चरेत्‌ ॥ ११८ ॥ पशचयत्नानुपामित्वा परान यस्तु भृञ्खातिं । सततं ब्राह्मणो दिद्रान्परपाकरतः स्मतः ॥ ११९॥ गृहषे प्रवतेन्ते षेद शास्वाहिषकृताः । ऋषिभिस्तत्र(स्े त) स्व बै श्वपचाः; सथुदाहूताः ॥ १२० ॥ अश्नानाद्वञ्जत विप्राः सूतकं मृतकेऽपि च । गायञ्यष्टह सण शुध्यत (न्तः) प्तपृतके ॥ १२१ ॥ वयस्य सूतके भुक्त्वा गायच्याः पश्चि; शचि; । सृतके प्ष्ियस्येत्िशतो जप उच्यते ॥ १२२ ॥ सत्रिणां. दीक्षितानां च यतीनां ब्रह्मचारिणाम्‌ } एतेषां सतक नास्ति कम कुन्ति कतिवजः | १२३२ ॥

व व त 1 श,

# एतद्रुचनं न विद्यते घ. पुस्तके ।

[1 का ए ता १ का 2 श

१द्‌. "ते जिप्राये। क. ख. प्रत्य" > क. इ. मतिना

[शो १२४-११६ ] लुशातातपसपतिः । १३२.

य्गभरकरणे चापि जायते खयमेव तु| अंधो (ोपदापयेदमर मीज्यं तदष्रिनसत्तमेः ॥ १२४ ॥ चितिषप्तथितियुपधण्डाटो बेदविक्रयी । एतान्वै ब्राह्मणः स्पष्टा सखो जरमाविशेत्‌ ॥ १२५ ॥ अररन्यगारे गवां गोष्टे देवतानां च संनिधौ । आहारे. जपकाले च पादुकां च विवनेयेत्‌ ॥ १२६ ॥ शिरः प्रत्य कण्ठं वा अघ्ु पुक्त- शिखोऽपि वा । अदत्वा पादशौचं तु आचान्तोऽप्यशचुचिभेवेत्‌ ॥ १२७ ॥ खरकष्र-` गतं धान्यं बापौकूपगतं जलम्‌ । अभोज्यादपि तद्रा यच्च गोषगतं पयः ॥ १२८॥ ` अनाश्नतिषु[च] कथं कथं चिदिति ददेत्‌ । यामाकिषं द्विना बधु; स धमं परमः स्मृतः ॥ १२९ ॥ यो वेष्टितशिरा भुद्न्तं यो यृदक्तं दक्षिणामुखः । सोपानकथ यो युट्क्ते त रक्षांसि भृञ्खते ॥ १३० ॥ यातुधानाः पिकाचाश्र राक्षसाः क्ूरक- परिंणः । हर॑न्ति रसमन्नस्य मण्डलेन विवर्जितम्‌ ॥ १३१ ॥ ब्रह्मा विष्णुश्च खर ्रीहताशन एव च । मण्डलान्युपजीवन्ति तस्मा्कुवन्ति मण्डलम्‌ ॥ {३२ ॥ बाह्य णस्य चतुष्कोणं मिकाणं क्षश्रियस्य च | वेश्यस्य मण्डलं परोक्तं शूद्रस्य प्रोक्षणं स्मत्‌ ॥ १३३ ॥ दन्तटग्े फले मूले भृक्तरोषानुरेपने । ताम्बूले चेश्ुखण्डे चः नोच्छिष्ट भवाति दिनः ॥ १३४ ॥ न सञानमाचरेदुक्त्वा नाऽऽतुरो न महानिधि । न वासोभिः सदहाजस्नं नाविङ्नाते जलाशये ॥ १२५ ॥ नोत्सङ्के भाजन एताः एुञ्जीत सातो द्विजः । न च पाणितले दत्वा शयने न च मां(आ)सते ॥ १३६॥ अञ्चि स्पृरते यस्तु एक एव. स दुष्यति । तं सपष्ऽन्यो न दुष्येत सवदरव्येष्वयं विधिः | १३७ ॥ हूनामेकटश्नानां यथेकोऽप्यदुचिभेवेद्‌ । अश्रौचं तस्य मात्रस्यः नेतरेषां कदाचन ॥ १३८ ॥ नाश्नीयादेकवस्ेण न न्नः स्लानमाचरेत्‌ । न विण्मूत्रं पथि इयान्न भस्मनि न गोमये ॥ १३९ ॥ मद्र मदरमिति बरयाद्धद्रमित्येव वा पुनः! शुष्कवैरं विवादं च न कृ्यात्केनवित्सह ॥ १४० ॥ गवाघ्रातानि कांस्यानि श्रो च्छिषटानि यानि च | शुध्यन्ति द्शषमिः क्षारैः श्वकाकरोपहतानि च ॥ १४१ ॥ अयने दानमादौ स्याद्धि मध्यवतिंनि । षडरीतिमुखेऽतीते समन्ताबन््रसृयेयोः ॥ १४२ ॥ इ्याद्ा्चोणि कमोणि स्वभायोपोषणं परम्‌ । ऋतुकाङामिगामी च प्रापनोति परमां गतिम्‌ ॥ १४३ ॥ ऋतुमतीं तु यो भार्या संनिधौ नोपगच्छति । तस्या रजाप न्भासं पितरस्तस्य शेरते ॥ १४४ ॥ अयनादो तदा दधादद्रन्यमिष् गृहे वसन्‌ । षदशरीतिषुखे चैव विमुक्ते चन्धरसृयेयोः ॥१४५॥ अवाक्षोदश्न विङ्ेया नाड्यः पाइ षोदश । काठः पण्योऽकेसं्रान्तयां विदरद्धिः परिकीरितः ॥ १४६॥

१६. भथौष्द्‌*२क.ग. जीद) ३ क, म. जएन» क. °न्तिर*। ५१. म. 'साकषने।

१६४ ठूशातातपस्पृतिः [ शो ° {४७- १६८ 1 क्रान्त्यां यानि दत्ता च (नि) कव्यानि ब्राह्मणैः सह । तानि नित्यं दटदा्यकः पुनर्जन्मने जन्पनि ॥ १४७॥ अधिगभ्य तु यज्जानं यस्च दान्पामितम्‌ । षिच्यते सगिरस्यान्तो दानस्यान्तो न विद्ते ॥ १४८ ॥ प्रत्यक्षाणि च दत्तानि ज्ञाने च निरतम्‌ । तपांसि च पगुक्षामे तेषां फलमनन्तकम्‌ ॥ १४९ ॥ शतमिनदुक्षय दानं सहं तु दिनक्षय | विषूवेश्शतसादस्रमाका र वेत्यनन्तकम्‌ १॥१५०॥ अयनेषु च यदस पडश्ीतिमुखे तथा । चन्रसू्योपिरागे च दत्तं भवति चाक्षयम्‌ ॥१५१।। चन्र ूरयग्रे नादा प्रतिषुक्तयोः। अघुक्तयारस्तगयो; सात्वा दष्टा परेऽहनि ॥१५२॥ नष्टं देवलके दत्तमपरा्ंबाधुंषिके । सोमविक्रयिणे विष्ठाऽमि (दत्त) जायते पूयशोणितम्‌ ॥ १५३॥ यत्र (च) देवरकेदत्तं ते (ने) इ ता (ना) मूत्र तद्धवेत्‌॥१५४॥ चण्डाान्त्य- कियो गत्वा मुक्त्वा च प्रतिगर च । पतत्यज्ञानतो विप्र ज्ञानार्साम्य तु गच्छति ॥ १५५] ब्रह्मकूर्चं वक्ष्यामि सवेषापपरणाशनम्‌ । अनादिष्ट सर्वषु बरह्मदूचं ररिपीयते ॥ १५६ ॥ नदीपस्रवणे तीय हृदे चान्तमेलेऽपि बा । धौतवासा विदुद्धात्मा जपे- शेव जितिन्दियः ॥ १५७ ॥ गोमूत्र गोमयं क्षीरं दधि सपिः दुशोदकम्‌ । निरि पञ्चगव्यं च पवित्र कायशोधनम्‌ ॥ १५८ | गोमूतरकपरं दच्ादधोद्गुषटेन गोम. यम्‌ । कषीरं सक्ष ग्रामकं डुशोदकम्‌ ८ ॥ १५९ ॥ गायच्याऽपृहयं गोमूत्र गन्धद्वारेति गोमयम्‌ । आप्यायस्वेति च क्षीरं दधिक्रार्णेति वै दधि | १६० ॥ तेजोऽसि शरक्रमिर्याज्यं देव्य त्वा इशोदकम्‌ । ब्रह्मकूचं भवेदेषमाप हि ष्ठेति जपेत्‌ ॥१६१॥ मध्यमेन पाशेन पद्मपत्रेण वा पिवेत्‌ । अथ वा ताश्रपात्रेण ब्रहम पात्रेण व। द्विजः ॥१६२॥ अग्रय स्वाहा । सपाय स्वाहा । इरावती । इदं विष्णुः । मा नस्तोके । गायत्री च जुहुयात्‌ ॥ १६२ ॥ परजापते न खदेतान्यन्य इत्यारोडच भरणेन पिवेत्‌ ॥ १६४ ॥ आहेय प्रणवेनेव उद्भतेय प्रणवेन च । आलोडय भ्रण: वेनेव पिवेचच पणवेन च ॥ {६५ ॥ एतदुद्विननिमित्तं हि सवेपापप्रणारेनम्‌ | मलं कोषगते सवं दहत्यभिरिषेन्धनम्‌ ॥ १६६ ॥ दुवलेऽसु्रहः भोक्तस्तथा चेवानषत्- ( थेव वाखषद्ध योः । अतोऽन्यथा मवेदोषस्तस्मान्माऽनुग्रहः स्मृतः ॥ १६७॥ सेहाद्रा यदि वा मरोहयद्धयादज्ञानतोऽपि षा । कुबन्सयलुप्रहं ये तु तत्पापं तेषु गच्छति ॥ १६८ ॥ शरीरस्यात्यये कायः सदैव नियमो दिनः । महत्कायोपचारे

पी

[1

* अत्राऽऽदशेपुस्तकेषु एवमेव पाठे व्यासवचने तत्र शतसा व्यतीपाते तनन्तकमिति पठे दयते । ›‹ अव्र दधिष्तयोः प्रमाणाद्शनादपणं वचनमिदं भाति ।

१ग, संकान्त्य( । २ ग. श्यते मू ।

` छ ° {६९- १७३] लयुशातातपसमतिः | १३५

चन च स्वस्थैः कदाचन ॥ १६९ ॥ स्वस्यः सन्डु( स्थो न ङ! )सते यो त्रत. नियमौ यो द्विनः। त्रश्ात्ते तु कौर; पतन्ति नरकेषु वै ॥ १७० ॥ ध्मबां समारूढो वेदखद्णधरो द्विनः । विद्रन्सरयं तु यद्‌तरृपात्स परमैः परमः स्पत: ॥ १७१ ॥ अच्छिद्रमिति यदरक्यं दन्ति क्षितिदेवताः । प्रणम्य शिरसा ग्राह्यमपि. ए्ोमफेः सहं । १७२ ॥ शातातपमिति ख्यातं धर्म॑शञाज्ञोचमोत्तमम्‌ । एतज्नाल्ा द्विजः सम्यग्याति ब्रह्म सनातनम्‌ ॥ १७३ ।

ईति श्रीरातातपमहरिप्रोक्त धरमेशा्ं पूणम्‌ ॥

समप्रेयं [ रघु [शातातपस्मृति; ।

ॐ तत्सद्रह्मणे नमः | टुहाशेतस्पृतिः।

हारि(री)नैवमास्यात लोकानां हितकाम्यया । परायथित्ते चिषित्सारथगेतसाहुम नीषिणः ॥ १॥ श्रविष्ठ ककष वा कडगृधनरस्य च । अधोच्छषं तु संस्पृश्य सचेखो जलमाविशेत्‌ ॥ २ ॥ उरवौच्छिं तु सेसपृश्य भायधित्तं विनिदि शत्‌ । उपोष्य रजनीमेकां पश्चगव्येन शुध्यति ॥ ३ ॥ रजसा तु या नार श्वानं काकमथ स्पृशेत्‌ । प्रायश्चित्तं कयं तस्या येन बुद्धिमवापतुयात ॥ ४ ॥ आकित्राने तिरते ठु खानं कृत्वाऽद्वाससा । तरिरा प्पयेद्ध्येमेकरात्रमधः श्षिपेत्‌ ॥ ५॥ नियमस्य व्रतस्था सरी रजः पदयेत्करथचन । बराच तु सिदध ्रतशेषं समाचरत्‌ ॥६॥ उच्छसतु द्विनातिश् रजसी यटि ससूशेत्‌ । उपव्ासस्तवपोश्छ उध्वोच्छष उयहं क्षिपेत्‌ ७} विपपूञर यस्तु गृहाति वाचा वा दायको मवेत्‌ । ग्रहणे तृच स्यादेकादृथेतर सप्त ॥ ८ ॥ यद्रनः शछेष्मणः स्वेदो गात्राणां च मानि च । भमादानुखसंस्पूषटे पश्चगव्येन शुध्यति ॥ ९॥ उर््छ्स्तु यद। स्पएथण्ठारायिः फ्थेवन । उष्वोँच्छ्ं तु संस्पृश्य दिनः सांतपनं चरेत्‌ ॥ १० ॥ = अधोच्छिषि यदा स्यात प्रायश्चित्तं भवेदिद्‌ । तरिरत्रमुपशासेन पशचगन्येन शुध्यति ॥ ११॥ उचः सस्पतेधस्तु नटं रजक॑मेदकान्‌ । अधोचिच्ष्टो यदा स स्यदेकराजममोन. नू ॥ १२ उर्बाच्छिरं यद्‌ तु स्यालमायथित्तं भवेदिदम्‌ । उपवारसिरातर स्यादृधृत प्रार्य विषुध्यापि ॥ १३॥ + अन्नः पतितो ऽपि निगरूदो यत्र रिषति । विजते तु ततः पशवाज्िभिः कृच्विंशोधनम्‌ ॥ १४ ॥ उदतं दधिसं्कार न्ास्सूषटं च मृन्मयम्‌ । कृच्छं चाद्धायणे इयात्पावनीयं एुनद्िनः ॥ १५ ॥ चाण्डालस्य तु पानीयं व्राह्मणथ यदा पिवेत्‌ । षटूत्रुपपरासेन पञ्चगभ्येन वुधा ॥ १६ ॥ रजस्वला तु संसृष्ट प्रापसूशरङुककटेः । व्नानं एतवा कषिपेतता- वद्यावदद्रस्य दशनम्‌ ॥ १७॥

= शृतः प्रभुति मेदकानित्यन्तं न ख. पुस्तके । + इत आरम्य प्चगव्येन शुश्यतौतयन्तं न विद्यते घ, प्ते

मि पि

|

१ प. तैन च न्योल्य। २ ध. "त विटुययमेनमाह् । ९ द. शवं क्षप" । ४ स. ग, "च्छ ठु यदा स्प बाण्डलीमं 5० , ऊ. ष्ट्रं इ" । ६ १. "मौनिनः ¦ ७ धु. अन्तः !

५ । । [ छो ०१८६८] छुहारीतस्मृतिः । १२७

शिखां छिन्दन्ति ये केचिदरागयद्वरतोऽपि वा । पुनःसंस्कारमदन्ति जयो वणां द्वि जातयः ॥ १८ ॥ मोहाच्छिन्दन्ति ये फेचिदुद्रिनातीनां शिखां नराः । चरेयुस्ते दुरात्मानः भाजापत्यं विशुद्धये ॥ १९ ॥ स्ीद्रो तु शिखां छि कोधाैराग्य- तोऽपि वा । प्राजापत्यं पङूयातां निष्कृतिनान्यथा भरेत्‌ ॥ २० ॥ विना यङ्गोपवी- तेन द्विनातियेधुपसपृशेत्‌ । श्राजापत्यं पर्वीत निष्कृतिनान्यथा भवेत्‌ ॥ २१॥ नोपसृष्टं भवेत्तेन उच्छष्स्तु स उच्यते ॥२२॥ विना यन्नोपवीतेन भुङ्क्ते तु ब्राह्म णो यदि । सानं त्वा पं कुवेश्चपवापेन शुध्यति ॥ २३॥ अगुरुच्छष्टमश्चीया- ्रह्मचारी कथंचन । स्त्वा मोनोपवासेन पश्चगभ्येन शुध्यति ॥ २४ ॥ ब्रह्मचाशै यदा भुङ्कते द्रात ्नानदुवैटः। पराफेण विशुद्धिः स्यान्निष्ृतिनौन्यथा मवेत्‌॥२५॥ उच्छिष्ट क्षन्नियविशोः बुद्रस्यापि कथचन । ब्रह्मचारी यदाऽ्चीयाततस्य शुद्धिः कथं भवेत्‌ ॥ २६ ॥ उपवासं नरः कृतवा दरादश्ाईं पृथक्पृथक्‌ | कृतवा शुद्धिमवाम्रोति ब्रह्मचारी न संशयः ॥ २७॥ + ओषधं क्ेहमाहारं दददोत्राह्मणेषु च । दीयमाने विपत्तिः श्यात्पुण्यमेव न पातकम्‌ ॥ २८ ॥ अस्थिभङ्ग गवां त्वा रङ्गस्य च कर्तनम्‌ । पातनं शृङ्ककणानां मासार्धं याक पिवेत्‌ ॥ २९ ॥ बोहव्यस्तु प. स्तावदयावद्रूदत्रणो भवतु । तद्रूपां दक्षिणां दच्वा ततः पापाद्वषुच्यते | ३० ॥ यत्र यत्र स्थितो गोघ्नः परायश्चित्तं भकरपयेत्‌। दशरात्रमनाहारः पञ्चगव्येन शुध्यति॥३१॥ बराह्मणानां स्पृशेत्पादानगां च दद्यात्पयस्विनीम्‌ । प्रायधित्तमिदं तस्य मुच्यते नात्र- संशयः ॥ ३२॥ अश्ीति्॑स्य वपषाणि वारो वाऽप्यूनषोडरः । प्रायधित्ताथमरन्ति द्वियो रोगिण एव च ॥ ३३ ॥ असमथेस्य बालस्य मता वा यदिवा पिता। तमुदिश्य चरेत्कृच्छ्रं व्रतं तस्य न टुप्यैते ॥ ३४ ॥ गस्य; पञ्चवषै; स्यात्कापचा- रस्तु स स्पृतः। म भावयति तत्तस्मासरायथित्तं न विते॥३५॥ अदत्वा पादशोचं तु तिष््धुक्तशिखोऽपि वा । विना यज्ञोपवीतेन आचन्तः पुनराचमेत्‌ ॥ ३६ ॥ अनन भोजनसुपन्ने मकषिकाकेदादूषिते । तदुदत्य सपृशेचापस्तचान्नं भस्मना स्परत्‌ ॥२७॥ हस्तेऽशचन्ती मृन्मये षा निश्चि स्याक्ितिश्षायिनी । रनस्वटा चतुर्थेऽह्नि साता

५ * ५6

शुद्धिमवाप्तुयात्‌ ॥ ३८ ॥ ताम्बूले कटकेषीय मभुक्तसेहाुरेपने । मधुपक च सोमे

* एतदयं न विद्यते ख. ग. पुस्तकयोः ¦ + एतद्वनं त क. पुस्तके ।

१, °चित्केचिदरराग्यतो । २ क. जपेतसवैमुप" । ३ फ. ख. ग. ति । स्वगु" । ४ क. ध. श%ने। पतने शृ" ५ ख. प्वहूढ1 ९ ल. ग. तत्र । ७४, विद्ते। ८ ध. न भवेत्पतितस्तस्मा । ९ ध. “द तादे च भु" । १० क, ये तुक्त' । ख. ध्यचंभु"।ग. ये भुक्तः ।

१८

१३८ टेर्‌ रीतस्मृतिः। [ छ०६९-५९९ 1

च नोच््टं मनुरत्रीत्‌ ॥ ३९ ॥ आहारे मधुने चेव प्रस्रवे दन्तधावने । साने भोजना च पटुतर मोनं समाचरेत्‌ ॥ ४० ॥ स्नानं कृत्वा तु ये केचित्पुष्पं गृह- न्तित्र द्विजाः । देवैतास्तन्न म्रहन्ति भस्मी भवति काषटवत्‌ ॥ ४१ ॥ पृथ्वपानं {नःसनानं सामिषं पयसा निति । दन्तच्छेदनमुष्णं च समसक्तूपवजयेत्‌ ॥ ४२ ॥ दधिर्खापिःपयः्द्र्मण्ड दोषो न विद्यते । मार्जारे द्धी च मारतश्च सदा गरचिः !' ४३॥ आमिषस्य दयो माण्डे पकमश्चाति मोहितः । इशमृकविपक्षन उच क्षीरेण बतयत्‌ | ७४ ॥ वर्धित द्विगुणं यत्स्यात्पुनस्तेनेव वतेते । या पातु; सन व्रद्धिन सा ृद्धिविधीयते ॥ ४५ ॥ मूठ तु द्विगुणी भूते रिक्ते सिद्ध तथोदिते मृन्नम्नु भेद््दधितुमानेण नान्यथा ।। ४६ ॥ स्वादुको वित्तद्ीनः ध्या्टमरको पवेत्तवःन्थादं | मूच तस्य मेवहदय न एद्धदा0द्‌ दा)तुमहते ॥ ७७ ॥ द्वगण तरे गुणं बाञपि यः साधयति लग्नकम्‌ । राजग्रा्ं च तद्रव्यं साधको दण्टमरति।४८॥

च्छ्परमव भोक्तव्यं द्री पडुवोपिनस्तथा (१) अनुच्छष्टि तु यो भर्क्त तं भोगं

पयन्रप; || ४९ ॥ अदुच्छर तु यद्द्रव्यं दासक्षत्रगरहादिकम्‌ | स्वषटेनेव भञ्जान शारवरदण्डमहंति ॥ ५० ॥ अनहाहं च धेनु च दासीदासं तथेव च । फटञुक्मत्यहं दयाद्धाम पणचतुएयम्‌ ॥ ५१ ॥ एकाहमव गोक्षार्‌ ब्रह्मस्व ये तु भञ्ञते | पर्यन्तं

परीय तु जन्तवो दश तानि ते ¢ ॥५२॥ दृं बाहयते यस्त॒ गां चेव पाप कृत्रः । रखे द्वादशाब्दानि पितृभिः सह पच्यते ॥ ५३ ॥ उभ[यपूर्ख। तु यो

गा वै =त्राह्मणायोपपादयत्‌ । उद्धरत् स आत्मान सप्त सप्र कृटानि वे ॥ ५४ ॥ फालं देधे तथाऽऽत्मानं दरम्यं दरव्यप्रयोजनम्‌ । उपपत्तिमवस्थां च ज्ञाता शौचं समाचरत्‌ ॥५५॥ वतोत्सवविवाहेपु तरक्षणं सूतके भवेत्‌ । अम्बुपानं न कतव्य कतैव्यं सत्रकम्‌ वरै | ५६ ॥ सूतके मृतक चं दवा राजां तथेव च| न वधते तथा पपं क्षपण सथ उच्यते ॥ ॥ ५७ ॥ जातक मृतक वा स्यान्ृतके सतकं तथा । सतक मृतक शद्धमुन श्द्धिस्त॒ सूतके ॥ ९८ ॥ > प्रथमं पतितश्चीणां द्चरत्रेम रध्या । इदस्पुं तु सवपु प्रणत्यागन शुध्याते ॥ ५९ ॥

अत्राऽऽदतस्तकेु एवमवं पाठः प्रदयते । = वैशब्दोऽधिकः । > एतदथैस्थानेऽय पाठः ख, 1. परस्तश्याः--' दहनादयिहानृर्णा दशरात्रेण युध्यति ” इति ।

न

~न न 2

; ध सानवाः। २ क. दवास्तत्र न गृ" ३ क. “धक्स्नाने पु।* घ. पुनर्दानं । ५ क. ख. क्चेदभा २ ख. मण्डदा1 उक. तु यद्धाण्डप्" | धतुं य॒द्धाण्डे। ८ ख. माघ्तः कु" । घ. मनक ९ख. ग. न्ते। मृ मस्तु । १० ख. था । श्वादका ' ११क. ख. स्यान्नमर। १२ घ. "तदो यदि! १३. '्ते। भज्खते सपु तु। 9८१. दानानि १५कृ. ख. ग. उभेमुः। १६ क. ववेमङ्गलम्‌ । स॒ १७ ख, व्व द्द । ८ प, ग, कन सत युद्धम

[ ठो ०६०-८० | लबुहारीतसमिः । {२१

अन्यगोजोऽपसंवन्धः प्रेतस्य ददाति यः । पिण्डं चोदकदानं च स दका समा. चरेत्‌ | ६० ॥ परिणीता यदा कन्या परतयोनिः कथे भवेत्‌ । पितृगोत्रं परित्यज्य भः प्रापिरतें कुलम्‌ ॥ ६१ ॥ विवाहादाने कमाण स्मरणात्पितुगात्रतः । संवत्सरं व्यतीते तु तदोतं नीयते पुनः ॥ ६२॥ चिः प्रिक्रमणादयेहदयार्टम्भनात्तथा | स्वामिगेतरेण करैव्या पिण्डदानोदकक्रिया ॥ ६२ ॥ पुत्रिका तु दरेद्ि्तमपुत्रा सषै- महेति । पतनी दुदितरथैव पितरौ भ्रातरस्तथा ॥ ६४ ॥ तत्सुतो गोजजे वन्धु शिष्यः सव्रह्मचारेणः ॥ ६५ ॥ मायाञ्ग्यामचारेणी यावद्यावच नियम स्थिता | तावत्तस्या भवेदद्रव्यमन्यथाऽस्या पिट्प्यते ॥ ६६ ॥ विधवा यदनस्था वरा नार भवति ककंशा । आयुषः क्षपणाय तु दातव्यं जीवन सदा ॥ ९७ ॥ ।प्रयमाणाऽ रनाभावात्पातेता मुवि तिष्टति । त्रूयाद्यः; साधु जवामे सवरङ्क इति रछतः। ६८। उद्दर्त्यं यत्रत्स्थं रत्नं॑संवधयेत्त यः । काषापणाप्स( न्स ) पश्चाश्दच्वा युच्यत दास्यतः ॥ ६९ ॥ अष्ाङ्गुखानि खानता उद्त्य च पद ततः । एवे च पृन्मय गराहमममध्य त्वन्यथा भषेत्‌ ॥ ७८ ॥ अरण्यं वसधा मेध्या ग्राम प्या काचक चित्‌ | सवे वसुष मध्या यत्र छक्र न स्यतं ॥ ७१ ॥ अनृख( प ,रमास कतामनाद्री स्नेहवनिताम्‌ । सफड्रां सव्॑मीकां दुदान्तनल्गापिनीम्‌ | ७२ ॥ अनातपामनुत्कीणा तथा वे एृष्णवाणिकराम्‌ । परशोचाविष्टं च त्यनेयुद मात्तकाः ॥ ७३ ॥ उदक च तृण भस्म द्रारः पन्थास्तथव च । एाभरन्तारत दरवा पड्ाक्तदाषां न विद्यते ॥ ७४ ॥ पुनभाजनमध्वान भारध्ययनमेथुनम्‌ । दानं भतिप्रह हमः श्रीद्धयुगष्ट वजयत ॥ ७९ ॥ अध्वनौनो भवेदशः पूर्मभोँक्ता ह वायसः । कमेकृञ्जायतं दसा दशित प्रातग्रह ॥ ७६ ॥ हम कृती हु रोगा स्यात्सूकरो मेथुन भवेत । पठदायुः क्षय याति दनं निष्फरतामियात ॥ ५७॥ एकाद त याऽश्नायाद्न्धा टेपनमव च । विप्रस्य विदुषो दृह ताष्द्रह्ध न केति यत्‌ ॥ ७८ ॥ एकादेष्टं तु यच्छदधमदव तत्तु भाजयत्‌ । बामप्रदक्षिण ठरला पण्डके तु नवपत्‌ ॥ ७९ ॥ शवाश्चाच सयुत्पनने स॒त्याञ्चाच तदः पुनः | दषिच

~ ¢ 53८

खष्यत स्रातन सातः जावशाधना ॥ ८० ॥ परण परणमवं सूतके मतद्न ठु]

¢

पय पिपपिर्यय 01

१ख.ग. णेमरः 1२. “म्बनानिच।३क. "नादेिच।स्वाः।४क. ख. (तरो भ्रा, ५क.ग. घ. "णः 1 अन्यः । ६ क. य्युषष्चेप" । ७ ख. “सवेरन्वामति । ध. ससेरद्क इ° 1 ८ क. ध. ^त्यपतितं मतुरङ्ग सं" । ९ क. प्येत्तथा । का। १० क दास्मतः । ११ ध. "तः । खनिला व्यद्गुखान्य- छावुदधु" । १२ ख. °नि खानि १३ ख. ग. वियते । १४ ख. सदार्करां । १५ ख. ग. "त्मीकामग्रह्यां सा | सुरत्रवीत्‌ । अ“ । १६ घ. दुधोन्तजेर । १७ ख. ग. णौ छक्षरां कृ । १८ ख. ग. श्राद्धे भुक्वाख । १९ ख. ग. नभक्लातु)२०ख. ग. दासः प्रतिग्राही ददताम्‌ । होः । २१ घ. "वाऽतिरोः। १२९ स, पशव त्ति । वि" । २३ क, स, ग. सूदा दुष्यते शवः । म ।

१४. छघरहारीतस्मृतिः | [ शो ०८१-१०२ ]

उभयोरपि यत्पृ तेनाशौचेन शुध्यति ॥ ८१ ॥ ्ष्नविु्रदायादा ये तु विप्रस्य बान्धवाः । तेषाभश्लचे विप्रस्य दश्ाद्मस्छदधिरिष्यते ॥ ८२ ॥ राजन्यवेशयां च तथा दैनयोनिषु बन्धुषु । स्वमाक्चौचे परकुयोतां विश्युदधययं न संशयः ॥ ८३ ॥ दकाहाच्छध्यते विभो जन्महानौ स्वयोनिषु । षट्मिन्तिभिरथकेन क्ष्रविदृशद्रथो- नयः ॥ ८४ ॥ सर्वेषामेव वणानां तिभाात्स्पक्चनं भवेत्‌ । यथोक्तेनात्र शुद्धिः स्यात्सृतके मृतके तथा ॥८५।त्रचतुप्पञ्चदृश्मिः स्पृहया वणाः क्रमेणतु । भोज्यान्नो द्शभि्विमः शेषा शद्धिययोत्तरैः ॥ ८६ ॥ दशाहं दापयेतण्दं प्रत्यहं नात्र संशयः | अनी द्रुत्वा ततो विप्रान्भोजयेदपरेऽहनि ॥ ८७ ॥ विद्यु ताऽभमिहतानां च राज्ञा सिंहेन वा पुनः । मृते ग्राहगदीते वा एकरत्रमस्नौचकम्‌ ॥ ८८ ॥ ब्राह्मणार्थे विप न्नानां दीनानां गोग्रहेषु च । एकगात्रमश्चोचं स्यादिति शातातपोऽत्रवीत्‌ ॥ ८९ ॥

दुभिकषि राषटूसंपाते आगतायां तथाऽऽपदि । उपसगेमृतानां च सयः शोच विधी- यते ॥९०॥ अहृस्त्वदत्तकन्यासु भदत्तासु भवेडयदम्‌ । पक्षिणी संस्कृतस्नीषु स्वस्रादिषु विधीयते ॥ ९१ ॥ आचार्य स्वदुपाध्यायं पितरं मात्रं गुरुम्‌ । निहत्य तु त्रसी मरतान्न तेन वियुज्यते ॥ ९२ ॥ मातापित्रोस्तु यसोक्तं बरह्मचारी तु पुत्रकः। व्रतस्थोऽपि हि कर्थ।त पिण्डदानोदकक्रेयाः ॥ ९२ ॥ भवेदज्ञौच नेतस्य न चाभि. स्तस्य लुप्यत । स्वाध्यायं च परकुर्वीत विधिवत्पूवेचोदितम्‌ ॥ ९४ ॥ एकादश्या तिपक्े च मासे संवत्सरे तथा । अदेवं भोजयेच्छराद्धं पिण्डमेकं तु निषैपेत्‌ ॥ ९५ ॥ पितृन्यजाति यः पूर्व देवस्त्यक्लवा तमोधिकः । पितरस्तस्य तच्छ्राद्धं वजेयन्त्यशयुचि यथा ॥ ९६ ॥ माता पितामही चैव तयेव प्रपितामही । एतास्ति्तः सियो योज्याः पितुबन्मातुकमेणि ॥ ९७ ॥ ब्राह्मणा; कम्बला गावः सर्योऽमिरति- ययुः । तिला दभन काश्च दशतं तपाः स्मरताः ॥ ९८ ॥ देवसस्याषए्म भागे मन्दी भवति भास्करः । सः काढ; कुतपो नाम पितृणां दत्तमक्षयम्‌ ॥ ९९॥ श्राद्धं कृत्वां परश्राद्धं यो अञ्जीद॑" स दुबल; । पतन्ति पितरस्तस्य टुश्पिण्डोदक- क्रियाः ॥ १०० ॥ यदेव दन्तं किरभ्यः दृतं वा यदि वाऽदतम्‌ । तेनाभ्नौकरणं इयोिण्ड सेनेव निर्वपेत्‌ ॥ १०१ ॥ रात्रौ शराद्धं न कुवीत राक्षसी कीतिता हि सा । संध्ययारुमयोधैव सूये वेवाविरोदिते ॥ १०२॥

१ क. घ. "ममवे वि"! २ घ. “जन्ये चतथा वैद्ये ही । ३ ख. ग. “योनिषु ! स । घ. "भागं स्पश्च ~ग. पा द्वित्रिःषडुत्तः। ६ खग. बन्दीनां! ७ ख. ग. विपन्नानां स । ८ क. °्ते | पश्च हे म्र ।९ कृ. त पृववद्रिदृशक्ृत्‌ । ए १० क. सख. ग. “चछराद्धे । ११, तथा वृद्धपि । १२ ख ग, पा्ञेयः पि । १३क. घ. दत्वा) १४ख.घ्‌, प्त दु ।

[छो ०! ०-१ १७] रपुदहारीतस्मतिः | १४१

©

सवसवेनापि कतेन्यमकषययं राहुदश्रने । दानं यत्गस्तपः शाद माहुषमेविदो जनाः ॥ १०३ ॥ कतुयङ्नविवाहेषु सेक्रानिग्रहणेषु च । सवैदानं तदस्तीति सवत्व तदुच्यते ॥ १०४ ॥ वषै ये तु फतेन्या मातापित्रोस्तु साया । अदेवं भोजये- च्छौदधं पिण्डमेकं तु निवेपेत्‌ ॥ १०५ ॥ जनन्यां सेस्थितायां तु सपिण्डीकरणान्ति कम्‌ । पैतृकं तु भवेदोत्रमध्यं तु पितपेतृकम्‌ ॥ १०६॥ कृत्वा मातुः सस्व). गोत्रेण पिष्डनिवेपणं सुतः कुयान्मातामहा(ही ना च मातुरेन विधानवित्‌ । १०७॥ चतुथं पथमे चेव नवमेकादशेऽहनि। यदन्नं दीयते जन्तोनेवशराद्धं तदुच्यते ॥ १०८॥ सक्षमासरतो यस्तु नवमासपुवेतः स्थितः । उभयोरपि मध्यस्थ; इुतपः प्रोच्यते युषेः ॥ १०९ ॥ मध्याह्ं समये क्षीणे प्षीणरेषे दिवाकरे । आसुरं तद्धवेच्छाद्ध पितृणां नोपतिष्ठति ॥ ११० ॥ पूर्वमथाङ्लच्छायागुहूष रोिणं सृतम्‌ । तस्मात्सवै- भयलेन रोदिणं तु न लङ्घयेत्‌ ॥ १११ ॥ रोदिणं र्घयेन्ञानादङगानादरा विच- षणः । आसुरं तद्धवेच्छ्ाद्ध पितृणां नीपतिष्ठति ॥ ११२ \ कलोत्सवविभक्तेऽपि न कथिलममुतां व्रजेत्‌ । भाग एव हि कतेव्यो न दानं न च विक्रयः ॥ ११३॥ अविभज्य सगेत्राणामासर्लाद्धनादपि । % यं त्र च पत्रं च ईत्वाऽमुदकं स्ियः ॥ ११४ ॥ ये जाता येऽपि चाजाता ये च गर्भे व्यवस्थिताः । त्ति तेऽपि हि काड्‌- षन्ति दृत्तिदानं न सिध्यति ॥ ११५ ॥ पितृभसादाद्धञ्चन्तं धनानि विविधानि च। स्थावरं न तु भज्येत प्रसादे सति पैतृके ॥ ११६ ॥ स्थावरं द्विपदं चेव यदपि स्वमर्जितम्‌ । असंभृय सुतान्सवान् दानं न च विक्रयः ॥ ११७॥

इति हारीतप्रणीतं धमशा समाप्तम्‌ ॥ समाप्रेयं टघुहारीतस्मृतिः |

> एतदधस्यनेऽयं पाठो ध. पुस्तके--“श्र्े क्षेत्रे च पात्रेव मुत्वाऽत्रसुदकं च्चियः" इति ।

१ ख. ग. प्राद्मक्ष्यं राहुदशेने । करतु" । २ क. घ. ^ति न सवत्र त* । ३ ख. ग. "च्छरद्धे पि । ४कृ.ध. णै जाय । ५ ख. ग. "ति । एको विभक्तोऽविभक्तोऽपि 1 ६ क. थना" । ७ क. ग्रहं । ८ कृ, कृतान्न* । ९ ख. विद्यते । १९ ग, ध, यमाजि'।

ॐ तत्सद्रह्यण नमः

ठष्वाश्वलायनस्प्रतिः ।

तश्र ग्रथममाचारप्रकरणम्‌ ।

आश्वलायनमावा्चं नटवापच्छनपुनीश्वराः । द्विजधमोन्वदास्माकं स्वमेभापिकस। नमृने । इति तद्रयनं श्रत्वा स धमान्दुनिरब्रषीत्‌ ॥ १ ॥ = धमान्वः परता वक्ष्य ध्यात्ाऽं मो मुनीश्वराः । रोकस्य च हिताथीय व्रहममागेरतस्य च|२॥ सानं संध्या जपो होमः स्वाध्यायाभ्यसनं तथा । माध्याह्धिकी क्रिया पशचत्ना्तिधिपूजनम्‌ ॥२३॥ दनरिषटमतिग्राहौ पोष्य; सहाशनम्‌ । सत्कथा्रवणं साग॑संष्याहोमािकं च हि| ४॥ शयनं च यथाकाठे धमेपलन्या सह गरही । व्रह्मचारौ सवधमेस्थो गुरुपेबा- परो वसेत्‌॥५॥ यजनं याजनं चैव वेदस्याध्ययनं च हि । अध्यापनं तथा दानं भ्रति. प्रहमि(ईोदोच्यते ॥ ६ ॥ एतानि ब्राह्मणः यौतवट्कमोणि दिने दिने | अतः प्रातः सत्याय चिन्तयेदात्मनो हितम्‌ ॥ ७॥ निगुण निरहंकार नारायणमनामयम्‌ । सगणं च श्रिया युक्त देवं देवीं सरस्वतीम्‌ ॥ ८ ॥ यथाविधि ततः इुादुत्स मलमूत्रयोः । ब्रह्मचारी शृहस्यथ्च शोचमद्धिषदाऽ्चरेत्‌ ॥ ९॥ एका रिद्के करे तिसः करयममूद्दरूय गुदं । पश्च वाम दशर राक्ता; कर सप्नाय दृस्तयाः ॥१०॥ एत च्छोचं गृहस्थस्य द्विरुण ब्रह्मचारिणः । बानपस्थस्य तरिगुणं यतेशैव चतुगणम्‌।।११॥ स्वपादं पाणिना विप्रो वामेन क्षारयेत्सदा । शंचे दक्षिणपादं तु पश्ात्सन्यकरा. वुभो ॥ १२ ॥ गोच बिना सदाऽन्यत्र सव्यं प्क्षास्य दक्षिणम्‌ । एवमेवाऽऽलनः पादौ परस्याऽप्टो तु दक्षिणम्‌ ॥ १२ ॥ गण्ड्पैः शोधयेदास्यमाच(चा)पेदन्तधाव- नम्‌ । कष्टैः पणसतणेवाऽपि केचितणः सद तृणिः ॥ १४ ॥ नवमी दरादक्षी नन्दा पव चाकेयुपोपणमू | श्राद्धाहे च परित्यज्य दन्तधावनमाचरेत्‌ ॥ १५ ॥ आचम्याथ विन; सायाज्गययां बा देवनिमिते । तीर्थे सरोवरे चैव कृपे वा प्रिननि्िते ॥ १६ ॥ निराुत्य समाचम्य रिखावन्धं समाचरेत्‌ । प्राणानायम्य संकरप्य भिवार म्नयत्पुनः ॥ १७ ॥ आचम्य वारण नाप्य जपृल्सृक्तं च माजेनप्‌ | कां

दपि ह सृक्तन कऋतामत्यघमषणम्‌ ॥ १८ ॥

2 = एतदध न विदयते कृ. पुस्तके । 10 १ से, दानं रिप्रतिप्राहय पो ।

[४० १ छो° {९-४२ ] ठष्वा्वलायनस्मूति । १५३

पानेयेदय चाङ्गानि गायच्या चाभिमन्तितम्‌ । मस्तके च युखे बहमोहैदये देशक ॥ १९ ॥ ब्रह्मादय ये देवाः दृष्णदरपायनादयः । सोम इत्यादयः भक्ताः पितसे जटतपंणे ॥ २० ॥ यन्या दूषिते तोयं शारीरपटसं मवम्‌ । तस्य पापस्य शुद्धचथ यक्ष्माणं तपेयाम्यहम्‌ ।॥ २१ ॥ स पिषः स श्ुचिः सातो ह््परस्पशेन चिना । काछत्रयेऽपि कमोहः स्वाध्यायनिरतोऽपि च ॥ २२ ॥ अश्क्तशेजरस्नाने मन्ब- सान समाचरत्‌ । आपादष्टादानमन्नास्नामथाटुक्रमण ठु ॥ २३॥ पच्छः पाद्‌ शिरोहृसयु शिरोहृत्पत्सु चाधतः । हृत्पादमस्तकेष्वेवं परत्युचा माजेयेदथ ॥ २४॥ मस्तके माजनं इुयोत्यादे; मणवसंधुतेः । बाहशुदधिरनेन स्यादन्तः दिरथोच्यते | २५ ॥ प्रणवेन पिवेत्तोयं॑गायञ्या चाभिमन्तितम्‌ । सवस्तेन भवेच्छुदधः सातोऽपि हि सरित्सु च ॥ २६ ॥ समाहितमना भृत्वा ब्राह्मणः सवेदाऽपि दि । स्मरेन्नारायणं जुदधो धारयेदम्बरं शुचि ॥ २७ ॥ परिधाने सितं शस्तं वासः प्राव. रणे तथा | प्रकटं तथा रामे ब्राह्मणस्य विधीयते ॥ २८ ॥ आविकं अस्रं चेष परिधाने परित्यजेत्‌ । शस्तं प्रावरणे पोक्तं स्परोदोषो न हि द्यो; ॥२९॥ भोजनं च मरोत्सर्ग येते त्रसरा्ताः। प्रक्षाल्य त्रसरं शुद्धं दुकृटं च सदा शुचि ॥३०॥ प्र त्य परिधायाथ पमराडासीनः समाचरेत्‌+ कुशषपाणिद्विराचान्तस्तीरे सलिकसंनिधो॥३१॥ प्रणवेन द्विराचमेदक्षिणेन तु पाणिना । उमौ हस्तो च गौ द्राषोष्ठौ पाणिद्वयं स्पृशेत्‌ ॥ ३२ ॥ >» पादद्रयं शिरथाऽऽस्यं नासारन्धे च चक्षूरि(षी) । भरोत नाभि च हृदद शिरशथांसों स्ृशेकरमात्‌ ॥ २२ ॥ प्राणानायम्य संकरप्य ततः संध्यागरुपा. स्मे सयेत्‌ ) ॥ ३४ ॥ . भप इत्यादिभिः पादैनेवभिमारजनं चरेत्‌ । जटं यस्य यायेति परक्षिपेत महीतले ॥ ३५ ॥ आपो जनयथानेन स्वरिरः परिषेचयेत्‌ । सयशचत्यनुवाकेन प्रातःकारे पिबेदपः ॥ ३६ ॥ आपः पुनन्तु मध्याहं सायमग्निष मन्वरतः । आचम्याथ पनश्वाप इत्येभिनेवभिः क्रमात्‌ ॥ ३७ ॥ अन्ते माजेनं कुयाद्रिधिनाऽनेन बह्वः । ऋतं चेत्यमिमन््यापः समाघ्राय क्षिपेदधः ॥ ३८ ॥ ऋतं चति उय॒चं वाऽपि जप्तवा तदनवेक्ित्‌ः । समाचम्य ततसितष्टदिरशाभिमुखो रवं; ॥ २९ ॥ नटमञ्चाटनाऽ्दाय गायच्या चाममन््रयत्‌ । ददयाद्ध्यत्रय [तष्ट खचिषु कटेषु बह्वः ॥४०॥ प्रातमेध्याहनयोरप्षु क्षिपेत्सायं महीतले । मध्यादने तु विशेषोऽयं प्रद्याद्ंस इत्यचा ॥४१॥ आष्ष्णेन द्वितीयाघ्य गाञ्या च तृतीयकम्‌ । उपतिषटन्समाचम्य त्िष्ुदभिपुसखो रेः ॥ ४२ ॥ उदु त्यं चित्रमित्येतन्नपेत्सक्तदयं च >< गतद्ध क. पस्तक ।

0->-++ई >

१स. वुतः।बा ।२ख. वेनापि ।३ क. अनेन्‌ ।

१४४ टघ्वाशरटायनस्मति;। [५०१ ® ०४६-१६1

दि तष्टसतेन मेतमृथेः स आत्मा जगतो दि प ॥ ४९ ॥ तेनेव सृक्तनाप्येन हर. रचनटृदधयेत्‌ । आच(चा)मेदुपविद्याय प्राणायामत्रयं चरेत्‌ ॥ ४४ ॥ ध्यात्वा देवी कुमारीं च तत्तत्कालालुरूपिणीम्‌ । जपेलणवपूवीमिव्याहतीमिः सहैव तु ॥ ४५॥ तिषमिर्ूःमभृतिमिगीयत्रीं ब्रह्मरपिणीम्‌ । व्रह्मचारी शदस्यश्च शतमष्टोत्तरं जपत ॥ ४६ ॥ कालत्रयेऽप्यशत्तथेदषटाविशतिमेव बा । ततः कुयादुपस्थानं जातवेदस इत्यचा ॥ ४७ ॥ तच्छंधोरलुवाकेन शान्त्यर्थं जप ईरितः । प्रागादि च दिकं नखा

मन्तरस्थन्रेव देवताः॥४८। स्तुत्वा नत्वा ततः संध्यां सा गां सेध्याऽभिरक्षतु । ब्रह्माणं हरिमीशानं तत्तच्छक्ति रमेण त्‌॥४९॥ नत्वा स्वयमथाऽऽत्मानं ुकोगोत्रोऽहमभिवाद्‌- येत्‌ । अगनरद्धरणं कुया्पूवमबोदयाद्रवेः ॥५०॥ आदित्यमुदितं पदयेन्त्वा होमान्ते ्रनेत्‌ । आित्येऽभ्युदिते चेव परातहेमो विधीयते ॥ ५१ ॥ आहिताभिस्तयैकाभिः सवसवोक्तविधिना तया । ध्यात्वा समिध्य चाभ्यच्य स्वस्यानस्यं हुताशनम्‌ ॥५२॥ सं्ुरयात्साभिना दम्यं पय आदे करेन च । मन्त्रेणानेन सूयां स्विति जुहुया. द्य ॥ ५२ ॥ द्वितीयामाहुतिं तद्रसनापतिषदं स्मरेत्‌ । स्वाहान्तं चाऽऽहुति हृत्वा तथेदं न ममोचरेत्‌ । सवेत्रेव्चिहोमोऽयं विधिः सकृदुदाहृतः ॥ ५४ ॥ क्वेदं परिषिश्वापि तमग्निं परिषेचयेत्‌ । जेनेवाऽऽज्यहोमे तु यत्र चेतदुदीरितम्‌ ॥५५॥ स्यो न इति सूक्तेन इयासमातरपासनम्‌ । ऽपासनं च सूयैस्य परनापतिरतः परथ ॥५६॥ अग स्वं चाग्न आयुषि सायमङ्ेरपासनम्‌ । इयातिन्पस्थानं पएषेदच प्रनापतेः ॥५७॥ प्राततः साये जपेन्मन्त्रमों च मे स्वर इत्यथ । अभिवाद्य जपेदेवीं विभूति चेव धारयेत्‌ ॥ ५८ ॥ विभृतिधारणे मा नस्तोकेऽयं मन््र उच्यते । बृहत्सामेति वा होमे नैत्यके च महामखे ॥ ५९ ॥ कमेकाठे तु सवे स्ेद्विष्णुं हविशजम्‌ । तेन स्या- त्म संपूर्ण तस्थे सर्वं निवेदयेत्‌ ॥ ६० ॥ अभनिस॑रक्षणे शक्तियस्य चैव न वतैते । तदाऽरण्यामनकताचं स्थापयेद्धिपूवेकम्‌ ॥ ६१ ॥ समित्मतपनेऽयं ते योनिमन्र उदीरितः । या ते अमे मवेन्मन्त्रः प्ण्यारोपे स्मृतो बुधैः ॥६२॥ हेमकारः प्रपयेत पुनश्चैवं विधीयते । मन्त्रेणान्वाहिति बहनवजक्न्िं क्षिपेदथ ॥ ६२३ ॥ उपस्थाना- दिकं चेष सर्व पव॑वदाचरेत्‌ ॥ ६४ ॥ कारद्रये यदा होमे द्विजः कर न शक्यते । सायमाज्याहूति चेव जुहुयासातराहुतिम्‌ ॥ ६५ ॥ सायंकाले समस्तं स्यादाज्या- हुतिचतष्यम्‌ । हृत्वा इयोदुपस्थानं स्म॑स्यत्यपिमूर्ययोः ॥ ६६ ॥

१ ख. "योमियतु"। २ ख. "मा।३ख. श्येवाभिः ४ ख, हीम्यं।५ ख. श्टान्ते। चा! ६ख, इपस्थानं । ° ख. "मस्तेत्यः ।

[० ! छो ०६७-८९ ] टष्वाश्रहायनमृतिः । १४५

होमयरेतपुरतः काठे पप्ः स्यात्काल उत्तरः । हुत व्याहृतिमिशाऽऽन्यं इयाोदधोम- रयं च दि ॥ ६७ ॥ [विच्छिन्नवह्विसंपरानमपराहे विधीयते । सायमाोपासनं कयो दस्तादुपरे भास्वतः] ॥ ६८ ॥ नेव गच्छेष्धिना भाया सीममुद्ध्य योऽप्रिमान्‌ । यन्न तिष्टति वे भाया तत्र दमो विधीयते ॥ ६९ ॥ गत्वा भाय विना होमं सीमाः महटङ्ध्य यो द्विजः । इर्ते तत्र चेन्गोहाद्ुतं तस्य इथा भवेत ॥७०॥ यथा नातोऽ- ग्रिमान्विस्तन्निवासाटये सदा । तस्या एवारुचारेण दमस्तत्र विधीयते ॥ ७१ ॥ धमातुचारिणी मायौ सवणा यत्र तिष्टति | कयो त्त्राङ्निदो्ादि भबदन्ति महषैयः॥५७२॥ ततयैवाभ्यसेद्रदं शिष्यानध्यापयेदथ । पोप्यत्रगाथैमन्नादि याचयेत यथोचितप्‌॥७६३। माता पिता गुरुमोयां एज; रिप्यस्तयेव च । अभ्याश्रतोऽतियिधैव पोप्यवगे इति समृतः ॥ ७४॥ मध्याह्न च पुनः सलायाद्धोतशयु्धाम्बरा्रतः । शुक्त विधिनाऽभ्वम्य प्रडसीनः इशासने ॥ ७५ ॥ गायच्याऽपश्चतच्णां पादे व्याहृतयः स्मृताः । सप मन्तरधिरोमन््राः पद्मिराचमनं स्थृतम्‌(१) ॥ ७६ ॥ गायच्पराश्च पिवित्पादैरापो हि नवभिः स्पृशेत्‌ । व्याहृतिभिः चिरोमनैरङ्धानि ब्रहमयङ्गके ॥ ७७ ॥ पांगिग्ुष- कावोष्ठौ पाणिपादो चिरे युखम्‌ । + नासाषिेऽक्षिणी रोते नाभिहुनमस्तकंऽस- कौ ॥ ७८ ॥ आद्यन्तौ भणवो मन्त्रौ परतः पृषतो ह्यमो । बरह्यको मध्यतो मन्न गायच्या शिरसः स्मृतः ॥ ७९ ॥ कम्बले वाऽजिने पीठे इछासनविनासने । न इयादुपविष्टो वे ब्रह्मय्ंद्विनाचेनम्‌ ॥ ८० ॥ न इयात्तपणं श्राद्धं पृत्वा भेऽनु टेपनम्‌ । कदाच्कुरते माहान्नरकं प्रातिपद्रते ॥ ८१ ॥ दक्षिण चापाकेश्यारं चाप्‌ गुरफोपर न्यसेत्‌ । वामोरो दक्षिणं गुं तचोपस्यमुदीरितम्‌ ॥ ८२ ॥ प्राणानाय- म्य सेकरप्य कुशपाणिधरः करमू्‌। कृत्वा तु सन्यमत्तानं न्यसेदुपरि दक्षिणम्‌ ॥८३। सन्यस्य पणेरद्गुष्मदेशिन्योस्तु मध्यतः । दक्षिणस्यासूुीन्य॑स्य.चतस्रोऽङ्गष्. भिताः ॥ ८४ ॥ तथा सन्यकराङ्शुष दक्षि णादगुष्ठवेषटितम्‌ । संबद्धमेवं डवीत न्यसे दक्षिणसविथिनि ॥ ८५ प्राग्रे दे पवित्रे तु भ्रत्वाऽ्तःसंपरटो करौ । संन्यसेदकषिणे जानां ब्रह्मयङ्ग समाचरत्‌ ॥ ८8 ॥ अपूवा व्याहृतास्तस्लः स्वरतः सढृदुत्रस । गायजरीयुचवरेत्सम्यक्पादमधंमृचं क्रमात्‌ ॥ ८७ ॥ ऋषिदेवतच्छन्दांसि प्रणवं ब्रह्मय त्रके । मन्त्रादौ नोबरच्छरादधे यगकारेऽपि ओव हि ॥ ८८ ॥ अप्निमीढ इषे लादि वेदाशरैव स्वशक्तितः । अध्यायमलुवाकं बा पठेतसृक्तमृचं च वा ॥ ८९ ॥ उपवीतं

% एतचवदनान्तगेतं वचनं न व्रियते क, पुस्तके ¦ + अत्रे सधिराषेः ।

(१५०.

०,

१ख. शव्या च पिबेदापो(चाप) आपो हीन २ क. पणी ग" । ३ ख. "के चोषठे। ४ क,ष्लेतु के । १९

१४६ रष्वाषटायनस्मरतिः । [५०१ छे०८८- {१४

यथा यस्मिन्पतते कमणि भेदि । व्रह्मचारी गृहस्य तदट्रासोऽपि धारयेत्‌ || ९० ॥ सन्यासे च स्थिते सूत्रे तत्मव्यं चाय दक्षिणे । अपसव्यं भवन्कण्ठे ठम्वे सूत्र निवी- तकम्‌ ॥ ९१॥ न्यग्नानु दक्षिणं रत्वा देवान्मतपगेषवीन्‌ । तद्रलानुद्रयं चाथ जानध्यै दक्षिणं पितन्‌ ॥ ९२ ॥ सम्यन तपयदवानपीशचव निवीतिना । पितृशैवा पसन्येन पिधिरेष उदाहतः ।॥९३।; तपयद्िधनाऽनेन देवशवा इृगुटाग्रतः । कषीशच वामभन पितन्द्षिणमागतः ॥ ९४ ॥ एककं चाथ द्र द्र वे जीघ्ीनेकेकमञ्च टन्‌ | अहन्त्येते कमाश्च)व देवपिपितरस्यः 1 ९५ ॥ प्रत्यञ्चि सपुचचाये मन्त्र द्द्ादथाञ्जलिम्‌ । देविपितृनामानि भक्ता मन्त्रा महपिमिः || ९६ ॥ पित्राद यस्य शाऽऽ्दो तिस्रो माजादयस्ततः | मापनजननी मातामहादल्वयस्तथा ॥ ९७ ॥ पातामद्ादयस्िसरः ्षीसतभ्रातरम्तथा । पतन्या मातरश्चैव दुहिता भागेन तथा | ९८ ।॥ दाहितं मागनयश्र तुमत व स्वस्रा । शवह्युरां गुरवश्चव पत चैवेति केचन ॥ ९९ ॥ पुत्रादयः सपन्नीकाः स्ियथवाह(थ) केषा; । तपणेऽभि हितास्तीरय गयायां च महालये ॥ १०० ॥ उक्त्वा पित्रादिसंवन्धं नामगो स्व

धानमः । वृ्चम्तु कमणव तपयामि तपेयन्‌ ॥ १०१ ॥ संवन्ध नामगातरे च स्वधाग्रचारयेत्ततः | श्राद्धेऽपि विधिरेष स्यादाष्वछायनशाखिनाम्‌ ॥ १०२॥ सव्य

हृस्तानुरेन दक्षिणेन तु पाणिना । कुयंद्ह्च एषं तु देवःपपितृतपेणम्‌ ॥१०३॥ बू्ुचस्तपणं इयाज वाऽप्यथ वपि । तपयेदेदतादीथ्च वरहष्येव तु याजुषः ॥ १०४ ॥ सतयक्तपरिधिनाऽऽचम्य व्रहमयद्गं समाचरत्‌ । संतप्य देवतादी बह चस्तत आचमेत्‌ ॥ १०५ ॥ मध्याह्न व्रहमयङ्गो ३ नानुषन्धवशाद्धवेत्‌ । माततरोपा- सनाद इु्यादस्तमयावेि ॥ {०६ ॥ नैत्यके तपंणं इुयादत्रह्मयह्पुरःसरम्‌ । तथैव देवतादीनां यदा वा सञानपूव॑कषू ॥ १०७॥ सानं रारणिकं चेव कचिक्करप न श्रक्यत्‌ । तत्राऽऽदौ व्रह्मयज्ञां मन्व्र्लानं विरभ्रीयते ॥ १०८ ॥ पुण्यकाटनिषिततं यत्तपैणे क्रियत यदि | पितृणां वं तद्धि प्रवदन्ति महषयः ॥१०९॥ निमित्तं चो- परागदि रा्राथपि तथैव च । नीथौन्तरेऽपि तद्ररस्यदिकाेऽप्यसङ़ृद्धमत्‌ ॥ ११० ॥ नैत्यकं तपण कुयौदहन्येव तु बहूृचः ¦ तर्पणं च तथा सौरं नेव रत्नौ कदाचन ॥ १६११ ॥ श्राद्धाङ्क तपण यामं प्रथम पधुवद्धवत्‌ । पयो नारच राधेरं क्रमा चामेषु च तरिषु ॥ ११२ ॥ न कुयाद्रह्मयद् च श्राद्धत्परयं मृतेऽहनि । पित्रोः शराद्धं विधायाथ वरेषवदेवं च तप॑णम्‌ ॥ ११३ ॥ व्रह्मय्रं च वै य

म्यंदिनस्य च । उपम्थानं च मृयस्य पूरवोक्तमिह तेद्धेत्‌ ॥ ११४ ॥

भ ) न

१ ख. “ण विहि

[प्रच्छ ११९- १२८] टस्वस्वलायनस्ृति। १४७

कृताऽऽ्दौ तपण सेध्यां कुयाददच एव दि । आवतेने परे संध्यां इता कुया तपणेम्‌ ॥ ११५ ॥ शुद्धय्थं चाऽऽन्पनोऽ्नरय वैेश्वेषरं समाचरेत्‌ । सिद्धान्नेन च गहय म्रावन्यस्मि्नटेऽपि च ॥ ११६ ॥ एकपाकारिनः पुत्राः सृष्टा भरातरोऽपि च । वेश्वदेवं न ते कृदुरेकं इ्यापिपतेव हि ॥११७॥ वै्वदेवं चित्क न शक्रोति पितेव दि । पितुरेवाऽ्रया कुर्यात भ्राता परोऽपि हि ॥ ११८ ॥ एकान्नारिषु पत्रेषु भरातूष्वकत्र सतस च । तमक वैदेवः स्याद्व्ुचानामयं विधि; ॥ ११९ ॥ त्र; स्वाजितमेकाशौ स्याचेपियतरि जीवति । वेश्वदैवं पृथकूयादयत्र कुत्रापि वा पसन्‌ ॥ १२० ॥ वैश्वदेवं द्वेन; ुयौःसदा काल्रयेऽपि च । आरम्भो वैश्वदेवस्य दिवा चेव विधीयते ॥ १२१ ॥ अलकृन्यानलं चान्नमधिभित्यानले चेत्‌ । सिदध. मादाय सूयाय घृताक्तं जुहुयाद्धतरिः ॥ १२९ ॥ प्रजापतय इत्युक्त्वा सोमायेत्या- दितः कमात्‌ । हुता दकाऽश्ुतीः साय॑काटे चाम्रय आदितः ॥ १२३ ॥ परिषि- च्यानटं चेव जुहुयाव्दाहृतीरथ । एताभ्यो देवताभ्योऽओ; पृथग्द्ाद्वलीम्भुषि ॥ १२४ ॥ पराक्संस्थानन्तरां स्यादद्धय इत्यादितः क्रमात्‌ } एता देयास्तथेव स्युः सूत्रोक्ता देवता इह ॥ १२५ ॥ प्रागादिष्वाहुती द्र दरे इन््रायेत्यादितः क्रमात्‌ । भाक्संस्ये वाऽ््युदक्संम्थे चतुरदि्ु यथाक्रमम्‌ ॥ १२६ ॥ अग्रभागेऽन्तरास्य दक्षिणे मूल उत्तरे | दिष्देव्महुतीनां च सममायतनं रमृत्‌ ॥ १२७ ॥ ब्रह्माद्‌. योऽन्तरारस्य मध्ये रिष्टा देवताः । पाक्संस्थाशवापि वैता; स्य रक्षोभ्य इति चात्तरं ॥ १२८ ॥ स्वधा पितृभ्य इत्यन्नं दद्यान्मन्त्रेण भतठे । दक्षिणे चापसम्यं च पितभ्योऽय सधा नयः ॥ १२९ ॥ वैवम्बतङकुलोतखन्नो महावीरो सुरोत्तमौ । छना दा शा( स्या परवा पितुभागार्थनो सदा ॥ १३० ॥ ताभ्यां चापि बर्हि दद्याचयाम्य चादक्पृथक्पृथक्‌ । सव्येनानेन मन्त्रेण श्रा श्या माय शवाय च ॥ १२१ ॥ हविश्च जुहुयादशरवुदेकत्यागपूवेकम्‌ । स्वाहान्ते चेव सथैत्र होमकर्मणि चत्र तु ॥ {३२ ॥ स्वाहा स्याद्भृतयक्गेऽपे पितृय्गे स्वधा स्मृता । यद्ग मानुषके चव हन्तकारा वेषायत्‌ ॥ १३३ ॥ अती मरटुष्ययन्नाथं दद्राल्ाय वाऽनके | सन कादेभ्य इत्युक्त्वा हन्तकारण वे हृविः | १३४ ॥ खा मन॒ष्ययन्नानतदुपस्थायों च प्रसरः | हाविभृनं नरस्य गो्रनामपुरःसर्‌ ॥ १३५ ॥ नप्ता चैव तु गाय पारयद्धमरमसस च । स्पृता यत्नपतति देव हृतं तस्म निषेदयत्‌ ॥ १३६ ॥ एव चापि दिवा कृवा सायं चापि तथेव हि । दिवाचारिम्य इयज नक्तंचारिभ्य र्यत ॥ १२७ ॥ उक्त कमं यथाक्राले यदि कृतु न शक्यते | अकाले वाऽपि प्डुपाटृटङ्घ्य वाऽपरष्य च ॥ १३८ ॥ वेश्वदेव तथा ब्रह्मयज्ञे सेव( षृ ) पिपिः

११८ टघ्व्‌(षरायनस्पतिः। (५०१ ° ! ३९- १६४]

सतः । सैष्ययोरभयोशैव वाऽ्पकेपेणपिष्यते ॥ १३९ ॥ देवादिपितृपक्नान्तं साय चापि यथाक्रमम्‌ । मतेभ्योऽपि वि रत्रो दच्रात्पात्रेण वै भुवि ॥ १४० ॥ द्रारा दिदेवताभ्योऽननं दद्या्तितामहादितः। हृतरेषं च मृतभ्या य मृता ईति मन्त्रतः ॥ १४१ ॥ प्रप्षाल्य पाणिपादं च समाचम्य यथागिषं । शान्ता पृथिवि मन्त्रण रहं सपोक्षयेलरैः ॥ १४२ ॥ इ्यायश्च महायज्ञन्नित्यशः मृतकं निना । अध्यान्ता सतके संध्या स्नानं स्यादपि किचन ॥ १४३ ॥ वेश्वदवं पुरा कृता नित्य चाभ्यु ये तथा स्वाभीषटदवतादिभ्यो नेवे्ं विनिददयत्‌ ॥ १४४ ॥ अकृत्वा दवय्ग च नैवेद्य यो निवेदयेत्‌ । तदन्न नेव गरहन्ति देवताश्चाप सवथा ॥ {४५ ॥ पाद्‌ तालन कु्या्धिमाणां देवूपिणाम्‌ । स्वयं चापि समाचम्य विभस्ादुपवेशयत्‌ १४६ ॥ मधुप चिना रात्र ्विजपादामिषेचनम । न कुयाचपूनयद्विानान्धपुष | पषतादिमिः ॥ १७७ ॥ ततौ विपरान्समभ्यच्ये यथावभवसारतः । दद्याद देयम ) नर यथाक्षक्ति भिक्षाऽ्तिथिभ्य एव च ॥ १४८ ॥ अन्नमाम च वे भक्षा द्याद्‌ह रहष्ठिनः । स सथैव( प )दुतः पाकादन्ाचर(द्‌ )पि च यद्धवेत्‌ ॥ १४९ ॥ मित्य ददाति यः साधुर वेदविदो खे । क्तः स्याहुरतात्पापाद्रह्यसायुज्यम्‌ ॥ १५० | परान्नत्यागेनामव दव्रादाम विशेषतः । अनाईर्गुग पुण्यदम्‌ हाता न संशयः ॥ १५१ ॥ भिक्षां ददाति विप्राय यत्य ब्रह्मचारिणं । स सवां दभते कामांस्ततो याति परां मतिम्‌ ॥ १५२ ॥ दत्तं नेव पुनदद्ादपकं पमेव वा । पुनश्च दीयते मोहानुरकं प्रतिफयते ॥ १५२ ॥ पाष्यवगसमोप॑ता भज्ञायात्सदं वन्धुभेः । भोजने परिविष्टं गायञ्या चामिमन्त्यतु ॥ १५४ ॥ सत्यं सतेन मन्त्रेण जेन परिषेचयेत्‌ । ततो वलित्रय कुयान्म॑न््रेण(पः पिबेदथ ॥ १५५ ॥ यमायाथ च चित्राय भूतेभ्यो नप उच्चरेत्‌ । दच्वाऽमृतोपस्तरणमसीत्युक्त्वा पिष दपः ॥ १५६ ॥ गृहीयादाहुतीः पश्च सपवित्रेण पाणिना । त्यक्त्वा पवि्मश्ची याद्रत्ा ततुनराचमेत्‌ ॥ १५७ ॥ पूत्रवान्पितृमांधेव युक्त्वा शराद्धीयभाजनम्‌ । न डुथौद्धोजने मोनं पञ्च प्राणाहुतीविना ॥ १५८॥ पद्क्तिमेदेन यो भृङ्न्ते ग्रासमा- अधारि दिनः । अयं स केवलं भुङ्क्ते हतश्रीजांयते प्रवम्‌।।१५९॥ उत्तराचमनं पीत्वा शुखं भक्षालयेच्छाः । युञ्खीतेभ्य स्ततो दधरात्ताम्बरं युखश्ुद्धये ॥ १६० ॥ युक्त्वा यैव स्वयं विप्रः कुयात्ताम्बटचवेणम्‌ । ततो नयेदहःरेषं श्रत्यादिभवणादिभिः ॥ १६१॥ स्पृशदृच्छिष्टयुच्ख्ष्टः चान श्ुद्रमथापि च । उपोष्य रजनाम॑कां पश्च गम्य पिवृच्छचः ॥ {६२ ॥ श्वान शुद्र तथाच्छिष्टमनुच्छष्टो न ससपृत्‌ । माहा द्रमः सृश्च्स्तु लान तस्य विधायते ॥ १६२ ॥ उच्छिष्टस्परेनं स्नायाद्राह्यणा विधेवाजतमू । ब्रह्मवद्धोजनाच्छषपात्रचार वेनैव तु ॥ १६४ ॥ विपरश्ैव स्वयं

१ ख. "बहुतः । २ ख, 'विद्वावनोच्छषटं पा्रवाटं व्यपोहतु ।

(०१० १६९-१८६] कघ्वा्रलायनस्पुतिः । १४९

ङुयाद्रिुकपात्रचाटनम्‌ परक्षास्य पाणिपादं च द्विराचान्तः शषिभेवेत्‌ ॥१६५॥ पात्राणि चाटयेच्छरद्धे खयं शिष्योऽथ वा सुतः । अरसंस्कृतो नच सी च न चान्य ाटये्चित्‌ ॥ १६६ ॥ परपाकरार्चिनं स्यादनिन्दामन््रणाहते । कदाचित्स्यदा

दतु नैव नित्यं कदाचन ॥ १६७ ॥ उच्छष्सपशेने चेव भुञ्जानथ भवेरधदि। पात्रस्थं चापि वाऽ्चीयादन्नं पात्रस्थं च यतु ॥ {६८ ॥ गायत्या संस्कृतं चान्न न त्यजदाभमान्तरेतम्‌ | गृहात चल्पुनश्चाद्याायत्रां च शत जपत्‌ ॥ १६९ ॥ अन्न पुषितं भोज्यं स्नेहाक्तं विरसंचितम्‌ । अस्नेहा अपि गोधूमा यवगोरसविक्रियाः ॥ १७० ॥ अपृपसक्तवो धानास्तक्रं दाधे धृतं शध । एतत्पण्येषु भोक्तव्यं भाण्ड- टेपो न चेद्धवेत्‌ ! १७१ ॥ अन्नाक्तमाजनस्थानि दृष्यनते तानि चव ॒हि। शुद्ध. माण्डस्यितानीह ग्रह्ाण्याहुम॑नीषिणः ॥ १७२ ॥ ग्रा क्षाक्षी) रथिकारं स्या. सर्व चेवरशषुसंभवम्‌ । तैटक्षीराञ्यपक्ं च जटसंमिभितं न हि ॥ १७३ ॥ परां नेव भञ्जीयात्छकीयं चान्यपाचितम्‌ । सेरकाररहितं वेव नाश्रीयाद्राह्मणः कवित ॥ १७४ ॥ ब्राह्मणो नैव मञ्जीयादुहि्िननं कदाचन । अङ्गानाद्यदि भुज्जीत रौरं नरकं त्रनेत्‌ ॥ १७५ ॥ पत्नी स्नुषा स्वयं पुत्रः शिष्योऽथ वा गुरुः सुंतः। आचायों वा पदन्न भुञ्जीयात्त्र द्यति ॥ १७६ ॥ श्ाकपाकादिकं निन्य योऽ- न्मद्ात्स्वकौयकम्‌ । कचिच्छष्टान्नमश्चीयाद्रत्सराभ्यन्तरे द्विजः ॥ १७७ ॥ यद्ेकत् पचेदाममात्मनशापरस्य च । यस्तदन्नं द्विजो भुङ्क्ते भाजापत्येन शुध्यति ॥ १७८ न चैकत्र पचेदामं वहूनामथ वा द्योः । निषेषोऽयं परेषां तु पुत्रादीनां न हि कचितु ॥ १७९ ॥ एवं भुक्तवा द्विनथैव भुत्वा श्राद्धस्य वे कथाम्‌ । श्रुतिस्प्रतिपुराणोक्त- मितिहासं पुरातनम्‌ ॥ १८० ॥ पटिकेकाऽवरिष्ट स्याद्ररंस्तमितस्य च | प्रकषार्य पाणिपादं च द्िराचान्तः शुचिभेवेत्‌ ॥ १८१ ॥ मराडासीनः समाचम्य भराणायोम- पुरःसरम्‌ । पूर्वोक्तविधिना चेष सायेसध्यां समाचरेत्‌ ॥ १८२ ॥ आदित्येऽस्त- मिति यवत्तारकाददेनं न हि । सायंहोमं तदा दरया चेत्युर्नव नायकाः ॥१८३॥ वेश्वदेषं पुनः सयं कुयोवङ्त्रयं च हि । दैवं भतं तथा वे(पि्यं युक्ता साध्या. यमभ्यसेत्‌ | {८४ ॥ ततः स्वपेद्रथाकामं न कदािदुदकिराः । एतावननत्यकं कम प्रवदन्ति मनीषिणः ॥ १८५ ॥ अनेन विधिना यस्तु नैत्यकं हस्ते दिनः । स याति परमं॑स्थानं दुनरावृत्तिदुकेभम्‌ ॥ १८६ ॥ पराय कमैको(णो) योगः

१ ख, %ि नाश्नीः। > ख. "िदिरः। ए ।

१५९ टष्वविलायनस्पृतिः | [ प०१-२ श्ो° १८०-१०९।१-१६ |

स्वाध्यायाभ्यसनं तथा । मनःस्वस्यतया यागः स एवाऽऽत्पपरकाशकः ‰।। १८५७ ॥ त्यक्त्वेन्धियससं लोके यसित कुजचिन्‌ । स एव्र योगी मुक्तः स्यात्तर्वेसङ्कवि वितः १८८ ॥ य; इवचिन्मानवो लोके वारणस्यां त्यनद्रुः । स चाप्येको मवेन्यक्ता नान्यथा नुया व्रिहुः ॥ १८९ ॥

इत्थाश्वलायनधररान्र व्रहममार्गाचाराध्यायः (रप्रकणम्‌) ॥ १ ॥

( अथं स्थारछपाकप्रकरणम्‌ २ )

स्थाटीपाकस्य चाऽऽरम्भः पौर्णमास्यां व्रिधीयते । अधिमान््तिपयेव प्ातरोपासनं चरेत्‌ ॥ १ ॥ ्रातरोपासनं दता ततोऽन्वाधानमाचरेत्‌ । स्थारीपाकं करिष्येऽहं होमः श्वः प्रात्य हि॥ २। सवसारो भवेच कुयाव्तर द्यं न हि । अन्वा- धानं ततः कु्यात्स्यारीपाकं तथैव हि ॥ ३॥ पणानायम्य संकरस्य विधाय स्थण्डिलं शुचेः | हस्तमात्रं चतुष्काणं गोमयेन विष्य च ॥ ४ ॥ तण्ुलान्प्रकि- र्रेवाम॒दक्संस्थां टिखेदय । राव॑तस्ये पाशवयामंध्ये तिदवध्रैवोदगायताः ॥ प ॥ निदध्याच्छकलं ततर प्रक्ष्य भग्र निरस्य च । संपोक्य पुनरद्धि तथा चानल्माः नयेत्‌ ॥ ६ ॥ एत्य समादाय स्थापयेदयुवःस्रोम्‌ ¦ अभरिनाऽप स्ततो जुष्टः भनूनं ति एव च ॥७॥ ध्यानं चत्वारि शृङ्खति कुयोद रेयेथाविधि । बिञ्योतिपेत्यनेनेव मन््रेणाधं समिन्धयेत्‌ ॥ ८ ॥ ध्यात्वा रूपं ततो बहवदेशेयेदेष हीत्यथ । धृत्वा तु समिधो चाग्िमप्रीषोमो च देवते ॥ ९ ॥ प्रधानदेवते चोक्त्वा तथा चेबाङ्खेवताः । त्रमेण चरणाऽऽ््येन सयो यक्ष्य इति क्षिपतु ॥ १० ॥ पचनं ततः दुरयाज्ञटेन परिपचयेत्‌ । अनादेशे तु सवत्र दक्षिणः पाणिरुच्यते ॥ ११॥ पाणिना सोदक्नेना्नः समन्तात्रिमाजनम्‌ । अनुरेषयुदक्स॑स्थं इुयादीशानकाणतः ॥ १२ ॥ पयुक्षणेः-युदकरसेस्थं पणिनेशान कणत; । पुनरावतेयस्मत्यगशानान्त दविथैनम्‌ ॥ १३ ॥ प्रसारयदुदक्संस्यान्पू वैपशविमयोः कुशान्‌ । दक्षिणोच्रतयेव पराकसंस्थान्पूवेतः कमात्‌ ॥ १४ ॥ मुष्िमात्रै कुशैः समन्ताद्धोमकमेसु । परिस्तृणीयापरगगरधतुदिक्षु यथाक्रमम्‌ ॥ १५॥ विन्य सन्कुरमृलाना इचा प्रानुपार्‌ क्रमात्‌ । दाक्षणात्तरयाश्चैव चतुष्कोणेषु चेव !हि॥१६॥

ताता न ~ ~~

# इतः प्रं घ. पुस्तकेऽधिकमेःत्‌-“ प्रत्यहं कमयोगेण स्वाध्यायाभ्यसनं तपः । मनःस्वास्थ्यं तयोयोणः स एवाऽधमप्रका्यकः " इति ।

कुक पाना।

१ ख. “क्संस्थं पाः ।

(१०२छ०१७-३९ }] = छष्वाश्रहायनस्पुतिः | १५१

आस्तीयशनरग्दमासागगरानरतनसंमितान्‌ । दमासादये्य्नं यङ्गपात्राणि तत्र त ॥१७॥ स्था च प्रोक्षणी दवीं सुवः पृणाज्यभाजने । इध्मं चैव तथा वरि चरुहोमे विधीयते ॥१८॥ चोखोपनयनोदराहे पुनराधान एव च । भक्षणीं ुवपृणाज्यमिध्मा- वा्सुवाञ्यक ॥१९॥ अष्टङ्गटमितस्थाटी परोप्षणीं च षडङ्गुलाम्‌ | चमप चाऽऽञ्य- पां च षडड्गुलामिति स्मृतम्‌ ॥२०॥ श्कघुवौ हृस्तमात्रौ तु स्यातां तौ य्नकमंणि । विदेशो वे दिध्मो वहः प्ादेशसंमितः॥२१॥ आदायाऽऽ्दौ दुशं रीसीनपूरेमूानि वेष्टयेत्‌ । सव्यातान्कुशन्कुयादस्ता्तान्नयेदूदक्‌ ॥२२॥ बाम्थानितरांसतद्र्यी- जयं त्िसंधितम्‌ । उपग्िष्ठां नयेततदत्तृती यातेन च हि ॥ २२ ॥ रज्ञवेध्मं सक्र: द्विष्ठय रज्जुं तथैव च । वेष्टितायाश्च पूवराया रञ्च च नयेदधः ॥ २५४ ॥ रञ्जग्रन्थिमथः कृता परागग्रान्साध(द)येदथ । स्याचचेत्ताम्रमयी स्था हमे कांस्य- मयी पिवा॥ तथा स्युः प्राक्षणादीनि यथारामानि वाऽपि वा| २५ ॥ दण्डपा (मा)रयुतो शस्तौ श्कषवौ यागदारुजो । तदमावेऽय वाऽत्थपणकौ वाऽ््युदुम्बरो |} २६ ॥ प्रोक्षणं न्यक्पवित्राभ्यां प्रोक्षयत्सटिलं रतः कृत्वोत्तानं पितरि ते निधा यापः प्रपूजयेत्‌ ॥ २७ \ सोदकाभ्यां पित्राभ्यां त्रिः समुतपूय चैव हि । कुया-

गुत्ताने द्द च प्रक्षयतुनः ॥ २८ ॥ विसस्यत्म तथा वाहनिदभ्याच्चमसं च ते । पितर पूरयेद्रारि गन्धपुष्पाणि च क्षिपेत्‌ ॥ २९॥ निरस्य नेकरतन्दभाक्नि रस्त इति मन्वरः । कताऽऽचरोदिमं मन्वमक्ठ। दिष्ट; शासने ॥ ३० ॥ बरह्माणं वरयेदस्पिन्क्मणि स्वं भवेरिति । वरयाद्रह्याऽदस्पीति ततः कती तमर्चयेत्‌ ॥२१॥ धृत्वा पूणं करे स्ये पिधायोपरि दक्षिणम्‌ । ब्रह्मन्नितयुचचरन्मन्नं नीत्वा तन्नासि- काग्रतः ॥ ३२ ॥ निदध्यादुदगग्र तन्मन्त्रेण प्रणयेति च । कुशेराच्छादितं कुया णपा तदुच्यते ॥ ३३ ॥ सपं पानिधाय्नः परकित्र स्थापयेच ते । निवेपेचतुरो षीस्तानेव भरक्षयेदय ॥ ३४ ॥ तण्डुलानवरीसीन्करतला तान्चिः फटीकृतान्‌ | तरि; प्रक्षास्य पचेदपररदक्येवाऽऽस्यभाजने ॥ ३५॥ सपविभे निषिच्याऽऽज्यं ततोऽङ्गारानपोह्च च । तत्राऽऽन्यमाजनं स्थाप्य संस्कुयोदुुकेन च ॥ ३६ ॥ नि्षिितकुशयोरमरेः पय॑ करणं ततः । परिः कुयाज्ज्वलता तेन तलाकपरिहरेदथ ॥ २७॥ कपेननिवोद द्रस्य भाजनं घृतपू रतम्‌ । कुशाग्र निक्षिपेदपरौ खन्दायेयुच- रत्य ॥ ३८ ॥ पूत्वा तृत्तानपाणिभ्यां पवित्रे चोदगगरके । सवितुषेति मन्त्रेण सङ. तुष्णीं ्विरिष्यते ॥ ३९ ॥ उत्पृयाऽऽज्यं पवित्रे ते भक्ष्या ्हरेदथ । प्रत्गासा-

१ ख. धेत्पश्च य” 1२ ख. “थ च पवि" । ३ इ. "ऋतौन्द* । ४ ल. "तः । ठृतोतत्तादै" ।

१५२ रध्वाश्रायनस्पृतिः । = [ प्०२छो०४०-६५ |

दयेदयेध्िस्तचाऽऽन्यभाजनम्‌ ॥ ४० ॥ अरताप्य सकुशौ दरवीसुवो दर्वा निधाय च।

येन स्वमादाय इश्ानित्तरपाणिना ॥ ४१ ॥ सवस्य विरूमारभ्य यावदग्रं भवे- द्य । अग्रतो विकृष्टं तु तदारभ्य भवेद्भिलम्‌ ॥४२॥ निमृनच्रिसतिरकं तु कुश्रे सज्य हि । कुशमृरेथ बे दण्डं कुशैः पक्ष्य प्रतापयेत्‌ ॥ ४३ ॥ ओसादयेत्छवं चाऽऽदौ बरहिष्युत्तरतो श्रृतात्‌ । संस्कुयात्पुषेवदर्वी निदध्यादुत्तरे सुबात्‌ ॥ ४४ ॥ समानितान्डलाम्मोक्ष्य प्रहरेदनटे च तान्‌ । सम्यगाज्यं निरीक्ष्याथ चरं पकमवेक्ष येत्‌ ॥ ४५ ॥ अभिघरायें सवेणाऽऽञ्यं चरपुद्रास्येदुदक्‌ । दविथुगात्मनावेवं मध्य तश्चरुमानयेत्‌ ॥ ४६ ॥ निदध्यात्तां चरोः स्थाटीं वर्हष्याज्यं च दक्षिणे । अभि घायं चरं चान्यान स्यादृत्तरे चरोः ॥ ४७ ॥ देवताये हैः स्थाप्य तत्र तद्र भनेरमात्‌ । अगयुष्ये चेदमित्युक्त्वा यथालिङ्गं यथाक्रतु ॥ ४८ विश्वानीत्यष्टमिः पाद्‌; पूषे(बाफता दिक्षु चस । अचेयद्वन्धपृष्पाच्र। च स्तुयादृष(द)चाऽऽन्त्यया ॥४९॥ अकंढृत्यामिषपर्यध्ममादायायं त इत्यथ । हतवेध्मं जुहुयादाज्यं तृष्णीं वायन्यकोणतः ।[५०]। ततश्वाऽऽमरेयपयेन्तं भ्रजापतिमिः स्मरेत्‌ । स्वादेत्युक्त्वाऽथ निकऋतिमारभ्येशा नकोणतः ॥ ५१ ॥ ग्ृह्यबाद्धारमो पन्त्रावधारावाते भाषती | होमं चव तु सवत्र

क आनको)

विधिरेष उदाहृतः ॥ ५२ ॥ अभ्िशचैव तथा सोमश््ुषी जातवेदसः । भवेदुत्तरमा- मेयं सौम्यं चेवाक्षि दक्षिणम्‌ ॥ ५३ ॥ सक्ुराजान्नहोमे तु जहुयादेव चक्षुषी ।

अनुप्रबचनीये च वजेयेदाज्यदहोमके ॥ ५४ ॥ अभिषघायं सवेगेदमाभ्रेयं मध्यतो हविः । दर च हावेरादाय विधना स्थापयेदेह्‌ ॥ ५५ ॥ तजेनीमध्यपाङ्गुष्टुपवे मात्र चवं सच । तत्पुरस्त।चथाऽऽदाय नदध्यात्तत्तथव हह | ५६ ॥ पात्रस्थं चापि दर्षीस्थ पुनरप्यभिषारयेत्‌ । पञचावक्ती तु पश्चाषोदादाय च हविस्तथा ५७), जुहुयादगश्रये स्वाहा दन्य मध्ये तु नेयाः । आदाय चा्नीषोमाभ्यामत्तरस्थं च पूववत्‌ । ५८ ॥ मन्नधराय॑ सवेत्र स्वाहान्ते जहुयाद्धावे;ः । समृच्राय चतुध्येन्त्‌ नामेद न ममेतिच ॥ ५९ ॥ द्रयो्ापि हवेःरेषद्रयोश्चापि अवव्र च | द्व्य सट्रृदवद्याच द्रस्ता वाऽमधार्यतरु ॥ ६० ॥ यदस्यत्यनया हुत्वा प्रागुदक्त हवि यजः । रुद्राय ज॒हुयाद्रर्ज् ववेक्लस्याचध्मवान्धनम्‌ ॥ ६१ ॥ सुक्सुवाज्याहूतेः शेषं विश्वेभ्यो जह यादथ । सवत्र जहुयाद्धमे भरायधित्ताहतीरथ ॥ ६२ ॥ अय। धाम्न इदं विष्णुचतस्रो ग्याहूतीश्च हि । ब्रह्माऽपि जुहृषादेताः प्रायधित्ताहुतीरिमाः ॥ ६३ ॥ अनान्नतामिाते द्वाभ्यां ब्नातान्नातानहत्तय । सवेत्रापि हि चैवं स्याद्विधिरेष उदाहतः ॥ ६४ ॥ यत्माकृ्ेति मन्नेण न्युनाधिकनिष्टत्तये । मन्तरतन्ताधिकन्युनवि

पयोश्च(स)विकमेणः ॥ ६५ ॥

1 व = ~ ~ ज ~~~ ~~

हिस्त ¦ > ख. सुक्पत्रे विनि" । ३ ख. श्ट्ृव चाः! > ख. णवे पशवाद्भेस्तमाः,

[प०२-३छो०६६-८०१-४] रष्वाश्वायनस्तिः। १५६

स्वरवणादिलोपोत्थपापनिहरणाय च | > यद्र इत्यननत्रैकामाहुति जुहुयाद५।।६६॥ सम्यकपूणंफलभराप्त्ये दमस्येह कृतस्य च॑ । कर्व जुहुयादाज्यं ग्याहृतीभिश्वतप्न भिः ॥ ६७ ॥ स्याल्यादीनि च पात्राणि नीत्वा तुष्णीं निधाय च । चमसं परतः रत्वा निधायाथ च वरहषि ॥ ६८ ॥ पूणेमसीत्यनेनैव तत्पूणेमभिमन्बयेतु । दिकः भागायतो दभः भाच्यां मन्त्रेण माजेयेतु ॥ ६९ ॥ आपो अस्मानिदमापः सुमित्रया न इति त्रिभिः । सिरसि स्वस्य पल्याश्च माजेयेद्धिप इत्यधः | ७० ॥ स्वस्य वामेऽञ्ञटौ पल्या आसीनाया निषिश्वयेत्‌ । माऽहं परजामनेनेव चमसस्थं जलं च हि ॥ ७१ ॥ जछेन तेन वै होता पोक्षयेच्छिरसी तयोः । तत्रस्थानक्षताैव क्षिपे तणवमुचचरेत्‌ ॥ ७२ ॥ परिस्तरणदमश विसृजेदुत्तरे हि तान्‌ । आं च प्र इत्यने. नां नत्वा पूवेषदुचरेत्‌ ॥ ७३ ॥ प्रयुव परिषिस्याथ गन्धपुष्पाक्षतांशच हि । धूपं दीपं च नैवेवं दयात्ताम्बूलदक्षिणाः ॥ ७४ ॥ तिषठक्रसुपस्यानं इयाद्‌ च म इत्यथ । अभवाय जपेदेवीं कृतं कमे निवेदयेत्‌ ॥ ७५ ;। गरुभा्वभक्रियाय च दत्तं विपाय यद्धनम्‌ । तत्सवं जगदाज्ञस्य. प्रोतयं (सथित भ्वेत्‌ | ७६ ॥ हुतशेष हवि

ाऽऽज्यं होते दद्याच्च दक्षिणाम्‌ । सुवणं च यथाशक्ति होमसाद्गुण्यहेतवे ॥ ७७ ॥

होमान्ते बरह्मणे दद्याघ्य्गपात्राणि चेव हि । होमे चैव तु सवे प्रवदन्ति मनीषि

णः ॥७८॥ दशके पृषेवत्सवं विशषर्त्वथ कथ्यते | अग्राषापपदम्थान इन्द्रा (ग्र

पदमुखरत्‌ं ॥ ७९ ॥ पालार्खाद्राष्वत्यरम्युदुम्बरनास्तया । सपिषः सादराः शस्ता सषेमकमेसु चैव हि ॥ ८० ॥

इत्याश्वखायनधमेरान्चे स्थ ठीपक्रप्रकरणम्‌ ॥ २ ॥

तो यवि मि (र्वः पता नेक नार पय

( अथ गभोधानप्रकररणम्‌ २)

गमोधानं द्विनःकुयादतौ प्रथम एव हि । चतुयेदिक्सादु्यं पुरां दिवसे समे॥१॥ चरं दारुणमं पाप्णं दक्रा्नी च द्विदेषतम्‌ । श्राद्धाहं चेव रिट च रित्वाऽन्यस्ि न्विषीयः ॥ < \ नान्दोभ्राद्धं पति; कुयाःस्वस्तिमाचनपवेकः ¦ उपटेपादिकं कृत्वा मातरपासनादतः ॥ २ ॥ प्रनापतश्वरर्छा हुता चाञऽज्याहुत(दथ । वष्णुयान्‌ नेजमेष षडक। च यजापतेः ॥४५ आसीनायाः हिरः स्पष् प्राङ्मंख्याः पाणिना

[8 न ~ ~ ~~ ~ ~ ~ ~~ 7 1१ त ` का

> इत्‌ आरभ्य कृतस्य च्न्तम्नन्था न विद्यत ख. पुस्तकं ।

१ ख. चे कृतेन जु" । > ख. स्वयं। ख. शशखदि'। ४ ख. पितुः । ^ स, “्युलं पा ॥ |

१५४ ठष्वाश्वढायनस्तिः । = [१०३-४ शे" ५-१५।१-२ |

पति! । तिज्पेदिे सूक्तं त्वपरं धनच ॥५॥ अग्निसतुविभरवेसममित्यच दे तथेव च॑। र्यो नो दिव इत्येतै स्तुत्वा सूय च पथमः ॥ ६ ॥ अग्वगन्धीररस पर्या दक्षिणे नासिकापटे । 8दप्वीति परमन्तं सिश्रततद्शेधिर्तम्‌ ॥ ७॥ ततः रिद्ृदादि स्याद्रारसी च नवे तयोः । फढानि च पतिस्तस्ये मरदधात्फर्मन तः ॥ ८ ॥ मातुिङ्क नारिकेरं रम्भाखजरपूरकम्‌ । शस्तानि स्युरथार्नयोनि ररि ्कादीनि वाऽपि च ॥ ९॥ षम गां सुवणं च हाते द्याञ्च दक्षिणाम्‌ | धुत्वा नधनवांस्तेन मवेत्कतां न संशयः ॥ १० ॥ भोजयित्वा द्िनान्सम्यक्तोषेदकषिणा दिभिः । संतुष्टा देवताः स्वाः परयच्छन्तीप्सितं फटम्‌ ॥११॥ स्थाटीपाकं चोऽशर यणं गभेसैस्कारकमैसु । प्ातरौपासेने र्याद्रकरणमेव च ॥ १२॥ वरन्नासा मेती मुञ्जीत सह बन्धुभिः । तस्तव दिने रात्रौ गभ रोपणंमिष्यते ॥ १६॥ परतिवत्मा(ल्याध द्यं परथमं स्या्रनो यदि । पलयुसतस्यां भवेनयृत्युः शीश) पू्दियमेष च ॥ १४ ॥ मघा्चक्रक्षिवादित्यवहिमेषु च वा भवेत्‌| तत्रपि रया न्हादोकौ दख्िं चानेपत्यता ॥ १५ ॥ तदोषपरिहारा्थं कुयांच्छानि यथाविधि । तोषयेललपहोमाभ्यां तत्तरक्षादिदेषताः ॥ १६ ॥ आचा्यादीन्समभ्यस्यं भेनियेच्छ हिते दिनान्‌ । तददिष्य छोनाऽश्ु सवीरिषं प्रणश्यति ॥ १७॥ शान्तिकमौषि धानेन ढृत्वाऽन्यस्िन्दने शमे । गभाधाने ततः इयादत्थाचा्यौऽतरवीहचः ॥१८॥ अङृत्वा श्रान्तिं कयै न इयै्ेमेसाधनम्‌ । सर्वेषां शखिनोमेव विर्िरेष उदा दत; ॥ १९ ॥

इत्याश्चलायनधरमाजञे गमाधानप्रकरणम्‌ ॥ ३ ॥

कक दी किक नायः छम एवेनि (वोकक

( अथ वुसवनानवलोभनसोमन्तोक्नयनप्रकरणम्‌ ४)

इधिसवेनं पासि तृरीयेऽनवलोभनम्‌ । सीमन्तोग्रयने येव चतुथ मासि रद्ध वेत्‌ ॥ १॥ नो चेपठेकमे बोभंषे कतैव्यं तदयं च हि दायदेष भवेव तस्याद्भेधारणभ ॥ २॥ पृष्यादित्याधिनीदस्तषिधिग्ोतरागगः । हरिपुषतिधीशच सतं पुंसवनादिकम्‌ ॥ ३ ॥

१ स, भन्धिरसं प्या निक्षपेन्नापसि। २ क, दित्याध्रे' । ३ ख. ररिपुष्यानिः)

[१०६९ ०४-१९।१-९] लघ्ाशूलायनस्पृतिः । १५५

कृत्वाऽऽभ्धुदयिकं शराद्धं चतुथ्यन्तं च्‌ प । | दधिमाषौ यवं तस्यां निधाय प्रसृतो च तान्‌ ॥ ४ ॥ त्र; पिवेकि पिवसीति पातिः पुंसवनं हि सा । प्रह्यापः पुरक स्पातिवारं नराद्‌ ॥ ५॥ पिश्चदुरोरसं तस्या दक्षिणे नासिका | खज ते ग इति दवाभ्यां सृकताभ्यां ताददुच्यते ॥ ६ ॥ मनापते स्ह जहुया- दाहूति चरोः । गुर्व्या हृदयं स्पृष्च यत्ते मन्त्रमुदीरयेत्‌ ॥ ७ ॥ धाता ददतु मन्त्रौ परौ तथा राकामहं च तौ । नेजमेष्रयो मन्त्रा एको मस््ः प्रजापतेः ॥ ८ ॥ अषटावाज्याहुवीहैतवा तरिश्हृशररीङुतैः । ओदुम्बरेण युग्मेन श्रप्स्ये ( द्रप्ते ) नं खफलेन च ( † ) ॥ ९ ॥ पृणेसू्रातेनेह सेक मेव च । विरनरयेति गर्भिण्यः सीमन्तेन समृरतः ( ?) ॥ १० कृतकेविमामं स्यात्रोषिद्वालम्रभामतः । सीषन्त सथवाचिह सदा सोभाग्यदाच्कम्‌ ॥ ११ ॥ तिषटन्व्ासाङ्ुस्तेभेस्वरन्धेषः स्वरो । चतुरध्योमूढतं कृत्वा विद्धायां तु निरुष्य ( ! } ॥ १२॥ सुमखरेण मन्तं च सोमे राजानयुचरेत्‌ । समीपस्थनदीनाम स्यं नमेदध ॥ १३॥ पि पु्रवती नारी गभिण्या( णी )पुषदेशयेत्‌ । मा इर छश्दं षम गभेसेरप्णं इर ॥ १४ ॥ ततः च्िषटकृदादि स्याद्धोरेभं खश्षभयेत्‌ । पुयेवत्फल्दानानि त्वाऽऽ. चार्याय दक्षिणाम्‌ ॥ १५ ॥ कृषभं धेसुसयुक्तं दकष्विमवसारतः । भोजयेच्छक्तितो विभान्कसाहूष्यदेतये ॥ १६ ॥ प्राशनं यतसवनं होमथानबरोभनमू । प्रतिगभेमिदं कृयौदाचायेणेह भाषितम्‌ | १७ ॥ आज्यहोमथ शकीकुशषरयप्स॒ निम्नम्‌ । सीमन्तोक्नयनं तच्च ्रतिगर्भे न हि स्मृतम्‌ ॥ १८ ॥ मानं पुंसवनं न स्यादङ्ै चानवलोभनम्‌ । सीमन्तं च तथैव स्यात्केचिदुक्रयनं तथाः ॥ १९ ॥ इत्याश्चटायनधर्मशा के प्चवनानवशोमनप्ीमन्तोत्नयन (प्रकरणम्‌ | ४ ॥

( अथ ब्ातकमप्द्रणम्‌ ५ )

जाते सृते पिता स्नायान्नान्दीश्राद्धं विधानत; । जातकं ततः कुयौदैदिकामुषि- इप्‌ ॥ १. ॥ सोरे राजद ब्ाऽपि पत्रे कस्याऽपि वा । प्रपुपिनिरितयाय िरण्ये्ावध्षयेत्‌ ॥ २ ॥ पराये हिरण्येन इमारं शधुसपिषी । प्रतिमं एदे त्क दिर्यं स्यप्य दक्षिणे ॥ २ ॥ दथा वामे ज्पेनयेधां सृरदंसावद्‌; एष । जस्रा भरव जपेद्द ्रष्ठान्यसयै प्यन्धि च ॥ ४ ॥ एवं इयातयुतस्यैषर वषफीमत् च प्रिह । केविदिच्छन्त ादिषटहोपमच्छादिनरा प्रे ॥ ५॥ इत्याश्चखायनधमेगरजञे नातकरमपरकणम्‌ ॥ ९ ॥

१ ख, पठस्येन । २ स. "तुथो मू" । २ ख. "ीशस्यपसुनिनम ° ।

१५६ लप्वषनायनस्मृतिः 19०६-८ ° {-७।१-६।१-५]

( अथ नामकरणप्रकरणम्‌ ६ )

पे # ५ + $ * भ, क क क अहन्येकादशे कु्यज्ञामकमं विधानतः। कृत्वाऽऽभ्युद्यिकं शराद्धं द्रादशे षोडशेऽपि वा

॥ १ ॥ मगरी समारभ्य मासानां नाम नि्िमेत। नक्ष्रपादतो जातजन्मनाम तदुच्यते ॥ २ ॥ यद्र तानपिनाना( तुना )म मतेत्सेव्याव्रहमरिकिम्‌ । क्रमेणानेन सङिरन्य नामानि च समचयत ॥ ३॥ समाक्रयुतं नाम भवेतपंसः सुखप्रदम्‌ । विषमं यदि

कन @ (८ =

तत्रश्रीः (श्री) समेतं च वरिनिरिित्‌ ॥ £ ॥ आचारयेणात्र मन्त्रोऽयं नामानि तु उदाहृतः । नमस्करोरयसौ देर ब्राह्मणेभ्यः पिता षदेत्‌ ॥ & ॥ रितिः स्याल.

तिनामैवं ततः स्वस्तीति निहित । मवन्तोऽम्य वुवरन्त्येवं प्रतिबरयुस्तया द्विजाः

०, @ (=

॥ ६ ॥ तत्तम्ाम सिशोसिसित्रृयाततत्र तथाऽऽदधिषः । ब्राह्मणान्भोजयेच्छक्तया युञ्धीयात्सह्‌ बन्धुभिः ॥ ७ ॥ इत्याश्चलयनस्पतौ नामकरण(प्रकरणम्‌ ॥ ६ ॥

कित पिम वमभ सथन भय दयम पना

( अथ निष्कमणप्रकरणम्‌ ५ )

णोकाकरोननेप > १

मासे चैवं चये त दर्यननिष्तमणं रिषोः । त्वाऽऽभ्युदपिकं श्राद्धमादायाङ्क किं पिता ॥ १ ॥ स्वस्ति नो मिमीतं सृक्तं जपन्देवादिकं नयेत्‌ । आशुः शिशान इत्येततफततं चशुराटयम्‌ ॥ २ ॥ नीत्वाञन्यस्य गृहं वाऽपि भाङ्गणे बाऽक- पकषयेत्‌ । तच्षुरिति मन्त्रेण दृष्टाऽफ प्रविशेद्‌ ॥ २ ॥

इत्याशवलयनभ्मृतो निप्कमण| प्रकरण म्‌ ॥ ७ ॥

कमि दद्‌ रि परनि

( अथातग्राशनेप्रकरणम्‌ ८ )

पष्टेन्नमाशनं दुयान्पापे पूस्यषटमेऽ्य वा 1 दशमे द्वादशे मासि सेचिदेवं वदन्ति ह ॥ १ ॥ कृत्वाऽऽभ्युदयिकं शराद्धं शुभे चेव दिने पिता । सौवर्णे. राजते पात्र कस्ये वाञ्य नवं शुमे॥२॥ प्षीराज्यमधुदध्यन्नं व्रिधाय प्राशयेच्छिशून्‌ । मन्त्रेणान्नपनेऽन्नस्य द्िरण्येन सवेण च ॥ २ ॥ पाणिना सपवित्रेण जटं चापि हि पाययत्‌ । एत्वा विप्राय तत्पात्रं तृष्णीमेव च योषितः ॥ ४ ॥ तततो विभवसारेण ब्ाहम्णश्ापे भाजयेत्‌ । सवयं चेव तु शुज्जीयात्समाहितमना मवेत्‌ ॥ ५॥ इत्याश्वलयनस्मरतवित्श्रारन (करणम्‌ ॥ ८ ॥

मी पने विण पनेन ^

[१०९-छो ° १-२२ ¡ लध्वाश्वलायनस्मृतिः | {५७

( अथ चोरकमेप्रकरणम्‌ ९)

तृतीये वत्सरे चौं बालकस्य विधीयते । शुभे चैव दिने मासि विहितं चोत्तरा" यणे ॥ १ ॥ दृत्वाऽऽभ्युदयिकं श्राद्धं पू्रपरेऽदनि । भरातःस्यादिकं एत्वा नान्दीश्राद्धं परेऽदते ॥ २॥ प्राणानायम्य सकलरप्य कुर्वीत स्थण्डिछादिकम्‌ । पात्रा सादनपय॑न्तं छृत्वा धान्यानि पूरयेत ॥ २ ॥ उदगगरः शरावेषु प्राकंस्थेषु नवेषु च | तेषु वे क्रमतो व्रीहियवमाषतिलांश्च हि ॥ ४ ॥ पुरतःस्थे शरावे च विन्यसे- दृषगोमयय । तदुत्तरे नवेऽन्यस्मिज्खमीपणानि पूरयेत्‌ ॥ ५॥ आघारान्तं ततः कुयीत्कृलोत्तानानि पूरयेत्‌ ! ततश्च जुहूुयादाज्यमनिोति चतष्टभिः ॥ ६ ॥ अप्र आयुषि पवस इत्येका च प्रनपतेः ¦ एता एवोपनयने गोदाने च विवाहिके ॥ ७॥ मातुरङोपविष्स्य कुमारस्य तु चैव दि । पशवा्थत्वा पिता शीतं जलः मादाय पाणिना ॥ ८ ॥ दक्षिणेनाथ सव्येन पाणिनोष्णं जलं तथा । दाकषिणोत्त- रयोस्तत्र निनयेत्केशपक्षयोः ॥ ९ ॥ उष्णेन बायमन््ेण नरधारे तयोश्च तेः। अना. मिकया चाऽऽदाय नवनीतं तथा द्धि ॥ १०॥ प्रदक्षिणप्रकारेण वामकणेपदेश्तः । सकेशान्धारयद्रह्या ओीसीनागग्रकान्कुश्ान्‌ ॥ ११ ॥ आचार्श्छेदयेदेतानो षे मन्तम॒चरेद्‌ । छेदयेदरामकणान्तं तियैवादितिरुबरेत्‌ ॥ १२ ॥ प्ुरेणेति च ती्णेन ताम्रयुक्तेन चैव हि ¦ ॐेदितान्मुत आदाय मातुस्ते निवेदयेत्‌ ॥ १३ ॥ विन्ते. ताञ्छमीपणंः सहाऽऽनडुहगोमये। येनावपत्पमयमं स्यायेन धाता द्वितीयकः ॥ १५॥ तृतीये येन भूयश्च सत्रे चतुधैकम्‌ । एषं च दक्षिणे कृतवा त्रिवारं तृत्तरे तथा ॥ १५ ॥ य्छरेणेति मन्तरेण क्षुरधारा जलेन च । निमूभ्यन्ममे तत्कृता नापिताय प्रदापयेत्‌ ॥ ६६ ॥ यावन्तः परवरास्तस्य शिखामध्ये च पाश्वेयोः । परशादुरवे तया पञ्चपरवराणां शिखाः स्मृताः ॥ १७ ॥ अभ्यज्जयत्कमारं तमानयेदिसंधौ । ततः

खितं हुत्वा होमशेषं समापयेत्‌ ॥ १८ ॥ यदुक्तं च यथाकारे कुयासंस्कारकप॑

च । असामथ्याच्छृतं नो वेद्विधिस्तस्य कथं भवेत्‌।१९॥ परायधित्ते बिधायाऽदापकै-

कस्य च कर्मणः| त्वाऽ्दौ कृ्छमेकैकं टुक्षकमाणि कारयेत्‌ ॥२०॥ मन््रमेकं जप.

तत्र तत्तत्कमणि एव हि। विधिवचौटकमवं कृतवा स्यादुपनायनम्‌ ॥ २१ ॥ चौर.

कमोदितधेवं येवां मवेत्‌ । तावतस्याह्ोकिको हधिरिति बेदकरिदो विदुः ॥२२॥ इत्याशटायनस्छतौ चोल्कमप्रकरणम्‌ ॥ ९ ॥

नप इनम्‌ नस

[1

९९ 9 १ ख मसु, ञः,

१५८६ लष्वाश्वदायनस्मृषिः। [१०१० छ ° १-२२ 1

( अथोपनयनप्रकरणम्‌ १० )

ब्रह्मणस्य कवे विहितं चोपनायनम्‌। सप्रम चाथ वा इयाल्सवाचायमत भवत्‌॥१॥ कृत्वाऽऽभ्युदयिकं भ्राद्धमावाह् इुलदेवताः । मण्डपा्यचनं दत्वा भाजय द्ैजान्स्व यप्र ॥ २ ॥ अथापरेदुरम्यञ्ज्य कुमारं भोजयेत्ततः । वपेदुक्तरतः केशान्पात्रा सदैकभाते ॥ ३ ॥ चैठाङ्कस्थापिते ये च शिखे दर # तेऽपि वापयेत्‌ । सकंशेऽपि कुणरसरं दितैकां मध्यमस्यताम्‌ ॥ ४॥ आसीनस्यानतके सातं इमारपुपवेशयेत्‌ । पितु भराद्युखस्येद परत्यद्पुखमदरतम्‌ ॥ ५ ॥ पृःवाज्ञाटं हुमारय सुवणफ्‌ लसेदयुतम्‌ । युहतेकारपथेन्तमसमीक्ष्य परस्पस्म्‌ ॥ ६ ॥ ध्यायन्देवानमुमृहूतं महूत पितुरञ्चलो । दत्वा फलमसौ तस्य निदध्यात्पादयाः शिरः ॥ ७ ॥ भरः स्पशे तिता तस्य स्वा तयुपवेशयत्‌ । ये यङञेन पठतसृक्तमाचारयो ब्राह्मणे; सहं ॥ ८ ॥ आज्यसस्कारपयन्तं प्राणायामादिपुषकम्‌ । करेवा नवं ततो दच्यात्कोपीनं कटिमू- रू ॥ ९ ॥ धारयित्वा ततो दरादसौ युवमित्यचा । एकं स्यारपरिषानाथं मकं प्रावरणाय हि ॥ १० ॥ इच्छन्ति केविदंणेयमृक्सामाभ्यां तथाऽनिनप्‌ । षदतं ततो दचाद्यङ्गापवातमन््रतः ॥११॥ आचम्याथ बटुगच्छतपरतश्त्तरं गुरोः। टरा पत्र तथाऽऽगत्य दृ्षिणे तृपवेशषयेत्‌ ॥ १५८ ॥ ृत्वाऽऽज्याहुतिपयन्तं बहरा. सत्रणादिकम्‌ । कुमारः पृवेबद्र्ठेदददगपरयुेगु)रं दि ॥ १३॥ आचार्यः भास्युखसिष्टद्रटुः मत्यद्युखस्तथा। आचायः पूरयेत्त्र कुमारस्याज्ञलो नठम्‌॥१४॥ स्चठे चाञ्जरो तस्य गन्धपुप्पाणि चाऽऽवपेत्‌ । सवण च यथाराक्ते फे; कमु कूमेः सह ॥ १५॥ आचायस्याञ्चलो बह्मा पूरयेत्सािलं च तत्‌ । आचार्यौ परत्रुच्वाय तत्सावतुद्रृणमहईं ॥ १६ ॥ इमारस्याञ्जरां चव ननयत्खस्य चाञ्च लि । ध्यायन्डुमार आदित्यमध्यपात्रे निवेदयेत्‌ ॥ १७ ॥ देवस्य स्वेति गरहीया त्साङ्गुषटं करमस्य च । असो शति दीघाय॒भेवत्विति उरेतिता ॥ १८ ॥ अथ वाऽसौ पद नाम संबुद्ध्या वाऽस्य नामकम्‌ । उचायं शमं॑दीरषायुभवेत्येके वदन्त हि ॥ १९॥ एव त्रिः पृवेवचैव मन्ब्रोऽन्यः स्यात्करग्रदे । सविता तेऽयमेकः स्याद्भ्रिराचाय एव च ॥ २० ॥ इक्षयेद्वटुरादित्यं देवं सवितमन्तरतः । आवतैये मारे तं पएुवोधर्चे न चैव हि ।॥ २१॥ पाणिभ्यागुत्तरेणांसौ दीणी वाऽस्य हृदि स्पृशेत्‌ । एव कृत्वा पुनश दक्षिणे वटुमानयेत्‌ ॥२२॥ तृष्णीं समिधमादाय निद | ज्च्रकषिर्यः।

ज्योतिकः भ

१ स. “न्तिकस्यान्तं क" । २ क्ष. जले! २ ख. चाचयेत । ४ प्ाणिनाश्स्य |

[प १० छो ०२६-४९ ] ठष्वा्वलायनस्मृतिः | १५९

ध्यादनछे च ताम्‌ । मन््ेणाप्नय इत्यत्र वदन्त्येके महषयः ॥ २३॥ आशं वी. मको कृत्वा पाणिद्रयतरेन च । विवार मतिमन्तेण तेजसा मेति चैवहि ॥ २४ ॥ सूभरोदितान्मयीत्यादीनमनत्रसिष्पेदथ । मानस्तोकेऽनया भारे वरिपष्ं धारयैत- मातू ॥ २५ ॥ हृदि नाभौ तथा बहोमेस्तके चापि केचन । अयायुषं ताञ्चपेन्मना- नुपस्थायों च मे स्वरः ॥ २६॥ पुरतः पितुरासीनो ब्रह्मचारी इदासेने । गयत्री. मुगुहीयाहुपांशच भत्यगाननः ॥ २७ ॥ पूेवदुपाविश्या सावन्वाच्य जातु दक्षिणम्‌ फटा्षतसुचरणं च गुरषे तन्निवेदयेत्‌ ॥ २८ ॥ अधीदीत्यादिकं मन्तरं समुचय यथा- विधि । नम सकुयोद्‌गुरो ¦ पादो धृत्वा दस्तदरयेन च ॥ २९॥ ब्राह्मणोऽहं भवानीह गुरोऽहं ते प्रसादतः । गायत्री( ओं `प्ामतु्रूहि शृदधात्मा सर्वद्‌ऽक्ि हि ॥ ३० ॥ संग्रह पाणी प्राणिभ्यां स्वस्य च ब्रह्मचारिणः । वाससाऽऽच्छादनं इत्वा गायनरी- मुवाचयेत्‌ ॥ ३१ ॥ उचचायं प्रणयं चाऽध्दो चुभरुवः खस्ततः पर्‌ । पच्छ(पाद). मधेमृचं चेव तं यथाशचक्ते वाचयेत्‌ ॥ ३२ ॥ पाणिना हृदयं तस्य सृष्ट भम व्रतं जपेत्‌ | प्राणायापं ततः त्वा बरह्मचायेव नेतरः ॥ ३२ ॥ आबध्य मेखशं कस्य मविपमेत्यचं जपेत्‌ । एषकषत्यनया दण्डं षारायेत्वादिशेद््रतम्‌ ॥ ३४ ॥ बरह्मच. यीदिक भिक्षां ददालिित्यन्त एव च । ततः सिवष्कृतं हत्वा होमशषं समाप्थ च ॥३५॥ याचयेत्थमरं भिक्षां पितर मात्तरं च वा । पितरं यादे याचेत भवांन्पिका द्दातिति | ३६ ॥ भवतीति पदं चोक्त्वा भिक्षां देहीति याचय । वीरतर चीग् एति गत्वा पातं करान्तके ॥ ३७ ॥ तण्डुलान्सफलन्दयाद्धक्षयं नननी तु ष। होमाय तण्डछान्पातरे द्वा रेषे युरारथ ॥ ३८ ॥ याचिता तेज या भिक्षा गुखे तां निवेदयेत्‌ । पितेव गुरराचार्यो भवेच्सद्धिरुदाहूः ॥ ३९ ॥ यस्मात्पुरोहितो ब्रह्मा होता च सह याचि । उक्तवा वेदमधीष्वाज् यस्मादिरापरि वे पिता ॥४०॥ तदाचायैपदं तत्र जायते ब्रा्षणेऽपि दि । पिता माता तथाऽऽचायास्यो मान्याः सदैव र ॥ ४१ ॥ अन्येऽपि श्रोत्रिया ददा बेदविचप्रदास्तथा । दव्राहिमवेध्ण कमोङ्गत्वेन दक्षिणापर्‌ ॥ ४२ ॥ सुषणःम्बरथान्यानि सब्रोऽमन्तरं लभेत्‌ । न ददाति द्विनो दयेत टोमच्गाङ्दक्षिणाप्‌ ॥ ४२ ॥ वित्ते सति दतं कर्मं निष्फलं स्याद्धनक्षयः । घनिनोऽयं निषेध; स्याटूव्रत्दीनस्य चेव हि ॥४४॥ असमर्थो नमे- सशरो द्वाऽ्टतफटादिकम्‌ । विरभो क्षिणां दत्ता गृहीयादाशचिषः स्यम्‌॥ ४५ ॥

~ ------~--------+----~~------ “=

= = न्म जो

१ क, प्नमर्यित्यादि" ~ ख. केति या।३ख. अं चरा ।

१६० ठष्वाश्वर।यनस्मृतिः । ०१०१ १-छो०४६-११।१-९.

ययाविभवतारेण हेतवे य्गसाक्षिणः । आसायं न द्व रकिंचित्स्याननेत्यकं कम चैव {ह ॥ ४६ ॥ ब्रह्मचारिण एवात्र सायं सध्या विधीयत । ब्रह्मचारी ततः कुयात्साय॑संध्यां यथाविधि ॥ ४७ ॥ अग्निकार्य तथा दामं तस्मिन्नप्रो विधीयते । नो चे्स्यादपुषषवत्कुयीदाचायः स्थण्डिलादिकम्‌ । ४८ ॥ पूणेपा्निधानान्तमनछ स्थापनादिकम्‌ । निवपेन्माततः पाप्नांस्तण्डुखान्संदसस्पतेः ॥ सवितुश्च ततस्तृष्णीम षीणां मन्नतः क्रमात्‌ ॥ ४९ ॥ भ्रपयित्वादनं कुय।दाघारान्तं # हुनेदथ } सदस

स्पतिमन््ेण मायञ्यषिभ्य एव च |; ५० ॥ चांहुतित्रयं दत्वा कुयोतिस्वष्टकृदा दिकम्‌ । मोजयित्वा द्विनान्वेदसमािरस्य चोत्तरं ॥ ५१ ॥ निघ्नन अवारं तु पिताऽस्य बह्मचारिणः। वसेदसो भिरा तु क्षाराटिव्रतमाचरेत्‌ ॥५२।। भातःसंध्या मुपास्याभिकार्य कृत्वा परेऽहनि । मध्याह्ने चाऽऽचरेत्स्॑यां बह्मयज्नादनन्तरम्‌ ॥५३॥ उपाकरणपरयन्तं सािज्या ब्रह्मयङ्नकम्‌ । ततोऽग्निमीन इत्यादि जपेदरदान्स्वशक्ततः ॥५४॥ चतुयंदिवसे इु्यान्मेधाजननकं च हे । संभ्यादिकं विधायाथ गनच्छेत्पारा कासंनिधौ | ५५ ॥ करकान्स्यापयेततत्र चतुष्कोणषु चेव हि । पाशं पूजयेत्तत्र वसन्तं च यथावाष ॥ ५६ ॥ श्रद्धा मधा चवे म्र्ञा प्ूजयच्द्ृद्धयत्यचा | गन्ध पुष्पा्तेश्ैव पृपदीपादिभिस्तथा ॥ ५७॥ ्रदाक्षिणात्रयं कुयोदाचायेः सुश्रषं पैन्‌ । निनयेञ्जकधाराश्च सहैव ब्रह्मचारिणा ॥ ५८ ॥ मेखखामनजिनं दण्डं वसं यज्ञोपवी- तकम्‌ । एकैके धारयेत्तत्र मेणेवं त्यजेदथ ॥ ५९ | आचायाय च ते दचयाद्राससी

ब्रह्मचार्यथ । नवै चैवात्र कौपीनं धारयेच्युनरेव हि ॥ ६० ॥ पिपरभ्यः कटशान्द

द्याद्ग्रहीयादारिषः शुभाः । यथाचारं तथा इयोदेवकोर्थापनं च दि ॥ ६१ ॥ इव्याश्चलायनस्छरतावुपनयनप्रकरणम्‌ | १०

कितवम्‌

( अथ महानाम्न्यादित्रत्रयप्रकरणम्‌ ११)

महानाश्नीत्ते इरयान्पूणब्दे चोधरायणे। शुहधपस् चुभेऽह्धि स्थादुपनायनवच्च हि॥१। महाव्रतं दैतीये तु भवेत्ततपूषैवच हि । संपूण च तृरीयेऽब्दे तथा चोपनिषदूत्रतम्‌ ॥ २ ॥ मासे पूण तथा कुवान्कमात्रेतदू्तत्रयय्‌ । कुयात्परिददौम्यात(म्बन्त) रुप नायनदहोमवव्‌ ॥ ३ ॥ चवा हूतित्रयं हुत्वा जुद्ुयात्तिखेभितम्‌ ¦ अनुभव बनीयोक्ता देवताश्च ततः स्मृताः ॥ ४ ॥ महान.स्रीम्दः स्वादति सावि्यं लानामिष्यते | महाप्रताय चाथापनिषद्‌ तज तत्रतु।५॥

सिता थि तो मिम मि = मता म ण

# अस्याऽऽषत्वात्साघरत्वम्‌ ।

त ति त भ ~ स

व ह, गन्न्रस्ते ! २ ख, "वहत! ३ च. 'दासाप्ण्क” । ठ क्र. 'ज्तराश्थान्तः ¦ ५ ख, श्च |

{9०११-१ २-ो ०६-८१-१९ लघ्वाखायनस्पृतिः । १६१

वक्लादीनि. तथान्यत्र दत्वा चाऽऽज्याहुतीरथ । चवोहुतित्रयं हुत्वा मौञ्जी दण्डं च धारयत्‌ ॥ & ॥ ततः स्विष्टकृत हुत्वा होमशेषं समापयेत्‌ । विदामघवनाथान्त({) ृस्यारम्भे जपेदथ ॥ ७ ॥ नत्वा गुरुमथाऽऽदित्यमीक्षयद्रह्यचायेय । उक्त्वाऽऽ- चायैमधीदीति भोजयेच्छक्तितो द्विजान्‌ ॥ ८ ॥

इत्याश्चटायनस्मरतो महानाश्नीनतज्रय[प्रकरण)म्‌ ॥ ११ ॥

नम पक चकर (कमना चकेन दिके केकिकः पनयित

( अभोपाकमेप्रकरणम्‌ १२ )

श्रवणे स्यादुपाकरमं हस्ते वा श्रावणस्य तु । नो वेद्धद्रपदे वाऽपि कुयोच्छष्येगुरः सह ॥.१ ॥ ग्रहदोषादुपाकम प्रथमं न भवेद्यदि । उक्तकाठेऽथ वाऽऽषाटे इयाच्छ रदिं वाऽपि वा ॥ २॥ अकारे नेव तत्छयादुपाक्मे कथंचन । अकृत्वा नोद्रहेत्क न्यां मोदाशचेत्पातिगो भवेत्‌ ॥ ३ ॥ अनारभ्योक्तकाठे च वेदान्कन्यां य उद्वहेत्‌ । नूतनो ब्रह्मचारी स्यात्सवकमबहिष्कृतः ॥ ४ ॥ साल्वा नित्यक्रियां इुयादषाशेव समचेयेत्‌ । उपाकमणि वचोत्रम गोतमादींश्च सपन वे ॥ ५॥ आज्यसंस्कारपयन्त पुपठेपादि पूववत्‌ । सक्तृस्तेनाथ सङुयात्स्थाखास्थान्दाधसयुतान्‌ ॥ 8 ॥ जः पाह्य स्थापयेर्स्थाछी बर्हिष्याज्यस्य दक्षिण | कुयोदभिमछंषत्य चक्ुष्यन्तं च पूषेवत्‌॥७॥ साविदयादीन्दश्ाऽऽज्येन जुहूयादाहुतीरथ । केचिदयन्नोपवीतस्य होममिच्छन्ति चात्र हि.॥ ८ ॥ 'उस्सगंऽप्येवमेवं स्याद्रहृ्टचानामयं विधिः । ततः सिष्तं हुत्वा दधि सक्तुभिरेव च ॥ ९ ॥ माशयेदधिसक्तुथ गुरः शिष्यान्समाश्षयेतु । दानं यक्षोपवी- तस्य धारणं च विधीयते ॥ १० ॥ ब्रह्मचारी च मोज्ञीवद्धारयदाजनादेकम्‌ । नं पिच्यापः शरावे तु अभिमाभेनमुच्यते॥११॥ प्रणवेन च वे सवे कयते दनेपाणयः | विधिनाऽनेन तां व्रयादादा्वो मूशरेवः स्वरोम्‌ ॥ १२॥ त्रिवारं चव सावित्रीं पादं भधेमूच कमात्‌ । अग्निमीठ इदं सूक्तं वाचयेद्रह्मचारिणम्‌ ॥ १३ ॥ क्रमेम साहता- रण्यं ब्राह्मण सूत्रमेव च । याजुषे साम चाथवेमङ्कान च यथाक्रमम्‌ ॥ १४॥ अध्यापयित्वा रुद्रादिदीमशेषं समापयत । ततश्वाभ्यासयेद्रेदं स्वाध्याये अह्मचारि णम्‌ ॥ १५ तत आरभ्य षण्मासं गुरुसेवान्तरं च हि (¢) । उपनीतोऽभ्यसेररद्‌ था

९५९

१ ख. भ्मेप्र २ ख. ग गोत! ख. °न्समचेये"।४ क. होमे शे", ह.

१६२ टष्वाश्वरायनस्मृतिः। ५०१२.। ४छो० १ ९.१५१.०१८} तयुक्तमा्मतः ॥ १६ ॥ नियमेन च प्मासमृगवदादिफमेब हि ॥ १७ ॥

हत्याशचदायनस्तावुपाकमं (प्रकरणम्‌ ] ॥ १२९ ॥

क उतमयो य 0

( अथोत्सनेनप्रकरणम्‌ ) १२)

उत्स च दिनः कुयौत्पण्पास इदमाितः । दाढयार्थं च हितं चेतदधीतानां च च्छन्द साम्‌ ॥ १॥ पुष्ये चेबोपरेपादि कृतवा बोत्यवनावधि । संस्कृत्य सक्तवचानन चप पयन्तं च पु्बत्‌॥२॥ सप्त चाऽऽभ्याहुतीहत्वा सक्तुस्थान हुनेचरप्‌ । हतवा सिबषटकृतं शेव अभिधा यथाक्िथि ॥ २ ॥ कर्मोत्सगौ मवेत्सपैमुपाकरणवद हि । भतिवषै पिः का पादनं मार्जनं विना ॥ ४ ॥ तपयेहेवताः सीः सावि्यादि बद) थाक्रममू्‌ | अत्र देवापि सर्वेऽपि ब्रह्मय्गङ्गदेवताः ॥ ५॥ जुहयादुद्मागदीन्हेष्र केषं समापयेत्‌ । विरोषं चाऽऽहुराचा्याः रेविधयन्विदो विदुः ॥ ६ ॥ पाकेन चोत्सगे एनश्ापि यथाविधि । नैत्यकं तपणं कृत्वा बरह्मयज्पुरः सरम्‌ ॥ ७ ॥

रव्याश्वटायनस्पतावुत्प्नन्‌{्रकरणम्‌ | ॥ १६ ॥

जगः वको जके ककिनकक्कि 1

( अथ गोदानादित्रयम्‌ १४)

गोदानं पोडे वर्प कुयात्तदुद गायने । फेषिद्ठिवाहकाे च श्ुमे मासि वदन्ति रि ॥१॥ हृत्वाऽऽभयुदयिकं श्रद्धङुपटेपेन पूववत्‌ । त्रिधायोपरि - समिधरमन्वाधानादिक च हि ॥२।¦ चोलोक्ताञ्याहुतीहटूवा चोखवच्छमश्रवापनम्‌ । सरापयद्रससी दधुर वश्वाणि प्रन््दः \ २ ;: अधनं कृष्लादानि दण्डान्ताने च धारयतु । आपुष्ब- मिति वे सूक्तं पटनाच्छेनच्छिवालयम्‌ ॥ ४ ॥ पुनरागत्य संतिष्टुदाधाय समिश्रं ताम्‌ । म्पृतमः 1दिकानमनत्ाञ्जपितया परकषपेत्वयभूं ॥ ५॥ कृतवा तु क्नावः पवेतसपावतनकं भवेत्‌ । ममन परु हुवा सामिधश्च दश स्वय ॥ ६ ॥ शष पादो नमस्छुयाद्गुरोदोते तत्फटम्‌ । न नक्तमिति चादुहाटब्धसेन यशोद. तमू ॥ ७ ॥ ततः सवषकृतं कव गेषं समाप्यत्‌। रमेदा्गां विवाहा रतः चय मेखलाम्‌ ॥ ८ । | ने

--- -* -

पी प मगर पि भ व क ॥ क ।

2 9 र (03 । ति १ ख, दौधायं । \ स. त्‌ । सेयं चाऽऽ्टुतिराचायः के"! ३ ख. मू । कतुश्नात पद्येत लममा०।

[४०१४०११ शौ०५१-द९] = रप्वाश्रलायनस्पृतिः | १६३ `

समाषटतस्य वै भीखी हेम ने चेव बह्वः। उद्यं धीति न्रेणानन परोचथेत्‌ ९ त्याश्चकायनस्पृतां गोदानादिश्य्‌[ प्रकरण |. ॥ !४

मथः दक कनक कत्‌

( श्रथ विवाहप्रकरणम्‌ १५)

परदषामाभमाणां चं शस्या्रम उत्तमः | तमेवाऽऽभित्य जीवन्ति स्वै चेवाऽऽभरमा ए ॥ १॥ इना सूप्रलीं स्वा( ख ग्गो सुवासां च मनोहरम्‌ । सुनें सुभगां न्यां निरीक्ष्य वरयेद्‌बुषः ॥ २ ॥ स्त(तकाय सृशीराय कुरोत्तममवाय च । दवा

हैदमिदि शम्यागुविताय वराय च ॥ ३ ॥ भवाः स्ञातकादीनां पधुपकोचेनं चरेत्‌ ¦ श्दगृहणक्तविधानेन विवाहे च मष्मखे ॥ ४ ॥ मधुनाऽऽभ्येन वा पयुक्तं पपुपको' . मिं दयि । दध्यलामे पयो प्राह मध्वामे तु परै गुडः ॥ ५ ॥ निदध्यातते नवे कसम तस्योपरि पिधाय च । वेष्येष्षटरेणेव मधुपर्क तदुच्यते ॥ ६ ॥ प्राणानायम्य सक्रप्य पिषटटराध्चनं भवेत्‌ । त्रि्ित्रेयादहं वप्ये मन्त्रेणानेन विष्टरम्‌ ॥ ७ ॥ पादय पध्यं तथौ दचचा दद्यादाचमनीयकम्‌ । वल्ल चामृतापस्तरणमसाति मन्त्रतः ॥ ८ ॥ आच( चा पिन्पधुपर्कोऽयं पित्रस्येति निर्येत्‌ । दवस्य स्वेति तषा

ईशो परतिगृह्य च ॥ ९ ॥ तदवेक्ष्य करे सव्ये धृत्वा मन्तं जपेन्मधु । अङकष्टाना मिक्षाभ्यां निस्तदवाऽऽखोडयेद्ररः ॥ १० ॥ मधुपक कषिपेटिचिद्रसपस्त्वोति पएषेतः । तिश्यस््वोप्तिपेन्नस्तं मिदध्याद्धवि भाजनम्‌ ॥ ११ ॥ कतोऽऽदाय सश्दसते. मधुप वैरस्यं च । जपेदथ पिराजोऽथ पारयेतयुनराचमेत्‌ ॥ १२ ॥ पूर्वव विधानं श्थानभन्तौऽन्यः भाने भवेत्‌ । उत सूत्रे विजानीयातृतीये भाने तथा ॥ १३ ॥ ईैसैराचैभनं एतवा सत्यमिव्यदकं पिवेत्‌ | ्िराचम्योल्छजन्माता राणां मन्वत रे; ॥ १४ ॥ तंत; कतोऽचयेदेनं गन्यपुष्पाक्षतादिमिः । षराय वाससी देधादुष वतीदिषं च हि ॥ १५॥ वरयेचतुरो विपान्कन्यकावरणाय च । कन्यासमीपपा नैते विधगोत्रपुरःसरम्‌ ॥ १६ ॥ नाम ब्रुषेरस्याय प्रपितामहृपुषेकम्‌ । प्रपोत्रपौ श्धत्रषु चटुथ्यन्त वराय च॥ १७॥ गात्रे चवाथ सवन्ध षष्ठ स्यादररकन्ययाः इरे चतुर्थी फन्पायां विमेक्तिदवितीयेव हि॥ १८ ॥ श्रावयेयुः परस्मन्तासूक्तं कन्यां किक । देवीृचं पटन्तथ नयेयुस्ते हि वे परम्‌ ॥ {९ ॥ प्राङ्मुखी कन्यका तिक्र पेतयङ्कुखस्तथा । वह्वन्तर्‌ तया; कृत्वा पध्यं तु वरकन्ययांः ॥ २० ॥ परस्परशख पयन्युहृतं चाक्षतान्क्षिपेत्‌ । वरमूश्वीति इन्याऽऽ्दो कन्यापूध्नि व्र हेया ॥ २१ ॥ गाथामिमां पठयुस्ते ब्राह्मणा ऋक्व वा ददम्‌ । क्िपयुस्तेऽक्षत. मन्दिरः कषिरसोरभयोरपि ॥ २२ ॥ षटसलयद्प्सी कन्या प्राद्ुखः स्यद्ररस्तथा | १ ख, उक्ते।

१६५ हष्वा्हामनसमृतिः | [१११९नो०२६-४५ |

मन््ेणान्‌रघ्रैव मवेतथानविपयैयः॥ २३ ॥ अक्षहारोपणं इयासुषषजवः कन्यका. । श्रियो मे फन्यकरा ब्रयासरनाये स्याटूरस्तथा ॥ २४ ॥ जिवारमवं इता तु कन्यां दच्यात्ततः पिता । शिष्टाचारानसारेण वदन्त्येके महषयः ॥ २५॥ रक्ष्मारूपामिमां क्वा प्रददेदि( वि ` ष्णुरूपिणे । तुभ्यं चोदकपू्ी तां पितृणां तारणाय, च ॥ २६ ॥ वरगोत्रं सचां कन्यायश्चैव पथैवतु । एषा धर्मायकामेषु न त्याईयी रदीढृता हतः. ॥ २७ ॥ दाता बददिम मन्ते कन्या तारयतु स्वयम्‌ । अक्षताराषण

कार्यं मन्न उक्तो महपिभिः ॥ २८ ॥ इहापि पवेषकुयोदक्षतारोपणं सकृत्‌ । यक्ना मे कन्धकामन्तः पशवो मे व्रस्य च ॥ २९ ॥ इश्ानकोणतः सूत्रे वेष्येस्पश्चधा

तयोः । परि लेत्यादिमिमेन्ैः कुर्यात्त चतुगणम्‌ ॥ २० ॥ र्नाथ दक्षिणे इस्त वध्नीया्ङ्कणे तयोः । विभेत्ता साविकं ( तेतिषे ) पुंसः कन्यायास्तद्ववीतथा(?) । ३१ ॥ कन्याये वाससी ददरावमिन्यनया वरः । तयोरे ते बध्नीयानीरलों हितमित्यथा ॥ ३२ ॥ वध्नीयात्कन्यकाक्ण्ठे सूप मणिसमन्वितम्‌ । माङ्खस्यतन्तु नाऽनेन मन्त्रेण स्यात्सदां सती ॥ २२ ॥ पण्यां स्वस इद्धि च तिसित्रृयाद्ररस्य

च । अनापष्टम॒मो मन्त्रावापो द्वाः अरजां तथा ॥ ३४ ॥ नमस्कुयात्तता' गोरी सदा मङ्रदाथिनीम्‌ । तेन सा निमा छोके मबेत्सोभाग्यदायिनी ॥ ३५ ॥ दंपती तु व्रजेयातां होमार्थं चेव वेदिकाम्‌ । वरस्य दक्षिणे भागे तां वधूषुपेशर येत्‌ ॥ ३६ ॥ आधारान्तं ततः इया दुपरेपाि पृषत्‌ । सृनोक्तबिधिना कम संव कुर्यात्त चेव हि | ३७ ॥ अभ्र आयुषि तिसोऽत्र खमयमा प्रजापते । हुता स्वाज्या हुतीरेवं सूत्रोक्तं पािषीडनम्‌ ॥ ३८ ॥ वरसि; भोक्षये्ानाञ्यूपंस्थानमिषासयेत्‌। अभिषायाञ्ञाटं तस्याः पूरयित्वाऽभिषारयेत्‌ ॥ ३९ ॥ अञ्जटीन्प्रयदत्वा,रज्ना- न्वध्वा वरिवा्िके । विच्छिनवह्विसंधाने परतिखोनाद्िरावपेत्‌ ॥ ४० .॥ हुत्वा छाजांस्तथा दमं हृत्वा कुयोसदक्िणम्‌ । सोदङम्भस्य चेवभेरमानमवरोहयेत्‌ ॥ ४१ ॥ विधिरेष विवाहस्य प्रत्याहतिपदक्षिणम्‌ । मन्त्रोऽयेपणं वरणं ,पुषण्र राजहोपके ॥ ४२ ॥ अवशिष्टान्वरो लानाञ्बुपैकोणेन चेव हि । अभ्यासं जुहुया तूष्णीमिति यज्ञविदां मतम्‌ ॥४३॥याद वद्धे शेसे स्यातां कन्यकावरथीरपि । अत्य च शिखे वद तृष्णीं वरस्य मोचयेत्‌॥४४॥ इष इत्यादिभिमेन्नरीशान्यां चाद्ये । गत्वा पदानि सप्नाय संयोज्य शिरसी च ते ॥ ४५ ॥ कुम्भस्य सिर सिश्वेदुभयोः शिरसो; स्वयम्‌ । सोभाग्यजननीं देवीं स्मृत्वा दाक्षायणीं शिवाम्‌ ॥ ४६ ॥ तत्रः सिवष्कृदादि स्याद्धोमेषं सपरापयेत्‌ । अहःशेषं च तिष्ठेतां मोननेव. तु दंपती ॥४७॥

१ स. “ज्या सख" । २ ख. 'स्तद्रवीप्तथा । ३ ख. "दा द्येषि। पु ।

[१९.१९.श्ो ०४८-७० ] कष्वाधलायनस्यृतिः। ` १६५

ध्रवं चारन्धतीं दृष्टा विसजेतायुमा वचः पतिपत्रवती - चाऽऽकीस्तयोदेदयादयथो

चितम्‌ ५४८॥ अनेन विधिनोत्पन्नो विगाहाभिरिति स्यृतः। स एव स्यादनक्ञास्य इति यन्नषिदा विदुः ॥ ४९ ॥ दिवा वा यदिवा रो कन्यादाने पिधीयते। तदा

तीमेव होमं तु इयाद्रवाहिकं च हि ॥ ५० ॥

( इते विवाहुहामः | ) वध्वा सह गृहं गच्छेदादायागनिं तमप्रतः । सूत्रोक्तविधिना वेह प्रियागृढां प्रवेशयेत्‌ । ५१ ॥ परातिषठाप्यानलं हया्ुष्यन्तं च पववत । कम्मिथ जुहुयादाञ्यमानः प्रनां चतस॒भिः ॥ ५२ ॥ समञ्जन्तेतया प्राश्य दधि तस्यै भरयच्छति । अनाक्ति हृदय तस्या दध्नाऽछाभे धृत चतत्‌ ॥ ५२ ॥ मन्त्रखपादं हामान्त कृत्वा सवष दादिकम्‌ । हुत्वा व्याहूतिमिश्चात्र पत्नौ वामे समानयेत्‌ ॥ ५४ ॥ नोदामानये

तत्न शमं वामं त इत्यचा । वाममवरेत्यचा चैके ततः पणेमसीति च ॥ ५५ ॥ यदि काठवशात्कर पृथग्योगं न येतु । दयमष्येककारे वा कन्य कम ऊेवन ॥ ५६ ॥ कुम्भस्य जलापक्तान्त कृत्वा सव तदादतः । प्रत्यचं युहुयादाञ्यमानः भां चतछभिः ॥ ५७ ॥ समञ्जनिवति चाऽऽरभ्य सव पृषैवदाचरेत्‌ । स्वस्थानी

यवधु वामे पणमस्यादेक चरत्‌ ॥ ५८ ॥ राजावहनि वा दानं फएन्यायाः स्वीडतं यदा । तदानीमेव होमः स्याद्विवाहस्य च सिद्धये ॥५९॥ यावत्सप्तपदीमध्ये बिवाशे

नव सिध्यति । सद्याऽतां हयमामच्छान्त सन्तः सायमुपासनम्‌ ॥ ६० ॥ विवाह

्दधद्रात्ो साधेयामदरयादप्‌ः । तदैवोपासनं इ्याकेविद्रविदो विदुः ॥ ६१॥ नित्यहामे तु कालः स्याद्रात्रो नाडीनवात्मकः । द्विगुणः स्याद्विवाहे तु प्रवदनिि महषयः । ६२ ॥ दंपती नियमेनैव ब्रह्मचरयव्रतेन तु । वैवाहिके तौ च निष॑सेतां

की,

चतुदेनम्‌ ॥ ६३ ॥ चतुर्था(थ्रिदेव(न)स्यन्ते यामे वा चेव दंपती | उभषामहः शरो नत्वा वंशदानं प्रदापयेत्‌ ॥ ६४ ॥ भोजनं शयनं क्लां तथेक्जोपवेशनप्‌ ।

गुहभवेदपयन्तं दपत्योमुनयो विदुः ॥ ६५ ॥ वध्वा सह वरो गच्ठेत्सगृहं पञ्चमे दिने | गृह्मोक्त विधिना चेष देशधर्मेण वाऽपि च ॥ ६६ ॥ मान्दीभ्राद्धं दिनः कया रस्वास्तिवाचनपूवेकम्‌ । गदपवेशमारभ्य पित्तयपि च जीवाति ॥ ६७ ॥ स जीवति तको नान्दीश्राद्धं चकुरते द्विजः । पितुशैवं पितणां तु भवदस्ति महषयः ॥ ६८ ॥ परथपोदराहपयन्तं पुत्रस्यैव क्रियासु च । नन्दीश्राद्धं पिता इयादत उर्ध्वं सत,

स्वयम्‌ ॥ ६९ ॥ चत्वारा ब्राह्मणा दबे पिञ्ये चाष्ठादश्च स्पृताः । नान्दीभ्रादध वदन्त्येके मुनयः पश्च वाऽपि च ॥ ७० ॥ | |

: आर्ाशब्दश्वात्र डप्र्ययन्तों बोध्यः । १ ख. चरेत्‌ । म ।> ख. भ्ममेव च्‌.

१६६ लप्वाषवहायन्मुतिः। (अ०१५-१५ शौ" ५१-८०१-६

विवी पपनम भैमोधानादिके तथा! अन्थाधाने शतं विपान्मोजयेदषिणान्वितीन्‌ ॥ ७१ ॥ विषै्िस्सवयङेषु वे पित्ये च कमणि । प्रारभ्ये सूतकं नासि प्रवदन्ति वररवयः ॥ ७२ ॥ प्ारम्भकमेणयैव करियौपारम्पकस्य च । क्रियावसानपयैन्तं न तस्याऽऽशोचमिष्यते ॥ ७२॥ प्रारम्भो वरणं यने संकरपो प्रत. सत्रयोः नान्दीश्राद्ध विवाहादौ श्राद्धे णकपरिकरिया ॥ ७४ ॥ नान्दीश्राद्ध ते शैव विवाहे चौत्सवादिषु । न इयादुपर्ासं च च्छन्दसां परै तपीत्रतम्‌ । ७५॥ अप. सव्यं स्वधाश्रदधं नदीस्नानं शवेक्षणम्‌ । वभेये्तपणं चैव देवकोत्थापनावधि ॥७६॥ नान्दीश्राद्ध कृते मोहाच्छराद्ं भरतयन्दिकादिकम्‌ । सपिण्डः कुरुते यथेदपशृलय रेद्‌ ॥ ७७॥ अलाभे सुमहुतस्य विघ्रं यः कुरते यदि। स्वधया तु विवाहस्य न स पदये्छमं इविद्‌ ॥७८ ॥ # विश्रमाचरते यस्तु सङ्गस्योद्राहकस्य च । यात्ा- यब धर्मस्य स याति नरकं ध्रम्‌ ॥ ७९ ॥ उढाया दुहितुात्न नाबाक्चिः कथचन । -अङ्कानाधदि शञ्जीत नरकं प्रतिपद्यते ॥ ८० ॥ । इ्यश्वलायनस्रतो विबाहप्करणम्‌ ॥ १९ ॥

( अय पत्नीकुमारोपवेशनप्ररणम्‌ १६ )

सस्यैः पुरषो वाऽपि सी षा दक्षिणतो भवेत्‌ । संस्कारकस्तु सरन रिषटदु्रतः सदा ॥१॥ धमेकर्थिषु सर्वेष व्रतो्यापनशान्तिषु । वामे स्वी दक्षिणे कती स्याटीपीकषे तयैव च ॥ २॥ मार्भने चाभिपेके च कन्यापुत्रबिवा्के । आ्रीचनकाटे च पतनी स्यादुत्तरे सदा ॥ ३ ॥ विच्छिन्नवह्विसंधाने कन्यादाने वरा्चने | नोदापर वेषे प्री दक्षिणे सवयत्र ॥४॥ आरभ्याऽऽधानकं कम यावनमौ्ीनिवन्धनम्‌ । कती स्यादत ताबततनी स्य दक्षिणे ॥ ५ ॥ पीं विना न तलु

स्फारं कमे यच्छि्ञोः । पल्यां चैव तु जीवन्त्यां विधिरेष उदाहृतः ॥ ६ ॥ स्याश्वटायनसृतो पएत्नीकुमारोपवेशन[्रकरण]म्‌ ॥ १६ ॥

अथाधिकारिनियमप्रकरणम्‌ १७)

मतसंस्कारकमाणि पिता इ्यात्समा्कः । तदभावेऽधिकारी च कुरयदिष स # एतद्वचनं न विदयते ख. पुस्तके । । रषनन बेच. 17 १ क, "यामार' । २ ख. वासश्च च्छः ।

[१० १७.१९ ° १-९।१-६-१।६]रप्वाभलायनेसमतिः | (६४

चापिदहि॥ १॥ पिता यस्य मृतेतस्वादधिकायै पितिः । तदमवेतु वै भ्राता पितृव्यो ग्नो गुरु; ॥ २ ॥ व्रतवन्धे विवाहे च कम्यायाश्ापि वे तथा । सपत्नीको बाऽपत्नीकः सोऽधिकारी भवेदिह ॥ ३ ॥ संस्कायंस्य च वै यस्य यदि भराता विपच्यते | पनी पिनेति नियमः सद्धिेवात्र नोच्यते ॥ ४ ॥ शक्यो ब्रह्म- बरारी वा योऽधिकारी स एव हि । संस्छयोदथ वा। तत्र ्राह्मणो बह्मसभदद्‌ ५५५ इत्याश्वलयनस्छतावधिकारेनियम [प्रकरणम्‌ ॥ १७ ॥

तियय मत सन एः ॥

(अथ नान्दीश्राद्ध पितप्रकरणम्‌ १८ } `

# अथ नान्दीश्रादधूैककमौम्याह । आधान पुंसि सीमन्ते जातनामानि मिल्क अन्रपराशनफे चौरे तथा चेवोपनायने || १ ॥ ततथैव महामाश्चि तथैव च पहात । अथोपनिषद्वोदाने समावतेनकेषु च ॥२॥ विवाह नियते नान्दीश्राद्धमेतेषु भ्रस्यते । वेदो च नबोढायाः सस्तिवाचनपूषैकम्‌ ॥ २ ॥ अन्यान्यत्र वदन्त्येके नान्दीश्राद्ध महषयः । यागे च प्रथमे बेदस्वीकारे च महामखे ॥ ४ ॥ मतृवगादितः कयापि मातामहस्य च । नवैते पतये द्धिश्राद्धे सद्धरदीरितप्र ॥ ५॥ कन्धाहयमे च दधौ च भरपितामहपुषेकम्‌ । नाम संकीतेयद्िदरा स्तचावरोहणं(ण)क्रमातु #॥ ६ ॥ ` `

इति नान्दीश्राद्ध पितरः [ तृप्रकरणम्‌ ] ॥ १८ ॥

[त कत न्ट पयं क ध

( अजथ विवाहहोमोपरिवज्यप्रकरणम्‌ १९ )

नान्दौश्राद्धे कृते यावदैवकोत्थापनं भवेत्‌ । ब्रह्मयङ्तश्च पे आदं वेदाध्ययनमेव च ॥ १ ॥ शवेक्षणं स्वधाकारं श्मश्रकेशनिद्न्तनम्‌ । सीमोपिक्रमणं चैव श्राद्धभोजम- मेव च ॥ २॥ न $रयाच्छभकतां च सपिण्डा अपि चैव हि । यस्तु वै इर्ते कोक. द्भ स चवे भेत्‌ ॥ ३ ॥ विवाहे चोपनयने एते सौठे सतस्य ब । त्वजेखि. ्डोस्तिलाञशराद्धे करकं चान्दमध्यतः ॥ ४ ॥ मातापितरमहहि च गयाश्राद्धे शष ख्ये. । द्याकिषण्डन्छरतेद्राहः भरद्धेष्वन्येषु बनयेत्‌ ॥ ५ ॥ नान्दीश्राद्धे एवे विरः स्तथा षेव तु पैतृके । मेतततिण्डे भदत तु नेव इय।दुपोषणमू ॥ & ॥ इति विवाहहोमोपारेवव्ये प्रकरण [म्‌ ॥ १९ ॥ .

1, गरी वी तिजो ननकगिकेणं रोते किनि

ति ७ ०. म ~

1

* इदं गदमधिकमिव भति! ` `` ` ----~ १ख. प्ली नयेप्ति। २ल्.वराव्रा। ख. पुद्ी।

१६९ टध्वाश्वलायनस्मतिः। [१०२० छऽ १-१८]

( अय प्ेतकमेविधिप्रकृरणम्‌ २० )

्ेतकर्मोरसः एजः पितो; रया्थाविधि । तदभावेऽधिकारी स्यात्सपिण्डो बीऽन्यगोजरजः ॥ १॥ याम्ये चैव तु विप्रस्य शिरः कृत्वा मृतस्य च । भाच्यां वाऽथ दहेदेष विधि; स्यादूबहवुचस्य ठु ॥ २ ॥ दहनादि सपिण्डन्तं कुया्जयः ्ोऽुनेः सह । ज्येष्भरेत्सनिधो न स्यक्ुयात्तदुजोऽपि वा ॥२॥ षाव भतं शिखासूत्रसमन्वितम्‌ । दरैनमन्वविधानेन नैव नगरं कदाचन ॥ ४ ॥ भयमेऽहनि वतौ स्यायो दध्ादधिमोरसः । सरथ इयौत्सपिणडान्तंनान्योऽनयं दन्यः हनं विना ॥ ५ ॥ स्वगोत्रो वाऽ्यगोत्रो बा यदि स्री यदि वा पुमान्‌ | परथेऽ- इनि यो दधातत दशाहं समापयतु ॥ ६॥ अपुतरभरेनपतस्ये(ीषं विधिर्क्तो पह षेयः। दाहं प्रवतः कुलपुत्र स्या(अशे)तसंनिधौ भवेत्‌ ॥७॥ पत्रं प्िनाऽगरिरोऽ -नयशचदसगोत्रो यदा वेत्‌ । कुयौहशाहमाौच स चापि हि सपिण्डत्‌ ॥ ८ ॥ एत्रामावेऽ्रिदः कुयोत्सकटं परतकमं चं । तस्मातपत्रवतोऽन्यथरेद्रिना दाहाभ्िसंचयम्‌ ॥ ९ ॥ अस्थपतचयनादबाग्ेषठषेदागतः सुतः । बासो धृतवाऽऽदितः कम॑ ज्येष्ठ कुोघधाविषि ॥ १० ॥ अस्थिसंययानादृष्व व्येष्ठयैवाऽऽगतोऽपि चेत्‌ । इयाद्‌. निदः पत्रो दशनाहान्तं स कमं च । ११ ॥ सेसछृतस्यानुमम्बरेण येन केनापि चैव हि । संस्ुयोच् पुनः मेतं तिला्ौना(्ञलया)दिवं चरेत्‌ ॥ १२ ॥ नवशराद्धानि पर पञ्च पिपमदेषु पथस । दशाहाभ्यन्तरे इुयवेहुचाश्चैव याजुषः ॥ १३ ॥ अती. वानञ्जकीनििष्डन्द्वा चैव तदादितः। अथ वाऽध्याहनिकं स जयेष्ठः कृयोचथा्िपि ॥ १४ ॥ भियमाणे सुते पित्रोः पेतकमोणि दूरतः । दशाहयभ्यन्तर पुत्रस्तथा न्यत्र स्थितो यदि ॥१५॥ रतस्थाने सुतः कुयीत्सकलं पतक च । षोडशं च संपिष्टं च दहनास्िक्गियां बिना ॥१६॥ नैव तत्र पमोतत्तिरभैग्रन्थििधीयते । शस्य, भाञ्जरि दथराद्हान्तं यथाविधि ॥ १७॥ दग्धस्य विधिना चाम्तदशाहामि टृतानि चेद्‌ । मेतकमरोण्ययेकस्मिन्कुत्सर्वाणि वे ने ॥ १८ ॥

१ स. प्रिदादथेदसपुत्रो । २ ख. घं । तन्थपुतरव॑तो ने" । २ च. तत्त्यो यो वाऽन्तरं द

[ भ २० छो" १९४२] = ठध्वाश्रलायनस्तिः । १६९

समाप्य तु दशाहान्तं सकं प्रेतकम च । अपरुस्ततः कुयोत्पोडशरं च सपिण्ड- नम्‌ ॥ १९ ॥ पुत्रः पोत्रः भपौत्रः स्री भ्राता त्श दत्तकः । पेतकार्येऽधिकारी स्यातपुवोभाविऽथ गोत्रनः ॥ २० ॥ कृत्वाऽऽदौ वपनं लानं श्ुद्धाम्बरधरः शुषिः । धत्वा चेवाऽऽदिक(मौवासः मेतकार्यं समाचरेत्‌ ॥ २१ ॥ प्रेतकमै प्रिनः कुयं रो नामपरःसरम्‌ । बहवो विधिनाऽनेन तत्तन्मन्त्रेण चेव हि ॥ २२ ॥ मोञ्जीवन्धन- काठे च व्रताचरणकमैसु । यङे च मरणे पित्रोीयायां पषोरमिष्यते ॥ २३ ॥ सपि. ण्डमरणे चेव पुत्रजन्मनि वे तथा । सानं नेमित्तिकं शस्तं परवदन्ति महषयः ॥२४॥ सपिण्डमरणे स्नायादुदक्यां च भसृतिकाम्‌ । इत्युक्तो ुनिभिशेव सवेवर्णष्वयं विधिः ॥२५॥ कस्यापि मुक्तिः पेततादशेर्सी विना न 18 । स्रीणां चेव दृपोत्सग हुयादेका- दरेऽहनि ॥ २६॥ दषोत्सगं विना पेतः पिलाचतान्न मुच्यते । पुमां्ाप्यथ वा नारी विधवा सधवाऽपि वा ॥ २७ ॥ एकरोदिषटविधानेन कुयो्छद्धानि षोडश । ततो रुदरगणास्यानि वस्वाख्यानि तथेव च ॥२८॥ धमाख्यं चेव षटूर्िदच्छरद्धान्येकाद- शोऽहनि । इयािधिवदेतानि द्वादशाहे सपिण्डनम्‌ ॥ २९॥ यावन्न करियते पित्रोः दौहादि परेतकमं च । संध्यामानं विना कमै नान्यतछुयांत्दाचन ॥ ३० ॥ उर्व. मेतदशाहाचेपपितुः स्यादहनं याद । दहनादृस्तदारभ्य पत्राणां दशराजकम्‌ ॥ २१॥ विना पुत्रवतोऽन्येषामाशौचं त्रिदिनं भवेत्‌ । प्ाग्न्यादीनां तु नेच स्यात्कतुः स्याद्वा हिणोऽपि च ॥ ३२ ॥ पितृत्वं च प्रयातस्य भरुयते मरणं पितुः । श्रवणादिदशाई स्यादाश्लैचं यनयो षिदुः ॥ ३३ ॥ सण्ण्डीकरएणं पित्रोभेवेकालान्तरेऽपि चेत्‌ । अतीतान्यपि वे कुयान्मासिकानि यथाविधि ॥ ३४ ॥ काटप्ा्षाने चान्यानि इ- यात्पथमपत्सरे । न कुयौद्रसराद्ध्यै प्रवदन्ति महषयः ॥ २३५ ॥ पपितामहपयशे मेतस्यैव सुतादयः । सपिण्डीकरणं कुयु्दूर्ध्व न हि सैया ॥ २६ ॥ पितुः सपि ण्डन कुय्िमिः पितामहादिभिः । तदेव हि मवेच्छस्तं परवदन्ति मनीपिणः॥३७। पिता विपद्यते चेव विद्यमाने पितामे। तत्र देयास्रयः पष्डाः भपितामहपूव॑काः॥३८ पिण्डो दत्वा तु द्रावेव पितुः पितामहस्य च । ततस्तु ततितुधकं मेतस्येकं विधीयते॥२३९॥ याणामापे पिण्डनामेकेनापि सपिण्डने । पितुत्वमश्रुते मेत इति धमो व्यवास्थ- तः ॥ ४० ॥ पितामहस्तथा वाऽपि वियते प्रपितामहः । तृतीयस्थव ते देयाच्चयः पिण्डा; सपिण्डने ॥ ४१ ॥ रेतश्च पितिर्ैव विद्न्तेऽपि रयो यदि । षोडशश्राद्धप- यन्तं कुत्स यथाविधि ॥ ४२ ॥ पितृणां मध्य एकथैन्मियते चेत्सपिण्डन्‌(१)। १ख. ता । २ ख. गङ्गायां । २ क. श्वेमन्तदेदा० । ४ ख. थता वेदै प्र । ।

९९

१७५ रष्यषल्ायनस्पृतिः ्र० २० छलो° ४३--९६)

सह इयोत्तदाजे(न्योन नान्यथा नयो विदुः ॥ ४२ ॥ सपिष्डाकरण न स्यादा वक्नोपनयादिकम्‌ । अब्दादूर्ध्वं न दुप्येत कचिदाहुकऋतुत्रयाद्‌ ॥ ४४ ॥ निषधा घु निभिः भोक्त सपिण्डनयन च हि। रोलापनयनादो चेन्नाधिकारः सुतस्य च॥४५॥ यथा पितुस्तथा मातुः सपिण्डीकरणे पिधिः । स यथा स्यादपुत्रायाः पत्या सह्‌ स- पेण्डने ॥ ४६ ॥ पत्रेषु व्रि्यमानषु दरतः ५तसाक्रयम्‌ | असापण्डः सरापष्डा वा न कुर्यादहं भिना ॥ ४७ ॥ जीवत्स्यव हि पत्रेषु मेतश्रदधानि यानि च । सहेन वाऽथलामेन इरतेऽन्य हया मेत्‌ ॥४८॥ येन केनापि पूत्रेण कृतं वेदोरस(स) चेत्‌ । सपिण्डीकरणे चेव शसं स्यान्युनयो विदुः । ४९ ॥ पितुः पत्रेण चैकेन पि ण्डसंयोजने दते । पनः संयाजन तस्य न कुषादूरगः सृतः ॥ ५० ॥ येन केन विना पतं प्रेतकमं रतं यदि | पत्रः इयोत्पनः सवे विना दाद्मास्थस्षचयम्‌ ॥५१॥ चाण्डालेन हतो विप्र; पडव्देनैव शध्यति। यदि तेन श्वं सपषं तदर्धनेव शुध्यति ॥५२॥ दषं चेव स्परेच्छ्द्रो यदि चापि भमादतः। आप्तुयाच्छद्धम्देन वहम(जब्दत्रयंण घ ॥ ५३ ॥ प्रायाधत्त विधायाऽश्दां दहसते यथावा । अन्यथा करत यस्तु सं च गच्छेदधोगति्‌ ॥५४॥ सद्रोपयन्तरिप वा विपर्नधतयुमाप्तुयाद्‌ । तस्याग्दमाच- रदेकं तेन पूतो भवेत्तथा ॥ ५५ ॥ मायधित्तं विना यस्तु क्रिय(कुरोते दहन याम्‌ । निष्फरं पतक स्यादरदन्तेवे महषयः ॥ ५६ ॥ कतु बेदस्थिसेस्कारं ममाः दात्र हि श्यते । अस्थिशुद्धिकरान्पन््ान्धुला दमोनुदीरयेत्‌ ॥ ९७॥ दग्धस्य वि. पिनाऽशीति(स्थीनि) भावयित्वा जे क्षिपेत्‌ । तिटाञ्जल्यादिकं सर्वं कुयस्मेतस्य कमे च ॥ ५८ ॥ साभ्िकं सधवा चभ दहेदोपासनापरिना । विधुरं विधवां ब्रह्मचा- रिणं च कचराभिना ॥ ५९ ॥ पर्न वाऽथ पित्र स्यानमृ्युकाठे संनिधा । परायधित्तन सथयोऽग्नमृत्पा्य तेन संदे ॥ ६० ॥ प्राय तविधिर्नोक्तो यत्र स्याटूदकमणि । चदुगृहीतेनाऽऽ्येन दोपन्याहूतिभिश्व 8 ॥ ६१ ॥ दशेमारभ्य शु स्यान्गृतथोपासनाहुतीः । चतुशतुक्तिषेः सद्यो जुहुया तदिनावधि ॥ ६२ ॥ कृष्णे मृताहमारभ्य दशोवधि तदाहुतीः । हृत्वा स्याव ततौ ददेदपासनामिना ॥ ६३ ॥ निधनं च सदहासमेनं दृपत्योगेतयोश्च हि । वास. नाधरिलावचित्तचतुधेकन मन््णष्‌ ( ‹ ) ॥ ६४ ॥ तिलोदकं तथा पिण्डान्नवश्राद्धं पृथकपृथक्‌ । अस्थशुष्षषार्सगे एक एव भवेदद्रयो; ॥ ६५ ॥ षोड च सपिण्डं च तथा मसलुमासिकम्‌ । एकसिनेव कारे तु तयो; सरथं पृथकपृथक्‌ ॥ ६६ ॥

| 1

१ स, स पककृतुक्रदा ¦ २ स. 'डानाय' । ३ ख. अधान्यकु"

[भ २० शलो ०६७-८९ } छष्नाश्वलायनस्मृतिः | १७

भत्रा सह्‌ शृता नारो सह्‌ तेन सपिण्डनप्‌ । द्विषा कृत्वा त्रिपा चकं द्वितीयं च्‌

क

तरिधा तथा ॥ ६७ ॥ भाग्न्मथम पिण्ड पपतृणां सह याजयत । सयाजयत्तथा भागान्मातुषिण्डेः सहान्तरान्‌ ॥ ६८ ॥ सपिण्डीकरणादर््यं करमावित्रादयन्लयः । मात्नादयस्तथा तिसः राद्धकमेस्‌ चेव हि ॥ ६९ ॥ सहायुपृतयोः पित्रोः श्राद्ध चैव क्षयाहके । शाकपकादिकं चाननं तयोः हु्यासृथक्पृथक्‌ ॥ ७० ॥ यदि कर्तु न शक्येत कालातीतमयादपि । अन्नपत्रं॑पृथक्डयादिति बेदध्रिदो विदुः ॥ ७१ ॥ एकमेव भवेदत्र प्रायधित्तं तिरोदकम्‌ । एकस्मिन्नेव कारे तु दिनः स्तुतिपदक्षि- णम्‌ ॥ ७२ ॥ विश्वदेवादिकं स्व॑मचेयन्तु पृथक्पृथक्‌ । पितुरादौ ततो मातुः कुयोत्संकरपपूवेकम्‌ ॥ ७३ ॥ अमा चाप्यष्कपि ( प ) प्षमुक्रान्तियुगादयः । वैधः तिश्च न्यतीपातः श्राद्धकालाः प्रकीर्तिताः ॥ ७४ ॥ गनच्छायोपरागारि ओरोजरिया गमनं च हि । नवधान्यफलोरपत्तिरम्यश्रारभ्ययोगता ॥ ७५ ॥ नैमित्तिका इमे प्रोक्ताः श्राद्धकाटा महर्षिभिः | शक्तितः कुरते श्राद्धं स याति परमां गत्तम्‌ ॥ ७६॥ महानदीषु सोम॒ पण्यती्थास॒ ( येषु ) चैव हि । श्राद्धं पिधीयते तच नेमित्तिकयु- दाहम्‌ ॥ ७७ ॥ पत्रवगादिकामेशिस्तत्तकारे विधीयते । पञ्चम्यां प्रापादि वधेतां चेव वार्षिकम्‌ ॥ ७८ ॥ नित्यं नेमित्तिकं काम्यं यत्र कामपरचोदितम्‌ । सृके मृतके चेव नेव इुयातकथ॑चन ॥ ७९ ॥ सूतकं परत चेव पुत्रादीनां च संनिधो । त्रिदिनं पक्षिणी चाथ सथर इत्यनुपतेते ॥ ८० ॥ स्मतितस्तु न जानी यादितरेषां महषिणाम्‌ । दशाहं तावदाशाचं सापिण्डयमनुवतते ॥ ८१ ॥ भवेत्त द्वेमेकाहं तत्पशरात्सनानतः शुचिः । पितरादयस्ञयथैवं तथा तपपूेनास्रयः ॥ ८२ ॥ स्तम स्यात्स्वयं चेव तत्सापिहयं बुधैः स्मृतम्‌ । सापिण्डचं चो( सो )दके चेव सगोत्रं तच्च वै कमात्‌ ॥ ८३ } एकेकं सप्तकं "चक सापिण्डचकशुदाहलम्‌ ॥ ८४ ॥ सपिण्डानां तथाऽऽशोच संनिधा स्याद्यथोदितप्‌ ! दूरतस्थाद्रिजानीयादेशकाटन्त- राद्पि ॥ ८५ ॥ मासत्रये त्रिरात्र स्या्पप्पाय पृकिणी भवेत्‌ । अहस्तु नवमादवो- गृध्वं ज्ञानेन दध्यात्‌ ॥ ८६ ॥ पवत ( स्य ) पहना व्यदधानं भवचयादं

्रिश््योजनद्रं वा सद्यः सानेन शुध्यति ॥ ८७ ॥ यत्र वाऽपि श्रुतं पित्रोमरणं द्रतोऽथ वा । भवेदशाहमाज्चीचं पुत्राणामेव निशितम्‌ ॥ ८८ ॥ संनिधौ सोदका शचं भवेन्न स्यादसंनिधौ | अतशरातुपनीतस्य मृत (ता) शचं न॑ हि कचिव॥८९॥

१७२ टध्वाण्रायनस्पतिः। ०२०२ {छो०९०-९२।१-१४]

दीक्षिता ( स्याऽऽ )ऽऽदहिताभनि (रे) अ खाध्यायनिरतस्य च । तस्याऽऽमनि- तस्येह नाशौचं चिते चित्‌ ॥ ९० ॥ समक्षालितपादस्य श्राद्धे विभर्य चव ६६ । गृहानव्रनपयन्तं न तस्याशाचमिष्याते (त) ९१ बन्ध त (ग) तस्य विप्रस्य त्य शोर (च ) पद (र ) स्य च। सदा चवाऽऽत्मानिष्स्य नाश च वेद्यते कविवर ॥ ९२॥

इत्याश्वलायनस्टृतो पेतकमविविप्करणम्‌ ॥ २० ॥

( अथ लोके मिन्दृप्रकरणम्‌ २१ )

क्रियाहीनस्य मखस्य पराधीनस्य निलयः | नौचसवारतस्यतस्त ( व स ) दाऽ शौच तदोच्यते | १ ॥ सदाचारपरिधरष् विप्रस्यं (थं) व भवेदयाद्‌ | कमथ स विङ्ञेयो निन्दकमेरतः सदा ॥ २ ॥ मादिषेयश्च कुण्ठो वृषटेयश्च गोलकः । निन्याथते हि रोके स्युः कथं जातीस्तदो ८ तिरथो ) च्यते ॥ ३ ॥ महिषी सोच्यते भायी मगेनाजेति या धनम्‌ । तस्यां यो जायते पूत्रो मादिषेयः युतः सृतः ॥ ४ ॥ रजस्वला च या कन्या यदि स्यादयिबादिता । वृषी वापैटेयः स्थाज्ञातस्तस्यां स्य ( स) चेव हि ॥५॥ विवाहितामसंयोगां मोहचेदुरदरिनः। भयन्तीयुदत्रतीं चाभिगोमयेनानुटेपयेत्‌ (१) ॥ ६ ॥ सूत्रमरंवरादीनि परिहृत्याभि पेचयेत्‌ । पमः पश्चभिगेव्येः पावमानीभिरेव च (१) ॥ ७ ॥ प्रायं विधा तव्यं करूदमा ( ष्मा ) ण्डं हाममाचरेत्‌ | पुनस्तायुदरदेत्क्तां विषवत्पुवेनः पति; ॥८॥ संभोगातप एव स्यादुक्तोऽयं एुनिभिरविषिः । त्रा्यस्तोमं जपेदन्यः पायित्तपुरः सरम्‌ ॥९॥ उर्व चेत्पतिसंयोगो जायते ता परित्यजेत्‌ । संतानशेद्धेत्तस्यां निन्धः स्यात्यतितः पतिः ॥१०॥ अप्नातश्च दिनो यस्तु विधवायुद्रहे्दि । परित्यज्य च वै तां च प्रायधित्तं समाचरेत्‌ ॥ ११ ॥ अब्दमेकं विधायाऽऽ्दाववकीणं(णि) व्रतं चरेत्‌ । पु्रश्रेज्ायते तस्यामेको गोरक उच्यते ॥ १३ ॥ विधवायाः सुतस्यै धै) गोलकः कुण्ड इत्यथ । त्यत्रेव दि निन्व्ाः स्युः सवेधमेवदिष्कृताः॥ १२ ॥ सेसकाथ(यौविधि. बचोक्त(्तो)पुनिभे; कुण्ठगोकको । युगान्तरे समधः(धमैः) स्यात्कौ निन्य इति स्मृतः ॥ १४॥

[अ०२१-ररक्टो०११५-११९।१-१५] ष्वाश्रलायनस्मृतिः | १७३

परिव(धिःच्यां सुतः इण्डो ग्यभिचारसथुद्धवः । गोरो विधवायां च निषिद्धः स्यातकरौ स्मृतः ॥ ११५ ॥ वाषेटेयश्च वै ण्डो गोटकः शूद्रयोनिजः । तजश्ापि हि निन्यः स्युमोदिषेयश्च विपरजः ॥ ११६ ॥ एभि; सह वसेदेषां याजनं इुरुतेऽथ वा | वित्तमेषां द्विनो यस्त॒ थङ्क्े सोऽपि हि तत्छमः ॥ ११७ ॥ एतेषां याजनं यस्तु ब्राह्मणः कुरुते यदि । स याति नरकं घोरं यावादिन््राधतुदद॑श ॥ ११८ ॥ अद्विनानां चाध्ययनं याजनं च प्रतिग्रहम्‌ । ब्राह्मणो नैव गृहीयादिति पराहुमुनीः श्वराः | ११९ ॥ इति[आश्वरायनस्पृती रोके निन्यप्रकरणम्‌ ॥ २१ ॥

काकवद्‌ परनन, प्रित पयय) दमय धनयत पिहनिनी

( अथ वणेधमेप्रकरणम्‌ २२ )

सरवैषां चैव बणौनामृत्तमो ब्राह्मणो यतः । पित्रस्य(कषस्बतु) पारयेदधिमं विमत्गा- प्रतिपाङकः | १ ॥ सेवां चैव तु षिधस्य शद्रः कृया्यथोदितम्‌ । स्वैषां चापि बै मान्यो वेदविदृद्िन एव हि ॥ २ ॥ यजनादीनि कमोणि हयोदह्सह्विजः । धमोंऽयं ्विजवयंस्य परमानन्ददायकः | ३ ॥ रणे धीरो भवेतकषत्री(ो)जयाद्राज्यं च वैरिणः पाटयेद्राह्यणान्सम्यक्परं तेनैव जेष्यति ॥ ४ ॥ शद्रः याद्प्िनस्येव सेवामेव एषि तथा । सुखं तेन टमेन्ूनं भवदन्ति महषयः ॥५॥ ब्राह्मणः प्च्चिये वाऽपि स्वष- मेणानुवर्तयेत्‌ । नाऽऽचरेत्परध्म च धमेनाश्ञाय चाऽऽत्ननः ॥ ६ ॥ सानेन च वहिः शुद्धिरासङ्गानेन चान्तरा । सतर्मणा द्विनः शुद्धः सवेकर्मस॒ चैव हि ॥ ७॥ स्वधमेनियतो विभः कुरुते पातकं यदि । स्वधर्मेणैव शुद्धन(ध्येत) नान्यथा शुचिता- प्रियात्‌ ॥ ८ ॥ न स्पृशचन्तीह पापानि बराह्मणं वेदपारगम्‌ । कदावित्छुरुते मोहा- त्पदमपत्रे यथा जलम्‌ ॥ ९ ॥ अशुचि वै सूशेरलातः कमेकाठे कचिददविनः । परा. छिताङ्धरराचम्य कमं कतुमथादति ॥ १० ॥ नुम्भकारविकारः स्यालुताऽधो- वातनिर्मतः । श्ष्मोत्सासो भवेत्कमेकले चाभ्यन्य शुध्यति ()॥ ११॥ नच तस्या(स्मा)देधोवायु; करमैकाछे द्विजस्य यत्‌ । कृता शौचं द्विराचम्य शिष्टं कम॑ समापयेत्‌ ॥ १२॥ उदक्यां सृतिकां चैव पातितं शवमन्त्यजम्‌ । शकाकरासमान्सपष्च सवासा जटमाविरेत्‌ ॥ १३ ॥ तत्सपुषटिनः स्पृशेचस्तु नानं तस्य॒विर्षीयते | तदृ तु समाचम्य व्यवहारे शुचिः स्मृतः ॥ १४ ॥ उच्छिष्सप्नं चेत्स्यादश्चतो याजकस्य च । अन्नं पा्स्थमश्नीयान्नान्यद्रात्कथचन ॥ १५॥

[ पि)

१ ख, °रात्‌ । स |

१४५ टघ्वाशररायनस्मरातिः । [अ०२२-२.१्टो०१६-२४।१-१४]

कुरुते व्रतभद्धः या दिनधेव विशेषतः| स गच्छन्नरकं चाऽऽ प्रवदान्त्‌ महषयः ॥ १६ ॥ वेदाबिदृष्िनहस्तेन सेवां वा)संशर योते यदि । न तस्य वधते धमः श्रीरायुः पीयते ध्रुवम्‌ ॥ १७॥ यस्य कप्य नरो यस्तु व्रते नि्टुरभाषणम्‌ । द्िनस्येह विशेष च स च गच्छेदधोगतिम ॥१८॥ इर्ते योऽपमानं च ब्राह्मणस्य विशेषतः | तस्याऽऽयुः प्रीयते ननमायुटे्ष्मीश्च संततिः ॥ १९ ॥ ` उच्चाटयापाविष्टस्य माः स्यान्मा)न्यानां पुरतो यद्र । गच्छन्स त्रिपदं नूनम चामुत्र चेव हि ॥ २० ॥ प्र, दवाचकां विप्रस्तदथीनो भवेद्यदि | पासत्रय तदन्नाशी जीवञ्खरद्रतवमाप्तुयात्‌॥२१।) यथ कमपरित्यागी पराधीनस्य च । अधीतोऽपि द्विनश्चैव स च दूद्रसमो भवेतु ॥ २५ ॥ अनधीत्य द्विजो वदानन्यत्र कुरते श्रमम्‌! स जीवन्नेव शूद्रत्वमाशु गच्छति सान्वयः ॥२३॥ संतुष्टो यन केनाहफिसदाचारपरायणः | पराधीना द्विनो न स्यात्स

तरद्धवसागरम्‌ ॥ ५४॥ इत्याश्चलायनधमंद्याल्ले वणधमप्रकरणम्‌ |} २२॥

"ए [1

( श्राद्धमकरणम्‌ २३ )

अथ चेव दिनः कृयाच्छरद्ध पिजोगतेऽहनि । तत्पाबेणविधानेन पितुयज्गः स उच्यते ॥ १॥ होमं कृत्वाऽथ पूरेः सायं विपराज्निमन्त्येत्‌ । प्ातथेततान्परेदुवी श्राद्ाहै वेदपारगान्‌ ॥ २ ॥ प्रातरापासनाग्रस्तु भाद्धपाकाथेमुस्पुकम्‌ । नीत्वाऽन्न सकलं कृतवा पुनः समीखयेदुमो ॥ २॥ तता म(मा, ध्यानिकं सानं इत्वा संभ्यामुपास्य च निपन्तितान्समाहूय कमादेवपितद्‌न्दर८ त॒द्े जान्‌ ॥ ४ ॥ प्राणानायम्य सकरप्य श्ादधायेमरुषेदयेत्‌ । कुशाक्षततिरेयुक्तं जराते परपु च ॥ ५ ॥ आत्मनैव शुद्धयय द्रव्यस्य ग्रद्युद्धय । प्रजः पद्‌ परत्मुक्त भायाशत्ताथमेव हि॥ ६॥ नते सूरत उचीवोऽग्रिः गृचित्रततमश्च हि । # उद्र इत्यथेतोनु त्यो मन्ना; कमेण तु ॥ ७ ॥ केचिच््नविदो ज्ञात्वा सूक्तानि कथयन्ति हि । पुरुष चास्य वामस्य ममाग्रे वचे इत्यथ ॥ ८ ॥ साम्य च वेष्णवे रर पावमान्यमथापि वा| कूम्मिश्च पावमानीभिनेटं चेवाभिमन्त्रयेत्‌ ॥ ९॥ श्राद्धोपयोगिकं द्रग्यमपङं पषमव वा । सवं चव स्मरद्रू( रान्व ष्णुं नटेन प्राक्षयच्स्प्‌ ॥ १०॥ तत, सस्तूय तान्वपान्समस्तातेपठननयत्‌ । पुरतश्ापयेत्तषां दिरण्यं सुर च हि ॥११॥ छन्धा(ज्ध्वाऽभग्गापपसन्यन श्राद्ध कतु पतुमेम । आचम्यासन्नेयम्याथ दवात्सकरप्य वै क्षणम्‌ | १२॥ देवानां क्षारयेत्यादौ मण्डले चतुरस्रे । पितणां वढं( ले )चैव ्रङ्गणे रविदीपके ॥ १३ ॥ इशान्यां साचमेत्कता देवाः पराच्यामथोत्तरे । पितर पिप्राणि खस्वस्थाने त्यनेद्य ॥ १४ ॥ आचम्य गृहमागत्य ब्राह्मणानुपवेशयेत्‌ ।

* इत आरभ्य कथयन्ति हीत्यन्तम्रन्थो न विदयते ख. पुस्तके ।

१ क, गृह्यते । २ सर. श्तसूक्तपाठयेत्‌ । पु" ।

[प्र २६ छो १५-३६ } रष्वाचरलायनस्मतिः। १७५

राइल द्र उदवंस्थो प्ाकस॑स्यांघ्रीदुद स्यान्‌ ॥१५॥ निरुष्य परकिरदराुं तिहा जिकतिकोणतः । पठननपहतामन्त्रमसव्येन चटु ।॥१६॥ पितृणां पुरतः सिश्वेनं पठनुदीरताम्‌ । सव्यन परतां दे गायञ्या चैवमेव हि ॥ १७ ॥ श्रादधकाटे गयां ध्याता ध्याता देवं गदाधरम्‌ । वस्वादींव पितृन्ध्याला तत; शराद्धं समाचरेत्‌ ॥१८॥ देवानामासनं दवासक्षणे चाऽऽबाहयेदथ । दुशाञ्शिराकि देवानां विश्वे देवास इत्येचा ॥ १९॥ विषे देवाः सदनमन्त्रमुचायं भोक्षयेद्धवम्‌ । अर्या चाऽऽसादयेदू पात्रे देवे कशान्विते ॥ २०॥ आगच्छन्तु महामागा विश्वे देवा महाबराः | ये चात्र विहिताः श्राद्धे सावधाना भवन्तु ते ॥ २१॥ पग्र, ग्रे )दैविके पत्रे दक्षि

णाग तु पेतके( कम्‌ ) | अधश्चापरि पत्राणां ुशन्देवे च पैतृके ॥२२॥ गायत्या प्ो्षयेदयत्रे टृत्वा रान्निक्षिपे्यवान्‌ ॥ २३ ॥ यवोऽसि धान्यराजो बा वारणो मधुसंयुतः । निर्णोदः सवेपापानां पवित्रमृषिभिः सृतम्‌ ॥ २४ ॥ गन्धाक्ततङशं. रैव किपेद्ध्यं निवेदयेत्‌ । या दिन्या इति मन्त्रेण हृते हतं पिष।पयेत्‌ ॥ २५॥ निदध्यादध्येपातेषु देवानार्पमिसंगसे । पितृणामध्येपात्राणि . तानि बे पै(पि)तसंपुसे ॥ २६ ॥ देवाची दक्षिणांदि स्यातपादजान्वंसमूधनि । रिरे सजानुपादेषु वामाङ्का

दिषु पैतृके ॥ २७ ॥ अचेतानेन मन्त्रेण गन्धादिभिरथाचयेत्‌ । युवासुवासामन्त्ेण दध्यादाच्छादनं ततः ॥ २८ ॥ यथोक्तविधिना देवान्समभ्यच्यं तदञ्गया । पितृणा- मचेनं कुयाद्पसव्येन चैव हि ॥ २९॥ असनं च क्षणं॑दत््वा पितृनाबाह्येद्थ । उभन्तस्त्वेति मन्त्रेण प्रति पितरमिष्यय( ते) ॥ २३० ॥ आयन्तु न इमं मन्तरपुच. रेत्सकृदेव हि । सव्येन प्रोक्ष्य गायञ्या पातरन्यु( ण्यु ) त्तानि कारयेत्‌ ॥ ३१ ॥ क्षिप्त्वा तिानपः पूयं इ नो देवीं सचेत । पुनस्तेषु च पात्रेषु तिरोऽसीत्यावपे- त्तिछान्‌ ॥ ३९ ॥ गन्ध ुष्शादीनि क्षिप्त्वा चैव तु पूववत्‌ । स्वधाऽध्यं इति रयाः सन्यन तु निवेदयेत्‌ ॥ ३३ ॥ सव्यं कृत्वा गृहीतेन पाणिना दक्निणेन ठु । दचयात्पितरिदं तेऽयं या दिन्यामन््षु्रेत्‌ ॥ ३४ ॥ एवै पितामहे चेव तथेव प्ापितामहे । दच्वाऽप्यं तरिं दव्रात्युनिषु करेषु च ॥ ३५ ॥ पात््रयं( य ). कृतं तोयं पितृपात्रे भसिच्य च| पात्रस्थं पुत्रकामी चेनधुखं तद्‌( तेना )नुपयेत्‌।२६॥

१ ख, ्वतंस्थां््श्व)दद्मुखाद्धिनाम्‌ । नि । २ ख. "ययी इता तनि क्षिः ३ ख, शसं व चाचेयेः 1 ४ ख, 'मध्चिस्" । ५ ख, 'णादेया पाद्‌ । ६ ख, सति" । ।

१७६ रध्वाश्ररायनस्मप्तः । [१०२३ छो ३७-९९ |

पितृभ्यः स्थानमसीति न्युज बोत्तानमेव बा । तृतीयं पिहितं इयादुत्ता नोपरि भाजनम्‌ ॥ ३७ ॥ स्थापितं भयं षातरं तत्स्थानं न हि चारयेत्‌ । नसे चनपरयन्तं पिण्डदानं पुनश्च हि ॥ ३८ ॥ पितृपाणिष्वपो दच्रादपसन्येन षै ततः । नमो ब इति मन्त्रेण पितथेवाचयेत्तिरैः ॥ २३९ ॥ गन्धादिभिः समभ्यच्थं पितृपूजां समरापयेत्‌ । मण्डलानि समानानि कारयेदैवपुत्रक ॥ ४० ॥ दवे तु चतुरस्रे तु ततो दत्तानि पैतृके । पमाणं मण्डलस्याक्तं यावत्पात्रमिते भेत्‌ । ४१॥ अन्तथाय कुशोंस्तेषु क्षिपेच्च यवां सान्‌ । पात्राण्यास्तादयेततेषु हैमरप्यमयानि च ॥ ४२ ॥ तदम त॒ पणाने कदट्यानि शुभानि च। परिस्तरेु शेश पात्राणि पितुपूव१।४२॥ पितृयङ्गचरोरनमादायाक्तं पतेन तु। +अप करिष्य इतयेतानृषटक्तः कियतामिपि॥४९॥ न भयेतितुयङञथेद्रह्प्रो पचनं भवेत्‌ । अप्रोकरणहाम तु कुयोदपासनानलं ॥४५॥ गृह्णाम पचनं पिण्डं पितुयङगो न चेव हि । अप्नोकरणे गगरो न यादिति केचन॥४६॥ काटद्रयेऽपि इरुते नित्यहोमं द्विनो यदि । स चाञ्गोकरणं कुयो्पातहमी विधी यते ॥ ४७ ॥ गृद्या्रियस्य चेन्न स्यात्तस्याग्नोकरणं कथम्‌ । श्राद्धायेमन्नमादाय यालतितृपाणिषु॥४८॥ संगृहवाऽऽहुतिमेकां च पृताभ्यक्तां विगृह्य च | सोमायेति तु म नाभ्यां जुहुयाक्कुरपाणिना ॥ ४९ ॥ सवेण चाऽऽज्यमादाय तद्मावेऽथ वा कुशेः। पितृणामेव पात्राणि तृष्णीमेवामिषारयेतु । ५० ॥ अननं पाणिहृतं यच्च निद्यात्ततस भाजने । गत्वाऽन्यत्र समाचम्य पनथोपविकशदथ ॥ ५१ ॥ देवपात्रादितथाऽऽज्यं सत्येनेवामिपारयेत्‌ । मूषीनमिति मन्त्रेण सवेपा्ाणि चैव हि ॥ ५२ ॥ अमासि: त्यादिकान्पन्त्रान्प्वयमेव जपन्न हि (पेदय) । पत्नी चाप्यथ वा पुत्र; रिष्योवा परिवेषयत्‌ ॥ ५२ ॥ अनं च पायसं मष्यमाञ्यं च व्यञ्चनादिकम्‌ । दथदिवाऽऽ- दितः सर्व सूपमन्ते च पैतृके ॥५४॥ प्रस्थं कषयेदननं गायञ्या चामिपृन्ञ्य च पाणिभ्यां भाजनं धत्वा पृथ्वी ते पात्रमुचरेतु ॥५५॥ इदं विष्णुरनेनमन द्विनाद्युषं निवेद(श)येत्‌। स्वाहादितः समुचायं गयायां दत्तपस््विति ॥५६॥ ये देवास इमं मन्त पृच(यथ च पेतफे । संमोश्य पूवेषचानं प्राचीनावीत्यतः परम्‌ ॥ ५७ ॥ परिविषटषु चाजनेषु हुतशेषं निधाय च । दद्यादन्ने पितृभ्योऽपि पूत्रेदितुनामभिः ॥ ५८ ॥ ये घेहोति चवे मन्तं समुच्चये ततः परम्‌ ।देवासतुत्वा पितृशेव ब्रहमनिष्ठान्युनीष्वरान्‌॥५९॥ पारवेष च(पचन,पयन्त कारायत्वरा यथावा । स्मृत्वा हरहर चव पितृणां मुक्ति हत

# इत आरभ्य भवदित्यन्तं न ख. पुस्तके

१ ख. “क्ष्यमल्पं च ।

[पर २ छो" ६०-५२] = सछ्ष्वाश्रलायनस्पतिः । १७७

देवान्पित्न्समुदि्य क्रियमाणं हि कमे यत्‌ । पितृणां मुक्तये सरव ब्रह्मणे वनिषेद- येत्‌ ॥ ६० ॥ न्थून चवातिरक्त च मन्तादाना भव्याद्‌ | तदोषपारदाराय भायन्नी सप्रदीरयत्‌ ॥ ६१ ॥ ततश्च॑वापसव्यन पध बाता जपेदथ ¦ आपोश्नाथेप॒दक्‌ पित्‌ र्वं निवेदयत्‌ ॥ ६२ ॥ ईशानादिपदं स्तुत्वा तिष्नुदडयुखथ टि । देवे पिच्य सम चाये तत्स्चामरतमास्त्वात ॥ ६२ ॥ ।ननयत्साचेर चव द्विजानां परतां नटम्‌ | प्रीयतामिति मन्तरेण पितिरूपी जनादेनः ॥ ६४ ॥ अगृतोपस्तरणमसीत्युक्तवा मन्तरं पिविज्रम्‌ । प्राणाहुतिं च गृहीयात्कमान्मन्नेश्च पञ्चमिः | ६५ ॥ नासदासीति सृक्तान अृञ्जानाञश्रावयदि्नान्‌ । दृणष्ेत्यादिसुक्तानि राक्षप्नाते च पश्च प्रे ॥ ६६ ॥ अश्चिमीकेऽटुवाकश्च पितृस्तुतिष्दीरताम्‌ । एवित्राणि च सृक्ताने यावद्भाह्यणभोजनम्‌ ॥६७॥ इच्छतु किरषु गाय समुदीरयेत्‌ । तृष्ा; स्थ इति तानृष्च हयपसन्येन पेतृके ॥६८॥ मष्वक्षननिति मन्तं रे मधुपपन्नमित्यय । पृथुगभुक्त वतो विमानन्नं पिण्डाथमुद्धरेत्‌ ॥६९॥ तान्पृच्छेदन्न(थ) सेपन्नं शेष किं क्रियतामिति । . ठभ्ध्वा चेषामनु्ञां च सदेषटभृञ्ज(ज्य)तापिति + ॥ ७० ॥ उच्छष्पुरता भूमो जट द्मीस्तिछान्कषिपत्‌ । %ये अग्निदग्धामन्त्रेण सबान्न किचेदुत्सषिपत्‌ ॥ ७१.॥. उत्तरा चमनातपू्ं पिण्डदान विधीयते । उध्व बा केचिदिच्छन्ति तच्च संकर्पपषकम्‌ ॥७२।। आग्रेयपरवणे रेखां सिखेदपहता इति । तामभ्युक्ष्य जलेनाथ इुशानास्ताये तच्च ` तु ॥ ७३ ॥ अपस्तत्रापसन्यन शुन्धतामाते संचयत्‌ । तत्र (पण्डत्रय दच्च चत्वा पितुपूतरेफम्‌ ॥ ७४ ॥ अत्रेति चासुमन्सर्याय यथाव(धाद्रोतेयदुद्क्‌ । आप्रदाक्षणमाः ` वत्ये कु या्रायुनिर घनम्‌ ॥ ७५ ॥ पुनशवाऽऽतेयततद्रदमो मदन्त चैव हं । भक्षयच् चराः दपपाघ्रःयेति केचन ॥ ७६ ॥ उपवाती समाचम्य प्राचानावीत्यतः. परम्‌ । पिण्डोपरि नटं सिखेच्छन्धन्तामिति एथवत्‌ |: ७७॥ अभ्यद्क्ष्वप्ति च वं तख दव्रादं इवेति चाञ्जनभ्‌ । नामसंबन्धगोत्रादि समूच्वायं यथाक्रमम्‌ ॥ ७८ ॥ एतद शते

न्त्म प्रपपण्ड पर्‌ द्ुभम्‌ । सन्यत चार य्पण्डानगन्धष्ष्पाक्ततादामभः ५९ || धपे सपं चं नैवद्यं तम्ब चेव दक्षिणाम्‌ । दवा तिषटञ्पसतुयालसाचीना्वीतिना तदः ॥ ८० ॥ नेमे बृ हृति मन्त्रो वे मनश्चैव पठेदिति । मनोन्विते तराभेमननः

क्ंि{पडान्परवाहत्‌ ॥ ८१ ॥ परेतनेति मन्त्र वे नपेत्पष्डान्तक ततः । अपि स

११ [

+ इतः परमेतदधं ख. पुस्तके-“तामभ्युक्ष्य जखेनाथ कुशानास्तीय तत्र त इते} # एतद्धन्‌

विद्यते ख. पुस्तके ।

१ युध्‌] वेध्यावरेदु |

[का

३६

१७८ टघ्वाषलायनस्यति;ः। [अ २३ शो" ८२-१०५।

सनान्तिके गत्वा जयेदप्रेतमित्यचम्‌ ॥ ८२ ॥ पिण्ड तं प्राशयत्पत्वा पुत्राथा मध्यम हि चेत्‌] आधततेति च मन्तरेण धत्त गर्थ कुमारकम्‌ ॥ ८२॥ नो चेदतिभरणीतेऽप्रावप्सु वा तान्सिपेदथ । पिष्डपराश्चनपके तु विशेषः कथ्यतेऽधुना ॥ ८४ ॥ तावन्न पराशयविण्ड न हि श्राद्धविसजेनम्‌ । पिण्डपरषेपणं वग्रवप्पु चापि तथव हि ॥ ८५ ॥ पिण्डदान चु श्राद्धे यत्र कुत्रापि वा भवेत्‌ । गयायां च एतं म्वा हयार्तनिति निवेदयेत्‌॥८६॥ भ्षासितकरान्विभानाचान्तादुपवे्यह्‌ । जरद मौक्षतान्दस्वा तथेव पेतुके तिलान्‌ ॥ ८७ ॥ तत्पाणिष्वक्षतान्दच्च ततो विपराङिषाो भवेत्‌ । स्वस्तीत्युक्त्वा मयां दत्त

दवमक्षय्यमस्त्विति ॥ ८८ ॥ दक्षिणां च ततो द्याच्रथाविभवसारतः । दाक्ष्णार हितं यच्च तच्छ्राद्धं निष्फ़टं भवेत्‌ ॥८९॥ चारयिखा तु पात्राणि खस्तीतयुक्त्वाऽ तांस्तान्‌ । तत्तत्स्थाने क्षिषेदेषु भकिरेदन्नमप्यथ ॥ ९० ॥ अरसंस्छृतेति षे पित्रे देवै चास्तोमपा ति । दक्षिणां च ततो दया पितुसंतुष्टदितवे ॥ ९१ ॥ विशनेति तृपपरसयं पिण्डानां पुरतो जलम्‌ । स्वधोच्यतामनेनेव ततः पिण्डान्समुशचरेत्‌ ॥९२॥ वाजे वाऽथ मन्त्रेण कुया विजनम्‌ ¦ सव्यमंसं पितणां च देवानां दक्षिणं सपेत्‌ ॥ ९३ ॥ पठेदुचैरिमं मन्त्मामा वाजस्य चेव हि । प्रदक्षिणत्रयं इवेन्धञ्जत पितृसेबितान्‌ ॥ ९४ ॥ जटमचेलपात्रस्यान्विस्नेदक्षतादिकान्‌ । पुरतस्तन पुत्राःसयु याति ब्रह्मपदं च हि ॥ ९५ ब्रह्मत्वं च प्रयतेभ्यो ग्रहीयादारिषः शुभा; । भवससादतो भृयाद्वनघान्यारिकं मम ॥ ९६ ॥ दातारो नोऽभिवर्षन्तां बेदाः सत तिरेव नः । शरद्धाचनो मा न्यगमद्वहु धे(दे )ये च नोऽस्त्विति । ९७॥ अन्नं चनो बहु भवेदतिर्थीश्च कमेमहि | याचितार नः सन्तु मा च यादिष्प कंचन ॥ ९८ ॥ ततो विपरास्तथतेति प्रतिवचनमादरात्‌ । बःपदं निदिशेयुस्ते बाह्म णाभ्रेव नःपदे ॥ ९९ ॥ स्व दुषं सद इत्युक्तवा मन्त्ानुबे; पठेदथ । दक्षिणाभिर खसििष्टद्िपाणां पुरत हि ॥ १०० ॥ दैवेति पठेन्मन्तं भक्तवद्धिद्िनः सदै । सतषट आशिषो ददुधेक्तिृक्तिरदाः परमाः ॥ १०१ ॥ आयु; प्रजां धनं विधां स्वग मों सुखानि च । प्रयच्छन्तु तथा राज्यं शीता नृणां पितामहाः ॥ १०२॥ तेभ्यथरवाऽऽशषिषो टन्ध्वा नपस्छुयाद्विजांस्तथा । अभ्यज्याऽऽञ्य द्विजानां च पादा नक्षाङ्ये््रमाद्‌ ॥ १०३ ॥ अद्र मे सफ; जन्म मत्पादान्जवन्दनाद्‌ । अद्र मर वंशजाः सर्वे याता बोऽनुग्रहादिव ॥ {०४ ॥

१. वन्तप्रा रद पि मवयत्‌ ग।३ख. श्मनि निवे)» ख. ण्व य॒था०।५स, नेथम*) ६ ख ्ञतान्पितृ । ५ ख. दक्षिणं दि"

[अणदद-रन्छो०१०५-११६१.८] हेष्वाश्रहायनस्मतिः | १४९

ताग च ततो द्याधथाविभवसारतः । कृताञ्जरिपुटो भृत्वा मररथयतताननेन षश ॥ ११५ ॥ पतरसाकादिदानेन छरिता युयमीदशाः । तक्छेशनातं चित्तातन विस्मृत पन्तुमदैय ॥ १०६ ॥ वसिष्सहशा ययं सुय॑पवंसमा तिथिः । आसनादि नमसछारो भ॑वत्सत्कार एव हि ॥१०७॥ यस्य स्मृत्या च नामोक्त्या तपोय्क्रियादिषु । न्यूनं संपणेतां याति सधनो वन्दे तमच्युतम्‌ ॥ १०८ ॥ मन्त्रहीनं कियाहीनं भक्तिरीनं द्विजोत्तमाः । श्राद्ध भवति संपूण प्रसादाद्धवतां मम ।१०९॥ अनेन पितयङ्गेन भीयतां भगवानिह । मया भक्त्या कृतं सवं तत्सद्रह्य पणं भवेत्‌ ॥ ११० ॥ वसिष्टासस्ततो देवा वसिष्ट जपेदिमा । पितृस्तुतिकरां माथामिदं पितृभ्य एव च ॥ १११॥ मनत्रञ्ुण्वत( न्त ) इत्येतान्स॑ुष्ठः पितरो गृहे । दत्वाऽभीष्टफटं कर्ु( ठु; ) प्रयान्तीदमुत्तमम्‌ ॥ ११२ ॥ अनेन षिधिना चेव यः श्राद्धं इर्ते प्रिनः। भुक्त्वेह सकलान्कामान्सोऽपि सायुज्यमा्ुयात्‌ ॥ ११३ ॥

इत्याधरायनधर्मशान्चे शराद्धमकरणम्‌ ॥ २३ ॥

धकम्‌ उयव्कककादतेः ते एवेक दकम कभ पनिषये चकि

( अभ श्राद्धोपयोगिप्रकरणम्‌ २४)

पितृधनमहरत्वा तु पित्ोरेकान्दिकं यदि । यक्गान्यः कुरुते पञ्च स याति नरकं धुवम्‌ ॥ १ ॥ कुरते ब्रह्मयज्ञ च श्राद्धात्पुवर मृतेऽहाने । निराशाः पितरस्तस्य भराद्धाश्न न छभन्ति ते ॥ २ ॥ पणं रते पित्रोः श्राद्धा्पवं ृतेऽहनि । निराश्चा; पितर्‌ स्तस्य स च गच्छेदधोगतिम्‌ ॥ ३ ॥ कृयौतपश्च महायाने श्राद्धकमणि । पित्रोराष्दिक एवाऽऽहुराचायाः शोनकादयः ॥ ४ ॥ अनग्निको यदा ज्यः कनिष्टः हाप्रिफो यदि । अप्नोकरणहोमं तु ्यष्ठः कुया्कथंचन ॥ ५ ॥ कनिष्ठस्य च गृह्णा ्रावप्राकरणहोमकम्‌ । तद ्गयाश््रनः कुयोदिति रेचिषदनिति हि ॥ ६ ॥ संष्ट भ्रातरो यत्र शराद्धे स्युयेदि चेव हि । तत्रायं मुनिभिः प्रोक्तो विधिर्नवान्यथा भवेतु ॥ ७ ॥ बो ब्रह्मचारी वा तथैषानग्रिकोऽपि वा । अ्गौकरणहोमारूयं इया. चैव पितुः परे ॥ ८ ॥

इत उत्तरमेतदर्धं ख. पुस्तके-“ ततो विप्रास्तथवेति प्रतिवचनमादरात्‌ इति ।

१ ख. भवेतसत्काः ।

१८ ०. टष्वाश्रलायनस्मृतिः । [१०२४ छछो° ९-२९ |

। [०५ [> [१ ॥, क । ध पञ्चै( च ) वा स्युद्रिनाः शस्ता द्रौ च पित्रोमरतेऽहनि । द्री दवेऽथ अरयः पिच्य ७, कक, नहे भ (< भ

एकैको बोभयतर तु ॥९॥ चत्वारथदृदरिनाः शरद्धे दवे चको भवेत्तदा । चयः पिच्य मवन्त्येके बदनत्येव हि संकटे ॥ १० ॥ अथ वाऽपि जयो वाऽपरि एकः स्यादपि. तष चषि द्रे दवे थेव तु स्यातां विपरविके वदन्ति हि॥ ११॥ द्वितीयाऽ वाहने षष्ठ संकल्ये चाऽऽसने क्षणे । चतु्याच्छादने चान्ने शेषाः संबुद्धयः स्मृताः ॥ १२ ॥ अन्नदाने विदेषः स्यास्संबुदधिः परथमाऽथ वा । अन्ते( न्ये ) चेव चतुर्थी तु वदन्त्येके महषेयः ॥ १३ ॥ देवानामापनं दच्यादक्षिणे चाऽऽविकं कुशान्‌ । कृत्वा द्वियुणमृगरस्तान्पितृणां वाम एव हि ॥ १४ ॥ विपरा्निमन्त्ेच्छरादे बह चान्धेदपारगान्‌ । तदभावे तु चैवान्यशालिनो वाऽपि चैव हि ॥ १५ ॥ मनने सक्राखोक्तैः कमं ङयौद्यभाविधि । अन्यया कमेहानिः स्याद्भदूवुचानामयं विधिः | १६ ॥ कर्मणां याजुषादीनां स्वस्वशाखा न वियते । ऋक्शाखावि्ितं क्म समानं सर्वैशालचिनाम्‌ ॥ १७ बहृचानां तु यत्कं यदि स्यादन्यशाखया । एुनधैवापि तमं इयोद्वदवचशाखया ॥ १८ ॥ हित्वा स्वस्य द्विजो वेदं यस्त्वधीते परस्य तु । शाखारण्डः स विङगेयः सवेकमंवषिष्कृतः ॥ १९ ॥ रोगादिरहितो विप्रो धमननो वेदपारगः । मुञ्जीयाद्मलं श्राद्धे सारिकः पुत्रवानपि ॥ २० ॥ पितृमानेव पृज्ञीया्चद्धमिनदक्षे दिनः । तक्षः स्युः पितरस्तेन दाता स्वगेमवापतुयात्‌ ॥ २१॥ ्राद्धकततां न युञ्जीयात्पर श्राद्धे विधुक्षये । मद्क्ते चेपितरो यान्ति दाता भोक्ताऽ, प्मधोगतिभ्‌ ॥ २२ ॥ दरेष्टि(शोष्टोकाव्यतीपातो(ता) वेधृतिश्च सहायः । युाश्च मनवः श्राद्धकालाः संक्रान्तयस्तथा ॥ २३॥ गनच्छायोपरागश्च षष्ठी या कपिर तथा । अधदियादयथैव श्र द्धकालाः स्मृता बुधैः ॥ २४ ॥ संभूते च नवे धान्ये श्रोत्रिये गृहमागते । आचायाः केचिदिच्छन्ति राद्धं तीथे च सवैदा॥ २५ ॥ शराद्. कालेषु सर्यषु ॒ह्याच्छद्धं च शक्तितः | विशेषतो मृताहे तु पित्रो्ैष विधीयते ॥ २६॥ मोहा इर्ते श्राद्धं मातापिवरृतेऽदनि । निराशाः पितर यान्ति दुगि चापि वे सुतः ॥ २७ ॥ अज्गानाद्रा ममादाद्वा यो मृताहमतिक्रमेत्‌ । स याति नरकं घरं यावदामूतसंुवम्‌ ॥ २८ ॥ अतिक्रव(मो) मृतताहस्य दोषः ्यरा्सृतकरं तिना ¡ न कुयोच्छरद्धमाशौचे परवदन्ति महः ॥ २९॥ आवचरेष्िधेव-

[ १०९४ शो ३०-६१ ] रष्वाश्रायन्पूिः। १८१

द्धं मातापित्रोतेऽहनि । पितरस्तेन तृप्यन्ति गच्छन्ति पदुत्तमम्‌।;२०।सद चार प्रो विप्रः कपाटः भ्राद्धश्त्तथा । आत्मनिष्ठोऽयोकेषु तारयत्तरति स्य१्‌।२१॥४

इत्याशवायनध्मशाल्े श्राद्धोपयोगिभकरणम्‌ ॥ २४ ॥

समप्नियं रध्वाश्रटायनस्पतिः |

# इत उत्तरं कानिविद्ववनानि ख. पुस्तक उपठभ्यन्ते--“ श्रादमुद्धिनपद्क्तौ च यो युङ्क्ते शराद- ्ददविनः । स याति नरकं घोरं पितरो यान्त्यधोगतिम्‌ । निवत्यं विधिवच्छरदधं दशोदिषु युगादिषु ! टः सह द्विगो युङ्क्ते स याति परमां गतिम्‌ । ब्राह्मणः इर्ते कमे श्रतिस्छ्युपपादितम्‌। स तरेत्तारयत्यन्यान््- वदन्ति महषयः । न कुयौत्कमेणो लोपं न न्यनं नैत्यकस्य च । उपर (रोषं विना विग्रः कमंृतयातयु्रती । कर्म करुमररशेयथा रोके तु वैदिकम्‌ । कुयौदमान्धुराणोक्तानसमथोऽपि वैदिके । अनप्रयस्तु ये विप्र तेषा प्रयोऽभिधीयते । त्रतोपवारनियमेनौनाद नस्तथा नृप " इति ।

ॐ ततसद्रह्मणे नमः

टिसितस्मृतिः ।

स त्मनि =

ृषटापत तु कतव्य ब्राह्मणेन प्रयत्नतः इन टमते सगे पूतं मोक्षमवाप्तुयात्‌ ॥ १॥ एकाहमापे कतव्य भूपिष्पुदकं शुभम्‌ । इलान तारयत्सप् यत्र गावितुष(षा) मवेत्‌ ॥ २॥ भूमिदानेन ये छोका गोदानेन च कौतिताः । ताटीकान्पाप्ुया- नप्त्यः पादपानां पररोपणे ॥ ३ ॥ वरपीकृपतडागानि देवतायतनानि च । पतिता. युदधरेधस्तु स पूतफरमश्ुते ॥ ४ ॥ अशनिं तपः सत्यं वेदानां चेव पारनभू । आतिथ्यं वैश्वदेवं च इष्टमित्यभिधीयते ॥ ५॥ दषपूरते द्विजातीनां सामान्यो धमं इच्यते । अधिकारी मकेच्ूदः पूतं धँ न वैदिके ॥ ६ ॥ यावदस्थि मरुष्यस्य गङ्कातोयेषु तिष्टति । तावषसहस्ताणि स्गंलोके महीयते ॥ ७॥ देवतानां पितृणा च जले दव्राजलाञ्ख॑छीन्‌ । असंस्टृतमृतानां च स्थरे दच्याज्जशाञ्सिम्‌ ॥८॥ एका दाहि मतस्य यस्य चोत्मृञ्यते दषः । मुच्यते परतटोकाततु पितृक स गच्छति ॥९॥ एष्टव्या वहवः पुत्रा यद्येकोऽपि गयां वरजेत । यजेत॒ वाऽश्वमेधेन नीं घा हृषु तजत्‌ ॥ १०॥ वाराणस्यां प्रविष्सु कदाचिननष्वमे्दि । हसन्ति तस्य भूतानि योन्यं करताडै; ॥ ११॥ गयारिरे ठ यलिचिन्ास्ना पिण्ड तु निर्वपेत्‌ । नर. स्था दि यान्ति स्वस्था मोक्षमाप्तुयुः ॥ १२॥ आसनो वा परस्यापि गयौकूपे यतस्ततः । यन्नाम्ना पातयेचिष्डं ते नयेहरद्य शाश्वतम्‌ ॥ १३॥ लोहितो यस्तु वर्भन शृ्कवणसुरः स्म्रतः । राङ्गृरिरसोशैव स वै नीर समृतः ॥ १४॥ नवश्राद्धं रिक्ष च दरदिशेव तु मासिकम्‌ । षण्ासो(से) चाऽऽग्दिकं चेव श्राद्धन्येतानि षोडश ॥ १५॥ यस्यैतानि न इ्वीत एकोष्ष्टानि षोडश | पिशाचत्वं स्थिरं तस्य दत्तेः श्राद्धशतैरपि । {६ ॥ स्िण्डीकरणाद्ध्यं प्रतिसंव- त्सं द्विजः । मातापोः पृथक्छुयादको दषं गतेऽहनि ॥ १७ ॥ वरे वर्षे तु कतेष्यं मरात्रापित्रोस्तु संततम्‌ । अदेवं मोजयेच्छराद्ं पिण्डपेकं तु निवपेत्‌ ॥ १८ ॥ संक्रा न्तावुपरागे च सरवोरिसिवमहाये । निवाप्यास्तु यः पिण्डा एकतस्तु क्षयेऽ

{९ ॥ एका परत्यस्य पवेण कुरते द्वेन: । अकृत ताद्रूनानायास्स मात्‌

नि ॥ 1

मण

१ क. "तंन मक्षुमप्नु ।२ख.ग्‌, इसम्‌) ज । ३ख.ग. याक्षत्रय ।४ख. ग. “सुर्‌

प्तथा । यः । ५ ख. "रप्र 1६ क. वृषप्तुसः। नः । ०क.ख.ग. त्रिपक्षे । ८ सख. ग. दृशेव मा" । ९ के. घ. "ए्मासश्वाऽऽब्दि" । १० ख. ग, परवैण्यपि म । ११ कृ. निवपेत्तत्र यः पिण्डानेक ।

[छो २०-३७ हिखितस्मतिः | -१८३

( ता ` पितातकः ॥ २० ।; अमावास्या( यां तु ) षयो यस्य प्रेतपक्षेऽथ वा य॒। सपिष्डीकरणादृ्यै तस्योक्तः पाव॑णो विधेः ॥ २१॥ बिदण्डग्ररणादेव भेतलं नेव जायते । अहन्येकादशे प्रष्ठ पा्वेण तु विधीयते|| २२ ॥ ` यस्य-रसंवत् रादवेक्सपिण्डोकर्ण स्प्रतम्‌ । # प्रत्यहं तत्सोदङ्कम्भम दद्यात्छवत्सरं . दिनं पत्या चैकेन कतेव्यं सपिण्डीकरणं सयाः ॥ २२ ॥ .* पितामरहऽपि तत्तसिमन्सत्येव तु क्षयेऽहनि । तस्यां सत्यां प्रकतेन्यं तस्याः शसति निश्रि त ॥ २४ ॥ विवाहे चेव निष्ेतते चतुथऽदनि रात्रिषु । एकत्व सा मताः भतुः पिण्डे गोत्रे च सूतके ॥ २५ ॥ स्वगोतराद्र्यते नारी उद्राहमत्सपषमे पदे । भतेगोत्रेण. कतव्य ( व्या ) दान पिण्डादकाक्रयाः ॥ २६ ॥ द्विपातु;ः पिण्डदान तु पिण्ड. पिण्ड दना पतः । षण्णां देयाञ्चयः पिण्डा एवं दाता न भृद्यति ॥ २७ ॥ अथ. चन्पन्त्रविद्युक्त; श्ारारः पड्मक्तद्षणः । अदृष्य तं यमः प्राह्‌ पड्मक्तपावन एवं सः ॥* २८ ॥ अत्न करणरेषं त्‌। =विश्वदबाद्‌ दूयत । अग्न्यभावे तु विप्रस्य पाणावेवोपपादयपर‰8। या ह्याग्नः स टना वकममन्त्रदारमिसुच्यते ।॥ २९ ॥ अजस्य. दक्षिण क्ण पाणा विम्य दक्षिणे | रजते च सुवर्णे च नित्य वस्ति पावकः ॥ ३१ ॥ | सूत्र युत्र प्रदातन्य श्राद्धं कुर्वीत पावेणमर्‌ । तत्र मातापहानां च कतेग्यमुभयं सदा ॥ ३२.॥ अपुत्रा ये स्मृताः केचित्पुरुषा वा कियोऽपि बरा । एभ्य एंव प्रदात्व्थमेकादेषटं न पर्वणम्‌ ॥ ३३ ॥ य्िन्रारिगते सर्य विपत्तिः स्या्रिनन्मनः ` । तसमि

कतेन्यं दानं पिण्डोदकक्रिया ॥ ३४ ॥ वषद्ध्यमिषेकादे कतेव्यंमधिके न तुं । आधमासं त्‌ पव स्याच्छ्रदध सवत्छरादपि ॥२५;; स एच हयाद्षटस्य यन केन तु केमणा । अभिघातान्तरं कार्यं तमेवाहः कृतं भवेत्‌) । ३६ ॥ शारभं पच्यते दन्नं छोकिके वाथ संशयः । यस्मिन्नेव पचेदन्नं तस्मिन्हामा वियते । ७ ॥

# एतदर्धं न क. ध. पुस्तकयोः ) > एतद्ववनस्यानेऽयं पाठः क. घ. पुस्तकयोः-“पपितृसह्यादि पर्त नैव प्रपितामही ” इति । = धटुश्िद्नान्तगेतग्नन्धस्थाने ख. ग. पुश्तकयोरयै पाठः“ पित्पात्रे परदाप

$ (~, भ,

येत्‌ । प्रतिपाद पितृणां च न दयाद्र्वदेविके । जनभिको यदा विप्रः श्राद्धं करोति पावेणम्‌ ” इति

१.ग. शक्रया द्धिः । २ क. ° स्यापिष्डेऽपि"। घ. ° वेतियण्डेऽपि" । ३ घ. ग. "अदी | ४ख.ग. ध््यममः । ५क. न्यमपि तिने! अ, ६ ध. एवाहोरादिष्ट । ७ फ, -ग्वहौरीदिष्ट । ८ ख, पचते । ९ ख. ^ नापि निलयकशषः । थः । व.

१८४ टिखितस्मृतिः । [ छो०२८-९६

वैदिके छौकिके वाऽपि नित्यं हुत्वा श्तन्धितः । वैदिके स्वगंमाप्नोत्ि छो क्षिके हन्ति किल्विषम्‌ ॥ ३८ ॥ अग्न व्याहृतिभिः पुर्व हुत्वा मन्त्रस्तु शाकलः । सेवि भागं त॒ मूतेभ्यस्ततोऽश्री यादनस्निमान्‌ ॥ २३९ ॥ उच्छषण तु नात्तष्ट्वद्माचजं- चम्‌ । ततो ग्रहवछि कुर्यादिति धर्मो व्यवस्थितः ॥ ४० ॥ दभः कृष्णाजिनं मन्त्रा ब्राह्मणा विरोषतः। मैते निमास्यतां यान्ति नियोक्तन्याः पनः पुनः ॥४ १॥पानमाचमनं कुर्या्कुशषपाणिः सदा द्विजः । युक्त्वाऽ्ष्युच्छिषतां याति एष एव विधिः स्मृतः\॥४२॥ पान आचमने चैव तपणे देविके सदा । इुशहस्तो न दुष्यत यथा पाणिस्तथा कुञ्चः ॥ ४३ ॥ वामपाणोौ कुशं कृता दक्षिणेन उपस्पृशेत्‌ । आच(चा)मन्ति च ये मूढा ङधिरेणाऽऽचमन्ति ते ॥ ४४ ॥ नीवीमध्येषु ये दभा ब्रह्मसूतरेषु ये कृताः । पवि- ंस्तान्विजानीयायथा कायस्तथा कुशाः ॥ ४५ ॥ पिण्ड कृतास्तु ये दभां येः कृतं पितृतपैणम्‌ । मोच्िषटपुरीषं च तेषां त्यागो विधीयते ॥ ४६ ॥ देवपूर्वं तु यच्छ्र- दवमदैषं चापि यद्धमेत्‌ । ब्रह्मचारी भवेत्तत्र इयाच्छराद्रं तु पेतृकम्‌ ॥ ४७ ॥ मातुः द्धं तु पर्व स्याप्पितृणां तदनन्तरम्‌ । ततो मातामहानां च ददौ श्राद्ध्रयं स्मृतम्‌ ॥ ४८ ॥ ऋतुर्दश्षो वस॒; सत्यः कोरुकामों धुरिरोचनो । पुरूरवद्विवाश्ैव विशे देवाः प्रकीर्तिताः ॥ ४९ ॥ आगच्छन्तु महाभागा रिश्वे देवा म्रहाबछाः| ये यत्र विहिताः श्राद्धे सावधाना भवन्तु ते ॥ ५० ॥ ईइष्टिभ्राद्धे तुदेक्षो वसु; सत्यश्च वैदिके । काः कामोऽ्िकायैषु काम्येषु धुरिरोचनो ॥ ५१ ॥ पृरूरवीद्रकधव पार्वणषु नियोजयेत्‌ ॥ ५२ ॥ यस्यास्तु न भवेद्भ्राता न विज्ञायेत वा पिता। नोपयच्छेत तां ङ्गः एतरिकोधमेशङ्कया ॥ ५२ ॥ अध्नातृकां परदास्यामि तुभ्यं

कन्यामरटंङृताम्‌ । अस्यां यो जायते पत्रः स मे पुत्रो भविष्यति ॥ -9 । मतुः प्रथमतः पिण्डं निवेपेत्पुतिकासतः । द्वितीयं त॒ पितुस्तस्यास्ततीयं तु पितुः पितु ॥ ५५ ॥ मृन्पयपु च पात्रेषु श्राद्धं यो भोजयेत्ितृन्‌ । अन्नदाता पुरोधा भोक्ता च नरकं व्रजेत्‌ ॥ ५६ ॥

१. नोदिषे्या" ¦ २ ख. ग. “क्त्वा नोच्छि । ३ घ. वैदिके । ४ ख. ग. बु्ान्छरताः ¦ ५ ख. ण. *त्‌ । विनाचमपषन्तिये । ६ घ "धिरानाचर । ५ कृ. स्थिताः! ८ क ग्रे च। ९क. कामकालौ । १० फ़. "वद्रव्थे" । स. ग. "वामाद्रवा° । ११ क. कामकालोऽप्निः । १२ ख, शु अष्वरे धु । १६स.ग, “दाम्रवश्च पा । १४ ग, "ककम |

५, । = [ छो ९७-७८ | टिखितस्तिः। १८५

०, ७९

अरम गृन्पयं दचदरुङ्गातस्तु तद्विः । पृत्तन मोक्षण कुयान्पद्‌ः पातं पविनकम्‌ ॥ ५७ ॥ श्राद्ध ृत्वा परभ्राद्ध यस्तु भुञ्जत विहर; । पतन्ति पितरस्तस्य ट्र पिण्डोदकक्रियाः ॥ ५८ ॥ श्राद्धं दा च युक्त्वा च अध्वानं योऽधिगच्छति । भूषन्ति पितरस्तस्य तन्मासं परसुभोजनाः ॥ ५९ ॥ एनर्भाजनमध्वानं भाराध्ययन- मयुनम्‌ | दान प्रतिग्रह हम श्राद्धुभृक्तवषट वजेयतु ॥ ६० ॥ अध्वेगामा मवेदश्वः पुनंभाक्ता च वायसः । कमकृललायते दासः स्ीसङ्कन च सूकरः ॥ ६१ ॥ द्र- कत्व; पिषदा( चा )पः साविञ्या चाभिमन्तिताः। ततः सध्याय्ुपासीत शुध्येत तदनन्तरम्‌ ॥ ६२ ॥ अआद्रैवासास्तु यत्ुयाद्वहिनोलु च यत्छरतभू । ततप निष्फढं ङुयोजपहोमपातिग्रहम्‌ ॥ ६३ ॥ चान्द्रायणं नवश्राद्धे पराको मासिके तथा । पक्षत्रये तु ठृच्छर स्यात्षण्मासे कृच्मेव च ॥ ६४ ॥ उनान्दिके त्रिरात्रं स्यादेकांहः पररा- ष्दिके | शराव मासस्तु भुक्तवा वा पादकृच्छ विधीयते ॥ ६५ ॥ सपेविपरहतानां च गुङ्धदष्टिसरषपः; । आत्मनस्त्यागेनां चव श्राद्धपरषा न कारयत्‌ ॥ 88 ॥ गामि- हतं तथोद्धदधं ब्राह्मणेन तु पातितम्‌ । तं स्यशेयन्ति ये विपरा गोजाश्वाश्च भवन्ति तें ॥ ६७ ॥ अश्रिदाता तथा चान्ये पारच्छेदूकरशच य । तप्रच्छरण शुध्यन्ति प्रनुराह प्रजापतिः ॥ ६८ ॥ उयदृ्चुष्णं पिबेदा( चा पष्यहमुऽ। पयः पिवेत्‌ । उयहयुष्ण घत पातवा वायुभक्षा ।दनत्रयम्‌ ॥ 8९ ॥ गाभूहहरण्यहरण स्ाणा क्षेत्रगृहस्य च | यमुद्दिश्य त्यजत्राणांस्तमाहृब्रह्मपातकम्‌ ॥ ७० ॥ उद्यताः सई धावेन्ते सवे ये शष्पा णय; । यद्ये -तोऽपि हनत्तत स४ त व्ह्मपाटकाः ॥ ७; ;: वहूनां रद्धपःतानां यदेको मभ्याल्कः । स्थते दद्धि भ(म्‌ ,च्छनति सं ५ ब्रह्मवादः ॥ ७२॥ पतितन्नं यदा युड्न्तं भुङ्क्त चण्डाटवेदमनि। « मातां चदेदरारि मसं कामदृतेन तु ॥ ७२३ ॥ यो येन पतित्वं सस याति मानदः। स तस्येव व्रतं य॑त्तत्तःत ( त्सस रगेविद्ुद्धये ॥ ७४ ॥ ब्रह्मध( ह )तक्केस्पर म्नानं येन ` विधोयते | तेनगोच्छिष्टससपष्टः प्रजापत्यं समाचरेत्‌ । ७५ ॥ ब्रह्महः च सुरापायी तथेव भुर तल्पगः । महान्ति पातकान्याहुम्तत्मसर्गः च पञ्च; ॥ ७६ ॥ रनेहद्र यदि वें रोभाद्धयाद्ञनताऽपि बा । कुकेन्त्यनुग्रहं ये तु तत्पाप "षु मच्छि | ७७॥ उच्छि ोच्छिष्टसंस्पष्ो > ल्णमठु कदाचन । तसणक्ुरते स्न न चमेन शरुंचभेवेत्‌॥७८॥ ` परल.ग.न्भव्मूः। २क.ष्‌. श्वनाचमः।३कृ.ष. °तुक्तन वाः ४ख.ग.घ, म्‌ । स्वं तनिष्फ" । ५१. ड, ष्काहं पु । ९ ख. ग. त॑ श्यृदन्तिचये। ख. ग नन्त यद्येको धमे

घातकः! ८ ख. ग. "न स्प स्ने विधीः। ९क. घ. स्स्तयोगी चः १०क.वा मोहद्धः। ११क माचामेन विद्धभ्यति । ई. ।

१)

¢ ¢ ४ ५ १८६ टिखितस्मातिः [ छो०७९-९६]

कुम्जवामनष( १ देषु गद्वदेषु नपु च । जाल्यन्े वधिरे मुके न दोषः परिवेदने ॥ ७९ ॥ दीव देशान्तरस्थे पतिते प्व्रजितेऽपि षा । योग्नाञ्चामि युक्ते च न दोषः परििदने ॥ ८० ॥ पूरणे दरपवपीरं वृ्च्छेदनपातने । विक्री णीते अपि हवं गोवधं तस्य निरत: ८? ॥ पाद्रःकरोमवपनं द्विपादं शमश्रु

केवट । तृतीये तु शिखावजं रिख छदशतु4४ ॥ ८२ ॥ चण्डााद्कसस्पश स्नानं येन विधीयते । तनेवाच्छिषटसेसपष्ः प्राजापत्यं समाचरत्‌ ॥ ८३ ॥ चण्डारघटरभा- ण्डस्थं यत्तोयं पिवते द्विजः । तलक्षणान्कषिफन यन्तु भराजापत्यं समाचरेत्‌ ॥ ८४ ॥ यदि न क्षिपते तोयं शरीरे तस्य उ)येति | प्रजप्य न दातव्यं कृच्छं सतिपन चरेत्‌ ॥ ८५ ॥ चरेत्सातपनं विधः प्राजापत्य तु क्ष्रः; । तदर्थं तु च्यः पादं श्रे त दापयेत्‌ ॥ ८६ ॥ रजसा यदा सुघ् बार्सुप्रवायस॑ः । उपष्य रजनी- मेकां पश्चगव्येन शुध्यति ॥ ८७ ॥ आजानुतः स्नानपात्रमानामेम्तु विशेषतः । अत उध्वं त्रिरात्रं स्यान्मदिर।स्परने मर्ष ॥ ८८ ॥ वाख्धेव दशाहं तु पञ्चत्वं यदि गच्छति । सद्य एव विह्ध्य॑त नाशौचं नोदकक्रिया ॥ ८९ ॥ श्ञावसूतक उत्सन्न सृतके तु पद्‌ भेत्‌ । शकन शुध्यते सूतिनं सूतिः शवत्ञाधना ॥ ९० ॥ षषटन ुध्येतकाहं पश्चमे त (उय ) हपैव त्‌ । चतुर्थं सप्तरात्रं स्याज्जपूरुष दशमेऽहनि ॥९१॥ मरणारन्धमाज्चचं संयोगो यस्य नाभ्निभिः } आदाहात्तस्य विज्ञेय यस्य वेतानिकरो विधिः; ॥ ९२ ॥ आममांसं घत कषो्र स्नेहाश्च फलसमवाः । अन्त्यमाण्डभ्थिता कषत निष्कान्ताः शुचवः स्मताः ॥ ९२ । माजनीजमेष ( षा )णहं स्नानपश्चपरोर्दक्मू । नवाम्मति तथा चेव हन्ति पुण्यं दिव कृतम्‌ ॥ ९४ ॥ दिवा कपित्थच्छायायां रात दधिश्षमीषु च । धा्रीएखेषु भवेन अलक्ष्मीयंसते सदा ॥ ९५ ॥ यत्र यतर च संकीणेमाःमानं मन्यते द्विजः । ठर तत्र तिक मा गयच्यषटशतं जपेत्‌ ॥ ९६ ॥

# (न

इति टिखितवि्राक्त षमरशाखं समाप्तम्‌ \

५,

सपाप्रय शातस्य्रातः

१ ख. ग. णीत गेजं चाश्वं 1 रक. भं चतुथं तु चिद्धादिदेत्‌। च} खग शजं चतुथतु शिखावपः ¦ च । ३ ख. ग. "दे नोक््िप्यते । ४ ग नि! अज्ञानतः, ५ ख. ग. श्यात्तदीयस्यंर | & स, मतः। ७ क. शुध्यत्येका° । ८ ख. ष्वहम? ¦ ९ ख. ग. श्ये द्‌ \ १० क. श्नि ! अदाहार- भयमा" ! ११ ग. “जसा सक्ते नाः । १९ क. भेपाण्डस्ना" । १३ ख. ग. ष्द्फ़ । न०।१४ ख, ग. श्िषु सक्तुषु । धाः । १५ इ, सप्तम्यामल ।

ॐ तन्सट्रह्मणि नमः | (^ (~ # विष्स्पा्तः । ( तत्र प्रथमोऽध्यायः । ) अथातः पुरुषनिःश्रेयसांथं ध्मभिङ्गसा ॥ १ ॥ ज्ञात्वा चावुतिष्न्यामिंकः भश स्यतमो भवति रोके, मत्यं च॑ सथर्भ रोकं समस्ते ॥ २ ॥ श्ुतिस्पृतिविहितो धमं | ३ ॥ तदलाभे रिष्टाचारः प्रमाणम्‌ | ४ ॥ शषः पनरक्रमात्मा ॥ ५॥ अगृह्य प्ाणकारणो धर्मः ॥ ६ ॥ आयतैः भागांशो खत्यक्षारकवनादुदक्पास्यानाई- कषिणेन हिमवत उत्तरेण च विन्ध्यस्य ।! ७ ॥ तस्मिन्देशे ये धमां ये चाऽऽचारास्त

र्वत्र परत्येतन्याः ॥ ८ ॥ न॑ खन्ये भतिलोमक्खधर्माणः ॥ ९ ॥ एतदा्यावतम त्याच्षते ॥ १० ॥ शङ्कायमुनयोरध्दरेऽ्यके ॥ ११ ॥ योव कृष्णमृगो विचरति

तावद्रह्म॑वचैसमित्यन्ये ॥ १२ ॥ अथापि माह्धापना निदानं गाथामुदाहरात।१३॥

पथास्सिन्धूरविहरिणी सथैस्योदयनं दः | यावत्कृष्णोऽभिधावति ताद ्रह्मवचसम्‌ ॥ १४ ॥ तरैवि्यटद्धा यं बरथुधर्मं धम॑विदो जर्नौ; । पवने पावने चैव स धर्मों नात्र

संश्चय इति ॥ १५॥ देशधमेज)तिधगेकटधगाञ्शरत्यमावादन्रवान्मनुः ॥ १६ ॥ सूयाभ्युदितः सृयाभिनिरेक्तः इनी शद ए; परिवित्तिः परिवेत्ताऽगरेदिषिषूषं तिर्वीरहा ब्ह्योञ्च इत्येनस्विनिः । १७ । पञ्च महापातकान्याचक्षते ॥ १८ ॥

गुरुतस्प सुरापान च्रृणहत्या बःद्यणदुंदणापहरग पततसयोगश्च ॥ १९ ॥ ब्राह्मण वा योनेन वा ॥ २०} अथाप्युदारन्ति ॥ २१ ॥ सवस्सरेण पतति पतितेन सहाऽऽचरन्‌ । याजनाध्य 1पचोतन् तु यानासनासिना] दिति ॥ २२ ॥

१४. ट. छ. 'साथेध । २ ड. छ शज्ञातां ज्ञाः ३ग. (लयवावि। ४ख.ष,.ड.छ.षबि'। ५ख.ग१.घ.ड. मू दक्षि ! ६ क 'दरोनत्परयक्राट्चना। ७ख.ग. ्स्ययेषः) घ.ङ. श्त्यच ये ध।८ख.ग. ड. छ. स्वप्र! ९ ख, ध. छ. नद्यन्ये , १० च. "कधमाणाम्‌ । ग ११ ग. "धर्माः ९९। १२ ख. ग. ध. ड. नन्तराप्ये १३ क. ह्यावतंभि°। १४ ख. ग. घ. इ. छ, “मिति । अ १५ क °विभोनि° 1 १६ ध. ङ. “नो गाः \ १७ च. "विधारणी । <८ ख. पुनः । ग. पुराः 1 छ. भुवः । १९ क श्ेसः 1 मरै । २० क. "नाः । यजने पावने चे° ¦ २१ ड श्मोनभा 1 २२ ग. "दण्डः ¦ परिवि 1२२ ख ब्रह्यघ्र स इयेत एनः । ग, ब्रह्मघ्न इत्येत एनः । २४ सं. ग. य. ह. भ्सप्रयो" । २५ क, ख, ष्यं च त्रा १६ क, °नादानान्न । २५ ख. ग, °नाद्त्रपानासदपि । ध. ड. छ. नाद ।

१८८ पतिषटसपातिः। [अ०१-र्ो०२६-१६।१-द]

+ योऽप्रीनपविध्यदगुरं च यः प्रतिनध्सुयान्नासिफो नासतिकट्तिः सोमं च पिक्रणीयादिन्युपपातकाभे ॥ २२३॥ तिस्रो ब्राह्मणस्य भायो वणोनुपून्येण) द्व राजन्यस्य, एकैका वेयशृदरयोः ॥२४॥ शुदरामप्येके) मन्त्रवर्ज तद्त्‌ ॥ २५॥ तथा न डुयौत्‌ ॥ २६ ॥ अतो हि ध्रुवः टापरवषैः परेत्य चास्वगेः ॥ २६ ॥ षट्विवाहाः ॥ २८ ॥ ब्राह्मो देव आर्षो गान्धवेः प्षान्नो माञुषश्चेति ॥ २९ ॥ इच्छत उद्कपु्व या दग्रा ब्रह्मः ॥ २० ॥ यद्गत्रे वितत ऋत्वे कभ कुवते कन्यां दद्याद कृत्य यं देवमित्याचक्षते ॥ ३१ ॥ गोमिथुनेन चाऽऽषैः ॥ ३२ ॥ सकामां कामय प्रानः सदश या नेपर(रोश्वत्स गान्धेः ॥३२॥ या बनं सदसा मध्य हरन्त स प्ताः ॥ २४ ॥ पणित्वा धनक्रीतां स॒ मानुषः ॥ ३५ ॥ तस्माुहितृमतेऽधिरथं शते देयमितीह कयो शज्ञायते ॥ ३६ ॥ या पर्यु; क्रीता सत्यथान्येशरतीतिं ह चातमस्यिषु ॥ २७ ॥ अथाप्युदाहरन्ति-॥ ३८ ॥ विर्घा भनष््॒पुनरभ्युपेति जातिप्रणाक्षे छिह सवनाः । कुापदेशन हयोऽपि पज्यस्तस्माल्कुखीनां ियघुदर हन्ति । इति ॥ ३९ ॥ अयो वणौ ब्राह्मणस्य वशे वर्तेरन्‌ ॥ ४० ॥ तेषां ब्राह्मणो

पमोन्धन्रुयातु ॥ ४? ॥ तं राजा चातुिष्यात्‌ ॥ ४२ ॥ राजा तु पर्मेणालुशस तषट षष्ट धनस्य दयत्‌ ॥ ४३ ॥ अन्यत्र ब्राह्मणात्‌ ॥ ४४ ॥ इष्टपृतेस्य तु षष पंशं भजतीति ह ब्राह्मणो वेदरभादयं करोति, ब्राह्मण आपद उद्धरति तस्मा, द्ाह्यणोऽनाच्ः ॥ ४५ ॥ सोमोऽस्य राजा भवतीति ह परत्य चाऽऽभ्युदयिकमिति

हं विज्नायते ॥ ४६ ॥ शा इत वा्ष्ठ धमरासे प्रथमाऽप्यायः ॥ १ ॥

( अथ द्वितीयोऽध्यायः । )

[रि

चत्वारो वणो ब्राह्णक््नियतरेदयगदराः ॥ १ ॥ त्रयो वणौ द्विजातयो ब्राह्मणक १ २३ ्रियवेश्याः ॥ २ ॥ तेषां मातुपरऽथिजननं द्वितीयं मोज्जीवन्धंने ॥ २ ॥

+ इत आरभ्य चातुमंस्येष्ित्यन्तप्रन्थो न विद्यते ख. ग. घ. ड. छ. पुस्तकेषु !

१च. पपु्वेण । २ क. ्येकमन्त्रवन तदु तथा ।३क. च्कषोःप्रेः।४्क तं।५क. योनं मुच्यात्स । ६ क पणित्वा । ७ क. (तीह चातुमस्ये । अ* 1 ८ ग. श्या विनादे पु । ९ ग. "तिङ्ञाति °तिकुरप्र । ११ च. निर्देरोन ! १२ च. मन्‌ । ब्रा । १३ सख. घ. ड. छ. '्माम्यदव्रया । १४ कृ ग. तत्‌ । १५ ख ग. “नुतिषेत्‌ । ०६ च. श्रध । १७क. श्ट हृरति भ) १८ च. श्माढ्वं क०। १९ क. णो रायः सोः।२०च. ते ह विज्ञायत इति । वा । २१ च. श्रे विज । २२ ग, “न्धनम्‌ । त ।२३ च, पे, सत्रा । ५

[ अ० २्टो० ४११] विषटसमूतिः | १८९

तत्रास्य माता साषि्री. पिता तराचायं उच्यते ॥ ४ ॥ वैदप्रदानातितेत्याचर्थमा- चक्षते ॥ ५॥ अथाप्युदाहरन्ति ॥ ६ ॥ द्यम प्रे ह पुरुषस्य रेतो प्राह्मणस्यर्थ्व नामेवीचीनमेर्वययदृथ्यै नाभेसतेनास्यानौरसी भरना नायते ॥ ७ ॥ यँदुपनयारि जनन्यां जनयति यत्साधू करोति ॥ ८ ॥ अंय यदवचीनं नाभेस्तनेहास्वौरसी भरना जायते ।। ९॥ तस्माच्छ्रोजियमनूचानर्मभनोऽसीति न वदन्तीति ॥ १० ॥ हारीतोऽ्युदाहरति ॥ ११॥ नं दस्य व्रते कम वरंचिदामोद्धिषन्धनात्‌ । हस्या श्रसमं ्ेयो याददे न जायत इति ॥ १२॥ अन्धंनोद्ककमेस्वधापितृ॑यकतेभ्य; ॥ १३ ॥ विद्या ह वे ब्ाह्मणमाजगाम गोपाय मां भेषधिस्तेऽहमस्मि । असूयका- यानुजवेऽधताय न मां ब्रूया वीयंवती तथा स्याम्‌ ॥ १४॥ # यमेव विचाः

9६ शाविमममत्तं मेधाविनं ब्रह्मचर्योपपन्नम्‌ । यस्तेन दहयेतकतमच्च नाह तस्मे मां ब्रयां निधिपाय ब्रह्मन्‌ ॥ १५॥ य अतृण्यग्रितयेन कमणा बहुदुःखं कर्वसमृतं संभ- यच्छन्‌ । तं मन्येत पितरं मातरं च तस्मे न दृ्ेतकतमच नाहं ॥ १६ ॥ अध्यापिता ये गुरं नाऽऽद्वियन्ते विमा घाचां मनसा कमणा षा । यथेव ते न गुरोरभोजनी- यास्तयेव तान्न मुनक्त श्रतं तत्‌ ॥ १७ ॥ दहत्यभ्नियेथा कक्षं बरहपषठमनादतपू । न ब्रह्म तस्मै भरूयाच्छंक्यं मानमकुवैत इति ॥ १८ ॥ पट्कमीणि ब्राह्मणरय॥१९॥ स्वाध्यायाध्ययनमध्यापनं यजने याजनं दानं प्रतिग्रहधेति ॥ २० ॥ ओगि राजन्यस्य ॥ २१॥

% इत आरभ्य ब्रह्मत्नित्यन्तम्रन्थः श्रुतं तदित्यस्मापरं विद्ते ख. ग. ध. ड. छ. प्तकेषु ।

१ख.ग.घ.ड. छ. ध्यमिह वै पु, २ च. श्युहवेपु*।३ख. ध.ड.छ.्त्य य॒तो।४क, "न्यदा ` । च. “रधस्तादवाचीनमन्यत्तयदुवं नाभेस्तेन हेतत्मनाजा ५ ख. ग, घ. "मन्येत तय ६ इ, छ. “न्यते तद्य" । ७ च. य॒द्राह्यणादुपनयति, यदध्यापयति, याजयति यत्साधु क । ८ क. ग. °ति। यत्साधुक° । ९ क. अथान्यद्‌ । १० ग. ^ते जनन्यां जनयति । त” । ११ ल. ग. छ. मपृज्योऽसीति न बदन्तीतति हारीताः । अथ्युदाहरन्ति । न" । घ. ड. "मपुज्योऽसीति न वदन्तीति हारीताः । अथा- दिर्दाहरन्ति । न° । १२ ग. न त्वस्य । १३ च. ह्यस्मिन्वि्य' । १४ च. भ्मो ह्यषे या । १५ क. भ्यदे- वोद” । १६ ख. ग. "वेऽत्ताय । १७ ग. पव्रि्यच्छवि । १८ क.ष. इ. प्स्मे मात्रः १९ब. इ, ग्यात्रिधि। २० क. सख. आत्रणेवि° । २१ ख. ग. कुवेरत्स* । २२ ख. ग. "दम्‌ । आ" । २२ ख. ग. “ह्तब्दम । घ. ड. छ. “ह्मचष्टम* । २४ ख. ग, ध. उ, छ. “=च्छक्यमानमङृन्तत । २५ ख, ग, ध, ड्‌. छ. शस्य ! अध्य" । २६ च. यज्ञो । | |

१९९ बसिषटसमृति । [ अ०२ शछो° २२-४१ ]

अध्ययनं य॑लनं दानं च शसेण च परजापाठनं स््रधमंस्तेन जीवेत्‌ ॥ २२ ॥ एता. येवं णि वैद्यस्य, कृषिवाणिज्यं पाशुपास्यं सीदं चं ॥ २३ ॥ एतेषां परि- चया श्रुद्रस्यं ॥ २४ ॥ अनियता वृत्ति; ॥ २५ ॥ अनियतकेशवैशाः सर्वषां शुक्त रिखावजेम्‌ ॥ २६॥ अजीवन्तः स्वधर्मेणानन्तरां पीपीयसीं वृत्तिमातिषटरत्‌ ॥२७॥ नतु कदारिचन्यायसं मू ॥ २८ ॥ वेश्यजौविकामास्थाय पण्येन जीवतोऽ्मर्वण पणिशणकोशचयक्षोमाभिनानि च तावं रक्तं सर्मं॑च कृतान्नं पुष्पफमूढानि च गन्धरसा उदकं चौषधीनां रसः सोमश्च शसं च प्रं च सविकारमयस्नपु जतु सीप च ॥ २९ ॥ अथाप्युदाषरन्ति ॥ ३० ॥ सद्यः परतारि मांसेन लाक्षया रवणेन च। उयहेण द्रो भवति ब्राह्मणः क्षीरविक्रयात्‌ । इति ॥ ३१ ॥ ग्राम्यपशूनामेकशफाः फशिनश्च सर्वै चाऽऽरण्याः पवो वयां त दंष्िणश्च ॥ ३२ ॥ धान्यानां तिरानाहुः ॥ ३३ ॥ अथाप्युदाहरान्ति ॥ ३४ ॥ भोजनाभ्यञ्चनादानाबदन्यल्ुरते तिरे; । कृमिभूतः स विष्ठायां पितृभिः सह मज्जति । इति ॥ २५ ॥ कामं वा स्वयं कृष्योः त्मा .तिलान्विक्रीणीरन्‌ ॥ ३६ ॥ # तपआत्साण्डाभ्यां सनस्योताभ्यां पराक्मातरी. कषां स्यात्‌ ॥ २७ ॥ निदायैऽपः च्छ्‌ ॥ ३८ ॥ नारिषीश्थहङ्गरं प्रवी

रवत्सश्ेवं सोमपिसर तदुद्रपति गामि चाजानश्वानश्रतरखरोषटश्च भफन्यं च पीवरीं भस्याद्रथवाहनमिति ॥ ३९॥ रङ्गं पवीरवद्रीर॑त्स॒मरुष्यवदनडुु. वै करयाणनासिक कस्याणी श्यस्य । नासिका नासिक योद्रपति दूरेऽपविध्याति, सोमपित्सर सोमो शस्य प्राभोति, सत्र तदुदरति, गां चापरं चाजानश्वानश्वतरख- रोषट॑ष प्फव्यै च पीवरीं दशेनीयां कल्याणीं च प्रथमयुतीम्‌ ॥ ४० ॥ कर्थं हि लाङ्कलदटद्दन्यतर धान्यविक्रयात्‌ ॥ ४१ ॥

# इत भारभ्य लाद्गरमुद्रपेदित्यन्तप्रन्थो न विद्यते ग. पुस्तके ।

१च.यन्नो)२च. ष्वव ३च.ते)४्च.श्स्यमनि५क.च.म्तावषृ* ६ क, च. ण्तिः। नि* । ७ च. "वेषाः सवै या सुक्तकेशाः रि" ८ क. वे वासुक्तकेराः(शाः)शि । ९ ख. "णान्यतरां । ग, "णान्यतरामपा' । १० च. यवीयसीम्‌ । ११ ग. वचित्पीयः। १२ ख. ग. 'मपण्यं पषाणकोपक्षौ। छ. “मपाप्यपाषाण्षो" । १३ ख. घ. ठ. छ. “न्वस्य र” । १४ क. 'स्यामाण्डारयामनं स्फोतास्यां पर" । 'स्मादाभ्यां मन" । च. 'स्मात्ण्डाम्यामनस्य॒ता"। छ. “स्मात्साहभ्यां । १५ क. रादौ केशी स्या" । १६ स. छ शशाकेशीस्या । १७ क. ख. घ. इ. छ. थये यः प्रयच्छेत ना" । १८ च, ^त्‌ । लाङ्गलं पवी" । १५ स, घ. टृ. छट. "उनलाङ्ग" । २० च, ववि रफ" । २१ क, "न्मन" । २२ क्‌. 'दुनसुखेकस्याण ।

[भ०९-रछो ०४२-५९।१-६] बरिषटसृतिः। १९१

रसा ्तेमहतो दीनतो बां निमातव्या न त्वेव लवणे रसैः ॥ ४२ ॥ तिषटतण्डुल- र वाधषान्न पङान्नं विया मनुष्या विदिताः परिवतैकेन ॥ ४३ ॥ ब्राह्मणराजन्यौ वाधषाः नाच्याताम्‌ ॥ ४४ ॥ अथाप्यदाह्रन्ति ॥ ४५ ॥ संम धान्यमुद्धत्य महार्घं यः प्रय च्छति । स वे वाधुषिको नाप ब्रह्मवादिषु गितः ॥ ब्रह्महत्यां च वृद्धिं च तुलया

समतोरयत्‌ । अतिषटदृभूण कोव्यां वाधुषिः समकम्पत । इति ॥ ४६ ॥ कामं वा परिखीदत्याय पापीयसे द्रौताम्‌ ॥ ४७॥ द्विगुणं हिरण्यं गुणं धान्यम्‌ ॥४८॥ धान्येव रसा व्यार्याताः ॥ ४९ ॥ पुष्पमूढफडानि च ॥ ५० ॥ तुराधृतमष्टगुणम्‌ ॥ ५१ ॥ अथाप्युदाहरन्ति *॥५२॥ राजीनुमतमायेन द्रग्यवद्धि विनाशयेत्‌ ॥५३॥ पुना राजाऽमिषेकेण द्र्य च वनयेत्‌। द्विकं रिकं चतुष्ट च पश्चकं च शृतं समृतम ॥ ५४ ॥ मासस्य वृद्धं गृहीयादणोनामलुपूषंशः। वसिष्टवचनमोक्तां दद्धि वाधषिके शृणु । पश्च माषास्तु विंशत्या एवं धमां न हीयते । इति ॥ ५५ ॥

ॐ (५ भ,

शातं वापष्ठ धमशा द्वतायाऽध्यायः {| २ ॥

कपि छक कम रिः मि यट शासय दवी

( अथ तृतीयोऽध्यायः । )

अश्रोत्रिया अननुवाक्या अनश्रयो घा श्रसधमीणो भवन्ति + ॥ १ ॥ मानवं चपर श्लोकयुदाहरम्ति ॥ २ ॥ योऽनधीत्य प्विनो वेदमन्यत्र कुरते भ्रमम्‌ । स जीवन्नेव शुद्रत्वमाश्च गच्छति सान्वयः | ३ + नानुग््राह्मणो भवाति न वणिङ्न ईशीरवः

न शूद्रमेषणं कुवम स्तेनो न चिकित्सकः ॥ ४ ॥ अव्रता धनधौयाना यत्र भक्षचरा द्िजाः। तं ग्रामं दण्डयेद्राजा चोरभक्तमदो हि सः ॥ ५॥ चत्वारोऽपि त्रयो बाप यदद युवेदपारगाः। स धम इति विङेयो नेतरेषां सदस्तश; ॥६॥ अत्रतानाममन््राणां

कामा माना मानक

# च. पुस्तके प्रन्थन्यलासो वतते । + इत उत्तरं “ नृग्रा्मणो भवति ' इत्यधिकं क. ग, घ. इ, पुस्तकेषु ¦

१ख.ग.ध. छ. छ. रसेः समतो दान । २फ.मा ३ख.ग. ठ. छ. ्य॒ान्मनुः।४४्.ष शषौ न दया । श्युषानं नाद्‌ । ५ च. न्समर्थं धनसु* । छ. समाधं । ६ ख. घ. ड, छ. स्तः । वधप न्तुरतु ।ग. त वद्धिच भणहया चतु । ०ख.ध. इ. छ. धुवनं व्यक ।ग धुधिन्यकषप॑पातं ह्‌ ६ । ८ क. शपत॒श्वा्षायुः पाः रग. ध. व. श्यात्‌ । द्वि । १० च जातुमूत"। क. "जानमृत। ११ फ विभा गये । १२ क. ग्न्यमलं तु वधते द्विः । च. न्यम च वधते वः । १२ ख. भ. ड, यान्‌" + ग यानसुवाका अ । १४ ख, प. ढ. छ. कुरीदल- । ग, कुरीदजीवि । १५ च. "पिरय ब्रूयु ।

१९२ वसिषटसमृति;। [अ० दो ०७-२०]

जातिमातरोपनीषिनाम्‌ । सहस्वः समेतानां परिष्य न विद्ते ॥ ७ ॥ यद्रदृन्त -तमोमूढा मूख धमैमतन्दियम्‌ । तत्पापं शतधा भृत्वा तद्रकतृनधिगच्छति ॥८॥ श्रोत्रिया येव देयानि हव्यकव्यानि नित्यकः । अ्रोत्रियाय दत्तं हि पितृभरोति न देवता; ॥ ९॥ यस्य चैव गृहे मूलं दूर चैव वहुशृतः । बुताय दातन्यं नास्त पूं व्यतिक्रमः ॥ १० ॥ ब्राह्मणापिक्रपो नासि पिपर बेदविवमिते । ज्वछन्तमा्मुत्छ- र्यं नं हि भस्मनि हूयते ॥ ११ ॥ यत्र कृष्टमयो दृस्ती यश्च चमेमया मृगः । यश्च विभरोऽनधीयानसत्रयस्ते नामधारकाः ॥ १९ ॥ विद्रद्धोजयान्यविद्रसों येषु राष्ट

ञ्जते । तान्यनादषिमृच्छन्ति महदा जायते भयम्‌ । इति ॥ १३ ॥ अपर्ञायमानं वित्तं योऽधिगच्छेद्राजा तद्धरेदधिगन्ने षषम मदाय १४ ॥ ब्राह्मणघेदाधगच्छेः त्वदकमसु वतमानो न राना देत्‌ ॥ १५॥ आततायिनं इत्वा नात्र भाणच्छेतः क्विचित्किखषमाहुः | १६॥ षड्विध। ह्याततायिनः ॥१७॥ अथाप्युदाहरन्ति ॥१८॥ अष्िदो गरदश्चैव रस्रपाणषनापदः । परत्रदारहस्थैव षडेते आततायिनः ॥ १९॥ आततायिनमायान्तमपि वेदान्तपारगम्‌ । निघासन्तं नियां सीयान् तेन ब्रह्महा भव्‌ ॥२५॥ स्वाध्याधैनं इरे जातं यो हन्यादाततायिनम्‌ । न तेन भ्रूणहा स स्यान्मन्युस्तं

मृतयुृच्छति ॥ २१॥ तणाचिकेतः प्वापनि्चिपुपणवांशतुमेा वाजसनेयी षड ्विद्रहमदेयुसंतानश्छन्दागो उयेष्सामगो मन्तरव्राह्मगवि्यः स्वधमानधीते यस्य दशपुरुषं मातापितवशः भरात्रयी विङ्गायते दिद्रंसः सातकाशेते पड्मक्तपावना भवान्ति ॥२२॥ वादु धिक च अद्कविद्धभपाठकः । आश्रमस्थाक्षया पुस्याः परिषतस्याशृ्चावरा ॥२३॥ उपनीय तु यः ध्स्नं वेदमभ्यापयेत्स आचायः॥२४॥ यस््वेकदेश्चं स उपाध्यायो यश्च वेदाङ्गानि ॥ २५॥ आत्मत्राणे रणसंकरे बा आह्मणवेश्यो श्रस्षमाददीयाताम्‌ ॥ २६ ॥ प्षज्नियस्य तु तन्नित्यमेव रक्षणाधिकरा- रातु ॥ २७ ॥ प्राग्योद्ग्वाऽऽसीनः भक्तास षादौ पराणी चाऽऽमणिषन्धनातु ॥ २८ ॥ अद्गुष्मूरस्योत्तरतो रेखा ब्राह्यं तीयं तेन त्रिराचामेदङवदि ( दोषाधद्धिः ) परिमृञ्यात्‌ ॥ २९ ॥ खान्यद्धिः संस्पृशेत्‌ ॥ ३० ॥

१स.ध. ट. छ. पपेस्वं नवे वि" । २ ख. ध. द. छ. दन्यन्थय। भूतौ मृखा धर्ममतद्विदः । त ३.ग. १. द. द्क्त॒ष्वमुग ।४्ख.ग. घ इ. दत्तानि तृप्ति चाऽभ्यान्ति द्‌।५ ख. च. इ. छ. मृख। ६ ख.ग.ष. इ, “उ्यानि चान्नानि मखा रा* । ५ ख. ध. ठ. छ. ^ते । तदन्नं नाक्नमायाति मह्वापि भयं भवेत्‌ । अ । < चे. "गश्तुमे" । ९ ख. घ. ड. वय वि" । ग. ववियोवि° । १० च. पदेशं दशा । ११ स, ध, इ. छ. शिष्यं । १९ ग. "तस्करे ! च. सेवं व्रा । १३ क. “रणा

[अ०रछो*३१-९२। बिष | १९३

ूषन्यपो निनयेद्‌ ॥ ३१॥ सव्ये च पराणी, व्रनेसिटव्ययानः प्रणतो वा नाऽऽ. मेत्‌ ॥ ३२॥ हृदुयगमग्रभिरद्धिुदूबुदाभिरेनामित्रौह्मः कण्डगापि; क्त्रि; शदिः ॥ २६३॥ वेषयोऽद्धिः भारितांमिसत शयुं सृष्ाभिरेव ३ ॥ २४॥ परव दारदय्राऽप गास्वपणाः स्युः ॥ ३५ ॥ न वणेान्धरसदृष्टामियश्च स्युरल्युमागमा, ॥ २६॥ न गृख्या विपृष उच्छिष्ट इवेन््यनङखश्ष्टः ॥ २७॥ सुप्त्वा क्तवा पत्वा कुता रुदित्वा क्ञात्वा चाऽऽचान्तः पुनराचामेत्‌ ॥३८॥ वासश्च प्रिधायौठ च संसपृश्य यत्राछामके। न समश्रगतां टेपः ॥ ३९॥ दन्तवदन्तसक्तेषु यज्वा [पय]

युं भवत । आचान्त्यावशिष्ट स्यान्निगिरनव तच्छरचिः ॥४०॥ प्रानथाऽऽचामयतः पद्‌। या वनुषा गताः । क मूम्पस्तास्तु पमाः पराक्तास्ता।भनाच्छषमागमबेत्‌।४१॥ > मचरन्नभ्यवहायषृच्छिष्टं यदि सस्पृशत्‌। भूमं निक्षिप्य तदृद्रन्यमाचान्तः भचरेसुनः ॥४२॥ यद्न्मामास्य स्यात्तत्दद्धः संसपृ्षत्‌ ॥४२॥ शहद मृगा वन्याः पातितं च ख; फलम्‌ । बाटरनुपरिक्रान्तं स्वीमिराचरिते च यत्‌ ॥४४॥ प्रतारित च यत्पण्यं ये दषाः ज्ञबखषु च । परतरकेमल्तकानिन् नछयाना(यवा)प्हन्यते॥४५॥ ।क्षातेस्थथव या आपा गर्वा तृत्िकराश्च याः । प्रसंख्याय तान्व।उदुचीनह प्रजापतिः । इति

॥४६॥ लेपगन्धपिकपेणे शौ चममेध्यसिपृप्याद्धिदा च ॥४७॥ तैजसमृन्मयदारवतान्त- घानां म्मपरिमाजेनमद।हतक्षगनिरणेजनानि ॥ ४८॥ तैजसवदुपलमणीनां मणिषच्छ क्तानां दारुषदस्थ्नां रञ्जुविद्ख्चमेणां चरवच्छेचम्‌॥४९॥गोबाछे; फदमयानां गेोरसषेपकलकेन प्षोपजानाम्‌ ॥ ५० ॥ भूभ्यास्तु संमाजनमोक्षणोपरेपनेटेखनैयथा रथौ दोषविशेषासमायत्य पेत ॥ ५१ ॥ अथापयुद्‌हरनित ॥ ५२ ॥ खननाइहन(.

# एतदथस्यनेऽय पाट. पु्तके--“ तामिनोँच्छिष्ठतां यान्ति भभ्यास्ताप्तु समाः स्यूताः " क्ति । > चरत्तभ्यवहरेषिति पा. पुस्तके ।

१ च. ताभिः घ्री । १ख.ग.ष. ड. शूरौ सू" । ३ क. च प्रदराद्पियोग्यो्तध्याणासयुः 1 च. चं ्रदरादेपिं या गोस्तपंणसमधौः शयुः » खं. ग. श्वदररापियागास्तप॑णानि सयुः। ५ च. ङ्गस्य ९ ख. भ. ध, त्वासना) ७१. ड. छ, भ्युतास्तास्षण । ८ ख. समां ङञंयात्ता । ५ च, निधायं । १० छ. ^त्‌ ¦ शुनाऽऽहूता य" । ११ ख. ग. प्पविद्धान्तः न्नी" । १२ क. ण्ठीतिनौप" । ग. लीनौनोप । च. सीनैरनौप ! १२३ ख. ग. छ. ष्वां प्रीतिक° । १४ क, “न्धा्ुकः। १५ख.ग. ध, इ, शवेणं शो" । १६ ख. ग. "ठवमतानां । १० ख. ग. ध, श्ट्याने दो" । ९५

१५४ पतिषठसृतिः । [अ०द-भ्छो०५१-६५।-९] दरषोद्ोभिरक्षमणादपि । चतुभिः शुध्यते भूमिः एरशवम्चोपरेपनात्‌ । ति॥५२॥ रजसा शुध्यते नारी नदी वेगेन शुध्यति भरपना बुध्यते कास्यं त(म्रमम्टेन शुध्यति |५४॥ मयमत पुरीपेवां शेषपपूयाशरोणितेः। संसं नेव श्येत पुनः पेन मृन्मयम्‌ ॥ ५५॥ अद्धिगत्राणि शुध्यन्ति मनः सद्येन शुध्यति । विव्रातपाभ्यां मूतासा बुद्धेन शुध्यति ॥ ५६ ॥ अद्धिरेव काञ्चनं पयते, तथा राजतम्‌ ॥५७॥ अद्गु खिकनिष्टकामूे देवं तीयम्‌ ॥ ५८ ॥ अद्गुरयप्र मानुषम्‌ ॥ ५९॥ पाणिपथ्य आप्यम्‌ ॥ ६० ॥ भदेशिन्यङ्गुष्यरन्तरा पत्यम्‌ ॥६१॥ रीचत इति सायं भरात- रशरन्य(न)भिपूनयेव्‌ ॥ ६२॥ खदितमिति पि्रयेषु ॥ ६३ ॥ संपननमित्ाभ्यु दायेकषु ॥ ६४ | |

४ १

शसन तृतीयोऽ्यायः | ३॥

+; = ठ्य 24 |

(अथ चतुथोऽष्यायः। )

ृतिवििषटं चतुण्यं सस्कार्रेषाच ॥ १॥ ब्राह्मणोऽस्य मृखमासीदराह राजन्यः कृतः। उरू तदस्य यदर्थः पद्भ्यां शूद्रो अजायत, इति निगमो भवति॥२॥ गायत्या छन्दसा ब्राह्मणमषनक्टा राजन्य, जगत्या वेध्यं, न केनचिच्छम्दसा शदरपित्यसंस्कायां विङ्गायते ॥ ३॥ सर्वेषां सत्यमक्रोधो दानमहिंसा प्रजननं च ॥ ४ ॥ पितृदेवतातिथिपु्गिं पं शवस्यात्‌ ॥ ५॥ मधुपर्केच यङ्गे च पितुदैवत फमेणि । अत्रैव च पुं दस्यान्नान्ययेत्यत्रवीन्मु; ॥ ६ ॥ नादरता प्राणिनां हिंसां मंसमु्यते इचितू । न प्राणिवधः स्वगयसस्माच्ागे पधोऽवधः ॥ ७ ॥ अथापि ब्राह्मणाय वा राजन्याय बाऽभ्यागताय वा महाक्ष वा महानं व पवेदेवप्स्याऽऽ. दियं न्तीति ॥८॥ उद्क्रियामहोचं च दविपालमूति एृत उभयं हुयौत्‌ ॥९॥

१ चे. त्यं पुनः एकेन न्म्य । म।२७. घ. उ, छ. "पाकान्मरीमय। ३४. 8. छ पयेत्‌ । त° 1४ छ, ग. रोचन्त ६*।५ ख. ग. धृ. इ, च. छ. 'रशनान्य । ६ च. 'केषवाभ्युदायेकेषिति । ई । ५ख.ग. ध्‌. ड, ^ते । त्रिष्वेव निवातः स्य्सवै" । ८ च 'जायामप्येब पं हिस्यादिति मानवम्‌ । मर । ९क.घ्‌. ठ. छ. टोक्षापं वा "| १० क. वा यृनेद"। ११ च. "म्मा अति १२ ङ. च, ति । दु

[अ०४ क्षो १०-६१ 1 बसिष्समृतिः। १९५

दन्तजननादित्येके ॥ ! ०॥ शरीरमपिना सेयोज्याममेकष्यमाणा अपोऽभ्यवयन। ११॥ सम्येतराभ्यां पाणिभ्याधुदकक्रियां षन्ति ॥ १२ ॥ अयुगमा दक्षिणादुखाः॥१३॥ पितृणां वा एषा दिक्‌, या दक्षिणा ॥ १४ ॥ यृषान्रनित्वा प्रस्तारे च्यहमनश्चन्त आसीरन्‌ ॥१५॥ अशक्तो कीतोत्पत्रेन वर्तरन्दशाहं शावमाशौचं सपिण्डेषु विधीयते

॥१६॥मरणात्यमभृति दिवसगणना सपिण्डता तु सपुरुषं विज्गायते॥१७॥ अपर्तानां

स्रीणां त्रिपुरुषं प्रोदनं विङ्नायते ॥ १८ ॥ प्रत्तानामितरे इुषीरंस्तां (¢) तेषां जन

नेऽप्येवमेवं निपुणां शद्धिमिच्छतां मातापित्रोबीजनिमित्तत्वात्‌ ॥ १९ ॥ अथष्युदा. हरन्ति ॥ २० ॥ नाश्चोचं सूतके एंसः संसग चेन्न गच्छाति । रजस्ततराशुधि त्यं त पुस न विध्यतं) इतं ॥ २१॥ %तञ्चदन्तः पुनरापतच्छषण शुध्यरन्‌ ॥२२॥ राः भिरेषे द्वाभ्यां, परभाते तिस॒भित्रोह्यणो दशरात्रेण प्शचदशरात्रेण मिपो विशतिरा रेण वेद्यः शूद्रो मासेन शुध्यति ॥ २३ ॥ अप्रप्ुदाहृरन्ति॥ २४ ॥ आशोचे यस्तु शु्रस्य सूतके वाऽपि युक्तवान्‌ । स गच्छेन्नरकं घोरं तियर्थोनिषु जायते । इति ॥ २५ ॥ अंनिदेशहे ष्षानं नेयोगास्तु युक्तवान्‌ । कृमिभेत्वा स देद्य तवा परपजीवति ॥ २६ ॥ द्रादक्च मासान्द्रादशाधमासान्याऽनश्नन्संहितंमिधीयान;ः एतो भवतीति विङ्गायते ॥ २७ ॥ उनि मरते गभेपतने बा सपिण्डानां तरिरात्रमासौच सद्यः शोचमिति गोतमः ॥ २८ ॥ देशान्तरस्थे परे उर्व दशहाच्छत्वैकरात्रमा- शोचम्‌ ॥२९ ॥ आहिता्रशेसवसन्म्ियेत पुनः संस्क।(र कृत्वा शववच्छेचमिति गोतमः ॥ ३० ॥ युपयिति्मशनानरजस्वलासृतिकदवचीुपस्प्य सशिरा अभ्युपेया. द्प पती ॥ ३१॥ इति वाशिष्ठे धर्मश्च चतुर्थोऽध्यायः ॥ ४ ॥

# इत आरभ्य तिसृभिरित्यन्तम्न्थः ख, ग. घ. ड, छ. पुस्तकेषु न विदयते ।

१ख.ग. ध. च. छ. वेक्षमा* । २ क. "पो नय“ । ३ ख.ग. ड. छ. “न्ति । ततस्तत्रस्था एव }, त" । ४ क. सव्योक्षरा° । स. ग. ट. छ. स्योत्तराः । ५ च. कुवीर त्यु" 1 ६ क. "वाऽधः प्रस्तरे । ख. ग. ध. इ, छ. "त्वा सस्ता । ७ च. "ते । सपिण्डत्वं साप्त । ८ च. °ते । प्रत्तानां । ९ क, च. श्वं व्रि" | १० च. ० स्यात्निपु । ११ क. च. श्त्रोवां तन्िमित्तलान्मातुरियके । अ“ । १२ च. राजन्यः । १३ च, ग्योन्यां च. जा" । १४ क. अन्तदशाहे पररात्रे नि” । १५ च. परदवे नियोगा तव न्द्रिनः । $" । ५ च. “न्ते तां विष्टं समुपार्तुत इति। १७ क, तदिष्टासु" १८ क, च. 'ताष्ययनम" १९ब. 'छर्वाध सूष्व प्रिरस्कोऽभ्यु" । २० च. इयप इति । ॥

१९६ पसिषसतिः । [ स° ९ छो० १44)

` अय पमोऽष्यायः । अस्वतन्त्रा सरी पुरुषमधाना ॥ १ ॥ अनभ्निकाऽनुदकया वा अनतधिति किङ्ग ॥ २ ॥ अथाप्युदाहरन्ति ॥ ३ ॥ पिता रक्षति कौभारे भती रक्षति योवने । ईज

स्थविरे भति न सी स्वातन्त्यमरति ॥ ४ ॥ तस्य भतैराभिचारं इक्तः भायि रहस्येषु ॥ ५॥ मापि मासि रजनो सां दुषछृतान्यपक्ति ॥ ६ ॥ विरतं रजः स्वछाऽ्ुचिर्भवति, सा नाज्ज्याभनाभ्यण््यान्नप्तं स्नायात्‌, अधः शयीत, दिवा न स्वप्यात्‌, नाभ्नं सेत्‌, न रन छजेत्‌ , नं दन्तैन्धावयेत्‌ ) न मांसमन्वीयति, न ग्रहान्नेरीक्ेत, न हसेन्न फिचिदाचरेतं, अखषैण पत्रेण पिवेत्‌, अन्ञाटना वा पिवेत्‌, छोहितायसेन वा ॥ ७ ॥ वियते दीन्द्रबविशीषाणं तटं हत्वा पर््वगृदीतो

महतमाधर्मसंवद्धोऽदमित्येवमात्मामममन्यत, तं सवोणिं भूतीन्यभ्याक्रोशन्‌, चरणे भरूणहन्भूणहमिति, स सिय उपाधावत्‌, असय मे भरहमहत्याये तृतीयं भागं भति तेति गततैषमुषाच, ता अत्रन्‌, क नोऽगदिति, सोऽब्रवीदरं वणीध्वमिति,

ता अद्ुदसूतो भनां विन्दामहा इति, काममा विसनितोः संभवाम इति, कथेति ताः मतिलगृहुस्तृतीयं भ्रूणहत्याया; ॥ ८ ॥ सेषा भरुमहत्फा प्रसि पास्थाविभे-

वति ॥ ९॥ तस्माद्रनस्वन्नं नाश्चीयार ॥ १० ॥ अतश्च भुणहृत्याया पर्षा रूपं मति्भ्याऽऽस्ते कञचुकमिव ॥ ११ ॥ तदाष्रं्यवीदिनेः ॥ १२ ॥ अञ्जनी, भयज्जनमेवास्या न प्रतिग्राह्यम्‌ । तद्धि किया अन्नमिति ॥ १३ ॥ तस्मा्तस्यास्त्र

न च मन्यन्ते ॥ १४ ॥ अआवचारायाश्च यौत इतिं सेयधुपयाति ॥ १५ ॥

चइत उत्तरमधिकं “ यथेच्छयाऽऽप्रसवशखातुश्वेण सष मधुनभवेन संभवाम इति एषोऽस्माकं वरस्तयेन्द्रेणोक्त स्ताः अतिजगरहुरिति ” ख. ग. ध. इ. पुस्तकेषु ।

१ ख. ग. “निरय । घ, ड. छ. शग्रिनमयु" । २ च. अमृत । ३ क. ख.ग. पत्रश्च ।४क. ख,

ध. ठ. च. स्थविरे । ५ क. उक्तप्रा । च. उक्तं प्रायधित्तं ₹०। ६ ष, छ. धितं २ । ७ च. १त्‌ । नधौ.

ख. ग.घ. छ. १त्‌। न खर्वेण पिवेनराञ्ञरिना वा न लो° । ८ ख. ग, 'पमना गृटीतोऽमन्यत इति।

६.५. भणहत्याये । १० फ. च. %ति ता अ° । ११ व. ्रुयादि" । १२ ख. ग. विजानीमोऽरं भ. ।

१२, ९,द. "लाया अन्नं । १४ क. च. "त । प्र" । १५ ख. ग. तदू । १६ क. च. शस्ते त° । १० च

तत, । च त च बीभत्सन्ते मेयमुपागादिति । उ“ ! छ. शतस्य तत्र न षा भत्सन्ते । १८ फ. त्र चं बीभ तयन " मेष गादिति । उद्‌" । १९ छ. योऽभिक., "मेषु" ।

[अ०९-ई-ो०१६।१-१०] वतिः | १६७

च्द्षथास्त्षासते यषा ये च केषिदनप्रथः । डं चीरि थैषा पदं ३ करपिणिः एति ॥ १६ ॥

एति वाधिष् धमशा प्वमो$्यायः | ६ ॥ (~. ~

मप षष्ठोऽध्यायः

आर; परमो धमेः सर्वेषामिति भियः । ीमौरचरिपरीहित्ी पर्य कैर्‌ किन, द्यति ॥ १ ॥ नैने तपांसि न ब्रह्म मौपिेतरं न दक्षिणाः । हैकरपिती शष तारयन्ति कथचन ॥ २ ॥ आवारहीनं न वूरननिं दी अथस्यषीताः दी वदमि रक; । छन्दास्येनं शृत्युकाठे त्यजन्ति नीरं शनत (व जतिप; 4३१9 # आचारहीनस्य तु ब्राह्मणस्य येदा; रडङ्सत्वलििः सयक । ्रीरिभुतपादयितुं समथौ अन्धस्य द्रो हवि देनी ॥ ४ ॥ नमै कदि हजिनाततारयन्ति मायाविनं मायया पेतेन । दैव्य { अ ) करे स्वणपयगरनेः धूनाति तंद्रह्म यथगरिदिष्म्‌ ॥ ५ ॥ दैरचरो हि ¶रंको शोकै भेदति तिदिः हृःखभागी च सततं ्यायितोऽत्पायुरेव च ॥ ६ ॥ जीरके वपमाधासेतवः ठेते धनम । आवचाराच्छियमाभोति आचारो रन्वरहषणिम्‌ ॥ ७ ॥ शतत नोऽपि यः द चारेवा्गरः । भदधामोऽनैमुथ $ वणि रीति | ट ॥ आहारनिहीरविहरथोगाः सुत धमंविदा ठै वीः । वेुदिकोषौति

यैव धनेयुषी गुप्ततमे तु काये ॥ ९॥ उमे मत्रपुरीषे ई विमं इषाः) रात्रौ र्यादक्षिणस्य एर्व ह्यायुने दीयते ॥ १०॥

7 पि

. ॐ इत आरभ्य यथावदिष्टमिलन्तग्रन्थो न षि्यते ध. इ. ह. पुप्तकषु ।

\ ख. ग. तेषां।२ख.ग. घ. ड, “यः । ष्याः भरोजनिषा ये । ३ कं “ति । सदं ते बृ्रपर्मिणं इतिं 1 इति प०।४ क. ° प्रथमो । ५ ग. श्वारांधित भरः ६ ख. भ. सवपती । जस. भ. भ तीः क्षरे । ८ क. श्या दषद्राः । ट" । ज. "या शषेष्दाः। दु" । ९ ख. घ. चवर फट" १४ क, “वि शुदा" ११ सै. ग. घ. ४. "दविवीया" । १२ क. श्रौ दशषिणोसुंखः कुषोदेवे । चे "त्रौ इ दकि ईव 4 १६ कृ, रिष्यते 1 ग. रिच्यते । च. रिष्यति ।

पसिष्टसृति [ अ०६ शो° {१-२६]

त्यं मति सूय च प्रति गां प्रि च द्विजम्‌ । प्रति सोमोदक़ संध्या परा नयति मेहतः ॥११॥ न नं मेहनं कायं न भस्मनि न गोमये । न वादृषटेन मां चने पत्र न शाद्व! २। छायायामन्धकारे घा रात्रावहनि वा द्विनः। यथामुखमुखः इया सराणरबोपामयेषु च ॥१२॥ उदताभिरद्धः कार्थ कुयीत्स्नानमनुदताभिरपि ॥१४॥ आहरन्पृततिकां बिमः फुटात्ससिरक॑ां तया । अन्तजेले देषगृहे वरमीके भषकस्थले कृतरोचावविष्टा च न ग्रा पश्च एृत्तिका; ॥ १५॥ एका छिद्धे करे तिप इभाभ्यां द्रे तु मृत्तिके । पंश्चापाने दशेकसिज्षमयोः सप्र एत्तिकाः ॥ १६ ॥ एत चोचं गृहस्थस्य दिसुणं ब्रह्मचारिणः । यानधस्यस्य त्रिगुणं यतीनां च चतुगुण

१७ ॥ अष्ट श्रासा गूँनभेक्तं वानपरस्यस्य षोडश । द्रिशन्ञ गृहस्थस्य अमितं ब्रह्मचारिणः ॥.१८.॥ अनटूवान्त्रह्मचारी च आदिताभ्िश ते त्रयः । भंञ्ञाना एव सिष्यनति नेषां सिद्धिरनश्नतप + ॥ १९॥ योगस्तपो दमो दानं सत्यं श्लोच॑ दया तम्‌ । बिघया विङ्गानमास्तिक्यमेतद्भाह्मणरप्षणम ॥ २० ॥ ये शन्तदान्ता; श्रुति णेकणां नितेनद्धियाः भाणिवधाश्निदत्ताः । परतिग्रहे संडुचिताग्रहस्तास्ते ब्राह्मणा. स्तारयितं समथीः. ॥ २१॥ नैीसतिकः पिषुनभैव कृतघ्नो दीयेरोषकः । चत्वारः कमेचाण्डाटा. जन्मतथापि पचमः ॥ २२ ॥ दीधेेरमसूया च असतयं ब्रहमदृषणम्‌ । ेश्न्पं निदेय्वं च .जानीयाच्छ्लक्षणम्‌. ॥ २२ ॥ धि चिद्ेदमयं पातं िचित्पाप्र तपोमयम्‌ । पत्राणापपि. ततान शुद्रान्ने यस्य नोदरे ॥ २४ ॥ श्ुदरान्नरसपुषटाङ्खो इधीयानोऽपे नित्यश ।.जुहन्वाऽपि जपन्वाऽपि गतिमृध्वौ न विन्दति ॥ २५॥ दरज्ेनोदरस्थ॑नं यः कवचििन्रयते द्विनः। स मवेत्मृकरो प्राम्यस्तस्य वा जायते कुे ॥ २६ ॥ शूदरभ्ेन तु शक्तेन पैधुनं योऽधिगच्छति । यस्याननं तस्यते पुत्रा न च

+ इत उत्तरमेतद्रवनमधिकं ख. ग. पस्तकयोः-“तपोदानेोपहरषु त्रतेषु नियमेषु च । इन्याध्ययनध- मषु यो नाऽऽसक्तः स निष्कियः १ इति ।

१६.छ.ैव।२च. न॑ कुयान्न पथि न च भस्मनि । न गोमये न षे नेते न शाइवलोपजीन्य. च्छायासु । छा* । क." नोति न श्वावलोपजीव्यच्छायासु । छ" । ४ ख. ग. घ. छ. 'वाधम° । ५ ग ननन क्ञानं* । ६ क. ख. छ. "कतात्‌" 1 च "कतां तु या । अ" । ५ क. ख. ग. सृषिक" । ८ च. उभयो. दद्य स्पृतम्‌ । १०1 ९ यः पञ्च पादे द° । १० घ. छ. मुनक्त 1 ११ च. अनन्त । १ च. “मू । ब्रते नियमेषु वेव्योष्ययनधमेषु । यो" । १३ ल. ग. भू । सतत्र दा° । १४ ख, ग. छ. असूयकः । १५ च. “न यदि क्थिन्पतो दि ।

[अ०६-७-छो ०२७-१०।१-९] विष्समति; १९९

सगो भवेत्‌ ॥ २७॥ स्वाध्यायोर्यं योनिमन्तं भान्तं वैतानस्थे पापभीरं बहु म्‌ । सषु क्षान्त पासके रद्गरण्य व्रतः पान्त तादृश पात्रमाहुः ॥ २८ ॥ अगमि पात्रे यथा न्यक्तं क्षीरं दपि पृतं मधु । विनहयत्पात्रदबेरथा्तचं पत्रं रसाश्च ते ॥ २९ ॥ एषे गां च हिरण्यं च वद्लमश्व महीं तिलान्‌ । अदिद्रातिग्रहानो भस्मी भवति दारुवत्‌ ॥ ३० ॥ नैद्धनखवादनं इयां्नसेश्च भोजनादौ ॥ ३१ ॥ न चापोऽञ्ञलिना पिवेत्‌ ॥३२॥ न पादर्नं पाणिना वा नलमभिहन्यान्न जलेन नटम्‌ | ३२ ॥ नेष्टकाभिः एरानि पातयत्‌ ॥ ३४॥ न फएटेन फलं नं कखो न इुहको भवेत्‌ ॥ २५ ॥ न म्टेच्छमाषां शिक्षत्‌ ॥ २६ ॥ अयाप्युदाहरति॥२३७॥ न पाणिपादचपटो न नेत्रचपलो भवेत्‌ । भं चाङ्कचपरो विभ इति शिष्टस्य गोचरः ॥३८॥ पारम्पयागतों येषां वेदः सपरिवृहणः। ते शिष्ट ब्राह्मणा देया; शरुतिपत्यस् हेतवः ॥ ३९ ॥ य॑ न सन्तं न चासन्तं नाश्रुते न बहु्रुतम्‌ #1 न सुच न दुं वेद्‌ कश्चित ब्राह्मण इति ॥ ४० ॥

इति वापिषठे घर्मशाखे ऽध्यायः ॥ ६

अथ सप्तमोऽध्यायः ।

[1

[क

चत्वार आश्रमा व्रह्मचारी( रि )गृदस्यवानमस्थप्रिव्रानक्षाः ॥ १.॥ तेषा बेद मधीत्य वेदौ वा वेदान्वाऽविरीणव्रह्मचर्या यमिच्छेततमायसेत्‌ ॥ २ ॥ हयचर

५

चाय परिचरेद्‌ ॥ ३ ॥ आ सरीरविमोक्षात्‌ ॥ ४ ॥ आचाय ममीतेऽग्निं परिचरेत्‌ ॥ ५ ॥ विन्नायते हि तवाधिराचायं इति ॥ ६ ॥ संयतवाक्वतुथषषठाटमकाटमोजी भेक्षमाचर्‌ ॥ ७ ॥ गुषधाना जटा( ए खः जखाजयः वा गुर गच्छन्तमरुर्गच्छत्‌ ॥ ८ ॥ आसीनं च तिषटञ्रयानं चाऽऽसीन पासीत ॥ ९ ॥ आदहूताध्य्रायी सवं

# एतदनन्तरं सकखादशेपुस्तकेषु “ न वृत्ते न च इुरृतम्‌ " इति वक्यमधिकप्‌ ।

१ च गार्ह भ" ¦ २ क. ल. श्व्यायादथं योनिमिन्र प्र । ३ ख. ग. चैतन्यस्य । ४ ख. ग, शी. युक्तन्नि धा । ५ क. लतं । ष. छ. इन्त । ६ च. श्ट्यान्न च. पाः । ७ ख.घ छ, नाङ्गं नवखं वादिनि कुयान्न च । ८ ख. ग. "त न पाणिना वा रजानम" ।९ ख. ग नल्ंपुस्को । १० ष. नं च वार्गड्ग- चपल ६*। ११ क योश्याय 1 ख. ग. घ. छ. "्यौऽपनिक्षप्तमाः । १२ क. त्रे, श््रह्मचयो° । १२३४, विक्षषात्‌ । आ" । १४ च. मोक्षणात्‌ । भ" । १५ च॑. शँ च प्रेतेऽ । १६ च. शच्छन्नासीनं वेत्तिषटञ्य। १० ख, ग. ध. श्नं चानुतिषटेत शथा । १८ श" घ. छ, उपवसेत्‌ । १९ ख. गै. ध. सवेभेक्षयं नि"।

३१० वदिष्सरिः (अ०७-<छो०१०-१२।१- १७)

दव शञ्जीत ॥ १० ॥ सद्वाश्यनदन्तमक्षाटनाज्ञनाभ्यञ्जनोष _कऋररमीं तिषट्रष्वि रा्द्रासी ॥ ११॥ त्िःकृतलोऽम्युपेयादपोऽभ्युपेयादप प्प ५१२॥

एति विष पमशाले सपरमोऽध्यायः ॥ ७ ॥

1, 7, भवा 1

श्रष्मोऽध्यायुः ।

रो वितरीद्लोषश्यो गुसणाुब्रातः सात्वाऽसमानोषामसृषटमधुनां यवीयसीं र्षी भको ि्देद ॥ { ॥ न) पमी पातृबन्ुभ्यः सपमी पितुबनपुभ्यः ॥२॥ दिभिन्त्रह ॥ २ ॥ श्मयप्रागद्परविधि ावरन्ध्याद्‌ ॥ ४ ॥ नास्यानश्चनाहै कोद ॥ ५ ॥ यस्प बाश्यद्गि पासी ब्राह्मणो गृहमागतः | सुकृतं तस्य यकि वित्सभमादाय गच्छति | ६ ॥ एकरा ठु निवसम्नतिधित्राह्यणः स्मृत; । अनित्यं रि स्थितो यसमातस्मादतियिर्च्यते ॥७॥ नपरामीणमिथि बिं सांगतिकं तथा | काटे पप्ने अकाले वा नास्यानश्ननहे वसेद्‌ ॥ ८ ॥ श्रद्वारीशोऽखृहयाटुरटम व्यापेयाय नानाहिताभिः स्यात्‌ ॥ ९॥ अं च सोमपानाय नासोमयाजी स्यत्‌ ॥ १० ॥ युक्तः स्वाध्याये प्रजनने यत्रे च ॥ ११ ॥ गृहैष्वभ्यागतं म्रत्युत्यानास दध्रयवाष्सनृतानसुयाभिमोनयेत्‌ ॥ १९ ॥ यथाशक्ति चाम्ेन £वमूतानि ॥१३॥ गृहस्य एव यजते गृहस्य्तप्यते तपः । चतुणामाभ्राणां तु गृहस्थस्तु विशिष्यते ॥ १४ ॥ यथा नद्रीनदाः सर्वे सथ यान्ति संस्थितिम्‌ ॥ १५॥ यथा मातरमा- भरित्य सवे जीवन्ति जन्तवः । एवे गृहस्यमाभरत्य सवे जीवन्ति भिक्तः ॥ १६॥ नित्योदकी नित्ययङगोपकीती नित्यस्वाध्यायी पतिता्रवजीं । ऋतो च गच्छनिधि- वद नृहम्र प्राह्मणरच्यवते ब्रह्मरोक[प । इति ॥ १७ ॥

इति वापिष्े धर्मशाखेऽषमोऽध्यायः ॥ ८॥

वैदः दयि कय सः पये पके वेके [^

४ च. न्षामप्रः ।२ ख. ग. ोभ्यञ्ञनव" । ३क. त । व्िरहुनोऽभ्युपेयदपोः । च "त | तिराद्के$श्युष्याद्म इस्मप इ । ४ च. पपियाम" । “ पे. धुनामषेरवय" । ६ ख. ग. "मिन्धयात्‌ } सा" । ५, ना।८ ल. हिं तिथियेस्साः 1. स्थितिर्यस्य" । ९ च. "ण अतिधिर्विप्रः साड्गतिकस्तंथा। १० च. शोय मरसोमराजौ यु" ११ च. "मिहे" । १२ च. सणि भूः। १३. वे. भिष्ठुकाः । १४ स्‌

[०९-१०ो० १-९१-१९] वरसिषसृतिः | ९०६

अथ नवमोऽध्यायः ।

वानप्रस्थो जटिलश्वीराजिनव(सा ग्रामं च न मविरेत्‌ ॥ १॥ न फाल्षरष्मयि- तिष्टतु ॥ २ ॥ अकृष्ट यूलफटं सचिन्वीत, उध्वरेताः क्षमाशयः ॥ ३ ॥ मृलफल- भेक्षणाऽश्रमागतमतिथिमभ्वेयेत्‌ ॥ ४ ॥ द्यदेव न प्रतिग्रही यात्‌ ॥ ५ ॥ निष वणमुर्दकमुपसपशेत्‌ ॥ ६ ॥ श्रवणकेना्निमाधायाऽऽदिताभनिः स्याद्हक्मूटिकः ॥७॥ उर्ध्वं षड्भ्यो मासेभ्योऽन्रिरनिकेतः ॥ ८ ॥ दद्यदेवपितुमलुषयेभ्यः स गच्छेत्स. प्रानन्त्यमानन्त्यमू्‌ ॥ ९ ॥

इति वापिष्ठे धर्मा नवमोऽध्यायः | ९ ॥

अथ दश्मेश््यायः।

परिव्राजकः सवेमतामयदक्षिणां दवा प्रकिषटित ॥ १॥ अधाध्यदाहरन्ति ॥ २॥ अभय स॒वमृपन्यां दत्वा चरति या पूनः तस्याप स्बमूतस्यान मय जातु वद्यत

॥ २ ॥ अभय स्मृतेभ्यो दा पस्तु निवतेते । हन्ति जातानजाताव दरन्याणि ्रतिगृह च ॥ ४ ॥ सन्यसेत्सवैकमोणि वेदमेकं न सेन्यसेत्‌ । बेदसंन्यसनाच्छदरस्- स्मरेदं न सन्यसेत्‌ ॥ ५ ॥ एकारं परं ब्रह्म पराण(यामः प्र्‌ तपः । उपवासात्परं भक्ष दया दानाद््ष्यत ॥ ६ ॥ मण्टाऽभपाव्पा्रहः सप्रागाराण्यस्तकाखतान चरेदधकष्यं (कष) विधुमे सन्नमुसले ॥ ७ ॥ एकरादीपरिषतोऽजिनेन वा गोपलूनैस्तण

वएटितश्षरीरः स्यण्डिलश्ञाय्यनित्यां वसतिं वसत्‌, ग्रामान्ते दवग्रहं शून्यागारे इक्षमृे वा मनसा ज्ञानमधीयानः ॥ ८ ॥ अरण्यनित्यो न ग्राम्यपशृनां सदशेन विहरेत्‌।९

अथाप्युदाहरन्ति ॥ १० ॥ अरण्यनित्यस्य जितेन्द्रियस्य सवैन्दरियपरतिनिवतेक स्य । अध्यात्मचिन्तागतमानसस्य श्रवा हयनात्तिस्पक्षकस्य) इति ॥ ११॥ अव्यक्तः शिङ्गो व्यक्तचारः, अनुन्मत्त उन्मत्तेषः ॥ १२॥ अयप्युदाहरन्ति ॥ {२ ॥

१ च. वासी प्रा । २ च श््कोप्यवीं । श्रामण। ३ छ. "वणिकेण । ४ च. “ृटनिफेतन उ" । ५ दख. ग. ध. द्विजैः। ६ ग, यद्वि वे ७स.षछ. विवतेते। ८ ख.ग. ध. शश प्रतिगृहयाति यस्य ध । ९. ध. ममल"! १० च रेद्धकषाम्‌ । वि" । ११. ररिटितो*। १२ब. "ेरवस्तृत

१३ च. विर्चरेव। २९

।

१०१ वतिपृस्मातिः | [अ०१०-१ [छो०१४-२४ [१-९।

न कब्दशषाह्वामिरतस्य मोक्षो न चापि रोकग्रहणे रस्य । न भोजनाश्छरादनतत्पर स्य न चापि रम्पावसयाप्रियस्य ॥ १४ ॥ न चोत्मातनिमित्ताभ्यां न नकत्राङ्कविच् य्‌ । अनशासनवादाभ्यां भिक्षां रिप्तेत कदचित्‌ ॥ १५॥ अढाम

विषादी स्य्टौमथेनं न हषयेत्‌। माणयार्जकमात्ः स्यान्मात्रासद्ाटिनिगैतः॥१६॥ न इखयां नोदके सङो ब चेरे न भपुष्करे । नागारे नाऽऽसने नाजर यस्य बै मो.

पवित्तमः । इति ॥ १७॥ ब्ाह्मणङुे पा यमेत तदुञजीत, सायं प्ातधुमाैपरि वमू ॥ १८ ॥ यतीन्साधून्वा ग्यन्सायं प्रातश्च तुष्यतु ॥ १९ ॥ प्राम षा वसेत्‌ ॥ २०॥ अभिक्चीऽ्रणोऽसंङुसुको न चेनद्ियसंयोगं कुवीत केनचित्‌ ॥२१॥ उपेक्षकः सषैभूतानां हिसालुपरहपरिदारेण ॥ २२ ॥ पेद्युन्यमत्सराभिमानाहंकाराभ द्ानार्जवात्मस्तवपरगहदम्भछोममेहत्रोषासूयाविवजैनं सर्वाश्रमिणां धमे ष।२२॥ यङगोपवीतयुदककमण्डटुदस्तः श्रुित्रामणो वृषलान्नवेजीं न दीयते ब्रहमरोकदरष्म लोकादिति ॥ २४॥

[१ [9

हति वाम्रिषठे धमदान्चे दशमोऽध्यायः | १० ॥

अथेकादशोऽध्यायः ।

दक्षं भवन्ति, ऋलिग्िवाहराजा(न)पितृ्यक्लातकमातुडाथ ॥ १ ॥ वैश. देवस्य सिद्धस्य सायं मातया जुहुयाद्‌ ॥ २ ॥ गरह्देवताभ्यो बि इरेत्‌॥ ३ ॥ रतरिर्थीयाऽऽगताय भागे दा ब्रह्मचारिणे वाऽनन्त( पितृभ्यो दधात्‌ ॥ ४ ॥ ततोऽतिथि भन्ये, भयास भ्रयांसमाुपू््यण) स्वग्याणां र्रिबालवृद्धतरुण भर्ती स्ततोऽपरानाद्चा्‌ | ५॥ शवचण्डाटपतितवायसेभ्यो भूमौ निवपेत्‌ ॥ ६ ॥

१. भ्या | नानु ९१. रामे वेषन। घ. रमे नैव चह ।३च. श््विव्जितः। ४१, ४, नेयः पतवै।५ ष. "वित्त स ६०९ च. टे या" । ७ ख, ततरिः ग, सपि" । ८ च. *म्‌। भ चप" । ९ क. णृस्थः प्रपिन च तृ“ । स. 'हस्थः प्रीतेन घ तृ" १० $. श्योऽदधोऽशरणोऽरफ। । घ, ह्योऽशशोऽशरणोऽवरंकृतुको । ११ फ. स. "कात्‌ । ॥ २४ ॥ १२ ख. ग. षट्का । गहः । १३ ष. "दधी । १४ स, ग, ण्यन्नं द" । व, ्याप्रभा ¦ १५ख. ग. ° । छेष्ठयास" । १६ $, ग्वा बो । ण, "सारौ वाः । १७ क. श्रदाता्ततोः । च. प्रजतिस्तितो ।

[अ०१ {छो ०७-२९] वसिषटसपतिः । २०

ायोच्छ्मनुचछं वा दात्‌ ॥ ७ ॥ येषं दंपती शञजीयाताम्‌ ॥ ८ ॥ सरमोप योगेन पुनः पाकः ॥ ९ ॥ यदि निर वेश्वदेवेऽतिथिरागच्छषिशेषेणास्मा अन्नं का रयेत्‌ ॥ १० ॥ विन्नायते हि ॥ ११ ॥ वरशवानरः भरविरत्यतिथित्रोह्यणो ग्रहे तस्मा दप अनयन्त्यन्न वषाभ्यस्तां हि भ्रान्ति जना विदुरिति ॥ १२॥ तं भोजयित्वो. पासीताऽऽसीमान्तमनुत्रजेत्‌ , अ(आऽ)चु्गनाद्रा ॥ १३ ॥ अपरक्ष उर्वं॑चतुथ्याः पितृभ्यो दचत्पवशबरह्मणान्संनिपात्य यतीनाहस्थान्साधृन्वा परिणतवयसोऽविकमै- स्थाञ्श्रोनिम्रानरिष्याननन्तेवासी(सि)नः शिष्यानपि गुणवतो भोजयेत्‌ ॥ १४ ॥ विषब्र्ष्टीबान्धश्यावदन्तडष्टिनखिवजेम्‌ ॥ १५ ॥ अथाप्युदहरन्ति ॥ १६ ॥ अथ चेन्मन््दिदु्तः शारीरः पङ्क्तिदृषणेः । अदूष्यं त॑ यमः माह पदक्तिपावन एव सः ॥ १७॥ श्राद्धे नद्रासनीयानि उच्छिष्ान्या दिनक्षयारद्‌ । शोतन्ते हि सुषापारास्ताः पिवन्त्यडृतोदकाः ॥ १८ ॥ उच्छं न भरृज्यान्त॒ यावर्भीस्तमितो रिः | क्षीरधारास्ततो धन्ति अक्ष्याः पर्क्तिमागिनः ॥ १९ ॥ भाक्संस्कार-

५

पीता स्वर॑श्यानामिति गतिः । भागषेयं मनुः माह $च्िष्टच्छेषणे उभे ॥२०॥ उच्छपणं भमिगतं विकिरं टेपनोदकम्‌। भग्र तेषु विषठनेदप्रजानामनायुषाम्‌।२१॥ उभंथोः श्राखयोभेक्तं पितृभ्योऽ्ं निवेदितम्‌ । तदन्तरं प्रतीक्षन्ते सुरा दुष्टचेतसः ॥ २२ ॥ तस्माददूल्यदस्तेन कुयोदन्नघुपागतम्‌ । मो(भा)जनं वा समारभ्य तिषटतो- स्छषणे उभ ॥ २२॥ द्रा देव पितृढृत्य तानेककयुभयत्र वा । भानयत्सुसमृद्धाऽपं न प्रसज्जेत विस्तरे ॥ २४ ॥ सक्रियां देशकालो च शच ब्राह्मणसंपदम्‌ । प्रश्- तान्विस्तरो हन्ति तस्मात्तं परिवजयेत्‌ ॥ २५॥ अपि वा भोजयेदेकं ब्राह्मणं वेद पारगम्‌ । शरतश्चीरोपसेपन्नं कर्वारक्षणवाजतप्‌ ॥ २६ ॥ येकं भोजयेच्छदध देवं त्र कथं भवेत्‌ । अन्नं पात्रे समद्धत्य सवेस्य प्रकृतस्य तु ॥ २७ ॥ देवतायतने कृता ततः शराद्धं वतेयेत्‌ । पास्येदप्नो तदत्र तु दग्र ब्रह्मचारिण ॥ २८॥ यावदुष्णं भवत्यन्नं यावदश्नन्ति वाग्यताः। तावद्धि पितरोऽश्रन्ति यावन्नोक्ता हविगुंणाः ॥२९॥

१ ख. ग. शृदेभ्य उच्छिष्ट वा । २ ख. ग. श्वं यती भुज्जीत । स" । ३ ख. ग. विजायतेऽहि वै । ४ ढ्‌. ^तेवैण।५ग. शकता । ६ क. त्‌, द्वि" । व. “त्‌ । नमन" । ५ ख. ग, "हविर्या" । ८ख.ग. तु । खे पृत्तन्ति हिया धारा०।९ ख. ग. “च्छिष्ट प्रपु्ठास्ते या । १० क. °वचवास्त' । ११ स ग. यान्दक्षयाः संचरभा” ¦ १२ च. श््काराह्ममी । १२ ख. ग. नां प्रवेदानमि° । १४ व, स्थितिः । १५ ङ्‌ उच्छेषौच्छ । १६९ ख, ग. "किरेदपसोद” । १७ ख. थनुप्रे" । १८ च. "मयोहैस्तयोः । १९ क, "यो प्रायो । २० क, 'योदर्भमु" । २१ ल, ग, रद्‌: प । २२ ख, ग, "सेर ।

२०४ वसिष्ठस्मतिः । [ अ०११ छो०-९०-४७] हवि्ुणा न वक्तत्याः पितशे यावदतपिंताः । पितृभिस्तथितैः पश्ा्रक्तव्यं शोभनं हविः ॥३०॥ नियुक्तस्तु धदा शराद्धे देवे वा मांसद्ुत्मृजेत्‌। यावन्ति प्शुराफीणि ताव न्नरकमच्छति | ३१॥ त्रीणि राद्ध पपित्राणि दादिः कुतपस्तिखाः । जण चात्र भ्रश- सन्ति शौचमक्रोधमत्वराम्‌ ॥ ३२ ॥ दिवसस्याष्टमे भागे मन्दी भवति भारः । स काट; इुतपो जरयः पितृणां दत्तमक्षयथ्‌ ॥ २३ ॥ शराद्धं -दच्वा च भकत्वां च मेथुनं योऽधिगच्छति । भवन्ति पितरस्तस्य तन्मासं रेतसो श्जः ॥ २४ यैस्ततो जायते गर्भो दरवा भुक्तवा च वैतृकम्‌ । न स विया समाति क्षीणायुशषैवे जायते ॥३५॥ पिता पितापहथैव तथेव प्रपितामहः । उपासते सुतं जातं शङ्कन्ता इव पिप्रै१।३६॥ मधुमासे शकैश्च पयसा पायसेन र्वा । एष नो दास्यति श्राद्धं वषास च मघासु च ॥ २७ ॥ संतानवधेनं पूत्मुदयतं पितृकमेणि । देव्राह्मणसंपन्नममिनन्दन्ति पवनाः ' ॥. ३८ ॥ तन्वन्ति पितरस्तस्य युशृषटैरिव कषंकाः । यद्रयास्थो ददात्यन्नं पित्र. स्तेन पत्रिणः ॥ ३९ ॥ श्रावण्याग्रहायण्योान्वष्टक्यां च पितृभ्यो; दयात्‌ + द्भ्य देशब्राह्मणसंनिधाने वै न काटनियपः ॥ ४० ॥ अवद्यं च ब्राह्यगोऽग्रीनीद्धीत, दशेपुणेमासाग्रयणेष्टिचातुमोस्यपञ्यसोमेथ यजेत नैयमिक हेतदृणसंस्तुतं चं ॥ ४१ ॥ विज्नायते हि िभिक्रणेक्रणवान्त्राह्मणो जायत इति ॥ ४२ :॥. यद्गेत्ः देवेभ्यः, प्रजया पितृभ्यो, बरह्मचर्येण ऋषिभ्य इत्येष वाऽनृणो यज्वा यः पुत्री ब्रह्मवर्यवा- निति ॥ ४३ ॥ गमोषमेषु ब्राह्मणमुपनयीत, गभीदेकादशेषु राजन्यं, गमादुद्रादशेषु वेश्यम्‌ ॥४४॥ पालाशो वैख्वो वा दण्डो ब्राह्मणस्य, नैयग्रोधः क्षननियस्य वा ओदुम्बरो वा वेश्यस्य || ४५॥ [ %केदसंमितो ब्राह्मणस्य, रलाटसंमितः क्ष्ियस्य, प्राणसंमितो वेश्यस्य ॥ ४६ ॥ मञ्जी ब्राह्मणस्य, धनुल्या क्षज्नियस्य, शणतान्तवी वैश्यस्य 1 ॥ ४७ ॥ दृष्णाजिनयुत्तरीयं ब्राह्मणस्य, रोरवं प्ष्चियस्य, गव्यं वै( व )स्ता-

# एतचिदनान्तगेतमरन्थः कृ. ख. ग. पुस्तकेषु न वियते ।

१ ख. (रोऽम्यवतः । ग. “सो भावत्‌" । २ क. च. यतिः। ३ क. ग. व्वेतं तु स*।४ ख,ग नाम । ५ क. यस्तु तस्य भनेद्वभो । ख. ग. यतस्ततो । ६ स. ग. वा । जघनो । ७ क. पुत्रं भञञन्तं पिः । ख. ग. पुत्र तुप्यन्तपि"। ८ ख.ग. नन्दति।९ख. ग. सवृष्टैः। १० ख. श. च वाका । ११

क. यजेत्‌ । १२ ख. ग. स्तृतं । १३ ख, ग, चयते श्य ।१४क्‌ "पिभ्यो दचचैष। १५ख्‌. ग, वृल्नानि

[ अ० ११.१२ ०४ ८-९९।१-१४ 1 पसिष्टसमृतिः | ९०५;

जिनं वा वैद्यस्य ॥ ४८ ॥ शु्कमहतं वासो ब्राह्मणस्य, माष क्षत्रियस्वं, हष फेरियं वेश्यस्य) स्वेषां वा तान्तवमरक्तम्‌ ॥ ४९ ॥ भवद्पवी ब्राह्मणो भिर याचेत) भवन्मध्यं राजन्यो, वदन्त्यां वंश्यः ॥ ५० ॥ आ पोडशादत्राहमणस्य नातीतः कारः ॥ ५१ ॥ आ द्रािंशारस्ष्नियस्य ॥ ५२ ॥ आ चतुर्विशादश्यस्व ॥ ५२ ॥ अत उध्वं परातेतसावित्राका भवन्ते ॥ ५४॥ नैतारुपनयेगनाध्यापयेनन याजयेन्ेभिरविवाह्येयुः ॥ ५५॥ परितसागि्ीक उहाटकव्रतं चरेद्‌ ॥ ५६ ॥ दर मासि( यावकेन वतयेत्‌; मासं पयसा) ` अधंमासमामिश्तयाषटरतरं' धृतेन, षदत्र. मयाचेतनः रिरा्मभ्भक्षाऽहोरात्रुपवसेत्‌ ॥ ५७ ॥ अश्वमेधावमयं गच्छे ॥ ५८॥ ्ात्यस्तोमेन वा यजदरा यजोदीति ॥ ५९ ॥

इति वशिष्ट पमशान्न एकादशोऽध्यायः ॥ ११ ॥

, जनने पति क्व किषनयतोे ग्वा परि वकण) पोका

अथ द्रादयोऽध्यायः; ।

अथातः स्नातकषत्रतानि ॥ १ ॥ स न कंचिवाचेतारन्यत्र रानान्तेवासिभ्यः | २॥ पा प्रीतस्तु कंचिदेव याचेत, कृतमकृतं वा पत्रं गामनाविकमन्ततो हिरण्यं षान्प. मननं वा, न तु स्नातकः क्षुधाऽसीदैदिल्युपदेशः ॥ ३ ॥ न॑ मिनिवासमा सद्‌ सैवसेतः न रजस्वरया, नायोग्यया, न कुठं दरं स्यात्‌ ॥ ४ ॥ वत्सन्तीं वितता नातिक्रा्मत्‌ ॥ ५ ॥ नाद्न्तमादत्य पतयत्‌ ॥ & नांस्तमयन्तम्‌ ॥ ७ ॥ नाप्प मून रीषे इयात्‌ ॥ ८ ॥ न निष्ठीवेत्‌ ॥ ९ ॥ परिष्िशिरा मूमिमयवैसतणेर- न्तथाय मूत्रपुरीषे इयाद्‌ ॥ १० ॥ उदङ्गरसशराहनिः नक्तं दक्षिणागुखः । संभ्या- भौसीतोत्तरामुदाहरन्ति ॥ ११ ॥ स्नातकानां तु नित्यं स्यादन्तवा सस्तथोत्तर्‌ । यङ्नोपवीते दर यषः सोदकश्च कमण्डुः ॥ १२ ॥ अप्स पाणौ च कष्टे च क|

पीवफे शुचिः । तस्मादुदकपाणिभ्यां परिमृज्याक्तगण्डहुम्‌ ॥ १३ ॥ परयीपकरणं सखेतन्मनुराह प्रनापतिः।कृर्वा चार्ह्यकमोणि आचामेच्छौचविरपमः । इति } १४॥

7-----~-~--- ~ ~ -

१च.ध्यैवावे.।२घख.ग "त्‌ । ब्राहमस्तौ"।३क. ख. जेत्‌ | ५९॥४ ख. ग. न्यस्तं राः। ५ ख. ग. "विक सततो । ६ ख. ग. न नद्या स सदा संविशेत्र रजस्वलायामयोग्यायां न" ! ७ क. कुः स्थात्‌ । वत्सन्तातिवि" । च, कुलः स्यात्‌ । वत्सतन्त्रीं "वरि । ८ घ. ग. पदयेभ्ाऽऽ्दित्यं तपन्तं नास्वं म" 1 ९ च. नापतं य” । १० क. 'सीनोत्रमु° । च. 'सीनोततरमथाषयुदाह" । ११ स. ग, शकं धु ।

तु । १२. ग, श्ट्यकरायोणि।१३ख.ग “त॒ इ*।

बसिटसमृतिः । [ अ० १२ ° {९-४९ |

्ङ्युखोऽङ्वानि भुञ्जीत्‌ ॥ १५ ॥ कुणी साङ्गं तसनगरसं ग्रसेद्‌ ॥ १६ न च लनम द्‌ ॥ १७ ॥ ऋतफारगामी स्यात्पवेवर्जं स्वदारेषु ॥ १८ ॥ अति- पगरा ॥ १९ ॥ अथाप्युदाहरन्ति ॥ २० ॥ यस्तु पाणिग्रहीताया आस्ये हवीं धुनष । भवन्ति पितरस्तस्य तन्ासं रेतसो धनः ॥ २१ ॥ या स्याद॑नित्यचा- रेणु रिः सराशवमैसंभिता ॥ २२ ॥ अपि चँ काठके किङ्गायते ॥ २३॥ ्अपिनः शरो परिजनिष्यमाणाः पिभिः स शृवीरभिति स्ीणामिनदरदत्तो धर इति ॥ २४ ॥ न दृपारोहेद्‌ ॥ २५ ॥ न कूपमवरोेत्‌ ॥ २६॥ नां पुखेनोपमेतु ॥ २७॥ नानि ब्राह्मणं चान्तरेण व्यपेयात्‌ ॥ ६८ ॥ नाग्नयोने ब्राह्मणयोर [ न ] सुदगाप्य भर, भार्यया सह्‌ नाश्नौयादवीयैवदपत्यं भवतीति वाजसनेयके विङ्गायते ॥ २९ ॥ बन्रभननानना निदेत्‌ ॥ २० मणिषनुरिति व्यात्‌ ॥ २१ ॥ परा्मासनं पादुके दन्तषावनमिति बजेत ॥ ३२ ॥ नोत्सङ्गे मयत सथ्या [ यां | भुञ्जीत ॥२१॥ णयं दृष्टं पारयेदरवमङ्ण्डले च ॥ ३४ ॥ न बाहिमोलां पारयेद््यत्र स्क्मषय्या; ॥ ३५॥ समा; समवाया वजेयेद्‌ ॥ ३९ ॥ अथाघयुदाहृरन्ति ॥ २७ ॥ अपाः गुं च ददानम चेव इनम्‌ । अन्यस्या च सवेन तज्ाननमातमनः । इवि ॥ ३८ ॥ नेहो यङ्ग गच्छेतु ॥ ३९ ॥ यदि त्रनेसदक्षिणं पुनराबरनतु ॥ १० ॥ भशद्षसूयमध्वानं न परतिपद्येत || ४१ ॥ नावं च सांशयिकं नापरः रव ( द) ॥ ४२ ॥ बाहुभ्यां न नदीं तरेत्‌ ॥ ४३ ॥ रत्यायाप्ररत्रमधीत्य न

न; प्रति संविशेत्‌ ॥ ४४ ॥ प्राजापत्ये मुहं ब्राहणः कांधिश्नियमानरुतिष्ठेदु- तिष्ुदाति ॥ ४५ ॥

"हति वरिष्ठे षमशाश्न द्रादशोऽध्यायः ।॥ १२ ॥

1 ~ धं ए अ

॥;

[1 1. 7 गी

भथ त्रयोशोऽध्यायः।

अयात; स्वाध्थयोपुकं श्राव्यं पोणंमास्यां भरष्ट वाऽ्िषुपतमार्थीय कृता-

१ख. ग. कृराम्रा* । २ क. शु | च्ियमुपे" । ख ग. शु वा तीयेसुपेः । ३ ख. ग, 'द्नतिचा* । ४ ख. म. शधम्व॑स" 1 ५ ख. ग. च पावकोऽपि व्रि ६ख.ग.अदश्वोवावि। ७ख. ग, द्‌ दश्च. यन्तर इति । ८ ख. वरः । तत्न वृ"।ग. वरः । उन्नत" । ९ ख. ग. *येदघ (ग)न्धो न भु° । च, येत्‌ । नाऽऽ सन्धां भ" ! १० च. “माल्यं घा । ११ च. श्व ना व^।१२ ख. ग, दशनम्‌ । १२ ग. ^ति । दानादतो । ५४ स. नानाहृतो । १५ ख. ग, नेद्पि* । १६ स. ग. “गः स्वनिय । १५७ ख. ग. श्यायधोपा०। १८ च, भायाघ्चतधाना जु" ।

[अ {इन्ो०१-!७] = षसिष्ठसृपिः। ९४७

धानो जुहोति देवेभ्यं ऋषिभ्यश्छन्दोभ्यग्ेति ॥१॥ ब्राह्मणान्तवस्तिवास्य दि प्श तेतोऽध्यायानुपाङवीरन्‌ ॥ २ ॥ अर्षपश्च॑ममासानषेषषठान्वाऽत अर्ष शुहपतैषवषी- यत, कामं त वेदाङ्गानि ॥ ३ ॥ तस्यानध्यायाः ॥ ॥ संष्यास्तमिते ध्यास ¦कवदिवाकीतत्यषु नगरेषु कामं गोपयपयुषिते परिहिखिते वा समक्षानानं श्रयंनिस्य भ्रद्धिकस्य ॥ ५ ॥ मानवं चात्र शछोकमुदाहरनति ॥ ६ ॥ फरन्यपस्िरानन्मा- न्यचचान्यच्छादिकं मवेत्‌ । प्रतिगृह्यप्यनध्यायः पाण्यास्या ब्राह्मणाः श्या इति ॥ ७ ॥ धावतः पृतिगन्धमर्भतावीरिणे) दृक्षमारूढस्यः नावि सेनायां च भक्ता चऽद्रेपणे्राणशब्दे चतुरदद्याममावास्यायामषम्यामष्ठकासु प्रसारितपदोपशतध्य- पाभितस्य च गुरुसमीपे पेय॒नव्यपेतायां गास मेथनव्ययेतेनानि्िक्तेनं ग्रभीनते छदितस्य मूत्ितरथोजचारितस्य ऋग्यजुषां च दौमषृब्दे ऽज निघोते भूमिचरने चन्द्रम्‌ य(परागे देङ्नाद्पवेतनादकम्पप्रपातेषूपलरुषिरपांशवर्षष्वाकाङिकम्‌ ॥ ८ ॥ उरकाविदयुत्समासे तरिरात्रम ॥ ९ ॥ उल्कावियुत्सज्योतिषम्‌ ॥ १० ॥ अपतावाका- टिकमाचार्ये मेते भिरात्रमाचयपुत्रक्ष्यमायोखहरत्रषर ॥ ११.॥ [ *कलिम्यो निसंबन्धेषु च गुरोः पदोपसंग्रहणं कायम्‌ ॥ १२ ॥ ऋत्विक्धिद्युरपितव्यमातुखानन- व्रवयसः पत्युत्थायामिवदेत्‌ ॥ १३ ॥ ये चेव पादग्रकचास्तेषां भायो गुरो मातापि तरो यो विधाद्मिवन्दितुपहमयं भो इति ब्रूयावश् न बिद्यासत्यमिवरौदमामन्तित स्वरोऽन्त्यः पुवते संध्यक्षरमपरग्मायावमभावं च[ऽऽपद्रते यक मो भाविति ॥१४॥ पतितः पिता परित्याग्यो मता तु धते न पतति ॥ १५॥ अंतराप्युदाहरन्ि ॥ १६॥ उपाध्यायादृ्ञाऽऽचाय आचयःणां शतं पिता । पितुदशशचतं मातां मौरषेणापिरिभ्यते

* एतच्िहनान्तमेततं न ख. च. पुस्तकयोः ।

१ ख. ग. %भयद्छ° 1 > ख. ग. तत उपाच कुवीत । भ।६ क, श्वमाम्मासामासान" । ष, भ ४ फ, 'क्षेऽप्यधी° । ५ च. स्तनिते ¦ ६ ख. ग, तते स्युस्तत्र श्वे दिषाकी्ये न" । ७ ख. ग, च॑. "ऊन्थी. प्तिः । ८ ख. ग. °न्भक्ष्यमथान्यच्छ्र* । ९ ख. ग. 'गन्धिप्रसतेरिपवर" । १० क. *भतितृणदरू” । ११ क, चारौयागक्षाणश्च* । ख. ग. चाधेध्राणे बण । १२ स. पपस्येप्योपो* । १३ ग, शस्यस्योपा" । १४ च, तोपा । १५ क. ख. ग. "पे मिधुनन्यपेता । १६ कं. सं. ग. 'सामिधुंः । १५७ ख, ग. शट्योच्रितस्य यजु" । १८ ख. ग. सायं" । १९ ख. ग. श्वातभमौ च न चनद्रसृयोपरागेषु दि" । २० ब, तप्र" । २१ ख. ग. त्सज्योतिषमपत्वाकारिकं वा ।आचायै ! २२ च. श्यौ च.यो।२३ ख, ग. वादु नाभिकषदेत्‌। पति । २४ क. च. पुत्रै । २५ ख. ग. अधप्युः ।

९०८ बतिषस्पतिः। [अ०१३- १४७०१ ८-२८१-८

भायः पुत्राच शिष्याश्च संतुष्टाः एपफमीभेः । परिभाष्य परित्याज्याः -पततितो योऽन्यथा त्यजेत्‌ ॥ १८ ॥ ऋविगावायावयानकानध्यापको हेयावन्यत्र हानं तति ॥ १९॥ परतततोत्पननः पतितो भवतीत्याहुरन्यत्र खियाः ॥ २० ॥ सा हि धरगापिनी तामरिक्यामुपेयात्‌ ॥ २१॥ गुरोणुरो संनिहिते गुरुबद्रत्तिरिष्यते । गुर र्स्य वतितब्यमति शतिः ॥२२॥ शं विषं सुरा चामतिग्ाह्नाणि ब्राहमणस्य ॥ २३ ॥ विद्यायित्तवयःसेवन्धकमं च मान्यम्‌ ॥ २४ ॥ पुषेः पूर्वो गरीयान्स्थवि- रबालातुरभारि्ीचक्रीवतां प्रन्थाः समागमे परस्मे देयः ॥२५॥ राजकसातकयो; समागमे राङ्गाःसातकाय देयः ॥२६॥ सरवैरेथं च वध्वा उदहयमनायं ॥२७॥ तृण- भम्यम्नुदकवाक्सूनृतनासूयाः सतां गृहे नोच्छिन्ते कदाचन कदाचनेति ॥ २८ ॥

(क

इतिं वाशिष्ठे धमशा त्रयोद्योऽध्यायः ॥ १३ ॥ अथ चतुदेशोऽ्ध्यायः ।

अथातो भोज्याभोज्यं च षणेयिष्यामः ॥ १ ॥ चिङ्षिरसकमृगधुधुधरीदण्डिक ` सतेनामिङ्स्तषण्डपतितानामन्नममोज्यम्‌ ` २॥ कर्दयदीक्षितवद्धात्रसोमविक्राथै पकरजकशोण्डिकरचकवाधूषिकचमोवकृताना, ूदरस्य चखमृतशोपपते(ते )धशव. पपतति( तिं ) मन्यते, यथ भहान्दहेतु, यश्च वाद नोपहरन्यारको भक्ष्यत इति ॥३॥ बाचाऽमिधुषटं गणान्नं गणिकान्नं चेतति ॥४॥ अथाप्युदाहरन्ति ॥५॥ नाश्नन्ति ववतो देवा नाश्नन्ति हषटीपते; । मायामितस्य नाश्रन्ति यस्य चोपपतिगृहै, इति ॥ ६ ॥ एधोदंकयवसक शक जाभ्युद्यतयानावसयशफरीपियङ्खैसरगन्धमधुमासानीत्येतेषां भ- तिगृहीयात्‌ ॥ ७ ॥ अथाप्युदाहरन्ति ॥ ८ ॥ ४.४

` १क.च. मायोः। २. ग. भवेत्‌ । ३.ख. ग. "नात पतितो नान्यत्र पतितो भ 1 ४ ख. च. ग्तगमिता पद्धिभामधुण्णामु" । ५ ख. ग. °तिः । शार वन्ने तथाऽनानि प्र" । ६ ख. ग. णविजयजः संबन्धः क" | ५ ख. "बन्धाः क०। ८ ख. ग, “कचक्रव । ९ च. “स्मे परसै दे०।१०. ख. ग. "व वोचतमाय तु । ११ ख. ग. सपर 1 १९ ख॑. ग. (येकि । १३ क. तस्कर" । १८ क, “सुचिक° । १५क ग. चाय. हस्वोपयहेयश्वोपप । १९ क. ग. गृदहीततदवेतुयं" । १७ ख. ग. “न्यास वन्धमेक्षाविति चमिक्ुेयेत, अणा” । १८ ख, ग. शवपतेदृवा \ १९ ख. ग. "कसवत्सकुरालभ्यु । २० च, ग. °दुगुत्तरजमधुमांसानि ने त°!

[अ०१४य्ो०९-२६) बसिष्टसपतिः । २०९

वथ दारयुलिहीषमविष्वन्देवतातिथीन्‌ । सवैतः परतिशहीयान्न तु तप्ये तत इति ॥ ९ ॥ न गृगयारिषुचारिण परिवजमन्नम्‌ ॥ ६० ॥ विज्ञायते हवगर्त्यो पष साहसिके स्तरे पृमयां चकार, तस्याऽऽसस्तु रसमयाः पुरोडाश मृगपक्षिणां भर्स्तानाम्‌ ॥ ११ ॥ अपि ह्यत्र पानापत्यार्श्ोकानुदाहरन्ति ॥ १२ ॥ उद्तामा- हृता भिक्षा पुरस्तादप्रचोदिताम्‌ । भोज्यां मजापतिमेने अपि दुष्कृतका्णं; ।॥१३। भ्रदर्धिस्य भोक्तव्यं चोरस्यापि भिशेषततः | न सेव वहुयाञ्यस्य यश्चोपनयते बहून्‌ ॥ १४॥ न तस्य पितरोऽ्नन्ति दशर वषोणि पश्च च | नच हव्यं वृव्यप्नि यस्तामभ्यव्रमन्यते ॥ १५॥ विकषिरसकस्य मृगयोः शस्यैस्तस्य धीपिनः। षू(पौण्ड- स्य इलययाञ्र उच्यताऽपि न गर्ते, इति ॥१६ ॥ उच्छिषटमगुगोरमोज्यं, खर्छ श्पहत च ॥ १७ ॥ यदशनं केशकोटा पहृतं च ॥ १८ ॥ कामं तु केश्कीटानुः त्याद्धिः मोक्षय मस्मनाऽवकीये वाचँ मदास्तंपभुञ्खीत ॥ १९ ॥ अपि चैन भाजा पत्याञ्कणकानुदाहरन्ति ॥ २० ॥ णि देवाः पवित्राणि ब्ाह्मणानामकलयन्‌ | अदृषटमद्धिनिंणिक्तं यच वाचा प्रस्यते ॥ २१॥ देदद्रोण्यां विवाहेषु यङ्गेषु प्रकृ तेषु च । काकः श्वभिश्च संस्पृष्मन्ं तन्न विसनयेतर ॥ २२ ॥ तस्भौदन्नपपोद्धस्य शेषं सस्कारमहतिं । द्रवाणां एवनेनेव घनानां पराक्षंणन तं | मान)रपलसस्पूए चि एव हि तद्धपेत्‌ ॥ २३ ॥ अक्तं पुषित भावदुषट सकृषटेखं पुनःसिद्धमभिमांसं पं चक्रामंतु र्ना पतेन बाऽमिधारितमपयुञ्चीत | २४ | अपि ह्यत्र पराजाप त्याञ्श्ोकानुदाहरन्तिश्न ॥ २५ ॥ हृस्तदत्तास्त॒ ये सेध छवणब्यञ्जनानि च| दातार नोपतिष्ठन्त भोक्ता शज्ञीत किल्विषम्‌ ॥ २६ ॥ + प्रद्ान्नतु हस्तेन

। #.इतः. परमेतदचनमधिकं च. पुस्तके- “ धतं वा यदि वा तैरं विभो नायत्तखद््यु(च्युतम्‌ । यमस्तदश्चुवि प्राहं तुस गो्मास्भक्षणैः » इति 1 + एतदयं न क. ख. ग. पुस्सकेषु ।

~~~

१क.ख. व्वंथंदो" । २ च. च॑चार्‌ | ३ फ. "णः । अग्रद्धयानमक्त। ४ ख. ग. श्धनेने भो" ।५ क. हवै ब । ६ ख. ग. "दुधा तस्यं यवानपहृता मवेत्‌ । न । ४ फ. च. “हतुस्तु पा । ८ ख. ग. पारिनः। ९क. ग. युद्रसनके* । १० खं.ग. श्वाच्रः{ ११क.च. 'पयुज्ञी। १२९ख.ग. शत्र प्रा। १३ क. श्वं चाचरं प्र" । १४ फ. विर्न । १५ ख. ग, (स्मात्तदन्मुद्‌* । १९ ख, ग. शक्षरणेन । १७ ख, ग. तु! परकिन यु" । १८ लं. ग. ् हेः । १९ क. पं पु" । २० ख. शभाममजीसप । ग, 'मामयृजी- पप ! २१ ख. ग, दध्याद्तेन चाने" । २२ स. ग. “्पयुज्ञीतापि दयत प्राः ।

३७

॥.॥

२१ वसिषस्पति; । (अ०१४-१ ९९ो०२०-३०।१-६]

नाऽऽयसेन कदाचन, हति ॥ २७॥ छघुनपलाण्डुकेयुकगज्ञनश्वेष्मातकद्तनिया सरोिव्रथनश्वकाकावठीदशुद्रीच्छष्टमोजनेषु दृच्छ्रातिकृच्छर इतरेऽप्यन्यत्र मधु सिफटविकपैष्वप्राम्यपशय (द) विषयः ॥ २८ ॥ संभिनीक्षीरमवत्सा्षीरं गोमि षयक्नानामनिदक्ाहानापन्तनन्यदकमपूपथानाकरम्भसकरुवटकतेकपायसदाकानि र क्तानि व्यत्‌, अन्या क्षीरयवपिषटिकारान्‌ ॥२९॥ शवाविच्छेकशदकच्छपगो पाः पचनक्वानां भक्ष्या; ॥ २० ॥ अनुष पशूनामन्यतोदन्तमथ मत्स्यानां वा चेटः गवयदषि्यमारनकुरीरा चिकृतसूपाः ॥ ३१ ॥ स्पंशीप् ॥ ३२ ॥ गोरगवयभ- रभाथानरिष्टः ॥ ३३ ॥ तथा पेन्वनहहौ मेध्यो वाजसनेयके विन्ना५ते ॥ ३४॥ खड्गे तु यिवदन््य(न्ेऽग्रम्सकरे च ॥ ३५ ॥ शकुनानां च विषुिष्किरजाल प्रदाः ॥ ३६ ॥ करविङ्ुवहंसचक्रवाकमावायसपारवतर्ककुटसारङ्गपाण्डकपो- तरोशक्रकरकङ्गुपरशयेनवकवलाकपहुटिषमेमान्धानत्त चरदावोघा्वररिखात हारतसञ्रीरग्राम्यकुक्कुरपकसारिकाकोकिरक्रव्याद्‌ अ्रामचारिणशवग्रामचारिण अते | ३७

सति वािष्ठे षर्मशाखे चतुरशोऽध्यायः ॥ १४ ॥ अथ प्र्वदशोऽध्यायः

शोणितहकसं मचः पुरषो मातापितृनिपित्तक; ॥ १ ॥ तस्थ प्रदानविकरयत्यागेषु मातापितरौ परमवतः ॥ २॥ न त्वेकं पुषं द्ासतिगृहीयाद् ॥ ३॥ स हि संता

१ क. घ. “एडुकपातलगः । च. "एडुक्याङुगर । २ ख. ग. 'दहितात्रश्वनाश्वश्वकाकावः । ३ क. "तज. त्येनाश्च" । ४ क. शरोच्छेषेण भोजने चातिक्ृच्छरः छन्द इतरेशान्य* । च श्रोच्छेषणभोजनेष्वतिृष्ट्रः । संधि° । ५ क. ष्व ग्रा । ६ ख. ग. 'जतरोमानिदशाहामनामन्त्यं ना । ७ ख. ग. शुचरक° । ८ सं, ग. निलय" । ९ च. "च्छस्यक । १० क. ग. “लाना मः । ११ क. षा वेष्टग" । सख, ग. षरहहग* । १२ ख. ग. शरुमा" । १६ च. “इदावपतरदन्ताथ भक्ष्य तु येन्वडद । १४ क. बिषचिविभृक्रः । १५ श. ग. “विविष्किर" । १६ च. पादक । १७ स. ग. "सम । १८ च. कुर्रसा" 1 १९ ख. ग. "विभ।रनी मधन । २० ख. ग, "कवल । २१ क. च. प्रकको' । २२ च. “न्यासो मा । २३ च, श्वो भवति माः।

[ अ० {९-१६-०४ -१७।१-६ ] वसिदटसमृतिः। २११

नाय पूरवषाम्‌ ॥ ४॥ मस्ती पत्र द्ासनिगृहीयाद्ाजन्यतरसुङगानाद्भतः ॥ ५ पत्र परतिग्रहष्यन्वन्धूनाहूय राजनि चाऽ्रेय निवेशनस्य मध्ये न्याहृतिभिहखा दुरबान्धव बन्धुस निङ्कष्मषं म्रतिगृहणयात्‌ ॥ ६ संदेहे चोत्पन्ने दुरवान्धवं श्र मिव स्थापयद्‌ ॥ ७ धिङ्गायते हेकन ह्यत इति ॥ ८ ॥ तसमशेसतिगृहीत ओरसः पुत्र उत्पयेत, चतुयभागमागी स्यादतः ॥ ९ ॥ यदि नाऽऽभ्युदयिकेषु युक्तः स्यद्द्विविनः सव्येन पादेन शृता्रान्दभौटीहितान्बोपस्तीयं पृणेपा्- मस्मे निनयेत्‌ ॥ १० ॥ निनेतारं चास्य परक्षीणकेशा ज्गातयोऽन्वाठभेरन्रपसव्यं कृत्वा गृहेषु स्वैरमापदेरननत उर्ध्वं ते भं पर्मयेयुस्तद्धमीणस्तं धर्मयन्तः ॥ ११ ॥ पतितानां तु चरितव्रतमनां प्रतयुद्धारः ॥ १२ ॥ अथाप्युदाहरन्ति ॥ १२ ॥ श्रेः भ्युद्धरतां गच्छेष्छीडभ्निष हसन्निव । पथात्मातयतां गच्छेच्छोचक्निव रुदननिष इति ॥ १४ ॥ आचायैमातृपितृहन्तारस्तयसारददयद्र एरी तेषां भत्यपततः ॥ १५ ॥ पृणोब्दालताद्रा काश्चन पातं माहेयं॑वा पृरयित्वाऽऽपोषषिि मन्त्रणा

द्विरमिषिश्ति ॥ १६ ॥ सवे एवामभिषिक्तस्य पर्युद्धारः पूत्रनन्मना व्यारूधातो व्याख्यात इति ॥ १७॥

इति वासिष्ठे पमेशा्रे पश्चदश्ोऽध्यायः ॥ १९ ॥

( अथ षोडरोऽष्यायः । )

अथ व्यवहाराः ॥ १ ॥ शंजमन्नी सदःकार्याणि कुर्यात्‌ ॥ २ ॥ द्रपोविषदमा- नयो पक्षाम्तरं गच्छेत्‌ ॥ २ ॥ यथासनमपराधो च्यन्ते नापराधः () ॥ ४ ॥ समः वेषु मृतेषु यथासनमपराधो (१) ह्याचवणेयो वि्न्ततः ॥ ५ ॥ संपन्नं च रपत येद्राजबारषनान्यमाप्तन्यवहाराणां प्रप्रकाले तु रत्‌ ॥ ६ ॥

१च.निचनिवे।२ क. घ. द्रवान्धवमसं। २३ख.ग. व सेः।४स. ग. बहु जाय (५ ख. ग. स्यात्‌ । य“ । ६ ख. ग. ® यु। ७ च. णिप्ठावकः शूद्रयाजक उत्तमवणवगेपतितास्तेषां पात्रनि- नयन्‌ । अपाप्रसंकरादछ्ं पात्रमादाय दासोऽपवणापुत्ो वा बन्धुरसदशो वा गुणदीनः। ८ क “्लव- हीनः। ९ ख. ग. 'कौये केशाज्जञात° । १० च. श्वे नतं धर्मयेः। ११. ग. "न रुह धमेमीयुस्त- दमौणस्तद्धमौपन्नाः प । १२ क. ग.. अगन्यभ्यु । १३ ख. "दादपयाण्याद्रा 1 १४ ख. ग. वा प्र । १५ च. “क्तिः । पुण्यहरदात्मसताद्रा । १६ क. 'गाव्दादश्ाग्दा प्रवृ” । १७ ख. ग. दिष्टाभिरेव पड्मिक्रिभः सवत्र वाभिरिक्स्य ्रतयद्रीरपु” । च. दिष्टामिरेनमद्वि । १८ क. ख. ख्यातः' ॥ १७। १९ -च.: रामा ब । २० क. सवकृत्येषु य“! २१ ख ग. "विधानतः संपत्रतामाचरेत्‌ । राजानालानामशरप्तन्य ^ । २२ स, ग, तद्त्‌ । ठि ।

२१२ वसि्टसयृतिः। [ अ° ११ छो° ७-२८ ]

छितं साक्षिणो भक्तिः प्रमाणं तिरि स्पृतम्‌ । धनस्वीकरणं पूष धनी धनमवी पुयात्‌, इति ॥ ७ ॥ मागकष्योधिंसगे तथा परिवतैमेनं तरुणगृेषवयान्तरेषु त्रिष दमाम्‌ ॥ ८ गृहकषे्रषिरोधे सामन्तपरत्ययः ॥ ९ ॥ सामन्तविरोधे लेख्यपत्ययः ॥ १० ॥ प्रत्यभिेख्यव्रिरोये ग्रामनगरद्धरेणीपत्ययः | ११ ॥ अथ'प्युदादरनितं ॥ १२ ॥ पैतृकं क्रीतमाधेयमन्वधियं पतिग्रम्‌ । यज्गाहुपगभो वेणिस्तथा धृषरिर्खीऽ एमी, इति ॥ १३ ॥ तत्र भुक्तानुमक्तदश्वषम्‌ ॥ १४॥ अन्यथाऽ्प्युदहिरान्त ।॥ १५॥ आधिः क्षीमा बारधनो निक्षेपोपनिधिः किय । राजस्वं शरोत्रियदरव्यं मं संभोगेनं हीयते ॥ १६ ॥ प्रहीणदरव्याणि राजगर्मीनि भवन्ति ॥ १७॥ [अतोऽन्यथा राजा मन्त्रिभिः सह नागरेध कायाणि ङपीत्‌ ॥१८॥ वेधसो वां राजा भेयन्गृधपरिवारं स्यात्‌ ॥ {९ ॥ यूप्रपरिारं वा राजा ्रेयान्‌ ॥ २० ॥ गत्र ] परिवारं स्यान्न गृधो गृध्रपरिवारं स्यात्परिवाराद्धि दोषाः प्रादुभैवन्ति स्तेयहारविनाशनं तस्मासपुवेमेव परिवारं पृच्छेत्‌ ॥ २१ ॥ अथ साक्षिणः ॥ २२॥ श्रोत्रियो ख्पवाञ्शीलवान्पुण्य वान्सत्यवान्सापिणः सवेषु सवै एव बा ॥२२॥ द्रीं तु साक्षिणः कविय इयाद्‌ दिनानां सदा द्विजाः | शुद्राणां सन्तः बद्र, अन्त्यानीमन्तय योनयः ॥ २४.॥ अथाप्युदाहरन्ति ॥ २५॥ प्रतिभाभ्यं एयादानमाक्षिकं सोरिकं च यत्‌ । दण्ड्ुस्का

शे च न पुरो दातुमहनि, इति ॥२६॥ ब्रहि साक्षिन्यथातस्वं रम्बन्ते पितरस्तव। तव वाक्यगुदीक्षाणा उत्पतन्ति पतानि च ॥२७॥ नग्नो युण्डः कपा च भिक्षाथी ्ुतिपासितः । अन्धः रतरुढुे गच्छेः साक्ष्यमनृतं पदेत्‌ ॥ २८ ॥ प्च कन्यानृते

% धनुधिहान्तगंतग्रन्थः क, पुस्तके न विते ।

१ च. कषित्रेभ्यो विसमस्तथा परिवर्तनं त° । ६ ख. न । ऋणाप्रहेष्व° ! ग. °न ऋरणम्रहेष्वं° । ३ खः

"येऽपि ठे ) ४ ख. ग. नन्ति-य एकं । ५ ख.ग. "मो बोगैस्त* । ६ ख.ग. खा ह्यमी ६।७स.

ग. युक्ते दशवषमेवोदाह” । ८ ख. ग. सीमायिकं चैव नि" । ९ ख. ग. न राजा दातुभतीति \ तच्च सभो.

गेन ग्रहीतव्यम्‌ । गृहिणां द्रव्या । १० ख. ग. तथा।११ख.ग. श्योदसो वा राजा श्रेयान्‌ । वुपरि-

वारः स्यागध परिवारं वा राख: प्रेयान्‌ । रृध्रपरिवारः स्यात्र रधो गरधरपरिवारः स्यात्‌ । परिवाराद्धि । १२९ ख.

ग. सवे ए। १३ ख. ग. “मन्त्याः अ १४ ख. ग, "दीयैन्तसुख १५ ख. ग. शषा शु १६ ख. ग, °च्छेय॒स्तु साक््यन. ।

[अ० ११-१७ो०२९-६२।१-१२] वसिष्टस्य । ९१२

हन्ति दशर हन्ति गवानृते । शतमश्वानृते इन्ति ससल पुरुषानृते ॥ २९ ॥ व्यवहरे मृते दारे परायधि्तं कुरल्तियाः । तेषां पुवेपरिच्छेदच्छिश्न्तेऽत्रांपवादिभिः ॥ ३०॥ खदराहकाले रतिसंमयोगे भाणात्यये सवैधनापहारे । विप्रस्य वारये हमं बदु पश्चान॒तान्याहुरप।तकानि ॥ ३१॥ सजनस्या्थे यदि वाऽयेदेतो; पृषाशरयेणेद वदन्ति काये । ते इ्द्वंशस्य टस्य पूवान्छगैस्थितास्तानपि पातयन्ति; अपि पातयान्त | २२ ॥

इति वापे पमेशान्ने षोडशोऽध्यायः ॥ १६ ॥

( अथ सप्तदरीऽ्योयः । )

ऋणमािन्तंनयति अमृततसवं च गच्छति । पिदा पुत्रस्य जातस्य पद्ैदेश्जीव्ो गुखम्‌ ॥ १ ॥ अनन्ताः पुत्रिणां छोका नापुत्रस्य शोकोऽस्तीवि श्रयते ॥ २ ॥ भाः सन्तपुतरिण इत्यमिशापः ॥ २ ॥ परनाभिर्े अगृतत्वमश्यामित्यपिं निगेभो भवति ॥ ४ ॥ पत्रेण छोकाञ्चयति पौतेणाऽऽनन्त्यमश्चते। अथ पत्रस्य पणं वर्नस्य; रोति दिषटपम्‌ । इति ॥ ५॥ क्षेत्रिणः पुत्रो जनयितुः पुत्र इति विवदन्ते ॥ ६॥ तत्रोमयथाऽ्युदाहरन्ति ॥ ७॥ यद्यन्यो गोषु षभ ईत्सानां लंनयेच्छर्तम्‌। गोपिः नामेव ते वत्सा मोषं स्यन्दितपाषमम्‌, इति ॥ ८ ॥ अप्रष्॑ता रतं तन्तर्ेतं षौ घः क्षत्रे पर (रोबीनानि वाप्सु; । न जनयितुः पो मवति स्वं (स) प्रये भो वे रुते तन्तुमेतमिति ॥ ९ ॥ यदूनमेकजातानामिक्ेतपु्वान्नरः । सरवै ते तेन पुत्रेण पुत्रवन्त इति श्रषिः ॥ १० ॥ वह नामेकपत्नीनामेका पूत्रवपी यदि । सवास्तास्तेन पुत्रेण पुत्रवत्य इति श्रुतिः ॥ ११ ॥ द्वादश इत्येव पुत्रा पुराण्टः ॥ १९॥ स्वयमुत्पादितः खकषत्र संस्कृतायां प्रथमः ।

१ ख. ग. शित्त कृठ न्चियः। ते" । २ ख. ग. 'द्च्छेदन्ते वाऽप" । ३ च. “स्वर्थे । ख. ग. थ्‌ । षै शब्दवादं सकुलायुप्‌” । ५ स. ग. "न्यपि । ई" । ६ क. च. "ते । भप्रनाः कतै" । ख. ग. शत्यपि शा" । ८ ख. ग. वत्साज्ञनयते सुतान्‌ । गो" । ९ ख. “वं छन्दनमोक्षणेम्‌ । ६ ! १६ भ, 'स्यन्दनमोक्षणम्‌ । ई" । ११ क. “ति । स्व॑पराणे मो" । च. ^ति। मप" । १२ ख. 1. शष मोर रेता कुरत तन्तु" । १३ क. बदूनामेकय । १४ ख, ग. शूवीनां दादश धिव भु" ।

१४ वसिषटस्मतिः। [ अ०१जन्हा० १ ३-४० |

॥ १२1 पदष्टामेः नियुक्तायां प्ञनो दितीयः ॥ १४॥ तृत्तीयः पतिका तिना

4

यते | १५॥ अभ्राता पस; पितनभ्येति परतोचानं गच्छति पुत्रत्वम्‌ | १६॥ त्र छ्ोकः ॥ १७॥ बभ्रातृकां मदास्यमि तुभ्य कन्यामरुदृताम्‌ । अर्या यो नायते प्व; स मे एत्र भवेदिति ॥ १८॥ पोनभेवशतुथः ॥ १९ ॥ या फोमारं भतोरमुत्पज्यान्येः सह चरित्वा तस्यैव इटुम्बमाश्रयति सा एृनभूभेवति ॥ २० ॥ या च ष्टवे पतित्नमततं व भतरपुतृल्यान्यं पतिं विन्दते मृते बा स्रा पुनर्भवति ॥ २१ ॥ कानीनः पञ्चमः ॥ २२ ॥ या पितृगृहेऽतंस्कृता कामदुखादयेत्‌ › माता. मस्य पूत्रो भवतीत्याहुः ॥ २३ ॥ अथाप्युदाहरन्ति ॥ २४ ॥ अप्रतता दुहिता यस्य पुत्र बिन्देत तुस्यतः । पृज्री मातामहस्तेन दव्िषण्डं हृरेढनम्‌ , इति॥ २५॥ रहे च गृढोत्पत्रः षष्ठः ॥ २६ ॥ इत्येते दायादा बन्धकास्नातारो महतो भमया- दित्याहुः ॥ २७ ॥ अथीदायादवन्धूनां सहोढ एव प्रथमो, या गर्भिणी संस्यते तस्यां नावः सहोढः पुत्र मवति ॥ २८ ॥ दत्तको द्वितीयो; यं मातापितरां दधा- ताम्‌ ॥ २९ ॥ द्वीतस्ृतीयस्तच्छुनःरेपेन व्याख्यातम्‌ ॥ ३०॥ हरिधिन्रो ह ३ राजा सोऽजौगतश्य सोयवसः पत्र चिक्राय ॥ ३१ ॥ स्वयमुपागतशतुयेः, तच्छरमः

पेत व्यारूयातम्‌ ॥ ३२ ॥ शुनःशेपो वे युपेन नियुक्त! देवतास्तष्टाव , तस्येह देवताः प्च विमूुचुः) तमूत्वज उतचुममवाय पुत्रोऽस्ति, तान्ह न संपेदे,

संपादयामासुरेष एव यं कपयेत तस्य पु्ोऽस्तिति, तैस्य ह विन्वामित्रो होताऽऽ सीकत्तस्य पूत्रत्यमियाय ॥ २३ ॥ अपविद्धः पञ्चमो यं मातापितभ्यामपास्तं परति. ्हीयात्‌ ॥ ३४ ॥ शृद्राुत्र एव पष्ठ मवतीत्याहूः ॥ ३५॥ सइत्येतेऽदायादा

०0

बान्धवाः ॥ ३६ ॥ अथाप्युदाहरन्ति ॥ २७ ॥ यस्य पूर्वषौं षण्णां न कशिषायादः

¢ १२

स्ादेते त॑स्य दाये हरेरनिति ॥ ३८ ॥ अथ भ्रातृणां दायविभागः ॥ ३९ ॥ थेशं पयेष्ठो हरेत, गाभ्य चाधुदशमम्‌ ॥ ४० ॥ अनावयो गृहच इनिषटसय

\ १९. वाड्डति । २ ख. ग. गूः । ३ ख. ग “यादायादास्तत्र स । ४ ख. ग, श्य सोपवतैः पत्रं विशम्य -लयं शवीत्रवास्‌ । स्व" । ५ख.ग. शेफेन। ६ ल. ग. देफेन।७ व.ग, श्टेफो हप यपे नि*। «८ क. कृषवते। ९ च. ग. तस्येह । १०ख.ग. श्वां वेणोनांन।११ख.ग तस्यापदरम्सि । स । १९ च्‌. "मागः । याश्वानपत्यास्तासामा पुत्रराभात्‌ । द्रवं । १३ ख. ग. ुसदकमथा० ।

[ भ०१०छो०४१-६६ ] = वतिषस्ातिः। २१५.

॥ ४१ ॥ काष्णायसं गृहोपकरणानिं च मध्यमस्य ॥ ४२ ॥ मातुः पारिणेथं च्चियो विभजेरन्‌ ॥ ४२ ॥ यदि ब्राह्मणस्य ब्राह्मणीक्षननियाैदयास पुत्राः स्युषटयशं आक्षण्याः पुत्रो दरवरं राजन्यायाः पुत्रः सममितरे गरिभजेन्‌ ॥ ४४ ॥ येन चैषा स्वयमुत्पादत स्यादुद्रयमव हरत्‌ ॥ ४५ ॥ अनंशास्त्वाभरमान्तरगरताः.' ॥ ४६.॥ छीवान्मत्तपतिता्च | ४७॥ भरणं ह्वीवोन्मत्तानाम्‌ ॥ ४८ ॥ प्ेतपटनी षष्यासान्धते चारण्यन्ञारदवण यञ्चानाऽथः कशयीतोध्वं षड्भ्यो मासेभ्यः स्लातवा श्राद्ध च पत्ये दत्वा विद्कमयुरयानसबन्धःन्सनिपास्य पिता भ्राताः वी नियोगं कारयेत्तपसे ॥ ४९ ॥ न सान्मत्तामवर्ा व्याधेतां वा नियुञ्ज्यात्‌ ॥ ५० ॥ ल्यायस्तीमपि पाडत सपाण न चेदामयावी स्यात ! ५१ ॥ प्राजापत्ये हं 'पाणि- ग्राहवदुपचरत्‌ ॥ ५२ ॥ अन्यत्र सप्रहास्यवाक्पारुष्यदण्डपारष्यां ॥ ५३ ] ' ग्रास्तच्छिदनस्ाानुरखुपनपुं प्राम्यामना स्यात्‌ ॥ ५४ ॥ अनिशुक्तायाबत्पक्ष उत्पादायतुः पुत्र भवतोत्याहुः ॥ ५५ ॥ स्याबेन्निोगिनो रिक्यप् ॥ ५६ ॥ लोभान्नास्ति नियोगः ॥ ५७ ॥ भायभत्तं वाऽ्युपदिश्य नियु श्ठ्यादित्येके ॥ ५८ ॥ इमायृतुमती जीणि वर्षोष्युपासीतोर्ध्व त्रिभ्यो वर्ेभ्यः पतिं षिन्दे्ुरम्‌ ॥ ५९ ॥ अथाप्युदाहरन्ति ॥ ६० ॥ पितुः श्रादात्त यंश कन्या क्थःपरमाणं स्तीत्य दीयते । सा हन्ति दतारमुदीक्षमाणा कालातिरिक्ता जुरुदि णव || ६१ ॥ भयच्छन्ना्चका कन्याग्रूतुकारमयापिता । ऋतुमत्यां हि तिष्ठन्त्यां दाषः पितरमृच्छाते ॥ ६२९ ॥ यावच्च कन्यागृतवः स्पृशन्ति तुस्येः सकाषामभिया- च्यमानास्‌ । च्रूणान तावान्त हतान ताभ्यां मातापेतृभ्यामिति धमेवादः ॥ ६३.॥ ` अद्धिवोचा च दत्चायां भ्रियरणऽऽद्‌ा वरो यदे । न च मन्वरोपनीता स्या्कमारी पितुरेव स। ॥ &४ ॥ बर चेसरहूता कन्या मन्त्रय दे न संस्छृता.। अन्यस्मै विधिष्र( इया यथा कन्या तेयव सा ॥ ६५ ॥ प्राणग्रह पृते बाछा केवरं मन्त्रसंस्छर्तीः ¦ सा चदक्षतयानः स्यात्पुनः सस्कारमरेति, इति ॥ ६६ ॥ भोषितषत्नी पन्च

१ लै. ग. कष्ठर्यार्गा यवसं । र ख. "रेन्येन। ३क.वां विनिः ।४फध्येत।म। त. च्वेष्‌।. त सोभ्भादाम । ५ ख. श. सेवोर्न्म । ६ ख. ग. श्वपां ते वेदामयाधिनी त्या 1५ ख,ग, "गिप्रहणव द" धैचारोऽन्य्ं सस्थाप्य वी" । ८ ख, ग. प्रणयामि" । ९ ख. श. गिनी टरो" । चे. “गिनः । रिक्थे 1 १० ख. श. "पनि" । ११ ख. य. प्रदानान्ञ यदा हि एवै कन्या वयो अर्ब । ११९ स.य "र्पति { १३ ख. ग. "तायो । १४ ख. ग. सा ! य॒व्चदह्ता । १५ च. भिम । `

११६ बसिष्टस्मूतिः । [अ०१७-१ ८छो०६०-०८।१-११|

बीश्युपाखीतोर्ध्व पञ्चभ्यो वर्ेभ्यो भगुसकाशं गच्छेत्‌ ॥६७॥ यदि धर्भायाभ्यां -अषास भत्दुद्छम्रा न स्याद्यथा परेत एत्र वित्य स्यात्‌ ।। ६८ ॥ एवं ब्राह्मणी ञ्ज प्रज्ाताऽपरजाा च्वि, राजन्या भजनाता पश्चपरजाता जीणि, वेश्या भरनाता घल्थायप्रजा ब्र द्र, शूद्रा भजाता शरीण्यपरनतिकम्‌ ॥ ६९ | अत उर्व समानैीद्क फिण्डजन्पपिमोजणां पूषेः पूत्रो गरीयान्‌ ॥ ७० ॥ न तु खटु इने तरिधमने पर भामिनी स्वत्‌ + 39१ ॥ यस्य पूर्वेषां षण्णां न कथिदायादः स्यात्सपिण्डाः पुत्र- सफ्रीया का स्मर प्रसं व्रिभनरन्‌ ॥ ७२॥ वेषामखाम्‌ आचायान्तेवासिनो हर्या करीष ४ ७३ ॥ त्यरछाभे राजा हरत्‌ ।७४॥ न त॒ ब्राह्यणस्य राजा दरत्‌ ॥५५ अक्स इ विश्न पोर । ५७६ ॥ न पिष विषमित्याहुब्रद्यस्वं विषमुच्यते । विषम किनं इन्त अरह्मस्तं बुजपो्करम्‌, इति ॥ ७७ ॥ जेचिद्साधुभ्यः संभयच्छेत्संप

इति वासिष्ठे ष्शाखे पपदशोऽध्यायः ॥ १७ ॥

रकम मः किरतः नमः ठः यतयः म कात

( सथाश्रदश्ेऽध्यायः । }

रेण ब्राहण्यामुतपन्नशष्डालो मवतीत्यादू राजन्यायां वेणो वेश्यायामन्त्याव सावी ॥ ९ ॥ वैद्येन प्राह्मण्यागुतन्नो रामको भवतीत्याहुः, राजन्यायां पुल्कसः ॥ २.॥ रानन्यन ब्राह्मण्यामुत्पन्नः सूता भवतात्याहुः ॥ ३ ॥ अथाप्युदाहरन्ति ॥ ४ ॥ छमोत्पक्षस्तु ये केथित्मातिोम्यगुणाभिताः । गुणाचारपरिभरश्षाकमेभि- स्तान्विजानीयुः, इति ॥१४ एकान्रद्व्यन्तरञ्यन्तरानुजाता ब्राह्यणक्षनियतरयैरम्ब- ोप्रनिषा्द्‌ भवन्ति ।।६। मुद्रायां पार्षवः पारयन्नेव जीवन्नेव शवो भवतीत्याहुः।७] श्चष एति मृतायां ॥ ८ ॥ एके षे तच्छ्पशानं ये शृहास्तस्मच्छ्रसमीपे नाध्ये- तव्यम्‌ ॥ ९ ॥ अथापि यमगीताञ्छ्योकानुदाहरम्ति ॥ १० ॥ शमश्चानमेतत्यक्षं ये षूदराः पापचारिणः । तस्पाच्छू्रसरमपे तु नाध्येतव्यं कदाचन ॥ ११॥

[पोष ० ाााककानकाणगयकताकणकाननकत

१ घ. श. “षौ प्रवसेययकापा यथः प्रेतस्येवं च वति । २ ख. ग. वं पच ब्राह्मणी प्रजाता चत्वारि न्प प्रजातः श्रौणि वैस्या प्रनात। द्व दर्म प्रजाता अ । ३ च. 'मानार्थजन्मपिष्डोदकगो" । ४ ख. ग. भृ हा । ५ ऋ. ग. "यां वैश्या" । ८ ख. ग. नन्ति छित" । ७ क. च. ^न्तराद्बन्तरात्यन्तराश ना। £ इ, चे. "पणां पाररषः \ पारस्कर" ¦ ९ ख, ग, ह्या । एतच्छावं यच्रस्त" !

[५०१८१९० १२९-१६।१-१६]बसिषटसृतिः। २१७

न्‌ शूद्राय मरति दव्ान्नाच्छिष्टं न इविष्छृतम्‌ । न चस्योपरिशेदधम न चास्य व्रतमा दिशेत्‌ ॥ १२॥ यश्चास्योपदिशेद्धयं यश्चास्य व्रतमादिशेत्‌ । सोऽसं तमो बोर सह तेन भपदयते, इति ॥ १२ ॥ व्रणदरारे कृमियस्य समवेत कद।चन । माजापल्येन श्यत हिरण्यं गोव।सो दक्षिणा, इति ॥ १४ ॥ बध्रे चित्वा रामापुपेयात्‌ ॥१५॥ दष्णवणी या रामा रमणयेत्र न धमय न परमापेति ॥ १६॥

इति वाधिष्ठे घमेशेऽ्टदक्षोऽध्यायः ॥ १८ ॥

कामाथ शतत एय नस

( भयेकोनर्विंशोऽध्यायः । )

स्वधर्मो रङ्गः पारनं मृतायां तस्णनुष्टानात्सिद्धिः ॥ १॥ मयकं(रुण्यदहानं जरा- पय(वै) वे तत्सत्रमाहु््रास्तसपाद्वीहस्थ्याने य पिकेषु रोहितं दध्यात्‌॥ २॥ किना यते ॥ २ ॥ ब्रह्मपुरोहित रषृधनोतीति ॥४॥ उभयस्य पाटनादसागध्याच देश्‌- षभजनातिलयमेन्सवोनेवेवनतुभािर्य राना चहुरो वणोन्सधम स्थापयेत्‌ ॥ ५ ॥ तेष्व॑पचरत्सु दण्डं धारयेत्‌ ॥ ६ ॥ दण्डस्तु देशक।रर्धमेवयोविद्रास्यानविरेे। साक्रोशयोः करस्य आगदषटानताच ॥ ७ ॥ पुष्पफलोपगान्प दपा हस्यातकपेक- रणाय चोपहन्यात्‌ ॥ ८ ॥ गाहस्थ्याङ्खानां च मानोन्माने रक्षिते स्याताम्‌ ॥ ९ ॥ -अधिष्टमनीहारः स्वायोनां, मानमूरयम्रं नेहारिकं स्यात्‌ ॥ १०॥ महाम॑ईयोः स्थ।नात्प५ः म्यात्‌(१) ॥११॥ संयने दरवादवाहिनी द्ियुणकारिणी स्यात्‌ ॥१२॥ रत्येकं ५“ स्यः पुमान्‌) ॥ १३ ॥ पंसा रताषराध्यं चाऽऽद्वयेदव्यथोः; सिय; सयुः ॥ १४ ॥ करष्टीरामाषः शृरमध्यापः पादः काषोपणाः स्यनिरुद्कस्तरेमोः ष्योऽकर्‌; श्रोजियो राजपुमार्मेनाथपव्रजितारषरद्तरणग्र॑नाताः प्रगामिकाः कमा. यी पैतपल्यश्र ॥ १५॥ बाहुभ्यायुत्तरन्छतगुणं दशात्‌ ॥ १६ ॥ नदौकक्षव- ˆ १क.न्त्‌। सुपतत त ।२ ख. ग, नाभिभिरसु" । ३ स, य, णायः सरमाया स्व । ४ ख. य. त*।२ ख. ग. नाभिविलरामु"। ३ ख, य. "णायः सरमाया इव । ४ ख. ग. "कारणं द्यापालनं वै एतस्सुत्रमा° । ५ ख. ग. “दहते दवयदवि्ञायते ब्राह्मणः पुरोहितो रष दधातीति तस्य भयमपा० । ६ ख. ग. °तिधमैकु° । ७ ख, ग. ष्वधमेपेपु" । दण्डं तु दे" \ ८ घ. ग. धमाधमेव । ९ख, ग भौर्दिशे्‌ . भ । १० ख. ग, श्माद्यमावात्‌ । पु" । ९१ च. "गकार" । १२ ख. ग. श्यं गां च । १३ के. "नान्मानी" । ख. य, "नान्न नौहारसाथानामस्मान्म्‌ । १४ ख, ग, "स्यः स्यात्‌ । समानयेद- वाहवाद्नीमदिः ! १५ फ. स्थानमन्यथा स्य । १९ क. नते देश । १७ के.षप्रपाःस्युःपुः। १८. ग. दतं वाराध्यं वा तदेतदध्यथीः । १९ ख, ग. राष्ठ मानाधारमध्यमाः पादः शाप पस्य निर्तोऽन्तरो भानाक° । २० ख. "न्॑‌*। २१ स. ग. “प्रदातप्रागामि" । २२ च. "यो भृत°। ९३ ग, मूतापदया्च |

२८

५ २ । जा. । ११८ बसिषसमतिः । [० १९ छो° {७-३४ |

नदाहररोपभोगा निष्कराः स्पुम्तदुपजीविनो बा दश्ुः ॥ १७ ॥ प्रतिमासमुदराहकरं स्वागमयद्राननि च परते द्ाल्मासङ्किकभ्‌ ॥ १८ ॥ एतेन मातृ्तिव्यार्या- ता ॥ १९ ॥ राजमहिष्याः पितृव्यमातुलान्राजा विभृयारचदवन्धान्यांथ ॥ २० ॥ राजपल्यो ्राषाच्छादनं टभेरन्‌ | २१ ॥ अनिच्छन्त्यो वा प्रवरजेरन्‌ ॥ २२॥ डीवोन्प्॑तान्ाजा बिभृयात्‌ , तदरामितवाद्धिकथस्य ॥ २३ ॥ स्कं चापि मानवं शटोकमुदा हरन्ति ॥ २४ ॥ नँ भिक्काषोपणपसति शुल्के न शिख्पषत्तो न षिच न दि । न भेश्षटन्ये न हूतावरेषे न श्रोत्रिये ्रवरनिते न यङे, इति ॥२५॥ स्तेनोऽनु पवेशान्न दुष्यते शद्रधारी सहोढो व्रणसैपननो व्यपदिष्ट्तवकेषां दण्डयोत्सी रानेक रात्रपुपवसाच्रराज पराहतः ॥ २६ ॥ कच्खृमदण्डयदण्डनं पराहितान्नरात्र राजा ॥ २७ ॥ अथाप्युदाहरन्ति ॥ २८ ॥ अन्नदे भ्रूणहा मष्ट पत्यौ मायोऽपचारि णी । गुरो रिप्यश्च याज्यश्च स्तेनो राजनि किखििषम्‌ ॥ २९ ॥ रानभिधतदण्डासु फतवा पापानि मानवाः । निमलाः स्वगेमायान्ति सन्तः सुङृतिनो यथा ॥३०॥ एनो राजानमृच्छति उषनन्ते सकिखिषम्‌। तं चेद्धातयते राजा हनति धर्मेण दुष्कृतम्‌ , इति ॥३१।रत्नामत्ययिके कार्यं सः शचं विधीयते । तथाऽनात्यायिके नित्यं कार एवात्र कारणम्‌ , इति ॥ ३२ ॥ यमगीतं चत्र श्ोकड्ुदाहरन्ति ॥.२२ ॥ रात्र दोषोऽस्ति रत्रा षेत्रती (ति) नांन च सनिणामर्‌ | देरस्थानमुपासीना ब्रह्मभूता हिते सदा, इति हि ते सदा, इति ॥ ३४ ॥

रत वासिष्ठ धमशा एकानवद्याऽभ्यायः ॥ ` १९ |

१ ख. ग. "तङेलोपमाह्गानि° । २ सल. ग. "करेस्तवोग* । \ ख. ग. "तुरांशजापित्व्यान्नाजा 1 ४ ख. ग. °तद्रमितादे्स्य स्युस्तद्र । ५ ख. ग, “न्पत्तां वाऽपि । भा ।६ ख.ग. न रिक्षका। ७ ख. ग. शुं । ८ क. ग. धर्मे । ९ क. ग. शषवत्ता न हू" । १० ख. ग. स्तेनाभिरस्तदुष्टरन्नधार्षिदढ. त्रणसेपन्नन्यपविषटषवेके । ११ ख. ग, दण्डोत्तः । १२ ख.ग.श्वरवा) अ। १६ ख. ग. चेन्न पत्ियेद्रजा रालपर्मेण दुष्यतीति । १४ क. च. राजामा" 1 १५ ख. ग. श्या तान्यपि नित्यानि काः । १६ क. ते,

नाप्त" । १७ स, ग, मन्त्रिणाम्‌ । १८ क. "ति ॥ ३४ ॥

[ भ०२०्ो०१-२५] वसिष्स्मृतिः | २१९

( भथ विंशोऽध्यायः । )

अनामिसधिकृते परायधित्तमपरापे ॥!॥ अभिसंधिष्तेऽप्येके ॥ २ ॥ गुरुर स्मवतां शास्ता रास्ता राजा दुरात्मनाम्‌ ¦ दह भच्छनपापानां शास्ता वैवस्वतो यमः, इति ॥२॥ तत्र च सृयोभ्युदितः सन्नहस्तषटत ॥ ?॥ सावित्री च जपेत्‌ 1 ५॥ एवं सयां भिनिशुक्तो रात्रावासीत ॥ ६ कुनसी ध्यावदनसतु रच्र ्रादशरात्ं चरेत्‌ ॥ ७ ॥ परिवित्तिः च्छं द्वादशरात्रं चरित्वा निशत, तां चेवापयच्छेत्‌ ॥ ८ ॥ अथ प्रि विषिदानः कृच्छतिङृच्छो चरित्वा तस्म द्वा पुनिधि( षि रेत, तामेवोप- पयच्छेत्‌ ॥ ९ ॥ अग्रेदिधिपुपतिः इच्छं दरदशरात्रे चरित्वा मित्रिशेत तां चेवोप- यच्छेत्‌ ॥ १० ॥ दिधिपूपतिः कृच्छाति चरो चरिता तस्मे दा पुननिविशेत्‌ (त )॥ ११॥ वीरहणं परस्ता्रष्यापः ॥ १२ ॥ ब्रह्यघ्रः कच्छ द्रदश्चराज चरित्वा पुनरुप॑युञ्जीत बेदमाचायात्‌ ॥ १३ ॥ गुरुतसपगः स्षणं रिश्रण्ैृत्या- खलावाधाय दक्षिणामुखो गच्छेत्‌ ॥ १४ ॥ यत्रैव प्रतिहन्यात्तत्र किष्दाप्रखयम्‌ ॥ १५ ॥ निष्कालको वा पृताभ्यक्तस्कषं भूमीं परिष्वनेन्मरणो सूतो भतीतति कित्गायते ॥ १६ ॥ आचायपूत्रलिष्यभायासु चवम्‌ ॥ १७ ॥ योनिषु च गुवीं सखीं गुररखीमपपात्रां पतितां च गत्वा दृच्छरन्दपादं चरेत्‌ ॥ १८ ॥ एतदेव चाषडारपतिता्नमोजनेषु, तनः पुनरुपनयनं, वपनादीनां तु निषत्तिः ॥ १९ ॥ मानवं चात्र शोकमुदाहरन्ति ॥ २० ॥ यपनं मेखला दण्डो भेक्षचयां वरतानि च॑ । एतानि तु निवत॑न्ते पनःसंस्कारकमणि, इति ॥ २१ ॥ मत्या मद्यपाने तमुरायाः सराथीशत्नाने कृच्छातिकृच्छ्रौ धृते पराय पुनः संस्कार ॥ २२ ॥ पत्रढ़ृच्छु-

क्राभ्यवहारेषु चैवम्‌ ॥ २३ ॥ म्यमण्डे स्थिता आ(अ)पो यदि किदिजः पिवेत्‌ पवोदुम्बरिलवपलाशानामुदकं पीत्वा तरिरत्रव शुध्यति ॥ २४ ॥ अभ्यासे तु सुराया अध्रिवर्णी तां द्विजः पिवेन्मरणातपूतो भवतीति ॥ २५ ॥ भ्रूणहनं वक्ष्यामो

१ ख. च. अथ । २ स. ग. चरित्वा पननिरविरोत्‌ । भथ दिधिषूपतिः कृच्छ्रं । ३ खे. ग. श्ला निर््र श्चेत्‌ । चरणमहरस्तद्‌* । ४ ख. ग. "पनीतो वे" । ५ क. च. सुदत्या 1 ६ ख. ग. समि । ७ स.ग "णान्युक्तो भ! ८ ख. ग. "सखीं च प्रतिः । ९ ख. ग. "छब्द च । १० ख. ग, च। निबतन्ते द्विना,

(र, थेवित्‌

्रीनां पु" । ११ ख. ग, मदपने क्कीबव्यवहा° । १२ क. "याश्च ज्ञा । १२ ख. ग. 'दद्विगोऽथवित्‌ ।

५२० वसिदटसपतिः। [ अ०रण्छो०२६१-९१ |]

ह्मण ह्वा भरण्य भवल्यकिङ्गातं गर्भमविन्नाता हि गमीः पांसो मवन्ति ॥२६॥ तस्मासु्छःयाऽऽनहतीति, भृणहाऽग्नमुपसमाधाय जुहुयादेता; ॥ २७ ;: लामानि गृत्योजहोपि छोमभिगेतयं वासय, शति प्रथमाम्‌ ॥ २८ ॥ त्वचं मृत्याजहामे चा रयु वासय, शति द्वितीयाम्‌ ॥ २९॥ रों मृत्योशेहोमि रोहितेन गृ्यु.वासय,

ति ठृदीयाम्‌ ॥ ३० ॥ मांसं मृत्योलहीम मासेन मत्युं वासय) इति चतुर्थम्‌

२१ ॥ सवानि पृत्याजंशोपे लागभिभृत्यं वसय, ईति पञ्चमीम्‌ ॥ ३२॥ मदो मरत्योजुद्यपि मेदसा मत्युं वसय, इति षष्ठीम्‌ । ३२ ॥ अस्थीनि .मृत्यो- जहाम आस्यभिमृत्यु वास्य, इते सप्रमाम्‌ ॥ २४ ॥ मज्जानं अनययुहयारम परज्जा(ञ्नोमिमत्युं वासय, इत्यष्टमीपिति ॥ ३५ ॥ राजाथ ब्राह्मणाय बा सदग्रमेऽमिमुखमात्मानं घ।तयेजिरजितो वाऽपराद्धः पतो भवतीत " ३६ ॥ विज्ञायते हि ॥ ३७ ॥ निरुक्तं धिनः कनीयो भवतीति ॥ ३८ ॥ तथाऽपुदा- हरम्ति ॥ ३९॥ परितं पतितेदयुकत्वा चौरं चौरोति बा एनः । वर्चनातुरयदोषः स्या-

मभ्य द्वि पतां वरेत्‌, शते ॥ ४०॥ एवं राजन्यं इत्वा वषांभि चरेत्‌, दय,

त्रीणि श्र, ्राह्मणीं चाऽयं हत्वा सवदनगत च राजन्यवैश्यौ ॥ ४१ ॥ आत्रेयीं वक्ष्यामो रजखलमृस्तातामात्रेयीमाहुः ॥ ४२ ॥ भर दवेष्यदषत्यं मवताति ॥ ४२॥ - नत्र राजन्यायां राजन्यां केदयािसायो वेश्यां शुदरहिसायां दुदर इत्वा संवत्सरम्‌ ॥ ४४ ॥ ब्राह्मणसुवणंहरणे परकीयं भेशरान्राजानमभिषावेत्स्ेनोऽस्ि मोः शास्तु मां भवानिति। तस राजौदुम्बरं शसं दव्ात्तेनाऽऽत्मानं परमापयेन्मरणा- तपतो भवतीतिषिङ्गायते ॥ ४५॥ निष्काको वा घृताक्तो गोमयाश्रिना पादुपरभत्या- त्मानपमिदाहयन्मरणात्पतो मवत्तीति विज्नायते ॥ ७६ ॥ अथाप्युदाहरन्ति ॥ ४७॥ पुरक लात्पमीेनिं पापाद्रिविधकमेणाम्‌ | पृनर।प्दहानापङ्क वाते तच्छृणु॥४८॥ रतेनः कुनखी भवति विधी भवति ब्रह्महा । सुरापः श्यावदन्तस्तु दुमा गुस्तरपगः, इति ।४९॥ पतितसंमयोगं च ब्राह्चेण वा यनेन वा यास्तेभ्यः सकाशनाम्मत्रा उपल व्धास्तसां परित्यागस्ते न संवसेदुदीयां दशं गत्वाऽनशनन्सहिताध्ययनमधीयानः पूतो भवतीति विज्ञायते ॥ ५० ॥ तथाञ्ुदाहृरन्ति ॥ ५१॥

१ ल. ग. छल जुहु" । २ क. ख. ग. "यात्‌ । लोमा । ३ ख. ग. “ञ्ितो । ४ख. ग, चक्सा तुतस्य । ५ स. ग. “्यादिदोषः । ६ ख. ग. अत्रेदेषामपत्यं भवतीति चात्रेयी रजेन्यई' । ७ ख,ग, ध्या केदयदिसायां शृं इ' । ८ से. ग, ^तानामानाकविधिकः ।

[०२०२ छो०९२।१-४] वरिषटसपतिः

शरीरपरितापेन तपसाऽध्ययनेन च । पच्यते पायकृत्पापाहानाद्ापि प्रमुहे,

विन्नायतं वन्नायत इत ॥ ५२॥ इतं वासष्ठ षमश्चल्च वक्ाऽध्यायः ॥ २० ॥

( अथेकर्दिशोऽष्यायः । }

भेक

गृदथेह्राह्मणीमभिगच्छद्रीरणेयषटयत्वा दृमी स्यद्‌ ॥ १॥ ब्राह्मण्या शिरि वेपनं कारयित्वा सिषा समभ्यञ्य नगरां कृष्णं खरमारोप्य महाषयमनुसंत्रानये- पता भवतीति विङ्गायते ॥ २॥ वेश्यथेद्रहयणीमधिगन्छेषटोश्िद्मैकएपिता पैव मथर प्रास्येत्‌ ॥ २ ॥ ब्राह्म्या; चिरसि वपनं कारयित्वा सर्पिषाऽभ्यज्य रं मौरं खरमाराप्य रहमपथमनुसंत्राजयेत्पृता भवतीति विद्नायते ॥ ४ ॥ राजन्यथेद्ाह्मणी ममिगच्छेच्छरपत्र्रष्टयित्वा राजन्यमग्रो प्रास्येत्‌, ब्राह्मण्या; श्चिरसि वपनं कार- यित्वा सर्पिषा समभ्यज्य नगरां श्वेतं खरमारोप्य महापथमर्‌ संत्राजयेतपता मंवतीति विज्ञायत ॥ ५॥ एव देयां राजन्यायां द्रश्च र।जन्यायश्ययो; ॥.६ ॥ मना भदैरतिचारे तरिरात्रं यावकं क्षीरौदनं बा भुञ्ञानाऽथः यीतो््वं त्रिरात्रदण्यु निपे रायाः सावि्यषटतेन भिरोभिञंहयात्पता भवतीति शिन्नायते ॥ ७ ॥ श्रवाक्ह- बन्ध एतदेव मासं चरित्मर्ध्यं मसादप्स॒ निमग्रायाः साधित्या्तुर्भिरषरतै रिरोभिचयात्पूता भवतीति ि्नायते | ८ ॥ व्यवाये तु संवत्सरं धृतप्टं धारयेत्‌ ॥ ९॥ गोमयगते इक्षपस्तरे दा शयीतोध्म सेबरसरादप्स॒ निमग्राथाः साबिन्य शतेन रिरोभिरुदहुयात्पूता भवतीति विज्ञायते ॥ १०॥ व्यवाये तीथेगमने षर्मेभ्यस्तु निवतेते । चतस्रस्तु परित्याज्याः शिष्यगा गुरगा च या ॥ ११ । पतिघ्नी च विश १7 जुङ्कितोपगता च या॥ १२॥ या ब्राह्मणी सुरापी न तां देषा; एतिरो$ं नयन्ति । इहैव सा चरति क्षीणुण्या्प छग्भवति शुक्तिका वा॥ १२३॥ ब्राह्मणक्षञ्चियरेशं क्षियः शद्रेण संगदाः। अभरनाता विध्यन्ति परायथि्तेन नेवरा\। प्रतिमं चरेयुस्ताः कृच्छं च॑नदरायणोत्तरम्‌ ॥ १४ ॥ पतिव्रतानां शृहमेषिनीनां

„~------~-~-------------------------------~--~--~------------“ ~~~ ~ णनिको

% अत्रेतद्ध्यायसमापिः ख. ग. पुस्तकयोः । इत उत्तरप्रन्यः खः ग. पुस्तंकयोनं विद्रे ।

१ख. ग. “पातनाचैव त । २क.ख. श्यते ३ख. ग, ननां योरथमारो° । ४ ख. ग, ्षयाना तरिरात्नमप्सु । ५ क. ख. निन्नमायाः ।

९२२ षसिषटस्मतिः। [अ०२१-२२ ८०१५३१1

£

सरयघ्रतानां च छ्चित्रतानाम्‌ । तासां तु रोफाः पतिभिः समाना गोमायु्टोका श्यमिच।रिणीनाम्‌ ॥ १५ ॥ पतत्यथ शरीरस्य यस्य माया सुरां पिवेवु । पतिताधे करीरस्य निष्ठृरापिने विधीयत ॥ १६॥ व्राह्मणयदमक्षापुवर ब्राह्मणदारानभिगच्छद्‌ निवत्तधर्मकरमणः दृच्छरो निषटतधमेकम॑णोऽतिकृच्छः ॥ १७ ॥ एवै राजन्यवेह्ययोः ॥ १८ ॥ गां चेद्धन्यात्तस्याश्रमणाऽर््रेण परििष्टितिः षण्मापान्दृच्छ्(च्) तप्तदृच्छू वा तिषठ ॥ १९॥ तयोव्िधिः ॥ २०॥ अयं दिवा भुङ्क्ते नक्तमश्नाति वै छयहम्‌ । उयहमयाचितव्रतर्डयहं न युह्क्त इति दृच्छः ॥ २१ ॥ उयदयुष्णं पिबिदा- (जा) पयहृष्णं पयः पित्‌ | उयदृयुष्णे घृतं पीत्वा वायुभक्षः परं उयदम्‌ ॥२९॥ इति तप्च्छः ॥२२॥ करषभवेहतीं च दरात्‌ २४॥ अथाप्युदाहरन्ति ॥२५॥ अय एव पुरा रोगां ईष्य अनक्षन जरा | पृषद्धस्तन4(१) दता अष्टानवतिमाहत्‌ ॥२६॥ इति श्वमाज।रनङटसपै दुरमूषकान्हता दृच्छं द्वादशरात्रं चरेकिशिदवात्‌ ॥ २७॥ अनर्थिमतां तु स्खानां गोमातरं रारि दता कृच्छर दवादशरत्र चरेकिविदवात्‌ ॥ २८ ॥ अस्थिमतां स्वेकेकम्‌ ॥ २९ ॥ योऽग्रीनपविध्येदच्छं दरदशरात्रं चरिता पनराधानं कारयेत्‌ । ३०॥ गरोशवालीकनिषेन्यः सचेरं सातो गुरं प्रसादये ससादात्पूतो भवतीति विद्नायते ॥ ३१ ॥ नास्तिकः कृच्छर द्रादशरत्रं चरित्वा विरमन्नास्तक्यात्‌ ॥ ३२॥ नास्तकटरत्तस्ततिदृच्छम्‌ ॥ ३३ ॥ एतेन सोमः विक्रयी व्याख्यातः ॥ ३४ ॥ वानप्रस्था दीप्नामेदे इच्छं द्वादशरात्रं चरित्वा महा क्ष (क्ष) वधयत्‌ ॥ ३५ ॥ भिक्षफवा(को वा)नप्रस्थवहोभहद्धव्ने स्वधा सस्कारथ स्वशास्सस्कारथेति ॥ २६॥

शि \

इति वपिषठे प्रा एकविंशोऽध्यायः | २१ ॥

(अथ द्राविंशोऽध्यायः ॥}

("षषी दि

अथ खल्वयं पुरषो मिथ्या व्याकरोल्याभ्यं बा याजयति अप्रतिग्राह्यं वा प्रति. गृहाति अर्तं बाऽश्नाति अनाचरणीयमेवाऽऽ्चरात ततर प्रायश्चित्तं ुमीन्न इुयीदिति सन्ते, न इयादित्याहुने हि कप प्रीयत इति, ्यादित्येव तस्माच्छतिनिद्शेनात्-

१ क. यक्षा 1 २ च. 'सुष्णाः पि" ३ क. “ला विरमेत्‌ । नास्तिक्यातुनराधानं न का*।४ च. "त्यवात्समिवृ्िवधनं ख" । ५ क. स. शे" । ६ क. ननश्चन्वाऽन्ना ।

[अ०२९-२३छो° {- १ ०।१-! ! वनिषट्यतिः ९२१

रति स्थ पाप्मानं तरति ब्रह्महत्यां योऽश्मेषेन यजत, इति ॥ १॥ वाचाऽभिकषस्ती गोसवेनागनिष्टता यजत ॥ २ ॥ तम्य निष्करयणानि पस्तपो होम उपवासो दानघरुष निषदो. वेदादयो वेदान्ताः सवच्छन्दःसेहिता मधून्यघमषणमयवतिरो दरा; पुरष- सृक्तं राजनि(न)रोिणे सामनी कृष्पराण्ड(नि पावमान्यः सारित्री चेति पावनानि ॥ ३ ॥ अथष्ुदारन्ति ॥ ४ ॥ वानरी व्रतपत पवित्र तैव च । सकृदृतौ युञ्जानः पनाति दशपूरुषम्‌ः इति ॥ ५ ॥ उपवराहन्यायेन पयोत्रतता फटभक्षत ्रसृतयावक्रो दिरण्यपराशन सोमपानमिति मेध्यानि ॥ ६ ॥ सरवे शिरोचयाः . सवो; ` न्त्यः पुण्यां हदास्तीयान्यृषिनिषासगे एपरिष्कन्धा इति देका; ॥ ७ ॥ संवत्सरो मासश्रतर्विरत्यहे द्वादशाहः पउदस्छयहोऽदोरीत्र ऽपि काठाः ॥ ८ ॥ एतान्येवाना देशे विकरपेन क्रियेरन्‌, एनःस॒ गुस्षु गुरूणि ठघुषु ठपृनि ॥ ९॥ कृच्छ्रति- .

ह ९ (५, क.

च्छो चन्द्रायणपिति सवेपरायर्धितिः सवेप्रायधित्तिरिति ॥ १० ॥ |

(कप

इति विष्टे धमा द्राविज्ोऽध्यायः ।॥ २२ ॥ ( अथ त्रयोविंशोऽध्यायः । )

ब्रह्मचारी वेल्सियपएपयादरण्ये चतुष्पथे लौकिकेऽग्नौ रकषोदेवतं गदभं पदुमाल- मेत, नैतं बा चरं निर्वपेत्‌, तस्य जुहुयाक्तामाय स्वाहा, कामकामाय स्वाहा, निकरत्ये साहा, रपनोदेषताभ्यः स्वाहेति ॥ {५ ॥ एतदेव रेतसः प्रयत्नोत्सों दिवा स्वमन वरहान्तरेषु वा समावतेनात्तियेग्योनिव्यवाये ॥ २ ॥ दुह्धमृषभं दद्यात्‌ ॥ २॥ गां गत्वा शरद्रावधेन दोषो व्याख्यातः ॥ ४ ॥ ब्रह्मचारिणः शवक्षमेगो त्रतान्निष्‌ सतिरन्यत्र माताप्बोः ॥ ५ ॥ स वचेद्व्याधीयीत कामं गुरोरच्छ्ं मेषनय सर्व प्राञ्चायात्‌ ॥ ६ । गुरुपदुक्तान्म्रयत बान्कृच्छ्रश्रदूरः ॥ ७ ॥ ब्रह्मचारां चन्म समरश्चायादुच्छष्मोजनीयं इच्छ द्रादश्रात्र चरिता व्रतशेषं समापयेत्‌ ` ॥ ८ ॥ भ्रद्धसृतकमोजनेषु चेवम्‌ ॥ ९ ॥ अकापरतोपुनतं परध बाजसनयके ने दुष्यतीति विन्नायत ॥ १० ॥ य आ्पत्यार्याभक्षस्तां भति सापण्डानां प्रतकमच्छद्‌ः।॥११।

१ कछ. °ति सप्तपौरः । २ क. "या नयस्ती" । ३ च. रत्रा इ । ४ च, नैश । ५ क, श्ठषुः षम्‌ दयात्‌ । शुङ्कलिष्ं गां दत्ता श्रव" । | १

११ ` बरिष्सतिः। [अ०२२३य्ो०१२-३७]

काष्जरुरोषटनरपाषणरसवरिषरज्युमियं अत्मानमपसादयाति, स॒ आत्महा भव ॥ १२॥ अषाप्यदाहरन्ति ॥१३॥ य आत्मत्यागिनः कुयात्सेहसतक्रियां दविजः

स द्ष्कृच्छरृपहितं चरेषान््रायणव्रतम्‌, इति ॥१४॥ चान्द्रायणं परस्ताद्रष्यापः॥१५॥ आ्महननाध्यवसाये भिराज्म्‌ ॥ १६ ॥ जीवन्नमत्यागी च्छं द्रादशरात्रं चरेत्‌, गिरं ्रपवसेभनित्यं क्लिग्पेन वाससा प्राणानात्मनि चाऽऽयम्य त्रः पठेदघमषेण परति ॥ १७॥ आपि दतेन कलेन गायं परिवतयेत्‌ । अपि वाऽगनिमपसमाधाय इष्माण्दशृहुयादतम्‌ ॥ १८ ॥ यजचान्यन्पहापातकेभ्यः सथेमेतेन पूयत इत्यथाप्या चामेत्‌ ॥ १९॥ अग्निञ्च मा मन्युति प्रतमेनसा पप ध्यालोपुत्राः सत्यन्त व्याहूतीभपेदधमर्षणं वा पठेत्‌ ॥ १० ॥ मानुपास्थि सिन्ध स्पृष्टा तरिरात्रमाश्नौचम स्निे त्होरात्रम्‌ ॥ २१॥ शवानुगमनं चवम्‌ ॥ २२॥ अधीयानानामन्तर। गमने लहोरात्रममोजनम्‌) त्िराजरमभोजनम्‌ , त्रिराजमभिषेको विवरासथान्योन्येन ॥ २३ ॥ शमानारनङुरशीप्रगाणामहोरात्रम्‌ ॥ २४ ॥ खङुक्छुटगरम्यसुकरकङ्कः गृधरमासंपारावतमानुर्काको टकम सादने सप्तरात्रुपवासो निषपुरीपमावो पृतपराशः पुनःसंस्कार ॥ २५ ॥ ब्राह्मणस्तु शुना दष्टो नर्द गत्वा समूद्रगाम्‌ । प्राणायाम शतं त्व धृतं प्राश्य ततः शुचिः, इति ॥ २६ ॥ कालोऽभनिमेनसः शुद्धिरुदकाक. बोकनम्‌ । अविद्वान च भृतानां षदुिधा ुदिरिष्यते, इति ॥ २७ ॥ श्वचाण्ड। छपतितोपस्पशने सच सात; सद्यः पूतो मदतीति किङ्गायते ॥ २८ ॥ परतितचा ोहदक्वहमे तिरा दाम्यता अनश्नन्त आसीरन्‌, सदसरपरमं वा तदभ्यसन्त,, भूता भवरत्तीति विङ्गायते ॥ २९ ॥ एतमेव गरदिताध्यापकयानका व्याख्याताः देकषिगात्यागाद् पूता मवन्ताति वि्नायते ॥ ३० ॥ एतनवाभिश्स्त भ्यारू्याततः # ३१ ॥ अथापरं भ्रूणहत्यां द्राद्शरजमग्भक्षा द्रादशरातरमुपवसेत्‌ ॥ २३२ ॥ आह्मणमनतेनाभिरं( श )स्य पतनीयेनोपपतनीयेन व! मासमन्मक्ष; शुद्धवतीराव- तयेत्‌ ॥ ३३ ॥ अशमेधावर्भुपे बा गच्छेत्‌ ॥ ३४ ॥ एतेनैव चाण्डालीग्यव्ायो व्याख्यातः ॥ ३५ ॥ अथापरः कृच्छागपः साधारणो व्यः | ३६ ॥ अहः मातरहमेतत महेरफमयाचितम्‌ । अदः पराकं ततैकमेवं चतुरहौ परौ ॥ ३७॥

[0

+न+ ~ 0 1 1

१ ष. "नेष्टो" । २ च. भ्यीमूकः । ३ क. "तवय" ।४ क. श्वकुटुकानां सा । ५ च. "डाल. षृज्रवणे त्रि" । ९ च- "यातो ह" । ५ च, “मृध वा । ८ क. अः पराकततरक" ।

[अ०२३-२५ छो" ३८-४३। १-८१-५सिषटस्तिः | २२९५

अनुग्रहार्थं विमाणां मनुषेमेभृतां वरः । ब्द तुरेषवेवं शिश्चुच्रधुषाच इ ॥२८॥ अथ चान्द्रायणव्रिधि; ॥ ३९ ॥ मासस्य दृष्णपश्षादो ग्रासानचाचतुदंश । ्रासाप- चयभोजी स्यातयक्षेषं सपापयेद्‌ ॥ ४० ॥ एषं है दुष्पक्षाद। ग्रासमेकं त मक्ष- येत्‌ ¡ ग्रारोपचयमोजी स्यात्प्ङेषं समापयेत्‌ ॥ ४१ ॥ अत्रैव गयेत्सापानि अपि वा व्याहदीजेेत्‌ । पष चान्द्रायणो मासः पतरित्रपृषिसंस्तुतः ॥ ४२ ॥ अनादिषषु स्वषु भायित्ते विधीयत विधीयत इति ॥ ४२ ॥

इति वािषठे धमाल त्रयाविंशऽ्यायः | २३॥

कीतका तिरि वेपेते दय शतके जि किना विमना

( अथ चतुविशोऽध्यायः 1)

अथातिकृच्छरः--।१। अयं प्रातस्तथा सायमयायितं प्राकर इति कच्छः ॥ २॥ याघत्सकृदाददीत तावदश्नीयादपषैवत्सोऽतरच्छ्रः ॥ ३ ॥ यन्भक्तः स एृच्छराति- कृच्छ्रः ॥ ४ ॥ कृच्छ्णां व्रतरूपाणि-- ५ ॥ श्षटमेरान्वापयेद्श्वोऽक्षिरोम- शिखावनं नखानिद्त्येकवासा अनिन्दित जी सषद्धेक्षमनिन्दितं त्रिपवणयुदशो परपरौ दण्डी कमण्डलुः स्ी्रसं माणवं स्थानासरयीलोऽदसिषठद्रित्ावासीतेः त्याह मगवानतिष्ठः ॥ ६ ॥ स तथ्तसभगात्ते नापाय नाद्विष्याय नापंवत्स- 'रोषिताय दरात्‌ ॥ ७ ॥ सदं दक्षिणा क्रषभेकादश्च गुरभसादो वा गुरसदो केति ॥ ८ ध क

इतं वादरष्ट वमश्माक्ञ यतुवशाध्ययः ॥ १४}

[~ 1 89 1

( अथ पशचर्विशोऽध्यायः | )

अविर्यापितदोषाणां पापानां महतां तथा। सर्वेषां चोपफपानां द्धि वक्ष्याम्यशेषतः ॥ १ ॥ आहितगनिविनीतस्य ददधस्य विदुषोऽपि बा । रहध्योर्तं प्रयितं पर्वोक्त. पितरे जराः ॥ २॥ माणायामः पितरेव दानैमिनैपेस्तथा । नित्ययुक्ताः परुच्य- न्ते पातकेभ्यो न संश्रयः ॥ ३॥ प्राणायामान्पवित्राणि व्याह #ै; प्रणवं तथा| पवित्रपाणिरासीनो ब्रह्म नेत्य कमभ्यसेत ॥ ॥अवतेयेत्सदा युक्तः प्राणायामा न्पुन; पनः । आलोपाप्रान्नख ग्राच तपस्तप्यतु उत्तमम ॥ + ॥ निरधाञ्जायते । + एतद्वचनं न विधते क. पुस्तके ।

_ भक.एवं।रक.स.मते। इतिवा 1२ क. नदं निष ४ क. म्भोणी स पुष दयः श, "दरधय पै" ‹ ६ च. "तयन्तर ।

१९

२९६ वसिषटसमतिः । ( अ०२५-२६ो०१-१६।१-५] वायुबोयोरग्िहिं जायते | तपिनाऽऽपोऽथ जायन्त ततोऽन्तः शुध्यते त्रिभिः ॥ ६ ॥ नतां वैत्रेण तपसा न स्वाध्यायेन चेज्यया । गति गन्तुं दिनाः शक्ता योगात्स ्प्तुदन्ति याम्‌ ॥ ७॥ योगान्पप्ाप्यते ज्ञानं योगो धर्मस्य लक्षणम्‌ । योगः षरं तपो नित्यं तस्पद्मक्तः सदा मवेत्‌ ॥ ८ ॥ भणवे नित्ययुक्तः स्यादन्वाहूतीषु च सक्त । चिषदायां च गायतां न भयं वि्रते कचित्‌ ॥ ९ ॥ प्रणवा्ास्तथा वेदा; प्रणवे पय॑वस्थिनाः । बाय प्रणवः स तस्मालणतवमभ्यसेत्‌ ॥ १० ॥ एकाक्षरं परं व्रह्म पावनं परमं स्मृनम्‌ । सर्वेषामेव पापानां संकरे समुपस्थिते ॥११॥ अभ्या- सोदशसादस्ः सावित्याः योधनं महत्‌ ॥ १२ ॥ सव्याहृतिं सप्रणवां गायत्रीं चि रसा सह | त्रि; पठेदायनप्राणः प्रणायापः स उच्यते' स उच्यत इति ॥ १३॥ | इति वरिष धमाल पशचविशोऽध्यायः ॥ २९ ॥

( अय षड्विंशोऽध्यायः । )

प्राणायामन्धारयेच्रीन्यो यथाविध्यतन्धितः। अहोरात्रकृतं पापं तसकषणादेब नवति ॥ १ ॥ कमणा मनसा वाचा यदह कृतमैनसम्‌ । आसीनः पथिमां संध्यां श्राणा यप्ेव्येपाहति |२॥ कमेणा मनमा राच यद्रूऽया कृतेपेनसम्‌ । उत्तिषनपुवेसध्यां ठु माणायेव्यपोति | २॥ कपराणायमेये आत्मानं संयम्याऽऽप्ते पुनः पूनः । संदध्या चाधिकेवोऽपि द्वियुणेवां परं तु यः ॥४॥ सब्याहूतिका; सपणवाः प्राणायामास्तु पोडत्र । अपि भ्रूणहनं पासातयुनन्त्यदसः कृताः ॥ ५ ॥ जप्ता कौत्समपेतयेत- दासं चेत्युचं पति । साँवत्रं रुद्धवत्यश्च सुरापोऽपि विहुध्यति ॥ ६ ॥ स्क ज्जप्ाऽस्यवामीयं रिषसकर्पमेव च । पुषणेमपहूत्यापि क्षणाद्धषाति निमेः ॥७॥

- > एतद्वचनं न च. पुस्तके

१क्‌. ख, "ते! (8 वा"! २ क. श्ाक्ृतमनसः। आ । ३९. गतः प्रथमां । ४ के, ‡। क ! ५ क. "तपानमः ' 3” ' ९ =. हृतु । ४^।०ब. भद्ध,

[अ०२६-२जद्ो०८-२०।१-६) वसिषटसमृनिः | २२७

हविष्यन्तीपमभ्यस्य ननमंह इतीति च । सूक्तं च पाह्यं॑जप्ठा पच्यते गुरुत स्वग; ॥ ८ ॥ अपि बास्सु निमजानस्िजपेदप्रपपणम्‌ । यथाञ्मधावभृथस्ताह्ं मलुरत्रव्रीत्‌ ॥ ९ आरम्भयत्नाज्जपयङ्गो विशिष्ठ दश्मिगुणः । उपाशु स्याच्छ- तयुणः सहस्रो मानसः स्प्रतः ॥ १० ॥ ये पाकयन्नाश्चत्रारो वरिधियङ्गसमन्विताः । सरे ते जपयद्गस्य कलां नाेन्ति पोडशी ॥ ११॥ जप्येनव तु समिध्येद्राह्मणो नात्र सञ्चयः । इयािम्यन्न वा कु्यान्ये्नो व्राह्मण उच्यते ॥ १२ ॥ जापिनं होमिनां चेव ध्यायिनां तीयेदामिनाम्‌ । न पररििमन्ति पापानि ये च साता; सिरोत्रतेः ॥ १३ ॥ यथाऽग्निवौयुना धृतो हषिषा चैव दप्यते | एत्र जप्यपरो निर ब्रह्मणः संग्रहीष्यते ॥ १४ ॥ स्वाध्यायाध्यायिनां नित्यं नित्यं च प्रयता त्मनाम्‌ । जपतां जहतां चेव विनिपातो न विद्ते ॥। १५ ॥ सदस्नपरणां देवीं शत- मध्या दृक्षावरम्‌ । शुद्धिकामः प्रयुञ्जीत सपैपापेष्वपि स्थितः ॥ १६ ॥ पतरिभो बाहुवीर्येण तरेदापदमात्मनः । धनेन वरशदर तु जंपे्मप्रनो्तमः ॥ {७॥ यथाऽश्वा रथहीनाः स्यू रथो वाञ्ेविना यथा । एवं तपस्त्वविचस्य शि! वाऽप्य- तपस्विनः ॥ १८ ॥ यथान मधसयुक्तं मधु वाऽनेन संयुतम | एवं तपश विद्या च प्युक्तं भषज महत्‌ ॥ १९ ॥ वद्यातपाभ्यां सयुक्त ब्रह्मण नपनत्यक्रम््‌ | सदाऽपि पापकमोणमेनो न प्रतियुञ्यत एनो न भरतियुञ्यत इति ॥ २० ॥

दति वापिष्ठे धमशाखरे पद्वदाऽ्यायः | २६॥

गि = ए गगम

( अथ सप्तविदोऽ्यायः ¦ )

८ ९

यथ्कायेश्षतं सागरं कृतं वेदथ धायते । सथ तत्तस्य व्रदाप्िदहत्यभ्रिखिन्धनम्‌ ॥१। यथौ वातबलो बह्विदेहस्याद्रीनपि दमान्‌ । तथा दहति बेदाभिः कमेजे दोपमात्मनः॥२॥ हत्वाऽपि स इमा्टोकान्भृञ्जानोऽपि यतस्ततः । क्रदं धारयन्विपरो नैनः भाग्रोति चन ॥ ३ ॥

१ख.ग.च. प्‌ । जाप्येः २ क. "दन्यत्रवा।३ख.ग, ष्वंङ्गप्यः।४कृ. स्त्य नि्त्यंच। ५ क. जप्ये" । ६ क. श्रेया विना । ए" । ऽ क ख. न्ते इति वा ¦ ८ कृ. शयते यागं छ" । ९ क, रतु तस्य ।१०च श्या जातः |

९२८ विषयतः । [ अ०२७-२८७ो० ४-२१।१ |

न वेदबरमाभित्य पापकमेरतिमयेत्‌ । अङ्गानाच भमादाच् दते कम नसत 1४} तपस्तप्यति योऽरण्ये मुनिगटफलादनः। ऋतभेकं च योऽधीते तच्च तानि च क्तः सम्‌ ॥ ९ ॥ इद्मसपुराणाभ्यां वेदं सषुपवृह्यत्‌ । विभेत्यलश्चतद्रेदा मामयं ग्रहः एष्यति ॥ ६॥ वदाम्यासोऽन्वहं दक्तया परहमयज्क्रियक्रमः | नासयत्याद्च पापानि महापातकजान्यपि ॥ ७ ॥ वेददितं सकं कं नित्यं इयादतद्धिनः । तदि कुष न्यथाशक्त्या प्राप्नोति परमां गतिपर ॥ ८ ॥ याजनाध्यापनं्ोनात्तयेवाससिप् हात्‌ । विप्रषु न भवदाषा अवटनक्षमा (स; ॥९॥ रृडनस्यानं समुत्यन अभोञ्यामोञ्यसङ्के । आहारक शष्यापि हन्मे निगदतः गृणु ॥१०॥ अक्षारलं- वणां रुना पिबदराह्मीं सुवचटाम्‌ । अिरत्रे दहुपुष्प(ष्ी) च ब्राह्मणः प्रयसा सह ॥ ११ ॥ पाटशरबिल्वपत्राणि कृशान्यन्नानुदुम्बरान्‌ । काथायेत्वा पिबेद्‌ पदिरामरेणेव गृध्यति ॥ १२ ॥ गोमू गोमयं कषीरं दपिसपिः इुरोदकम्‌ । ` एकरा सोपवापशथच श्वपाकमपि शोषयेत्‌ ॥ १३ ॥ गोत्रे गोमयं चेव रं दापि पुतं तथा । पञ्चरात्रं तदाहारः पञ्चगव्येन शुध्यति | १४॥ यवान्विधिनोपयुञ्चानः परत्यक्ेणव दरध्याते | विशयुद्धमाव बद्धाः श्युरश्ुदध त सरागणः ॥ १५ ॥ हविष्यन्पातरार्ा

स्रीन्पायमाशंस्तथेव च । अयाचितं तथव स्यादुपव।सत्रयं मत्त्‌ ॥ १६ ॥ अथ च्छरते कत दिवसं मारताक्चनः । रात्रो जंहा्चये व्युष्टः प्राजपपत्येन तत्तमम्‌ ॥१७॥ सातय तु जपं कृत्वोत्थते रमो । इच्यते पातकैः सरवैयदि यी ब्रह्महा मवेत्‌ ॥ १८ ॥ या वै सनः दुरापा व्रा भरणह गुरुतखगः । पमाञ्चपधीत्येव म्यते सवपाक; ॥१९॥ दुरितानां दुरिषशनां पापानां महतां तथा । कृष्ट चान्द्रायणं चेव सवेपःपपणाङनम्‌ ॥ २० ॥ एकै वधयेतिपण्डं शे दृष्णे च हासयेत्‌ । अमावास्यां न बरञ्ञीत एवि चन्दरयणो विधरेवं चान्द्रायण विधिरिति ॥ २१॥

इति वािषठे धरमश्ाखचे सप्तविंशोऽध्यायः ॥ २७॥

(क जा भमा कमी ते अये वि

( अथष्टाविशोऽव्यायः । )

न सती दुष्याति सरेण न विरो वेदकमेणा । नाऽपौ मूत्रपुरीषेण नाभिदरनःमण।॥।१।

1 क. "तानाः, ९क दपा १३ १३ पथ्तास्युः ष्च.न। ५क. -्छृदधे कृष्म , चेव तु दूरः, ६ क. ख. एषं । ज क. ख. पविः । इति वा" । ८ क. ख. "दुतिक ।

[अ० २८ @छ०२-१८ वमिषटसमृनिः । २९९.

स्वयं विप्रतिपन्ना वा याद व! विप्रवासिता । वखात्ारोषमुक्ता दा चोरहरगताऽपि वा ॥२॥ न त्याज्या दूपिता नारी नास्यास््यागो विधीयते| पूष्यकाहमुपासीत करतुकालन शुध्यति ॥ ३ ॥ खियः पतितरमतुं नेना दुष्यन्ति करवित्‌ । मासि मा रजो चासां दुषछृतान्यपकषैति ॥ ४ ॥ पूत छियः सुरै्क्ताः सोमगन्धव्रैव- वह्निभिः । गच्छन्ति मानुपान्पशवान्नेता ृष्यनि धैतः॥५। तासां सोमोऽदद्‌(द)च्छोचं गन्धवेः शिक्षितां गिरम्‌ । अविश सवमक्षतं तस्मान्ष्कल्मषाः लियः ॥६॥ अगि सियः(याः) पातकानि छोके धर्मविदो भिदुः । भतुपैषो भणहत्या सस्य गस्य पातनम्‌ ॥ ७ ॥ वन्सः परस्वेणे पथ्यः शकनिः फटपातने । चियश्च रतिसंसरगे श्रा मृगग्रहणे शुषिः ॥ ८ ॥ अजाश्वा मुखतो मेध्या गावो मेध्याम्तु पृष्टतः । ब्रह्मणाः पादतो मेध्याः क्षियो मेध्यास्तु सवेनः ! ९ ॥ सवेवेदपवित्राणि वक््यम्प्रह- मतः परम्‌ ¦ येषां जश्च होमश्च पयने नान्न संक्षयः ॥ १० ॥ अघमषणं देवदतं ्रदधवत्यस्तरत्समाः । कृष्पाण्डाते पवरमान्या दुगो सावित्रिरव च) ॥ ११॥ अमीषा; पदस्तामाः सामानि व्याहृत स्तथा() । भारुण्डाने च सामाने मायत्र रैवतं तथा ॥ १२ ॥ पुरुषत्रतं न्यासं च तथा देवव्रतामै च । ओँन्लि्कः बाहैस्पसय च वाक्त मष्टचस्तथा ॥ १२ ॥ रतरद्रियमथवेरिरखिरुपणं महाव्रतम्‌ । गोसूक्त चाश्वसक्तं चं शुद्धः शद्धति मनी ॥ 1४ ॥ त्रीण्याज्यदोहानि ` रथतर्‌ च उप्रेव्रैतं वामदेव्यं वृहच्च । एतानि जप्रानि पनम्ति जन्ृज्ञातिस्मरसवं कमते यदाच्छत्‌ ॥ १५॥ अगररपत्यं पथम सुवणं मृदष्णवा सूयमुताश्च गवः | तासामनन्त फटमद्लुवरोत यः कृचिन गा च प्रह च दद्यात्‌ ॥ {६ ॥ उपहन्धान्त दातारं मोर; कनकं क्षितिः । अध्रो्नियस्य विसय श्तं चरा निराकृतेः ॥१७॥ वेशास्यां पणेमास्वां च व्राह्मणान्पप् पञ्च बा । तिलान््ोद्रेण संयुक्तान्दृष्णान्वा यरि वेतरान्‌ ॥ १८ ॥ प्रीयतां धरमरानेति यद्रा मनसि वतेते । यावल्लीवदृतं पापं

, १ क. जायन्ते । २ क. पणो देवकृत यु" । २ च. अर्तीषृ* । ४ क. शृद्ायदस्तो* । ५३. “स्तोभाः सा । ६. "तेच मासं; ७ क. अटटिट्‌; ८ क 'कसूक्तमनृतस्त" । ९ च. च सुदराद्द्धीये परा । १० क. सामानि । ११क.दवा।

२९. वसिषटस्मनिः। [म ०८.२९० १९-२२।{*२२]

तत्रणदिव नश्यति ॥ १९ ॥ स॒वणैनाभं कृत्वा तु ससुर दृष्णमागंणम्‌ । ति भरा यो दधात्तस्य पुण्यफलं शृणु ॥ २०॥ ससुवणगुष तेन सशेखवनकानना। चतैक्ना मबेहत्ता पृथिवी नात्र संशयः ॥ २१॥ कृष्णाजिने तिलान्कृत्वा दिरष्ं मधुसर्पिषी । ददाति यस्तु विप्राय सवं तरति दुष्कृतमिति सवं तरति ुष्टृतमिपि ॥ २२ ॥

इति वापिष्ठ धरमशा्रेऽ्टाविरोऽध्यायः ॥ २८॥

( अथेकोनर््रिशोऽध्यायः ।)

| रि

दानेन संवेकामानवाप्नोति ॥ १ ॥ चिरजीवित्वं ब्रह्मचारी सूप्वीन्‌ ॥ २॥ आदसयुपपद्ते स्वगेप्‌ ॥ ३ ॥ अगरपरेशाद्बरह्मलोकः ॥ ४ ॥ मोनात्सोमाग्मर्‌ ॥ ५॥ नागापिपतिरदकवासौत्‌॥ ६ ॥ नीरनः क्षीणकोशः ॥ ७ ॥ तोयदः सवै. कामसमृद्धः ॥ ८ ॥ अन्नदाता सुवक्षः ॥ ९ ॥ रमृतिमान्मेावी स्वेतोऽमयदाता ॥ १० ॥ गोषधुक्ते सवेतीरथोपस्पदोनम्‌ ॥ ११ ॥ शग्यासनदानादन्तःपुराधिपतयु ॥ १२ ॥ छतरदानदगृहलामः ॥ १३॥ गृ्दो नगरमाप्नोति ॥ १४ ॥ उपानल- दाता यनमासादयति ॥ १५ ॥ अथाप्युदादरन्त-- ॥ १६ ॥ या्ाचक्छुरते पाप॑ पुरषो हृत्तिकपि(शि)तः। अपि गोचमेमात्रेण भूमिदानेन शुध्यति ॥१७॥ विपायाऽऽ- चना तु दच्रातूणं कमण्डलुम्‌ । भेत्य तृषि परं भ्रप्य सोमपो नाते पुनः

१८ ॥ अनदुहा सहस्राणां दानानां धुयवादहिनाम्‌ । सपात्रं विधिदत्तानां कन्या दुनिन तत्समम्‌ ॥ {९ ॥ ताण्याहुरातेदानाने गावः पृथ्वा सरस्वती । आदिः दानं हिरण्यानां विद्यादानं ततोऽधिकम्‌ ॥ २० ॥ आत्यन्तिकिफलमदं पो्षयसार- मोचनम्‌। थोगिनां संमतं विद्रानाचारमरुवतेते ॥ ५१॥ श्रदधानः शुविदीन्तो ०५ | विहय सवेपापानि नाकपृष्ठे महीयत इति नकप महीयत हति ॥ २९॥

देति वपरिष्े धमा एकोनरिशोऽष्यायः | २९ ॥

१ वे. गजम्‌! ति'।२क. ख. "मिति । इति वाः । ३ च. पवोन्कामा" 1 ४ क. 'वान्दूधुपप । ५ च, साति" । ६ क. “जोऽ्षो' । ७ च. "ताऽयनमापतादथरते । अ“ ¦ ८ च. मती । भतिदमि हि दानानां । ९ च. "योऽनसूयुरिमं वि" । १० क. ख. “यते ॥ २२ ॥

| भ०३०छो ०१-६२) वसिषटसमतिः । २९१

( अथ त्रिंशोऽध्यायः ¦ )

धर्मं चरत माऽधरयं सत्यं वदत नानृतम्‌ । दीव एदयत मा हं परं पश्यत माऽ परम्‌ ॥ १ ॥ ब्राह्मणो भवत्ययिरभिव व्राह्मण इति श्रुतेः ॥ २ ॥ तच्च कथम्‌ ॥३॥ तत्र सदो ब्राह्मणस्य शरीरं बदिः संकल्पो यत्नः पञुरात्मा र्ना वद्धिः सदो एुखमा. हवनीयं नाभ्युदरोऽश्रिगोरैपत्यः पाणोऽध्वयुरपानो होता व्यानो व्रह्मा समान उद्वाताऽऽतेन्दियाणि यज्ञपात्राणि य एवं द्ानिन्ियेरिद्ियायं जुहोतीति ॥ ४॥ धपि च काठके विन्नायते । ५॥ अथ।प्युदाहरनि-। ६ ॥ पाति # राति च दातारमात्मानं चैव किर्विषात्‌ । देदेन्धनसगृदधषु हुतं विपरमुखाणरिषु ॥ ७ ॥ न स्कन्दते न व्यथते तेनमध्यापतेच यत्‌ । ब्रिष्टमधिहोत्रास बराह्मणस्य पुस हुतम्‌ 1 ८ ॥ ध्यानाश्निः सत्योपचयनं क्षान्त्या पृष्िश्रवं तरिः पुरोडाक्षमर्हिसा च संतोषो युषः इच ृतेभ्योऽभयदाहषिय सृति ढत्व क्रतुं मानसं याति क्षयं बुष; ॥९॥ जीयेन्ति जीय॑तः केडचा दन्ता जीयैन्ति जीयेत: । जीवनाभ्ना धनाशा च जीयतोऽपि न .जीयति ॥ १० ॥ यां दुस्त्यजा दुम॑तिमियो न नीयेति जीर्यतः । याऽ प्राणा. न्तिको ज्याधिस्ता तृणां स्यनतः सुखमिति ॥ ११॥ नमोऽस्तु मि्ावरुभयोस. श्यात्मनाय शत्या वसिष्ठाय वसिष्टयेति ॥ १२॥

इति वरिष्ठे धमेशाचे अ्िशोऽभ्यायः } ३० ॥

सपराप्रेयं बसिष्स्पतिः

# आपितवात्साधु ।

ज्म क

"~ "~ ~> ~ "~~~

१, न्थः वण । २च. नयाहुतिः स्वं हरीः पुण । ३. क्षि्यमिति षः । यच, कतुमाः । ५ क. या इःखना ¦

ॐ तमद्रह्यण नमः |

बृदरातातपस्प्रतिः ।

ददक्ातातपभोक्तं सतिनन््विनिधयम्‌ । संेपेण परवध्यापि यावदरथोपटब्धये 1१] नदीतीरेषु माषे पुण्येष्वायतनेषु च | तत्र गता शुचौ देशे ब्रह्मकुचं समा चरेत्‌ ॥ २॥ पषा प्रपते वा ताम्रं वाऽथ श्िण्पयम्‌ । तत्र भ्रुङ्क्ते व्रती निघ तत्पात् सषुदाहूतम्‌ ॥ ३ ॥ गायञ्या चैव गोमूत्र गन्धद्ाति गोमयम्‌ । आप्याय स्वेति च क्षीरं दधिक्राग्णेति वे दधि ॥ ४॥ तेजोऽसि शुक्रपित्याज्यं देवस्य ला कुशोदकम्‌ । चुदशी्पोष्येवे योऽमावस्यां समाचरेत्‌ ॥५॥ गोमुत्र पहं ददद त॒ गोमयम्‌ । कषीरं सपषपटं दचादध्नसिपमेव च | ६ ॥ आन्यमेकं पं प्रोक्तं परमेकं कुशोदकम्‌ । एषं क्रमेण कतैवयं पश्गव्यं यथाविधि |७ सपणः मा दभा अच्छित्रगरः समायताः । तैः सटदृतंहोतवयं देवताभ्यो यथाविधि | ८ ॥ अग्नये सामायोति इर।वतीद्‌ं विष्णुरिति । विष्णो समित्नियाने सनानातकस्तथा () ॥ ९॥ एतासां देवताहुतीनां हुतशेषं तुं यः पित्‌ । आोड्य मरणेनैव निमय प्रणवेन तु ॥ १० ॥ उद्य भणवेमैव विवेद प्रणवेन तु । एव कुबेन्रह्मकूच मासे मासे च वे द्विनः । सवैपापविशुदधात्मा जायते नात्र संशयः ॥११॥ यच्छगम्थिगते पापं देहं एषति देहिनाम्‌ । ब्रह्मवरचो दहैत्पापप्रदीपा( पा ) पिरिवन्धनम्‌ ॥ १२॥ पूत्ररेतःसत्सगे मोहद्वज्ञीत वा कथित्‌ । भरिरात्र तत्र वीत भायधितत विशुद्धये ॥ १३ ॥ मूयित्ा दिनो मागे सपृतिभरसाजं पिवेत्‌ | अहोरात्रोषितः क्ञात्वा प्शवाव्येन शुध्यति ॥ १४॥ निगिरन्यदि पेत मङ्कते वा महन कृते । अहार्रोपितः सत्रा प्तवाच्येन शुध्यति ॥ १५॥ भोजनस्य तु फटे च योऽदुविभेवति रनः । ममौ निक्षिप्य तं ग्रसं लाता युदिमषाप्नुपात्‌॥१६॥

# एतदषष्यानेऽं पष्ठः . त्क “ अहोरत्रेपितो पला पञचगव्यैन धुधति ५ हति

` ` १ स. "निधितम्‌ 1२ ल.युत्र 1 रेक.प इश द्ररे प्रतिमो" -* च. पौणेमंस्परं । ५ ल.दुवर्जयतं। ६ चं "देहतवप्रः जुष, यिभ"

[ छो? {७-२४

चाण्ठाहैः भपमः सो रिधर कुरति दिनः । जिगात तत इरी युक्तोचप्त दाचरेत्‌ ॥ १७ ॥ 3दक्था सूतिक चेवं हन्त्यजा सश्चति द्विजम्‌ । निराेणव ुभ्यत इति शातीतपोऽत्रवीद्‌ ॥ १८ ॥ रजसा यदा सुषा चाण्डाठानत्यजवाः यसः । तावचिषनिराहारा क्ञात्रा काटेन श्रुध्यति ॥ १९॥ रजस्वरे च द नार्या. वन्योन्यं स्पृशतो यदि । मुवणेपश्चगव्येन स्नात्वा शुद्धिमवाप्नुयात्‌ ॥ २० ॥ रज. सवायाः मेतायाः संस्कारादीनि माऽऽचरेत्‌। उर मिरात्रतः सातां शवधर्मेण दाह येत ॥ ५१ ॥ चाण्डा पतितं व्यङ्कनुन्मत्ते ब्रवगन्त्यनेम्‌ । शगाढं सूतिका नारीं रजसा च परिताप ॥ २२॥ शवरवटपराहांथ प्राम्यान्स्यक्षति मानवः सचे सशिरः साला कानीव पर्ति ॥ २३ ॥ अयुद्ध खवयमप्यतान्ुद्ाथ यदा सपृशेत । विशध्यत्युपवासेन शातातपवचो यथा ॥२५॥ उच्छ स्पृशते विप्र दाऽ द्धं च मानवः । अहोरात्रोषितः सात्वा पञ्चगव्येन शुध्यति ॥ २५ ॥ आदित्येऽ स्तमिते रत्रावस्पृश्य स्पृश्चते यदि । भगवन्येन शुद्धिः स्यात्तन्मे ब्रहि विनिश्चितम्‌ ॥ २६) अभस्तमित्त आदिय संषृहीतं ह यलरम्‌ । तेन सवात्मना शुद्धिः शव- सृष्टं न शुध्यति ॥ २७॥ सवीिभायदतं कमै य्विविकनानभितम्‌ । की डाधरमण बाछानां तत्सर्व निष्पयोभेनप्‌ । २८ ॥ विनी धर्मेण शद्िण प्रायश्चित्तं प्रदीयते । न तेन शुद्धिमामोति प्रा्य॑ित्ते कते सति ॥ २९ ॥ अनैषीत्य धपेशस् प्रायथित्तं द्दाति यः । प्रायधित्ती भवेत्पूतस्तःपाप पषेदं व्रजे ॥ ३० ॥ गाभदिरण्यहरणे स संबन्धकृतेषु च । यज्ुदिश्य स्यजेसाणांस्तपाहत्रह्यपातक्रम्‌ ॥३१॥ अथ षि त्ममादेन भ्रियतेऽ्नुदकादिभिः। तर्याऽऽसनौचं धिषातव्यं कतेम्या चोदकक्रिया।१२॥ कतो ते मभेशहुनयां सनिं पैयंतिनः स्ृतैम्‌ । ऋतं षिना यदा गच्छेच्च मूत्र पुरीव ॥ ३३ ॥ तवदय स्थाता दंपती रयन गतो | शयनादुत्थिता नारी शचिः स्यादष्विः पुमान्‌ ॥ ३४ ॥ उच्छं संसृशे्स्तु हक एवै स

१च. रिचता 1 ९ क.ग. घ. “ठ शिरसा ला ३ स. श्रो मधं शूद्रौ च मानर्वाम्‌ 1 अ°। ४, था शुद्धं च मानव ! अ" । ५ स. शद्धः श्ना षटं तु वजेयत्‌ । स्वा ।९ स. च. "त्‌ । द्रवेतावश्ुः । ड ,।

२३४ ृदधस्ातारपसमतिः । ` [ छो०३९-५५.1

दुष्यति । तं स्पृष्रऽ्यं(न्यो)न दयेत सववर्णष्वयं विधिः ॥ ३५ ॥ शोषितानां तु पात्राणां यदयेकमुपदन्यते | तावन्मात्रस्य तच्छोचं नेपेरषामिति स्थितिः ॥ ३६ ॥ पिण्याकाभैव तैक्राम्बु सक्तवः प्रतिवासरम्‌ । एकरा्ोपवासथ ` इष्ट्रसोम्योऽयमु- स्यते ॥ ३७ ॥ एषामेव चिरभ्याएदेकेकस्य यथाक्रमम्‌ । तुला परुष इत्येष नेयः पश्चद््ाशकिः ॥ ३८ ॥ पिण्डयङगकृता देयं मेतायान्नं दिनत्रयम्‌ । जलमेकाहमाकाशे स्थाप्य क्षीरं च मृन्मये ॥२३९॥ मृताहनि तु कतेव्यं परविमासं तु बत्सरम्‌। भरतिसंवत्सरं चेवमाद्मेकादशचेऽहनि ॥ ४० ॥ मातुः सपिण्डीकरणं कथं काय भप्रस्सुतैः । पिता- मह्या संहैवास्याः सपिण्डीकरणं स्मृतम्‌ ॥ ४१ ॥ मातुटेनैव गोत्रेण यावत्तस्याः सप्ण्डिता । भार्यीयां संस्थितायां तु सपिण्डीकर णान्तिकम्‌ ॥४२॥ पितुः सा भजते गोत्रं तु पेतिपितृकम्‌ । इति परोक्ते एराविद्धिषेमेशस्ातुसारतः ॥ ४२ ॥ सवव. णास नारीषु ये स्युविपभरस्य वान्धवाः । तेषामा्चौचं विप्रस्य दशाहं. तकं भवेत ॥ ४४ ॥ पुतरपातस्थितानां तु षड्भिस्तु पृथगेव च । यदयेकजाता बहवः पृथकृकषेत्राः पृथक्स्थिताः ।४५॥ एकपिष्डः पृयङूस्थों शस्तं पिण्डं त्रिषु वतयेत्‌ । एवं सपिण्डि- (ण्डता काया सवदैव बिचक्षणे; ॥ ४६ ॥ नाभिमात्रे जले स्थिता चिन्तयेद्ष्यै- मानसः । आगच्छन्तु मे. पितरः मरतिगरहन्तु तञ्नछम्‌ ॥ ४७ ॥ पिबतः प्रतते तोयं भाजने मुखनिःसृतम्‌ । अमोऽ्यत्ं विजानीयादभक्त्वा चान्द्रायणं चरेत्‌ ॥ ४८ ॥ दस्तदत्ं ु.यत्तोयं खबणं भ्यञ्जनानि च। तदतुरनोपतिष्ठन्ति भोक्ता भुञ्जीत किखि- षू ॥ ४९ ॥ पात्रे तु मृन्मये यस्तु श्रद्धे वे भोजयेदह्िनान्‌ । अन्नदाता पुरोधाता भाक्ता च नरकं तर॑नेवु ॥ ५० ॥ श्राद्ध भुक्तवा य उच्छिष्टं षाय परयच्छति । स गच्छेन्नरकं घोरं तिर्यग्योनौ च नायते ॥ ५१ ॥ आसनारुढपादो वा वस्राध- मराहृतीऽपि वा । मुखेन एत्कृपं युङ्क्ते शक्तवा चान्द्रायणं चरेत्‌ ॥ ५२ ॥ भुख- पुषित नित्यं देवतास्वेचैयेर यः । तस्मात्सकभयतेन प्रकुर्याहन्तधावनम्‌ ॥ ५३॥ नेत्राञ्जनं सताम्बूठं सिन्दूरं र्वौससी । विभृयारसोपवासाऽपि सवेदा भदुवदधये ॥ ५४ ॥ गन्थालंकारवल्नाणि धूपमरयायुरेपनम्‌ । उपरास न दुष्यन्ति दन्तधावनमञ्जनम्‌ ॥ ५५ |

द 9

१क.ग.ध. ड. शोणिता । रक. ग. ड, वक्त्रभ्बु।३ख. रग्यायाः सस्थितायस्तु 1४, ^तिपितू" । ५ स. "त्‌ । प्रथमेऽवस्वि" 1 ६ क. य. घ. र. यस्ते पिणडत्रिषु वर्तते । ए" । ७ च. दत्तस योऽश्चीयाछव्णं ्यङ्गनादिकम्‌ । त° । ८ च धराद । ९क. ग. श्वेय्रतः । त । १० छ. ग. घ. ड, °स॒सा } वि° ।

[ छ ०९६१-१९८] द्धशातातपस्मतिः । २३५

दन्तकाषटममावास्यां चतुरा च मेथुनम्‌ । हन्ति म कुटान्करत्वा तैलाभ्यङ्गं तथा रती | ५६ ॥ षष्टधष्म्यौ पञ्चदशी पकषदरयचतुदैसी । आयुः सहते पपातैरे मासे धुरे गे ॥५७॥ मत्रपुरीपकरण च्छरकाकस्परे सचेरं सानं महाव्याहृतिहोमश्च ॥५८॥ कुमरारपरसवे नाडयामच्छिल्नायां गुडधृनदिरण्यवल्ञपावरणमतिग्रहे न दोषः स्यात्त दृहनीत्येके ॥ ५९ ॥ अनग्निरनिकेतः स्याञ्जिपा्र(वरणगो पुनिः । यत्रास्तमितशायी च सवैभूतानुकम्पकः ॥ ६० ॥ निगुरीतेन्द्रियग्रामो यत्र तत्र वसेन्नरः । तत्र तस्य कुरभेतरं नेपिषं एृष्कराण च ॥ ६१ ॥ द्रव्येणान्यायर्ञ्धेन यः; करोव्यु( त्य ) ध्वेदेहिकम्‌ । नासौ फटमवाभरोति तस्यास्य दुरागमात्‌ ॥ ६२ ॥ अआशिताशरिस्तु यो विप्रः बुदराज्नःत् निवतेते । प्रेतानि प्रणश्यन्ति आत्मा व्रह्म ्रयोऽपनयः।६३॥ काम जानामि ते मृं संकलयाक्किल जायसे 1 संकल्पं न करिष्यामि मृखच्छिन्नो भावेष्यास | ६४.॥ उत्थायात्थाय बोद्धव्य पहद्धयपपास्थतम्‌ । परणव्याधेशा- कानां किमद्य निपतिष्यति ॥ ६५ ॥ शः कायम वीत पूमरोहे चाऽऽपराहिकम्‌ । न हि प्रतीक्षते मृत्युः कृतं चास्य न वाऽृतम्‌ # ॥ ६६ ॥ यः सीणां न त्यने- दोगदु्तरोत्तरलोलृभिः । पुरो दीर्घौ पदन्यातैष्छायां सायंतनीमिषे ॥ ६७ ॥ सुच्छ- न्दधनजातेन श्षाकेनापि परषुच्यते । इति धडा समस्ताः कः इुयौदसमद्चसम्‌ ॥६८॥

[१

दत श्रवृद्धशातात्तपाषक्त बृद्धगयतितपस््मतः समाप्त ।

सपाप्रय दृद्ध्ञातातपस्परतिः

# इत उत्तरं वचनद्रयं ख. पुस्तके न विद्ते !

१ क ग. ध. तैलं मासं श्रे भवेत्‌ । म" 1 २ च. "ल्रामर" । \ क. ग. ध. ^रभिकेन तस्या" । ४ कृ, ध. घ. ढ, जद्रोगे र्तरोत्तारः । ५ च. "व । स्वच्छ" ! ६ च. बुट््वा समस्तां कुः ।

ऊ ततमृद्रखणे नुप ।

न

नकि ९ रुण्येनतै + ) [॥

( तन्न प्रयमोऽष्यायः । )

कयस्य द्विरद्बच्तराद्माः परिषद्यः ( पद्रः ; प्रवर । विघ्रं वि्ठन्ति मय ( ज `तां विष्वक्तेनं तमाश्रमे ॥ १ ॥ हरिः ॐ । अश्रुरीषस्तु तं गत्वा द्यरी- तस्याऽऽश्रमं नृपः । ववन्दे ते महात्मानं बाराकंसुदशममम्‌ ५ २ ॥ संपृष्टः इुश- ठस्ते( कं ते )न पूजितः परमासने । उपविषटस्तवो , वविभ्रुदमच नृपनन्दनः ॥ २ ॥ भगवन्सवेधभन्न सवेवेदविदां क्र। पृच्छा स्वां महापाय परमं पममस्ययम्‌ ॥ ४ ॥, केयं बणाश्रमाणां तु नित्यनेभित्तिकृा क्रियाः । कतच्ा इनिष्दृल, नारीणां च्‌ सरस्य च ॥ ५ ॥ स्वरूपं जीवपरयोः कयं मोक्षपुदस्यु च । व्रसोष्ठिसाधनं अह्यन्व- सुमहति सुत्व ॥ ६ ॥ एवमुक्तस्य ( छः स॒) दिष्रूविस्वेन राजङरि्रा वदरा ।-उगराच्र प्रपभीत्या नेमस्छत्य जनादनमर्‌ ॥ ७ ॥ हरीत इद्रच ण राजन्पर्य सवेचेदोपवृहितम्‌ । यदुक्तं ब्रह्मणा पूवं पृच्छतो मम मृयते ॥ ८ ॥ तद्रवीमि परं धर्म शृणुष्वेकाग्रमानसः। सर्वेषामेव देकानामनददेः पुरुषोत्तमः ॥ ९ ॥ इन्वरस्तु स॒ एर्वास्य जगतः भरभुरन्ययः । नारायणो वासुदेवो विष्णब्रह्माऽच्युतो हरिः । सष धाता विधाता चस एव परमेश्वरः ॥ १०॥ दिरण्यगभैः सतिता गुणचरानेयुणाञज्ययः । परमालमा पर्‌ ब्रह्म पर्‌ ज्यात्‌; प्रत्परः॥ ११॥ इन्द्रः परजा. पतिः मूः शिवो वह्विः सनातनः । सत्यकः सवेसुहृस्सर्थभद्धूतवाह(भाव)नः॥ १२॥ यमी च भगवन्रष्णो नदन्त एव च । यज्ञो यङ्गपतिरथ्वा ब्रह्मण्यो ब्रह्मण- स्पतिः ॥ १२३ ॥ स एव पुण्डरीकाक्षः श्वीखोः नथोऽधिषो महान्‌ । सदसनमृषां विश्वात्मा सदस्तकरपादवन्‌ ॥ १४॥

पो ००००००००

# एतद्वचनं न ख. पुस्तके ।

१ख. ब्रहि । २ ख. "त्तिकाः क्रियाः! कः ३ ख. नपस्य। ख. "पथस्य ५ख श्ट्पापते साः । ६ क. नमरः इत्वा । ७ कु- भूतले । ८ स्र. "वृन्यो जगतो विभु" । ९ कृ. °देः । ईश्रस्तु स" । १० कृ, श्रीभदललधिः

[ अ० {-रछो° {९-२८१-२३ } इृदहारीदस्मृदः । २.३७.

यदरत्वा न्‌ निवौन्ते तद्धाम पमं हरेः । चतुः शोभुनोपवयेः साष्योऽपं प्र एरु त्मभिः ॥ १५॥ हुरीयपदयोभैकया युसिद्धः सपुराः । दं स्वी इवेति दमः स्वस्वरूपतया सदा ॥ १६ ॥ नेसिकं हि सर्वषां दास्यपेब हरेः पदर | स्वाम्यं परस्वरूपैस्य दास्यं जीवस्य सर्द । प्रकृत्या त्वत्मनो रूपं स्वाम्यं दास्य मिति स्थितिः ॥ १७ ॥ दास्यमेव परं धर्म दास्यमेव परं हितम्‌ । दा्येतरेव मवेन क्तिरन्यथा निरये व्रनेत्‌ ॥ १८ ॥ विष्णोदास्यं परा मक्तर्येषां तु न भवत्कचि्‌ । तेषामेव हि सस निरय ब्रह्मणा वरप ॥ १९॥ नारायणस्य दासा येन्‌ भवनि नराधमाः । जीवन्त एव चाण्डाला भविष्यन्ति न संक्षयः ॥ २० ॥ तस्मा्यस्यं परां भाक्तिमालम्ब्य नृपसत्तम । नित्यनेमित्तकं सरवै कुयोत्पीत्ये हरेः सदा ॥ २१॥ तस्य स्वरूपं रूप च गुणांश्चापि वरियूतयः । ज्ञात्वां समचेयेद्िष्णुं यावल्नीवमदन्दरितः ॥ २२ ॥ तमेव मनसा भ्यायेदराचा संकीपेयेत्मय॒म्‌ । ज्ये्च ज॒हुयार्क्तोत(कस्त)- द्रानेकावलक्षणः ॥ २३ ॥ शङ्खचक्राध्वंपुण्ट्‌।देधारण दास्यलक्षणम्‌ । तम्नाप्कर रणे चेव वैष्णवं तदिहोच्यते || २४ ॥ अवैष्णवास्तु ये विभ पापण्टारते नराषमाः। तेषां तु नरके वासः रस्पकोष्डितरपि ॥ २५॥ तापादिप्चसंस्वारी मन््ररल्ा- येत्ववित्‌ । वैष्णव; स जगत्पूज्यो याति विष्णोः परं पदम्‌ ॥ २६ ॥ अचक्रधारी यो विपो बहुवेदश्रनोऽपि श | स जीवन्नेव चाण्डालो शृतो निस्यमाप्नुयाह्‌ ॥२७॥ तस्माच्ापादिसस्काराः करैव्या पर्काङ्क्षिणा । अयमेव प्रो परम; पथानः सरव. कमेणाम्‌ ॥ २८ ॥

इति श्रीवृद्धहारीत्ृती वैष्णवधमेशासे पष्प॑स्कारति- पादनं नाम प्रथमोऽध्यायः ॥ { ॥

(अय द्वितीयोऽध्यायः । )

अम्बरीष उवाच-मगवनेष्णवाः पश्च संस्काराः सपण । पृषद्क्निड यच्चोक्तं स्वैरपे महपिभिः । तद्विपानं ममोऽऽचषव चिस्तरेणेव पुत्र ॥१॥ हृत उवाच- -गृणु राजन्मव्यामे नमेला वैष्णवाः क्रियाः । दुक्तं बरन्नणु पू वसिष्ठावेशच वेष्णवेः !। २ ॥ सेस्काराणां ठु सर्ैषामात्रे चक्रादिषारणमू । तककरव्यं ह सवषा विधना पं प्रजन्पनाम्‌ ॥२॥ ।

[^ ह , ककरन

व क व

१क. रयापरया ।२ ख. सिद्धिश्यसमुदा ।२३ख. स्प स्यादृत्य। जके. दा | प्राक्प्र् गात्मनो । ५ क. "तवा परम" । < क. “द्क्त्या वे" । “ ख. “प । तदादिवषसंचारी । ८ क. वः स्म. जग" । ९ ख. स्मात्ते दरि" 1 १० स. "तो विदिष्टध” । ११ ख. श्व्णवाः द्वि° ` ---

१३८ दधुहरीतस्मनिः। [ अ०२छो०४-२९ ]

आचाैःसेशरयतपवपनघुं वैष्णवे द्विनम्‌ । शुद्धसत््गुणोपेतं नवेग्याकमकारकम्‌ ॥ ४ ॥ स॒त्संपदायसंयक्तं परत्ररनायंोषिदम्‌ । तरानयैराग्यसंपत् वेदवेदाङ्गपारगम्‌ ॥५॥) शमितारं सदाच॑रैः सवैधभेविदां वरम्‌ । महाभागवतं विप्र सदाचारनिषेव- (विणम्‌ ॥ ६॥ आलोक्य सर्वशाच्चाणि पुराणानि च वैष्णवः । तदथेमाचरधरस्त स आनाय ईतीरित; ॥ ७ ॥ आस्तिक्यमानसं सद्धिरुपेतं धमेवत्सलम्‌ । भ्हधानं सदाचारं गुरुशुश्रृषतसरम्‌ ॥८॥ संवत्सरं परीक्षया तं शिष्यं शासयेहुरः । तस्याऽऽ दौ प्च संस्कारान्कुयाःसम्यग्विधानतः ॥ ९ ॥ प्रातः लता दरवो देशे पूजयिता जनादन । सातं रिषं -समानीय तेनैव सह देशिकः ॥ १०॥ स्ताप्य पृशचामृतेगे

वयेधक्रादीनजेदथ.। पुष्पे दीपेव नेयतिविैरपि ॥ ११ ॥ तत्तस्मकादकेमे- नरचेयेतपुरतो हरेः । सवीगरौ हेमं रवीति श्याधानादिपूषेकम्‌ ॥ १२ ॥ पोरषेण तु सूक्तेन पायप्त धृतामभ्रत्‌ । आज्येन पूटमन््रण हत्वा चाषटत्तर रतम्‌ ॥ {२॥ ष्णल्या चैव गाया जहुयातमयतो गुरः । पशाद विनिक्षिप्य वक्राधायुध- पञ्चकम्‌ ॥ १४ ॥ पूजयित्वा सदस्नारं ध्यात्वा तहविपण्डले । षडक्षरेण जुहुया दाज्यं विकतिसंर्यया ॥ १५ ॥ स्वे देतिपनत्रेध एकैकाज्याहूतिं कमा । ततः प्रदक्षिणं कृत्वा सशिष्यो वह्विमात्मकान्‌ ॥ १६ ॥ नमस्छृत्वा(ल्य) तो विष्ण जप्तवा मन्तरं वरं शुभम्‌ । पाङ्गुखं तु समासीनं रिष्यमेकाग्रचेतसम्‌ ॥ १७ ॥ प्रत.

पेचक्राङ्वादिरेतिभिमन्् रन्‌ द्षिणे त्‌ यूने चक्रं वामांसे शद्ठमेव च ॥१८॥ गदां च भारमध्ये तु हृदये नन्दकं तथा । पस्तके तु तथा शाङ्गेमङ्कर्योमरं तथा ॥ १९ ॥ पररासक्षारय तोयेन पनः पूजां समाचरेत्‌ । दोमरेषं समाप्याथ वेष्णवान्भोजयेत्ततः ॥ २० ॥ एवं तापक्रिया कायो वेष्णवी करमषापहा । प्रधानं वैष्णवं तेषां ताप सस्कारथत्तमम्‌ ॥ २१॥ तापसस्कारमात्रेण प्रा सिद्धमवाप्नुयात्‌॥ २२ ॥ काचत्त ` चक्रो रो मत्न बाुमूरयः | धारयन्त महातमानश्चक्रमेकं तु चापरे ॥२३॥ वेष्ण- वानां तु हेतीनां भधानं चक्रषुच्यते । तेनेव बहुरे तु परततेनाङ्येददुषः ॥२४॥ जाति परे पिता लसा होमं इयाद्रिधानतः । तेनाभ्रिनेष संतप्तचक्रेण भुनूखयोः॥ २५॥

१ क. ग. “वेमनायं वै" । २ ख. ष्वर्विः त" । ३ ल. उदाहृतः । ४ ख. ° प्रतीक्याय त॑।५ क्‌. श्राय" । ६ च. अपनो । ७ क. पू प्रनपे०। ८ स, "खराद्लौ द्वौ हे! ९ ल. "क्रियाः कयोः देषव्यः कलषपहाः । प्रः |

[ अ०२।्टो०२६-४ ४. द्रहारीतस्पातिः । २३९

अङ्कयित्वा शिशोः पशवाज्नाम कुयोज्च वष्णवमू्‌ । पशरात्सर्वाणि कर्माणि इवीतास्य विधानतः ॥ २६ ॥ अङ्कयित्वा न चक्रेण यक्िचितमे संचरेत्‌ । तत्सर्व -यति वेकर्यमिष्ापूतदिकं नुप ॥२७॥ कारयेन्मनतरीकषायां कक्राचराः पश्च ैतयः । चत्र तरै कमेतिद्धधरयं नातक्रमेणि पारयेत्‌ ॥ २८ ॥ #अचक्रधारी विप्रस्तु सैक्स गदितः । अवेष्णवः समापत्नो नरक चाधगच्छत्ति ॥ २९॥ चक्रदिचिह्व रहितं भदत कटुषान्वितम्‌ । अवेप्णवं तु तं दुराच्छरृपाकमिव सेल्नेत्‌ ॥ ३०॥ ओर प्णवस्तु या विप्र; श्पाकादधमः स्यृतः | अश्राद्धयो ्वपाङ्क्तयां रोरवं नरकं व्रनेत्‌ ॥ ३१ ॥ अवेष्णस्तु यो विपः सवेषपेदुताऽपि घँ । स पाषण्डेति (ण्डं इति) हेयः सवेकमस नाति ॥ २२ ॥ तस्पाञ्क्र वरिधानेन तपं वे धारयेदुद्िनः । सबा भ्रमेषु वसतां सीणां च श्रुतिचोदनात्‌ ॥ ३३॥ अनाय॒धासो असुरा अदेवा इति व श्रुतिः | चक्रेण तामपचप इत्यचा स्ुदीरितम्‌ ॥ ३४ ॥ अपित्यमरङ्कपितयुक्तं धरयति श्रवणं तथा । तस्माद तपरचक्रस्य चाङ्कनं मुनिभिः स्पृतम्‌ ॥ ३५॥ पमिप वितत ब्राह्म प्रभागोज तु धारतम्‌ । श्रेत्यव चाङ्खयद्वात्र तद्रह्य समवाप्यते ॥३६॥ यत्ते पविनेमचिष्यम(पि अ) गर दिततमन्तर । ब्रह्मि निहितं नेव बह्मणो(णः) भ्रतिवेषहि तमू | २७॥ पथितरमिति चेवामनिरभिवे चक्रशच्यते । अधिरेव सूर््ारः सदस्ना(सनेमि रुच्यते ॥३८॥ नेमितप्रतनुः सुयो ब्रह्मणा समतां वनद्‌ । यत्ते पवितरमविपि अङ्गे तेन पुनीहि नः॥२९॥ दक्षिणे हु शुने विपो विभृयद् ुदशेनम्‌। सव्ये तु-श बिभृयादिति वेदविदो विदुः ॥ ४० ॥ इत्यादिश्रुतिभिः प्राक्त विष्णोशक्रस्य धारणम्‌ । पुराणे ष्वितिहासषु साच्छकेषु स्मृतिष्वपि ॥४१।; शह्धचकरोध्येुण्डादिरहितं ब्राह्मणं नप | यः श्राद्धे भोजयेद्धिः पितृणां तस्य दुगेतिः ॥ ४२ ॥ शङ्खवक्रोषवएण्डादिचिहैः

भरियतमदैरेः । रहितः सवेधभभ्यश्च्युतो नरकमाप्तुयात्‌ ॥ ४२ ॥ ददाचेनं तरिपुष्डेस्य धारणं यत्र इयते । तच्छ स श्र द्राणां दिधिः प्रोक्तो न प्िनानां कदाचन.॥४४।॥ रतिषठोमाटलोमानां दु्गागणसुभेरवाः । पूजनीया यंषारैण बिस्वचन्दनभौरिणम्‌॥ ४५

> एतदधं न क. पुस्तके ।

१ ख. वैफल्य* । २ स, घा । गवां पण्डति वि" । २ क. 'णतमवेयवक्रयवि ६" । ४ ख. भयुदाहूत" । ५ कृ, "अवेत्यकनमि" । ९ क. वये तिश्रावणं । ७ स. श्रुत्तम्‌। ८ ख. वाप्तये । य°} ९ क. य॒त्तपवित्रम नरिष्यानि विततमन्तः । १० क. “रा । पुनीहि तेनेव नत्ऋ्रष्यनोश्च" । ११ क. "दशते नेमिनातप्ततलयों ब्रह्म णोऽस° । १२ स. व्रजन्‌ । १६ स. वचिष्यमप्े्ु न सुनिषितः । १४ फ ध्येन त्रि । १५ क ्लोमां तादगदपमे" । १६ ख. यदाद" 1 १७ क. "पारिणाम्‌ !

ठदवहारीत॑समृतिः । [ अभ्र्‌ ०४६-६६ ]

पश्तमि विधाधरर्गणस्तिथा | चाण्डारानामचनीया मचमांसनिषवं( वि ) णाम्‌ । सव॑वर्णविंहितै धम॑भेवं श्नात्वा समाचरेत्‌ ॥ ४६ ॥ रद्राचेनादत्राह्मणस्तु रेण समतां जेष । य्षभूताचैनोत्सचत्राण्डारुत्वमवाप्तुयात्‌ ॥ ४७ ॥ न भस्म विद्धिः परभाप्दतीऽपि वा । मोदद्रे विभयाद्यो वे स स॒रापो भवेद्ध्रुवम्‌ ॥४८॥ हिषकपष्डयर विप्र प्फारथरं तथा । शपार्कमिव नेकेत न संभाषेत कुत्रचित्‌ 1 ४९ ॥ तस्मादद्िजतिमिधोयमृध्वपुष्टं विधानतः । मृदा शुभ्रेण सततं सान्तरा मनोर्‌ ॥ ५० ॥ क्लात्वा शुद्धेऽपि पूवाहे विष्णुमभ्यच्यं देशिकः । सातं शिष्यं सर्महिथे हे कुर्वीते पूवेवत्‌ ॥ ९१॥ परोमातरेति सूक्तेन पायसं मधुमिभितम्‌ । हुत्वाऽ बूरछमतिण शतैमषठत्तरं धृतम्‌ ॥ ५२ ॥ स्थण्डि तु तनः पान्मण्डलानि यकम्‌ । दिक्ष्यष् भध्ये चत्वारि विन्यसेत्पुरतो हरेः ॥ ५२ ॥ षिटिखेत्तत् ष्डादि विक्षिरियामभेदतः । तेष्वचेयत्ततो धीमन्फेशवादीननुक्रमातु ॥ ५४ ॥ तत्र शै चे रतश्रूतिं ध्या मन्तः समचयेत्‌ । गन्धपुष्पादि सकट मन्त्रेणेवाचयेहुरप ॥ ५४ 1 प्रहषिणंम॑मुत्रस्यं सरिष्यः प्रणमेदय । तंद्रा निक्षिपेच्छिष्यः कशवादी- समुक्रमीत्‌ ॥ ४६ ॥ हदि विन्यस्य पृण्ड्‌णि गुरूक्तानि स वेष्णवः । शुभेणेव मृदा पथ्ठियपिंसमाकषिः ॥ ५७ ॥ त्रिसंध्यासु मृदा विभो यागकाटे विशेषतः । शरद्धे दैमि ते हमे स्थध्याये पिततपणे ॥ ५८ ॥ श्रद्धाटुरुध्पुण्डाणि बिभया पष्िनिधत्तयैः । # तदाऽऽराध्येहि नि(हरेनि तय मृध्वुण्डूबिधानतः ॥ ५९ ॥ श्राद्धं होमस्तथा दानं खाध्यायः पितुतेपेणम्‌ । भर्मी भवति तत्सवमृध्वपुण्डं तिना कृतम्‌ ॥ ६४ ॥ कध्वपु्डं धिना यस्तु श्राद्धं बीत स द्रिनः। सरव तद्रक्षसेनीतं नरकं चौधिरदिछिति ॥ ६१ ॥ उध्वपण्डुविदहीनं तु यः श्राद्धे मोजयेद्‌प्िनम्‌ । अश्चन्ति पितरस्तस्य विष्मूत्र मात्र संश्चयः ॥६२॥ तस्मात्त सततं धायपृध्वपुण्डं द्विजन्मना । धास्येश्न तियेकयुण््पमाप्यपि कदाचन ॥ ६२३ ॥ तियेक्पुण्ड्धरं पिभ चाण्डारमिव सेत्य्‌ । सोऽनैः संय सवेलोकेषु गरतः ॥ ६४ ॥ उरध्वपुण््‌बिदीनः सन्ध घ्याकं समाचरेत्‌ । संव तद्राक्षसेनीतं नरकं चाधिगच्छति ॥ ६५ ॥ यच्छरीरं मनु ष्याणापुष्वपष्टूबिवनितप्‌ । दरव्यं नेव तक्किविच्टपरानपिव तद्धवेत्‌ ॥ ६६ ॥

* एतद न ख. पुस्तके ।

भ

१क ग््दा। शण्डा २४. वणम्‌! ३ ख. स्वरः ।४ ख. "क्‌ हवं वक्षि । ५ ख. यदाक्र- पात्‌} दौलस्थम" । ६ क. तध्ूनीक्षपे* । ७ क. ग. “रादि गुर्णोक्तानि वै" ।

[ अ०२छ०६०-८७ ] = दृद्धहारीतस्मतिः २४१

उपय पुण्टं मृदा शुभ्रं कारे यस्य ह्यते । चण्डाले ऽपि हि युद्धान्मा रिष्ट महीयते ॥ ६७ ॥ उ्वपष्स्य मध्ये तु टट सुमनोहरे । लक्ष्म्या सह समाधीनो रमते ततर वै हरिः ॥ ६८ ॥ निरन्तरां यः कुयीदृध्वपुण्टं द्विनाधमः। स हि ततर स्थितं विष्णुं भियं चेव व्यपोहति ॥ ६९ ॥ अँच्छि्रपषवेषण्ं तु यः करोति द्विना धमः । कल्पकोटिषदृस्नाणि रौरवे नरफं व्रजेत्‌ ॥ ७० ॥ त्माग्छि्रान्वितं पृष्ठं धरद्िष्णुपदाङृति । टलारादिषु चाङ्कषु स्वकम॑स॒वेप्णवः ॥ ७१ ॥ नासिकामृट मरम्य टलारट॑न्तं तु विन्यसेत्‌ । अद्ंगृ द्वद्गुकं वापि मध्ये च्छ भरङ्य यतु ॥ ७२॥ पार चाद्नुलिमात्र तु विन्यसेदद्रिनसत्तपः | पुण्डागामनतराखपु दस्र धारयेच्छयम्‌ ॥ ७२ ॥ रटे पृष्योः कण्ठे मुनयारुभयोरपि । चतुर द्गुषमात्रं तु बिभृयादायतं द्विनः ॥ ७४ ॥ उरस्यष्रङ्गुटं धारयं॒ुजयोरायनं तथा । उदर पाश्ेयोनित्यमायतं ठु दशाद्ुखम्‌ ॥ ७५॥ केदवात्रैनमोनैध प्रणववैरदुक्रपात्‌ रुलाटे केशवं रूपं ङक्षो नारायणं न्यसेत्‌ ॥ ७६ ॥ क्षःस्थे माधवं च गोविन्द कण्ठदेशतः । विष्णुं च दक्षिणे पारे बाहो मधुसृदनम्‌ ॥ ७७ | त्रिविक्रमं तु ब्र मसे वामनं बामपाशवेतः | श्रीधरं वापवाहो ह हृषीकेशं धयं श(स)के ॥ ७८ ॥ पृष्ट च पदनाभं तु ग्रीव दामोदरं तथा । तलक्षालनतोयेन वासुदेवेति मध॑नि ॥ ७९

केशवस्तु सुवणाभः शङ्कचक्रगदाधरः | दुद्धाम्बरधरः सोम्या रृक्तामरममूपिनः॥८०॥ नारायणो घनद्यामः शद्व॑पग्रगदासिमत्‌ । पतवासा पणिप्यभूषणेरपक्ञोभितः।८१

माधवशोत्पलप्रल्यधक्रशाङ्गगदासिमत्‌ । चित्रमास्याम्बरधरः पष्डरीकनिभेक्षणः |॥ ८२ ॥ गा विन्दः २हषेणेः स्यात्पद्मशडगदा मत्‌ । रक्तारदन्दपादाव्नतप्कश्चनं मषणः ॥ ८२ ॥ गोरवणो मवेदष्णुः शङ्धचक्रहलासिमृह्‌ । कषे माम्बरधरः सी केयुराङ्कद भूषितः ॥ ८४ ॥ अरविम्दनिभः श्रीमान्मधुजिन्कमलासनः । चतरं शङ्खं च मुसलं पद्मं दोभिविभत्यसो ॥ ८५॥ तरििक्रमे) रक्तवणेः शङ्खवक्रगदासिभृद्‌ । ्षिरीटहारकेयुरकुण्डलेश्च धिराजितः ॥ ८६ ॥ वानः कुम्दवण; स्यादुण्डरीकाष- तक्षणः । दोभिवज्ं गदां श्न पद्मं रेभ विमत्य॑सौ ॥ ८७ ॥ श्रीधरः एण्डगी-

१९. १ स 1२ ख. अथेदम्‌। ३ व. 'स्मदागान्ि"। ४ ख. 'टन्तेषुवि' 1५ ख. "ङ्गु शट्रयमात्र तु म" ९ ख. ण्लेतुहः।७क. ग. “मै तथेवांसे। ८ ख. तद्‌ भुजे । प्र"! ९ °ङ्लचक्रग । १० ख. शकवि° । ११ स. पद्वष्ण॒धक्रशद्खह' । १२ ख. चक्र ।

३१

२४२ ृदवहारीतस्मृतिः । [अ०२.३ो०८८.९३।१-१२]

कौमशमसाङ्घापिपदमभत्‌ । र्तारविन्दनयनो पृक्तादामविभूषितः ॥८८॥ विदुदरणो हूषीकेशथ्रशाङ्गदटासिभत्‌ । रक्तमासयाम्बरधरः पुण्डरीकावतेसकः ॥ ८९ ॥ इन्द्नीरनेमः शह्कचक्रपद्मगदाधरः । पदमनामः प्ीतेवासाधित्रमास्यानुरेपनः ॥ ९० ॥ दामोदरः शादरराभः पदमशाङ्गोसिशङ्कमद्‌ । पीतवासा विशालाक्ष नानारत्नविभू पितः ॥ ९१ ॥ एव पएण्ड्‌।णि सततं धारयद्रष्णवात्तपः । पष्द्सस्कार्‌ इत्यव रिष्येणापि च कारयेत्‌ ॥ ९२ ॥ तन्त्ररेषं समाप्याथ ब्राह्मणन्भोजयेत्ततः ॥९३॥

कीन & भ,

हात्‌ श्रव्द्धहारातस्मृता पएष्ड्सस्कारा नाम द्वतायाऽध्यायः॥२॥

(अथ तृतीयोऽध्यायः । ) तृतीयं नामसंस्कारं कुवत शुमवासरे। सात्वा संपूज्य दवद गन्धपुष्पादिमिुरून्‌॥१॥ नामाधिदेवतं पथासुजयेत्मयतात्पवान्‌ । ददश तु मासास्तु केश्वायेरधिष्टिताः॥२॥ आरभ्य मागंशीप तु यथासंख्यं दिनोत्तमः । यसिन्मासि मवेदीक्षा तन्पूपैनाम चो- दितिम्‌ ॥ २॥ टृिहरमङृष्णाख्यं दास्तनाम परकरपयेतु । शक्त्या द्ावताराणां वर्जयेक्ाम वेष्णवः | नाम ॒दधात्मयत्नेन देष्णवं पापनाशनम्‌ ॥ ४ ॥ यस्य वै वैष्णवे नाम नासि चेच द्विजन्मनः! अनांमि(म)कः स किङनियः सवेक॑सु गर्ितः॥५॥ प्रस्य धारणं यस्य जातकमणि सेभवेत्‌ । तत्र वै मासनामापि दवाद्धिमो विधानतः ॥ ६॥ ध्यात्वा सपचैयेन्नाममूर्िं मन्त्रेण देशिकः । पूपं दीपं चनेवेचं ताम्बृह्ं च स- पपयेत्‌ ॥ ७ ॥ परदक्षिणमनुत्रज्य मक्ता सम्यक्प्रणम्य च । तन्पनत्र मूहपस्त्ं बा जपेत्साहसरसंस्यया ॥ ८ ॥ पाद्मं भुवी त शतमष्टोत्तरं हविः । वेष्णयैरनुवफैथ हुयात्सपिषा तथा ॥ ९ ॥ नाम द्यात्तथा शिष्यं गन्त्रतोये; समापत्‌ । ततः पु पपाञ्लि दरवा हामरेष समापयेत्‌ ॥ १० ॥ वेष्णवान्भोजयेत्पश्चादक्षिणधिश्च तोष येत्‌ । एवं हि नामसंस्कारं कुवीत द्िनसत्तमः ॥ ११ ॥ गुणयोगेन चान्यानि ति ष्णोनोमानि छाकिके | विशिष्ट ष्णं नाम सवेकमेषु चोदितपर ॥ १२ ॥ हरेः परं पितुनोम यो दैदात्यपरं सुतम्‌ । अंतिरोचनकं दिल्य तृतीयं श्रुतिचोदितम्‌ ॥ तसा गवतो नाम सर्वेषं मुनिभिः स्पृतम्‌ ॥ १३॥ ९ श्रव्द्धहरतमृता नामपतस्कारस्तृतायाऽप्यायः ॥ ६ ॥

१ ख. काल्यचक्राद्ी च पद्ध । र” । २ ख. “निभधक्षशङ्लप ! \ ख. सावैभोभः । ४ क. क्षो पार ।५ ख. त्‌। मन्त्रो" । ६ ख. “य देष्णवान्भोः। ७ क युः । ना । ८क. 'कल्याबेशा । ९ फ. `नासिकः। १०, शो चाऽऽतमनि च बर" १९ क. द्दत्तं । १२ क. अविरोधेन देव इति त° ।

१,

१३ क. वां श्रुतिचोदितः ।

[अ०४छो० १-२३) ृदधहारीतस्मूतिः । २४३

( सथं चतुर्थोऽ्यायः ¦ )

एवं तृतीयसर्ार कृषा पै वैष्णवोचः | चतथ मनतरससकारं र्व ्विनसततमः॥१॥ पातः ज्ञात्वा विधानेन पूजयेन्ञगतां पतिम्‌ । अष्त्तरसह तु मन्तरं जपेटु रः ॥२॥ छलातं रिष्यं समाहूय सुवेषं समलंकृतम्‌! आदाय कलशं रम्यं पवि्ोदकपूरित्‌॥२॥ पञ्चत्वकपटवयुतं पश्चरःनसमन्वितम्‌ । मङ्रद्रव्यसंयक्तं गन्त्रेणवाभिमन्त्येत्‌॥ ४ ॥ संमाजयेत्ततः शिष्यं तज्जटेन इषः शुभैः । सूक्ते विष्णुदेवत्यैः पावमानैस्तयैव च ॥ ५॥ अष्टोत्तरशतं पञथान्पन्त्रसनेन माजेयेत्‌ । अभिषिच्य ततो प्न शुषवघ्न धरं शुचिम्‌ ॥ ६॥ खलंकृतं समाचान्तमृध्वपुषटूधरं तथा । पवितरहसतं पदमाक्षमा- लया समटतम्‌ ॥ ७ ॥ निवेश्य) दक्षिणे स्वस्य आपने इुशनिर्मिते । खगो क्तविधानेन पुरतोऽश्चं भकसपयेत्‌ ॥ ८ ॥ पोर्षेण तु सूक्तेन श्रीसूक्तेन तथैव च । मध्वाज्य मिधितं रम्यं पायसं जहुयाहुरुः ॥ ९ ॥ अष्ट त्तरशतं पथादाभ्यं मन्त्रदरयेन च । मूलमन्त्रेण जुहूुयाचरघूतविमिभितम्‌ ॥ १० ॥ केशवादीन्सगुदिद्य नित्यान्ु ्तास्तथेव च । एकैकामाहूतिं हुत्वा होमशेषं समापयेत्‌ ॥ ११ ॥ ततः प्रदप्षिणं कृत्वा नमर्ृत्वा(्य) जनादनम्‌ । आचार्यः स्वगुरं नत्वा जपेहुरुपरम्परम्‌ ॥१२॥ मातरं सर्वजगतां पचेत प्रियं ततः। तवं माता सवेोक्षानां सवरोके्रभिये॥१३॥ अपराधरतेजेष्टमाभ्रयस्वेनमच्युतम्‌ । एषं प्रप्य र्मी तां भियं सहुरुभावतः॥१४॥ नित्ययुक्तं तया देव्या वात्सल्पादिगुणान्वितम्‌ । शरण्यं सवेोकानां भप तं सना- तनम्‌ ॥ १५ ॥ नारायण दयािन्धो वात्सस्यगुणसागर । एनं रक्ष जगन्नाथ बहु जन्मापराधिनम्‌ ॥ १६ ॥ इत्याचायेण सेदिष्टः प्रपद्येत जनादेनम्‌ । प्रपद्येत ततः शिष्यो गुरुमेव दयानिधिम्‌ ॥ १७ ॥ गुरो स्वमेव देवस्त्वं स्वमेव परमा गतिः। स्मेव परमो धमेस्तवमेव परमं तपः; ॥ १८॥ इति पपन्नमाचायो निवेश्य पुरतो हरेः । प्रागग्रेषु समासीनं दर्भेषु सुसमापम्‌ ॥ १९॥ स्वाचायं पुरतो ध्यात्वा नमस्कृत्ा(त्या)थ भाक्तेमान्‌ । गरो; परम्परां जप्त्वा हृदि ध्यात्वा जनादेनम्‌ ॥२०॥ कृपया वीक्ष्य तं शिष्यं दक्षिणं ्नानदक्षिणम्‌ । निक्षिप्य हस्तं रिरि बामं हृदि च विन्यसेत्‌ ॥ २१ ॥ पादौ गर्ता शिष्यस्तु गुरोः प्रयतमानसः । भो युरो ब्रूहि मन्त्रं मे ब्रूयादिति दयानिधे ॥ ९२ ॥ अध्यापयेतततस्तमे मन््रतनं शुभाहयम्‌ । सन्यासं च सद्र च सषिच्छन्दोधिदेवतम्‌ ॥ २३॥

१ ख. वैदिकोत्त' २ स. “जटं नमस्ते न मम च्यु" \ ३ स. दितः । स्वाः । ४ ख. वीक्षितं ।

४४ द्धहारीतस्मृतिः । [अ०४-१ो ०९४-३७ \-4

र।रम्ध्याप्याईड्प्य प्रयत शरणागतम्‌ । अष्टाक्षरं दादश पैरी वेप्ण्वी दैया।२४॥ रामकृष्णनसिहा स्यान्पन्वरस्तस्पे निवेदयेत्‌ । न्यासे चाप्यचेने वाऽपि मन्तरमेकान्तिनं रत्‌ ॥ २५ ॥ अष्णोपदिषेन मन्नेण नरकं व्रनेत्‌ ॥२६॥ अवरेष्णवाहूरोभ॑नतरं यः एटप्णवो द्विजः | करपकोटिसदस्षाणि पच्यते नरकाप्निना ॥ २७ ॥ अचक्र धारिणं विप्रं एन्त्रमध्यापयेत्तु यः। रोरवं नरकं प्राप्य चाण्डा योनिमाप्तुयाद्‌॥२८॥ तस्मादीक्षािधानेन शिष्यं माक्तसमन्वितम्‌ । मन्तरमध्यापयेद््न्वेष्णवं पापनाक्ष नम्‌ ॥ २९ ॥ अतधात्य टय मन्त्र या<न्यदष्णवमुत्तमम्‌ । अधात्य मन्त्रस्सादून प्राग्रे न सशयः ॥ ३० ॥ जातकमाणे वा चोरे तथा मांज्जीनिवन्धने । चक्रस्य धारणं यत्र भवेत्तस्य तु तत्र वै ॥ ३१॥ उपनीय गुरुः रिध्यं स्वगृह्योक्तविधानतः।

ध्यापयेचच सावित्रीं तेथा मन्वयं छुभम्‌ ॥ ३२ ॥ प्राप्तमन्तरस्ततः शिष्यः पनये- स्टद्धया युस्‌ । गोभूदिरण्यरःनावेवासोभिभषणेरपि ॥ ३२३॥ संदृवुत्तो शासयेच्छि प्यमाचाय; र ्ि(संङि)तवतः | रवरूपं साधनं साध्यं मन्त्रेणास्पे निवेदयेत्‌ ॥ ३४॥ रयन दृत्तियाथःरस्यं सम्यगस्मै निवेदयेत्‌ । आचायोधीनवत्तिस्पुं सपथे निवसेत्सदा ॥ २५ ॥ कर्मणा पनसा वाचा हरिमेव भनेत्स॒धीः । यावच्छरीरातं तु दयमाव

तेयत्सदा ॥ ३६ ॥ एव हह किधना सम्यङ्पन्त्रसस्कारसस्छतः ॥ ३७। सत्‌ श्रद्विद्धहारातःसता मन्त्रपतसकारश्चतुथाऽध्यायः ॥ ४ ॥

( अथ पञ्चमोऽष्यायः। } मन्वायतच्ापेदुपद्रसि) यागतन्त्े नियोजयंतु । पृवोहं पजयद्धिष्णं तस्य प्रियकर शुभम्‌ ॥ १॥ मन्त्रत्नविधानेन गन्धपुष्पादिभिगुरः । अचैयित्वाऽच्युतं भक्त्या हाम पवदाचमेत्‌ ।:२॥ स्वध वैष्णवैः सूक्तैः पायसं घृतमिशरितम्‌ । आज्यं मन्त्रेण हातव्यं तगटत्तरं तथा ॥ २ ॥ शक्त्या च देष्णेन; सरवहमं समाचरेत्‌ | एकक(का)माहूतिं दुवा सवरोवरणदेवताः ॥ ४ ॥ प्रणवाधेश्चतथ्यनैस्तेषां परे नाम मयमत । होमे समाप्याथ वैष्णवान्मोजयेत्ततः ॥ ५ ॥ मन्त्ररत्ेन कैद्वमबं एष्पाज्ञारृशेयमेत । भ्णम्य भक्त्या देहं जप्तवा सन्त्मनुत्तमम्‌ ॥ ६ ॥

रान न ५१५०००१ ५५।७०१

) ख. पृदृ । २ च. तदा।३ख. ते चारकरतना।* ख. "णै यस्तु म ५ ख. यदुरः । प । ९ फ, सदायन्‌ । ५ ख. “धयं गृह्योत्तविधिना ततः; ८ ख. "वित्रं तपोम" । ९ ख. सद्रक्ता शा । 1° ख॒ स्तु सयतस्तु वः । ११ ख. "वचतीर'। १२ ख. हवै तस्य प्रियतरं शुभः । म° 1 १३१. नीत्वा । १८ क. तद्धियं पु" । १५ ख. श्तं य° ।

[अ०९-१६ हो ०७-१०।१-१२] वृदरहारीतसमतिः । २४५

आहूय प्रणतं शिष्य तद्विमवे दशेयेहुरः । पयाऽथ ततस्तस्मै दाद्धिम्बं हरेगुर ॥७॥ एनं रक्ष नग्ना केव कृपया तव । अर्चनं यत्कृतं तेन विभो खक. महोप ॥ ८ ॥ एं रब्ध्वा गुरोविम्बं पूजयेत प्रयत्नतः । हिरण्यवस्चामरणयान-

्रस्यासनादिभिः ॥ ९ ॥ ततःममृति देवेदमचयेदिधिना सदा । श्रीतस्मातीगमो- क्तानां ज्गात्वाऽन्यतममच्युतम्‌ ॥ १०॥

इति श्रीवृद्धहा्यतस्तो विशिष्टधमशाचचे पशवमंस्कार- विधिनांम पञ्चमोऽध्यायः | ९ ॥

( अथ षष्टोऽन्यायः ¦ )

अम्बरीष उवाच-- मगवन्सवैमन्त्राणां विधानं २म सुत्रत । बरूहि सवैमशेषेण प्रयोग साय॑संसछृतम्‌ ॥१॥

हारीत उवाच-- कृणु राजन्भवक्ष्यामि मन्त्रयोगमनुत्तमम्‌ । यथोक्तं विष्णुना प ब्रह्मणः परमात्मना ॥ २॥ सवेषामेव मन्त्राणां प्रथमं गुहष्टत्तमम्‌ । मन्त्रत नृपश्रेष्ठ सयो बुक्तिफल- भदम्‌ ॥ ३ ॥ स्वेश्वयभदं पथ्यं सर्धेषां सवेकामदप्‌ । यस्योचारणमात्रेण परितुष्ट भवेद्धर; ॥ ४ ॥ देशकालादिनियममरिमित्रादिशषोधनम्‌ । स्वरवणोदिदोषश्च पौर चरणके न तु ॥ ५॥ ब्राह्मणाः क्षचरिया वेद्याः द्वियः ््रास्तथेतगः । रस्या- धिकारिणः स्व स्छरीरगुणा यदि ॥ ६ ॥ अनन्यसापना ये तु अनन्यशरणा स्तथा | अनन्यभोग्या ये राजंस्त एवास्याधिकारिणः ॥ ७ ॥ प्श्चसस्कारसपन्नाः रद्धावन्तोऽनसुयकाः । भक्त्या प्रमयाऽऽबिष्ट युक्तास्तस्याधिकारिणः ॥ < ॥ पञ्चर्विश्ाक्षरो मन्त्रः पदैः षड्भिः समन्वितः । वाक्यद्रयं परं मन्त्रं जेयं रतनमनुतत- मम्‌ ॥९॥ *जगदाश्रयणीया श्रीः सा श्रीशिोता जगतां पतिम्‌ । तया व्रि्यानपाधयि- न्या संयुतः परमः पमान्‌ ॥१ ० नारायणोऽच्युतः श्रीमान्वात्सल्यगुणसागरः । नाथः सुशीलः सुरमः सवग; शक्तिमान्परः ॥ ११॥ आषद्वधु; सैदामित्रं प्रिपूणेमनो- रथः । दयास॒धाब्धिः सविता वीयैवान्युतिान्वश्री ॥१२॥ मपे चरणौ हस्य शरणं

># एतदधेस्थानेऽयं पाठः ख. पुस्तके--“ यदाश्रयति विदयादिः संस्थिता जगतां पतिम्‌ ” इति ।

१ ख, “रणकं । २ क. “या नत्यान" । ३ 5. सखा मि" । > ख. मान्विभुः । प्र" ।

६४८ ृदधहारौतस्िः। [अ ०६०६०७९]

वेद्यात्मकं जेयं भूमेवः स्वरितीति प ॥ ६० ॥ अकारस्तु भवद्ि्णु्तदणेद उदा- हवः । उकास्सतु गर्मी यजवेदात्मफो महान्‌ ॥६१॥ मकारस्तु मवेज्नीवस्तयोदस उदाहतः । पश्वविशाक्षरः साक्षात्सामवेदस्वरूपवान्‌ ॥ ६२ ॥ पशचरविंशोऽयं पुरषः

¶ ®

पश्चि आसमति श्र॑ति;। आस्ा च पञचर्विशञः स्य।दितिं ते मानसं स्मरेत्‌ ॥६३॥ ईत्यो पनिषद्‌ ध्य विदित्वा सं निवेदयेत्‌ । अवधारणमन्ये तु मध्यमार्णं वदन्ति हि ॥ ६४ ॥ तदेषाशिस्दरायुसततमूयस्तेदपि चन्द्रमाः । ईत्यब्रधारणश्तेेवमेबोपवहित्‌ ॥ ६५ ॥ उ( ॐ )कारेणेव श्रश््दः परोच्यते मुनिसत्तमः । न्यायेन गुणशब्दस्तु तस्यैव श्रीपोरमशः ॥६६॥ श्रीरस्येदाना जगतो बिष्णपत्नीति पै श्रुतिः ! कटया- णगुणसिद्धिसतु रक्मीभतैष नेतरा ॥ ६७ ॥ सामानाधिकरण्यत्वात्रारणत्वं तंदो- स्यते | अकार्‌ व सर्वेषापक्षराणां हि कारणम्‌ । अकारो वै सवा वागित्यादि श्रु तिवचस्तथा ॥ ६८ ॥ स्परशष्ममिन्येञ्यमानो नाना बहुविधोऽभवत्‌ । कारणत्वं

तथैवास्य पिष्णेवं जगतां "तेः ॥ ६९ ॥ तस्मत्सष्ा च॑ हतो च धाता च जगतां

हरि; । रक्षिता जीवरोकस्य गुणवानेव समेगः ॥ ७० ॥ अनन्या विष्णना रक्षमी- मौखरेण भरमा यथा । रक्मीमनु( न )पगापिनीमिति श्रुतिवचो महत्‌ ॥ ७१ ॥ तस्मादकारो भे विष्णुः श्रीश्च पव जगत्पतिः । रक्ष्मीपतित्वं तस्येव नान्यस्येति सुनिधितम्‌ः॥ ७२ ॥ नित्येवेषा जगन्माता द्रे; श्रीरनपायिनी । यथा सवेगतो विष्णुस्तय॑वेषा। जगन्मयी ॥ ७३ ॥ तस्मादक।रो वे विष्णुरु्मीमतो जगत्पतिः । तसिमितुथीं इप्तत्वाजिषदस्य च सेग्रहः ॥ ७४ ॥ अकारभथमां तस्माचतुथ्यां सप्र

^ 9, |

हेण तु । इच श्रुतिविरोध( रुद्ध )तवानन युक्तमिति चोदितम्‌ ॥ ७५ ॥ महसे ब्रह्मणे

त्वा वै ओमित्यात्मानं युञ्जीत । प्रस्य चाऽऽत्मनां तस्मादभेदस्ततर सुनिभितः७६॥ त्वमस्माकं तपस्येव श्रत्यक्तमिति पाथिष.?) । तो शाश्वतो विषचितावियन्ताविति बे तथा ॥ ७७ ॥ भरहीष्व द्या गिचात्मा स वि्वमृत्‌(१) । भसावमर्यो मत्यै

गँयनेत्येव योनिता ॥ ७८ ॥ इत्यादिशरतयो भेदं वदन्ति परजीवयोः ॥ ७९ ॥

१ ख. थतेः! २ स. "ति ममाऽऽमानं सं" । २ क, इयुदाहूतमथं । » क. स्वां । ५ क. श््तदु च“ । ६ ख. हत्येवं धा" 1 ७ ख. "णसिद्धिस्तु 1 ८ स. वरो । श्री"! ९ क तथोच्य । १० क. एष । ११. पतिः त" । १२ स.च दता च विधाता ज । १३ क. एवै। १४ ख. र्ीयुक्ततवा°। १५ स तुथ्या सग्रह न तु 1 १६ क. पाथिव। १७ ख. गमि ( म्णीोष्वं । १८ ख. प्रागेव वाऽ्मानवि" । १९ ख. भसोयमर्त्यो । २० क. “न येनेत्येवं सर्योनी । ६० ।

[अ०६छो०८०-१००] दह रीतसमृतिः । २४९

(#

द्‌ स्यमेवाऽऽत्मनां व्रिष्णोः स्वरूपं परमात्मनः । साम्यं टष््मीपतः भाक्तं देवादीनां तथाऽऽत्मनाम्‌ ॥ ८० ॥ अनन्यशषरूपा पै जीवस्तस्य जगस्पतः | दस्यं स्वसूपं सर्वेषामात्मनां सततं रेः ॥ ८१ ॥ मगवच्छेपमात्मानमन्यथा यः प्रपद्यते । स्र एव हि महापापी चाण्डाटः स्यान्न संशयः ॥ ८२ ॥ तस्पान्कारवास्योऽपो पञ्चविंशः त्मकः पुमान्‌ । अकारवाच्यस्येशषस्य दास्यमेच विधीयते | ८३ ॥ अरुङ्गानाश्रयो नित्यो निविंकारोऽव्ययः सदा । देषद्धियास्ये ज्ञाता कता भोक्ता सनातनः ॥८४।॥ मकारवाच्यो जीवोऽसौ दास एव हि सवेदा । भ्रीरस्याकार्वाच्यस्य विष्णोरस्य जगत्पतेः ॥ ८५ ॥ स्वस्वाभेनोरकारेण शवरधा मुच्यते । स जीवः स्यादतः स्वामी सवदा तृपसत्तम । अनयोनान्ययलुक्तयकारेण पहापेभिः | ८६ ॥ इत्येषं प्रणवस्या्ं प्रणवस्य पदस्य तु । आत्मनश स्वरपन्वाषिन ्)यमृपिसमेः॥ ८७ ॥ सर्षामेव मन्त्रौणां कारणं प्रणव; स्मृतः | तस्मद्रवाहूतया जातास्ताभ्यो वेद्यं तथा ।॥ ८८ ॥ भूरित्यव हि ऋ्वेदो शुषं इति यजुस्तथा । स्वरिति सापदः स्या- सणवो भूमवः सुवः ॥ ८९ ॥ मूविष्णुश्च तथा रक्षी इत्यमिषीषते । तयोः स्वरिति जीवस्तु सुव इत्यमिधीयते ॥ ९० ॥ अग्निवांयस्तथा सूय॑स्तेभ्य एव हि जाप्तरे । य एता व्याहूतीहृप्वा सवे षद्‌ नुद्यते १ ॥ ९१ ॥ प्रसङ्गत्काथते चदं परन्त्रदचैषपरद यते । अस्वातन्व्यात्त जावानायधनि परमात्मनः ॥ ९२ | नमष्ाम्रा , च्यते भक्मनहताममताञ्ज्ञतम्‌ । स्वेरूपादात्रेवगेस्य ससि।द्नेमसव हि ॥ ९३ ॥ नमसा रहितं स विफटं परिकौतितम्‌ । नमस्व हवि संमिद्धिभेबेद्र न संशयः || ९४ ॥ परतः पषटतमव पावत विरेषतः । नमस्यते राजेस्तिवैः सेदिः नाम्‌ ॥ ९५ ॥ मकारेण स्व॑तन्वः स्याननकारसतन्निपिध्यति । तस्माच्च नम इत्यत स्वातन्त्यमपनोदति ॥ ९६ ॥ द्रयक्षरस्तु मवेन्भ्युरूयक्षरम्तु हि शान्वतम्‌ | ममपि द्रवक्षर गृ्युने ममेति हि शाश्वत्‌ ॥ ९७ ॥ न ममेति हि सवत्र स्वातन्त्यरहिति।य पै | युभ्यते यनिभिः सम्यक्सवेकमंसु प॑थिव ॥ ९८ ॥ तस्मात्त नमसा युक्ताः सर मन्त्रा पाथिव | सत॑सिद्धिमदा नृणां मेवनयज न सदयः ॥ ९९ ॥ नमसा रहिता ये दिन तु पृक्ति-द्‌ा नृणाम्‌| तस्मात्त नमसवेपा ए(पोरतन्छय(न््)तरमीरितुः ॥१००॥

1

१ कृ. श्ह्मीवरपरो। क. शेपा ६. दास एवाभिधीः ४क, स्यद्धरिः घवा ५क्‌.

न्त्राणामायस्ु प्र ६ र. वृरेते। “ख, इगामहूत । ८ च. तस्मान्न ९ ख. ताष्पिता १०, गतुम । ११. तश्च । १५९क. स्वतन्त्रस्य नका ।१३यख. तरकस्त्‌ |

१] ४५, ६१

२५५ दहारीतस्मृपिः । [०६ ०१०१-१२६१

हि

पारतन्ञ्याटमेत्सिद्धि स्वातन्त्याजनाशमेष्यति ॥ १०१ ॥ दास्यमेव हि जीवानां भ्रोच्यते नमरौव तु । नमसा रहितं छोके विद्र न विधते ॥ १०२ ॥ नमो दे. वेभ्यो भम इति एषामीशे तथा पनः । हृतं बिदेनो नमसा आविवकेति बे श्रतिः ॥१०३॥ षवैरकारः संमोक्तो नकारस्तं निषिध्याति । तस्मात्त नर्‌ इत्यत्र नित्यत्वेनो- स्यते जनः ॥ १०४॥ नारा इति समृहत्वे बा(ब)हुय(८)तराजनस्य च । तेषामयन- माबसस्तेन नारायणः स्मृतः ॥१०५॥ मह्‌।भूतान्यहंकारो महदभ्यक्तमेव च । अण्दं तदन्तगेता ये लोकाः सवै चतुदश । चतुधिधश्रीराणि काल; कर्मेति वै जगत्‌ ॥१०६॥ भवादरूरतैषा नारत्वनोच्यते पैः तेषामपि निवासतान्नारायण इतीरितः॥१ ९७॥ अन्तैहिथ जगतो धार्त व्या सनाठनः । सषा नियन्ता परणं विधाता दि भाषनः ॥ १०८ ॥ माता पिता सखा भ्राता निगसशच सुहृदपि; । योऽसो भियः भ्रीः परमतेन नारायणः स्मृतः ॥ १०९ ॥ नराणां सवेनगतामयनं शरणं हरि; । तस्माजनारायण इति मूनिभिः संभकीत्यते ॥ ११०॥ सर्वषु देशफाटेषु सवोवस्थामु सर्वदा । तस्यैव किकयोऽस्मीति चतुधा परमात्मनः ॥ १११ ॥ मगवलरिचरथैव जीवानां फलएच्यते । तद्विना 8 शरीरेण यातनाऽस्य जनस्य तु ॥ ११२ ॥ यः स्मन्करीरे जीवानां न दास्यं परमात्मनः । तदेव निरयं प्रोक्तं सवेदुःखफं मवे ॥ ११३ ॥ दास्यमेव फं दिष्णोदांस्यमेव परं सखम्‌ । दास्यमेव रहेर्मेक्ष दास्य. मेव प्रं तपः ॥ ११४॥ ब्रह्माः सकरा देवा वसिष्ठाद्या महषयः! कान्तः परमं दास्यं विष्णोरेव यजन्ति तमू ॥११५॥ तस्माचतुध्यो मन्त्रस्य प्रधानं दास्यशुच्यते । म दास्यद्रततिजनीवानां नाशहतु; परस्य हि ॥ ११६ ॥ हत्थं संचिन्त्य म्र जपे- न्मन््मतन्ितः । अगिदित्वा मनोरथ जपेत्रयतमानसः ॥ ११७ ॥ न सि समवाम्रोति स्वरूपं च न विन्दति ॥ ११८ ॥ सन्यासे च समुद्रं च शक्त्युषिच्छ- ्दोधिदैवतम्‌ । सैं सयं सध्यानं मन्त्मेव प्रपूजयेत्‌ ॥ ११९ ॥ नाराणपिगौ- यत्री देवी छन्दोऽधिदेवता; । परमातमा चं रक्ष्यो विष्णुरेवाच्युती हरि; ॥ १२०॥ प्रणवस्तु मवेद्धीनं चतुथा शक्तिरच्यते । कृद्रोत्ा( का )य म्हेकाय वीरो सफायं तथेव च ॥ १२६॥

५. न मम ई ।२क. मतः। दत्तं बिदेनु नख. ष्वक्येति।४ क. क्षपे । ५ क, श्वासासै" । ६ ख. पवां ना? । ५ क. ग. "मयनबासः स्यान्न" । ८ स. "ता सच स ।९ख. श्त भावनः! १० ख. योनौ प्रि" । ११ ल. नं संसिद्धिम" । १२ ख. ति । संसारं च समुद्रं च सर्षिचण्डोभि" ¦ १२ स. सां नय" । १४ ख. "वणापे गाथ" । १५ ४, स। १६ ख. विषपूहकाय ।

[ अ०६छो०१२२-१४०] दृदारीतस्मृतिः । २५१

जतकाय सहसोखाय पशचा्की न्यास रच्यते । हनपध्नोथ पिखायां च क्व॑ ने्योन्यसेत्‌ ॥ १२२ ॥ पश्चाङखः न्यासमिलयुक्तं सवेमन्नेषु वैष्णवैः । पदत्रयेण कुवीत षडङ्क तु यथाक्रमम्‌ ॥ १२२ ॥ मध्योनने च हृदये भनयोजेधने पथा । पृष्टे च जान्वोः; पदयोमन्न णानि यथा न्यसेत्‌ । अष्टप्राण्यषटदिष्च क्रमेण तदन- न्तरम्‌ ॥ १२४ ॥ नािकायां तथाऽ्णोश्च श्रोजयोरानने तथा | फणे च स्तनयो नाम गुद्च च तदनन्तरम्‌ ॥ १२५ ॥ अचक्राय विचक्राय सचक्राय तथैव च । ज्वाटीचक्राय चखोक्यासुररक्षान्तकाय च ॥ १२६ ॥ आधारकाटचक्राय द- दिषु यथाक्रमम्‌ । स्वाहान्तं परणवाग्न्तं न्यसेचक्राणि वैष्णवः ॥ १२७ ॥ एवं न्यासावर्धि कतवा पराद्धधान समाचरेत्‌ । हृदये प्रतिमायां बा जरे सवितुग्टले ॥ १२८ ॥ वह्नौ च स्थण्डिले वाऽपि चिन्तयेद्रिष्णमन्ययम्‌ | बालाकंकोटिसंकां पीतवस्नं चतुभेजम्‌ ॥ १२९ ॥ पद्मपत्रविश्ाटा्षं सवोभरणभूषितम्‌ । शे चक्रं गद्‌ पद्म चतुदोभिधृतं तया ॥ १३० ॥ श्रीभूमिसदितं देवमासीनं परमासने । तत्र चाऽऽधारङञक्त्याद्रधमाद्येः स्‌रिभिवेतेः ॥ १३१ ॥ दिन्यरत्नमयं पे पङ्कनेऽ् दले शमे । तत्कणिंकोपरितरे तप्रकाश्चनसनिमे ॥ १३२ ॥ देवीभ्यां सहिते तस्मि मनासीनं प्र्कजासने । चिन्तयेदक्षिणे पर्वे टक्ष्मीं काश्चनसंनिभाम्‌ ॥ १३३ ॥ पद्महस्तां विश्नारकषीं दुकूटवसनां श्भम्‌ । वमि द्बीदरुश्यामां विचित्राम्बरभूषि. ताम्‌ ॥ १३४ ॥ चिन्तयेद्धरणीं देवीं नीरोप्परषरां शमाम्‌ । माहिष्य( महिषी ।धर दलाग्रेषु चिन्तयद्ृतचामरम्‌८) ॥ १२५ ॥ ए ध्यात्वा हरिं नित्य जपेख- यतमानसः; । सत्वा शरुहाम्बरधरः कृतस्य यथावि ॥ १२६॥ पृतोध्वपुष्ड्देद पवित्रकर एव च । शुषिः दृष्णाजिनासीनः भाणायामी च न्यासद्ृत्‌ ॥ १२७॥ कमाद्ुखोदङ्युखो वाऽपि देवस्यामिगुखोऽपि वा| प्राणायामत्रयं कृत्वा प्रधान्न्यासं समाचरेत्‌ ॥ १३८ ॥ शङ्खवक्रगदापद्मशाङ्गखदगान्यलुक्रमात्‌ । ताक््ये च वनमाां च द्रा अष्ट परपयेत्‌ ॥ १३९ ॥ प्रधाद्धधात्वा जगन्नाथं मर्नतवार्चयेद्विमम्‌ । गन्ध. पुष्पादि सकर परसनेणेव निवेदयेत्‌ ॥ {४० ॥

# एतद्वनं न विद्यते ख. पस्तके ।

१ ख. नाल्काय । २ क. “श्वाद्गन्यास । ३ ख. "वचो ने" । ४ ख. "ला महासुचक्षाय त्रैटोक्याय तदन्तरम्‌ । आ' । ५ क. शङ्खचकगदपद्मा्चतुमिदोमिरे च । रतं श्रीभूमिसदितमा” । ६ ल. “भिधतैः। ४ स. “म्‌ । मदविष्यष्टद" ! € ख. जातः । ९ क. धृतो" । १० क. "नसा बा ।

द्धहारीतस्मनिः [अ०६छो०!४!- {९२

अनिना्यविरो विष्णः भीतो भवति तक्षणात्‌ । अधुतं वा सदस वा शरिस्यासु

मनुम्‌ ॥१४१।; विष्णोः समानरूपण शाश्वतं पदमाप्बुयात्‌ ॥१४२॥ अयुष्कामी जपेन्नित्यं षण्पास्‌ विजितेद्धियः । अयुत तु नपनमन्च सहत यहुयादुतम्‌ । आधु पिरामय सम्यग्भवेदरषेरताधिकम्‌ ॥ १४३ ॥ विद्यकामा जप्रपं ।तस्तध्याल्वयुत मरुम्‌। जुहुयादिपलः पुष्पः सदस सयतान्द्रयः। अष्रद शारा चाना भृवन्वात्तत्तमा षिः ॥ १४४ ॥ विवाहाथी नपरननेत्यसवे वषचदष्टयम्‌ । रनम सहतु छभेत्न्यां परभितम्‌ ¦! १४५ ॥ सपत्कामां जपान्नत्य च्यत वत्त्रतरयत्‌ | पशवो पएदपमेवा तथा हामी श्रय टभत्‌ ॥ (४६ ॥ मूकमा तु जपान्नरय वत्सर विनितेद्धियः | दवाभिजहयत्त्ष्ट मद्र मिपभाप्सताम्‌ ।॥ १५४७ ॥ राञ्यका५। जप्‌ नित्यं एडंब्मयुतं तु वा । रदस् जहुया्नत्य पायसं घृतामान्रतम्‌ ॥ (४८ चक्रवती मतरेत्सयः पदमामुः भसादः ॥ १४९ ॥ द्रादृशमयं जपेदेवं सततं विनिः नदिय; । ावयद्ेमी तु मो नित्यमिन्रलं रमते नरः॥ १९० ॥ र जे यो नित्यं तरशर जितेन्द्रियः । व्रह्म वा किवत वा समाप्नोति न संशयः ॥ १५६१॥ याषञ्जाव तु यः नत्यमयुत सुसमाहलः । सहत श सते वाऽप दृपतन्य बहणिपण््लं ॥ १५२ ॥ आच्यन चरुणा दाऽपि ततिटेगं शकरान्येत; | पदञ्चवां विलवपनरशच सामेद्धः एपप्पस्य ग ॥ {५३ ॥ कामटस्तटस।पतरचायत्वा सनातनम्‌ । अनन्त पिहुमेशानां क्षपरमन्यतमा भवेत्‌ ॥ १५९ ॥ ।कमन बहुनाक्तन सवासाद्धप्द्‌ा नृमपम्‌ । भ्रामदष्टा्षरां मन्त्रा [तत्य व्रयत्तमा हरः ॥ (५५ ॥ जसनिा चा सयान वा तष्टा यत त्रचित्‌ । जपेदषकतः मन्त्रं तस्य विष्णुः भसीदाति ॥ {५६॥ स सातः सतीषु सषेयङ्नषु दाक्षतः। आमेतः सवेदव्ानां या नपत्सतत मनुम्‌ ॥ १५५॥ व्रह्मघ्रा वा कृतघ्ना व म्रहापापयुनाऽप बा | अद्राक्षरस्य नद्रार्‌ ष्च पापावमच्यत्‌।१५८॥ अष्ट परस्य ज्नारा यथा मागरवेतात्तमाः | एृनान्न सक्र सक्र सदवासुरमारुषम्‌ ॥१५९। अष्टाक्षरस्य जप्तारं पणमेस्तु भाक्तिनः | सवैपापविनिभृक्तो विष्णुरोके महीयते ॥१६०॥ आचन्त्यमेतन्पाहारम्य पन।रस्य जमत्पतः। न हि वकेतु पया सकय ब्रह्मादात्र द्श्रापे ॥ १६१ ॥ अय वक्ष्यामि पाह्यस्य द्रादशाणिस्य पायव । यस्याच्चारणमा नेण द्ादुश्दरफं भत्‌ ॥ {६२ ॥

९ कृ. विष्णुस्दनः प्रीता भविष्यति ¦ अ ।२ख. श्य सपद्धषे। ३ क पेन्मन्त्रं चरि।४ ख. च नियः । ५ क. मी लमेलन्या जप्त! साहघसंष्यया । र" । ६ ख. “उब्दं व्ययुतं तथा । स*। ५ ख, आतमहोः ! ८ तर द्वा परः प्रु" । | `

[अ०ई६्ो०१६३-१८४]: वृद्धहारीतः । २५३

१ ॥

1.

नमो मगवरते तुभ्यं वासुदेवाय शाङ्किणे। प्रणवेन समायुक्त दरार ार्णं मनु जपेत्‌ १६३॥ `

पू्वतणवस्ययि(यनपसशच महामनो; । रेशर्यं च तथा वीर्य तेनः दाकिरसुततमा

१६४॥ हान बरं यदेतेषां पण्णा मगं इतीशििः। एभिभैः[मपर्णो योस एव भग.

वान्ह्ः॥ १६५ ॥ नित्या च या भगवती परोच्यते मनस्तः! देयरूपा सा देवी सभगा कमलाया १६६॥ इश्वर सैनगतां विष्णुपत्नी सनातनी । तस्या; पतित. द्वीरस्य मगवानिति चोच्यते ॥१६७॥ तस्मा मगवाञ्थीमानेकार्थो यूनिमिः स्मृतः। भगवानिति इब्दोऽयं तथा पुरुष इत्यपि ॥ १६८ ॥ निरुपाधौ च वर्तित वसुदेषेऽ

खरखात्माने । वशष्यन्ति काचद्धगवाञ्ज्ञानगानिात्‌ सत्तमाः ॥१६९॥ तद्रास॒दग्नाक्त

स्यात्सामान्यत्वात्ततोऽन्यया । तस्माप्कसयाणगुणवाऽश्रीमान्योऽप्तौ जगलः ॥१७०॥ स एव भगवान्विष्णुोसुदेवः सनातनः | भगवते श्रीमते चेत्येके परोच्यते पैः ॥१७१॥ गुणवान्भगवानेव दष्टिस्थितिषिनार्त्‌ । दरौ द्रौ मुणावपिष्ठाय

रैगौया( च )मकरोखमुः ॥ १७२॥ प्र्यम्नधानिरुद्थ्च संकषण इतीरितः । मग.

वान्वासुदेवोऽमो षृषटयाव्रमकरोत्छयम्‌॥ १७२ दे््ेवीयेवान्सर्े म्नः पथैप्यत। तेजःकषक्तं समाविकष्य अनिरुद्धो हपारयत्‌ ॥ १७४ ॥ बरज्गाने तथा ट तु संक षेणो ह्यधिष्टितः । अकरोद्धगवानेव संहारं जगतोऽस्य तु ॥ १७५ ॥ एं

पट्गुणपणेत्वात्पतित्वादपि च श्रियः । सगोदेः कारणाच्च भगवानिति चोच्यते ॥ १७६ ॥ सवैत्रासो समरन्वं च वसत्यत्र च वँ यतः। ततः स ब्रासुदेबो शद्धः

परिपर्यते ॥ १४७ ॥ चतुर्थीं पवेवद्विधाेङ््याये महात्मनः । एवं ब्रवा मनोरथं

द्ादक्चाणेस्य चक्रिणः । १७८ ॥ संसिद्धि परमाभोति सम्यगावत्यं वेदसा । गतर:

गत्वा निवतेन्ते सवेक्रतुफटेरपि ।; १७९ ॥ तद्रता न निवतेने द्रादकक्षारचिन्तकाः । ्रादशार्णं सद्रज्जप्तवा सवपापैः प्रषुच्यते ॥ १८० ।। ब्रहमहस्यादिपापानि तत्संसगै

की हिद, भ,

कृतानि च । द्रादक्षाणमनुनेप्तुदंहत्य मिरिषेन्धनम्‌ ॥ १८१ ॥ सवेसौमाग्यसुखदं

पत्रपोत्रादषरद्धदम्‌ । सवेकामप्रद्‌ नृणामायुरराग्यवधनम्‌ ॥ १८२९ ॥ दंवत्वममर्‌. |

दत्वं रिव ब्रह्मतां तथा । दादत्राणेमनु जप्तवा समाप्नोति न संशयः १८३॥

दुराचारऽप सवास कृतत्रा नास्तकाऽप वा | ददराणमरनु जप्त्वा किष्णसतायुल्य-

ग्राप्तुयात्‌ ॥ १८४ ॥ १ ख. नित्य । २ ख शस्याधेन" । ३ स. "गवदीरि" । ४ स. “गैः पू्ववाक्यैः स ¦ ५ क. "्ताच्छरी- ०।६ क. '्टसंहाररक्षकः । द्रौ दव ग, ७ ख. सवंयम°। ८ क. श्यं व° ९ कृ. “म्नः प्रपद्यते । त° ।

१० क. श्या तौ सेकषेण अधि" । ११ ख. "गतः पुनः ए"। १२ ख. "मस्तं च । १३ क. द्वियं डक" ।

१४ ख. "दिवधेनम्‌ । १५ वृब्रह्मत्वमव च । द्र ।

२५४ ृद्॒हारतस्मृतिः । [अ० ६. १८५९-२ ०१७]

प्रजापति; कश्यपश्च मनुः खायंभुषस्तथा | सप्तप्यो धुभथैते ऋषयस्तस्य कीर्ति; ॥ १८५ ॥ बसि; कदयपोऽतरिश् विश्वामित्रश्च गौतमः । जमदग्निभे्रान एतै सप्र महषयः ॥ १८६ ॥ भगवान्वासुदेवो वे देवताऽस्य प्रकीतिता । छन्दश्च परमा देवी गायत्री सप्रदाहता ॥ १८७ % तस्यापि प्रणवो वीनमषर्यं शक्तिरुच्यते । चतुर्थी रामा)हुरन्ये तु शक्तिबीजं तथा मनोः॥१८८॥ रेग्वयं पदमेवान प्रोच्यते शुनिसत्तम ॥१८९॥ प्तुमिद्रोदशभिरपरेरन्वितो मनुः । साधकानां सदा राजन्कामधेलुरिती सिः ॥१९.॥ दश्षाद्ुरीषु तलयद्रादश्षाणाने विन्यसेत्‌ । पदे्तुभिरङ्खेषु विन्यसे तदनन्तरम्‌ ॥ १९१॥ चतुरङ्धषु विन्यस्य मन्त्रेणोत्तरयोदरयोः । मूध्न्योस्यनत्रयो नौसाकणयोश्नयोस्तथा ॥ १९२ ॥ हृदि इक्षो तथा गुहे उरवोनान्वोश पदयी;

मन््रा्णानि तु विन्यस्य क्रमेणैव नपोत्तम ॥ १९३॥ अयक्राय विचक्राय सुचक्राय तथेव च । तथा अेलोक्यचक्राय महाचक्राय वं तथा | १९४ | असुरान्तकचक्राय स्वाहान्तं प्रणवादिकम्‌ । हृदयादिषडद्धषु यथाशा भयोजयेत्‌ ॥ १९५॥ क्ीरान्धो शेषपयङ्क समासीनं श्रिया सहं । नीलजीमूतसंकाशं तप्तकाञ्चन भूषणम्‌ ॥ १९६॥ पीताम्बरधरं देवं रक्ताग्नदलषोचनम्‌ । [ + दी्ेधतुभिदोभिथ सवाभरणमभूषितै

॥ १९७ ॥ शह्चक्रगदाश्राद्धनन्वेश्राण परमेश्वरम्‌ । नानाङ्कमुमसबद्नारकुन्तछ शपनम्‌ ॥ १९८ ॥ श्रीषत्सकोस्तुभोरस्कं वनमाराविभूषितम्‌ । समाश्चिष्टं भिया

देव्या पश्या पद्महस्तया | ॥ १९९ ॥ स्तूयमानं विमानस्थेदे वगन्धवेर्विनरेः । ‰ प्ुनिभि, सनक्षावैश्च सेषितं च सर्षिभिः ॥ २०० ॥ एवं ध्यात्वा हरिं निस्य

जपेन्मन्त्रं समाहितः । अचयित्वा हृषीकेशं सगन्धङ्कसमे; सदा ॥ २०१ ॥ शाल ग्रामादिषु स्थानेष्वाच्ये मन्त्र जपेद्बुधः! जप्तवा द्वादशसाहस्रं यावज्जीवं समाहितः ॥२०२॥ [ = वेष्णवे प्मा्मोति एनराषत्तिव्ितम्‌ । आयुष्कामी नपेजनत्यं वत्सरं विजिन्तेद्रियः ॥ २०३ ॥ संख्या द्रदश्सादसं हमं तिटसदस्रकम्‌ । रभताऽध्यः शतसा दुःखरोगविवर्जितम्‌ ॥ २०४॥ विवादकामी षण्मासं जपेननित्य जितन्दियः आज्य सदस तु लभे्कन्यां सृरुप्षणाम्‌ | ॥ २०५॥ संपत्कामर जपेन्नित्यं वत्सर तु सदृशः । साज्येश्च व्रीहिभिहुा सहसत श्रियमाप्तुयात्‌ ॥२०६॥ राञ्य मिनद्रपदं वाऽपि शिवस ब्रहमतामपि । वहुकाठं विखपत्र; कमदेवीं जपेन्पनुम्‌। जूहया्च जपेन्नित्यं तत्तस्रप्नोत्यस्नयम्‌ ॥ २०७॥

# इत आरभ्य भक्षरेरन्वितो मतुरित्यन्तग्रन्थः ख. पुस्त न । + एतबिहनान्तयैतग्रन्थः क. प्ते न विदयते । > एतद्ध न क. पुस्तके । = एतचिदहूनान्तरैतप्न्धो न विद्यते क. पुस्त ।

१क.भ्य्‌ स्वाः ।२ख. भनेष्नच्येमानं ज) \ख जपित्वा द्‌ ।४क. समाचरेत्‌ । ५ क्‌, “वौ भतेन्दियः । हुता कामपेतयं (कमलापतये धनमाप्नोति मानवः । द्रा" ।

ध म भभम)

[भ०६.छो ०२०८-२९९] वृदरह्रीतस्मतिः। २५५

यं यं कामयते चित्ते तत्र तत्र नृपोत्तम । जुहुयान्ारी ु्येरयुतं॑विनितेन्दरियः ॥ २०८ ॥ तां ता सिद्धिमवामेति पदं चाऽऽप्नोति वैष्णवम्‌ ॥ २०९॥ द्रादश्ार्णेन मनुना पक्षे पक्ष नपातम । दरादश्यां पृनयेष्ष्णुं कोमरेस्तृरसीदरे; ॥ २१०। वष्णुतुल्यवपुः श्र मान्मोदते परमे पदे । द्रादशणेमनोरेवं विषानं परोच्यते नृप ॥ २११ ॥ अथ ते सम्रवक्ष्यामे षदक्षरमनारेदम्‌ । विधान स्वेफटद्‌ं जन्ममृत्यु निन्तनम्‌ ॥ २१२ ॥ ॐ नमो विष्णवे चेति षदश्षरथुदाहृतम्‌ । पूववसणवस्यारथ नमःशब्द्‌ उदाहृतः ॥ २१३ ॥ ग्याप्रतान्यापकःवान्च विष्णुरित्यमिधीयते | सदैक- रूपरूपत्वात्सव।तमत्वाद्रिुततः ॥ २१४ ॥ अनामयत च्छरीश्त्वादरभसतित्राद्‌ धृणित्वतः । यथेष्टफलदातृत्वादष्णुरितेयमिधौयते ॥ २१५ ॥ णकारो वपर मिल्युक्तः षकारः प्राण उच्यत | तयोस्तु सगतियन तथाऽऽप्मत्यच्यते शरुतिः।॥२१६॥ तस्माण्णकारषकारातुसंदितम् भनु्तमम्‌ । सपाण सब्र वेदसहिताग्ृ्तमां तु यः 1२१७ तस्येवाऽऽयषमित्युक्त नेतरस्यवें तच्छतः । एतदेव हि विद्रसो वेक्ष्यन्ते ये मह पयः एवं वक्ष्यामहे दतु कित व्याख्यामहे वयम्‌ १)॥२१८॥ इमो णकारषकारा- वस॒संदितमेव तत्‌ । तदेव विष्णः कृष्णेति जिष्णरित्यमिधीयते ॥ २१९ ॥ यिष्णवे नम इत्येष मन्त्रः सवेफटभरदः । रष्वं तु विकारः स्यात्तादारम्याण्णद्रयं स्यतम्‌ ॥२२०॥ रेष द्रय॑ीजं स्यादिप्णमन्त्मनुत्तमम्‌ । त॑दर्ण विधानेन केवलं हि जपे. महि ॥ २२१ ॥ इत्युक्ता युनयः स्वे वेदरदाङ्पारगाः ! परित्यज्येतरं धम तदे कररणं गताः ।॥ २२२ ॥ एवं महामु जप्तवा विधानेनाच्युतं गताः । तस्मादेष महामन्त्रं सवेभिद्धिपरद नप ॥ २२३२ ॥ सषृद्श्चारणेनास्य हरिस्तत्र प्रसीदति । ब्रह्माद्या; सनकादय मुनयश्च जपन्ति हि ॥ २२९४ ॥ छन्दस्तु तस्य गायगरी देवता वेष्ण॒रच्युतः । स्यादा वीजं नमः शक्तिमेनोरस्य प्रकोतितष्‌ ॥ २२५ ॥ तिभिः पैः षटङ्धषु यथासंस्यं सुविन्यसेत्‌ । अड्गुटीष्वपि चाङ्केषु मन्त्राणानि यथात्र माद्‌ ॥ २२६ ॥ मृध्न्यास्ये हृदये बाह्यो; पृषे गद्ये यथाक्रमम्‌ । विन्यस्य चक्रन्यासं च पश्राद्धयानं सुखासने ॥ २२७॥ प्रणवेनोन्धुखीत्य हृत्पङ्गनभधे भुखम्‌ । पिक दायेच मन्त्रेण विमलं तैत्सकसरम्‌ ॥ २२९८ ॥ तस्योपरि च शहयकेसोपरदिम्बानि चिन्तयत्‌ । तत्र रर्नपय पाठ तन्मध्यशष्दलाम्बुजम्‌ ॥ २२९ ॥ तस्मिन्काटिशश- ` १ख. द्विनोत्तमाः। २ क. णुदाहतम्‌ । ३ ख. ग्लादीश" । ५ ख. 'भत्तला* । ५ ल. तदाल - रुच्यते धृतिः । ६ ख. ^ देवसं" । ७ स. व च ्रेतेः । ८ क. “चछरतिः । ए०। ९ क. वक्ष्यन्ते । १० ख. ममेति थत्‌ । ११ क. ग्यवीतं स्या । १२ स. "देवि" । १३ ख. 'दान्तपाः । १४ ख. देत्‌,

म्महा । १५ ख. ध्यानेषु तन्मयम्‌ । 9 । १६ ख, "कासय । १५ ख. तस्य के" ।

२५६ ृदधहासौरस्तिः। [अ०९छो०२१०-२१९०]

ङ्गम सवेरक्षणटक्षितम्‌ः । चतुगजं सुन्दरा्क युषानं १अलोचनम्‌ | २३० ॥ काणिकन्दपछाण्यं नीर भ्रूटतिकालकम्‌ । श्ष्णनास्‌ लसद्ण्डं बिम्बितोज्ञ्वलङकण्ड लम्‌ ॥ २३१ ॥ रशङ्वक्रगदापब( ब्र ) दधानं दाभिरुञ्ज्वटेः | युराङ्गदहाराव् भूषणेशन्दनेरपि ॥ २३२ ॥ अलुढृतं दिव्यपृष्पे रक्तहस्ताद्प्रिपङ्नम्‌ । गृक्ताफ छामदन्ता्ट बनमाछाविमृषित्‌ ॥ २३३ ॥ श्रीवत्सकोस्तुभोरस्कं दिव्यपीत।म्बर हरम्‌ । स्प्काश्चनवर्णामे पद्मया पद्महस्तया ॥ २३४ ॥ समाश्चिषट्ममं देवं ध्याता दिष्णुमयो भवेत्‌ । मनसेवोपचाराणि कृत्वा मन्त्र जपेत्ततः ॥ २३५ ॥ त्रस्य जपेन्नित्यं सदस साकं द्विजः | [कविष्णोटाकमवाम्रोति पुनरात्तिवजितम्‌॥२२६॥ ११यत्नपहोमाच्यं(चे) कृत्वा सिद्धि वर(रा)टभेः (भेत्‌) । मगवत्संनिध वाऽपि तुल- सीकाननेऽपि वा| २३७ ॥ समाहितमना जप्तवा षडणं नियतेन्द्रियः । तिरदामायुतं कृत्वा सवेसिद्धिमवाप्तुयात्‌ ॥ २३८ ॥ एं विष्णुमनोः क्तं विधानं नृपसत्तम , विधानं ` रुनथस्य मन्त्रस्यापि त्रीमि ते ॥ ९३९ ॥ षडक्षरं दृश्रथेस्तारकं रह्म मयते | स्वयं नृणां सवेकापफटमदप्‌ ॥ २४० ॥ एतमेव परं मन्तं ब्रहम ददरादिदेवताः | ऋषयश्च महात्मानो मुक्ता जप्त्वा मवम्बुधो ॥ २४१ ॥ एतन्प न््रमगस्त्यस्तु जप्त्वा रदरत्वमाप्नुयात्र्‌ ( प्रवान्‌ ) | ब्रह्मत्व कश्यपा जप्तवा कोरिकस्त्वमरेशताम्‌ ॥ २४२ ॥ कातकेयो मनुत च इन्द्रकां गिरिनारदौ ,। पाट खिस्यादिमुनयो देवतात्वं पेदिरे ॥ २४३ ॥ एष वै सवेोकानपेश्वयस्येष कारणम्‌ । इममेव जपन्मन्त्रं सरसिपुरंधातकः ॥ २४४ ॥ ब्रह्महत्यादिनिगुक्तः पूज्य पानोऽमवत्सुरेः । ` अद्यापे रः काश्यां तु सर्वषां त्यक्तजीविनाम्‌ | २४५॥ दिशषत्येतन्महामन्त्रं तारकं ब्रहमनापकम्‌ । तस्य श्रवणमात्रेण से एव दिवि गताः ॥ २४६ ॥ श्रीरामाय नमो हविष तारकव्रह्मनामकः । नानां विष्णोः सदघाणां तुस्य एव महामतुः ॥२४७. अनन्ता मगवन्पन्त्रा नानेन तु समा; कृताः । भिया रमणसापथ्यौतीन्दयगुधगोरवात्‌॥२४८॥ श्रीराम इति नामेदं तस्य विष्णोः प्रकीतिं तम्‌ । रमया नित्ययुक्तताद्राम इत्यभिधीयते ॥ २४९ ॥ रकारपयेवीज मकार स्तेन॒ संयुतः । अवधारणयोगेन रमत्यस्मरन्पनोः( बुः सृतः ॥ २५० ॥

पपा ४००५

% एतचिदृनान्तगेतगरन्थो न विद्यते क. पुस्तके ।

१ च. "स रक्तगण्ड। \ ख. दघारणं दो । ३. “तं गन्धृपुः । ४ व. श्धानमधुनाऽयुष्य म°। ५ ख, कथ्यते । ६ क. हारकः । ७ ख. प्त्तौकयं" । ८ कृ, "गसागरात्‌ ।

[अ०६छो०२९१-२७६१] द्धहारीतस्तिः । २५५७

तस्पाद्रामारि वे वीजमाव्रं तस्य मनोः स्पृतम्‌ । शक्तिः शरीरुच्यते राजन्सवीभीष्फ- ठप्रदा ॥ २५१ ॥ ध्रियो मनोरमो योऽसौ स राम इति शश्वतः । चुध्यी नमसथैव सोऽथ पु॑वदेव हि ॥ ८५२॥ व्रह्मा विष्णुश रद्र अगस्त्यावरा मृहष॑यः । छन्दश्च परमा दरव गायत्री सश्दाहूता ॥ २५३ ॥ श्रीरामो देवता शक्ता विनियोगो यथा. साचे | अङ्कीष्वपि चाद्धषु न्यासक्रमात्रंवीजतः ॥ २५४ ॥ मृध््यीस्ये ह्ये पृष्ट गुह्य चरणयास्तथा | वेष्णवाच गुरो; पञचसंस्करविधिपूवकभू ॥२५५॥ अधीत्य पतं विधिना प्वाद्वं जपेदूबुषः। ब्राह्मणाः कञ्चि या वेद्याः चलिः दृद्रास्तंया नराः॥२५६

मच्राधिकारणः स्वे हनन्यश्रणा यष्टिं | स्ञानादिषतश्चत्यः सत्ु्वेपुण्ट्‌ः पवित्र धृत्‌ ॥२५७॥ कृष्णासने दुखासीनः प्राणायामी च न्यासकृद्‌ | ध्यये्कमख्पत्ा्षं जानकीस्ितं हरम ॥ २५८ ॥ नेव ध्यानं प्रवीत विग्रहे सति शाङ्गिणः । चन्द नागरकधूरवासिते रत्नमण्डपे ॥ २५९ ॥ +वितनैः एुष्पपारवैधूपदिन्येविरजिते । तन्मध्ये करपटृक्तस्य च्छायायां परमासने ॥ २६० ॥ नानारत्नमयं दिभ्य सोवर्णं सुमनाहर्‌ । तास्मन्वाक कसक पड्जष्दटं शुम ॥ २६१ ॥ वरासनं समास्ान वामाडूगश्रितस।तया । स॒खग्धशद्रश्याम कादवश्वानरममम्‌ ॥ २६२ ॥ युवान पद्मपत्राक्षं कनकाम्बरसोभितम्‌ । सिंदछन्धारुरूपांसं कसुग्रीवं पहादमुम्‌ ॥२६३॥ पानषत्तायतास्लम्धमहाबाहुचपुषएटयम्‌ । विशखवक्ष रक्त(क्त)दस्तपादतट शुभम ॥ २६४ ॥ वन्धृपद्यतिसकाश्लिग्धोष्ट्रयशोभितम्‌ । पएणचद्राननं स्िखं()मरयुगं पननासिकम्‌ ॥ २६५ ॥ रम्भोरदरयमानीट्ङून्तछं सितसुन्दरम्‌ । तरुणादिलयसं कारो दुण्डलाभ्यां विराजितम्‌ ॥२६६॥ हारकेयूरकरकेरङ्कलीयेश् भूषणे; । श्रीव त्सकास्तुभाभ्या च वनयन्त्या [वभूषितम्‌ ॥ २६७ ॥ दहारचन्दनाटक्राङ्ग कस्तूरा तिटक।न्वितम्‌ । शङ्खवक्रधटु्ंणान्विभ्राणं दोभिरायतेः ॥ २६८ ॥ वाङ सु- स्थतां देव तपकाश्चनसंनिमा । पञमी प्मबद्नां नीलङ्ुनतर्टूषधेनाम्‌ ॥२६९॥ क िदसन्धसु(्धादु)रूपात(सं) कम्बुकण्ठी सुटाचनाम्‌ । हरिचन्दनरिष्र ङ्भ क- स्ूरीतिलकाञिताम्‌ ॥ २७० ॥ तरुणादित्यसंकाशं ताद्कदरयमण्डिताभ्‌ । अर

यौवनां नित्यां पीनोनतपयोधराम्‌ ॥ २७१ ॥ दुकटपससंबीतां भूषणेरपशोभि

न ~-~-------------------------------~------~

+ एतदर्धं न विदत क. पुस्तके । # इत आरम्य तारह्कद्रयमण्डितामित्यन्तं न विद्यते ख. पुस्तके ।

१क. "रथो यो । २ कु. °तुर्थीनमसोध्ै"। ३ क. “रामदे" । ४ स. प्रोक्तः सर्ैधयेप्ररो हरि । अ । ५ क, ्द॒चर्मितः । ६ फ, '्देतनपे" । ७ ख. 'स्तथेतराः। < ख. समासीनः । ९ क, श्रनय॒नं पमु" । १० ख. "कत्मितसुक्तामदस्तौष्ट" । ११ ख. "काश्चित" । १९ स. रुरौपेजा" ।

३३

९५८ द्धहारीतस्मृतिः । [अ० ६-छो०२०२-२९९]

ह,

ताम्‌ | भजतां कामद्‌ पद्दस्तां सौतां विचिन्तयत्‌ ॥ २७२ ॥ टक्ष्पण पथम भागं पतच्छने महाम्‌ । पाश्च भरतश्तरघ्रां वारव्यजनपाणना ॥ २७२ ॥ अग्रतस्तु

नृमन्ते बद्धाञज्ञापट तथा । सुग्रीवं ज।म्बवन्तं च सुषेणं च विभाषण ॥ २७४ ॥ नीरं नं चाङ्गं च कषमं दिषु पूजयेत्‌ । वसिष्ठ वामदवश्च नाबाछिरिथ क

ह्यपः ,.२७५॥ माकण्डयश्च मोदरर्यस्तथा एवेतनारदो । द्वितीयावरणे भाक्तं रामस्य परमात्मनः ॥ २७६ ॥ धृषटनयन्तां वजयः सुरष्र राष्वधनः। अर्का धर्मपाटब्च समन्ता मन्निणः ॥२७७॥ तृतीयावरणं तस्य मत्र ॒चन्द्रादेदवताः । कुदाद्यात्र चण्डाया विमाने चान्तरायकाः ॥ २७८ ॥ एष ध्यत्वा जगन्नाथ पूजयन्मनसाऽप वा | षैटसृस्त जपन्मन्ब जुहुयाच्च सदस्य्‌ ॥ २७९ ॥ जुहुयचर्णा वाऽप रत पष्पाञ्चटं न्यसेत्‌ । एवं संपूज्य दृधे यावन्ीषमतान्रतः ॥ २८० ॥ तदृहुपतनं तस्य सारूप्य परमे पद । वेदयाक्ञोराञ्यापेत्ताद्च यरय कामयते हृद्‌ ॥ २८१॥ नान्यदेव्‌ नमस्कृत्वा(्य) सषरसिद्धिमवाप्तुयात्‌ । पिना चृ वेष्णव्‌ मन्नमन्यमन्त्ा न्विवजयतु ॥ २८२ ॥ तमेव पृजयेद्रामं तन्मन्त्र च जपत्सदा । अन्यथा नक्माप्नं तिह रछके पतच ॥२८३॥ आद्रताय यदा मन्त्र तारकव्रह्मनापकप्‌। जपित्वा सिद्धिमाम्राति अन्यथा नाशमाप्नुयात्‌ ॥ २८४ ॥ सापित्रामन््रत्नं च तथा मन्त्रय शुभम्‌ | सवेभन्त्र जपत्पूवे स।सद्धयथ जपेत्सदा ॥ २८५ ॥

अजप्ये( स्त्वं तान्पहापन्नन्न तु सासादुपागुयात्‌ । तस्माच्छक्त्या जपच्व॑तान्प शात्मन्न प्रयाजयत्‌ ॥ २८६ ॥ विदा्धरत्तराञ्यादृरूपाराम्यजया।यनः । एष्पा

ज्यार्वरवरक्त न्जजातद्वाद्क्कुरस्तथा ॥ २८७ ॥ अआरक्तङरवार्थि दहत्वा सद्धुम वाप्तुय॒ः; । सवासाद्धमवाप्रात ।तटृहमन कष्ण; ॥ ८८ ॥ अष्टत्तरसहक ग ३ त्र्टात्तर्‌ त ग | साय प्रातश्च उहयत्वप्मास् [वानतान्दरयः || ५८९ ॥ याव

ल्नवि जपंद्यस्तु भक्त्या रममहुस्परन्‌ । सदारपुनः सगणः प्रत्य स्वग पहायतं ॥ २९० ॥ ष( फ ,ट्कारघुक्त स्वाहान्तं रामाक्ञे सप्रकाततम्‌ । सवाप जपं न्मत्र राम ध्यात्वा महावरम्‌ ॥ २९१ ॥ चाराप्रशनुसवाध तथा र्गमयषु च|

तोयवातप्रहादिभ्यो मयेषु च समक्षम्‌ ॥ २९२ ॥ शष्कयक्रधरुबाणप।णिनं सुम हाषटम्‌ । रक्ष्मणादुषरं रपं ध्याता राक्षसनारनम्‌ । सहं तु जपेन्मन्त्रं सर्गी पद्धधो विमुच्यते ॥ २९३ ॥ सूर्योदये यथा नागेति ध्वान्तमाश् वै | तथैव राम

स्मरणाद्रूनाय् यान्त्यपद्रगाः | एव श्रारपपन्तरस्य वधान जायत्‌ त्रप | २९४॥ वधान कृष्णपल्तरस्य दह््या्र शयु पायव | श्राद्ष्णाय नपा हष पन्नः सषा साधकः ॥ २९५॥

१ ख. °न्तरीय" । २ फ. तदद्‌" 1 ३ क. भ्र अन्यमन्त्रं विः 1 ४ ख. °न्विसमयेत । ५ $. यथा मन्तरं तकं त्रः । ९ क. मन्तरं नयेत्पतं स । ५ स. जपितेताः । ८ क. स्तवेन पश्वा । ९ क्र, च तापवां

[अ०६शो०२९६-३१३) वृद्धहागीरस्मतिः । १५९

€

कृष्णेति मङ्कटं नाम यभ्य बाचि प्रवते | भम्भी भवन्ति रानेन््र महापातककोटयः

२९६ ॥ सदृलटष्णेते यो वरेयाद्धकःया वाऽपि च मानवः । पापकोयिक्िनक्तो विष्णुलोकमवाप्तुयात्‌ ॥ २९७॥ अश्वमेधसदस्ञाणि राजमूयश्नतानि । भक्तया दृष्ण मनुँ जप्तवा समाप्नोति न श्यः | २९८ ॥ गवां च कन्यकानां च ग्रामाणां चायु तानि च | ददा गोदावमं कृष्णा यमुना च सरस्वती ॥ २९९ ॥ कावेरी चन्दर भागादिस्नानं दृप्णेतिं नो समम्‌ | द्रप्णेति यशचकृन्जप्वा सवेतीयफठं रमेत्‌ ॥ ३०० ॥ फोटिजन्मार्जितं पापं जञाननोऽ्नानतः कृतम्‌ । भक्त्या कृष्णमनुं जप्तवा दह्यत तुररारिवतर ॥ ३०१ ॥ अगम्यागमनात्पापादमक्ष्याणां च भक्षणात्‌ । सकृ ृष्णमतुं जप्तवा शुच्यते नात्र संशयः |¦ ३०२ ॥ ृषिभृवाचकः शब्दो णश्च निव तिवाचकः । उभया; सगातर्य॑त्र तेद्रद्यत्यामिधायतं ॥ २०३ ॥ णकार षकार वटप्राणादुमो स्मृती । आंत्मन्येतो समायुक्तो जगतोऽस्यापि दृष्णतः ॥ ३०४ ॥ तस्माकृष्णेति मन्त्रोऽयं वाचकः प्रमान्मनः । कृष्णेति परमो मन्बरः सवैवेदाधिकः स्मृतः ॥ ३०५ ॥ भियः संतः प्राणपदरच्छषप्ण इति वै स्मृतः । एवमथ विदि. तवैव पथान्मन््ं जपेद्बुधः ॥ ३०६ ॥ सर्वैकामपदच्चात वीजं कांदपेमुच्यते । नित्याऽनपाया श्रीशक्तिर्मनोरस्य पुज्यते ॥ ३०७ ॥ देवपिनारदस्तस्य गायत्री छन्द उच्यते । देवता सुकूमिणीमत दृष्णः सवेफटपदः ॥ ३०८ ॥ पूवेवद्रिधिना मन्त गृहीता ष्वादगुर | सानवस्रादिभिः रुद्धः र्य कृतवोध्वषुष्ड्धत्‌ ।। २०९ ॥ तुखसीकानने रम्ये देवानामाट्ये शमे । कुशे दृष्णाजिने वाऽपि ष्ये वा श्खुम- वासरे ॥ ३१० ॥ समासीनसतु कुर्वीत माणायामश्च (मं च ) पएरवेवत्‌ । आदिबी- नेन कुर्वीत षदङ्खेषु यथाक्रमम्‌ ! ३११ ॥ अङ्गुरीष्वपि तेनेव म्यासकमं समा चरत्‌ । पुखं बाहा हृदयं कर नन्वा पद्याः | २६२ ॥ विन्यस्य मन्त्रव णोनि चंक्न्यासं त ( सस्त ) तः स्मृतः । पूवेजन्ममयादीनि स्मरेदाभरणानि च ॥ ३१३ ॥ विित्नुभपयंङ्के दिग्यकलपतरोरधः । सृगन्धपुष्पसंकीर्णे सकत

१ख. °ति योऽस ! २ क. भवेत्‌ । ३ क. भत्मार्पितौ । ४ कृ. सत्तप्राणबलच्छ्री° । ५ ख. °त्वाच बी । ६ ख. देरो षा प्राट्मुखः छ । ७ ख पुष्ये! ८ स. ध्वने । ९ ख. चक न्यासं ततः कृतम्‌ । प” । १० ख. "ेवन्मन्त्रपादीनि स्मरेच्छाम' ।

९६१ दरहाीरसपतिः। [अ०६.छो ०११४-३१३]

सुषिधित्रिते ॥ ३१४ ॥ तसिमन्देभ्या समासीनं रकिमण्या स्क्मवणया । नीरोत्पछाभं कन्दपेछावण्यं पद्मशछठोचनम्‌ ॥ ३१५ ॥ चन्द्राननं जपापुष्परक्त हुरतपदाम्बुजम्‌ । नीटकुश्चितकेशं च सकपटं सुनासक्प्र्‌ ॥ ३१६९ ॥ सुश्रयुग सुविम्बोषठं सुदन्तािविराजितम्‌ । उबर्तासं दथवा पीनवक्षसमच्ययम्‌ | २१७॥ निरङ्चन््रनखरं सवलक्षणरक्षितम्‌ । शीवत्सकस्त॒भोद्धावनमालामदारसम्‌ ॥ ३१८ ॥ पीताम्बरं च भूषां बारां रुद्ण्डलम्‌ । हारकेयुरकयकेरङ्करी ये श्रोभितम्‌ ॥ ३१९ ॥ मोक्तिकान्वतनासाग्र कस्तूरातटकान्वतमरू । ह।रचन्द्‌ निषा सदेवाऽऽरूढयोवनम्‌ ।॥ ३२० ॥ मन्दारपारिनातादिङसुमं; कवरौकृतम्‌ । अनध्येभुक्ताद्यरेध तटसावनमारया ॥ ३२१ ॥ शङ्खचक्रसमताभ्य्द्वाहूुर्या वरा नितमू | इतराभ्यां तथा देवी समाश्च निरन्तरम्‌ ॥ ३२२ ॥ अकृताभिः सत्या- दिमरिषीमिः समाहतम्‌ । काडिन्दी सत्यभामा च मित्रविन्दा च नाभरिजित | ३२३ ॥ सनन्दा च सशछा च जास्बवता सृरत््मणा । एता माहष्यः सपराक्ताः कृष्णस्य परमासनः॥२२४॥ तामिश राजकन्यानां सदसः परिसेवितम्‌ । # तारका टृतरानेव शोभितं निधिभिषैतम्‌ ॥ ३२५॥ एषं ध्यात्वा हरिं नित्यमचयित्वा जपे नुम्‌ । शालग्रामे च तुरसौवने वा स्थण्डिले हृदि ॥ २३२९६ ॥ स्पृत्वा जपेश्नसं- ध्यासु षट्सहस्रं मुं॑द्विजः । पिप्णहुरयवपुः श्रीमान्विष्णुलोकमवपतुयातर । सषै- सिद्धिमवाप इहे रोके परत्र च ।॥ ३२७ ॥ विद्याथीं वेणगायं तं नपेद्धयायन्नतु यम्‌ । जहुयात्कुसुमेः ॒भेषिद्यासिद्धिमवाप्ुयाद्‌ ॥ ३२८ ॥ आयुष्कामी

पृवाहे वत्सरं पुतं जपेत्‌ । ध्यागेच्छिशयुतनु कृष्णे तिषेहुताऽऽयुराप्तुयातर ॥ २३९ ॥ कन्याथा तु जपत्साय षडश उययुत हारम्‌ । ध्याता सदसत जुहू याछजेमधुविमिभितैः ॥ ३३० ॥ सिय ठभेत्स्वायिमतां रूपोदायैव्ीं सतीम्‌ । संपत्कामी जपेन्नित्यं मध्याहं तु ऋरैत्रयम्‌ ॥ ३३१ ॥ द्वारकायां स॒थमीयां रल्न~ सिंहासने स्थितम्‌ । ¶इ्खादिनिषधिभी राजकुेरपि सुसेवितम्‌ ॥३३२॥ हारादिमष णेयुकतं शङ्खाव्रायुधधारिणम्‌ । ध्यात्वा संपूर्य होमं च जपश्चायुतसंस्यया॥२३२॥

% एतदर्धस्थनेऽयं पाठः क. पुस्तके--“अनप्यैमुकहारेध तारकवृतशोभितम्‌ ५ इति ।

१ क, "समुचय" । २ ल. 'द्वासं व्‌" । > ख. ° मूषणाडच । ४ क. सुकुन्तलं । ५ स. "काचित ६ ख. ल्यवित्‌। ७ ख. "त्तरान्ह्न्यु। ८ क “उषलनंयु"\ ९ क, १तु त्यु" । १० क. शङ्खचक्रादि" ।

[ अ०६छो०३१४-६९६] हृदरहारतस्मृति। २६१

कनः कः कनि

अन्नविरदरेवऽपि शमो मधूषरिमिभरितः । शातं भरियमापनोति इवेरम्सो भवत ॥ ३३४ ॥ सूपलावण्यकामी तु रासमण्डलमध्यगम्‌ । ध्यायंक्चिमासमयुतं जप्तवा छाण्यवान्भवेत्‌ ॥ ३३५ ॥ एवं कृष्णमनोरस्य माहात्म्यं परिकीतितम्‌ । अनन्तान्भगवन्मन्त्रान्वक्तु शक्यं न ते मया ॥ ३३६ ॥ वाराहं नारिं च वामनं तुरगाननम्‌ । क्रमेणेव तु वक्ष्यामि यथावच्छृणु पाथिव ॥ ३२७ ॥ हकारं पथमं वरीगमाय्य वाराहृुच्यत । पान्त धरणीवीन छक्ष्मीशीनं ततः परम्‌ । गरीन्वीनानादैतः कृत्वा प्ान्पन्तरपरयोजनप्‌ ।॥ ३८ ॥ ॐ नमो भगवते पश्वद्राराहरूपिणे भूमेर स्वः पतयति भूपतित्वं मर देहीति तदाप्यायसवेति ॥ ३३९ ॥ अङ्क्ष यथाऽङ्धपु वीननाऽऽ्ेन वे क्रमात्‌ । यथा सेन्यार्सकृद्ूता पथादधयाने समाचरेत्‌ ॥ ३४० वृहृत्तनु वृद्रीवं वृह सुशोभनम्‌ । समस्तवेदवेदाङसाङ्गोपाङ्घयुतं दरिम्‌ ॥२४६१ रजताद्विसमपरस्य तवाहं इतेक्षणम्‌ । उद्धत्य द्रया मृं समाटिङ्गव यनेमुदा ॥ २४२ ॥ ब्रह्मादित्रिदशेः सर्वैः सनकवरेयूनीश्वरेः । स्तूयमानं समन्ताच्च गीयमानं च किंनरे,॥२४३॥ एव ध्यात्वा हरि नित्यं पातरषटोत्तर शतम्‌ । जप्तवा ठमेच भूषतं ततो विष्णुपुरं व्रजेत्‌ ॥ ३४४ ॥ नमो यज्ञवराहाय इत्यष्टा्ठरको मनुः । +एव ध्यात्वा हरिं नित्यं पातर्ो्तरं शतम्‌ ॥ ३४५ ॥ रक्तवीजत्रयं पूरव कूत्वा गन्त जपेद्बुधः । गृखमन्त्रपिदं प्राहुवाराहं एनिपुगवाः ॥३४६॥ एतमेव परं मन्त्रं जप्ता भूमिपतिभेवेत्‌। नित्मष्ससं तु जपोग्िष्णुं षिचिन्तयन्‌ ॥ ३४७ ॥ कमरुर्विलव- पतरेव जुहुया दश शकम्‌ । एवं संवत्सरं जप्तवा सादेभोमो भवेदभुम्‌॥२४८॥ राज्य ररवा च धर्मेण पराद्वष्णपदं व्रनेत्‌ । विधाने नारसिंहस्य मनोयेशष्यामि सुव्रत ॥२४९॥ उग्र वीरं महाविष्णं ज्वलन्तं सवेतोुखम्‌ । सिहं भीषणं मदर ृतयोगृत्युं नमाम्यह्‌ ॥ ३५०॥ आर ब्रह्माऽनष्पखन्दो देवता च नृकेसरी । चतुशवतुश्च षट्‌ षट्‌ च षट्चतुश्च यथा क्रमात्‌॥२५१।िरोखुराटनेतरेषु युखबाहङ्प्रि सधिष । सग्रेषु कुक्षा हृदये गरे पश्वदरय अपं च | ३५२ ॥ अपराङ्ग ककुब्र(द्‌) च न्यसद्रणानुक्रमात्‌ । वायदशक्षर्‌ यत्च सहकार सरफठृत्‌ ॥ २५२ ॥

+ एतदधं न विदयते ख. पुस्तके । १ ख. होमं मधूविमिश्रितम्‌ । शा । २ क. ^तेच प०।३ख. 'धद्ररादरूपाय म" । ४. चः

सुवः। प" ५ ख. "ति द्दापय स्वाहेति च । अ" । ९ ख. “वद्ध । ७ क. दङ्गसाः । ८क.ु। नसा । ९ ख. तु "हूङ्कारं जपेत्स" ।

२६२ ्दहारीतस्पृतिः । [अ०६ो०६९४-६६७]

बिन्दुना सहितं यत्तु नसि वीज्मुच्यत । अङ्कर्टपु तथाऽङ्धषु न्यासं तनव चादि तम्‌ ॥ ३५४ ॥ तद्वीनमादितः कृता यन्तरं पधालयाजयेन्‌ ।। ३५५ ॥ ॐ नमां भगवते वासुदेवाय नमो नरिहय ज्वाछामाटिने दीपदष्रयाश्निनेत्राय सवेरक्षो त्राय सवेभूतविनाश्नाय दह दह पच पच रक्ष रक्ष हुं फट्‌ स्वाहा इति उवारखामारण-

ताठनािद्य नमः ॥ ३५६ ॥ वीननेव न्यासः ॥ ३५७ ॥ आं ही क्षौ रौ

हं फट्‌ ॥ ३५८ ॥ अस्य मन्त्रस्य ब्रह्मा ऋषिः पड्क्तिछन्द निह देवता नृि दास्ञामद बाजनव न्याप्तः ॥ ६५९ ॥ श्राकारपूव। नूच द्रूनयाहुपार्‌ ।स्यतः। तिःरप्रकृत्वो नप्तुः स्यान्महाभयनिवारणम्‌ ॥ ३६० ॥ अस्य ब्रह्मा च र्द्रद्रोष हद महषयः । तथैव जगत छन्दो देवता च नृकेसरी । न्यासं वनेन दुरबीत ततो ध्यान नृपोत्तम ॥ ३६१ ॥ माणिक्याद्विसम्भभं निजरवा सं्रस्तरक्षोगणं जानुन्य- स्तकराम्बुजं त्रिनयने रनो्टसद्ूषणम्‌ । वाहुभ्यां धृतद्वचक्रमनिशं दषट्टसत्सा- ननं उवालाजिह्दग्रकेरनिचयं बन्द नृधिहं भयुम्‌ ॥ ३६२ ॥ उद्यत्कोटिरविभभे नरहर कोदिक्षपेशोन्स्वरं द्मः सुगुखोज्नयटं नखयुसेदीधरनकेभेः । निभि. न्ासुरनायकं तु शशमृत्मृयाधिनेत्र्रयं पिच्लिहवसयकशापमयदं वहि वहन्तं भजे ॥ ३६३॥ कोपादालोटजिहं विवृतनिनुसं॑सोमसूयाभिनेत्र पादादानाभिरक्त परसममुपरि समि्देतये्रगात्रम्‌ । ककर शं सपाराङ्करुररगदाशाङ्खवाणान्वहनतं भीमं तीक्ष्णाग्रं मणिमयविविधाकखमीड नृसिंहम्‌ ॥ ३९४ ॥ महाभयेष्विद ध्यानं सौग्यमभ्युदयेषु च । सौवणमण्डपान्तरथं पदं ध्यायेत्सकेसरम्‌ ॥२६५ ॥ पञचास्यवदन भीमं सोमसूयारिटोचनम्‌ । तरुणादित्यसंकाशं कुण्डलाभ्यां विराजित ॥ ३६६ ॥ उपेयन्यासं सुमुखं तीकष्णैषविराजितम्‌ । व्यात्तास्यमरुणोठं च भीषेणेनेयनैयुतप्‌ ॥ २६७ ॥

१ क. सिहक्चत्पीडितः। अ" २ क. "ते नर । क. "मालि । ४ क. तनुवि?। ५ क मारीपाः । ६ क. "सिंह देवता रूरपिदाघ्नमिद्‌ बीजेनव न्याः । श्रीकार आं । ऽ ख. ह्। ८क.म्‌। चपेयकांसम्‌° । ९ क. "धणं माषणेयु" |

[म०दछो०३९८-३९१) = दृद्हीतस्मृतिः। २६२

सिदस्न्धादुर्पांसं इत्तयतवचनुभृजम्‌ । जपासमाईपरहस्तन्नं पदमा सनमुसंस्थितमू

३६८ ॥ शवन्सकाम्तुभारस्क वनमाला वरा। जतम्‌ | केयरङ्द हाराठ नृपुरादं विराजितम्‌ ॥ ३६९ ॥ वक्रशद्ामयवरचतुदृस्त विथु स्मरतु । वमाङ सास्थतां लक्ष्म सुन्दरीं भूषणान्विनाम्‌ ।, ३७० ॥ टिव्यचन्दनल्पाङ्गीं दिन्यपुष्पपशाम ताम्‌ । यृहीतपवरयुगरमातुटिङ्खकर। पवताम्‌ ॥२७१॥ एवं दर्वी नृसिदस्य वामाड्- परि संस्थिताम्‌ ध्यात्वा नपञ्जपं नित्यं पूनम यथापि ॥ ६७२ ही गरं नृहाय नमः ॥ ३७३॥ इमं लक्ष्पीनृसिहम्य जपेन्सवायदं मतुम्‌ । अ्रत्तरसदसं बा जपेत. ध्यास वाग्यतः | २७४ ॥ अखण्डविलपत्रध जुहुया ज्यपरिथितेः । सविद मवाम्नोति षष्पासान्धयतो मवेत्‌ ॥ ३७५ ॥ देवतवममरेरत्व गन्धवे्व तथा नृप |

प्लवन्ति नरा राज्यं म्व पक्षं च दुरभम्‌ ॥ ३७६ ॥ यं य॑ कामयते चित्ते तं तमेवाऽऽपुयाद्धृषम्‌ ¦ व्रह्मपिस्तत्र गावी नरि देवता ॥ ३७७ ॥ तदेव वानं रक्तः श्रीमनोरस्य विधीयत | न्यासर्मध्येन वीनेन चाचेनं तुटसीदङे; ॥ ३७८; परवोक्तविधिना पीट पूजयिन्वा समाहितः | परितः पूजये दिक्षु 7रढं शकर तथा| ३७९॥ रें च पद्मयोनिं च श्रियं मायां तिं तथा । प समचेयेदिकषु तते लेोकेशवरान्यजेत्‌ ॥ ३८० ॥ महामागवनं देत्यनशषकं देवमग्रतः | एवं संपूज्य देवद नरिदं सनातनम ॥६८१॥ तत्पदं समव्राप्नोति ददित स्वजनैः सह ।३८२॥ कपूरधवटं देवं दिव्यङ्ण्डल- मूषितम्‌ । क्रिरीटकयुरधरं पीताम्बरधरं भयम्‌ ॥ ३८३ ॥ प्ासनस्य देवेशं चन्द्र मण्डलमध्यगम्‌ । सुयकोियितौकां पणंचन््रनिमाननम्‌ ॥ ३८४ ॥ मेखलानि-

दण्डादिधारिणं वेदुरूपिणम्‌ । कष्पोनमयं पातर ईष्यन्नेन सुपनितप्‌ ॥ ३८५ ॥ पीयूषकरशं वामे दधानं द्विभुजं इरिब्‌ । सनकाः स्तृयमानं सवेदेवेरपासितम्‌ । एवं ध्यात्वा जपन्नित्यं स्वासने च समाहितः ॥ ३८६ ॥ विष्णवे शामनायेति प्रण वादिनमोन्तकः । ईनद्रापं च व्रिराट्खन्दो देवता वामनः खयम्‌ ॥ ३८७ ॥ सुषा वीजं सुदीप तु बीजम तु मनम्‌ । तेनव तु षडङ्गं न्यासं वीत वैष्णवः ॥ ३८८ ॥ दध्यन्नं पायसं वाऽपि जहुयास्रतयहं द्विनः । ओपासनभरं जुहुयादषर तरशतं शरी ॥ ३८९ ॥ इवेरसद्शः श्रीमान्भषेत्सद्ो न संशयः ॥ ३९० ॥ ॐ नमा विष्णवे पह्मरटाय स्वः; ३ पापरनमन्नः ॥ ३९१ ॥ स्वृला जेविक्रम खूप

१च. स्मरन्‌ । २ ख. 'कराश्रलम। ३ ख. श्रीश्रीपृः । ४ ख. 'ण्मासं प्रय" ।५ ख. नरः स प्व" । ९ ख. "समयेन वी" । ७ क, (ननथग्रहूरादम । ८ स, दधानं वसु" । ९ $, "हितम्‌ । वि" १० के. “न्तकम्‌ । ई* । ११ क. इद्र च । १२ क, वामनः । १६ ख. रे पतये म" ।

२६४ ृद्वहरीत्यहिः। [अ०६छो०६९२-४०८)

जपेन्मन्नमनन्यधीः । युक्तो बन्धाद्धषेत्सचो नात्र कायौ विच।रणा॥ ३९२ ॥ ही शर ्रीवामनाय नम इति मूलमन्त्रः ॥२९२॥ प्रह्ममिचे( थ )व गायत्री दकता च तषि क्रमः । न्यासं बीजेन जवान ्तरसहस्कम्‌ (।३९४॥ इति वामनमन्त्रस्य जपा दन्नपारिभरत्‌ ॥२९५॥ इद्रीथपणगेद्रीय सवेवागीश्वेरं। स्वदेवमयाचिन्त्य स॑ पोधय मे पितः ॥ ३९६॥ रं ए हयग्रीवाय नम॑ः ॥ ३९७ ॥ ब्रह्मापं चैव गायत्री हृयग्रीवोऽस्य देवता। न्यासं बनेन कृत्वाऽथ पर्राध्द्रानं समाचरेद्‌॥३९८॥ शर्च्छ- शाङपमम्वकतरं युक्तामयेराभरणेरुपेतम्‌ । रथाङ्गषङ्घश्चितवाहयुमं जानुदरय(य). स्यस्तकरं भजामः ॥ ३९९ ॥ शङ्काभः शङ्कचक्रे करसरपिजयोः पुस्तकं चन्यदस्त विभरद्व्याख्यानशुदर टसदितरफरो मण्डलस्थः सुधांशोः । आसीनः एण्डरके तर गवररिराः पूरुषो मे पराणः श्रीमानङ्गानहरो मनसि निवसतामृण्यजुःसामरूपः ॥ ४०० ॥ एवं ध्याता जपेन्मनरं संध्याम विजितेन्द्रियः । सवैवेदायेतचचञो मवे दुन न सेगयः ॥ ४०१ ॥ अष्टरस ब परतमषटो त्तरं तु बा । नपेच जुहुयां साञ्यैः शुभ्रः सतण्डुरैः ॥ ४०२ ॥ विद्यापिद्धिमवाप्नोति पण्पासादष्धिनसत्तमः | अष्टादशानां धि्यानां वहसपतिसमो भवेत ॥४०३॥ सहस्रारं हं फडित्यैव (ति) मृं सोदरनं मुम्‌ । अशिवष्नोऽुषटम(ब)स्य देवता च सद्शेन्‌ ॥ ४०४ ॥ अचक्राय विचक्राय सुचक्राय तथेव च | विचक्राय सुचक्राय ज्वाछाचक्राय बर क्रमात्‌ ॥४०५॥ प्टङ्केषु च विन्यस्य पश्चाद्धयानं समाचरेत्‌ । नमश्क्राय स्वाहेति दशदिक्षु य धकम्‌

(4 क १

॥४०६॥ चक्रेण सह्‌ बद्वा(्ना)मीदयुक्तया(क्ता)पतिदिरेत्ततः । भेलोकय रक्ष रक्ष हु ९य्‌ स्वाहा ति वक्रात्‌ ॥४०७॥ अशनिपाकारमन्बोऽयं सवैरकषकषरः परः। ॐ मूध्नि स(सं) भपधये दुख लामरधीत्यतः रं गये ई तु जान्वोश्च फदुपददरयसंषिषु ॥४०८॥ करपान्ताकमकारं मिभुषनपसिहं तेनसा पूरयनतं रक्तां पिङककेशं रिपुकुरमयदं मौप- दष्टान( 2 हासम्‌ ॥

^ र¢

१ ख. ब्ह्माध चै" । २३. ९म्‌ । त ।३ख. पैवेदम भख. द । ५ ख. समः । निदा । ६ स. श्रः सुत । ७ ख. "मासं द्वि ८ क. दिशं ततंः। ९ क, रै । १० “ये हं सुखे धाह । ११ क, "पीमतः । १२ 'दष्टरज्गदा"

[अ<६-७८छो ०४०९-१ { ०।१-१०]बदरहारीतस्पि । ९६५

शं चत्र गदान्नं पृथुतर्ुश्नं चापपाशाङ्कुशायं विध्राणं दरभिरार्य मनसि मुररिपुं भावयचचक्रसन्नम्‌ ॥ ४०९ ॥ ॐ नमा भगवत पहामुदशनाय दू फट्‌ हते पाटशाक्षरमति सुदशनविधानम्‌ ॥ ४१० ॥

इति श्रीवृद्धहारीतस्यृतो विशिष्टपरमधम॑ाले मगवन्मन्विधानं नाम षष्ठोऽध्यायः | ६ ॥

(अथ सप्तमोऽष्यायः । )

हारीत उवाचं--अथ वध्ष्यापि रनेन््र विष्णोरासधनं परम्‌ | परन्यूषे सहमातथायं सम्यगाचम्य वारिणा ॥ १ ॥ आत्मानं देहीश च चिन्तयःमयतेन्दियः । ब्ञाना- नन्दमयो नित्यो निभिकारो निरामयः ॥ २॥ देहेन्दियातरः साक्षापश्चरविंज्ात्मको वहम्‌ । अस्मिन्देहे उसाम्यद्य शेषमतो हि ाङ्गिणः ॥२॥ शुक्रशोगितसभूते जरा रोगाघयपद्रमे । मेदोरतास्थिमां सादियद्रन्यसमाहले ॥ ४ ॥ मलमूत्रवसापङ्कः नाना दुःखसमाकृटे । तापत्रयमहावह्िदह्यमानेऽनिकं मशम्‌ ॥ ५ ॥ इ(ए)षणात्रयङृष्णा दिपीडयमानें दुरत्यये | ह्िहया(क्षफेमि पापभूयिष्ठ काराग्रहनिमेश्ुमे ॥ ६ ॥ बहु जन्मबहङटेशगवासादिदुःखिते । वसामि सवेदोषाणामारये दुःखभाजने ॥ ७'॥ अस्मा्िपोक्षणौयीय विन्तायिष्यामे केशवम्‌ । वैकुण्ठे प्रमव्योन्नि दुग्ाब्धो वेष्णवे पदे ॥ ८ ॥ अनन्तभोगिषयेङक समासीनं भिया सह । इन््रनीटनिभं श्यामं शृद्ः

क्रगदाधरम्‌ ॥ ९ ॥ पीताम्बरधरं देवं पदमपत्रायतेक्षणम्‌ । श्रीवत्सक स्तुभोरखं सर्वाभरणमूितिम्‌ ॥ १० ॥ चिन्तयित्वा नमस्कृत्य) कोतेयेदिग्यनामभिः । संकीत्यं नामसाहस्रं नमर्छृत्वा(त्य) गुरूनपि ॥ ११ ॥ ठुरसीं काञ्चनं गां चसे स्याथ समादिः । द्रद्व्िषिनिष्कम्य चौ देशे च निजने ॥ १२ ॥ कणेस्य- बरह्मस॒त्रस्तु शिरः प्राहस्य वाससा । कयान्मूत्रपूरोषे च ावनंच्छ सवा गतः ॥१२॥ अटृन्युदइमखो रारो ददिणामिषुखस्तथा । समाहितमना मानौ विभूते विसृने- ततः ॥ १४ ॥ उत्यायातन्दरितः शचं इयादभ्युदधपज॑छे; । गन्धलेपक्षयकरं यथा सस्यं मृदा शुचिः ॥ १५ ॥ अभपसुतिपातरां तु एदं द्याचथाक्तवत्‌ । पडपनि पै.

१ क. ह्ययम्‌ । २ ख. न्दे वम्रस्य शे" । ३ ल. "णयेव्‌ चि । द

९६६ ` वद्धहारीतस्मृतिः । (अ०जछो० {६-१८]

रङ्कः तु सव्यहस्ते तथा दक्र ॥ १६ ॥ उभयोः सप्र दातन्यासितिक्तस्ति्तस्त्‌ पाद. यो; । आजङ्यान्मणिबन्धात्त पक्षास्य बुभवारेणा ॥ १७ ॥ उपविष्टः शचौ देशे अन्तजानुकरस्तया । परितरपाणिराचमियमूतिस्येन वरिणा ॥ १८ ॥ त्रिः राहा. हृषठमूठेन दविषोनशूज्य कपोटके । मध्यमङ्कलिभिः पाद््िरषठबुनमृजेततथा ॥ १९॥ नािकौष्ठाम्तरं पश्ात्सवाड्माहिमिरेव च} पादो दृस्तौ शिरथैव जेः समाजे. ततः ॥ २० ॥ अद्गुष्टतजनीभ्यां तु सुतचेदद्रौ नासिकापुटं । अङ्गुष्ठानामिकाभ्यां तु ष्षुःश्रोतरे नटैः स्पृशेत्‌ ॥ २१ ॥ कनिष्ठाङ्गृष्टनाभिं च तेन हृदयं ततः । सथोद्गृलीमिः रिरसि बाहुमूटे तथेव च ॥ २२ ॥ नामभिः केशवाच यथासः शययुपसपृरेत्‌ । द्िराचमेतत सवै विणपृत्ोत्सनन त्रय ॥ २३ ॥ सामान्यमेतत्स- वेषां चं तु दर्युणोदितम्‌ । आचम्यातः परं मोन दन्ताम्कष्टन शोधयेत्‌ ॥२४॥ माद्म्ुखोदद्मखो वाऽपि कषायं तिक्तकण्टकम्‌ । कनिष्ठाग्रमितस्थूढं द्रादशाइ्गुख- मायतम्‌ ॥ २५ ॥ पर्वाधःदतक्रवैन तेन दन्तान्निकपयेतु । अपां द्रादशग्डुषेषेकतं संशोधयेदृष्िनः ॥ २६ ॥ पुसं संमाजयित्वाऽथ पश्चादाचमन चरेत्‌ । पवित्रपाणिरा- चम्य पश्चातान समाचरेत्‌ ॥ २७ ॥ नव्यां तडागे खाते वा तथ[ परस्चवणे जले । तुसीमृत्तिकां धाीपुपटिप्य कलेवरे ॥ २८ ॥ अभिमन्त्य जटं पधान्मृरमन्तरेण वैष्णवः । निमज्ज्य तुलसीमिभं जं संमाश्चयेत्ततः ॥ २९ ॥ आचम्य माजेनं इया- सुरैः सतुरसीदरेः | पौरूषेण तु सूक्तेन अपो हि ्टादिमिस्तथा ॥ २३०॥ निभेज्ञ्यापसु जले पथाभनिवारमघमर्षणम्‌ । उत्याय पुनराचम्य पश्वादप्सु निमज्ज्य वे॥३१॥ मन्बरत्ं त्रिवारं तु जपन्ध्यायन्सनातनम्‌ । पिवेदुत्याय तेनेव तरिवारमभिमन्तितम्‌ ॥ ३२॥ आचम्य तथयेदेवान्पितृनापे विधानतः । निष्पीड्य कूटे वसं तु पुनराचमनं चरेत्‌ ॥ ३२ ॥ धौतवस्चं सोत्तर॑यं सकोपीनं धरोत्स्थतम्‌ । निवद्धशिखकच्छस्तु द्विराचम्य यथाविधि ॥ ३९ ॥ पारयेदृष्वपुण््‌णि मृदा पाणि वेष्णवः । श्रीकृ- ष्णतुरुसीमूलमृदा वाऽपि प्रयत्नत; ३५ ॥ मचेभवाभिमन्त्याय छटादिषु धार. येत्र । नािकमूलमारभ्य विभृयच्छ्रीपदाकृति ॥ २६। सान्तराढं मवेतयण्ं दण्डकारं तु षी तथा । टे पारयत्पशचादग्रीवान्तं केरवादिभिः ॥ ३७॥ नान्नं द्रादशमि- मृथिन वासुदेवं तलास्बुना । पवित्रपाणिः शुश्वात्मा संध्यां कुर्यात्समाहितः ॥ ३८॥

१ ल. "तिष्यः स ष" २ क. 'टुगुषठे स नामित ३ क. “मितं स्थ" ४ क. मौले । ५ क. "मज्ज्यो-

हसत्यजतयश्वार । ६ च. जपेद्ष्यो* । ५ कै. रेचित" । ८ कं. युमेण । ९ क. "कृत्तिः । सा०। १० ख. वा धा । र्खायादि तथा पशव |

[अरजद्ठो०२९-९९] = वृद्धशरीतसपततिः । २६७

्दिमाजनो कोियौ स्र मुखयुतौ तथा । सान्ते सूविमटौ पवित्रं कारये द्द्िनः ॥ ३९ ॥ दवाचने जपे दयम कू्ाद्राहयं पवित्रकम्‌ । इतरे वतुखगरन्धिर ( ए षं धर्मो विधीयते | ४० ॥ पथि दरमाभरिता(धतो) दभा ये दमौ य्गभृमिषु। स्तरणासनपिष्डषुब्रह्मय्घे च तपेणे ॥ ४१ ॥ पनि भोजनकाटे च धृतान्दमान्वि- स्यत्‌ । सपवित्रकरणेव आचामेलयतो द्विनः ॥ ४२ ॥ आचान्तस्य रुचिः प्राणि. येथा पाणिस्तथा कुशः । संध्याचमनकले तु धृतं न प्रिवनंयेद्‌ ॥ ४३॥ अमर मृताः स्पृता दरीः परसृताम्तु कुशाः स्पृनाः । समूलाम्तु इश जेयारिख्न्नग्रास्तृणः सङ्गिताः ॥ ४४ ॥ कुशोद कन यत्कण्ठं निर्यं संशोधयेदष्रिनः । न पयुषन्ति पाणनि ब्रह्मकू दिमे दिने ॥ ४५ ॥ कुशासने मद्‌ पूतं जपहोमार्चनादिषु । इरेनेव छतं कमे सवेमानन्त्यमद्ते ॥ ४६ ॥ तस्मादुकपवित्रेण संध्यां कुयाद्ययायिषि । खगू- ह्योक्तविधानेन सेध्योपास्ति समःचरेत्‌ ॥ ४७ ॥ ध्यात्वा नारायणं देवं रविमरण्ड. मध्यगम्‌ ! गायच्याऽ््यं पदश्च जपं इु्वीन भक्तेमान्‌ ॥ ४८ ॥ सूयंस्याभिः खो जप्त्वा सावि नियतात्मवान्‌ । उपस्थानं ततः कृत्वा नमस्छुयात्ततो हरिम्‌ ॥ ४९ ॥ नमो ब्रह्मण इत्यादि जपित्वाऽ्थ विसनेयेत्र । ततः संतप॑येषटष्णुं मन्न. रत्नेन मचवत्‌ ॥ ५० ॥ शतवारं सहसरं वा तुरसीमिभितेनेठेः । केकुण्पाषेदं पशचात्तपयेचच यथाविधि ॥ ५१ ॥ अनन्तंबिहगेशादिदेवतानैौमनुक्रमाद्‌ । एकैकः मञ्ञाटिं द्वा पथादाचमनं चरेत्‌ ॥ ५२ ॥ श्रीशस्याऽऽराधनायं हि इयादपष्पस्य संचयम्‌ । तुरसीविरपत्राणे दृव कोशेयमेव च ॥ ५२ ॥ विष्णुक्रान्तं मबक केशाम्बुददटं तथा । उरीरं जातिकुसुपरं इन्दं चेव कुरण्टकम्‌ ॥ ५४ ॥ शभ चम्पां कुम्ब च चृतयुष्पं च माधवीम्‌ । पिषटस्य प्रवालानि जाम्बवं पटं तथा ॥ ५५ ॥ आर्फोटं कुटजं ोध कर्णिकारं च विंशकम्‌ । नीपाजुने सिंशपं च श्ेत्िशुकनायकम्‌ ॥ ९६ ॥ जम्बीरं मातुलुङ्गः च युधिकषारचयं तथा । पुनागरं वकुं नागकेशराशोकमदिकाः ॥ ५७ ॥ शतपत्रं च हां करवीरं परेयद्गु च । नीरोधटं सप्तलां च नन्यावरते च केतकम्‌ ॥ ५८ ॥ घटं स्थलपद्म च सवीणि जर्टनानि च । तत्काटसंमवं इुष्पं गृहीत्वाऽथ शरदं विशे ॥ ५९॥

११०१,०५५०७७०.१

१ ख. नेदोयो । २ क. ^ते । विधति दभ ये दभा ये! ३ स. "पानो । ४ ख. “भोः समिधस्तु! ५ क. शिका: । कु" ९ ख. 'न्तदपारेलादि° । ७ क. 'नामुपक्र" । ८ क. “एवर्यं कुखेददकेश्ावनं त” । ९ क. शमीपुष्पं क । १० क. पाटलां । १, ख. ठुटट्गं । १२ क. "कारं च वनं त" } १२ स, "ठं पूतं चे । १४ ख. “लदानि ।

१६८ द्धहरीतस्मृिः । [अ ०७०६०८०

वितानादियुते दिव्यधृपदीपशरिरानिते । चन्दनागस्कस्तूरीकपूरमोदबासिते ॥ ६० ॥ विविभ्रङ्षह्टादये मण्डपे रत्नपीठके । विस्तीणेपुष्पपयद्धे देव्या सि तमच्युतम्‌ | ६१ ॥ संनिधावासने स्थित्वा कुशे पश्चासने स्थितः | पाणायाम- विधानेन मृतशुद्धि रिधाय च ॥ ६२ ॥ १ णायामत्रय कृत्वा पश्चाद्धचानं यथो. क्तवत्‌ । परच्योन्नि स्थतं देवं रक्षमीनारायणं विभुम्‌ ॥ ६२ ॥ पारितः शक्तिमियुक्तं भनीलाषिपलादिमिः। अनन्तविहगाधीकतैन्याव्ैः सुरसत्तमेः॥ ६४॥ चण्डाधेः कुष दाचैश्च छोकपाटैश्च सेवितम्‌ । चतुधजं सुन्दराङ्ग नानारत्नविभूषणम्‌ ॥ ६५ ॥ वामाङ्स्यश्रिया यत्तं दह्ृचत्रगदाधरम्‌ । मन्ररलविधानेन न्यःसपुद्रादिफमत्‌ ॥ ६६ ॥ पैश्वोपनिर्षदन्यासं यात्स कमेमु। ॐ इकाय नमः परायेति परेषा त्मने नमः ॥ ६७ ॥ ॐ यां नमः परायोति ततः एरुषातमन नमः । ॐ रां नमः परायेति ततो विश्वात्मने नमः ॥ ६८ ॥ ॐ वां नमः परायति स्वानिष्रस्यात्मने नमः| ॐ लां नमः परायेति ततः स्वात्मने नमः ॥ ६९ ॥ शिरोनासग्रहूद यगुद्यपादेषु विन्यसेद्‌ । यथाक्रमेण तन्मन्तरान्प्चाद्धषु ऋमानयसेत्‌ ॥ ७० ॥ तन्मदरया तदाऽऽ- वाह्य दचादासनमेव च । पाचयाध्याचमनस्ञानपात्राणि स्थाप्य पूजयेत्‌ \ ७१॥ पूरयिता श्ुमनटं पत्रेषु हसुमेयुतम्‌ । द्रव्याणि निक्षिपत्तषु मरह्गलानि यथाक्रमात्‌ ॥ ७२ ॥ उश्षीरं चन्दनं दषं पादचपात्रे विक्षिपेत्‌ । पिष्णुक्रान्तं च दृव च कतै यांस्तिटसषपान्‌ ॥ ७२ ॥ अक्षतांश फलं पृष्पमध्येपातर विनिक्षिपेत्‌ | जातीफल च कषुरमेटां चाऽऽ्चमनीयके ।। ७४ ॥ मकरं पवां च र्नं सोवणेमेव च । तानि दचास्नानपातरे धारी सुरतरं तथा ॥ ७५ ॥ द्रव्याणापप्यामे तु तुरुसीपत्रमेष च | चन्दनं वा सूर्म वा कोयं बा विनिक्षिपेत्‌ ॥ ७६ ॥ दर्षयेनघरभेभ्रं पूजये. तुपतरनेः । अभिमन्त्य च मन्त्रेण धुपदपेिवेदयेत्‌ ॥७७॥ अनतं चोद्धरण्या च दद्यास्पाद्याकं तथा । तत्पा्रक्षानं एत्वा तथा पृष्पाञ्जरिं न्यसेत्‌ ॥ ७८ ॥ सौवणोनि च रौप्याणि ताम्रस्य भयोजयेत्‌ । पात्रणामप्यलामे तु शङ्गखमेकं विशिष्यते ॥ ७९ ॥ शङ्खोदकं सदा पएृतमतिभियतमं हरेः । उद्धरि(रो)प्या जलं द्यान्नाप्मु शङ्खं निमज्ञयेत्‌ ॥ ८० ॥

१क. ण हरिम्‌ । २ ख. पराभिः श । ३ ख. टीला । ४ क. शतेनान्यादैगैरुत्त । ५ ख. पच्चापः । ९ सख. "दं न्याः । ७क. ॐ सों परा । ८ ख. ॐ वामनः प०।९क. श्येतनिरः । १० क, तथाऽऽ्वा । ११ क मसुमाकतैः। अ" । १२ क. 'नन्तस्योद्धरण द° । १३ ख. "कंस्यानि योः ।

[अ०७छो ० ८१-१०६] दृदहारीतस्पि २६९

अष्टाक्षरेण मुना मन््ररनेन वा यजे । पाद्राधाचमनं दर्वा मधुपक निवेदयेत्‌ ॥ ८१ ॥ पुनराचमनं द्वा पादपीठं निवेदयेद्‌ । दम्तथाषनगष्टूषदपणांरोचनं तथा ॥ ८२ ॥ निव्ाभ्बञ्नं टेनोदर केशरञ्चनम्‌ । सृखोष्गितजलेः सानं पुन सदतंनं चरेत्‌ ॥ ८२ ॥ इङ्कमेम श्रिण चन्दनेन सुगन्धिना । उदर्य गन्धतोयेन सापयेचच पुनस्ततः ॥ ८४ ॥ स्ञानपा्रोदकं प्श्वादादाय कुतः पह । पौरुषेण तु मक्तन सापयेल.मलापतिमर्‌ ॥ ८५ ॥ मानेयेच्छरभवच्ेण दीपनी राजयेत्तथा । वं चेवोपवीतं च द्यादाभरणानि च ॥ ८६ ॥ कस्त्रीतिटकं गन्धं पुष्पाणि सुरभीणि च। अङ्कः निवेश्य देवस्य लक्ष्मी सपूजयत्तथा ॥ ८७ ॥ पाशवयधरगि(गी)रीछे महिष्यः परितस्तथा | विमरलत्कषिणीत्याचाः पूवेभेव प्रकोतिताः ॥ ८८ ॥ चण्डा दिद्रारपाटांशर कुयुद दस्तथाऽचषेत्‌ । तथेवाऽऽवरणाभीश्ाः पूननीयाः समन्तत; ॥ ८९ ॥ वासुदेवः सीरपाणः परदम्नश्च उषापतिः । दिक्षु कोणेषु तत्पल्यो रक्ष्मी. रेव रपी उषा ॥ ९० ॥ द्वितीयावरणं पार्केशवाद्या; सञक्तयः । संकषणादयः; परान्मत्स्यकृमोदयस्तया ॥ ९१ ॥ श्रीटे्ष्मीः कमरा प्रा प्न कमलाया | रमा वृषाकपेषेम्या इत्तय्ान्तदेशता ॥ ९२ ॥ शक्तयः केशवादीनां संमोक्ताः परमे पदे | हिरण्या हरणी सत्या नित्यानन्दा त्रयी सुखा ॥ ९३॥ सुगन्धा सुन्द्री विच्रा सरशीरा च सुरक्षणा । सकषणादिपृतीनं शक्तयः सपुदाहृताः ॥ ९४ ॥ वेदा वेद्‌- वती धारी महारक्मीः सुखाटग्रा । भागेत्री च तथा सीता रेवती सक्िणी भरमा ॥ ९५ ॥ मत्स्यकूमोदिमरतीनां शक्तयः संप्रकोतिता; । एवं सरक्तयः पृञ्याः केर वाद्याः सुरश्राः ॥ ९६ ॥ पश्चात्सश्रकयः पुञ्याः शष्घचक्रादहृतयः । शृह्ध चक्र गदां पदं शाङ्ग च शं टम्‌ ॥ ९४ ॥ बाणं च खड्गखेटं च च्छुरिका दिव्ये. तयः । भद्रा सोम्या तथा माया जया च द्रिजया शिवा ॥ ९८ ॥ समङ्गा य॒नन्दा च हिता रम्या सुरभि । शक्तयो दिव्यहेतीनां पूजनीयाः+सनार्तनीः ॥ ९९ ॥ वहिटोकेशवराः पएल्याः साध्याश्च सपरदणाः । एवमावरणं समैमचयेतपरमातनः ॥ १०० ॥ पुनरण्योदिकं दश्वा धुषदीपेनिवेदयेत्‌ ॥ १०१ ॥ म्रागुदीच्यां च सनेश नागराज तथा परे । रतां वनतय च पनयच्छाक्ताभः सह ॥ १०२॥

+ अत्र प्रथमां द्वितीया बध्यो ।

पि 1 यि पो

१क. पीठे नि" । २ क. "णजो चै । ३ क. "ने गन्धतेखाङ्गोदरतैने ॐ । ४ ख. योरधेधरणी महिष्यः पतितास्त" । ५ ख. "णील्यापएः १" । ६ ल. सुसर । ५ कृ. रक्षणी । ८ ख. तनाः । ब" । ९ ख, सद्द ।

२७० व्दासरस्पति; । [अ छच्ो०१०६-१२ ६]

सेनापतेः सृत्वरी नागराजस्य वारुणीम्‌ । भद्रा च व्रैनतेयस्य पुजयेदष्णवोत्तमः ॥ १०३ ॥ युग्गुख माहृषणां च सारानयोसमव च | अगर दवदार च उशारं भ्रीफटे तथा ॥ १०४ ॥ हीषेरं चन्दे मुस्ता दशाङ्कः धूपमुच्यते । गवाञ्येन च

सयाज्य दव्रादूप सुवाप्ततम्‌ ॥१०५॥ कापासमक क्षमि च शालटलन्षारकद्धवम्‌ । अम्भोज काटज क्चत्‌खकाःष्रङ्कमृ्यतं ॥ १०६ ।॥ गवाञ्य तिख्तलछ वां इपर

पध सवांसतम्‌ । सयोजय वह्निना ६4 भक्त्या विष्णोनवदयत्‌ ॥ १०४७ ॥ नव्य चुमह्यान्च पायसापुपसयुतम्‌ । फरेश्च भध्यमाज्यश्च पानकेव्यञ्ञग; सह ॥ १०८ ॥ गवाज्यं च दपिक्षरंशकरां च निवेदयेत्‌ । शुद्ध हवेष्य हृद्य च सुरस्य वे निवदयतु ॥ १०९ ॥ यच्छाह्षु निषिद्ध तु तत्यत्नेन वजयत । काद्रवं चाक ठब्ध याव नां तथा सितम्‌ ॥ ११० ॥. निष्पावं च मसूरा ठुच्छ्पान्याने सवशः । मुख)

पपिः रुप यङ्ग कमणि वर्जयेत्‌ ॥ १११ ॥ वजेयेदारन)छं च मचमांससमानि च। नियासान्वजयस्सवोन्वना ङ्कः च गुरुम्‌ ॥११२॥ छताक मूक रिगु करञ्ज टेश्चने तथा । कुम्भीदहं च पिण्याकं ्ेतदृन्ताकमेव च ॥ ११३॥ आजन्न) ¢ च नाछिकाश्राकं नारिकलाख्यमब च । पटु च शणपुष्प च भृस्तण भतिकं तथा ॥ ११४ ॥ कोयातकीं रिम्बफलं पद्मां ससमानि च | अभक्ष्याण्यप्येषाणि वने येत्र मसु ॥ ११५ ॥ कलङ्क कत्तके विम्बफट जन्त॒फट तथा | वगाङ्कुरमलव च तषहिन्तारके फट ॥ ११६ ॥ अश्वत्थे पृक्षनाप च वटमारणध तथा । क भ्विका च निथण्डी दण्डी वातोकमे च ॥११७॥ षरे वणं चेष शते च बहती फलम्‌ । नखचमातकं चैव चिश्िं चेति यत्नतः ॥ ११८ ॥ विङ्ेयानि(नी)त्यभ- याणि वनैयेधङ्गकमणि । शछष्मातकं च विड्जानि प्रत्यक्षटवणं तथा ॥ ११९॥

अनिषशाहगोक्षीरमवर्सायास्तथाऽऽविकम्‌ । ओष्टमेकशपं चेष पनां िड्भजामपि ॥ १२० ॥ अतिदाणे तथा तक्र करानेपरान्धत दधि । ताभ्रण सयुत गव्यक्षार्‌ च टवणान्वतमर्‌ ॥ १६१ ॥ घत छवणसयुक्तं प्रयत्नन विवजयत्‌ । सुपान च गडन्ने

(१ (^

च शकरामधुसयुतम्‌ ॥ १२२ ॥ मराचेमिश्र दध्यन्नं पायसान्नं फेः सह । तुटसी- दटसंमिभं जरः सपरोक्ष्य षाग्यतः॥ १२३ ॥ अष्टाविशतिवारं तु पृटमन्त्ामिम न्तितम्‌ । मुद्रा च सारमेया ता देयन्मन्तपु्रन्‌ ॥ १२४ ॥ सुधान्यपपृत बान चिन्तयन्परमातनः । दवाददुष्पाञ्च पधादशवारं समाहितः ।॥ १२५ ॥ आपोशन- [> ४१ न्दे, (= * ५ + * (~ क्रेयापूवेपन्नपरस्म निषदर्यत्‌ । शतवार्‌ जपन्पन्त्र पण्टाञब्द्‌ ननादयन्‌ ॥ १२६ ॥ १ख. वलां तथा य*।२ फ. "तमम्‌ । गुः । ३ ख. गुग्युटं मदिपाक्षीं च । ४ क. श्वं चोरकोषटुर्ध या । “ ख. शुरं च तु“ । ६ क, “गुलम्‌ । ५ ख. नलिश्रयौल्य* । ८ ख, वित्वे । ९ स. “गुण्डिमु. ष्ड्वि । १० कृ. इषुं । ११ ख, गनि च मः |

| अ०जन्छो०१९७-१४८ | ृदवहारीतस्मृर ; । २७ !

जपेतपीयुपदे(दवत्यान्मन्तानकप्रचेतसा । दरेशुक्तवतः पथाद् द्वारि इुवसितम्‌ |६२७॥ पशादाचमनं दचाज्जलमगेन्धविमिितेः । #युखासं तती द्वा पुष्पञ्ञा मथाऽऽचरेत्‌ ॥ {२८ ॥ दृविःरेषण देवानां विं वि विनिक्षिप्‌ । चण्डादिद्रार पालानां सर्वेषां च दिवोकसाम्‌ ॥ १२९ ॥ द्यदुदकपूर्वण हविःशेषं द्विजोत्तमः । अभ्य परपस्यास्य सूक्तस्य सुरसत्तमान्‌ ॥ {३०॥ विष्ण्वपिंतचतुमागं क्रपाद्ध- व्यस्य चाधयेत्‌ । अनन्तताक्ष्यंसनेशपवित्राणां न्विदयेत्‌ ॥ १२१ ॥ तीर्थेन सदतं हव्यं पृथक्परषु निक्षिपेत्‌ । सवषां वारिपूवेण परधादुष्पाञ्चटि चरेत्‌ ॥ १३२ ॥ नीराजनं ततो दा ताम्बुं च निवदयेत्‌ । मणमेचच ततो भक्तया रम्थेः स्तोत्र दमाहयैः ॥ १३३ ॥ प्रसायं वाह पादो च वद्धेनाञ्जलिना सद । स्तुवन्स्तुतिमिरेवं च प्रणापा दष उच्यते | १३४॥ नत द्‌पप्रणामश्च स्तुता स्तुताभख च । सवेश्च वेष्णवमन्त्रेः इयातप्पाञ्चदटि ततः ॥ १३५ ॥ सूक्ते ॒विष्णुदे द)षत्येनामभिः; दाङ्किणस्तथा ॥ १३६ ॥ ततः शुभासने स्थिता जपेन्मन््रमनुत्तमम्‌ । न्यासपु्रादिपर्ैण ध्यायन्वे कमलेक्षणम्‌ ॥ १३७ ॥ अष्टोत्तससद्ं वा शतमष्टत्तरं तु वा । जप्वा पूुष्पाञ्जारे दद्याच्रथादक्त्या च मच्रतः ॥ १३८ ॥ नमेग्योगेन देवेशं हदिस्थ कमलेक्षणम्‌ । म(मा)नसवऽचपित्माऽसिन्स- माधां विरपस्सुषीः ॥ १३९ ॥ प्रातरोपासनं स्वा तत्र हीमं समाचरेत्‌ । आज्येन चरुणा वाऽपि समिद्धा च यद्गियेः॥१४०॥ तण्डुटेषतमिभरैवौ विरखपतररथापि वा|

ऋ, (~

तिेवा ङुसुमेवा ऽपि यपैमिंभि(्ीहि)भिरेव २९।॥१४१।यद्गसूपं हर ध्याता सर्ववे दमयं मभुमू | दि ्याभरणसंपन शङ्कशक्रगदापरम््‌ ॥१४२॥ वरदं पुण्डरीकाक्षं वामा ङुःस्यश्रियं हरिम्‌ । यङ्गखरूपिणं षहो ध्यायन्मनतूयेन च ॥ १४२॥ सर्वश केष्ण पमन्त्ररफेकनाऽऽहात तथा। नामाभः करवा सृक्तपष्णुत्रकाश्चकः ॥ १४४ ॥ ुण्ठपापदं सवै हुत्वा चैव ततो वटि । कषिपेचतुधिषास्भूतायुःदैर्य च ततो भूवि ॥ १४५ ॥ आचम्य पूनयेत्पभात्तदीयान्सुसमाहितः । तेभ्यः प्रणम्य मक्त्याऽष संतप्यं पितृदेवताः ॥ १४६ ॥ वेदमध्यापयेच्छक्तया धमशा च संहिताः । साचि. कानि पुराणानि सेतिहासानि वैष्णवः ॥ १४७ ॥ स्ोँपनिषदामयं सद्धिः सहं वाचन्तयतु । यागक्षमायहात्त च इय च्छक्त्या यथात; ॥ १४८ ॥ ब्राह्मणाः

यि 0००0000० 0

यिय ज

त त के, श्रितम्‌ । यु" । २ फ. पणेन प । ३ फ. "मनसि वाजे". । उ क, गर्मिश्रमि"।५ ख, विभ्रम । ६ क. शवादप्यानतस्सुस" । ७ क. "हितम्‌ । ते" । ८ ख. टरृद्ध च ।

२७२९ ्दहारीतस्मति । [अ०्ज्छो०१४९-६६७]

मिया वेश्याः शद्रा बण यथाक्रमम्‌ । आययाङ्गयो द्विना प्रोक्तास्तेषां वे मन््स- त्कियाः ॥ १४९ ॥ सवर्भेभ्यः सवणासु जायन्ते हि सनाय; । तेषां संकरयोगाच ` भरतिरोानुरोमनाः ॥ १५० ॥ विपरान्मू्ाभिषिक्तसतु क्षञ्ियायामनायत । वैश्यायां तु तथाऽऽम्बष्टठो निषादः; शद्रा तथा ॥ १५१ ॥ राजन्यदि ठ परािष्योप्र तु रौ सृतौ । भां वदयात्तु करणंस्थिरेवा ते्दुलोमनाः ॥ १५२ ॥ वरिपायां त्रियात्ृतो पेददिकस्ता । चप्डाठस्तु ततं; शद्रात्वेकमसु गितः ॥१५२॥ मागधः कषञियाया तर वैशयाक््रातु ुद्रः । दरद (द।)पोगवे वैदया जनयामास वै मुत्‌ ॥ १५४ ॥ रथकारः करण्यां तु मादष्येण प्रजायते । असत्स॑ततयो ङगेयाः तिरो ुलोमनाः ॥ १५५ ॥ मतिोमासु र जाता गदिताः सवैकमेणा । एतेषा ब्राह्मणाद्याश्च षठ्करमसु नियोजिताः ॥ १५६ ॥ चिकमसु क्ष्रविशावेकस्मञ्डरयो- निजः । रतिप्रदं च दर्यं ब्राह्मणस्तु समाचरेत ॥ १५७ ॥ असदेवार्सतां पक्त निषिद्धं तद्विवनयेत्‌ । पाषण्डाः पिताः परापास्तथेव प्रतिलोमनाः ॥ १५८ ॥ इल - दाथ विकर्मस्था असतः परिकीतिताः । रवण तिरका्पासं चमे च जपुसीसकम्‌ ॥ १५९ ॥ आयसं मधु मांसं च विषम रतं स्नम्‌ । किरिवषं गजं च सपेय नलमेव च ॥ {६० ॥ तैणं काष्टं चूं सिप च विवत्‌ । मषी गदं चेव. वाजिनं च तथाऽऽविकम्‌ ॥ १६१ ॥ * दासौ च जानं षमनावं चानु तिखा[;(1)। एवमा्मसदुद्रव्यं प्रयतेन विवनेयेत्‌ ॥ १६२ ॥ धान्यं वासांसि भूमिं च सुवण रत्नमेव च| नपृष्पाणि एमाय सदु्रनयं मुनिभि; स्पृतम्‌ ॥{६३॥ सयत्र प्रतिगरृहीयादभू पान्यं फलादिकम्‌ ॥ १६३ ॥ भूमिं यस्तु परगृहुणाति मि यस्तु प्रयच्छति । ताबुभौ पण्यकमाणौ नियतौ स्वगंगामिनो(णो) ॥ १६४ ॥ षैन्य करोति दातारं ग्ररीतारमेव च । धान्यं नृपवरश्रेष्ठ इह लोके परत्र च ॥ १६५॥ तस्माद्वान्यं परं च मिगहृणीत सर्वतः ॥ १६६ ॥ इसृखुधान्य एव स्यत्छः म्भधान्योऽथ वा नृप । शिलोज्छेनापि वा जविच्छेयाे(मेषां परोऽवरः ॥ १६७॥

। ४ एतदधेहयनिऽयं पठः ख. पुत्तके--“ दासीमजां यानवृक्षा न पश्ानदुहं तुखम्‌ ” इति । = एत- ह्यं त वियते स. पुस्तके ।

^ फ. शां त*।२ क "णस्य तं चेत्यु 1 ३ ठ. तथा । ४ क. "चातु शू" । ५ क. “स्य तु तयो । ६ क. 'पानिलोम वै जी । ७क.श्य। नते ८ क. सत्री । ९ घ तंणकार । १० क. "हे"

गा श्यां चं । ११ क. पिषमुष्रं च पर्ष जंरग । १९ स. धन्ये । १३ तै. कुमुम्मधो" । १४ स॑. "तुसु- ममधान्यवधर ।

[अ०७छो ० १६८ १८९] दृद्हमरीनस्मृतति । २७३

जीवेद्यायाकरमेः विपः सवत्र सवदा । वरजंयित्वैव पाषण्डान्पतितांशधान्यदै विकान्‌ कृषिणा वाऽपि जीवेत सतां चारुमतेन वा ॥ १६८ ॥ न बा्येदनहुहं छठ धत श्रान्तमव च । तस्य पुस्त्वमहिन्वव वाहयदष्रूनपगवः ॥ १६९ ॥ कमखप मकुवेन्वं काप कुवाति व दिजः । हरः पएजां यथाकाट कृषिखाप समाचर्‌ ॥१७०॥ न ब्राह्म्यं सेत्यजेद्िस्तथा यज्ञदिकमे च । आप्पि न कुदीत सेवं वाणिज्यमेष च ॥ १७१ ॥ असस््रतिग्रहं स्तेयं तथा पभस्य विक्रयम्‌ । अन्यायोपानिते दरग्यमाप्‌ द्यपि विषभेयेत्‌ ॥ १७२ ॥ मतकाध्यापनं चेवं न इयाद्रेदविक्रयम्‌ । विदित्वेव च सदर मेवं जीवि धाकः ॥ १७३ ॥ महामागवते दत्तं यक्किविन्मिभरितं भवेत्‌ | अससतिग्ीतं स्वविमटं तन्न संचयः ॥ १७४ ॥ ग्रीतमे वासुदेवस्य यदत्तमसता- मपि | महामागवतम्पशंत्तःतदिन्युच्यते वधेः ॥ १७५ ॥ ता्पदिपञ्चसस्कारिस्तथा- कारैरसिमियुतः । हरेरनन्यश्चरणो महागवतः स्यृतः ॥ १७६ ॥ यक्षराक्षसमूतानां ता- ससानां दिवोकसाम्‌ । तेपां यल्यातये दत्तं तथा यदपि बजेयेदं ॥ १७७ ॥ बुदधख्रौ तथा वायुदगौगर्णपमेरवाः । यमः छन्दो नैकरतथ तामसा देवताः स्पृताः ॥१७८॥ एवं विषद्धि द्रव्यस्य नात्वा बृहत सत्तमः | कृषिस्तु सवेवणानां सामान्यो धर्म उच्यते ॥ १७९ ॥ प्रतिग्रहस्तु विप्राणां र्न क्मपाटनं तथा । कुसीदं चेव वाणिः ज्यं विद्ामेव प्रकीतितम्‌ ॥ १८० ॥ सेवात्तस्तु शुद्राणां कृषिवा सपरकीतिा | अशक्तस्तु भवेद्राजा पृथिव्याः परिपालने ।,१८१॥ जीवद्रऽपि विशां इत्या सुद्राणा वा यथासुखम्‌ । दृषिभृतिः पाडुपारयं सर्वषां न निषिध्यते ॥ १८२ ॥ स्तयं एर स्ीहरणे हिसा कहककोतुके । स्षीममांसटवणवित्रयं॑पतिते स्पृतम्‌ ॥ १८२ ॥ अपकृष्टनिषृष्टानां जीवितं रिरपक्षयेभिः । दीने तु परतिलोमानामद्ीनमनुखोमिनम्‌ | १८४ ॥ चप्रेणवस्नाणां हिंसाकमे च नेजन । गाणिक्यं यवनां च म्षांस क्रिया तथा! १८९ ॥ सारथ्यं बाधकानां च रथानां भभृतापपि। एवमादि निषिद्धं यस्ातिखाम्य तदृच्यत ॥ १८६ ॥ यत्सोभ्य दख खक्रजस्मन्सम्य तद्मुखाम कम्‌ । दृदार्दैटरोहानां स्स सःम्यमिद्यव्यते ॥ १८७ ॥ न्यायेन पाल्येदराना यवा ाल्ञेमःगतः | स्पेराष्ृृतथमस्य सदा पद्ूमागासद्धय॥ १८८ ॥ रत्रा राष्टूृतं पापमिति धमेविद विदुः | तस्मादपापसयुक्तां यथा सर्षयेद्‌ युवम्‌ ॥१८९॥

१ ख. क्ुधात । २ ख. "पिकेोपे। ३ च. "व सदाऽपत्कमेभावनम्‌ । प्री । ४ घ. ण्पारदीन्प। ५ ख. 'स्कारास्तथा" । ९ ख. “निभिः श्रतः । ७ क. "त्‌ । वद्ध । ८ च. 'णसुभ" । ९ ख. ण्कोरिके । १० क, (+|

दिं कमे च ते" 1 ११ ख. ° । माणिक्यं वपनाभ्नि च । १२१. "सोम्यं शि" ।

3५

२७४ ्ददारीतसपृतिः । [अण ०१९०-२०९]

अभिदं गरदं टसं चरं दत्तमेव च धूप परितमित्यानन्हन्यदेवाविचारयन्‌ | १९०॥ अङ्कयित्वा पादन गदमे चाधिरोह्च वे । मवापतयस्स्वरतत ब्राहमणं पातितं नुषः ॥ १९१ ॥ कुख्यं कापचारण ममेघ्रा भतादासकम्‌ । नकृत्तकणनासष्ट दत्वा नारीं मवासयेत्‌ ॥ १९२ ॥ न्यायेन दण्डनं रज्ञः स्वगकीतिकर्‌ भेत्‌ | अन्याय दण्डनं राज्ञः स्वगकोतवेनारनम्‌ ॥ १९५२ ॥ अदण्डयान्दण्डयन्राजा तथा दण्ड्या नदण्डयन्‌ । अयशो महदा प्रोति नरकं चधिगच्छति | १९४ ॥ दिष्दण्डस्त्वथ बाः ण्डो धनदण्डो वधस्तथा | ज्ञाखाऽपरधं देहं च जनं काटपथापि वा ॥ १९५॥ वयः कमै च वित्तं च दण्डं न्यायेन पतये । निधिस्य शासपागंण विद्धः सह पाथिवः ॥ १९६ ॥ गरूणां त्‌ गुरं दण्डं पापानां च ठपोषेषुभ्‌ । व्यवहारान्प्वय परयन्कुयात्सद्धेतोऽन्वहम्‌ ॥ १९७ ॥ मिथ्यापवादशुदधययं पश्च दिव्यानि कलप येत्‌ । श्ञात्व शुद्धेषु दिव्येषु दधन्वे मानयेत्तया ॥ {९८ ॥ तन्िथयाक्सिनं दष निहखेदेन दण्डे ॥ १९९ ॥ परदरभ्यादिहरण परदाराभिमशनम्‌ । यः इुयात्त बरात्तस्य हस्तच्छेदः प्रीतः ॥२००॥ यो गच्छेत्परदारास्तु बरात्कामाञ्च वा नरः। सर्वस्वहरणं कृतवा रिङ्कनच्छेदं च दापयेत्‌ ॥२०१॥ ददेय भिना देहं गुरुघीगाषिनं(ण) तथा । ब्रह्घ्ं च सुराप वा गो्नौवाटनिषूद्रनभ्‌। देषविप्रसवहन्तारं शूटमारोपयेन्नरम्‌ ॥२०२॥ देवतं ब्राह्मणं गां च पितुमातृगुरंस्तथा। पादेन ताढयेस्तु तस्थ तच्छेदनं प्मृतप्र ॥२०३। तेषामुपरि इस्तं त॒ दोप्णोदेदं तु कामतः पयेकं दण्डनं कुया त्तस्य परसियाम्‌ ॥ २०४ ॥ चुम्बने ताटुदिच्छेदो प्र हस्तो परिरम्भणे । हस्त स्याङ्गदिविच्छेद; केशादिग्रहणे स्याः ॥ २०५ ॥ ददयेत्तप्रतेटेन हृस्तमूष्या च ताडनम्‌ । रत याचमानस्य जहाच्छद च कामतः ॥ २०६ ॥ कपरङ्खतेषु सवेत ताखोश्च दहनं स्मृतम्‌ । छ्रवा पुहुः प्ररणे तु नेत्रयोः स्फोटनं चरेत्‌ ॥ २०७ ॥ मानदूटं तुरं द्ुटसाक्ष्यकृतां नणाम्‌ । सरसं दापये ण्डं व्या स्वस्यापनायने ॥ २०८ ॥ येषुकेषु च पपेषु शारीरं दण्डनं स्मृत । तेषु तेष्वङ्कनेनेव अक्षतो ब्राह्मणो त्रनेत्‌ ॥ २०९ ॥

» एतदाधधदर्यं नं $. पुस्त

१ स. सतिविवधेनप्‌ । अदे“ । २ इ, "दोऽपि ! १.४. पोलयेतु । ४ व न्त्‌ ज्र ५क्. वादने । ९ क. ण्डवरृस्या स्वस्यापि नार ¦ ज स.कररे,

[म ०७छे ०२१०२६०] वृद्ारीतस्मृतिः । २७५

पापनेवाड्यित्वाःस्य पण्डिता विरेरदान्‌ । सवेखहरणं कृत्वा र्त्सम्पक्यः पासमेत्‌ ॥ २१० ॥ अर्णवं व्रकमेस्थं हरिवासरभोनिनम्‌ । ब्राह्मणं गादंभं यान- मारोप्येव विवासयेत्‌ ॥ २११ ॥ न्यायेन पाटयद्राजा धर्माखदभागमंहरेत्‌ । निभा. गमाहरदधन्याद्धनात्यदूभागमेव च ॥ २१२ ॥ गोभृदिरण्यवासोमिधोन्परतनविभू पणेः । पृजयेद्राह्यणान्भक्त्या पोषयेन्र विशेषतः ॥ २१३ ॥ विम्बानि स्यप्येष ष्णोग्रमेषु नगरषु च | चेत्यान्यायतनान्यस्य रभ्यण्येव तु कारयेत्‌ ॥ २१४ ॥ घसुपुष्पोपहौरां भृषेन्वादिं समपयत्‌ | इररेषां सृराणां च वैदिकानां जनेश्वरः ॥ २१५ ॥ धमतः कारयच्छनवचे्यान्यायतनःनि तु । वापीकृपर्वेडागादि फटपुष्पव नानि च ॥ २१६ ॥ इर्बीति सुविश्षाछानि पूषेकाप्यपि पाटयेत्‌ ॥ २१७॥ कफात पृषतं वाऽपि वनं छिन्य्रास यो नरः । तडागसेतु यो भिन्ात्तं शृरेना नुरोदयेद्‌ ॥ २२८ अग्रं शरदं गोघ्र दाटस्रीगुर्यातिनम्‌ । भगिनीं मातरं प्री गुरुदारान्स्तुषामपि ।॥ २१९ ॥ साध्वीं तपिनी वाऽपि गच्छन्तमतिपापिनम्‌ | श्यन्तपयोक्तारं दादर कटाभिना ॥ २२० ॥ अदृण्डयित्वा दुद स्त्पापं पृथि वरप तिः ]। संप्राप्य निरयं गच्छेत्तस्पात्तान्दण्डयेत्तया ॥ २२१ ॥ यः स्ववा. रमं हित्वा अन्ये ( नये न तु व्षयेद्‌ ( तेते ) । तं दण्डयेत्पणशतं नाशयेततद र्तः ॥ २२५ ॥ सर्वषयेतेषु पापेषु घनदण्डं प्रयोजयेत्‌ । पितेव पालयद्भत्यानरनाश् पृथिवीपतिः ॥ २२३ ॥ प्रनासंरक्षणाथीय संग्राम कारयेत्रपः । तस्मिन्मृते च्छेयो रत्नः संग्राममूधनि ॥ २२४ ॥ मृतेन छभते स्वगं जितेन पृथिवीचयम्‌ | यशः कीतिविदृद्धययथं धमसग्राममाचरेत्‌ ॥ २२५ ॥) रुक्तशीपै पुक्तस्नं त्यक्तहवि पलायितम्‌ । न हन्याद्न्दिने राजा युद्ध पर्षणक़लनान्‌ ॥ २२६ ॥ भगे स्वसेन्ये संग्रामे न यस्य षिनिवतेनम्‌ । पदं पे समग्रस्य यङ्गस्व फएमशरुते ॥ २२७ ॥ नातः परतरो धं नपाणां करश्नािनाम्‌ । युद्ध्य मरह सम्यग्दीयते नपस. तमैः | २२८ ॥ नेत्वा शृतरन्महीं रन्ध यतेन परिपाटयेत्‌ । फलितां वरये

न्नित्यं षदं (दा ) पत्रे रिनिक्षिपत्‌ ॥ २२९ ॥ पाजमित्युच्यते विपरस्तपो- विद्ासमान्वितः | न वद्या कव्या तपसा वाऽपि पात्रता ॥ २३० ॥

[काष्काकाा कण गीिििििो

> एनद्रुचनं न विदयते क. पुस्तके ।

ऋ १ क. °मादिशत्‌ । २ ख. ण्टारौध भ्‌०२ ख भेदश्च चैत्या । ४क. "तराकादि° । ५ ख. “पतिः!

। ६ ख. शतम्‌ । स“ । ७ क, "वचय" । ८ क रतिप्रृत्यथ- } ९ से. ^सेन्यपुञ्ञे च स । १० ख मे विनिवतिनः। पदे पदे स" । ११ ख, "णां नर'।१\ख. रव्या मरहीशस्य दीय" । १३ ख. “ज्वा

छडधां यत्नेन पा ।

२७६ ृदधहारीतस्मृति; । [अ०७छो०२६१-२४६]

ुतमध्ययनं शीलं तप इत्युच्यते वुधैः । ई्वरस्याऽऽत्मनथापि हानं पियति चोच्यते ॥ २३१ ॥ तथाविधेषु पत्रेषु भूमिं दा धनं वृपः । शासनं कारयत्सम्यक्छह्‌- स्तछिितादिभिः ॥ २३२ ॥ उपजीव्योपसर्् रभ्ये देशे रृपोत्तमः । दुगंणि तत्र कुवीत जनैकोश्षात्मगुप्रये ॥ २३३ ॥ तत्र कमस निष्णातैन्छुरखान्धमेनिष्ठितान्‌ । सत्यतोचयुताञ्युद्धानध्यकषान्स्यपयेकृष; ॥ २३४ ॥ अशरीति्मगो दृद्धिः स्यान्मीसे मासे सवन्धकं । अवन्धकं स्यादद्िगुणं यथातत्क।छाप्रतम्‌ ॥ २३५॥ रेखयेत्तदणं सम्यक्समामासादिकिरनैः । देयं सष्टठया(द्ध) धनिने पुर्पेसिभिरेष ततर्‌ ॥ २३६ ॥ नेधंनस्तु शन॑द्राद्यथाकार यथादयम्‌ । अदुत्याद्रा बद्रातुन ददयाद्धनिनं ऋणम्‌ ॥ ५२७ ॥ दण्डयित्वा च त राजा धनिने दापयदणम्‌ । छिन्न द्ग्धेऽथ वा पत्रे साक्षाम; पारेकसयंत्‌ ॥ २३८ ॥ वद्वधान्यदिरण्यानां चतुरश हरणादिभिः । न सान्ति साक्षिणस्तत्र देशकारन्तरादिभिः ॥ २३९ ॥ शधायेत्वा तु दिव्येन दापयेद्धनिने ऋणम्‌ । मध्यस्थस्थापितं द्रमयं वधते न ततः प्रम्‌ ॥२४०॥ कृते प्रतिग्रहे चाऽऽधां एवो व व्वत्तरः। आदि(ष)स्तु द्विविधं (धः) परोक्तं (क्तो) भोग्य गोप्य तथव च] २४५१ ॥ प्षत्रारामादिके भाग्य माप्य द्रव्यदुपस्करम्‌ | गोप्याधिभोग्ये नो वद्धिः सोप{राथेदापिते ॥ २४२ ॥ नष्टे देयं विन च द्र्य राजकृताहते । उपस्थितस्य भोक्तन्यमापिस्तेनोऽन्यथा मवेत्‌ ॥ २४२ ॥ प्रयोजने सति धनं कुलेऽन्यस्यौऽऽपिमाप्ुयात्‌। तत्कार्ढ़तमूस्ये वा तत्र तिष्टदद्िकम्‌॥२४४॥ विना धारणकाद्राऽपि विक्रीणीत प(स)साक्षिक | ते वनस्थमनाखूयायं घान्यमस्य न दीयते) ॥ २४५ ॥ तदा यदधिकं द्रव्य प्रतिदेयं तयैव च। न दीप्योऽपहूतस्त्य. क्तराजदेविकतस्करेः ॥ २४६ ।

१ ख. "नक्स्याऽत्मगु" । २ क. "ताञ्द्रान्दक्षा । ३ क. "मागृ" । ४ ल. °न्मासि मापि स" । ५. गलमाघ्रकम्‌ । ६ क. श्येत षणं । ७ ख्‌. यत्ववत। ८ सष तुिद्धिगणा । ९कृ “ते परीतिरमरह चाऽऽदौ सवौदेव चलोत्तराः । आ ।१० ख. °रः । अवधिर्िवि" ! १३ कृ. ्पस्मर" । १२ क "मोगे नो । १६३ क. पस्करा । १५४ स, सकारे तथाभ्पि। १५ क. रं देये चेद" ¦ १६ ख. “तव्य आधि! १७क ष्स्यादिमाः । १८क. °म्‌ । वर्ने स्थः । १९क श्य यदन्यस्यंनचदौः । २० कृ. तदीयनिधि। २१ क. दायोऽपहूलं न तु रा" ।

[म°७छो०२४०-२६६] वृद्धहारीतस्पिः । ९७७

नं प्रवरा तन्मोहात्स दण्डचध्रोरवत्तदा | #+अजीवन्सेच्छया दण्डयो दाप्य (योऽ) यं चापि सोदयम्‌ ॥ २४७॥ याचितान्वादितन्यायाज्नक्िपादिष्वयं विधिः ॥ २४८॥ सुराकामद्यूतकृतं दानं तथेव च । दण्डञयुरकनुशषं च पुत्रो दव्यान् पतृकम्‌ ॥ २४९ ॥ पितरि प्रोपिते मेते व्यसर्नाधिष्ेऽपि वा । > पत्रपतेकणं देयं निदे चाक्षिचोदितम्‌ ॥ २५० ॥ रिक्यग्राही ऋणं दग्राद्ोपिद्ाहस्तयव च | पूत्रो य स्वाभचितद्रम्यः पुतरहीनस्तु रिक्थिनः ॥ २५१ ॥ परतिमाव्यप्रृणं स्यं देयं तसौ यथोचितम्‌ । दीयते स्यास्रतिभृवा धनिने तु ऋणं यथा ॥ २५२ ॥ द्विणं तस. दातव्यं दण्डं रात्ने च तत्समम्‌ | पु्ादिभिने दव्य मररिमाव्यगृणं सिया ॥२५३॥ तिपत सि देयं प्या चेव हि यत्कृतम्‌ । सवयं कृतं तु यदणं नान्यत्र दातु. सहैति ॥ २५४ ॥ यत्तं धनं पुत्रा विभजेयुः सनिणेयम्‌ । मातृकं येटूटहितरस्तद- भावे तु तत्सुतः ॥ २५५ ॥ भगिन्य तुरीयां पेतृकादाहरेदधनात्‌ । न पीनं त दायादा विमजेयुरनापदि ॥ २५६ ॥ पितृमातूसृताभ्रातृपत्यपत्याघरुपागतम्‌ | आधिवेतनिकाचं च स्रीधनं परिकीर्तितम्‌ ॥ २५७ ॥ अपुत्रा यापितधेव भतैन्याः साधुदृत्तयः । निर्वास्या व्यमिचारिण्यः प्रतिकूखास्तयेव च ॥ २५८ ॥ नैव भागं

वनस्थानां यतीनां ब्रह्मचारिणाम्‌। पाषण्डपतितानां च न चवदिकमंणम्‌ ॥२५९॥

विभकतेष्ठनुजो जातः चवा यदि भागमा । अविभक्तपितृकाणां पिततो भागक. सपना ॥ २६० ॥ द्वैमातृणां मातृतश्च कल्यय्रा समोऽपि बा.) । विभक्तस्यास्य तरस्य पनी दुहितरस्तथा ॥ २६१ ॥ पितरो भ्रातरथैव तत्सुताश्च सपिष्डिनः । सवन्धिवान्पवभरैव क्रमाटरे रिक्थमागिनः॥ २६२॥ सीश्नोऽपवौरे कषत्रषु सामन्ता. स्यदिरादैयः। गोपाः सीमाकृषाणा च सवे वनगोचराः ॥ २६३ ॥ नयेयुरेते सीमानं १८ 2 ® [भ १९ ५५

स्थृणाद्धारपषटूमः । न तु वरपीकनिन्नास्थिचेत्याव्रेरपशेमितम्‌ ॥ २६४ ॥ ओरसो दत्तकयरैव करतः कृत्रिम एव च । पित्रनः कानिकथेव दौहित्रः पमः स्यतः । पिण्डज(द) परषां पृवोभावे परः परः ॥ २६५ ॥ एतः पो्रशच तसुत्ः पत्रि कापुत्र एव च । पुत्री च भ्रातरथैव पिण्डदाः स्युयेथाक्रमांत्‌ ॥ २६६ ॥

* एतद्र्धस्थनिऽयं पाठः ख. पुस्तके--“ददीत सेच्छया दण्ड दापयेदराऽपि सोदरम " इति । > एतदायधद्रयं न क. पुस्तके ।

१क.स। २ क. शट्छवशिः) ३ क. 'नाभिष्टुते। ४ क. 'नन्याध्रितं द्र । ५ ख. च्चियाम्‌ । ६ ख. “ति \ पत्ये स्वकै । ७ ख. दुर्निणतम्‌ । ८ ख. श प्रमुदिताः पे" । ९ क. 'ततयमयाघु" । १० क. आदि. वेहनि° । ११ ख. सवण । १२ क. “क्‌ । पितृतो : १३ ख. “तव्याद्वाग" 1 १४ क स्मेव च। वि" | १५ क. "वादके । १६ क. यः ¦ गोपासीमाकषा* १७ क शतुपद्रवैः। न । १८ ख. “मैः । सन्तु वल्मीकल्िम्ना १९ खे. शमिता: । ओं ! २० ख. सत्तमः

६७८ द्धहरीस्ृतिः ।[अ०७-८छो ०२६५-२०१।१.१२]

एव धर्मेण नपतिः शासयेत्सवेदा प्रजाः । यदुक्तं म्रनुना धप व्यवहारपदं प्रति ॥ २६७ ॥ विलोकितं च विद्राद्धषीतरागोवमत्सरः; । विगृय पमावाद्धश् विम; पापभीरुभिः ॥ २६८ ॥ धर्ेणव सदा राजा त्रस्यत्पृथवां स्वकाम्‌ | विपरीता दण्डय यावदपापनाशनम्‌ ॥ २६९॥ सभ्या आप च दण्डां सास्मापावर धिनः । राजधरमोऽयमिस्येगर प्रसद्धात्कथितो मया ॥ २७० ॥ कात्यायनेन मदना यान्नवस्वयेन धीमता । नारदेन च सेपरोक्तं विस्तरादिदमेव हि ॥ २७१ ॥ तस्मा म्पया विस्तरेण नोक्तमत्र नृपोत्तम । पर्‌ मदत धम ववृस्तरण व्रवीमि ते॥२७२॥ वेष्णोरभ्यचेनं यत्त नित्य नेमित्तिक्रि नप | यदाह मगगन्धातुस्तन स्वायुषस्य च ॥ २७३ ॥ नारदस्य च म सम्यक्तदद्र कथयाम त ॥ २७४॥

#\

इति श्रवृद्धहारीतस्पती विशिष्टपरमषमशाचे प्राप्तका हमगवत्समाराषन- विधिनौम सप्मोऽध्यायः | ७ ॥

( अथाष्टमोऽष्यायः ¦ )

अम्बरीष उवाच- भगवन्त्रह्मणा यत्त संरक्त स्यान्मनोः पुरा । तत्सवं परमं धरम

हारीत उवाच-- सगौतौ टोककतांऽसौ भगवान्पद्मसेमवः । मन्वादिपमुखान्विपान्समने धमेगुपतय ॥ २॥ मनुरमगुषैसिष्टय मरीचिरदक्ष एव च । अङ्किराः पृह्यैवर पुरस्स्योऽत्रिम॑हात पाम ३।वेदान्तपारगास्ते च तं णम्य नगहुरम्‌ । भगवन्परयं धर्मं भवबन्धापलुत्तये ॥४॥वद्‌ सममरेपेण श्रोतुमिच्छामहे बयप्‌।॥५।दय्युक्तः स दिनैः सोऽपि व्रह्मा नघा जनादेनम्‌ । वेदान्तरगोचरं धरम तेषां वक्तं प्रचक्रमे ॥ ६॥ सवेषामेव लोकानां सष्ठ धाता जनादैनः। सवैवेदाम्तत्छायंसर्वेयङ्गमयः प्रभुः ॥ ७ ॥ सङ्गो वे विष्णु रित्यत्र प्रत्यक्ष श्रयते शरुतिः । इज्यते यत्तयुदश्य एरपो धमं उच्यते ॥ ८ ॥ भग. वन्तमनुदिर्य हृयते यतर डतर वे । तत्र हिसाफलं पापं भवेद विगर्हितम्‌ ॥९॥ पैस्मा- त्वस्य यज्ञस्य भोक्तारं एरप॑ हरिम्‌ । ध्यातवेव जहयातसमे हव्यं दीपे हृताशने ॥ १०॥ यखमाप्नभेगवता वष्णाः सवगतस्य व तास्वन्नव यजान्नत्यमुत्तप मुनिसत्तमाः ॥ ११॥ यनेद्िपपुसे शक्त्या जछमच फलादिकम्‌ । प्रीतये वसुदेवस्य सवेमृतनिषासिनः॥१२॥

वक्तुमहैसि मेऽनघ॥१।

१ ल, "लोक्य तं । २ क. रीतान्द' । ३ क. तत्तस्मात्सवेय ! ४ क. प्रम्‌ ।

[ भ०८छ० १ ६-६९] ृदधहारीनस्पृतिः । २७९

(क.

तमेव च्चयेनिन्ये नगम्ुयोत्तेव दि | ध्याता जततमेवेशयं तमेव ॒ध्यापयदरदि ॥ १६ ॥ तनरामेव प्रगातव्यं वाचा उक्तव्यमेष च । व्रहोपवासनियमांतयुदिदयेव कारयेत्‌ ॥ १४ ॥ नन्समर्पिनमोगः स्यादर्नपानादविमकषणेः। मतिः स्वाथः स्वदा रष नेनरम कदाचन ॥ १५ हेस्यात्मवेभूनानि यङ्गेषु विधिना विना । सोऽ हं द्‌(मो भगवनो पम स्वामी जनादनःएवदरत्तमबेदसिन्स परमः परमो मतः ॥{६॥ एष निष्कण्टकः प्रन्थास्तस्य विष्णो. परं पदम्‌ । अन्यत्त कुपथं ज्ञेयं निरयपरष्च हतुकम्‌ ॥ १४ ॥ भगवन्तमनुदशय यः करम कुरत नरः । स पाषण्डाते क्िङ्गियः सवषु गितः ॥ १८ ॥ यो हि शिप्णुं परितज्य सर्वलोकेश्वरं हरिम्‌ । इतर- नवते मोहान् टोकायतिकः स्मृतः | १५ ॥ # भरुतिस्ृलयुदितं पर्ममकृतवा यशर त्रः । विकमंस्थः स चिज्ेयः सपैकरमस गितः ॥२०॥ यो देवार्थं मरहैयति धमाधम न विन्दति। न बुष्यर्परोकं यः स नास्तिक प्दाहूतः॥ २१॥ उक्तधर्मं परित्यज्य यो ह्मे च दतेते | पतितः स तु विङ्गयः समैधर्मवहिष्कृतः॥२२ यः कमे डुरते यिप भिना विष्णर्चनं तितु । ाहमण्यादूभर्यते सथ्शवण्डारत्वं स गच्छति ॥ २३ ॥ व्राह्मे वैष्णवो त्रिभरो गुरविप वेदवित्‌ । पययेण च विवेत नामानि क्मासुरस्य च ॥ २४ ॥ तस्पादवेप्णवरवेन विप्त्ाद्‌भरहयते हि सः । अय यित्वाऽपि गोविन्द्‌ मितरानचेयेत्पृथक्‌ ॥ २५॥ अवेष्णवत्वं तस्यापि मिभरमक्त्या

५

भवेद्ध्रुवम्‌ । भोक्तारं सवयज्गानां सवेरोकरेश्वरं हरिम्‌ । ज्ञाखा तसीतये सवोज्लुहु यात्सततं हविः ॥ २६ ॥ दानं तपश्च यङ्ग त्रिविधं कपे शीतितम्‌ । तस्व भगव- सव्ये कुवीत सुसमाहितः ॥ २७ ॥ तस्मात दरेष्णवा विपरा; पूजनीया यथा दरिः ॥ २८ ॥ ये तु वै हेतुकं वाक्यमाभिटयेव स्ववालातु । वैष्णवं प्रतिषिध्यन्ति ते छोकायिकाः स्मृता; ॥ २९ ॥ यो यत वैष्णवं छिङ्कं धृत्वा च तमसाऽत; । त्यजचद्रष्णवं धम सोऽपि पापण्डतां त्रनेत्‌ ॥ ३० ॥ तस्मात्त तरेष्णवो भृत्वार्वे

वृत्तिमाधितः । कुत भगवत्मीत्ये इयाश्रज्ञादि कमं यत्‌ ॥ ३१ ॥ तद्ििषटपिति प्राक्त सामान्यामेनरं मू रल्स्षृ )तम्‌ । फलष्वीना भवेत्सा तु सामान्या वेदिक क्रिया | २२॥ तायवाजतवरापावि सरथा मवाते प्रवम्‌ | नेसतागक्‌ तु जावानां

पिजतम णोमा ज.क

# &तं आरभ्य उदाहृत श्यन्तं ने विधते ल. पुत्तेकं ।

१ कृ. श्ण । म । २ ख, ण्टरप्यश्च । २ क. "जच वेदिक ध । ४ स. पकक

१८१ ृद्हरीतस्मनिः। = [अ०८छो०३६-१९२]

दास्यं विष्णो; सनातनम्‌ ।॥३२॥ तद्विना वतेते मोादात्मचारः सनातनात्‌ । तस्मा भगवदास्यमात्मनां श्रतिचोदितम्‌ ॥३४॥ दास्यं किना कृतं यत्त तदेव कटुषं भवेत्‌। विशिषं परमं धर्म दास्यं भगवतो हरेः ॥ ३५ ॥

ऋषय उचुः -

कथं दास्यं दि तदृ्त्त काम्यया ॥ ३६ ॥

ब्रह्मावाच--

सुदरोनाध्वेपुष्डादेधारण। दास्यमु्यते | भतान्निकी वेदिकी याच तदी(दी)्षा चादितक्रिया ॥ ३७ ॥ तेत्राप्याराधनत्येन कृता पापस्य नाना । ।नसूपणत्वादा स्यस्य धायं चक्रै महात्मनः ॥ ३८ ॥ अद्धःत्वात्सषेधमाणा वृष्णवत्वाच्च धमतः । नत्वा तरे विधिना चकर हरस्तप्र हिनोत्तमाः ॥ ३९ ॥ कमे ङयोद्धगवतस्तस्य वाऽ्गामनुम्मरन्‌ । विधिनेव परतपनेन चक्रेणेवाङ्येटधने ॥ ४०॥ तथेव बिमरयाद्धाले पष्ट शु्रतरं एदा । विभयादुपवात तु सन्यस्कन्धं वधानतः ॥ ४१ ॥ कण्ठं पृब्रा मां च कोशेयं दक्षिणे करे । एमिश्िहविना षिपरो न भवेद्धि कथचन ॥४२॥ सं रमेत्कमेणां सि वेदिकानां विशेषतः| आश्रमाणां चतुणा च सीणां च श्रति चोदनात्‌ । अङयेच्छद्कवक्राभ्यां तप्ताभ्यां विधानतः ॥ ४२ ॥ एकेकएुपवीतं तु यतीनां ब्रह्मचारिणाम्‌ । गृहिणां च वनस्थानाद्ुपवीतद्रयं स्मृतम्‌ ॥ ४४ ॥ सोत्त रीयं चयं ब।ऽपि बिभयाच्छरभ्रतन्तं बा ॥ ४५॥ अयमयं तन्तु तन्तुत्रयमधां ठतम्‌ (१) । शिदरच प्रन्थिनेकेन उपवीतमिहास्यते ॥ ४६ ॥ अक्ेकापोसकारयक्षाम शाणमयाने च । तन्तून चोपवीतानां याञ्यानि मृनिसत्तमाः ॥ ४७ | समषामप्य लाभे तु इुया्कुरमयं एन; । रेणेयगुत्तरीयं स्यादनस्थब्रह्मचारिणाम्‌ ॥ ४८ ॥ शुङ्धकाषायवसने ग्रहस्यस्य यतेः क्रमात । उक्ताछामेषु सर्वेषां कुशचीरं विशिष्यते ॥ ४९ ॥ मौद्धी वै मेखला दण्डं पारं ब्रह्मचारिणः । अयस्तु वेणवा दण्डा यतेः फ़ापायवाससी ॥ ५० ॥ इरचौरं बरक बा वनस्थस्य विधीयते । = कटीमूतरं च कोपीनं महव शुद्टवाससा॥५१॥ इुण्डले चङ्कटीयानि गृहस्थस्य विधीयते| ण्डनो सूक्ष्मरिखिनौ यत्यन्तेवासिनावुभा ॥ ५२ ॥

* एतदपेस्थानेऽयं पाटः ख. पुस्तके “ तरद्विधिवेदिकी या च तदृन्ञा चोदिता क्रिया » इति । + एत.

द्धं न ख. पुस्तके । = एतदायपदवयं न वियते क. पुस्तके ।

५ > श्‌

# 4 [9 क क सागक नृणाम्‌ । तत्सव व्रू/ह त्वन लकबुग्र

१ क, 'खूपिणत्वादस्यतवं धाः । २ ख.न। ३ ख, नन्तुना । त्र" । ४ क. व्वेगतं तन्तु ते त्रय | ५ ख. "शोण । \ क. 'पजीवानां । ७ क. मण्डितो ।

[भ० <-छो०९३-७०] ृद्धशरौतसपत्िः । २८१ वानपस्थो जरी त्रा स्यात्सदा व दमशरूगेमधृन्‌ । सुकेशी मुश्िखो वा स्याद्गरहस्य; सोम्यवेषवान्‌ ॥ ५२ ॥ यतिशच ब्रह्मचारी च उभौ भिश्नशिनौ स्मृतौ ¦ बराफमृल फलाशी स्यादरूनम्यः मनतं द्विनः 1 ५४ ॥ कुमूखकुम्भधान्यो वा याको वा भवेहही । मतिग्रहेण सौम्येन जीवेदरायात्ररण बरा ॥ ५५}; यवकं दण्डमाहस्ब्य धमं ब्राहयं परित्यजन्‌ । रिकमम्थो मवि; म यानि नकं ध्रुवम्‌ ।\५६॥ शिखायङ्नोपवी- तादि व्रह्मकमे यतिम्न्यन्नत्‌। म जीवन्नेव चण्डा मृतः श्ानोऽभिजायते ॥५७॥ सखस्पेः णव धम॑स्य त्यागो हानिभद्धरुवम्‌। कममणां फरसंत्यागः संन्यासः संतुदाहूतः।५८॥ अनाश्रितः कमफटं कृत्यं कमै समाचरेत्‌ । स सन्यासी च योगी च स युनि; सा. सिकः स्मृतः॥ ५९ ॥ तुष्टव वासुदेषस्य धरम बरे यः समाचरेत्‌ । #स योगी पर. मकान्तं हरेः परियतमो भवत्‌ ॥। ६० ॥ मोहा दास्यं दिना विष्णोः रविचित्कमे समा- चरेत्‌। न तम्य फटमाम्ाति तापस मनिपश्रुते ॥६८॥ हित्वा यज्ञोपवीतं तु हित्वा चक्रस्य धारणम्‌ । दिता शिखोध्वेपुण्ट्‌ च मिभत्वाद्रयते श्रषम्‌ ॥ ६२ ॥ पअसं- सकारुपर्वेण मन्त्रमध्यपयेडुरः । यस्काराः पञ्च कतन्याः पारमैकान्त्यसिद्धये ॥६३॥ रतिसंवत्सरं कुयोदुपा्म बसुत्तमम्‌ । सथवेदव्रतं छ्रत्वा तैत रपूनयेद्धरिम्‌ ॥६४॥ दद्याद पवीतानि दिष्णे परमात्मने । ब्राह्मणेभ्यश्च दसाऽथ विभुयास्स्वयमेव्‌ च ॥ ६५ ॥ तदग्नौ पल्य सेतप्य चक्र चैगाङ्यदूने । ए स्याब्दिकं धायेषुपीतं सदनम्‌ ॥ ६६ ॥ १यदम्तु भतिसंध्यं तु नित्यमेव च धारयेत्‌ । दरारवन्युद्धवे गो- चन्दनं वेङ्टोद्धवम्‌ ॥ ६७ ॥ सान्तरा प्रकु त पुण्ड हरिषदाकृतिम्‌ | श्राद्ध काटे विशेेण क्न भोक्ता च धारयेत्‌ ॥ ६८ ॥ > सुदशेनं वोधवपुष्टूं प्रधानं वेष्णवं स्मृतम्‌ । न ठभ्यते वेष्णवत्वदटते चक्रस्य धारणात | ६९ ॥ अयेपचक- तच्छङ्गः पश्चसर्कारदीक्षितः । मह्यमागवतो विभः सततं पूजयेद्ु।रेम्‌ ॥ ७० ॥

# एतदायधेद्यं न ठ. पुस्तके ¦ >< एतद्वचनं न विद्यते ख पुस्तके ।

१ ख. श्ट्थो यतिवीं स्या" । २ ल. क्षामी । ३ क. 'स्तवेकद° । ४ क. धर्म्यं । ५ के. परिव्रजेत्‌ । ६ ख. स उदा! ७कृ.यच्र। ८ ख. प्राद्याहूनिकं। ९६. ति। घाः । ३६

२८१ ुद्धहारीतस्मृतिः [अ० (च्छो०७ १९४]

नारायणः परं ब्रह्म विप्राणां देवतं सदा । तस्य शक्तावशेषं तु पायनं गुनिसत्तमाः ७१॥ दरिथुक्तो डित दब्रात्पतृणा च दिवकसाम्‌। तदव जुष्य यज्ञःय तदेव हि ८२ ॥ हरेरनपितं यत्त देवानामपितं च यतु । म्मांमसमं प्रोक्तं त्र द्धीयात्कदा च न ।; ७३ ॥ हरे; पादजलं प्रायं नित्यं नान्यद्धिाकसाम्‌ । सुरा णामितरेषां तु फल ष्पनलारिकम्‌ ॥ ७४ ॥ निम'रययुम परक्तमसपयं हि कदा चन । विधिरेष द्विजातीनां नेतरषां कदाचन ॥ ७५ ॥ शिवाचनं तिपुष्ं च शद्रा णां चँ विधीयते | तद्धिपानापिदं ये च विप्राः शिवपरायरणाः॥ ७६॥ ते वै देवलका तयाः सरवकरमवरिष्टताः ॥ ७७ ॥ पैखानसास्तु ये विभा हरिपूननतत्पराः । न ते देवलका ज्ञेया हरिपादःव्नरभयात्‌ ॥ ७८ ॥ नाद्य दमयं ग्रामाचनपरो भवेत्‌ | भक्त्या रपञ्य देवं नासौ देवलकः स्मृतः ॥ ७९ ॥ भक्त्या योऽप्यचेयेदेवं ग्र मार्च हरिमव्ययम्‌ । प्रसादतीयेस्वीकागच्ासो देवकः स्थृतः ॥ ८० ॥ शङ्ख चक्रोध्युष्दादिधारणं स्मरणं हरेः ¦ तन्नामकीःनं चेष तत्पादाम्बुनिषषणम्‌॥८१॥ तत्पादबन्दनं चेष तत्ििदितमोजनम्‌ । एकादस्य॒पवासथ तुटस्येवाचनं इरः ॥८२॥ तदीयानामर्चनं च भक्तिनेवविधा स्मृता । एतेनेवविधयुक्तो वेष्णवः परोच्यते बुधैः ॥ ८३ ॥ एौर्मुणविहीनस्तु न विमो न च वैष्णवः । कम॑णा मनसा वाचा न भरमा. येजनाद॑नम्‌ | ८४ । भक्तिः सा साचिकी ज्ञेया मवेदव्यभिचारिणौ । नान्यं देवं नमसुरयान्न्यं देवं पूजयेत्‌ ॥ ८५ ॥ नान्यप्रसादं घु्लीत नान्यदायतनं विरोत्‌। रुष्टं तथा ङयोर्वदाकारं तथेव च॥८६॥ न चान्यदेवताभक्तिरपद्यपि कदाचन । ध्यायन्यजनमैकं वे वेष्णवस्वमवाप्लयात्‌ ।। ८७ ॥ देष्णव; सवेदेवानां पूजनीयो यथा हरिः । तस्मिन्संपूल्यमाने पे भसन्नोऽभृद्धरिः प्षणात्‌ ॥ ८८ ॥ पृजिते वैष्णवे पिम पूमितं स्या्ग्रयम्‌ । यतिधस्य सहे मडक्ते तस्य भुङ्क्ते हरिः स्वयथ्‌ ॥८९॥ दरियैस्य गरे भवते तरय भरसे जगत्रयम्‌ । महाभागवतो विपः सतते पूजये दरम्‌ ॥ ९० ॥ पाश्चकरपविपानेन निमित्तेषु पिरेषतः; । अप्षवप्रं हदये सूर्य स्थाण्डटे प्रतिमासर च ॥९१॥ षट्सुतेषु हरः पूजा लत्यमवे श्ुपतः | स्नान काटे तु संभरप्रे नवां एण्यजले शुभे ॥ ९२ ॥ ध्याला नारायणं देवं नाग शायिनम्‌ । द्वादशार्णेन मनुना सोऽचयित्वाऽऽक्षतादिभिः ॥ ९३२ ॥ अष्टौत्त ररतं जप्व। ततः स्नानं समाचरन्‌ । एतदेवाचेनं भोक्त ब्राह्मणस्य जगत्पतेः ॥ ९४ ॥

१के, यणपदं व्रः ¦ ख. कोऽपितं।३क. ्तनत४ख.तु)५क. ग्रामाचां।६ख, "त्पसथाकररं नगल्र' । ७ भुक्तो यस्य भु" ८ स, विधीयते ।

[अ० (छो ०९९-११८ द्धहारीतस्पृतिः | २८३

होमङ्षाठे तु सनं परिम्तीयानलं सुभम्‌ । यकगरूपं मह्मानं विन्तवेतपुरुषोत्तमम्‌ ॥ ९५ | साङ्कत्रयाधयं इद्धं देव्याङ्घपःङगशाभतप्‌ । सवेलक्षणतपन्न शुद्धजाम्बु नदम्‌ ॥ ९६ । युवानं पण्डरीकाक्तं शङ्कवक्रधदुेरम्‌ । सवेगन्नपयं ध्यायेद्रामा ड्गश्रितपश्नया | ९७ ॥ संपूज्य चात्षतेरव पशाद्धाम समाचरत्‌ । प्राणाश्विहात्रस मय सस्यनाचस्य वारिणा ॥ ९८ | कुशासन समासानः भ्रागरा प्रत्यङ्ग्रखोऽपि पा | परि।पञ्चासमः( स्याथ च्‌।55 रत्पान प्राणायामं समाचम्त्‌ ॥ ९९ पन्रणां

(भ

बुध्य हृद॑ये पङ केशरान्वितम्‌ । तस्िन्वहून्यकेदी तां ुविम्वान्यतुतरिचिन्तयेत्‌

१०० ॥ सवाक्षिर्मय दिव्य रत्नपौठत्‌ तन मध्र पद्म ध्याय॑त्कस् तरोरधः ॥ {०१ ॥ वीरासने समासीनं तपित विचिन्तयेत्‌ । क्लिग्यदू्राद टयम सुन्दरं भूषणेयुतम्‌ ॥ {०२ ॥ पीनाम्वरं युवं च चन्दनस्णिमृपितप्‌ । ररतपद्याननं क्तपद्चमाङ्घ्रकरद्रयव्‌ ॥ १०३ ॥ लवण प्रहि वशाल रस्कमन्ययद्‌ | चक्रम ङ्कगद्‌वागपाण रघुवर दरम्‌ ॥ {०४ ॥ जानके(टक््षणा पेतं मनव पयेद्िमुभू । मन्रदरमेनाचयित्वा जप्ता चेव षडक्षरम्‌ ॥ १०९ ॥ पशा जुहुयासश् ्रणानभ्यच्ये 4 पनः | घ्नायन्य पनल विष्णुं सुखं यज्ञी वाग्यतः । १०६ ॥ एवं ह्य प॑नं रिष्णे सततम एनि ततमः; । अत्यन्ताभि-ता विष्णोहूपूना परमातनः ॥ १०७ ॥ संध्याकाल तु सभे रतिमण्डलमध्यगम्‌ । दिरण्यगर्म परय हेरण्यवध्रषं॑हरिभ्‌ ॥ {०८ ॥ श्रीनस्का। सतु भारक १जयन्तीमिरानितम्‌ । १ चक्रारिभिभुक्तं मृषितेदोभरायतेः ॥ १०९ ॥ शङ्कातवररं विष्णुं एक्ताहरेषिभू- पित्‌ । ध्यात्वा सम्चेयेदय कु ठमेरक्षते.पि ॥ ११० ॥ प्रणतेन च सामिञ्या शातसृतत निवेद्यत्‌ । ध्यायन्नेवं जपेद्ष्धुं मार्यनी। भक्ति्तयुतः ॥ ११६ ॥ तयै वाभ्यच्य गोविन्द्‌ नमस्कृता( स्य ) भिसजेपेत्‌ । एवमभ्यस्यं देवें तिसंध्यास॒ तेथा हरि ॥ ११९ ॥ वै्वदेववसाने तु १२५६ विभावसो; । उपिप्य स्यि तु जहुयाक्ख्कभं तेद ॥ {१२ ॥ ध्यात्वा सवेगतं वदष्णु पन्यम सुलाचनम्‌ |

पस्तु भद्धासतार तुखतवनमाटत्म्‌ ॥ ११४ ॥ पनिसवरधर्‌ दवं रत्नकुण्ड क ९।मप्प्‌ । दारचन्दनाटघ्राद्ः २ण्डरक यतक्षणम्‌ । ६१५ ॥ मोक्तकान्वितना साग्र जगन्तीहुनावेग्रम्‌ । १।१जनः पारत वथु मयन्तमच्युतप्‌ ॥ ११६ ॥ ध्यात्वा दृष्णं जभन्नयं पूनायख। यथा१।१ । जुहु ज{रचक्र तद्वासुदश्य सत्तमा; ॥ ६१७ ॥ जप्तवा ष्णम पश्वादम्भस्य मनसा दरम्‌ | आचम्य प्रयता मृता नमस्छरत्य [वसजयत्‌ ॥ {१८ ॥

१ ख. युभ्रदि" २ ख. पतिष्यासनमा । \ स. "दयप" । ४ स, दिव्यर" 1 ५ क. “सने ₹* । ६ ख. रत्नप ¦ ७ क. °इलधनुब णपाणेनं स्वव । ८ क. 'यत्रीभ" । ९ स. विवनेथेत्‌ । १० ख, भ्भ्युचै- यवं नरि" । ११ स. धटुक्तिक । १२ क. व त्रितष्याशोभितं दरम्‌ । १३ क. "याद्वं चक्रं यद्रा" ।

२८४ द्धहासतम्पृतिः। [अरो ° { १९-१४२]

स्थण्ठिलेऽभ्ययेनं विष्णोरेव कुयादरिधानतः । िसंध्याम्बचैयेद्षणु प्रतिमासु षि षतः || ११९ ॥ सुवणेरनतव्रैवी पिलद्रागीरिनाऽपि बा । कृत्वा विम्बं हरे सम्यकंसर्वाबयवंकतयुतम्‌ \। १२० ॥ सवेरक्षणमंपन्ं सवायुधसमन्वितपर | ततोऽ वासन इयान्चरात्र हद्धवारिषु । {१२१ | तत्राचयद्रधानन जपहमपाद्कपामः

साप्य प्श्वागरतेगेव्येस्तथा मन्रजररपि ॥ १२० ॥ यव्यं समारोप्य पूजयेत्तत्र दैक्षितः। मङ्खद्रव्यसंयुक्तः पृणङुम्भः समन्विते; ॥। १२३ । सरावदरव्यसंपृण; पताकेस्तोरणादि भिः । इम्भष वासुदेवाद्रीन्मुरन्संपूनयनतरमा्‌ ॥ १२४ ॥ वासुदेवो ्यग्राव्स्तथा सक्रपेणा वथः | महावराहः प्रद्भ्ना नारसिहृम्तथव च | १२५॥ अनिरुद्धो वामनश्च पूजनीया यथाक्रमात । तभ्य पणेशरावेषु छकेशानचयंत्ततः ॥ १२६ ॥ मध्ये तु वारणं कुम्भं पचग्लनसमन्वित्‌ । पएृनयेहन्यपुष्त्रध्यालाऽ स्मञ्चलशायिनम्‌ ॥ १२७ ॥ ततः संपूनयेदेवं धान्योपरि निधाय च | व्याघ्रचर्म संमास्तीयं त्षन्कोेयवाससि ॥ १२८ ॥ निवेच्र(्य) पूजयेद्धम्बं मूलमन्त्रेण वैष्णव; । तारणेषु चतु दक्षु चण्डदनचयत्तया ॥ {२९ ॥ इपदादिसुरान्दिक्च तथा धमादिदेदताः । संपूज्य विधना तम्मिनपदाद्धोम्‌ समाचर्‌ ॥ १३० ॥ आघ्रेयं करपयेरुण्डं पेखछघ्रपरोमिनम्‌ । अन्वत्थाद्रा समीगभादाहूत्याभिं विनिक्षिपेत्‌

॥ १३१॥ पेष्णवस्य गृहाद्राऽपि समानीयानेख द्विः म्र्याक्तविपने(ने)वात्र परति. राप्य हुताशनम्‌ ॥ १३२ ॥ प्पाधानादपयेन्त कृत्वा हाप समाचरत्‌ । पायसेन

गवाज्येन तिदेत्रीदिभिरव च ॥ १३३॥ चठुभिचष्णवेः सक्तः पायसं जुहुयादरषः हिरण्यगभेसूक्तेन श्रीसूक्तेन तथेव च ॥ १२४॥ अहं दोभ्रिति गा गवान्यं जुहु

९ ५ ®

यात्ततः। त्वमत्र द्ुमिरिति च सूक्तेन प्रत्यृचं तिषेः ॥१३५॥ अस्य वामेति सूक्तेन त्च व्रीहिमिस्तथा | अग्निं नरो दीधितिमिः सूष्न प्रत्यृचं तथा ॥ १३६ ॥ समिद्धिः(्ः) पिप्पटीरो द्रस्य 55) ;तिव्यं मुनिसत्तमाः । अष्ट्रं सहस वा शतम- त्तरं त वा ॥ १२७ ॥ दोरव्यपाज्यं पान्त तथा मन्त्रचतुषटयम्‌ । वङ्कण्ठपाषैदं होमं पायसेन धृतेन वा ॥ १३८ ॥ सम्य ह्येप हविषः शेषं तस्मे निवेदयेत्‌ । चतुमेन्त्राथतुर्वदांधतुरश्वु जपेत्ततः ॥ ६३९ ॥ तत्र जागरणं यो ्रीतवादितरनतैकैः (नेः) | रजन्यां तु व्यनतायां तु सञाल्रा नदय विधानतः ॥ १४० ॥ परङकण्ठतपणं

फुयाहत्वगभव्राह्मण; सह्‌ । तपायत्वा पतृन्दवन्वाग्यता गृहमाविशत्‌।॥ १४१ आचम्य पुवैवत्पूनां खा होमं समाचरेत्‌। जहुय्र(्) तण स्पत्य; सक्तेध पतथ यप॥१४२॥

४५१ क

१ख. वेशोभितः । २के. जप्तवा नमाः ।३ ख. यन्द प्तः ४ खल, समन्वितः। ५ क. समास्थाय । ६ ख. (तद्‌ । कु" । ७ ख. यप्र वि" । <क. श्विना वा । ९ख त्रिभिः, १० ख. 'त्रसत । ११ ख, "तो मवनं वरि" । १२९ ख. "मणः स्तुतयः त ।

[अ०८छो ०१४११६४) दरहागीतम्मृतिः २८५

पौरुषेण तु सूक्तेन श्रीमृकतेन तयेव च| वेकुण्टपाषैदं हूत्वा कमेषं समापयेत्‌ ॥१४३॥ नयनान्पाटन कुयानसमरहूतन देष्णवः ` मरहाभागवतश्रषठः स्पहमक्राकया | १४४॥ रयन प्रवात नयनान्माटन हरः | निवदय भद्रपीठ तु सापयत्ससमाहतः॥१५०५॥ स वेष्णव्‌ः सूर्तक्रःत्वजः कलन्रोदकः | ततम्त्‌ मध्यम इम्मपादाय द्रिजसत्तमः || १४६ ॥ खःपयन्न्वरल्सन शतवार्‌ समाहृतः | सव्रणन च ताम्रण शह्खन रजन वा| १५५७ ॥ साप्य प्ञ्च।मृतंगभ्येरद्धत्य शभमचन्दनेः | मन्त्रेण ज्ञापय तु दटसापाश्रननेखंः | {४८ | वासामिभेषणेः सम्यगर्दरत्य च वेष्ण्रः |

उपचारः समभ्यट५ प्रधा गनमत्तदा ॥ {४९ ॥ अट्दृते शुभे गह पीठे सस्था पथद्धार१ । सृक्तनत्तानपादस्य दं स्थाप्य सुखासने ॥ १५० ॥ अष्टोत्तरश्रते(न) वार्‌ शममन्त्रचतुष्रशतर्‌ । ध्याखा पषपाज्चाह दयन्महामागवतोत्तपः ॥ १५१

नत्वा युर परं धान स्थितं दवं जनादन । ध्यात्वैवं मन्बरतेन तम्मिन्विभ्े यवशयत्‌ ॥ {५२९ ॥ अचानतवापचारस्तु मङ्गलात्‌ नवद्यतु | # द्पेण कपिला कन्यां ब्रङ्खं दृवाक्षनान्पयः ॥ १५२३ ॥ सोवण्पाज्यं छाजांश्च मधु सपपमरञ्च नम्‌ । एवं चगद्रर मासि मङ्कलानि निवरैदयेत्‌ । तथेव दश पुद्रास्तु मन्त्रेणेव समी कषयत ॥ {५४ । तद्ध पूतमन्त्रण पश्चादश्रतान तु । पषाण दच्दद्धक्लया च

जपच ससमाहृतः ॥ १५५ । सत्टेरूण्टरे; श भरयदयाच रजा तमाः । आषा

चनं दरवा द पेनाराजयत्तद्‌ा ॥ १५६ ॥ मोनयेतवा हतो विप्रन्दक्षिणाभिक्च तोषयत्‌ । अचायपरात्वजद्ाप वदचष्ण समचयत ॥ (५७ ॥ तेद्भिनसम्रहननेत्य टमि परमात्पनः । तिर्‌ वमुरसवे तेत्र डुय।च्छकत्या यतात्मवान्‌ || १५८ ॥ वेष्णवंः पावपानथ तत्रे पुष्पञ्च चरत्‌ । आग्यन चरणा वाऽपि हम इवात्‌ वेष्णवः ॥ १५९ ॥ भत्यह्‌ भाजयेद्िमान्देष्णवान्धृतपायसम्‌ । तन्पतिमतयं रक्तया दद्रद्रा सास दाक्षणा; ॥ १६० ॥ इयादरमयेष्मेवं प्रहामागवतः सह । सदश्च नामामिविप्णाः सक्ते वष्णुप्रकादकेः | नद्रामवमथं कृत्वा तपेयप्पितृदेवताः।। १६१॥ अस्यवापात्‌ सृक्तन पयस पधुसयुत । आज्यन पृलमरन्त्रेण स्दृल् जहुभात्तदा ॥ {६२ ॥ अरप! वाचन दत्वा म.जयद्‌्िनसत्तमान्‌ । एष सस्थापयदहूवमचेय

द्रधना सद ॥ १६३ ॥ गृहाचायां स्थापने तु रषुतन्त्रं समाचरेत्‌ । अधिवास वेद्या ।द्‌मन्त्रतन्त्र ।वदमेद्‌ | {६४ ॥ एकत्र पश्वगव्येषु वानक्षिप्य परऽहान |

[क केन दवे

# दूत आरभ्य नेवेदर्योदत्यन्त न के. पुस्तके । >‹ विकरणन्यत्ययः ।

~

१ ख. तस्तन्मध्यः ¦ २ क. न्त्रव्तवेन । ३ क. रं पुथग्मन््र ।४ ख. गुन्पर । ५ ख. सनातनम्‌ । ६ ख. तटूविम्बम्‌" । ऽ स. "पापमाघुच । ८ ख. यष्टि च मः । ९ ल. तदा । १० क. अदिवासने वै" । ११ ख. "नमेध्या । १२ ख. स््त्रमत्र वि)

२८६ ृद्हारीतस्मतिः । [अद ०१६१-१८५

८

पशचामृतेः लापता पहुदरतेनादिकम्‌ ॥ १६५ ॥ आदाय कलश शुद्धं पको द्कपूरितम्‌ । निक्षिप्य पश्च रत्नानि सवणे ठरसीदटम्‌ ॥ १६६ ॥ चन्दनाप्षत. दूषी तिढान्धा्रीं च सपम्‌ । अभिमन्य हुरोः पथान्मन्नरतनेन परैष्णवः ॥१६७॥ शतवारं सहसे बा मन्त्रेणैवामिभेचयेत्‌ । सरव वेष्णवैः सूक्तेगयञ्या वैष्णवेन च ॥ १६८ ॥ नामभिः केशवाय समैमनेश वैष्णवैः । सञाण्य मन्तरभूषणेध शमे धान्ये निवेशयेत्‌ ॥। १६९ ॥ स्थण्डिरेऽपं ्रतिष्प्य इष्पाधानादि पवत्‌ । हों ङुयाद्ाभ्येन पायसान्नेन वरेष्णवः॥ १७०॥ फतुरौपासनाग्नौ तु सेममत्र(तन्न) विशि प्यते । पत्युचं वेष्णवेः सूत्तेजहुयादपृतप(यसम्‌ ॥ १७१ ॥ अस्यवूमेति पूतेन गवाज्यं जुहुयात्ततः । मन््रतनेन जुहुयादष्ट तरसदसकम्‌॥ {७२।तद्‌षिम्बमूतिंमन्तरेण तिर्होमे तथैव च । अवि्नातस्तु(ते ठ) तन्मन्त्रं (नरे) मूटमन्मेण वा यजेत्‌ ॥१७२। यंजच्छीमू(भूप्कारेश्च गायञ्या विष्णसंहया । वकुण्ठपाषेदं हेपं कृता हयं समापयेत्‌ ॥ १७४ ॥ नयनाोन्परीटनं ता सोवणंन कुशेन वा । निवेयाऽऽवाहये. त्पीठे मन््रतनेन वैष्णवः ॥ १७५ ॥ मनतरेणैवाचेनं कृत्वा पशातपुष्पाञ्चछि यजेत्‌ । तसिपन्िम्बे तु तमू ध्यात्वा नियतमानसः ॥ १५६ ॥ अष्टोत्तरसहस्रं त दथा. तुषपाञ्ञछि ततः । स्थ भैष्णवरः सूकतर्दचादुष्पाणि वैष्णवः ॥ १७७ ॥ ब्राह्मण न्भोजयेत्पश्वात्पायसान्न घृतान्वितम्‌ । शक्तया च दक्षिणां द्वा पिरेषेणाचेयेुरम्‌ ॥१७८॥सहृस्ननामभिः स्तुत्वा आशोभिरमिवादयेत्‌।पदक्षिणानमर्कार न्डुवीतात्र पूनः पुनः।१७९।धीद्‌ मम नायेति भक्त्या सेपाथयदधिम्‌ । दीपेनीरानयेतश् च्छ मृकतेन समाहितः ॥ १८० ॥ हुतशेषं हविः प्राश्य जप्ता मन्त्रमनुत्तमम्‌ । ध्यायन्कमरपत्र्षं भमौ खप्यालुशेततरे । १८१॥ एषं गृहाच बिम्बस्य विष्णु सैस्थाप्य वैष्णवः ।

¢

१ (0.

अययेद्िधिना नित्यं यायरदेहानिपातनम्‌ ॥ १८२ ॥ शालग्रापशिरा शं तु पूजनं परः मासनः । कोदिकोटिगुणाधिक्यं भवेदत्र न श्रयः ॥ १८३ ॥ न जपो नाधिवा. सश्च न च संस्थापनकरिया । शाठग्रामाचने विष्णुस्तस्मिन्सं निहितः सदा ॥ १८४॥ मतीनां तु हिः साक्षायस्यां मतिरुत्तमा । तस्यामेव ठु तां ध्याता पूनयेतत्विषा- नतः ॥ १८५ ॥ ूत्यन्तरपविम्बे तु न यष तदेव ततु । शादग्रामरिलायां त यष्वया इषटमूत॑यः ॥ १८६ । अचेने वन्दनं दानं प्रणाम॑(मो) देनं मणाम्‌ । शार- ्रामरिखायां तु सर्वं कोदिगुणं भवेत्‌ ॥ १८७ ॥ स ॒ल्लातः सवेतीर्ेषु स्थेय

[ >

१ ल. "पय वसत्ेभू" । २ क. द्वमव म" । ३क. यते श्रीमूपरः। ४ ल. श्वच्छक्तया तेन । ५ ख. न्तरम्‌ । ए" 1६ क देह । ७ ख हरे्तस्य यस्य । ८ क पति तदहि न । ९ क. न्तनबि'।

[अण्८्नो०१८८-२०९] हदवहारीतस्हिः। २८७

दीक्षितः । यो बहैच्छिरसा नित्यं शराढग्रापश्षिराजम्‌ ॥ १८८ ॥ असत्यकथनं हिंसामभक्ष्याणां च भक्षणम्‌ । शाशग्रामजटं पीत्वा सर्वं दहति ततप्षणात्‌ ॥ १८९॥ द्विजानामेव नान्येषां शाटग्रामशिटाचेनम्‌। बाटकृष्णव परव पूजयेत्तद्रिनः सदा॥ १९० पठदराऽप्यचयेदिषणुं विशिष्टः शृदरयोनिनः । स्थण्डिले हृदये बऽपि पूजयेत्तद्िनः सदा ॥ {९१ ॥ वाराहं नारसिहं च हयग्रीव च बामनपू | बराह्मणः पूजयेद्विष्णुं य्ूर्ति च केवलम्‌ ॥ १९२ ॥ क्षत्ियः पृजयेद्रामं केरावे मधुसूदनम्‌ । नारायणं बामुदेष- मनन्तं च जनादेनम्‌ ॥ १९३ ॥ ग्घुम्नमनिरुदं॑च गोविन्दं चाच्युत हसि | सैकषणे तथा दृष्णं वेश्यः सेपूजयेत्तथा ॥ १९४ ॥ वैष गोपाल्वेषं वा पूजये च्छ्रा गजः | स्वं एवं {हि सपज्या वरण बूनसत्तमाः ॥ १५५ । सवेअप्‌ भग. न्मत्रा जघन्याः स्वेसिद्धदाः। तस्मादष्रिनात्तपः पून्यः सवेषां भूतिमच्छताम्‌।१९६॥ पञ्चसस्कारसपन्नो मब्नरत्नाथकाषिद्‌ः । शटग्रामशिलायां तु पृनयेत्ुसषोत्तमम्‌ | पूनतस्तुख्सापत्रदेदाति सकट हारः ॥ {९५७ ॥ यः श्राद््‌ कुरत ववमरः श्राटग्राम चिरग्रतः । ।पतृणा ततर तुरः स्याद्रयाश्राद्धादनन्तकष्‌ ॥ {९८ ॥ जप्न हुत तथा दानं बन्दन च जटक्रिया । श्राटग्रामसमीपे तु सवं कोटिगुणं भवेत्‌ ॥ १९९ ॥ ध्यात्वा कमद्पत्रा्षं शराट्ग्रामशगिलोपारे । पौरुषेण तु सूक्तेन पूजयपुरषात्तमभ ॥ २०० ॥ अनुषटृषस्य सुक्तस्य नष्टुबन्त्वा(न्त्याञ,स्य दवता । परषां या जगद्भा जभ्पिनोरयणः स्मृतः ॥२८१॥ प्रथमा ।वन्यसद्रामं द्रुताया दक्षिण कर्‌ । तृताया घामपदे च चतुर्धा दक्षिणे करे ॥ २०२ ॥ पश्चमी वामनानो तु षष्ठ रै दक्षिणे तथा । समीं वामकव्यां तु हषी दक्षिणेऽपि च ॥ २०३॥ नवं नाभिदेशे तु दश! हाद वैन्यसेत्‌ । एकाद! कण्ठ श द्राद। वाम्बाहुकं ॥ २०४ ॥ जयद्र दक्षिण तु खास्यदेशे चतुदश्रीम्‌ । अक्ष्णो; पञ्चदश मूध्नि पाडशां चेव धिन्यसेद ॥ २०५ ॥ एवं न्यापरिधिं एत्वा पथाद्धयान समाचरेत्‌ । सहस कयताकाश् कन्द पोयुतसंनिमम्‌ ॥ २०६ ॥ युवानं पुण्डरीकाक्ष सवोभरणभूषितम्‌ । ५।नषतायतेदा मि्तुभिपूषणन्वितै ॥ २०७ ॥ चक्रं पव गदां श्घ बिभ्राण पौतवाक्त समू । शु्धपएष्पानुेषं च रत्नहस्तपदाम्बुनम्‌ ॥ २०८ ॥ सुल्िग्धनीटकुटिटडन्त- ठैरुपरोभितम्‌ । भिया मभ्या समश्चिष्पाश् ध्याता समचेयेत्‌ ॥ २०९ ॥

५ ख. तदा ! बा* । २ क. बारगो" । ३ ख. 'दृयाद्धि स" । ४ ख. “न्तरम्‌ । ५ क. तरिविषटस्य | क. 'मिभूषितं भूष" ।

२८८ ुद्धहरीतस्मृतिः। [अ०८छो०२१०-२६०]

यथ'ऽऽत्मानै तथा देवे न्यासकमे समाचरेत्‌ । आ्ययाऽऽबाहनं विष्णोरासनं च द्वितीयया ॥ २१० ॥ तृतीयया च तत्पं चतुभ्योऽष्यं निवेदयेत्‌ । पृशवम्याऽऽच- मनीयं तु दतन्य च ततः क्रमात्‌ ॥ २११ ॥ षष्ठ्या लानं च स्प्म्या वसमप्युपवीतकम्‌ ` अष्टम्या चेव गन्धं तु नवम्या च सुपुष्पकम्‌ ॥ २१२॥ दभ्या धूपके चवं एकाद्श्याऽय दापकम्‌ | द्रादक्या च चयाद्या नपृ च नेषदयंत्‌॥२१३॥ चतुदेश्या नपरकार्‌ पश्चददया प्रदक्षिणम्‌ । # पोडद्या शयनं द्या गेषकमे समा चरेत्‌ ॥ २१४ ॥ स्ञानवस्लोपवीतेषु चरो चाऽऽ्वपनं चरेत्‌ । हुत्वा पौटकमिमंच्नः पटशाऽऽग्याहुती; क्रमात्‌ ॥२१५॥ तथेवःऽऽन्येन होतव्यगृमिमिः इष्पाञ्ञ्ं चरेत्‌। तच सर्वं जपेद्यः पौरष सृक्तषृत्तमम्‌ ॥ २१६ ॥ दृता माध्याह्निकं सानम ण्ट्धरस्ततः । (नत्या सध्यायुपास्याथ रवेपण्डटमध्यगमर्‌ || २१७ ॥ हार्‌ ध्याये न्रदुर्योध्वै हस; शुचिषादत्यचा | सावित्रा च नपततष्टमाणानायम्य पूवेटः॥२१८॥ षीरेण चानुषाकेन उपस्थानजपं तथा । आत्मानं परिषिच्याथ दभान्तरपुटाञ्चिम्‌ ॥ २१९ ॥ दक्षिणाङ्ः तु विन्यस्य जपय बुधः । सव्या समणवां गायत्री तु जपेत्तदा ॥ ६२० ॥ शक्त्या च चतुरो वदान्पुराणं वैष्णवं जपेत्‌ । चरितं रघु. नाथस्य गीतां भगवतो हरः ॥ २२१॥ 'ष्णयन्वै पुण्डरीकाक्षं जप्तवा वाऽप उप पत्‌ । एवैवत्तपयेदेवं येकुण्टपापेदं तथा ॥ २२२ ॥ देवानृषीन्पितेत्ैव तषैचित्वा तिलोदकं: । निष्पीड्य वस्ञमाचम्य गृहमादिर्य पूववत्‌ ।॥ २२३ ॥ पृजयित्वाऽ्युतं भक्त्या पौरुषेण विधानतः । दैवं मूतं पतक च मानुषं च विधानतः ॥ २२४ ॥ भीते स्गङ्गस्य मोकुविष्णोयंनेतततः । वेदं वैष्णवं होमं पूैवज्जुहुयात्तदा ॥ २२५ ॥ चतुविपेभ्यो मतेभ्यो बि पशादनिक्षिवत्‌ । प्ररे गेदोहमत्रं त ति दतिथिवाञ्छया ॥ २२६ | भाजयचाऽऽगतान्कारे फटमृखोदन्पदिभिः । पहाभाग- वतान्विभान्विेषेणेव पजयेत्‌ ॥ २२७ ॥ मधुपकप्रदानेन पा्रौध्यौचमनादिमिः | गन्धै; प्य मबूेधरषदीपनिषेदम ¦ ॥ २२८ ॥ ब्रह्मने निवेष्यैव पूनयेच्छद्ध याऽन्विततः । सकृत्सेपूनिते विम महाभागवतोत्तमे ॥ २२९ ॥ षष वषसदस्राणि हरि; सेपूनितो भवेत्‌ । मोहादन( द्धि ना )चयेचस्तु महाभागवतोत्तमम्‌ ॥ २२३० ॥

# एतदायधंद्रय न वियते क. पुस्तके ।

१ ख श्या चरं दिन्यं निः २ स. पेत्सय' पो" । ३ ख. पयतनगद्‌ः स्यादैनसः परचिरित्य । ४ क, सोवर्णनादु" । ५ ख. °तं च परीक्ष्याथ । ९ ख. ुष्ठवे। ७ क. 'य॒र्ाचि° । ८ ख, शधूपेदपिनिवि" ।

[० छो ०२६१-२९२्‌] = इृद्धहारीतस्पृति । २८९

कोटिजन्माजितात्ुण्याद्भश्यते नात्र संशयः | गृहे तस्यं न चाश्चाति शतवषाणि केशवः ॥ २३१ ॥ पुखं हि सवेदेवानां पहामागवतोत्तमः ॥ तस्मन्संपूनिते पि पूजितं स्या्लगत्रयम्‌ ॥ २३२ ॥ अथपञ्चकतचचङ्गः प्चस्कारसंस्ृतः । नवभ- क्ति समायुक्तो महमागवतोचमः ॥२३२॥ कले समागते तस्मिन्पूजिते पधुभूदनः। पषणादेव प्रसन्नः स्यादीप्ठितानि प्रयच्छति ॥२२३४॥ महामागवतानां च पिविस्पादो- दकं तु यः | शिरसा बां षरेद्धकत्या सवेपापैः भमुच्यते ॥ २३५॥ यस्िन्करिमनिः वसाति महामागवतोत्तमे । अप्येकरात्रमथवा तदेशस्तीयेद॑मितः ॥ २३६ ॥ मोन यित्वा महामागान्वष्णवानतिथीनपि। ततो बाटसुहदृदानान्धवांच समागतान्‌ २२५॥ भोजयित्वा यथाश्क्त्या(क) यथाकारं जितन्षुधः; । भिष्तां दद्यालयत्नन यतानां ब्रह्मचारणाम्‌ ॥ २३८ ॥ शद्रा षा प्रतिखोपा बा पथ भ्रान्तः क्चुषातुरः । भ।जय॑त्त प्रयत्तन गृहपस्यागता यादं ॥ २३९ ॥ पाषण्डः पतता वाअपं द्षुषाता ग्रहमागतः

नेव द्च्यात्छपाकान्नमामनव प्रदापयेत्‌ ॥ २४० ॥ स्वशक्त्या तपयत च ह्तिधी नगुहमागतान्‌ । सम्थङ्निवेदिते विष्णांः स्वयं मेज्जीत वाग्यत; ॥ २४१ ॥ परक्षासय पाद्‌। हस्ता च सम्यगाचम्य वारिणा । विष्णारामि दुखं पीठे हेमदि धे इशोत्तरे॥२४२॥ प्राग्वा प्रत्यङ्गुखां वाऽपि नान्वारन्तःकरः इचः उदड्फखां वा प्(फच्यं तु समास्त(ताभपूनतः ॥ २४२ ॥ व्रतालादपनेस्तु कृतं वसनेमरम च । कपिलम्‌ एकं वाऽप ५० तृणमयं तथा ॥ २४४ ॥ चासनं शुष्ककाष् शिस्पं पयव च। निषद्दारपदि च दान्तमास्थमय च यतु ॥ २४५ ॥ द्भ्य पररावस्थत तादल्पाय से च विवजेयेत्‌ । विभीतकं तिन्दुकं च करञ्ञं व्याधिपातकम्‌ ॥ २४६ ॥ भटा कपित्यं च हन्ताहं सिघुमेव च । निषद्धतरवी देते सथैकम॑सु हिताः ॥ २४५७ ॥ शुददारुमये पीठे समासीनं इरोत्तर । पौठे त्वमे सौम्ये स्यात्वं हरवि रम्‌ ॥ २४८ ॥ चतुरस निकूणं च वतु चाधचन्दरकष । वणानामसुप्‌०५ग मण्ड लानि यथाक्रमात्‌ ॥ २४९ ॥ स्र्ेते मण्डञेऽस्मिन्विमं भाजनं न्यसेत । खं कास्यं च रोप्ये चपर्णवा शाञ्चचोदितम्‌ ॥ २५० ॥ चतुःषषटिप कांस्यं तद॑ पादमेव वा | ग्रृहिगामेव मोञ्यं स्यात्तां हन तु वजेयेत्‌ ॥ २५१ ॥ पराञ्च

पद्मपत्रे तु दौ यत्नेन बमयेतू्‌। यणेना च वनस्थानां पितृणां च शुभप्रदम्‌ ॥२५२॥

१के स्य समस्तामन्च ।>२ख. वतःस्प्रतः। का ।\ख.वाश्रयद्र ।४ सख, त्स्वपक्रात्न ।

५ ख, `यलवसतिथीनाग्तान्प्रहं । स । ६ क. पत्रं । ०ख.च कपा! ८ ख. वणं । ९ क, ख| १०्ख

द्ेधातुपी । ११ क, जयाततित । १२ ख. पाटल । 3३ क, सोम्यस्य केष।१४ क. तरेषु ग्रहणं ठ्‌ किवं ६७ ।

१९० ृद्धहारीतस्मृतिः। [अ< < ०२९६-२७६]

वटाश्वत्याकेपणानि ईम्मोदिन्दुकयोस्तथा | एरण्डताटवल्वेषु कोविद्‌ रकरञ्जके ॥ ९५६ ॥ मट्टातकश्च पणानां पणानि प्रिव । मोचागभेपलं च वनेयेत्से. कमपु ॥ २५४ ॥ मधुक इटजं चेव ब्राह्यं ृक्षमृदुम्बरम्‌ । मातुटुङ्ग पानसं च मो. चाचमदछानि च ॥ २५५॥ पाल ह्पण श्रपणं श्ुभानीमानि भोजने । यथाकामो. पत्नेन भाजने धृतसस्छृते ॥ २५६ ॥ पल्यादिभिदत्तमन्नं वासुदेवापितं शुभ्‌ । गायत्या पूटमन्त्ेण संप्रोक्ष्य शृभवारिणा ॥ २५७ ॥ कतसत्याभ्यामिति च म्र भ्यां परिषचयत्‌ । अन्नरूपं विरट्पुर्षं ध्याता मन्त्रं जपेद्षधः ॥ २५८ ॥ ध्यात्वा हृतपङ्नं िष्णु सुधांशुसदश्यतिम्‌ । श्ङ्चक्रगदाप्पाणि वे दिन्यभूषणम्‌॥२५९॥ मनसेवाचेयित्वाऽथ मूरमन््ेण ष्णः पादोदकं हरे पुष्यं ुटसीदलपिभितम्‌।२६०॥ अगृतापस्तरणमसीति मन्त्रेण प्रायेतु । उदिर्यव हरिं प्राणाञ्जुहुयात्सधूतं हविः ॥ २९१ ॥ अन्ना तु दातव्य श्राकृरफलादिमिः । पञश्चमराणाच्ाहुतयो मन्न सजुहुयाद्धरेः ॥ २६२ ॥ श्द्धासं माणे न(नि)विषटेति मन्तरेण यथम्‌ । तर्भनी पध्यमह्धष्ट प्राणायति यजद्धावः ॥ ९६३ ॥ पध्मानामिकाङ्युष्टैरपानायंत्यनन्त रर्‌। कनिष्ठानापिकाङ्पुषव्यानायेत्याहूति ततः | २६४ ॥ कनिष्ठातजेन्यद्ग रदानायति १ यजतु । समानायति जुहु णत्सवरङ्गलिभि रनः ॥ २६५ ॥ अयमभनि पश्वानरिरत्यात्मानमनन्तरम्‌ । शतमष्टोत्तरं मन्त्रं मनसेवं जपेत्ततः ॥२६६॥ भाये नारायण दवे भाजन तु यथाक्रमम्‌ । पक्तादुपातयन्यरासं चिन्तयन्पधुमूदनम्‌ ॥२६७॥ नाऽऽसनारूढप दस्तु न वेष्टितिशिरास्तथा । न स्कन्दयन्न च हसन्वहिन।प्यवृोकयन्‌ ॥२९६८॥ नाऽऽमायामटपञ्चसप.बानिजारकरोन च| च पादारोपितकरः पराथन्यापापं वान च्‌ ॥२६९॥ त प्रसारितपादश्च गच्छङ्कदृतमाजनः | नाश्चरीयाद्धायया सार्धं न पुत्रयो इदाचन ॥२७०॥ न इयानो नातिसङ्को न विदुक्तभिर रुहः। अन्न था न विकिर ्षठवत्नानकाङ््या ॥-७१॥ नातिरष्देन युञ्जीत न वद्चर्ोपवेष्टितः । पगृ पात्र हस्तेन चञ्ञीयाप्पेत्‌ › मदि । चषक पुटके वाऽपि पिवेत्तो 4 दविनोत्तमः॥२७२॥ तत्र वाऽप्यथवा कीरं पानकं वाऽपि भोजने वक्रेण सान्तधौनेन दत्तपन्येन वा पिबेत्‌॥२७३॥

(+, _ ^ ©

१ के. वुमम्भति । २ क. लपृत्रषु। ३ ख. 'करश्वप ४ ल. भयत्ततु सर्वैदा। म।५ ख, जं राह्म भस्बुष् । ६ ख. ठलडगं । ७ ख. "लक्यवेण श्री" । ८ ख. "याकालोपपतन तु भो" । ९ ल. "्तवस्तु वतु ठेवापिते मे । गा । १० कर. क्तं सः ११. ' राजं स्या । १२ स. " निरेति । १३ ख क्रमात्‌ त" । १४ क. "नरेद" । १५ क. व यजेत" । १६ स. ध्यायत्ना । १७ ख. भवं मृङ्ीयात्त यथासुखम्‌ । १८ ख. न वादृकोपितनरः । १९ स, “्वीऽपि विह्वलः । न । २० ल. वन्नाति" ।

[अछ ०२७४-२९५] = वृदुहारीतस्मतिः । १९१

प्रसशषेषं त चाश्चीयासपीतरेषं पिवेत्‌ । शराकमटफलादीनि दन्तच्छन्नं न खादं यतु ॥ २७४ ॥ उद्धत्य वाबह्तेन तायं वक्त्रेण यः पवित । स सुरां वां बिद्‌ व्यक्तां सदयः पतात रोर ॥ २५५ ॥ उब्दृनापाोशने पीरा शब्देन दूधिपायसे । शन्देनान्नरसं क्षीरं पीत्वेव पतितो भवेत्‌ ॥ २७६ ॥ प्रत्यक्षटवणं शक्तं क्षीरं लव. णसयुतम्‌ । दपि हर्तेन पथितं सुरापानसमं स्पृतम्‌ ॥ २७७ ॥ आरनाररसं त तेथेवानापितं हरेः । आयसेन तु पत्रण नैव दद्रादरतादकम्‌ ॥ २७८ | नोच घृतमादद्यात्यतुक भोजनं धिना । तथेव तु पुरोडाच् पृषदाज्यं च पाक्षिकम्‌ ॥२७९॥ पान।यं पायसं क्षीर धृतं ठवणमेव च । हस्तदत्तं न गृहीयान्तत्यं गोमरंसतमक्तणम्‌ ॥ २८० ॥ अपुपं पायसं पपि यावकं दसरं पध । केवलं यो दथाऽ्नाति तेन भुक्त सुरासमम्‌ ॥ २८१ ॥ करञ्मृखकं शि र्नं तिर पिषटकम्‌ । तटाथिभे- तदृन्ताकं सुरापानसमं धिदुः ॥ २८२ ॥ अन्यच्च फटषछांदि मृक्ष्यपानादिकं च य्‌। सक्चन्दना६ि ताम्बर यो भुङ्क्ते हय्नर्पितम्‌ | २८३ ॥ करपकोटिसहृ्नाणि रेतो. विष्मू्रभारभवेत्‌ ॥ २८४ ॥ तस्मारसवे सुविरर हरि भक्तं यथाक्तवत्‌ । सपत्रेण यो गडक्ते सयेयन्नफलं टभेत्‌ ॥ २८५ ॥ ध्यायन्नारायणं देवं वाग्यतः प्रयतात- वान्‌ । भक्ता व(चा)नतितष्तथ(प्येोव प्रशयेदम्बु निमटम्‌ ॥ २८६ ॥ अगृतापिधा- नमसीति मनूण कुरुपाणिना । किविटन्षुपादाय पतिक्रषेण बारेणा ॥ २८७॥ पतृकण तु तीर्थेन मृमो दद्यात्तद्भिनाम्‌ । ररषे नरके पोरे वसतां श्ुखिपासया ॥ २८८ ॥ तेषामन्नं सोदकं च भक्ष्यगुपतिष्तु | इति दस्वोदकं तेषां तस्िनेवाऽ5- सने स्थितः ॥ २८९ ॥ प्रकार्य स्ता पादो च मुखं संशोध्य वारिभिः । द्विश चम्य विधानेन मन्त्रेण प्राश्येल्लटम्‌ ॥ २९० ॥ पीत्वा पन्त्रजेटं परधादाचम्य हृद्‌- याम्बुजे | राममिन्दौवरद्यामं चक्रशङ्खधनुधरप्‌। युवानं पुण्डरीकाक्षं ध्यात्वा मन्तरं जपेद५ः॥२९१॥पिमावसुपपप्प्य सणसीनः सुखासने । वेदमध्यापयेच्छिष्याञ्कासं वा धमसेदिताम्‌॥२९२॥ रवावस्तमिते संध्यं दहि; करवत पववत हिः सध्या शरत(दक) गुणं गोष्टे शतगुणं १ा॥२९३॥गङ्गाजटे सदसे स्यादनन्तं विष्णुसंनिधा॥२९४॥उपा- स्य पशचमा संध्या जप्त। प्यं समाहितः पवेवत्पूनयेषिष्ण गन्धुष्पक्षतादिमिः॥२९५॥ अष्टाक्षरविधानेन निवेध्येवं समाहितः । सायमौपासनं हुत्वा वैष्णवं होममाचरेत्‌

१ क, “ववा परेत्के एतति रोपे । शष्देनापोशनं परीता पेते पति" ।२ क. युक्तं । ३ ख. मरं । ४्ख. भम्‌ ठालाः।५ख. "टं भक्षं प ।६ क. भुङ्रतेववं न।७ ख. "धः। सुखासने समासीनो वेद्‌ मध्यापयेत्ततः। सच्छिप्यान्यासतु शां वा हेरा ध॑सदिताम्‌ । इतदसिपुरणं वा कथयच्छृणुयाच वा खा" वतं मते! ८ क, "त॒ । सध्या केटिगृणितं गो"!

९९१ द्हारीतस्मृतिः । [अ०८यछो ०२९६-६२१]

॥ २९६ ॥ ध्यात्वा यङ्गमयं विष्णुं मन््ेणा्टत्तरं इतम्‌ । तिट्रह्ाज्यचरमिस्ततर फनापि वा यजत्‌ ॥ २९७ ॥ वेश्वदेव भूतां हुत्वा दच्छा च आचमेत्‌ । शय्यायां वन्यसहव पयद्कः समद्कृतम्‌ ॥ २९८ ॥ सावत गन्धपृप्पधृपरामादते शभ । शायायत्वा च दवश्चे नारायणमनामयम्‌ ॥ ६९९ ॥ काठन।पतसकाश्च मन्दस्मरथु खाम्बुनम्‌ । काटकन्द्परावण्य दवाभ्यां साहृत हारम्‌ ॥ २००॥ दिरण्यगभेसृक्तनं नासदास दन्न च | कृत्वा पष्पा्ञाट पञादुपचारेः समचयत ॥ २३०१ श्रय जति हत्युचेष धुवसृक्तन च द्विनः । | # दपिनाराजनं कृत्वा पशादध्यं निवेदयेत्‌ ॥ ३०२ ॥ सु्ाससा य(न)वनिकां विन्यस्याथ समाहितः द्रादग्राणं महामन्त्र जपदष्टत्तर्‌ शतम्‌ ॥ ३०३ ॥ अक्षि श्ङ्खचक्राद्य॑दिक्ष रक्तां एुषिन्यसेत्‌ । स्तात; स्तुत्वा नमस्कृता (ल्य) पुनः पुनरनन्तरम्‌ ॥ ३०४ ॥ देष्णरवश्च सहाथ भङज्ञायादापत हुरः। आचम्याग्निमुपस्पृश्य समासानस्तु वाग्यतः | ध्यायन्हाद्‌ं श्रम मन्त्र नपदष्टत्तर्‌ रत्‌ ॥ २०५ ॥ शषाहदृश्णायन दव॑ मनर्वाचयत्ततः | शयति गुभरस्याया ववम दरुभपण्डटे ॥ ३०६ ॥ कतां गच्छद्धुमपत्ना विना पश्चसु पस्‌ । पृत्राथां चत्त युग्पास द्वाकाप वषमास्‌ च ॥ ३०७ ॥ न भराद्ध द्वेसं चव नापवासदिनं तथा | साज्नाचमोरना वाऽपि न चेष पानां तथा ॥ २०८ ॥ न कृद्धा न च कृद्धः स्न्रोगान च रागिणीम्‌ | न गच्छक्रूरादेवस मघागरटद्रयाराप ॥ ३०९ ॥ ब्राह्यं प्रहृते उत्थाय आचामलखयतात्पवान्‌ । यातध ब्रह्मच।रा च नस्या ।वधवा तथा ॥ ३१० ॥ अजन कम्बल वाऽपि भूमा स्वप्या ङुशात्तर्‌ । ध्यायन्तः परद्लनाभे तु शसारान्वामेतेदियाः ॥ ३११ ॥ अपियद्राञचयं द्विष्णुं चिका श्रद्धयाऽन्वितः। आचरेयुः प्रं पमं यथादस्यनुसारतः ॥३१२॥ प्रातः कृष्ण जगन्नाथ कतेयत्पुण्यनापाभः । शचादिकं तु यःकमं पुवाक्तं सवेमाचरत्‌ ॥ २६२ ॥ नेमत्तिकेदिशेषण पूजयत्पातेमन्ययम्‌ | तत्तत्काष्ठ तु तनमृतरचेन युनेमिः स्मृतम्‌ ।॥ ६१४ ॥ प्रसुप् प््रनाभ तु नित्य मास्चतुष्टयम्‌ । द्राण्यां दालायामाप षा भक्त्या सपृजयदर्षर्‌ ॥३१५॥ प्रान्धं रेपपयङ्क सयान रपरया सह्‌ । नान गूतस्तकाश सवाटकारसृन्दरम्‌ ॥३१६॥ कस्तुभाद्धासततनु वैजयन्त्या विराजतम्‌ | टक््मापनकुचरपश्ेशुभारस्क सुगरचसम्‌ ॥२३१७॥ ध्यावे पडमनाभ तु द्वादश्ाणन नित्यशः । पएजयटन्धपुष्पाद् सिसभ्यास्वापि वैष्णवः; || ३१८ ॥ निषे पायसान्न तु दद्यात्‌ एष्पाञ्चाट ततः । सहस्र रतवारा द्रय मन्न नपलयुधाः।२१९॥ द्रादशण मनु चव जप्त्वाऽऽज्यन तिष्ट वा| केवट चर्णा वाऽपि जुहूुयात्रातवासरम्‌ ॥२२०॥

# धनुधिद्रनान्तगेतो प्रम्थः ख. पुस्तक एवास्ति ।

१ ख. “कृते । स" ।

[मण्८श्ो०६९१-३४१] = दृदहषरीतसमिः । ` २९३

अधःकरायी ब्रह्मचारी सर्मभोगविव्ितः । वारषिकांधतुरो मासानेवमभ्यच्यं केश. वम्‌ ॥ ३२१ ॥ बोधपित्वाऽथ कार्तिक्यां दादुष्पाण्यनेकदः । साभ्येसिषेः पाय

सेन मधुना च सदसः ॥ २२२ ॥ मृरमन््रण जुहुया-सृक्तथावम्‌थ ततः । सहस्ननापरमिः कृतवा दद्यादपेणमव च ॥ ३२२ ॥ ग्रह्‌ गत्वाऽथ दुवेश्‌ पूजयित्वा यथाविध । भाज यदरष्णवान्वप्रन्दाक्तणाम् तापय ॥ २९४ ॥ इृहपक्ष नममास द्वादश्या दष्णवः गराचः | पावृत्रारापण कृत्वा नामेमात्रायत न्यसत्‌ ॥ ३५५ ॥ तरथा पक्षासे पयन्त सदस तान्तव स्पृतम्‌ । इरग्रान्थसदृस्त ठ पादान्त विन्यसेत्ततः ॥ ३२६ ॥ सवणा राजता माला इतग्रन्यियुता न्यसत्‌ । गृणारतान्तव पशात्पुष्पपाछां ततः परम्‌ ॥ ३२७ ॥ शतमोक्तिकहाराणि नानारत्नमयान्यपि । उपोष्येकादशरी तत्र रत्रौ नागरणानिवितः । अभ्यचैये्लगन्नायं गन्धपुष्पफलादिभिः ॥ ३२८ ॥ नीत्वा रि नतनैः भरमि पिमे नदीम्‌ । गत्वा स्नात्वा च िधिना तप॑पिस्वेवमचयेत्‌। सर्च पेष्णवमेन्त्रपरध्वाज्यातलपायक्षः ॥ ३२९ ॥ # हुत्वा दत्वा दशाणन सष जुहु यात्ततः | प्रथादारोप्यद्रष्णाः पदेत्राणि दरुमान वं ॥ ३२० ॥ पवस्व साप शत च जपन्सृक्तं सुपावनम्‌ । नवद यत्पवित्राणे तथा पिष्णायेथाक्रमम्‌ ॥ २२१ ॥

न्द्र डुशयाक्त्रण वेषटयन्परमात्मनः। वितान पृष्पमाराचरख्कृत्य च सवतः ॥ २२२॥ सदसत द्रादशररणन भक्त्या पृष्पाज्ञाछे न्यसत्‌ | अथापानषदुक्तान पञ्च सूृक्तान्यनु

क्रमात्‌ ॥२३२॥ त्वयाहन्पीतमिज्यादे ( ¡ ) नपन्पुष्पाञ्ञाछ ततः । ब्राह्मणान्माज

यत्पश्चात्वय वात पारणम्‌ ॥ ३३४ ॥ शत्तथदुत्सव इयांचररात्र पष्णवात्तमः | परत्यब्द्मव इवत प्वित्रारप्ण श्रः ॥ २३५ ॥ क्रतुकाटसहस्चस्य फट प्राम्मल्य-

सशयः । तत्र दुभिक्षरामादिमेय नास्त कदाचन ॥ ३३६ ॥ सपाप फातक माप्त सायाहे पूजयेद्धरिम्‌ । हयः पृषे जातीभिः कोमटेस्त॒टसीदलेः ॥ २७ ॥ अव. दषणं गायतयाऽहुवकरदष्णवैरपि । पावमान्ये् तन्मासं भक्त्या पुष्पञ्च न्यसेत्‌ ॥ ३३८ ॥ अष्टेत्तरसहसं बा कतपष्त्तरं तु षा । अष्टाविंशति वा शक्त्या द्यादीपान्स॒पाटिकान्‌ ॥ ३३९ ॥ सुवासितेन रैरेन गव्येनाऽऽ्येन बा हरेः अष्टत्तरदतं नित्यं विरहेमं समाचरेत्‌ ॥ २३४० ॥ मनुना रेष्णवेनापि गायञ्या विष्णुसंया । हुता पएष्वाञ्चहि दैयात्ताभ्यामेव तथा किमोः ॥ ३४१ ॥

गरी

* दत आरभ्य न्यसेदित्यन्तप्रन्थव्यलयासः क. पुस्तके ।

च, £ ©

१ क. १ | शङ्कग्रः। २ ख. "वेः स॒क्तम ) ३ ख. "मात्‌ । म" ४ ख. १त्‌ । तवेहयवीत' । ५ ख. शक्या वा चोत्स" । ६ के. वा । शक्त्या दयद्विजान्सवान्तपरिपा । ७ सख. द्वा ताभ्या" । 4 स. तद्‌ ।

२९४ द्धहारीतस्मतिः । [अ०<ो०२४२-६६६]

हविष्यं मोदकं शुद्ध नक्तं भञ्खीत वाग्यतः ॥ २३४२ ॥ तें शठे तथा मांसं निषा. वान्प्ाक्षिकं तथा । चणकानपि माषांश्च वनेयेत्कातिंकेऽहनि ॥ ३४३ ॥ भोजयेद्रैष्ण- वान्विभाज्नित्यं दानानि शक्तयः । अन्ते च मोजयेद्टिमान्दक्षिणाभिश तोषयेत्‌ ॥ ३४४ ॥ एवं संपूज्य देवेश काके कृतकोटिमिः । पुण्य प्रप्यानधो मृत्वा विष्णु्ोके महीयते ॥ ३४५ ॥ दशमीमिभ्रितां त्यक्त्वा वेर यापरणोदये । उपो. ष्यकादरीं शद्धा द्रादशीमपि वैष्णवः ॥ ३४६ ॥ स्ञात्वाऽऽमटक्या नचा तु विधा नेन हरं यजेत्‌ । सुगन्धङ्कसुमैः शभेरुपचारेथ संवेशः । रात्रो जागरणं इत्वा पराणे ( ण ` संहितां पठेत्‌ ॥ ३४७॥ नागरेऽसिन्नशक्ते( क्त )धेदमानास्तीये वैष्णवः । पुरतो षासदेबस्य भमौ स्वप्यात्समाहितः ॥ ३४८ ॥ ततः प्रभातसमये तुटसीपे भितेनरैः । लत्वा संतप्य देवेशं तटेसीमृहमन्तः ॥ ३४९ ॥ दमेन बा षिष्णु- क्तेः ङयापुष्पाञ्चीप्ततः | तथैव जुहुयादाज्यं मन्त्रेणैव रते ततः ३५० ॥ पायसान्ने निवेशे ब्राह्मणान्भाजयन्ततः | ध्यायन्कपरपत्राक्ष स्वयं युञ्जीत वाग्यतः ॥ ३५१ ॥ अहः रेष तु निनयेतपुराण वाचयन्छुपः । सायाह्न समनुप्राप्रे दाखायां पूजयेद्धरिम्‌ ॥ ३५२ ॥ अभ्यस्य गन्धपुष्पायेमेश्येरनानाविधैरपि । ब्रह्मणस्य तु ( स्पत्य )सृक्ते्च बनेरदोटां भचाटयेत्‌ ॥ ३५३ ॥ इतिहासपुराणाभ्यां गतवान; प्रबन्धक; | एव सथूनयदहु् तस्या नारे समादृतः ॥ २५४ ॥ पध्याहूं पजयददव्‌ पष्णवक्षं समाहितः । चम्पके; रतपते्च करवीरे; सितरपि ॥ ३५५ ॥ वैष्णमेनैव मन््ेण एजयत्कमलापतिप्‌ । न करन्ति सूक्तेन दव्रतपुष्पाज्ञछि हरेः ॥ ३५६ ॥ मन्बेणाष्टोत्तरस्तं दात्पुष्पाणि भक्तितः । तथेव होमं इुवीत तिखव्रीहिभिर बा

[ना

॥ ३५७ ॥ सुदध्यन्नं फटयुतं नेषेच्य विनिषेदयेत्‌ । दीपेनींराजनं एृतवा वैष्णवा न्भोजयेत्ततः ॥ ३५८ ॥ मन्दवारे तु सायाह्नं तावत्सम्यगुपोषितः । तिङः साला विधानन सत्य च सनातनम्‌ ॥२५९ ॥ नासहृवपुष देव पूनयत्तद्रधानतः । मन्त्र. राजेन गायञ्या मृरमन्त्रेण घा यजेत्‌ ॥ ३६० ॥ अखण्डादेखपत्रैध जातिकुन्दै यू[यकः | पत्थ पथ्वरान्त्या च त्वमत्र द्ुमिराते च ॥ ३६१ ॥ द्यात्पष्पाज्ञलि भक्त्या मन््रणव्‌ शेत यथा । आभ्यामेवानुवाकाभ्यां प्रत्यृचं जुहुयादधतम्‌ ॥ २६२ ॥ मन्तरेणाष्त्तररत विख्वपत्रधुतान्वतेः । वेकृण्ठपाषद हुत्वा होमरेष समापयत्‌ ॥३६३॥

१ ख. शुक्तं । २ ख. दनादि। ३ क. नियः ४ ख. “रस्या म॒° । ५ ख. श्वं समानीय पुरा| ६ क. न्वु्ः। सा । ७ क. प्रचारयेत। ८ ख य्येद्ष्णं वेष्णवेन स" । ९ क. कलिन्द" । १० क. जाप्री उन्देश यथकैः । ११ ल. "कैः । छन्नः पचोदानाशान्त्यत्वम" । १२ क. तरमानेयुतिरिति । १३ क,

°सत्ेणावृश' 1 १४ क. "कुषं पू ।

[अ०<छो०३६४-३८६। ृद्रहारीतस्पूतिः | २९५

मधुशकरसपुक्तानपूपान्पादकर स्तथा । पण्डकान्विकिधान्मक््यान्सुपान्न मधुमभ्रतम्‌ ॥ ३६४ ॥ सृवासेत्‌ पानके च नृ सहमय समपयत । न॒त्य गातं तथा वाद वात पुरता हरेः ॥ ३६५ ॥ भोजयेच्च ततां विभाज्नव सप्राथ पञ्च वा । तदपितहविष्यान युज्ञायाद्राग्यतः स्वयप्‌ ॥ ३६६ ॥ ध्यायन्नासहं पनसा भूपं खप्याजतानद्धरयः

एष शनिदिनं दंवमभ्यच्ये नरकेसारेम्‌ । सतान्कमानवाम्रोतिं स।ऽश्वमरधफर रमेत्‌

॥ २६७ ॥ षष्टिवषसद्स स पूजां प्राप्रोति केशवः । इटकोटिं समृद्धस्य वेकुण्ठपदं माप्तुयातु ॥ ३६८ ॥ प्रायधित्तमिदं गुदं पातकेषु महत्सर पि । अपुत्रो छमते पु

मधना धनमाप्डुयात्‌ ॥ २६९ ॥ पक्ष पञ पणमास्याग्रदतऽस्मीन्ेशाकरं । साल्वा सेपूजयेद्ष्णुं बामन देवमव्ययम्‌ ॥ ३७० ॥ समासीनं महात्मानं तस्मिनूरणन्ुम- ण्ठटे | सतपयेच्छ,जरेः कुसुमाक्षतमिभितैः ॥ ३७१ ॥ तत्र मूलेन मन्त्रेण पनयद. रमेश्वरम्‌ । ठटसीकृन्दङ्मुमेरथ पृष्पञ्जरिं चरेत्‌ ॥ ३७२ ॥ त्वं सोम इति सूक्तेन रतयच इुसुमेयनेत्‌ । पशाद्धोमं अर्दति पायसान्नं सककेरम्‌ ॥ २७२ ॥ मन््रणष्टो तरशतं सूतेन परत्यचं तथा । अप्रेसोमलुवाकेन समिद्धिः पिप्ेयनेत्‌ ॥ ३७४ ॥

सहस्नापाभेः स्तुत्वा नपरकृखा,त्य) जनादन । वेष्णवानभानयेपश्चात्पायसानेन क्तितः ॥ ३७५ ॥ सयं शुक्त्या हविःेषं शयीत नियतेन्द्रियः । ए संपुञ्य देवेश पौणमास्यां जनाद॑नम्‌ ॥ ३७६ ॥ समेपापविनिमृक्तो विष्णुसायुञ्यपाप्ठुयत्‌ ॥ २७७ ॥ परथायापपि पृहे सञात्वा कृष्णं जटेष्िनः । सपय गूखमन्रेण तिल- मिभितवारिमिः ॥ ३७८ ॥ तपेचित्वा पित्न्दे्रानचेयेदच्युते ततः । ृष्णेथ तुर सीप; केतकैः कमरछेरपि ॥ २७९ ॥ शोणिते; कर्वीरेथ जपाडटनपा- टेः । अस्यवामेति सक्तेन दाद्पृष्पज्चा्ं हरेः ॥ ३८० ॥ मन्तेणाषटो तरशतं ष्णश्च तुटसीदरै; । तथैव जुहुयादग्नौ तिरः कृषेः सकर; ॥ ३८१॥ आज्येन पौरष सूक्तं भ्यं जुहुयात्ततः । नारायणानुबाकेन उपस्थाय ननादनःु ॥२८२॥ सुसंयावैः सौ हदैध शाल्यन्नं विनिवेदयेत्‌ । वेष्णवान्भोजयेत्पशरास्छयं भुञ्जीत वाग्यतः ॥ ३८३ ॥ तस्यां राजौ जपेन्मन्मयुते हरिसं निधौ । वेष्णवेरनव कैश्च दा ुष्पाञ्चा् ततः ॥ ३८४ । पुरतो वासुदेवस्य भूमो खप्यातकुशोत्तरे । एवं संपूज्य

द्वेश् मघायां पेष्णवोत्तम; ॥ ३८५ । उद्धत्य व्रर्जान्सवोन्वेष्णव पदमाप्नुयात्‌ ॥३८६।।व्यत।पत्‌ तु सप्राप् हयग्राव जनादनम्‌ | पष्पश करवीरे वृण्डरा$; समचयत

= ०५१८००५०११४

८५९

१क. श्वा ह्यपि । २ ख. ष्यायेत्रः । ख. भेधाय॒तं ठ ¦ ४ क. क्वस्य प्‌०।५ख ण्ठपुरमा” । ६ खे. "िमन्दिवाक । ७ क. निषटोमा" । ८ क. शयने । ९ फ. शा पवाणे सदयुभेभ्नः । सु" । १० ख. कृष्णं श्रीतु" । ११ क. १ । सू्ग्रविः 1 १२ क. तिर ।

२९६ द्रा रौतस्मनिः। [अ०८श्लो०२८०-४ ११]

॥ ३८७ ॥ योध्यीत्यनुषकेन प्रत्ययं वे यजेदूबुधः । मन्त्रेण च दातं दत्वा पशा द्ोमं समाचरेत्‌ ॥ ३८८ ॥ यवैश्च तण्डेवाऽपि तिले पृष्पेरथापि वा । मन्त्रेण त्रातं जुहुयादरष्णवात्तमः ॥ २३८९ ॥ अपूरकावष्सृक्तः परस्यच जुहुयाचचरुप्‌ । शेषं नेवद्य हरयं सप्राह्याऽऽचपन चरेत्‌ ॥२९०॥ सहस्रश सूक्तेन हुपस्थाय जनादनम्‌ | शार्योदनं स॒पयुतं विविधैश्च फटेरपि ॥ २९१ ॥ अषाज्येन युतं द्वा दीपेनीरान यत्तत्‌; । ब्राह्मणान्भाजयत्पश्चादाक्षणाभश्च ताषयत्‌ ॥ २३९२ ॥ दापष्य तु स्वयं भृव्त्वा भृमां स्वप्याज्ितन्द्ियः । एवं सपूञ्य देवेश व्यतीपाते सनातनम्‌ ॥३९३॥ दरवपषेसदस्रस्य पूजायाः फटमाप्तुयात्‌ । ग्रहण रावस्तकरान्ता वराहवपुष हारे१।३९४॥ कुमद रुञ्ञ्वषे; पद्मस्तथा द्षोकृरण्टफे;ः । अचयद्रषर्‌ देव तन्पन्तरेणेव वेष्णध ॥ ३९५ ॥ दरादिहति सूक्तेन दचादुष्पाज्ज् दिनः । मन्त्रेण च सहस्रं तु शृतं वाऽपि यजंत्तथा ॥ ३९६ ॥ तिश्च जुहुयात्तद््सृक्तेन प्रत्युच धृतम्‌ । सूपन्र कृस सरान्न च म्ष्यापपान्पृतष्ठुतान्‌ ॥ ३९७ ॥ नेषेद्यं विनिवेदयश्चे ब्राह्मणान्भोजये ततः । एव सपृञ्य द्वेश संक्रान्ता ग्रहण हारम्‌ ॥ ३९८ ॥ कखकाटिसदस्राणि पेष्णुटाके मह्येयते । वेधुता पूजयद्राम ककुत्स्थ ° पुरुषात्तमम्‌ ॥ ३९९ ॥ सीता ह्पणपयुक्तं मध्याह्नं पूजयाम्‌ | पन गकेतकीपबच तपे करार ॥ ४००॥ च।प्प५बदडुखः परजां षडणनंव कारयत्‌ । जातय वातिसूक्तेन कुयोत्पुष्पाञ्च्ि ततः ॥ ४०१ ॥ सक्षपण शन श्छ(क्या प्रतिकं यजत्तथा । पृष्पाञ्चारि(टि) पस तु मन्तरणव यनेत्ततः ॥ ४०२ ॥ स्वमप्र इते सक्तेन पायस जुहूुयाहचा । पथान्पन्तर णाऽऽज्यहोभो नेवेद्यं पायसं धृतम्‌ ॥ ४०३ ॥ कदरीफलं शकरां च पानकं च नवदयतु । पश्च सप्र तरथा वाऽपि पूजनीया द्विजोत्तमाः ॥ ४०४ ॥ सृष्ध रन्न गनाचगाषहैरण्यादेदाक्षणः | हविष्यान्न स्वय युक्त्वा पदद्राप्रायण नरः ॥४०५॥ एवं सपूञ्य वेधिवद्राघवं जानक।युतप्‌ । युक्त्वा भागान्मनोरम्यान्पिष्णुराके मही यत्‌ ॥ ४०६ ॥ लक्ष्मनारायणं दव मागवे वासरे नेश | अखण्ड वेरवपतरेश ठल- ९।२।मखदर; ॥४ ०७..अचेयन्मन्नरत्तेन वमराङ्स्याश्रया सह्‌ । चन्दनं इुङ्कुमोपेतं कस्तूया च समचयत्‌ ॥ ४०८ ॥ श्रसृक्तपरुषस॒क्ताभ्यां दद्यादुषपाञ्चट ततः | मन्त्रयन्‌ पष्पाणा सदु च नवद्यत्‌ ॥ ४०९ ॥ त्वमरप्र इति सक्तेन परत्यच कृमुमान्य( पयं ,जत्‌ । अखण्डविखपत्रव। पदमपतधू"न वा ॥ ४१० ॥ भ्रीस॒क्तपु

(4 0 (५, अ,

रुषसृक्ताभ्या प्रत्यच जुहुयात्ततः;। आभ गरो(रत स॒क्तन तेटत्राहैमरव च।॥४११॥

१ क, °र इय" । २ ख, अभदेक!' । ३ क, गन्याज्ये'। ४ क. “एत्पदेः। ५ ख. श्वेस्तुलसीभिः कु" । ६ क. दूवोदि" । ५ ख. “तदा । ति° । ८ स. वैशाखे । ९ 7, जातिये वाम्‌" । १० स. “टोकयां प्रति. ्छोक्या य° । ११ ल. द्रमाप्‌ । छ । १२९ ख, नवेति । १३ क,

[अ०८छो०४१२-४३१] हृदधदरीतस्मृतिः । २९७

मन््ररत्नेन जुहुयात्ुगन्य्कपुमेः शतम्‌ । मण्डकान्भीरसंयुक्तानपायसान्नं सरकेरम्‌। शाल्यन्नं पृषदाज्यं च भक्त्याऽपो विनिवेदयेत्‌ । ४१२ ॥ अभ्यच्े विमभिथुनान्वासोटंकरभृषणेः । मोनयित्वा यथाशकया क्ति) परादुञ्ञीत वा- गयत; ॥ ४६१३ ॥ मन्वन्तरशतं विष्णु दुग्धान्धां हेमपड्जेः । संपू्य यदवाप्नोति त्फलं भृगुवासरे ॥ ४६४ ॥ एव संपूञ्यमानस्तु तस्मिन्नि वेष्णेः । लकया सह हरिः साक्षासत्यक्ं ततप्षणाद्षेत्‌ ॥४१५॥ दृष्णाष्म्यां चतुरस्य सय॑संध्या. समागमे | गोपालं पुरषं दृष्णमचयेच्छरद्धयाऽनवितः ॥ ४१६ ॥ मदी(द्ि)कामाल- तीकुन्दयुथीकुटनकतकेः ¡ सोधरनीपजेनेनाेः कणिकारैः कदस्य; ॥ ४१७ ॥ कोविदार; करषीरेविखेरार्फोटकरपि। दशाक्षरेण मन्त्रेन पूजयेतदुरपो त्तम्‌ ४ १८॥ ये त्रिशतीति सूक्तेन ददात्पुष्पाज्ञटं ततः । श्रृष्णं तुटसीपत्रेः प्रत्यचं पूजये युम्‌ ॥ ४१९ ॥ श्रङ्कृप्णाय नम इति मन्वेणट्त्तर्‌ चरत्‌ । पूनायत्वाऽ्य हम तु तिरः दृष्णेधृतान्वितेः ॥ ४२० ॥ प्रत्यचं वैष्णवः सृक्तजेहुयात्पुरपोत्तमम्‌ । समि द्धिः पिषप्पटश्वापि मन्त्रेणष्टात्तरं तम्‌ ॥ ४२१ ॥ नामभिः केषा चरं पश्वा दधृतपतम्‌ । देप्णव्या चेव गायत्या पृषदाज्यं शृत तथा ॥ ४२२॥ २ुडोदनं सपि

पाञक्त मक्ष्याणि तरिवेधानि च । क्षीरान्नं शकेरोपतं नेषेधं च समपयेत्‌ ॥ ४२३॥ वष्णवन्मोजयेत्पश्रात्छय मुज्धीत वाग्यतः । एवमभ्यच्ये गोविन्दं हप्णाषटम्यां वि- शेषतः ॥ ४२४ ॥ सवेपापविनिमृक्त विष्णुसायुञ्यमेप्तुयात्‌ । द्रयोरप्यनयो; श्र कूमेरूपं समर्चैभत्‌ ॥ ४२५ ॥ समागरं पदीं स्रौ ठभते नत्र तैशयः । अचेयनू टमन्तेण गन्धपृष्पाक्षतादिमिः ॥ ४९६ ॥ अचयिता विधानन हविष्यं व्यञ्चने. युत्‌ । सदाययन्ननान्सृपधूतमिभ्राननिवेदयतु ॥ ४२७ ॥ अह पचति सूक्तेन इय प्यज्ञाटे ततः । सदपं मृटमन्त्रेण पूनयेतुटस्ौदठे; ॥ ४२८ ॥ प्िलमिभ५ पृथुकः जुहुयाद्वग्यवाहने। प्रय इति सूक्ताभ्यां नासदापीत्यनेन च ॥४२९॥ मन््रेण।ऽऽअयं सदस तु जुहुयारम्णवोत्तमः । मोजयेष्णवान्पकया विरेपणच॑यद्‌गुरप्‌ ॥ ४९०॥ करतु रतवं तु समभ्यस्य विधानतः अत्राप्यचेनमात्रेम तत्फठं समाप

(५ ^.

यातू ॥ ४३१ ॥ मधुदयुहपातपाद्‌ कैरव विविपुषकम्‌ | स्तासा मध्यह्घमयं पून

१ क. रतेः । २ ख. रु" । ३ ९. 'ुथकुरजकै" । ४ क. "म्‌ । यो व्रयकनि)" । ५ व. "ति क्तनष्टो" 1 ६ ख. भिधानतः । ७ क. म" । सदौ" । ८ ख. न्त्रराजा" । ९ ख. षदं यवेति । १० क, य्‌ ६" । 9१ ख व पूजयेदुद्विनः । ज्ञाः । १२ ख, ये कीरिः पुगन्धिभिः । अ" |

४ ८ ॥ 1

२९८ वदहयरौतस्मति; | [अ०छो०४६२-४९५)

येकरषारकेः ॥ ४३२ ॥ अग्निम इत्यायेन परस्यच कुमुमयनेद्‌ । मन्त्ररत्ेन वाऽ

भ्यच्यं चरुपायसहोगकृत्‌ ॥ ४३३ ॥ इट व्रावोति सूक्तेन यदिनदरश्ीत्यनेन च। पिष्णुसुकतेध जुहुयाद्वायत्या षिष्णुसङ्गया ॥ ४२४ ॥ अपूपानटकाकाराञ्शास्यत् घृतसंयुतम्‌ । फटेश्च म्यमोज्यशच पवेश्रं विनिवेदयेत्‌ ॥ ४३५ ॥ माजयदराह्मणा ऽदकट्या दक्षिणाभिः प्रपूनयत्‌ । स्रं सवत्सर्‌ तत्र सम्यक्सपूनयद्धारम्‌ ॥४२६॥ सधान्कपानवाप्राति हयमपायुत ठभेत्‌ ॥४३५॥ तस्पन्नवम्या शु तु नक्षत्रभदति दषते । तेत्र जता जगन्नाथा राघवः परषात्तमः ॥ ४३८ ॥ तास्पन्रृपाष्य मध्याह्न लाता सध्या विधानतः | तपय पितृन्दवानचयद्राघवं हारम्‌ ॥ ४३९ ॥ षड रेण मन्त्रेण गन्धमासयानुलेपनेः। अभ्यस्य जगतामथ जपेनपन्तं समाहितः ।४४०॥ दानि शां पुराणं च नानां विष्णो; सदद्कम्‌ । पावमानैविष्णुसृक्तेः कृयातुष्प- इटि ततः ॥ ४४१ ॥ रामायणदतश्छोक्या दद्यत्पुष्पाणि वैष्णवः । सक्करं पा यसान्ने कपिलाघृतसंयुतम्‌ ॥ ४४२ ॥ रम्भाफलं पानकं च नवेद विनिवेदयेत्‌ । सिता नागपणानें दग्धपृमाफलान च ॥ ४४२ ॥ कृपूरण च सयुक्त तम्ब च समपयेद्‌ । दषाज्नीराजयद्धक्त्या नमस्छृत्य एनः पुनः ॥ ४४४ ॥ भरीतयं रघु नाथस्य कृयोदानानचं शाकत्ततः। षरक्षरण सादृ तिठेवा परायसन षा ॥ ४४५ ॥ कमेविरपत्ेवं धृतेन जुहुयात्ततः । अस्य वाप) सूक्तेन स॒मिद्धिः पिषटस्य च ॥ ४४६ ॥ पेकुण्ठपापदं हुता होमरेषं समापयेत्‌ । रात्र जागरणं कृत्वा परतियाप

पूजयेत्‌ ॥ ४४७॥ प्रमाते विमर्े चापि ततो भरतजन्मनि । तृतीयेऽहनि मध्याह सोमितरेनन्मवापरे ॥ ४४८ ॥ सानुजं जगतामीरमचेयेतपूववद्द्िनः । पूजां पृष्पा- छि होमं जपं ब्राह्मणभोजनम्‌ ॥ ४४९॥ अविच्छिन्नं ततः कुयोदनिहतर रषा सरपं) एव भरात्रं इवत रापत्राणां विषानतः ॥ ४५० ॥ महोत्सवं जन्ममेपु परस्यन्द्‌ चेत्रमासक़ | चतुथङह्न तथा न्रा इवयाददभृथ प्रन; ॥ ४५६१ ॥ वष्णव रयुवाकेथ रामनाममरेष च। चरितं रघुनाथस्य नपन्वभृथं चरेत्‌ ॥ ४५२ ॥ देवा न्पितृ्च संतप्य ग्रहं गसवाऽचयेसुभ । कृयोदवभेष्ै च चरणा पायसेन वा ॥ ४५३ ॥ अस्य धामेति सूक्तेन परोप्रेत्यनेन वा । प्रत्यचं जुहुयात्पश्रान्मब्रेण शतसस्यया ॥ ४५४ ॥ हृत्वा समाप्य होमं तु शेषं संपरारयेचर्म्‌ । आचम्य पूयेदय वेष्णवान्भोजयेत्ततः ॥ ४५५ ॥ सवयं युद्धीत तदरत्ावधःशचायौ समा हितः । एव ६।रर।यः पूर्यदवतचर नामके तथा ॥ ४५६ ॥ पषटवि(षट वषेसहल्ाण श्तदापानवास्नम्‌ । सपञ्य यद्ब्राद्मति तदेवात्र सपश्रते ॥ ५५७ ॥

1 के, प्यज्यन । २ ख, पतानि। ३. "0 कुयाद्वित्रियामं समचये" ।४ ख. मासिके) ५ ्रादशा

[अ० (छो ०४९८४८०] = वृद्धहसीतस्पृतिः । ९९

यङ्गायुतश्तं रष्ध्वा विष्णुलोके पदयते । तस्येव पौणमास्यां च श्ीतांशोरुदये तथा ॥ ४५८ ॥ स्ञात्वा संपूजयेदेवं माधवं रमया सह । शरुदधनाम्बूनदभल्यं कन्दपं् तसंनिभम्‌ ॥ ४५९ ॥ लक्ष्या सह समामीनं विमले दैमपङ्कजे । चन्दनेन सुग न्धेन फरवीराग्नचम्पकैः ॥ ४६० ॥ कयुरदुङ्कृमोपेतचन्दनेन च पूणयेत्‌ । तन्म न्बमन्बरत्नाम्यां माधवं विधिना यजेत्‌ ॥ ४६१ ॥ पण्डकान््षीरसयुक्तानुक्ास्यने धृतसंयुतम्‌ । ृष्णरम्भाफटेरोष् नेमे विनिवेदयेत्‌ ॥ ४६२ , अपजीवत्व हत्याय; पटूसृक्तः इस॒मेयेत्‌ । मन््ेणा्टत्तरशतं कोपटैस्तुसीदहैः ॥ ४६३ ॥ संपूज्य होमं कुवीत साज्येन चरणा तरतेः । विहीमोतोरिप्यनेन सूक्तेन परत्युषं द्विनः ॥ ४६४ ॥ कमरेविखपमरेवा मन्त्रणाटे्तरं इतम्‌ । हुत्वाऽथ पौरषं मृकतं श्रसृकतं जुहुयोत्ततः ॥ ४६५॥ सहप्तनामभिः स्तुखा वेष्णवान्भोजयेत्ततः । हुतशेषं स्वयं युक्तया भूमौ स्वप्यालितेन्द्ियः ॥ ४६६॥ एवं संपूज्य देवरं माधव्यां मधुमदनः

सवान्कामानवाभ्नोति हरिसायुज्यमाप्तुयात्‌ ॥ ४६७ ॥ वैशाख्यां परणेमास्यां त मध्याह्न पुरुषोत्तमम्‌ । अचयद्रक्तकपटेरत्पठेः पट्टैरपि ॥ ४६८ ॥ हविरकरवीरथ गायतन्या विष्णुसङ्ञसा । दध्यन्नं फटसयुक्तं पायस च नवद्यत्‌ ॥ ४९९ ॥ मरत्ु्च चेडिवं स॒क्तैः परस्यच जुहयात्र्तः । परा वेति सृक्तेन दीपनीराजयेत्ततः ॥ ४७० ॥ दक्ट्या विपान्भोजयिता पृजयेदेशिकं तथा । तरिमिन्पपूनितो ( ते ) देवः प्रत्यक्ष स्तरक्षणाद्धवत्‌ ॥ ४७१ ॥ शयने माजयादरष्ण पूजयच्छृद्धयाअन्वतः | इुरप्रसून दवौ ग्रपण्डरीककदस्वक; ॥ ६५२ ॥ मूलमन्त्रेण श्रीरिष्णुं गायञ्या च स॒मचेयेत्‌ सत्येनोत्तमस॒क्तेन ऋग्भिः पुष्पाञ्जािं जत्‌ ॥ ४७३ } गन््रेणा्ठात्तररशतं तुरसी पटवेस्तथा । पथाद्धोमं अकुत विष्णुसृक्तेः सुपायसम्‌ ॥ ४७४ ॥ मन्मरतनेन जुहु यादाज्यपष्त्तरं शतम्‌ । सरकेरं पायरसौन्नपपुपान्विनितरेदयेत्‌ ॥ ४७५ ॥ विश्वनि. तोति सूक्तेन कुयौन्नीराजनं ततः । भोजयेष्मवान्विपानपूजयेच विशेषतः ॥ ४७६ ॥ सान्कामानवामोति हयमेधाधुतं लभेत्‌ । प्राजापत्यक युक्ता नमःदृष्णष्मी यदा ॥४७७॥ नमस्येव भवेत तु जयन्ती परिकीर्तिता । तस्यां जातो जगन्नाथः केशवः कं समदनः॥४७८।।तस्मन्नपोष्य विधिवत्तपः भमुच्यते।४७९॥अद्मीरोहिणीयोगो हूते वा दिवानिशम्‌ । युख्यकाल इति सयंतो यत्र जातः स्वयं हरिः ॥४८०॥ माद्य

४/1

१ क. 'मरोऽसितप । २ ख. “उनपट्कजेः । क । ३ क. "तः । न हि वां अस्साने।४्क. श्न जुहुयादुद्विनः। ५ ख. "्यादुद्विजः । स०। ६ क. श्ट; कमठे" । ७ क. प्रह्वे दिवे । ८ ख. “तः । सारा- श्रति । ९ क. “ने बोधने. विष्ण । १० क. येन सप्तचत्वारिरदण्मिः । ११ क. वदेत्‌ । १२ क. 'सान्य॒म। ११ कृ, घ्यतिस्तुत्र |

२०५ दधहारीतसति;ः। [अ०(-छो०४८१-९०४]

यद्यलामे योगे तस्मिन्वा निरि नवमीरोहिणीयोगः कतव्य वेष्णव्रिनेः | ४८१॥ राज्नियोगस्तु बरवां स्तस्या जातो जनादंनः। तिथ्यन्त(्ते) वाऽथ भान्त वा पारणा यत्र चोत्यते ॥ ४८२ ॥ यापत्रयवियुक्तायां प्रातरेव हि पारणम्‌ । पृचनयु्नेयम इया दन्तधावनपुषेकम्‌ ॥ ४८२ ॥ प्रातः स्नात्वा विधानेन पृजयेक्छृष्णमव्ययमू । षड

परेण मत्रेण बाटकृप्णंवपुहरेष्‌ ॥ ४८४ ॥ सुषृष्णतुखसीपत्ररचयेच्छद्धयाऽन्वितः

द्ध ष्वीरं श्रां च नवनीतं निबेदयेत्‌ ॥ ४८५॥ सदृस्रमयुतं वाऽपि जपेन्मन्त्रं षडक्षरम्‌ । गवाभ्यं जुहुया दृष्णमन्बेण पायसम्‌ ॥ ४८६ ॥ सदस शतवारं वा प्रतयचं पिष्णुसृक्तकैः ¦ हृत्वा सुगन्धिपुष्पाणि तरेव ॒च समचयत ॥ ४८७ ॥ सहस्नान्नां गीतानां पठनं गुरुपू नम्‌ । वेष्णवान्भोजयच्छक्त्या हुतशेषं सदरृत्स्वयम्‌ ॥ ४८८ ॥ भुक्त्वा हुशोत्तरे स्प्याद्धमो नियमवाञ्शुचः । परेऽन्युपाप्य विपिवत्ात्या नयां विधानतः ॥ ४८९ ॥ तपयिता जगन्नाथ पितृन्दवांथ तपयत्‌ | पववत्पजयितवे जपहोमादिकं चरेत्‌ ॥ ४९० ॥ अपष्णवे द्रैनं लस्मन्वाङ्मातर

णापि नाययेत्‌ । पुराणादप्रपाठन रत्रा जागरण चर्‌ ॥ ४९१ ॥ शताशबुदते स्नाता श्धाम्बरधरः क्चुषिः | नयो नयो भवतीति ऋचाऽध्यं विनिवेदयेत्‌ ॥४९२॥ अचेयेन्मातुरु्सङ्क स्थितं $ष्णं सनातनम्‌ । तर सीगन्धपुष्येशच कस्तुरोचन्द्रचन्दनेः ॥ ४९३ ॥ षडक्षरेण मन्त्रेण भक्त्या संपूजयेद्धरिम्‌ । वसुदेवं नन्दगोपं बभद्रं च

9, ®

रो्िणीम्‌ ॥ ४९४ ॥ यशोदां च भुभद्रं च मायां दिक्च पपूनयत्‌ । प्रहूलादादीन्वे ष्णवांथ तथा छोकशवरानपि ॥ ४९५ ॥ धूपं दप च नवेद्य ताम्बृ च समपयत | अननपिति सक्तेन भक्त्या नाोराजन तथा ॥ ५९६ ॥ च न्‌ इत्यादेस॒क्तथ दद्या त्पष्पाण रंष्मदः । दमाक्षरण मन्त्रेण पृजयत्पुरषात्तमम्‌ ॥ ५९५७ ॥ सहस्नामाभः स्त॒रव। शय्यायां विनिबेशयेत्‌ । गोत नुत्यं च गद्य च यथाश्क्त्या(क्त) च कारयत्‌ ॥ ७९८ ॥ हतः प्रभातसमये सध्यापन्वास्य वेष्णवः । दशाक्षरेण मन्तरेण ठुटसं चन्दनादमिः ॥ ४९९ ॥ सपृल्य ष्णः सूरतः इय त्पुष्पाज्ञार ततः । पन््रेण जुहयादल्यं सरं हव्यवाहने ॥ ५०० ॥ ममाग्न इते सूक्ताभ्यां जुहुयात्पायसं ततः | परोपात्रेति स॒क्तंन चरं तिछतिमिशचितम्‌ ॥ ५०१॥ सवेश भगवन्पन्त्ेरेके फामाहतिं यजेत्‌ | नामभेः केशवश्च तथा सकषेणादिमिः ॥ ५०२ ॥ वङुण्ठप

षट्‌ हुत्वा ह्भश्चषं सवपयंत्‌ । तता मङ्कदवादन्रयानयक्तिश्च चापरः ॥ ५०२ ॥ ठनेराचृ्े गन्धः पुष्पैः सृगन्धिभिः । पदा विकीरयन्स(किरेयुः सवे वाः एदा मध्यपाः | ५०४ ॥

१ ख. तिलेन वै मान्ते । २ स. “तुं हरि" । ३ के. सृक्ते्यो ।

न ७ न निम

[अ० (छो ०९०९-९२६]) वृदहारीतसृतिः। ३०१.

नार्यश्च रमणेः सार्धं सुवासिन्यश्च योषितः । आरोप्य शिविकायां तु देवकीनन्दनं हरिम्‌ ॥ ५०५ ॥ अकर्दमां नदीं रम्यां तडागं वा मनोहरम्‌ । गच्ठेुग्रहरेवार जललोकादिविवभितप्‌ । ५०६ ॥ इुयोदवमृथं तत्र पावमान्यः पित्रः । पिष्णमू- तथ सुस्नास्रा(य) देषान्पितशच तपेत्‌ ५०७ ॥ विचित्राणि च मक्ष्याणि दच्ाततत्र शुभान्वितः । गृहं गत्वौऽथ देवेष पुषेवत्पूजयेदद्रिनः भोजयित्वा ततो विपान्दक्षिणा- भिश्च तोषयेत्‌ । हिरण्यवस्नाभरणेराचार्य पूजयेत्ततः ॥५०९॥ स्वयं च पारणीं कला पत्रपौ्समन्वितः । सायाह्न समनुप्ापरे दोलायामचयेद्धरिम्‌ ॥५१० ॥ चतुःस्तम्भा चतुधमवितानातरैरंडृताम्‌ । धृपेदपिशैव रम्यां दों सपूजयेद्िनः ॥ ५११ ॥ स्तम्भेषु वेदान्मन्तरं धामसभ्यच्यं कच्छपम्‌ । पादेष्वाज्ञागजान्पीठे सप्र च्छन्दा सि चाऽऽस्तरे ॥ ५१२ ॥ प्रणवं चाऽऽतपत्रे तु शेषं केतो खगेश्वरम्‌ । इतिहासएरा- णानि सवेतः परिपूजयेत्‌ ॥ ५१२ ॥ तस्यां निवेश्य दोषायां वासुदेवं भरिषः पिम्‌ । उपचरिरचेयित्वा शनैरदोटां च दोटयेत्‌ ॥ ५१४ ॥ वेदधबर(्री)द्णसदयः सततरङ्गद्विनोत्तमः । सामगानैः प्रबन्धे गायनदष्णं जगहुरु्‌ ॥ ५१५ ॥ इुवा- सिन्यो दोरयितवा वैष्णवाम्पूजयेत्ततः । एवं संपूज्य देवेदं पेक्तो हरि त्रन्‌ ॥५१६ ॥ दोायां दकेन दिष्णोमेहापातकनाकनम्‌ । कोिर्यागानुनं पण्यं रभते नात्र संशयः ॥ ५१७ ॥ शिष्रह्मादेयो देवा नारदाच्या महषैयः । दोटायां देन्य वै परयान्त्यनुचरे; सह्‌ ॥ ५१८ ॥ गन्धवाप्रसः सवौ विमानस्थाः सरकिनराः | गायन्ति सामगानेश दोरायामर्ि्तं हरिभू ॥ ५१९ ॥ गवानज्यसंगुतेदीपेभक्तया नीराजनं चरेत्‌ । मरुत्व दनद्रसृक्तंन मङ्लाशीर्भिरेव च ॥ ५२० ॥ ताम्बूफल प्याय बे्णवान्भोजयेत्ततः । आरिषो वाचनं कृत्वा नमर्कृत्वा(त्य) विसजेयेतु ॥ ५२१ ॥ एवं सैपूञ्य देवेशे जयन्त्यां मधुसृदनम्‌ । स्वके न्भोजः सिरतवा याति विष्णोः परं पदम्‌ ॥ ५९२ ॥ मासि भद्रपदे शके द्रादप्यां विष्णुः देवते । अदित्यापुदभृषषणुरपन्री बामनोऽव्ययः । ५२२॥ तस्यां सानोपरासाधम- स्यं परिकीतिंतम्‌ । श्रीकृष्णजन्मवत्सव कुयाद्ापि वैष्णवः ॥ ५२४ ॥ सर्वा. न्कामानवामरोति विष्णुतसायुज्यमाप्तुयात्‌ । माघमासे तु सष्तम्यामृदिते चेव भास्छरे ॥ ५२५ ॥ लाता नयां विधानेन पूनयेत्पुरषोततमम्‌ । रक्ते करवीरे इन्दः वरादिमिः॥ ५२६ ॥ मन्तरलेनार्चयित्वा पायसान्नं निवेदयेत । यतथ गोश

१ क. “जक्का । २ ख. "ला तथेवे* । ३ ख. "गां कुयातुत्र* । ४ क. ध्यागजं । ५ ख. "कज्ञपे् या") ६ के. ^त्वष्ुविः।५क. श्रो नम अन्यः ८ क "न प्रयज ।

३०२ ृद्हारीतसमति;। [अण्८्टो ०९९४९९०]

इत्यादि दश सूक्ताम्यटुकरमात्‌ ॥ ५२७ ॥ पुष्पाणि द्याद्धक्त्या बर म्यच वैष्णवो. तमः । सहस शतवारं बा मन््रेणापि यनेत्ततः ॥ ५२८ ॥ पशाद्धोमं पुवीत तिले; कृष्णः सश्करः | वेष्णवरनुवाकेथ मन्त्ररत्नन मन्त्रात्‌ ॥ ५२९ ॥ वङुण्टपाषेदं हुत्वा शेषं फ़मे समाचरेत्‌ । नीराजनं ततो दच्राद(दाऽयं गौरित्यनेन तु ॥ ५३०॥ इति घा इति सूक्तेन उपस्थाय जनादंनम्‌ । सद्चनामभिः स्तुत्वा वेष्णवान्भोजये, ततः ॥ ५३१ ॥ गुरं सपूनयद्धक्त्या भुज्खायत्तद्धावेः सकृत्‌ । अधःशायो ब्रह्य चारौ भवेदत्रो समाहितः ॥ ५३२ ॥ एषं संपूज्य देवेशं तस्मिन्नि वैष्णवः | त्रिकोष्डिटदुप्य वैष्णवं पदमाप्तयात्‌ ॥ ५३३ ॥ प्रदश्यामपि तस्यां बे यज्ञवारा हमच्युतम्‌ | रैष्णव्या चैव गायञ्या पूजयेत्ययतात्मवान्‌ ॥ ५२४ ॥ गहिषास्यं घृताक्तं षे धृष दव्रास्मयःनतः। दद्यादष्ाद्कदाप च गवाञ्यन च वष्णवः॥ ५३५॥ सककेराज्यं सपात्रं मोदकान्कूसरं तथा । इष्षुदण्ठानि रम्याण फटानि च निवेद येत्‌ ॥५३६॥ प्र ते महीति सूक्तेन दन्रादष्पाणि यक्तिमान्‌ । सवैश वेष्णवैः सूक्ते श्ररुणा पायसेन वा ॥ ५२३७॥ मधुसूक्तेन होतव्यं गायञ्या विष्णुसंज्नया । आज्येन वेष्णभन्ैसिरते त्रिभिरेव च ॥ ५२८ ॥ वेङ्ष्ठपषेदं हुत्वा होमशेषं समापयेत्‌ । मोजयेैष्णवान्भक्त्या गुरं चापि प्रपूजयेत्‌ ॥ ५२९ ॥ सवेगङेषु यत्पुण्यं सरै. दानेषु यत्फखम्‌ । तत्फटं समते मत्यां विष्णुसायज्यमाप्ुर्यात्‌ ॥ ५४० ॥ कोद ण्डस्थे दिनकरे तस्मिम्भासि निरन्तरम्‌ । अरणोदयबेटायं प्रातः स्ञानं समाच रत्‌ ॥ ५४१ ॥ > तपयित्वा विधानेन मृटमसत्रेण वा यजेत्‌ । तपयित्वा विधानेन कृत्त; समाहितः ॥ ५४२ ॥ नारायणं जग्नाथमचयेद्िधिषद्‌्िनः । पोस्षेण

विधानेन मृहमन्त्रेण वा यजेत्‌ ॥ ५४२ ॥ दरतपत्रध जीतीमिसतुरभीविख षैः गन्धैश धुपैदीपेध नेवेयेविविधेरपि ॥ ५४४ ॥ पायसान्नं शकंरान्नं एरान सृतं हविः । सुवासितं च दध्यन्नमपूपान्पपुमिभ्रतान्‌ ॥ ५४५ ॥ मोदकानूृधुकार्टौन न्सक्रुमिश्चणकानपि । विविधानि च भक्ष्याणि फलानि च निवेदयतु ॥ ५४६ ॥

वेदपार'यणेनेव मासमेकं निरन्तरम्‌ । ऋचां दशसदस्राणि ऋचां पश्चश्चतानि च

॥ ५४७ ॥ ऋचापशीतिपाद(दा)श पारायणं प्रकोतितम्‌ । वेदपारायणेनेव प्र्य॒चं

ुसुमान्य(मयोनेत्‌ ॥ ५४८ ॥ रात्र होमं भुवत स्िग्रीहिभिरेव वा । सवैवेदेष्व

शक्तस्तु होमकमणि देष्णः ॥ ५४९ ॥ वेष्णवेरुवाकेव। प्तयहे जुहुयाद्‌डषः ।

यजुषाऽ्पि त्था साम्नां शक्त्या (एष्पाञ्चहि चरत्‌ ॥ ५५० ॥

» एतद्ध न विद्यते क, पुस्तके । ह

१ ख. "गीत तद्ध! २ख श्री जयेद्राः। ३ ल. महिषाक्ष। ४ ल. जागिभि"। ५ क. "विनवे. दितः। पा । ६ स. "जजञ्रष्कुलीध |

[मनो ०९५ १-९७१] = दृद्वहरौतस्ृति । ३०६

अक्क्तो यस्तु वेदेन प्रतिवासरपच्युतम्‌ । मृहमन्त्रेण साहसं दवरादुष्पाञ्चटिं दिनः ॥ ५५१ ॥ तनव जुहुयाद्धक्लया सहसरं बहिमण्डले । अथवा रघुनाथस्य चारि त्रेण महात्मनः ॥ ५५२ ॥ परति्टोकेनकं च) पुष्पाणि दव्ान्परासं निरन्तर |

ग भ, 9

अधःरायां ब्रह्मचारा सकृद्धाजा भवेन्नरः ।॥ ५५३ ॥ माप्ान्ते तु विशेषण पूजय ष्णवान्धिनान्‌ । एवमभ्यच्यं गादिन्द्‌ं धरैमासे निरन्तरम्‌ ॥ ५५४ ॥ दिने दिने वेष्णवष्टयाफ प्राप्रात्यसश्यः । य य कामयत [चत्त त तमाम्रात पूरषः ॥५५५॥ महद्धिः पातकैक्तो विष्णुोके महीयते । तपोमास्युदिते भानो मासमेकं निरन्तरम्‌ ॥ ५५६ ॥ साला नां तडगे घा तपैयेत्पतिमच्युतम्‌ । अययेन्माधवं नित्यं तनप न्रेणेव तत्र वे ॥ ५५७ | मन्त्रत्ेन वा नित्यं मधवीवृतचम्पकेः | पण्डकानि विचित्राणि रृकेराज्ययुतानि च ॥ ५५८ ॥ शास्यन्न दपिसयक्त मोदकांथ निवे दयत । दैष्णवः पावमानं कयादपष्पाञ्ञ छ तत; ॥ ५५९ ॥ तिथ जुहु यदह पधुश्कंरापिभितेः । भत्यचं पुरुषसूक्तेन श्रीूक्तेनापि दैष्णवः ॥ ५६० ॥ सदस मूहमन्तरेण तन्मन्त्रेणापि वे द्विनः । सदस बा शतं वाऽपि शक्त्या च जुहुयादूबुधः ॥ ५६१ ॥ य्यङ्गमिति ऋचा दी पा्नीराजगेत्ततः । रात्रो दोाचनं कृष्णे ्िनसत्तमेः ॥ ५६२ ॥ मासान्ते भाजयेद्रिमान्वासोलकारभूषणे; । एवं सेपूनिते तस्मिन्मसन्नाऽम्‌( रः स्या )जचादेनेः ॥ ५६३ ॥ ददाति स्वपदं नित्य योगिगम्य सनातनम्‌ । फासगुन्यां पौणमस्यां वै उदिते च निशाकरे ॥ ५६४ ॥ उपोष्य रिधिवदषणं पृरष्णवोत्तपः । तिरे करषीरेथ कणिकारेध पारटैः ॥ ५६५ ॥ ठङ्कुमागरकपूररचयेकमलापतिम । + क्ष रणां पायसान्नं बा मण्डकान्विनिषेदयेत ॥५६६॥ अस्य वपति सूक्तेन दच्ाद्ुष्पाचि शाङ्गिणे | षडक्षरेण मन्त्रेण सरसं सुमे यजेत्‌ ॥ ५६७ ॥ विष्युसृक्तेः पत्युचं च चरुणाऽऽ्येन मन्त्रतः । ब्रह्मा देवानाम- नेन दीपा राजयेत्ततः ॥५६८॥ परधमो नित्यमनेन उपस्थाय सनातनम्‌ । वेष्ण- वान्भोजः क्त्या चुञ्ीयष्रग्यतः स्वयम्‌ ॥ ५६९ ॥ एवं संपृज्य देवेशं तस्या रात्रो सनातनम्‌ । पष्िविष॑सदसतस्य पूजामापनेत्यसंञ्यः ॥ ५७० ॥ एवं संपूजये- विष्णुं निमित्तेषु विरेषतः | यथाकालं यथातणं यथश्नक्या(क्ति) यथाबटम्‌ ॥५७१॥ यथोक्तपृष्पाखमे तु तुखस्या पै सपचयेत्‌ । नेवेस्यप्यलामे तु हषिष्यं बा निवे

मसा ००.०.८०० १ गानो माता ााााााामाथि

+ इत आरभ्य यजेदिदन्तं न विधते ख. पुस्तके ।

9, 1

१ख. ष्वेदृह्विनः । मा । २क. 'वौनातकैः सह । म ३. यजैयतंमि*। ४ ख. दिन्यं च ¢ भ ©. _ भ

५ स, कुम्द्सदृखकुमेयजेत्त कम ` । ६ क, “सप्ेतिरिच' ।

३०४ द्हारीतस्पृतिः। [अ०८-९०५५२-५००-१-१६ |

दयेत्‌ ॥ ५७२ ॥ भक्तानि वेष्णवान्येव सूक्तालामे यथा जपेत्‌ । एकेन वा पोर्पेण

सूक्तेन जुहुयात्तथा ॥५७३॥ सवैत्राऽऽभ्य परशस्तं स्याद्धोमदरभ्याद्रछाभतः । मन्ता

छामे मूलमन्त सथैतन्त्रेषु योजयेत्‌ ॥ ५७४ ॥ उपस्थाने तु स्त्र तद्विष्णोरिति बा

कचा । नीराजनं तु सवत्र भिये जातेत्यनेन बा ॥ ५७५ ॥ तत्तत्कारोवितं सवै

मनसा वाऽपि पूजयेत्‌ । तुरसीमिभितं तोय॑भक्त्या बाऽपि समपंयेत्‌ ॥ ५५६ ।

सर्वषु च निमित्तेषु महाभागवतोत्तान संपूज्य परिपृणेत्वमाप्नोत्यत्र न संशयः।५७७॥ , इति श्रीबृदधहारीतस्यतौ विरिष्टपरमधमेशान्े मगवनित्यनेमित्िकः

(न

पमाराधनविपिनमाष्टमोऽध्यायः ॥ ८ ॥ ( अथ नवमोऽध्यायः )

हव उवाच „ महत्सवविध कृत्वा देवस्य परमात्मनः । ग्रामाचोयाः परहुवीत यथोक्तविधिना तृप ॥१॥ यात्रोत्सवे कृते विष्णोः श्रतिस्तयुक्तमागेतः । अनावृष््यशरिदुभिक्षभयं नास्त्यत्र कचन ॥ २॥ वारिजं वतं वाऽपनिसपविदुदष्ठषत्कृतम्‌ । महारोगग्रह्थेव यद्धय ्रापवासिन।म्‌ ॥ ६ ॥ कृते पहस्सषे त्र मयं॑नास्ति न सशयः । तस्य दासा मपिष्यन्ति नाना जनपदे्रा; ॥ ४॥ सावैभोमो भवेद्राजा क्त्या कृता मह. स्स्‌ । # सेवत्सरप्रतु पासं पष नित्यं मरह्यःसवम्‌ ॥ ५॥ नवाह्िफ च सपरा पाह पत्य तथा । संवत्सर ऋतौ मामि पक्षे हरयातमेण तु ॥ ६ ॥ तस्मिन्नादो एुभदिने खस्तिवाचनपुषैकम्‌ । अद्कुरपणमादो ठु गरुतक्केतुषच्टरयेत्‌ ॥ ४ ॥ यार पडत्योपधयः केुको वेद्‌ इत्यपि। अ्वत्थाख्यश्चमीगभेदुभागरणिमाहरेत्‌॥८॥ निमेथतेति सक्तेन तयगासीद्मीति च । आभ्यां च प्रत्यचं तसिन्निध्माधानाद पू.वत्‌ ॥९॥ चबोज्यरथर्मश्जीति उपरस्थायाचेयत्तया । तदनं सग्रत्ताषदुत्सवः परिपुयते ॥ १०॥ दीक्षितः स भवेत्तवदूचायां विनिर्तन्दिय; । वेदषेदाङ्गविच्छर। तरमतकमदिधानापेत्‌ ॥ ११ ॥ पह्षमग्वता पप्रस्तान्नकः सचकमसु । साकक

पा प्रङ्ुभात पायताप्रनें चब्याद्‌ । १२॥

# एतदधं न दियते ख, पुस्तके !

[१

१ ख. “थ कुयोदैव" । २ फ. निदं ! १ ४. ०९ । पदाष" । ४ $, "तुकोरो वे" । ५ ठ, "मर्चीति ।

[भ०दछो०१६-३८] = शृदरहारीतसमृततिः । १०५

आभ्यामेव च सूक्ताभ्पाम्न देवं यनेदबुधः। पातैः स्ञातरा परिधानेन धोतवघोध्य 6 ॥ १२ ॥ ऋतिमििब्रौह्यणेदान्तेयागभूमि विरेदरः । देवाछयस्य मध्ये तु क रम्यां प्रफरपयेतु ॥ १४ ॥ अद्कुरापेणपातरध भद्रुम्भेरटंडृताम्‌ | वितानकुमु माद्यू(मयुफक्ता त्वा तत्र सुखासने ॥ १५ ॥ महात्सवाह ।३म्ब्‌ च नवदयास्मम पूजयत्‌ । भ्रमूनालाद्सयुक्तं ।यत्यः पारननहतम्रू ॥ १६ ॥ मन्त्ररत्नावधाननं पूज यित्वा जगहूरष्‌ । इमे विपरस्येत्यारिभिचिभिः सूक्त पूजयेत्‌ ॥ १७॥ सुरभीणि पुष्पाणि परत्यच विनिवेदयेद्‌ । चकषुर्दिप्ष च चत्वारो ब्राह्मणा मन्त्रव तमाः ॥ {८ ॥ वराह नारतिहं च वामनं राघवे मदम्‌ । ईशान्यादिषु चत्वारे षि हुमन्ान्विदिष्चु च ॥ १९.॥ वेया दक्षिणतः कुम रक्षणा च तत्र तु । हुताशनं परतिषटप्य ह्माधानादिकं चरेत्‌ ॥२०॥ समथ वेप्णवेः स्थर तेखविमिभ्रतम्‌ । भ्यृचं जुहुय्रह्णो मध्वाज्यगुडभिश्रेतम्‌ ॥२१॥ आन्यं श्र भूभिसूक्ताम्यां तवं सोम इति पायसम्‌ । पूवक्तदष्णवेमन्नस्तिटव्रीहिमिरेव च ॥ २२॥ प्रत्येकं जुहुयात्पथाद्‌ त्तरशतं क्रमात्‌ । वेकुष्ठपाषेदं हुत्वा होमरेषं समापयेत्‌ ॥. २२ ॥ सुदभ्यन्नं फट युते पानकं च निवेदयेत्‌ । ताम्बृं च समप्योथ उत्विजथापि पूजयतु ॥ २४॥ ततः स्यन्दनमानीय पताकाछ्सयुतम्‌। श्वेतः सक्षणि सुदमानभ नवः प्रका रते; ॥२५॥ प्पष्पमणिस्वणेभूपितं तत्र चितिम्‌ । तस्िन्शदुतर ष्णप ङ स्थाप्य दारिकः ॥ २६ ॥ तस्सिक्निवेश्य देवेशं देवीभ्यां सहितं दरम्‌ । अचेपेटन्धपुष्पायैपदीपा- दिभिस्तथा ॥ २७.॥ रथचक्रेषु वेदांश धमदीनपि पूजयेत्‌ । अधारशक्तिमाधार षादणडे पुराणकम्‌ ॥ २८ ॥ छन्दांसि कूवरे सपय युनगाषिपम्‌। हयेषु चतुरो न्मरोक-ष्वङ्कानि षट्‌ च १॥ २९॥ ध्ये पत।कर्‌जानं छनेऽनन्तं स्वराणे तु। तालन. चमर च अक्षराणि च पूजयेत्‌ ॥ ३० ॥ अभ्यस्थवं रथं दन्य परश्त्स- पूजयेद्धरि^ । दिक्पाछावरणांभवमप पदिक स्वेतः ॥ ३१ ॥ जीमृतस्याति सूक्तं तत्र पुष्पाञ्जलिं चरेत । परुत्वानिन्द्रति सूक्तेन इत्वा नीराजनं ततः ॥ ३२ ॥ वनं स्पतीति सक्तेन वादयत्पहादिकम्‌ । गीपेनेत्येध वादित्रः पण्ये; स्तीजमनोह२,॥२३॥ द्यगनेः स्यन्दनंश्च परेतस्तपयसमुम्‌ । ऋतिः पुरतो वेदानङ्घानि-च नपत्तदा ॥ २४ ॥ गाप्रत्सामानि भक्त्या वं पुरतः पाता दरः | इङ्कुमः इपुमलनििकि रन्वे समन्तत; ॥ ३५ ॥ स्वरेषु विधिषु पयटन्सवयेखभर्‌ । प्र(गोहद्रारेषु गेषु मश्यरिघुमिरेव च ॥ ३६ ॥ इसृमेधूपदीपेथ ताम्बृेश्ापि सेवयेत्‌ । एषं निस्य देवेश पुनगहं नेवेरयतर ॥ ३७॥ तमाम्‌ मगायतेति जपन्ृक्तं नवशयत्‌ । भसन्रा भमित्यनेन दीपाज्नाराजयेत्तत; ॥ ३८ ॥ | १'ख. “तः स्मातेविः । २ ख. ण्डं । २ ल, सवगार । ४ ख. शह्ययान" । ५ क. तयुभि प्रः । ६ खं, "मिः प्र" ।

४

१०६ ृदवहारीतस्मृषिः। = (अ०९छो°द-

पीठे निवेश्य देवेशुपचारन्समपयेदं । बयदुपत्य ध्यायेम आसिषो वाचनं चरै ] ३९॥ अनेन विधिना हुयादुत्सवं भतिवासरम्‌ । जप्हेभ॑स्तथां दािर्विार्णा भः जनेरपि ॥ ४ ॥ समते चोत्से विष्णोः इयोदवमथं शुभम्‌ । यदीं खातं तडागं घा देवेन सहितो व्रजेत्‌ ॥ ४१ ॥ स्यन्दनादिषु यानेषु स्थिता नायः खरता;

पुरुषाथ दृद्दरा्च चृणीदीन्विकिरनिव ॥ ४२ ॥ कुंयोदप्रथं ततर श ्रीहमणैः सह । बासदेवोस्से सानमथमेथफलं मेद्‌ ॥ ४२ ॥ खाता संतप्य देषादीनविश्य हरिमन्दिरम्‌ । येद बभेष्ठौ च अस्य षामेति सृक्ततः ॥ ४४ ॥| चर्‌. प्राज्यं तिरवांऽपि अुवाकैश वैष्णवैः ॥ ४५ ॥ एवं हुत्वाऽवभृयेषट वेष्णवान्भोन यत्ततः । गुरं च ऋरिवजश्चैव पजयेदधक्तेतस्ततः ॥ ४६ ॥ पिषा समित्यध्यरायेने यात्सवस्त्ययनं हर । इच्छन्त त्वेत्यध्ययेन प्त्युच च दयेन च .॥ ४७॥ अष्ट

तररातं जुहुयाुसुमेरेव वैष्णवः । हिरण्यगमेसृक्तेन तथेवाऽऽन्य द्विलोत्तमः ॥४८॥ पमेव तु तव्यं हूर्वा वेकुष्ठपाषदम्‌ । होमरेषं -समाप्याय वेष्णवान्भोजयेद्षि ॥ ४९ ॥ सवेयत्ञमाप्री तु एष्पयागं समचरत्‌ । सव संपणेतां याति परितुष्ट ज

नादनः ॥ ५० ॥ एवं महोत्सवं कुयोलत्यब्दं परमात्मनः ॥ ५१ ॥ अथ नित्यो

स्तवे पूना हमार भिधीयते । चिकाय निवेदयथ पूजयित्वा विधानत ॥५२॥ छत्रचामरवादिरशृ्गरिसतालन्तफैः। दीपिकामिरनेकामिदृवारसगरा्षतैः ॥ ५२॥ फठमोद्‌कदस्ताभिन।रीभिः समंदृतम्‌ । देवस्याऽऽयतनं रम्यं तिः प्रद्षिणमाच

रत्‌ ॥५४॥ तत्तनपन्तराज्ञपेदिषु सवासु दिजपुगवः । बिं च निक्षिपेत्तासु देवानुषि्य पेतः ॥ ५५ ॥ भची विश्वजिते सृततरमे तव अनन्तरम्‌, । याम्य परेयिवांत,बु म।पणस्तु तद(स्तदन)न्तरम्‌ ॥ ५६ ॥ यश्बेद्धेतोप भत।च्यां तुविदिदनेत्यनन्तरम्‌ ससोम इति सम्या तु कद्र यत्यनन्तरम्‌ ॥ ५७ ॥ परजापतिस्तथाः चोध्वे अधश्च पृथिवीं पेत्‌ । एषं दिषु बछि दरवा धरिणीय जनार्दनम्‌ ॥ ५८ ॥ -सतुतिमिबेहु

(4

मिश्च भवनं संमवेशयेतर । पठे निवेश्य देवेशं पूरयित्वा विधानतः ॥५९॥ विष १०

सतिति सूक्तेन दधयासुष्पाणे शाक्गंणे । नीराजनं ततो दचयादधरवसूक्तेनं वेष्णर्वः ॥ ६० ॥ शायथिल्वाऽ्य शय्यायां ददारदष्पाणि मंत; । दमं महेति पूृक्ताभ्यो

पजय दष्णुमन्ययम्‌ ॥ ६१ ॥

१ क. "त्‌ । युयमुपेय च दद्यप्पुन आः । २ क. नदीतीरं त" । ३ ख. "दम्मियः। ° । ४ ख “नेतावम्थेिं च । ५ स. "टि वे वैष्ण। ६ क. पिहितो" ¦ ७ ख, मृजा । ८ ख.पराची्या) । ९ क, एके अपये तव नर" । १० क, पृएमप्यज" 1 ११ षु, तिभिः पुष्कल्मभि" |

[म ०९ोद-द१) . = वृद्हारीतस्ूतिः | २०७

हीदशनेन मन्तरेण रक्षं इयीत्समन्ततः। एवं नित्योत्सवं याद्रानौ चाहनि सवद ॥-६२ ॥ गुरूणामन्त्यदिवस भगवश्जन्मवासरे । कातिक्यां श्रवणे वाऽपे इया. दिष्ट चदेष्णवीम्‌ ॥ ६३ ॥ उपोष्य. पवेदिषसे दीक्षितः सुसमा । स्वस्तिवा- नूदेण कारयेदङ्करापणम्‌ ॥ ६४ ॥ नयां सात्वा च छतिग्मिश्तुभिर्वेदपारगैः। पौरुषेण विधानेन पूजयेसपुरुषोत्तमम्‌ ॥ ६५॥ गन्धेनोनाविधैः पषेूपेदीपिनिषेदनेः

फटे भ॑य मोज्येथ ताम्बर; प्रपूजयेत्‌ ॥ ६६ ॥ # ऋमरेदसं हिताय परतयुषं कसुगरेयजेत्‌। अध्याधे स्पचरिसतु सृ्तान्ते पूजयेद्धरिम्‌ ॥ ६७ ॥ अध्यायान्ते मण्ड ठान्त नेवेदयविषेरापि । पूजयित्वा हारं भक्त्या वैष्णवान्भोजयेत्तथा ॥ ६८ ॥

= #=

आज्येन चरुणा वाऽपि तिले; प्रीरथापि वा । समिद्धिविरवपतरेवी होमं वीत वैष्णवः ॥ ६९ ॥ यत्ररूपं हारं ध्यायन्यन्युचं वेदसेहिताम्‌ | होमः समाप्यते याव

चारै दीक्षितो भवेत्‌ ॥ ७० ॥ जुहुया गाहपत्ये सोऽग्रिमभ्यच्यं भते । अश्र

र्रणमपयुक्तं यायादैष्टिः समाप्यते ॥ ७१ ॥ रिरिष्टानवेष्णवान्विपान्भोजयेतमाति वासरम्‌ । श्रतिविजथ पटेत्ताचतुमन्त्ान्माहितः ॥७२॥ यजेदवभयषिं च एव मन्यथ देष्णैः । अन्ते संपूनयेद्धिमान्वारोटंकारमूषणेः ॥ ७२ ॥ ऋतविजश् गुरं चैव पूजये विश्षेतः । एवमिषटि तु यः ुयादष्णवीं वैष्णवोत्तमः ॥ ७४ ॥ क्रतूनां दशषकोटीनां फले प्र्रोत्यसंशयः । यस्मिन्देशे वैप्णवेषट्धा पूजितो मधुसुदनः ॥७५॥ दुर्भिक्षरोगापनिमयं तस्मन्नासि न संशयः ॥७६॥ अदक्तः सपेदेदे(वदे)न कतुमिष्ट च वैष्णवीम्‌ । सर्वैथ देष्णः सृकतेजहुयासत्यचं हषिः । परेव पुष्पाञ्जलि च इयोरि एधां परपतंये । अथवा पूरधैनत्रेण रक्ष॑ जप्ता हुताशने ॥७८॥ अयुतं जुहुयात तुष्पाभे चं सनातने । इष्टिः सैपृणेतां याति सववेदा सदक्षिणाः ॥ ७९ ॥ एव पिष्टि परकू्वीतं प्रत्यब्दं वैष्णवोत्तमः । तुष्य वासुदेवस्य वंशस्योज्जीवनाय च । + दृद्धथमपि रकिस्य देवतानां हिताय च ॥ ९० ॥ पिता वा यदि वा प्राता श्रोता बोँऽन्यसुहूञ्जनः। यदि पश्चत्वमार्पत्नः कथं कुया द्विजोत्तमः ।। ८१ ॥ कनिष्ठव मेवात वपनं भुनिभिः स्मृतम्‌ । सञात्वाऽऽचम्य विधानेन कारयेतपूजनं हरेः ॥८२॥ एङ्खवररयादिभिस्तत्र इयात्सर्वत्र मद्छम्‌ । रोदनं वजेयित्वैव गोमयेन शाप स्थरमर ॥ ८३ ॥ विष्य मण्दल तत्र धान्यस्योपयुदूखलम्‌ । करशंस्तु चतुरि तण्डुलोपरि निकिपेत्‌ ॥ ८४॥ # एतद्ध न ख. पुस्तके + एतद्ध न क. पुस्तके ।

१कृ.श्रवणे। २ कृ. भक्षभो" ३ ख. भूपते। ए स, "मन्तु ल । ५ ख. वान्ये सृहूजनाः । म" । ९ सपक्षाः क" । ५ $. "पवनं ।

३०८ ुद्धहारीतस्मतिः। [अ०९छो०८९-१ ०६]

हिरण्यपश्चगम्यानि पश्च त्वक्पष्टवान्यसत्‌ । वाससा तन्तुना वाऽपि वेष्टय, प्रदक्षिणम्‌ ॥ ८५ ॥ उलूखे बासूदेवं कलशेषु क्रमेण तु । प्दयम्नमनिरुद्ं च संक. पैणमधोक्षनम्‌ ॥ ८६ ॥ सेपूज्य गन्ध पुष्पवरेभक्त्या भक्षये निवेदयेत्‌ । अभव्य भुसं पूष्गांयञया भणवेन च ॥ ८७ ॥ हरि्रामबहन्यातु परोमा्रेति वे जपन्‌ | भगवन्मन्दिरे विष्णुं हरिद्रा भपूजयेत्‌ ॥ ८८ ॥ पितुः शरीरं विधिवत्स्ञापयेत्कल शोद्पैः । तिथ पश्चगव्ये्च गायया वैष्णवेन च ॥ ८९ ॥ इद्रत्यं धातर). चरणेन तिरे; पञ्चामृतैस्तथा । सं्वाकर्मति सूक्तेन गायञ्या वेष्णवेन च ॥९०॥ न षीं कमंणेति [ततःसलापयेतपतरं सृतः । नारायणादुवाकेन चं सलाप्य ततः पितुः ॥९१ धौतयस्ं च संवेष्य भषणेभेषयेतततः। गन्धमाल्येरलंकृत्य श्वच देशे इुशोत्तरे ॥ ९२॥ तिलोपरि निधायेनं वद्यं हिखाऽन्यतः संतः । धारयेदुत्तरीये दर यावके समाप्यते ॥ ९३ ॥ हुत्ैवोपासनं तस्य॑ आद्रयङ्गी ्ि)यकाषटकैः । शिविकां काराथैत्वाऽय वसमालादिभिः श्युमाम्‌ ॥ ९४ ॥ तस्मिन्नवेदय तं परेतं बाहकरान्वरयेत्ततः । सवर्णं ्ैष्णवानेर्व पनयेत्सवणेदक्षिणेः ॥ ९५ ॥ # पूजयेतताम्दिरण्यायेवस्ाठंकारगरषणैः । प्राणिपातनमस्करगन्धपुष्याक्षतादिभिः ॥ ९६ ॥ वहैयुस्तेऽपि भक्त्या तं प्टन्विष्ु- स्तवाम्मुदा । हिद्राछाजषृष्पाणि विक(कफ)रन्वष्णेवो एदा ॥ ९७ ॥ वादित्रनत्य गीताचेत्रनेयुः कौतेयेद्धरिम्‌ । हृताभिमग्रतः कृत्वा गच्छेयुस्तस्य बान्धवाः ॥ ९८ ॥ बाहकानामलामे तु शकटे गोवषान्विते । निवेश्य शिबिकां रम्यां व्रनेयुनेगराद्वहि | ९९ ॥ दक्षिणन मृत शुद्र परद्रारण नर्हरत्‌ । पथमात्तरपूरषु यथासंख्य दिनातयः ॥ १०० ॥ प्राद्रारं स्वेवणोनां न निषिद्ध कदाचन । गत्वा शुभतरं देशं रम्यं श्ुभनलान्वितम्‌ ॥ १०१॥ यक्गवृक्षरुमाकीणेममेध्यादि षिवर्भितपू | खातयत्ततर कुण्ड तु नम्न हस्त्य तथा ॥ १०२ ॥ द्वाभ्या तमेवा विस्तार चतु रायतमेव च । ततः समाजेन वा गोमयानितवारिणा ॥ १०३ ॥ संरक्ष्य यात्नयेः कष्टाधात कुयोद्यथापराप । आस्ताय दाक्षणामवमणाजनमनुत्तमम्‌ ॥ १०४॥ ताकिन्नास्तीयं द्भान्धे विकीयं च तिलांस्तथा । तासमन्निवेश्य तं परेतं घृताक्तं नव वस्रकम्‌ ॥ १०५॥ ईषद्धौतं नवं श्वतं सदशं यन्न धारितम्‌ । अहतं तद्विनानी यारे पिच्य च कमेण ॥ १८६॥ ॐ इत आरभ्य पुष्पाक्षतादिभिरिलन्ते न ख. पुस्तके ।

१क तिलधात्रीप।२ क. न्वये ३ ख, श्ल सवैकमेणेः। ४ क, तत परम्‌ , धो*।५ ख °रि विधा । ६ ख. सतम्‌ । ७ क. शस्य रिनिकां कारयेच्छभाम्‌ । अद्रयज्ञप्यं कः ' ८ क ण्व वरयेततत्र वैष्णवैः । प” । ९ ख, '्णवा मु" । १० ल. "तेयन्दरि" । ११ ख, तदा। १२ ख. कष्टैः स्थिति ।

+ ॥ 1

[ज०९छो०१०७-१२०] = वृद्धहारीतसपृतिः । $

परिपिर्थ चितिं पशादापो अस्मानिरीत्युचा । परिस्तीय शुभदैभसनयेने व्वते/ ॥ १०६॥ उरस्यग्नं निधायास्य पात्रासादनमाचरेत्‌ । भषणे चपसाभ्येने चकै ध्यञ्ुबौ तथा ॥ १०७॥ आसाचोक्तविधानेन इध्पराधानान्तवाचरेत्‌ ॥ १०८ सशृ्ोक्तपरिपानेन हुता सथेपरोषतः । पशवादाज्ययुतं सप जुहुयादुए्वीदञ्न्‌ ॥ {१०९ ॥ सोमानाम्योदनेन प्रत्यृचं तत आज्यतं; । तन्पैनेति सूक्तेन इत्वा ृ्युचमेव च ॥ ११० ॥ एष इत्यनुवाकाभ्यां एृषदा्यं यजेत्ततः । सुवेषः वेष्णवै- मन्वे, पृथगषटो्रं शतम्‌ ॥ १११॥ तिरय जुहुयौत्यथादष्ाविशिमेव बा । एका माहुति प्ाहष्ठपाषिदं यभेत्‌ ॥ ११२ ॥ ब्रहममेध इति भक्ते गनिभित्रमतत्वरः । महामागवतानां च कतैव्यमिदगृ्तमम्‌ ॥ ११३॥ केष्वापितसवाद्गं रिं पङ्का दयम्‌ । न दथा दापयद्धन्रहममधविधिं विना ॥ ११४ ॥ परमावगतेनापि कर्य हि द्विनन्मनः । द्ैन्याक्ामेऽपि होतव्यं यज्ञिये प्रसूनैः ॥ ११५॥ शस्याषिं विशिष्टस्य परमेकाम्तिनस्तथा । स्वाहाकार च वेदं च हित्वा पष्ेयनच्छुभेः {१६ कष्नीमद्धिः परिषिच्य परिस्तीयं स्तरः । नामभिः केशवाच त्था संकर्णा- दिभः ॥ ११७ ॥ पत्स्यकूमोदिमि्ैव ेदायेक्तपवन्धकैः । नमोन्तमेव शुषा स्वाहारं बिवणेभेत्‌ ॥ ११८ ॥ अमन्त्रकं पजहुयाच्छ्ः स्ैमङञषतः । द्ग्ना शरीरं बिधिवदेष्णवस्य महात्मनः । ११९ ॥ यन्मरणं तदवभृयमिति मत्वा विक, प्रभः |` सानां पण्यसटिलं व्रनेद्धागवतेः सह ॥ १२० ॥ असुरिप्य. धतं सद गमय बा िढैः सह । दृवा्रसतेरनेः सानं इवीत महम्‌ ॥ १२१.॥. ख. ृ्ोक्तविधानिन तस्य॒ पुताः स्वगोषनाः । पिण्टोदकमदान चं कमं चेवोष्वदहिकंमू ॥ ११२ ॥ निपत्य विधिना धर्मं सामन्येनावरेषतः । विषिष्टं परमं धरम नाराय ब्ध ततः ॥ १२३ ॥ प्रकुयादेषणवैः साधं यथाश समतन्द्रितः। निमन्तयेत्त पवद ब्राह्मणानधष्णवाञ्जुमान्‌ ॥ १२४७ ॥ चतुर्वरतिसृख्याकानहाभागव्‌ # पि | केशवादीन्सपुदिश्य चतुर्विशतिसंस्यकान्‌ ॥ १२५॥ रात्रौ निमन्ं ' चौर्य कैशवादीनतद्धितः । भ्रातरुत्थाथं॑ते स्वै गत्वा पण्यां नदीं घुम्‌ ॥ १२६ ॥ धात्रीफलानुरि्ाङ्को निमञ्ञ्य विले नटे.। जपन्वै वेष्णवान्पृक्तान्लानं दुर्वीतै' तेद्रिनः ॥ १२७ ॥ वेदुष्ठतपणं इयोलुसुमे; सतिलाक्षतः । गृहं # -एतद्रचनं न वियते क. पुस्तके । . . [` + प्न षिव कुलक, ` ,

१ घ्र. इव्यं।२ स. ^तः। ते महे" । २ ख. ग्यादाद्मषटा-1 ४ क. शरीरं मडग्यं इपकम्‌ र धा भावये* । ५ क. ्रव्यलामे तु हो" । ६ ख. प्रवी शूद्रः ।७ क. "नाद्यं 5" । ८ ₹. "शन्न यथा" धधि .नि"। ९ ख. पेदतरहम" । १० क, "तम । के । ११ स. “तिवैष्णवान्‌ । रा । १९ ख. “नद सपय तैः सार्धं विजितेन्द्रियः ! र । १३ स. "य तेता नदौ पुण्यनलान्विताम्‌ † १४ स. त दै द्विजः । वै" । (-# च

१९९ ्दरीतपपृतिः । (अद) *{९८६ ११५]

गल्रा्वयदेवःसवीवरणंसयुतम्‌ ॥ १२८ ॥ य॒गन्धुषयविकितिगनपूपेषः ददै दतधमीरपेभ-फटेनीराजनेरपि ॥ १२२० ॥ अचथितकाःविधनिन्‌ ८ मूलमन्त्रेण वैऽणब २ परतोऽ परतिषठाप्य इध्माधानं समाचरेत्‌ ॥ १२० 0 वरं सक्रकरम्व तु ७ दहिमण्डले । परतयचं जुहयान्मनेष्णतैः केशवादिभिः 1८१२१ `॥ हत्व - त नमे, पृथगत्र सतम । ५ गवाञ्येनेव जुहुयाचुभिर्वष्णवोत्तमः॥ १२२॥ \ षद्‌ हत्वा होपेषं समोपयेतु । अगरेरु्तरभागे च गोमयेनानुिष्य च । द ॥ अस्तीयै दमौन्मागगरंथतुमिशतिसंरुपया । उदकमावणिेनैव केशव दी प्रण तः। अभ्यस्य शन्धदुष्ाधेरतत्तेययक्मम्‌ । मध्वषिुतिरगिभरण्‌ चरणा गः १२५.॥ इरेषु तेषु दच्यात् पिण्डास्तीर्थ तु दक्ते. + ्ाहमकारेणं ककेयवादीन्कमेणु वे ॥ १२६॥ दत्वा पिण्डन्समू[ स {त्यं गन्धषुषा ततिः नित्ये भ्यव ुक्तेभ्यो वेष्णभ्यस्तयैव च ।॥ १३७ ॥ दश्रापििष्डकयं पारे दक्षिणतः क्रमात्‌ । विष्णोैकेति सुकतेन उपर्थीय.- सम्राहतः ॥-१३६ ॥ अद्षिघ्रं नमस्कारं कृतवा भक्त्याऽथ देष्णः । पिण्डांस्तु सले, दच्च | सम्म सपं केशवम्‌ १२९॥ब्राह्मणान्भोजयेयशात्यदपक्षालनाीहिनिः। केशवादीन्तिः यै भित्यानक्त्च यैष्णयान्‌ | ९४० ॥ संपूञ्य विंधिवक्गक्तया महाभीगबतरीः तपानिपायसं सगुडं साऽयं शरुद्ान्न पानकैः फरैः- ॥ १४८६५ सभोय रिपः णिस्य विस्ेथत्‌ । हविष्यं च सङृद्धक्खा भृगौ .सवप्वी कु तिरे ॥ १४२ अय नोरायणवशिगजिभिः संमतिः । स्वगेस्यानां च संव क्यो वैष्णवो श; :॥ १४२.॥ अलाभेषु तु विभुं स कृत्वाऽप्यश्क्तितः | शवं दीन्संपदिदय नितयमूको् वैष्णवान्‌ ॥ १४४॥ एकं पु मोजे महा मागवतो त्तम्‌ ्रतिसतयुदिते धर्म विरिष्टधः समाचरेत्‌ ॥ १४५॥

> एतद न विद्यते फ. पुस्तके ।

= ५

~ १-खः-१वं दैष्णवैः सकते: केरवादश्च नामभिः । २ क. "मन्चरेत्‌। ३ ख,."गेन गोः! ४क्‌, च। भरुदक्षवार ं कु : त ४* । ८ ख. ग्वादिक्रमे । ६ ख. न्मन्तरैः एयकपृथक्‌ । मः ७ खे.““स्तीर्थं विंधानतः। घवा ई यमभ मु*। ९ ख. श्यं चैव तेषां । १० ख स्थानजपं तथा । प्र" । ११ ख. ` "न्सयुदयं नि" 8 १२. "मौ र्यातु* । १२ ख. °ु वेष्णवेऽप्यश कितः । सवं कृत्वा विधानेन जपदोमावेनादिङ्म्‌ । ०,१४.१,

[अदी ०१४६१६८] = दृददयरीतस्मति । ईध

॥,

शैस्नपं परम" पर मरहीभागवतोत्तममर । तस्मिन्तपुनिते किमे सर्वं डे गृहं भगत्‌ ॥. १४६ .॥ हरिश देदेतायैष पितर महषयः । तस्मिन्संपूनिते किमे ठयक न संक्षयः # १४७ ॥ भर्ने मन्त्रपठनं ध्यानं होप यन्दनम्‌ । मन्त्रायैविन्तन योगो दैष्णवानां च पून्‌ ॥ {४८ ॥ भरसादतीयसेवा च नवेज्याकमे स्यतेः वंशं स्वीार्दपन् नरेऽ्याकमकारकः ॥ १४९ ॥ आकारत्रयसंपनो - पह्भितीरजः | धरद्धानापिष्यरामे!हु)एकं नारायणे बलिम्‌ ॥ १५० ॥ इुर्वीत परया - भक्तयो ष्ट्यदमाप्नुयातं निर्यं च प्रतिमासं च पित्रोः श्राद्धं वेधानतः-] {प्नीणोदे इम्भेःपदेयत्ति यावैदपाशि(ब्दान्तिकं नरः । प्रत्यब्दं पावणशरादधं माता पिजेतेभनि ॥ ` -१५२'..॥ ` अंचैमितवाऽच्युतं -मक्त्या पथाक्कुयाद्विानतःःप ¦ केथ्रीरेव विभास्तुं समैकमेतुध्योनयेत्‌ ॥ १५२ ॥ स्वैत्राविष्णवान्विपान्पतिदी तिव त्यजेद्‌ । श्कवर्भषिदहीनास्तुष्दष्ान्तरपूनकाः ॥ १५४ ॥ दरादशीविपुखा विरशेशरश्नि १ आताः शकैष्णवानां, स सगोतपजनाद्रन्दनादपि ॥. १८५ अयोत्रिष्णे पमरेततथो तष्णयत्वाश्युतोःभवेत्‌ भतिस्मृत्युदितं धर्मं नातिक्रभ्यःऽऽत्सी) ६५१ स्थशोक्तविथानेन तण्टायेनपूषैकम्‌ । परतेतवफरसेद्गितव. परित्यज्य .सककतु १५७.॥:.पर्मस्यःकती- मोक्ता च परमात्मा सनातन. 1 अ शन्त तात्रा कभणाऽपि.त्यनेत्वदा 1 ९५९॥ अङृत्यकरणाहिमः दृत्यस्याकरणाद्पि ! असिक देन्दरियाणीं सथः -प्वनमृच्डैति ॥ १५९ ॥ अनिशं मनसा यरतुःपापमेबािषि् येत्‌ । 'कस्यकोटिसंदैश्वीणि निरयं चाधिगच्छति ॥ १६० ॥ यतु वधो दैत्यो सत्यफथनादिकंम्‌' † -फरपायुतसदस्चाणि तियग्योनिषु जायते 1 ६९ (विद्धं करते नित्यं " कोप्ठयात्करणादिभिः । युगकोटिसषस्राण विष्ठायौ जोव मि |= ६६२.॥दाम्तः दौविस्तपस्यी च सत्यवागिनितेन्दियः । स साचिकः श्यः भुरयोनिषुः जाय॑ते ॥' १६२ ॥ यस्वथेकामनिरतः सदा ` विजयतस्वरः 1 स अञो मनुष्येषु "मृयो भूयोऽभिजायते ॥ {६४ ॥ क्ाधी भरमादबान्हप्नो नासिक्रोःत्रिपरीते बङ्‌ 1 निद्रह्वरतामसे याति बहुसो गृग्प्िताम्‌ ॥ १६५ ॥ पपत; ा्िकषपं पातकं चोपपातकम्‌ । मासाङ्खकं नरः इत्वा नरकान्याति दारुणान्‌ ॥ ‡६६०॥ सीभिस्मन्धताभिसं र्टरोररोरवो । संघातः कसूत्रं च पयशोणितकरदम्‌ ॥ {६५ ॥ म्भीपाकं खोदरङ्छुर्तथा विप्मूतरसागरः । तप्रयसाखयो पोरा यसुमयं शम्‌ 1: १६८ ॥ रय्या तप्वायसमयी पानक ययं हय्‌ 1: १९८ ॥ द्या ततासौ पानक वासति | रं शमुहरस

५ 1." ,:१ ख. "वं पू" 1 ९क. "वन्ते नात्र सं" । ३ स. "दिष्टयान्तिकं द्विः 1४१७ नव्य ग" \ ५ छु, पिपुयचपृणः ¦ स ¦

ृद्धरौतसतिः। [अ०९.० १६९१६०१

हिकक डुगेटद रितम्‌ ॥ १६९ ॥ सिहव्याप्रमहानागमीकरं तेमताएनस्‌ { रिभि -राक्षिश्यल्वा-तथा विण्पू्रमोजनम्‌ ॥१७०॥ असिपत्रवने फोर तशङ्गारमयी, नदी

जनीन मंहयघोरमित्याचा नरकाः स्मृताः ॥ १७१ ॥ पहापातकमेयःरस्पपातकमे शतधा | व्रनतीभान्महा घोर न्दुधैतेरन्वितश्च यः | १७२॥ मायथिततरपैत्येनो यदकृत मद ¢ तेमतस्तु एत्‌ यत्त मरणा।त्साद्मृच्छते ॥ १७३ ॥ ब्रह्महत्या सुरापान विपद्भैस्य हरणम्‌ । गुर्दाराभिगमने तत्संयोगश्च पञ्चमः ॥ १७४ ॥ संरापा- त्छनाद्रासदकरव्यासनाशनात्‌ । सौहादाद्रीकषणाहदानात्तेगेव समतां तरनेद्‌ ।+१७५॥ मुिषक्षयीनिन्दा सुहृदां वथ एव च । ब्रह्महत्यासमं ज्ञेयमधीतस्य च नाशनम्‌ # १७६ ॥ यागस्य क्ष्यं देश्यं विशिष्टं शद्रमेव च । शरणम स्वामिनः च पतिर भतरं गुरु ॥ . १७७ ॥ प तपारेवनं शिष्यं मायौ तेष च सवैः । अन्तत द्विके गा तथाऽजेय। रजस्वलाः ॥ १७८ ॥ देवतापरतिमां ध्वी बदंमिवं त- कनीग्‌ । पातयित्वा समाग्मोति ब्रह्महत्यां न संशयः ॥ १७९ ॥ नेषा ककर निषिद्धं च भक्षणम्‌ । रजखलामुसास्वादः पशचयङ्ञदिषिजेनम्‌ ॥ १८० ॥ अनृतं कूटस्य च, महायन््मवतेनम्‌ । आकषणादि ्ट्कमः ल्षार्णनिक्रध; ॥ १८१ ॥ षण्डवेरकुहकवेदबाह्यविधिकरिया । यक्षराक्षसभूतानामयचैनं वन्दनं हः १८२ ॥ .वक्तरेणेव।म्बुपाय॑च सुरापञ्ची निषेवणम्‌ । गव निष्पीडन सीरं क्रयं गव्यमेव च ॥ १८२.॥ # सख्वणे प्षीरपोने निकिद्ानां च म॑णे योल्याश्वादः पश्वयङ्गराहित्यं पिन तथा ॥ १८४ ॥ पतरान्तरमतं त्त नारक. फम्‌ च । तालहि्तालम।धृकफलानां रसमेव च ॥ १८५ ॥ खरोष्ट्मादुषीक्षीरं शसपानष्वपानि वे । मानवृटहुलूटं निक्षपहरणानि च ॥ १८६.॥ भूरत्ननारी- हणः स्ख्षमस्तेयमेव च । गुडकापासल्वण र्लिक साभिषाम्बु च ॥. १८५७ ॥ का डोप्यवदे च हत्वा च छोहानां हरणं तथा । विषाभचिपिनं चैव सवणंस्तेयसं

भिद्‌ः॥; १८८ ॥ संखिमायो इुमार। च सगोत्रा शरणागताः । साध्वी प्रत्रजिता रुक्मि निक्षिपरा च रजस्वलं! ॥ १८९ ॥ वरणोत्तमा तथा रिष्याः मायो भ्रातर

व्ययो | मातामही पितामही पितुमातुश्च सोदयः ॥ १९० ॥

~

[7 वा ककवाकाकण्ाव व प्ण

५५ [)। [ष ५ + #। ॥ 0 ४ | 2, । च

# इत आरभ्य तथत्यन्तं न विद्यते ख. पुषे ।

१,ख. कखकल््लो । २ ख. 'मप्तवं कूरं । ३ ख. (दानां च । ४ क. 'क्केकुदटृस्नायत्वादिक्रमेषं

क

, दि: ।६८ ख. 'वणतिरकषन्सामि । ९ क. च । रोष(प्य )व* । १० ख, दहनं । ११ क, "छा । हतो" ! १९ ष. पिषुमा, ।

अ०९छो०१९१-२१४] = वृदधहरीतस्मतिः। २१३

८

अन्या मा(ज्रातव्यदुहिता प्राहुरानी पितृष्वसा । जननी भगिनी धानी दुहिताऽऽ. चायभामन। ॥ १९१ ॥ #सुषाऽऽचायसता चव ततपत्ना स॒महातणः । पातुः

पत्ना स््भपा दक्षता चव ममित ॥ {९२ ॥ कपल मारहषा पदुदवताप्रात. मा तथा । अप्तामन्यतमां गच्छद्ूरतल्पग उच्यत ॥१९२॥ प्रहापात।कनामत्र तत्त

यामिनि एव चं | प्रायधत्त नास्ति तेषां मृग्वाग्रेपतन स्मृतम्‌ ॥ १९४ ॥ ई नवगो भिगमनं मभत्रे भरहिसनप्‌ । पिरेषपतनीयानि स्वीणां पुंसां च यानि तु ॥ १९५॥ सीशूदरविदु्षत्रवधो गोवाङहननं तथा । फटपृष्पदुभाणां च ओषधीनां च दसनम्‌ ॥ १९६ ॥ वापकूपतडाकानां ध्वंसनं प्रामधातनम्‌ । अमिचारादिकं कम सस्यध्वं

सनमेव च ॥ १९७ ॥ उद्यानारामहननं परपाबिध्वंसने तथा । मातापितूसुतत्यागो दारस्यागस्तथेव च ॥{९८॥ खाध्यायाश्निगुरुत्यागस्तथा धमेस्य विक्रयः । कन्या- या विक्यश्चैव स्वाध्यायमद्य विक्रय; ॥ १९९ ॥ परस्लीगभनं चेव पर्रव्यापहारणम्‌।

तथा पूसोऽभिगमनं पए्रूनां गमनं तथा ॥ २०० ॥ दृषशचुदरपषूनां च पूस्त्वविध्वसनं तथा । कन्याया दूषण चेव वां योनिनिर्पडनम्‌ ॥ २०१ ॥ मायुषाणां प्रन च

नासाचङ्गविभेदनमू । प्रापान्त्यजस्चीगमनं विङ्नियमतुपातकम्‌ ॥ २०२ ॥ नित्यनेपि त्तिकश्राद्धव्नं पशुरिसिनप्र । मृगपक्षिमहासपेयादसां हननक्रेया ॥२०३॥ साधा.

रणल्लीग्मनं पल्यास्ये भुन तथा | पार वित्तं पारदायं निन्दितार्थाप्नीवनम्‌॥२०४॥ तथवान्रमे वासो देवद्रव्यो + जीवनम्‌ । पयोदयितिहानां च विक्रयं हवणक्रयम्‌ . ॥ २०५ ॥ शाकमृटफलस्तेयमतिदृद्धयुष गवम्‌ । निमन्नितातिक्रमणं दुष्पतिग्रहमेव च॥ ५०६ ॥ णानाभमदानत्वं सध्याक्ाटातिवतेनम्‌ । दयेबाऽऽतपरित्यागः सेप्रामे च प्राभिता ॥ २०७ ॥ दुरभोजनं दुराछापं स्वधमेस्य च कीतैनमू । परेषा दोषवचनं परदारनिरीक्षणम्‌ ॥ २०८ ॥ नास्तिक्यं व्रतो स्वा्रमाचारवजेनम्‌ | असच्छास्नामिगमनं व्यसनान्यात्मकक्रयः ॥ २०९ ॥ व्रत्यतादायेवचनमेकंक- युपपतकम्‌ | इन्धनायं द"च्छदः कर मिकीयदिदिसनम्‌ ॥ २१० ॥ मावदृष्टं काृदुषं क्रयाद्‌ च मक्षणम्‌ । पृ्मतृणकष्टम्बुस्तयपत्यशन तथा ॥ २११ ॥ अनत वि ष्यचापस्यं दिवास्वम्रपसत्कथा । तच्छरावणं परान्नं च दिवाभयुनमेव च ॥ २१२ ॥ रजस्वलासूतेकां च (कयोः) परष्ममि(णां च) दशनम्‌ । उपवासदेने श्राद्‌ दिवा पव॑णि पेथुनम्‌ ॥ २१२ ॥ शृदरभेप्यं ईनसस्यमृच्छष्स्पशनादिकम्‌ । स्मिदोस्यं कामजं मुक्तकेयादिवीक्षणम्‌ ॥ २१४ ॥

| # एतद्वचनं न वियते क. पुस्तक ।

( ग्दन्ग्वकाच) =

9

३१४ दहारीतस्मृतिः। [अ०९शो०२१९-२३८ इत्यादयो ये च दोषाः प्रकौणो; परिकीतिताः । महपापं पात च अनुपातक्मेव च | २१५ ॥ उपपापं पकीर्णं च पश्वधा च परकीतिंतम्‌ । महापातकतुस्यानि पापा. सयुक्तानि यानि तु ॥ २१६ ॥ तानि पातकमंज्नानि तश्यूनमनुपातकम्‌ । उपयापं ततो न्युनं ततो हीनं भकीणेकम्‌ ॥ २१७॥ संसगेस्तु तथा तेषां परसङ्खात्संमकीतिः त्‌ | क्रमेण वक्ष्यते तेषां प्रायश्चित्तं विद्धे ॥२१८॥ यो येन संवसेत्तषां तस्येव व्रतमाचरेत्‌ । ससगिणस्तु संसग॑स्तस्संसगंस्तथेव च ॥ २१९ ॥ चतुथेस्य न दोष. स्तु पतत्येषु यथाक्रमम्‌ । मकीणेकादिदोपाणा भासद्धिगकस(कं न) विदयते ॥२२०॥ स्वरपत्वात्पतनाभावात्तत्सं सगांन्न दुष्यति । सनाच्च शुद्धिर्दोषस्य संसगांत्तितं विना ॥ २२१ ॥ साचिन्या वाऽपि शुध्येत कतुरेव व्रतक्रिया। कृते पपे यस्य पुः पशचा्त पोऽनुजायते ॥ २९२ |; पायथित्तं तु तस्येव कतेव्यं नेतरस्य तु । जातारुता- पस्य भवेस्मयधित्तं यथोदितम्‌ ॥ २२३ ॥ नादुतापस्य पुंसस्तु प्रायश्चित्तं न विद्यते । नानवमेधफटेनापि नालुत्ापी विदुध्यते(ति) ॥ २२४ ॥ तस्मज्जितादुताप्स्य प्ाय- धित्तं विधीयते । चरेदकामतः एत्वा पतनीयं महत्पुमान्‌ ॥ २२५ ॥ न कामतश्वरे द भृग्भ्निपतनं विना | ८ यः कामतो महापापं नरः हइयात्कथचन ॥ २२६ ॥ न तस्य शुद्धनिरदिषट गबश्निपतनं बिना । इुक्तं ब्रह्मणा पूर्व मनुना च महिमभिः ॥ २२७ ॥ पातकैषु च सवत्र कामृतो दयुणंब्रहम्‌ । कामतः पतनीयेषु मरणाच्- द्धिगृच्छति ॥ २२८ ॥ हयमेधाय नं शुद्धिः सषेभोमस्य भूपतेः | कामतस्तवनुपापे- पु छोके न व्यवहायंता ॥२२९॥ पहतसु चातिपपिषु पदीप्रज्व्टनं विरेत्‌। भायश्िततेरपे- येनो यदकामकृते भवेत्‌ ॥ २२३० ॥ कामतो व्यवहार्‌(य)स्त॒ वचनादिह जायते । इति योगेष्वरेणोक्तगुपपपेषु तत्र तत्‌ ॥ २३१ ॥ तस्मादकामतः पपिः प्रायधितेन युध्यति । तेषां कमेण वक्ष्यामि भायशचित्तं शुद्धये ॥ २३२ ॥ रिरःकपालध्वन, धानिमक्तारी कमं वेदयन्‌ । ब्रह्महा द्रदशाब्दानि पृण्यतीयं समाविशेत्‌ ॥ २३३ ॥ भयागे सेतुबन्धादिपुण्यक्त्रेषु पापक्त्‌ । तत्र वषोदि विङ्गाप्य स्करमषमरेषतः ॥ २३४ ॥ तसयत्रहमणेरवातु्ग तो व्रतमाचरेत्‌ । चत्वारो ह्णा; शिष्टा पै दित्यभिधीयते ॥ २३५ ॥ तेरुक्तमाचरेदधममेको वाऽध्यात्मवित्तमः । नदी वरछल- वासाश्च बहिरेव समावि्न्‌ ॥ २२६ ॥ सानं त्रिषवणं ङुवैन्कषितिशायी नितेद्धियः। एकयुततेन नरन फकठरनशनेन च ॥ २३७ ॥ समापयेत्कफटं यथा. कटं यथावटम्‌ । राममिन्दीवरश्यामं पौलस्त्यप्नमकरमषष्‌ ॥ २३८ -॥ ` एतदयर्दवंनव्वतेक.पएष्तके। ` एतदायधदरयं न वियते क. पुर्तके । `

१ख. ध्धांतन्नं कीः २ ख. 'कमविः।३ ख, विद्युध्यते। ४ कृ, तपनं पदनः ग पपं । ५ क. वेदयेत्‌ । ८ क, येत तकारं म॒धातिधि यथाप" !

[0

[म०९शो०२६९९-२६१] बुदधहारीतस्मृतिः । ३१५

ध्यात्वा षदक्षरं मन्तरं नित्यं तावद हनिद्‌ । एवं रदश वर्षाणि दुष्यती .समा- चरेत्‌ ॥ २२३९ ॥ गुच्यते ब्रह्मदत्यायास्तपसा बीतकटमषः ॥ २४० ॥ वरितत्रत आयाते यघसं गोषु दापयेत्‌ तैस्तस्य च स॒संस्काराः कर्त्या बान्धनः ॥ २४१॥ विप्रमुख्याय गां द्वा ब्राह्मणान्भोजयेत्ततः | ारम्भ( भ्य ) व्रतपध्ये तु यदि पञ्चत्वमाप्तुयात्‌ ॥ २४२ ॥ विंुद्धि्तस्य क्या शुभां गतिमवाभ्रुपात्‌ । अं सछृतस्तु गोषु स्यासपुनरेव व्रतं चरेत ॥ २४३ ॥ अशक्तस्तु व्रते दघ्ाद्रोसदशं दविजः नमने । पात्रे धनं वा पया द्वा शुद्धिमवाभ्रुयात्‌ ॥ २४४ ॥ ब्रह्महत्यासमेष्ेवं कामता व्रतमाचरेत्‌ । अकामतश्चरेदधमं पापं मनसि वोच्यते ॥ २४५ ॥ आत्गापापै ताञ्दुमन्ताऽनुग्राहकस्तयेव [ च ]। उपेक्षिताऽशक्तिपाथेतपादोने व्रतमाचरेत्‌ ॥ २४६॥ कामतस्तु चरेदर्णं तत्रापि द्विगुणं गुरो । अन्तवलन्यां तथाऽतरेय्यां तेष व्रतमा चरेत्‌ ॥ २४७ ॥ आचार्ये च वनस्थे च म्रातापित्रोगुर तथा । तपस्विनि ब्रह्ममिदि द्गुण त्रत्माचरतु ॥ २४८ ॥ या[ ग [स्थक्षञ्चिय वेद्यं विशिष्ट शुद्रमेव च। कपिलां गभिणीं गां च हत्वा पृणेत्रतं चरेद्‌ ॥ २४९ ॥ अकामस्तु तेष्वधं म॒निभि, सभकातितमू । विधैः प्रायमिकादस्मादुदवितीये द्विगुण चरतु ॥ २५० ॥ तृतीये तगुण प्रकतं चतुथं नास्ति नेष्कृति; । चतणामाभ्रमाणां [ च | शाचवत्सापनं चरेत्‌ ॥ २५१ ॥ परायशचत्तान्तरं मध्ये केचिदिच्छन्ति सूरयः । गोतब्राह्मणपरिा- णमश्वमेधावमयं तथा ॥ २५२ ॥ स्यं विद्ुद्धिरुदिता प्रहुत्याकभितो दिनान्‌ । ` अग्निमपतनं केविदिच्छानि मुनिसत्तमाः ॥ २५३ ॥ टोमभ्यः स्वाहा इत्यादिम न्हत्वा पृथक्पृथक्‌ , अवाकूिराः प्रविश्यागनौ दग्धः शुद्धो भवेन्नरः ॥ २५४॥ # अकामतः सुरां पीत्वा मदं वाऽपि द्विजोत्तमः । पूवेवदुद्रादशाब्दानि चरेदू्रतम चिह्ितम्‌ ॥ २५५ ॥ जपित्वा दशषसादसं तिसभ्यास॒ निरन्तरम्‌ । द्वादशाब्दं मतु जप्तवा ततः शुद्धो भवेन्नरः ॥ २५६ ॥ यानि कानि च पापानि सुरापानसमानि तु। अक मतथरेदर्षं कामतः पृणेमाचरेत्‌ ॥ २५७ ॥ सथेत्र पतनीयेषु चरित्वा व्रत. र्त॑वत्‌ । पुनः संस्कारमहन्ति यथैते द्विनातयः॥२५८॥ अङ्गानाततु सुरां पीत्वा रेतो पिप्पूत्रमेव च । मालुषीक्षीरपानेन पुनः संस्कारमहति ॥ २५९॥ इृयुक्तं मनुना पूरव॑म- न्येधापि पहषिभेः | कर( छ मञ्ज लशुन रिश्र पटक ग्रापसुकरम्‌ ॥२६०॥ छत्राकं कुक्कुटं फाकं पिण्याकं शुनं तथा । गृध नृम रच खरं तत्तक्रमेव च ॥ २६१॥

# इत आरभ्य भवेन्नर इत्यन्तं न विदयते क. पुस्तके ।

- १क. चोद्यते । २ ख. वनस्थेन मा" । ३ ख. यावत्छक्ष" । ४ ख. तिथेः । ५ क. 'मतोऽधिकात्‌ । ६ क. “कवात्‌ । पु" । ५ ख. ्कुटण्डं च कारं पि"! ८ क, च गो" ।

३१६ ृद्धहारीतस्मनि;ः। [अ०९नछो०२६२-२८४] महिषे एाकरं माँससंवृ( मृ प बानरमेव च । निष्पीडितं च गोक्षीरमारनालं च गषकम्‌ | २६२ | पाजोरं शतदृन्ताकं कुम्भानिम्बदषट तथा । क्रव्याद्‌ च तथा

५ ®

भक शगार व्याघ्रमव च ॥ २६३ । एवपमादानाषद्धस्तुि भप्षयत्वा त्‌ कापतः | च्रेट्व्रत तथा पणं पादोनं वाऽप्यकापतः ॥ २६४ ॥ नारकटरस पत्वा वायव त्ताहितं दिनः । जग्ध्वा तं शछायय्( टु) वा करनिमाथतं दधि ॥ २६५॥ ताभ्रपात्रगत गव्य क्षार च छवण्पान्वतम्‌ | कराग्रणेव यदत्त धृत टवणमम्बु च ॥२६६॥ स॒तकान्‌ च श्रद्रन्नं कदयाद्यन्नमव ३ | स्पृष्टे सूतिकाटृष्मुदायादृ्मव

| २६७ ॥ पाषण्डभण्डच'ण्डाछद्रषरापातेवाक्षतम्‌ । दच्वाऽवाचेष्ट यक्षाणां मतानां रक्षसां तथा ॥ २६८ ॥ उद्धत्य वामहस्तन वक्तणव पिषेद्पः । यचचान्नपापेकां दिष्ट उच्छिष्टमगुरारापे ॥ २६९ ॥ हृरेरनापरत मुक्त्वा न भुक्त्वा देवतापतम्‌ | कापतस्तु चरेद्धमं चरेदेदमकामतः ॥ २७० ॥ अकामतः सकृञ्जण्ध्वा चरेचान्द्रायणं व्रतम्‌ । स्टेच्छचण्डापतितपाषण्डान्नमकामतः ॥ २७१ ॥ उदर्वया ह भक्त्वा च चरेद्धपत्रतं दैन ¢) | चण्डाटकृपमाण्डस्य मद्यभाण्डस्थमेव्‌ च ॥ २७२ ॥ पीत्वा समाचरेत्पादं कामतोऽथ समाचरत्‌ । मद्यगन्ध समाघ्राय कमतां

व्रतमाचरेत्‌ ॥ २७३ ॥ अकामतस्तु निष्ठीभ्य चरेदाचमनं दिन; । अभिमन्ञ्य जलं प्राश्य साविच्या च समन्वितम्‌ ॥ २७४ ॥ एथाभांसाशनं चैव भावदुष्रादिभक्षणे | चरेत्सांतपनं दृच्छर चान्द्रायणमथापि वा ॥ २७५ ॥ कामतस्तु चरेत्पादमभ्यासे पणेमाचरेत्‌ । कामतरतु सुरां पीता सततं वाश्निसंनिभम्‌ ॥ २७६ ॥ गोपृत्रमश्बु वा पीतां मरणाच्छ्ाद्धगृच्छति । सुरायाः परेषु द्विजानामेव कीरितः॥२७७॥ विशिष्टस्यापि शद्रस्य केचिदिच्छन्ति सूरयः । अनतं पमांसं च परस्रीस्वाप हारणप्‌ ॥ २७८ ॥ विशिष्टस्यापि बुद्रस्य पातित्यं मनुरत्रवीत्‌ । स॒रा पे मलम न्ादेः पापद् ममुच्यते । तमाहर दह्यणराजन्य वेदय न सुरां पित्‌ ॥ २७९ ॥ चकाराद्वििषटस्य श्रस्यापि पृषेपचनात्‌ ॥ २८० ॥ यत्त॒ राजन्यैरययोगेवाज्य।

दिमध(्)स्याप्रतिषेधस्तन्न पतं स्यान्न च निषषेद्धादीनां सतां पतं च, विशिष्शद्रस्य

मद्या सनिषिद्धत्वात्‌, इस्याध्ययनादिभरतस्मातेकपीहक्ष्विशषटस्यापि तद्रश्यस्ं च -आतिषेधान्न तु प्रायथित्तारपतवपरतिपादनपराण्येव न सप्रिषिद्धपराणि ॥ २८१॥ ब्राह्मणस्य परणान्तिकयुपदिषटम्‌ ॥ २८२ ॥ राजन्यैद्यवििष्षृद्राणां पूणेपादो नार्घोनव्रत्चयां उक्ताः ॥ २८३ ॥ सुरायास्तु सर्वेषां दिनानां मरणान्तिकमेषै, शरस्य गोसहस्रदानं वा प्रिपूणव्रतै बाऽऽ्चरितन्यं न तु मरणान्तिकम्‌ ॥ २८४ ॥

१ ख. "नं पादकाः 1२ ख. "युना ताडि"। ३ ख. तालपररो वा। ४ क, "णमेव च।५क. प पक्षन्न माः । ६ ख. 'दष्टमुच्छि । ५ ख. ्डानामः । ८ ख. ्द्न्या सः! ९ क, श्त चानिः | १९, स्य क्ष । ११ क. शप्र । १२ क. व च। ृसयथनगोः ।

[अ०रछो ०२८९३०६] हृदकषरीतस्ृतिः। ११७

अप्रिवणी सरां पीत्वा सुरायास्तु ए्िनातयः। परणाच्छद्धमृच्छनितिशुद्रम्तु त्रतमाच रत्‌ ॥ २८५॥ मधं पीत्वा राजन्यैश्य चरतो व्रतमेव च । बुदरस्वधं चरतत ह्मणो परणाच्छविः। यक्षरक्षःपि्ाचान्नं मद्य मसुरासमम्‌ ॥ २८६ ॥ नात्तव्यमेव विपेण भुक्तवा तु जनं विशेत्‌। मरं वाऽप सुरं वाऽपि यः पिदद्राह्मणधमः॥२८७॥ अग्निवर्णं तु गोत्रं पिबेदञ्जलिपञ्चकम्‌ । गरणच्छदधिमाभरोति जीवेधयादि विद्यभ्यति ॥ २८८ ॥ > परचयस्य प्रतिषिद्धचथं घृतं प्रीरमथाम्बु वा । प्राशयित्वाऽशनिर्णं तु तदत्ता शद्धिमाप्नुयाद्‌ ॥ २८९ ॥ दत्वा सुरणं विभाय गां च दच्च विदयुध्यति। ्षन्नविटृशुद्रनातीनां सुवणं तु यथाक्रमम्‌ ॥ २९० ॥ पाद्‌नमध पादं वा चरेदुवरतं यथोक्तवत्‌ । समेष्व् परकु्ीत कामतः पू.मापरेत्‌ ॥ २९१॥ कामतः स्वणेहारी तु रकन मृश्रमपयत्‌ । स्पक्मं स्यापयश्चव हता पृक्तअप वा बचिः ॥ २९२ ॥ राज्ञा यदि विक्त: स्यालूदवदत्रतमाचरत्‌ । आसतुरयसुवरणं वा दय्निस्य हृष्‌ ॥ २९३ ॥ तत्समग्यतिरिक्तेषु पादमेव तरतं चरेत्‌। चन्दरायणं पराकं वा हयादखेषु सैषैतः ॥ २९४॥ द्रव्यमर्यपैणे कतुस्तन्लं द्रव्यमेव चा । व्रतं समाचरेतछखा यथा परिष्दीरितम्‌ ॥ २९५ ॥ = बाच्छोयेण वा केषव्यवहारादिनाऽपिं वा । समा राति यददरभ्यं तत्सर्व स्तयते ॥ २९६ ॥ देशः(शं) कां वयः शक्तिं पापं चावेक्ष्य सवेत; | परायशर्तं प्रदातव्यं पयेविद्धिमनीपिभिः ॥ २९७ ॥ भगिनीं मातरं पतरं सुषामाचायेयोषितः । अकापतः सकृद्वा चरेपूणेव्रतं नरः ॥ २९८॥ पिमाभिदर॑खीं गङ्गा कालिन्या सह सेगहाम्‌ । परकष्षवणं पुण्यं द्ररकां सेतु- मेव च ॥२९९॥ चददररष्करणीं वाऽपि वेणीसागरसंगमम्‌ । गोदावयौः शवा वा ग्वा तत्राऽऽचरेदूतरतम्‌ ॥ ३०० ॥ पूेवद्रादशाब्दा न चरेदव्रतपरुक्तमम्‌ । कृष्णाय नम इत्येष मन्तः सवोधनादनः ॥ ३०१ ॥ इममेव नपन्मन्वं ध्याल्रा हृदि सनातनम्‌ । त्रिसष्याख्ठयुतं भक्त्या नित्यं द्रादश्चवत्सरम्‌ ॥ ३०२ ॥ चान्द्रायणेः परक्षेवा दृच्टैवो शमयेतसमाः । जीवे क्षीणेऽथवा पूण्यकमी मण्डप. पाटे; ॥ ३०३ ॥ निवसतितवा बद्ध्रोमाल्षितिक्षायी जितेन्द्रियः । मनःसंताप्करण- दरहेच्छोकमन्ततः॥ ३०४ ॥ सदा कृष्णं हरिं ष्यायज्ञपन्मन्त्रमतुत्तमम्‌ । द्रादशा- ब्दाद्विुच्येत पापादस्मात्तपोबछात्‌ ॥ ३०५। मगिन्यादिषु योषिस्सु यो गच्छे त्कामतो नरः | प्रतश्ग॑मायसीं नारीं समः्िप्य हृतारने ॥ २०६ ॥ शयित्वा सुम-

# इत आरभ्य पृणेमाचरदिखन्तं न वियते क. पुस्तरे । = एतद्रनद्रयै न विद्ते क. पुस्तके ।

१ इ. सवदाः । २ स "पितम्‌ । ज" \ ३ स. मुखां ग" । ४ ख. पुसमतोयेन स" ।

३१८ ˆ वृद्हरीतस्परतिः। [अण०९छो०१०७-६९६)

(हावो द्यः शुद्धिमवाप्डुयात्‌ । एतास मिदष्टाु कामतो बहुशो त्रन्‌ ॥ ३०७ ॥ एवमि किकदधीमाःप्पं विद्गप्य एषेदि । अकामतः सकृद्वतवा चरेदध्म त्रत नरः.॥ ३०८ ॥ [ # अभ्यासे तु चरेण कामतः सश्देव च । कामतो$ भ्यासविषये तत्रापि मरणान्तिकम्‌ ॥ ३०९ ॥ समेष्वर् ्रकुदी त सकृदेव कामत । कामतस्तु वरेप्ूणेमभ्यापे परणान्तिकम्‌ ॥ ३१० ॥ अकामतो वाऽभ्यासे तु पूणं भेष व्रतं चरेत्‌ । अन्यापि च नारीषु सकृद्त्वाऽप्यकामतः ॥ ३११ ॥ पाद मेवाऽऽ्वरद्ीपानभ्यासे त्वधेमाचरेत्‌ । साधरण सवोमु चरेचाद्रायणव्रतम्‌ कामता द्विगुणं तामु अभ्यासे व्रतमाचरत्‌ ॥ ६१९ ॥ स्वदारास्वास्यगमनं पमि तिच कामतः | चान्द्रायणं पराकं वा पाजापत्यमथापि वा ] ॥ ३१२ ॥ उदक्या सृतिकां गत्वा चरेत्सांतपनं व्रतम्‌ । वा््रायणं तथाऽन्यामु कापरतो द्विगुणं चरेत्‌ ॥ ३१४॥ अष्टम्यां च चतुदं््यां दिवा पषेणि भेथुनम्‌ । ला सवैर क्ञत्वा च वारुणीमिश मानयेत्‌ ॥ ३१५॥ चण्डी पुटं ग्टच्छीं पाष पतितापि । रेणनकीं वुरण्दीं धुरुदी,) व्याधां सवां प्रापान्यजाः सिय; ॥ ३१६॥ अकामतः सकृद्वा चरेचाद्रायणं व्रतम्‌ । अभ्यासे तु व्रतं पूणं ताभिश्च सह भोनने॥३१७॥ कामतस्तु सक्र ्त्वा युक्त्वा सप समाचरेत्‌ । तत्र भूयश्ररेषूणमभ्यासे मरणान्ति कम्‌ ॥ २१८ ॥ + यो येन संवसेदेषां तत्पापं सोऽपि तत्समः । संाप्परनादेव रय्यानासनादिभेः ॥ २१९ ॥ तदरदेवाऽऽ्चरेससर् त्तं द दृश्वापिंकम्‌ । अक्षा मतशरेदम ष्ण्पासात्पादमाचरेतु ॥ ३२० ॥ मासत्रये दिषषं स्यान्मासमात्रे तु बत्सरम्‌ । कामो द्विगुणं तत्र चरेदब्दादिकं व्रतम्‌ ॥ ३२१ ॥ उर्ध्वं तु वत्सरारार् गुण्याद्यमतः करपात्‌ । कामतो वत्सरादृध्व द्िगुभव्रतमाचरेत्‌ ॥ ३२२ ॥ उर्व दिव- पात्तस्यापि मरणान्तिकगच्यते । य (याजनाध्यापनादानात्पानिच्च संह भोजनात्‌ । ` सद्य एव पएतत्यस्मिन्पतितेन सहाऽऽचरन्‌ ॥ ३२२ ॥ तत्राप्यकामतस्तरष कामतः पृणेमाचरेत्‌ । षण्मासे बत्सरेऽप्यत्र द्विगुणं तरिगुणं स्पृतम्‌ ॥ ३२४॥ उरं तु निष्कृतिने स्याद्धग्वगनिपतनं विना । द्वितीयस्य तृतीयस्य नेष्यते मरणा न्तिकम्‌ ॥ २३२५ ॥ अधेपददं सषृदषटं कामतो द्विगुणं तथा । ब्रहमकूचौपवासेन चतुथस्य विनेष्करातः॥ ३२९६ ॥

# धनु्िहान्तगतम्रन्थः खे, पुस्तक एवास्ति । + इत आरभ्य मरणन्तिकयुच्यत इन्यन्तम्रन्थः क. पुस्तके न विद्यते ।

~ १ स. त्वेत्रतं च°।

[ण९न्नो०६२०-२९०] दृदवहारीतसमृतिः। २१९

पञ्चमस्य न दोषः स्यादिति धमविदो धिदुः ॥ ३२७ ॥ अन्येषमपि संसगांस्माय. धितं प्रकल्पयेत्‌ । पतनीयेषु नारणां मरणान्तिकमुच्यते ॥ ३२८ ॥ अकापतशवरे द्धमतरतं पृथु यथोदितम्‌ । भ्याभचारे ह॒ सैर कामतो मरणच्छुबिः ॥ ३२९ ॥ अकामतशवरेतय्णं पातिछोम्यं गता सती । अ्पेवाऽऽनुरोभ्येषु तयैव भ्ूणहाषिषु ॥ ३२० ॥ यतिस्तु ब्रह्मचारी च गला सिपमक्रापतः । गुरतरपगमू( मो दिष्ट पणैमर्थ(५) समाचरत्‌ ॥ २२१ ॥ कामतो ब्रह्मचारी तु पूणेमेव ऽऽरेदवरतपू । यतेस्तु मरणच्छद्धिः शिश्चस्योत्छृन्तनेन वा ॥ ३३२॥ तयोस्तु रेतःस्वछने दृच् चान्द्रायणं चरेत्‌ । जप्ता सदस गायत्या गृहस्थः शुद्धिमप्तुयात्‌ ॥ २३३ ॥ द्विस- दसं वनस्थस्तु जपदरेतोनिपातने । तत्रापि कामतस्तेषं द्िरुणतरिगुणादिकम्‌ ॥ ३२४॥ परिव्राजनकामस्तु नयनेत्पाटनं तथा। एवं समाचरेदमान्ायश्चित्तमत दितः ॥२३५॥ प्रायधित्तमङुवाणः पापेषु निरतः सद। | कस्पाय॒तशपं गस्वा नरकं परतिपद्यते ॥३२६॥ धृत्वा गोचर्ममात्रं तु सममेकं निरन्तरम्‌ । पश्चगवयं पिषनोघ्नो गुरणामी विद्युध्यति ॥२३७ गोमूत्रेणैव च छात्रा पौखा चाऽऽ्चम्य वारिभिः । विष्णोः सहत्नामानि जपेन्नित्यं समाहितः ॥ २३२८ ॥ शयीत गोत्रने रत्रा गवां हितमनुस्मरन्‌ । व्याघ्रादि. भिशीगं गां पङ्क निपतितां त्था ॥ ३३९ ॥ मोचयेद्य वा प्राणास्तदरथ पर परि. त्यजेत्‌ । तेनैव हि विषयुद्धः स्याद्संपूणत्रतोऽपि वा ॥ ३४० ॥ व्रताने गोषद भूत्वा ततः शुद्धिमाप्नुयात्‌ । गोप्वामिने च गां दा पृशादेतदूव्रतं चरेत्‌ ॥२३४९॥ द्याज्निरत्रमुपोष्य एषम च गा दश । योक्तेण गृहदाहयेकैन्धनैवां हता यदि ॥ ३४२ ॥ मतिपूर्वेण गां हत्वा चरेशेवापिकं व्रत । द्विव पषद्राऽपि च्मेणाऽऽ- रेण वाससा ॥६४३॥ कपिलां गभिणीं वाऽपि षं हत्वा च कामतः । त्रौ दाद्‌ वषीणि चरेद्रहमव्रतेदितमू ॥ ३४४ ॥ भवायदेवमिमाणां इत्वा तु दविगुणं चत्‌ | होमधेतुं परसूतां च दने च सम्कृताम्‌ ॥ ३४५ ॥ उपशक्तां हषेणापि तां च ्रादशवाषिकम्‌। निष्पीडन वाऽपि तेषु दोपैष्वस्पमतन्दितः ॥ ३४६ ॥ शरणागत. रक्तीधातुकेः संवसेन तु ‹ कीणंतरतान पि चरन्छृतप्नानपि सवदा ॥ ३४७ ॥ अश्निदां गरदां चण्डीं भत्रं टोकघातिनीम्‌ । स्सिय॑स्तु विधानस्ची हता पपं न गच्छति ॥ ३४८ ॥ गुर षा वाख्वृद्धान्वा श्रात्रिय वा बहुश्रेतम्‌ । आततायेनमायान्तं

हन्यादेवाधिचारयन्‌ | ३४९ ॥ नाऽऽवतायिवपे दोषो हन्तुभेवति कश्चन । प्रख्या.

तदोष इना परिष( ष दुक्तं यथ।दितम्‌ ॥ २३५० ॥ अनमिर्यातदाषस्तु रहस्थ-

१ त्‌. कतरे चेभु"।२क,भू( च्छति । २ ख. 'द्षिः $ ।४ ख, रित्यत्र ।

३९. ृदधशसौतस्तिः। [अ०९छो०२९१-३०७६

व्रतमाचरेत्‌ । कण्ठमात्रजटे स्थिता राममच्रं समाहितः ॥ ३५१ ॥ जपेदुदरादशसा- हसं ब्रह्महा शुद्धिमाप्नुयात्‌ । सुरापः स्वणेहरी त जपेदष्रक्षरं तथा ॥ ३५२ ॥ रकं जप्तवा दृष्णंमनत्रं पुच्यते गुरुतसपगात्‌ । उपोष्यान्तनेरे स्थला वासुदेषमगुं छुभम्‌ ॥ ३५३ ॥ नपेदू्रादशसाहसं गोघ्नः भयतमानसः। अपंख्यानि-च पापानि अलुक्तान्यपि यानि च ॥ २५४ ॥ चित्तस्थो भगवान्कृष्णः स्वं हृरति तसक्षणात्‌।

एकादश्युपवासस्य फठं परामोति मानवः ॥३५५॥ आपादाद्िवतुमांसे कृते युक्ता जितेद्धियः । दुग्धान्धा भेपपयङ्कः शयानं कमलापतिम्‌ ॥ ३५६ ॥ ध्यात्वा सम- च॑येभित्य पहद्धभच्यते हयैः ॥ ३५७ ॥ ।५॥ इति रदस्यप्रायथित्तम्‌ । रजसां स॒तिकां धा चण्डाठं प्रतितं तथा। पाषण्डिनं विकमेस्थं शैवं सृष्टऽप्यका मरतः ॥ ३५८ ॥ गोप्रयेनानुश्प्राङ्ः सव।सा जर पाविशेत्‌ । गायञ्यषटशतं जप्ला धरत प्रय वेदुध्यात ॥ ३५९ ॥ द्पष्र ठ्‌ कामतः स्लात्वा चरत्सातपन व्रतम्‌ | श्वपचं पातेत स्पष्टा (वारग्यजनाद(भेः ॥ २३६० ॥ वेद्वराह शुन काक गदभ युपप्रव च| म पातत तथव! वमू शृवमव च ॥ ३६१ ॥ करक नरर्फपन च वक्षनेयांसमेव च । करञ्ज रटनं चास्य कम्ब ग्रमे च ॥ २३६२ ॥ अर पधटुमं सपृष्ट्वा सवासा जटमावेर्त्‌ । कनपध्ये तु माजार सूष्वा सानं समाच

भे क

रेत्‌ ॥२३६२॥ बाद्धरवापर चानाम याऽनुगच्छ।ते । सच॑हमृवगह्मपः सावित्रा त्रिशतं जपत्‌ ॥ ३६४ ॥ तत्षषस्पृष्टन। स्पृष्टा सवासा जलमावेशेतु । उध्वमाच

पर्व प्राक्त पभविद्धरकदपषः ॥ ३६५ ॥ उच्छएकेश्मस्माध्थिकपार ममेव च | लानद्रैधरणौ स्पष् खानं येव सनायरेत्‌ ॥ ३६६ ॥ भक्षास्य पादौ संक्रभ्य तय

वाऽऽचम्य वारणा । मन्नसमार्जत्नंर प्पृष्ट गां च विद्युध्याते ॥ २६७ ॥ विश्च वानां च पिषणां गुरूणीं व्रतश्‌।दिनापू ¦! विनेतराणामच्छषं स्पृष्ट सानं समाच रेत्‌ ॥३६८॥ रशेदा पतितानां च बह्वाना ल्यत्तक्मगाप्रू । उच्छष्टस्परन इत गां बा दद्ासयस्विनमर्‌॥२६९॥ उच्छप्रन स्वय चान्यघरुच्छष् यद्यकामतः | सपृ सैल साल्वा च साविऽय ष्कते जपेत ॥ ३७० ॥ कामतश्राऽभ्वरतछच्छं बरहमकूचै द्िनोत्तमः । राजनं च वि शूद्र बरचन्दरयणं दिनः । तो च स्लाला चरेच्च गां वा द्या्मयस्िनीम्‌ ॥ २७१ ॥ ईइच्छ्छिन स्पृशज्शुदरमदच्टं शवानभव च | सवता नलमापुत्य चरेत्सांतपनं व्रत्य ॥ ३७२ ॥ तत्रापि कामतः स्पृष्ट पराकद्‌ यमाचरेत्‌ । पञ्चगव्यं प्विच्छुद्रः साला नयां विधानतः ॥ ३७३ ॥

१ ख. रवं । २ ख. गोपाछन्यजनाश्षतम्‌ । वि ! ३. श्रे दशमे ४ ख. चानुगरच्छीत स्व्यं ये सवरमेकबाहम ५, ता\९ स विनीत खे, “त्वा चरेचन््रायणं ब्रतम्‌। ८ ख. उच्छिष्ट

[अ०९ो०२७४-३९७] = बृद्धहारीतसपृति । ३२१

चण्डारु पतितं मदं सूतिकां च रजस्वलाम्‌ । उच्छि्न तु संसृष्टः पराकत्रयमाः चरेत्‌ ॥ ३७४ ॥ उच्छिष्टेन चिरं काटमुषित्वा स्ञानमाचरेत्‌ । उच्छिष्टाशोचमरणे चरद(रन्त्व)ष्द द्विजातयः ॥३७५॥ रजस्वरा सृतिका वा पश्चलं यदि चेद्रता। पश्च गन्येः सापयित्वा पावमान्यः ॥ ३७६ ॥ प्रत्यव फठपरः स्ञप्य सपितर नेट; शुभैः । शुभवसेण संवेष्ट्य द्‌ इयीद्रिधानतः ॥ ३७७ ॥ चण्डाठाद्राह्मणा- तसपौत्रव्यादादुदकादिमिः । हतानामपि वीं पू॑वदृष्िनपुंगवः ॥ ३७८ ॥ तत्रा पि कामतः इयासडब्दं तस्य वान्धवाः; । विषधेधेनरशस्रधेरात्मानं यदि पातयेत ॥ २३७९ | गोशतं विप्रमुर्येभ्यो दद्यादेकं दषं तथा । नारायणव शता सर्म प्योध्वेदेहिक१॥ ३८० ॥ रजस्रङा तु या नारी सृष्टा चान्यां रनखाम्‌ । च- ण्डाट्‌ पतिते वाऽपि शुन गदेभमेव च ॥ ३८१ ॥ तावत्तटन्निराहारा चरेत्सांतपनं व्रतम्‌ । स्पृष्ठऽप्यकामतः स्रात्वा पशचगन्यैः शुभग; ॥ ३८२ ॥ चातु्ेण्यस्य गेहेषु चण्डालः पतितोऽपि वा । अन्तवेत्नी भवेत्सा चेत्कथं स्यात्तत्र निष्कृतिः ॥ ८२ ॥ तदहं तु परित्यक्त्वा(ञ्य) दग्ध्वा वाऽन्यत्र संस्थितः | ससगोक्तमकारेण भायि समाचरत्‌ ।: ३८४ ॥ %षृथक्पृथकाकरुवीरन्सवे गरहनिवासिनः । दाराः पुत्राश्च सुहदः भायशचित्तं यथोदितम्‌ ॥ ३८५ ॥ समतेकाणां नायैणां वपनं तु भिवजेयेत्‌ । स्वा न्कशान्सपुदरत्य च्छेद्येदङ्कटित्रयम्‌ ॥ ३८६ ॥ केशानां रक्षणार्थाय ह्वियुणं बत- माचरेत्‌ । परायधित्ते त संपूर्णे कृत्वा सांतपनं व्रतम्‌ ॥ ३८७ ॥ ब्रहमकूचोपवासं वा विध्यति तदेनसः ॥ ३८८ ॥ अवीक्संवत्तरा्थात्त गरहदाहं न चोदितम्‌ (‰)

यदहं परतकात्यत्तस्तत्र(च) यत्नेन दाहयेत्‌ ॥ ३८९ ॥ त्यजेद्रा संनिकृष्टा शुद्धि चेवाऽऽत्मनस्ततः । संबन्धाचेव सं सगाततरयमेव नृणामघप्‌ ॥ ३९०॥ तस्मास्संसर् सवन्यन्पाततदु ववजय ॥ २९१ ॥ चण्डारपतिताद्‌।नां ताय यस्तु पिवेन्नरः | पराकं कामतः कुयाह्रह्यकूचमकमतः ॥ ३९२ ॥ अभ्यासे तु षडब्दं स्याचाद्राय-

णमकामतः । चण्डाछानां तडगे वा नदानां तीथे एव वा ॥ ३९३ ॥ ललात्वा पीला नट वप्रः प्राजापत्यमकामतः । कामतस्त॒ पराकं वा चान्द्रायणमथापि दा ॥२३९४॥

अभ्यासं तु व्रत पृण षडब्दं स्यादकामतः। सर्वेषां प्रतिोमानां पीला सांतपनं परेतु ॥ ३९५ ॥ चान्द्रायणं पराकं बा यन्द वाऽपि यथाक्रम । भोजने गपनेऽ प्यव प्रायाथत्त समाचरत्‌ ।(२९६॥ चाण्डाटपातेतादनां एहेष्वन्नमपि प्विनः। भुक्तवाऽ न्दमाचरतकृच्छ चान्द्रायणमकामतः ॥२९७॥ चण्डारवाटिकायां तु सुप्त्वा शुक्तराऽ.

~~ ----_______~______________~~__~__~_~__~__~~_~-~-~-* ~~~

॥ प 4 (~. ४ „ ६, १ $ ३९९ हृदहारीतस्मातिः । [अ०९छ०६९८-४९ {|

प्यकामतः । चरेरसांतपन दृच्छं चान्द्रायणमथापि वा ॥ ३९८ ॥ चण्डार्वारिका्यां तु ृतस्याग्द्‌ विल्ापनम्‌। सापन पश्चगन्यश्च पावमान्यः जुभभछेः ॥२९९॥ शुद्रानन रृत्तिकामने घा शुना स्पृष्टं च कामतः । भुक्त्वा चाद्रायणं कृच्छं पराकं वा समाच रेत्‌ ॥ जं पीता तयोविभः प्श्वगव्यं पिवेदयहम्‌ ॥ ४००॥ चाण्डा; पतितो वाऽपि यत्सिनोहे , समाषिशतु । त्यक्त्वा मृ्मयमाण्डानि गोभिः; संक्रामयेडयह 1४०१॥ मासादृध्वे दशाहं तु द्विमासं पक्षमेव च । ष्मासान्ञ तथा मासं गवां इन्द निवेशयेत्‌ ॥ ४०२ ॥ उर्यै तु दहनं भक्तं छाङ्गूटेन च खात(न)नम्‌ । ब्रह्मकूर्चं तथा च्छ चान्द्रायणमथापि षा ॥ ४०२ ॥ अतिषृच्छ पराकं च उयब्दं ` बाऽपि समाचरेत्‌ । षडन्दमृध्वं ष्मासात्मायधित्तं समाचरेत्‌ ॥ ४०४॥ वत्सरादुध्वं संपूर्ण व्रतमेवाऽऽचरेद्बुधः । अपेध्यश्वचण्डालमयमांसादिदूषितात्‌ ॥ ४०५ ॥ कूषपादुदधत्य कटर सहस्र रचयज्जदम्‌ । (नाक्षप्य पञ्च गन्याने वारणेरापे मन्त्रयत्‌ ॥ ४०६॥ तडागस्यापि उुद्धचथ गाभः सक्रापयन्नम्‌ । धान्य(न्य) तु प्षाटनच्छ्द्धबाहुस्य भरोक्षणादपि ॥ ४०७ ॥ रसानां तु परित्यागश्राण्डालादिप्रदृषणाव्‌ । प्रासाददेबह

म्याणां चण्डाल्पतितादिषु ॥४०८॥ अन्दःभविष्टेषु तथा शुद्धिः स्यात्केन कर्मणा । -गोभिः संक्रमणं त्वा गोपूत्रेणव टेषयेत्‌ ॥ ४०९॥ पुण्याहं वाचयित्वा तु तत्तो- ` येदेभेसेयुतैः । सेमोकष्य सबैतः पश्वादे समभिरेचयेत्‌ ॥४१०॥ पाग; पञ्चगव्यैः -सापयित्वाऽथ वेप्णवः। मत्युचं पावमान्येश वेष्णवेश्रामिषेचयेत्‌ ॥४११॥ अष्टे्तर. ससं बा दतमष्टोत्तरं त बा । चतुभिवे्णमैनतेः सपय पृष्पाञ्ञलिं तथा ॥ ४१२॥ श्रीसूक्तेन तदा दिव्यैदैयानीराजनं द्विलः । अगैष्णवस्पद्नेऽपि एवं कुवीत वेष्णवः ॥ ४१२३ ॥ भिन्ने विम्ब तथा दग्पे परिस्यक्ते ज्यं व तं शंहे | वैदेहं वैष्णवी. मिष्ट पुनः स्थापनमाचरेत्‌॥ ४१४ ॥ चेःराचपटपे नष्टे वासुदेवं यजेचस्मू्‌ । स्थाना न्तरगते विम्ब पुनः स्थापनमाचरेत्‌ ॥ ४१५ ॥ तोयाधिवानं वेद्यामधिरीपणमेव च । नयनोन्मीखनं दीक्षां अरनेयित्वाऽन्यम।चरेत्‌ ॥ ४१६ ॥ पश्चगब्यैः सञापयित्वा पश्चत्ववपटवाशचितेः । मङ्गलद्रन्यसंयुतेराद्ध; समभिषेचयेतु ॥ ४१७ ॥ सूक्त ब्राह्मणस्पत्य रावगवष्णवास्तथा । चतु तवस्ममेपन्तरेः पृथगष्टात्तर रतम्‌ ॥ ४१८ ॥ वष्णन्या चेव गायच्या बर्न सञापयेदूबुषः । पुसूक्तमृचं स्मृता जपन्संस्थापये

द्वरिम्‌ ॥ ४१९ ॥ ततस्तन्ूिमन्त्रेण मृलमन्त्रेण चा द्विनः । दधादुष्पसहख्ानि देवतां समनुस्मरन्‌ ॥ ४२० ॥ पश्ठात्सादरणं विष्णोरचयितवा विधानतः। हृनद्रसोमं सोमपतेरिति सृक्तमनुत्तभम्‌ ॥ ४२१ ॥

१ख. ततः) २. प्रत्‌ ३ स, 'रोदण |

[अ०९छो१९२-६१४] = दहरीतसमतिः! २३

।

नपन्भक्त्याऽथ देवैस्तु दध्ान्नीराननं दिनः । दक्षिणं नमरछारं कत्वा विप्रास्तु भोजयेत ॥ ४२२ ॥ अैष्णवेन विप्रेण दूरेणेवाचिते हरो । सहस्रममिषेकं च पृष्पा. इञटिसदसकषम्‌ ॥ ४२२ ॥ महाभागवतो विरः कुयानमन्तद्रयेन च । देवतोत्तरसं. पं विना स्वाहरणं हरौ ॥ ४२४ ॥ अदैष्णवानां मन्वराणां पकषान्नस्य - निवेदने । कृत्वा नारायणीमिष्ट पुनः संस्कारमाचरेतु ॥। ४२५ ॥ देशान्तरगते बिम्बे चिर. काटमनाचेते । अधिवासादिकं सर्व पृथेदैष्णवोत्तपः ॥ ४२६ ॥ विष्णोरत्सवमध्ये तु विद्युत्स्तनितसंभवे । रथे भद्ध ध्वने भगे बिम्बे च पतिते भुवि ॥ ४२७॥ ग्रामदाहेऽकमवपे च गुराषत्विनि वे मृते! नाटंकृतेषु विधिषु परिणीते जनार्दने ॥ ४२८ ॥ अवेदिकक्रियोपेते जपहोमादिवर्भते । कुर्वीत महतीं शान्ति वेष्णवीं वैष्णवोत्तमः ॥ ४२९ ॥ अग्निनाशे तु तन्मध्ये पुनरांधानमाचरेत्‌ । वीत पैनते. येष वेष्वक्सेनीमथापि वा ॥ ४३० ॥ श्वसुकरादिसंपके पवित्रेष्टिं समाचरेत्‌ । [ # वैष्णवेष्ठि अ्रवीत पापषण्डादिपदृपिते ॥ ४२१ ॥ अथास्य संदे विष्णो्त्र यप्र च संकरम्‌ । ततर तत्र यजेदिष्ट पावमानीं द्विनोक्तमः ॥ ४३२ ॥ खापचरि- स्तथाऽन्येवा मुच्यते सवैकिर्विैः । अवैष्णवेन विप्रेण स्थापिते मधसदन ॥ ४३३॥ तद्रा वा भूपतिवां विनाशमुपयास्यति । कुवीत वासुदेवं स्थ॑ पाप॑ पर्नापयेत्‌ ॥ ४३४ ॥ महामागवतेनेव पुनः सस्कारमाचरेत्‌ | । सेनेदावेनतेयादिनित्यानां च दिवोकसाम्‌ ॥ ४३५ ॥ दक्तानामपि पूजायै विम्बानि स्थापयेधदि । निवेश्याप्येक- रात्रं त॒ गव्यैः साप्याय देकः ॥ ४३६ ॥ सर्वैध वेष्णवैः सूक्तंसतदवायत्या सह्‌- सकरम | कुम्भेनेवाभिषिच्याथ भगवत्पुरतो न्यसेत्‌ ॥ ४२७ ॥ स्थण्डिटेऽग्निं परति. राप्य यजेच पुरतो हरेः । अस्य वामेति सूक्तेन पायसं मधुमिधितम्‌ ॥ ४३८ ॥ अष्टोत्तरशतं पथादाञ्यं मन्त्रचतुष्टयात्‌ । सुपणंताकयसृक्ताभ्यां पृषदाज्यं यनेत्ततः ॥ ४३९ ॥ तिठैव्याहूतिमिहत्वा पथादष्टत्तरं शतम्‌ । वण्ठं पादं चैव होमरेष समापयेत्‌ ॥ ४४० ॥ अहमरमीति सूक्तेन पीठे स्थापयेद्बुधः । प्रणवादिचहुध्य- न्तनामरमिस्तत्काश्केः ॥ ४४१ ॥ आवा पूनयिताऽथ दवासुष्पाञ्जिं ततः ! द्ादशार्णेन मनुना सदस्मथ वा शतम्‌ ॥ ४४२ ॥ सोमेति सूक्तेन दैपिनीरा- जयेत्ततः। भोजयित्वा ततो विपरामगुरं सम्यक्मपूजयेत्‌ ॥ ४४३ ॥ मरप्यकूमदि- मूतीनापरेवं संस्थापनं चरेत्‌ । तत्तयकादकैभमेनेपहोमादिकं चरेत्‌ ॥ ४४४॥

* एतच्विहृनान्तगेतम्रन्थः क. पुस्तके न विद्यते ।

१ ख. "रांदान° । २ ख. "दि । सनिवैदधेक" । \ स. म्‌ । शद्सेने" । ४ ख. सुवणे" ।

३२५ द्धहारीतस्माति, [अ०९-१ १ छो ०४४९-९९४.१.१०|

संहसनाममिरघातुष्पाणि सुरभीणि तु । वापीकूपतडागानां तरूणां स्थापने तथा ॥ ४४५ ॥ वारुणीमिश्च सोम्ये जपहोमादिकं चरेत्‌ । तरूणां स्थापने गोपकृष्म मातरमेव च ॥ ४४६ ॥ ताभ्यामेव तु मन्त्राभ्यां सहं जुहुयाद्धतम्‌ । वैनतेयाङ्किं स्तम्भं पध्ये स्थापयेद्बुधः ॥ ४४७ ॥ अवेष्णवान्वये जातः कृत्वे देष्णवीं दिनः । वेष्णवेः पञ्चसंस्करिः संस्छृतो वैष्णवो भवेत्‌ ॥ ४४८ ॥ देवतान्तरशेषरस्य भोजने स्परेने तथा । अनर्थिते पमनामे तस्यानपितमोजने ॥ ४४९ ॥ अवैष्ण- धानां विप्राणां पूजने वन्दने तथा । याजनेऽध्यापने दाने श्र द्धे चैषां च भोजने॥ ४५०॥ अनचिते भागवते हरिवासरमोजने । भायधित्त भकुवीत वेयुदी मिष्िुत्तमाम्‌ ॥४५१॥ पश्ाद्धागवतानां च पिषेत्पादनरं शुभम्‌। एतत्समस्तपापानां प्रायर्धित्तं मनीषिभिः ॥ ४५२ ॥ निणीतं भगवद्धक्तपादामृतनिषवणम्‌ । अङ्कीढृतं महामागेमहाभागवतं रजिः ॥ ५५२ ॥ सवोपचरिधच्येत परां वृत्ति च विन्दति । भायात तथा ची महाभागवताद्द्िनात । वैष्णवैः पसस्करि; सकृत हरिमचेयत्‌ ॥ ५५४ ॥ इति श्रीवृद्धहारीतस्तौ मह(पापादिप्रायथित्तप्रकरणं नाम | नवमोऽध्यायः ॥ ९ ॥

विष ति) भवयत भि महज शाक चयनते) भयु

( अथ ददामोऽष्यायः } । अम्बरीष उवाच-मगवन्भवता पोका विष्णोराराधनाक्रियाः । प्रायधित्तमत्या- नामसतां दण्डमेव च ॥ १ ॥ अधुना श्रोतुमिच्छामि शाश्वतीं वृत्तिमुत्तमाम्‌ । इष्टीनां च विधानानि विशेषांशोतसवान्दरेः ॥ २ ॥ हारीत उवाच-गृणु राजन्पवक्षयापर सर्वं निरवशेषतः । इष्टीनां च विधानं च हरेरुतसवकम॑णाम्‌ ॥ ३ ॥ नारायणी वासु. देवी गारी वैष्णवी तथा । वेयुदी परेभवी पाश्नौ (१) पवित्री पावमानिका ॥ ४ ॥ सोदरि(शोनी च सेनेश्षी आनन्ती च शरुभाहया । महाभागतीत्येताः सर्वपपिहरः शुभाः ॥ ५ ॥ मायक्चित्तायैमपि वा भोगार्थं वा समाचरेत्‌ । पर्वं विधनसे विष्णुः भ्ाक्तवान्विघनसा भृगोः ॥ ६ ॥ परोक्तं ममेरिते तेन मृशुणा द्िव्यमत्तमग्‌ । गुह्यं तत्सवेवेदेषु निशितं ते ब्रवीम्यहम्‌ ॥ ७ ॥ अशिवे देवानामवमो विष्णुर श्रः । तदन्तरेण वे सवा देवता इति वे श्रतिः ॥ ८ ॥ निवसन्ति पुरोडाक्षमग्र मष्णवमग्ययम्‌ । देवाश्च ऋषयः सर्वे योगिनः सनकादयः ॥ ९ ॥ अग्नौ यद्ुयते हव्यं विष्णवे परमात्मने । तदप्रो वैष्णवं परोक्तं सवेदेवोपनीवनम्‌ ॥ १०॥

१ख. ह्‌।

[भ०१जछो० {१-२८] = दृद्शरीतस्मृतिः। ३२५

एतदेव हि डुवन्ति सदा नित्या अपीश्वराः । विद्ुक्ता अपि भोगायमेतमेव पुपुशक ॥ ११॥ एतदेव परं शरीतिः सभयः पएरमात्नः । एतद्विना न ॒दष्येत भमगानु दपोत्तमः ॥ १२ ॥ यन्नाथमेव रंसृषटमातमवर्ग चतुम्‌ । यङ्गाथात्मंणोऽन्यनु तदेषां कमवबन्धनम्‌॥१२। वह्विनिह्वा भगवतो वेदा अङ्गाः सदाऽध्वरे )। अस्थीनि समिधः परोक्ता रोमा दभाः भकीतिताः ॥ १४॥ स्वाहाकारः सिरः परोक्तं माणा एं हषीषि च ¡ सथैवेदक्किया भोगा षन्ता; पटन्यः प्रकीतिंताः ॥ १५॥ एवं यद्रब पुिष्णुविंदित्वेनं हुताश्चने । जुहुयद्रे एरोडाशमन्गालेव पतेदधः ॥ १६ ॥ ग्गो यङ्गपतियेज्वा यङ्गा्खो यह्वाहनः । य्ञयदज्कयही यहभुगङ्गसाधनः ॥ १७ यत्रान्त्य गुदयमन्नषभाद एव च । तस्मादेनं विदिषवेवं यतनं यज्ञन पूजयेत्‌ ॥१८॥ नायं रोकोऽस्त्ययज्गस्व कथं स्यापरतः शुभः | द्रम्ययङ्नास्तपोयज्ना योगय्गास्वथा षरे ॥ १९ ॥ स्वाध्यायङ्गानयङ्गाथ सदा बुर्न्ति योगिनः । [ %हरेभोगतया इयो् साधनतया इदित्‌ ॥ २० ॥ साधनं मगवाष्णुः साध्याः स्युवेदिकाः; क्रियाः| ्ेषभ्रतस्य देहस्य तदास्येकफराः क्रियाः| ॥ २१॥ श्रतिस्मृत्युदिते कमं तशस्वं परिकीर्तितम्‌ । नसां तथा कुयत्तहास्यैकं विचक्षणः ॥ २२ ॥ वेदिकेनेव मर्गेण पूजयेत्यरमेश्वरम्‌ । अम्यथा नरकं भति कटपकोटिक्तत्रयम्‌ ॥ २३॥ [भतस्मा सदरत्युक्त पाण यजेद्विष्णुं हि वेष्णवः । अचोयापचेयेतपष्परो च जुहुयादविः । ध्यायेत्तु मनसा वाचा जपेन्मन््रानसुषदिकन्‌ ] ॥ २४ ॥ एषं िदितमा सत्कमै भोगार्थं परमात्मनः । दर्वीत परमेकान्ती पलयुः पनी यथा प्रिया ॥ २५॥ इं प्रसङ्धनोक्तं स्याद्विधानं तद्रवीमि ते । पृथेपषषे दशम्यां तु स्नात्वा संपूज्य केशर ॥९६॥ स्वस्तिवाचनपूर्वेण कृयाद््राङ्रापणम्‌॥ हरिं नारायणेष्यथमिति+संकर्पं पूजयेत्‌ ॥ २७॥ विष्णुभकाशकैराज्यं भूसुक् भ्यां शतं ततः > | वेकुष्ठं (ट) पादं त्वो होमशेषं समापयेत्‌ ॥ २८ ॥

# घनुशिहनान्तगेतो प्रन्थः क. पुस्तके न विदयते । + ष्यातवेयथंः। > एतदभरे मन्त्रेण वैवेयधिदं विधते ।

१ कृ. तृप्येत । २ ख. निकीतितम्‌ । क. “म । नरयणेध्वा देवेशं पूजयित्वा च कैरवम्‌ । इति संकृर्य । आचयेत्वात्तये देवमधयक्षरविधानतः ! जुहुयादर्नपेतु विष्णुपरकाशकेमन्नविद्‌ । आवम्यान् (तः परं) प्र भीकर" । १ ख "तास ।

२९६ द्धहारीतस्मतिः। [अम ००१९-४)

# ®

च्युत्‌ तु -जपिनन्त्र(्त) होपशा्ठोत्तरं इतम्‌ । शेष निके देवाय भुञ्चीयाखयो्र चु ॥-२९ ॥ ततो मोनी जपेन्मन्ध शयीत पुरतो हरेः । # ब्रह्मे - हूते उत्थाय्‌। ष्याल्वा नारायणं शुचिः ॥ ३०॥ प्रभाते च नदीं गता ज्ञाता सततप्यं देवता; +; सैध्प्ुपास्यं चाऽऽगत्य सखग्रहे सपटंकृते ॥ २१ ॥ वेघां संपूज्य देवेशे मन््रत्न विधानतः । सप्राषरणसंयुक्तं मदिषीभिः समम्वितम्‌ ॥ २२ ॥ अभ्यस्य -गन्ध- एषपा्भूपदीपनिेदनेः । अचेयितवा विथानेन कुण्डं दक्षिणभागतः ॥२३॥ विसता

्रायामनिशनेभ हस्तमात्रे त्रिमेखलम्‌ । तत्र वहि प्रतिष्ठाप्य -इष्माधानान्तमाचरेतु ॥ ३५ ॥ ञकारः स्यात्परं ब्रह्म स्वेपन्यरषु नायकः | उयक्षर तञ्चयाणां च वेदानां ्ीनपच्यते ।॥। ३५ ॥ अजायन्त ऋचः पूवेमकारा्ष्णुवाचकात्‌ । श्रीदाचकादुका. शतत यजषि तदनन्तरम्‌ ॥ ३६ ॥ अजायन्त तयोः सङ्कात्सामान्यन्यान्यनेकरः,। अकारेणोच्यते विष्णुः श्रीरुकारेण योच्यते ॥ ३७॥ तयोद्रासो पकारेण प्रोच्यते सवदेहिनः । कारणं सवेवणानापकारः प्रोच्यते वधेः ॥३८ ॥ अकारो ष च. सवां वाक्पा. स्पदष्पभिः सदा । बह्वी सा व्यज्यमाक्ऽपि नानार्प्रा इति श्रि ॥ ३९ ॥ अकार एव टुप्यान्ति सवेमन््ाक्षराण हि । अकारे वापुदेषः स्यात्तसि

न्तव प्रतिष्टितम्‌ ॥ ४० ॥ मन्तो ह वीं सवेतर भरिया, तचच्छति रच्यते । मन्तरतन्त्र

सप्ायुक्ता यत्न इत्यमिधायते ॥ ४१ ॥ मन्त्रः पुमान््रया क्ख च तदुक्ते. मधुन सृतम्‌ | तस्माघ्जषि तन्त्राणि ऋचा मन््ाणि चा(स्तथा$ष्वरे ॥ ४२ ॥. .मन्त् क्रियानुषटमेव मिथुनं य्न उच्यते | मन्बतन्बादिमेते ऋग्यजुषी य्गकमणि ॥-४३॥ उीतं(थ) तु भवेत्साम तस्म ततदरेप्णवं त्रयम्‌ । ऋग्िरव तमुदिषय पुरोडाश्चं यनेद्‌. बुधः ॥ ४४ ॥ ताभिरेव तु पष्पाण दथ्राक्मसु शाक्गणे |. इनद्राप्रिवरुणदीनि नामान्पुक्तानि तत्र तु ॥ ४५ ॥ तेयानि विष्णोस्तान्यत्र नान्येषां स्युः. कथचन. | अकारे रु इत्यग्रिरिनद्रस परमेन्वरे॥४६। अत्यनां परसवे सृथः सोभ्यत्वात्साम इत्यतः

वायुः स्य्लिएतः प्राणाद्ररुणः सवेजीषनः ॥ ४७ ॥ मित्रः स्यात्सषमित्रत्वादासम

फ़लाद्वृहृ्पतिः रोगनाशाद्धवदुद्रो यमः ध्यात निचामकः ॥४८॥ दिरण्यत्वमिति पक्त नेति पराप्यत्वमुच्यते । नित्यसादविरण्यः स्याततद्मतवाद्धिरप्पयः ॥ ४९. हिरण्य

# एतद न्‌ विधते ख. पुस्तके! ` न अ १ स. श््यामन्वास्य 1 २ क. पव म ३क. पत्तामलस्यान्यमेकश्चः।' ४ क. सह्‌ । ५के. वा । ६ ख. "परिमिन्धव वर इव" । ७ क. आत्मानं प्रसवे सयं सोम्यतत्सोमः । ८ क. सस्याजीवतः । ९ क नग्नो मेवे । १० क, "कः । रित्‌" । | ॥

[भर१च्कछो०९०८घ१] = बृदधहारीतस्मतिः । ३२४

ग्भदलयुक्तः स्वगं जनादेनः हिरण्मयः स भृतेभ्यो दृश्ये इति वै श्रद्धः 1५०॥ सवोन्स जाति सविता पिता च पत्तित्पिता | स्वभृशुव इति प्रक्तो वेदवेद्येति चोच्यते ॥ ५१ ॥ यस्य च्छन्दांसि रङ्गानि सदपरणमिहोच्यत । अ्रोङक, वेण. मित्युक्तं छन्दोमयमृदाहूतप्‌ ॥ ५२ ॥ गायश्युप्णिगयुष्टुपुच वृहती पङ्क्तिरेव चः। शरिषटप्‌ च जगती वेव च्छन्दास्येदान्यलुक्रमात्‌ ॥ ५३ ॥ एतानि यस्य चाङ्ानि स सुपण हृलेच्यतरे । यस्माजातासरयो वेद्‌ नात्तेदाः स उच्फते ॥ ५४ ॥ पवमानः फवयित्व। शिवः स्यात्सवेदा शुभात्‌ ; सुजनैः सेव्यते यस्तु अतो वे शंयुसिनः 1 १५ ॥ अन्यान्यस्येव नामानि वैदिकानि किविचनात्‌ । पुंनामाने यानि शिष्णो; ्ीनोभानि भियस्तथा ॥ ५६ ॥ पररय भेदिका; इब्दा; समाकृष्येतरेष्वापि । व्य -हियन्ते सततं रोकवेदादुसारतः ॥ ५७॥ न तु नारायणदीनि नामान्य॒न्यस्य किचिद्‌ । एतनरास्नां गतिरविष्णुरेक एव प्रचक्षते ॥५८॥ शब्दब्रह्म्रयी सर्व वेणी तदि्यस्यते । देदतान्तरक्य ठु न कतेन्या हि पेदिके ॥५९॥ वषटूकृतं तु यद ।तदत्यन्तमिय दरः । स्वाहास्वघाभ्या मनत हुत तद्रष्णव स्मृतम्‌ ॥ ६० ॥ समदा न्येया आहुती बेदेनेव जुहति । यो मनसा स वर्‌ इत्यृचा भोक्तः सदाऽध्वर॥६१॥ वेदनैव हरं तस्मायनेत दिनसत्तमः। पसद्गारेवपुक्तं स्याद्विपानं तद्रवीमि ते ६२] ऋरवेदसंहितायां तं मण्डलानि दत्र ऋमात्‌ । एककामिषटचा होतव्यं चरुणा पायसेन र्वा | ६२ } धतंत वा तख्वाऽप ।वरवपतरयाप वा । अप्रमा इत पूव पण्ड ्त्यचं यजेत्‌ ॥ ६४ ॥ पुष्पाणि च तथा दव्रालसुगन्धीनि जनादंने । विष्णूक्ते विहत्वा चतुमन्नः शंत यजत्‌ ॥ ६५ ॥ वङरुष्ठपषिदं हम तपण चापि पृष्व | वैष्णवान्भोजयेन्नित्यम्नं चापि सुसग्रध्त्‌ ॥ ९६ ॥ उपीषिता दीक्षितश्च याबदिष् -समाप्यते । अन्ते चायृ च पुष्पयागं च पुवेवत्‌ ॥ ६७ ॥ आचाय ब्राह्मणां श्वापि दक्षिणाभिः प्रपूजयेत्‌ | इमां नरायणेष्ं च सदद्राऽपि यनेत्त यः ॥ ६८ ॥

न ॥।

अनवद्या मवेचष्टाम( एर )युत मृखमन्त्रतः । हीम पृष्पाञ्चार वाऽपि तयवायुतमा

चरेत्‌ ॥ ६९ ॥ पनयित्वं! ततो विानिक्च सम्यक्फटो भवेत्‌ । अथवा पौरष

सृक्तमष्त्तरश्त चरम्‌ ॥ ७० । हुता चफाभमन्तश्च ठमदाष न सशयः ॥ ७१॥ अथ वासुदुषेष्टिरुच्यते-

एकादश्या कृष्णपके समुपोष्य जनार्दनम्‌ । समचयद्रिधानेन राजौ जागरणानिव;

१ ख. "जः । सम्यान्न" । २ ख. “तं यद्रेदेन त° ! ३ ख. 'नधीतेवेदशवष्िम ) ४ ख, "निषटथौ प॒ 1५ क, अवार्वेरवपा | - |

३९८ दधहासीतस्पृतिः ०! °शो०७२-९६]

॥ ७९ ॥ ददद प्रातरत्थाय सायां तिः सह । द्दिकषार्णेन महुना तिश्च दष्टो शतम्‌ ॥ ७३ ॥ अभिमन््य जटं पशात्तुटसीमिभिते पिबेत्‌ । स्ेफमेसव- भिहितमेतदेवाधमषेणम्‌ ॥ ७४ ॥ तत्ततकमेणि तन्पन्नं योजंयेदयपषणे । सत्वा सेतपयै देवर्षीन्दरतकृत्यः समाहितः ॥ ७५ ॥ पृषं गत्वाऽचेयेदयवं वासुदेवं सभातः नमर । दरादश्षाणेविधानेन कस्तुरीचम्दनादिमिः ॥ ७६ ॥ जातीकेतककुन्दायैः सुह ष्णतुरसीदषेः । सृधान्धौ रेषपयङ् समाग्रीनं भरिया सह ॥ ७७॥ इन्दीकरदेश- देयाम शह्चक्रगदाधरम्‌ । सपोमरणमपन्नं सदायोवनमच्धुतम्‌ ॥ ७८ ॥ अनन्त विहमाधीश सेनेशायैरुपासितम्‌ । बिदशेदधैविंमानस्थे्रद्यसद्रादिभिस्तया ॥ ७९॥ स्तृयमानं इर ध्यात्वा अचयेत्रयतात्मवान्‌ । सथेमावरणं पंषोदवेयेतकुसमादिष्ि ॥ ८० ॥ प्रथमे महिषीसंधं लक्ष्मी मृभ्यो च नीया । अनन्तरं च गरुडधगसेनािं भिस्तथा ॥ ८१ ॥ एे्यन्नानवैराग्याः पूजनीया यथाक्रमम्‌ । सनन्दनश्च कनक सनत्कुभारः सनातर्नः ॥ ८२ ॥ ओड्श सोमकपिषटः एकम नारदस्तथा । भयु व्रिधनसोऽत्रि्च मरीचिः करयपोऽद्गराः ॥ ८३ ॥ एषह स्वायंयुो दारभ्यो वसिा्यस्ततः कमात्‌ । रसिष्ठो वामदेवश्च हारि(यी)तथ पराक्षरः ॥८४॥ व्यासः शकश भदा; शौनको जनकस्तथा । माकंण्डेयो धरवथेव पुण्डरीकथ्‌ मारुतः॥८५॥ सुकमाङ्गदः शिव ब्रह्मा पूजनीया यथाक्रमम्‌ । तथा ठोकेश्वराः पज्या; शङ्कचक्रा दिहितयः ॥ ८६॥ वेदाथ साङ्गाः स्मृतयः पुराणं धमेसंहिता } राशयो प्रहनकषत्र; @पूननी याः समन्ततः ॥ ८७ ॥ एवं संपूज्य देवेकमसनयाधानारि पूषेवद्‌ । द्वितीयं मष्डलए्चा(बां) जुहुयात्सपूतं चमू ॥८८॥ ध्यात्वा बह्नौ कासुदेवं दधादुषाणि तर ठु । वेष्णवांश् यजेत्ततरावमयं एुष्पयागकम्‌ ॥ ८९ ॥ ब्राह्मणान्भोजयेदन्ते मुरं चापि प्रपूजयेत्‌ । इमां च ायुदेवेषटिं यः इयादैष्णवोत्तमः ॥ ९० ॥ इटक £ सम दत्य स गच्छेत्परमं पदम्‌ । अथवा वासुदेवस्य मन््रेणेव द्विजोत्तमः ॥ ९१॥ जहुयादयुत बहवो देष्णः प्रत्यचं तथा । पुष्पाणि दक्वा देवेशे समृगिषट्या कमेत रम्‌ ॥ ९२ ॥ अथ वक्ष्यामि राजप ैषणवेष्या विधिं ततः । श्रवण तु पर्ाहि पूव समारभेत ॥ ९३ ॥ उपोष्य पूवेदिवपे पूजयेज्जागरे इरिम्‌ । प्रभाति परैव स्नाता तपयेज्जगतां पतिम्‌ ॥ ९४ ॥ पदक्तरविधानेन परव्योन्नि स्थितं इरिम्‌ । वह्वधकेसोमविम्बाधरर्योगपीठे सुसंस्थितम्‌ ॥ ९५ ॥

१ ख. हित एत" । २ खं. पणः । 7०३ ख. %सुदाधैः। ४ स. शं कैनकाथैः।५ स. शौसहृगं ˆ ।"६ क. प्ये च नौ" । ७ मरेरापपस्तुश् ए" । ८ क. "नः । आओङ्श्वमतम्‌° । ९ क, श्वंजाना° । १० दृ. स्वयंमुवो । ११ क. "वास्तु स्वेतः । कमद्रसि" । १२ व. भैकम्‌ । दवि 1 १२, "कहूष" । ,

[अ०१ ० ०९६- ११६ ृद्ारीतसृतति | २९९

५, 6 ९

चतुथेनं सुन्दरां सवौभरणमूषितम्‌ । श्कचक्रगदाशाङ्गं विभराणं दोभिरायत ॥ ९६ ॥ वामाङ्स्यभरिया सार्थ गन्धपुष्पक्तादिभिः । नेवेयेश्च फरैमेष्यदिनय मन्यः स॒पनकेः ॥ ९७ ॥ अचंयेदेवदेवेशं सवाभरणसंयुतम्‌ । श्रीरेक्ष्मी; कमला पद्मा सीता सत्या च रकिमिणी ॥९८॥ सावित्री प्रितः पूज्या ततस्तु विमहादयः

अनन्तताक्सेनेशसरस्ेधम॑दमा; शमाः ॥ ९९ ॥ बुद्धिश्च पूननीयास्ते दिक्षु सवां स्वनुक्रमात्‌ । तता छ।केश्वराः पूर्यास्ततथकरा दिहैतयः ॥१००॥ महाभागवताः पूज्या दोमकमं समाचरेत्‌ । चतुभिवष्णवेः सूक्त प्रत्यचं जहुयाचचस्म्‌ ॥ १०१ ॥ व्यापका मन््रत्न २ चतुमेन्ना उदाहूताः । तरप्यष्टत्तररत पृथक्पृथगतां यजत्‌ ॥ १०९ ॥ तृतीयमण्डहः पशाज्जहुयसत्य॒चं तथां । तथा पुष्पेच संपूज्य कुयोदवमथं ततः ॥ १०३ ॥ समाप्य पुष्पयागेन(ण) वेष्णवान्भाजयत्ततः । एवं कतुमशक्तधदरष्णवी वष्णवत्तमः ॥ १०४ ॥ रेष्णव्या पव गायच्या पृष्पाञ्चटययुतं चरत्‌ । नससं चरं हुत्वा ष्णवेष्टया फठं मेत्‌ ॥ १०५ ॥ इमां तु वैष्णवीमिष्ठि यः कृयादरष्ण- वोत्तमः। > तरिकोटिङलगुद्धत्य याति षिष्ण]; परं पदम्‌ ॥ १०६ ॥ भरायित्तमिदं कुयाटत्तिमद्धेषु वेष्णवः । शान्त्यथं देवकार्येषु पापेषु च मदत्स्पि ॥ १०७ ॥ अथ पयृहीषटसन्यते-शे पक्षे तु द्वादश्यां संक्रान्ता ्रहणेऽपि वा 1 उपोष्य विधिव देष्णु पूजयित्वा विधानतः; ॥ १०८ ॥ अभ्यचेयटन्पपृष्यः कशवादन्पुथकपृथक्‌ । संकषणादीलपि -च पृजयेखयतात्मवान्‌ ॥ १०९ ॥ तततन्मूर्ति पृथ्धपात्वा पृथगेव सपचयेत्‌ । केशवस्तु सुवणौभः श्यामो नारयणोऽन्ययः ॥ ११० ॥ माघवः स्या. दु्राभो गोविन्दः शशिसंनिभः । गौरवणस्तथा विष्णुः शणो मधुजिदग्ययः ॥ १११ ॥ जिविक्रमोऽगनिसंकाशो वामनः स्फटिकममः । श्रीधरस्तु दरिद्राम्‌ हषी. कर्शोऽदामान्यथा ॥ ११२ ॥ पद्ननाभो घनध्यामो हैमो दामोदरः प्रभुः । संकषण. रत्‌ मृक्ताभो वासुदेषो घनद्यतिः ॥ ११३ ॥ भ्श्नो रतवणः स्यादनिरुद्रो यथो त्पलभ्‌ । अपोक्षनः श्रामो रक्ताङ्गः पुरुषोत्तमः ॥ ११४ ॥ निहो मणिवणः; स्यादच्युता-केसमप्रभः । ननादनः इम्दषणं उपन््र हुपद्यतः ॥ ११५ ॥ हर॑ सूयसकासः कृष्णो भिन्ना्जनदयुतिः। आपुषाने बुष चेषां दक्षिणाधःकरादितः।११६॥

¢ भ

प्र शद्ध तः चक्र गदा दधात केशवः | बद्ध पञ्चगदा चक्र पत्त नारायणाञन्यय)

> एतद।दयधेद्रयं न विद्यते क. पुस्तके ।

५१.१५... ©

. १ स, इड्ग॑न्बिभ्राः । २ ल. स्तु ते बला ३ ख. श्यदेवे्' । ४ $. 'त्य्रमद ५ ख. ततः । ६ ख, समप्यं ¦

३९५ ृदधरारौतस्मृतिः । = [अ०१० छो १ १७-{४०]

॥ ११७ ॥ माधवस्तु मदां चक्रं शङ्ख पड विभति हि। चक्र गदां तथा परब्र शङ गोविन्द्‌ एव च ॥ ११८ ॥ गदां पञ तभा शङ्कु चक्र विष्णविभतिं दहि । चक्र शृं तथा पद गदां च मधुसूदनः ॥ ११९ ॥ प गदां तथा उरं शङ्कं चेव त्िविक्रमः। एदं चक्रं गदां प्य वामनो विभृयात्तया ॥ १२० ॥ पं चक्रं गदां शं श्रीपतिः श्रीधरो दधत । गदां चर हष केशः पञ श्खं विभति द ॥ १२१॥ पदनामस्तथा र्वं पञ्च चक्र गदां धरेत्‌ । प॒श्व गदां चक्रं धच दामोदरस्तथा ॥ १२२॥ सकषेणो गदां शकः पद्मं च दधा हि । वासदेयो गदां शङ्क चत्र पं बिभति हि ॥ १२३ ॥ चक्र चङ्ख गदां पदम मरद्यज्न। पिमयात्तथा | अनेरद्धस्तथा चक्र गदां श्वं च पनम्‌ ॥१२४॥ चकर पदं तथा शद्खं गदां च परपोत्तमः। पदं गदां तथा शह चक्र चाधोप्षनो धरतु ॥ १२५॥ चतर पतच गदां रद्धं नरद विभति हि । अचयु तथ गदां पद चत्र रद्धं भेमातं हि॥ १९६॥ जनादेनस्तथा पव शङ्कं चक्रं गदां धृत्‌ । उपन््रस्त॒ तथा रद्धं गद्‌ च्रं च प्ङ्जू ॥ {२७ ॥ दारस्तु शद्ध चक्र च पृ चव गद्‌ धरेव | शं गदां पड्म च चक्रं रिष्णुवि(ढृष्णो बि)भति हि ॥ १२८ ॥ एवं चतुनरति तु मृताध्यावा समचयेत्‌ । तत्तद्विम्बेषु वा राजञ्शा टग्रामरिरास॒ वा ॥ १६९ ॥ गन्धैः पुषे ताम्बरेधृपेदीपिरनिवेद मः । फटेश्च भक्ष्य भोज्यं पानीयः रकरान्वितः ॥ १३० ॥ नामभिस्तेशरतुथ्यन्तधूहमन्तरेण वा यजतु । दवानेवरणायि पूजर्यत्पार्तः क्रमाद्‌ ॥ १३१ ॥ ब्हातखा नति सूक्तेन कुयाने(राजय जुभमरू । पूरताऽभर प्राष्य स्वग्रृह्योक्तवधानतः ॥ १३२॥ मण्डलेन चतुर्न परत्यचं जहुया्चरम्‌ । पुष्पैः संपूजयेद्धक्त्या इुय।दवभयं नरः ॥ १३३ ॥ इमां १य्‌।हैव।मि सम्यक्माहुमहूषयः । प्रायशित्तमि पाक्त पातकेषु महृत्स्वाप१ ॥ {२४ ॥ अनयष्वपि दह्नना शन्त्यथ वा समाचत्‌ । प्रायश विश स्य देयं परत्यचकमर्‌ ॥ १२५ ॥ अनधीतः कथं इयाय वरेष्णवीं दिनः । मरत्सके ६तमरष्टा चे भन्तस्तषां यञेदूबुधः ॥ १३६ ॥ सपेत्रावमृथेषटे च पृष्पयाग च वेष्णव्‌; | दरयन यृटपन्त्रणं दवत सुसमाहृतः ॥ १३७ ॥ देष्णत्रान्भाजयद्धक्त्या ११ ९१। सद्धर्य । चते.वदातसस्यान्व यहामागवतान्दूनान्‌ ॥ १३८ ॥ एक वा भोजयद्विम महाभागवतोत्तममर । सर संपूणेतामेति तसििन्संपूजिते दिने ॥१३९॥ यः करोति शुमामिषटि वेय; वेष्णशओत्तमः । असन्तस्याच्युतानां च विशिष्ोऽम्यतमो भवेत ॥ १४० ॥

१ क. ण पश्च चकविः।२ख. हरिः! ३ ख. “ये्रहितः। ४ ख. "त्‌ ¦ य॑ हेताहति'। ५ ख, नेप्ठपि च बिम्बानां । ६ क, “्णवात्‌ । द्र" । ७ क्ष, पचक्ति" ।

[अ०!०छो०{९१-१६९] वृद्धहारतस्मतिः | ५

वेभवीमथ वक्ष्यामि समपापपरणारिनीम्‌ । पावनीं सथलोकानां स्कामपदां श्ुमाम्‌ ॥ १५७१ ॥ भगवजन्पादेवसे वारं स॒यंर्‌तस्य वा | स्यजन्मक्षऽपि वा कृयदरेभमषी पङ्गगखाहयाम्‌ ॥ १४२ ॥ पूवशहुचभ्युदय कुंयादङ्कृरापणयुवकेम्‌ । उपाष्य पून. यद्रष्णुपरन्याधान समाचरत्‌ ॥ {४२ | लाता परह विधना सतप्ये पितु देवताः । विरिष्ाह्मणेः सार्थं स्रचयित्वा ननाद॑नम्‌ ॥ १४४ ॥ मत्स्यं वूर्मं च वाराह नारासहं च वापनम्‌ | भ्राराम बभद्र च एृष्ण कखकिनमग्ययम्‌ ॥ १४५॥

हृयग्रव जगद्यानं पजयद्रष्णवात्तमः । नाचयद्धागेषं बुद्ध सवेत्रापि च कमसु ॥ १४६ ॥ इशग्रन्थिषु बिम्बेषु शालग्रामरिरसु वा । अचेयद्न्धपुष्पादये; प्रागु केमवणेन च ॥ १४५७ ॥ पृथक्पृथक्च नेवेद्य विविधं वे समपयेत्‌ । मादकान्पृथुका. न्सत्तूनपपान्पायसास्तथा ॥ १४८ ॥ दृषिष्यमन्न्ु्ा्नं मण्डकान्पघु्तयुतान्‌ । दध्यन्नं च गुडान्नं च भक्त्या तम्या निदेदयत्‌ ॥ १४९ ॥ कपृरसयुतं दिव्यं तम्ब च निषेदयेतु । इमा विश्वेति सूक्तेन ददयात्रीराजनं तथा ॥ १५० ॥ सह सनापरभिः स्तुता भक्त्या च प्रणमद्बुधः । इृध्माधानादिपयन्तं कृत्वा हम समा

चरेत्‌ ॥ १५१ ॥ सवस्तु देष्णव्‌ः सूक्तहुत्वा पुवं दुम हवः | पश्चम मण्डल पथा सत्युच जुहुयाद्‌ रेन; ॥ १५२ ॥ # तथा पष्पाञ्चारं चव दद्यात्तवे( ने )

दिनि ( द्विजः ) । यजेदवमृथेष्टिं च पृष्पयागं च पूवरवत ॥ १५३ ॥ अन्तं च दैष्ण वानविप्राम्भानयदश सख्यया । आचायगरतम चव पलयंच्च विशेषतः ॥ १५४ ॥

हमा तु वभवामिटं इयाप्रष्णुपरायणः । अकृता वभवमन्त्र योऽध्यापयति दोशेकः ॥ १५५ ॥ रोरष नरक याति याव्दाभूतसप्रप्‌ । हम विनास शुद्राणां कुया त्सवेमशषतः ॥ १५६ ॥ पन्तरेवां जुहुयादाज्य तत्तन्परतपरकागुकः । पृजायत्वा दिनवरान्पधान्पन्त्र प्रदापय॑त्‌ ।॥ १५७ ॥ अ्क्त। यस्तु वेदन कतुं ्नात्तमः

तत्तन्मूतमयमन्तः पृथगष्टात्तर शतप्‌ ॥ ९५८ ॥ हृत्वा चरं धृतयुत सम्यषएटचाः

= (4 (५

फं ठभेत्‌ । वैष्णवत्वास््युतस्यापि कारयेदिष्टिपुत्तमाम्‌ ॥ १५९ ॥ उदर्य वैष्ण वान्सवस्वापितनपि च वेष्णव्‌ः | यः कृयोद्रप्णवामाषटं मद्त्या परमया युतः ॥१६१॥ चष्णवत्वं कुं सवं छमेत( तास्य ) न संशयः । अत उध्वं प्रवक्ष्या आनन्ती पघनाशिनीम्‌ ॥ १६१ ॥ पणेमास्यां प्रकुवति पूवाक्तविधना नूप । आधानं पूत

वतकृत्वा अस्कुरपेणपूवकम्‌ ॥ १६२ ॥ उपोष्याभ्यचयेदेवमनन्तं पुरुषोत्तमम्‌ | हृखक्षीषे विश्वेशं सदस्करखाचनय्‌ ॥ ०६३ ॥ सदस्राकरण ४ र - सद्वाश्रतव- त्सम्‌ । पौरुषेण विधानेन पूजयेरपुरषात्तमम्‌ ॥ १६४ ॥ गन्धरुष्प॑ध धुप दीपैधापि निवेदनः । परजयिखा जगन्नाथं पृर्ठादायरणं यजेत्‌ ॥ १६५॥

~

% इत आरभ्य विशेषत शत्यन्तं न वियते ख. पुस्तके ! १क.व्रा।२क. नृपः सत. आदानं ।

३३९ दहारतस्मतिः। [अ०१०छे०१६६-१८९)

पाश्वेयोभ भियं भूमिं नीलां च शरुभलोचनाम्‌ । हिरण्यवर्णा हरिणी नतपेदा हिर ण्यी ॥ १६६ ॥ चन्द्र सयां च दुष गन्धद्रारा महेशरी । नित्यपु् सहसनक्षी महालक्ष्मीः सनातनी ॥ १६७ ॥ पूजनीया समस्ते गन्धुष्पक्षतादिभिः । सेक. पृणस्तयाऽनन्तः शेषो भूधर एव च ॥ १६८ ॥ ठक््मणो नागराजथ बभ्रो हटा. युधः । तच्छक्तयः पृजनीयाः प्रागादिषु यथाक्रमम्‌ ॥ १६९॥ रेवती वारणौ कानत- र्यां च इछा तथा । भद्रा सुमङ्गला गरी शक्तयः परिकीतिताः ॥. १७० | अस््राह्टीकेश्वरान्पूञ्य पश्चाद्धोमं समाचरेत्‌ । पान्त मण्डलं षष्टं रतयुचं ज॒हुयाच्रम्‌ ॥ १७१ ॥ पुष्पाणि च तथा दच्छा कुयोदवमृादिकम्‌ । अश्क्तथमूसृक्तेन श्तम- त्तर चरम्‌ ॥ १७२॥ इषव्यः फं सम्यगामोतयेव न संशयः । अनन्तीयामि- मामिष्टि वेकष्ठपदुमशयात्‌ ॥ १७६ ॥ न दास्यमीशृस्य मेद्य दस्यं नृणा. मसत्‌ । तत्र इयादिंमामिष्टि दास्येकफरसिद्धये ॥ १७४ ॥ अधुना वेनतेेषठ वक्ष्यामि नुपसर्तेम । पञ्चम्यां मादुवारे वा कस्मिधिच्छुभवासरे ॥ १७५ ॥ उपोष्य पूवेषतस् कुयादभ्युदयादिकम्‌। सात्वाऽ्चेयितवा देषेह गन्धपुष्पक्षतादिमिः॥ १७६॥ रक्ष्या सह समासीनं वैकुण्डेभवने शुभे सवेमन््रमये दिष्ये वाङ्मये परमासने ॥ १७७ ॥ मन्वसवरेररेध साङ्गवदेः समन्वितः । तारेण सह साविथ्या संस्तीर्णे शुभव्सि ॥ १७८ ॥ इषया च समासीनं सदसराकंसमदयुतिम्‌ । चतुरनघ्दाराङ्ग कन्दपेदतसंनिभम्‌ ॥ १७९ ॥ युवानं प्मप्राप्त शङ्खचक्रगदाग्निनम्‌ | वैष्णव्या चेष गायच्या पूजयद्धारपन्ययम्‌ ॥ १८० ॥ श्रय देबा नत्यपुष् सुभगा च सुल. षणाम्‌ । पेरावतीं वेदवतीं सकेशीं च समङ्ृाम्‌ ॥ १८१॥ अवचेयेत्पर्तो देवीः सरूपा नित्ययोवनाः । ततः समवेये्ता्ष्यं॑गरढं विनतासुतम्‌ ॥ १८२ ॥ सुपर्ण च चतुर्िश्र पिदिक्ष शक्तयस्तथा । भरुतिस्मृतीतिहासाश्च पराणानीति रत्तयः ॥१८ अघ्लादीनीश्वरानपशादचयेलछुसुमाक्षतैः । धूपं दीपं च नैवे ताम्बृं अ समये ॥ १८४ ॥ अहं य॑हेति मत्येति दधान्नीराजनं शुभम्‌ (१) । परदक्षिणं नमस्कारं छता होमं समाचरेत ॥ १८५ ॥ वरि(सिष्ेन च संद सपं पण्लं वु(हुनेत्‌ । पुष्पाणि च ततो दा कुयोद्वभृथादिकम्‌ ॥ १८६ ॥ रंथयानादिभङ्गं च वाहन- नध्व॑सने तथा. । अवैदिकक्रियाजुे इयादिषटिमिमां शमाम्‌ ॥ १८५७ ॥ अर्ष चोपपतेषुश्ान्स्यथेमपि वा यजेत । छयाऽनया पूजिते रोगसपांपरिभि; शेत्‌।१८८। वैनतेयसमो भृत्वा भवेदरुचगो हरः वेष्वक्सेनीं ततो वक्ष्ये सवेपापप्रणारिनीम्‌॥ १८९

१क. न्द्रा सह च वयो च दु*। २ ख. "मस्ता । २३ क. "मीशः सभः। ४क. ^्तमः।पः। ५ क, "्टमुव* । ६ ख. अयं हि ते वारथीति द । ७ क. १त्‌ । य॒दि रिष्ट सं । ९ क. भवेत्‌ । ९ ख, " रदया ।

[अ०१०ो १९०-२०५] हृदहरीतस्मृतिः। ३११ उपेष्येकादशं शुद्धां पएवेवत्पूजयेद्धरिम्‌ । तदिष्णोरिति मन्त्ाभ्याहुपचारैः समषेयत्‌ ॥१९० रिष्वक्सेनं च सेने सेनान्यं च चमृपतिम्‌ । अचेयित्वा चतुदिक्च शक्तयश्च धिदिष्चु च ॥ १९१ ॥ त्रयीं सूत्रवतीं सोम्या सावित्री चा्यद्िनः। अ्ान्दिगी- शान्तेपूल्य हीमं पात्समाचरेतु ॥ १९२ ॥ कृेध्पाधानपयन्तमषटमं मण्डलं यजेतु । पायसेनाथ एष्पाणि दथासयतमानसः | १९३ ॥ अन्ते चावभृथे च भसृनयनं तया | ््णा्मोनथदका दतिणाभिथ तोषय॑त्‌ ॥ १९४॥ अशक्तो यस्तु वेदेन कतुमिष्टं च वैष्णवः । तद्विष्णोरिति मन्त्राभ्यां सहस्रं जुहुयाचचसम्‌ ॥ १९५ ॥ कृत्वा पृष्पाञ्ञलि-चापि सम्यगिषिं रमेत्ररः | वेषक्सेनीपिमां हृता . विष्क्सेनसमो भेत्‌ ॥ १९६ ॥ भभूतधनधान्यादयमे् चेव विन्दति यक्षरा- प्तसभृतानां हामसानां दिवोकसाम्‌ ॥ १९७ ॥ अभ्यचेनेन' दोषस्य विशुद्धयधैमिदं यजेत्‌ । सौदवीनीं वक्ष्यामि सवेपाप्रणादिनीम्‌ ॥ १९८॥ व्यतीपते वैधृतौ बा समुपोष्याचयेदधारिम्‌। अखण्डविखपतरव कोमठेस्ुसीदटेः॥ १९९ ॥ अचेयिला हूषीकेषं गन्धरुष्पक्षतादिभिः । पशचास्समचनीयाः स्युः शरीमृनीरादिमातर॥२००॥ सुदशेनसहसौरं पवित्रं ब्रह्मणस्पतिम्‌ । सहसरर्प पतोधापं ोकद्रारं हिरण्मयम्‌ ॥ २०१ ॥ अभ्यचेयेत्रमादिक्च तथा शक्तीः समचेयेत्‌ । भरिषध्व॑सिनी माया लज्जा पृष्टिः सरस्वती ॥ २०२ ॥ प्रतिनेगदाधारा कामधुक्वा्ट शक्तयः । तथा ताथैव छोकेशाः पूज्या दि यथाक्रमात्‌ ॥ २०२३ ॥ अभ्यच्यं गन्धपुष्पवैेि- विषैरपि । ऋेदोकस्य मुक्तेन ततो नौराननं हरेः ॥ २०४ ॥ नवमं मण्डं पशा द्ोतव्यं चरुणा नृप । आज्येन वा तिरेवीऽपि विलैबाऽपि सरोरुहैः हृता पुष्पाः टि द्वा ङुयादवमथादिकम्‌ ॥ २०५ ॥ ब्राहमणान्भोनयेतप्ाहुरं चापि सम. चैयेत्‌ । उदर्य वैष्णवीं कन्यां याचिता ष्णां तथा ॥ २०६ ॥ हृत्वा वा देष्ण-

[कज ठ ^ ®

वेनैव तथेवाऽऽदिभृञ्य प) अन्थो रिङ्कपृतो चापि कयादिषिमिमांद्रिनः॥२०७॥

१ ख. "नान्पश्च चमू" । २क. श्रीं वचयेदद्रिन । अ" ।३ख. छान्दीपां पेष्‌" । जख, °येच्छक्त्या । ५ फ. देवेश । ६ ख. "ने तदोष । ७ क. घाम प । ८ "स्पतिः । स । ९क. (तारं शतोध्यानं लो । १० ख. अनिष्ट । ११ स. 'धरकृष्टरकतिका ¦ त । १२ कृ, “पि । क्तकिद्रप्तस्य । १३ क. 'लभजयत्‌ । अ“ । १४ ख. अन्यलि ।

३२४ ्दहरीतस्पतिः । [अ०१०ो०९०८-९३९]

सोदशेनेन मन्तरेण सहसरं जुहुयाम । एष्पाणि द्वा साहसं सम्यगिष्टवाः फर भवेत्‌ ॥ २०८ ॥ अथ भागवतीमिषि परवक्ष्यामि नुपोत्तम ¦ उपोष्यैकादशीं शुदा द्ादश्यां एूषेवद्धरिम्‌ ॥ २०९॥ अदेयितवा विधानेन गन्ध पएष्पाक्षतादिमिः। पौरुषेण तु सूक्तेन भरामदषट्षरण वा ॥२१०॥ अचयत्लगतामाश सवाभरणसयुतम्‌ ॥२११॥ ततो भागवतान्सवोनचयेत्परितो दिनः । पूष्पैवां तुटसीपतरैः सटिदेरकषतैरपि । २१२ ॥ प्रहादं नारदं चेव पुण्डरीकं विभीषणम्‌ । रवमाङ्गदं तत्सुतं च हैदुमन्तं शिव भेगुम्‌ ॥ २१३ | बार(स)ट वापदव च न्यास शनक्मव च| पाकण्डय चाम्बरोषं दत्तात्रेय परशरम्‌ ॥ २१४ ॥ सक्पदारभ्यां कश्यप च हरीत चाज्रिमेव च | भारद्राज बि भाषप्पद्ुद्धदाक्रूरपुष्परान्‌ | २१५ ॥ गृहे सृत च वास्मि स्वायमूवमनु तथा । वण च रोमकं चेव मातद्खः शबरो वथा ॥ २१६ ॥ सनन्दन च सनकं विधनं च सनातनम्‌ । वोधुं पञ्चशिख चेव गनेनद्रं च जटायुषम्‌ ॥ २१७ ॥ सुशीलां त्रिनयं गौरीं शुभां षध्यावरि तथा | अनसूयां द्रोपदीं च यशोदां देवकीं तथा ॥ २१८ ॥ सुभद्रां चैव गोपीश्च शुभा नन्दव्रज स्थिताः । नन्दं च वसुदेवं च दिीपं दशरथं तथा ॥ २१९ ॥ कौसल्यां चैव जर्मकमन्यानपि च देष्णवान्‌ | अर्चयेहन्धपुषपच्रभूेदीपनिवेदनेः ॥ २२० ॥ ताम्बूहेभकष्यमोज्येश्च धुपेनीरानने- रपि । अहृभुषोति सक्तेन दव्या्नीराजनं हरे; । पश्चाद्धोमं परकुर्वीत अग्न्याधानादि वेष्‌ ॥ २२१ ॥ दशर मण्डलं सर्व प्तयुचं लु्टयाद्िः। तिलमिश्रेण साज्येन

रुणा गोघृतेन वा ॥ २२२ ॥ सवशर वेष्णवेः सृक्तंथतुमिशवष्ट त्तरं शतम्‌ । नाम भिस्तेशतुध्यनेस्तान्सवान्वेष्णवान्यनत्‌ ॥ २२३ ॥ पष्पेरिष्टा चावमभृथं प्रसूने च कारयेत्‌ । होमं फतुमशक्तथ्रदेन नृपनन्दन ॥ २२४ ॥ चतुभिवेष्णवेमन्मेः सदस वा पृथक्पृथक्‌ । इमां भागवतीपिठिं [ शयः कुयदरष्णवोत्तमः.।॥ २२५ ॥ अनन्त. गरडादीनामयमन्यतमो भवेत्‌ ॥ २२६ ॥ पावमानेयेदा ऋग्मिरिभ्यते पधृृदनः । तच्वावमानी परनिमिः प्रोच्यते मधुसूदनः ॥ २२७ ॥ यदा तु द्रादशी श्क्छा भगवासरसंयुता || तस्यामेव प्रहुर्वीत पी मष्ट द्विजोत्तमः ॥२२८ ॥ महाभीतिकरं ष्णो; सयो युक्तिप्रदायकम्‌ । तस्यां पृतायापिष्यां तु टक्ष्मीमतां जनादेनः ॥ २२९ ॥ प्रत्यक्षा 1६ मवत्तत्र सच॑कापफलप्रदः

# धनुधिहनान्तरेतग्रन्थस्थाने कृ. पृ्तके-^कृयाद्धागवतोत्तमः । अपचारविरुकतयर्थ ` + परतथिनान्ततप्न्धस्थाने क. पस्तके-“कु्ाद्ागवतोकत्तमः । अपचारविसुकतयर्य वैष्णवानां हरेरपि । मृतस्यापि प्रहुवति पुत्रा ` इत । १ख. ठमभेत्‌ । २ ल. "वाव °।३ ख. दनम । ४ ख. भरद्राज । ५ क. वैण्यं च।६ चख. रोमशे।

५ ख. बोदुं । ८ ख, 'ककन्यामपि । ९ क. मण्डले । १० स, शिशव चतु ।

[५० {०छो०२६०-२९४] ृद्धहारंतस्परतिः | २३५ श्रीषरं पूजयेत्तत्र तन्पनत्रेणेव वेषण: ॥ २३० ॥ पवणपण्डये दिव्ये नान्‌ त्न. प्रदीपिते । उदयादितयसंक्षारे दिरण्ये पङ्ने शुम ॥ २३१॥ लक्ष्या सहं समा सीने केषिशीतां्युसनिमम्‌ । चक्रशङ्खगद(पदपाणिनं श्रीधरं वथा ॥ २३२ ॥ पताम्बरधरं विष्णु वनमालाविराजितम्‌ । अचयेज्जगतार्मरे सवोमरणमूषितम्‌ ॥ २३३२ ॥ पश्या प्रख्या लक्ष्म कपल प्चसमवराव्‌ | प्रपां प्रहस्तं पय नाभी सनातनीम्‌ ॥ १३४॥ प्रागादिषु तथा दिष्ष पूनपक्कुमुमादिभिः । अ्वदीनी- श्वरान्पूज्य नपस्छुषात भाक्ततः ॥ २३५ ॥ ततां नर जन दा श्रीसूक्तेन तु वेष्णवः । पुरता जहुयादभ। पायस घृनामेश्चतम्‌ ॥ २२६ ॥ तन्मन्नेणेव सादृ सृक्ताभ्यां सकृदेव ।६ । हुत्वा मन्त्रेण साहस दच्ादपृष्पणि राङ्कगिणे ॥ २३७॥ वेष्णव वेपरमयुन पूजय॑द्धजयत्तथा । दमा पद्व शुमामिषटिं यः इुयद्रष्णवात्तप, ॥ २३८ ॥ प्रमृतनपान्याढयां सद्याश्रयपवाध्युयातरू । सवोन्कमानवाप्नोति विष्ण लाक स गच्छति ॥ ॥ २६९ ॥ टष्म्या युक्ता जगन्नाथः परत्यक; समभूद्‌ ( स्यात्त दा हरः । ददाति सकटन्कामानिह्‌ रोके परत्र च ॥ २४० ॥ पुण्ये; पित्रदे(दे) वत्यरेज्यते यत्र केशवः । ता पवेत्रष्टिमित्य्ुः सवेपापप भान र| २४ १॥ यत्ते पवि त्रमित्यादेक्रभ्मियंत्र यजेद्‌ दनः । मायाधत्तय सहता शान्त्यथं वा समाचरेत्‌॥२४२॥ एवं विधानगिष्ठीनां सम्यगुक्तं महषिमिः। पेदिकेनेव विधिना यथाशक्त्या(क्ति)समा-

श, [१

चरेत्‌ ॥२४२॥ अवेदिकक्रियाजु्ं ्रयत्नेन विवजयेत्‌ । क्षीरान्धो शेषपयङ बुष्य- माने सनातने ॥ २४४ ॥ अन्रा्सवं भकूवीत पशचरा्र निरन्तरम्‌ । नचाश्च पुष रिण्या वा तरे रम्यतरे शुच ॥ २४५ ॥ मण्डपं तत कुवत चतुभिस्तोरणयुतम्‌ । वितानपृष्पमालादिपताकाष्वनशोमितम्‌ ॥ २४६ ॥ अङ्कुरापणपूर्वण यङ्गवैदिं च फरपयेत्‌ । ऋत्विगिः साधमाचायों दीक्षिता मङ्ग्स्वने; ॥ २४७ ॥ रथमारोप्य देवेशे छत्रचामरसंयुतम्‌ । पठन्वे साकुनान्मन्नान्यङ्गशालां मवेशयेत्‌ ॥ २४८ ॥ स्वस्तव चनपूरवेण कयात्कोतुकबन्धनम्‌ । पृणकम्भान्शस्ययुतान्पाछिकाः परितः तपत्‌ ॥ २४९ ॥ अभ्यस्य गन्ध (षाद; प्थादादरण यनंतु । वासदवमनन्तं च सत्य यक्ग॒तथाऽच्युतम्‌ ॥ २५० ॥ मदद श्रीपति विम्ब पृणकुम्भेषु पूजयेत्‌ । पाटिका; सदिगीशांश दौपिकास्वय हेतयः । तौरणेषु च चण्डादयाः एजनीया यथा क्रमम्‌ ॥ २५१ | वद्या द्‌ा्षणे भागं इग्ड इुयारटरक्षणम्‌ । निक्षप्याप्रं विषा नेन इष्पाधानान्तमाचरेत्‌ ॥ २५२ ॥ # आचाये्पासनग्न वा लौकिकिवा र्पो तम । आधान पवषह्टरत्वा पाकम समापत्‌ ॥ २५३ ॥ प्रातः स्नात्वा ।पेधानेन पूनयित्वा सनातनम्‌ । परस्यच पावमानीभियुदधयात्पायसं श्युभम्‌ ॥ २५४ ॥ वेष्ण

# स वृदप्रः।

१ख, विभुम्‌ । २क. "मालं प।

३१६ ृदधहारीतस्तिः। [अ०१ °शो०२९९-२७९]

वैरतु वाकैश्च मन्त्रैः शक्त्या पृथकपृथक्‌ । चतुभिव्यीपथान्यैः परसयकं जुहुयाद्धृतय्‌ । ॥२५५ [कण्ठ पाषेदं हुत्वा होमशेषं समाचरेत्‌। तामिरेव च एष्पाणि दद्य शच जगतां पते ॥ २५६ ॥ उद्वोधयिता शयने देवदेषं जनादनम्‌ । पथात्सवमिदं कुादुत्सवार् द्विनात्तमः ॥ २५७ ॥ अथ नावे सुविस्तीणोा कृत्वा तस्िञ्जले रुमे । पृष्पमण्डप चिह्वादिसमास्तीणसमन्विताम्‌ ॥ २५८ ॥ स॒तोरणवितानादयां परताकाध्वनश्ोभि ताम्‌ । तस्िन्कनकपयड्कः निपेश्य कमलापतिम्‌ ॥ २५९ ॥ अचयित्वा विधानेन लक्ष्या साधं सनातनम्‌ । पष्पाञ्जलिशतं तत्र मन्त्ररत्नेन कारयेत्‌ ॥ २६० भाप रषाभ्यां सृक्ताभ्यां दद्यातपुष्पाञ्चारिं ततः । परितः शक्तयः पृञ्यास्तथाऽऽवर णदेवताः ॥ ६६१ ॥ द्‌पनीराजन एत्वा बि दचात्छमन्ततेः । नौभिः समन्ताद्र हृभग।तवाद्त्रसयुतम्‌ ॥ २६२ ॥ द।पकामिरनेकामस्ताजेरापः मनोरमे; । पव यन्तो जगन्नायं तत्र तत्र जलाशये ॥ २६३ ॥ फटेमेपेध ताम्बूहैः कलरो्दधिपि भितेः । कुद्ुभेः कुसुमेलानेविकिरन्तः परस्परम ॥ २६४ ॥ गरवेदः पुराणे सवंत निर केशवम्‌ । ऋतन वारणान्पृक्ताञ्जपेयुस्तत्र भक्तेतः ॥ २६५॥ जपेच्च भगवन्मनराञ्शान्तपाठ चरत्तथा । एव सस्न्य बहुधा रात्रावास्मञ्जटश्चय ॥२६६।॥ देवतेति सूक्तेन यज्ञशालां भवेश्येत्‌ । तत्र नौरागनं दत्वा कुयादध्यादिपूननम्‌ ॥ २६७ ॥ धतव्रतेति सूक्तेन तत्र न।रजनं द्विनः । स्नात्वा पषेवदभ्यच्यै हृता पष्पाञ्च।ख तथा ॥ २६८ ॥ आरेषा वाचन कृत्वा माजयद्राह्मणाज्जभान्‌ । शाय येत्वाञ्थ दवेश्च भुज्ञ।याद्रार्यतः स्वयम्‌ ॥ २६९ ॥ एवे प्रतिदिनं कुया दृत्सवं पश्च वासरम्‌ । अन्ते चावभृथे च पुष्ययागं च कारयतु ॥ २७० ॥ आचायंमरतिजो विपरानपूनयदक्षिणादिमिः । एवे क्षारान्धियजनं प्रत्यब्दं कारयेत्रपः ॥ २७१ ॥ सवसम्यगयषृद्धययं भागाय कमलापते; । एृद्धयथमपि राष्स्य शत्रणां ना्रनाय च । २७२ ॥ सवेषमविषृद्धयय क्षौराभ्धियजनं चरेत्‌ । तत्र दुर्भिक्षरोगाभिपापबाधा न सन्ति 1६ ॥२७२॥ गावः; पृणदुा नित्य बहुसस्यफला परा । एषिताः फरिता क्षा नाया मतृपरायणा; ॥ २७४ ॥ आयुष्मन्त रिश्वो जायते भक्तिरच्युते | यः करात्‌ विधान यजन नटशायनः ॥ २७५ ॥ क्रतुक।रेफृल तत्र प्रा्मात्येव न सञ्चयः | यास्त्वद्‌ दणुयान्नत्य क्षाराग्ययननं हरः ॥ २७६ ॥ सवोन्कापान घामरोति रिष्णुलाक च विन्दति | पुष्पिते तु रसाले तु तत्राप्युत्सवमात्मनः॥२७७॥ त्रिवासरं कुवत दोलानाममहोर्सवम्‌। उपोषितः संयतात्मा दीक्षितो माधवं हरिम्‌। ॥ २७८ ॥ उत्रचामरवादित्रः पताकैः रिविफां शुभाम्‌ । आरोप्याृदृतं विष्णं स्वय च सपल्रतः ॥ २७९ ॥ ___ +ल. धप । २क. स्ताङ्ाह । २क. "त्वान्‌ । उ° । ४ $. ण्द्तरेगेन्धावेरपिकां । ५ ष्क

"ताम्‌ । ई" ।

[म०१०८छो ०२८०३०१] इृद्वहारीतस्मृति । २२७

हरं विकिरन्तो वे गायन्तः परमेषवरम्‌। गच्छेयुराुम प्रातनरनारीजनैः स३।२८०॥ तत्राऽऽग्रृक्च्छायायां वें संपूजयेदधारेष्‌ । चृतपुष्यैः सुगन्धीभिमांधवीमिश य॒थिकेः ॥ २८१ ॥ मरौचिमिभ्रं दध्यन्नं मोदकं च समपयेत । पष्ठुल्यदीनि म्‌. क्याणि पानकं च निवेदयेद्‌ ॥ २८२ ॥ सकपूरं च ताम्बूं प्ीफरसमन्वितम्‌ । सवेमावरणं पूयं होमं पशात्समाचरेत्‌ ॥२८२॥ ृखेध्माधानपयेन्तं विष्णुमृक्तेशरं यजेत्‌ । माधवेनेष मतुं तिटाञ्शकैरसेधुतान्‌ ॥२८४॥ सदस चहुयादृहव क्त्या वष्णवसत्तमः । वैडृष्ठपाषदं हुत्वा होमशेषं समापयेत्‌ ॥ २८५ ॥ पर्युचं पावमानी भिदयाष्पाज्जटिं हरः । अथ दाला श्ुभाकारां बद्ध्वाऽस्मन्समंङृताम्‌ ॥२८६॥ वजवेद्यमाभिक्यमुक्ताेदममूषिताम्‌ । तस्यां निवेश्य देवेश रक्ष्या साध प्रपू जयेत्‌ ॥ ९८७ ॥ गन्धैः पष्पेृपदीपेः फलेमश्येनिवेदनेः । डुसुमाक्षतदुबाग्रतिरस पिमधृदकम्‌ ॥ २८८ ॥ सषपाणि च निक्षिप्य अषङ्ख।६५ निवेदयेत्‌ । पादेषु चतुरा वेदान्मन््राण्याक्तेषु चास्तरे ()॥ २८९ ॥ नागराज च दाहयां पठे सवेस्वरानप । न्यजने वैनतेयं च सावित्री चामरे तथा ॥ २९० ॥ दिभीशानचेपेदिक्चु उध्वं ब्रह्मा बृहस्पतिः । अधस्ताचचण्डिकां रद्र पे्पाटमिनायकौ ॥ २९१ ॥ परितने चन््रमूय। च नक्षत्राणि ग्रह्मस्तथा । वेदथ सातह्यसात् पराण द्वतागणाः; ॥२९२॥ मृषराः सागराः स्वै पूजनीया; समन्ततः । एवं संपूज्य दोायां रक्ष्या सरश जनाद्‌ नम्‌ ॥ २९३॥ दाल्यत तता दख चतुवदृधतुद्नम्‌ । सूक्तथ तरज्रपश्नणस्पत्यः सामगान; बन्धै; ॥ २९४ ॥ नामभिः रीतयन्देवं मन्दं मन्दं भदोटयेत्‌ । स्जियः स्वता; सवौ गायन्त्यो विभुमच्युतप्‌ ॥ २९५ ॥ चरितं रघुनाथस्य दृष्णस्य चरितं तथा । > दोख्ययुपरदा भक्त्या दोहायां परमेश्वरम्‌ ॥ २९६ ॥ दोलाया दशनं दिष्णोभहापात्तकनाशनम्‌ । मक्तिपसाधनं नृणां जन्पमृयुनिष्न्वनम्‌ ॥२९७॥ देवाः स्वँ विमानस्था दोरायामाचैतं हरिम । दशेयन्ति ततः पण्यं दोानामोर्सवं हरः ॥ २९८ ॥ भक्त्या नीराजनं ददयाच्छसक्तेनेव वैष्णवः | ब्राह्मणान्मोजयेल- ध्रादक्षिणाभिन्र तोषयेत्‌ ॥ २९९ ॥ एव त्रिवासरं यो त्सव वेष्णवोत्तमः । प्रु पनमेव कुर्वीत तत्तत तु वेष्णवः ॥ ३०० ॥ भ्रतिनेव तु मार्गेण जपहेमपुरः- सरम्‌ । उत्सवं वासुदेवस्य यथाशक्त्या क्ति) समाचरेत्‌ ॥ ३०१॥

"~~~ ----------------------------------~-----------~----- ~~न ०० ००००

१ कृ. श््यन्नमद्धैं । २ क. युज्य । ३ ख. "ना दकरासंधुतस्तिखान्‌ । ४ ख, (ष्ठं पा" । ५ खु, धयत । अ । ६ व. सादने ।

५

३३८ दधहारौतस्पतिः। [अ०१०छो०२०२-३२६)

यत्र यतरोत्सवं विष्णोः कतुमिच्छति वेष्णवः । होमं योत्र तत्र मनतैर्विष्णुरकार् के; ॥ ३०२ ॥ अती देवति स॒क्तन तथा विष्णातुकन च । परो मात्राते सृक्ताभ्या पोरषण च देष्णवः ॥ ३०३ ॥ नारायणानुवाकन भ्रासृक्तनापे वष्णवः; । प्रत्यच जुहुयाद्रहयां चरणा पायन च ॥ ३०४ ॥ चतुभवेष्णवपन्नः पृथगष्टत्तर्‌ शतम्‌ । आग्यहेमे शङवीत गायञ्या विष्णुसंजञया ॥ ३९५ ॥ वेकुण्डपाषेदं हुत्वा रेष॑ पुषै वदाचरेतु । अनादिष्टेषु सरवैषु कुयदेवं विधानतः ॥ ३०६ ॥ ब्राह्मणान्भोजयेद्धिमा न्स संपूणैतां व्रजेत ॥ २०७ ॥ अथवा मन्त्रेन सदं परतिवासरम्‌ । हुत्वा ुष्णाणि दच्छा च शेषं पवैवदाचरेत्‌ ॥ ३०८॥ होमं विना न कतेन्यद्त्सवं (उत्सवः परमात्मनः । जपहेमवि दीनं त॒ न गरहाति ननादेनः ॥ ३०९ ॥ तस्माच्छरौतं भरव कयापि विष्णोराराधनं नुप । आश्वयुक्ङृष्णपक्षे तु सम्यगभ्युदिते रवो ॥ ३१० ॥ आदश्चस्सप्तरात्रं त पूनयेलयञुमन्ययम्‌ । सरात्वा नघा विधानेन कृतकृत्यः समाहितः ॥ ३११ ॥ ग्रदीतवा जख्कुम्मे तु वारुणान्पवरान्त्रमतर्‌ । पश्चत्वक्पवान्पुष्पाण्यामि मन्त्य विनिक्षिपेत्‌ ॥ ३१२ ॥ सौरभेयीं रथा मुद्रां दश्यित्वा च पूजयेत । तिवारं वेष्णवेमेन्नेः शद्नेवामिषेचयेत्‌ ॥ ३१३ ॥ पएजयित्वा विधानेन गन्धपुष्पाक्षता दिमिः। # अपूपान्पायपं सक्तृन्छसरं च निवेदयेत्‌ ॥ ३१४ ॥ मन्बेरषटात्रशतं द्वा पुष्पाणि चक्रिणः । पथाद्धोमं प्रकुवींत साज्येन चरुणा ततः ॥ ३१५ ॥ फस्यवानेति सूक्तेन वेष्णवेरपि वैष्णवः । हरवा तु मन्त्रेन धृतमष्टोत्तरं शतम्‌ ॥ ३१६ ॥ वैकुण्ठं पाषेदं हत्वा वेष्णवान्भोजयेत्ततः । सकृद्धजनसंयुक्तः क्षिति शायी भवेन्निशि ॥ ३१७ ॥ सायाह्ऽपि समभ्यच्यं जातीपुष्पेः सुगन्धिभिः । बहु मिदीपदण्डे्च सेवेरन्रवासिनः ॥ ३१८ ॥ एवं मदोतसवं त्वा धनधान्ययुतो भेत्‌ । तततत्कारोचितं विष्णोरुः९बं परमात्मनः । = दरव्यदहीनोऽपि कुवीत पत्रपष्प फरादिमिः। समिद्धि्बिखपमैवी होमं वीत वेष्णवः ॥ ३१९ ॥ संतपये् विस्त कोपेस्तुटसीदरेः ॥ २२० ॥ भक्त्या वे देवदेवेशः परितुष्टो मवेदूधरुवभ्‌ । आस्तिक्यः(कः) श्रदधानश्च विुक्तपदमत्सरः ॥३९१॥ पूजयित्वा जगन्नाथं याव- लीवमतन्दरितः । इह भक्त्वा मनेरम्यान्भोगान्सवान्ययेप्सितान्‌ ॥२२२॥ सुखेन देह छ्य जीणेतचपिवोरगः।स्यरसूक्ष्मासिकां चेमां विहाय प्ढृति तम्‌ ॥ ३२३॥

| # एतद्वचनं ने विदयते क. पुस्तके। = इत आरभ्य जातिपुषयः सुगन्धिभिरिखन्तम्न्धः क, पुस्तके न विद्यते ।

१, व मन्तरैप्तथा विष्णु । २ क, दुत्यसमो मवेत्‌ ! गू ।

[अ०१०८ो ०३९४-३४२] दृदशरीतस्मृतिः । ६५

सारूप्यमीश्वरस्याऽऽछ्च गत्वा तु स्वजनैः सद । दिव्यं विमानमारद्च वेहुष्ठं नाम भास्वरम्‌ ॥ ३२४ ॥ दिव्याप्सरोगणेयुक्तो दिव्यमूषणभूषितः । स्तूयमानः पुरः गणेगीयमानथ किंनरैः ॥ ३२५ ॥ ब्रह्मटोकमतिकरम्य भित्वा ब्रहमाण्डषण्डलम्‌ | विष्णुचक्रेण वे भिच्वा सवार्नाषरणान्धनान्‌ ॥ २६ ॥ अतीत्य पिरनामाश्र सवै- वेद्षवां नदीम्‌ । अभ्युददच्छद्धरण्यग्ेः पूज्यमानः सुरोत्तमैः ॥ ३२७ ॥ संभाष्य परमं धाम योगिगम्यं सनातनम्‌ । यद्वन्वा न निषतेन्ते तद्धाम परमे दरः ॥२२८॥ तद्विष्णोः परमं पामर सदा प्यन्ति योगिनः । शतांश॒कोटिसंकाशैः सैथ भवनै. युतम्‌ ॥ ३२९ ॥ ८ आरुढयोवनेरदिव्यैः पुंभिः सीमि संढुटम्‌ । सवलक्षणसं- पत्निव्यमूषणभूषितेः ॥ ३२० ॥ अक्षरं परमं॑व्योम॒यस्िन्देवा अधिष्टिताः | दरावती धेनुमतौ व्यस्तभ्ना सृयवासिनी ॥ ३३१ ॥ यत्र गावो भूरिषृङ्गाः साऽयोध्या देवपूनिता । अनन्तव्यहरोकेथ तया तुस्यदयुभावहैः ॥ ३३२ ॥ सवेवेदभयं तत मण्डपं सुमनोहरम्‌ । सदहसरस्थुंणसदसि धवे रम्योच्रे शमे ॥ ३३३ ॥ तस्सिन्म- नोरमे पीठे धर्माय सृरिभिवते । सहाऽऽसीनं कपया दृटा देवं सनातनम्‌ ॥२३४॥ सतुतिभेः पुष्कलाभिश प्रणम्य च पुनः पुनः । प्रहषेपुखको भत्वा तेन बाऽऽलि- दितः मात्‌ ॥ २२५ ॥ पूजितः सक्टेमोगिः भिया चाप प्रपूनितः । अनन्तविः हमोशाव्ैरचितः सथैदैषतैः ॥ ३३६ ॥ तेषामन्यतमो भूत्वा मोदते तत्र देवत । येषु केषु च रोकेषु तिष्ठते कमरापतिः ॥ ३३७ ॥ तेषु तेष्वपि देवस्य नित्यदासो भवेःसदा । दासवत्पुत्रवत्तस्य मित्रवद्वनधुवस्सद्‌ा ॥ २३८ ॥ अश्रुते सकछान्का. मान्सह तेन पिपशिता । इमाह्टाकान्कामभोगः कामरूप्यनुसंचरन्‌ ॥ ३३९ ॥ सर्वदा दृरविध्वस्तदुःखटेशख्वांशकः । गुणीतुभवनप्रील्ा दयो ्ईस्यमरेपतः ॥ ३४० ॥ इद८ म )पेव प्रं मोक्षं विदुः परमयोगिनः( णः ) । काङ्क्षन्ति परमं दौस्यभुक्तमेवं महषयः ॥ ३४१ ॥ दरेदास्यिकपरमां भक्तिमाछम्म्य मानवः ¦ इव क्तो राजष सवेकम॑निबन्धनैः ॥ २४२ ॥ इति शरीवृद्धहारीतस्पतौ विरिष्टपरमधरमराल्े नानाविधोत्सव- विधानं नाम दरमोऽध्यायः ॥ १०॥

>4 एतद्वचनं न विद्यते क, पुस्तके ।

१ ख. भास्करम्‌ । २ ख. गत्वा । २ ख. डप्‌) ४ क. नाचरणानधवत्‌ । अ" 1 ५ ख. त्य वीर । ६ क. तन्त्रं । ७ क. 'स्थृलस" । ८ कृ. प्रियात्‌ । ९ क. °भोगकमेर* । १० क. 'णाननुभवग्रीः । ११ ख, "दनम । १२ सं, 'दासामुक्तमेकं म" ।

३४९ दरहारीतसपतिः । [अ०११छो०{-१७]

( अभेकादरोऽ्यायः। }

हरीत उवाच--

अथ वक्ष्यामि राजेन्द्र विष्णुपूनाविधिं परम्‌ । भतं पहिभिः भरोक्तं षश सि ) वाधेः पुरातनैः ॥ १॥ वैखानसैध मृग्वायैः सनका योगिभिः। पेष्णवेेदिकैः पूकेय्यदाचरितं पुरा ॥ २॥ तत्ते वक्ष्यामि रानेन्द्र महामियतपर हरेः । ब्राह्मे मृतं चोत्थाय सम्यगाचम्य वारिणा ॥ ३ ॥ ध्यात्वा दमे विष्णं पूजयेन्मनसंव ठु। > तं प्रत्तयोति सूक्तेन बोधयेत्कमलापतिम्‌ ॥ ४ ॥ वनख. तेति सूक्तेन तूयेषोषं निनादयेत्‌ । ुयोत्दक्षिणं विष्णोरतो देवेत्यनेन तु । तदिष्णो- रोति मन्त्राभ्यां रिः प्रणम्याथ वाग्यतः ॥ ५॥ कृतश्नोचस्तथाऽऽचानतो दन्तधा- वनपूषेकम्‌ । सानं कुयोद्रिधानेन धाीभ्रीतुरसीयुतम्‌ ॥ ६ ॥ नारायणानुवाके कृत्वा तत्राधमषणप्र । तव्यः शुचिमू्वा तपेयित्वा च पूषेवत ॥ ७ ॥ धृतोध्व ुण्डूदहथ पविन्रकर एव च । प्रिश्य मन्दिरं विष्णोः संमाजेन्या विश्चोषयेत्‌ ॥८॥ वास्ताष्यतेते पे सूक्तं जपन्संमाजेयेद्गृहम्‌ । आगाव इति सूक्तेन गोमयेनानुेषयेत्‌ ॥९।आ ना मेदरेति सूक्तेन रङ्कवा्टं च निक्षिपेत्‌ । ततः करशमादाय जपन्वे शाङ्कनो- (नीफकहचः॥१०॥ गत्वा जलाशयं रम्यं निमे छाव पाण्डुरम्‌ । इमं मे गङ्कति ऋचा न भक्त्याऽभिगन्त्रयत्‌ ॥ ११ ॥ आपो अस्मानिति ऋचा कलश क्षारयेदुद्िनः | सयुदरजयषटपन्त्रेण गृहीयास्रयतो जङ्‌ ॥ १२ ॥ उतस्मेनं वस्तुभिरि १८१) वहे णाऽऽच्छाच् वष्णवः । प्रसम्राजोते सक्तं वै जपन्सप्राविशेद्रहम्‌ ॥ १२ ॥ धान्योपरि तथा म्म न्यसदान्तणता हरः | इम म वरणत्युचा मङ्कखद्रव्यसयुतम्‌ ॥ १४॥ अञ्जन्ति (= मित्र) स्वेति सूक्तेन कुयात्पुष्पस्य संचयम्‌ । अवाश्चि स॒मगे द्वाभ्यां गन्धांश पेषयेत्तथा ॥ १५॥ वाग्यतः परयता भूत्वा श्रीसूक्तेनैव वैष्णवः । विश्वानि न इति ऋचा दीपं दच्यारसुदीपितम्‌ ॥ १६ ॥ तत्ततपातेषु सिं दा गन्धांसु निक्षिपेत्‌ । र नो देव्या च सिं गायत्या च कुशांस्तथा ॥ १७॥

>+ एतदायधेत्रयं न विद्यते क. पुस्तके । = मित्रे्यधिकम्‌ ।

१ ख. हुत्पञ्केने वि" । २ ल. “म्याऽऽचरेततः ।

[भ०११८ो०१८-४१] = वद्क्षसेतसूृतिः | १४१

आयनेति च पुष्पाणे यवोऽसीति ऋचाऽक्षतान्‌ । गन्धद्वारेति वै गन्धानोषध्या ति्टसषेपान्‌ ॥ १८ ॥ कण्डाक्ाण्डोति दूवाग्रान्हिरण्येति रत्नकम्‌ । हिरण्यरूपोत रचा हिरण्यं निष्तिपेत्तथा ॥ १९ ॥ "एवं द्रव्याणि निप्षिप्य तुलस्या च समपंयेत्‌।

क ०, (न

सवितुभेत्यादि कचा दघादध्योदकं हरे; ॥ २० ॥ भियेति पादेति ऋचा ददाताद

जटं तथा । मद्रं ते हस्तेत्यनेन हस्तपरक्षाटनं चरेव्‌ ॥ २१ ॥ वयः सुपर्णति ऋचा ुखसंमाजनं तथा । अपो अस्मानिति ऋचा वक्त्रगण्डुषमेव च ॥ २२ ॥ दिरण्य-

तेत्यनेन दन्तका निवेदयेत्‌ । वह्पते प्रथमेति जिहटिखनमेव च ॥ २३ ॥

आप्‌ इरा उ भेषर्ीरिति गण्दूषमाचरेत्‌ | अपो हि टा इत्यनेन कृयोदाचमनीयकम्‌ ॥ २४ |ू्धामव इत्यनेन तैराभ्यङ्घः समाचरेत्‌ । मूषां दिव इत्यनेन गन्धान्केदेषु ठेपयेत्‌ ॥ २५ ॥ तद्धियस्तस्थो केशवं ते केशानवे प्षाटवेसुनः । भिये पूश्च [इति कचा तदचो(चोरतेनादिकम्‌(!) ॥ २६ ॥ आपो यम्बः प्रथममिति पूक्तेनाभ्यङ्ग सचनम्‌। ईत्वाऽदः क्ञापयेतपृक्तेवेष्णगन्धवा रिणा ॥ २७॥ ततः पश्च मृतिनय लापयेत्तसकाश्केः । आप्यायस्वेत्यचा क्षीरं दधिक्राग्णेति वे दधि ॥ २८ ॥

क, (५

धृतं मिमिभेति धृतं मधु वातेति वे मधु । तत्ते वयं यथा गोभिरित्यचेकषुरसं शुभम्‌ ॥ २९ ॥ एभिः परश्चाृतेः साप्य चन्दनं च निवेदयेत्‌ । श्रीसूक्त पुरुषसृक्ताभ्यां पनः संस्थापयेद्धासम्‌ ॥ ३० ॥ वनस्पतेति सूक्तेन $योद्धोषसमन्वितम्‌ । भिये जातं शते कचा दचान्नीराजन ततः ॥ २१॥ युवा सुवासोति ऋचा वसेणाङ्खं भमा. जयेत्‌ । प्रसेनानेोति मन्त्रेण वं सैवेषटयेत्ततः ॥ ३२ ॥ युवं वस्राणीति कचा उत्त. रीयं तथैव च । सवेत्राऽऽचमनं दधच्छं नो देषीप्युवा च तु ॥ ३२॥ उपरतं हतो दद्याद्राह्मणानिति वै ऋचा । ऋतस्य तन्तुिते दयाुरपयित्रकम्‌ ॥ २४॥ पशा दाचमनं दथयाद्ूषणेभूषयेदधरिम्‌ । विश्वनितसुक्तेन ददयाद्धूषणानि शुभानि ३॥२५॥ हिरण्यफेशीति ऋचा केशान्सशोषयेत्तथा । सुष्पः करीं दधाद्विहिसोतेत्यनेन तु ॥२६॥ एृपायमिन्दतेरय इत्य॒चा() तिलकं शुभम्‌ । गन्धं च टेपयद्राजे गन्धद्वारेति

कि अ (५

वं ऋचा ॥ २७ ॥ कतारामन््र इस्यचा पष्पमारा सपपंयत्‌ । चक्षषः पितते ऋचा

(१० ^.

चक्षुषोरञ्जन शुभ्‌ ॥ ३८ ॥ सहस्चस्ीपति ऋचा किरीटं शिरसि क्षिपेत्‌ । ऋक्सा- माभ्यापिति भरोत कुण्डे माकरेऽपयेत्‌ ॥ ३९ ॥ दमूनसां अपस इति केयूरादि विभूषणम्‌ । आश्वेते यस्येति ऋचा हाराणि विमलानि च ॥ ४०॥ हस्ताभ्यां दक्र पाखाभ्यामित्यृचा चाङकटीयकमू। यस्य तरीपूणोमधुना सूये ()विन्यसेचटुमे ॥४१॥

३४२ ृद्धहारीतस्मृतिः। [अ०१!छो०४२-६६]

इन्द्र त्वदुत्तर इति कटिसूत्र सुरोविषम्‌ । स्वस्तिदा विशस्पातिरित्यायुधानि समप॑येत्‌ ॥ ४२ ॥ चोनेय इन्द्रेति दचाच्छघरं सुविमलं तथा । सोमः पवतेति ऋचा चामरं हैमगुत्तमम्‌ ॥ ४३ ॥ सोमापूषणेति ऋचा ताख्वृन्दौ सृवचेसौ । सूपं रूप- मिति ऋचा दचादादशेकं शुभम्‌ ॥ ४४ ॥ इन्द्रमेव धिषणेत्युचाऽऽसने विनिवेशचयेत्‌। इवास्तमेति ऋचा दाच कुशविष्टरम्‌ ॥ ४५॥ आप्वन्तरिति(च) ऋचा पाच दद्याच भक्तितः | गोरीमिमायूक्तेन अर्घ्यं हस्ते निवेदयेत्‌ ॥ ४६॥ नतमहो न दुरितमिस्याचमनं समपेयेतु । पिवासोममित्यनेन मधुप च प्राशयेत्‌ ॥ ४७ ॥ अप्स्वग्ने सधिष्ेति पुनराचमनं चरेत्‌ । अचेन्तस्त्वा हवामहेत्यक्षतैरचयेच्छुभेः ॥ ४८ ॥ तण्डुलाः सहरिद्ा्तु अक्षता इति कीतिताः । विष्णोयकमिति सूक्तेन धूपं दद्यादतान्वितम्‌(तान्‌ ) ॥ ४९ ॥ भवामितेति(१) सूक्तेन दीपान्नीराजये. च्छुभान्‌ । इदं ते पात्रमिति [ च ] भाजनं विन्यसेच्छभम्‌ ॥ ५० ॥ तस्मा अरङ्खमामेति पात्रपरक्षानं चरेत्‌ । अस्मिन्पदे पर # मेतच्छिवांस). मिति गवाज्येनाभिपूरयेत्‌ ॥ ५१ ॥ पितु दुस्तोषमिति सक्तेन दवादन्नादिकं हविः। तदस्यानिकमित्यचा सहिरण्यं धृतं तथा ॥ ५२ ॥ तस्िन्रायवतय इति दच्यादाभे दने धृतम्‌ (१) । ततः प्राणाद्याहुतयो होतभ्याः परमात्मनि ॥५२॥ अग्ने विवस्वदु- पसः ( # इति) पञ्चभिश्च यथाक्रमम्‌ । सथु्रादू्मीति सृक्तेन घृतधारा; समाचरेत्‌ ॥ ५४ ॥ परोमाभेति सूक्तेन मोजयेत्सश्रियं हरिम्‌ 1 तुभ्य दिन्वान इत्यनेन यथा- स्थ निवेदयेत्‌ ॥ ५५ ॥ इन्द्रपिबा इत्यनेन द्यादापोशनं पुनः । प्रत आश्विनी पव. मानेत्यू(नेति ऋचा हृस्तपरक्षाटनं चरेत्‌ ॥.५६ ॥ सरस्वतीं देवयन्त इति (कतिसरभिः) गण्दुषमेव च । वृष्टि दिवीरस्तद्धारति (+ द्वभ्यां) दद्याद्‌।चमनं ततः ॥ ५७ ॥ शिष्यं जङ्ञानमिस्युचा मुखहस्तौ च माजेयेतु । दक्षिणावतामिस्य॒चा दच्या- तम्बलबुत्तमम्‌ ॥ ५८ ॥ स्वादुः पवस्वेति कचा दश्ादाचमनं पूनः । आयं गोरिति सूक्ताभ्यां दद्यत्पुष्पाञ्ञलिं ततः ॥ ५९ ॥ दीपेन्नीराजयेतश्चादतसूक्तेन वैष्णवः । यत इनदत्यादिषद्मिर्िक्ष रां प्रदापयेत्‌ ॥ ६० ॥ यज्ञो देवानां (इति)

क क, कि व

सक्तेन उपस्यानजपं चरेत्‌ । तद्विष्णोरिति [च] द्वाभ्यां मणमेस्चैव भक्तितः ॥ ६१ ॥

* एतचिदनान्तगतमधिकम्‌ ।

१ ख. °च वृयः षः |

[०११ छो ६२-८६] वृद्हारीतस्िः। २४१

च,

गोरीरभिमायेति ऋचा दद्यादाचमनं ततः । सरस्ननाममिः स्तुत्वा परथाद्धोमं साच रेत्‌ ॥ ६२ ॥ प्रातरोपासनं हृत्वा तस्पिन्नरौ जनादंनम्‌ । ध्यात्वा संपूज्य जुहुया- द्रष्णवेः भत्युचं हविः ॥ ६३ ॥ श्रीभरसुक्ताभ्यामपि च हत्वा धृतयुतं हविः । याभिः सोमो मोदुतेत्नेन(ति) मातृभ्यां जुहुयाद्धाषिः | ६४ ॥ गचिद्रनामित्या(ति ऋचा अ) नन्तं जुहुादधधिः । सुपण विमा इस्युचा सुपणोय महात्मने ॥ ६५ ॥ चमृषच्छयेन इति च सेनेशायापि दूयताम्‌ । पवित्रे त इति द्वाभ्यां चक्रायामिततेजसे ॥ ६६ ॥ स्वादुषं स इति ऋवा दैतिभ्यो जुहुयाद्धविः । इृन्रभष्ठानिरीन््राय अगिमृधोति पब. कम ॥ ६७ ॥ यमाय सोमेति यमं नेतं मोषुणेत्य॒चा । यचिद्धितेति वरुणं वायः वायादहीति मारुतम्‌ ॥ ६८ ॥ द्रषिणोदा ददातु नाद्रविणाद्यशमेव च । यम्बक ऋ कमित्य्‌ चा रद्रमानः प्रनां प्रजापतिष्‌ ॥ ६९ ॥ यङ्गनेत्युचा साध्येभ्यो मरुतो यद्धवेति च । म्रो न; सपत्नेति कचा वयुरुदरेभ्य एव च ॥ ७० ॥ विष्वेदेवाः स च( वाथ )तद्मियं देवास ऋचा तथा । स्वभ्यशैव देवेभ्यो जुहुयादकदुत्तमम्‌ ॥ ७१ ॥ नासत्याभ्यामिति ऋचा आबिच्छन्दोभ्य एव च । सोम( मा पष(षणेति चा सूयाचनद्रमसोस्तथा ॥७२॥ सेसपिद्ुद्‌(व)सृक्तेन वैष्णेेभ्यतस्था पुनः । ततः सि्टकृतं हुता पूक्तेभ्यश्च बिं क्षिपेत्‌ ॥ ७२ ॥ नमो महभ्य ऋ( इत्य )चा वरि भुवि विनिक्षिपेत्‌ । आचम्य वारिणा पथान्यन्त्रयागं समाचरेत्‌ ॥ ७४ ॥ एतच्छतं तरपशेष्ठ युनिभिः संभकोतितम्‌ । सम्यगुक्तं मया तेऽ निधितं मतप्टत्तमम्‌ ॥७५॥ एतस्मियतमं विष्णोचचि( प्णो; भि `यो नाथस्य सवेदा । श्रौतेनैव हर देवम यन्ति मनीषिणः ॥ ७६ ॥ श्रौतस्मातागमेविष्णोखिविधं पूजनं स्मृतम्‌ । एत्टोतं ततः स्मा पौरुषेण च यत्स्ृतम्‌ ॥ ७७ ॥ मनेरषक्षरायेस्तु तदिन्यागमयुच्यते | श्रौतमेव विशिष्टं स्यात्तेषां नुपवरोत्तम ॥ ७८ ॥ श्रोतमेव तथा विमा; परकुवेन्त जनार्दने । यजन्ति केदिन्नितयं तरिसध्यास च देशिकाः ॥ ७९ ॥ यजानि केचि. भितयं जयो वणौ द्विजोत्तमाः । शुश्रूषा च तथा नामकीतेने पूद्रनन्मनः ॥ ८० ॥ अपि परमे८ म )कान्तिबालदृष्णवपुं हरिम्‌ ८ पुरि; ) । स्रीणामप्यचेगीयः स्यात्छवणेस्याऽऽनुरूप(प्य )त; ॥ ८१ ॥ मन््रत्नेन वै पुञ्यो हिता भरोत विधानतः ¦ एवमभ्यचंनं विष्मोभनिभेः संप्रकीतितम्‌ ।८२॥ श्रोतस्मातांगमौ- ताध नित्यनेमित्तिकाः कियाः | प्रायथित्तमद्त्यानां दण्डमप्याततायिनाभ्‌ ॥८२॥

4 धदुधिदनान्तयैतमधिकस्‌

३४२ द्धहारीतस्मतिः [०६ !न्छो०४२-६ १]

इनदर त्वदुत्तर इति कटिसू्ं सुरोचिषग्‌ । स्वस्तिदा विशस्पतिरित्यायुधानि समपयेत्‌ ॥ ४२ ॥ दौर्मय इन्त दचाच्छरं सुविमरं तथा । सोमः पवतेति ऋचा चामरं हैमरुत्मम्‌ ॥ ४३ ॥ सोमापृषणेति ऋचा त।रवृन्तौ सुवचैसौ । सूपं रूपः मिति ऋचा दधादादशेकं शुभम्‌ ॥ ४४ ॥ इन्द्रमेव पिषणेत्यचाऽऽसने विनिवेशयेत्‌ । इवास्तमेति ऋचा दाच कुशविषटरम्‌ ॥ ४५॥ आप्छन्तरिति(च) ऋचा प्च दद्याच भक्तितः । गोरीभिमायसृक्तेन अर्ध्यं हृते निवेदयेत्‌ ॥ ४६ ॥ नतमहो न दुरितमित्याचमनं समपेयेतु । पिषासोममित्यनेन मधुपफ़ च प्रायत्‌ ॥ ४७ ॥ अप्यग्ने सधिष्टवेति एुनराचमनं चरेत्‌ । अचेन्तस्त्वा हवामहेःयकषतेरचयेच्छुभेः ॥ ४८ ॥ तण्डुलाः सदरिद्ास्तु अक्षता इति कौतिताः । विष्णोदुंकमिति सूक्तेन धूपं दघ्ादुतान्वितमू(तान्‌ ) ॥ ४९ ॥ मावामितेति(१ सूक्तेन दीपान्नीराजये. स्घुभान्‌ । इदं ते पात्रमिति | च ] भाजनं विन्यसेच्छुमम्‌ ॥ ५० ॥ तस्मा अरङ्खमामेति पात्रभक्षाटनं चरेत्‌ । अस्मिन्पदे पर( # पेतच्छिवांस)- मिति गवाञ्येनाभिपूरयेद्‌ ॥ ५१ ॥ पितु दुस्तोषमिति सूक्तेन दधादन्नादिकं इविः। तदस्यानिकमित्यचा सदिरण्यं धृतं तथा ॥ ५२ ॥ तस्मिन्रायवतय इति ददयादाणे- ठाने धृतम्‌ (१) । ततः प्राणाद्याहुतयो होतम्याः परमात्मनि ॥५३॥ अग्रे विवखदु- पसः ( # इति) पश्चमिश यथाक्रमम्‌ । सयुदरादर्मीति सूक्तेन घृतधारा; समाचरेत्‌ ॥ ५४ ॥ परोमातरेति सूक्तेन मोजयेत्सभ्चियं हरिम्‌ 1 तुभ्य हिन्वान इत्यनेन यथा- सवं निवेदयेत्‌ ॥ ५५ ॥ इन्द्रपिवा इत्यनेन द्ादापोश्नं पुनः । परत आश्विनी पव- मनित्य(नेति ऋचा दृस्तपक्षालनं चरेत्‌ ॥.५६ ॥ सरस्वतीं देवयन्त इति (कतिभिः) गण्दूषमेव च | वृष्ट दिवीशस्तद्धारेति + द्वाभ्यां) दथादाचमनं ततः ॥ ५७ ॥ रियं जङ्ञानमित्युचा ुखहस्तौ च माजेयेतु । दक्षिणावतामिस्यचा दधा- ताम्बृयुत्तममर्‌ ॥ ५८ ॥ स्वादुः पवस्वेति ऋचा दद्यादाचमनं पुनः । आयं गोरिति सूक्ताभ्यां द्यापुष्पाञ्ञलिं ततः ॥ ५९ ॥ दीपान्रीराजयेसशचादतसूक्तेन वैष्णवः । यत हन्ेत्यादिषदुमिरदिषषु रक्षां प्रदापयेत्‌ ॥ ६० ॥ यज्ञो देवानां (इति) सक्तेन उपस्थानजपं चरेत्‌ । तद्किषणोरिति [च] द्वाभ्यां परणमेच्चेव भक्तितः॥ ६१ ॥

(व 1 क +

# एतचिहनान्तगेतमधिकम्‌ ।

१ सख, न वयः स" ।

[०११ छो" ६२-८१] वृद्धहारीतः । २४१

गोरीमिमायेति ऋचा दय्यादाचभनं ततः । सहस्ननामभिः स्तुत्वा पश्ाद्धोमं समाच- रेव ॥ ६२ ॥ भरातरोपासनं हुत्वा तस्मि्प्रो जनादंनम्‌ । ध्यात्वा संपूञ्य जुहुया- ष्णः पत्य॒चं हविः ॥ ६३ ॥ शरीभूसृक्ताभ्यामपि च रवा धृतयुतं हविः । याभिः मोमो मोदतेत्यनेन(ति) मातृभ्यां जुहुयाद्धाषेः॥ ६४॥ ग चिद्रनमित्या(ति ऋचा अ) नन्तं जुहुयाद्धविः । मुप्णं॑विभा इत्यृचा सुपणीय महात्मने ॥ ६५ ॥ चमूषच्छयेन इाति च सेनेशायापि दृयताम्‌ । पवित्रं त इति द्वाभ्यां चक्रायामिततेनसे ॥ ६६ ॥ स्वादुषं स इति वा हेतिभ्यो जुहुयाद्विः । इद्रभेष्ठनितीन्राय अधिमोति पाव. कमू || ६७ ॥ यमाय सोमेति यमे नेकरतं मोधुणेत्येवा । यद्िदधितेति वरुणं बाय- वायाहीति मारुतम्‌ ॥ ६८ ॥ द्रविणोदा ददातु नाद्रविणाद्यारमेव च । उयम्बक क कमित्यु चा दद्रमानः भरना प्रजापति ॥ ६९ ॥ ग्नेनत्युचा साध्येभ्यो मरतो यद्धवेति च । ग्रो न; सपत्नेति ऋचा वसुरेभ्य एव च ॥ ७० ॥ विश्वेदेवाः; स च( वाश्च तमियं देवास ऋचा तथा । स्दभ्यग्रैव देवेभ्यो जुहूयादन्रशृत्तममू ॥ ७१ ॥ नासत्याभ्याभिति ऋचा अशिच्छन्दोभ्य एव च । सोम( मा )पृषेषणेति रचा सूयौचनद्रमसोस्तथा ॥७२॥ संसपरि्ुद्‌(ब)सृकतेन वैष्णेभ्यतस्था पुनः । ततः सखिषटृतं हृत्वा पृक्तेभ्यश्च व क्षिपतु ॥ ७२ ॥ नमो महभ्य ऋ( इत्य चा व मुषि धिनिक्षिपेत्‌ । आचम्य वारिणा परान्मन्त्रयागं समाचरेत्‌ ॥ ७४ ॥ एतच्छतं तृपशेष्ठ युनिभिः संभकीतितम्‌ । सम्यगुक्तं पया तेऽद्य निधितं मत्तम्‌ ॥७५॥ एतसियतमं विष्णोष्धि( प्ण; भि )यो नाथस्य सवेदा । श्रौतेनैव हर देवमर्च- यन्ति मनीषिणः ॥ ७६ ॥ श्रोतस्मातगमेवि्णोच्िविधं पूननं स्पृ । एत्रतं ततः स्मत पौरुषेण च यत्स्मृतम्‌ ॥ ७७ ॥ मन्नैरष्षराबेस्तु तदिन्यागमप्रुच्यते । श्रौतमेव विशिषं स्यात्तेषां नृपवरोत्तम ॥ ७८ ॥ श्रोतमेव तथा विपरा; प्रकुवेन्त जनार्दने । यजन्ति केचि्रितयं तरिसध्यास च देशिकाः ॥ ७९॥ यनानि केचि भरितयं यो वण द्विजोत्तमाः । श्रुषा च तथा नामकीतेनं धूद्रनन्मनः ॥ ८० ॥ अपि परमे म )कान्तिबालृष्णवपुं हरि¶्‌ ८ पैर; ) । स्रीणामप्यचगीयः; स्यात्छखवणेस्याञऽुरूप(प्य त; ॥ ८१ ॥ मन््ररतेन वे पूज्यो हिता

श्रोतं विधानतः । एवमभ्यचनं विष्मोमुनिभैः सेपकीतितम्‌ ॥८२॥ श्रोतस्पातांगमो- ताथ नित्यनेपित्तिकाः करियाः । प्रायधित्तमकृत्यानां दण्डमप्य ततापिनाम्‌ ॥८३॥

[+ ९. > धरुधिदनान्तगैतमिकपू !

२४४ ृदधहारौतसपति;। [०११ शो ८४-१०४]

अघुना संप्वशष्यामि वृततिमै(म)कान्तन्त)रक्षणाग्‌ । मारीणामपि कतेन्यामहन्य- हति शाश्वतीम्‌ ॥ ८४ ॥ उत्थाय पिमे यामि मतुः पृतरैमतन्दरिता । कृता शोच विधानेन दन्तधावनमाचरेत्‌ ॥ ८५ ॥ कृत्वाऽथ मङ्घलसञाने पृत्वा शाम्बरं तथा। आचम्य धारयदुष्वुष् शभ मृदेव तु ॥८६॥ चन्दनेनापि कसतूया कुड्कुमेनापि वाऽसति । जप्तवा मन्व गुरं परथादमिवन्य च वैष्णवान्‌ ॥ ८७ ॥ नमस्छृता(त्य) जगन्नाथं जप्तवा च श्रणागतिम्‌ । आत्मानं समेत्य चिन्तयेन्मधुसृदनम्‌ ॥८८॥ गृहभाण्डादिकं व वाग्यता नियतेन्द्रिय । संश्ोधयेरतिदिनं य्गाथं परमात्मनः ॥ ८९ ॥ मानयित्वा गृहं पधाद्ोमयेनादुटिप्य घ । रङ्गवर्स्यादिभिः पथादल- कृत्य समन्ततः ॥ ९० ॥ चतुर्विधानां भाण्डानां क्षाटने च समाघरेतु । पाचकानि बहिशाने जलस्याऽऽनयनानि च॥ ९१ ॥ स्थापनानि जलां बा चतुविधमुदाहृतम्‌ । पृथक्पृथगुदश्चानि तेषु तेष्वपि चिन्यसेत ॥ ९२ ॥ नान्योन्यं संकरं इया द्वाण्ठानां सवैकमैसु। तानि तानि स्पृेतयाणि परकषस्येष पुनः पुनः ॥ ९३ ॥ सम्यक्मकषास्य भाण्डानि दाहयेदत्गियेस्तणेः । पुनः रक्षास्य संतप्तवा(प्य) पथात्यचनमाचरेतु ॥९४॥ रसमाण्डानि सव॑ण क्षाल्येदृष्णवारिणा । चतुभिः पञ्चभिधष्यांतवा सक्सुवो क्षाढ. येचैथा | ९५ ॥ बहिन निष्करामयति पचानि गृान्तिकाव्‌ । ताभिर तु दात्त युञ्जीत हि कद्‌ चन ॥ ९६ ॥ दख। पात्रान्तरे दधात्कांस्ये बा गृन्मयेऽपि षा । टे परणेमये वाऽपि दादर तु वेणवे ॥ ९७ ॥ सवं दारमयं कास्यं कु्व।तायोमयं न तु । न द्याद्ारनारस्य षटं तस्िनहानसे ॥ ९८ ॥ आरनारस्य यक्कुम्भं त्जेन्म्यपटं यथा । आरनालं केटिश्वाकं करञ्जं॑तिरुषिषटकम्‌ ॥ ९९ ॥ रद्युनं मटक रिं छत्रा) कोशातकीफटप्‌ । अलाबुं चान्तरं शाकं च फरनिमेथितं दधि ॥१००॥ > विम्बं बिदूजं च निया पीट शेष्पातशं फटमू । आरगधं चं पिण्याकं मेतषटन्ताकमेव च ॥ १०१ ॥ दष्तरिपासुषीक्षीरपषत्सानिदेशहगोः । एतान्यकामतः स्पृष्ट्वा सवासा नढमाविशेत्‌ ॥ १०२॥ + मत्या जग्धवा व्रतं कुयोनपुने( जं १ ) नर्या पतेदधः । केशानां रञ्जनाय घा न स्पृशेदारनाटकम्‌ ॥ १०२ ॥ चन्दनं घनसारं वा मकरन्द्मथापि वा । मपमूहदिचूरणं वा तकरं जम्बीरमर्वं बा ॥१०४॥

> एतद्ध न विद्यते क, पुस्तके । + एतद्वनं न वियते क. पुस्तके ।

१. "दा । १ स॑. भुञतीहिषकेयं वं । 8, धने । भ" । ४ स. कारका । ५, च्‌ रवे आं नरि तथा । नम्मियादयराकं च शै" \ ६ क. ५ च्‌ । इ ।

[०६११ छो ०१०४१२७] दृद्धहारीतस्मतिः १४५

तिन्तिडं च कयं वा केशरञ्जनमाचेरेव्‌ ॥१०४॥ उध्वं मास।च्यनत्सवं मृद्धाण्डं म,

वेष्णव्‌त्तमः । न त्यजह हिमणण्डान। तापयच्च हुताशनं ॥ १०५ ॥ द्‌ रूणा सत्यर्ज द्रापे तक्षणं वा समाचरत्‌ । अपनामशामध्याता गोबारषेषयत्तया ॥ १०६ ॥ सतक पतक वाऽपि दुनादिस्पश्ने तथा । स्पशने वाऽप्यभक्ष्याणां सव एव परि त्यजेत्‌ ॥ १०७ ॥ एवं संसाध्य मण्डानि यद्नाथं याचयेद्धषिः । संमराष्यद्धिः छच। ६२ धान्य सशाषयदूब्ुषः ॥१०८॥ अवहृन्याच्छमतर्‌ गायन्ता पधुमृदनम्‌ |

सश्चाध्य तण्डछान्पश्ादादः सक्षाटयज्िमिः ॥ १०९ ॥ अम्भास्वार्‌ वक्मेंण शष यत्वा पटान्तर्‌। कञश्चेगव प्।दत्रेण तण्डुटान्नुवपच्छमान्‌ ॥ ११० ॥ अन्तधाय

२ तत्र मन्तररत्नमनुस्परन्‌ । पाचयेत्सपवित्रेण वाग्यतो नियतेन्द्रियः ॥ १११॥ उपविश्य शमे ण्डे बह्व रञ्च लयेत्ततः । अवेष्णवस्यं शेवस्य शूद्रस्य पापतस्य

च ॥ ११२ ॥ पषण्डस्याप्यञ्चुद्धस्य गह्वर [ववजेयतु । सप्राह्य मन्त्रत्नेन बाह दुशजट (से भः ॥ ११३॥ यत्न य।वमलः काषटुन्यननन प्रद पर्यव्‌ | सान्त (नयुखं नाप पमयत्वा भद्पियदर्‌ ॥ ११४॥ पारः खादरवखगर्दत्परकराष |

अन्यव्‌। यक्गिय॑ः छष्टेस्तणवा यद्गेयः शभः ॥ ११५ ॥ वनेयन्पद्माद्गधानें तथा १तकानि च । आरग्धाने रिग्रग तथा वेगण्डकानि च॥ ११६ ॥ चपा च कपपत्थाने कापासरण्डकाने च । अमेध्याने सकाटाने दोगन्धानि तथव च ॥ ११७ ॥# असद्राहानि चैत्यानि काकखट्मसनानि च । देवा यानि योप्यानि तथोपकरणानि च ॥ ११८ ॥ मदिपेष्टूखरादीन कारीपपिटिका- कने च | अन्यानां पाकरेषाणि वजेयेधङ्गकभमि ॥ ११९ ॥ प्रदीप्य तत अत्रायं पच्यान्नेयतमानसः । चिन्तयेत्परमात्मानं जपन्पन्दरयं तथा ॥ १२० ॥ शद्ध हय तथा रस्य प्ादमभ्यन्तर्‌ बुमभू । वेषद्धाने च क्ाकानं फलपृानें व्यत्‌ ॥ १२१ ॥ अतिरुकष्य्ष) चातिदुषटमातरतं च वजेयत्‌ । भवदुषटं क्रियादुष्ट काटदुषटे तथव च ॥ १२९ ॥ ससगेदु च तथा वजंयदत्नकमण । रूपता गन्तां वाऽप यच्चामर्य; सम भवत्‌ ॥ १२२ ॥ भावदुष्टं च तसाक्तं युनमपमपारग | आरन च म्यच करनमायतं दधि ॥ {९४ ॥ दस्तदत्त च ठेवण ६।२ घृत पया च । हस्तनाद्धत्य ताय च १।त वक्तण १कदा | १२५॥ शरन्दन ५ युक्त च गव्यं ताभ्रेण स्युतम्‌ । 6।र च वणाश्च क्रियादुष्टामह्यस्यते ॥ १२९६ ॥ एकादश्यां तु यज्चानने यच्चान्नं राहूदरने । सूतके पृतं चानन शुष्के पपि तथा ॥ १२७ ॥ अेदश्ाहणाः क्षार षष्ठया त तथाऽपं च । नद्‌(ष्वसयथुद्रगास॒ रह

# एतद्रचनं न विद्यते कृ. पुस्तके ।

क

१ ख. शशोधयेदधव्ि। अ°। २ क. १।उ*। ३ ख. शस्य शूद्रस्य पतितस्य तथैव च।४ क. 'नतभैन। ५ स. "मयन्वा प्र" । ६ ल. ननां करीपपीठका । ° स. न्तयन्पर । ६६

३४६ शद्हारीतस्पृतिः। [अ०११ छो ० {९८-१४९।

वकय्योज॑रम्‌ ॥ १२८ ॥ तिःरेषनलवाप्यादौ याविष्टं नवोदकम्‌ । नातीतपशच- रात्रं तत्कारदुषटमिहोच्यते ॥ १२९ ॥ रैवपाषण्डपतितेविकमेस्थेनिरीग्वरे; । अवैष्ण नैः श्रिवासरभोक्तमिः ॥ १२० ॥ खकाकसुकरोष्टाये सुदकयासृतिकादिभिः पुं्रीमिश्च नारीमिषेषीपतिमिस्तथा ॥ १३१ ॥ छं सृष्टं च दत्तं च भुक्तशेषं तथेव च । अभक्ष्याणां च युक्तं स॑सगेदषमुस्यते ॥ १३२ ॥ विम्बं शिग्र च का- लिङ्गं विरुपिषटं च यृरक५ । कोसातकीमला्ं च॑ तथा कदूफलमेव चं ॥ १३३ ॥ वाठीकानारिकेत्यादिजािदृष्टमिहच्यते(१) । एवं सरवाण्यमध्याणि तत्सङ्गान्यपि संत्यजेत्‌ ॥१३४॥ तथेवाभक्ष्यमोक्तृणां हरिवासरमोजिनाम्‌ । छोकायत्िकविपराणां देवतान्तरसवनाम्‌ ॥ १३५ ॥ अवष्णवानामाप च संसग दूरतस्तयन॑त्‌ । १९ न्ना यथा पङ पायते नियतेन्द्रियः ॥ १३६ ॥ संमाजयेच्छमतरं वारिणा वार्स॑स॑व च। फृरेरपिधायाय चक्रेणवाडङय तथा ॥ १३७ ॥ गन्धेन वा हईरिद्रेण जलेनाप्यथवा िसेत्‌ । सदशेन पाश्चजन्य भाण्डानां यन्नयोगिनाम्‌ ॥ १३८ ॥ कशोत्तरे चो दशे ।वेन्यस्य कुश्वारणा । सप्राह््य पन्त्रत्नन वसरेणाऽऽच्छ।च तत्परम्‌ ॥ १३९ ॥ ्षाटयिताऽथ देवस्य भाजनानि शुमेजेटे; । अभिपूये तते द्चाद्धोजयेब विशेषतः ॥ १४० ॥ भौजयेदागतान्कारे सखिसबन्धिवान्धवान्‌ । बाखान्वद्धान्भोजयितवा भत।२ भोजयेत्ततः ॥ १४१ ॥ सय हृष्टा ततीऽश्नीयाद्धतुभेक्तावशेपितम्‌ । पेशाचि कानां यक्षाणां शाक्तानां रिङ्कधारिणागर्‌ ॥ १४२ ॥ द्रदशीषिदुखानां च संखा पाद्‌ ।पवजयत्‌ । रवबाद्स्कान्दश्ाक्तस्थानान न ववेश्त्कचतु ॥ १४२ ॥ वज येत्तत्सम पस्थ जरएष्पफलादि च । न रक्षित देवे( वा )ना्ुत्सवादि कदा चन्‌ ॥ १४४ ॥ स्तूपं वाऽ्प्यन्यदेवानां न इयाच्छृणुयान्न च । कामप्रसङ्खसंला पान्परिदाप्तादि वयेतु ॥ १४५ ॥ अन्याचह्वाङ्किते वं भूषणासनभाजनम्‌ । कष पं कूपगृहान्भाण्डं चेव भिवजयेदु ॥ १४६ ॥ अन्पालये दरि दष्ट देवतान्त- रसंसदि । नाचेयन मणम तीय॑सेवां ववजय ॥ १४७ ॥ अवेष्णवस्य इ्तात् द्व्यद्श्ादुपागतम्‌ । हरः परसादप।धाद्य यत्गेन पारवमंयतु ॥ १४८ ॥ आकार यस्तपन्ना नेवस्याकमाण स्यतः । वेष्णारनन्यरषतव तथवानन्य्ताधनम्‌॥ १४९ ॥

~ १क.श्ंतु कालः ।२क. "भोजनैः श्वः । ३ क. च सुष्तदेशे त । ४ क. च पिदुररषमातकं ` फलम्‌ 1 वा" । ५ ख, च । नाचिकानाकिकि" । ६ क. "सनेव ! ७ ख. श्ततः । ग । ८ ख. “छादयेत्ततः । क्षा । ९ ख. ¶ामिफ" । १० क. “दि विवजयेत्‌ । स्तु° । ११ क. °तिं चापि विरेषेण श्रोत्राभ्यां शृणु" । १२ क. दधित ।

[म० {छो १५०-१७१] वृद्धहारौतस्ृति; । १४५

तथेवानन्यभोग्यत्वमाकारतरयमुच्यते । अथैने मन्त्पठनं ध्यान होमश्च वन्दनम्‌ - ॥ १५० ॥ स्तुतियागः समाधिश्च तथा मन्तराथचिन्तनम्‌ । एवं नवविधा भक्ता चज्या वष्णव्रसत्तमः | १५१ ॥ प्राप्यस्य ब्रह्मणां रूप प्राप्य च प्रत्यगात्मनः। ्राप्तुपायं फं चेव तथा प्रापनििरोषि च ॥ १५२ ॥ त्नातन्यमेतदथेस्य पञ्चकं मन्तावत्तम; । जगतः कारणत्व च तथा स्वामित्वमव च ॥ १५३ ॥ भरी सगु रुत्व च ब्रह्मणा रूपमुच्यते । देहेन्रयादिभ्योऽन्यत्व नैेत्यत्वादेगुणापता ॥ १५५४॥ श्राहरेदोस्यधमेत्व स्वरूप प्रत्यगात्मनः । उपायाध्यवस्तायेन त्यक्तवा कपधमानः ॥ १५५ ॥ हरेः ृपावरुम्बित्व प्राप्त्युपायपे( इ )होच्यते । स्वे्यफटं त्यक्त्वा शब्दादूपिषयानपि ॥ १५६ ॥ दास्यक्सुखसाङ्कत्व ववष्णोः फलखमहय च्यते | तज्जनस्यापरापत शन्दादेष्वनुरक्तता ॥ १५७ ॥ बृत्यस्य च परत्यागा हकृस्यंकरणं तथा । द्रदशीविमुखतवं च विरोधि स्यातफटस्य हि ॥ १५८ ॥ अथपश्चकमतद्धि ज्ञातव्य स्यान्धुमू्ाभः । पादेत सकट कम विष्णाराराधनं परम्‌ ॥ १५९ ॥ निबोध तन्नुपश्चष्ठ मोगाथं परमात्मनः । हस्यास्यस्य तरारस्य सुद्द पटमुच्यतं ॥ १६० ॥ त्यागेन चव धमंस्य बनष्द्धाचरणेन च । आङ्गातिक्रमण ( ण ) विष्णा; पतत्येव न सशयः ॥ १६१ ॥ ज्यातिष्ामादयः स्वं यज्ञा वेदषु कौतिताः । पण्यत्रताः पराणाक्ता दाना नेमात्तकादिषु दिष्णाभागतया सवः कतैम्या वैष्णवोक्तमैः ॥ १६२ ॥ यस्तृपायतया कृत्यं नित्यनेमित्तिकादिकम्‌ ।

(कओ)

सत्कृत्य कुरुते पिष्णोदष्णवः स उदारतः ॥ १६३ ॥ पष्णारङ्गतया यस्तु सत्कृत्य रुते वृधः । स एकान्तीति मुनिभिः परोच्यते वेष्णवोत्तमः ॥ १६४ ॥ # यस्तु भोगतया विष्णोः सत्छृत्यं कुरूते सदा । स मवेत्परमेकान्ती महाभागवतोत्तमः ॥ १६५ ॥ वजेनीयमकृत्यं तु सर्वेषां करणेखिभिः । अकामतस्तु यतसाप्न प्रायधि- त्ता्रिनिश्यति ॥ १६६ ॥ अकृत्य वैष्णवः पापबुद्ध्या शास्चविरोधतः । एकान्तपर्‌ मकान्तिरिच्यभावाच्च सत्यजेत्‌ ॥ १६७ ॥ श्रतिस्मृत्युद्धवं धमं यस्त्यज्रष्णवाधमः | स पाषण्दीति विद्यः सवैरोकेषु गर्हितः ॥ १६८ ॥ अकृत्यकरणाद्राऽपि कत्य- स्याकरणादपि । द्रादशीषिमुखत्वेन पतत्येव न संशयः ॥ १६९ ॥ तस्पात्सवेपरय- त्नेन सतकृस्यं सवदा चरेद्‌ । आज्ञातिक्रमणाष्टिप्णामुक्तोऽपि विनिषभ्यते ॥ १७०॥ सपस्तयङ्गभोक्तारे ज्ञात्वा विष्णुं सनातनम्‌ । देवं पिच्य तथा यद्ग यान्न तु पर त्यजेत्‌ ॥ १७१ ॥ निदण्डमदलम्बन्ते यतयो ये महाधियः । तेषामा च कतव्य

काना नानी

> एतद्रचने न विद्यते क. पुस्तके ।

१. श्युणान्विता । २ क. कमायनात्म । ३ क. स्त्यस्य च कारणम्‌ । द्रा । ४ ख. '्मणाद्ध्ञः प" । ५ कृ, गोरह" । ९ ख, वैष्णवः । ४ स. 'रोधितः । एकान्ति", ८ ख. श्ुदितं ध" ।

३४८. दधश्रीतस्मतिः। [अ०१ १ ो०१०२- १९६)

सत्कृत्यमितरेषु किम्‌ ॥ १७२ ॥ ब्रह्म ब्रह्मा ब्राह्मणाश्च भितयं ब्राह्ममुस्यते । तस्मा्राह्येण रपिधिना प्रर॒ब्रह्माणमचेयेत्‌ ॥ १७२ ॥ समस्तयत्नभोक्तारम ज्ञात्वा विष्णुमव्ययम्‌ । बेदादितं यः इरुते स टोकायतिकः स्तः ॥ १७४ ॥ यस्तु षेद्‌दितं धमं त्यक्त्वा विष्णु समचयत्‌ । स पाषण्डीति विद्नेयो नरफे चािगच्छात ॥ १७५ ॥ "वेदाः प्राणा भगवतां वासुदेवस्य सषेदा । तदुक्त केमाङुबाणः प्राणहता भवेद्धर; ॥१७६ ॥ विष्णाराराधनद्रेद विना यस्त्वन्यक्माण युञ्जीत विगूढार्मा बेदहृन्ता न संशयः। १७५॥ वस्सं भाता छेदि तथा यथा छेदि स

मातरम्‌ । श्चेति विष्णा; प्रयया) त्रात्वा दिष्णु षेदन ष यजत ॥ १७८ ॥ तस्माद्रेदस्य विष्णोश्च संयोगो यस्तु दृश्यते । स एव परमो धर्मो वैष्णवानां यथा नप ॥ {७९ ॥ कथित्पुरा नपश्रष् कारयपां ब्राह्मणात्तमः । शाण्डिस्य इति विर्यातः स्ेशाह्लविशरदः ॥ १८०॥ स तु धरममसद्धेन विष्णोराराधनं प्रति । अवद्कन विधना दृ तवान्धमंसाहेताम्‌ ॥ १८१ ॥ अवलम्न्य मत तस्य काचे दत्र पहषयः। अवादेकेन मार्गेण एनयन्ति स्म केशवम्‌ ॥१८२॥ अक्ञास्चषिहितं धम स्व ङवेन्ति मानवा; । स्वाहाखधावषट्कारवजितं स्यानमहीतरम्‌ ॥ १८३ ॥ ततः तुदा जगन्नाथः शद्मवक्रगदाधरः । इदमाह पुनिशष्ठं शाण्डिल्यमामितौनसम्‌ ॥ १८४ ॥ दुषुंदध मामक धमं परम यदेक महृत्‌ । अवंदिकक्रियाजुष्टं प्रागरभ्याक्कृ तवानसि ॥ १८५॥ यस्मादबेदिकं धम प्रवत्तयापि मां (त) हिन । तस्मादवैदिषं टोकं निरय गच्छ दारुणम्‌ ॥ १८६ ॥ तस्य द्वस्य वाक्यात शाण्डिरयोऽभृद्धयाङलः

स्तुवन्माह नगन्नाथ प्राणपय पनः पनः ॥ १८७ ॥ जाहि जहीति छोकेश मां विभो सा(सवा)प्राधिनम्‌ । ततः स कपया विष्ुर्भगवाम्भूतमावनः ॥ १८८ ॥ द्व्य परोत वम्र भुक्तवा निरययातनाम्‌ । उत्पत्स्यसे भगोर्वशे जमदभिरिती रतः ॥ {८९ ॥ तत्राऽऽराध्य पनमौं तु वेदिकेनेव धमेतः । गच्छ तासिमन्प्ानिशरेष् मम छक पुनपटमर्‌ ॥ १९० ॥ इत्युक्वा मगवान्विष्णुस्तत्रैवान्तर्धीयत । शाण्डि.

स्या वचस्य बराप्य पृनरत्पद्च भूतल ॥ १९१ ॥ वेदाक्ताषीधेना विष्णुमचेयिखा सनातनम्‌ । विद्युद्धमावात्सपराप्रस्तद्धाम परमं हरेः ॥ १९२ ॥ तस्मादवेदिकं घ्म

दूरतः परिषजेयेद्‌ । वेदिकेनेव विधिना भक्त्या संपूनयेदधरिम्‌ ॥ १९३ ॥ श्रौतेन विधिना चक्रं धृत्वा वै बाहुमूरयोः । धृतोध्वषु्डुः शदधात्मा विषिनैवा्येद्धरिम्‌

॥ ९९४ | केमेणा प्रनस्ता वाचा न प्रमा्ेत्सनातनम्‌ । न भमाचेत्परं षर्माच्छति

स्यत्युक्तगारवातर्‌ ॥ १९५ ॥ सुशं तु प्र धम नारीणां नपसत्तम । शल मङ्गन नारणा यमाकः स॒दारणः ॥ १९६ ॥

१ से. श्रुते । २ क, "णवो नान्यथा। ३क. गपः। ४ ख. तद्क्यादैवदेवस्य शा । ५ क, “लोकाः सुदस्णाः । मू*। | ५

[म०११ ०१९७२२१] बृदरहारीतस्मृतिः। १४९.

एते जीवाति वा पत्यो या नान्षटपगच्छतिं । सेह कीतिमवामोति मोदते रमया सह ॥ १९७ ॥ परति या नातिचराति मनोवाकायकयैमिः । सा भेढोकमाभोति

क, (१५

यथेवारन्धती तथा ॥ १९८ ॥ आताऽऽतं मृदिता हे भोपिते मलिनंम्बरा । भृते प्रियेत यां प्त्यसा्ली ज्ञेया पतिव्रता ॥ १९९॥ यासी पृतं परिष्वज्य दभ्वा चेद्धव्यवाहने । सा मतैटोकमाभरोति हरिणा कपा यथा ॥ २०० ॥ ब्रह्मघ्नं वा स॒रापं वा कृतघ्रं वाऽपि मानवम्‌ । यमादाय मृता नारी ठे भतोरं पुनाति दहि ॥ २०१ ॥ साष्वीनापिह्‌ नारीणामग्निपपतनाहते । नान्यो धर्मोऽस्ति विह्ेयो भूते

मतेरि त्रावित्‌ ॥ २०२ ॥ वैष्णवं पतिमादाय या दग्धा हन्यवाहृने । सा वेष्ण वृपदं याति यत्र गच्छन्ति योगिनः ॥ २०३ ॥ मते भतेरिं या नारी मवेचादे रन. स्वा ॥ चिता संग्रृत्तावत्लात्वा तास्मिन्मवेस्येत्‌ ॥२०४॥ गभिणी नादुगन्तन्या (च्छन्त) मृतं भतारमन्ययम्‌ । ब्रह्मचयत्रतं कृयाद्यावज्जीवमतन्धिता ॥ २०५ ॥ कैश्च रञ्जनताम्बृरगन्पपुष्पादेसेवनम्‌ । भूषण रङ्कवस् च कास्यपातरषु भाजनम्‌ ॥ २०६ दविवारभोजनं चा्ष्णारञ्जनं बजयत्सदा । स्लाता दुष्कम्बरधरा जतक्राधा भितेन्धिया ॥ २०७॥ नकस्ककृहका साध्वी तन्द्रारस्याविवाजता । स॒निमका शुभाचारा नित्यं संपूजयेद्धरिम्‌ ॥ २०८ ॥ भितिशायी भवेदरा्ी शुचो देशे इशे त्रे । ध्यानयोगप्रा नेत्य सतां सद्ग व्यवास्थता ॥ २०९ ॥ तपश्चरणषयुक्ता यावज्जीवं समाचरेत्‌ । तावत्तष्ेननिराहारा मषेचादे रजस्वला ॥ २१० ॥ सभतेका सती वाऽपि पाणिपु(पूोरान्नभोजना । एकवारं समश्नीयाद्रनसा च प्रि पटुता ॥ २११ ॥ एवं सुनियतादहारा सम्यश्तपरायणा । मत्रा सह समाभरोति वेकुण्ठपदमव्ययम्‌ ॥ २१२ ॥ दग्धन्या साऽ््रिघ्त्रेण भतुः पूवं मृता तुया। स्वांशमभध्रिं समादाय भता पूववदाचरेत्‌ ॥ २१२३ ॥ कृता कुशमयं पत्नीं यावजीवमर्तन््रितः । जुहुयादिहत्र तु प्श्वयज्नादिक तथा ॥ २१४ ॥ अथ च प्रव्रनद्दन्कन्यां वाऽपि समुदेतु । पत्रभ्यापि च वीत कम बेदादितं पह्व

॥ २१५॥ आ्मन्य्ं समारोप्य जुहयादात्पवान्सदा । मनसा वा प्रकुर्वीत नित्य- नामत्तिकक्रियाः ॥ २१६ ॥ गृहस्था वा वनस्था वा यतिवोऽपि मवदू्रून अना्रमी न तिष्ठेत यातरन्जीवं द्विजोत्तमः ॥ २१७ ॥ वणोश्रमेषु सर्वेषां पूजनीयो जनादनः । सव्यापकेन मन्तरेण सदेव च परीपते ॥ व्यापकानां च सर्वेषां स्याया- नष्टाक्षरो मनुः॥२१८॥ अक्षरस्य जप्रा तु साक्षान्नारायणः स्वयम्‌ | सन्यासं च सथर च्‌ सपषिष्छन्दाधिदे वतभ ॥२१९॥ सदोक्ष्य(क्षा)वेधि सभ्यान्‌ साय मन्नमृदाहूतम्‌ । लात्वा शुद्धः प्रसन्नात्मा कृतकृत्यो जनादनम्‌ ॥ २२० ॥ मनसाऽप्यचेयित्वा वा भपन्मन्तं सद्‌ा बुधः । दानप्रतिग्रह्ं याग स्वाध्याय पतृतपणम्‌ ॥ २२१ ॥ पितृ ` ख. म्ति। रेवद २. प्न मृ" ३ क.यानारी सावि" ।४ स. ध्यया ।त्र। ५ ख. भृषितं । ६ क. “कुहुना कयोतत" । ७ ख. "जनम्‌ । ए" ।८ स. “ज्यामपि कु। ५ स. नः । न व्याः । १० ख. भू । नदौक्षाविधि न ध्यानं सा |

३५०. ` ृदरहारीतसमृतिः। [अ०११य्छो०२२२-२४२]

्रियाषट्षरस्यश्नप्तवा इयौदतन्दितः । धूतोधवपुण्डदेहथ चक्राङटितभुनस्तथा ॥ २२२ ॥ अष्टाक्तर जपन्नित्यं पुनाति भुवनत्रयम्‌ । जपेद्धोगतया मन्त्रं सततं दैष्णवोत्तम॑; ॥ २२३ ॥ - साधनतया जप्यं करैव्यं विष्णुतत्परः । अष्ात्तरसहसं वा शतमष्टोत्तरं तु वा ॥२२४॥ तरिसंभ्यास॒ जपेन्मन्त्रं तदथेमतुचिन्तयन्‌ । उपोष्य पूरवादवसं नद्या सञात्वा ्रिधानतः ॥ २२५॥ आचार्यं संभरयेपपू्वं परहाभागवतं द्रजः । आचार्या विष्णुपभ्यस्ये पवित्र वाऽपि पूजयत्‌ ॥ २२६ ॥ परता बाघदं वस्य ईध्पाधानान्तमाचरेवु । सकेदरप्सस्य सूक्तेन पवित्रं ते पितेत्युचा ॥ २२७॥ पदमानस्य आथेन किमशवतसुभि; अमात्‌ । आज्यं हूत्वा ततश्चक्रे तद्रो प्रते हरः ॥ २२८ ॥ चरणं पवित्रमिति (= यजुषा) तदचक्रेणाङ्नयद्धनम्‌ । वामांसं प्रत. पेतपशात्पाश्चजन्येन देशिकः ॥ २२९ ॥ अश्िमेन्वेति यजुषा तद्धोमाभो प्रतप्य वे ततस्तु पाथिवेकरमििहैता दण्डादि धारयेत्‌ ॥ २२० ॥ अतो देवेति सूक्तेन विष्णो- कमनेन च । पूजयेदूदादशमिषै केशवादीनुक्रमात्‌ ॥ २६१ ॥ कुधग्रन्थिषु संपूज्य सुहुयात्ताभिरव तु । हुत्वाऽथ चरुणा सम्यद्ग्रदा दुधेण दारकः ॥ २३२॥

छछायदिषु चाङ्कपुः ऋरमस्तामिः क्रमण वं । नामामिः करवाद्रस्तु सच्छद्राण्येव धारयत्‌ ॥ २३३ ॥ रय जात इति ऋचा इुङ्कम तेषु धारयत्‌ । परा मात्रत

सुक्तेन उपस्थाय जनादेनम्‌ ॥ २३४॥ होमरेषं समाप्याथ मयुद्रा्नमाचरेव्‌ । एवं पण्क्रियां कृत्वा नर्म कुयात्ततः परम्‌ ॥ २२३५॥ प्रवःपान्तपिति सक्तेन

नाममूरतिं समचेयेत्‌ । गवाज्यं भत्युचं हृता नामे कयो वैष्णवम्‌ ॥ २३६ ॥ अभि

परेयाणीति सृक्तेनोपस्थाय जनादनमू । पदक्षिणनमस्कारौ कृत्वा रेष॑सर्मौपयेत्‌ ॥ २३७॥ मन्त्दीक्षाविधानं तु श्रोतं पुनिमिरीरितम्‌ । नेवाहिता मवेदीक्ता न पृथक्त्वेन वक्ष्यते ॥ २३८ ॥ दीक्षितो भवेद्यस्तु मन्तरं वेष्णवरुत्तमभर्‌ । अवनं वाऽपि करुते न संसिद्धिमवप्तुयात्‌ ॥ २३९॥ नादीक्षितः प्रकुर्वीत विष्णोराराधन. क्रियाम्‌ । श्रौतं वा यादि वौं स्मतं दिव्यागमपरथापि वा ॥ २४० ॥ तेत्रा्ुक्तप्रका

रेण दीक्षितो हरिमिचेयेत्‌ । पूर्वऽहृ्युपोष्य गुरुणा नां सासवा कृतक्रियः ॥ २४१॥ आचाय; पएजयेद्ष्णं गन्धपुष्पाक्षतादिभिः। इशान्यादिचतुरदिक्ु संस्थाप्य करदान्‌. वान्‌ ॥ २४२ ॥ तेषु गव्यानि निक्षिप्य चतुम्तीन्समचेयत्‌ । वाराह नारसिंह च

.*# संधिराधेः शेषत्वविवक्षया च ष्टौ । = एतच्विुनान्तगेतमधिकम्‌ ।

१. ्मः। नसा। रख. श्र चापि। ख. १त्‌। प्रजपेहस्यसू*।४ क. तेति ऋचा 1५ ख. पण्डाणि घा ६.ख. पयक्रमणेन । ७ ख. 'दकुमङ्केषु । ८ ख. "म दयात्त। ९ ख. "म दयार वैष्णवः । अ" 1 १० स. “माचरेत्‌ । ११ के वा कुयाहिव्याः । १२९ स, तस्मादुक्त । १३ ख, शराज्जयुभान्‌ ।

|अ०१ {छो ०२४६-९६०; ृद्धहारीतसमृति | | ६५१

वामनं कृष्णमेव च ॥ २४३॥ तद्धिम्णोरिति च प्राभ्यां वाराह पजयेत्ततः । परतदिष्णु रिति ऋचा नारसिदहमनामयपर्‌ ॥ २४४ ॥ न ते विष्णोरित्यनेन वामनं पूजयेत्तथा । वपटूते विष्णविति [ च ] कृष्णं सपूनयेतत्तः ॥ २४५ ॥ संपूज्याऽऽवरणं सवै गन्धपूषयेविधानत; । प्रतिष्ठाप्य ततो वह्धिभिध्ाधनान्तमाचरेत्‌ ॥ २४६ ॥ चतुभिवेष्णवेः सृकत; पायसं मधुमिभितय्‌ । इताऽऽज्यं जुहुयातप्रच्छीमुक्तेन समा- हितः ॥ २४७ ॥ अग्निम इत्यु( ठेषु ) फेन सापत्या वैष्णवेन च । सर्व॑थ वेष्णवेमेन्रः पृथगषटोततरं शतम्‌ ॥ २४८ ॥ हुता वेदसमाप्तं च जुहुयादेिकोत्तमः,

€<न्डु 20 भ

ततो भद्रासने शिष्युपवि( वे )प्याभिषेचयेद्‌ ॥ २४९ ॥ चतुभि्ेष्णवेमनत्रः सृक्त- स्तत्कलरोदके; । ऋलिभ्मिन्नीहयण; रिष्यममिषिच्याय देशिकः ॥२५०॥ कौपीनं कटिसूत्र चं वह्युग्मं च दापयेत्‌ । उ्वपुष्डाणि .पदमाक्षतुटसीमाहिके अपि ॥२५१॥ इगोत्तरे समासीनमाचान्ते विनयान्वितम्‌ । अध्यापयेद्रष्णवानि सूक्तानि रिँरिधानि च ॥ २५२॥ व्यापकान्मैष्णवान्मन््ानन्यांश्रापि दिषानतः। तदधेन्यास- दादि सपिच्छन्दोधिदेषतम्‌ ॥ २५३ ॥ तस्मिननिषेस्य सद्र शसयच्छासना छतः । शापितो गुरुणा शिष्यः सदो सपथे स्थितः । २५४॥ अचयेत्प(ल) रमेकन्त्यसिद्धये हरिमग्यथम्‌ । आचायात्समनुपराप् विग्रहं सुमनोहरम्‌ ॥ २५५ ॥ रन्ध्वाऽय मिना विष्णो; एजयेत्तद गया । पूर्वऽहवि पूवेवत्पुञ्यः श्रतेनेवोपचा, रकैः ॥ २५६ ॥ ताभिरेव च हुत्वाऽथ ऋम्मिराज्यं तय त्रमाद्‌। चस्यामृक्तान्तमाः ज्येन हुताऽ्ि वेष्णवोत्तमः ॥२५७॥ अध्यापयित्वानतानमन््रावैदिकान्ेदिकोत्तमः | पूनाविधानं मिविधं तस्मै होमान्तमादिशेत्‌ ॥ २५८ ॥ स्लानतपेणहोमांधा नपादा विषिधाः क्रिया; । शवैरिष्येण( येन ) गुरोकगौत्वा शक्त्या सवे समाचरेतु॥९५९॥ प्रमापद्वतो षाऽपि न भुञ्जीत हरेदिने। न तिय्धारयेतपण्टं नान्यं देष प्रपूजयेत्‌ ॥२६०॥

+ श्यवभाव अषः । >‹ एतद्य न बियते ख. पुर्तके ।

१ ख. ध्येदद्विनः। सै" । स. च तथा वन्न च धारये ।३ ख. विमलानि। ४ क. स्लधीः स्थि" । ५ क. "कान्या क्षि" । ६ ख. ्माविक्षे । ५ ख. माच न्याया ।

३५१ दारतस्मतिः। [अ०१ १ छे ०२६१-२९)

वैष्णवः. पुरषो यस्तु शिवब्रह्मादिदेवतन्‌( ता; ) । प्रणमेता( द ` चेयद्रऽपि विष्ठायां जायते क्रिमिः ॥ २६१ ॥ रजस्तमोभिमूतानां देवतानां निरीक्ष णातु । पूजनाद्रन्दनाद्वाऽपि वेष्णबे याल्वधोमतिमू ॥२६२॥ शदधस्वमयो िष्णुः पूजनीयो जगत्पतिः । अनचनीया रद्रा विष्णोरावरणं विना ॥ २६३ ॥ यस्तु स्वातेः शवर विष्णुपतीत्यान्यं यजेत हि । स्वात्मेश्वराय हरये च्यवते नात्र संशयः ॥२६४॥ यङ्गाध्ययनकाठे तु नमस्यानि बषटेता । तानि १ यङ्गियान्यनर यङ्गो वै विष्णुर व्ययः ॥ २६५ ॥ तस्येवाऽऽबरणं भोक्त यक्गाध्ययनकम॑सु | स्तुबन्ति वेदास्तस्यात् गुणरूपविमूतयः ॥२९६६॥ तस्मादावरण दिखा य यजन्ति परान्पुरान्‌ । त यान्ति निरयं घोरं करपकोरिष्तानि वै ॥ २६७ ॥ रदः काटी गणेश कष्पाण्डा भेर वाद्यः । पद्मांसाशिनधान्ये तामसाः परिकोतिंताः ॥२६८॥ शुद्धानामपि देवानां या स्वतन््ाऽ्चेनक्रिया । सा दुगेति नयत्येव भैष्णवं वीतकरमषम्‌ ॥ २६९ ॥ अचैयित्वा जगन्नाथं वैष्णवः पर्पोत्तमम्‌ । तदावरणरूपेण यजेदेवान्समन्तत ॥ २७० ॥ अन्यया नरकं याति याददाभृतसंपएवम्‌ । वासुदेवं जगम्नाथमचैधित्वेव मानवः ॥ २७१ ॥ पापरोति महदेशवय बरह्न्धतवादकं क्षणात्‌ । मनसाऽपि जेना भगन्नायं जनाद॑नम्‌ ॥२७२॥ संमरामरोत्यमलां सिद्धं नगत्सवै समर्तम्‌ । हषीके नयीनाधं रक्षी सवेदं हरिषू ॥२७२॥ ६ विना पुण्डरीकं कोऽचंयेदितरान्- रान्‌ । नारायण परित्यज्य योऽन्यं देवदुपासते#॥२७४॥ स्वपि वृपापं हिला यथा हरी पुरुषाधमम्‌ । विप्णोनिवेदितं हव्यं देवेभ्या जुहृय(्सदा ॥ २७५ ॥ पितृभ्य. शैव तदात्सवमानन्त्यपशचुते । निमर्यमितरषां तु यदम्नाधं दिवौकसाम्‌ ॥२७६॥ उपभ।(युज्य नरो याति ब्रह्महत्यां न संश्रयः । ग्वे्माजनं विष्णोस्त्पादाम्बुः निषेवणम्‌ ॥ २७७ ॥ तुखतीखादनं नृणां पापिनामपि शक्तिदम्‌ । एकादस्युपवा- सशर श्वचक्रादिधारणम्‌ । तुरस्य पूजनं विष्णोक्ितथ वैष्णवं स्मृतम्‌ ॥ २७८ ॥ अवेष्णवः स्याद्यो विभो बहुशासशरतोऽपि शा । स जीवन्नेव चण्डालो मृतः रानोऽ भिजायते ॥२७९॥ क्रतुसादन्षिणं वाऽपि रोके भिममवेष्णवमू । चण्डालमिकं नेक्षत बमेयेःसवेकभ॑सु ॥ २८० ॥ भगवद्धक्तिदीप्ाभिदगदु नातिकरमषः । चण्ड(लोऽपि पुषेः वध्यो न ठ पृञ्यो हरैष्णवः ॥ १८१॥

* इदमषेम्‌ ।

१ क. ऋ्लाध्यापन° । २ क. जयेना । ३ क. चिरम्‌ । ४ व. “यत्तया । पर ५ क, °सी शोध ।

[०१ ! छो ०२८२६०२] इृदहारीतस्तृतिः। १५३

शङ्कवकरोध्वपण्डादिरदहितं ब्राह्मणाधमम्‌ । पूजयिष्यति यः श्राद्धे सर्वकमास्य नि- प्फृरम्‌ ॥ २८२ ॥ तियंक्युष्ट्षरं विम यः श्रद्धे भोजयिष्यति । पितरस्तस्य या. स्येव काठसूधं सुदारुणम्‌ ॥ २८३ ॥ उधवषुष्धरं विं षक्राङ्कितथुजं तथा । पूजयिष्यति यः श्रद्धे गयाश्राद्धायुतं मेत्‌ ॥ २८४ ॥ शङ्गवक्रोधवपुण्डदिधारिणं वैष्णवं द्विनम्‌ । भक्त्य संपूनये्स्तु देवे पिञ्ये च कमणि ॥२८५॥ करपकोटिसहस्नाणि कर्पकोटिशतामि च । भयांन्ति पितरस्तस्य विष्णुलोकं सुनिमंलमर्‌ ॥ २८६ ॥ उध्व ुण्ट्धरं विभ तप्चक्राङ्कितांसकम्‌। श्राद्धे संपूनयेचस्तु गाश्रद्धायुतं रभे६।२८७॥ तप्तचक्रेण पिधिना बाहुमूलेन छाञ्छितः । पुनाति सकठं छोकं नारायण इ्वाष- भिव ॥ २८८ ॥ अविथो वा सविद्यो या क्रशङ्गोध्वेुण्टपुक्‌(व) । ब्राह्मणः सवे. छोकेषु पू्यमानो हरिथैथा ॥ २८९ ॥ दैरजरारी दुराचारी शृङ्खवकरोध्वपषदरधत्‌ । नृणां हन्ति समस्ताधं तमः सूर्योदये यथा॥२९०॥ वक्राङ्कितस्य विभरस्य पादरक्षा लकम्‌ । # पुनाति सकलं लोकं यथा शिपथगा नदी ॥२९१॥ तिघ कोव्य(व्यो$ष. कोटी च तीथानि भुवनत्रये | चक्राङ्कितस्य विप्रस्य पदे तिठन्त्यसंशयम्‌ ॥२९२॥ चक्राङ्कितस्य विप्रस्य पादभक्षाडितं जलम्‌ । पता पातकसाहतुच्यन्ते नात्र स. शयः ॥ २९३॥ श्राद्धे दाने व्रते यगे विवाहे चोपनायने। चक्राङ्कितं विममेव पूजये. दितरान्न तु ॥ २९४ ॥ विष्णुचकराङ्कितो विमो मूञ्जानोऽपि यतस्ततः । न हिप्यते स पापेन तमेव पभाकरः ॥ २९५ ॥ चक्राङ्कितयुजो बिभः पङ्कमध्ये तु भोजं. येत । पुनाति सकलां पङ्क्ति गङ्गेवोत्तरवादिनि(नी) ॥ २९६ ॥ चक्राङ्कितभृजं विभ यो भूस्याभमिगाद्येत । छख पसुसंस्यानि विष्णुोके महीयते ॥ २९७ ॥ ब्रह्मण; क्षियो वैश्यः बृद्रो वा परैष्णवः पुमान्‌ । अ्च॑यितेतरान्देषाज्निरयं यान्स्य- (त्य)तेशषयम्‌ ॥ २९८ ॥ विष्णोरावरणं हिता एनयित्वेतरान्सुरान्‌ । वैष्णवः पुरुषो याति कालसृजमधोमुखः ॥ २९९ ॥ महापौपोपपापायचेरन्वितो यदि वैष्णवः । मन्वा- दिधमेश्ञेतः भरायशित्तं समाचरेत्‌ ॥ २३०० ॥ प्रायधित्तविरेषं तु पाष भैप्णवः । वपम वैष्णवीं च पवित्री च समाचरेत्‌ ॥ ३०१ ॥ वैष्णवानां ठु बि भाणां पथात्पदनं पिभ । यत्तौ न परिूणोऽय कमेखपिष्तो मयेत्‌ ॥२०२॥ मन्ब. रतनायविच्छःन्तो नवेञ्याकमेसंयुतः। ददशीनियतो विभः स एव पुरषोतम\॥२०२॥

जज नकन

#% एतदायर्धचतुष्टय न विधते क, पुस्तके ।

१ ख. °ड्ैरन्वितं वै २ याश्यन्ति । ३ ख. दुरारी वा दु" । ४ कृ, धद । यृ । ५ ख. ४ १ ५ ख. °द्वेतररवाषिनीम्‌ । च । ७ ख. "पपौ महापाप । ४५

३५४ दधहीरौतस्तिः। [अ०१ {लो०६०४-६९१]

किमत्र बहुनोक्तेन सारं वक्ष्यामि ते नप । एकादश्युपवासशच शद्कवक्रादिषार णम ॥ ३०४ ॥ तदीयानां पूजनं च वैष्णवं त्रितयं स्मृतम्‌ । पृण्याद्िष्णुदिना- दन्यनोपोष्यं वेष्णवेः सदा ॥ ३०५॥ तथा भागवतादन्यो नाचेनायो हि इत्रचिवर। भगवन्तमनुदिश्य न दथाम् यजेतकदित्‌ ॥ ३०६ ॥ नावेष्णवान्नं यृज्ञीत दधान्नाः ष्णवाय च । नाच॑येदितरन्देवान्न ति्ग्धारयेत्तथा ॥३०७॥ एकादश्यां न भूञ्जीत वसेत्नविष्णवैः सह । अक्षरस्य जकारं शनचक्रधरं द्विनः ॥ ३०८ ॥ अवमत्य मिमृढासा सद्यथण्डाटतां व्रनेद्‌। वष्णवं ब्राह्मणं गां च तुसा द्रादध। तथा ॥३०९॥ अनचैयित्वा मात्मा निरयं दरगतिं तरनेत्‌। विष्णोः रधानतनवो विमा गवश्च वै. ष्णघाः; | ३१० ॥ शक्त्या संपूज्य तानेष याति विष्णोः परं पदध्‌ । एकाद्श्युप वासश्च द्रादस्यां विप्रपूजनम्‌ ॥ ३११ ॥ नित्यमामलकस्लानं पापिनामपि पुक्तिदम्‌ । पक्षे पक्षे हरिदिने चक्राङ्कतभुने नप ॥ २१२ ॥ संपू्यमाने किमिद हरिस्ते प्रसदिति ॥ ३१२ ॥ अमाव वैष्णवे किमे संप्राप हरिवासरे । पदससपृनयेद्वं तु दुखसीं वाऽपि भक्तितः ॥ ३१४ ॥ अ्रिहत्रं तु जुहुयास्मायं परादनः त्तमः । परश्च यङ्गामह्वीत वैष्णवानििष्णुमरचयेत्‌ ॥ ३१५ ॥ तद्पितं षै भ्जीत पिविततत्पादवारि ३। एकादश्यां न गज्जीत पक्षय।रमयौरपि ॥ २३१६ ॥ पूजयेदेष्णवे चिमे द्रादस्यामपि वैष्णवः । दिष्णो; भसाद्ठुकसीं तीय वापे द्विजोत्तमः ॥ ३१७ ॥ उपवासदिने वाऽपि प्राश्येदविचारपः । उपवासा दिने यस्त॒ तीय घा तुरीमपि ॥ ३१८ ॥ न प्रा्यद्विहात्मा रोखं नकं वनेव ॥ ३१९ ॥ दयापतं त॒ यच्चान्ने ताथ षा पितुकमाग । दधात्पतृण यद्य गया भरादधायुतं टमेव ॥ ३५० ॥ हरेनवेदितं भक्त्या यां द्धाच्छरासकमणि । पितर स्तस्य यान्त्येव तद्विष्णोः परमं पदम्‌ ॥ ३२१ ॥ ताथ षा तुरुतोपत्रं यो दधा पतद्‌ वतम्‌ । आकखकाट पतरः पारतप्रा न सत्य; ॥ ३९२ ॥ यः श्राद्कार्ट मदात्मा पितृणा च 1दृबाकसमर्‌। न ददाते दरथेक्त तस्य वं नारका ग; ॥ ३२३॥ हयापित तु यचाने यच्च पाद्‌द्क दरः । ठर्ता वा पितृणा च द्वा श्राद्धायुत मेतु ॥ ३२४ ॥ सवैयङ्गमयं विष्णुं पत्वा देवं जनादेनम्‌ । आमन्ञ्य वेष्णवान्व. प्रन्ुयास्छरादधमतद्धितः ॥ २३२५ ॥ प्रत्यब्दं पावणश्राद्धं इ्यासि्रोमृतेऽहनि । अन्यथा वैष्णवो याति ब्रह्महत्यां न संशयः ॥ २२६ ॥

निनाय कके

[८

१ कृ. ५ ूर्शङ्यादिधार( रि )णम्‌ । अ" । २ ख. वैष्णवः। ३ ख, "रत्‌ 1 ३० ।४ ल, शीदलम्‌ । न । # |

[अ०११न्छो ०३९७-३४९] दृदरहरीतस्मूतिः। २५५

¢

अमायां कृष्णप्ते च पिये वाऽभ्युदये तथा । इयाच्छाद्धं॑दिधानेन विष्णोर. ज्रामनुस्मरन्‌ ॥ ३२७ ॥ न कृयाद्या विधानेन पितुयङ्ग नराधमः; । आत्गातक्रमणा विष्णोः पतत्येव न सशयः ॥ ३२८ ॥ श्ङ्धवकरोध्वषुण्डादिविहं; भियतमेहैरः । अन्वितान््राह्मणानेष पूनयेत्सवेकमंसु ॥ ३२९ ॥ अशराद्धिनोऽप्ययङ्गस्य कमेत्या- गिन एव च । वेद्स्याप्यनधीतस्य संसग दूरतस्त्यजेत्‌ ॥ ३३० ॥ पित्रोः श्राद्धं ्रडुवीत नेकादध्याद्विनोत्तमः । द्रादश्यां तलमङषीत नोपवासदिने इचित्‌ ॥ ३३१॥ विष्णोजेन्मदिने वाऽपि गुरूणां च मृतेऽहनि । वेष्णवेष्टिं परीत पेदिषं( षीं ) वेष्णयोत्तमः ॥ ३३२ ॥ अगम्यागमनं हिंसामभक्ष्याणां च भक्षणम्‌ । असत्यक- यनं स्तेयं मनसाऽपि यिवजेयेु ॥ ३३३ ॥ तचकाङ्कनं विष्णोरेकादद्यामुपोष- णप्‌ । ृताष्वपुण्डदृहृत्व तन्मन््राणा परग्रहः ॥ ३३४ ॥ नित्यमामरकन्लान देवतान्तरवजेनग्‌ । ध्यानं मन्त्र( न्ब ) जपो होपस्तुरसीपूजनं हरेः ॥ २३५ ॥ प्रसादतीथसेषा च तदीयानां च पूजनप्‌ । उपायान्तरसंत्यागस्तथा मन््रायेविन्त- नमू ॥ ३३६ ॥ श्रवणं कीतेनं सेवा सछृ्यकरणे तथा । अपत्कृत्यपरित्यागो विषयान्तरवजेगम्‌ ॥ ३३७ ॥ दानं दमस्तपः शोचमाजैवं क्षान्तिरेव च । आनु दस्यं सतां स्कः पारमेकान्त्यहेतवः ॥ ३२८ ॥ वैष्णवः परमेकान्ती नेतरो वैष्णवः स्मृतः ¦ नावेष्णवो व्रजेन्ुक्तिं बहुशाशचश्वतोऽपि बा ॥ ३२९ ॥ वैष्णवो वशबाह्योऽपि याति विष्णोः परं पदम्‌ । एतत्ते कथिते राजन्प( न्पा }रमैफान्त्य सिद्धिदम्‌ ॥ ३४० ॥ वेशिष्टयं ( विशिष्टं) वेष्णवं धमेशासं वेदोपबहितम्‌ । विष्व पंसेनाय धात्रे अ संभोक्तं परमात्मना ॥ ३४१ ॥ विष्वक्सेनाय संपोक्तमेतद्विषनसे पुरा । भगोः भोक्तं पिधनसा मगुणा च महषिणा ॥ ३४२ ॥ वेषस्वतमनोः परोक्तं मनुना च ममेरितम्‌ । मनस्तु धमशा तु सामान्येनोक्तघान्स्रयम्‌ ॥ २४२ ॥ तदेव हि मया रएजन्वेरिषयेन तथरितम्‌ । विशिष्टं परमं पमशास्चं वेष्णवषुत्तमप्‌ ॥ ३४४ ॥ य इदं शणुयाद्वक्त्या कथयेद्रा समाहितः } पारमेफान्त्यसंसिदधि भ्रमरो स्येव न संश्रयः ॥ ३४५ ॥ सवेपापिनिंक्तो याति विष्णोः प्रं पदम्‌ ॥ २४६ ॥ यस्त्विद्‌ शणुयाद्क्त्या नित्यं विष्णो संनिधां | अश्वमेधसदस्रस्य फटं भ्रामरो त्यतश्यः ॥ ३४७ ॥ हारीतमेतच्छास्चं तु परमां धमसंहिताम्‌ । आछक्य पूर्नये- द्रष्णु पारमकान्त्यमश्चुतं ॥ ३४८ ॥ एतच्छृत्वाऽम्बरपस्तु दारताक्त.

( क्तं ) नुपोत्तमः । ववन्दे प्रया भक्त्या तमृषिं देष्णवोत्तमः ॥ २३४९ ॥

मिनामि ााजििनपयधनोनीयोयय्भयै

१ ख. ्स्याःपू 1२, 'जलयुन्वि्ु

२५६ वदधहरीतसमतिः। [अ १९०६९ ०-६९४]

त्वमेव परमो वमेरत्वमेव परमं तपः । तदद्भरियुगुं भाष्य सवेसिद्धिमवाप्नुयाम्‌ ॥ ३५० ॥ महामुनिभीति स्तुत्वा राजिः स परहातपाः । भपवान्प(पा)रमेकान्त्यं तससादात्सुतिद्धिदरम्‌ ॥ ३५१ ॥ वेशिष्टथं प(पा)रमेकान्त्यमेतस्छास्चं ममाभ्ययम्‌ । भारद्राजादयः सव नृपाश्च जनकादयः ॥ ३५२ ॥ यागिनः सनकाद्या नारदाघाः सुरषेयः । वशि(सि)षठाचया वेष्णवाश विष्वक्सेनादयः सुराः ॥ ३५२ ॥ एतच्छा. तारसारेण पूजयामासुरीश्वरम्‌ । परमं वैदिकं शद्खमतष्णवत्ममू। शरातवैव परमे कान्ती पूजयेदिष्णुमीश्वरम्‌ ॥ ३५४ ॥ इति श्रीवृद्धहारीतस्यती विशिष्टपरमधमशाले वृत्यधिकारो नमे- कादशोऽध्यायः ॥ ११ ॥

सपरं हृदहारीतस्मृतिः।

१-३, शस्ययः ! भा! २ बर, “ुरचयुतम ।

ॐ तत्सद्क्मणे नमः । पैदव्यासस्मृतिः ।

( तत्र प्रथमोऽध्यायः; । ) बाराणस्यां सखासीने वेदव्यासं तपोनिधिम्‌ । पल्छयरयोऽभ्यत्य पर्मान्वणैभ्यद- स्थितान्‌ ॥ १ ॥ स पृष्टः सृतिमान्सत्वा स्मतिं वेदाथेगभिताम्‌ । उवाचाय भ्र वाता हुनय; शूयतामिति ॥ २ ॥ यत्न यत्र स्वभावेन कृष्णसारो मृगः सद्‌ । व्रते तत्न वेदोक्तो धर्मो भवितुमेप ॥ ३॥ श्रतिस्मतिपुराणानां विरोधो यत्र ह्यते । तत्र भौतं पाणं स्यात्तयेदपे स्मतिषेरा ॥ ४॥ ब्राहमणः क्षियो वैश्यः सयो रणौ प्विलातयः । शरतिस्पतिपुराणोक्तथमेयोग्यास्ु ते नराः ॥ ५॥ क्री बणेधतर्योऽपि वणेतवाद्धमेमति । वेदमन्नस्वधाखाहावषटकारादिभिरिना ॥ ६ ॥ विप्रवदरिविभांस पषज्रषिभास विपरवत्‌। जातकमाणि कुवीत ततः शरास शर्त ॥७॥ वेश्यासु विपराभ्यां ततः श्र शृदषत्‌ । अधर्माुत्तमायां तु नातः शूष स्यूतः ॥ ८ ॥ ब्राह्म्यां शद्रजनितश्ण्डारो धमेवनितः । कृमारीसंभवस्तवेकः सगोजरायां द्वितीयकः ॥ ९ ॥ ताहमण्यां शूदननितथ्डाटसिषिधः स्मृतः । वकी नापितो मोप आशाः कुम्भकारफः ॥ १० ॥ वणिक्षिरातकायस्थमालाकारहृदु म्बिनः। > एते चान्ये च बहवः शद्रा भिन्नाः स्वकमेमिः ॥ ११॥ चमेकासे पैट भिष्टो रजकः पुष्करो नटः । कराये मेदचाण्डाटौ दंशः श्वपचकोरिङ्ा ॥ १२ ॥ एतेऽन्त्यनाः समाख्याता ये चान्ये च गवाशनाः । एषां संमाषणात्लानै दशनादकवीक्तणम्‌ ॥ १२ ॥ गमौधानं पुंसवनं सीम जातकं च । नामृकषिपा निष्कमोऽन्रराश्चनं वपनक्रिया ॥ १४॥

शकभानोेननठकातातानिन्कियणिकदययेधनोकतनयनोिकयपोषिकजतनतियभकातानतीत "वोम िनयकाणनािधननमिणनाणोिाननककेानियन्यकैषजणतवनन्वविककनति न

> एतदा न नियते ख. ग, पुस्तकयोः ।

१ क. घ. ह. मृग्यते । २ ख. ग.हयणकषत्रियविशत्र। \ क.सतु नेतराः । शू" ख, य. “छु नेतरे । श । ४ ₹. इ, 'वित्ता्तु हश्रविप्रासु विप्रतः। जा । ५. श्राप्ुक्षतरविग्रतः । ला । ९ ध. रतु शरू" । ५. दृष्तु र" । ८ च. “मायाप्ु चा" । ९ क. गोपो य्ञायः कु" । धृ, ड गोफ यु । १० र. “णिब्टूतकराकायमा” । ११ घ. नरो । ड. षये । १२ ख. थ.ध. वरये । १३ घ, प, दषः । १४ ख, ग, "कोरकाः । १५ क, इ, “नतो नामक" । १९ सख, ग. 'निकरमगेऽ्ार" ।.- ‹ ,

४५८ दहारीतस्मतिः। [० ो० ५-६६।

कणेरेधो व्रतादेशो वेदारभ्भक्रियाविधिः | केशान्तः लानपुदरातते विवाहाभिपरिग्रहः ॥ १५ ॥ अता्निसंग्रह्थेति संस्काराः पोडश्च स्मृताः । नैताः फणेवेधान्ता मन्ध वर्म प्रियाः चियाः ॥ १६ ॥ विवाहे यन्वतस्तस्याः . शु्रस्यामन्तरतो दश्च । गभा

धानं मथमतस्तृतय मासि पूसवः ॥ {७ । स्मन्तशषटम मापि नाते नातक्रेया भवेत्‌ । एकादरेऽहि नामाकंस्यक्षा मा चतुथंके . ॥ १८॥ षषे मास्यन्नमश्नीया- स्वृढाफमै दुलोचितप्‌ । ृतचृडे घ धटे च कणयेधो बिधीयते ॥ १९.॥ विभो गमोषटमे वपे प््मेकादशे तथा । दादे वेश्यजातीनां ` ्रतोपनयनक्रिया ॥ २० |. तस्य पराह््रतस्यायं कालः स्यादद्विगुणाधिकः । वेद्प्रतच्युतो ब्राह्मः सं ब्रात्यस्तोममदैति ॥ २१॥ दे जन्मनी श्िनारीनां मातु; स्यासथमं तयोः । दवितीयं छन्दसां मतुग्रहणाद्रधिबहूरः॥ २२॥ एष द्विनातिमापन्ना धिक्तं बादयदराषतः

्रतिस्शृतिपुराणानां मवेदध्ययनक्षमः ॥ २३॥ उपनीतो .गरुषुढे वसेन्नित्यं समाहितः । बिमृयादण्डकोपीनोपवीतानिनमेखलाः ॥ २४ ॥ पुण्येऽद्वि गषेनुङ्नात, कृतमन््ाहुतिभियः । स्पत्वोकारं च गायत्रीपारभेद्रदमादितः ॥ २५.॥ शरोचाचारः विचारा षमेशराल्ञमपि द्विजः । पठेत गुरुतः सम्यक्तमं तदष्टमाचरेत्‌ ॥ २६॥ त्रतोऽभिबाध .स्थविरानारं चेव समाश्रयेत्‌ । स्वाध्यायाथै॑तदायन्तः सवेदा हितः माचरेत्‌ ॥ २७ ॥ नौऽऽिभनोऽपि विरज्येत नो व्रजेत्ताडिताऽपि बा । बिद्रेषामषैप शुन्य हिंसानामरकेवीक्षणम्‌ ॥ २८ ॥ तोयेत्रिकानृतोन्मादपरोवादानलक्रियाम्‌ | अङ्कने्रतेनाद्रैस्म्ेपनयोषितः ॥ २९ ॥ दथाटनमसंतोषं बरह्मचारी विवभेयेत्‌ । १षदहितमध्याह्वऽनत्गातो गुरुणा स्वयम्‌ ॥ २० ॥ अरोटुपशवरेदे्य क्ष) प्ररपृत्तम- एततिषु। सथो मिक्ान्नमादाय चित्तवत्तदुपसपृशेत्‌ ॥ २१ ॥ कृतमाध्याह्विकोऽश्नीया

द्ुद्भतो यथाविधि । नाचदेकान्ु््ं भुक्ता चीऽऽमिषतामियात्‌ ॥ ३२॥

नीन्यद्धिकषितमादच्यादापत् दरविणादिकम्‌ । अनिन्दरामन्तितेः शरद्धे फियेऽाद्गुर चोदितः ॥ ३३ ॥ एकान्नभविरोधेन व्रतानां परथमाश्रमी । भुक्तवा गस्युपासीत

@ि ६

कृत्वा सपूक्षणादेकम्‌ ॥ ३० ॥ समिधाञ््रावाद्धति ततः पारचरेद्गुरुम्‌ । श॒यीत गुषुत्नातः भवुद्धः प्रथमं गुरोः ॥ ३५ ॥ एर्वर्मन्वहमभ्यासी ब्रह्मचारी रतं चरेत्‌ । हितोपवादः मियवाक्सभ्यग्गुवेथेसाधकः ॥ ३६ ॥

१क. ड. "केमीक्षं मा । २ ख. ग. "जातिस्तु त्रतोपनयमहेति । त । ३ ख. ग. “क्तो वाऽन्यदो" । ४ ग. "मारितः । ५ क. तष्ट । ६ ख.ग, ग्यतनः स*,७ ख. ग नापक्षिप्नोऽपिमषरेत न त्। ८ ख. दरेषमथ पैशुन्यं दिनं चाक" । ९ ख. ग. परवा १० ग, ्रतिपू 1*%१ .ख. ग, चाऽऽचभिता' । १२ क. ङ, नान्यं भिक्चुकमादायमापतनं द्र । १३ ख. ग. (मत्यमिरोधे त्रः १४क. इ, समक्ष । १५ ख, ग, प्रद्रवशच प्र । १६। क, "मन्यामो ब्र \

[अ०१-र छं ०६७-४६।१.९]; वेदव्यासः | ३५६

नि्यमाराधयेदेनमा समते; श्रतिप्रहमः । अमेन विधिनाऽधीतो वेदमन्त्र द्विजं नयेत ॥ ३७ ॥ शापालुग्रहसामथ्यैशृषीणां च सटोकतम्‌ । प्योगताभ्यां मधुभिः साज्यं प्रीणन्ति देवताः ॥ ३८ ॥ .तस्मादहरदश्दमनध्यायमृते पठेत्‌ । यदङ्ग तद्नध्याये गुरोगेचनमाचरेद्‌ ॥ ३९ ॥ व्यतिक्रपाद्संपृभमनदकृतिना च यद्‌ । -प्रतरह

तदह अनधीतमपि द्विजम्‌ .॥ ४० ॥ यस्तृपनयनादेतदा मृयोतरेतमाचरेव्‌ । “स नेष्ठिको ब्रह्मचारी ब्ह्मसायुल्यमाप्नुयप्रं | ४१॥ गुरुवेऽपि वसेन्यायो(य्यो) द्विनः पोदंरवार्षिकः । केशान्तक्रमेणा विपरात(स्त)द्‌ व्तान्यप्यनध्नता ॥ ४२ ॥ समाप्य -वेदान्वेदां वा षद्‌ बा. सतत देन; । लायात गुषनु्गातः *(द्‌) तादतदक्षणः॥४२॥

` इति श्रषेदन्यापतीये [ मेरा | बरह्मवायेधिकरारो नाम प्रथमोऽध्यायः ॥ १ ॥

एव 'सलातकता प्रप्त द्वितीयार्थमकादप्तया । परतीकेत विवाहायेमनिन्धन्वयसंभवीम्‌ ॥ १॥ अरोगदुष्वंशोत्थामदुखकादानदृषिताप्‌ । सवणोमसमानापपमातुपितगो् जाम ॥ २॥ अननन्यदत्तवागाप्तां शुभटक्षणतयुताम्‌ । धताधोवसनां गोश विख्या- तदरपृरषाम्‌ ॥ २ ॥ स्यातनाश्नः पुजयतः सदाचारवतः सतः । दातुिच्शेदहि तरं प्राप्य धर्मेण चेद्रत्‌ ॥ ४ ॥ ब्रा्चद्राहूविधानेन तदभावेऽपरो षिध; । "दति व्यषा तटक्ताय वयविचान्वयादिमेः ॥ ५ ॥ पितुतत्ितुम्रातूषु पितृव्यङ्गातिमतृषु | पुवाभावे परो दच्चास्छबाोमावे स्वय व्रमेद्‌ ॥ ६ ॥ यादे सा दातुषैकस्याद्रन; पदयं

तुमारिका । भूणहत्याश्च योवसयः पतिषः स्यात्तदरदः ॥ ७ ॥ भयं दास्याम्यहं

पिति ग्रहीष्यामीति यस्तयो; । खा सप्रयमन्योन्यं मजते न स दण्डभार्‌ ॥ ८ ॥ त्यजम्नदुष्टां दण्डयः स्याद्दुषयंधाष्ददूिताभ्‌ । # तावन्न दषं दषं च स्वार्थभ्यो भेदयंध तत्‌ ॥ ९ ॥ उढायां हि सवणोयामन्यां वा कापमुदहतु । तस्यापत्यादितः

# एतद्ध न. ख. ग. पुस्तकयोः

क (४,

१ क. ड. 'गृतशुमेदोभिः । २ क. €, "दङ्गस्तमन* । १ ख. ग. "तिराचरेत्‌ । ४ ल. ग, *द । सपकुवाणंका यस्तु द्विजः पविः । ५ ख. ग, "णा त्र यथोक्तचरितंत्रतः स । ६ घ. ¶, प्रम । ५४, शतानिततद"। ८ ख. ग. "न्यपूविकां रष्वा छ ९ क. इ, १ । सप्ता" । १ क. इ. "यातां द्श्परं ।

र

4१ क, ठ. सदक्षा । १२९ क. घ. "दि स्यादत । १३ क. ६. तुल्यं दास्याम्यहं दत्तो भ । १४ क, इ, न्थ विभज्येत स। घ, न्यवि"।

१६ तमाति = (न्‌ १ न

शभ नँ खर्णौसदीयते ॥ १०॥ दद्रहे्चियां विरो वेश्यां च क्षनियोऽपि ताम्‌ | तु शुद्र दिनः कथित्नाषैरः पूमैव्णजाम्‌ ॥ ११॥ नानावणोस॒ मायासु सवणी सेष्वारिणी । प्प परमेण परभष रयेत तु सजातिषु ॥ १२॥ पाटितोऽयं द्विज परमेकदेहः स्वयभवा । परतयोऽधन वर्धन पैल्धोऽभुवश्निति भृतिः ॥ १३॥ यावम् दिन्दते जायां तावद्रा भवेरपुमान्‌। नाथ प्रजायते सवं मरनायेतेत्यपि शरतिः॥१४॥ र्षा मृशचिदगस्य वों नान्येन शक्यते । यतस्ततोऽन्बहं भूत्वा धवासा बिभया तया॥ १५ कृतदार।ऽप्रिपर।्या कपषसमा ग्रह वसद्‌ । स्वेत पेत्तमासाध वतना श्रि हापयेत्‌ ॥१६॥ स्मत पवार बह श्रोत वेतानिकाशिषु । कप इयासतिदिनं विधि्रेसतिपवं च ॥ १७॥ सम्यग्धमौयकमेषु दृपतिभ्यामदमिशम्‌ । एकचित्त. तया भाव्यं समानव्रतत्तया ॥ १८ ॥ न पृथग्बिधते सीणां िषगेविधिसाधनपू । भावता द्रतेदशद्भ इत शास्ञवेधः परः ॥ १९॥ पत्युः पूवं सद्ुत्याय ददद

देषाय च | उत्थाप्य शयना्ानि कृता वेदपाविशोधनपू ॥ २० ॥ माजनेटंपनेः प्रप्य साभिशा्ं खमङ्गनमू्‌। शोधयेदभिकायांणि सिनिग्धान्युष्णेन वारिण; ॥२१॥ ओप्य णे )रिति तान्यवे यथास्थानं ५कखयेदु । ददपात्राणि सवोणि न कदाचि द्ियोजयेत्‌ ॥ २२ ॥ रोधायता हु पत्राभि पूरयित।ऽनुधारयेद । महानस्य पात्राणि बिः प्रक्षस्य सर्वशः ॥ २३॥ पृद्धि्च शषयेच्च्टीं तत्रापर तेषं स्यसेद । सतवा नियोगपाञ। ण रतान्ञद्रविणानि च ॥ २४.॥ कतपूकह कै येऽवं स्वगुरावमिवादपेवु । ताभ्यां प्रतैपितृभ्यां बा प्रातृमातुरुबान्धवेः ॥९५॥ बह्नाहकाररत्नानि परद्तन्यिव धारयतु । मनोवाक्मभिः श्रुद्धा पतिदेशानुवािन

॥ २६ ॥ छयबदुगता खच्छा सीव दितकमेसु । दासबाऽऽदिषटका्षु भाय। भु; सद्‌ा भद्‌ ॥ २७ ॥

जकन +> ०००

॥ से.श,ष.म पष. ग, ्यो विकषाम्‌। ३ ख, ग. "धमः पु*। ४ ख, धमाधमेषु धर्मि" । प, पशौ र्मे भिः । ५ ल, य, येष्ठा तस्व सना । ६ क, 2, परतिरयैन बा" । ५ क. ढ, श्योबाः दिति। ष, “ल्यौवामूदि" । ८ स. ग. गुवीं सा भू" । ९ ख, ग, ला स्वक्शो- विभृयाच ताम्‌ । ङु" । 45 व. सवासां । ११ क. घ, "ताभी त ह" । १२ ख. "वस्ीतिपूवैतः । स*। ग. ववस््रीतिपवेढः । सं । १२ ख. ग. ^दृत्तितः । न । १४ क्‌, १ । भवेद्धतुरनादेशात्तदेवयक्तिनयदि । ए । १५ क. गवि बन्धम्‌" ४६ $. इ. “पिरुगवसागणम्‌ । १५७ क. "गा । प्रोक्षभवितान्ये । १८ क. इ, रोषयता । १९ ख. ¢ चत्व दुधा" 1 ष. "लाऽपिापयै" । २० स. ग, प विम्यतेतततः । घ्व" । २१ ख. ग, रसद | १६. "रर्यो स्वयुरुनभि" । २३ क, इ. भताऽ्पि'।

[अ०२-छो०२८-४६] वेदव्यासस्मतिः । ३६१

ततोऽत्रसाधनं क्रत्वा पतये विनिवे् स॑ । वेन्वदेवोदुतेरमे भोजनीया भोजयत्‌ ॥ २८॥ पति वैतदनङ्गाता शिषटम॑न्वा्मारमना । भुक्त्वा नयेदह्ीय चिन्तया ॥ २९ ॥ पुनः सायं पुनः प्रात्शरृह्धद्ध विधाय च । $ताज्नसाधना साध्वी दुमृश्ं मोजयेत्तिमू ॥ २० ॥ नातिपृप्ा स्वयं भुक्त्वा गृहनौतिं विषाय सा} स्तौ साधयते ततः परिचरेपतिम्‌ ॥ २१॥ रु्े^पतो तदभ्याे सवप तद्रतमानसा । अनग्रा चामत्ता च निष्कामा च नितेद्धिया ॥ ३९॥ नोचेद्‌ परुष न वहर्यतिपपियम्‌ | न केनचिद्िवदेच अपररापविलापिनी ॥ ३२॥ न चाति व्ययश्चीला स्यान धमौयेविरोधिनी। पमादोन्मादरोषेष्यावज्ंनं चातिमानेताभ्‌॥२४॥ ुल्यदिसाविदिषमहादकारतेता । नास्तक्यसाहसस्तेयदम्भान्साध्वौ विवनेयतु ॥ ३५:॥ एवं परिचरन्ती सा पतिं परमद्वतम्‌ । ५ शस्यमिह याल्यवं पर्न च सटोकताम्‌ ॥ ३६ ॥ योषितो नित्यकमोक्तं ने।मचिकमथोच्यते । रना दशनाद पातस्व परित्यनेत्‌ ॥ ३७ ॥ सर्ैरलक्िता शोधरं जिताने वसेद्‌ । एका म्बरं कृशा दीना क्लानाटकारवनिता ॥ २८ ॥ मानिन्यधोमुख व्ुष्पाणिपाद् रचश्चरा । अश्चीयाकेवछं भक्तं नक्तं गृःपयभाजने ॥ ३९ ॥ स्वपंद्ुमावममत्त। ष्षिपिदेवपह्नयम्‌ । क्लायीत सा भिरात्रानते सचेछगुदिते रवो ॥ ४०॥ विहय भरवदनं दा मवति धमेतः । कृतश चा पुनः कम पूषेवच समाचरेत्‌ ॥४१॥ रन दतः कातलयदरा्रयः पोददतवः । ततः धुवी गमां दध क्षेत भरोहति॥४२॥ च;सुधाऽदिमा रात्री; पवैवद्च विवनेयेत्‌। गच्छेधुर(स्वयं मुक्ता परष्णापतपक्त राक्षसा ॥ ४३ ॥ परच्छादितादित्यपये एमानाच्छेतस्वयोषिति। प्षामाऽहंङृदवामोति षर पूनितट्णम्‌ ॥ ४४ ॥ ऋतुवे"रामिगाम्यव बरहमचार्येव धमतः । गच्छक्चपि यथाकामं ५ दुष्ट; स्यादन्य ॥४५॥ भ्रणहत्यामवामरोति ऋत भायोपराद्षुखः सा त्ववाप्यान्यतो गम त्याञ्या मवाप पापिना ॥ ४६॥ 1

‰ अर्षतास्साधुलमस्य । 4 आः प्रयोगोऽयम्‌

ख. प. तत्‌ । १ ख. ग. 'देवक्रृते । २ ध. मवाययात्मः । क. इ. "मनाय ।। ४ क. ध, इ "मादाय व्ययवचि" । ५ क. ड. समृतिं । ९ ख. ग. तृप्या स्व । ७ क, इ. आुत्य । ८ व. ग. न्प रप्र । ९ ख. चापि व्य" । १०४, ड. शवनात्नाति' । ११ ख. ग. यज्ञः रमि" । १२९ क. इ. "स्र" मास° १२ ख. ग, रजोदश्नतो दोषा । १४ ख. ग" रता द्‌" । १५ ख. "नतो याःसूरत्र। १६ ख. ग, जमदि" ! १५ क. ड. तसुषष्मा"। १८ ख. ग. ममा रात्र पौ" । १९ क. इ. न्‌ । पुणा- दितादिसयैः पुण । ९० ख. ग. षितः । क्षा । २१ स. ग. कलेऽमिगम्यव बरह्मच व्यवस्थितः । २९. ग, न्यत्‌ '

४६

३६२ ` वेदव्याससाति; । [अ०२-र३ो ०४७-५६। १ -8]

मरहापातकदुष्ट च पतिगर्भविनाशिनी । सदट्रचारि्ण पीं स्यक्त्वा पतति षमेतः ॥ ४७ ॥ महापातकदृष्टोऽपे नाप्रताक्ष्या मवत्पातः । अद्यु क्षयमादूर्‌ (स्थताय मनुचिन्या(१) ॥ ४८ ॥ व्यभिचारेण ईष्ट हं परलीमा दशेनातो; । हृतनिवगे

रणां. पिक्छरतां च वसेततिः ॥ ४९ ॥ पुनस्तामातेवस्तातां पूवेवद्रधवहारयेत्‌। धता च धरमकमन्नीमु व धरोगिणीप्‌ ॥ ५० ॥ वग्ष्ट व्यसनासक्तामहिताम- धिर्दयेत्‌ । अधिविन्नामाप विथः सरणा तु रमतामयात्‌ ॥ ५१ ॥ विवणेदानव- दना देह्संसारवनिता । पतिव्रता निरार्घरा शोष्यते भरोषिति एतं ॥ ५२ ॥ मृतं भतीरमादाय ब्राह्मणी वह्िमािशेव्‌ । ब्रह्मणी चेच्यक्तकेशा तपसा शोषयेदरप ॥ ५३ ॥ सवाचस्थाघ् ताराणा न युक्त स्यादुरक्षणम्‌ । तदेवादुक्रमात्काय पतृज्नाः तसुतादिमिः ॥ ५४ ॥ जाताः सुरक्षिताया ये पुत्रपोत्मपोत्रकाः । ये यजन्ति पित नखे मोक्षभाकषिपहोदयेः ॥ ५५ ॥ गृतनामप्निहेत्रण दादये्रिधिपूषैकपं । आहरेद्‌ विम्बेन भीयोमापर्रनेत्तदा ॥ ५६ ॥

इति श्रीवेदभ्याक्ीये ख्यधिकारो नाम्‌ ितीयोऽ्यायः ॥ २ ॥

(अथ तृतीयोऽध्यायः )

नित्यं नेमित्तिकं कम्य नेमित्तिकमतः परम्‌ तरिविधं कमं वयामि'गृहस्थस्यावधा-

के, [

यतापर्‌ ॥ १॥ यापिन्याः पाशवम यप्र त्यक्तनिद्रा हर स्मरत्‌ | आखक्य मङ्गल

न (७

न्यं कमाऽऽवश्यकमाचेरत्‌ ॥ २॥ एतशो चोऽनिषेधेऽहन दन्तानक्षादय वारिणा । लात्वापास्य प्रैजः सध्णां देवादथिद तपयेत्‌ ॥ ३॥ + जुद्वास्यसुदिते भानां

[ 4.1.

स्येक उदिते रौ । नपेदादिथदेवत्यान्मन्तरान्मन्तनियोगवेत्‌ ॥ ४ ॥ + इत आरभ्य नियोगविदित्यन्तं न ख. ग, पुस्तकयोः ।

१क.घ. ड. "छतां ५.।२ ख. य. त्यस्य एतिः। ३क स्थित्या 1४, ग, दुर्गा पतीनां दरौनाते । पिक्छृतायामवाच्ययामन्यश्र वासयेत्प" । ५ ख. प. सुदु । ६ ख. ग. “धिये । ५ ख. ग. "वणोदा* । ८ क. ड. "हस्यते । ९ ख. ग, जीवन्तौ ! १०८ ख ग, 'तृमत्सु" । ११. तन्यत्ैमो्ष । १२ क. ड. 'धिवततिः । आ° । घ. "धिवततिम्‌ । १६ ख. ग, म्‌ । दाहयेद्‌ । १४ ख, ग. भागां चात्रे बजेत सा+ ई" ¦ %\ ख. ग. क्यमिति द्मे त्रिधा मतम्‌ । त्रिकरिथं तद व" । १६ घ. ग. निपिव्यनिं द“ ' १७ क. घ. इ. श्यां वेदादौ त° ¦ १८ घ. श्यै" ।

[अ०द्ो ०९२४) वेदव्याससपृतिः ३६३

वेदवेदाङ््ास्राणि शरिहासानि चाभ्यतेत्‌ । अध्यापयेचच सच्छिष्यान्स्िांध द्िनो- त्तमः | ५॥ अङब्धं प्रापयेष््धवा क्षणपात्रं समापयेत्‌ । समर्थो हि सपर्थन नावि त्रातः इविद्रसेत्‌ ॥ ६ ॥ सरित्सरसि वापीषु गतमह्वणादिषु । सायीत याषदु-

य पञ्च पिण्डानि वारिणा ॥ ७ ॥ तीथाभवेऽप्यश्चक्तो वा स्लायात्तोयेः समा हतेः । गृाङ्कणगतस्तत्र यावदम्बरपीडनम्‌ ॥ ८ ॥ सानमन्धैवतेः इयात्पावनेशव समाजनम्‌ । मन्ते; पाणांह्विरायम्य सरघार्क विलोकयेत्‌ ॥ ९ ॥ तिष्न्स्यिता तु गायत्रीं ततः स्वाध्यायमाचरेत्‌ । ऋचां च यजुषां साम्नामथवाङ्गिरसामपि ॥ १०॥ इतिहासपुराणानां वेदोपनिषदां हिनः । शक्त्या सम्यक्पेन्नित्यमरपपप्या समा पनात्‌ ॥ ११ ॥ स यत्गदानतपसामाखल एटमाप्तुयात्‌ | “+ वेदेभ्योऽन्यत्र सतुष्ः स विप्रः दद्रतामियात्‌ ॥ १२॥ तस्मादहर्वदं दविजोऽधीयीत्त वाग्यतः । धमा सेतिहासादि सर्वषां शक्ततः पठेत्‌ ॥ १३ ॥ दृतस्ाध्यायः प्रथमं तपयाय देवताः | जान्वोच्य दक्षिणं दर्भैः परागप्रैः सयौसिरेः ॥ १४ ॥ + पुरः क्षौः फराग्राभ्यां निगेतैः राइग्रसो दिनः । एकेकाञ्जटिदानेन भरृतिस्थोपवीतकः ॥ १५॥ समजानुद्रया व्रह्मसत्रहर उदङ्ग्रखः। तियेग्दभ वापाग्रयवेस्ििटविपिभ्रतेः ॥ १६॥ अम्भोभिर्तरकिपरैः इनिषटठमलानिगेतेः । दाभ्या द्रभ्यामञ्चहिभ्यां नुष्यास्तपये- ततः ॥ १७ ॥ दक्षिणाभिमुखः; सव्यं ना्न्बस्य द्वियुणे; इरे; । तिरेजटशर

५ @ = क,

“देशिन्या बृहद भाग्रविच्युतेः ॥ १८॥ दक्षिणांसोप्वीतः स्यादञ्चरीमिक्तिमिषिभिः। सेतपेयेदिव्यपित्न्सधापूपमितीरयेत्‌ ॥ १९ ॥ स्वधध्रजेनमानेवपेक्‌ इच्छनित तप॑णे | ्िनातिजीविितृकोऽप्येतानन्यांश्च तपेत्‌ ॥ २० ॥ तपेयेडिव्यापितंश्च पितपुषीन्पि- तन्स्वकान्‌ । भातिमातामहंस्तदर्नेवं हि विभिक्धिभिः॥ २१ ॥ मातामदीश येऽप्यन्ये गोत्रिण ज्ञातिविताः। तनेकञ्टिदानेनं परसय च पृथक्पृथक्‌ ॥ २२ ॥ अस. सछृतपरमीता ये मेतसंस्कारव्जिताः। बसनिष्पीडनाम्भोमिस्तेषामाप्यायनं भवेत्‌॥२३॥ अतपितेषु पितृषु सं निष्पीडयेच यः। निराशाः पितरस्तस्य मन्त सुरमातुषे॥२४॥

+ एतदथ न विद्यते स. ग. पुस्तकयोः

१क. ड, शान्ति ई०।२ क. ध. "णडान्परवा* । ३ ल. न. शक्त्यां वा । ४ कृ. इ, "गता तत्र यवित्यम्ब° । ५ ख.ग. भैश्वापि मा०।६ ख. ग. 'मारमेत्‌। ७क.ध. इ. नां विद्योप।८क.घ धीतिन्वहन्वहम्‌ । ध । ९ ख. ग, नन्वा च द्‌०।१० ख. ग. न्न्वाच द्विः ११ ख. ग. 'भौद्िनिःसतैः। १२ ख. ग, स्याकतमेणाञ्जलिभिश्िभिः । १२ ख. ग "पितृस्तत्पराशच पितृन्स ४ ध वज॑न्यमेनैवं । १५ के. “पितृतः पित" । १६ ख. ग, मात्रमाताः । १७. १. ड. ममहाश्व । १८ ख, य. "णो द्वि" । ध. भरो दातृ" 1 १९ ख, ण. “न तपेच पृथकपृथक्‌ ।

३६४. वेदभ्यासस्पति;। [अ०\छो ०२५-४४]

न ^

प्रयोदभस्वधाकारगोत्रनामापिरैभेवेद्‌ । सुदतत तसुनस्तेषामेकेनापि विना पृथा ॥२५॥ अन्यचित्तेन यश्च यत्तं विधिवजितम्‌ । अनांसनस्थितनापे तल्लं रधरायतं ॥ २६ ॥ एवं संतपिताः कमिस्तपंकांस्तपेयन्ति च । ब्रह्मविष्णुशिवाहत्यामत्रावः स्णनामभि; ॥ २७ ॥ पृयक्षमैनैमैरमन्मोक्तदेवताः । उपस्थाय रषः कषठ पूजयिता च देवताः ॥ २८ ॥ रह्म िस्वौषधीजीयविष्णुनामर्तामपी ( १ ) । अपौ पतये च परकारं नपस्कारिः स्वनामभिः ॥ २९॥ कृतवा एखं समान्य स्नानमेव समोर्जयेत्‌ । ततः भथिकष्य भवनमावरसथ्ये हुताशने ॥ २० ॥ पाकां चतुरो विदध्याप्रिधेदद्‌षिनः। अनाहितावसथ्याप्नरादायान्न पृतप्तम्‌ ॥ ३१ ॥ बराकटेन विधानेन जुहुया किकेऽनरे । व्यस्तामिन्याहूतानस्तु समः स्ताभिस्ततः परम्‌ ॥३२॥ षटमिर्देधकृतस्येति मन्त्रवद्धियथाक्रमम्‌ । पजाप्त्य घ. कृतं हवेवं ददक्ाऽऽुतीः ॥३३॥ ओंकारः सवाहा्तसत्यागः सिवष्टविषानतः । षि दभन्समास्ती यै विक सरमरमेद्‌ ॥ ३४ ॥ विशम्य देवेभ्य इत सरवभ्यो भूतेभ्य एव च । भूतानां पतये चेति नमरकरेण शालादु ॥, ₹१ ॥ दवा द्ाट > प चाग्रे पितभ्यश्र स्वधा नमः । पात्रनिर्णेजनं वारि वायव्यां दिरि निपत्‌ ॥ २६॥ उद्धत्य पोडवर्रासमात्रमननं धृतोक्ितम्‌ । इदन्न मरुष्येभ्या हृन्तेत्युक्ता समृत्छ जेत्‌ ॥२७॥ गोजनामस्वधाकारै; पितृभ्यथापि शक्ततः । षद्भ्योऽ्मन्बहं द्यापि तयह्वारिपानतः ॥ ३८ ॥ बेदादीनां पगरकाचदेखप ब्रह्ममलात्तय । तताञन्यदज्नमाः दाय निगंस्य भवनाद्वहिः ॥ ३९॥ ककेभ्यः शपचभ्यथ प्राततपद्समव्‌ च| उह गृह्ारि स्थितो यावनबुदूतकम्‌ ॥ ४० ॥ अरमम्तोऽतियि रिपुम;

४.।

प्रतीक्षितः । आगतं दरतः शान्त मोक्तुकाममकिचनम्‌ ॥ ४१॥ शश्च समृखमभ्यत्य

७, चेन

सक्कं शरद्धयाऽचनैः। पदधावनसनमानाभ्यज्ञनादिभिराचतः॥४२॥ मिदिवपरापणे

® ०

तोदा ङस्याभ्यभिकोऽतिभिः । कालागतोऽतियिद्वेदपारो गृहागतः ॥४२॥ दराषतो पूनितौ स्व नयतोऽधस्वपूजितो । विवाषकततक्मामृदाचायसुहहत्विजः ॥ ४४ ॥

` ~~~ १क.ध. ड. ग्नाकाशस्थि ।२क. ड, ध्वैणं तपे" ।३क. घ. इ.रविःका ।४ छ. ण्यित्वा स दे" ।५ ख. श्टा््न््रोषः । ६ ग. हतांहसाम्‌ अ । ७ग. पा यत्तेतिसत्कायं न. । ८क.घ. ह. *्रैः सना । ९ ख. ग. माचरेत्‌ । १० क. इ. ^सथ्यरहु । १११. यज्ञवि चत्वारो । १२, ड. शगः रिष्टः । १३ ख. ग. माचरेत्‌ । १४ घ. सव॑म" । १५ ख.ग. शि निशक्षिः । १६ ख, ग, "पिस्य । १७ ख. ग, °रि तिष्वाव" । १८ ख. ग, श्रसुकतोऽति* । १९ स. ग, ' तीक्षकः। जा" 1२० क. ख, ग, शन्तं । २१ ख. ग. श्ट प्रभया । २२घ. च्चेयेत्‌ । पा" । २२. ग, नप माना । २४ ख. ग, “दिं प्रापमेत्सयो य ।

[अ०३छो ०-४९-६२] वेदग्यासस्पतिः | ३६५

अध्या भवन्ति धर्मेण प्रतिक गृहागता; । गृहागताय सत्कृत्य त्रात्रयाय यथाः

विधि ॥ ४५ ॥ भक्त्योपकरपयेदेकं महाभागं विसभेयत्‌ । विसनेयेदनुव्रज्य सुत भ्रोतियातिथीन्‌ ॥ ४६ ॥ मित्रमातुरसंबन्धिबान्धवान्तमयागतान्‌ । भोनयेद्रहिणो भिक्षां सत्तां भिष्ठुकोऽदति ॥ ४७॥ स्वादरभ्मश्न्नसादु दददच्छत्यधोगतिम्‌ | गभिष्यातुरमेत्येषु बलृद्ातुरादिषु ॥ ४८ ॥ बुकषितेषु शृञ्चानो गृरस्थोऽश्राति किखिषम्‌ । नवादर्धयन्न पाकरान्नं कदाचिदनिमन्तितः ॥ ४९ ॥ निमन्तितोऽपि निन्धेन प्रत्याख्यानं दविनोऽहति ॥ ५० ॥ श्षुदरामिशस्तवाधुष्यवाण्दुषररतखरः

कद्धापषिद्धबद्धोग्रवधवन्धनजीविनः। रेलुषशोण्डिकानद्धोन्पत्तव्रत्यत्रत्युताः॥५१॥ नग्ननास्तिकनिटेपिद्ननव्यसनान्विताः । कदयेद्वीनितानायपैरवादकृता नराः ॥५२॥ अमि्रारीर्तिमन्तोऽपि राजदेरकोद्धताः। शरयना्तनसं सगं कृतकमोदिद्षिताः

॥ ५३ ॥ अश्रदधानाः पतिता श्रष्टाचारादयश्च ये । अभाऽ्थन्राः स्यरन्नादो यस्व यः स्यात्स तत्समः ॥ ५४ ॥ नापितान्वयमित्राधसौरिणे दासगोपकाः । शूद्राणा मध्यमीषां तु युक्तवाऽ्गं नेव दुष्यति ॥ ५५ ॥ धर्मेणान्योन्यमोज्यान्ना द्विनासत विदितान्वयाः। स्वदै्योपाजिते मेध्यमकेशदृपिमक्षिकम्‌ ॥ ५६ ॥ अश्वटीदमगो प्रातमरपषं शूद्रवायसेः । अनुद्छिषमसृष्टमपयुषितमेव च ॥ ५७ ॥ अम्टौनवोष्प- म्नाधमथाननित्यं सुसंस्छृतम्‌ । इसरापुपसंयावपायसं रष्कुरीति च॥ ५८ ॥ नाश्रीयाद्राह्मणो मांसमनियुक्तः कथंचन । कतो श्राद्धे निय॒क्तो'वा अनश्नन्पतति. द्विजः ॥ ५९ ॥ मृगयोपाजितं मां समभ्यच्यै पितृदेवताः । क्षभिो दादशोने तरीत्वा वेश्याऽपि धमतः ॥ ६० ॥ दिनो जग्वा था मासं हत्वाऽप्य- विधिना पन्‌ । निरयेष्वक्षयं वासमरापरोस्याचन्द्रतारकम्‌ ॥ ६१ ॥ सवाग्कामान्समा-

साच फरमन्वमखस्य च । मुनिसाम्यमवामोति गृहस्थोऽपि द्विजोत्तमः ॥ ६२॥

१ख.ग. “न्समुपाग। २ क. ण्द्गृहयत्न पाकाय क । ३ख. निन्द्ेन।४प. नन्देत्‌ प्र । ५ ध. प्ताभा्यानायाकयैकृदपुराः 1६ क. पराददछृेपादराः 1५७. ग. अनीशाः श्र । ८ ख, ग. "वस्वहारकाः । श* । ९ख. ग, ध. वृतः । १० कृ. ड °ज्यान्ना इमेऽत्रा । ११ क. ड. 'वयन्यस्य भोज्यमानो म युच्यते । धः । ध. '्वयनन्यस्य भोज्यमानो न रुच्यते । ध । १२ ख. ग. ववततोपार्ितं बेष्यमाकरत्यममाक्षि ! १३ ख. ग. 'सुषट । १४ ल.ग, "नपय मन्नायमावं नित्यं ।

३६६ वेदग्यासस्मति;ः। [अ०३-४छो ०६६-७७]

द्विजमोज्यानि गव्यानि माहिषाणि पयांसि च । निदंशामधिसबन्धिवत्सवन्तीप्यासि च ॥ ६२ ॥ #अछावुरिगरुकवकच्छत्राकटश्रुनाने च । प्रखाण्डुचतहन्ताकृरक्तमू

कमेव च | ६४ ॥ गञ्जनारुणदरप्तासण्नन्तगभपरानि च । अकाख्कुमुमादौनि दविजा जण्ध्वन्दवं चरेत्‌ ॥ ६५ ॥ वण्दूषिदपवङ्गातमन्यपाहतकोयापि । भूतेभ्याऽ

नपदतरवा च तदन ग्राहेण दहत्‌ ॥ ६६ ॥ दमराजतकास्यषु पत्रष्वचाल्स॒दा गहय । तदभावे साधुगन्पे पध्यटुपरुतासु च ॥ ६७॥ पररपन्रपन्पु ग्रटस्था भाक्तुपहात |

७ ११०.

ब्रह्मचारी यतिशव भ्रधार्थं मोक्तमरेतः |! ६८ ॥ अभ्यु्ष्याने नमस्करभुवि दा द्लित्रयम्‌ । भूपतये ुवनपतये भृतानां पतये तथा ॥ ६९ ॥ अपः; प्राश्यं ततः पंथा प्राणाहुती; कमात्‌ । स्वाहाकारेण जुहुयाच्छषमयाच्रथासुखम्‌ ॥ ७० ॥ -अनन्याचित्तो भञ्जीत वाग्यतोऽन्नमकःंसयत्‌ । आ तपेरत्रमश्ची्यीददयुल्यं पाश्रषु

जेत्‌ ॥ ७१ ॥ रच्छ्मन्नप्रदत्य प्रासमक मवि कषपत्‌ | आचान्तः सापुसङ्गन सद्विवा्रनेन 4 ॥७२॥ परावृत्तकयामिश् शेषाहमतिवादयत्‌ । सायं सभ्या युपासीत हुत्वाऽ्रं मृप्यसयतः ॥ ५६ ॥ आपोशा(शोनक्रियापू्मश्नयादन्वहु फिनः | सायमप्यतिथिः एज्यो होमकारागतो द्विजः ॥ ७४ ॥ अद्धया रक्तता नित्यं भ्रयो ह्यादपूनितः । नातितूष उपस्पृश्य प्नादय चरण। शच; ॥ ७५॥ अपर्यगुक्तरशिराः शयीत शयने शमे । शक्तेमानुचिते काट लान स्या न हाप येत्‌ ॥ ७६ ॥ ब्राह्मे मुहूतं स्वािदरधिन्तयद्धतमात्मनः । राक्तमान्मातिमान्नतय

वृत्तम॑तसमाचरत्‌ ॥ ७७ ॥ इति श्रवेदन्याये[ घराले|गृहस्याद्िकं नाम

तृतीयीऽध्यायः ॥ ३ ॥

१ | ए | । ति

(अथ चतुथोऽध्यायः )

तति व्यासकृतं शाहं प्मसारसषचयम्‌। आश्रमे यानि पुण्यानि पोकषथमाश्रयाणि च

~ _- -----------------------------

एतदर्थ न ख. ग. पुस्तकयोः । = एष ठुरीयध्यायो ध, पस्तके न विद्यते । अस्यवाध्यायस्य लधुन्यासप्ृतिरिति संज्ञा च, छ, ज. सं्केषुं एस्तकेषूपरभ्यते । छ. पृत्तक एतदधस्यान ¶भन्तर वते । तयथा-'वेदव्यास उवाच-ग्यासकरते धर्मशाघ पमेसारसमुच्चयम्‌ ” इति ।

९ क. घ. ड. ण्वन्ति तसन्ति च । २ क. "विहवः । ए. । ध. “कविद्धुवः । गू" \ इ. "कविट्‌ुवः । मृ" । ३ ध. "पीडनका" । ४ ग. 'गन्धलोघ्रह । ५ क. ड. यथभा । उ. प पो यद्धोक्तुमहति । अ।६ कृ. घ. ड. भ्युक्षणान्नम ।५७ध्‌. ना पात्रसनिधो । अ ८ क. ड. पतिसनिधा । अः । ९ क घ॒ ट. "चित्तरकवित्तो वा 1 १० ख, ग. दक्चुण्णपां 1११ क. ध, "्पत्तिन । १२ क. स.ग.ध च । वृ्वृद्धक" । १२ क. घ. ड, शत्यगणावृतः । १४ क. ध. ड. तः । भप। | १५ ख. ग. °्तुोऽनि

रम्‌ । भ्र" १६ ख. ग शुत । १७दृ,द्ेन्‌ काममपि दा"! १८ ख. ग. नतं बेत्थाय चिन्त ।

[अ०४्रो ° १-२०] देदव्यासस्पृतिः । ३६७

॥ १ ॥ गृहश्रमात्पयो धर्म नास्ति नास्ति पुनः पुनः । सवेतीथेफटं तस्य यथोक्तं यस्तु पाट्येद्‌ ॥ २ ॥ गुरुभक्तो मत्यपोषी दयांवाननसृयकः | नित्यजापी च हामी च सत्यवाद्‌ [जताद््रयः | २ ॥ स्वदार यस्य सताः परदारानत्रतेनम्‌ । अपवादं न कुवीत तस्य तीथफटं गृहे ॥ ४ ॥ परदैरान्परद्रव्यं हरते यो दिने दिने । सवतीथा भिषकेण तस्य पापं न नद्यति ॥ ५॥ रषु सेवनीयेषु सवतीयफटे ततः । अन्नः दस्य जयो मागाः फतां भोगेन हिप्यते ॥ ६ ॥ प्रतिश्रयं पादश्च ब्रह्मणानां च पणम्‌ । न पापं सस्पृशत्तस्य वहि भिक्षां ददाति यः ॥ ७ ॥ पादोदके पदधृत दीपमन्नं मतिश्रयम्‌ । यो ददाति ब्रह्मणेभ्यो नोप्षपति तं यमः ॥ ८ ॥ किपरपदो.

= ¢+ ९५

दकाष्कन्ना यवात्तष्टत मादन | तावल्दुष्करपाजषु पान्त पितर्‌ जलम्‌ ॥९॥ यत्क कृ परादानं कातिक्या ज्यष्टपष्कर्‌ । तर्फ पाण्डवश्रएठक्प्राणा पादराधते ॥ १० । स्वागतनाग्रयः प्राता आसन शतक्रत; | पितरः पादशाचन अन्नान्‌ प्रजापातः

॥.११॥ मातापित्रोः परं तीय गद्धम गातो विरेषत; | ब्राह्मणात्परमं तीयं न भतं

१६९

न भविष्यत्‌ ॥ १२ ॥ शृद्याण षरछित्य यत्न यत्र वसेन्नरः | तत्र तत्र दुरकषत्र नेमिष ष्कराणि च ॥ १३ ॥ गङ्कद्रारं च केद्‌रं सनिहधया तथैव च (1. एतानि सवेतीथीनि कतवा पापैः प्रुस्यते ॥ १४॥ वणीनामाभ्रमाणां च चातुव ण्यस्य पार्थिव । दानधर्मं प्रवक्ष्यामि यथा व्यासेन भाषितम्‌ ॥ १५ ॥ यदद।सि विशिष्टेभ्यो यच्चाश्नासि दिते दिने | तैपे वित्तमहं मन्ये शेषं कर््यापि रक्षसि॥१६॥ यददाति यदश्चाति तदेष धनिनो धनम्‌ । अन्ये मृतस्य कौडन्ति दारैरपि धनैरपि ॥ १७॥ किं घनेन करिष्यनित देहिन गत्वरयुषः । यद्षैयितुमिचच्छ॑नि तच्छरी

[प (अ

रमराश्वतम्‌ ॥ १८ ॥ अश्च(श्वतानं गात्रम वभवा चेव श्राश्वतः; | चित्य सन हितो शत्युः कठन्यो पपरसग्रहः ॥१९॥ यदि नाप न धर्मांय न कामाय न कोतेये।' यत्परित्यस्य गन्त्यं तद्धनं किं दीयते ॥ २० ॥ जीवन्ति जीविते यस्य विप्रा

१ छ. "क्त योऽनुपा" । २ च. श्यक्षान््यनमू* । न. “यक्षन्तिरिं्कः । ज. “प निहो" । ४ ज. दारनि्यसं" । ५छ. प्तैकः। अ । ६ च. छ. "त स्वेतीथफठं रमेत्‌ । पर| ७क. इ, दारपशरन्युर्धी हिनक्षियदिने दिने ¦ च. ज, '्दारपरव्यदहिसते च दिनि दिने । 8. 'दारपरदन्यं यो

9, ४

हिनस्ति दिने दिमि। ८ ख. ग. सवनीयेषु \ ९ छ. श्पु तीथेधमेफ" । १० क. ड, ज. श्ह्यणेस्तपेण तथा । म । च. छ. श्टणेभ्यो निवेदयेत्‌ । ११ क. ड, छ ज, श्यं प्रयुपेततः । १२ क. च. छ, सहष्वक्ष । १६३ ख ग, “रोऽमृतम्‌ । १४ ख. य. 'छमषयः श्रेष्ठा विः} १५ च. "तः । व्रह्मपादोद्फं तीथं । १६ च. ज, वेश: करता यत्र य" । छ. वशे कृत्वा गृ यो निवसे" ¦ १४ ख. ग. संनिहदयय । १८ ज. “लां विशेषतः । ए" + १९क. ख. ग. ष्दाति वि ।२०क. ख. ग. श्वति दिने दि।२१ ख. ग. तच वित्तः।२२क.ख.ग,

'स्याभिरक्षति । य । २६ ख. ग, "च्छन्तस्तच्छः ।

३६८ ` वेद्यास्तिः । [अ०श्छो०२१-४०]

४

मित्राणि बान्धवाः । नौमितं सफटं तस्य आत्मां को न जीवति ॥ २१॥ % क्रिमयः किं न जीवन्ति भक्षयन्ति प्रखरम्‌ । परंखोकाविरोधेन यो जवति स नीति ॥ २२ ॥ पशवोऽपि हि जीवन्त केवछात्मोदरमराः । कि कायन सुपुष्ेन बिना बिरजीषिना ॥ २३ ॥ प्रासादधमपि प्रासमधिभ्यः किं न दीयते | इच्छा. सुरूपो विभवः कदा कस्य मविष्यति ॥ २४ ॥ अदाता पुरुषस्त्यागी धने संत्यज्य च्छति । दातारं शृपणं मन्ये गृतोऽप्यथं न युति ॥ २५॥ भ्राणनाशस्तु कतेव्यो यः कृतार्था न सो( थैः स नो ) शृतः । अृताथेस्तु यो त्यं प्राठः खरसमो 8ि सः ॥२६॥ अनाहूतेष यदत्तं यज्च दत्तमयावितम्‌ । भविष्यति युगस्यान्तस्तस्यान्तो ने भदिष्यति ॥२७॥ गृतपत्सा यथा गों तृष्णालोभेन दुह्ति । परस्परस्य .दानानि लोकयात्रा न पपवत्‌ ॥ २८ ॥ अहे चाश्रते दानं भोक्ता चेव न दयते । पुनरा गमम नासति तत्रे दानमनन्तकम्‌ ॥ २९ ॥ मातापितषु यदत्तं भरात्षु श्श्रेषु च । नायापत्येषु यो दथार्सोऽनन्तः स्वगेसक्रमः ॥.३० ॥ पितुः शतगुणं दानं सहस मतुरुच्यते । भगिन्यां शतसाषस् सोदरे दत्तमक्षयम्‌ ॥ ३१॥ ~+ हन्दुक्षयः पिता रेया माता चव दिनक्षयः | सक्रान्तिभोगेना चव व्यतापात; सद्यदरः॥ २२॥ अहन्यहनि दात्य ब्राह्मणेभ्य युधष्टिर । आगमिष्याते यत्पात्र ततपात्र ताराये ष्यति ॥ ३२ ॥ किदिदरेदमय पात्रं ककैरचेत्पाज तपामयम्‌ । पत्राणायुत्तमं पातर शरान्न यस्य नोदरे ॥ २३४ ॥ यस्य चेव गृहै मूर्खो दूरे चपि युणानितः । गुणा- न्विता दातव्यं नासति मूख व्यतिक्रमः ॥ २५ ॥ देवद्रव्यविनाशेन ब्रह्मस्वहरणेन च । कुटान्यकुरतां यान्ति ब्राह्मणातिक्रमेण च ॥ ३६ ॥ ब्राह्मणातिक्रमो नास्ति कपर बेदबिवनिते | ज्वछन्तमगिदुत्सञ्य न हि भस्मनि दूयते ॥ ३७ ॥ संनिदरृष् मधीयानं ब्राह्मणं यो व्यतिक्रमेत्‌ । भोजने येव दाने च हन्यान्जषुरुषं इरम्‌ ॥ ३८ ॥ यथा कटुमयां हस्त यथा चमेमयो मृगः । यथ विमोऽनधीयानञ्यस्ते नामधारकाः ॥ ३९ ॥ ग्रामरस्थानं यथा शृन्यं यथा कृपश्च मिजेलः । यथ विपो नदीयान्यस्ते नाप्धारकाः ॥ ४० ॥

` ` # एतलवं न वियते ख. ग. पुस्तकयोः । + एतद्वचनं च, परस्तरेतरपसतश्ष नस्ति। ` ख. ग, पुस्तकयोः । + एतद्वचनं च. पुस्तकेतरपुस्तकेषु नास्ति ।

१ छ. जीत्रितो यस्य जीवन्ति वि" । २ क. ठ. “रथोका । २३ ख. ग, गिनः । प्रा । * ख. भृद्यु- पप्तः । ५ ख. ग. शव इृष्णालोभेन दुह्यते । प° । ६ ख. ग, “मेतः । अ* । च. *भेवित्‌ । ७ च. छ, ज. षटं चौध्रते दान भक्त्वा वै । ८ ज. युह्यति । ९ क, ड. ज. “यामात्मनि यो । १० ख. ग. “पु यद्या । ११ ज, °ते । अनन्तं दुहितादा( वदो ने सोदये द । १२ ख. ग. “गेषु मुनीश्वराः । भाः । १३, वास्ति गु" । १४ छ. स्थानपथः शून्यो यथा कू" ।

[अ०श्छो०४१-९७] वेदव्यासस्पतिः २६९

ब्राह्मणेषु च यदत्तं यचच वैश्वानरे हुतम्‌ । तदन धनमास्याते धनं शेषं निरर्थकम्‌ ॥४१॥ सममब्राह्मणे दानं दविगुणं बराह्मण्ुवे | सहस्तगुणमाचायं अनन्तं वेदपारगे *॥४२॥ बरह्मवीजसथुत्पनो मन्त्रसंस्कारव्ितः । जातिमाजोपजीषी च स मेद्राह्मणः समः ॥ ४२ ॥ गभोधानादिमिमंनेरवेदोपनयनेन च । नाध्यापयति नाधीते स भवेद्र हमणघ्रवः ॥ ४४ ॥ अग्निहोत्री तपस्वी च पेदूमध्यापयेच्च यः | सकटपं सरहस्यं च तमाचाय प्रचक्षते ॥ ४५ ॥ इष्टिभिः पडुबन्धेथ चातुमांस्यस्तथेव च । अश्निष्ेमादि- भियेकेयैन चेषं सचिवान्‌ ॥ ४६ ॥ मीमांसते च यो वेदान्षद्मिरङ्गेः सविस्तरः । इतिहासपुराणानि स भददेदपारगः ॥ ४७ ॥ ब्राह्मणो येन जायेत नान्यो वणे; कर्थचन । इतं रथ्गीस्थाय कोऽन्यस्तं तयक्तपृत्सहैत्‌ ॥ ४८ ॥ ब्राह्मणः स भवे. चैव देवानामपि दैवत । प्रसयक्षं॑चेव रोकस्य ब्रह्म्नो हि कारणम्‌ ॥ ४९ ॥ ब्रह्मणस्य मखं क्ष निरूषरमण्टकम्‌ । वाप्यत्र बीजानि सा कृषिः सावका भिकी ॥ ५० ॥ + सुक्षत्र वापयेद्भीनं सुपार दापयेद्धनम्‌ । सूक्षभे च सुपार च क्षप नेव विनश्यति ॥ ५१॥ विद्रायिनयसंपन्ने ब्राह्मणे गृहमागते । क्रीडन्त्यो षयः सवां यास्यामः परमां गतिम्‌ ॥ ५२ ॥ नषएश॑चे त्रत्रष परिमि वेदविषाजिते । दीयमानं रुदत्यन्नं॑किं मया दुष्कृतं तम्‌ ॥ ५२ ॥ बेदपृणेमखं वि समुक्तमपि भोजयेतु न च पूर्ख निराहरं षदात्र चोपवासिनम्‌ = ॥ ९४ ॥ यानि यस्य पविग्रणि इत तिष्टन्ति भारत । तानि तस्य नियोज्यानि न शर॑राणि देहिनाम्‌ ॥ ५५ ॥ यस्य देहे सदाऽश्चनिि हव्यानि तरिदिवोकसः । कव्यानि चेव पितरः क गूतमधिकं ततः ॥ ५६ ॥ य॑दध्न्त ेदिदधइते सतमेनिरतः शुचि; । दातुः फलमसंख्यातं प्रतिजन्म तदक्षयम्‌ ॥ ५७ ॥

४ दत उत्तरमेतद्ररनमधिकं क. पुस्तके“ दीदयो व्राह्मणसमः को वाऽसौ वव उच्यते । आचार्य सक्थं ज्ञेयः कथंवा वेदपारगः ” इति । + एतद्वै मङ्ग्यन्तरेण छ. पुस्तके--“सुक्षेत्रे वा सुपत्रे षा बुद्धिमान्दःपयेद्धनम्‌ । पृक्षे च सुपात्रे च दत्तं च न विनरृयति ” इति । = इतः प्ररमेतद्रवनं ज. पुस्तके--

‡ ~~

वटरश्वे तपस्वी च विद्र इषलीपतिः । द वेतो द्रि तिष्टन्ति राजन्कस्य न रोचते " इति ।

१ ज. तदनं च समल्यातं रेषमननं नि" । २ ख, ग. श्ण येन जीवन्ति ना । ३ ख, ग, ्टकुपृथ्‌ भुपस्था०। ४ छ म्मारह्य कोऽ । ५ च. ज. भू | प्रमाणं चैवे लोकस्य ब्रह्ममेव का०। ६ क, इ, छ. तेम हि । ७ ख. ग. निष्ककरः । ८ क. ण्वः सवेकमिका। सु* ।९ ख. ग. शते भयाद्र दु । १० ज, प्रसक्तमपि । ११ छ, यल्िक्थं बे" । ज, यिक्तं वे" । १२ ख. ग, "विद्धिः खकमे" । १३ च. ज, 'ट्वते षटूफमे' ।

५

३७१ वेदव्यासस्पतिः । [अ०४शछषो०९८-६९]

क, @

हृस्त्यश्वरथयानानं कवचादच्छन्त षादयाः । # अहमच्छामि ते ग्यास कस्यता,

(५.9 ¢ $

सस्यस्षपदः ॥ ५८ ॥ वेदरङ्खलदरृष्षु प्रजश्रषटपु सच्च । यत्पुरा पातत ब तस्यताः सस्यसपदः; + ॥ ५९ ॥ शतु नायतं शूरः सदलषु च पण्डतः | वक्ता

शतसहस्रेषु दाता भवति वाने वा॥ ६० ॥ न रणे विजनयाच्छृरांऽध्ययनान्न च पण्डितः | न वक्ता वाक्पटुस्वेन न दाता चाथेदानतः ॥६१॥ ईद्धियाणां जयं शूरो

धमं चराते पण्डित्‌! । > सत्यवादो भवट्रक्ता दाता भत।हते रतः ॥ ६२ ॥ यस्त्वेक पड्क्त्यां विषमं ददाति सदाद्धयाद्रा यदि वाऽयेहेतोः । वेदे च॑ षट ऋषिभिश गीतं

१4

तद्रहयहत्यां मनयो वदन्ति = ॥ ६३ ॥ उषरं पापेतं बाज भेन्नमण्डषु गोदुहम्‌ । हुतं भस्मनि हव्य च मूख दनमश्चाश्वतम्‌ ॥ ६४ ॥ गृतसूतकगृष्टाङ्गं रन दुद्रान्न-

क ७,

भोजनम्‌ । अहमेव न जानाम का यानं स गपिष्याते ॥ ६५ ॥ दुद्रानेनादरस्थन यादे किन्घयेत यः । स भवेत्सृकरा नृने तस्य वा जायतं इरे ॥ ६६ ॥ गृध ्रादश्च जन्मानि सप्र जन्मानि सृकरः © । श्वा चेव सप्र जन्ाने इत्यव मनुर ब्रवीत्‌ = ॥ ६७ ॥ अमृतं ब्राह्मणाजनस्तु दारिच क्षन्नियस्य च । वेयज्नेन तु श्र शूद्रा नरकं ॒व्रनेत्‌ ॥ &८ ॥ यस्तु भृज्जति शरान मसिमक निरन्तरम्‌ । इ जन्मनि शूद्रत एृतः श्वा चोपजायते ॥ ६९ ॥

‡ एतदस्थनेऽयं पाठो ज. पृस्तके-“ एकं एच्छामि ते कृष्ण दस्येषा संपदा भवेत्‌ » इति । + इतः परं ज. पुस्तकेऽधिकं वचनम्‌-““ वेदेन्धनसमद्ेषु हतं विप्रमुखाग्निषु । स्वल्पाऽपि बहुधा यान्ति न्यग्रोधोत्कणिका यथा » इति । > एतदभेस्थानेभयं पाठः ख. ग. पुरस्तक्योः-“ हितप्रियोक्तिभिवक्ता दाता सन्मानद्‌ नतः “ इति । = इत उत्तरमेतद्रचनं च. पुस्तके-“ एकपङ्क्तयां तु यां अदत्तं न स्परोच परस्प रम्‌ । भस्मना कृतमयौदा एकपर्क्तने दष्यत्ति " इति । © इत उत्तरमेतदर्ं च पुर्तक-“ अमेध्यङ्ृमितां याति अष्ट जन्मानि भारत ” इति । <> इत उत्तरं च. पुस्तकेऽधथिकानि वचनान्पुपलभ्यन्ते-“ अमरतं ब्राह्म णस्या कषत्रियान्नं पयः स्मृतम्‌ । वैश्यस्य अ( ल }षमेवानं ््ात्रं रथिः स्तम्‌ । पृर्रा्नोपहता विप्र निहव मुखलकिताः । कुपिताः किं करिष्यन्ति निविषा इव पत्र 1: । अनभ्यासेन विवानामाचारस्य च खड्धनात । आल्स्यादनदोषाच मयुविप्रा्षिघांसपि ” इति । ४ इतः परं छ, पुस्तऽयं पाठः-“ अमूं ब्राह्मणस्यान्नं क्षत्रियान्नं पयः स्मतम्‌ । वर्यस्य अ( ल )तमेवात्ं बुद्रात्नं रुधिरं स्मतम्‌ । ब्रह्मणनरैदरि दतं क्षन्रियात्ानपरयता ” इति । = इतः परमेतदधिकं ज. पुस्तके-“ अस्तावाशी चाजपी च विप्रकिंनि यद्विजः। न तारयति दतारमा्मानं च प्रतिग्रहम्‌ । अज्ञातारौ मरं भरङक्ते भजौ पूयशोणितम्‌ । भहं ताश्च कमभि भङ्कते अदाता विषमश्रुते । उद्राथं पथि श्रान्तं गच्छन्तं गृहमागतम्‌ । वैशदेवेऽतिसंप्ापत सोऽतिथिः स्वगेसंक्मः । सयो हि नरकं यापि ब्राह्मणं यो हयतिक्रमेत्‌ । अपि मृखं गृहे जातं किं

पुनवैदपाढकम्‌ " इति । १ ख. ग. पण्डिताः । २ ख, ग. अहं नेच्छा । छ. अहु वक्ष्यामि । ३ क. ड. भारत । ४ क. इ

°ो व्यसतनाच् न प । छ रो विदयान चप" ।५छ. "ता दानसत्रतः। ६ च. न. ° । भस्मनीव हुतं द्यं तदवहानमसाधुषु । शू" । ५ ख. ग. छग द्विजः इृदरा्मोजने । अ" । ८ च, यस्तु प्राणान्विमु

क्रति । स।

[अ०४ खो ०५७०-७ पेदव्पासस्पृतिः ३५१

यस्य शरु्रा पचेन्नित्यं शद्रा च गृहमेधिनी । बनितः पितदवस्तु रौरवं याति स दिनः क 9 प 1, [| ह्वः * (. [॥ ॥ ७० ॥ मण्डसेकरसकीणो तानासंकरसंकराः । योनिसंकरसकौणा वियोनिं

(>>

यान्ति मानवा; # ॥ ७१ ॥ पङनक्तमेदी इधापाशी नित्यं ब्राह्मणानिन्दकः । आदेशी बेदविक्रेता पञ्चैते ब्रह्मघातकाः + ॥ ७२ ॥

^ 0.

इति भ्रीवेद्याप्रीये [ प्मैराले गृहस्याशरमप्शादिव्णनो नाम चतुर्थोऽध्यायः ॥ ४ |

#

( सपप्ेयं वेदन्यसिस्मतिः )

# इतः परं वचनद्रयमंधिकं ज. पुस्तके-“ अनभ्यासेन वेदानामाचारस्य च वजंनात्‌ । अत्रदानस्य दोषाच्च मप्युविपराज्ञिधांसति । गवां शति पादेन (नादु)दिताके प्रुष्यति । एकाकी मिष्टमश्नाति त्रयस्ते ब्रह्मधातकाः" इति । + इतः परमधिको मन्थो ज. पुस्तके-“मातुब्रश्च पितृप्तथ ब्रह्महा गुरुतल्पगः । सुवणे- हारथैवेते महापातकिनः सताः । ऋणदतौं मूमिहतो येस्तु हारयते तथा । नरन निवतेन्ते यावदाभू- तसं्टवम्‌ । पुत्रमिध्रकरत्रायाः सुहत्स॑बन्धिबान्धवाः । असहायपरा छेके सदा धमे समाचरेत्‌ । यो विप्रः सचत विष्णुः यो विप्रः स उमापतिः।योविप्रः सच वैत्रह्या तस्माद्धि न कम्प( कोपयेत्‌ । धमी. सशय छता राजा वस्तुरधोगतः । तस्मात्नच्यवतेमेफे न बहङ्ञानधर्म॑तः । न राजा प्रभ्रयादैयं ददौ विप्रस्य मर्थता । परमा देवता तस्य ब्राह्मणस्य शरीरतः । यदीच्छेन्नरकं ठेततः सपुत्रः प्ुान्धवेः । देतैः साधां कायां गुरुषु ब्राह्मणेषु च " इति । |

१क. ड. भाण्डासंकः । २ कृ. ङ. णां लालसं" । ३ ख. ग, निर्यं ।

ॐ तत्सहृह्यणे नमः ।

(~ (५

राङ्खरिसितस्प्रतिः।

% सुदेवं नमख्त्य श्ड्खस्य छिखितस्य च । धमेशासं पर्ष्यापि दध्नि चेव पृतं यथा ॥ १ ॥ वैश्वदेवेन ये दीना आतिथ्येन विवरिताः । सर्वे ते हषला तयाः प्ाष्ठिदा अपि एरिना ॥ २॥ अकृते वेश्वदेषे तु ये भुञ्जन्ति द्विजातयः | था ते तेन पेन काकयोनि व्रनन्ति वै ॥ ३ ॥ अन्नं व्याहतिमिहतवा तथा मन्त्रस्तु राक्रटेः। अगं विभज्य भृतेभ्यस्ततोऽश्रीयादनग्रिमान्‌ ॥ ४ ॥ यो दधादवटिष्केशञः सांनाय्य बा निवतैते । छो बाष्पो बा स यङ्ग; सावैकामिकः ॥ ५॥ इष्टो वा यदि वा मू दर्यः पण्डित एव वा । मास्तु वेवदेवन्ते सोऽतिथिः स्वगेसंक्रमः ॥ ६ ॥

॥ ११ [1

दार्तीरः कं श्चारेण गुणवािणी भवेत्‌ । समं वपति पजन्य; सस्यादपि तृणा- दपि ॥ ७ ॥ यानासान्ुधितो युङ्क्ते ते ग्रासाः करतुभिः समाः| प्रासे तु यमे. धस्य फलं प्राप्रोति मानवः ॥ ८॥ > अद्धिश्वाऽऽसनवाकयेश्च फटेः पृष्येमनोरमेः | तणेरञ्जरिभिरव देवासुपयेतपुनः पितन्‌ ॥ ९॥ पितृनभ्यवेयेस्त॒ तस्य नासत यसंयमः । इदं तु परमं युं व्यास्पातममुपूवेशः ॥ १० ॥ रवसप्न्थपभृतार्ं शदेन छिखितेन च । यथा हि मृन्मयं पात्रं दष्टं दोप्तैरपि ॥ ११॥ एनदाहेन शुध्येत धमेशाष्वेस्तया दिनाः । परमासपदीपोऽयं पि; पथातुरेशिकः ॥ १२ ॥ निष्यन्दं सवेशाज्ञाणा व्याधीनापिव भेषनम्‌। १२।परपाकनिषटत्स्य परपाकरतस्य च। अप्चस्य तु युक्लाऽनरं द्विजशाद्रायणं चरेत्‌ ॥ १४ ॥ परान्नेन तु शुक्तेन मेधुनं योऽधिगच्छति । यस्याननं तस्य ते पुत्रा अक्नाच्छरक्रं पतेत ॥ १५॥ अग्रा्तनो मनः पराशुः भोजं यरो बम्‌ । धृतिं श्रुति तथा शयुं परान्नं नयेद्बुधः .१६॥ परान्न पररषस्ं च परयानं प्रस्ियः । परवेरमनि वासश्च शक्रस्यापि भियं द्‌॥१७॥ ‡ इत आरभ्य ब्रह्मपाशहतो हत इत्यन्तम्न्थः क. च. पस्तकफयोरेव वियते नेतरेषु । > एतद्रवन-

स्थानेऽयं पाठध. पुस्फे-अद्धिशव वाकयेध मनोरमे पुष्पैः फकैरञ्जलिभिस्तणै् । एतेन देवानतिथी- न्पितृ्च अभ्यवयेवस्य ठु नास्ति संपत्‌ * इति ।

१च.ध्निजातघु। २क. श्थयेच वि"। ३ क, श्त्रावद्धिनिः ।४८क.श्तारकिं। ५च. "गुणो भ । ६ क. शाय यथानुदेशगः। नि°।

( @५१

[शे ०-! (-६२] शङ्खटिखितस्मतिः । २७३

©

आहिताभनिस्तु यो शिभरो मत्स्यमांानि भोजयेत्‌ । काटरूपी कृष्णस जायते ब्रह्मराक्षसः ॥ १८ ॥ आहिताधिस्तु यो विप्रः शुद्ाननानि च मृञ्चते । पश तस्य प्रणश्यन्ति आत्मा ब्रहम ्रयोऽपयः ॥ १९ ॥ एतदर्थ विरेषेण ब्राह्मणान्पालयेतरपः ॥ २० ॥ पस्युषे च प्रदोषे च यदधीये(यी)त ब्राह्मणः । तेन राष्ट च राज्यं च बधते ब्रह्मतेजसा ॥ २१ ॥ अप्रं वक्षस्य राजानो मृं वृक्षस्य ब्राह्मणाः । तसा- नृरं न दिसीयान्पूढादप्रं परोहति ॥ २९॥ फं दक्षस्य राजानः पृषं वृक्षस्य ब्राह्मणाः । तस्मादुष्पं न दिसीयासुष्पत्तंजापते फलम्‌ ॥ २३ ॥ गावो भूमिः कत्र च ब्रह्मखहरणं तथा । यस्तु न त्रायते राजा तमाहु्ह्यपातकम्‌ ॥ २४ ॥ दुषहानामनाथानां बारबृदधरपसिविनाम्‌ । अन्याये; परिभूतानां सैषां पाथिषो गतिः ॥ २५ ॥ राजा पि च मात। च राना ष परमो गुरः । राजा च स

रतानां परित्राता गुरुमतः ॥ २६॥ दावागनिदबदग्वानां राजा पएृणेमिवाम्भसा ॥ २७ ॥ पक्षिणां बरमाका्ं मस्यानामुदकं वटम्‌ । दुष॑रस्य बं राजा बालस्य रुदितं बम ॥ २८॥ वलं मखस्य मोनल्वं तस्करस्यानृतं बलम्‌ । एते राज- वलाः सर्वँ य्न परिरक्षिताः ॥ २९॥ ददहत्यगनिसतेनसा च सूरयो दहाति रद्िना । राजा दहाति दण्डेन विभो दहति मन्युना ॥ २० ॥ मन्युप्रहरणा विपराथक्रपहरणो हरिः । चक्रा्तीश्णतरो मन्युस्तस्पाद्विमान्न कोपयेत्‌ ॥ ३१ ॥ अ्निद्ग्धं प्ररोहैत सुयेद्ग्धं तथैव च । {ण्डस्तु संभरोहेत बह्मशापहतो हतः ॥ ३२ ॥

इति शङ्खशिवितपशतिषमेरा शच परमाप्तम्‌ ॥

१ क, 'स्मादुषपं न । २ क. 'गोमिवाम्भसि । प्*। ३ च यतेन । ४ इ, दतु ।

ॐ तत्सद्ृद्यणे नपः |

{५ रार्खस्प्रातेः।

~~: *) : <; (*) -~

( तत्र प्रथमोऽध्यायः )

स्वये नपखृत्य सष्टिसंहारकारिणे । चतुषण्यहिताथाय सहनः शाुमकखयते ॥ १ ॥ यजनं याजनं दानं तथेवाध्यापनक्रिया । प्रतिग्रहं चाध्ययनं विप्रकमोणि निदिशेत्‌ ॥ २॥ दानं चाध्ययनं चैव यजनं च यथाविधि । क्षत्रियस्य च वेद्यस्य कृमदं परिकीततम्‌ ॥ ३ ॥ कषच्चियस्य विदरेषेण प्रजानां परिपाटनम्‌ `| कृषि. ( गो )रष्यवाणिल्य विर पारकाोततम्‌ ॥ ४ ॥ शुद्रस्य देनरुश्रृषा सवशिसपानि चाप्यथ । क्षमा सयं दमः शौचं सर्वैषामधिशेषतः ॥ ५ ॥ ब्रह्मणः क्षत्रियो परय बयो. बणा द्विजातयः । तेषां जन्प द्वितीय तु पिङ्ग मोञ्खिबन्धनम्‌ ॥ ६ ॥ आ चास्तु पिता परोक्तः सावित्री जननी तथा; व्राह्मणक्षञ्चियविशां ोज्ञीवन्धननन्मनि ॥ ७॥ द्रया शृद्रसमास्तावद्गियास्ते विचक्षण; । याबददन जायन्ते दिना जेया.

स्ततः परम्‌ ॥ ८ ॥ व इति शाड्व [ पमराल | प्रथम।ऽध्यायः | १ ॥

| रौ + णी णी

(अथ द्वितीयोऽध्यायः)

गभैस्य स्फुरतङ्गाने निपेकः परिीतितः । पुरा ठ सखन्दनात्कायै पुंसवनं पिच. णैः ॥ १ ॥ ष्म बा सीमन्तो जाते वै जातकमं च । आशौचे च व्यतिक्राने नामकमे विधीयते ॥२॥ नामधेयं च कतन्य बणोनां च समाक्षरम्‌ । माङ्सयं त्रा ह्मणस्योक्तं प्षन्नियस्य बान्वितम्‌ ॥ २ ॥ वेश्यस्य धनसंयुक्तं शरस्य तु जुगम्मि तम्‌ । श्रमी ब्राह्मणस्योक्तं वमन्तं क्षन्नियस्य तु । धनान्तं चेद वेश्यस्य दासानत चान्त्यजन्मनः ॥ ४ ॥ चतुथं परासि कव्यं बाछस्याऽऽदित्यदशनम्‌ । षेऽत्र प्रानं मासि चडा कायो यथाहखप्‌ ॥ ५ ॥ गमोषएमेऽब्दे कतेभ्यं ब्राह्मणस्यो पनायनम्‌। गभोदेकादशे रज्ञो गात्‌ द्रदओे विशः ॥ & ॥ पोडशब्दानि किपस राजन्यस्य द्िधिशतिः । विशतिः । सचतुष्का तु वेशस्य परिकोतिता | नातिषरत सावित्रीमत उर्व निितेते ॥ ७॥

१ ग, "मधाकयोत्‌ । २ क. “न्धनात्‌ । भा" ।३ग. नि। विप्राः) ४ ग. तः । ततल समन्दनातकर्य स्त । ५ ग. "तेन्यमादित्यस्य प्रद" । ६ ग. 'राब्दस्तु विप्रस्य दरा्विशः क्षत्रियस्य तु । वि" । ७ गृ, नामिरषेत सा" । ¢ ग, ^तेयेत्‌। वि" ।

[अ ०२-३छो०८-१२।१-१२) श्ड्खस्पतिः ३५

विहारव्याक्चयोऽप्येते यथाकाटमसेस्ृताः । सावित्रीपतिता व्रात्याः सर्मधमेबदि- पताः ॥ ८ ॥ मोञ्जीञ्यावन्धनीनां तु करमारमीञ्ज्यः परफीतिताः । मगेवेयाघ्रबा सताने कमोणि ब्रह्मचारिणाम्‌ ॥ ९ ॥ पणेपिपलबिखानां कमाण्डाः पकती केशदेशलछारास्यतुस्याः भोक्ता; क्रमेण तु ॥ १० ॥ अवक्राः सतचः सव नाकि द्ास्तथेव च । वस्रोपवीते कापीसप्तोमोणौनां यथाक्रमम्‌ ॥ ११॥ आदिमध्या- वसानेषु भवच्छन्दोपटक्षितम्‌ । भैक्षस्य वरणं ोक्तं वणानामतुपषेशः ॥ १२॥

इति शाद्धं [ पशाच ] द्वितीयोऽध्यायः ॥ २ ॥

|) री पि वि 0

( जथ तृतीयोऽध्यायः }

न्‌ कक नेमं दकिन

=

उपनीय गुरः रिष्यं शिक्षयेच्छ)चमादितः । आचारमभ्निकायै च संध्योपासनमेव च ॥ १ ॥ स गुरयैः करियाः कृत्वा वेदमस्मै परयच्छति । भृतकाध्यापको यस्त॒ उपा ध्यायः स उच्यते ॥ २॥ # माता पिता गस्थेव पूजनीयाः सदा नृणाम्‌ | क्रिया स्तथाऽफटाः सवां यस्य तेऽनाइताद्वयः ॥ २ ॥ प्रयतः कर्य उत्थाय क्तातो हवं हुताशनः । इषीत भणतो भक्त्या गुरूणामभिवादनभ्‌ ॥ ४ ॥ अनुङ्गातस्तु गुरणा ततोऽध्ययनमाचरेत्‌ । इत्वा व्रह्माञ्ञरिं पयन्युरोवैम्दनमानतः ॥ ५ ॥ ब्रह्माव- सानं प्रारम्भ प्रणव च्‌ प्रकतेयत्‌ । अनध्यायष्वध्ययनं वजये प्रयत्नतः ॥ ६ ॥ चतुदश पएश्चदशीमष्टमीं राहुसृतकम्‌ । उरक पातं महीकम्पमाज्ञोचं ग्रापविपएवम्‌।॥७॥ इनद्रमयाणं श्वरतं सवृसपातनिस्वनम्‌ । वा्यकोलादटं युद्धमनध्यायान्वि जयतु ॥ ८॥ नाध।योताभियु क्तोऽपि यानगो न च नोगतः । देवायतनवस्पीकश्पन्नानश्- पप्निध। ॥ ९ ॥ भेक्षचयं। तथा कृयोद्राह्मणेषु यथाविधि । गुरुणा चप्यनु्गातः प्रा्चीयासाइ्गुखः शचः ॥ १० ॥ हितमियं गुरोः इयाद्हृकारविवजेतः | उपास्य पश्चिमां संध्यां पूनयित्वा हुताशनम्‌ ॥ ११॥ अभिवाद्य गुह प्ाहुरोषै- चनकृद्धवेत्‌ । गुरोः पव सु्तिष्च्छयीत चरमं तथा ॥ १२ ॥ मधूमांसाज्नं राद

एतद्वचनं न ग. पुस्तके ।

१ ग. °उजीबन्धो द्विजानां । २ च. नार्या तु। ३. ननमौज्जी प्रकीर्तिता । मा०।४ गताः । फणेके- शरखयैस्तु तु" । ५ ग ॒च । यज्ञोपवीतं छा" । ६ ख. शषस्याऽऽचर" 1 ७ ग, प्रयतो मला । ८ ख. ग. इ दन" । ९ ग, ण्याय सुरतं घनतंघात° ! १० ख. "णं श्वहतं । ११ ख. ग, घ, श््वात* \ १२ ग थि प्रयनान्न च वेगतः । १३ क. गवम्‌ । द ।

शङ्खस्मतिः [अ०२-शछो०१६-!९-।१-१९]

मूतिनृत्यं विजयेद्‌ । सां परापवादं च स्ौटीलां च विशेषतः ॥ १२ ॥ मेख लापनिनं दण्डं धारयेच्च विरेषतः । अधःशायी मवोननत्यं ब्रह्मचारी समाहितः १४ ॥ एवं व्रततु कुर्वीति वेदस्वकरण बुधः । गुरवं च धन दत्वा ज्ायति तुदनङ्गया ॥ १५॥

इति शङ्क [ धर्मश ] तृतीयोऽध्यायः ॥ ३ ॥

[8 1, यं कके ण पिति म

( जथ चुथोऽध्यायः )

बिन्देत विषिवद्धायीमसमानार्गो श्रना । मातृतः पञ्चमीं चापि पितृतस्तथ सप्तमीम्‌ ॥ १ ॥ ब्राह्मो देवस्तयेवाऽऽषैः पराजापत्यस्तथाऽऽपुरः । गन्धचों राक्षस यैव पेशाचशाषटमोऽधमः ॥ २ ॥ एभ्यो धम्यास्तु चत्वारः पूवं ये परिकीर्तिताः । गान्धर्वो राक्षसशरैव प्त्रियस्यं तु शस्यते ॥ २॥ संपराधितः प्रयत्नेन ब्रह्मसु परिकीतित; । हस्थायाछिने देव आदायाऽऽ्षस्तु गोद्रयम्‌ ॥ ४ ॥ प्राथितः संप्रदानेन प्राजापत्यः प्रकीतित;। आसुरो द्रविणादानाद्वन्धवे; समयानथः॥ ५॥ राक्षसो युद्धहरणादैशचः कन्यकाडटत्‌ । तिषस्त॒ भाय करिपरस्य द मयं क्षन्न यस्य तु । एकैव माया वेश्यस्य तथा श्रद्रस्य कीर्तिता ॥ ६ ॥ ब्राह्मणी क्षत्रिया वेश्या विप्रभाय।; भरकीतिताः ॥ ७ ॥ क्षिया चेव वेया च क्षत्रियस्य विधीयते । श्या च मायौ वेद्यस्य इरा शदरस्य कौरिंता ॥ ८ ॥ आपि न कतेन्या द्र भायी दिनन्मना । तस्यां तस्य प्रसृतस्य निष्छृतिने विधीयते ॥ ९ ॥ तपस्वी यश शीलस्तु सवेधममृतां परः । धुवं दु्रसमायाति ब्रश्राद्धे ्योद्‌\ ॥ १० ॥ नीयते तु सपिण्डत्व यषां शद्रः इलाद्धवः । सव शरुद्रत्वमायान्त यद्‌ स्वगाजतश्र त१॥११॥ सपिण्डीकरणं काय डुर नस्य तथा प्रवम्‌ । श्रद्धदरादशकं कृतवा श्राद्ध प्रप्र योदश ॥ १२ ॥ सपिष्डकरणे चार्हूहचे) नच शद्रः कथचन । तस्मात्सवैभयतनेन शद्रा माय। विवमेयत्‌ ॥ १९ ॥ पाणग्रह्मः सवणोषु ग्रह यालक्षज्रया शरम्‌ । वेदया परतोदमादधद्ेदेन तग्रनन्मनः ॥ !४॥ सामायाया्रहं दक्षासा भायौ या पतिव्रता । सा मायो या पिपराणा सा भायां या प्रनावती ॥ १५॥

१ ग, हिसापवाद्वादाश्च ख्रटीलाध वि" । २ ग. प्रयलतः । ३ ग. ष्व कदय तु । ४ ग. ज्ञाय तदनन्तरम्‌ । इ६*। ५ ग. एते धर्मस्तु चतारः एव विगर प्रकी°। ६ ग. स्यं प्ररा' । ७ ग. ग्ञषु ऋलिजे । ८ ग. श्या ब्राह्मणस्य प्र" ९ ग. “जिताश्च । १० ग. श्राद्धं द्वाः । ११क. ख, शरणं चाहैत च । च, एणं ्रद्धेन। १२ क. ध. द्दरेदने छः ।

[ भ०४-९ो ० १६।१-१७.] वङ्म्स्मतिः २७७

छार्नीया सदा भाया ताडनीया तथैव च | ताडिता छाहिता चेव ब्खी श्रीभेषति नान्यथा ॥ १६॥ इति शाङ्से [धर्मश्च] चतु ऽध्यायः ॥ ४ ॥

( सथ पञ्चमोऽध्यायः । }

8 । षिकन्‌ 1

पञ्च सूना गरहस्यस्य चुद्धी पेषण्युपस्करः । कण्डनी चोदकुम्भश्च तस्य पापस्य शान्तये ॥ १ ॥ प्रञ्चयत्विधानं तु गरी नित्यं न हापयेत्‌ । पञ्चयङ्गविधानेन तत्पापं त्स्य नश्यति ॥ २ ॥ देवयज्ञो मतय्गः पित॒यङ्गस्तथेव च । ब्रह्मयज्गो नयत्नश पश्च यत्नाः प्रकीर्तिताः ॥ ३ ॥ होमो देवो विमतिः पितः ` पिण्डत्रिया स्मृतः । खा ध्याये ब्रह्मयन्गश् नुयज्ोऽतिथिपूननम्‌ ॥ ४ ॥ वानप्रस्थो ब्रह्मचारी यतिथैव तथा द्विजः । गृहस्थस्य प्रसादेन जीवन्त्येते यथाविधि ॥ ५॥ गृहस्थ एव यजते गृहस्थ- स्तप्यते तपः | ददाति च सहस्यश्च तसच्छष्ठो गृहाश्रमी ॥ ६ ॥ यथा मता प्रभः ज्लीणां वणानां ब्राह्मणो यथा । अतियिस्तदरदेबास्य ग्रहस्यस्य भरु; स्मृत; ॥ ७॥ न व्रतैर्नोपवासेश धर्मेण विविधेन च । नारी स्वगेमवामोति भामरोति प्रतिपूजनात्‌ ॥८॥ न व्रतैरनोपवासेश्च न च यङे: पथग्विधेः । राजा स्वगेमवामोति माभाति परि पठनाद्‌ ॥ ९॥ न सनेन न मानेन गत्राफरैपरिचयया । बह्यचारी दिवं यास याति गुरपृजनात्‌ ॥ १० ॥ अतिशश्रूषया क्षान्त्या क्ञानेन विविधेन च । वानप्रस्थो दिवं याति याति मोजनवजनात्‌ ॥ ११॥ न दण्डेन च मरनेन शूल्यागाराश्रयेग च । यति; (साद्धमवाम्राति योगनाऽऽग्रात्यनुत्तमाभ्‌ ॥ १२॥ न य्रदेप्तिणावाद- वहि श्शरषया तथा । गृही स्वगेमव(मो0 यथा चािथिपृजनात्‌ ॥ १२ ॥ तस्म त्सवेप्रयतनेन ग्रहस्थोऽतिथिमागतम्‌ । आहाररयनायेन षिधिवतस्तिपूजयेत्‌ ॥ १४॥ सायं भातश्च जुहुयाद्शरि्तरं यथाविधि । दयं च पाणमसं च जुहुयाद्विधिवत्तथा ॥ १५ ॥ यजत पद्ुबन्धश्च चापुमास्यस्तथव च । जवार्षक।धिकनेस्तु पबल्साम- मताद्धतः ॥ {६ ॥ इं वश्वानर कृयात्तथा चारपधना द्वेन । न भिन्त धनं शु्रात्सवं दर्घाज्च भिक्षितप ॥ १७॥

१ ख, च. चयो गू" । २ क. “ति यतिपूजना` । ड, ° प्रतिपा । ३ ग, न हौभेन नेवभिपरितपं-

णुद । त्र! ४ ग. श्वा यथाविधि । यतेवा प । ५ ख, त्रवर्षि | ६ ग, "यराद्भीप्ित । ४८

३५८ रस्लस्मतिः | [अ०्५-ई-७ ो-१८-१५१-०१५]

ते ठं न ललेदवदाृतिवजं पूवमेव च । कर्मणा जन्मना शरदं विधया च हणीतं तपू ॥ १८ ॥ एतैरेव गुणयुक्त धमाजितधनं तथा । याजयीत सदा विभो ग्रास्स्माः सरतिग्रहः ॥ १९॥

इति शाङ्ले [धर्माश] पठमोऽध्यायः ॥ ९ ॥

( अथ षष्ठोऽध्यायः । )

गहस्थस्तुयदा पदयेदीपलितमात्मनः । अपत्यस्यैव चापत्यं तदाऽरण्यं समाश्रयेत्‌ ॥ १ ॥ पुत्रेषु दारान्निक्षिप्य तया बाऽनुगतो वनम्‌. । अग्रीनुपचरे- भितं बन्यमारमाहरेत्‌ ॥ २॥ यदाहारो भवेत्तेन पूनयेतितृदेवता । तेनैव पूजये" भिस्यमतिथिं सुपागतप्र्‌ ॥ २ ॥ ग्रमादाहूस्य बाऽभ्रीयादष्टौ ग्रासान्समारितः । स्वाध्यायं च तथा यौदा शिमृया्तथा ॥ ४ ॥ तपसा शोषयेभित्यं स्वयं चैव कठेवरम्‌ । आद्रेवासास्तु हेमन्ते ग्रीष्मे प्श्चतपास्तथा,॥ ५ ॥ प्ाृष्याङाश्शायी चः नक्ताशी च सद्‌ा भवेत्‌ । चतुथेफालिको वा स्यासष्टकारिक एव वा ॥६॥ कृच्ै- वौऽपि नयेत्काढं बरह्मचर्यं च पारयेत्‌ एषं नीत्वा पने कालं दिनो ब्रह्मारमी भवेत्‌॥७॥

इति शास्से [धमशा] षष्ठोऽध्यायः ॥ १ ॥

( अथ सप्रमोऽष्यायः। )

कृतेषटं विधिवलश्वातसवषेदसदक्षिणाम्‌ । आत्मन्यगरीन्समारोप्य पिमो ब्रह्मभरमी भवेत्‌ ॥ १ ॥ विधूमे न्यस्तमसरे व्य॑द्ारे शक्तवललमे.। अतीते पसंप नित्यं भितं यतिथरेत्‌ ॥ २ ॥ स॒प्ागारांरेदेषय( प्ते ) भिक्षिते नानुभिक्षयेत्‌ । न ग्यथेचच तथाऽढामे यथााभेन वतेयेत्‌ ॥ ३॥ नाऽऽस्वादयेत्तयैवामन नाश्नीयाक- स्यि । मम्मयाहवुपात्ाणि यतीनां च विनिर्दिशेत्‌ ॥ ४॥ तेषां संमार्जना- ख्ुदधिरद्धिथेव भकीतिता । कोपीनाच्छादनं वासो बिभृयादम्ययभरन्‌ ॥ ५॥ 2

१ ग स्यल््ाच्च पटा" । च. स्यालवलहारि" । २ ग, ध, . च, शिणम्‌ । ३ घ. इ , ष्यगरे । ग ग, पादस" । ५ क. पूदरराल* । ` ा ^ 4

{ अण ७ छो ६-२१] शर्ससमतिः। २७९

र्थागारनिकेतः स्याव्त्र सांशो यृनिः ॥ ६ ॥ दृष्टिपूतं न्यसेत्पादं वपं चरं पिबेद्‌ । सत्यपूतां देच मनःूतं समाचरेत्‌ ॥ ७॥ चन्द॑नन ठु सिपक बासव जेब तक्षतः । कल्याणं चाप्यकृल्याणं तयोरेव न चिन्तयेत्‌ ॥ ८ ॥ ` सर्भूत॑समो भेत; समलोष्टादमकाश्चनः । ष्यानयोगरतो मिः भोति परमां गति ॥-९ ॥ लन्मना यस्तु निरवष्णो परणेन तथैव च । आविभिम्याधिमिैव तं देव ब्रह्मणं षिदुः ॥ १० ॥ अदकुवित्व शरीस्य परियापियविपयैयः | गभैवासे च वसतिस्तस्मा- मुच्येत नान्यथा ॥ ११॥ जगदेतभिराजन्दं नँ तु सारमनथैकमू । मोक्तव्य निदिं मुच्यते नात्र संश्रयः ॥ १२ ॥ पराणायपिदैदेहोषान्धारणामिश्च किखिषम्‌ । परत्याहरेण संसगोन्ध्यानेननिश्वरन्युणान्‌ ॥ १३ ॥ सव्याहृतिं सप्रणवां गाय ्रिरसा सष । तरिः पठेदायतप्रणः भ्राणायाप्रः स उच्यते ॥ १४ ॥ प्रनसः संय. म्तस्ैषोरणेति निगदे । संहारभेन्दिपाणां च भत्याहारः परकीर्तितः ॥ १५॥ ददिस्यध्यानयोगेन देवदेवस्य दशनम्‌ । ध्यानं भोक्त भवकष्यामि ध्यानयोगतः परप ॥ १६ ॥ हृदिस्था देवताः सव हृदि पराणाः परतिष्टिताः । ददि ज्योतीषि मुष हदि सर्वं भतिष्ितम्‌ ॥ १७ ॥ खदेह्मरणि इता प्रणवं चोत्तरारणिम्‌ । ध्याननियन्थनभ्यासादि् परयटदि स्थितम्‌ ॥ १८ ॥ हूयकशद्रमाः सयः सोमो प्ये हुताक्षनः । तेजोपध्ये स्थितं स्तं सखमध्ये स्थितोऽच्युतः ॥ १९ ॥ अणोरणीयान्महतो महीयानास्माऽस्प नन्तोनिहितो गुहायाम्‌ । तेजोमयं पश्यति बीतक्रोफो षातुः प्रसादान्हिमानमालनः ॥ २० ॥ पासुदेदस्तमोन्धानां प्रत्यक्षो नैब्र जायते । अङ्घानपटसवीतिरिन््रयैविषयेप्युमिः ॥ २१ ॥ एष वै पुरषो विष्णु- वयक्ताग्यक्तः सनातनः ।.एष ध।ता विधाता च पुराणो निष्क; शिव; ॥ २२॥ -देदा्मेतं पुरुषं महान्तमादित्यवर्णं तमसः परस्तात्‌ । यं बे विदित्वा न बिभेति भृत्योनीन्यः पन्था शिथतेऽयनाय ॥ २३ ॥ पृथिव्यापस्तथा तेनो वायुरा काश्मेव च । पृश्चेतानि विनानीयान्महामृतानि पण्डितः ॥ २४ ॥

की

१ य, नन्दनैिप्यतेऽस्ं दा भल्मतूैविगहितेः । ९" २ ग, संभ्रयेत्‌। \ ग, घ इ. “तदतो मै" । ४. विदय म" ।५क., ख. ध. ड, नरसा*।६ ग. ध. इ. निर्विण्णो । ७ ग. हृदयस्थस्य यो । ८ ग, तुष्वं तत्त्वम“ । च. शतै सत्यं सत्यम! ९ कं, ग, घ. ट, "नां पणेरपि विधीय" । .

३९१ शङ्लसातिः । [ अ० ७-८ो०९-६०१-५]

चेः भोतं स्पदनं च रसनं प्राणमेव च । बुद्धीन्द्रियाणि जानीयासश्चेमानि शरीरके | २५ ॥ रूपं शरष्दस्तथा सशो रसो गन्धस्तथैव च । इद्ियायाम्विनानीयासशचैव सततं बुधः ॥ २६ ॥ हस्तौ पादाबुपस्थं च निहा पायुस्तयैव च । करमेन्िाणि पञ्चैव नित्यमसिम्कररीरफे ॥ २७ ॥ मनो बुदिस्तयेवाऽऽत्मां व्यक्तं च तथेव च | इदियेभ्यः पराणीह चरवोरि कथितानि च ॥ २८ ॥ चतुरदिशस्ययैतानि तानि कथितानि च । तथाऽऽत्मानं तन्यतीते पुरुषं पञ्चविंशकम्‌ ॥ २९ ॥ य॑ तु नाता विषच्यन्ते ये जनाः सापूषृत्तयः । वदिदं परमं गुदयमेतदक्षरशुत्मम्‌ ॥ २० ॥ अशब्द्रसमस्प्धमरूपं गन्धवभितम्‌ । निदुःखमसुखं शुद्धं तषिष्णो; प्रमं पदम्‌ ॥ ३१ ॥ अनं निरञ्जनं शान्तमव्यक्तं परुवमक्रम्‌ । अनादिनिधनं ब्रह्म तदिष्णोः परमं पदम्‌ ॥ ३२ ॥ विङ्गानसारयिर्यस्तु मनः परग्रहवन्धेनः । सोऽध्वनः पारमा नोति तद्िषणोः परमं पदम्‌ ॥ ३३ ॥ वाछप्रशृतश्नो भागः कलिपतस्तु सदस्धा । तस्यापि इतमाद्धागाज्जीवः सूश्म उदाहृतः ॥ ३४॥ इृद्धियभ्यः परा थां अर्थ भ्यश्च परं मनः । मनसस्तु परा बुद्धिषदधेरात्मा तथा परः ॥ ३५ ॥ महतः प्रम वयक्तमव्यक्ततयुरषः पर; । पुरुषान्न पर किंचित्सा कृष्टा सा परा गति; ॥ ३६ ॥ एषु सर्वेषु भूतेषु तिष्टत्यविकलः सदा । दृष्यते तगरयया बुद्धधा सूक्ष्मया सूक्ष्म. तिभिः ॥ ३७॥ | इति शङ्खे [धमेराखेपषपमोऽध्यायः ॥ ७ ॥

( अथा्टमोऽष्यायः । }

8 - [मी |

नित्यं नैमित्त काम्यं क्रियाङ्गं मलकषणम्‌ | क्रियासलानं तथा पष षोढा शानं प्रकीर्तितम्‌ ॥ १॥ अस्नातः पुनरानहो जप्याग्निहवनादिषु । प्रातःसञानं तदं च नित्यस्नानं भकीतितम्‌ ॥ २॥ चण्डारशवयुपाचं सृष्ट स्नानं रजस्वलाम्‌ । स्नाना- नरस्तु यः स्नाति रनानं नेपित्तिकं च तत्‌ ॥ ३॥ पुष्यस्नानादिषं स्नानं दैवि पिचोदितम्‌ । तद्धि काम्यं समुदं नाफामस्तत्मयर्जयेत्‌ ॥ ४ ॥ जप्तुकामः पविः त्राणि अचिष्यन्देवताः पितृन्‌ । स्नानं सपाचरेधस्तु ्रियाङ्गः तलङौतितम्‌ ॥ ९ ॥

[1

# एषोऽध्यायो न विध॒ते ग, पुस्तके ।

१ ग. "न्दरियस्थाम्वि" । २ ग. "व विषयान्बुधः । ३ ग. च. "तमा व्यक्ताव्यक्तं त*। ४ ग. ^रि भ्रव" गराणि च। ५. °न्धनम्‌। सो" ।६क. ख, ध, “नः पर" । ७ ग, "विरः । ८ घ, इ, “जके । भ ।

[अ०८-र्ो ०६-१६।१-१०] रस्खस्पतिः। १८१

प्र्टापकर्पणारथं तु सानमभ्यद्गपुरवकम्‌ । महापकपणाथाय हतिस्य नान्यथा ॥ ६ ॥ सरित्सु देवखातेषु तीर्थेषु च नदीषु च । करियास्नानं सयु साने तत्र पहाक्रिया ॥ ७॥ तत्र काम्यं तु कतैव्यं यथावद्विषिचोदितम्‌ । नित्यं नेमिकतिं दैव शिया मलकर्षणम्‌ ॥ ८ ॥ तीर्थाभावे तु फते्ययुष्णोदुकप्रोदकेः । स्नानं ठु बहितैन तथैव परवारिणा ॥ ९ ॥ इरीरयदिविङगेया न तु स्नानफटं भेत्‌ । अद्धिगात्राणि शुध्यन्ति त्थस्नानाकटे भेत्‌ ॥ १० ॥ सरःसु देवसतेषु तथिषु च नदीषु च । सानमेव क्रिया तस्मात्ल्ानासुण्यफटं स्तम्‌ ॥११॥ तीं भाप्या- तुषङ्केण सानं तीं समाचरेत्‌ । सननं फटमपरोति तीयेयात्राफरं न तु ॥ १२॥ स्ैतीथोनि पण्यानि पापघ्नानि सदा नेणाम्‌ । परस्परोनपक्नाणि कथितानि पनीः षिभिः ॥ १३॥ स्व प्रसवणाः पुण्याः सरांसि च शिरोचयाः। नधः पुण्यास्तथा सयौ लाहवी तु विशेषतः ॥ १४ ॥ यस्य पादो च दृस्तो च मनथैव सुसंयतप्‌ ¦ विद्या तपश्च कीतिं स तीथफलमश्रुते ॥ १५॥ रणां पापकृतां तीथं पापस्य शमनं भवेत्‌ । यथाक्तफर्द ता भवच्छद्धात्मना नृणाम्‌ ॥ {६ ॥ गते शास्सं [षमशान्नेऽ]ष्माऽध्यायः ॥ ८ ॥

। „+

( अथ नवमोऽध्यायः । )

जियासनाने तु वक्ष्यामि यथाददिधिपुवेषम्‌ । मृद्धिरद्धिश् कतेव्यं शोचमादो यथा- धि ॥ १॥ जले निप्र उन्मज्ज्य उपर्य यथाविधि । जरस्याऽऽवाहनं कृयां ततमवक्ष्याम्यतः परय्‌ ॥ २ ॥ प्रपये वरणं देवमम्भसां पतिमूभितप्र । याचितं देहि मे तीर्यं सर्वपापपनुत्तये ॥ ३॥ तीयंमावाहयिप्यापि सबोधविनिषृदनम्‌ | सानिध्यमाकषस्तोये च भन त्वं पद्‌नगरहात्‌ ॥ ४॥ ददरानमपये बरदान्सवोनप्युषद स्तथा । सर्वानप्सुषदशचव परपदे प्रणतः स्थितः ॥ ५॥ देवमप्सुषदं वविं परेऽ धनिषुद्‌नम्‌। आपः पुण्याः पवित्रा प्रप्य शरण तथा ॥ ९॥ दद्राधा्निध सप वरुणश्वाऽऽप एव च । ्रपयन्ताद्ु मे पापं मं रक्षन्तु च सपरेशः ॥ ७॥ इत्येव- क्तवा करैव्यं ततः संमानं जे । आपो हि हेति तिद्मियेधावदनुपषेवः ॥ ८॥ हिरण्यदणेति बदेदप्रि् तिषटभिस्तथा । श नो देवीति च तथा इं न आपृस्तथैवर च ॥ ९॥ इदमापः प्रवहत तथा मन्युदीरयेत्‌ । एवं पन््ा्समुचायं च्छन्दौमि फरषिदेवताः ॥ १० ॥ ˆ १. ड च. मनेत्‌। २ घ. इ, "ण्ये" । ३च. ेश्ाि । ४ ग. ध. निमज्य । ५ग. "पि । तीथेस्या° । ६ ग. *म्थरोषतः। प्र ।

३८२ पदखस्मनिः । [अ०९-१ ०छो०११-१५।१-१४]

भपप्पेणसुक्तस्य संस्परेखयतः सदा । इन्द आदुटमं तस्य पऋपिभरैवाधमर्पणः ॥ ११॥ देतरता भावहतस्तु पपध्नस्य परकीतितः । ततोऽम्भसि निमग्सु तरिः षदेदपमषणप्‌ ॥ १२ ॥ यथाऽ्मेषः क्तुरादूसवेपापपरणाशनः । तथाऽपमरषणं सक्तं सवेपापपणाश्नम्‌ ॥ १३ ॥ अनेनं ञाता अग्मध्ये स्लातवन्धौतवासमा । परिवर्तितवासास्तु तीथतीरषुपसपृशेव्‌ ॥ १४ ॥ उद्कस्याप्रदानाच -सानशादीं न पीडयेत्‌ । अनेन विधिना ्लातस्तीथस्य फएटमश्चुते ॥ १५॥

ईति शाङ्खं [ परमशाे ] नवमोऽध्यायः ॥ ९ ॥

( भथ दशमोऽव्ययः। )

|, श्ट ककरन कालक *किच्ठलेि

अतः परं भवश्यामि श्युभामाचमनक्रियम्‌ | कायं एनिष्टिकापठे तीथपं मनीपिभि, ॥ १ ॥ अङ््मूढे च ` तथा भाजापतेयं विवक्षणे; । अङ्र्यग्र स्पृतं दि (दन्य पत्य तजेनिमूलकम्‌(ॐ) ॥ २॥ प्राजापत्येन तीर्थेन तिः पराक्नीयाजललं दिनः । षि ्रमृञ्य शुखं पथात्वान्यद्धिः सथ्पसपृशेत्‌ ॥ ३ ॥ हृद्राभिः यते विप्रः कण्ठगा- भिस्तु भूमिपः । ताटुगाभिस्तथा देदयः श्रः सूृष्टाभिरन्ततः ॥ ४ ॥ अन्तमा छ्ुचो दशे प्राद्मुः सुसमाहितः । उदद्युखो वा प्रयतो दिशश्वानवोकयन्‌ ॥५॥ अद्धिः .समुदताभिस्तु दीनाभिः फेनैः । बहविना चाप्यतप्ामिरक्षाराभिस्पस्‌ रेत्‌ ॥ ६ ॥ तजेन्यद्गुष्टयोगेन सेत्नासापृष््रयम्‌ । अद्गुषमध्यायोगेन स्परो त्रय ततः ॥ ७ ॥ अद्ुषटनापिकाम्यां तु श्रवणो समुपसृशेत्‌ । कनिष्ठ द्गुष्ु- योगेन स्श्ेछन्धद्रयं ततः ॥ ८ ॥ सवासामेव योगेन नाभिं च हृद्यं तथा | संस्पृशे तथा मूध्नि एष आचमने विधिः ॥ ९॥ त्रिः प्राश्नीया्दम्भस्तु प्रीता स्तेनास्य देवताः । बरह्मा विष्णुश्च रद्ध भवन्तीत्यनुद्चश्चम ॥ १० ॥ गङ्गा च यना चेव भीयेते परिभानेनात्‌ । नासत्यदस्रौ प्रीयते स्पृष्टे नासापुटरये ॥११॥ सष लोचनयग्मे त प्रीयते श्षरिमास्करो । कणेयुमे तथा स्पृष्टे मीयेते अनिलानलौ ॥ १२ ॥ -खन्धयो; स्पशनादस्य प्रीयन्ते सवेदेवताः । मूध्नैः संस्पदोनादस्य भीतस्तु पुरुषो मरत्‌ ॥ १२॥ तिना य्गोपवीतेन तथा पुक्तरिसी द्रिनः। अपक्षा- हितपादस्तु आचान्तोऽप्यषविभेवेत्‌ ॥ १४॥ वदिनोमुरपस्पृरय एकदस्तापिते-

` , १ ग. “सूक्तं च भ्रपठेम" । २ ग. “न विधिना जाला ज्ञात" , ३ ग, “नाभानि सेजपेत्‌ । २ ग, शकं कृरस्य तु । भ । प. इ. उ. "कतं द्विजस्य तु । अ*। ५. ख. "कायोगे श्र । ६ ग. “खोऽपि वा । अर.

[अ०१०-११-१२.७०-{९-२१] शस्सेस्मतिः १८१ १-५।१-३ ] ।

नरै; । सोपानत्कस्तथा तिष्व शुद्धिपवाप्तुयात्‌ # ॥ १५॥ अचम्य च पुरा

प्रोक्तं तीयेसंमाजेने तु यत्‌ । उपसपृरेत्ततः पएथान्पन्त्रेणानेन. धमेतः ॥ १६ ॥ अन्त. अरस मतेषु गुहायां विशतोमुखः । तवं यस्तं वषट्कार आपो अयो रसोऽः मृतम्‌ ॥ १७ ॥ आचम्य च ततः पथादादित्याभिष्रसो नम्‌ । उदु त्यं जातवेद. सिति मन्त्रेण निक्षिपेत्‌ ॥ १८ ॥ एष एव विधिः भक्तः सेभ्ययोश्च द्विजातिषु । पूर्व संध्यां नपसतष्ठेदासीनः पश्चिमां तथा ॥ १९ ॥ ततो जपेतपवित्राणि पवित्र वाऽय शक्तितः । षयो दीषसेध्यत्वारधमायुरवप्तुयुः ॥ २०॥ सवैदेदपवित्राि वक्ष्याम्यहमतः परम्‌ । येषां जपैश होमे पूयन्ते मानवाः सदा ॥ २१॥ | इति शाङ्खे [ धर्मश ] दशमोऽध्यायः ॥ ! ° ॥

[~

(अथ एकादशोऽध्यायः । }

1 | 1 वयि कतयोकाया दव मि

अमर्षणं दे४कृतं शरुद्धपत्यस्तरत्समाः । कृष्पाण्डयः पावमान्यं साबि्यश्च तयेव चं ॥.१॥ उय( जि ) मिष्ट दप्दा चेव स्तोपानि व्याहूतीस्तथा । भारण्डानि च सामानि गायत्री चौशनं ( उयोशनसं ) तथा ॥ २ ॥ पूरुष्रतं च माप च. तथा सोमव्रतानि च.। अन्लिङ्गं बादैरपत्यं च वाकृपक्तमरतं तथा ॥ २.॥ शतरदरीयम. यबरिरलिसपे महाव्रतम्‌ । गोसृक्तमशवसृक्तं च इन्द्रस्तं च सामनी ॥ ४॥ ्ीण्याञ्यदोद्यानि रथ॑तरं च अनिरतं वामदेदत्रतं च. । एतानि , गीतानि पएनम्ति. भनतृञ्ञातिरमरत्वं रभते यदीच्छेत्‌ ॥ ५॥ इति शङ्ख [ धमशाल्े ] एकादशोऽध्यायः ॥ ११ ॥

हिवन यदी व्क

(अथ द्वादशोऽध्यायः । }

[र य धनः (ङः सत

इति वेदपविबाण्यमिंहितानि, एभ्यः सावित्री विदिष्यते ॥ १ ॥ नास्यधमष. णातपैरमन्तजेछे ॥ २ ॥ न सापिच्या समं जप्यं न भ्याहूतिसमं हतम्‌ ॥ ३॥ कृश

# इतः परं सार्थं वचनमधिकं च. पुरतके~शक्षिपिन मध्नि तोयेन पाप्रमस्य प्रणरेयति । भूमौ कषिपन हन्यन्ति असरा देवशते: । ्याहूतीः कीतेयेचैष तथेवायेचमध्यथम्‌ » इति ।

` ११. ण्ठः समलाभिस्तथाऽद्धिशव नैव । २ ग. भै तत “ १ब. णैः । समलामिस्तथाऽद्भिध नैव । २ ग. भन तदः । उपल ततः। इब डन रति भू" । ४ ग.घ. ड. छ. धत्तं । ५ ग. श्व सवै्ावित्य एवं। ६ ख. च । अभीषु । ७ ग, घ ड. छ. भासं ,८ घ. 2, छ. चं ्रीसू" । ९ फ. “तं चन्दर । १० ष. ड ठ. °देवयं बृहश्च । ए" । १११ रमं तज्नलेन व्याहृतिभिः परं दामः । न साविभ्याः परं जध्यं कुराश ।

१८४ ृङ्खस्यतिः। [ ज० १२ छो° ४-२६ |

मथ्यामासीनः इथोत्तरीयगान्डुदपयित्रपाणिः प्राङ्छुखः सूर्याभिषुसो वाऽ्षमारा- पादाय देवताध्यायी जपं कुर्यात्‌ ॥ ४ ॥ युवणेमणिषक्तारफणिकषन्रा्षदराकषपु्र- जीवकानामन्यतमेनाऽऽदाय मारां कुयात्‌ ॥ ५॥ रग्रन्थि कृतवा बमहृस्तोपय. मवी गणयेत्‌ ॥ ६॥ आदो देव्ता ऋषिच्छन्दः स्मरेवु ॥ ७ ॥ ततः सप्रणवां सव्याहूतिकामादावन्ते च शिरसा गायजीमावतेयेतु ॥८॥ अथास्या; सविता देवता, करपिविश्वामितरो गायत्री छन्दः ॥ ९॥ उकारः मणवाख्यः ॥ १०॥ ॐ भूः | ॐ भुवः । ॐ खः । ॐ गरहः । ॐ ननः । ॐ तपः । ॐ सत्यमिति व्याहृतयः ॥ ११॥ ओमापो ज्योतीरसोऽमृतं ब्रहम भूमुवः स्वरोमिति शिर; ॥ १२॥ भवन्ति चात्र छोक।; ॥ १३ ॥ सम्याहृतिकां सप्रणवां गायत्रीं शिरसा सह्‌ । ये जपन्ति सदा तेषां न भयं विधते शचि ॥ १४॥ रतं जप्त्वा तु सा देवी दिनपापरण- शषिनी + । सदृशं जप्तवा तु तथा पातकेभ्यः सषुद्धरेष ॥ १५॥ दश्रसदस जप्तवा तु सर्करषनाशिनी । सुवर्णस्तेयृटिमो ब्रह्महा गुरुहरपगः ॥ १६ ॥ सुराप विशध्येत टक्षजाप्यान्न संश्चयः । राणायापत्रयं ढत्व सानकाठे समाहितः ॥१५७॥ अहोराज्रकृतार्पापाचरक्षण।देव युच्यते । सन्याहूतिका; सप्रणवा; प्राणायामास्तु पडदा ॥ १८ ॥ अपि भरूणदनं मासात्पुनन्त्यदरहः कृताः । हृता देवी विरेषेण स्ेकामप्रदायिनी ॥ १९ ॥ सवेपापक्षयकरी वरदा भक्तवत्सला । शान्तिकामस्तु जुहुयत्साविीपरषतेः शुचि; ॥ २० ॥ हन्तुकामोऽपमृतयुं॑च घ्रतेन जुहुयात्तथा । भरीकामस्तु तथा पदविखेः काश्चन युकः २१ ब्रह्मवचेसकामस्तु पयसा जुहुया तथा । पृतपटुेसिवखेवहिं जहुयात्ुसमाहितः ॥ २२,॥ गायजञ्ययुतहोमाच सर्वै. पापे; भ्रपुच्यते । पापात्मा रक्षश्टेमेन पातकेभ्यः भगुच्यते ॥ २३ ॥ अभी टोकमा- रोति प्राप्तुयाच्कामभीप्सितम्‌ । गायनी वेदननन गायती पापनाशिनी ॥ २४ ॥ गायञ्याः प्रमं नास्ति दिवि चेह च पावनम्‌ | दृस्तत्राणपदा देवी पततां नरका- णेवे ॥ २५॥ तस्मात्तामभ्यसेन्नितयं ब्राह्मणो नियतः श्वि! । गायजीनाप्यानिरतं हव्यकव्ये भोजयेत ॥ २६ ॥

+ इतः परं ग. पुस्तकेऽयं ¶८:--“ शते जप्वा तथा सा तु सवैकत्मषनाशिनी । सहेघं जप्त्वा सा नृणां पातकेभ्यः समुद्धरेत्‌ " । इति ।

१ ग, पद्मपत्रवीजाक्षाणामन्यतमेनाक्षमा° । २ ध. ड. छ. श्षुपत्रजीवानामन्मतमेनाक्षमा* । ३ ग. ^ । ध्यायन्वामदस्तोपरि भ्याग° । ४ च, वा खहस्तोपयुक्तैवौ । ५ क, ख. शस्तोपायनैवो । ९ ग. "तामाप छन्दश्च स*। ७ ग. न्द्‌ । प्रणयाः । मः! ८ ग, दश । ९ ग. न्त्‌ । स्वणस्तेयी इत्च न" । १० भ. 'कामतः । त्र । ११ ग. °ते , ब्रह्मलो?.। १२ फ़, "पु योन” ।

[अ० १२-११ो ०२५-३१।१-१ ३] शर्सस्ूतिः। ३८५

तस्मि तिष्टते पापमवृविन्दुरिव पुष्करे ॥ २७॥ नपे(प्योनेव ठु संसिष्यद्राह्णो ना संश्रयः । कुयादैन्यन्न वा कुयनेत्रो ब्राह्मण उच्यते ॥२८॥ उषां स्याच्छत- गुणः सासो मानसः स्मृतः । नोनं बुधः ङु यौटसाविऽयाम्तु विदेषतः॥ २९ ॥ साविश्रीजाप्यनिरतः स्वगेमामोति मानवः । गायत्रीजप्यनिरतो मोक्षोपायं च वि. म्दाति ॥ ३० ॥ तस्मात्सवेभयत्नेन स्लातः प्रयतमानसः । गायर्थी तु जपेद्भक्त्या सवेपापपरणांशिनीमू ॥ ३१॥

इति शद्से [धमशा] द्वादशोऽध्यायः ॥ १२॥

कको सोति सकण्कनेके ह कोय चनो

( अथ त्रयोदसोऽप्यायः ) ।

लतः ृतजप्यस्तदनु पराद्म॒खो दिव्येन तीन देवानुदकषेन तपयत ॥ १ ॥#अथ तपैणविधिः ॥ २ ॥ ॐ भगवन्तं शेषं तपयामि ॥ ३ ॥ कामि त ततो सभ. भोपर तथेव च । भेतभोगरं ततः परोक्तं पातानां च सप्कम्‌ ॥ ४॥ जम्ब्ीपं ततः भक्तं शरकद्रीपं ततः परम्‌ । गोमेदपुष्करे तद्रच्छाकार्यं च ततः प्रम्‌ ॥५॥ शावैरं तत. स्वधामानं रतो हिरण्यरोमाणं ततः कल्यस्थायिनो ठीकांस्तपेयेत्‌ ॥६॥ रव. णोदफं ततः क्षीरोदं ततो धृतोदं तत इदं त घ्वादूदं तत इति सप्रसमुदरकं भव्यचं पुरुषसृक्तिनोदकाङ्खटीन्द्धाद्‌, दुष्पाणि च तथा भक्त्या ॥ ७ ॥ अथ कृतापसन्यो द्षिणाैसोऽन्तमीनुः पिञ्येण पितृणां थयाश्रादधं भकामगुदकं दाद्‌ ॥ ८ ॥ सौव. भन पत्रेण राजतेनौदुम्बरेण खड्ापातरेणन्यपरतेण वोदकं पितृतीयं सृशन्दधात्‌ ॥:९ ॥ पितर पितापहाय भ्रपितामहाय मात्रे पिता भपितामहैः मातामहाय(}) परमा. तमिहाय माञ() मातामह प्रमातामह सपतमातपुरुषापितृषपे यावतां नाम जानीय. त्िुपप्ाणां दषणं कृत्वा गुरूणां मातृपक्नाणां तपे कयत्‌ ॥ १० ॥ रातृपक्षाणां तपं कृत्वा संबन्विवान्धवानां कुंयौद्‌, तेषां कृता सुषदा कुयोत्‌ ॥ ११॥ मव. न्ति चत्र श्टोका; ॥१२॥ विना रैष्यसुवर्भेन विना ताभ्रतिटेन च । विना दमभ मनम पितृणां नोपतिष्ठते ॥ १२ ॥

1

# इतः प्रमृति सप्तषमुद्रकमिखन्तं न विद्ते ग, पुरत ।

१६. 8. (दन्यत्र वा।२ध्‌. इ, छ. "शनी" । ३ च. देषै। ४क. "भतं त। ५, इ, छ" हतैः रिलाभीमं ततो रकभौमं ततः शतंभोमे ततः पातारसप्तकं ततो जम्ृ्रीपं ततः शावद्रीपं तती गोमेद ततः पुष्करं ततो दिति द्वितीये ततो खेकारोकाष्यं ततः शा" ।६ ध. ततः श्वादृद्कं तत ई* । इ, 8, ततः केतुमन्तं -ततीं । ७इ' इ. लोकपालीरत” । ८ ड. छ. खादृदकं तत इति समु । ९ ग प्रदं । १० ५" गकषीयाणां नागां द्वो सातुपक्षीयाणं गुणा संबन्धिदन्धवानां चढत सु"

१

३८६ शरङ्खसपति;। = [अ०१२-१४७०१५-१०१-१५) । +]

सोबणेराजताभ्यो च सद्गोनौदुम्बरेण च । दत्तम्थ्यतां याति पितणां तुं तिरो; दकम्‌ ॥ १४॥ दृ्ना तु सह यदत्तं क्षीरेण मधृना सहं तदप्यक्षय्यतां याति पि तृणा ठ पतलदकम्‌ ॥ {५॥ इयोददरहः श्राद्धमन्ना्यनोदकेन वा । प्रयापूलफले

वोऽपि पितृणां रीिमाहवन्‌ ॥ १६ ॥ सातः संतर्पणं कृतव पितृणां ठु तिढाम्भ- सा | पपतुयत्नपवाप्राति प्राणाति च पितुस्तथा ॥ १७॥

हाते शाङ्खं [ धमेशान्चे ] त्रयादशोऽध्यायः ॥ १२ ॥

५ विथथनि 1 [1] य [>

( अथ चतुदशोऽध्यायः )।

ब्ह्मणान्न परीत दवे कमणि धमेषित्‌ । फिठये कमणि संमाति युक्तमाहुः परीक्षणम्‌ ॥१॥ ब्राह्मणा ये विकमस्था वैडालव्रतिकास्तथा+। उनाङ्ा अतिरिताद्धय ब्राह्मणाः पड्क्तदूषफाः ॥ २ ॥ गुरूणां प्रतिकूलाश्च बेदाग्युत्सादिनथ ये । गुरुणां त्पागि- नश्चे ब्राह्मणाः पञङ्क्तिद्षकाः ॥ ३ ॥ अनध्ययेषवर्धायानाः शौचाचारविवनिताः । शद्रा्नरसत्तपुश ब्राह्मणाः परूक्तेदृषकाः ॥ ४॥ षडङ्गरिच्चिसुपणा वटुचा अयष्ट

सामगः | त्रणाचेकतः पशाम्भेब्रह्मणाः पङ्क्तिपावनाः ॥ ५ ॥ वब्रह्मदयानुसतानो ` तरह्मदयाप्रदायकः । ब्रह्मदेयाप्ियथ बराह्मणा; परक्तिपावनाः ॥ ६ ॥ ऋग्यजु पारया यच्च सान्ना यथापि पारगः । अभव गेरसोऽधयेता ब्राह्मणः - पद्क्तिपावनः, ॥.७॥ नेत्य यागरता ` विदरन्पमरोष्समकाञ्चनः । ध्यानश्टी यतितिद्रन्राह्मणः पटूक्तपाषनः॥ ८ ॥ द्रा देषे पराङ्पख। तरीन्षा पिच्य चोदडमलांसतथा । भोजे. दवधान्वमनिकेकमुमयत्र वा ॥ ९ ॥ भाजयेद्यवाऽप्यकं ब्राह्मणं परङ्क्तिपावनम्‌ । ६व एत्वा तु नवध प्रशद्ृहा तु ताल्सषपत्‌ ॥ १० ॥ उच्छ सनिधां काय पिण्ड- निवेपणं बुधैः । अभावे च तथा कायेमशिकाप यथावियि ॥ ११ ॥ श्राद्धं ता प्यत्नन त्वराकरोपविवजतः । उष्णमत्रं दिनातिभ्यः श्रद्धया विनिवेदयेत्‌ ॥ १२॥ अन्यत्र पृष्पृटर्य; ५दकेभ्यश्च पाण्डतः | भाजयेदिविधानिविप्रानान्धमस्यसश्ुज्ञव. छान्‌ ॥ १३ ॥ याक च्पस्यते गेहे म्यं वा भोज्यमेव वा । अनिवेध न भाक्तव्यं पण्डपृ कदाचन ॥ १४ ॥ उग्रगन्धान्यगन्धाति चेत्यवक्षभवानि च । पृष्पामि वर्णन।यानि रक्तवणानि यानि च ॥ ५॥

1

+ इतः परमतद्रचनमधिकं ध. . छ. पुस्तकेषु--“ यस्य धमेष्वो नित्य सुराष्वज सवोदतः । प्रच्छ- भ्रानि च पापानि बेडाटं नाम तंद्छतम्‌ ” इति ।

"~~~ ^ “१... चे, द । दत्तमक्ष । रग. "तिकः शः । हीना" । क. पत्य । ४प्र,ःघ. ९.6 ¢

धवरिर" । ५१, स. लो दियो विद्र" ६ ष, ठ, छ, शभः पानके" !*७.ग. 'ात्यादुकेपः । च |,

[अ०१४छो०-{ ६-६० एदसस्मतिः | ३८७

भः

तोयोद्धत्रानि देयानि रक्तान्यपि विशेषतः। उणो प्रदातभ्यं फापांसप्रथवा नवम्‌ ॥१६॥ दशां विवजेयेसात्नो यथ्प्यहतवस्चजामू । धृतेन दीपो दातव्यसिलतैटेन वा एनः ॥१७॥ धूपाय गुग्गु दधाद्धृतयुक्त मधृत्कटपू । चन्दनं च तथा दद्यापि च

इषम युभम्‌ ॥ १८॥ # मूतेण सुरस शग पार सिन्धुके तथा| कृषाण्डालाब वाताककोषिदगंश्च वजयत ॥ १९ ॥ पिणं मर्व चैव तथा वे पिण्डमूहकमू । कृतं च ठवणे स्व वेशाप्ं तु शिवजयेत्‌ ॥२०॥ राजमाषान्ममुरांश्र शेद्रषान्कोर- दूषकान्‌ । लोहितानक्षनियासाञ्ाद्धकमंणि वभेयेत्‌ ॥ २१॥ ओंम्रमामलकीमिष मद्रीफादधिदादिमान्‌ + । = विदायेश्वैव रम्भाघा दद्याच्छ्राद्धे प्रयत्नतः ॥ २२॥ धानानि मधूयुते सकतुञशकरया सह । दधाच्छद्धे भ्रयतनेन शृङ्खाटकविसेतकान्‌ ॥ २२ ॥ भोजयित्वा द्विजान्भक्त्या खाचान्तान्दत्तदक्षिणान्‌ । अभिवाद एुनवि- ्ानुत्रञ्य विसभयेत्‌ ॥ २४ ॥ निमन्नितस्तु यः श्राद मेथुनं सेवते द्विनः । भाद्रं द्वा च भुक्वा च युक्तः स्यान्पहतेनसा ॥ २५॥ काटशाकं सश्चस्कांथ मांसं वाप्रीणसस्य च । खड्गमांसं तथाऽनन्तं यमः मोवाच धर्मवित्‌ ५॥ २६ ॥ यददाति गया्े्े प्रभासे पुष्करे तथा । प्रयागे नैमिषारण्ये सवेमानन्त्यमश्चुते ॥ २७॥ गङ्ायमुनयोस्तीरे पयोष्ण्यामरकण्टके । नमदायां गयातीरे सवेमानन्त्यमृच्यते ॥ २८ ॥ वाराणस्यां इरकषत्र भूगरतङ्धे महाटये । सेपवेण्यपिकूप चं तदप्यक्ष्यमु- स्यते ॥ २९ ॥ स्टेच्छदेशे तथा रात्रो संध्यायां च विशेषतः । न श्राद्रगचरे. तम्नो म्डेच्छदेशे न च त्रनेत्‌ । ३०॥

% इत परमयं पठ ग. पुस्तके-“सकोविदाय॑सतकम्दरानेन मधुना सदा । सकतूञ्केरया सधं दया- च्छाद प्रयत्नतः । पायरादिभिर्णैश्च भोजयित्वा तथा द्विजान्‌ । भक्त्या प्रणम्य जचान्तांस्तथा वे दत्तद क्षिणान्‌ । अभिवाद्य प्रसन्नात्मा असुत्रन्य विसजैयेत्‌ ” इति । + एतदधस्यनेऽयं पाठो ग. पुस्तके- ^ छत्राकं शरकषिम्बं च परं च सूतकं तथा" इति । = इत्रमरति विसनेयेदियन्तं न ग, पुस्तके । > अन्ना- ध्यायसमाप्तिरेरयते ग, पस्तरे।

` १ ग, दशा विः । २ ग, “य॒नाहतवन्ननाः । घर । ३ ग. “यादिष्ट यत्वुडङु" । ४ ध, इ.छ. धुवू* न्ता" । ५ ग. आग्रातलवलमृलमूककान्दधि" । घ, ड. छ. प्रेम । ६ ष. ड. छ. शरं दरक्षद्रीकाः । ७. इ. ठ, धान । ८ क. “लाभे म" । ९ च. °विरोषका° । १० क, “रेतिका" । ११ क, ख. "यास्थश्च भर । १२ च, च. रे अथोष्यामः।म, ^ तीथं वाऽ । १३ ग, सप्ारप्येऽपिद्रु' । १४ च्‌" च दत्तमक्ष" |

३८८ पर्ससमतिः [१०१४-१ ०६११२११०]

एस्तष्छायासु युतं यहं राहुद्न। विषुवत्ययने चेव सवेमानन्त्युत्यते ॥२१॥ ्रहुपयापतीतायां मथायुक्तां अ्योद्षीष्‌ । पराप्य श्राद्धे तु कतेवयं प्रभुना पायसेन शा॥ ३२ ॥ परजां पृष्ट यशः स्वगमारोग्यं च धने तथा । दृण शरदधः सदा भीताः प्रथच्छन्ति पितामहाः ॥ ३३॥

इति शाङ्से (पमेशा्नचदुदंशोऽध्यायः ॥ १४ ॥

[. 1. वकवम श अगिः पेषण केभ्णिके

( अथ पश्वदरोऽष्यायः ) ।

जनने परण चैव सपिण्डानां द्विजोत्तमः । उयहाश्टद्धिमवाभरोति योऽतनिवेदसमन्वितः ॥ १ ॥ सपिण्डता तु पुरुषे सप्तमे विनिवतेते । नामधारकषविप्स्त॒ द्रादेन विषु- ध्यति ॥ २ ॥ प्षश्चियो दादशाहेन वेश्यः प्रेण श्यति । मासेन तु तथा शुर हद्धिमाप्नोति नान्तरा ॥ २ ॥ राज्रिमिमांसतुस्यामिगेभे्ाे विशुध्यति । अजातद्‌- न्तवाहे तु सधः शौचं विधीयते ॥ ४ ॥ अशोरत्रा्तथा एुदिवले रङृतचूढके । तयेवातुपनीते तु उयहाच्ुध्यन्ति बान्धवाः ॥ ५॥ अनृढानां ठ कन्यानां तथैष शुद्रनम्मनाभ्‌ । अनृढमायैः शरस षोडशादस्सरात्परम्‌ ॥ ६ ॥ गृत्युं समपिगच्छे- चेन्मौ सात्तस्यापि बान्धवाः । दुद्धं समभिगच्छेयुनतज्र कायां विचारणा ॥ ७॥ पितुषेद्मनि या कन्या रजः पयत्यसंस्छृता । तस्यां मृतायां नाशनोचं कदाविदपि शाम्यति ॥ ८ ॥ दवीनवणा तु या नारी ्मादालमसवं बरनेद्‌ । भसे मरणे त्ञमाः दौचं नोपशाम्यति ॥ ९॥ समानं खलवशौचं तु प्रथमेन समापयेत्‌ । असमानं द्वितीयेन धमेराजवचो यथा ॥ १०॥ देशान्तरगतः श्रत्वा कुल्यानां परणोद्धवौ । यच्छेषं दशरात्रस्य तावदवा्विभयेत्‌ ॥ ११ ॥ अतीते दग्रतर तु तरिरात्रमशरुचि .मेवेत्‌ । तथा संवत्सरेऽतीते क्लातत एव विध्यति ॥ १२.॥ अनौरसेषु एतेषु भाय- खन्यगतामु च । परपवांु च स्ीषु उयदाच्छुद्धिरिरेष्यते॥ १३॥ माहा. व्यतीते ` तु आचय च तथा मूते । गृह दास कन्यासु एतासु च ज्यहस्तथ॥ १४ ॥ निषा- सराजनि पेते जाते दोहित्रके शृहे । आचायेपतनी पत्रेषु भरतेषु दिवसेन च ॥ -१५॥ -- माहे पक्षिणीं रारि रिप्यालिबन्धवेषु च । सब्रहमदारिप्येकाहपनूचाने -तथा -पृते ॥ {६॥ एकरात्रं त्रिरत्र च षड्राजं मासमेव च । दे सपिण्डे बणोनामाशोचं ऋमक्नः सृतम्‌ ॥ १७॥ |

१ ग.-“न्ति मानवाः । मृतानां ढन्यक़नां तु. तथेव शूद्रजन्मनः । भ“ । २ ग, “सवग ।*३ ग,

`. ननमरार तस्या ४ ग. %ेतु सः । ५ग..५या। विन्या ६ ग्‌. च. ब्‌.

[अ०११.१६ो०१६.९९१।१.८] शङ्खस्मृततिः। २६९

्रिराक्रमथ षद्रातरे पकं मासं तथैव च । वेध्ये सपिण्डे वणौनामाशोचे क्श ब तप्‌ ॥ १८ ॥ सपिण्डे प्षभिये शुद्धिः षदं ब्राह्मणस्य तु । रणोनां -परिषिषानां दक्षं विनिर्दिशेत्‌ ॥ १९॥ सपिण्डे ब्राह्मणे वणीः सवै पवाविशेषतः । दश- रात्रेण ्ुध्ययुरित्याह भगवान्यमः ॥ २० ॥ मग्वन्यनशनाम्भोभिरतानामात्मपाति- नाभू । पतितानां च नाधोचं शृद्विद्युदधताश्च ये ॥ २१॥ यतिवरतिब्रह्मचारिनृप कारुकदीक्षिताः । नाश्चोचभानः कथिता रजाङ्गाकारिणभ पे ॥ २२ ॥-यस् शङ्कते प्राशोचे वणी सोऽप्यश्ुचिभेषेत्‌। आशौचशुद्धौ ददिश तस्याप्युक्ता मनी- पिभिः ॥ २३॥ पराक्षौचे नरो शुक्ला कपियोनो प्रजायते । शुक्तवाऽनः त्रिते यस्य तस्य योनो प्रजायते ॥२४॥ दानं प्रतिग्रहे होमः स्वाध्यायः पितृकमे च । ेत- पिष्डक्रियावजंमाशचे विनिवतेषे ॥ २९॥ .

इति बराह [ परमेशाने. ] १ददशोऽध्यायः ॥ १९ ॥

( भथ षोडशोऽध्यायः ) ।

क (तो पन्यं पतिताय धवित (णयत्‌) पः इर्षा

मृन्मयं भाजनं स्व पुनः पाकेन शुष्यति । मथैगृतैः पुरीपेथ वतेः पृयश्षोणित ॥ १ ॥ संस्पृष्टं नैव शध्येत पुनः पेन मन्पयप्‌ । एतैरेव तथा सृषं ता्रपोबणं राजतम्‌ ॥ २ ॥ शध्यत्यावतितं प्ादन्यथा केवहाम्भसा । आम्लोदकेन -ता्नस्प सीसस्य त्रपुणस्तथा॥ २ ॥ क्षारेण शुद्धिः कांस(स्य)स्य हस्य च विनिदिशव्‌। क्तामणिपवारानां शुद्धिः प्क्षाटनेन तु ॥ ४॥ अब्जानां चैव भाण्डानां स्यारममयस्य च । शार्कवर्जं मृलफरषिदेलानां तथैव च ॥ ५॥ माजेनाधङ्रपा्ाणां पाणिना यद्रकमणि । उष्णाम्भसा तथा शुद्धि रकेहानां विनि्दिशेव ॥ ६॥ धरयनासनयानानां स्प्यसूपेशकरटस्य च । दद्धि सेमोक्षणाचङ्गे कटमि(द्ीन्धनमो- स्तथा.॥-७ ॥ मानेनषिमनां दधिः क्षितेः शेषस्तु तस्षणात्‌ । संमाभितेन तोपेन वापतसां शदधिरिष्यते॥८॥ बहुनां पो्षणाच्डुदधिधोन्यादीनां षिनिदिरेत्‌ । भोक्षणात्स-

१क.च. एव वि*\२ क़. च. क्षरेण) २ च. अक्षटितानां भा" ।४ ग. "कमूरुफलानां च वि" । ५.४. छ. °लद्विद* । ६ ग, सकेशानां । ७ ग. शस्यासनापणनां सूयैत्य श्रयत । शु" । ८ ₹. ष, भनत्‌ः ।

३९. एद्खस्यतिः । [अ० {६-!°-छो०९-२१।{-9]

हतानां चःदाराणां च.ततसषणात्‌ ॥ ९॥ सिद्धाथकानां कस्केन श्कदन्तमयस्य भच} गोवा; फटपात्राणापस्थ्नां शृद्धवतां तथा ॥. १० ॥ नियोस्ानां गुडानां च कंवणाना तयेव च । इुसुम्भङ्द्धुमानां च उणाकपासयोस्तथा ॥ ११ ॥ प्रक्ष "भात्काथता श्द्धारेत्याह भगवान्यमः । भपरष्युदक श्रद्ध. श्च ताय वचरागतप :॥ १२.॥ वणेगन्धरसेदकवैनितं यदि तद्धधेत्‌। शुदं नदीगतं तोयं सवदैव तथाऽ करः ॥ १३.॥ शुद्ध पभरसारितं पण्यं शुदे चाजाश्वयायुखे । एुखवनं तु गोः शद्धा -मानारथाऽऽक्मे शुचिः ॥ १४॥ शय्या माया रिद्यवैसपुपवीतं कपण्डटुः । आसमनः : कथितं दं न शुद्धं हि परस्य च ॥ १५ ॥ नारीणां चेव वत्सानां शकुनीनां शुना खम्‌ । रत्रौ अरस्वणे कक्षे मृगयायां सदा हवि ॥ १६॥ छदा भतुषु्ेश् ज्ञानेन सी रजस्वला । दैवे कमणि पिये च पश्चमेऽहनि श्यति ॥ १७॥ रथ्याकफदंमतोयेन टीवनायेन वाऽप्यथ । नाभेररध्व नरः स्पृष्टः सथः स्नानेन शुध्यति ॥ १८ ॥ ढृतवा मूतर पुरीषं वा सञात्वा भोक्तुमनास्तथा । भुक्तवा क्षता तथा मुप््वा पता चाम्भोऽवगाह्न च ॥ १९॥ रथ्यां वाऽऽकरम्य वाऽऽचमेदरासो विप. रिधाय च । कृता मृतपं च ठेफान्धापहं दिनः ॥ २० ॥ उदुतेनाम्भसा दौचं मदा चेव समाचरेत्‌ । मेहने मरत्तिकाः सप्र रिङ्खः दर परिकीतिते ॥ २१॥ एकसि- निव्तिसते दरयक्गेयाश्तुदेश । तिसवस्त॒ गृत्तिका देयाः कृत्वा नसबिशोधनप ॥ २२॥ ति्षस्तु पादयश्ियाः शोचकामरय सवेदा । शोचमेतदहृस्यानां द्विगुणं वरिह्यचारिणाम्‌ ॥ २२॥ त्रिगुणं च वनस्थानां यतीनां तु चतुगुणम्‌ । मृत्तिका * च विनिदिष्ठ तरैपवोऽऽपूयेते यथा ॥ २४॥

इति शङ्खे [ धर्मराले ] षोडशोऽध्यायः ॥ १६ ।

( अथ सप्तदशोऽध्यायः )

नि भिनत वेक (धो) णी भीरी

, नित्यं तरिषवणल्लायी कृत्वा पणकदीं वने । अधःशायी नटधारौ पणपरफराशनः ॥ १ ॥ ग्रामं विरे भिक्षा सवकम परिकोतमन्‌ ¦ एककालं समश्चीयप् तु द्वादशे गते ॥ २॥ देमस्तेयी सुरापश्च ब्रह्महा गुरुतल्पगः । व्रतेनेतेन गध्यन्ते पहा पतकिनास्वम ॥ ३ ॥¦ यागस्थ प्षात्नय हतवा दृश्य हृस्वा च यानकम्‌ । एतदेवं

७ (¢ ५

रतं कयादातरेयीविनिषृदकः ॥ ४॥

ग. च.कष्टनां चव त" । २ च. ररद्क्तमे , ३ ख. ग. "धाऽस्घ्रमे। ४ क. स. ष. शयुभ। ५ग नानं । ६ फ, स. च. जेयाः । ७ च, मे । योगः ।

ख ९. ॥ [अं० {७ छ» ९-3७] रङ्खसमृतिः ¦ ३९१.

कृटसाक्षयं तथेवोक्तवा निकषेपमपहृत्य च । एतदेव त्तं कुयार्पक्सवा च -शरणामतम ॥ ५ ॥ ` आदितः ्ियं हता मित्रं हत्वा तयैव च । हतवा गभैमविङ्गातमेतरेष वरतं चरतु ।|६॥ वनस्थ च द्वन हृत्वा पाथव्‌ च्‌ एृतागस्प्‌। एतदेव त्रत -कुयाद्द्ियुण च विषयुद्धये ॥७॥ पषजनियस्य च पादोनं वपेऽ वैर्याने । अर्धमेव सदा कर्यातत्ीषये

पुरुषस्तथा ॥ ८ ॥ पादं तु बृद्रदत्यायायुदक्यागपने तथा । गोषधे च तथा कुषं त्परद(रगतस्तथा ॥ ९॥ पयून्हत्वा तथा प्रास्यान्मासं त्वा विचक्षणः । आरण्यानां वधे तदरत्तदधं तु विधायते ॥ १० ॥ हृता हिज तथा संपनरेशयदिषेशयान्‌ । सप रात्र तथा कुयोदव्रत ब्रह्महणस्तया ॥ ११ ॥ अनस्थ्नां शकटं हत्वा सास्थ्नां दक्षः रातं तथा । ब्रह्महत्याव्रतं इयासूर्ण संवत्सरं नरः ॥ १२ ॥ यस्य सस्य च वर्णः हेततिच्छेद्‌ं समाचरेत्‌ । वस्य तस्य वधे परोक्तं भरयध्चित्तं समाचरेत्‌ ॥१३॥ अहल: ठु वणानां सवं भाष्य प्रमादतः । पायां वधे भोक्त बराह्मणारुमतं चरेत ॥१४॥ गोजाश्वस्य पहरणे मणीनां रजतस्य च । न पहरणे चैव ुयात्संवत्सर्रतम्‌. १५ ॥ . तराना . धान्यवेक्ञणां सथ्यान(मामेषस्य च । सवत्सराध करवीत त्रत्‌- मतत्समाहेतः ॥ १६ ॥ तृणेक्चकषटतक्राणां रसानामपहारकः । मासमेक्र त्त्‌ कुया दन्धानां सापर्षा तथा ॥ १७॥ रषेणानां गुडन च पानां करुस॒मस्य "च | मासां तु व्रत कुयदतदेव समाहितः ॥ १८ ॥ खाहानां वैदलानां च सूत्राणां चमणां तथा । एकरात्रत्रत कयादेतदेव समाहतः ॥ १९॥ भुक्वा पलाण्डु स्न मच च र्पवकानं च । नारं मल. तथा मासं षिद्षराह्‌ खर त॥.२०॥ गीः रक्ञ्जरोषट च सरवेपञ्चनखं तथा. । करन्यादं कुक्कुटं प्राप्यं डुयात्स॑वत्सरं वतम्‌ ॥२१॥ मष्ष्याः पश्चनखास्तवेते गोधाकच्छपशकाः । खड्ग शशकशचैव तान्हता च चरेदुत्रतम्‌ ॥ २२॥ ईसं मदय बकं क काकोलं खञ्जरीटकम्‌ । मत्स्याद्शच तथा मलत्स्यान्वराके श्कसास्कं ॥ २३ ॥ चक्रवाकं पुष.कक मण्ड्क भजग तथा| मात्तमेकं व्रतं कयादेतचैव न भक्षयेत्‌ ॥ २४॥ राणवान्तिहुष्डा ध धरां ४: तथव च । पादठीनरो्ति भक्ष्य मत्स्यषु परिकौतिता ॥ २५॥ जटेवरांश् जट जान्धुखाग्रनखविष्किरान्‌ । रक्तप दाञ्जाटपादान्द्प्राहं व्रतमाचरेत्‌ ॥ २६ ॥ तित्तिर च मयूरं च ठावकं च कपिज्चम्‌ । पौप्ीणसं वतक च मक्ष्यानाह यमस्तथा ॥२७॥

१ग. छ. (त्चिःचिः। र्ग. त्रतस्थ । ३ग. चं चक्रृतश्निमम्‌।४१, टः छ. तके। अ 1 ५९, "राग ( ६ च. सष ज ७ च. श्यौ । स । ८ ग. ण्स्थनां तु शतं ह" । ९ च. "य सूर्व"1 १० ग, “णां दाक्चाणामाः । ११, ख. ग- "योहृन्तानां 1 १२ ख. ग. करकाणि । १३ क. धे, इ, उ.+थ 1 गाश्वङुञ्धरेरो- । १४ क. इश्शकशफशवैः 1 १५ क. घ्‌. च. काक १६ ख.ग. श्च-रकृढश्च 1.4५ कृः

सुक्क । १८ घ, 5, छ, बलाक । १९ क. ख. घ. वीन्रण । क

३१६. पङ्खस्पतिः। [ अ०१७छो०२८-४४ ]

धुत्वा चौभयतोदनतं तथैकदफदंधिणः । तथा भुक्तवा तु मातं वे पसा ्रतपाचरेत्‌ ॥ २८ ॥ स्यं एृतं वृथा मांसं मादिषं त्वाजमय च । गोध क्षार वि त्सायाः सषिन्याश्च तथा पयः ॥ २९ ॥ सधेन्यपध्य भक्तितवा पक्ष तु त्रत्माचश् | पीराणि यान्यमक्ष्याणि तद्विकारे बुधः ॥ ३० ॥ सपठरात्र त्तं कुयाधदेतत्परि फीतितम्‌ । लोहितानक्तनियासान्धंधनप्रभवां स्तथा ॥ ३१ ॥ केवलानि च शुक्तानि तथा प्युषितं च यत्‌ । गुहयुक्तं तथा भुक्वा तरिरातर च व्रती भवेद्‌ ॥ ३२॥ दधि ` भ्यं च शुके( क्ते )षु यच्ान्यदभिसंमवम्‌ । गुैुक्तं तु मध्यं स्यात्तसपिष्कमिति' स्थिति; ॥ ३२३ ॥ यवगोधमजाः सवे विकाराः पयसतथ पे । राजवादवकुस्यं च ` भक्ष्यं पयंपितं भप ॥ ३४ ॥ सजीवप्मांसं च सवै यतेन वजेत । सेत्सरं रतं कुयासमासेताजब्ानतस्तु तान्‌ ॥ २५ ॥ शूरान ब्राह्मणो भुक्ता तथा रङ्गा तारिणः ।' विकित्सकस्य क्षुद्रस्य तथा लीगृगजीषिनः ॥ ३६॥ १(प )ण्डस्य' कुकंटायाथ तथा बन्धनचारिणः । बद्धस्य चैव चोरस्य अवीरायाः कयस्य ॥ ३५ ॥ चभैकारस्य वेणस्य हवस्य पतितस्य च । रवधकारस्य धृतेस्य तथा वाधूषिकंस्य च ॥ ३८ ॥ कद््थ्य वृदसस्य वेद्याया; कितवस्य च । गणां भूमिपाकामभं वेव श्वनीतरिना ॥ २९ ॥ मौञ्धिकान्नं सूतिकाभरं भुक्त्वा मासं ब्त. चरेत्‌ । श्रय सततं गुक्ा पप्पासान्वतभाचरेव्‌ ॥ ४० ॥ वेश्यस्य तु तथा पुषता जन्मासान्तमाचरत्‌ । ्षज्रियस्व तथा भुक्ता द्र मासो व्रतमाचरेत्‌ ॥४१॥ ब्रह्मणस्य तथा क्तवा मासमेकं त्तं दरेत्‌ । अप; सुराभाननस्याः पीला पक्ष रते चरेद्‌ ॥ ४२॥ मधमाण्डाताः पत्वा सपरत तरतं चरेत्‌ । पृ्र्छिष्टाशने भासं पक्षमेकं तथा विशः ॥ ४२ ॥ पचि स्य तु साहं ब्राह्मणस्य तथा दिन्‌ । अग्भाद्धारने विद्न्मासमेकं वरती मेत्‌ ॥ ४४ ॥

' १ $; मोष्यमक्षायाः पर । २ ग. श्वणानां पर । च. “णतः प्र" । २ ग. णनि तथाऽक्नानि । ४; "द त" । ख, इ, “उदक्त । ग. उपकर त" । ५ ग. भक्ते च शु्ेषु यजाम्यदरत॑ । ६ ध, ड, छ. धैकतेषु । व॑. शुष्केषु ! ७ ग, युक्तं भक्षयिता तंकं निन्यमिति श्रतिः । ८ क. ग. शुकं तु । ९ ग, शाह. वकु । शर. दः ङ. षवाटुव । १० क, न्त्‌ । ऋजीष्वप । च. °त्‌ ! कबीसप । ५१.ग. शया । फर्म" ।- १२४; प, ४. वेनस्य । १३ ग, तषश्च । १४ ग. वेवच्रजी" । १५ ष; ह. छ, १ । सेनिक्न्न मू" १६९, ष. च. थथं श्रा । |

[अ०{७क्षो ०४५ स्‌] र्धंसमतिः। ३९३

परिषििः परिषेत्त च यया चं परिषिन्दति । व्रत 'सपत्सरं कयुदोतुयानकपश्चमा; 1" ४५ ॥ काकोच्छिषटं मवाऽऽघ्रातं भुक्ता पकं व्रती मेत्‌ ( दूषितं केशकः मृषि कालाङ्खरेन च ॥ ४६ ॥ मक्षिकामशकेनापि - तरिरा्रःतु व्रती, भव । था मतर संयाचपायसपुपकाप्कुटीः ॥४७॥ युका त्रिरात्रं कुीत व्रतमेतत्समाहितःः1 नीस्या चेव क्षतो विभः शुना दष्टस्तयैव च ॥४८॥ त्रिरा तु व्रतं कृयौतपुधरीदशनक्षतः । पादप्रतापनं तवा बहि ढता तथाऽप्यपः ॥ ४२ ॥ कुशैः प्रमृञ्य पादा च देन मकं व्रत। मवेत्‌ । नीवं परो (रोधाय भुक्त्वा सानाहणस्तया ॥ ५० ॥ [रारन च व्रतं कुयीच्छिखा गुरमलतास्तेथा । अध्यास्य शयनं यानमासनं पादुके तथा ॥ ५१ ॥ पटज्गस्य द्रिनशरष्ष्घिरात्र तु वरत" मवेत्‌ । वाग्दुष्ट मावदुष्ट च भाजनं भावदूपिते । भुक्वाऽन्न ब्राह्मणः पशाचचिरातर तु वरत भवेत ॥ ५२ ॥ क्ष्रयस्त रण दच्वा पृषं भाणपरायणंः"। संवत्सरं याच्छिख एकं फटम्रदम्‌ ॥ ५३ ॥ दिवा च पेथने गत्वा साला नग्नस्तथाऽम्भसि । नगरं परखियं द्र दिनमेकं ॑त्रती भवेत्‌॥ ५४॥ श्षिप्तवाऽ्राषडुचि द्रव्यं तदेवास्भंसि मानवः । मासम त्रत कुया. दुपक्रभ्य तथा गुप्‌ ॥५५।। पातावशष पानाय पातवा च ब्राह्मणः क। चतु । त्रान

तु वरतं इयाद्रामहस्तेन वा पुनः ॥५६॥ एकपद्कत्युपविषटेषु विषरमं यः परयच्छति । सं च तावदसौ प कृयीन्त ब्राह्मणो व्रतम्‌ ॥ ५७ ॥ धारयित्वा दंखीचाय॑ वि पमं करयेदरणिक्‌ । सरारबणमदयानां दिनमेकं व्रती भवेत्‌ ॥ ५८ ॥ मांसस्य पिकं

कृस्वा इुयाखेव महाव्रत । विक्रीय पणिना मघं तिस्य च तथाऽऽचर्‌त्‌ ॥ ५९॥ हकारं ब्राह्मणस्यक्तवा तकारं च गरीयसः । दिनमेकं व्रतं इयाल्यतः.सुसग-

तैः ॥ ६० ॥ मतस्य -परतकायः।ण अहतवा धनहास्कः । वणानां यदत्र आर्त तवुद्रत. मयतश्वरेतु ॥६१॥. कृता पाप न गहै युद्मानं विवधेते । एृततरा पाप बुधः कुयतपषेदोऽदुमतं व्रत ॥ ६२ ॥ तभ्कर्ापदाशणे ` बहुव्या्मृगे वरन ।

१९. ढ. छ. यथा। २ क. न । ३ ग, विधते । त्र ।'४ ग. माः । शुनोचछट तथा युक्ता मसि. मेकं त्र ५ ग. "कानके" ६ ग. "तै वनै क्षष्ठ वह्नौ त ७ ग. "र इत पृष्ठं प्राणपरायणम्‌ । स । ८. "च्छा पिप्रलपदपप्‌ । ९ फे..ख. घ. इ. च. "ति \ यृ यवि ।१०क. ख. पृक्तं) ११.

“दुला चेवं विधम वणिजस्तथा । सु" १२४. ड.छ, "लापर्यं । १३ ग. तिरानि । १४४. ख. च. गि ला | नेमी" 1 १५कं.खं.घ. श्त गहमा"। १९ ग. १्‌। सिला च श्वुप° । ५५

३९४ द्सक्षतिः । [अ {७-! ८ ०९६-६६।१.१६]

न वरतं ब्राह्मणः कुपौलाणवाधाभयात्सदां ॥ ६३ -॥ सवत्र जीवनं रकेजीबन्पाप- मपोहति। वतै; एथ दानै इत्याह भगवान्यमः ॥. ६४ ॥ शरीरं धमस रक्षणीयं प्रयत्नतः । भरीरात्स्वते धैः पवेतारसरिलं यथा ॥. ६५ ॥ आशो. च्य पृ्ेशाल्चाणि समेत्य ब्राह्मणैः सह । पायभितत दिनो दवार्सेच्छया न ईयं. चन ॥ ६६॥ । ।

इति शङ्के [ धमशा ] पदशोऽष्यायः ॥ १७ ॥

1 ति

(अधाष्टादशोऽध्यायः )।

ऽयं त्रिषवणक्ञायौ साने सानेऽधम्षणम्‌ । निमग्क्षिः प्ठेदप्॒ न शञ्जीत दिन-

त्रयम्‌|| १॥ पीरासनं च तिष्टत गां दधा परयसिनीमू्‌ । अधमषणमित्यतद्त सवोधनाशनम्‌ ॥ २ ॥ ञ्य सायं उदं परातरूयहमधादयाचितप्र्‌ । उयहं परं च नाश्रीयासाजापरंयं चरन्तम्‌ ॥ ३ ॥ उयहमृष्णं पिबेत्तोयं उयहमुष्णं धृतं पिबेत्‌ । उयहपुष्णं परयः पीत्वा वायुभ्तरूयहं भवेत्‌ ॥ ४ ॥ तृष्टं विजानीयाच्छीतिः रीतमुदाहूतम्‌ । दरादश्षाहोपवसेन पराकः परिरीतिंतः ॥ ५॥ विधिनोदकसिद्धानि मासमश्रीत यनतः । स कृत्वा सोदकान्मासं दृ्छरं षारणदुस्यते ॥ ६ ॥ रिस. रामरफैवीऽपि पक्षिरथवा शरुभैः। मासेन कैकेऽतिङ्टरः कथ्यते बुद्धिसत्तमः ॥७॥ गोपत गोमयं क्षीरं दपि सपि; इशेदकम्‌ । एकरात्रोपवासश्च च्छे सांतपनं सृतम्‌ ॥ ८ ॥ एतैस्तु उयहमभ्यस्तं महासांतपनं स्पृतमं । पिरण्यफिं( क `षाप- तक्राम्बुसक्तूनां ( ? ) प्रतिवासरम्‌ ॥ ९ ॥ उपवासान्तराभ्यासासनापुरष उच्यते | गोपुरीपषंशनो भत्वा मासं नित्यं समाहितः ॥ १० ॥ व्रत॑तु याष इुयोत्सवेषा- पापतुत्तये । ग्रासं चन्द्रकलया भा्नीयादेयन्तदा ॥ ११ ॥ हासये्च कटान ब्रतं चान्द्रायणं षरे । एण्डक्ञिषवणस्ायी अधः श्रायी जितेन्द्रियः ॥ १२ ॥ ब्वीष्‌- पतितानां च वनेयेत्परिभाषणम्‌ । पवित्राणि नपेच्छक्त्या जुहुयाचैव सक्तितः॥१३॥

१ 7, णद] । तो हि जीवतो जीवं सैपाप । २ ग, 'राच्च्यव*।३ ख. ग, केदाषम ४१. भ्न

भद्‌ तिष्ठं च दयात्पय" । ५ ख. श्रां समश्रीयाछ्म"। ६ ॐ, रोः जक । घ. द, छ, "लोकैः

च्छं इच्छ सां" । ७ ग. ° । पाददरयं तथा यक्ता स । ८ घ. ड, छ, 'प्याकाब्‌।०। ९ क, ख, च, "राययवाततं तु मा" । १० क, ख, ब. "उबदध्या त° । ११ स, चरन्‌ ।

[ म०१८्ो० {४-११] शर्सस्पृतिः। ३९५ अयं विधिः स क्ियः सवेषृच्छषु सवेदा । पापापमानस्तु पापेभ्य; हृष्टैः संता रिता नराः ॥ १४ ॥ गततएापा दिं यान्ति नात्र काया विचारणा । बृ्गोक्त मिदं शरह्नं योऽधीते बुद्धिमान्नरः ॥१५॥ सवेपापविनि्ं्ः स्वगेलोके मीयते+।१६॥

इति शाङ्खे धमेशेऽ्टदशोऽध्यायः ॥ १८ ॥

( समापेयं शृ्धसृतिः ) ।

# एतद्वनद्रयमधिरं क. पुष्तदे-“ पादशेषं पीतशेषं शोचरोषं तु यण्जलम्‌ । तज्मलं मदिरातुस्य परयेमिकरणं विना ॥ श्नदेष शद्शेषं स्याच््ाद्रोषं तथैष च । देपलोभुकरोष स्याटुष्ला चान्द्रायणं चरेत्‌ " इति ।

नि पि पि पि पि पिपी |

११, ते प्रयतः युषी; । सृ" । घ, इ. ह, ^ते द्विनपुंगव; । प ।

-ॐतस्सहूह्यणे, नमः |

शातातपस्मरतिः ।

( तत्र प्रथमोऽप्यायः )

प्रायशित्तविदहीनानां महापातकिनां वृणाप । नरकान्ते भवेजलन्म चिहङ्धतिशरीरि णाप्‌ ॥ १ ॥ प्रातिजन्म मवत्तषां चह तत्पापसचक्मर्‌ | प्रायतत कृते याते पथा ताएवतां पुरः # । २ ॥ महापातकजं चहं सप्रनन्माने जायते । उपपापाीद्वं पञ्च त्रीणि पापस्॒द्धवम्‌ ( ? ) ॥ ३ ॥ दृष्कमेना वणां रोगा यान्ति चोपक्रेः पम । नाप्य सुर्चनेहोमेदा स्तेषां शमो मेतु ॥ ४ ॥* पूपैजनपतं पापं नरकस्य परिभये । वाधते न्याधिरूपेण तस्य जप्यादिमिः शमः ॥ ५॥ कुष्टं च राजयक्ष्मा च प्रमा ग्रहणा तथा । पनदृच्लाशरकासा आतेसारभगदग ॥ ६ ॥ दरणं ष्टमा पर्तपातोऽक्िना्ननम्‌ । इत्येवमादयो रोगा महापरपोद्धवा; स्ताः ॥ ७ ॥ नटोदरं यकृत शरूटशोफत्रणानि, च. । शासानीणज्वरच्छदिं भ्रममोहगटग्रहाः ॥ ८ ॥ रक्ताबुदविसपा्या उपपापोद्धवा गदाः । दण्डापतानक- वितरवपुःकम्पविचयिकाः ॥ ९ ॥ वल्मीकपुण्डरीकाचा रोगाः पापरसमुद्धवाः। = सिरो रृणां रोगा अभिश्ापाद्धवन्ति हि ॥ १० ॥ अन्ये च बहवो रोगा जायने वणस्रात्‌ । उच्यन्ते यानि दानानि प्रायश्चित्तानि च अमात्‌ ॥ ११॥ महापापेषु वसं तदधधुपपातके । द्ास्पपेषु षठा च व्याधिवराबटम्‌ ॥ १२॥ अथ साधारणं तेषु गोदानादिषु कथ्यते ॥ १३॥

णि

# इतः पर्मधिकमेतद्गचनं क. पुस्तके-महापातकजं पा नरकस्य परिक्षये । बध्य (धते म्याधिस्पेण तस्य जाप्यादिमिः शमः” इति 1 >‹ अत्रेतदरचने न क, पुस्तके । = एतदधेस्थनेऽयै प्रठः स, ग, पुस्त

{> ११

कयोः-“ अरैञाया नृणां रोगा अतिपापाद्भवन्ति हि * इति ।

१ ख. ग, -'सृचितम्‌ २ क. घ. "ते वाऽपि पशत्तापयुतै पु“ ३कः ष. पपं । ४क्‌.ध्‌. षव चेव भ्री° ।५क. घ “नति नोप। ९ ख.ग. °| जपैः सु ७क ष. °्राितै्होः । ८ क. प, कु ९ ध. .सश्वासा । १० क, ध. कण्ठमाल । ११ ख. ग. 'लरागत्रः । १२ ख. ग. "कराः । उ" ।१३ ख,

ग, शते च नि" । १४ सगण. सवै स्यत्तिद" । १५ ख, ग, केष्पयं ।

[ ° १. छो {४-६१ ] प्रातातपस्ृतिः। ३९७;

गोदाने वत्सयुक्ता गोः पृशीटा च पयस्विनी | + सवेखवं ` यंन देयैः स्थो इच्छाः यदी न हि ॥ १४॥ गोशतं तु यदा ददात्सवाटेकारभषितष्‌ । हेपदनिः शुभोऽनड्ाऽ्युद्ठाम्बरः सकाञ्चनः ॥ १५॥८ पोरेयो हेमरसयुक्तो दथाद्र्पमन्वित दश्थसुसम पूर्य भददन्तं मनापिणः ॥ १६॥ नेवतनानि मूरदीनं दक दीद तये । दशहस्तेन दण्डेन त्रंशण्डं निवतेनम्‌ ॥ १७॥ . दरं तान्येवं गोष दर्षी स्वगे महीयते + सुवंणरातनिष्कं तु तदधोधप्माणतः ॥ १८ ॥-अभदाने गृदुश्छष्ण-

पश्व सापस्कर्‌ ।द्रत्‌ । महिषा माहषदानं दद्यत्स्वणोम्बरान्वताम्‌ ॥ १९॥

द्याद्रनं महादाने मुवणेफटसयुतमर्‌ ॥ २८॥ क्षसंख्यादेण पुष्पं भदद्यादेवताचंने ।

द्यादृष्िनसदस्राय मिष्टान्न द्विनभोजने ॥ २१ ॥ रद्रनाप्यं लक्षपुष्पः पूनेपित्वी च॑ उयम्बेक्‌ । एकोदशर बिदान्दशंशं गुर्यटेन तु ॥ २२ ॥ हुतवाऽभिपेचनं यी. ननिपैरंणदेवतैः । शान्तिके गणदौन्तिथ गरहशान्तिकपूविका ॥ २२ ॥ पन्यं रुभे घान्यं खारीपष्टमितं सृतम्‌ । बल्लदाने पवसद्रयं 'कपूरसंयुतप्‌ ॥ २४॥ द्र. पवी चतुर उपवेश्य दिनाज्जुभान्‌ । तेषामरुङ्गया स्वँ पायशिततमुपक्रमेत्‌ ॥ २५॥' विधाय वैष्णवं श्राद्धं संकरस्य निनकम्यया । घेन ददयाद्िनातिभ्यो द्िणा बै स्वशक्तितः ॥' २६ ॥ अलंकृत्य यथक्ते वताठंकरणंप्िनान्‌ । यावेषण्डीतुसरेण'

्ायधित्त. यथोचितम्‌ ॥ २७ ॥ तेषामनुन्रया कृत्वा प्रायाेत्तं यथाविधि । पुनता

क (र

न्परिपृणोयमचयीदषिषदद्विनान्‌ ॥२८॥ = ददयादूव्रतानि. नामानि तेभ्यः श्रद्धासम- न्वित; । संतुष्टा ब्राह्मणा दय्ुरनु्ां व्रतकारिण ॥ २९ ॥ नपच्छद्रः तप्र यष्टिं यज्कमेणि । स्वै भवति निषदं यस्य चेच्छन्ति ब्राह्मणाः ॥.३० ॥. ब्रह्मणा. यानिः भाषन्ते मन्यन्ते. तानि देवता; । सवेदेवमया विपरा न. तदरवन-. न्यथा-॥.३१॥

. + एतद््ैनक.ष पुस्तकयोः । + इत भारभ्य मृषितमिदयन्तं न विधते ख, ग; पुर्संकृयोः"। > एतद्र न खः ग, पुस्तकयोः । = एतदध न ख. ग. पुस्तकयोः ।

पननम भाता जनामानमानमकोमधजयकयणनभ्यवोष्याचनेभ्योतोषनिगिकको निभिय श ॥ ॥। | याकि |

१के. ध. हण्डे नि । २ क. "वण श” । ३ क. घ. नेषु दुष्कृलम° । ४ ख. य. श्प माधि दनि ददयत्सरणोयुधानि° । ५ क. घ. ®तेल्योत्तमे पु" । ६ स. ग. खं नपेषक्ष"। ७. ता त्रियम्ब^। ८ घ, जपान्द्रा* ! ९ क, घ. "दश्ञाटगं गु“ । १० ख. ग, पयुटेधृतेः। हु" 1 ११ क, "नाथस्य भर।१२ ब, ग५ 'पतरेकम्‌ । धा ।'१२.क. "कूले कपू" । घ. कूले केषकफलसं" । १४ क. “चाथ च* ।१५ कृ, ध, “तेयुतार। १९ ख. ग, ृण्डप्रमाणेन भ्रा । १७ ख, ग, "धोदित । १८ ख, ग, 'णांधान्च* । ,.

३९८ ; -शातातपस्मति; । [अ ० १.२ ो०३२-३९। ११९]

इप्रवासो वरतं चेव शानं तीथेफटं तपः । किमः संपादितं यस्य संपन तस्य तत्फलम्‌ ॥.३२ सपन्नामिति तदराक्यं वदन्ति ऋषिदेताः । प्रणम्य सिरसा साधेमिष्टोम

छं रमेत्‌ ॥ ३३ ॥ ब्राह्मणा जङ्कमं तीर्थं निमटं सावकामिकम्‌ । तेषां वाक्यो. दक्ेनेष शुध्यन्ति माछेनो ननाः ॥ ३४॥ तेभ्योऽनुङ्गामनुभाप्य प्रतिगृच तथाऽऽ विषः । भोजयित्वा द्िनाञ्क्त्या मृञ्जत सह बन्धुभिः ॥ ३५॥

इते शातातपस्ट्ता कमवेपाके साधारणवेधेनाम प्रथमोऽध्यायः ॥ १ ॥

|. निं | 8

( अथ द्वितीयोऽध्यायः )

ब्रह्महा नरकस्यान्ते पाण्डुकुष्टी परजायते । पायधित्तानि कुवीत स तत्पातकश्चान्तये ॥ १ ॥ चत्वारः कटश्चाः कायाः पश्चरत्नसमान्वताः । पश्चपटवसयुक्ताः सितवक्षेण संयुता; ॥ २॥ अश्वस्थानादिगृदक्त्तीर्योदकपुपूरिताः । कषायपश्चकोपेता नानाबिधफलान्विताः ॥ २॥ सवांपधिसमायुक्ताः स्थाप्याः प्रतिदिशं द्विः। रोप्यमष्टदं पञ्च मध्यङ्कम्भापरि न्यसेत्‌ ॥ ४ ॥ तस्योपरि स्यसेदेवं ब्रह्माणं च चतुमखम्‌ ' परहाधोधभमाणेन सुवर्णेन विनिमितम्‌ ॥ ५॥ शरचयेसुरषसूक्ेन भि फा प्रातिवासरमू । यजमानः शभगेन्धः पृष्पधृपयथाविधे ॥ ६ ॥ पृवादिषु च कुम्भेषु ब्राह्मणा ब्रह्मचारिणः । पठेयुः स्वस्ववेदांस्त करेदभमरीन्नेः ॥ ७॥ दशांशेन तता हामो ग्रहशान्तिपुरः सरः । पध्यकुण्डे विधात्यो घृताक्तेसिति्व्रीहिभिः ८ ॥ द्रादशाहमिदं कम समाप्य द्विनपुंगवः । भद्रपीरे यजमान॑ममिषिश्चेधथाविषि ॥ ९ ॥ ततो द्याचथाशषक्ति गोमहेमतिटादिकम्‌ । ब्राह्मणेभ्यस्तथा देयमाचायाधं यथाविधि ॥ १० ॥ आदित्या वसघो रद्रा विश्वे देवा पररट्णा; । प्रीताः सै व्यपोहन्तु मम पापं सुदारंणम्‌ ॥ ११ ॥ इत्युदीय शुहुमेक्त्या तमाचार्यं क्षमापयेत्‌ । एव विधानं वाहत शतद्ष्टा विद्ध्यते ॥ १२॥ इष्टा गाोवधकार स्यान्नरकान्तेऽ- स्य निष्ठातः । स्थापयद्घटमक तु पूवात्तद्रन्यसयुतम्‌ ॥ १३ ॥ रक्तचन्दनलिष्नाङ्कः रक्तपुष्पाम्बराष्तम्‌ । रत्नगभं तु तं ढृत्वा स्थापयेदिक्षिणां दिशम्‌॥ १४ ॥ ता्रपातं न्यसेत तिरछनूरणेन पूरितम्‌ । तस्योपरि न्यसेदेव हेमनिष्कमयं यमम्‌ । यजेत्पुरष- सृक्तन पाप म शाम्यतामराते॥ १५॥

ख. ग. न्ति क्षिति"! २ ख. ग. निजे । ३ स. ग. छिना ज" । ४ ख. ग शित्त प्रकुः। ५ के, घ. द दिशम्‌ । रौ । ६ ख. ग. अचत" । ७ दिकुम्भेषु ततो ब्रा । ८ घ. कुण्डेषु ऋत्विजो त्र । ९.क. ध..'णः। पारयेयुः स्वकन्वेदानण्वेः । १० ख. ग. '्लहेममिः। ११ ख. ग. ण्वः । तत्र पीर। १२ स, ग, “य निवेदयेत्‌। ज्ाः। १३ ख. ग, रकुम्म तु। ध, रकग । १४५, घ, "पृथे ।

[अ०२.्ो०१६-६६] शातातपसतिः | ३९९

सामपारायण कुथात्कटशचे तत्र सामविद्‌ । दशांश सषपहुत्वा पावमान्यां

॥.१६ ॥ विदिते मरानानमाचायांय निवेदयेत्‌ ॥ १७ ॥ यमो मदिषमारूदो दण्ड- पाणिमेयावहः । दक्षिणाशापतिर्दवो मम पापं व्यपोहतु ॥ १८ ॥ इत्य्चायं॒षिस॒ ज्येनं मासं गोमक्तिमाचरेत्‌ । ब्रह्मगोवधयोरेषां स्यात्तदभ्यासमिष्टृतिः ॥ १९.॥

पितृहा चेतनाहीना पातृहाऽन्यश्च जायते । नरकान प्रकु्वीत प्ायधित्तं यथाविधि॥२५॥ प्राजापत्याने कुवीत जिरच्छसाविधानतः। व्रतान्ते कारयन्नावं सोवंणीं पसंस्यया

॥ २१ ॥ कुम्भे रोप्यमयं चेव ताम्रपाजाणि पृत्ैवतु । निष्कहेम्ना तु करैन्यो देवः भ्रीवत्सर।ज्छनः ॥ २२ ॥ पटकूटेन संवेष्ट्य पूनयत्तां विधानतः । नाव द्विजाय तां दयात्सवापरस्करसयुताम्‌ ॥ २३॥ बासदेव जगन्नाथ सवे भृताशगयस्थित | पातकाणेवम्र मां तारय प्रणतातिहूत्‌ ॥ २४५ इत्युदी५ प्रणम्याथ ब्राह्मणाय विसनेयतु । अन्येभ्योऽपि यथाशक्ते किमिम्यो दक्षिणां +ददेत्‌ ॥ २५॥ [ हतं वै बाटक रु स्वसा(सृ )जातं च मृरजम्‌ | तेन संजायते वन्ध्या मृत्सा -च नारकी ॥ २६ ॥ तत्पातकथिनाश्चाय यथा का प्रयत्नतः । सौवर्णं बारकं कृत्वा द्यादीरासमन्वतम्‌ ॥ २७ ॥ अनडव।हं ततो दचयरखुद्रयसमन्वित्‌ । तप्पातक- विनिगुंक्ता पशाद्धवति पत्रिणी ॥२८॥ पिता बन्दीहतो येन निषधो लाहृषद्भटः । वचर कषतर मक्त्वा मृतस्तनैव मन्दरं ॥ २९॥ तन परापत पाप्मा पतितो रोरवाणवे । नरकान्ते मवेचिहरं `पड्गुृको विचेतनः ॥ ३० ॥ तस्यं पपतिनिपरकत्ये पिता कायो हिरण्मयः । तत्ितो रथमाखो विप्राय प्रतिपादयेत्‌ ]॥ ३१ ॥ खष्टधादी हु वधिरो नरकान्ते परनायते । मृको.धरोतृवधा- चैव तर्पेयं निष्ठृतिः स्मृतां ॥ ३२ ॥ तेम कायं विश्ुद्धययं यतिचान्द्रायणतव्रतभू । व्रतान्ते पुस्तकं दथयातपुरषण८ णं )पटरंयुतम्‌ ॥ ३३ ॥ दमं मन्तं समुचय ब्राह्मणं तं विसजेयेद्‌ । सरस्वति जगन्मातः शष्दतरह्मापिदेवते ॥ २४.॥ दुष्कमेकारिण पापं पाटे मा परमश्वार्‌ | बाटपात। च परष। गतवत्सः प्रजायते ॥ ३५ ॥ ब्रह्मणां

¢. # म,

दाहनं चैव कतेग्य तेन शुद्धये | श्रवणं हरिवशचस्य कतव्य च यथाविधि ॥ ३६॥

# एतदरुवन न क. घ. पुस्तकयोः । + दमाम्‌ । > धरुधिदनान्तगतंन्धः ख, ग. पुस्तकृथोने वियते ।

१ फ. श्वनम्‌ । वि०।२ ख. प्तं सद्वक्तिः । ३ख.ग. श्वा प्रायश्चित्तेन नि" । ४ स, ग, “शेव वि°।५ ख. ण. "गपठंमिताम्‌ ¡ इ ।६ स. ग. छघ्लेण स" । ७ फ. ध. श्टेक्या षि । ८ ध, साजा" ९ ख. ग. "ता । सोऽपि परापविददर्थं चरेन" । १० ग. घ. श्वर्णफर । ११ द, ग. भकः रणत्पापतपादि । |

11. शातातपसमृतिः । [अ०१ो ०३७4३]

श्पहारद्रनपं चैव कारयेच यथाविधि । षटङ्खेकादरे ददर रद्र; समभिधीयते ॥२७॥ रौसतयेकादशभिमहासद्रः भकीतितः । एकादशमिसेस्त॒ अतिरुद्रथ कथ्यते ॥ ३८॥ जुहुयत्व दशारेन पृवाक्ताज्याहुतास्तया । एकादश स्वणानच्काः प्रदतिन्याध दक्षिणाः ॥२३९ ॥ पछान्यकादश्च तथा दधाद्त्तानुसारतः। अन्यभ्याऽपे यथावराक्त विभ्यो दक्षिणां दिशेत्‌ ॥ ४०॥ क्ञापयेदंपती पशान्मन्मेवेरुणदेवते; । आचायाय प्रदेयानि वल्वांकरणानि च ॥ ४१॥ गोतरहाँ पुरुषः कृष्टी निर्शश्रोपनायते । स च परापविश्युद्धधं प्राजापत्यशतं चरेद्‌ ॥ ४२ ॥ वतान्ते मेदिनीं दवाच्छृणुयादय भारतम । श्वीहन्ता चातिसारी स्यादशवत्थान्योपयेदशच ॥ ४३ ॥ + विप्रस्य बाख्कं हत्वा संहृतं रत्नकाश्चनम्‌ । तेनेव जायते मतयः पुत्राणां च पुनः एनः ॥४४॥ तेन कमेविनाशांय कायं तेनेव यत्नतः । एषो दमेन संयुक्तो दारव्यो वस्सयुतः ॥४५॥ दधाच् भृकफेराधेनुं मोजयेच शतं प्रिनान्‌ ॥ ४६ ॥ राजहा क्षयरोगो स्यादेषा तस्य विनिष्कृतिः । गो मूहिरण्यपिष्टान्ननटवस्रमदानतः ॥४७॥ गरृतधेनुप्रदानेन तिरषेनु प्रदानतः । इत्यादिना क्रमेणेव क्षयरोगः भशाम्यति ॥ ४८ ॥ रक्तव्दो वश्यहृन्ता जोयते स च मानवः । प्राजापत्यानि चत्वारि सप्र पान्यानि चोत्सनेतु ॥ ४९.॥ दण्डपतानकयुतः शद्रहन्ता भवेन्नरः । = प्राजापत्यं सषचेवं दघ्न सदक्षिणाम्‌

॥ ५० ॥ करूणां च वे च॑व रुक्षभावः प्रनायते । तेन तत्पाप्ुद्धययं दातभ्यो

बरषभः छित; ॥ ५१ ॥ सवेकारयेष्वसिद्धाथो गजघाती मवे्ररः । भासादं क]

*५, ध२

ग्रिला त गणेशमतिमां न्यसेत्‌ ॥ ५२ ॥ अथवा गणनाथस्य मन्त्रं रक्षमितं जपेत्‌ । = द शंशहोमथापूमगणश्ानिि पुरःसरः ॥ ५३ ॥

भ एतदर्थं न क, धृ. पुस्तकयोः । + इत आरभ्य धृष्ठसंयुत शयन्तं वचमद्रयै न स, ग. पुस्तकयोः। > एतदादर्षचतुष्टयं न क. ध. पुस्तकयोः । = एतद्वनं न के. ध, पुस्तकयोः । = एतदपेस्यनेऽय पठः ` ख. ग, पुर्तक्योः-५ ऊुलत्थशषाकैः पुष्पैश्च गणशान्तिपुरःसरम्‌ ” इति ।

१ क. घ. खौ सममिधायेते । एकादशभिरेतामी शः । २ स. ग. "न दूषैयाऽयुतसंल्यया । ए"

३४..१..^तन्याः सद्‌ । » क. पंदान्ये" । ५ क. घ, शक्या द्वि । ६ क. 'हुमूत्हृच्छरी. चं प्रा । ध.

- श सृतकी चेव प्रा । ५ कर. ध. "त्यन्स्थाप" । ८ क. संहते! ९ स. ग. षवद वे" । १० क. घ. प्रसा चरेद्‌ । प्रा । ११ क, ध, दण्डपतामययु" । १२ ख. ग, १त्‌ ! गणनाथस्य मन्त्रै तु मन्त्री र!

[अं०रे रो ०९ ४-७९। शातातपस्मतिः । ४०१

उषे विनिहते चेव जायते विकतस्वरः । स ॒तेत्पापविषुद्यथ दधयाकपुरंनं फलम्‌ ॥ ५४ ॥ अश्वे विनिहते तैव वत्ंकण्ठः भरनायते । शतं एटानि दं चन्दना

स्यघनुत्तये ॥ ५५ ॥ प्रहिषीयातने चेव एृष्णगुरः प्रजायते । स्वशक्त्या च मही द्द्रक्तवश्द्रयं तथा ॥ ५६ | खरे विनिहते चेव खररमा प्रजायते । निष्क

यस्य प्रति प्रदा हिरणयीम ॥ ५७ ॥ तर क्षे निहते चेव नायतं केकरेक्षणः | द्याद्रत्मर्यां धेन स ॒तत्पातकशान्तये ॥ ५८ ॥ सूकरे निहते चैव दन्तुरो जायते नरः । स दद्याच ववशुद्धयथं घृतकुम्म सदात्षणम्‌ ॥ ५९ ॥ हारणं नहतं खज्ञः कुगाले तु विपाद्क; । अश्वस्तन प्रदातव्य; सावणेनिष्कसंमितः ॥ ६० ॥ अना-

भिधातने चैव अधिकाङ्खः परजायते । अजा तेन मदातव्या विवित्रवघ्संयुता ॥६१॥ उरभ्रे निहते चैव पाण्डुरोगः प्रजायते । कस्तूरापटरं दवाद्राह्मणाय विश्चुद्धये

॥ ६२ ॥ माजारं नहत चवर, जायते पिङ्कखचनः । # तन बवदूयरत्नानं दातम्याने स्लश्ाक्ततः ॥ ६३ ॥ जायते चक्रपादस्तु नेहते शुने मानवः । निष्क दूयमित दथ्यानङृखं स विश्युद्धय ॥ ६४ ॥ शके नेह चव इऽ्गकणेस्तु जायते |

निष्क्रयमितं दद्यास्स सुवणं विद्चुद्धये ॥ ६५ ॥ नङुटस्याभिहनने जायते वक्रम्‌ ण्डटश्र । शर्या दव्रात्स विप्राय सोपधानां सतूटिकाम्‌ ॥ ६8 ॥ शयाटु; सहा दव्ा्ठोह्दण्डं सदक्षिणभ्‌ । कुभ्ना मृषकदहा दथास्सप्नपान्यं सकाश्चनम्‌ ॥ ६७ ॥ मयुरघातनं चव जायते कृष्णमण्डलम्‌ । निष्कत्यामेता देयस्तेन स्वणेपयः श्खा

॥ ६८ ॥ दंसधाती भवस्तु तस्य स्यच्छेतमण्डटम्‌ । ₹( रो प्यं पटत्रयमितं हंसं ददयाषटि्द्धये ॥ ६९ ॥ कुक्कुटे निहते चेव वक्रनासः प्रजायते । पारावतं च

सोवर्णं स ददयाभिष्कमात्रकम्‌ ॥ ७० ॥ ुकसारिकयोध।ते नरः स्खशितिवागमवे५। 3

ततश पुस्तकं दा स विप्राय सदक्षिणम्‌ ॥ ७१ ॥ ककधाती दीर्षनसो दद्यहवं धवलप्रमाप्‌ । काकथात। कणेहीनो दच्याद्वामसितमभाम्‌ ॥ ७२ ॥ 'दिसायां निष्कृतिसियं ब्राह्मणे सपुदाहूता । तदयाधममाणेन ` प्त्नियैदिष्वुक्रमात्‌ ॥ ७३ ॥ + क्त्रियो गणयां च्रे मू( इषेन्प्‌ गानिप्रन दुष्यति । पस्य ॒युद्धाङ्गणगतो येमोधस्तान््पापयेतु ( ! ) ॥ ७४ ॥ # इत आरभ्य वक्रनाक्षः प्रजायत इत्यन्तं न स, ग. पृस्तक्षयोः । + इत आरभ्य सवघ्नं हैमप॑मि- तभियन्तमधिकं क. ध, पुस्तकयोः ।

१क्‌.घ्‌, "कृति" । २ख.ग, रकंफः।३स.ग, तुण्डः प्र ।४ ख. (तं फएखाः।५क्‌, "धत्त चेन्दनेऽस्य द्विजातये । ६ क, घ. “मृ । चर । ७ ख. ग. गक्ष नि ८ क, लेनघ्पाः। ९, ग, “णपरनिभितंः। १० ख. ग. पतिपाणिः प्रजायते । ११ फ. प्यत्नय॒परपि° । १२ ख, ग. °त्‌। सष्छान्नपु" । १२ क, ण्वकलोंद्‌° ! १४ क. "याणामनु" । ५० |

४०२ पोतातपस्यतिः । [अ०२-३.छो ०७९-७७।१.१६]

गजादिकान्सपदश्च सक्रसपतोत्तरान्कमात्‌ । निघनन्नवाोति नरथिह्वामे कथितानि च|

पयुराधास्तथा स चतुदोत्तरन्करमातु ॥ ७५ ॥ मभेपातकरी नारौ खदेहे भोग पेया (कबग्धये ) | सप्नन्मावपियावन्नरकान्ते हसन्तिका ॥ ७६॥ तत्पातकावेनाशाय

बां कुर्यादिरण्मयम्‌ । विधाय ॒बाछकं द्ात्सवस्ं हेमसंमितम्‌ ॥ ७७ ॥

इति शातातपसमतौ करमविपाके दिादिप्रायशचिततविषिनम

(५ £ १,

द्तायाऽध्यायः ॥ २॥

कामो कवः काके शषा कणा पिभ वकि

( अथ तृतीयोऽध्यायः ) ।

सुरापः श्यावन्दतः स्यासानाप॑त्या्कं चैरेत्‌ । एकरायास्ता( छाः ) सप्त द्या त्ापविशचुदधये ॥ १ ॥ जपिता तु महाखं दशांशं जहुयात्तके; । ततोऽमिषेकः क्पव्यो पन्तरैमैरुणदेषतैः ॥ २ ॥ मद्यपो रक्तपित्ती स्यात्स दचात्सपिषा घम्‌ । मधनोऽपदं थैव सहिरण्यं विशुद्धये ॥ ३ ॥ अभष्यमप्षणास्चेव जायते कृमि कोदरः । यथावत्तन शुद्ध्थषुपोप्यं भीष्मपञ्चकम्‌ ॥ 9 ॥ उदक्या वीक्षितं युक्त्वा जायते कृमिरोद्रः । गोपूत्रयावकाहारद्धिरातरेणेव शुध्यति ॥ ५॥ क्तवा चास ्यसयुक्त। जायते कृमिरोदरः । त्रिरात्र वैष्णवं कृत्वा स ( इयात्स ) तत्पा- तकशान्तये ॥ ६ ॥ श्माजोरादिभिः रं युक्ता दुगेन्धवान्मषेतु । पीत्वा निरतं गोमूत्र भोजयेदराह्मणत्रयम्‌ ॥ ७ ॥ अनिवे्च सुरादिभ्यो शज्ञानो जायते नरः । भोजयेश्चिरतान्विभान्सदघ्ं तु प्रमाणतः ॥ ८ ॥ परा मरविध्नकरणा- दनी्णमभिजायते । ठक्षहेमं॒प्रकु्वीत परायथित्तं यथाविधि ॥ ९ ॥ मन्दोदराश्रिमवति सति द्रव्ये कदन्नदः । भाजापत्यत्रयं कुया डोजयेद्च शातं द्विजान्‌ ॥ १० ॥ विषदश्छदिरोभी स्यादइदयादशच पयस्विनीः । मागेहा पादरोग यात्सोऽष- दानं समाचरेत्‌ ॥ ११॥ पिशुनो नरकस्यान्ते जायते श्वासकासवान्‌ । धृतं तेन भदातन्यै सहसपटसंमितम्‌ ॥ १२९ ॥ धूताऽपस्माररागी स्पत्स॒ततस्ाप-

विशुद्धये । बरह्मकुच्॑रयं॑कृत्वा पे दचात्सदक्षिणाम्‌ ॥ १३ ॥

१ ख. ग. "पद्यन्तरं तथ। । र । २ क. घ. प्मिलोदरः । गो । ३ ख.ग. रंछष्टं जाः ४क, ध. शते स ह श्ोद"।५ स. ग. श्र समुपोष्याथ स त्त पसमुच्यते ।परा।६ ख. ग, भ सकु । ७ स, ग, श्वमयीं धे दद्रा च सद्‌" ।

[अ०१-४९ो० {४-२५।१-७ ] श्रातातपरपतिः। ४०९

शूडी परोपतापेन नायते ममोच । सोऽन्नदानं पकुरवीत तथा शरं नेर ॥१४॥ दावाधिदायकभैव ॒रक्तातीसारवान्भवेत्‌ । तेनोदपानं कतव्य रोपणीयस्तथा बटः ॥ १५॥ सुरालये जले वाऽपि सकृद फरोति यः । गुदरोगो भवेत्तस्य पाप- रूपः सुदारुणः ॥ १६ ॥ मासं सरा्चनेमेव गोदानष्टितयेन तु । भाजापत्येन चैकेन शाम्यन्ति गुदना रनः ॥ १७॥ गभेस्तम्भकरी नारी काकवन्ध्या प्रजायते । तया काय प्रयत्नेन गोदानं विपिपूषैकम्‌॥ १८ ॥ गभपातनना रोगा यङृीहनलोदरः तेषां परशमनाथाय प्रायधित्तमिदं भम्‌ ॥ १९॥ एतेषु द्राद्निाय नद्धेन विधा नतः। सुरणेरूप्यताम्राणां पठत्रयसमन्विताम्‌ ॥ २० ॥ मरतिमामङ्ककारी चै तरण .कायः प्रजायते । सषत्सरत्रयं सिश्ेदशवत्थं सोऽदुवासरम्‌ ॥२१॥ इदराहयेततमश्वस्थ स्वगृदयोक्तविधानतः । तत्र संस्थापयेदेवं विप्रराज पुपूनितप्ू ॥ २२ ॥ दुष्वादी खण्डितः स्यात्स वे दधादष्िनातये । पयं पटदरयं दुग्धं घटद्रयसमन्वितप्‌ ॥ २३॥ साट परान्दायां धेनु दथात्सकम्बहमम्‌ । परोपहासङृकाणः स गां दधात्समो- क्तिकाम्‌ ॥ २४॥ सभायां पक्षपाती च जायते पक्षधातवान्‌ । निष्कत्रयमितं हैम स द्धातसत्यविनाम्‌ ॥ २५॥ | इति शातातपीये कमेविपाके प्रकणेप्ायशचित्तं नाम

2

तृतीयोऽध्यायः ॥ \ ॥

( भथ चतुर्थोऽध्यायः ) ।

ट्र नरकस्यान्ते जायते विरहेमहृद्‌ । स तु खणेशतं॑दवाककृता चान्द्रायणत्र- यर ।१॥ ओदुम्बरी ताम्नचोरो नरकानते परनायते। भराजाप्यं स कृतव ताम्रं परशतं दिशेत्‌ ॥ २॥ कांस्यहारी च भवति पण्डरीकसमन्वितः । कास्यं परशं दरचादुपोष्य दिवसं नरः ॥ ३ ॥ रीतिहारी पिङ्कलाक्त उपोष्य हरिवासरम्‌। रीति पलशतं द्या दत्य द्वज शुभम्‌ ॥ ४ ॥ मुक्ताहारी च पुरषो नापरते िह्मूधनः । बुक्ताफट- शृतं दथदुपोष्य स विधानतः ॥ ५ ॥ त्रपुहारी च पुरषो जायते शेष्पणः सदा | उपाधय दिवस साऽपि दद्यात्पखशत नेषु ॥ ६ ।¦ ससंहारं च परषां जायते शा रोगवान्‌ । उपोष्य दिवसं द्यादधृतपेनुं विधानतः ॥ ७॥

१९. घ. कलः । २ क. "समाजेने । ३ ख. ग. पि दढृन्ू्े कः । ४ ख. ग. स्मृतम्‌ । ५ ख, ग. च अप्रतिष्ठः प्र ।६ ख. ग. “त्थं प्रतिवा। ७क. ध. रूपत्रयं दुग्धावरन्नय । ८ ख, ग. खष्टीटः । ९ ख. ग, त्सकाश्चनाम्‌ । १० क. घ. 'त्तम्यव। ११ क. ध. कुनखी न १२ क. घ. मू । उदु 1१३ ख, ग, "याद्द॑कृय द्विजातये । रिति° । १४ ख, °ते मेत्रयोगवान्‌ । इ°।

;४०६ शातातपः 1 : -, : . [अ०५छो २१३३१]

यादसाप्राधिपो देवो विन्वेषामपि पावनः । संसाराग्धौ कणेधारो वरुणः. पावनोऽस्ु

मे॥ १३.॥ दमं मन्तरं समुचचायं आचायाय यथाविपे । ` दचादेवमर्दृत्य पत्र कृच्छपशान्तये ॥ ` १४ ॥ खलुतागमने चैव रक्तक परजायते । भगिनीगमने -चेव्र पीतकुषटं प्रजायते ॥ १५] तस्य प्रतिक्रियां कतु पृवेतः शग न्यसेत्‌ । पीतवस् समाच्छ्न पौतमाल्यविमृषितम्‌ ॥ १६ ॥ तस्योपरि न्यसत्सवणेपातरे देव सुरश्वरम्‌।

0५ कटः #

-सवणेनिष्कषटेन निमितं ज्भारिणम्‌ ॥ १७ ॥ यनेत्पुरुषसृक्तेन वासवं विश् रूपिणम्‌ । भब्चस्तत्र कलश ऋेदं च समापयत्‌ ॥ १८.॥ सुवणेपुतरिकां ए सुणद्रकन तु । दादाय संपूर्य निष्प स्वाते तुवन्‌ ॥ १९॥ देवानामधिपो देवो वज्ञी कुटिक्रकेतेनः । शतयङ्गः - सदस्रक्षः पाप मम ॒निढृनतु ॥ २० ॥ इमं मन्व सदुचायं आचायाय -यथाविधि । दयादवं सदृस्नाकषं खपापस्या- पनुत्ये ॥ २१ ॥ तुभायाभिगमनाहटक्ष्ं प्रजायते + । तेन कायं विदयुभ्ययं प्रागुक्तस्याधमेव हि ॥ २२ ॥ दशदर्मः कतमया धृताकतश तिरे; कमात ॥२३॥ स्वोम्यद्गनाभिगमने जायते ददुमण्डम्‌ । कृत्वा रोमी धेर. पटपषटिममाणतः ॥ २४ ॥ कापपभौण्डसंयुक्तां कास्यदों सवत्सिकाम्‌ | [ = द्वाह्िमाय च सकर तापं मर प्ीयतायिति ॥ २५॥ विशस्तमायांगमने गजचमे परजायते । तस्य पाप विनाशाय प्रायतत विधीयते ॥ २६ ॥ कृत्वा रोप्यमथीं पे निष्डतिं विभ्र. संख्यया । तस्य पपस्य नाशाय च्छत्रोपानह्ंयुताम्‌ | ॥ २७॥ दचाद्विाय विधिकदिपं मन्त्रषुदीरयेत्‌ । शवरमिभष्णवी माता मम पापं व्यपोहतु ॥ २८ ॥ मातुः सपत्वीगमने जायते चास्मरीगदः । स तु पापविषुदधययं प्रायधित्तं समाचरेत्‌ ॥२९॥ दारा विदुषे मधुन यथोदिताम्‌ तिदद्रोणशषतं चेव दिरप्येन समन्वितम्‌ ॥ ३० ॥.पितुष्वस्तभिगपनादक्षिणा(ना)शरत्रणी भवेत्‌ । तेनापि निष्कृतिः कायो अजादानेन यत्नतः ॥ २१ ॥ माहुरान्यां तु गमने पृष्कव्नः प्रजायते । कृष्णा ` जिनप्रदानन ्रायित्त समाचरत्‌ ॥२२॥

# एतदधस्यानेऽय पाटः स, ग. पुस्तकयोः “य वद्‌ तत्र साम ऋवेईं च समाचरेत" इति । >‹ इत

` उत्तरं ५ स्ववधगमने चैव कृष्णङुषठं प्रजायते ” इति ख. ग. पुस्तश्योः । = एतचिहृनाम्तगेते न ख, ग, पुस्तकयोः ।

प

१ क. ्यदियमल्कृत्य मम पापप्र। २ ख. ग. ्वयापोऽदमि" । ३ क. घ. "वो विष्णुः कु*।४ ख, ग. “ठी विष्णुनिके" । ५ कृ. घ. “नः । धृतवन्रः छ" । ६ ख, ग, “मः सवत्र धृताक्तेः क्रियते तिकः । यदगम्यामिगमनाजायते धुवम° । ७ क, ध. 'ारसंयुक्ता सप्तधान्येन संयुता । द्‌ । ८ शख. ग. रमी वेषण" । ९ ख. ग. “तु । तपिनी सदाम" । १० क. ध, शक्षिणाङ्गो त्र । ११ ख. ग, शक्तितः । १९ क, ध, पएष्दषटं प्र ।

[ अ०५-द्ो ° २-४९१ ] शतात्परः । ४०७

्रतृष्वस्तमिगमने वामा व्रणवान्भेत्‌ । तेनापि निष्छतिः काया सम्यग्दौसीपदाः नतः ॥२२॥ [ # पितच्यपत्नीगमनात्कयिङष्ं परजायते [ निष्करतिस्तेन कतेव्या कन्याः दानन यत्नतः॥२४॥ यदगम्य८ म्या घ त( सं योगासायधित्तयुदौरितम्‌ । सदेव

मुनिभिः भाक्त नियत तत्सत ब्गा )स्वपि | ॥ ३५॥ मृतभायाभिगमने भृतमायः प्रजायते । स तु पपाषेशुद्धयथं द्िनमकं पिवाहयेद ॥ ३६ ॥ सगोत्रस्रीमसद्खनः

जायत च भगदर्‌; । तेनाप ष्ठात्‌; कायो महृषादानयत्नतः ॥ ३७ ॥ तप स्वं

न्यमिगमने भ्रमेदी जायते नरः । मासं रट्रनपः कायं दद्याच्छक्त्या च दक्षिणाम्‌ ॥ ३८॥ दीक्षितल्तीपसङ्न नायते दृष्टरक्तहक्‌ । स पात्कविषयुद्धयथं भानापेतयानि षट्‌ चरेत्‌ ॥ ३९ ॥ | + भराणनाथं परिर्यञ्य देवरं सेवते धवम्‌ । गुदमध्ये भे- दुव्याधिरशएना वा म( सु }दु;सद८ हा ) । तवा कायं प्रयत्नेन गोदानं हेमसंमितम ॥ ४० ॥ गोविन्द्गापीननवट्मेश( शः ) कंसासुरघ्रा (प्रक्षि )दरेष(करोवन्धा ( न्थः ) ] गोदानतृ्ं (पठः ) कुरते दयाटुरी्ननाथाद्‌( न )पिताणिगे; गान्‌) ॥ ४१ ॥ श्रात्रियल्लीपसङ्गेन जायते नासिकात्रणी। आचरेत्स विद्ुद्धधय प्राजापत्यः चतुष्टयम्‌ | ॥ ४२ ॥ स्वजातिजायागमने जायते हृदयत्र॑णी । स पापस्य विदय दवयरथ पाजापत्यद्रयं चरेत्‌ ॥ ४२ ॥ धाञ्युत्तर्नीगमनाजायते मरस्तकत्रणः । सु पातकविशुद्धयथ भाजाप्त्यं समाचरेत्‌ ॥ ४४ ॥ प्शुयाने। च गमने भूजघातः मरजा यते | तिपात्यं चेष दधयादात्मविशुद्धये ॥ ४५॥ अश्वयोनौ च गमनेद्यन- स्तम्भः प्रजायते । सश्कलशेः सानं मासं कुथाच्छिवस्य च ॥ ४६ ॥ एते दोषा नराणां स्युनेरकन्ते न सशयः । स्रीणामपि भवन्त्येते तत्तत्पुरुषसगमातू + ॥४५७॥ आसुरी असती दासी चमेकारी च नतेको । रल्कीमिः समर भोगात्पतन्ति पितुभिः

क (4 (न

सह ॥ ४८ ॥ उपोष्यकाददीं श्रद्धां जागरं कारयेन्निशि । तस्य पापविशुद्धये दघादेकां पयस्विनीम्‌ ॥ ४९ ॥ इति श्रीक्षातातपीये कमौविपकेऽगम्यागमनप्रायश्चिततं नाम पश्वमोऽध्यायः ॥ ९ ॥

[क |

( सथ षष्ठोऽध्यायः )

(भभौ अ ममतक्लस्कनतरं

# एतचिहनान्तगतं न ख, ग. पुस्तकयोः । + एतचिद्नान्तगंतमन्थः ख. ग, पुप्तयोे विदयते । > इतः पर वेचनद्वयं न स, ग, पुस्तकयोः ।

१ ख. ग, षदूसप्र ।-२ क. घ, रे । पितृभायोमिगापौ च भू" । ३ ख. ग, "ते । तत्पातकि' । ४क. ध. य मेषदानेन । ५ख. ग. 'सविमीप्रसट्गेन प्र । ६ स, ण, कीश्चनम्‌ । ७ स. ध. पदयद्रयं चे । ८. "दासाः । ९क, ध. शरणः । ह । १० ख. ग. मूत्राधाः। ११ ख. ग, 'नादुगुदस्तः । १३ ख, ग, "केमलन्ञा" । १३ क. घ. 'रदुवृशशुदणीराकटधातिनः । भू" ।

ातातपसमृतिः। [ अ० ६ छा० २-२० |

८; 4८.104

वाघ्रौहिमजभूपाटचोररिषकाहताः । काषटवरयमृता ये च शोचसंर्कास्वभिता; 1२ विषूचिकाकषकवलेदवातीसारतो मृताः | राकिन्यादिगरशसताविधुत्पातहताशच ये "र ॥ अस्पृश्य अपरित्राशच पतिताः धत्रवनिता; । ये च तरकर नाऽश्रु- धन्ति मतिं शृताः ॥४) पित्राधाः पिण्डभाजः स्युख्यो लेपयूजस्तथा । ततो नान्दी. शाः गोकताजरीऽपयश्रूमलाश्वयः॥५॥ ददते पितृगणास्तपिताः संततिभदाः । मतिः हीनाः स॒तादीनां सतति नाक्रयन्ति ते ॥ ६ ॥ दश व्याप्रादिनिहता गर निष्नः स्त्वमी क्रमात्‌ । दरादश्खादिनिहता आकषेन्ति च बालकम्‌ ॥ ७ ॥ विषादि निहता ध्नन्ति दासु द्रादशस्वपि । वपैकबालकं कुयौदनपत्योऽनपत्यताम्‌ | ८ ॥ व्यापरेण हन्यते जन्तुः छमारीगमनेन च । विषदश्चैव सर्पण गनेन नूपटुःलङ़व्‌ ॥ ९ ॥ र्ठ सजङ्खमरध्नशरेण पशुहिसकः । वैरिणा मित्रभेदी च ककक्तिवकेण तु ॥ १० ॥ गुरुषाती च श्स्वायां मत्सरी शोचवजितः । द्रोही संस्कारतः शना निपा रकः ॥ ११ ॥ नरो विंहन्यतेऽरण्ये सूकरेण च पाशिकः । एरपरिभिः कृत्तवाताभ छृमिणा च निषन्तनः ॥ १२ ॥ दृह्किणा शेफो शकटेन च सूचकः | भृगुणा मेदिनौचौरो दह्विना यङ्गहनिषपं॑ ॥ १३॥ देन दक्तिणाचोरः श्ण श्रुतिनि- म्द; । अमना द्विननिन्दा्दविषेण कुमतिपरदः ॥ १४॥ उद्भन्बनेन दघ; स्यात्स तभेदौ रेन हु । # दमेण सनदनिरहृदभेसारेण लौह ॥ १५.॥.>८ गोप्रासह दिषूविक्या इवेन द्विनाग्रहूतु । भमेण राजपत्नीहदतिसारेण निष्क्रियः ` ॥१६॥ धारिन्यै न्रियते सदरपकार्यकारकः । अनभ्यायष्वपीयाना भ्रियन्ते शरधुता तथा ॥ १७ ॥ असुयस्पसङ्खो च वान्तमाभित्य शासह्व । परितौऽपत्यकिकेत अनपत्यो द्विना्नहृत्‌ ॥ १८ ॥ अय तेषा करमणेव प्रायि किथीयते | = प्रता धाठकथैव दराषेतो तुलया वृतो ॥ १९ ॥ घातकभैव हव्यायां रोषि रोष्णि ¢) ष विक्रयी । कारयेग्निष्कमाचरं तु परुष परेतरूपिणम्‌ ॥ २० ॥

~~~ ०

= # एतद्ध न दते क. ध, पुस्तकयोः । > इतः प्रमृति निष्किय शन्तं न वियते स. ग. पुसत- कयोः । >= एतदाधिषदयं न वियते ख. ग, पुष्तकयोः ।

१ स, ्रादिग" । २क. ष. “लप्रमतोऽसाः । २ क. घ. पुण्यव । ठ ख म, न्ताः । वृत्र । ५, ६, हिं । ६ ख. ग. "पुष" । ७ क. कृततिभिः छतनारश्च दमेन च निकन्ररः। शु"।८ क. घ. १त्‌। शरणा चोरे" । ९ ख. ग. "ते सद्प॑कार्य । १० क. ल. शोऽ्य्धायानो प्रियते. वि°। ११क.ध. 'या्क्गी च भान्तिहददुशशान्च्त्‌ । १९ ख. ग. "तो मदुपरि" । १३ ख. ग. 'ताऽनपटो भवंतह" । १४ फ, ध, विशुद्धये \ वि" ।

[अर१छो०२१-४] , वीततिपसतिः। ४०९

चतुथे दण्डहस्तं महिषासनसंस्थितम्‌ । पैः कृष्णतिङैः कुयीतििण्डं प्रथप्रमा- णतः ॥ २१ ॥ मध्वाज्यशैरयुक्तं खवणदृण्ठन संयुतम्‌ । अकालमूं रशं पञ्च पटवसंयुतम्‌ ॥ २२॥ कृष्णवस्रसमाच्छनने सवे।षधिसमन्वितप्‌ । तस्योपरि न्यपे- हेवं पात्र धान्यफरेयुतम्‌ ॥ २३॥ सरं च कटश ततर तत्सुखं न्यसेत्‌ । कुम्भो- परि च विन्यस्य पूजयेसमेतरूपिणप्‌ ॥ २४ ॥ इुयोतपुरुषसूक्तेन प्यहं दुतष- णम्‌ । षडङ्गा नपेद्शद्रान्करशे तत्र वेदवित्‌ ॥ २५ ॥ यमसृक्तेन कुर्वीत नपपुना- दिकं तथा । गायत्याश्चैव कत्य जपः; स्वातमविशुद्धये ॥ २६ ॥ ग्रहशान्तिकपूर च दशर जुहुयातिटेः । अङ्गातनामगो ताय प्रेताय सतिलोदकप्‌ ॥ प्रद्यासिपतृषी येन्‌ पिण्डमन्त्रषुदीरयेत्‌ ॥ २७ ॥ इं तिरपयं पिण्डं पधुसपि; समन्वितम्‌ । ददामि तस्मे प्रेताय यः पीडां कुस्ते पम ॥ २८ ॥ सनजबन्टृष्णकटशास्तिपात्रसमन्वि" तान्‌ । द्वदश परेतमदिश्य दद्यदेकं च विष्णवे ॥ २९॥ ततोऽभिषिश्रेदाचार्यो दंपती कलशोदकेः। ची रक्ताम्बरषरो मन्ेषैरुणदेवौतैः ॥ ३० ॥ यजमानस्ततो द्धयादाचायाय स दक्षिणाम्‌ । ततो नारायणबलिः कतैव्यः शास्निशैयै; ॥ ३१॥ एष साधारणबिधिरगतीनायुदाहूतः । धिशेषस्त पनङ्गेयो व्याघ्रादि निहतेष्वपि ॥३२॥ व्यप्रेण निहते भते परकन्यां विवाहयेत्‌ । संदंश नागवलिदियः वेषु काश्चनप्‌ ॥ ३३ ॥ चतूनिष्कमितं हेमगजं ददयादरमेहते । रक्गा विनिहते दधात्पुरषं तु दिर ण्यम्‌ ॥ ३४ ॥ चरेण निहते धेत वैरिणा निदे हषम्‌ । हेण निहते द्याध्यथा- ` शक्ते च काश्चन्‌ ॥ ३५ ॥ शय्यामृते प्रदातव्या शय्या तृलीसमन्विता | निष्क- मातं सु॑णं तु शिष्णुना पधिषठिता ॥ ३६ ॥ शोषहीने मते चेव प्रनिष्कस्वणेजं इरिम्‌ । संसव।रहीने च ते क्ारषटपवीतयत ॥ ३७॥ > छुना इते च निकषं स्था- पयेभिजराितः | धकरेण हते ददान्मदिषं दक्षिणान्वितम्‌ ॥ ३८ ॥ इमिमिशच मृते दद्वाषुमान्द्विनायते। शृङ्गिणा च हते ददप व्सेयुतम्‌ ॥ ३९ ॥ कटेन ते द्ादुव्यं सोप्छरान्विम्‌। भूयाय मते चव पद्याद्धन्यपवैतम्‌॥४०॥ अना निहते कायेरश्रिदानं स्वशक्तितः। दारुणा निहते चैव कतेव्या सदने, सभा ॥ ४१॥ > एतद्धैस्थान एतद्रबनं क. घ. पुस्तकयो-“गनिष्वतेयं सखणयुतं दयादशवदताहृतो । पुनरेशषत्रपालं प्यपयेन्निजराक्तितः “ इति ।

` १ह.ग. शादष्डर" । २ क.ष. रपा । \ ख. ग ण्वान्यं ठु सफटं तत्र । ४ क. ष. शच “णेकुण्डलसं" । २ क. घ, सद्ररप। । ३ ख. ग वान्यं तु सफलं तत्र । ४ क. धृ, श्र प्त" । ख, ग, ^तत्सफषं न्य" । ५ क. घ, अगतं ६ स. ग. "त यमप ७ क. घ. “दशे ्रेतनिरदशं द" । ८ ख. ग, दुविर्वरायुधधरो । ९ ख, ग, श्यात्‌ । ए" । १० क. ष. व्याप्रेण नि" । ११. घ. सपः स काञ्चनः च } १२ ख. ग. वर्णस्य वि" । १२३ क. ध. सह तिष्टता। १४ख.ग. म्मारं च विवाहये" ।

१५ क, ध. ग्द" । १६ ख. ग. "ते दयादुपानहं स्वशक्तितः । द्वेन नि । ५२

४१० शतिातपसमतिः। [अ०१ शो ०४२-4९१]

रस्ेण निहते द्ान्पदिषीं दक्षिणान्विताम्‌। अश्मना निहते दधात्सवत्सां गा पएरयसि- नीम्‌ ॥ ४२ ॥ विषेण च मृते ददयानेदिनीं हेमनिपिताप्‌ । उद्धन्धनमृते चीपि प्रद द्याह पयसिनीम्‌ ॥४३॥ मृते जेन वरणं देप द्वाददिनिष्किकम्‌ । # एकं रपत हे दात्सौवर्ण सणेसेयुतम्‌ ॥४४॥ अतीसारपृते रक्षं सावित्याः संयतो जपे | शाकिम्ादिमृते चेव जये यथोचितम्‌ ॥ ४५ ॥ + पिपुचिकामरते स्वाह भोजये रातं दिनान्‌ । तिलपेनुः परदातव्या कण्ेऽज्रकवटेमते ॥ ४६ ॥ कासरोगमृते वाऽपि दृच्छरग्दिकवतं चरेत्‌ । विदयु्पातेन निहते विध्ादानं समाचरेत ॥४७॥ अस्प च मृते कारं वेदपरायणं त्था । सच्छाश्चपु्तक दचंद्रान्तमाभित्य संस्थिति ॥४८॥ पति तयेन ते कुपौसाजापत्ां् षोडश शृते बाऽपत्यरहिते एृच्छमणां नवतिं चरेत्‌ ॥४९॥ » निष्कत्रयमितखर्णं दचयादश्वं हयाहते | कपिना निहते दद्यापि कनकनिभि त्‌ ॥ ५० ॥ केश्रोगमृते चापि अष्ट कृच्छरन्समाचरेद्‌ । एवं ठते विधानेन विद्ध्यादष्वदैहिकम्‌ ॥ ५१ ॥ ततः परेततनिभक्ताः पितरस्तपितास्तथा । दयः रं पात्रं आयुरारोग्यसंप्दः ॥ ५२ ॥ = इति शातातपमोक्तो विपाकः क्मेणामयम्‌ । रिष्याय शरमङ्गाय विनयात्परिपृच्छे ॥ ५३ ॥

इति श्रीशातात्पीये कमेविपकेऽगतिपरायश्चित्त- निषपणं नाम षष्ठोऽध्यायः | ६ ॥

( समपय स्ातातपस्पृतिः ) |

# साधं वचन न वियते फ. ध. पुस्तकयोः} + त॒ भारम्य बतं चरेदिन्तं स, ग. पर्तकयो- नास्ति : 4 # 8 नैतद्रचनं नारित । › एतत्स वचने नास्ति क. घ, पुस्तकयोः । = नैतद्रचनं ए. ध, पुस्तकयोः । “-~----------__~~_~__~__~-~--~--~~--~-~-~-~~--~-~-~---~-----~----~------- 26५4

१ स. ग. 'य॒लिनि" । २ क. ध. “था । सशात्न" । ३ क. ध. ण्वाद्न्यस्यशंृनोमृते । पार । * क, ध, पतितेन । ५ स. ग, ग्प्यानि षो!

ॐ तत्सट्ह्यणे नमः |

सवतस्म्रतिः।

संषतमेकमासीनं सववेदङ्कपासाम्‌ । ऋषयस्तपूपागम्य प््काङक्षिणः ॥ १॥ भगकमरोतुमिर्छमो द्विनानां पमेप्ताधनम्‌ । यथावद्धममाचक्च श्ुमा्रुमवितेव" नम्‌ ॥ २ ॥ वामदेवादयः सवं वं पृच्छन्ति महौजसम्‌ । तानत्रषीनयुनीन्सवान्धी- तरत्मि श्रृयतातति ॥ २ ॥ श्वमागाद्रचरदयत्र कृष्णसारः प्रदा परूणः । प्रप्रदत्रः

रियो द्विजानां परमेसाधेनम्‌ ॥ ४ ॥ उपनीते हिनो नित्यं रषे हितमाचर । परगन्धमधुमांसानि ब्रह्मचारी विषजेयेत्‌ ॥ ५॥ संध्यां प्रातः सनकषत्ाुपासीत यथापरिषे । सादित्यां पथिमां संध्यामधोस्तमितमासकरे ॥ ६ ॥ तिष्व जपं कुत्सावित्रीमकंदशनात्‌ । आसीनः पथमं संध्यां सम्यशृकषविमावनात्‌ ॥ ७ ॥ अश्विकायं च दुत मेधावी तदनन्तरम्‌ । ततोऽधीयीत वेदं तु वीक्षमाणो शुरो लप्‌ ॥ ८ ॥ प्रणवे पाकूज्ञीत व्याहूती्तदनन्तरम्‌ । गायत्र चाऽप यै" ण व्रतो बद समारभेत्‌ ॥ ९॥ हृतो तु सेयतो धायं ललुमयाषुपारे शितो । युसेरुरं कुयात्टन्नन्यमतिमेवेत्‌ ॥ १० ॥ सरं प्रातस्तु भिशनत बरह्मचारी सदा रती । निवे गुरषेऽश्रीयालमादूुखो वाभ्यतः; सुषि; ॥ ११ ॥ सायं परातद्विजाती [मशनं श्रतिचोदितम्र । नान्तरा भोजनं इयाद्िहेत्रसमो विभिः ॥ १२॥ आचम्येव तु भूञ्जीत युक्तरा चोपरपृेदद्िनः । अनाचान्तस्तु योऽश्रीयास्या- यथित्तीयते तु सः ॥ १३ ॥ अनाचान्तः पिबे्यस्तु यीऽपि वा

म्क्षयेद्विवः । गायत्दस्च ठ जपं कुबन्वदुध्यत्रि ॥ १४ ॥

१ ग. घ. च. 'सौनमालमवियापरायणम्‌ । २ घ. च. च्छामः श्रेयस्कामा द्विजोत्तमाः । य" । ग. "छामः प्रेयस्कमे द्विजोत्तम । य° । ३ क. "विमोचन" । ४ ग, श्व तमपृच्छन्मरी" । ५ घ, छ, शधनः। उ“ । ६ ध. च. शुरोस्तु हि” ५ ग. घ. च. “्पृवोञ्ञपं । ८ घ. च. “योद्व्रह्मचारे समादितः । आ" । ९ थ. ध. च. श्यां जपं कुयौदतन्द्ितः । अ° । १० ग. ध. इ. प्तौ सुसं" । ११४. च. “कृतं कु" । १२ क, ह, प्रति कु" । १३ खु..ष. च॒, पूतिनोदि° । +? ख. ह, “दोत्री सप्राहितः 3 न्रा । १५ ग, षं श्त्वा वि" ।

४१२ सेषतेस्मतिः। [ छो ०१९-२९ |

अकृता परद्ोचं तु तिषटमुक्तरिखोऽपि वा । भिना यङ्गपवीतेन खाचान्तोऽप्यष्ु विभषेत्‌ ॥ १५॥ आचमेह्हयतीथैन ल्ो( चो )पवीती हुदङ्युख ¦ । एपवीती विनो नितं भरङ्युखो वारयतः शुचिः ॥ {६ ॥ जले नरस्थशाऽऽचामत्स्यलाचान्तो हिः शुषिः । बहिरन्तःस्थ आचान्त एवं शुदधिमवादुयाद्‌ ॥ १७॥ आ मणिवन्धा- द्स्तौ च पादावद्धिविंशोधयेत्‌ # । परिमृज्य द्विरस्यं त॒ द्रादशङ्कमानि च सृशेत ॥ १८ ॥ ज्ञात्वा पीला तथा श्रुता भुक्वा स्पृष्टा द्विजोत्तमः । अनेन विधिना सम्यगाचान्तः दुचितामियाद्‌ ॥ १९ ॥ ददरः शुष्यति हस्तेन वेदयो दन्तेषु वारिभिः । >+ कण्ठामतैः क्षत्रियस्तु आचान्तः शुचितामियात्‌ ॥.२० ॥ आसनारुढपादश कृतावसविधकस्तथा । आरुढर्पाटुको वाऽपि न शुध्यति कदाचन ॥ २१ ॥ उपासीत न वेत्संध्यामाभिकार्यं न वा कृतम्‌ । गायञ्यष्सदघं तु जपे. ताल्वा समादितः ॥ २२॥ सृतकाननंः नवभाद्धं मासिकान्नं तथेव च । ब्रह्मचारी तु योऽश्चीयाञ्निराजरेणैव युध्यति ॥ २३ ॥ ब्रह्मचारी तु यो गच्छेत्हिये कामपपी- डितः । प्राजापत्यं चरेरृच्छमथे सेकं सुन्वत ॥ २४॥ ब्रह्मचारी तु योऽश्री- यान्पधुमासं कथंचन । प्राजापत्यं तु इृखाऽसौ मौज्जीहोमेन शुध्यति ॥ २५॥ निषत्त पुरोदा्र ब्रह्मचारी तु पवैणि । मन्त्रः शाकटकोमाङ्करशावाज्यं तु होमयेत्‌ ॥ २६ ॥ ब्रह्मचाय तु यः स्कन्देत्कामतः रुक्रमात्मनः। अवकीभित्रतं कुयोतल्ात्वा हुष्यदकामतः ॥ २७ ॥ भिक्षाटनर्मित्वा तु स्वस्थो हेकान्पश्ुते । अस्नाता

४५

चैव यो भृद्न्ते गायञ्यष्शतं जपेतु ॥ २८ ॥ शरस्तेन योऽश्रीयात्पानीयं वा

५।

पिषेङचित्‌ । अहोरात्रोषितो यरता पश्चगव्येन शुध्यति ॥ २९॥

> इतः प्रमेतद्रबनमधिकं ग. घ. च. पुस्तकेषु-“अराग्दाभिरनुष्णाभिः सवणेरसगन्धिरिः । हता. भिरफेनामिन्निशतुबौऽद्धिराचमेत्‌" इति । > न वियत एतदायथद्रयं क. घ, इ, च. प्तकेषु । `

११, च, धिद्विनः। भा ।२ग. भद्राह्म। ३क. ड. भ्ेनला" ।४ग..घ. छ. "्पादको । ५ ग. वेकं दुमन्नि" । ९ घ. च, भङूला । ५ घ. बेदद्विजः ! भ ।

[ छो ०६०-४८ ] सेषतस्पृतिः । ४१३

षकं पशषितोच्छष्टेमक्तवाऽने केशदूितम्‌ । अहोरात्रोषितो मूर्वा प्श्चगन्येन शुध्यति ॥ ३० ॥ दिवा स्वपिति यः स्वस्थो ब्रह्मचारो कर्थचन |; स्नाता ` सूर्य स्ीकषित गायत्यष्शतं जयेत्‌ ॥ ३१॥ एष धमे; समार्यातः मथमाभमदातिनाम्‌ । एवं संबमानस्तु भाम्रोति परमां गतिम्‌ ॥६२॥ अतो प्रिनः समावृत्तः सवणा च्िय- व । रे महति सेमूतां रक्षतु समन्विताम्‌ ॥ ३३ ॥ ब्राह्ेणव विवाहेन शीक- रूपरुणान्वितातू। अतः पञ्च महायङ्नडुषीदहरहदविनः ॥ ३४॥ न हापयत तान्सकतः ्रयस्कामः दयंचन । रौनि तेषां तु इवत सदा मरणजन्मनो; ॥ ३५ ॥ विषो द्ाहमासीत दानाध्ययनवानैत; । सियो द्द्चौहानि वैश्यः पश्चदरैव तु ॥ ३६ ॥ श्रुः शुध्यति मासेन संवक्षवचनं यथा । भतायान्ने जे देव स्नात तव्जञेः सई ॥ २७ ॥ भथमेऽहव तृतीये च सपमे नवमे तथा । चतुर्थेऽहनि कते- दयमरस्थिसंचयन द्विम; ॥ ३८ ॥ ततः सचयनाद्ध्वभङ्गस्प् विधीयते| चुर्थेऽहनि विस्य षट प्र क्ष्नियस्य च ॥ ३९ ॥ अष्टमे दमे चैव स्पशः स्यद्विश्यगू्रयोः । जातस्यापि विधि एष एव मनीषिभिः ॥ ४० ॥ दरात्रेण शुध्येत विभो वेद विवभितः । जाते पत्र पितुः सान सचे त विधीयते ॥ ४१ ॥ भीता शध्येदक्ा- हेन सूौनान् स्पशैनं पितु; । होमं॑तत्र भ्हवीत ष्काननेन फठेन वा ॥ ४२॥ पश्यङ्गविधानं तु न कुयौनभूतयुजन्मनो ¦ । दशाहात्तु परं सम्यग्विभोऽधीयीत धमे. वित्‌ ॥ ४३ ॥ दानं तु मिविषं देयमहुभानां विनाशनम्‌ । यथदिष्टतमं रोके यकौ. स्य दयितं भेत्‌ ॥ ४४ ॥ तत्तहुणवते दें तदेवाक्षयमिच्छता । नानाविधानि रम्याणि धान्यानि सुबहूनि च ॥ ४५॥ समुद्रनानि ररनानि नरो विगतकरमषः । दत्वा गुढ्यविपराय महती भियमाप्ुयात्‌ ॥ ४६ ॥ गन्धमाभरणं मारयं यः भष- दति धवित्‌ । स सुगन्धः सदा हृष्टो य्न तत्रोपजायते ॥ ४७ ॥ श्रोत्रियाय ङुरीनौयाभ्य्थिने हि विदेषतः । यदानं दीयते भक्त्या तद्धवेसुमहत्फ(हफ)- सम्‌॥४८॥ _____

# इतः परमेतद्रचनं ग, ध. पुस्तकयोः-“शद्राणां माने भुक्तवा भुक्ता वा भिन्नभाजने । अहोरात्रो" पितो भूला पञगन्येन छयति"इति। पञ्चगव्येन ष्यति" इति । £ ५ ।

१ क. च, "सिनः । ए* । २ म. भय द्विजोऽभ्यदुहञातः स । ३ग' च. °परू । पञ्चयहविधाने च कया" \ ४ ख. ग, कदाचन । ५ ष. हापनं तस्व ङु घः । ९ ग. 'शा्हेन बै" । ७ ग. च. प्रेतस्य तु ज्रं दे* ¦ ८ ग. च. शरनेबहिः । प्र । ९ ग. घ. च. ष्यन्ति वैशवदेवविवकिताः। भा" । १० छ, पातुः शद्धा । ११ ग. घ. च. स्नातस्य स्प' । १२ ग. घ. च. होमस्तत्र तु कतैन्यः श" । १३२. `न विधिना दे* । १४ ग. °भान्तकरं शभम्‌ । १५ ग, शपि द्यितं गृहे । त° । १६ 8, "णाय वि"। १५७ ग, ध, ण्ताम त्थि ।

४१४ संबतैस्मतिः । [ छ ०४९-६१ |

जाह श्ीलसंं श्रुतेनाभिजनेन च । छुचि तिमर महाम्गं इन्यकच्यस्तु॒पूजयेबु ॥# ४९ ॥ नानाविधानि द्रव्याणि सारवन्तीषप्सितानि च । भ्रेयस्कामेन देयाने तदे वाक्स्यगिन्छत्म \* ५० ॥ बह्ञदाता सुवेषः म्यादृप्यदो रूपमेव च । हिरण्यंदः स- यद्धि च तेनथाऽऽदु् विन्दति ॥. ५१ ॥ भूताभयमदानेन सवेकामानवाप्तुयात्‌ । दीयेषमयुश्च रमते सुखी चेव सदा भवेत्‌ ॥ ५२ ॥ षान्योदकदायी च' सपि सुखमेषते † अकस्य त्वरुकौरदाताऽऽपोति महत्फलम्‌ ॥. ५३ ॥ एरमृानि किक्षय कानि रिविधानि च. । सुरभीणि च पुष्पाणि दक्वा प्रह्गस्त॒ जायते ॥ ५४ ।} म्बरं चैव ये द्याद्मह्मभेभ्यो विचक्षणः । मेधावी सुभगः भज्ञो दरं नीय. जाय्ते ॥ ५५ ॥ पादुकोपानहौ छत्र शयनान्यासनानि च । विविधानि च यरानावि दत्व द्रन्यपतिभेवेत्‌ ॥ ५६ ॥ दधाधः श्रिशचिरे स्वश्च बहुकाष्ठं भयत्नवु कायाग्रिदीप्ं पर्त रूपं सोभाग्यवषाप्तुयात्‌ ॥ ५७.॥ ओषधं सेहमराहारं रोगिणां रोगन्द्पे । द्वा स्यद्रोगरहितः सुखी दीघोयुरेव च ॥ ५८ ॥ इन्धतानि . चं यो दथाद्िमन्यः शिशिरागमे । निस्य जयपि संग्रामे भिया ` युक्तस्तु दभ्यते ॥ ५९ ॥ .अष्टृत्य तु यः कन्यां वराय सहशाय वे । ब्राद्येण तु विव्रादेन दधाता बु पपाजताय्‌ ॥ ६० ॥ स कन्यायाः भ्रदानन श्रयो वन्दति पुष्कलम्‌ । सधु सवे सद्धिः कीर्ति प्रमोति पृष्कडाप्‌. ॥ ६१ ॥ ज्योतिषटिभातिरा्राणां श्रतं शरत मुणीढृढम्‌ + परारि परषां दत्वा होममन्त्रं संस्छृताप्‌. ॥ ६२ ॥ तां द्वा तु पवा कन्यां मूषणास्छदनाशिने; । ~+पूजयेरस्वगेमाभ्रोति निस्यद्चुव्सबद्रद्िष ॥ ६३॥ रोग्रकरे तु समप सोमो मुढत्तेऽथ कन्धक्राम्‌ रजो दृषा तु गन्धवा; कुचो दश्च तु याबकः ॥ ६४ .॥ अष्टवषो भवेद्रो नववषौ तु रोहिणी । दश्वषौ भवेत्कन्या जरत उर्व रजस्वला ॥ ६५ ॥ माता चैव पितता चैव च्येष्ठो रार तथैव च । न्यस्ते नरकं यान्ति हृष्टा कन्यां रनखटाम्‌ ॥ ६६ ॥

ध ~ । + ४ + (न च ॥ + एतदपेस्थानेऽयं पाठो ग. घ. च. पस्तकेु-“दत्त्वा स्वगमवाप्नोति पुजितस्तु सुरादिषु" इत्र ।

[क 1

ˆ ` १ ग. शप्रो हव्यकव्येषु १०।२ ख. ग. "णि रसव०।२ग.च्‌. भनि स्वगमक्षः। ४ क. च ्षम्रमि.4 ५ ग..च. "यदो महचराऽयुल्भेत्तेनश्च मानवः । भू" । ६ क, “@ृतस्त्वङं° । ८ श. “रं

रत्व भनोत वरत्क ।: ८ बर. श्वा दिज्य॒मत्ति" । ९ क. ख दीन्यते ।.१० ग, "दं समेत्सद्धि" । ११ भर, “मादिसत्रा ।

[ ® ०६७-८९ } संबतै्मतिः । ४१५

तस्ाद्विवाह्येत्कन्यां यावन्नहुमती भवेत्‌ । विवाहो दषव्षायाः -फन्यायास्तु परश स्यतं ॥ 8७ ॥ # तलागरकदाता च स्ञानाभ्यद्मदायकः । नरः शहषमासीत पुभगश्वापजायंते ॥ ६८ ॥ अनहबाही तु यो दधदृषिने सीरेण संयतौ । अरं कृत्य यथाशक्त्या (क्ते) धुवेह शुमक्षणौ ॥ ६९ ॥ स्ेपापवि्यदधातमा सर्वकाम- समन्वितः । वपोणि वपते खगे रोमसेर्यापरमाणतः ॥ ७० ॥ भेत च यौ दिन द्ादल्कृत्य पयसिनीम्‌ । कांस्यवन्रादिभियुक्तां स्वर्गो प्रहीयते ॥ ७१ ॥ भूमिं सस्यवतां शष्ठ ब्रह्मणे वेदपार । गं दखाऽभैषस॒तां च खरग महीयते ॥ ७२ ॥ यावन्ति सस्यमूलानि गोरोमाणि च सर्वद; । नरर्तावन्ति दषीणि सवग

कि मरह॑यते ॥ ७३॥ यो ददाति शफं रोष्मवृ्गीमरोगिणीम्‌ । सवत्सां वाक्तसा वीतां सुशीदां गां पयस्विनीम्‌ ॥ ७४ ॥ तस्यां यवन्त रोमाणि सषत्सा- यां दिवं गतः । तावनि व्सरान्ताति स नरो ब्रह्मणोऽन्तिके ॥७५॥ यो ददाति बहीवदेशुक्तेन विधिना शुप्‌ । अच्यङ्खं गोदानेमै दत्तं दशगुणं फलम्‌ +`॥४६॥ अग्ेरपत्यं प्रथमं सुवणं पूरवष्णवी सूथतुताथ भावः । रोका्यस्तेन मन्त दत्ता यः काञ्चनं गांच प्रदी च दधात्‌ ॥ ७७॥ सर्वेषामेव दानानमे. 'कनेन्पानुगं फलम्‌ । हाठकक्षितिगोशणां सप्नन्पाुगं एरम्‌ ॥ ७८ ॥ अननदस्तु भवेन्नित्यं सतर ` निमररः सदा । अम्बुदस्तु पुल निरयं सैकमै- ( काम ) समन्वितः ॥ ७९ ॥ सर्वेषामेव दानानामन्नदानं परं स्मृतम्‌ । सर्वेषामेव -जन्तूनां यतस्त्ली विते प्रम्‌ ॥ ८० ॥ यस्मादमराखनाः सवो; कसे कस्पेऽसृण लु; । तस्पादन्नात्परं दान विद्यते न हि किंचन ॥ ८१.॥ अन्नाद्रतानि जायन्ते भीवनति च न संशयः ॥ ८१ ॥ पर्ति गोरढृदमानपवीपं तथोत्तरम्‌ । दत्वा गुणाडयविप्राय कुले महति जायते ॥ ८२ ॥ पुखवासं ठ यो दधाहन्तधावनमेव च ।

भ एतदवचनस्थातेऽय पाठो ग, घ. पुर्तकयोः--"तेरमस्तरणं प्राः पादाभ्यड्गं ददाति थः । प्रह परमसो रोके सुखी वैव सद्‌ वसेत्‌ ” ति । + शतः परमेतद्ववनमधिकं ग. पुप्ते-“जलद्तृ्तिमतुशो वितुष्यं सवेवस्तुषु । अदः युखमाप्नोति सुतृप्तः सवेवस्तुषु" इति।

ग. 'धत्कलसी" । २ ग. ध. वृति । \ क. इ द्विजो । ४ ग, शनिं अरोप्याणि । ५ ग. वदू

'कषेक्षाणिस। ९ ख. ग. इ. “व्यङ्गो । ७ग. न फलाद । ८ ग. ध. चे. “नं न भतं न मदिष्यति । सत्तदानात्पर दान वि° । ९ ग. "णाप्य्यवि" । १० क, "ते । पुसं वा । ड, ^ते । दुखषाः ।

४१६ संवौसमतिः। [ शो०८३-१०२

६

श्रचिगन्धसमायुक्तो बाकपटुः स सदा भवेत्‌ ॥ ८३ ॥ पदशेचं॑तु यो दधा तथा च गुदिङ्कयो; । यः प्रयच्छति विमाय शुद्धबुद्धिः सदा मवु ॥ ८४ ॥ ओषधं पथ्यपाहारं सेहाभ्यद्ः पतिशरयम्‌ । यः यच्छति रोगिभ्यः स भेदव्या िवानितः ॥ ८५ ॥ गुदं चेव रवणं व्यञ्जनानि च । सुरभीणि ष पानानि दक्चाऽयन्तसुसी भवेद्‌ ॥ ८६ ॥ दानैश्च विविधे; सम्यक्फरमेतदुदाहु तमू । विधयादननं सुमतिहमरोके महीयते ॥ ८७ ॥ अग्योन्यर््प्रहा विभा

अन्योन्यप्रतिपूजिकाः । अन्योन्यं भतिग्हन्ति तारयन्ति तरन्ति च ॥ ८८ ॥ दाना न्येताति देयानि तथाऽन्यानि विरेषतः | दीनान्धकृपणधिभ्यः श्रयस्कमेन धीमता ॥ ८९ ॥ ब्रहमचरियतिभ्यश्च वपनं यस्तु कारयेत । खकमादिकं चेष च्ुष्मा- ज्ञायते नरः ॥ ९० ॥ देवागारे दविनातीनां दषं ददा्चतुष्पये । मेधावी ब्ान पन्शषुष्मान्स सदा मवेत्‌ ॥९१॥ निप्ये नेमित्तिके काम्ये तिखान्दचा स्वभक्तितः । भजनावान्प्यमायैव धनवाज्ञायते नरः ॥ ९२ ॥ यो यदाऽभ्यथितो किमैयस्समति- पादयेत । पृणकष्टादिकं चेव गोप्रदानसमं भवेत्‌ ॥ ९२३ ॥ # ¶ विस्पमयीत तपसा न्‌ यद्गेनानुतं बदेत्‌ । अपवदेन्न विप्रस्य न दीनं परिकीतेयेत्‌ ॥ ९४ ॥ यङ्गोऽनतेन प्रति. तपः क्षरति विस्मयात्‌ । आयुिमापवादेन दानं च प्रिीतैनात्‌ ॥ ९५ ॥ चत्वार्येतानि कमणि संध्यायां दजेयेद्वुधः । आहारं मेथुन निद्रा तथा संपाठमेव च ॥ ९६ ॥ आहाराजायते प्याधेगों व रोद र ) मेधुनात्‌ | निद्रातो मायतेऽ कमा; सपाठदायुषः क्षयः ॥ ९७ ॥ ऋतुमतीं तु यो मा५। सनिधो नोपगच्छति। तस्या रजसि तन्मासं पितरस्तस्य शेसे ॥ ९८ ॥ एतं गह्ठाणि कमणि स्वभा- योपोषेणे रतः । कऋतुकाडामिगामी च माति परमां गति ॥ ९९ ॥ उपिव गृहे विभो द्वितीयादभ्रमात्पसमर्‌ । वीपरितसंयक्तस्ततीयं तु समाभयेत्‌ ॥ १००॥ वने गच्छेत्ततः पर्न; समायेस्तवेक एव वा । गीता चाग्निहोत्रं च होर तत्र न हापयेत्‌ ॥ १०१॥ इया्चैव पुरोडाशं वन्येमध्येथथाविधे । भिक्षां च भिक्षवे दधाच्छाक्मृरफलादेभिः ॥ १०२॥

# इतःप्रभृति शेरतं श्यन्तमन्धो ग. धे. च. पुस्तकेषु न विते ।

षी काण

१, ख, "क्तो अवाशुष्टः सद्‌ा । २ क, ह. तिभ्रिय । ३ ग. स्वैन्याधिवि्* । ४ क. ड. "यन्तं ए । ५ ग. ध. ध. ननं पुष्येन ब्रहम" । ६ ग. "प्रदा वि" । ७ ग. 'णादिभ्यः। ८ क, ग. घ, ण्बार य॒। ५४. च. "ति द्पये" । १० स, भ वे शयीत तमसा । ११ घ. "ला ऽमिहोत्रकमौ" । १९ ध. श्वं परम्‌ । क" । १३ ग, ब, श्लनि ३ । ङ" |

[ छे०१०३-११९ | सेवतैसमतिः। ४१७

इुयीदध्ययनं नित्यमपिहेजपरायणः। इष्टि च पा्णीयां तु योत्मतिपवु ॥१०३॥ उषित्वैवं वने विपो विधिज्ञः सभरक्म | चतुथेमामं गच्छेजितक्रोषो जितेन्द्रियः ॥ १०४ ॥ अप्निमात्मनि संस्थाप्य द्विजः भ्वनितो भवेत्‌ । वेदम्यासरतो नित्यप- त्मविधापरायणः ॥ १०५॥ अष्टौ मिक्षाः समादाय स युनि; सप पश्च वा। अद्धि; ््षास्यं ताः सवा शञ्जीत सुसमाहितः ॥ १०६ ॥ अरण्ये निर्जने तत्र पुनरासीत भुक्तवान्‌ । एकाकी चिन्तयेन्नित्यं पनोवाकायकमेभि; ॥ १०७ ॥ मृत्यं च नामि. नन्देत जीवितं वा कथंचन | काटमेव प्रतीक्षेत यावदायुः समाप्यते ॥ संसेव्य चाऽऽ भरमान्सव।ज्जितक्रोषो जितेद्धियः ॥ १०८ ॥ बरह्मरोकमवाम्रोति वेदशाच्चायेषिदद्रि जः | आश्रमेषु च सवैषुं पोक्तोऽयं प्रा्चिको विधिः ॥ १०९॥ # अतः परं प्रव. ष्यामि भरायशित्तविधि चुभम्‌ । ब्रह्मपर सुराप स्तेयी च गुरेतसपगः ॥ ११०॥ महापातकिनस्त्वेते तत्संयोगी च पश्चमः | ब्रहम्रस्तु पनं गच्छेद टवासरा नदी ध्वजी ॥ १११॥ वन्यान्येव फटान्यन्न्सेकामविवनितः । भिकषाथौ विचर म वन्येथदि न जीवति ॥ ११२ ॥ चातुवण्यं॑चरेदधक्षं सय्वाङ्खी संयत; सदा । मिक्षास्स्ेवं समादाय वनं गच्छेत्ततः पुन; ॥११२॥ वनवाप्ती स पापः स्यात्सदकारमतन्दरितः। रूयपयेनमुच्यते पापाहृह्महा पापकृत्तमः ॥ ११४॥ अनेन तु विधानेन द्वादशाब्दं चरेत्‌ । संनियम्यन्धियग्रामं सवेभृतहिते रतः ॥ ११५ ॥ व्रहमहत्यापनोदाय ततो चयेत किरखिषातु । अतः प्रं सुरापस्थ॑निष्ृतिं श्रोतुमर्हथ ॥ ११६ ॥ गोडी माध्वी च ष्ठी च क्ङिया भिषा सुरा । यथैयेका तथा सरव न प्रात्पा दिने तमः ॥११७॥ सुरापस्तु सुरा तपता पिवि्तत्पापपमोकः । गोमूत्रमधिवणै वा गोमयं वा तथाविधद्र्‌ + ॥ ११८ ॥ घतं वा त्रीणि प्रयाति सुरापो व्रतमचरेवु | मुच्यते तेन पपेन भ्रायधित्ते ते सति ११९ ॥

भ (५ (५

# एतदधेस्थानेऽयं प्रा ग. पुस्तके-“ अथाभिवेक्षये पापानां प्रायधित्तं यथाविधि " इति 1 + सतः परमेतदधिकं ग. पुस्तके-“ प्रण्मासाद्धिकं वाऽपि पृवोक्तत्रतमाचरेत्‌ । महापतकिसंयोगे ब्महयारि. भिनेरः ” इति ।

१क.ख.ड.च. ण्ट पवोयणी° ।२ग. च, व्वेवस्तुषुं। च । २. ध. "्छेदुतदयेमो जि" । ४ ग. घ, च. श्य्‌ तत्सवं भु" । ५ ग, "्यसंयुतः । श्र । ६ ग, शु हयक्तः प्रासतद्िको । घ, च. पु हुतः प्राणन्तिको । 9 ख. ग, श्चद्रलकवा° । ८ क, ख. पदकषयं ख । ९ ग. ध. न्तः पुमान्‌ । भक्षं चेव स। १० ग. घ. च्‌. "यन्नैव तल्पं ब्रह्मः) पाप्ृन्नरः । अ°। ११ ग. शस्य प्रकष्यापि विनिषृतिम्‌ । | ्रोतुमिच्छत भो विप्रा वेदशाखानुरूपिकाम्‌ । गौ । १२. ध. द्विनैः सदा । सुराप"! १३ क, ण ्षकम्‌ 1 णो° । ५६३

४१८ सवतेसमतिः | [ @छो०१२०-१६९ ]

रण्ये वा वसेत्सम्यक्सवेकापविवनितः | चाद्धरायणाने वा तरीणि सुरापत्रतमादि. शेत्‌ ॥ १२० ॥ एषे शुद्धिः सुरापस्य भवेदिति न संशयः । प्यमाण्डोदकं षीत्वा पुनः संस्कारपदेति ॥ १२१ ॥ स्तेयं कृता सषणेस्यं स्तेयं रज्ञे निवेदयेत्‌ । ठतो पुसरख्पादाय स्तन हन्यात्सट्ृन्चपः ॥ १२२ ॥ याद्‌ जावि स स्तनस्ततः स्तेया- ्विुच्यते । अरण्ये चीरवासा या चरेद्ह्वहणो व्रतम्‌ ॥ एवं शुद्धिः एता स्तेये संव तेवचनं यथा ॥ १२३ ॥ गुरतस्पे शयानस्तु तपे खप्याद्यो्ये । समारिष्धस्ियं वाऽपि दीक्षां काष्णायसीढृताम्‌ ॥ १२४ ॥ चान्द्रायणानि वा कुयांचत्वारे जणि वा द्वेन; । पच्यते च ततः पापसायाथेचे दृत सति ॥ १२५ ॥ पएाभः संपकमायाति यः कश्ित्पापमोहितः | # ईत्तत्पापविषद्धव्यं तस्य तस्य व्रतं चरेत्‌ ॥ १२६ ॥ क्षाज्रयस्य वधं कृत्वा जाभः कृच्षिनुध्यति । कुयक्चिवा दुर्पण त्रीणि इृच्छणि संयतः ॥ {२७ ॥ वश्यहत्यां तु संप्ाप्रः कथचि- त्कापमोहितः । दृच्छातिषृच्छरं कुवीत स नरो दैश्यपातकः ॥ १२८ ॥ कुयोच्छदरवधे विपरस्तप्ृच्छरं ययाविधे । एवं श्ुद्धिमवामोति संवतेवचनं यथा ॥ १२९ ॥ गाघ्रस्यातः प्रवक््यामे निष्छरप तत्वत; समाम्‌ । गोघ्नः इषत्‌ सस्थान गह गारूपसानेध। ॥ १२० ॥ तत्रव द्षातेशाया स्यान्मासाधं सयतनद्य, स्नान त्रेषवणं कुयान्ररमावेवायतः ॥ १२३१ ॥ सकयावकमेक्षाश पयोदषि- शन्नरः । एतानि क्रमरोऽन्नीयादिजस्तत्पापमोक्षकः + ॥ १३२ ॥ गायत्रीं च जपेभनिरयं पवित्राणि च शक्तितः । > पूर्णं चेवाधमासे च स ॒विपरान्भोजयेदृद्रिनः ॥ १२२ ॥ येक्तवत्स॒ च विमेषु गां च ददाद्िवक्षणः । व्यप्नानां वहूनां तु रोधने वन्धनेऽपि वौ ॥ १२४ ॥ भिषद्मिथ्यपचारे च द्विगुणं मोतं चरत्‌ ॥ १३५॥

# इत उत्तरं साधं वचनमधिकं ग. च. पृस्तकयोः-- “ धृत॑चैव तपतं च क्षीरं वाऽपि तथाविधम्‌ । पवत्सरं कणानश्नन्सवेकोमविवजितः । चान्द्रायणानि वा जीणि सुरापी ततमाचरेत्‌ ५ इति । + इतः परमे. तदपि ग, पुस्तमे-“ हृष्यते साधमासेनं नखलोमविवजितः । ज्ञानं नरिषवणं चास्य गवामनुगमस्तथा । एतत्समाहितः इयाननरो विगतमत्सरः " इति । >< अत्र मड्गयन्तरेण पाठो ग. पुस्तके--“ ततीणततः फुयोद्धिप्राणां भोजन परम्‌ * इति ।

१४. "माचरेत्‌ । रग. प्य रक्षे देतेत मनवः। त ।घ. च. स्य राज्ञे शतेष मानवः। ६।२ कृ. एवं सं" । ४ ग. तापस्य वि" । ५ क. दधिः) ६ क. ख. ठ. सस्र , ७ ग. श्सीस्थते। त° । ८ ग, "कग्रष्याकप । ९ ग. घ. सावित्र । १० ग. व्यापादितषु बहुषु बन्धने रोघनेऽपि । ११ क, श्वच हतानां । १२ ग, ध, बी । दविगुणं सोयं तस्य प्रायतत विशुद्धये । ए"

| छो {६१- १९२ ] सवतस्प्रतिः। ४१९

एका वेद्धहभेः काचिदैवान्धपादिता चित्‌ । पादं पादं तु हइत्यायाशवरेुसते पृथः कपुथक्‌ | १६६ ॥ यंन्तण गोचिकित्साथं गृहमभेविमोचने । यदि तत्र विपत्तिः स्यान्न स पापंन रिप्यते ॥ १३७ ॥ # ओं क्ञदमाहारं ददटरोब्ाह्मणेषु च । दीयमाने पिपत्तः स्यात्पुण्यमेव न पातकम्‌ ॥ १२८ ॥ प्रायथित्तस्य पादं तु रोधेषु व्रतमाचरतु । द्र पादा बन्धनं चव पादन यंन््रणे तथा ॥ १२३९ ॥ पाषाण द्ेस्तथा शघ्नादिभिनेरः । निपातने चरेत्सय॑प्रायधिततं विशुद्धये ॥ १४० ॥ हार्तन तुरग हत्वा महिषोष्ूकषीस्तथा । एषां वधे द्विः कृयात्सप्तरा्रममभाननम्‌ ॥ १४१ ॥ न्यप्र श्वानं खर सिहमृक्ष सृकरमेव च । एतान्हा द्विना मोहान्र रात्रेणव दुध्यति.॥ १४२ ॥ सवासामेव जातीनां गृमाणां वनचारिणाम्‌ । अष रा्ोषितसितषटेलपन्ये जातपेदसम्‌ ॥ १४२ ॥ हंसं काक डाकां च वरहकारण्डवा वापे । सारसं चाषमभासो च इत्वा दिवस क्षिपत ॥ १४४ ॥ चक्रवाकं तथा कर सारिकाुकतित्तिरौन्‌ । श्येनगरधाुटकं च पारावत्तमथापि वा ॥ १४५ ॥ टिष्िं नारपादं च कोकिलं इुक्ुटं तथा | एषां वधे नरः इयादेकराजमभोननम्‌ ॥ १४६ ॥ पूर्वोक्तानां च सर्वेषां दंसादीनापरशेपतः । अहोरा गोपितसितषटज्जनपत्े जातवेदसम्‌ ॥ १४७ ॥ मण्डूकं चैव हत्वा च सपैमाजौरमूषकम्‌ । त्रिराज्ोपोषित- स्तष्टत्कयोद्राह्मणभोजनम्‌ ॥ १४८ ॥ अनस्थीन्ब्राह्मणो हत्वा मणायमिन युध्यति । -आस्थमता वधं वप्रः काचदवाद्ररक्षणः ॥ १४९ ॥ यशाण्डा्ा द्विनां गच्छेत यंचित्काममेदितः । तिभिः इच्छस्तु शुध्येत भानापत्युपरकः ॥ १५० ॥ पंरीगमनं इत्वा कामतोऽकामतोऽपि वा । कच्छ्रचान््रायणे तस्य पावने पमे स्पते ॥ १५१ ॥ रेष रलकीं चेव वेणुचरमोपनीविनीप्‌ | एता गत्वा द्वि पोदाचरेचन््रायणं व्रतम्‌ ॥ १५२ ॥

# एतद्रचनस्थानेऽयं पाठो घ. च, छ, पुस्तकेषु--“ निति बन्धनरृदधेषु स्पव्याघ्रहतेषु च । भवि दुन्निपातेषु प्रायधित्तं न बिद्यते “ इति ।

१ छ. यन्तरितायाशिकि" । २ घ. ड, "मोक्षणे । य° । ३ क. ड, योक्त्रेण । ग. शषटने । ष, योक्षणे। ४ ग. केगुडेद्‌" ¦ ५ ख दिनत्रयम्‌ । ६ घ. “नं तथा सिहं वकं स॒ । ७ ग, तथा।८ग.ष, च. द्विज हृ ब्राह्मणानां च भोजनम्‌ 1 स । ९ग.घ.च. ° मू । ्रिरत्रोपोषि । १०६. बकं। १११. च केपोतकस° ¦ १२ ग. ध. एवै पक्षिषु सवषु दिनमेकम' । १२३ ग. घ. शकैः । पुक्कसीग०। १४ क. ह, कृत्वा चा । ग ध, छृच्टं चाद्रयणं तः । १५ ग. घ. "वनं परभै स्पृतम्‌ । नदी देषूषिकीं वैव रज वेथुजौ ।

१६ ग, ध, ° । गत्वा चन्धरयणं कयात्तथा बमेपजैविनीम्‌ ।

४२९ सेवैस्तिः। [ ऋो०१९३-१७० }

त्रियामथ पर्या बा गच्छेः काममोहितः । तस्य सांतपनः दद्र भवेत्पापापनो- दनः॥१५३॥ द्र तु ब्रह्मणो गत्वा मासं मासाधमेव वा) गामूत्रयवकाहमर मासाचन विशुध्यति ॥ १५४ ॥ विप्रस ब्राह्मणीं गत्वा प्राजापत्यन शुध्याते । स्वजना तु ्िनो गत्वा भाजापत्यं समाचरेत्‌ ॥ १५५ ॥ क्षाज्नयां क्षन्नया गवा तद्व व्रतमा चरेत्‌ । नरो गोगमनं दृता इुयौचान्द्रायणक्रतम्‌ ॥ १५६ ॥ मातुरानीं तथा चभ स॒तां वे मातुस्य च । एता गत्वा सिया माहात्परकण विदध्यात्‌ ॥ १५७ ॥ गुरोषहितरं गला स्वसारं पितुरेव च । तस्या दुदितर्‌ चेव॒चरचद्रायण व्रतम्‌ ॥ १९८ ॥ पितृव्यदारगमने सातु मायोगम त्था । युरतेसत्रत इयानञकृत्ताः न्यथा भवेत्‌ ॥ १५९ ॥ पितृभायी समार मातृदने नराधमः । भगिनीं मातुर च स्वसारं चान्यमातृनाम्‌ ॥ १६० ॥ एतासितसः सियो गत्वी तपच्छ समच- रेत्‌ । इमारीगमने चेव व्रतमेतत्समादेत्‌ ॥ १६१ ॥ परुवेरयामिगपन म्रानापत्या विधीयते | सखिभाया समारुह चश बा श्राटिकां तथा ॥ १६२ ॥ मातरं योऽभ- गच्छ स्वसारं पुरुषाधमः । न तस्य निष्कृति दद्यास्स्वां चेव तसुजां दथा ॥१६३॥ नियमर्थं व्रतस्थां वा योऽभिगच्छेत्छियं एनः । स कयात इच्छं धेस दा- त्पयिनीमर्‌ ॥१६४॥ रजस्वशां तु यो गच्छद्भिणीं पतितां तथा । तस्य पापि द्वचयथमातिद्रच्छरा विधौयते ॥ १६५ ॥ वेद्या तु ब्राह्मणां गत्वा कृच्ट्पक समाचरेत्‌ एवं शद्धः समास्याता सवतेस्य वचां यथा ॥ १६६ ॥ कथच- ्राह्णीं गता कष्नियो वैय एवे च । गोमूत्रयावकाहारो मासेनफेन शुध्यति

॥१६७॥ शस्त ब्राह्मणीं गच्छकदाचित्काममोहितः । गोमूत्रयावकाहारो मासनेेन शुध्यति ॥१६८॥ ब्राह्मणी(ण्याः) शुष्रस॑पके कदावित्सयुपागते। च्छचा्रायणं तस्या;

पावनं प्रमं स्पृतम्‌ ॥ १६९ ॥ चाण्डा धसं चैव श्वपाकं पतितं तथा । एता;

भेष सियो गत्वा कुया्दरायणत्रयम्‌ ॥ १७० ॥

१क.ग.ध.दद्री।२क.सं, इ, विप्रामस्वजनां ग'। ३ ग. "पद्यं विधीयते। सख ४्ग.घ, श्न सनाभि च मातुरुस्याऽऽत्मजां स्सुषाम्‌ । ए" ।५ च. °रं मातु"। ६ च. "लासप्यज्ञानाच सङृदद्विजः। स चरेतप्तच्छ्ं ठु ज्ञानाचाद्रायणं चतम्‌ । ` । ७ ख, च. "माचरेत्‌ । ८ ग. ध. च. प्प वि°। ९ च. ते। रिष्यभाः। १९ ख, ^ते। वेद्यजां ब्रा" । ११ ग, इ. ए्ट्रं चा । १२ ग, पङ्कं ।

| शो०१०१- १९९] सवसय । ४२१

अतः परं प्रदुष्टानां निष्छृतिं भरोतुमहेय.1 संन्यस्य दुमोतिः कथिदपत्या्थं धियं ्रनेदु ॥ १७१ ॥ कु्याछृच्छं समानं तत्पषपासास्तदनन्तरम्‌ । विषा्रियमश्चवला- स्तषामेवं विनिदिशेत्‌ ॥ १७२ ॥ द्वीणां तथा च चरणे गष्भिगमनेषु च । पतने- प्वप्ययं दष्टः प्रायत्तविधिः शुभः ॥ १७३ ॥ नृणां विभतिपत्तो तु पावनः ्र् चेह च । गोविप्रमहते चेव तथा चेवाऽऽत्मघातिनि ॥ १७४ ॥ नेवा्रपातनं शाय॑ सद्धिः भ्रयोभिकारक्षिभिः ॥ १७५ ॥ एषामन्यतमं परेतं यो वहै ददेत बां । कृत्वा चोदकदानं तु चरेचान््रायणव्रतम्‌ ॥ १७६ ॥ तच्छवं फेबडं स्पष्ठ सश्र नी प्रतितं यदि । पकेष्वप्यकौरी चेदेका क्षपणं तथा ॥ १७७ ॥ महापातकिनां चैव तथा चैवाऽऽत्मघातिनाम्‌ । उदकं पिण्डदानं च धाद्धं चैव हि यत्कृतम्‌ । नोपतिष्ठति तत्स्व राक्षसेविप्यते ॥ १७८ ॥ चाण्डारेस्तु हता ये तु जेखदंष्िसरीसपेः । भाद तेषा न कतेव्य ब्रहमदण्डहताश्च ये ॥ १७९॥ वा मूत्रपुरीषे तु युक्तोच्छषटस्तया दरिनः। शरादिस्पृष्टो नपेदेव्याः सदस सानपूवेकम्‌ ॥ १८० ॥ चण्डालं पतितं सृष्टा श्वम- न््यजमेव च । उदक्यां सूतिकां नारी सवासाः स्ञानमाचरेतु ॥ १८१ ॥ प्न सखृरेयस्त स्नानं पर॑स्य विधीयते । उ्येमाचमनं भोक्त द्रन्याणां भक्षणं तथा ॥ १८२ ॥ चण्डाटायेस्तु संस्ए् उच्छषधेदद्रिनोत्तमः । गोगूत्रयायकाहारः षदूतरेण विशुध्यति ॥ १८२ ॥ शुना पुष्पवती स्पृष्टा पष्पवत्याऽन्यया तथा ¦ देषाण्यहान्युपवसे- स्नीता गुध्येदताशनात्‌ ॥ १८४ ॥ वाण्डालमाण्डसंर पिवेत्कूपणतं नल्‌ । गोमृत्रयावकाहार्चिरात्रेण विद्यति ॥ १८५ ॥ अन्त्ये; खीकृते रीथ तदा. गेषु नदीषु च । ध्यते प्श्गव्येन पीता तोयमकामतः ॥ १८६ ॥ सुराघटमपा- तोयं परी नीसाजटं तथा । अहोरात्रोषितो भृत्वा पश्वगन्यं पिबेद्द्रिनः॥ १८७ ॥ पे पिपपत्रसंसष्टः माश्य चापे द्िनातयः । तिरात्रेणव दुष्यन्त कुम्भे सानः सृतः ॥ १८८ ॥ वापीकूपतडा्गौनां दूषितानां विशोधनम्‌ । अपां पटशतोद्धारः पञ्चगव्यं च निक्षिपेद्‌ # ॥ १८९॥ सीक्षीरमाविके पत्वा संधिन्याश्चैव गोः प्रयः ।

+ इतः परमधिकं घ, च. पुस्तकयोः- “ भवत्सेकरफोष्ठणां क्षीरं प्रार्य द्विनोत्तमः । अद्शनाया गोश्वेव च्रिरात्रं यावकं पिबेत्‌" इति ।

१ ग. °त्‌। स कुयाकृच्छरमशरान्तः षण्पा° । ध. °त्‌ । स कुयोक्ृष्टमासानां ष्मा" । २ छ. ख. ध. ° ह्यधिमासगमे तथा। प । छ. ° ह्यधमादिग° । २ ग, प्रेतराडिदह । गोभिरविग्रह° । ४ क. इ, *तिनः। त्रैः । ५ च. वा) अथोदकक्रियां कृता च" ६ ग. रवा वन्नं वा केवलं य" । ७ ख. ङ. नो परति" । ८ ग, एवः कृच्छरापदारी स्यादेकादक्ष' । ९ क. ड. कारा चेः । १० ग. अस्पृश्यं । ११ ग. तेन। १२ ग, '्स्नाता श्च" । १३ श्लाऽऽकाशज° । १४ ध. च. नारज' । १५ग. घ. दृष्टे प्रा । १६ ग, इ, "पने मृतम्‌ । वा \ १७ क. ख. इ, 'गानामुपहतानां । |

४२२ संबतैसमृतिः । | छो ०१९०-९०९ | तस्य शुद्धिखिरत्रेण द्विजानां चेव भक्षणे ॥ १९० ॥ विष्पतरभ्षणे चेव प्राजापत्य समाचरेत्‌ । शवकाकोच्छिष्रगोच्छिष्टमकष्णे तु उयहं द्विनः ॥ १९१ ॥ बिडाङमूषको च्छि पञ्चगव्यं पिवेदृषिनः । श्राच्छिष्टं तथा मुक्त्वा पिरात्रेणेव शुध्यति ॥१९२॥ पराण्डुलक्चुनं जग्ध्वा तयेव प्रामङ्क्छ्रुटय्‌ । छत्राकं विदराहं च चरेत्सांतपनं दनः | *१९३ ॥ श्ागेडाहखरोष्टणा क्पगपायुकाकयाः । प्रार्य मूत्र पररषेवा चर चान्द्रायणव्रतम्‌ ॥ १९४ ॥ अननं प्यधित मुक्त्वा केशकीटेरुपटुतम्‌ । पतिते; रक्षितं वाऽपि पञ्चगव्य दनः पवत्‌ ॥ १९५ ॥ अन्त्यजाभाजचं .शुक्त्वा द्युदक्याभाजनं तथा । गोमूत्रयावकाहारो मासान विद्युध्याति ॥ १९६ ॥' गोमांसं मारुषं वेव शुनो(सृनि)हस्तात्समाहूतम्‌ । अभ्य तद्धवेत्सवे भुक्तवा चान््रायणं चरेत्‌ ॥१९५७॥ चाण्डौरसंकरे विप्रः श्वपाके `पुरछसंऽपि वा । मोमूत्रयावकाहारां मासान विशय ध्यति ॥ १९८ ॥ पतितेन त संपके मासं मासापमेवं च । गोगत्रयावकाहारो मासा- धन विभ्यति ॥ १९९ ॥ # पाततादुद्रन्यमादत्तं भज्क्तं वा ब्राह्यणा याद्‌ । कृत्वा तस्य सयुत्सगेमतिकृ्छरं चरेदष्टिनः ॥ २०० ॥ यत्र यत्र च संकीणमालमानं मन्यते निः । तेने त्र ततटेष्ठमा गायस्य प्रत्यह द्रून; ॥ २०१ ॥ एष एव मया पक्त; प्रायथित्तविधिः शरभः । अनादिष्टेषु पापेषु प्रायधत्तं तथांच्यते ॥ २०२ ॥ दानै. हमिजेयेनित्यं प्राणायामेष्ठिनोत्तमः । = पातकेभ्यः पर्ुच्येत वेदाभ्यासान्न संशयः

॥ २०३ ॥ यव्रणदान गोदान ममदन तेयव्‌ च । नाच्रयत्यान्च पापान हयन्यजन्प- कूतान्याप ॥ २०४ ॥ तदु च या दचाल्छयताय प्रजन्मनं । ब्रह्महुत्यादामः

पंस्यतं नत्र परयः ॥ २०५ ॥ पाधमसि तु सप्राप्र पणमास्यद्रुपाषतः

५ॐ

ब्राह्मणेभ्यस्तिछन्दखा सप॑पापेः प्रुच्यते ॥ २०६ ॥ उपवासी नरो भूत्वा पौण- मास्यं तु काके । दिरण्यं व्मन्नं बा द्छीं तरति दष्कृतिम्‌ ॥ २०७ ॥ अयने

विषुवे चेव व्यतीपाते दिनक्षये । चन््सृयंगरहे चेव दत्तं भवति चाक्षयम्‌ ॥ २०८ ॥ अमूवा्या( स्या) च श्ादक्य(की) सक्रा्ती(ती) च विगचेपतः। एताः प्रशस्तानि. थयो भानुवारस्तथैव च ॥ २०९ ॥

# एतद्वचनं न ग. पुस्तके । = एतदधष्यनेभ्यं पाठो घ. पुस्तके-“नाशयत्या्चु पापानि अम्यजन्म. कृतान्यपि " ॥ इति ।

१ ग. "ण विडुभक्षयाणां च भः । ध. ण विजानां च म । च. “ण चिद्रानां चैव भक्षणात्‌ । वि २ग. ^्च्वन्द्रायणं द्वि ।३ग. श्युकटक्योः।४क. ड. प्द्यमा्रं। ५. कौयाविलं तथा । प" 1 ६ ध. प्रापितं । ५ ख. णडाठे सं" । ८ ग. ण्ठस्य करे । ९ घ, “तितानां च रसगे मासं । १० ग. श्र काय स्तरे" । ११ ग. श्यावतेने तथा । ए" । १२ क. स, इ, “त न वोध्य" । १३ ग. तवा सुच्येत दुष्टृतैः। भ । १४ ख, च. दुष्कृतम्‌ ।

| छो ०२१ ०-२९७ | संवसतः | ४२२

अत्र स्ञानं जपो होमो ब्रह्मणानां च भोजनम्‌ | उपवासस्तथा ानमेकेकं पवये रम्‌ ॥। २१० ॥ तातः शुविधौतवासाः युद्धात विजितेन्द्रियः । साचिकं भाव- मास्थाय दानं दश्रािवक्षणः।॥ २११॥ सप्न्याहृतिमिर्हेमो दिनैः कायो जितात्मभिः। रपपातकश्ुदधवययै सदस्एरिसंस्यया ॥ २१२ ॥ पषापातकसंयुक्तो रक्षहोमं तु कारयेत्‌ । पुरयते सवेपपेभ्यो गीयच्या चैव पावितः ॥२१२॥ अभ्यसेच्च हा एण्या गायत्र वेदमातरम्‌ । गलाऽरण्ये नदीतीरे सवेपापत्रिश्ुदधये ॥२१४॥ ज्ञात्वा च विधि. वततत्रमाणानायम्य वायतः | भाणायमिलिभिः पूतो गायत्री तु नेदद्धिनः ॥२१५॥ अष्धिन्नवापाः स्थरगः शुचौ देशे समादिः । पविनपाणिराचान्तो गायत्या जप- पाचरेत्‌ ॥ २१६ ॥ रेदिकामुष्मिकं पापं सवं निरवशेषतः । पशचरतरेण गायत्र जपमानो व्यपोहति ॥ २१७ ॥ गायञ्यास्तु प्रं नासि शोधनं पापकर्मणम्‌ । पहाव्याहृतिसंुक्तां रणवेन च संनपेतु ॥ २१८ ॥ ब्रह्मचारी निराहारः सवभूत. हिते रतः । गायञ्या टर्षुनप्येन सवपापः परयुच्यते ॥ २१९ ॥ अयाज्ययाजनं करत्वा मुक्ता चान्न पिगाहितम्‌ । गायच्यषएसद्सं तु जप इता विशुध्यति ॥२२०॥ अहन्यहनि योऽधीते गायत्रीं वे द्वनोत्तमः । पासेन पच्यते पापादुरणः कञ्नुका- था ॥२२१॥ गायर्जी यस्तु बिभो वै जपेत नियतः सदा। स याति परमं स्थाने वायुभू; खमूतिमान्‌ ॥२२२॥ प्रणवेन च संयुक्ता व्याहृतीः सप्र नित्यशः | गाय्जी ्रिरसा साध मनसा त्रिः पठेदृष्रिनः ॥ २२३ ॥ निग्रह चाऽऽस्मनः भाणा- स्णायामो विधीयते । प्राणायामत्रय (नित्यमेव समाहित; ॥ २२४ ॥ मानस वाचिकं पापं कायेनेव च यतम्‌ । तत्सवं नाश्चमायाति प्राणायोमभावतः ॥ २२५ ॥ कषवेदमभ्यसेचस्त॒ यनुःसाखमथापि वा । सामानि सरहस्यानि सै [3 _ ^ ध १२.९५ य ३. ^ १५, न १५. पापः प्रुच्यत ॥ २२६ ॥ पवभन तथा कत्ता परुष सूक्तमेवं च । गप्ता पैः परुच्येत सपिश्यं पाधृच्छन्दसम्‌ ॥ २२७ ॥ मण्डटं( ट ब्रह्मणं दरा)

१ ग. दूने देवतानां च पजनप्‌ । २ क. ढ. "वरः । क्ष" । ३क.ख.ग. ममं सद द्विजैः यु" । ४ ग. ग्य्यश्चैवं नापनात्‌ । अ 1 ५ क. ख. ध. ण्व तथा पु" ।६ क, ख. घ, ण्ठा माचम्य विधिवत्ततः । ्राणान्तमापयेत्‌ । ७ ग. "कं ठोके पापं स्व वरिरोः 1 ८ घ, च. “क्नप्येः । ९क.घ. "तः घमू" 1 १० ग. ध्वं नयते तूर्ण प्रणायामत्रे छते । छ" । घ. वं नद्यति सिप्र प्रा । ११ ध. “त्रये कृते । क" । १२ च. ग्मानीस्तथा । १३ग.घ. च, करत्ं ! १४क. इ, पुरषं । १५ क. इ. दत्वा । १६ च, सपवित्रं म"! १७ ग. पर्य मधुः

४१४ सषतेस्पतिः । [ छो०२२८-२६० |

शुकोक्ता्च बृहत्कथा; । वामदेव्यं वहतसौम जप्त्वा पपिः भ्रस्यते ॥ ९२८ ॥ ध शास्मि पुण्यं सेवतेन तु मापितम्‌ । अधीत्य ब्राह्मणो गच्ेद्रद्यणः स्म शाश्वतम ॥ २२९ ॥ चान्द्रायणं तु सैषां पापानां पावनं परम्‌ । कतवा दुद्धिमाम्ोति पर स्थानमेव च ॥ २३६० ॥

® _#* €^. ^

इति श्ववर्तणीतं षरा सेपूणेम्‌ ॥

( सपर्यं संबतेस्प्रतिः ) ।

ॐ तत्सदरह्यणे नप, | जस्‌ वोधा (^. यनस्प्रतः।

प्रथमः प्रश्नः ( तत्र प्रथमोऽ्यायः ) ।

५४

उपदिष्टो धपे; प्रतिेदम्‌ ॥ १.॥ तस्यनुव्यास्यास्यापः ॥ २ ॥ स्मतां दवितीयः ॥' २ ॥ तुत्तीयः शिष्टागमः ॥ ४ ॥ शिष्टः खड विगतम्सरा निरहंकाराः जम्भः धान्या अरोटुपा दम्भदपोभमोहकरोधविवनिताः ॥ ५ ॥ प्मणाधिगतो येषां वेदः ' सपरिवदणः । शिष्टस्तददुमानङ्गाः श्रतिपत्यकषदेतवः, इति'॥ ६ ॥ तद्भे दृशषवरा परिषत्‌॥ ७ ॥ अथाप्युदाहरन्ति ॥ ८ ॥ चातुषचं विकरपी चं अङ्खवि" दरमेपाठकः । आश्रमस्थाद्घयो विपरा; पषदेषा दशावरा ॥ ९॥ पश्च. वाः्युष्योः वा स्युरेको वा स्यादनिन्दितः | प्रतिवक्ता तु धम्य नेतरे तु सदशः ॥ १०॥ यथा दारमयो हस्ती यथा चमेमयो मृगः । ब्रह्मणश्चानधीयानक्घयस्ते नामधारकाः ॥ ११ ॥ यदरदन्ति तमोपूढा मूख धममनानतः । तत्पाप शतधा भूत्वा वक्ुम्त- पपिगख्छति ॥ १२॥ बहरस्य धम्य सृक्ष्मा दुररुगा गतिः । तस्मान्न वाच्यो हेकने 'वहुेनापि संशये ॥ १३.॥ धमशस्रथारूढा पेदखड्गधरा द्विना; । # डा“ थमपि यदृब्रूयुः स धमः परमः सृतः ॥ १४॥ यथाञमनि स्थितं तीयं पारताऽकशच नाशयेत्‌ । तद्रत्कतारे यत्पापं नरवत्सप्रतायते ॥ १५॥ श्रर।र वशपायुर्े वयः काटं च कमं च । समीक्ष्य धमेविदबुद्धधया प्रायित्तानि निदिशेव्‌ ॥ १६ ॥ अव्र तानाममन्त्राणां जातिपात्रोपजीविनाप्‌ । सहस्रशः समेतानां परिषच्ं न षिते इति ॥ १७॥ पञ्चधा विप्रतिपत्तिः ॥ १८ ॥ पञ्चधा विपरतिपत्तिदेक्षिणतस्तयोत्त रतः ॥ १९ ॥ यानि दक्षिणतस्तनि म्याख्यास्यामः ॥ २० ॥ यथेतद्नुपेतेन सह भाजनं विया सह भाजनं प्रयषितमाजन मातुरपितृष्वपुदुदित्गमन पति ॥ २१ ॥ अयात्तरतः ठउणाविक्रयः सीधुपानेमुमयतादद्धिव्यवहार अआपुधायक ` सपु संयानमिति ॥ २२॥ इतरदितरस्पिन्कुभनदुभ्यतीतरदितरस्िन्‌ ॥ २२ ॥ तन तत्र देशमामाण्यमेव स्यात्‌ ॥ २४ ॥ पिथ्येतदिति गोतमः ॥ २५ ॥

१ ख, परिषदे" । २ व, ण्न्धदुम्या । ३ च. शनगिति । तत्रेतरस्मन्" । ४ स, श्र दे" । ५४

५२६ वोधायनस्ृतिः । [०१५०१-रणो०१६-३५१-१५

उभयं चेव नाऽऽद्रियेत शिष्टसतिधिरोधदशेनात्‌ ॥ २६ ॥ पराग्िनशनासत्यका. लकाद्रनादक्षिणेन हिमवन्तयुदक्पारियातरमेतदायावतं सिन्य आचारः स प्रमाणम्‌ ॥ २७ ॥ गङ्गायगुनयोरन्तरमित्यफे ॥ ९८ ॥ अयापयन माहविनो गाथापुदा- हरन्ति ॥ २९ ॥ पास्सिम्धुविधरणी प्रयस्यादयनं पुरः । यावछृष्णा विधा- वन्ति तावद्धि ब्रहमयर्च॑समिति ॥ ३० ॥ अवन्तयोऽङ्गमगधाः सुरा दक्षिणापथाः । उपरत्सिन्धुसौवीरा एते संकीणेयोनयः ॥ ३१ ॥ आरन्कारसरान्ष्दन्सोषी- रग््गकषिद्गानूनानिरि च गतय पुनः स्तोमेन यजेत, सवेषष्या बा ॥ ३९ ॥ अथाप्युदाहरन्ति ॥ ३३ ॥ पद्भ्यां स कुरते पापं यः कषिद्गानप्चते । ऋष्यो निष्ृति रस्य मह्रं हविः ॥ ३४ ॥ बहूनामपि दोषाणां कृतानां दोषनिः णेय । पवित्ष्टि रकंसन्ति सा हि पावनमुत्तमम्‌, इति ॥ ३५ ॥ अथाप्युदाहरन्ति ॥ ३६ ॥ दैषवानरीं त्रातपतीं पिनष वेव च । कता्तौ पयुञ्जानः फपेभ्यो विभ पुष्यते # पपभ्यो विश्ुच्यत रक्ते ॥३७॥ ` इति प्रथमप्र्षे प्रथमोऽध्यायः ॥ १ ॥

कनाम, "जाके, पिनि कष्िकोभणृि-

(अथ प्रथमप्रश्ने द्वितीयोऽध्यायः ) । अ्टचस्वारिशरषीणि पौराणं वेदत्रह्मचयेम्‌ ॥ १ ॥ चहर्विरदिं द्राद्च वा परमिदम्‌ ॥ २ ॥ संवरसरावमं वा परतिकाण्डप्‌ ॥ २ ॥ ग्रहणान्तं या जीवितस्या- स्थिरत्वाद्‌ ॥ ४ ॥ दृष्णकेरोऽ्ीनादधीतेति शरदिः ५ ॥ नास्य कमे नियच्छन्ति क्िविदा मोज्धिरन्धनाद्‌ । इत्या बदरसमो दष यादवेन जायत इति ॥ ६ ॥ गमौदि संख्या वषाणां तदषटमषु ब्राह्मणसुपर्मयीत ॥ ७ ॥ उयषिकेषु राजन्यम्‌ ॥ ८ ॥ तस्सरपिकेषु शयम्‌ ॥ ९ ॥ पसन्तो श्रीषपः शरदित्युतवो बणोुपू- व्येण ॥ १० ॥ मायतीनष्टम्नगतीभियेाक्रमम्‌॥ ११५ ॥ आ पोडशाद द्राकिादा चहु्द्ादित्यना( न तपय एषा क्रमेण ॥ १२॥ मौञ्जी पठुन्पा श्ाणीति मेखराः ॥ १२॥ दृष्यरस्वर्तामिनः्यमिनानि ।।१४॥ पृथेरलटनासाग्रममाणा याङ्गिकस्य

# नं वितं एत. पुद्के ।

१ ख. “भयमेव । १ ', शरागद्रेना" 1 ३ ठ, विचरण सृ” 1 ४ छ. पुरा 1 ५ ख. कर्माणि य' | ६ स. सनवेत्याधै° |

[रपरो १५०४६] दोधायनस्मृतिः | ४१७५

षस्य दण्डा पिरेषाः पूर्षोक्ताः ॥ १५ ॥ मवत्पर्वा मि्षामध्यां याच्मामौं भिक्षां चरेत्सपता्षरां पनां च हिं च न वरयेत्‌ ॥ १६॥ वसूरा ब्राह्मणो मिषेत भघन्पध्यां राजन्यां मवदन्त्यां वेयः सर्वेषु वर्भष्‌॥{७।ते ब्राह्मणाद्याः स्वकस्य, ॥ १८ ॥ सदाऽरण्यत्सपिध आहृत्याऽऽदृध्याव्‌ ॥ १९ ॥ सत्यवादी हीमानन- हकारः पएवोत्थायी जघन्यसंवेशी ॥ २० ॥ सवेत्रापरतिहतुरुवाक्योऽन्यत्र पातकात्‌ ॥ २१ ॥ यावदयेसेमाषी सीभिः ॥ २२ ॥ नृत्तगतवादितरगन्धमाटपोपानच्छत्रधा- रणाज्ञनाभ्यज्ञनवनीं ॥ २३ ॥ दक्षिणं दक्षिणेन स्यं सव्येन चोपसंग्ही या मायु स्वर्श चेप्सन्‌ ॥ २४ ॥ काममन्यस्मै साधुदर्ाय गुरुणाऽङ्ञाव; ॥ २५ ॥ असावहे भो हति भत्रे संस्पृश्य मनःसमाधाना्ेम्‌ ॥ २६ ॥ अधस््ाज्नान्वोरा पद्धधाम्‌ ॥ २७ ॥ नासीनो नाऽऽसीनाय न शयानो न शयानाय नाप्रयतो नप्रयताय ॥ २८ ॥ शक्तिथिषये पुदूतैमपि नाप्रयतः स्यात्‌ ॥ २९ ॥ समिद्धा दुकुम्मपुष्पामहस्तां नामिवादयेधचान्यदप्येवं युक्तम्‌ ॥ ३०॥ न समवरायेऽभिषा- दनमस्यन्तशषः । ३१.॥ भ्नातृपतनीनीं युवतीनां च गुर्परनीनां जातवीयैः ॥ ३२॥ नोक्रिराफरकडञजरपासादकेषु चक्रवत चादोषं स्टाऽऽसनम्‌ ॥ २३३ ॥ प्रसाष- नोच्छादनस्ञापनोष्छष्टिमोजनानीति गुरोः ॥ ३४ ॥ उच्छिष्टेन ततपुतरेऽनूचाने मा ॥ २५ ॥ प्रसाधनोच्छादनस्नापैनवजेनं च तत्यल्याम्‌ ॥ ३६ ॥ धाबन्वमदुषा- ेद्च्छन्तमनुगच्छेतिष्न्तमनुतिषेत्‌ ॥ ३७ ॥ नाप शछाषमानः स्नायाद्‌ ॥ ३८ ॥ दण्ड इव पवेत ॥ ३९ ॥ अ्राह्मणादध्ययनमापादे ॥ ४२ ॥ शरुश्रषाञुत्रञ्या च यावदध्ययनप््‌ ॥ ४१ ॥ तयोस्तदेव पावनम्‌ ॥ ४२॥ भातृपुत्ररिप्पेषु चेम ॥ ४२ ॥ कऋतविक्वशुरपितृव्यमातुरानां तु यवीयसा प्रदयु्थायामि मापण ॥४४॥ भत्याभिवा इति कात्यः ॥ ४५ ॥ धिश्चावङ्गिरसे द्ना्‌# ॥ ४६ ॥ ( > धर्मा. थां यत्रनप्याताम्‌ ॥ ४७ ॥ ) धमथो येत्र न स्यातां शुश्रूषा वाऽपि तद्द्विधा | विध्या सह्‌ मतेव्यं न चनापूषरे पेत ॥ ४८ ॥ अप्निख कक्ष दहति ब्रह्म एष ( ए )मनादतम््‌ । तस्पाद्र शक्य न ब्रूयषट्रह्य मानमकुवतापित्‌ ॥ ४९ ॥

# अत्र दवितीयाध्यायसमापिः स. पुस्तके । > एतविदनान्तग॑तं न ख. पुस्तङे ।

१ ख. नतां चरे २ ल. ण्व भिक्षां च किचन । ३ ल. शक्षिणेन सव्यं सव्येन चोपर्रहरणं दीधे" । ४ ख. "मिद्धायुं"। ५ ल. "वादयेदलय" । ६ स्त. नां च गुशपत्नीनां चजा सख पनोच्छिष्टव" । ८ ख. 'दण्डवदृ्कत । ९ ख. *भिवादनम्‌ १० ख. "दन इति कम्यः। ि° । ११ स, “मिञधेते वे वचोऽस्मे वे

२८ बौधायनसपृहि; | = [०मन्दो०५०-५५।१-

एषोस्मे वचो वेदयन्ते ब्रह्म वै मरत्यमे प्रजाः पायच्छत्तस्मे ब्रह्मयारिणमेवं न भाय च्छत्सोऽ्रवीदेस्त्‌ महयमप्येतस्मिन्भाग इति यामेव रातिं समिधं नाऽऽईराता इति ॥५०॥ तस्माह्ृह्यचारी यां राधं समिधं नाऽऽहरत्यायुष एव तामषदाय वसति तस्माद्र चारी समिधमाहरेनेदायुषोऽबदाय वसानीति ॥ ५१॥ दीषसप्रं ह वा एषं उपेति यो ब्रह्मचथेषुयैति सं याद्ुपयन्समिधमादधाति सा प्रायणीयाऽथ यां सास्यन्तो द्यनीयांऽथ या अन्तरेण सञ्या एवास्य ता; ॥ ५२ ॥ ब्राह्मणो १ ब्रह्मचयेभुपय- अतुधां मृतानि प्रषषत्य्भ पदा म्यं पदाऽऽचायं पदाऽऽत्मन्यव चतुथः पाद; परिशिष्यते स यदभ्रो समिधमादधाति य एवास्या्नो पादस्तमेव तेने परिक्रीणाति तं संखृत्याऽऽसन्धत्ते स एनमाविर्त्यथ यदात्मानं दद््रीृत्यादीमूत्वा भिक्षते ब्रह्मच चरति य एवास्य मृत्यो पाद्स्तमेव तेन प्रिक्रीणाति तं सत्याऽऽस- न्धत्ते सं एनमािशषत्यथ यदाचायेवचः करोति य एवास्याऽऽचरये पादसंमेव तेन परिक्रीणाति ते संस्कृत्याऽऽत्मन्धत्ते स एनमाविश्रत्यथ यत्स्वाध्यायमर्पीते य एक. स्याऽऽत्मनि पादस्तमेव तेन परिकरीणाति तं॑संस्छृत्याऽऽत्मन्धत्ते स पेनमाविशंति नं ह. पे सात्वा भिक्षेतापि ह वे क्लात्वा भिक्षां चरत्यपि हातीनामश्चनायापि पितै- णामन्याभ्यः क्रियाभ्यः स यदन्यां भिक्षितन्यां न दिन्देतापि वां स्वयमेवाऽई चायजायां भिकषेतायो स्वां मातरं ननं सप्तम्यमिक्षिताऽतीयात्‌ ॥ ५२:॥ भे्य(क) स्पाचरणे दोषः पावकस्यासमिन्धने । सपतरात्रमदतवेतदपकींणित्रतं चरेत्‌ ॥ ५४॥ तमेवं विद समेवं 'चरन्तं सरव वेदा अविशन्ति यथाह. घा अग्निः समिद्धो रोचत एवं हवा एष ल्लाता रोचते य॒ एवं विद्रन््रह्मचर्यं चरतीति ब्राह्मणमिति ब्रह्मणपरू(पिति) ॥ ५५ ॥ इति प्रथमप्रश्े द्वितीयोऽध्यायः ॥ २॥

[र

( अथ प्रथमप्रश्ने तृतीयोऽध्यायः ) ।

५

अथ सात्कस्य ॥ १॥ अन्तवोस उत्तरीयम्‌ ॥ २ ॥ वेणवं दण्डं पारयेत्‌ ॥ ३५ साद्कं च,.कमण्टटुम्‌ ॥ ४ ॥ द्वियन्नोपवीती ॥ ५ ॥ उष्णीषमजिनयुत्तरीयमपा

१ख. "रेताः! र्खश्रैवा।३ख. एर ्युस्ता त्रा ख. न्येवाप्य च| ५ ख, एुवेनमा.०

६ ख .त्यविज्ञाननाश । ७ क. वा स्वमेः ।८ ख. भति हि ब्राह्मणेति हि बाह्मणम्‌ । ०१९ ख. धार्‌- यनू । १० क्ञ.गू। यु |

[प०१अ०-ण्लो०-१३।१-२१] बोपायनस्मृतिः | | ५२९

नदौ छतर चौपासेनं दशेपृणमासौ ॥ ६ ॥ पवंसु च फेशदपश्रुढोमनखवापनप्‌ ॥७ तस्य दत्तिः ॥ ८ ॥ ब्राह्मणराजन्येदयरथकरेष्वामं छिप्येत ॥ ९॥ भेप् वा ॥ १० ॥ वाग्यतास्तषटत्‌ ॥ ११॥ सबोण चास्य दवपितसयुक्ताने पाकयङ्ग- सस्थानि भूतिकमोणि इषीतेति ॥ १२॥ एतत विधिना परजापते; परमषटिनः परमषयः परमां काष्टा गच्छन्तीति ह स्माऽऽह बौधायनः ॥ १३॥

हतं प्रथमप्रश्न तृतायाऽध्यायः ॥ ३ ॥

| 1

( अभ प्रथमपरभरे चदुथोऽध्यायः }

अथ कपण्डलुचयादुपादिशन्ति.॥ १ ॥ छागस्य दक्षिणे कणे पाणो विप्रस्य दक्षिणे | अप्सु चेव कुशस्तम्बे पावकः परिषठयते ॥ २ ॥ तस्मास्छोचं कृतवा पाणिना परि. मृूजीत पयेश्निकरणं हि तत्‌ ॥ ३॥ उदीप्यस्व जातवेद इति पुनदीहादिरिष्यते ॥ ४ ॥ तत्रापि रिवित्स॑स्पषटं मनसि पम्पेत्‌ रवां तणेवौ परस्वाश्य परदक्षिणं परि दहनम्‌ ॥ ५॥ अत उध्वं शवायसपभृतयुपहतानामापिविणे तयुपदिशन्तिं ॥ ६ ॥ ूत्रपुरीषरोहितेरतःमभत्युपहतानामुत्सगेः ॥ ७ ॥ मपरे कण्डटौ व्याहृतिभिः शतं

हुयाज्जपेदरा ॥ ८ ॥ भूमिभूमिमगान्माता माहरमप्यगादू | मूयास्म परः पमि नो दृष्टि सं भिधतापिति ॥ ९ ॥ कपानि संहत्याप्म॒ प्रक्षिप्य सावित्रीं दश्राषरां -कृर्वा पुनरेवान्यं गरहीयात्‌ ॥ १०॥ वरणमा्रिःयतत्ते वरुण पनत मोपिति अक्षर ध्यायेत्‌ ॥ ११ ॥ द्राहू् शतं इयद्र्यादधशतं सतप । क्षभियासश्- विशस्तु ब्राह्मणादृश कतित; ॥ १२॥ अस्तमित आदित्य उदकं गरहीयान्र गृही यादिीत्‌ मीमांसन्ते ब्रह्मवादिनः ॥ १३ ॥ ग्रह यादित्येतदपरम्‌ ॥ १४॥ यावद. दकं गृह्णोयात्तावस्माणमायच्छत्‌, अग्निदं व ह्रुदकं गरहाति ॥ १५॥ कमण्डलूदके नाभिषिक्तपाणिपादो यावदा ताबदषूचिः परेषमात्मानमेव पूतं करोति नान्य ुर्वतिति विज्ञायते ॥ १६ ॥ अपि वा. भतिशोचमा मणिवन्धाच्छुषिरिति बोधा यनः ॥ १७ ॥ अथाप्युदाहरन्ति ॥१८॥ कपण्डलुद्रिजात।नां शोचय विहितः पुरा । ब्रह्मणा मुनिगु्यश्च तस्पा्तं धारयेत्सदा ॥ १९॥ तत; शचं ततः पानं संध्योपासन- मेव च । निरधिशद्केन कतेम्य. यदीच्छेच्छ्रेय आत्मनः । कुयौच्छद्धन मनसा न चिं दूषयेदुबुषः ॥ २० ॥ सह कमण्डलुनोतन्नः खयमूस्तस्मात्मण्डटुना चरेवु ॥२१॥

१, “सनो दु | 3 ख. ° । य ए" । ३ सष, णत्व प । ४ स्‌, “न्ति भ । ५४, ष्तेमामो° ।

४३५ बौषायनसिः | [भर १अ०४-९छो०२२-२८।१-१५]

९

मूत्रपुरीषे कृषेन्दक्षिणे दृस्ते -शहाति स्य आचमनीयमेतत्सिध्यदि साधूना ॥२२॥ यथा हि सोमसंयोगा्मसो मेध्य उच्यते । अपां तथेव संयोगान्नित्यो मेध्यः कम- ण्ठलुः ॥२३॥ पित्देवामिकारयेषु तस्मात्तं परिवजयेत्‌ ॥२४॥ तस्माद्िना कमण्डलुना नाध्वाने त्रनेनन सीमान्तं न शृाद्हम्‌ ॥ २५ ॥ पदमपि न गच्छेदिषुमात्रादित्यक ॥ २६ ॥ य॑दिष्छेद्धमेसततिमिति बोधायनः ॥ २७॥ ऋगविधेनेति ब्राषद्ति८)

॥ ५८ ॥

इति प्रयमपरश्च चतुर्थोऽध्यायः ॥ ४ ॥

( भय प्रथमप्रश्े प्वमोऽध्यायः ) ।

अथातः शौचाधिष्ठानम्‌ ॥ १ ॥ अद्धिः शरध्यन्ति गात्राणि बुद्धिङनेन शुध्यति । असया च भूतात्मा मनः सत्येन शुष्यति, इति ॥ २ ॥ मनःशुदधिरन्तःशोचप्‌ ॥ २ ॥ बहिः्ौच व्याख्यास्यामः ॥ ४॥ कों सूत्र वा त्रिचचि्रधङ्गोपवीतप्‌ ॥ ५॥ आ नाभेः ॥ ६ ॥ दक्षिणं बाहुयुदत्य सव्बमवषाय प्रिरोऽदध्याद्‌ ॥७॥ विपरीते पितृभ्यः ॥ ८ ॥ कण्डेऽवसक्तं निवीतम्‌ ॥ ९ ॥ भधोऽवसक्तमधोवीतप्र ॥ १० ॥ पराद्मख उदङ्ुसो बाऽऽसीनः शोचमारभेत शुचो देके दक्षिणं बाह -जान्वन्तरा कृतव पकतास्य पदौ पाणी चाऽऽपणिपैन्धात्‌ ॥ ११॥ पदप्षारनो- च्छेषणेन नाऽस्चमेत्‌ ॥ १२॥ यथ्ाचामेदभो सावायेतवाऽऽचामेद्‌ ॥ १३॥ ब्राह्मेण ती्येनाऽभ्वामेत्‌ ॥ १४॥ अङ्कं ब्राह्मं तीयम्‌ ॥ १५॥ अङ्का पत्यम्‌ ॥ १६॥ अङ्कर्यग्रं दवम्‌ ॥ १७ ॥ अङ्कलिमृरपाषम्‌ | १८ ॥ नाङ्कबी भिनं सबुदबदाभिने सफेनामिनेष्णाभिनं क्षारामिनं कवमामिनं कटुषाभिने विषणा भिने दुगेन्धरसामिनं हसन्न जसपन्न तिष्ट विोकयन्न प्रह्वो न प्रणतो न शुक्तशिखो न प्राह्वण्डो त वेष्टितशिरा न त्वरमाणो नायङ्नोपवीती न प्रसारितपादो न

5

कद्क्क्ष्या न बर्न; श्रब्द्मकुव्‌।सरपा हृदयगमाः 1 | १९ ॥

१ ख. यदीच्छे । २ ख. "बन्धनात्‌ । ३ ख. ^ सफे' । ४ ख. पपं कटुकामिने हु" 1 ५ ख. शूना, वृतो । ९ ख. "को नवै ।७ ख, दो वाजनबदधुकच्छरो च बद्धः ।

[प्रजण्प्ली०२०-पभ| बौधायनस्मतती; । ४११

(9.० के

त्रिः परिगरनेत्‌ ॥ २० ॥ हिरित्यके ॥ २१ ॥ सष्दुभयं ब्रस्य सियार ॥ २२॥ अथाप्युद्‌!हरन्ति ॥ २२ ॥ गताभिहृदयं विपः कण्ठयाभिः प्षभचियः शुचिः

पैश्योऽद्धिः भारितामिः स्यास्ीशूद्र स्पृरय चान्त, इति ॥ २४ ॥ दन्तयहन्तंस- तु दन्तवततेषु धारणा । सस्तेषु तेषु नाऽऽचामेततेषां सं्नाववच्छषिः, {ति ॥२५॥ अथाप्युदाहरन्ति ॥ २६ ॥ दन्तषद्तलगरेषु यथापयनतद्ुते मतरेत्‌ । आचान्तस्य- वशिष्टं स्यान्निगिरनेव तच्छुचिः, इति ॥२७॥ खन्यद्धिः संप्पृ्य पदो नाभ रिरः सव्यं पाणिभनन्त ॥ २८ ॥ तैजसं वेदादायोच्छ स्यात्तदुदस्याऽऽचम्याऽऽदा स्यननद्धिः पाक्ष ॥२९॥ अथ चेदमनोच्षटी स्यात्तदुदस्याऽऽचम्याऽऽद्‌ स्यन्नद्धिः प्रात्‌ ॥ २० ॥ अथ वेदेद्धिरुच्छष्टौ स्यात्तदुदस्याऽऽचम्याऽऽदास्यन्रद्धिः प्रोत्‌ ॥ ३१ ॥ एतदेव विपरीतमपत्र ॥ ३२ ॥ दानस्पत्ये विकरः ॥ २३ ॥ तैनसाना- मृच्छिष्ानां गोशनशृदधस्मभिः परिमाजेनमन्यतमेन वा ॥२४॥ ाम्ररनतसुबणौना- पम्टेः ॥ ३५ ॥ अपत्राणां दहनम्‌ ॥ ३६॥ दाराणां तक्षणम्‌ ॥ ३७ ॥ वेण. बाधां गोमयेन ॥ ३८ ॥ एकुमयानां गोबालरण्न्वा ॥ ३९ ॥ एृष्णानिनानां बिस त्रैः || ४० ॥ कुतपानामरैः ॥ ४१ ॥ ओणोनामाित्येन ॥ ४२ ॥ प्ौमाणा गौरसषपकरेन ॥ ४२ ॥ मृदा यानाम्‌ ॥ ४४ ॥ वेखवचम॑णाम्‌ ॥ ४५ ॥ तेजसवदुपरमणीनाभ्‌ ॥ ४६ ॥ दारवदस्थ्नाम्‌ ॥ ४७ ॥ क्षोमवच्छद्गगङ्गशुक्तद्‌ नतानामू , पयसा बा ॥ ४८ ॥ च्ुपर॑णालुकूल्याद्र मू्रपरीषासृक्छुक्रङणपसपृष्ाा पवोक्तानामन्यतमेन तरिः स्तवः परिमाजनम्‌ ॥ ४९ ॥ अतेजसानामेवमृतानष्ु रयै; ॥ ५० ॥ वचनाधङ्गे चमसपात्राणाम्‌ ॥ ५१ ॥ न सोमेनोच्छिष्टा भवन्तीति

(नि

श्रतिः ॥ ५२ ॥ कारोऽपि्मनसः शुदधिरदकादपेनम्‌ । अक्त च भूतानां

(र

षटूविधं श चयुच्यते, इति ॥ ५२ ॥ अथाप्युदाहरन्ति ॥ ५४ ॥ काठ देशे तथाऽऽ त्मानं द्रवयं दरव्यप्रयोजनम्‌ । उपपत्तिमवस्थां च विन्नाय शच शाच्ः कुशर धम॑प्सुः

१ ख. "न्तरेषु द" \ २ श. "न्तसषेषु य्रव्यन्तमुखं भ । २ स. - "च्छिष्ट ध्यात्तः ¦ ४ च. "द्धिः सोच््षटः स्यात्त", ५ ख. धः उः । 6 स.्प्‌ क्षो । ५ ख. ववा । पू" । ८ ख. मिः प१,।९ख. च दौचह्ञः। ३० ख, भ्मेष्टः इ" । ।

४९२ वोधाधनस्मृतः। प्र्प्‌

समाचरेत्‌ ॥ ५५ ॥ नित्यं शुद्धः कारुहस्तः पण्यं यच प्रसारितम्‌ । ब्रह्मचारिगतं भप्त निद्यं मेध्यमिति श्रतिः ॥ ५६ ॥ वत्सः प्रसवणे मेध्य; श्रनि; फल. हात्तने । ज्यश्च रतिसंस्े श्वा मृगग्रहणे श्चि; ॥ ५७ ॥ आकराः शुचयः सर्वे घजेयित्वा सराकरम्‌ । अदृष्या; सतता धारा बदूताशच रेणवः ॥५८॥ अमेष्येषु च येषा उक्षः पुष्पफटोप्रगाः । तेषामपि न दुष्यन्ति एष्पाणि च फछानि च॥॥५९॥ चैत्य चितिं यपं चण्डालं बेदविक्रयम्‌ । एतानि ब्राह्मणः सृष्टा सचेलो नटमा- रेत्‌ ॥६०॥ आतपमशरय्याऽऽसनं वसं जायाऽपत्यं कपण्ठटु; | =छचीम्यात्मन एतानि परेषमद्यचीनि तु ॥ ६१ ॥ आसंनं शयनं यानं नावः परथि तृणानि च .। चण्डा पतितस्पृषटं मारुतेनेव शुध्यति ॥ ६२॥ खहक्रेषु यदान्यं कूपवापीषु यर्‌ । अभोज्यादपि तद्धोज्यं यञ्च गोष्टुगते पयः ॥ ६२ ॥ जीणि देवाः पवित्राणि ब्राह्म णानामकरपयन्‌ | अष््मद्धिनिणिङ्ं यच्च वाचा प्रशस्यते ॥ ६४ ॥ आपः पित्रा भूमिगता गोतृ्षियीसु जायते 1 अव्यक्ा्ेदपेध्येन गन्धवणेरसान्विता; ॥ ६५ ॥ भूमेस्तु सैमाजेनमोक्षणोपटेपनावस्तरणेटेखनेयेथास्थानं दोषविशेषात्मीयत्यम्‌॥६६॥ अथाप्युदाहरन्ति ॥ ६७ ॥ गोचमेमात्रमव्बिनहुमूमेः शुध्यति "पातितः । समृढपसपूं बा यत्रामिध्यं न लक्ष्यत इति ॥ ६८ ॥ परोक्षमधिभरितस्याभस्यावच्रोत्याभ्युक्षणम्‌ ॥ ६९ ॥ तथाऽऽपणे( णी )यानां च मकष्याणाम्‌ ॥ ७१ ॥ बीभत्सवः शुषिकामा हि देवा नाश्रदुधानाय हविषन्त इति ॥ ७१ ॥ दुचेरभ्रहषानस्य श्रुयानस्य चादयुचेः । मीमांसित्वोभयं देवा; सममन्नमकरपयन्‌ ॥ ७२ ॥ प्रनापरतिस्तु तानाह न समं विषमं हि तत्‌ । हतमभ्र्ानस्य श्रद्धापूतं विरिष्यत इति ॥ ७३ ॥ अथाप्यु- दान्ति ॥ ७४ ॥ अश्रद्धा परमः पाप्मा श्रद्धा हि प्रमं तपः । तस्मादभद्धया दत्तं हषिनाश्नन्ति देवता; ॥ ७५ ॥ ईषा दच्चाऽपि वा मृखेः स्वग न हि स गच्छति । श्मविहतयारित्र यः स्वाभिप्ायमाभितः ॥ ७६ ॥ शस्रातिगः स्तो पूखो ध तन््रोपरोधनादिति ॥ ७७ ॥ शाक पुष्पफटगृोषधीनां त॒ भक्षाङनम्‌ ॥ ७८ ॥

= एतद्धंस्यानेऽय पाटः ख. एस्तके “ अत्मनः श्रुबिरतानि परेषामरविभवेत्‌ " इति ।

¢ | ५

१ स. शं दधमि" । २ खं. शेषः ञागमकरेत्‌ । भा" । २ स, नावाप" । ४ ख. ्वाऽमिपू- जितम्‌ । आ" । ५ ख. "न्विता इति । भर" । ६ ख. "आरस्यम्‌ 1 `

धवि०थन्पटौ०७९-१०५] बोधायनस्पृतिः । ४३१

शुष्के तृणमया काष्टं खेष्टं वा तिरस्ृत्याहोरात्रयोरदग्दक्षिणायुखः , ्ा्रत् -चिर उच्चरेद्वमेहेद्रा ॥ ७९ ॥ पत्र गृदाऽद्धिः पक्षारनम्‌ ॥ ८०॥ तिः पाणेः ॥८१॥ तद्रतपुरीषे ॥ ८२ ॥ पथायान्निश्िः पायोः पणेश्च ॥८२॥ मूत्रवद्रेतस उत्सर ॥८४॥ नीषीं विश्वस्य परिधायाप उपस्पृशेत्‌ ॥ ८५ ॥ अआद्रतणं गोमयं भृपिं वा सुपर चेतु ॥ ८६ ॥ नाभेरधःस्पश्नं कमंयुक्तो वणेयेत्‌ ॥ ८७ ॥ उर्व पुरुषस्य नार मेध्यमवाचीनममेध्यमिति श्रतिः ॥ ८८ ॥ शृ्राणामायाधिष्टितानामधेमापि मासि वा व्पनमायवदाचमनकरपः ॥ ८९ ॥ वेदयः कुसीदमपनीयेत्‌ ॥ ९० ॥ पञचर्विष- तिस्तेव प्रमाप स्यात्‌ ॥ ९१॥ अथाप्युदाहरन्ति ॥ ९२॥ यः समथेमृणं शृ पहार संप्रयोजयेत्‌ । सवै वाधषिको नाम सवैधर्मषु गितः ॥९३ 1 हरदिच {शरणहयां चं तुलया स्तोरयतु । अतिष्द्भूणहा शोव्यां वाधुषि; समकम्पत, इति 4 ९8. ॥ गोरक्षकान्वाणिजकांस्तथा कारंङ्र्शाखवान्‌ । पेष्यान्वापुषिकाधेव विप्रा ञयूद्रवदाचरेत्‌ ॥ ९५ ॥ कमं तु परिटुनदरत्याय कद्याय नास्तिकाय पापीयसे पत्रा दद्याताम्‌ ॥ ९६ ॥ अयङ्गनाविषाहेन वेदस्योत्सादनेन च । इछान्यकुखतां यान्ति ब्राह्मणातिक्रमेण च ॥ ९७ ॥ ब्राह्मणातिक्रपी नासति मखे मन्त्राविषनिते | 'उवछन्तम्‌्रदुव्छञ्य न हे मस्पाने दयत ॥९८॥ गामरग्वध यानश्च कृष्या राना परस्तवया । इलान्यढुरता यान्त याने नाने मन्तः ॥ ९९ ॥ मन्त्रतस्तु सप्रू "द्वानि कुछान्यरपघनान्यपि । कृरसंस्यां च गच्छन्ति कषेन्ति च मंहय; ॥१००॥ + वेदः कृषिषिनाशाय कृषििदाविनाशिनं । शक्तेमानुभय कयोदशक्तस्तु इषि त्यजत्‌ ॥.१०१॥ न वे दृबान्पाबरोऽस्यतात्मा रारूयमाणः .ककुद। सपश्चते। चलन्तन्द्‌। रभसः कापवाद्‌ दूशास इत्यणवस्तत् यान्ति ॥ १०२ ॥ यद्यावनं चर्‌ ति विभ्रमेण सद्रासद्रा यादशं वा यदा वा। उत्तरे चद्रयतसि सधुषत्तस्तदबास्य भवति नेत्राणि ॥ १०३ ॥ शोचेत मनसा नित्यं दुष्कृतान्यदु चेन्तयन्‌ । तपस्वी चाप्रमादो च ततः पापात्मषुस्यते ॥ १०४ ॥ स्पृशन्ति विनद्य; पद्‌ य आचामः -यत; परान्‌ । च तराच््ष्माषः स्यात्तस्यास्तं ममर; सहते ॥ -१०५

+ एतदधस्थानेऽयं पाटः ख. पु्तॐे~““कृषिवैद्विन।शाध वेद॑ः इृषिविन(रकः" इति ।

„=. १ सं. शङ्िकका २ ख, 'ददेव। २ ख. "्योयाननिन्निः।४क. द्रत" ।५ख.'िव्‌।। ६ ख. धारयन्‌ 1 .. ५५

॥ ¢

४३५४ बोधायनस्मृतिः । पिनमन्प्०१०६-१६५)

सपिष्ेष्वादश्चा्म्‌ ॥ १०६ ॥ सपिष्देषवाद्ाहमाशोचमिति -जननमरणयोरषि

बदैत्यविग्दतषित्रह्मचारिवजेम्‌ ॥ १०७॥ सपिण्डता ता सपात्साप्डषु ॥ १५८ ॥ आ सकषमासादा दन्तनननाद्रोदकोपस्पस्नमुं । पिण्डोदकक्रिया भरते ना न्वै विधीयते ॥ १०९॥ आ दन्तजननाद्राऽपि दहनं च न कारयेत्‌ । अप्रतापु च फन्यासु भ्रतासे$ हं कुषैते ॥ ११० ॥ ठोकसंग्रहणाय हि तदमन्रा; क्षिपो भरताः । षीणां कृतविषाहानां अयहाच्छध्यन्ति बान्धवा; ॥ १११ ॥ यथौक्तेनवं

शुध्यन्ति च सनाभयः, इति॥११२॥ अपि च परपितामहः पितामहः पिता स्य सोदया श्रातरः सवणोयाः एः पौत्रः परपोत्रसतरपुत्रवजं तेषां च पुत्रपोत्रमविभक्त- हाथ स्पिष्डानाचक्षते ॥ ११२ ॥ विभक्तदायानपि सकुरयानाचक्षते ॥ ११४१ भसस्छन्यषु.तदरामी हथो मवति ॥ ११५ ॥ सपिण्डामावे सकुर्यः ॥ ६१६ ॥ सदभयि पिताऽऽचा्योऽनतेवास्यति्वा हरेत्‌ ॥ ११७॥ तदमव राजा तत्वं रेवि चषदधेभ्यः सैभयच्छेत्‌ ॥ ११८ ॥ न त्वेव कदाचित्यं राना ब्राह्मणस्वमाद्दीत ॥ ११९ ॥ अथाप्युदाहरन्ति ॥ १२० ॥ # ब्रह्मस्वं पत्रपोतनने विषभेकाकिनं हरे । त विषे पिषमित्याहबरह्यस्य विषशुच्यते ॥१२१॥ तस्माद्राजा बरह्मणस नाऽद्द्दीत धस हेतद्धिषं यद्राह्मणस्वमिति ॥ १२२ ॥ जननमरगयोः संनिपाते समाना दशन रोः ॥ १२३ ॥ अथ यदि दकषरत्रात्संनिपतेयुराघं द्षरात्रमाशराचमा ` नवमाहि धस्‌ ॥ १२४ ॥ जनने तावन्पातापित्रोदंराहमाशोचम्‌ ॥*१२५ ॥ पातुरित्येक तत्परिहरणात्‌ ॥ १२६ ॥ पित्रित्यपरे शुक्रभाधान्यात्‌ ॥ १२९७ ॥ अयोनिजा पे पत्राः श्रूयन्ते मातापित्रोरेव ठ संसगेसामान्यात्‌ ॥ १९८ ॥ परणे तु यथा बां दरख्ृत्य यक्गोपवीतान्यपसम्यानि

# पएतदरबनस्थाने$ये पाठः ख, एश्तके-“न विषं विषमिप्याहुत््यप्ं विषयुच्यते । विषमेकामिनं नित ब्रह्मस्वं पेपोभरैफम्‌ “ इति ।

५ स. “दन्ति 1 श्रलिं* । २ ख भू असपिण्ठतवात्सपि" । १ ख. म्‌ । रतानां त्रिंकं ऽदककरियां वि" ¦ ४ ख. ^ नाप्य का । ५ स, क्नौणामह" 1 ९ ख, घसो" । ७ स भनिपतियु ।

(्अन्पक्ठो०१२९-१५८] ` वौधायनस्पपति | ४२५

छवा तीथेमवततीये सकृत्सङृचिनिमज्ज्पोन्मजञयो तीयाऽऽदभ्य तसत्वयभृदवमाः सिंस्यात एवात्तीयऽऽ्चम्य गृहदयेद्धारमुदकमिति सेखृश्याप्तारदवणाश्चिमो दशाहं कृटमासीरन्‌ ॥ १२९ ॥ एकादश्यां द्रादयां वा श्राद्धकर्म ॥ १२०.॥ शेषक्रियायां छाकाऽुरोद्धग्यः ॥ १२३१ ॥ अत्राप्यसपिष्डेषु यथासन्नं त्रिरात्रमहोरागमकाहमितिः वीत ॥ १३२ ॥ अवार्योपाध्यायतरुतरेषु भिराज्रम्‌ ॥ १३३ ॥ ऋत्विजां चै ॥ १२४ ॥ शिष्यसतीथ्यैसब्रह्मचारिषु भिरात्रमहोरात्रमेकाहपि) ईवीत ॥ १३५॥ गभेकञावे गभेमाससंपिता रात्रयः स्वीणापर ॥ १३६ ॥ परषोपस्पकंनेऽनभिसंषि पूवं सचेरोऽपः सृष्ट स्यः शुद्धो भति ॥ १२७ ॥ अभिसंधिपूवं तरिरा ॥ १३८ ॥ ऋतुमस्यां च यंस्ततो जायते सोऽभिशस्त इति व्यास्यातान्यस्यै वरतानि ॥ १६९ .॥ # वेदापेक्रयिणं -युपं पतितं चितिमेव. च । स्पृष्ट समाचरेतछानं श्वानं चण्टरदतर च ॥ १४० || व्राह्मणस्य व्रणद्रारं पयशोणितसंमवे । कमिरुत्पदये तत्र. भायश्रित्तं कथ भवेत्‌ ॥.१४१ ॥ गोमूत्रं गोमयं सीरं दपि सपिः ङशेद्भ््‌। ६. लत्वा च पीला च कृमिदषटः हुचिभेषेत्‌ ॥ १४२ ॥ शुनोपहतः, सषेलोऽवः गात. ॥ १४२ ॥ प्रक्षस्य वा त दंमप्रिना संस्पृश्य पुनः परषास्य पादो चाईऽचस्य भयतो भवति ॥ १४४ ॥ अथाप्युदाहरम्ति ॥ १४५ ॥ डना दषु या वरि नदीं गत्वा सयुदरगापर्‌ । प्राणायामशतं कृत्वा पृते. पर्य दिषु प्याह ॥ १४६ ॥ सुवणरजताभ्यां दा गवां शृद्खोदकन वा । नवथ कङशः. लत्व सद्य एव दुचिमेवेत्‌; इति ॥ १४७ ॥ अभयाः पवो प्राभ्यां; ॥ १४८ ॥ क्रह्यादा; ' शरकुनयश्च | १४९ ॥ तथा कुकुटसृकरम्‌ ॥ १५० ॥ अन्यत्राजाविभ्यः; ॥ १५१॥ .मक्ष्याः शाविद्गोधाशश्नरस्यककच्छपखद्गाः सड्गवजाः पश्च पश्चनख; ॥ १५२ ॥ तथयेहरिणपृषतमहिषवरादरङ्गाः रईखवद्गवजाः पश्च द्िसुरिणः ॥ १५३ ॥ पक्षिणस्तित्तिरिकपोतकपिज्लवाध्रीणसमय्रवारणा वारणवनो; पश्च ्रिष्किराः. |. १५४ ॥ मत्स्या; सहसदपरशचिटिचिमो वमिवृदच्छिरोम्रकरिरोि त्राजीवाः ॥ १५५.॥ अनिदंशाहसंधिनीक्षीरमपेयम्‌ ॥ १५६ ॥ विकस्सान्यव' त्यो ॥ १५७ ॥ आविकमोष्टिकमेकरश्फमपेयम्‌ ॥ १५८ ॥ अपेयपयःपाने

न

% एतद्र न विद्यते ख. पुस्तके ।

१ ख, ज्ज्योक्ती* । २ ख. "कमुत्िच्या° 1 ख. क्रियया लेः ।४ ख. कुवेन्ति।५ख. धं परि*। ६ ख, कुर्वन्ति । ७ ख. यतो । ८ छ. “इ ततः शविः । सु° 1 ९ क. मयाः । अभक्ष्यः परावो प्रम्याः । क" । १० स, कृटुद्ल" ¦ ११ ख वदुगिवच्छिरपमदाकरो

४२६ ्ोधायनस्माः । (७०१अ०५-१८ो०१५९-१६२}-२६]

कतकोऽनयत्र गण्यात्‌ ॥ १५९ ॥ गये तु ्िरत्रुपवासः ॥ १६०: ॥ पुषितं शाकयषमां ससर्पिः शतधानागुडदधिपधुसक्तुवजम्‌ ॥ १६१ ॥ शुक्ताने तथाः जताः गडः ॥ १६२ ॥ श्रावण्यां पौणमास्यामाषाद्ां वोपाढ़ृत्य तैष्यां माध्यां बोमः

जेयुरत्पजयुः ।॥ १६२ ॥

इति प्रथमप्रभे प्रञ्चमोऽध्यायः ॥ ९ ॥

पर्न भ

( अथ प्रथमपके पठोऽन्यायः ) ।

' कुचिमध्वरं देषा जुषन्ते ॥ १॥ श्याषिकामा हि देवाः शुचयश्च ॥ २ ॥ तदेषाऽः भिवदति ॥ ३॥ द्ुची वो हव्या मरतः शुचीनां शिं हिनोम्यध्वरं शुचिभ्यः क्रतेन सस्यमतसाप आयञ्छुचिजन्मानः शुचयः पावकाः) इति ॥ ४॥ अह बाससां श्विस्त(वचि त)रमा््कचेभ्यासंयुक्तं स्यात्सर्वं॑तदहतेवो सोभिः कुषीद ॥` ५ ॥ ` प्र्षाहितोपवातान्यषिष्टानि वासांसि पत्नौयभमानाषटटत्विजरथं परिदधीरन्‌॥ ६ 1 एवं परक्मादृध्वैम्‌ ॥ ७ ॥ दीयसोमेषु सत्रेषु चवम्‌ ॥ ८ ॥ अथासमाभ्नातं च ॥ ९ ॥ यथेत्दाभिचरणीयेषिष्पश्ुसोमेषु छोहितोष्णीषा रोहि तवाससथतिजः प्रचरेयुधित्रवाससशित्रासङ्का हषाकपानिति च ॥ १० ॥ अग्न्या धाने क्षौमाणि वासांसि तेषामलामे कापसिकान्पौणानि वा भवन्ति ॥ ११.॥ परध पुरीषरोहितरेतःपभत्युपहतामां मृदाऽद्धिरिति पक्षारनमर ॥ १२ ॥ वासोवत्ताषयं एकछानाम्‌ ॥ १३ ॥ परल्कटवत्कृष्णाजिनानाम्‌ ॥ १४ ॥ न परिहितमधिरूदमक्षाः छित. प्रावरणम्‌ ॥ १५॥ नापपूटितं मनुष्यसयुक्तं देवत्रा युञ्म्यात्‌ ॥ १६५ घनाया भूमेरुपधात उपटेपनम्‌ ॥ १७॥ सुषिरायाः कषेणम्‌ ॥ १८ ॥ हि्नायां मेष्यमाहूत्य प्रच्छादनम्‌ ॥ १९॥ चतुर्भिः शुध्यते भमिर्गोभिराक्रमणात्वनना दृहनादमिवपषणात्‌ ॥ २० ॥ प्श्माचचोपटेपनासषष्ठात्कालात्‌ ॥ २१1 अतस्छृतायां भूम न्यस्तानां तणानां परक्षाटनम्‌ ॥ २२ ॥ परोक्षोपहतानामभ्यः षणम्‌ ॥ २३ ॥ एवं शुद्रसमिधाम्‌ ॥ २४ ॥ महतां काष्ठानामुपघतेि प्र्षास्याव

शोषणम्‌ ॥ २५॥ बूना तु प्रोक्षणम्‌ ॥ २६ ॥ दार्मयाणां पत्राणषुच्छ्

१.ख. अयुः.

[्रपेभ०६-जछो२०-५२.१-५] = वौपूयनस्मतिः। ४२३७

सपरन्वार्थानामवटेखनमू्‌ !¦ २७ ॥ इच्छषपोपहतानामवतक्षणप्‌ ॥ २८ ॥ मृपुरीषरोहितरेतःमभृत्युपहतानायुत्सगेः ॥ २९ ॥ तदेतदन्यत्र निरदैशात्‌ ॥ २० ॥ यथेतदगिहोत्रे प(घ)मेस्छ च द्धिध(घोे च कुण्डपायिनामयने चोत्सगिणामयने च दाक्षायैणयङ्ञे वेदाद्पे च चतुरे च ब्रह्मोदेषु चतेषु सर्वेषु दपरैरदिः ्क्षारनम्‌ ॥ ३१.॥ सरवष्वेव सोमभक्ेणद्धिरेव माजारीये भक्षाटनम्‌ ॥ ३२॥ मू्रपुरोषलोदितरेतःपभृत्युपहतानागुत्सगों मृन्मयानां पा्ाणाम्‌ ॥ ३२॥ पन्मयानां पाज्ाणघुचछिषटसमन्वारब्धानामवभूटनम्‌ ॥ ३४ ॥ उच्छिषटपोप हतानां `पुनदेहनप्‌ ॥ ३५ ॥ पूत्रपरीषरोहितरेतःपमृतयुपहताना रसेः ॥.२६ ॥ तैजसानां प्रत्राणां एवैवत्परिमृषटानां भक्षाटनम्‌ ॥ ३७॥ परिमाजेनद्रन्याणि गोषडनपद्स्मेति ॥ ३८ ॥ पू्रपुरीषलोहितरेतःमभृत्युपहतानां पुनःकरणम्‌॥ ३९॥ गोमूत्रे घा सप्तरात्र परिशार्यनम्‌ ॥ ४० ॥ महानद्यां येवम्‌ ॥ ४१ ॥ अश्ममयानाम काडुदिरधविनाडानां गोबधः परिमाजेनम्‌ ॥ ४२ ॥ नेडपेणुशरडुशभ्युतानां गोमये नाद्धिरिति परक्षारनम्‌ ॥ ४३ ॥ व्रीदीणादुपधाते पक्षाटवावशोषणम्‌ ॥ ५४ ॥ वहूनां ठ पोक्षणम्‌ ॥ ४५॥ तण्डुलानायुत्सगेः ॥ ४६॥ एव॑ सिद्धदिषम्‌ ॥ ४७ ॥ पतां शवायसमभृतयुपहतानां तं दे पुरुषाश्ठदत्य पवमानः सुवभेन इति एतेनादुवाकेनाभ्यप्षणम्‌ ॥ ४८ ॥ मधूदके पयोविकारे परत्रासपात्रान्तरानयने शरोचम्‌ ॥४९॥ एषं तेलसपिंषी उच्छिष्टसमन्वारब्धे उदकेऽवधायोपयोजयत्‌ ॥५०॥ अमेध्याभ्याधाने समारोप्याग्निं मथित्वा पवमानेष्िः ॥ ५१ ॥ शोचदेशमन्त्वुदयं

दव्पसंरकारकामभेदेषु एरवपूवंभाधान्यं पवेपुवेभाधान्यम्‌ ॥ ५२ ॥

इति प्रथमप्रे षष्ठोऽध्यायः ॥ ६ ॥

कटय कयाकयद एनत वलितः

( अय प्रथमप्रने सप्तमोऽध्यायः ) ।

"उत्तरत उपचारो विहारः ॥ १ ॥ तथाऽपवगेः ॥ २ ॥ विपरीतं पित्येषु ॥२ ॥ पादोपहतं पक्षारयेत्‌ ॥ ४ -॥ अङ्खुपसृ्य सिषं वाऽप उपस्पृशेत्‌ ॥ ५॥ एर्वे

१ ख, शेन । २ ख, "यणे यहेर्योदये चतु" । २ ख. ग्ययीत । मः । ४ ख, ¶विलाडानां | ५ द्व. नत्वे" । ६ स, भेवघाधान्यम्‌ । .

४६६: यनसपृहिः | [न१ज०५-छो०१-२०१-१५

छेदनेभदम॑खनननिरसनप्ठियराक्षसनेक्रतरोद्ाभिचरणीयेषुं ॥ & ॥ न मन्तवताः यज्गाङ्खनाऽऽत्पनिपाभपारहरत्‌ ॥ ७ ॥ अभ्यन्तराण' यज्ञाङ्गानि बाह्या ऋज; ॥-८ ॥ पर्त्तीयजपानाव्रलिग्भ्योऽन्तरतमां ॥ ९॥ य्गाङ्गेभ्य अगज्यमाग्याद्ध्वीषिः ह्विभ्यैः पुः पदोः-सोमः सोमाद्नयः ॥ १०॥ यथांकमेदिजो न विहाराद्‌. भिपयोवर्तरन्‌ः ॥.६१ ॥ आङ्पुखधदक्षिणमंसमभिपयावर्तेत ॥ १२ ॥ प्रत्यद्युखः; सन्यभ्‌-॥ १२॥ अन्तरेण चात्वाोत्करो यद्गस्य तीयम्‌ ॥ १४॥ आ चात्वा, टादाहवनीयोत्कर ॥.१५ ॥ ततः कंतोयो यजमानः पतनी: च प्रपद्रेर्‌, विसं. स्थिते; ॥:१६॥ सस्थिते च संचरोऽनुतरदेशात्‌ ॥ १७ ॥ नापरोक्षितमपपननं हि काष्ठ समिधं बाऽम्यादध्यात्‌ ॥१८॥ अप्रेणाऽऽदवनीयं बरह्मयनमानौ प्रपचेते ॥ १९॥ जघनेनाऽऽदर्वनीयभिःत्येके ॥ २० ॥ दक्षिणनाऽऽवनीयं ब्रह्मायतन तेमपरेणः यजमानस्य ॥*२१ ॥ उत्तरां श्रोणिषुत्तरेण हतुः ॥ २२ ॥ उत्कर आग्रीधरस्य ।.२३.॥ जघनेन गाहप पल्याः ॥ २४ ॥ तेषु काले करार एव दभान्संस्तृणति ॥ २५्‌॥ एकैकस्य चोदकपण्डटुरपाततः स्यादाचमनाथः ॥ २६ ॥ व्रतोपेता दीक्षितः स्यात्‌ । २७.॥ न प्ररपापं वदेन्न क्रुध्येन्न रोदेन्पूत्रपुरीषे नविक्षेत ॥ २८ ॥

धयं ष्ठ जपतिः॥ २९॥ अददं मनो दद्द चकुः सूयो ज्योिषां श्रेष्ठो

@\ ^ क

द्रीक्े मामा हंसीरिति॥ ३०॥

हति प्रथमप्र्चे प्तमोऽध्यायः | ७ ॥

विपो दमया कय म भककापक्‌ः भयादतः कन अकायाये

( अथ प्रथमग्रशेऽषटमोऽ्यायः ) ।

चत्वारो बणा ब्राह्मणं्न्ियविदृहुद्माः ॥ १ ॥ तेषां बणौनुप्वयेण चतस भायौ ब्राह्मणस्य ॥ २॥ तिस्नो राजन्यस्य ॥३॥ द्र वेश्यस्य ॥ 9॥ एका द्रस्य ॥ ५॥ तासु पुत्राः सवणोनन्तराप् सवणो; ॥ ६॥ एकान्तरदरयन्तराखम्ब्ठः प्रनिषादाः "॥ ७॥ प्रतिोमास्वायोगवमागधवेणक्त्परकसवुक्कृञरेहकचण्डा लयाः ॥-८ ॥ अम्बष्ठासथमायां पाकः ॥९॥ उग्ादद्ितीयायां वेणः ॥१०॥ निषादात्तु

१ ख. षु! अप उपयश्न म" । २ ख. "्याक्रममृलिजो । २ स. कतरो । ४ स, *मानपत्नी च प्रेते । वि" । ५ ख. तदपरे' । ६ ल. परो वादौ" ऽ स, "टक्वै ।

{१०१अ ०८-१ गश्ो०११-१६।१-१६।१-५] वैधायनस्तिः ७२३९

सीमायां पुरस; ॥ ११ ॥ विषथेये कुक्डृटः ॥ १२ ॥ निषादेन नषाचमा प्र बाजल तोऽपहन्ति श्द्रताम्‌ ॥ १३ ॥ तपुपनयंलखष्ट यजयतु ॥ १४.॥ सप्पा; उ: तथीनः समीनः सम इत्येकेषां संज्ञाः कमेण निपतन्ति ॥ १५ ॥ . तरिषु, वर्षु साददयादत्रतो जनयेत्त यान्‌। तान्सावित्रीपरिभरष्टन््रात्यानाहुमनातणा व्रात्यानां पेनीषिण इति ॥ १६॥

इति प्रथमप्रक्षेऽष्टमाऽध्यायः ॥ ८ ॥

"गी [न ष । प

, ( अथ प्रथमप्र्ने नवमोऽव्यायः ) ।

रथकाराम्बष्ठसतोग्रपागधायोगववेणकतत्त रक सङुवडटवेदेहकचण्डारशवपृकममुतयः ॥ ११॥ तत्र सबणोस सवणोः ॥ २ ॥ ब्राह्मणाल्ञ।चचयाया ब्राह्मणा वर्या- यामभ्बष्ुः शद्रायां निषादः ॥ ३॥ पारशव इत्यक ॥ ४॥ षन्नियद्रयायां न्चियः शृद्रायादप्रः ॥ ५ ॥ देशयाच्टू्रायां रथकारः ॥ ६ ॥ श्द्द्सयाया मागधः जिगाय सत्त ब्राह्मण्यां चण्डालः ॥ ७ ॥ वेध्यासकष्रियायामायोगव ब्राह्मण्या देहकः ॥ ८ ॥ 'पत्रिया्राहमण्यां सूतः ॥ ९ ॥ तत्राम्ब्ठग्र्तयाग भक्यतुखपमः ॥ १० ॥क्तदेहछयेः भरतिलोमः ॥ ११ ॥ इग्राज्ञातः क्षयां पकः (२ ॥ ्देहकादम्बष्ठायां वेणः ॥ १३ ॥ निपादच्छू्ायां पसः -॥ 1६४4 श्रा

पश्या कवङकटः ॥ १५ ॥ वणेसंकरादुतपन्नन्व्रात्यानाहुमना पण ्रास्यानाहुम नीषिण इति ॥ १६॥

इति प्रथम्रश् नवमोऽध्यायः ॥ ९ ॥

[ए 1 । वना

(अथ प्रथमप्रश्ने दशमोऽव्यायः ) ।

[1

घद्मागमृतो राजा रसेखनाम्‌ ॥ १॥ ब्रह्मे स्व पमान बाह्मणेष्वद धाद. ध्ययनाध्यापनयजनयाजनदानपतिग्रहसंपक्त वेदानां गुप्तये ॥२॥ क्त्र बटमध्ययनय- जनदानशखकोरामृतरसषणसंयुक्तं क्स्य दृद्धये ॥ २ ॥ विदखभ्ययनयननदानह मिवाणिञ्यप्चपाटनसयुक्तं कणां दधे ॥ ४॥ दूदरेषु पूर्वां पारचया ॥ ५॥

ऋ

॥"स. र्यादाप^ २ स, “ज्ञाता भवन्ति । तमु" । २ ख. छतो जीकमर येष । ४ ख. षिण इति । `

9४ 9 | र। धायनस्मृतिः | । [पर १अ० १०४० ६-३४)

पतो बृ्यनतोति ॥ ६ ॥ सवेतोधुरं पुरोहितं दणयात्‌ ॥ ७ ॥ तसय प्रासन वर्तत ॥ < ॥ संग्रामे न निवतेत ॥ ९॥ न कणिभि दिः प्रहरेत्‌ ॥ १०॥ भीतः मतोनम्तममतिरेनाहद्ीवारदद ह्मण युध्येत ॥ ११॥ अनपत्राऽऽतताधिनः ॥ १२॥ अयाष्युदाहरन्ति ॥ १३ ॥ अध्यापकं इरे जातं यो हन्यादाततायिनम्‌ । न तेन भरण भवाति मन्युस्तं मनयुमूर्छति, इति ॥ १४॥ सारसो वरं रूप भदत्प दशपणं पतम्‌ ॥ १५॥ अन्येषामपि सारानुरुप्येणानुपहृत्य धम्यं भकरपयेतु ॥ (९ ॥ अब्राह्मणस्य परनषटखामिदं रिकथं संवत्सरं परिपारय राजा रेत्‌ ॥१७॥ भवधो वै ब्राह्मणः सवपरायेषु । १८ ॥ ब्राहमणस्य ्रहमतयागुरुतरपगमनुव- णे९ सरापनेषु कुसिन्धभगसृगाटेमुराध्वनां सतप्ेनायस। ललटिऽङगयित। विष यिमनय्‌ ॥ १९ | मियादीना ब्राहमणयपे बधः समैस्वहरणं च ॥२०॥ तेषामेव दुस्वापहेषटवधे पथाबरमनुरूपान्दण्डानकसपयेत्‌ ॥२१॥ पषञ्चियवधे गोसहृसम्‌॥२२॥ प्रिये गोहृसमृषमैकापिकं रक्ग उत्सनेद्रनियोतनाथंम्‌॥२३॥ शतं वेशय दश क मातागरिकः ॥२४॥ दुद्रवपेन जीवधो गोवधश व्यारातोऽयताऽभय्या वपात्‌ ॥ ९५ ॥ पेनवनुेश्च वषे येन्बनइरोरने चान्द्रायणं चरेत्‌ ॥ २६॥ अत्रय्या वधः त्रिपपेनव्यार्यातः । २७ ॥ दंसमासवदिणचक्रवाकपमचराककाकोूकमणड विरिकरिकाषवभूनकुखादीन बधे शूद्रवत्‌ ॥ २८ ॥ रोकसंगरहणायै यथा < च साक्षी साशं बरूयात ॥२९॥ पादो धर्मस्य कतर पादो गच्छति सा्षिणम्‌। १९ सभासद्‌; सर्वन्यादो राजानष्च्छति ॥ २० ॥ राजा मबत्यतेनाश मुच्यन्त ९ पभासद्‌; । एनो गच्छति कतारं यतर निन्धो 8 निन्धते ॥ ३१ ॥ साक्षिणं सवक पतनासृच्छद्िवक्षणः। या रािमननिष्ठास्वं या चःरातिं भरिष्यापि॥२२॥ .“ प्त यते सुत सुतं मेत्‌ त्सर राजगामि स्यादनृतं वुवतस्तव ॥३३॥ ११ घ पितृधनति ज्ीनेव च पितपदहान्‌ 1 सप्त जातानजातांश्च साक्षी साध्यं प्रषा वदन्‌ ॥ ३४ ॥

रंसत -स्पेणा^ । २ ख.धमे।३ ख. छ भूणहत्यागु" । ४ सख, गसिण्डम° । ५ ख. "टध्वजक ` ॥ १" स. श्यान्तगन"।-५ खं पवष" । ८ स. 'लियाव*।९ ख, "कवटेोरकश्च"। १० श, ुवमै।

प्ि०१य०१ ०~-१वश्ो ०२५४० [१--२- ] वौधायनस्पतिः | ४१

दिरण्यार्थऽतरते हन्ति जीनेव च पिताहान्‌ । पश्च पश्वनते हन्ति दश हन्तिः गान 1:३५ ॥ -रतमश्वानृते हन्ति सदसरं एरषानृते । सरव मूृम्यनुते हन्ति सक्षी साध्यं भूषां वदन्‌ ॥-३६ ॥ चत्वारो षणः पुत्रिणः साक्षिणः स्युरन्यत् श्रोतरियराजन्य, धर्रजितमासुष्यहीनेभ्यः ॥ ३७ ॥ स्मृतो प्रधानतः प्रतिपत्तिः ॥ ३८ ॥ अतोऽन्यथा कतैपत्यम्‌ () ॥ ३९ ॥ द्वादशरात्रं तप्त पयः पिित्कूषमाण्डैवा जष्यांदिति कृष्पाण्डै वी जुहुयादिति ॥ ४० ॥

इति प्रथमप्रश्रे दरमोऽध्यायः ॥ १० ॥

( अथ प्रथमप्रश्च एकादशोऽध्यायः )

अष्टो विवाहाः ॥१॥ भरतर्शाे विज्ञाय बरह्मचारिणेअथने दीयते स॒ वराय; ॥२॥ आच्छादयाढृत्येषा(तया) सह धमश्चयेतामिति प्राजापत्यः ॥ २ ॥ पूव र नाहुतिं हुत्वा मिथुनं कन्यावते दथात्स अविः ॥ ४ ॥ दक्षिणासु नीयप्रन न्तव तिने स देषः ॥ ५॥ धनेनोपतोष्याऽऽमरः ॥ ६ ॥ सकामेन सक्रामाया मिथः सयोगो गान्यैः ॥ ७ ॥ प्रसह हरणाद्राप्षसः ॥ ८ ॥ सृप्र पततां भमत्तं वौपय॑च्छ दिति पेशाचः ॥ ९॥ तेषां चल्रारः प्व ब्राह्मणस्य ॥ १० ॥ तेष्वपि पुषेः त भरयान्‌ ॥ ११ ॥ उत्तेषत्तरोरः पापीयान्‌ ॥ १२॥ अत्रापि पष्ठसपा प्जषं मानुगती तल्मत्ययत्ातसत्रस्य ॥ १३ ॥ पञ्चमाष्मो वेरयदद्राणाम्‌ ॥ १४ ॥ अव न्तितकङ्त्ना हे पदयशुद्रा भवन्त ॥ १५ ॥ करषणलुभरूषाधकृतत्वात्‌ ॥ १६ ॥ गान्धर्वमप्येके प्रहसन्ति सर्वेषां सेहाडगतत्वत्‌ ॥ ॥ १७ ॥ %यथायुक्तो क्रैवाहः यथा -यक्तो विवाहृस्तथा युक्ता भजा भवीति विङ्गायते ॥ १८ ॥ =अयाप्युद्‌- हरन्ति ॥ १९ ॥ क्रीता द्रव्येण यानारीसान परत्व विधायते । सान देवंनसा पि दासीं तां काश्यपोऽब्रवीत्‌ ॥ २० ॥ शुखकेन ये प्रयच्छन्ति स्वता छ॑भ- भोदहिताः । आत्मशिक्रापिणः पपा मदाङ्किलपकारकाः ॥ २१ ॥ पतन्ति नर धीरे परन्ति च।ऽऽसपपमं इम्‌ | गमनागमनं च॑व सवं शरो विधायते) ॥ २२९॥

| ५ भां ॥ 1 ष

# इदमधिकं वाक्यम्‌ । = इत आरम्य शलो विधीयत शयन्तप्रन्धः ख. पुस्तके तं विधते |

॥ ख, "सुषौ" । २ से, पिवन्दरष्मा । २९. गोभ्यां सह्‌।ऽऽषैः । ५६

४४२ लोयायनसति; । (०१५०१११९) ०२३-५२।१-४४)

्रौास्पकामाास्याग्यत्पातमूपिकम्पदपशानदेशपतिशरोतिय ्तिभयनकाणपवहे

र्काध्याय; ॥ २३ ॥ दाते पतिगन्पे नीहारे च टत्तगीतकादिजरदितसामशब्दषु लके कालक । २४ | सतनयित्वपेविध्ससंमिषति उयमनध्यायःऽग्यज् वषाः काहु ॥ ३५ ॥ वषाकटेऽपि वपवभेपहोरात्रयोश्च त्तका ।} २६ पिषवपतिग्रह भोजनदोशच तदिव्तरोषम्‌ ॥ २७ ॥ भोजनेष्वाजौभीन्तप्‌ ॥ २८ ॥ षरणिगुखो हि ब्राह्मणः ॥ २९ ॥ अथापयुदाहरनि ॥ ३० ॥ युक्तं भतिष्ीतं च निविशषमिति तिः ॥ ३१ ॥ पितयुपरते त्रिरात्रम्‌ ॥ ३२ ॥ द्रष ह दै मुश्रवसोऽनूचानस्य रेतो ब्रह्मणस्योध्यं नाभेरधस्तादन्यत्स यदर्य नामेस्तेन दैतत्मनायते यद्राह्यणासुपनयति यदध्यापयति यथाजयति यत्साधु करोति सवऽस्येषा पना भवलत्यय यद्शाचानं नामं स्तेन हास्यौरसी प्रजा भवति तस्माच्छोभरियमनूचानपप्रजोऽसौति न वदनि ॥ ३२ ॥ तस्पाद्हिनामा दधो विभ द्वरताद्विनम्मा चेति ॥ ३४॥ शद्रापपातभ्रवणसदशन- यि ताबन्ह कारम्‌ ॥ ३५ ॥ नक्तं रेवावरावे नधयत खग्रान्‌प्‌ ॥ २३६॥ अहोरा योश संप्योः पकस च नाधीयीत ॥ ३७ ॥ न मांसपश्चीयात्र ्िभमुपेयातू ॥ ३८ ॥ पसु ह रक्षःपिशाचा व्यमिचारबन्तो भवन्तीति वियते ॥ २९ ॥ अन्येषु चादतोसपतिष्वदोरात्रमनध्यायोऽनयत्र मागात्‌ ॥ ४० ॥ मनसेऽपि जननः मररणयोरनध्याय ॥ ४१॥ अयाप्युदाहरन्ति ॥ ४२ ॥ हन्त्य दुपरघ्याय दन्ति व्यं चह । हस्ति पश्दशी विदां तसासपरणि बरनये्समातपवेणि दप दप ॥ ४३॥

इति प्रथमप्रश्न एकादशोऽध्यः ॥ ११ ॥ ( अथ द्रिोऽष्यायः )

[ # यथा युक्तौ विवादः ॥ १ ॥ अष्टौ विवाहाः ॥ २ ॥ कष्नियये .गोसह सपू ॥ ३ ॥ षद्मागगृतो राजा रत्‌ ॥ ४ ॥ रथकाराम्बषु ॥ ५ ॥ चत्वारो णोः ॥ ६ ॥ उत्तरत उपचारो विह्यरः ॥ ७ ॥ मृन्पयानां पत्राणप्र ॥ ८ ॥ श्ुचिमध्वरं देवा जुषन्ते ॥ ९ ॥ अमक्ष्याः पदूवो प्रम्पु ॥ १० ॥ सपिष्ेष्यादश्राह्म्‌ ॥ ११ ॥ गोचपेपात्रम्‌ ॥ १२९ ॥ नित्यं शुद्धः कारुहस्तः ॥ १३ ॥ अथातः शीचाधिष्ठनम्‌ ॥ १४ ॥ # घनुविहनन्तमंतो प्रन्थः प्रथम येकादराष्य यस्यादिमादिवाक्यानां बयुकमेण गगनालक इति माति ।

१ ख. म्नविदेहदेशपतितश्रो" 1 २ ख. °मरोषभोजमयो° । ख. प्ति अथ ।४ ख. भू। भर्थकं ।

॥। 1 ९. बोधायनसमतिः | ४४१ १-२१ | |

-कषष्डदु्िनातीनाम्‌ । १५॥ अथ कमण्डलुचयोपुपदिश्षन्ति ॥ १६ ॥ अथ हाततेकस्य । {७॥ पमाया यत्र न स्याताम्‌ ॥ १८ ॥ अष्षत्वारि्षीि ॥ १९ ॥ पृश्चधा विप्रतिपत्तिः ॥ २० ॥ उपदिष्टो पमः तिद ॥ २१ ॥ 1

इति प्रथमपर्े द्वद्शोऽध्यायः ॥ १२ ॥ पमापोऽयं प्रथमः प्रशषः ॥ १ |

( अथ द्वितीयः प्रक्ष; ) | {तत्र प्रथमोश्यायः ) ।

अथातः भायथित्तानि ॥ १ भूणहा दरद समा; ॥ २ ॥ कपा खव्वाङ्ी गदैभषपैवासा अरेण्यनिकेतनः मदने ध्वने रवशिरः त्वा दुत कीर्यि्ोमा- ससपागारंणि भें परन्स्वकमोऽऽपक्षाणरतन भाणन्धारयेदरुष्योपदासः ॥ ३ ॥ अश्वेन गोसवेनागुता वा यजेत ॥ २ ॥ अशवमेषावभृये वाऽमाने षये ॥ ४ ॥ अथाप्युदाहरन्ति ॥ ५॥ अपत्या ब्राह्मणं हता दषो भषति पपत | रषयो निष्ठेति त्य दनतयषतिूेके ॥ ६ ॥ मतिपृ्प्रतसस्य निशिमोषि- रभ्यते । अपगूय सर्च्छषतिषटच् निपातने ॥ ७॥ दयं चीद्धयणे देष कीहितर्यं परमतेन । तस्न्ेषोपगुरेत न च वीत शोणिताभीपि ॥ ८ । नष संमा रनेत्यस्य ॥ ९॥ तिक्षौ वेश्यस्य ॥ १० ॥ संवत्सरं रस्य 1 ११॥ तिषा ॥ १२ ॥ व्राह्मणवदप्रेय्याः ॥ १२ ॥ गुरतरपगस्ते टोष्वयने दीप 1 १४ ॥ सूम षा ज्वहन्तीं शिष्येत ॥ १५॥ लिङ्गं वा सवृषणं परिवास्यभ्जि- छधधि देहिणौपतीच्यादिमन्तरेण गच्छेदा निपतनात्‌ ॥ १६ ॥ सैनः र्ये केश्यं पु पादय स्कभ्येन रामानं ग्ठेदनेन मां नहीति तैम हमत ॥ {७ ॥ अथाषयुददरनति ॥ १८ ॥ सन्धेनाऽऽ्दाय मुषलं सेनो शननिमनधि- याद्‌ । अनेन धधि पां रजन््रधेमनुस्मरन्‌ ॥ १९॥ शासने रा विषो धा सतेना युच्येत िसिविषात्‌। अशासनातु तद्राजा स्तनादामोति किखिषपिति ॥ २० ॥ सुरां पौत्व)ष्णया कायं दहतु ॥ २१ ॥ अपत्या पने च्छ ब्दपादं चरेतपुनरप-

१, नि क"1२ स. “येत । अथा" । २ ख. अवगृयं । ४ स. टृच्छतिषृच्छौ चोन शोर । ५ ख. “जन्ये तिस वैदे संवत्सरं १ । जि" ।

| ५ ४६ बौधायनस्पति; ब [पर २अ्‌०१ छोर २२-५३]

; नयनं. च| २२ ॥ दपनव्रतमियम्लोपथ॒पएुवानुषटितत्वात्‌ ॥.२३ ॥ अयाप्युदाह उनि || २४) अपस्या वारुणीं पीरा प्राश्य मूत्रपरीषयाः । ब्राह्मणः. क्ष्य वेश्यः पनः से्कारमहति ॥ २५ ॥ सुराधाने. तु यो भाण्डे अपः पयुषिताः पित्‌ । राद्खपष्पाविपकेन षडहं क्षारण वतय॑त्‌ ॥ २६ ॥ गुरपयुक्तशथःन्प्रयत गुरसतन्क सटरश्वरेतुं ॥ २७॥ एतदे वासस्ते ॥ २८ ॥ ब्रह्मचारिणः; शवकमणा व्रतादृत्ति रयत्र मातपिपोराचा्यच्च | २९ ॥ स चेन्यधीयीत काप गुरोरच्छिष्टं भेष- ज्याय सम ाश्चीयात्‌ ॥ ३० ॥ येनेच्ेत्तेनं चिकित्सेत्‌ ॥ ३१॥ स यदाऽगपतः स्यात्तदुत्याःयाऽऽदित्यरुपतिषटेत ॥ ३२ ॥ हंसः शुचिषदिति ॥ ३ ॥ एतया दिवा रेतः सिक्त्वा तिरो हृद्यगमाः पिब्रतस्याभिः ॥ ३४ ॥ यो अह्मचारी सियपपेयात्सोऽवकीणीं ॥ ३५ ॥ स गदभ पषुमारमेत ॥ ३६ ॥ नेक्रतः पशुपुयोडारथ, रकषोदेवतो यमदेवतो वा ॥ ३७ ॥ सिश्नासमारित्रमप्स्- मदानैशरनतीति किङ्गायते ॥ ३८ ॥ अपि ` वाऽमावास्यायां निरयापिपुपसमाधाय द्विह्ेमिकरी.परिचष्ं ढत्व दे आज्याहुती जुहोति- ॥ ३९ ॥ कामावकणो$- -स्म्यवक्री्णोऽस्मि कामकामाय सीह ॥ ४०॥ कामाभिदधोऽस्म्यभिदुषोऽसि कुप्रकामाय स्वाहेति ॥ ४१ ॥ हुत्वा प्रयताञ्जरिः कवातियङ्ढिमाभिमन््येव , .॥*४९ ॥ सं मा सिश्नन्तु मरुतः समिन्धरः स बहस्पतिः । सं माऽयमग्रिः सिश्चत्रा यषा च वन चाऽश्वुष्पन्ते कृरातु माते ॥ ४३ ॥ अथास्य त्रातः परेषद्युदपत्र रिनयेषुरसावहमित्थभूत इति ॥ ४५ ॥ चरित्वाऽपः परयो धृतं मधु ठवणमित्या. रद्धव्रन्तं ब्राह्मणा ब्रयुश्रितं स्वयत्योपितीतरः प्रत्याह चरितनिवैशं ` सवनीयं इयुः ॥ 9५ ॥ सगो चेदमत्योपयच्छेद्‌ ्रतृवदेनां बिभृयाद्‌. ॥ ४६ ॥ प्रजातप चेत्डृच्छराब्दपादं चरित्वा यन्म आत्मनां मिन्दाऽभूतुनरभिधक्षुरदादिति एताभ्यां जुहुत ॥ ४७॥ परिवित्तः परिवेत्ता या वेनं परिविन्दति । सर्व ते नरकं यान्ति दातृयाजक्रपश्चमाः ॥ ४८ ॥ परवित्त; परिवेत्ता दाता यश्चापि यानकः। कृच्छाद्‌ ररातरेण स्ना तेरात्रण शुध्यति, इति ॥ ४९ ॥ अथ पतनीयानि-- ॥ ५० ॥ स्॒रसषयानम्‌ ॥ ५९१ ॥ ब्रह्मस्वन्यासापहरणम्‌ ॥ ५२॥

मोगुर भ

_.. १ख. भोदुरोवा। स्वाः सवे'। २ स, "यार्थ स। २ ख. मिका प" । ४ ख स्वादेयमूै

ध।आज्यमसतमेवाऽऽतमन्धतते हुता कषति योऽ्नसुपतिष्ठते स मा सितु अकामत भायुष्म' । ५ स, द्रया" । ६ स, मू । ब्राह्मण" ।

(्र्मगो०र-८१). बोधायनस्पृतिः। ४४५

भूम्यनृतम्‌ ` ॥ ५३ ॥ सवेपण्यव्यवहरणम्‌ ॥. शदरसेवनम्‌ ॥ ५४ ॥ श्रा मिजननम्‌ ॥ ५५ ॥ तद्पःयवं च ॥ ५६ ॥ एषामन्यतमल्छ(मं ढ)ता ॥ ५७॥ -चतुथेकाटापितमोजिनः स्ुरपोऽभ्युपेयुः सवनादुकसपम्‌ । स्थानासनाभ्यां विहरन्त एते तमिवेषस्तदपध्नान्त पापमिति ॥ ५८ ॥ यदेकरात्रेण करोति पापं कृष्णं वण ब्राह्मणः सेवमानः । चतुथकाट ऽदकाम्यवायी तरिभिवेषैस्तदपहन्ति पापम्‌, इति ॥ ५९ ॥ अथोपपातकानि-- ॥ ६० ॥ अगम्यागमने गुवींसखीं गुर्ली -मपपात्रां पतितां च गत्वा भेषनकरणं प्रामयाजनं रङ्कोपजीवनं नारा चायतां गोमाहिषीरपषणं यज्चान्यद्प्येवं युक्तं कन्यादृषणमिति ॥ ६१ ॥ तेषां तु निवेशः पतितवृत्त्। संवत्सरो ॥ ६२ ॥ अथाशहुचिकराणि-- ॥ ६३ ॥ चतमभि चारोऽनाहितपररञ्छवृत्तिता समावृततस्य भेक्षचयां तस्य चैव गुरकुटे बास उर चतुर्भ्यो मासेभ्यरतस्य चाध्यापनं नक्त्रनिदृकशेति ॥ ६४ ॥ तेषां तु निर्व द्रादश मासान्दरादशाधेमासान््रादश्च दरादशहादद्रादशच षडहान््रादश ज्यशन्रादश्षाई षडह उयहपह।रा्मेकाहमिति यथा कफमीभ्यान्तः ॥ ६५ ॥ अथ पतिताः ॥ ६६ ॥ समवसाय वर्माधरेयुरिपरेतरयानका इतरेतराध्यापका मिथो पिवहमानाः पुजान्संनिषपाच् ब्रूयुविभरव्रनतास्मभ्य एवमायान्संप्रतिपत्स्यथोति ॥६५७॥ अथापि न सेन्द्रियः पतति ॥ ६८ ॥ तदेतेन वेदितन्यमङ्क्ीनो हि साङ्कः जनयेत्‌ ॥ ६९ मिथ्यैतदिति हारीतः ॥ ७“ ॥ दधिधानीसधमाः क्षियः स्वयो हि दि. धान्यामप्रयतं पय आतिच्य पन्थाति न तच्छिष्ा धमढर्यषूपयोजयन्ति ॥ ७१ ॥ एवम्रशाच शुक यान्नदेतेते न तन सह सप्रयागं वदयत | ७२॥ अद्युचश्चु ककोत्पन्नानां तेषामिच्छतां प्रायधित्तिः ॥ ७३ ॥ पतनीयानां त॒तीर्याऽशः त्रीणामश्रसत्तीयः ॥ ७४ ॥ अथाप्यदाहरन्ति ॥ ७९ ॥ भोगनाभ्यञ्च- नादानाद्यदन्यत्कुरुते तिः । विष्ठायां ूमिभूत्वा पित्भिः सह मललतीति ॥ ७६॥ पितृन्वा एष विक्रीणीते यस्तिछान्विक्रीणीते ॥ ५७ ॥ प्राणान्वा एष विक्रीणीते यरतण्डुलान्विक्रौणीते ॥ ७८ ॥ सुषृतांशान्वा एष विक्रीणीते यः पणमानो दुहितरं ददाति ॥ ७९ ॥ तृणकाष्टमाधिकृतं विक्रेयप्‌ ॥ ८० ॥ अथाप्युदाहरन्ति ॥ ८१ ॥

१ख. "वदनम्‌ ।२ ख. ^तेवश्वक्ष ३ ल. पत्यं च भवतितेषांतु निवेषधतुः ।४ ख. पोऽभ्यवह्रेयुः। ५ ख. "ता महिषीगोरश्यं य ।६ ख, निर्वैषः। ७ ख. “ति अद्ुचिकरनिरवेषो य । € ख, धर्म चरे" । ९ ख, न सदेन्दरियेः पतितेन पमायर॑स्तदे" ।

४४६ वोधायनस्मृति; | [अ०२अ०१-रदटो०८९-९९१-१५]

परशवश्चकतादन्ता अश्मा च रषणोदतः । एतद्राह्मण ते पण्यं तन्तुारननीकते त ॥ ८२ ॥ पातक्वभे वा बधु पिङ्गलां गं रापरशषां सपिषाऽवसिस्य इृष्णेस्ि 8रवक्यानूचानाय दच्रातु ॥ ८३ ॥ दृष्पाण्डेवा द्रादश्नाहम्‌ ॥ ८४ ॥ यदर्बाचीम-

नि भृणहत्यायास्तस्मन्मुस्यत इते ॥ ८५ ॥ पातकाभिक्षसने च्छः ॥ ६६॥ दन्दोऽभशात्तु; ॥ ८७ ।॥ सवरसरण पतति परतितिन समाचरन्‌ । याजनाध्याप्‌- प ्ानान्न तु यनासनाश्नादेति ॥ ८८ | अमेध्यप्र्चने प्रायधित्तिनेष्पुरीष्यं तत्सि- रित्रणावाप्यतं ॥ ८९ ॥ अपः पयो धृते एराक इति प्रतिच्यहमृष्णामि स वषु र्दः ॥.९० ॥ यह पातरतथा सायमयावचित्ं पराक इति दृच्छः ॥ ९१॥ आः पयमयाचिततं पराफ इति अयश्तूरयतराः स एष सरीषालषटद्धानां इचः ॥ ९२॥ 1बत्सकृदाद्दीत ताबदश्नीयादपवेःसोऽतिषृच्छः ॥ ९३ ॥ अन्भक्षस्ततीयः; स्छ्ातष् च्छ; ॥ ९४ ॥ कृच्छर तरेषवणपुदोपस्परेनम्‌ ॥ ९५ ॥ अधः शयनषभू

९६ ॥ एकवस्लता ॥ ९७ ॥ केशुदपश् छोपनखव।पनम्‌ ॥ ९८ ॥ एतदेष शिया, शेवपनवजं केश्चवपनवभेप्रं ॥ ९९ ॥

इति ह्ितीयप्रने प्रथमोऽध्यायः | १ ॥

षीं

( अय द्वितीयपक्षे द्वितीयोऽध्यायः ) ।

नित्योदकी नित्ययज्ञोपवीती नित्यस्वाध्यायी दषलान्नबनीं । ऋतौ चं च्छन्विधिवच ` जुहन्न ब्राह्मणरच्यवते ब्रह्मलोकात्‌ ॥ १ ॥ मतुः परेभ्यो य व्यमनादिति श्रतिः २॥ समश; स्वैषामविरेषात्‌ | ३॥ बरं षाश्प. दरज्ज्यष्ः । ४ ` तस्माज्जयष्टठं पुम धनेन निरवसाययन्तीति श्रतिः ॥ ५॥ नां वैकगुद्धरजूयेष्टः ॥ ६ ॥ सममितरे > मनेरन्‌ ॥ ७ ॥ पितुरनुमस्या दाथ भागः सति पितरि ॥ ८ ॥ चतु्णी णीनां गोषानावयो च्येष्ठंशेः ॥ २९॥ नावणस्ीपुत्रसमवाये दायं दशांशान्कृखा चररस्ीनट्रवेकपमिति यथाक्रमं॑षिभेने ॥ {० ॥ अरस तुत्पन्ने सघणास्तृतीयारहरः ॥ ११ । सवणपूत्रानिश्तरोपु रनन्तरपुतरहुणवान्स ज्येष्ठा हरेत्‌ ॥ {२॥ गुणवान्दि रेषाणां भतो भधति

(२ ॥ सवणा सस्छृतायां स्वयदुस्मादितमोरसं पुत्रं विद्यात्‌ ॥ १४॥ अथा 7हरान्त-॥ १५॥

१ तत्त ब्रह्मणे प '२ख खं रशा गं स०।३स. श्नात्सय्यो न तु शप्यास्तचा । ग्ब + स. वचरः । प्रतिः सायमयाचितं पराक इति सोऽति° ।

[अर्म र्ने०१६-४६] वौधयनसतिः। ४४७

अङ्कदङ्कात्संमवाक्ि हृदयादपि जायसे । आत्मा कै पत्रनामाऽति स जीष शरदः शतमिति ॥ १६ ॥ अभ्युपगम्य दुहितारे जातं पुत्रिकपुत्रमन्यं दोहििम्‌ ॥ १४॥ अथाप्युदाहरन्ति ॥ १८॥ आदिङेखधमे पिण्डे पातर पुजिकरासुतः । द्वितीये पितरं तस्यास्तृतीये च पितामहमिति ॥ १९ ॥ मृतस्य प्रसूतो यः हौबन्याधितोषोऽ- न्येनाुपते स्वे क्षत्रे स कषैत्रनः॥ २० ॥ स एष द्विपिता हविगोजश्च द्योरपि स धारिकेथमागम्‌वाति ॥ २१ ॥ अथ्युदाहरन्ति ॥ २२ ॥ द्विपितु;ः पिण्डदानं स्य छि पिण्डे च नामनौ । अयश्च पिण्ड; षण्णां स्युरेव वेत्र यद्यपीति ॥ २३॥ मातापितुभ्यां दत्तोऽन्यतरण वा योऽपत्या्यं परिगते स दत्तः ॥ २४॥ रशं यं सकामं सयं कुयात्स कृत्रिमः ॥ २५ ॥ गृहं गृढोखन्नोऽन ज्ञातो गृहजः ॥ २६ ॥ द्ातोपितुम्यापुत्सष्टऽन्यतरेण बा योऽपत्यायं पारगते सऽपविद्धः॥२७॥ असस्छृता- मरनतिषृष्ां यामुपयच्छत्तस्यां यो जातः; स कानीनः ॥ २८ ॥ या गभिणी संस्क्रि यते विन्नाता वाऽक्ङ्नाता वा तस्यां यो नातः स सदः ॥ २९॥ मातापितरो स्तात तोऽन्यतरेण वा योऽपत्या्थं परिगृहते स कीतः ॥ ३० ॥ छं त्यक्ता पतितं का यार्यं ए विन्देत्तस्यां पनम् यो. जातः स पौनभेवः॥ ३।॥ माताकतूिहीनो यः स्वयमात्मानं द्रात स्वयंदत्तः ॥ ३२ ॥ द्विनातिपरवराच्छरू द्रं जातां निषादः ॥ २२॥ कामत्पाररुव इति पुत्राः ॥ ३४ ॥ अथप्युद्‌ाह्‌ रन्वि ॥ ३५ ॥ ओरसं पूतनिङापुतर कषित्रजं दतषत्िमो । गृढनं चापविद्धं च खि भाजः परचक्षते ॥२६॥ कानीनं च सोढं च व्रीतं पौनमेवै तथा | सयेद निषादं च गोत्रमाजः प्रचक्षते ॥ २७ ॥ तेषां प्रथम एवरेत्याहपजस्पानि; ॥ ३८ ॥ इदानीम हमीष्यामि स्लीणां जनक नो पुरा । यतो यपस्य सदने जनितुः पत्रमघ्रवन्‌॥३९॥ रेतोधाः पुत्र नयति परेत्य यपसाःने । तस्पराद्व्या तु [रक्षन्ति बिभ्यतः परेतः # ४० ॥. अममता रक्षथ तन्तुमेतं मा वः क्त्र पर(रे ) बीनाते बाप्मुः । जनयितुः एतो भवति सांपराये मों येता बुरे तन्तुभेतमिति ॥ ४१ ॥ तेषाम व्यवह रा णमशान्सोपचवयान्सुनिरुप्रानिदध्युरा व्यवरहारमापणातु ॥ ४९ ॥ अपतव्यवहारा- ्रासाच्छादनेविमुयुः ॥ ४२ ॥ अन्धजटक्ौवव्यस्तमिन्याधितादीं ॥ ४४ ॥ अकमणः ॥ ४५ ॥ परिततन्नाततचेष ॥ ४६ ॥ न पिषेः संव्यवहरो चिद्ये

१ स, श्यते । भा । २ ख. रक्षन्तु । ३ ख, परुः! ४ ख, “कमेणः।

४५८ बोधायनस्ृतिः | ब्र०रअ०रे्टो ०४७७५]

॥ ४७ ॥ पतितामपि तु मातरं विभृयादनमिमाप्रमाणः ॥ ४८ ॥ मातुरटंकाई दुहितरः सापदापयिकं रभेरन्न्यद्रा ॥ ४९॥ न स्ीस्वातन््यं षिते ॥ ५० | अथाप्युदाहरा त ॥५१॥ पिता रतत कौमारे भतं रप्ति यौवने । पुत्रस्तु स्थाविर भावे न सी सवातन्त्यमहेतीति ॥ ५२९ ॥ निरिद्धिया हदायाशच द्वियो मता इति हतिः ॥ ५३ ॥ भते यतमानाः स्वग लोकं येरन्‌ ॥ ५४ ॥ व्यतिकरे तु च्छः ॥ ५५॥ सुद्र चान्द्रायण चरतु ॥ ५६ ॥ वैश्यादिषु प्रतिलोमं कृच्छ्रा. छृच्छ्रादशरिरतु ५७ ॥ इसा ब्रह्मणादानां सेवत्सरं ब्रहमचर्यम्‌ ॥ ५८ ॥ श्रं कटा- पिना दहेतु ॥ ५९ ॥ अथाप्युदाहरन्ति ॥ ६० ॥ अवराह्मणस्य शारीरो दण्डे, सगर ह्य भवतु । सथपामव वणोना दारा रशष्यतमा घनाद्‌ ॥ ६१॥ न तु चारणदारेषु न रङ्गवतर्‌ वधः । सप्तजेयन्त तान्हेतान्निगुत्रंधालयन्त्यपि ॥ ६२ ॥ सिय; परविजमतुट नेता दुष्यन्ति कवित्‌ । मासि मासि रजो ह्यासां दुरितान्यपकर्षति ॥ ६२ ॥ सोमः बो ददतता( दौ ता) गन्धैः रिपो गिरम्‌ । अभिश सप मन्षत्व तस्मान्नेष्कसमषाः क्षियः ॥६४॥ अपना दशमे वरप सीमन प्रादे त्यजेवु। मृतनं पदे सयस्वभियवादिनीषू ॥ ६५ ॥ संवत्सर मेतपतनी मधमा वणाने एेयेदधः शयीत ॥ ६६ ॥ प्ष्पातानिति मे दवस्यः ॥ ६७ ॥ अत उर युरभरतुमता द्वराञ्जनयदुत्रपपुत्रा ॥ ६८ ॥ अथाप्युदाहरन्ति ॥ ६९ ॥ वशा स।त्पत्पुजा च नरजा गतप्रजा । चकामा सनियोल्या स्यात्फलं यस्यां न वचत दत ॥ ७० ॥ मतुपतृष्वसा मिन भागिनेय स्तुषा मातुखानी सखि. वषूरत्यगम्याः ॥ ७१ ॥ अगम्यानां गप) कृच्छ्ािकच्छरौ चान्रायणापीति भाय-

वत्तः ॥ ७२ ॥ एतेन चण्डाछीग्यप्रायी व्याख्यातः ॥ ७२ ॥ अथाप्युदाहरन्ति

॥ ७४ ॥ चण्डा ब्राह्मणो गत्वा एतत्‌ च मतिगृह् च | अङ्गानात्पतितो किमो राना समतां व्रनेत्‌ ॥ ७५ ॥

१ स. मतुरमिमते । २ ख, ठमेरर्‌ २ क. "दः । अत्र गस्य शारीरो दण्डः ४शव.ण्रेच तेत्‌ । स । ५ ख, प्रेतपजां । \ ल. "योऽपि व्वा" ।

प्०२अ०२-रो००६-९०१-९] = बौधायनस्मृति । ४४९

पितुयुरोनेरेद्रस्य मायौ गत्वा प्रमादतः । गुरुतसपी भवेत्तेन पू्ोक्तसलप्य निश्चयः, इति # ॥ ७६॥ भध्यापनयाजनपति्रस्तः प्त्रधपेण जीवेसत्यनन्तरतात्‌ ॥ ७०७ ॥ नेति गातमोऽत्युग्रा हि क्ष्रधरमों ब्राह्मणस्य ॥ ७८ ॥ अथाप्युदाहरन्ति ॥ ७९ ॥ गवा ब्राह्मणार्थे शआ वणीनां वाऽपि संकरे । गृह्णीयान विपग्रिदौ शसं परमम्यपे- ष्या ॥ ८० ॥ वेदयततिरयुष्ठेया परत्यनन्तरतवादु ॥ ८१ ॥ प्रकरातराशात्कषीं स्थातु ॥ ८२ ॥ अस्यूतनासिकाभ्यां सपुष्काभ्यामतुदननारया शहुमैहुरुच्छन्द- यन्‌ ॥ ८३ ॥ भायदिरमनिस्तपमिःकमेकरणं प्रागरन्यायेयात्‌ ॥ ८४ ॥ अभ््याधे- यप्रभत्यथेमान्पजस्ाणि भवन्ति यथेतद्रन्यापेयमगिह्ें॑दशेपृणंपासावश्रयणयुद्‌- गयनदक्षिणायनयोः परञुधातुमोस्यान्यहुते ष्ोता वसन्ते ऽयोतिषटोम इत्येष ्षमप्रापणम्‌ ॥ ८५ ॥ अथाप्युदाहरन्ति-॥ ८६ ॥ न दिवा खप्नरीरेन न च सवौभ्मोभिना । कामं शक्यं नभो गन्तुमारूढपातितेन वा ॥ ८७ ॥ दैन्यं श्यं जेहम्यं च वजेयेतु ॥ ८८ ॥ अथाप्यतरोशनसश्च दृषपवणश्च दुह्रोः संवादे गाथा- मुदाहरन्ति ॥ ८९ ॥ स्तुवतो दुहिता त्वं षै याचतः भरतिश्रहतः । अथाहं स्तूय- पानस्य दद्तोऽपरतिग्रहतो ददतोऽग्रतिगरहत इति ॥ ९० ॥

ण 4. लः तायग्रभ्र द्रैतीयाञप्यायः ॥ २॥

( अथ द्वितीयप्र्े तुीयोऽध्याथः । )

| गीति ।

तपंस्यवगाहनम्‌ ॥ १॥ देषतास्तपैयित्वा पितृतपेणय्‌ ॥ २ ॥ अरुती्मप उत्सिश्वति ॥ ३ ॥ उमे वहन्तीरेति ॥ ४ ॥ अथाप्युदाहरन्ति ॥ ५ ॥ स्रन्तीषव. निरुद्धास त्रयो वणो द्विनातपः । प्रातरुत्थाय कुवरन्देवषिपितृतपेणम्‌ ॥ ६ ॥ निर द्वासु न वीरनशमाक्तत्र सेतुृत्‌ । तस्पात्परफृतान्सेृदूपं र परिवजेयेदिति ॥७॥ अथाप्युदाहरन्ति ॥ ८ ॥ उद्धत्य वाऽपि ब्रीनिष्ानछुोद्‌पतु नो सदा । निर- दवासु त॒ गृषिण्डन्कूपञ्रीनन्धर्यस्तथेति ॥ ९ ॥

# इतः परमेतदधिकं क, पुस्तके-““धम्ये स्वध्यायप्रवचनेऽधिकारं दशयति प्रतिग्रहे दाता लि- श्यजमाना याजनेन » इति ।

१ ख, भयेद्रादादि" । २ स. पपस्यायामव' । ५७

४५० बोधायनस्मृतिः । रजसो ११०८४५]

बहुपतिग्रहस्यापतिर्मद्चस्य "वा-पतिषह्षयाज्यं बा याजयित्वाऽनाशयान्नरुय ` बाज मश्िसा -वस्स्समन्दरयं -भपेदिति ॥. १० ॥ -अथाप्युदाहरन्त ॥. १९ ॥ युङ्खकार्‌- णपरैव. चिस्पसंक्ररिणशच ये. । -आहारमन्त्रसंकीणां -दाघः तम ःउफसतत कते. ॥ १२॥ अथ-ादङव्रह्मनि.॥ः १३ ॥- सायं - परातयदशनाय ` स्यात्तनान्ेन वशव्दव ब्रखभुप- हत्य -नद्यणकषन्चियविद्शदरानभ्यागतान्यथारशक्ति पूजयत्‌ ॥ १४ ॥ अदि › बुना

श्ग्नुयदेकस्मे; मुणधते दद्यातु ॥ १५ ॥ यो वा मथपमुफातः स्यात्‌ ॥. ६६ ॥ ृदरशदागतरतं कमण -नेयुञ्ज्यात्‌ ॥ १७ ॥ भराजयाय वञ्पि द्द्‌, ॥ १८ ॥ ये-नित्या-भाक्तिकाः स्युस्तेष्ममनुपरोधेन - संविभागं विदितः. ॥ १९ ॥ -न-त्वेव

द्ाचिददस्वा -अद्धीत ॥ २० ॥ अथप्यतरान्नगीतो छोकाबुदादस्न्ति ॥-२१ ॥ यो .पामदच्वा . पित्देवतास्यो मत्यातिथीनां च सुहुलनस्य । सपनपश्च(त्वषमरत्ति -मेहचमद्म्यरै. तस्य -च भूत्युरसमि ॥२२ ॥ हुताशिधत्रः कृतवेशवदेवः पूयािथीनभ- त्यजनपवरिष्टम्‌ ।-त्ष्टः. शविः -्रदधदत्ति यां मां तस्यामृतं स्यां स-च मां -ुनक्त ॥ २३. ॥ स ब्मह्यणक्नाजयत्रदपारगेभ्यां गुषेथानेवशाषधायद्रात्तक्षाणयक््यम्मणाध्य यनाध्वसंयोगवैश्वजितेषु द्रव्यसंविभागो यथाश्चाक्ते कार्यौ -बहिवोदि पिक्षमाणेषु छतान्नमितरेषु ॥ २४ ॥ सुपक्षारितिपादपाणिराचान्तः शुची संहते देशेऽ- ननपपहतयपसं य्य !फामकोधद्रोहलोभमोहानपहत्य -सवोभिरङ्गुरीभिः शब्दमङ

भराक्नीयात्‌ ॥ २५ ॥ न पिण्डकेष पाञ्याु्सजेतु ॥ ॥ न पिण्ड शेषं॑पाञयायुत्छनद ॥ २७ ॥ मासमत्स्यतिठैसंखष्माशनेऽप उपसृश्याभि. प्रभित्‌ ॥ २८ ॥ अस्तमिते च सानम्‌ ॥ २९ ॥ ' पाङज्ञमासनं पादुके दन्तध।- धनमिति वजेयेत्‌ ॥३०॥ नोत्सङ्खेऽन्रं मक्षयेत्‌ ॥२१॥ ओंसन्धां न भुज्जीत ॥३२॥ वेणकेःदण्डेःपाररेत्‌ 1. ३३ ॥ स्वडण्टरे च ॥ ३४ ॥ पदा-~पादप्य श्रक्षाटनम- धिष्ठानं च नवजयेत्‌ ॥ ३५ न बहिमालां धारयेत्‌ ॥:३६ ॥ स॒यमदयास्तमये न ` जिर्यक्षेत,॥ ३७ ॥प्े्धरधरुरिति परस्मं घ्रूयात्‌ ॥ ३८ ॥ यदि क्यानमणिषनुरि न्त्यव उब्रूयत्‌ ॥-२९ ॥ पुरद्रासन्द्रकफारधावन्तरण नातीयात्‌ ॥ ४०. ॥ ङ्ख

५१ ॥ १

योरन्तरेण नः गच्छेत्‌ ॥- ४१. ॥ -व॑त्सतन्ति च नोपरि मच्छेत्‌ ॥ .४२ ॥ भस्मास्थि-

रामतुषकपाटवस्थानान नापातत्‌ ॥ ४२ ॥ मषयन्ता परस्मः न भव्रयात्‌ 1४ २॥

५. 1२11।11।11 कानार

ˆ खः गो - विहितो य“ ।९ ख. "त्‌ मासि \ स. ण्टमधुस॑ ष्क. प्ते यदप।५क. आरसध्यान। ६ ख. "दि." । ७ ख. वह्त.तन्ति । ८ क. श्लापक्षान्‌।* ।

[्र०९अ०३-णष्टो०४५-६९। १] बोधायनस्परतिं | ¢ ५१ ४

नापमुमषनुरकै ब्रृयत्‌ः॥ ४५.॥ यदि ' ब्रुयाद्धेनुभग्पेद्येकजषात्‌ः॥:% ६६ |शुच्ः रक्षापरषावाचो नःतरयात्‌ ॥ ४७ ॥ नेकोऽध्वानं वनेत ॥:४४८५। नम परतितैकः सिफःनःशष्ेणः ७९. ॥ :नः प्रतिसायं त्रनेत्‌ ।॥ ५०५॥ नन च्ःलष्यात्‌ 11:५१: ॥: न नक्तःलायादुः॥ ५२ ॥ न नदौ बाहकस्तरत्‌ ॥ ५३ ॥ नःकूषमवेकेतत।*५४२॥ न गकमवे्ततः॥। ५५ ॥ न, तमोपविशेव्रत एनमन्य. उत्थापयेत्‌।५९८॥ पन्थाः देयो ऋह्मणायः गवे रत्नैः हवक्ुषे, । ददधाय -मातक्ायः गर्भिण्यै दुबैल्यः चः ॥५७ -पमूतेधोदकथवससमिक्कुश्पारयोपानैष्क पणमादयननाकुरपनरुससमृद्धमार्ष- . नभूयिष्ठमदस्युपभवेर्यं ग्राममावसितुं यतेत ` धापिकः ॥ ५८ ॥\ उदपाननेदङ्ञः ग्रः ब्राह्धपेःटप्रलीपतिः । उषित्वा द्वादशः समाः . शूद्रपाषम्येमृच्छति ॥ ५९ ॥ पुरर णुङुण्डिवक्षरीरस्तत्परिपृणेनेनयदनश्च ,। नगरे ` वसन्सुनिय तात्फा सिद्धिम प्स्यतीति न तदसं ।॥ ६० ॥रथाश्वपजधान्पानां गवां चेवःरजः शुभम्‌? | अभरस्तं सयु हन्यषठःपाजाविखसवाससाम्‌-॥, ६१ ॥ पृञ्यान्पूजयेत्‌ ॥ ६२:॥ ऋषिविद्रननपवस्ा- त॒रश्चक्रुरलिजः। एनेऽध्याः सास्रविरित स्पृताः कावि भागशः ॥ ६२२॥ ऋषि विदरञुवारः मापन; क्रियारम्मे वरलसिविनो । मातुखध्वङ्र पूञयोः संवत्सरमतामतारति ॥ ६४,॥ अम्म्पमरः गवः मध्ये" ब्राह्मणानां च संनिधौ । स्वध्ययः भोननेःचेवे दक्िणे-बाहुद्ुद्धरेत्‌!॥ ६५.॥ उत्तरं षाः , कतेव्यं पञच्वतषु कमेः स्व्यायेोम- त्सगेदानेषु्भोजनाचपनयो स्तथा! । ६६ .॥ हवनं भोजनं दानषुपहार+ प्रतिग्रह वदिनानुःन- क्यणि" द्रदाचपनं स्पृनयर्‌ ॥ ६७ ॥ अन्ने धिह भूतानि अन्नः माणमिति श्रतिः । तस्मादन्नं भदातव्यमन्नं हि परमं इविः॥ ६६८. हुतैनरस्ाम्यवे" पापं हुलमसनेनरम्यति अन्नःदक्षि गया शान्तिधुपयातीति-नः श्रतिरितिभ्‌। ९९५

($

इति द्वितीयपक्षे तीयोऽध्यायः ॥: ३-॥

[ ए 1, भि [जकन । क

( अथ द्वितीयप्रश्ने चुर्थोऽध्यायः )।

अथातः संध्योपासनविधि व्याख्यास्यापः ॥ १॥ तीयं गत्वाऽरयतोऽमिषिक्तः प्रय. [क [+ (= ए ८ 4 ^ © _ € ^~ तो वाऽनमिषिक्तः प्रक्षाछितपादपाणिरप आचम्य सुरामिमत्याऽब्छिद्धमामिवारुणामि

१ ख. "हुता तरे । २ -ख,. ` वियाकस्चः\।

४५२९ बोधायनस्मतिः। [नरम ०व्ो०२-३०]

हिरण्यवर्णाभिः पावमानीभिव्याहूतिभिरम्येश्च पदितरैरास्मानं रोक्ष्य भयतो भवति ॥ २ ॥ अथाप्यदाहरन्ति ॥ ३ ॥ अपोऽवगाषहटनं स्नानं विहितं सवेवाणिकम्‌ । मन्त्रवत्पोक्षणं चापि एिजातीनां पिक्षिष्यत इति ॥ ४॥ सवेकमेणां चंवाऽऽरम्भेषु प्राक्सध्योपासनकालाेतेनेव पवित्रसमृहेनाऽऽत्मानं ॥ ५ ॥ भोक्ष्य प्रयतो . मवति ॥ ५॥ अथाप्युदाहरन्ति ॥ ६ ॥ दर्भेष्वासीनो दमोन्धारयमाणः सोदेकेन पाणिना भरत्यद्ुखः साविग्रीं सदसरकृत्व आपतेयेत्‌ ॥ ७ ॥ प्राणायामो वा शतद्कत्वः | ८ ॥ उभयतःप्रणवां ससप्षम्याहूतिकां पनसा वा दशषफृत्वः ॥ ९ ॥ जिभिश्र प्राणायमिस्तान्तो ब्रह्महदयेन । १० ॥ वारुणीभ्यां राजरिमुपतिषटते ॥ ११॥ इमं मे वरण तत्वा यामीति द्वाभ्याम्‌ ॥ १२॥ एवमेव प्रत्तः प्रङ्पुखस्तिष्ठन्‌ ॥ १३ ॥ मेरीभ्यापहृरूपतिष्टते मिस्य चषणीपूतो मित्रो जनान्यातयतीति द्रभ्याम्‌ ॥ १४ ॥ सुपूवापापे पृवोगपक्रम्यादत आद्त्य समाप्नुयात्‌ ॥ १५॥ अनस्तमित उपक्रम्य सुपश्चादपि पथिमाम्‌ ॥ १६ ॥ संध्ययोश्च सेपत्तावदहोरात्रयोश सेतत्ये ॥ १७॥ अपि चातर प्रजापतिगीती शोको भवतः-- ॥ १८ ॥ अनागतां त॒ ये पूवोमनतीतां तु पश्चिमाम्‌ । संध्यां नोपासते विभा; कथं ते ब्राह्मणाः स्मृता; ॥ १९ ॥ साय प्रातः सदा संध्यां ये विपा नो उपासते । कामं तान्धार्भिकों राजा शुदरकभस योजयेदिति ॥ २० ॥ तत्र सायमतिक्रमे राच्युपवासः ॥ २१॥ परातर. तिक्रमेऽदरूपवासः ॥ २२ ॥ स्थनासनफरपवामरोति ॥ २२ ॥ अयाप्युदाहरन्ति- यदुपरथकृत पापं पदभ्यां वा यत्कृतं भवेत्‌ । बहुभ्यां मनसा वाऽपि वाचा वा यत्तं भवेतु ॥ २५ ॥ सायं संध्याद्ुपस्थाय तेन तस्पास्मुच्यते ॥ २६ ॥ राय्या चापि संधीयते न वेनं बर्गो गृहाति ॥ २७॥ एवमेव मातर्पस्थाय राजिकृतासापास. पच्यते ॥ २८ ॥ अह्व! चापि सधीयते मितरथैनं गोपायत्यादित्यश्चैन स्वरी छोक- ए्रयति ॥ २९ ॥ स एवमवाहरहरहोरात्रयोः संधिषूपतिष्टमानो ब्र्पुतो ब्रह्म-

भूता ब्राह्मणः शासेमनुवतेमाना ब्रह्मरोकमाभिजयतीति किज्ञायते ब्रह्मरोकममिन- यतीति विङ्गायते ॥ ३० ॥

क क _

इति द्वितीयपरभ्े चतूर्थोऽध्यायः ॥ ४ ॥

१ ख. ह्मभूतो ब्रद्मविराजो मा ।

[ण्दजग्पश्छो०१-२१] वोधायनस्पातिः । ४५३

( अथ द्वितीयप्रश्ने पश्वमोऽभ्यायः ) ।

अथ हस्तो भरक्षास्य कमण्डलुं मृतिं च संगृ तीर्यं गत्वा तिः पादौ प्रक्ताल- यते त्रिरात्मानम्‌ ॥ १ ॥ अथ दके हुवे ॥ २॥ मशरानमापो देवगृहं गोष यत् च ब्राह्मणा अपरक्षास्य पादो तन्न प्रवषटव्यमिति ॥ ३ ॥ अथापोऽभि्पदयते ॥ ४॥ हिरण्यशृङ्गः वरुणं प्रप तीयं मे देहि याचितः । यन्मया युक्तमसाधूनां पापेभ्यश्च प्रतिग्रहः ॥ ५ ॥ यनपे मनसा वाचा क्मेणा वा दुष्कृतं कृतम्‌ । तन्भ(नन) इन्द्र वरुणो बृहस्पतिः सविता च पुनन्तु पुनः पुनरिति ॥ ६ ॥ अथाञ्जिनाऽप उप्‌- हन्ति ॥ ७ ॥ सुमित्रा न आप ओषधयः [ #सन्त्वाति |॥ ८ ॥ तं दिश्चं निरुक्षाति यस्यामस्य दिशि टरेष्यो मवति दुभित्रास्तस्मे भृयासूर्योऽस्पान्ष्टे यं च वयं द्िष्प इति ॥ ९ ॥ अथाप उपस्पृश्य तिः भदक्षिणमुदफमावत्तयाति यदपां करूरं यदमेध्यं यदशान्तं तदपगच्छतादिति ।॥ १० ॥ अप्मु निमज्ज्यान्पञ्ज्य ॥ ११ ॥ नाप्सु सतः प्रयमणं विद्यते न वासःपर्पृटनम्‌ ॥ १२ ॥ नोपस्परेनम्‌ ॥ १३ ॥ यदुपरदाः सयुरेतेनोपतिष्ठते नमोऽग्येऽप्सुमते नम इन्द्राय नमो वरुणाय नमो वारुण्ये नमोऽद्भ्य इति ॥ १४॥ उ्तीयीऽऽचम्याऽऽचान्तः पुनराचामेत्‌ ॥ १५॥ आपः पुनन्तु पृथिवीं पृथिवी पृता पुनातु माम्‌ पुनन्तु ब्रह्म गस्पतिर्रदह्य पूता पुनातु माम्‌॥ १६॥ यदुच्छिष्टमभोज्यं यद्वा दुरितं मम । सवै पुनन्तु मामापोऽसतां च प्रतिग्रहं स्वाहेति ॥ १७ ॥ पातर कृत्वाऽद्धिमीजंयति आपो हि ठा मयोभुव इति तिसुभिरिरण्यवणौः शुचयः पारक इति चतटमिः ॥ १८ ॥ पवमानः सुवजेन इत्येतेनानुवाकेन माजे- यित्वाऽन्तजलमगतोऽघमषणेन चीन्भाणायामान्धारयिलवोत्तीयै वासः पीडयित्वा भक्षालितोपवातान्यकिषटानि वासां षे परिधायाप आचम्य दर्भेष्वासीनो दभौन्धार यमाणः प्राद्युखः सावित्री सदसटृत्व अ।वतेयेच्छतदत्वोऽपरिमितङृल्यो वा दश्ा- वरम्‌ ॥ १९ ॥ अथाऽऽदित्यषघुपतिष्ठतत उद्वयं तमसस्पारे उदु त्यं चिरं तचक्षदेव- हितं य उदगादिति ॥ २० ॥ अथाप्युदाहरन्ति ॥ २१॥ प्रणवो न्याहूतयः

# एतच्िहूनान्तगतग्रन्थः ख. पुस्तके विते ।

१ ख. प्रतिप ।

४५४ बौधायनस्पतिः | (ण रभण५लो०२-५९]

सावित्री चेत्येते पञ्च ब्रह्मयङ्ञा भहरह्राह्मणं ` किंखिषात्पावयान्ति ॥ २२॥ पृतः पश्चमिव्ेह्ययहेरथोत्तरं देषतास्तपेयति ॥ २२३॥ अभिः प्रजापतिः) । अभिः प्रजापति; सोभा रुद्रोऽदि तिबृहृस्पतिः सपा इत्येतानि म््राराणि देवतानि सनक्ष- जाणिं सग्रह्मणि साहोरात्राणि समहतानि तपयामि ॥ २४॥ ओं वसश तपयामि ॥ २५॥ ओं पितरोऽयेमा मगः सविता तषा बायुरिन्राप्री इत्येतानि दकषिणद्रराणे दैवतानि सनक्षत्राणि सग्रहषणि साहोरात्राणि सप्हूतोन ` तषै- यामे ॥ २६ ॥ आपादेत्याश्च तपयामे ॥ ९७ ॥ आं वकस्षवां वरणाऽजन ` एकः पादहिवेध्न्यः पूषाऽश्विनो यम इत्येतान्युदद्भरराणि देवतानि सनक्षत्राणि सग्रहाणि सादहीरा्राणि समृहूतोनि तपयामि ॥ २८ ॥ अ[ वश्वान्देवास्तपयामि.॥ २९ ॥ आं साध्याश्च तपेयामि ॥ ३० ॥ ओं ब्रह्माण तपयामि ॥ ३१॥ आं प्रजापतिं तपयामे ॥ ३९ ॥ 3 चतुगुख तपेयापे ॥ २२ ॥ आ दरण्यगम्‌ तपयाम्‌ ॥१४॥. ओं स्वथ॑मुवं तपयामि ॥ ३५॥ ओं ब्रह्मपाषदांस्तपेयामि ॥ ३६ ॥ ओं परमे. हिन तपयामि ॥ ३७ ॥ ओं ब्रह्मपापदीश्च तपयामि ॥ ३८ ॥ ओमर्थिं . तपेयापिः ॥ ३९ ओं वायुं तषयामि ॥ ४० ॥ ओं वरणं तपयामि ॥ ४१ ॥ ओं स्यं तप- यामि ॥ ४२ ॥ ओं चन्द्रमसं तपयामि ॥ ४३ ॥ ओं नक्षत्राणि तपेयामिः॥ ४४ ॥ ` ओं स्ोजाते तपेयामि-॥ ४५ ॥ ओं भः पुरुषं तपयामि ॥ ४६ ॥ ओं. येत्र; पुरुषं तषयामि ॥९७॥ ओं सुवः पुरुषं तपयामि ॥ ४८ ॥ ओं युभरबःसुवः

«ॐ &\ ॐ

पुरुष तपेयामि ॥ ४९ ॥ ओं मृस्तप॑यामि . ॥ ५० ॥ ओँ जुवस्तपेयामि ॥ ५१ ॥ ओं सुबस्तपंयामि ॥ ५२ ॥ ओं महस्तपयामि ॥ ५२ ॥ ओं जनस्त्पयामि ॥५४॥ ओं तपस्तषयामि ॥ ५५.॥ ओं सत्यं तपयामि ॥ ५६ ॥ ओं भवं देवं . तपेयापि ॥ ५७ ॥ ओं शर्व देवं तपयामि ॥ ५८ ॥ ओमीशान देवे तर्पयामि ॥ ५९ ॥ ओं पडापतिं देवं तपयामि ॥ ६० ॥ ओं स्रं देवं तपयामि ॥ ६१ ॥ ओमुग्रं देवं . तपे यामि ॥ ६२ ॥ ओं भीमं देवं तपयामि ॥ ६३॥ ओं पान्तं देवं तपयामि ॥६४॥ ओं भवस्य देवस्य पत्नीं तपयामि ॥६५॥ ओं शवस्य देवस्य पत्नीं तपेयामि॥६६॥ आओम्रीशानस्य देवस्य पत्नीं तपयामि ॥ ६७ ॥ ओं पुपतेर्द्वस्य पत्नीं तपेयामिं ॥ ६८ ॥ ओं हद्रस्य देवस्य पत्नीं तपयामि ॥ ६९ ॥ ओमरग्रस्य देवस्य ` पत्नीं तपयामि ॥७०॥ ओं भीमस्य-देवस्य पत्नीं तपयामि ॥७१॥ ओं महतो देवस्य पनी तपयामि ॥ ७२॥ ओं मवस्य देब्रस्य सुतं तपयामि ॥ ७६॥ ओं शवस्य देवस्य सतं तपयामि ॥ ५४ ॥ ओमी्रानस्य देवस्य सुतं तपेयामि ॥ ७५॥ ओं प्रशपतेर्देवस्य सृत तपयामे ॥ ७६ ॥ अ। द्रस्य देवस्य सुत तपयामर ॥७७ | आंमुतग्रस्य देवस्य

४

सतं तपैयापि ॥ ७८ ॥ ओं मीमस्वः देवस्य सृतं तप॑यापि ॥ ७९॥ ओं

| | ९ [्रस्भगभष्टो०८०-१४८] वोध।(यनश्मतिः। ४५५

महतो देवस्य सृतं तपेयामे ॥ ८० ॥ .ओं दरं तपयामि ॥ ८१॥ ओं द्ध. -पाषैदास्तपेयामि ॥ ८२ ॥ ओं विघ्नं तपयामि ॥ ८२ ॥ ओं विनायक तपयामि ॥ ८४ }' ओं दीरं दर्षयामि ॥ ८५॥ ओं स्थूलं तपयामि ॥ ८५॥ ओं वरं हपैयामि ॥.८६॥ ओं हृस्तिषुखं तपेयापि ॥ ८७॥ ओं वक्रतुण्डं तपयामि ॥ ८८॥ ओमेकदन्तं तपयामि ॥ ८९ ॥ ओं टम्बोदरं तपेयापरि ॥ ९०॥ ओं विप्रपषदां स्तपरयापि ॥ ९१ ॥ आ विघ्रपाषद। चः तपयामि ॥ ९२ ॥'अ। सनल्कुमार्‌ तपयाम्‌ ॥ ९३ ॥ ओं खन्द तपयामि ॥ ९४ ॥ ओमिन्ं तपयामि ॥ ९५ ॥ ओं प -तपे- यामि | ९६ ॥ ओं पणुखं तपयामि ॥ ९७ ॥-ओं विश्चखं तयापि ॥ ९८ ॥ ओं“ महासेनं तपयामि ॥९९॥ ओं सुब्रह्मण्यं तपयामि ॥ १००॥ ओं खन्दपाषेदां स्तथैयामि ॥ १०१ ॥ ओं सकन्दुपाषदीश्च तपयामि ॥ १०२॥ ओमादित्यं. तप. यापि ॥ १०२ ॥.ओं सोमं तपयामि ॥ १०४ ॥ ओमङ्गास्कं तपैयापि ॥ १०५॥ ओं बुध तर्पयामि ॥ १०६॥ आं बृहस्पति तपयामि ॥ १०७॥ ओं शुक्र तपैयामि [:१०८.॥ आ रचधर तपेयामे ॥ १०९ ॥ आ राहु "तपयामि ॥*११०॥ ओ -केतु-तपेयापमे ॥. १११ ॥ आं करव तपयाप ॥ ११२ ॥ अ-नारायण तपयामि ॥ ६६२ ॥*अ]| माधवं तपेयापिि ॥ ११४ ॥ ओं गोविन्दं तपयामि ॥ ११५ ॥ ` 1 शविष्णु तपयामि ॥ ११६ ॥ अ प्पृसदनं तपयामि ॥ ११५७ ॥ आ

रिविक्रम-तपयापि ॥ ११८ ॥ ओं वामनं तपेयापि ॥ ११९ ॥ ओं श्रीधरं

मऽ ^ = # ¢ ०७ $ -तपयामि.॥ १२० ॥ ओं हृदीकेडच त्पेयामि ॥ १२१ ॥ ओं पनां ¢

तपयामि ॥ १२२ ॥ ओं दामोदरं तपयापि ॥ १२३ ॥ ओं शरियं देक तपयापि ॥ १२४ ॥ ओं सरस्वतीं देवीं तपयामि ॥ १२५ ॥ ओं पृषं तै

५

यामि ॥-१२६ ॥ ओं तुष्ट तपयामि ॥ १२७॥ आं षिष्णुं तपयापि ॥ १२८ ॥ आं गरुत्मन्त तपयामि ।॥ १२९ ॥ अ! परष्णुपाषदा्र त्पयापरे ॥ १३० ॥ ओं विष्णुपाषदीश् तपयामि ॥ १३१॥ आं यम तपयामि ॥ १३२ ॥ ञं यमराजं तपयामि ॥ १३३ ॥ आं पम त्पयापि ॥ १२५४ ॥ आं पभराजं तपयामि ॥१२५॥ -ओ-कालं तपयाप ॥ १३६ ॥ ञं नी तयापि ॥ १३७ ॥ -ओं मूत्युनयं तप.

(न

-यामि ॥ १३८ ॥ ओं वैवस्वतं तयापि ॥१३९॥ ओं चित्रयुतं तपेयामि ॥१४०॥ ओमेदुस्बरं त्पयापि ॥ १४१ ॥ ओं वैवस्वतपाषदांस्तपेयापे ॥ १४२ ॥ ओं-पेवस्वतपाषदीश तपेयामीति ॥ १४२ ॥ ओं भूमिदेवा स्तपेयामि ॥ १४४ ॥ ५७

ओं काश्यपं त्यपि ॥ १४५ ॥ ओमन्तरक् तपयामि ॥ १४६ ॥ ओं विधां तप. यामि ॥ १४७ ॥ ओं धन्वन्तर तपयामि ॥ १४८ ॥ ओं षचन्तरिपाषदाशर

४५६ | बोधायनस्मृतिः। [भणप्ो०१४६-२०८]

तर्पयापि ॥ १४९ ॥ ओं धन्वन्तरिपाषेदीश्च तपैयामीति ॥ १५० ॥ अथ निवीती ॥ १५१ ॥ ओगृषीस्तपयामे ॥ १५२ ॥ ओं पह्षीस्तपेयामि ॥ १९३ ॥ ओं परपषींस्तपयापि ॥ १५४ ॥ ओं ब्रह्मषौस्तपैयामि ॥ १५५ ॥ ओं देवर्षीस्तपेयामि ॥ १५६ ॥ ओं रजींस्तप॑यामि ॥ १५७ ॥ ओं शरुतषीस्तपंयापि ॥ १५८ ॥ ओं सषीस्तपयामि ॥ १५९॥ ओं काण्पीस्तपयामि ॥ १६० ॥ ओगषिकां स्तपयापि ॥ १६१ ॥ ओमृषिपत्नीस्तपेयापि ॥ १६२ ॥ आगृपिपुत्रकांस्तपेयापि ॥ {६२ ॥ ओं कण्वं बोधायनं तपयामि ॥ १६४ ॥ ओमापस्तम्बं सूत्रकारं तपे यामि ॥ १६५ ॥ ओं सत्यापाहं दिरण्यकेशिनं तपयामि ॥ १६६ ॥ ओं वाजसन. यिन याङ्गवसखयं तपयामि ॥ १६७ ॥ ओमाश्वलायनं शोनक तपयामि ॥ १६८ ॥ ओं व्यासं त्षयापि ॥ १६९ ॥ ओं प्रणवं तपयामि ॥ १७० ॥ ओं ग्याहूतीस्तप- यामि ॥ १७१ ॥ ओं सादित्री तपयामि ॥ १४२ ॥ ओं गायत्रीं तपयामि ॥१७२॥ ओं छन्दासि तपयामि ॥ १७४ ॥ ओमृ्वेदं तपयामि ॥ १७५ ॥ ओं यजु तर्पयामि ॥ १७६ ॥ ओं सामवेदं तपयामि ॥ १७७ ॥ ओमथवाङ्किरसं तपयामि ॥ १७८ ॥ ओपििहासएुराणं तपयामि ॥ १७९ ॥ ओं रवेवेदांस्तषयामि ॥ १८० ॥ ओं सथैदेवजनास्तपेयापि ॥ १८१ ॥ ओं स्मृतानि तपैयामीति ॥ १८२ ॥ अथ प्राचीनावीती (?) ॥ अथ प्राचीनावीती ॥ १८२ ॥ ओं पितृन्छथा नमस्तपेयामि ॥ १८४ ॥ ओं पितमहान्छधा नमस्तपेयामि ॥ १८५॥ ओं परपितामहान्छधा नपस्तपेयामि ॥१८६॥ ओं मातुः स्वधा नमस्तपंयामि॥१८७॥ ओं पितामहीः स्वधा नपस्तप्यापि ॥ १८८ ॥ ओं प्रपितामहीः स्वधा नमस्तप॑यापि ॥ १८९ ॥ ओं मातापहन्सधा नमस्दपयामि ॥ १९० ॥ ओं मातु; पितामहान्छधा नमस्तपयापरे ॥ १९१ ॥ ओं मातुः प्रपितामहन्स्वधा नमस्तप॑यापि ॥ १९२ ॥ ओं मातामही; स्वधा नमस्तपयामि ॥ १९३ ॥ ओं मातुः पितापही; खा नम स्त्यापि ॥ १९४ ॥ ओं मातुः परपितामहः स्वधा नमस्तपेयापि ॥ १९५॥ ओम चायान्धा नमस्तप॑यापे ॥१९६॥ ओमाचायेपत्नीः स्वधा नमस्तपयामि॥१९७। ओं गुरुन्खधा नमसपैयामि ॥ १९८ ॥ ओं गुरुपत्नीः स्वधा नमस्तपयामि ॥ १९९ ॥ ओं सखीन्सधा नमरूतपेयापरि ॥ २०० ॥ ओं सचिपतनीः स्वधा नमस्त्पयापि ॥ २०१॥ ओं ज्ञातीःस्रधा नमस्तपयामि ॥ २०२ ॥ ओं द्राति परती; स्वधा नमस्तपेयापि ॥ २०३ ॥ ओममात्यान्स्वथा नपस्तपेयामि ॥ २०४॥ ओममात्यपटनीः स्वधा नगस्तपयामे ॥ २०५॥ ओं सीन्स्वधा नमर्तपेयामि ॥२०६॥ ओं सवः स्वधा नपस्तपेयामी ति ॥२०७॥ जुतीयमप उस्िज्चति॥२०८॥

प्र ०२अ०५-६ शी २०९-२११।१-१ ९1 वपायनस्पति + | ¢ ५७ £

उजं षहन्तीरगृतं घते प्य.कीटछे परिसृतम्‌ | सधा स्थ तपयत मे पितन्‌ तृप्यत तुप्यताते ॥ २०९ ॥ नक्रवस्न नाद्वा देवाने कमोण्यनुपचरेत्‌॥२१०

#५ ॐ = ०, क

पितृसयुक्ताने चेतयकषा पितृसयुक्ताने चत्यक्ेषाम्‌ ॥ २११ ॥

इति द्वितीयप्रभे पञ्चमोऽध्यायः ॥ ५ ॥

(अथ द्वितीयप्रचे षष्ठोऽध्यायः )

अथ पूश्च महायक्गाः ॥ १ ॥ ताम्येव महासत्राणि ॥ २॥ दैबय्गः पितुश््न भूतयङ्गो मनुष्ययज्ञो ब्रह्मयज इति ॥ २ ॥ अहरहः स्वाहा यौदा काषटत्तयैतं दैव यङ्ग समामोति ॥ ४ ॥ अहरहः स्वधा कुयोदोदपातरात्तयेतं पितृयङ्गं समाभरोति ॥५॥ अह्रहनेमस्वुयादा पृष्पभ्यस्तयत मृतयत्र समाम्राति ॥ 8 ॥ अहरहव्राह्यणेम्याञ्न्न दादा मृूढफटश्कभ्यस्तयेतं मचुष्ययङ्गं समाप्नोति ॥ ७ ॥ अहरहः सध्या कयौदा भणवात्तयैतं ब्रह्मयङ्गं समाप्नोति ॥ ८ ॥ स्वाध्यायो पै ब्रह्य्गप्तस्य ह वा-एतस्य ब्रहमयङगस्य वागेव जुदूमन उपमृचुधुवा मेधा सुव; सत्यमवभृथः स्वगो सेक उदयनं यावन्तं ह वा इभा वित्तस्य पणा ददत्स लोकं जयति ताव्रनतं रोकं जयति भूयांसं चाक्षय्यं चाप पुनमरसयुं जयतति य एवं दद्रन्खाध्यायमधीते तस्मा त्स्वाध्यायोऽध्येतव्य इते हि ब्राह्मणम्‌ ॥ ९॥ अथप्युद्‌हुरन्ति-॥१०॥ खभ्यक्तः सहितः सुखे शयने शयानो यं यं क्रतुमधीते तेन तेनास्य भवतीति ॥ ११॥ तस्य ह वा एतस्य धर्मस्य चतुधा मेदमेक आहुरश्तात्‌ ॥ १२॥ ये चार्‌ इति कमेवादः ॥१३॥ रेष्टिकपाद्कसौमिकदारिंहमानाम्‌ ॥१४॥ तदेषाऽभिवद ति॥१५॥ ये चत्वारः पथयो देवयाना अन्तरा दवापृथिवी वियनिि । तेषां यो अभ्यानिम- जीतिमावहात्तस्मै नो देवाः परिद्तेह सवे इति ॥ {६ ॥ ब्रह्मचारी गृहस्थो वानः प्रस्थः परिव्राजक इति ॥ १७॥ ब्रह्मचारी गुरुशुश्रृष्यापरणात्‌ ॥ १८ ॥ वानपस्थो वैखानसशाच्चसषदाचारः ॥ १९ ॥ दैखानसो बने मृखफराशी तपःशीलः [सवने ]

पुदकयुपसृशज्छापणकेना्रिमाधायग्राम्यमाजी देव॑पितुमूतमलुष्यसिपूजकः सवातिथिः ्रतिषिद्धवनें भक्षप्युपयुज्ञीत न फारकृष्टमधितिष्टद्राम चन प्रविशेजटिरधास्‌

[^ पा वा व

` १ ल. "श्या" । २ ख. वमयुष्यभृतर्षि" । ३ ख. 'तिथोन््रति" । ४ क. "ज वेप्‌" । ५८

४५८ बोधायनः प्र०ज०६-ज्लो०१०-४५१]

जिनवासा नातिसंवत्सरं युञ्जीत ॥ २० ॥ परिवर(नकः परित्यव्य बन्धूनपरिग्र ्व्रने्थामिषि ॥ २१॥ अरण्यं गत्वा रिखामृण्डः कोषीनाच्छादनः ॥ २२॥ परषास्वेकस्थः ॥ २३॥ काषायवासाः सननघ्ुसटे व्यदङ्खर निष्टतसराषसंपाते भित ॥ २४ ॥ बाङ्मनःकमेदण्डेषूतानामद्रोही ॥ २५ ॥ पवित्र विभ्रच्छोचाथम्‌ ॥ २६ ॥ उद्ृहपरिषूताभिरदधिरपकार्थं कुबोणः ॥ २७ ॥ # अपत्य वैदिकानि कमोण्यमयतः परिच्छिन्ना मध्यप पदं सशप्यामह्‌ इति बदन; ॥ २८ ॥ एकाभ्रम्य त्वाचाया अपरजनत्वादितरेषाम्‌ ॥ २९ ॥ तग्रोद्‌(हरन्ति--॥ २० ॥ प्राहादिदे प वपिष्ठो नामाऽऽसर आस स॒ एतान्मेदाश्चकर देवे; स्पधमानस्तान्मनाषी नाऽपि येत ॥ ६१ ॥ अद्रा ॥ ३२ ॥ ये चत्वार इति ॥ ३३ ॥ क५वाद्‌ एेष्िकपाश कसोमिकदार्विहमाणापर ॥ ३४ ॥ तदेषाऽभ्यनृस्यते-॥ ३५ ॥ एष नित्या प्रहिमा ब्राह्मणस्य न कमणा वधते कनीयान्‌ । तस्येवाऽऽत्मा पदवित्तं विदित्वा नक्मणा र्प्यते पापकेनेति ॥ ३६ ॥ स व्रूयात्‌ ॥ २७ ॥ यन सुयस्तपति तेनशेद्धः पिता तरेण पितमान्योनियोन । नावेदविन्मनुते तं वहन्तम्‌ । सवोनुभमास्मानं संपराय इति ॥ ३८ ॥ ६५ य नाष।डन परश्चरन्ति न ब्राह्मणासो न सुतेकरासः । त एते वाचपमिपययं पापना । पर त्तन्तर तन्वते अप्रजङ्गय इते ॥ ३९ ॥ परजाभिर्रं अग ततवपयाप्‌ ॥ ४० ॥ जायमानां वे ब्राह्मणद्धिभिक्रणवा जायते ब्रह्मचयणपिभ्यो

त्नेन देभभ्यः प्रया पितृभ्य इति ॥ ४१ ॥ एवगृणसंयोगादीन्यसंख्येयानि भवन्त ॥ ४२ ॥ त्रयीं विदां ब्रह्मचयै भ॑जाति शरद्धां तपो यद्गमनुषदानम्‌ ॥ ४३ ॥ य एतानि करत तैरित्सह स्मो रजो भृता ध्वंसतेऽन्यसदेसाज्नाति प्वंसतेऽन्यत३- सन्नति ॥ ४४ ॥

इति द्वितीयप्रकष षष्ठोऽध्यायः ॥ ६ ॥

के

( अथ द्वितीयपकरे सप्मेऽध्यायः ) |

अथ शराटीनयायावराणपत्मयाजिनां पणाहृतीम्यालयास्यपरः ॥ १ ॥ सवौ- * इतःप्रमृततिरधामिध्यन्पं न ख, पुप्तके ।

१ ख. शीतिकाश्म्यं वाऽऽचायप्रननलादितरेषां प्ररि) २ ख. रद्धिः कार । ३ 8. ादिभ्यऽ. संष्येय। भ" 1 ४ क प्रजापति ।

रणम" ऽछो०२-र०] बोधायनस्मृतिः। ४५९ प्यकावसाने संगृष्टोपरपि दे माङ्पुख उपविश्य तदमाहियमाणं पूर्वः सृवरोप्रति उपस्थाय वायै यच्छतं ॥ २॥ म्यसतपतने पहाव्याहृतिभिः प्रदक्षिणः दके परिषिस्य सभ्येन पाणिना वियुश््गृतोपस्तरणमसीति परस्तादपः पीता पश्चान्नेन भाणाहुतीयुदहोति ॥ ३॥ प्राणे निकिष्ोतं ल्ेमि थिषो मा विदाध दाहाय प्राणाय स्वाहेति ॥ ४ ॥ पश्चान्न पाणाहुतीहता तृष्णीं भूयो व्रतयेलख. जापति भनसा ध्यायन्रनरा वाचं विसृजेत्‌ ॥ ५॥ यंचन्तरा वाच विसृजेत्‌, भभुवः सुवरोपिति जपित्वा पुनरेव शुञ्जीरं ॥ ६ ॥ तवकेश्नखकीरासुपुरौषणि ष त॑ देशं पिष्डुदत्याद्धिरभ्युक्ष्य भसमायकीय पुनरद्धः पर्य वाचा च प्रषु स्तमूपयुञ्लीत ॥ ७ ॥ भयाप्युदाहरन्ति ॥ ८ ॥ आसीनः भाङ्गुखोऽश्ीयद्रगय- तोऽन्नमकुत्सयन्‌ । अखन्द्यंस्तन्मनाश् पृक्ता चागनिपसृरेिति ॥ ९ ॥ सर्भम- प्यापूपकन्दमूलफलभांसानि दन्तनावयेत्‌ ॥ १० ॥ नातिसुशविोऽगतप्िधानपसी- दयुपरिषटादपः पीत्वाऽऽचान्तो हृदयदेशममिशृशचति ॥ ११ ॥ माणानां प्रन्थिरभि शो मा विशान्तकरोनान्ननाऽऽप्यायस्वेति ॥ १२ ॥ पुनराचम्य दक्षिणे पदाङ्खषटे पणी निस्वावयति ॥ १२३ ॥ अङ्गुष्टमात्रः पुरषोऽद्गृष्ं च समभित । इई; सर्थै्य जगतः भरुः भीणापि विशवमागिति ॥ १४ ॥ हुतानुमन्त्रणमूध्वहस्तः समाचरेत्‌ ॥ १५॥ भद्धायां प्राणेन निंियागृतं इतं प्राणमनरेनाऽःप्यायस्वेति परश्च ॥ १६ ॥ ब्रह्मणि प्र आत्माऽमृतत्वायेत्यास्मानम्‌ ॥ १७ ॥ अक्षरेण चाऽऽत्मानं योनमेत्‌ ॥ १८ ॥ सवेक्रतुयामिनामात्मयानी विक्षिप्यते ॥ १९॥ अथाप्युदाहरन्ति ॥ २० ॥ यथा हि तृमेषीर्म्‌ ॥ २१॥ यथाहि तृलमेषीकमग्ौ प्रोतं प्रदीप्यते । त्सर्वाणि पापानि द्वन्ते हवात्मयाजिनः ॥ २२ ॥ केवछापो मवति फेद्ादी मोघमन्नं विन्दत इति ॥ २२३ ॥ स एवमेवाह सायं परातसहुयात्‌॥ २४॥ अद्धिषां सायम्‌ ॥ २५॥ अथाप्युदाहरन्ति ॥ २६ ॥ अग्रे मोजयेदतिथीनन्तवेत्मीरनन्तरम्‌ । वाखुदरद्ा स्तथा दीनान्व्याधितांश्च विरेषतः ॥ २७॥ अदा तु य एतेभ्यः पूरव युङ्क्ते यथादिधि। मुञ्यमानो न जानाति न स धरद्ते स युज्यते॥२८॥ पितृदैवतमेत्यानां मातापितरोगृरो- स्तथा। वाग्यतो विषतपश्चीयदिवं धर्मो दिधीयत इति ।.२९॥ अधाप्युदाहरन्ति॥३०॥

१, १त्‌। मः ।\ के, यदन्तः ख. पत) अथाष्युदाहरन्ति। लः ।४ ख. "कमः ।

प ६० वोधायनस्पतिः | [अ०२अ०७-<छो०३१-३८।१-१४]

अष्ट रासा एनेभकष्याः षोडशारण्यवासिनः । दातरंशतं ग्हस्यस्यापरिमितं ब्रह्मचा. रिणः ॥ ३१ ॥ आिताभिरनद््ांश ब्रह्मचारी च ते अयः । अश्न्त एव्‌ सिध्यन्ति नैषां सिद्धिरनश्चतामिति ॥ २२ ॥ गरहस्थो ब्रह्मचोरी वा योऽनश्चस्तु तपश्चरेत्‌ । प्राणाभ्नि्ोत्रखोपन अवकीणीं भवेत्त सः ॥ २३३ ॥ अन्यत्र प्रायश्ितता. त्मायथित्ते तदेव विधानम्‌ ॥ ३४ ॥ अथाप्युदाहरन्ति ॥ ३५॥ अन्तरा प्रातरा्षं च सायमाशं तथेव च । सदोपवासी भवति यो न भृङक्तं कदाचन ॥ २३६॥ पराणाधिहोत्रमन्त्रास्तु निरुद्धे भोजने जपेत्‌ । ३ताश्रिहात्रमन्तस्तु द्रन्याङामे यथा पदि ॥ ३७॥ एवमेवाऽऽचरन्त्रह्मभयाय कल्पते ब्रह्मभूयाय कस्पत इति ॥२८॥

(£ (५

इत द्वतायप्रस् पप्मारध्यायः ॥ ७ | ( अथ द्वितीयप्रश्ेऽ्टमोऽ्यायः )

पिरयमायुष्यं स्वग्यं यजसव पृषटिकिमं च ॥ १ ॥ त्रिपधुस्िणाचिकेरश्िसुपणेः पञ्चामिः पङ्कवरिच्छीषको स्येुसामकः स्लातक इति पडक्तिपावनाः; ॥ २ ॥ तद्‌- भावे रहयपित्‌ ॥ ३ ॥ ऋचा यजुषि सामानीति श्राद्धभय महिमा ॥ ४ ॥ तस्मा- देव॑विदं सपिष्डपप्याशयत्‌ ॥ ५ ॥ रक्षोघ्नानि च सामानि स्वधावन्ति यजूषि च । पथ्टचोऽय पवित्राणि भ्रावयेदारयंञ्छनैः ॥ ६ ॥ चरणवतोऽनूचानान्योनिगोत्म- न्वाप्तवन्धाञ्युचीन्पन््रतदयवरनयुनः प्यः प्रातरेव वा निमन्स्य सदर्भोपङ् प्ासनेपु प्राद्मुखादुपवेशयद्युदर्एखान्वा ॥ ७॥ अथेनाँस्तिरमिश्रा अपः प्रति राच्च गन्धेपास्येशराटकृत्याप्नां करिष्यारमात्युत्गातोऽभियुपसमाधाय सपरिस्तीयाभ्र एखाच्लखाञ्नस्यव तिश्च आहुतीजुहेति ॥ ८ ॥ सोमाय पितृपीताय स्वधा नमः सवाहा ॥ ९ ॥ यमायङ्किरस्वते पितृमते स्वधा नमः स्वाह्म ॥ १० ॥ अशनये कव्यवादनाय खिष्कृते स्वधा नमः स्वाहेति ॥ ११ ॥ तच्छेपेणान्नममिधायीन्न- स्थेत एव तिपो, जुहुयाद्‌ ॥ १२ ॥ बयसां पिण्डं दयात्‌ ॥ १३॥ पयसां हि पितरः प्रतिमया चरन्तीति क्ङ्गायते ॥ १४ ॥ अथेतैरत्साद्गु- =

१ ख. त॑ इति होवाच प्रजपतिः पि"! २ ख. मथार" । ३ व. ्यज्छराचिः ¦ च । ४ ख. "्ा. नका । ५ ख. "त्रेण साट्गु" ।

[्रपलन्-रो०१५-३११-४] पौधायनस्पत्तिः। ४६१

हेन पणिनाऽभिमूशषति ॥ १५ ॥ पृथिवीसमन्तस्य तेऽपिरपदरष्टचस्ते महिमा दत्त स्याप्रमादाय पृथिवी ते पश्च ब्रीरपिधानं ब्रह्मणस्त्वा खे जुषि ब्राह्मणानां त्रा विद्यावतां पराणापानयोजहोभ्यक्षितमतसति मा पितणां पष्ठ अभत्रपुभिटीक इति ॥ १६ ॥ अन्तरक्षसमन्तस्य ते वायुरूपश्चाता यजषि तं पद्मा दत्तस्याप्रमादाय पृथिवी ते पात्र व्रोरपििधान ब्रह्मणस्त्वा ख जुहोपि ब्रह्मणानां स्वा विद्यावतां प्राणापानयोजहोम्यक्षितमसि मा पितायहानां सष्ठ अपुत्रापुष्पि्टीक इति ॥ १७॥ शुसमन्तस्य त आदित्योऽनुख्याता सामानि ते मदमा दत्तस्याप्रमादाय पृथिवी ते पत्रं द्ौरपिधानं ब्रह्मणस्त मखे जुहोमि ब्राह्मणानां खा विद्यावतां भ्राणापानयो- जहोम्यकषितमसि मा प्रपितामहानां कष्ठ अगू्रामुभि्ीकं इति ॥ १८ ॥ अथ वे भवाति ॥ १९ ॥ + अथ पै भवति ॥ २० ॥ अगोकरणरेषेण तदन्नपभिधारयेत्‌ । निरदगृष्ठं तु यदत्तं न तस्ीणाति वे पितृन्‌ ॥ २१ ॥ उभयो; भ्रासपोपृक्तं पितु भ्योऽऽननं निवेदितम्‌ । तदन्तरशुपासनतेऽुरा वै दष््वेतसः ॥ २२॥ यातुधानाः पि्ाचाश् प्रतिटुम्पन्ति तद्धविः । तिखादाने हदायादास्तथा क्रोधवषेऽसुराः॥२३॥ क(षायवावा यन्ुरते जपहपपरति्रहान्‌ | न तदेवगमं भवति हव्यकव्येषु यद्विः ॥ २४ ॥ यच्च दत्तमनद्शुषं यचेव प्रतिगते । आचामति च यसििषटन्न स तैन सपरभ्यत इति ॥ २५॥ आब्रन्तयारपां प्रदान सृतरैत्र ॥ २६ ॥ जपप्रमति यथाविधानम्‌ ॥ २७ ॥ रेषमक्तमषटादमे ॥ २८ ॥ द्र दैवे पितृकार्ये ज्ीनेकक रभयत्र वा । भोजयेत्स॒समद्धोऽपि न प्रसज्येत विस्तरे ॥ २९॥ सत्रियं देश कालौ च शौचं ब्राह्मणसंपदम्‌ । पञ्चैतानविस्तरो हन्ति तस्मात्त परिजयेत्‌ ॥ ३०॥ उरस्तः पितरस्तस्य वामतश्च पिनामहाः । दक्षिणतः प्रपितामहाः पृष्तः पिण्डरकका इति ॥ ३१॥ | इति द्वि्तीयप्रध्ेऽष्टमोऽध्यायः ॥ ८ ॥

( अथ द्वितीयप्रश्ने नवमोऽध्यायः ) ।

प्रनाकामस्योपदेशचः ॥ १ ॥ प्रजनननिमित्ता समस्येति ॥ २ ॥ अश्विनावूचतुः ॥ ३ ॥ आयुषा तपसा युक्तः खाध्यायेल्यापरायणः । भनागृत्ादयेध्ुक्तः स्तरे सव भौ (+ ० ®

वणं नितिन्द्ियः ॥ ४ ॥ व्राह्मणस्यणसंयागद्धिमिमेवति जन्मतः । तानि युच्याऽऽ- + इदं वक्यमधिकम्‌ ।

१घ.श्ब्र पिः > सख, इरसः। ३ स, "तक्षकाः ।

४६२ पौधायनस्पति; | [अ०२अ०९-१०शो०५-१६।१-१५]

रमवान्भवति विकतो धमेसंशयात्‌ ॥ ५॥ खाध्यायेन ऋषीन्पूस्य सोमेन च पुर. दरम्‌ । प्रजया च पितृनपूषोननृणो दिवि मोदते ॥ ६ ॥ पुत्रेण छोकाञ्जयति पतर णाऽऽनन्त्यमश्रुते । अथ पुत्रस्य पत्रेण नाकमेवाधिरोहतीति ॥ ७ ॥ विज्ञायते च ॥ ८ ॥ जायमाने बे ब्राह्मणखिभितऋणत्रा जायते ब्रह्मचरयेणर्पिभ्यो यङ्ेन देवेभ्यः प्रजया पितृभ्य इति ॥ ९ ॥ एवगृणसंयोमं वेदो दशेयति ॥ १० ॥ समपत्रपुत्पा धाऽऽत्मानं तारयति ॥ ११ ॥ सप्वावरान्छपत पूवान्षटन्यानात्मसप्रपान्‌ । सतपुत्रम- पिगच्छानस्तारयस्यनसो भयात्‌ ॥ १२ ॥ तस्मालनासंतानपुत्पाद्य फटमवाभ्रोति ॥ १३ ॥ तस्माद्रलवासनापरत्पादयेदोषधपन्त्रसयोगेन ॥ १४ ॥ तस्योपदशचः शति. सामान्येनोपदिश्यते ॥ १९ ॥ सरवेवभेभ्यः फएटक्खादिति फरकस्वादिति ॥ १६ ॥

¢ न ^

हति द्वितीयप्रशषे नवमोऽध्यायः ॥ ९ ॥ ( अध द्वितीयप्रश्ने दरमोऽध्यायः ) ।

अथातः संन्यासविधिं व्याख्यास्यामः | १ ॥ सोऽत एष ब्रह्मचयेवान्पव्रनती- तयकेषाम्‌ ॥ २ ॥ अथ शाीनया्यावराणामनपत्यानाम्‌ ॥ ३ ॥ विधुरो बा प्रजाः स्वपे प्रतिष्ठाप्य वा ॥ ४} सप्रत्या उर्ध्वं संन्यासथ्ुपदिशन्ति ॥ ५॥ षानपरस्य- स्यवा कविरपि ॥ ६॥ एष नित्यो मिम ब्रह्मणस्य न केण बधते नो कनीयान्‌ । तस्थैवाऽऽत्मा पदक विदित्वा न कमेणा िप्यते पापकेनेति ॥ ७॥ अपुनभेवं नयतीति नित्यः ॥ ८ ॥ पहदेनं गमयतीति पिपा ॥ ९ ॥ केश्पमशर लोपनखानि बापयित्वोपकस्पयते ॥ १० ॥ यष्टयः रिक्य जटपविन्र कमण्डलुं पत्र परिति ॥ ११॥ पएतेत्समादाय ग्रामान्ते प्रापसीमन्तेऽन्यगारे बाऽऽभ्यं प्रथो दीति नरदसदयोपतिरेत्‌ ॥ १२॥ अपो वा॥ १६॥ आं मूः सावित्रीं प्रविशामि

क

तत्सवितुषैरेण्यम्‌ ॥ १४ ॥ ओं मवः सावित्रीं प्रविशामि भगो देवस्य

| ६ @ ~ _ ®

धीपरहि ॥ १५ ॥ आ सवः सातिं प्रविामि धियो

१ ख, 'णाऽऽनन्दम' ।

[अ०९अ०१०ो०१६-५] वौध(यनस्मृति; | ४६३

यो नः प्रचोदयादिति ॥ १६ ॥ पच्छोऽैचंशस्ततः सम्तया च व्यस्तया च ॥ १७॥ आश्चमादाश्रमयुपनीय ब्रह्मपूतो भवतीति विङ्गायते ॥ १८ ॥ अथाप्युदा. हरन्ति ॥ १९ ॥ आश्रमादाश्रमं गला हुतहयमो जितेन्द्रियः । भिक्षावलिपरिभन्तः पश्चाद्धवति भिक्षुक इति ॥ २० ॥ स एष भिश्वुरानन्त्याय ॥ २१॥ पुराऽऽदि्य- स्यास्तमयाहवाैप्यमुपसमाधायान्वाहायेपचनमाहूःय ज्वहन्तमाहवनीयगुदत्य गाः पत्य आज्यं विषाप्योसूय सुचि चतुग गृहीत्वा सगिद्त्याहवनीये पृणोहुपि जुहोति, ओआ। स्वाहेति ॥ २२॥ एतद्रह्यन्वाधानमिति शिङ्गायते ॥ २२ ॥ अथ साये हुतेऽगनिहत्र उत्तरेण गाैपत्यं तृणानि सस्ती तेषु दवं न्यञ्चि पत्राणि सद- यित्वा दक्षिणेनाऽऽहवनीयं ब्रह्मायतने दान्तस्य तेषु दृष्णानिने चान्त्धयितां रात्रि जागतं ॥ २४ ॥ य एवं दिदरात्रह्यरातरिपुपोष्य ब्रह्मणोऽओ्ीन्समारोप्पं भमी- यते सम पाप्मानं तरति तराति ब्रह्महत्याम्‌ ॥ २५ ॥ अथ ब्राह्मे हूते उत्थाय का एव प्रातरग्निहोत्रे जुहोति ॥ २६ ॥ अथ पृषटयां स्वीत्वीऽपः प्रणीय परष्ानरं दादश कपालं निर्वपति सा मरिद सतिष्टुते ॥ २७ ॥ आहूवनीयेऽपनिहतरपात्राणि रक्िपत्यमून्मयान्यनदपममयानि ॥ २८ ॥ गाहैपत्येऽरणी ॥ २९ ॥ भवतं ने; समनसाव्रिति आ्मन्यग्रीन्समारोषयते ॥ ३० ॥ याते अपरे य्गिया तनूरिति निशि ककं समानिघ्रति ॥ ३१ ॥ अथन्तरवदि तिषटन्‌; ओं भूभवः सवः संन्यस्तं परया संन्यस्तं पया संन्यस्तं मयेति तिरपांशुक्तवा भरव; ॥ ३२ ॥ त्रिषत्या हि देवा इति वियते ॥ ३३ ॥ अभयं सवेमृतेभ्यो मत्त इति चापां पूणेमञ्जि निनयति ॥ ३४ ॥ अथाप्युदाहरन्ति ॥ ३५ ॥ अम सवैमूतेभ्यो दा यश्चरते पुनिः । न तस्य [सवैभृतेभ्यो मयं चापर द जायत इति ॥ ३६ ॥ स॒ बाच॑यमो भवति ॥ ३७ ॥ सखा मा गोपायोति दण्डमादत्ते ॥ १८ ॥ यदस्य पारे रनम इति रिक्यं गरृहाति ॥ ३९ ॥ येन देवाः पवित्रेणोति जलपवित्रं गृहते ॥ ४० ॥ येन देवा सयोतिरोध्वी उदायन्निति कमण्डलुं गृहाति ॥ ४१॥ पपव्याहूतिभिः पातर गृहात ॥ ४२॥ यष्टयः शिक्यं जलपवित्रं पत्भित्येतर्समाद्‌ाय यत्राऽऽप्तदरता

१ ख. "हता । २ सै, न वाऽन्तः स. ध्य प्र 1४ ख. "ते| भाई 1 ५ ख, इण्डानाद्‌" |

४६४ बौधांयनसपतिः। प्र०२०१००४६-६५]

¢ ध , (नि, कि

साताऽप आदम्य परमिपत्याऽ्िङ्घमिर्वारणीभिषिरण्यवणाभिः पावमानीभिरिति पाजेयित्वाऽन्तनहगतोऽघपषणेन षोडश प्राणायमान्पारयित्वीत्तीय बासः षीडयि- त्वाऽन्यस्रयतं बासः परिधायाऽप आचम्य, ओं भभवः सुवरिति जटपव्ित्रमादाय तपैयति ॥ ४३ ॥ ओं भसतपंयाम्यों मवस्तपयाम्यां सवस्तपेयाम्यो महस्तपेयाम्यों जनस्तपंयाम्यों तपस्तपैयाम्पो सस्यं तपेयामौति ॥ ४४ ॥ देववतिितभ्योऽञ्जटिमा-

दाय, ओं भूः (वधो भुवः वधो सवः दधो भूयैवः सुवमहनेम इति ॥ ४५॥ अथादु त्यं पत्रमिति द्रभ्यामारेत्यषुपतषटुते ॥ ४६ ॥ आमिति बह्म ब्रह्मवा एष ज्योतिये एष तपत्येष वेदौ य एष तपति वेयपवेऽ्य एष तपति एवमेषेष आत्मानं तपेयरयात्मने नमयति ॥ ४७ ॥ आत्मा ब्रह्मात्मा ज्योति; ॥ ४८ ॥ सावित्रीं सहसूषतव अवरैयेच्छतकृतवोऽपरिमितकृत्वो वा ॥ ४९ ॥-ओं मू्वः सुवाति जलपवित्रमादायापा गृहाति ॥ ५० ॥ न चात्‌ उ्येमनुदतामिरद्धिरप- रिसुतामिरपरिपूताभिवीऽऽचपित्‌ ॥ ५६१ ॥ न चात उर्व श्वासो पारयेत्‌॥५२॥ एकदण्ड त्रिदण्डी वी ॥ ५३॥ अथमानि व्रतानि भवनि ॥ ५४ ॥ अहस सत्यपस्तेन्यं मेधुनस्य च वजैनमू। त्याग इत्ये पश्वेवोपत्रताने भवनि [हि] ॥५५॥ अक्रोधा गुरदुभ्रषाअम।द्‌ः शाचमाहरड्द्धधाते ॥ ५६ ॥ अथ मेक्षचया ॥५७॥ ब्राह्मणानां शराीनयायावरणामपषटरे वेदे भिक्षां हिप्पत मवत भचोदयेत्‌ ॥ ५८ ॥ गोदोमात्रमाकाङ्क्षत्‌ ॥ ५९ ॥ अथ भेक्तचयादुपाषस्य शुचौ देशे न्यस्य हस्तपादानक्षाटयाऽऽदत्यस्याप्र नवेदयतु ॥ ६० ॥ उदु तय चत्रपि ब्रह्मणे निवेद्यते ब्रह्मजङ्गामभिपि पिक्गा५ते ॥ ६१ ॥ आधानममति यजमान एवाप्रयो भवनि तस्य भाणो गादैपत्योऽपानोऽ्वाहाभपचनो व्यान आहवनीय उदानसमान) सभ्यावसथ्यौ परशं वा एतेऽप्रय आत्मस्था आत्मन्येव जुह्योति स

१ ५

एष अत्मियत्न आत्मानेष् आलप्रातष् आसान क्षम नयताति विज्ञायत ॥ ६२॥ भूतभ्यां द्यपृवं सविमन्य रेषपाद्धः सस्परय।षधवतरान्न।यात्‌ ॥ ६३ ॥ प्राहयाप अचस्प ज्यातिष्प्याऽऽदित्यपुपतिष्ते-उदरयं तमसस्परति ॥ ६४ ॥ वदप आसन्नो; राण इति जपिता ॥ ६५॥

१ ख श्वधयो । २ ख. घछधयों । \ ख. छधयो ।४ ख. ° । ब्रह्मोमिति ब्रह्ममति इदं स्वमौमिति नद्यवाम'।५क. वा| एकदण्डी त्रिदण्ड वा । भख "राणं प्रवृ" । ७ ख. दयेत्‌ । ८ ख, श्च एः ।

[ 9०म०१०ो०६६-५६ ] = बधायनस्पृतिः। ४६५

जयाचितमसंक्टपुपपतं यदृच्छया । आहारमातरं भुञ्जीत केवरं पाणयात्रिकमिति ॥ ६६ ॥ अथाप्युदाहरन्ति ॥ ६७॥ अष ग्रासा गनेभकष्याः षोडशारण्यवासिनः । ्रा्रिरतं गरहस्थस्यापरिमितं ब्रह्मचारिणः ॥ ६८ ॥ भें बा सवर्णेम्य एकान्नं वा द्विजातिषु । अपिवा सवैवर्णेभ्यो न चेकान्नं द्विनातिषिति ॥ ६९ ॥ अथ यत्रोप.

ॐ 8 (९

निषदमाचाया बरुवते तत्रोदाहरन्ति ॥ ७० ॥ स्थानमौनैषीरासनसवनोपर्प्नचतु- यपष्ामकालग्रतयुक्तस्य कणपिण्याफ़यायकदथिपधोव्रतत्वं येति ॥ ७१ ॥ तत्र मौने ुक्तसेषियषद्ेराचयिपुनिमिरनयर्ाऽऽश्रमिमिषेहुभर नदन्त न्संधायान्तपैूल एव यावद संमाषौत न यत्र होपो भवतीति विङ्गायते ॥ ७२ ॥ स्थानमौनवीरासना- नामन्यतमेन संभयोगो न त्रयं सेनिपातयेद्‌ ॥ ७३ ॥ यत्र गत यावन्पात्रमनु्त- येदापत्सु न यत्र रोपो भवतीति विङ्गायते ॥ ७४ ॥ स्थानमौनवीरासन्तवनोप. सपशेनचतुथषष्ा्मकाटव्रतयुक्तस्य ॥ ७५ ॥ अष्टौ तान्यत्रत्नानि अपो पृषं धृतं पयः । हवित्रह्मणकाम्या च गुरोदचनमौषधमिति ॥ ७६ ॥ साय पातरविहन- मन्नाञ्जपेत्‌ ॥ ७७ ॥ बारणीमिः सायं संध्यापुपस्याय मेत्रीमिः पात; ॥ ७८ ॥ अनग्निरनिकेतः स्यादमाऽशरणो पृनिः । भेक्षायौ प्रापमनिवच्छेत्छाध्यापे वाच सदिति ॥ ७९ ॥ विदयते च ॥ ८० ॥ परिमिता षा ऋचः; परिमितानि सामानि प्रिभरतानि यजुष्ययेतस्यवान्तो नासति यद्रह्म तलतिगृगत आचक्षीत स मतिगर इति ॥ ८१ ॥ एवभेषेष आ सृरीरविमोक्षणाद्वक्षमूलिको वेदपसेन्यास ॥ ८२ ॥ वेदो वृक्षस्तस्य मूं रणवः प्रणवात्मको वेद्‌; ॥ ८३ ॥ भणवं ध्यायेत्‌ ॥ ८४.॥ पणवा ब्रह्मभूयाय कयत इति होवाच प्रजपतिः ॥ ८५ ॥ सप्व्याहूति- मित्रे माजनं पक्षाटपेदिति ॥ ८६॥

नि, ५

इति दितीयप्रभे दरमोऽध्यायः ॥ १० ॥

१. “ननीरा०।२ ख. ण्व नं ह्लीमिनं य| १ खं. प्तशेयावर । ठ ख.व्रजेद्‌ा । ५ ख. श्यभोज ५९

४६६ बोधायनसतिः प्ररेभगो०१-१७

#एकदण्डी तरिदष्डी बा ॥१॥ अथातः सन्यासविधिं व्याख्यास्यामः ॥२॥ प्रना- कामस्योपदेशः ॥ ३ ॥ अथ वे भवत्यप्रोकरणरेषेण पिज्यमायुष्यभ्‌ ॥४॥ यथा हि तूरमषीकम्‌ ॥ ५॥ अथ शा्ौनयायावराणामू ॥६॥ अभम प्च पहय्गाः ॥७॥ अथ प्राचीनावीती ॥ ८ ॥ अनिः प्रजापतिः ॥ ९ ॥ अथ दस्ता परक्षास्य ॥ १० ॥ अथातः सध्योपासनविधिं व्याख्यास्यामः ॥ ११॥ न प्ण्डरेषम्‌ ॥ १२ ॥ तप- स्यवगाहनम्‌ ॥ १२ ॥ अब्राह्मणस्य शारीरो दण्डः ॥ १४ ॥ नित्योदशी नित्य- यङ्गोपवीती ॥ १५ ॥ अथ पतनीयानि ॥ १६ ॥ अथातः प्रायश्चित्तानि ] ॥ १७॥

इति द्वितीयः प्रश्रः ॥ २ ॥

अथ तृतीयः प्रभ्नः | ( तत्र प्रथमोऽष्यायः ) |

अथ साटीनयायौ बरचक्रचरयमका्किणां नबमिषैतिमिषेतेमानानाम्‌ ॥१॥ तेषां द्पनादनतिरितु्यते ॥ २ ॥ शलाभ्रयताच्छासनलवम्‌ ॥ ३॥ शस्या व्रया यातीति यायावरछम्‌ ॥ ४ ॥ अनुक्रेमण चरणाचक्रचरत्वम्‌ ॥ ५॥ ता अनुग्या- स्यास्यापः ॥ ६ ॥ पण्निवतेनी कैद प्रव संभक्षालनी समूहा पाङनी शिलो- न्छा कापोता सिद्धच्छेति नत्रैताः ॥ ७ ॥ तासामेव वऽन्याऽपि दशी वृततिभेवति ॥ ८ ॥ आ नववृततेः ॥ ९ ॥ केश्वमश्रलोमनखानि वापयित्वोकर्पयते इष्णाजिनं कमण्डलुं यष्ट वीवधं कुतरपहारमिति ॥१०॥ तेधातीयेनेष्टा स्थास्यति वैशवानयौ घा ॥ ११॥ अथ प्रातरुदित आदित्ये यथासूतरमगर्रज्वास्य गाहपत्य अयं मिराप्योतपूय॒पसुक्सृत॑निषटप्य संपृल्य सुचि चतुश्टीतं गहीत्वाऽऽहवनींे वास्तोष्पतीयं जुहोति ॥ १२ ॥ वास्तोष्पते प्रतिजानीह्यस्मानिति परोनुषाक्याम- नृस्य वास्तोष्पते शरग्पया स्सदा त इति याज्यया जदौ0 ॥ १३ ॥ सष एवाऽऽ दिताभिरित्यके ॥ १४ ॥ यायावर इत्येके ॥ १५ ॥ निगत्य ग्रामान्ते ग्रामसीमान्ते वाञतिषटते तत्र द मठे वा करोति त वा अविशतिं ॥ १६ ॥ एृष्णाजिनादी- नाष्टपक्लूानां यासिनेयं यन येन यल्योननं तेन तेन तकतुभ॑त्‌ ॥ १७॥ परसिद्ध. मनां परिषरणं प्रसिद्धं दश्पूभमासाभ्यां यजनं प्रसिद्धः पश्ानां महतां ग धनुधिदुन न्तगेतो ग्रन्थ एतलन्नगतप्रथमादिदशमान्ताषयायस्यादिममष्यमवाक्यानां व्यक.

मेण परिगणनात्मक इति वोध्यम्‌ !

१ ख. "नि षडुत्तर्चतुःशतश्टोकैः । ई" । २ ख. अथातः शा" । ३ ख. णयाचरचरणकमे° । ४ -ख. श्रामचरणाचरणत° ! ५ ख, फोन्तारी । \ ख. णवा समूर्हपा 1 ७ ख, "पदर" । ८ ख. गई ।

| परणदूस०-ो०१८-२०१-१० | बोधायनस्पतिः | ४६७

यङ्गानामनुधमोग उपन्नानामोषधीनां निवापणं एं मवति ॥ १८ ॥ विभ्यो वेभ्यो जुष्टं निर्वपामीति वा तुष्णीं वा ताः संस्रुत्य सादयति ॥ १९ ॥ तस्या- ध्याए्नयाननपतिग्रहम निवतनतेऽन्ये च यद्गक्रतव इति ॥ २० ॥ हविष्यं च व्रतो- पायनाय शट भवति ॥ २१ ॥ तदथा सापामभर दाधमे्रमक्षररवणपापारतमपय षितप्‌ ॥ २२॥ ब्रह्मचयेगरृता वा गच्छति ॥ २२ ॥ प्वेणि पवेणि केशस्चुशा मनखवापनं शौवविधिश्च ॥ २४ ॥ अथाप्युदाहरानिति ॥ २५ ॥ श्रयते द्विविधं शचं यच्छिः प्यपापितम्‌ । बाह्यं निरखेपनिगेन्धमन्तःशोचमरदिंसकम्‌ ॥ २६ ॥ अद्धि शुध्यन्ति गात्राणि बुद्धिङगोनेन शुध्यति । अर्िसया च भूतात्मा मनः सत्येन द्रुध्यतीति ॥ २७॥

(^> (+.

५६ ्, इत तृतायप्रक्च प्रथम।ऽध्यायः ॥ { ॥

( अथ तृतीयप्श्े द्वितीयोऽध्यायः ) ।

य( अ थो एतत्पण्निधतेनीति ॥ १ ॥ षडेव निवतेनानि निर्पहतानि केरोति ॥ २ ॥ स्वामिनं भागगुत्पजत्यसृङ्गात वा ग्रृहाते॥ २३॥ प्राक्परातराजा- त्कर्षी स्यादस्युतनासिकभ्यां समुष्काभ्यापतुदन्नारया युहुयृहुरभ्युच्छन्दयन्‌ ॥४॥ एतेन दधिना षण्निवतेनानि करतात षण्निवतेना ॥ ५ ॥ कदाखाति ।॥ & ॥ नलाभ्याशे कुदाहेन वा फालेन वा ती््णकष्टेन वा खनति बीनान्यावपति ॥ ७॥ कन्दृरफटकाकोषधीर्निष्पादयति ॥ ८ ॥ इँदालेन करोतीति कीदारी ॥ ९॥ धृवया वतमानः शरुङेन वाससा रिरो वेष्टयति भृत्ये त्वा शिरो वेष्ठयामीति ॥ १० ॥ ब्रह्मवचेसापिति ( मसि ) ब्रह्मद्चसाय तवेति कृष्णानिनमादत्तं ॥ ११॥ अबूलिष्कामिः पवित्रम्‌ ॥ १२॥ बलमसि वायं त्वेति कमण्डलुम्‌ ॥ १३॥ धान्यमसि पुष्टये सेति वीवधम्‌ ॥ १४॥ सखा मरा गोपायेति दण्डम्‌ ॥ १५॥ अथोपनिष्क्रम्य व्याहृतीजपित्वा दिशमलुमन्त्रणं जपति ॥ १६ ॥ पृथिवी चान्तरिक्ष च शोध नक्षत्राणि च या दिशः। अभनिवायुधर मृयेशच पान्तु मां पथि देवता इति ॥ १७॥ मानस्तोकीय जपित्वा ग्रामं मिय ग्रह्दरे गृषार अत्मानं वीवषेन सह दशैः

१ क, साधयति । २ ख. श्षाराछगणपि" । ३ ख. कौन्तालीति । ४ स, कुन्ताले* । ५ ख. दुन्तले ६ ख. केन्तादी ।

४६८ बौधायनस्मृिः। = (०अ०२-े ०१८२८५५] नात्सद्नीत्याचक्षते ॥ १८ ॥ एत्तैतेरवातीयां तथैव तस्य धुवं वतेनादृधुषेति परिकीतिता ॥ १९ ॥ सेपरपषारनीति ॥ २० ॥ उतपञ्नानामोषधीनां प्रकषपणम्‌ ॥ २१॥ निक्षेपणं नासि निचथो गा ॥ २२॥ भाजनानि संपक्षास्य न्युन्नतीति संमरक्षा ठन ॥ २२} समरहति ॥ २४ ॥ अवारितस्थानेषु पथिषु वा क्षेजेषु वाअतिहता- वकारेषु दा यत्र यज्नोष्धयो विद्यन्ते तत्र तत्र समृहन्या समुह्य ताभिवतेयतीति स्म॑हा ॥ २५ ॥ पालनीति ॥ २६॥ अिसिकेव्यषेदगुक्तं मवति ॥ २७ ॥ तुषवि हनास्तण्डरानिच्छति सञ्जनेभ्यो बीजानि वा पालयतीति पारनी ॥ २८ ॥ शिरोन्छेति ॥ २९ ॥ अवारितस्थानेषु पथिषु बा कषत्रषु वाऽप्रतिहतावकाशचषु वा यत्र यत्नोषधयो िधन्ते तज तरकैकं कणिषगञ्छयित्वा काठे काटे शिरेदेतेयतीति शिखोजञ्छा ॥ ३० ॥ क पोतेति ॥ ३१ ॥ अवारितस्थानेषु पथेषु वा क्षु वाऽपरतिहतावकारेषु वा यत्न यत्रोषधया विदन्ते तत्र तत्राद्गुटिभ्यामकरकामोषधिमु इछयित्वा संदशेनात्कपोतवदिति कापोता ॥ ३२ ॥ सिद्धेच्छेति ॥ २३ ॥ रत्तिभे भ्रान्ता वद्धत्वाद्धातुक्षयाद्रा सज्ञन॑भ्यः सपद्धमन्नामरच्छतीते [सद्धच्छ ॥ ३४॥ तस्याऽऽत्मसमारोपण विद्यते सन्याक्िवदुपचारः पवेत्रकाषायवासावजम्‌ ॥ २५॥ .वान्यौऽपि वक्षछतार्व्स्योषधीनां च त॒णोषधीनां च श्यापाकजापंखादीनां बन्या मिवेतेयतीति वान्या ॥ ३६ ॥ अथाप्युदाहरनित ॥ ३७ ॥ मृगे; सह प्रिर्म्दः संवासस्तेभिरेव च । तैरेव सदशी दत्तिः प्रत्यक्षं स्वगरक्षणं प्रत्यत्नं स्वगेरुक्षः णमिति ॥ ३८ ॥

2 ४

(+

इति तृतीयप्रभे द्विती

~|

[ऽध्यायः ॥ २॥

|

|

( अथ तृतीयप्रश्ने तृतीयोऽध्यायः ) !

अथ वानप्रस्दरेविध्यम्‌ | १॥ प्रचमानका अपचमानकाशेति ॥ २ ॥ तेत्र पच. मनका प्रश्चविधाः॥ ३॥ सोरण्यक। वैतुषिकाः कन्दपूटफलभक्ताः फलमपाः दाकमध्षाशरेति ॥ 9 ॥ तत्र सवोरण्यका नाप द्िविध। द्विषिधमारण्यपा्रयन्त इन्र वसिक्ता रेतोवसित्ताधेति ॥५॥ तत्रावसिक्ता नाम वष्ठीगुरमलकावृक्षाणा- मानयित्वा श्रपयित्वा सायं प्रातरगनियत्र हुत्वा यत्यतिधित्रतिभ्यश्च दचखाऽयेतर-

१ ख. “नमि । २ ख. १ू। नाः । ३ स. भमृहपाछिनी । ४ ख. शवधीनामु"। ५ स, "न्यामिदेक् । ६ ख, षयोषृ । ४ ख, "ता प्रा

[०२ र-न्णे०-२५१-५] == बोधायनसमृतिः | ४९९

च्छ(रे)षभक्षाः ॥ ६ ।रेतोवासिक्ता नाम मांसं व्यापरवृकरयेनादिमिरन्यतमेन वा हतमा- नयित्वा श्रपयित्वा सायं प्रतरां हृता यत्यतिधिव्रतिभ्यश्च द्वाऽयेतरण्छे. (कोषभक्षाः ॥ ७॥ वेतुपिकास्तुषधान्यवनं तण्डुलानानयिलरा श्रपयित्वा सयं परातर न्तर ह्वा यत्यतिषित्रतिभ्यश्च दसाभयेतरच्छेश)षभक्षाः. ॥ ८ ॥ कन्दमूटफ- लकशकमक्षाणामप्येवमेव ॥ ९ ॥ पद्वैवापचमानकाः ॥ १० ॥ उन्मज्जकाः परवृत्ता. तरिनो शखेनाऽऽदायिनस्तोयाहारा वायुभक्षाधेति ॥ ११॥ तत्रोनमस्जका नाम लोहाश्मकरेणवनमू(१) ॥ १२ ॥ दस्तेनाऽऽदाय प्वत्तातिनः ॥ १३ ॥ मुखेनाऽ$ दायिनो धुखेनाऽऽददते ॥ १४॥ तोयाहराः केवटे तोयाहाराः ॥ १५॥ वायु मक्षा निराहारश्रेति ॥ १६ ॥ वैखानसानां विहिता दश्च दीप्ताः ॥ १७॥ यः; सखशाक्चमभ्युपेत्य दण्ं च मोनं चापमादं च! १८॥ वैखानसाः श्रुयन्ति निराहाराः रेति ॥ १९ ॥ शाक्खपशपरहः सर्वेषा ब्रह्मैखानसानाप्‌ ॥ २० ॥ न टृ्दशमका- न्दिमवांस्तापसो भषेत्‌ । बनमतिषठः संतुषटथीरचमेनलमियः | २१॥ अतिथान्पूनये- सपत्र कारे स्वाभ्रमपरगरहान्‌ । देवविप्राधिहतरे च युक्तस्तपसि तापसः ॥ २२॥ च्छ दत्तिमसंहाया सामान्यां मृगपक्षिभिः । तदहनेनसंभारां काषायकटुकाश्रयाम्‌ ॥ २२ ॥ पएरिशृष एमां वत्तमेतां दुजेनवजिताम्‌ । वनवापपुपाभित्य ब्राह्मणो नावसीदति ॥ २४॥ ग्रगेः सह परिस्पन्दः सषासस्ते(स्वे)भिरेव च । तैरेव सद्पी रात्तः भर्यक्तं स्वगं रक्षणं परत्यक्षं स्वग॑क्षणमिति ॥ २५॥

इति तृतीयप्रक्षे तृतीयोऽध्यायः ॥ ३ ॥

( अथ तृतीयप्रश्ने चतुथोऽध्यायः ) ।

अथ यदि ब्रह्मवारयत्र॑त्यमिव चरेतमांसं वाऽश्चीयास्दवियं वोपेयात्सर्वास्वेवाऽऽ. विषवन्तराऽगरिशियुपसमाधाय संपरिस्तीयागिुखौ त्वा ऽथाऽऽज्याहीसप- जुहोति ॥ १ ॥ कामेन तं कामः करोति कामयेवेदं सर्वं यो मा कारयाति तस्त स्वाहा ॥ २॥ मनसा एतं पनः करोति मनस एवेदं सवै यो मा कारयति तसै सराह | ३ ॥ रजसा कृतं रनः करोति रजस एवेदं सम यो मा करयति तस स्वाहा ॥ 9 ॥ तपरा कृतं तमः करोति तमस एवेदं स यो मा करयति तसै स्वाहा ॥ ५ ॥ पाप्मना छृतं पाप्मा करोति पाप्मन एवेदं सर्वं यो मा कारयति

(थ)

१ ख, “कषेः । २ स, त्रतमि' । ३ घ, "न्कृत्वा ।

४७० बोधायनस्पृति; | अ" ४4 धो ०६-११।१-५१-५)

तसमै स्वाहा ॥ ६ ॥ मन्युना कृतं मन्युः करोति मम्यव्‌ एवेदं सर्वं यो मा कारयति तस्मै स्वाहेति ॥ ७ ॥ जयप्रमति सिद्धमा पेनुबरमदाना्ू, ॥ ८ ॥. अप्रेणा्न कृष्णाजिनेन प्राचीनग्रीवेणोत्तरोम्ना प्रावृत्य वसति ॥ ९ ॥ व्युष्टायां नघनाधा दास्मानमपकृष्य तीर्थं गत्वा प्रसिद्धं सात्वाञ्तनरगतोऽघमषणन षोडश प्राणाया- प्राारायत्वा प्रसद्धपाऽअदत्योपस्थानात्ठुत्वाऽऽचायस्य ग्रहन ॥ १०॥ यथाऽ्वमेधावमृथ एवमेवैतद्विनानीयादिति ॥ ११॥

[ए ति 1 ।

इति वृतीयप्ररे चतुर्थोऽध्याय; ॥ ४ ॥ -

[णीती रीण यनं धयसव पयय समदो

( अथ तृतीयप्रने प्चमोऽष्यायः ) |

अथातः पवित्ातिपवित्रस्यापमषेणस्य कल व्याख्यास्यामः ॥ -१ ॥ तीयं ग्वा ललातः श्ुचिवासा उदकान्ते स्थण्डिर्पुदत्य सदृल्छित्ेन दासंसा सददप्णेन पाणि नाऽऽदित्याभिमखोऽघमषेणं स्वाध्यायमधीयीत ॥ २॥ प्रातः शतं मध्याह्न श॒तपपराहे शतमपरिमितं वा ॥ ३ ॥ उदितेषु नक्ष्ेषु प्रषतयावकं प्राश्रीयातु ॥ ४.॥ ज्ञान कृतेभ्योजानङृतेभ्यशोपपातकेभ्यः सप्र तरामुच्यते ॥ ५॥ द्राद्षरात्राद्‌भरूण- हननं गुरुतरपगमनं सुवणेस्तन्यं सुरापानमिति च यनेयित्वेकविंश्तिरातर्तान्यापि तरति तान्यपि जयति ॥ ६ ॥ स्थ तरति सवै जयति सवेक्रतुफटमवामरोति सर्वषु तीरयेष सातो भवति सर्वेषु वेदेषु चीणेत्रतो भवति स॒ सवदकोतो मर्त्या चशचुषः पङ्क्ति पुनाति कमणि चास्य सिष्यन्तीति बोधायनः ॥ ४॥

हति तृतीयपरक् पश्चमोऽध्यायः ॥ ९ ॥

(अथ तृतीयप्रश्े षष्ठोऽध्यायः ) ।

अथ कममिरासकृतेगुरुमिवाऽऽप्ानं मन्येताऽऽत्माये प्रृतयावकं भ्रपयेदुदि तेषु नक्षत्रषु ॥ १ ॥ न तताभ््रा जहृयात्‌ ॥२॥ न चात्र बलिक्मे ॥३॥ अधृत श्रप्यमाणं शृतं चामिमन्त्रयेत ॥ ॥ यवोऽसि घान्यराजोऽति वारुणो पधुसयुतः । नि्णोदः सवेपापानां पएवित्रमृषिभिः स्पृतम्‌ ॥५॥

१ ख. "गं सु । २ ख, "रात्रं पला तान्यपि त ।३ ख. व तरति सर्वं जयति स्वं जयति स°। ४ ख, “त्या चक्षुषात्पङ्क्तीः पु ।

[.३अ०६-जौ०६-२११-४] = वौधायनस्प्रति; | ४७!

धृते यवा मधु यवा आपो यवा अगतं यवाः । स्व पृनीथ मे पापं यन्मया. दुष्कृतं कृतम्‌ ॥ & ॥ वाचा एतं कभकृतं मनसा दुविषिन्तितम्‌ । अलक्ष्मी कालरात्री च सवे पुन(नी)थ मे यवाः ॥ ७ ॥ महपातकसयुक्तं दारुणं रजकिखिषप्‌ । बालद्‌- सधर्म च सप्र पुन(नी)य मे यवा; ॥ ८ ॥ सुवणेसैन्यमव्रस्यमयाज्यस्य च याजनपू ब्रह्मणानां परीवादं सर्वं पुन(नी)य मे यवाः ॥ ९॥ गणान्नं गणिकान्नं च शरान श्रद्धसूतकम्‌ । च।रस्यान्न नवश्राद्धं स्वे पुन(नाथ मे यवा इति ॥१०॥ ्र्यमाणे रघतां कुयात्‌ ॥ ११ ॥ नमो दद्राय मूताभिपतये धाः शान्ता कृणुष्व पाजः परसितिं न पृथ्वीपिप्येतेनानुवकफेन ॥ १२॥ ये देवाः परःसदोऽभनिनेत्रा रोहण इति पञ्चमिः पयोये; ॥ १३ ॥ मा नस्तोके ब्रह्मा देवानामिति द्वाभ्याम्‌ ॥ १४ ॥ शृतं च हध्वश्चीयासरयतः पात्रे निषिच्य ॥ १५ ॥ ये देवा मनोजाता -मनोयुनः सुदक्षा दक्षपितरस्ते नः पान्तु ते नोऽवन्तु तेभ्यो नमस्तेभ्यः खाहेति॥१६॥ आत्मनि जुहुयाद्‌ ॥ १७ ॥ भरात्रं मेधा पद्रात्र पीता पापृच्छद्धो भवति ॥ १८ ॥ सप्रात्र षीत्वा भ्रुणहननं गरतर्पगमनं सुवरभसौन्यं सरापानमिति च पुनाति ॥ १९॥ एकादशरात्रं पीला पूवेपुरषङ़तमपि पापं निदि ॥ २० ॥ अपिवा गोनिष्करान्तानां यवानामेकरविशतिरत्र पीला गणान्पश्यति गणाधिपति प्यति विदां प्यति विद्याधिपतिं पदयतीत्याह्‌ भगवान्बोधायनः ॥ २१ ॥

इति तुतीयप्रभे षष्ठोऽध्यायः ॥ ६ ॥

( अथ तृतीयप्र्षे सप्तमोऽध्यायः ) ।

अथ कृष्मण्डजहुयाधोऽपूत हव मन्येत यथा स्तेनो यथा भणैवमेष भवति यो योनौ रेतः सिश्चति यदवाचौनमेनो मृणहत्यायास्तस्मान्परच्यत इति ॥१॥ अयोनौ रेतः सिक्तवाऽन्यत् स्वर्जदरेषपो वा पवित्रकामः ॥ २॥ अमावास्यायां पौर्णमास्यां वा केशरपश्रलोमनखानि वापयित्वा ब्रह्मचारिकरपेन व्रतपुपेति ॥ २ ॥ संवत्सरं मासं चतुविशव्यहं दरद राजः षट्‌ पिततो वा॥४॥ न पांसमश्नीयान्न स्ियमुषै यान्नोपयासीत जुग॒प्तेतानतात्‌ ॥ ५ ॥ पयोभक्ष इति प्रथमः कस्पः ॥ ६ ॥ याक्षं वोपयुञ्ञानः दृच्छादशराभ चरेत्‌ ॥७॥ भिर तष्िषु यवा राजन्यो वैश्य आमि ष्‌ ॥ ८ ॥ परवाह पर्कयङ्िक्मेणाभिमुपसमापाय संपरिस्तीयीऽऽभरिम्‌

१ क. पुनीथ ।२ ख, ब्रह्मणस्य । ३. नजशृद्रषुः । ४ ख. छु समरश्चतिं च लधु समश्रीयाः। ५ ख, ्टगं सु" 1 ६ ख, %रादिरितो ब्‌ । ७ ख. शटकत्पे" । ८ <, "कयाह्तक ।

४७२ बोधायनस्मतिः | (७०३अ५००-०ो०९२९।१-९

सौत्कखाऽथाऽऽभ्याहुतीस्पजहोपि ॥ ९ ॥ यदेवा देवहेडन यद्दीग्यश्णमं वमूषाऽऽयुे पर्त दधादैति ॥ १० ॥ एतस्िभिरतुवाकेः म्र्यृचमाञ्यस्य जुहुयात्‌ ॥ ११ ॥ सिष्दे व्याघ्र उत या पृदाकातिपि चतसः सुबाहुतीः ॥ १२ ॥ अप्र भ्यायतिक्र अङ्गिरः पुनरूना सह रस्येति चतसनोऽभ्यावतिनीहता समिताभिय- जमानलोकेऽवस्थाय वेशानराय भतिवेदयाम इति दरादरचेन सूक्तेनोपतिष्ठते ॥१३। यन्मया मनसा वाचा कृतमेनः कदाचन । सवैप्मा[ तस्मा ]ममेडितो मोष त्वं हि वेरथ यथातथं स्वाहेति ॥ १४ ॥ समिधमाधाय वर्‌ ददाति ॥ १५ ॥ जयप्रभृति सिद्धमा पेतुबखदानात्‌ ॥ १६ ॥ एक एवाप्रो परियं ॥ १७ ॥ अथागन्याषेये ॥ १८ ॥ यदेवा देवहेडनं यददी्यक्रृणमहं वमूवाऽऽयुष्े विश्वतो दपर्दिति ॥ १९॥ पणाहूति हुलाऽगिहोत्रपरप््यमानो दशहोत्रा हत्वा दशेपूणेमासावारप््यमानयतु- होना हतवा चातुमस्यान्यारप्स्यमानः पहता हुत्वा पञयुकन्ये षद्टोत्रा सोप सा- होत्रा ॥ २० || वि्गायते च ॥ २१ ॥ कमीदिषेतैश्हुयात्पतो देषरोकान्समदुत इति हि ब्राह्मणमिति हि बह्मणम्‌ ॥ २२॥ न

इति तृतीयप्रभे प्प्मोऽभ्यायः ॥ ७ ॥

पि मयक्ल

( अथ ततीयप््रऽ्मोऽष्यायः ) ।

अथतेगरदरायणस्य कसं ऽ्यास्यास्यामः ॥ १ ॥ शरु्ृचतुदैशीमुपवसेत्‌ ॥ २ ॥ केशमशरोमनखानि वापयित्वाऽपि वा शष्येबाहते बासो वसानः सत्यं बरुवन्न वसथमम्युेयात्‌ ॥ ३ तस्मन्नस्य सढ़ृलणीतोऽभिररण्योरनिमन््यो वा ॥ ४॥ ब्रह्मचारी सुहसषायोपकसी स्यात्‌ ॥ ५॥ हविष्यं च व्रतोपायनीयप्‌ ॥ ६ ॥ अगनिषुपसभराधाय संपरिस्तीयाऽऽभिपुखं कता पाज्जुहोति ॥७॥ अनये या तियिः सयान्क्ष्राय सदेवताय ॥ ८ ॥ अत्राह गोरमन्वतेति चादर पञ्चभी चावपृथि- वीभ्यां पष्ठमहोरात्राभ्यां सप्तमीं र्रीमष्मीं सोर नवमी वारुणीं द्षमीमेन्रमेका- दश वैषवदेवीं दरादरीमिति ॥ ९॥ अथापरा; समामनन्ति. दि्भ्यश्च सदेबताभ्य उरोरन्तरिक्षाय सदैषतताय नथो नवो भवति जायमान इति सीविषटष्तीं

१ ख. "ण्ट 1 ९ ख, “म्मे ततो । > स, "उन्छरला । ४ ख सुदेव ।

[ प्र०३अ०८-र्टो०१०-४०।१ | बोध्रायनस्पकतः । ४७

हत्वाऽयतद्धविरच्छं कंते वा चमसे वा ब्युदधस्य इविष्यमभञजन हपसिच्य प्दश पएर्डसकृतस्यानान्नात ॥ {०॥ प्राणाय सेति प्रथमम्‌ | ११ ॥ अपानाय स्वेति द्रत यमर्‌ ॥१२॥ व्यानाय ताते तृतीयम्‌ ॥१२॥ उदानाय तेपि चतुथम्‌ ॥ १४॥ समानाय त्वात पञ्चमम्‌ | १५॥ यदा चलाय प्राभ्यां एवे यदा त्रयो द्वाभ्यां दास्या पूषा यदा द्र दाभ्या पृष त्रिभिरुत्तसेकं सवैः ॥ १६ ॥ निप्राभ्याः स्थेति ॥ १७ ॥ अप; 'पतराऽ्थऽऽञ्यस्य जुहोति प्राणापान० वाखनः० शिरपणि° प्वक्‌चम्‌० र्द ° प्रथव॑[° अन्नमयप्राणमयमनोपयविन्नानमयानन्दमया ५ शुध्यन्तां भ्यात्‌र्‌ह्‌ (वरजा वपप्मा भूयास स्वाहति सप्रमिरमुवाकंः ॥ १८ ॥ जयप्रभृति (तद्धमा धडुवरमदानाद्‌ ॥ १९ ॥ सारमिरादित्यदुपतिषएठते चान्द्रमसीभिशन्रमसम्‌ ॥ ९० ॥ अग्र त सुजग्रहाति संपिरशञ्चपाति ॥ २१ ॥ समग्रे त्रत्पा असीति ङ्द ॥ २९॥ स युद्रनाभमाषेत ॥ २२॥ मूत्रपुरीषे नावक्षत ॥ २४ ॥ अमेध्य दृष्टा जपाते ॥ २५ ॥ नद्ध मनो दद्धि चक्रुः सृयो ज्योतिषां श्ष्ठ दक्षेमामा हासारेति ॥ २६ ॥ प्रथमायामपरपक्षस्य चतुदश ग्रासान्‌ ॥ २७ ॥ एवमेकापचये नाञञमावास्यायाः ॥ २८ ॥ अमावास्यायां प्रास। न धिद्वते ॥ २९ ॥ प्रथमायां पृवपक्षस्यक्ा द। दरततयस्यम्‌ ॥ ३० ॥ एवमकापययनाऽऽपाणेमास्याः ॥ ३१॥ पाणमास्या स्यालपाकस्य जुद्यत्यत्रय याताथः स्यात्रक्षत्रेभ्यश्च सदेवतेभ्यः।३२॥ प्रस्ताच्छरणाया जमानत; सदृवतस्य हूत्वा गां ब्राह्मण्यो दद्यात्‌ ॥ ३३॥ तदेतचाद्रायणं पिपीरिकमध्यं विपरीतं यषमभ्यम्‌ ॥ ३४ ॥ अतोऽन्पतररित्वा सवभ्यः पातकेभ्यः पापहरच्छृद््‌। सवात ॥ ३५ ॥ कामाय कापायंतदाहय५मित्या चक्षत ॥ ३९ ॥ य कमं काप्रयते तमतनाऽऽपनाते ॥ ३७ ॥ एतेन घा ऋषय आत्मानं शोषयित्वा परा कमोण्यसाधयन्‌ ॥ ३८ ॥ तदैतदधन्यं पुष्यं १५५ पौञयं परव्यमायुष्य स्वः५ यश्रस्य सवेकामिकम्‌ ॥ ३९ ॥ नक्षत्राणां सयचन्द्रमसय सायुज्य सखाकरतामाप्नाते य उ चनद्षा+ य उ चेनदधाते॥ ४०॥

६१ तृतायत्रक्न्मञस्यायः | ८ ॥

तति ककय भतिन, 0 वेकः छवी

( अथ पतीयति तेवमोश्यरायः ) ।

नः = = पमान्प

अथातोऽनश्चत्पारायणविषि व्यास्यास्यापः ॥ १ ॥ शुविवापाः स्याच्चीरवास्‌।

=, (१८;

१ ख, व॑ः समप्तनयाः । २ ख. "्याऽऽज्याहु्परपयु" । ३ ख. ध्येन पौभैमवस्यायां ६ 9

४७४ दौधायनस्पतिः | = रअ०९-१०७ो ९-२१,१ | बा हपिप्यपनपिन्डेदपः फलानि वा ॥ २ ॥ ग्रामासाचीं बोदीर्च। बा दिर्मपनि- पक्रम्य गोमयेन गोचममात्रे चतुरस्रं स्थण्डिटटपपरिप्य प्रोक्ष्य खणयुद्िस्याद्धिर- भ्युक््याव्रयुपसमापाय स्पारस्तसतान्या दवताभ्या जुहुयात्‌ ॥ २॥ अग्रय स्वाहा प्रजापतये स्वाह सोमाय स्वाहा विभेभ्यो देवेभ्यः स्वयंयुव्‌ कऋभ्यो यजुभ्यैः साम- भ्योऽधवेभ्यः श्रद्धाय भर्गाय भथा भि हिय सवित्रे सावि" सदसस्पतयेऽनुमतये च हुत्वा मेदादिमारभेत संततमधीगरीत नान्तरा व्याहरेन्न चान्तरा विरमेत्‌ ॥ ४॥ अथान्तरा व्याहरदथान्तरा विरपेत्रीन्माणायामानायम्य दृत्तान्तादेवाऽऽरभेत ॥ ५॥ अप्रतिमायां यावता कारेन न पेद तावन्तं काठ तदधौयीत स यदा जानीया दुक्तो यरृ सात इति ॥ ६ ॥ तद्राह्यणं दच्छान्दृसं तदैवतमधीयीत ॥ ७ ॥ दादश बेदेसंहति अधीयीत ॥ ८ ॥ यदनेनानध्यायेऽ्धीयीत यद्ररवः कोपिता यन्यकायप।णि मेवन्ति ताभिः पुनत ॥ ९॥ शुद्धमस्य पृतं ब्रह्म मवति ॥ १०॥ १ उध्यै चयः ॥ ११ ॥ अपरा द्रादश्च बेदसंहिता अधीत्य ताभिरशनसो लोक- पथाप्रोति ॥ १२ ॥ अपरा द्वद वेदसहिता अधीत्य तामिवृहसपतेरोकमवरपरोति १३ ॥ अपरा द्वदश वेदसंहिता अधीत्य ताभिः प्रनापतैरकमवा आति ॥ १४ ॥ अनननन्पदितासहस्रपभौयीत ब्रह्ममेतो विरजौ ब्रह्म भवति॥ १५॥ संवत्सर ५६ अ्रयुञ्चान। दिव्य चक्षुरेभते ॥ १६ ॥ पप्मासान्यावकभक्षश्रतुरो मासानदकसवतुमक्षा ६ पासं फटमक्षो पासमन्भक्षो द्रादश्चरात्ं बा प्राश्नन्क्षिपिम- र्त्‌५।५१ ज्ञातन्पनाते सपावरान्पतप् पू्ानास्पान प्रश्चेदश प्रत च एनात्‌॥१५७।

=

तामत दक नभ्रय०॥मेत्यारक्षते ॥ १८ ॥ एतया दवा दृवत्वमगच्छन्नुषय ऋ ५र्वप्‌ ॥ १९ ॥ तस्य ह्‌ वा एतस्य र्नस्य त्रिविध एवाऽऽरम्भकालः प्रात संवग मा६५दने सदने ब्रा बाऽपररमे ॥ २०॥ त षा एते परजापतिः सप्ताषभ्यः भरोषाच सप्तयो महाज्॑वे महाजलञब्रहमणेभ्यो ब्राह्मणेभ्यः | २१॥

[क

इति तृतीवप्रभे कवमोऽभ्यायः ॥ ९ ॥

( अथ ततीधप्ररे रृशमोऽष्यायः ) ।

उक्तौ वणधर्मथाऽऽश्रपथमेश्च ॥ १॥ अथ खस्थं पुरषो यप्यैन कमणा

पिमा तेम ोाननिननि्न भजयािम ०८५५०४० १८. ष्ावरिः\ घ. १ वेद्‌ ताव २ य. समय इ ।४ ख, तच्छन्द्देव" ५ क. "गीत्या । ९ ख, अद्चव्रह्धणा य ब्रह्मणे ।

रमन छो] वौधायनस्मृतिः | ४७१

मिथ्या वा चरत्ययाञ्यं बा याजंयत्यप्रतिगराहमस्य वा प्रतिगृहात्यनदयान्नस्य वाऽन मशनात्यचरणीयेन वा चरति तत्र प्रायथित्तं कुर्यान्न इयदिति मीमांसन्ते ॥ २॥ न हि कै प्रीयत इति इयारित्येव ॥ ३ ॥ एनः सतेमेन यजेत ॥ ४ ॥ पुनः सव- नपायान्तीति ॥ ५॥ अथाष्युदाहरनि ॥ ६ ॥ सप्र पाप्मानं तरति तरति ब्रह्म हत्यां योऽन्धेन यजत इति ॥ ७ ॥ अशिष्टा पाऽभिङगस्यपानो यजेतेति ॥ ८ ॥ तस्य निष्क्रयाणि गपस्तषो होप उपवासो दानम्‌ ॥ ९ ॥ एपनिषदौ वेदादयो वेदान्ताः सवेच्छन्दःसु संहिता मधून्यवपपेणमथविरो सः एृरषसूततं र नरो हणे बृह्ंतरे पुरपगतिमेहानाम्न्यो महविरानं महादिषाकीसय अयषटसम्नामन्य- तमद्व(मं बोदिपवमानः रृष्पाण्डचः सावित्री चेति पावनानि ॥ १० ॥ उपसन्ना येन पयोव्रता शाकमप्तता फटमः ता पृहमक्षता पसृतयावको हिरणयभनं रताः शने सोमपानपिति मेध्यापते ॥ ११ ॥ स्र शिलोच्चयाः सवो; सन्त्य; सरितः पण्या हदास्ती्ान्युिनिकेवनामे गोषटेवपरिष्वन्दा इति देशः ॥ १२ ॥ आर्हा सत्यमसन्यं सवेनषूदोपरयधेनं गुरुटशृपा ब्रह्मचयेमथःवयनमेकयद्चताऽनाशक इति तपांसि ॥ १३ ॥ दिरण्यं गौर्बासोऽ्ो भृमिप्तिढा पृतमन्नमिति देयानि ॥ १४ ॥ संवत्सरः षप्मासाश्तवारतयो द्रवेक्थुर्विशतयदह द्वदश पडद्य- होऽहेरौत्र एकाह इति काराः ॥ १५॥ एतान्यनादंशे क्रियेरन्‌ ॥ १६ ॥ एनः गुरुषु गुरूणि रघुषु रपृनि ॥१७॥ दृच्छरातिृ्छ्रौ चाददायणमिति सवागचिर्मिः सवेभायित्तिः ॥ १८॥

इति तृतीयप्र दकषमोऽध्यायः ॥ {° ॥

उक्तो बणेधर्मधाऽऽश्रमपमेश्च ॥ १॥ अथातोऽनश्चत्पारायणविषिम्‌ ॥ २ ॥ अथातश्ाद्धायणस्य ॥ ३ ॥ अथ कणौष्डेचहुयात्‌ ॥ ४ ॥ अथ कथमिरातमकृतेः ॥ ५॥ अथातः पृित्रातिपित्रप्य ॥ ६ ॥ अथ यदि ब्रह्मचायत्रत्यसिव चरेत

4 "+

१ ख. "जयित प्रतिप्रति्राः। २ ख. शिरसो ९।३ स. रजिन" । ४ ख. शप्रो धृतप्राश्ः सो*। ५ ख. ण्वनोप। ६ ख, "रं षृ । ७ ख. 'रात्रमेकाहमिति । ८ख. तिः ९ख. गण्डिः । थ ।

४७६ पौधायनसपतिः | ्०२-१म०१०-ये०७-१०१-१५]

८ ई ®

॥ ७ ॥ अथ वानपरस्यविध्यस्‌ ॥ ८ ॥ य[अ]थौ एतत्पण्निषरैनीति ॥ ९ ॥ अथ भादीनयायाव्रसक्रचरधपेकादक्षिणाम्‌+ } १०॥ समाप्तोऽयं तृतीयः प्रभः ॥ ६ ॥

थ्‌ # $ ५ ( अथ चतुथ प्रश्नः ` ( तत्र प्रथमोऽध्यायः),

परयधिततानि वश्यामो नानाथोनि पृथकपृथक्‌ । तेषु तषु च दपेषु गरीया ति पूनि च ॥ १ ॥ यदत्र हि भवेदुक्तं तद्धि तत्रैव निरदिशत्‌ । भूयो भूयो गर्सीयःयु शधु- प्वरपीयसस्तथा () ॥ २ ॥ विधिना शाहदन प्राणायामान्समाचरेत्‌ । यघुपरथ- फृतं पापं पदधा वरा यच्छतं भवेत्‌ ॥ ३ ॥ बाहुभ्यां मनसा वाचा शरोत्रप्राण- चक्षुषा ॥ ४॥ अपिवा चक्षुःश्रोतरतण्राणमनाव्यतिक्तमेषु अभिः प्राणाय; लुभ्यति ॥ ५॥ श्राचस्वीगमनमोजनेष फेवरेषु पृथक्पृथक्सप्ाहं सप्र सः प्राणाया- मान्धारयेत्‌ ॥ ६ ॥ अमकष्यामोल्यपियात्राय्पा्नेषु तथाऽपण्यविकरयेषु मधुमास- घृततेरक्षाररवणायरान्रजेषु यचान्यद्प्येवं युक्तं प्रदाह दद दादश प्राणायामान्धारयेतु ॥ ७ ॥ पारकपतनीयोपपातकवर्जषु यद्चान्यदप्येवं युक्तमरधपासं दरादश द्वद भाणायामान्धारयत्‌ ॥ ८ ॥ पातकपतनीयवर्नेषु यज्चान्यद्प्येषं युक्तं ददश द्वादशहन््रदश दादश प्राणायापन्धारयेत्‌ ॥९ ॥ पातकवर्नषु यचान्यद्प्यव युक्त द्रादशाधमासान्द्रादश्‌द्राद्च प्राणायमान्धारयेत्‌ ॥ १०॥ अथ परतकषु सवत्सर्‌ द्रादङ्र द्वदक्ष प्राणायामान्धारयत्‌ ॥ ११॥ द्राहणवते कन्या नाप्रका ब्रह्मचारण । आप वा गुणहयनाय नापरन्प्याद्रनस्वलाम्‌ ॥ १२॥ चराणि कषोण्युतुमतीं यः कन्यां न प्रयच्छति । स॒ तुर्यं भृणहत्यायै दोपगृच्छत्य- संशयम्‌ ॥ १२ ॥ न याचते चदव स्याच्ाचते चेतृथकपृथक्‌ । एकैफसमिन्नतौ दपं पातकं पनुरत्रवातु ॥ १४ ॥ ऋणि दषोष्य॒तुमती कारृप्षेत पितशासनप्‌ | ततश

ठय वष तु कन्दत्‌ सदृश पातम्‌ । आवेद्यमान सदरे गुणहीनमपि श्रयेत्‌ ॥ १५॥

»८ इत उतरमेतद्वतते ल. पुप्तके तयथा-"भरौदयुत्तरदतण्टोकैः समाक्तोऽयै दशस "इयुक्तस्तृतीय भरभ्रः ९ 1

१. च्प्रा।

[ भ०४अ ०१०१६३२] वौधायनस्मृहिः | ४७७

बछाचेतमहता कन्या मन्बैयदि न संस्कृता । अन्यस्मै विधिवद्या यथा कन्या तथेव सा ॥ {६ ॥ निषषटायां हुते वाऽपि यस्यै भता भ्रियेत सः । सा वेद्षत- योनिः स्याद्वतप्रत्यागता सती ॥ १७ । पोनभेवेन विधिना पुनः संस्कारमर्हति ॥ १८ ॥ तजीणि वषीण्युतुमतीं यो भार्या नाधिगच्छति । स तुर्यं भ्रूणहत्यायै दोषमृच्छत्यसंश्यम्‌ ॥ १९॥ ऋतुसातां तु यो मायी संनिधौ नोपगच्छति । पितर- स्तस्य तन्मासं तस्मन्रनति शेरते ॥ २० ॥ ऋतो नोपैति यो भायौमनृत्तो यश् गच्छति । तुस्यमाहुस्वयोदोषमयोनो यश्च सिञ्चति ॥ २१॥ भतः भरतिनिवेशेन या भाया सकन्दयेदतुभ्‌ । तां ग्राममध्ये विख्याप्य भणनं निरथमेद्गृात्‌ ॥ २२॥ ऋतु- लाता न वेद्रच्छेननियतां घमेचारिणीम्‌ । नियमातिक्रमे तस्य प्राणायामक्चतं स्मृतम्‌ ॥ २३ ॥ पराणायामान्पविज्राणे व्याहूतीः प्रणवं तथा । पवित्रपाणिरासीनो ब्रह्म नैत्यकमभ्यसेत्‌ ॥२४॥ अवतेयेत्सदा युक्तः भराणायामान्पुनः पुनः । आ। केशान्ता- न्रखाग्राज्च तपस्तप्यत उत्तमम्‌ ॥ २५ ॥ निरोधाञ्जायते वायुवायोरभिश्च' जायते तापेनाऽऽपोऽधिजायन्ते ततोऽम्तः श्युध्यते चिभिः॥ २६ ॥ योगेनावाप्यते ज्ञानं योगो धर्मस्य रक्षणम्‌ । योगमृला गुणाः स्व तस्माद्युक्तः सदा भवेव ॥ २७ ॥' भरणवायास्तथा वेदाः प्रणवे पर्यवस्थिताः । भणवो व्याहृतयनरैव निचयं ब्रह्म सना- तनम्‌ ॥ २८ ॥ प्रणवे नित्ययुक्तस्य व्याहूतीषु च सकस । त्रिपदायां च गायच्यां न भयं विद्यते कचित्‌ ॥ २९ ॥ सव्याहातिकां सप्रणवां गायतं शिरसा सर । तिः पठेदायतभाणः प्राणायामः स उच्यते ॥ २० ॥ सम्याहृतिकाः सप्रणवा प्राणाया- मास्तु षोडश । अपि भ्रूणहनं पासात्पुनन्त्यदरधुताः ॥ ३१ ॥ एतदा तपः भ्रष्ठमेतद्धमेस्य . रक्षणम्‌ । स्वैदोपोपधातार्थमेनदेव विशिष्यत एतदेव विशिष्यत इति ॥ ३२ ॥

इति चतुधप्रक्ष प्रथमोऽध्यायः | १ ॥

१ख. दू । > ख. निगमे" ।

९७८ षाधायनर्पातिः। [रणष्ञररश्टो०१-१८ 1

( अथ चतुथेभ्रश्े द्वितीयोऽष्यायः)

£ ५

प्रायभ्च्ताने वक्ष्यामो नानाथानि पृथक्पृथक्‌ । तेषु तेषु च दोपेषु गरीयांसि छ

धुनि च ॥ १ ॥ यथत्र हि भवेधुक्तं तद्धि तत्रैव निर्दिशेत्‌ । भूयो भूयो गरीयस टपुष्वर्पीयसस्तथा (१ ॥ २ ॥ विधिना शा्दषटेम भायश्धितानि निदिशेत्‌ । प्रति- ्ररीष्यमाणसतु प्रतिणृह्य तथेव च ॥ ३ ॥ कऋचस्तरत्समन्यस्तु॒ चतस्रः प्रिवतैयेत्‌ । अभोभ्यानां तु सर्वेपामभोज्यान्नस्य भोजने ॥ ४ ॥ ऋग्म स्तररसमन्दीयेमाजनं पापशोधनम्‌ । भूणहत्याविषिस्खन्यस्तं तु वक्ष्याम्यतः प्रम्‌ ॥ ५॥ विधिना येन पच्यन्ते पातकेभ्योऽपि सवेश; ॥ ६ ॥ प्राणायामान्पितराणि व्याहृतीः प्रणवं तथा । जपेद्घमपेण सूक्तं पयता द्वादश क्षपाः ॥ ७॥ त्रिरात्र वायुभक्षो वा ्िन्नवासाः ष्ठत शुचिः । प्रतिषिद्धास्तथाऽऽचारानभ्यस्यापि पुनः पुनः ॥ ८ ॥ बारुणीभिरषस्थाय सदेपपेः प्रमुच्यत इति ॥ ९ ॥ अथावकीण्य. पावास्यायां नियश्िदपसमाधाय दार्विंहेगिवीं परिवेषं कृतवा दरे आञ्याहुती नु. हेति ॥ १० ॥ कामावकार्णोऽप्म्यवकीर्णोऽस्मि कामकामाय स्वाहा कामामिद्ुगधोऽ स्मि कामकामाय स्वाहेति | ११॥ ह्वा पयताञ्ज्टिः (१)ब्‌,तियेङ्‌डःगिषपतिष्ठत १२ ॥ सं भासिश्नन्तु परतः सम्िन्टरः स वृहसपतिः । सं माऽयम्नः सिश्चत्वायुषा च बेन चाऽऽयुषान्तं करोतु मेति ॥ १३ ॥ प्रति हस्प मरतः भाणौन्दधाति परतीनद्रो बं परति वृहस्पतित्रह्यवरवमं प्त्यिरितरत्सरवं सवेतनुभृता सवेमायुरोति त्रिराभिभन्त्रयेत त्रिषत्या हि देवा इति शिनायते ॥ १४ ॥ योऽपूत इव मन्येत आस्मान्ुपपातकैः । स हवैतेन विधिना सवरैस्मारपापासमुच्यते ॥ १५॥ अपि बाऽनाच्रापियमतिषिद्धभोजने दोषवच कथे ऊतवाऽमिसेपिपूवमनाभिसंधिपूषव द्रायां च रेतः सिक्व।(ऽयोनो वाऽध्लिङ्गाभिवारुणीमिशवोपस्पृ्य प्रयतो भवति ॥ १६ ॥ अथाप्युदाहरन्ति ॥ १७ ॥ अनाद्यपेयपतिग्द्िभोजने विरुद्धधमोचरति च कमणि । मतिपरतेऽपि च पातकोपमेगरदुध्यतेऽथापि च सवेपातकैः ॥ १८ ॥

णी अरो पो 1

१ ख, "णायामान्ददति। ख, मि, प्रति",

[ प्र ४अ०२-४टो०१९-२२।१-१९ 1 बोध।यनस्पतिः ।

त्रिरात्र बाञ्युपवसंक्षिरहोऽभ्युपेपादपः । प्राणानापयनि संयभ्य तरि; पठेदषमषेणम्‌ ॥ १९ ॥ यथाञ्खमघ्रावमृय एव तनपनुरत्रवत्‌ ॥ २० ॥ विन्नायते च ॥ २१॥ चरण्‌ पवित्रे विततं पुराणं यन पूतस्तरति दुष्कृतानि । तेन परकत्रिण शुद्धेन पूता अति पाप्मानमरातिं तरेम इति ॥ २२ ॥

कर ®

इति चतुथप्र् द्वितीयोऽध्यायः ॥ २ ॥

म्प किसेदन्न्ता पकेकेष्को को्वानयण्दाक देणिेयोक परतिषवन

( अथ चतुधंप्रशचे तृतीयोऽव्याथः }) ।

प्रायश्चित्तानि वक्ष्यापो विख्यातानि विैषतः ! समाहितानां युक्तानां प्रपा देषु कथं भवेत्‌ ॥ ! ॥ ॐ पूवोभिरव्याहूतीमिः स्वामिः सवेषात्केष्वाचमेत्‌ ॥ २॥ यद्मथममाचामति तेनर्दं प्रीणाति यद्द्वितीयं तेन यजुषदं यत्तृतीयं तेन सामवेदम्‌ ॥ २॥यसथमं परिमि तेनाथपेदेद यद्द्वितीयं तेनेतिह् पुराणम्‌ ॥४॥ यत्सव्यं पाणिं भरोप्तति पादो शिरो हृदयं नाके चक्षुषी श्रोत्रे नामि चोपसुश्चाति तेनोषधिवनखतयः सवाध देवताः प्रीणाति ॥५॥ तस्मादाचमनादेव सवेस्मात्णपालषटुच्यते ॥ & ॥ अष्ट वा समिध आदध्यात्‌ ॥ ७॥ देवकृतस्येनसोऽवयननमसि स्वाह ॥ ८ ॥ मुष्यत स्यनसाऽवयननपासं खाद ॥ ९ ॥ पतट्ृतस्यनसाऽवयननमति स्वाह ॥ १०॥ आतपृतस्येनसोऽपयजनमासे स्वाहा । १ १॥ यदिवा च नक्तं चेनथकृम तस्यावयन- नमसि स्वाहा ॥१२॥ यत्खपन्तश्च जप्रतरैनशङम तस्या गयजनमसि स्वाह ॥१३। यद््ंसथाविद्रासपरैनधक्रम तस्यावयवननमसि स्वाह ॥ १४ ॥ एनस एनसोऽ- वयननमपि स्वाहेते ॥ ›५॥ एतैरधाभिहुता सवैस्मात्पपालमुच्यते ॥ १६ ॥ अथाप्युदाहरन्ति ॥ १७ ॥ अप्रदपण दवक्रृते शुद्धवत्यस्तरत्समाः । वृष्पाण्डः पावमन्यशच विरना पर्यल इल्‌ ॥ १८ ॥ दुग व्याहूतयो खरा महादोषविना- शना इते ॥ १९ ॥

& ५,

तुथ दूतौथऽध्यायः ॥ ६॥

4 प्ण

( अथ चतुथ्रध्े चतुर्थौऽषयायः ) |

भ

प्रया्त्ताने दक्षय ताति पविदेषतषेः । समाहितानां युक्तानां प्रपादपु

मिनिम

# एपौश्वायौ न विधते घ. पृक्तं ।

॥.0)

८ ह बोधायनस्मृति . | [श्र०४अ०४-५ष्टी° १-१०।१-१ २]

कथं मवेत्‌ ॥ १ ॥ ऋतं च सत्यं चेत्येतदघपपणं त्रिरन्तजरे पठन्सवस्मात्पासमु- च्यते ॥ २॥ आऽयं मोः पृ्िरक्रमीदिस्येतागचं तरिरन्तजेले पटन्सवेस्मात्पपएस- मच्यते ॥ ३॥ द्पदादिवेनहुपुचान इत्येतामृचं अरन्तजंले पन्सवैस्मात्पापासमभु- स्यते ॥ ४ ॥ हंसः श्ुचिषदित्येतागरचं त्रिरग्तनेले पटन्तवस्मात्पापत्यमुच्यते ॥५॥ अपि वा सावित्रीं गायत्रीं पच्छोऽधचशस्ततः समस्मामित्यतामृचं तिरन्तजरे पठ- न्सवेस्मात्पापात्पमस्यते ॥ ६ ॥ आपि वा ग्याहूताग्यस्ताः समस्ताश्चति तररन्तजंछे पटन्स्वस्मात्पापालसमच्यते ॥ ७ ॥ अपि वा प्रणवमेव भरिरन्तजरे पटन्सवेस्मास् 1 पाठमुस्यते ॥ ८ ॥ तदेतद्रमशासं नाएत्राय नाशिष्याय नापषवत्सरोषिताय दरात्‌ ॥ ९ ॥ सहस्रं दक्षिण! ऋषभैकादश गुरुपसादो वा गुरुमरसादो वा ॥ १० ॥

इति चतुधपरश्े चतुर्थाऽध्यायः ॥ ४ ॥

[0 8 ए | 1 - 1

( अय चुथेपरघ्े पमोऽध्यायः ) ।

अथातः संप्रवक्ष्यामि ( # सामर्यलुरय्ेणाप्‌ । कममियंरवामोति क्षमं कामा- म्मनोगतान्‌ ॥ १॥ नपहेमेष्टयन्त्ाव्ः शोषयित्वा स्वविग्रह्‌ । साधयेत्सवेक- माणि नान्यथा सिद्धिमश्नुते ॥ २॥ नपहोपष्टियन्त्राणि करिष्यन्नादितो द्विनः। लुह पुण्यदिनकषेषु केररपभ्रणि बपयेत्‌ ॥ २ ॥ स्ाया्निश्बणं पायादात्मानं काध- तोऽनात्‌ । स्ीरुद्रेनाभिमापेत ब्रद्यच(रौ हषत्रेतः ॥ ४ ॥ गोविभ्पितुदरवेभ्यां नम सुयोदिवा स्वपन्‌ । जपहोमेषटियन््रस्यो दिवास्थनो निशासनः ॥ ५ ॥ माजापत्यो भवेरृच्छरो दिवारात्रावयाचेतम्‌ । कमशो व।पुम्तच् द्रादश्राहं उपह ज्यहम्‌ ॥ ६ ॥ अहरकं तथा नक्तमह्ातं वायुभक्षणम्‌ । शषटेष पराषटततो बाद्यनां कृच्छर उच्यते एकेकं प्रासमश्नीयादुवेक्तिन सयहं उयष्म्‌ । वायुभक्षद्यहं चान्यद्तिढृच्छः उच्यते ॥ ८ ॥ अम्बुभ्तरूयदनितान्वायुभ्स्ततः परम्‌ । दृच्छरातिङृच्छरस्तती- यस्तु विज्ञेयः सोऽतिपावनः ॥ ९ ॥ उयहं उह पिबेदुष्णं पयः सपि; कुशोदकम्‌ । वायुभक्षख्यहं चान्यत्त्कृच्छरः स उच्यते ॥ १० ॥ गोमूत्र गोपयं क्षरं दपि सर्पिः कुशोदकम्‌ । एकरात्रोपवासश्च च्छः सांतपनः स्मृतः ॥ ११ ॥ गायञ्याऽऽदाय गोमूत्र गन्धद्ररेति गोमयम्‌ । आप्यायस्वेति च क्षीरं दधिक्रान्णेति १ दपि ॥१२॥

[ भ०भण्पटो०१३-३२] बोधायनस्मृतिः । ४८१

्ुकरमसि स्योतिरसीत्याज्यं देवस्य त्वेति इशोदकम्‌ । गोमूत्रभागस्तस्या्भ शक" तीरस्य तञ्नयम्‌ | १३॥ द्यं दध्नो धृनस्येक एकश इुशवारणः । एवं सांतपनः कृच्छः श्वपाकमपि शोधयेत्‌ ॥ १४ ॥ गोमूत्रं गामयं चेव क्षीरं दधि घृतं तया | पश्चरात्रं तदाहारः पश्चगव्येन शुध्यति ॥ १५॥ यतात्मनोऽरमत्तस्य ददशह भोजनम्‌ । पराको नाम इृच्छरोऽयं सवेपपप्रणाशनः ॥ १६ ॥ मोपूत्रादिभरभ्यः- स्तमेकेकं तं चरिसप्कम्‌ महासांतपनं कृच्छं वदन्ति बरह्मवादिनः ॥ १७ ॥ एक- हृद्धथा सिते पिण्डनेकष्टन्याऽसिते वतः । पक्षयोरपवासों द्रौ तद्धि चान्द्रायणं सृतम्‌ ॥ १८ ॥ चतुरः परातरश्रीयािपष्डान्विप्रः समाहितः । चतुरोऽस्तमिते सूरय रिश्ुचान्द्रायणं चरत्‌ ॥ १९ ॥ अष्टावष्ट मासमेकं पिण्डान्पध्यंदिने स्थिते । निय तासा हविष्यस्य यतिचान्द्रायणं चरेत्‌ ॥ २० ॥ यथाक्थचितिषण्डानां द्िनस्िस्‌- स्त्वकश्षीतयः । मासेनाश्चन्दविष्यस्य चन्द्रस्यति सटाकताम्‌ ॥ २१ ॥ यथोर्चधन्द्रमा हन्ति जगतस्तमसो भयम्‌ ¦ एवं पपाद्धयं हन्ति द्विनश्ान्द्रायणं चरन्‌ ॥। २२॥ कणपिण्याकतक्राणि यवाचामोऽनिाशनः । एकतरिपश्च सप्तेति पधघ्रोऽयं तुरषु- मान्‌ ॥ २३॥ यावकः सप्तरात्रेण निनं हन्ति देहिनाम्‌ । सप्ररत्रोपवासौ वा ट मेतन्मनीषिमिः ॥ २४ ॥ पौषभाद्रपदज्येष्ठा आद्रकाशचातपाश्रयात्‌ । गीन्शुदठा्ु- स्यते पापास्यतनीयाहते दिनः ॥ २५ ॥ गोमूत्रं गोमयं | क्षीरं दधि सर्पिः कुशद्‌- फ़्‌ । यथाचामेन संयुक्तो ब्रहमूर्वोऽतिपावनः ॥ २६। अमावास्यां निराहारः दोर्णमास्यां तिलाशनः । शह्ठङ्कष्णह्तात्पपान्धुच्यतेऽव्दस्य पएवेभिः ॥ २७॥ भ्र्ताहारोऽभिरोतरिभ्यो मासेनैकेन शुध्यति । यायवरवनस्थेभ्यो दयाभेः पएश्चभि- दिनैः ॥ २८ ॥ एकादधनिनोऽननन दिनेनेकेन भुभ्यति । कापोतवृक्तिनिषठस्य पीत्वाऽपः शुष्यते निभिः ॥ २९ ॥ ऋ्यज्ञःसामवेदानां वेदस्यान्यतपस्य शा । पारायणं तरिरभ्यस्येदनश्नन्सोऽतिपव्नः ॥ ३० ॥ अथ चेत्वरते कवु दिरष॑से मारुताशनः । राजौ जरे स्थितो व्युष्टः माजापत्येन हत्तम्‌ ॥ ३१ ॥ गायञ्यष्ट सहश्च तु जपं कृतमीस्थिते रौ । एच्यते सवेपदिभ्यो यदि न भरूणहा भवेत्‌ ॥ ३२॥

१ख, ण्वसं मा०। २ ख. णू! पाविन्य ¦ ३ ल. 'लोत्तरे र" । ६१

८४ बोधायनस्मृतिः | [अ०्डअ००्ो० १३.१७)

अथलनेनैव ताः सिद्ध यान्ति शुद्धसरीरिणः । १३ ॥ पाजापत्यामिदं पण्यमूृषीगां सशदीरितम्‌ । इममध्यापयेन्निरेयं धारयच्छरणुतेऽपि वा ॥१४॥ भुच्यत सषैपपिभ्यो त्रह्मराक्‌ मदहायत 1 यान्सिसाधायपुपन्नन्द्रादशाहाने ताञ्चपत्‌ । १५ ॥ धृतेन पयसा दध्ना प्रार्य निश्योदनं सकृत्‌ । दश्ष्ारं तथा होमः सर्पिषा सवनतरयम ॥ १६ ॥ पूर्वसेवा भवेदेषा मन्त्राणां कमेसाधमे मन्त्राणां फमेसाधन इति ॥१७।

दति चतुथपरश्नऽषटमोऽ्यायः ॥ ८ ॥ अतिरटोभासपादद्रा ॥ १॥ निहतः पापकमभ्यः ॥ २ ॥ समाधुच्छन्दसा द्राः ॥ ३ ॥ अथतः संप्रवह्यामि : ४ प्रायधरेत्तानि वक्ष्यामः ॥ ५॥ प्रायश्चि- तानि व्यामः | ६ ॥ प्रायथित्सनि व्यामः ।:७॥ म्रायथित्तानि वक्ष्यामः ॥८॥

इति चतुथः प्रषः ॥

इति बौधायनधमरासं समाप्तम्‌ ॥

=-=

| ४ |

ग्रन्थनाम ॥ | स २० ८2 विधानमाका-भरीनर्मिहमहविशविवा । ... ... ४

८७ अिहाजचन्द्रिका-किनवडकरोपाहवामनराखिषवा। २ ८८ निरूक्तम्‌-दुगाचाथछृतवृत्तिसमेतम्‌ । माग्यातकम्‌। ... १६ ८९ काव्यप्रकाराः-संकेताख्यदीकासमेवः । ... ... ३ ९० शाङ्कायनारण्यकप्र-कगेदान्तगतबाष्करसाखीयम्‌ |. .. ९१ गोतमप्रणीतन्यायस्जाणि-माप्यवृत्तिम्यां समेतानि।... ४ ९२ श्रीमद्धगवदरीता-सटीकरामानुजमाष्ययुता । ७ ९३ द्रपूणमासप्रकाज्ञः-फिजवडेकरोपाहवामनरालिषतः । ६

४.

१

©

©

९९४ संस्कारषद्धातिः-अभ्येकरोपाहमास्करखाश्िषिरयिता ।

९५ कारयपरिस्पशू-ह्धरोपरिष्टम्‌ ।

९६ करणकोस्तमभः-रृष्णेवन्ञविरवितः ।

९७ सीमां सादृरानमू-सतन्ववार्तिकशावरमा ० भागषट्काल्मकम्‌। २५

९८ धर्मतत्वनिर्णयः-अम्यंकरोपाह्ववासुदेवशाखिप्रणीतः । ° ` ९८ धर्मतत्वानिर्णयपरिरिष्टम्‌- ति „ ० ९९ भास्कतैयबीजमणितपू-नवाङ्कुरातीकासहितम्‌ | ..7~ २

क

१०० प्रायश्िततेन्दुरोखरः-नगेशभधविरचितः। कृण्डाकयुतः । १ १०१ शांकरपाद्भूषणपू-पवतइव्युपह्रषुनाथशालिषवं द्विभा० ८

०२ बह्यवेवर्तप्राणम्‌-मागद यालसकम्‌ । ४. 8 १०३ श्तिसारसमद्धर्णम्‌-मिनपरनामकतोटकाचायंमणीतम्‌ | ° १०४ भिराच्छरोकी-टिप्पणीविवतिम्यां समेता । पर्मखसम्रन्थः। २

१०५ आग्वलछायनगुद्यसुञ्प्‌-आश्लायनाचार्यपरणीतम्‌ । २ १०६ दक्ञोपानिषद्‌ः-पृटमात्रम्‌ । १

१०७ ली खावती-भीमद्धस्कराचायप्रमीता । दीकद्रयोपेता द्विमागा। ३ श्रीमत्स्पराण््‌-महपुराणान्तैतं चतुमामातसकम्‌ । ,..२० सिदान्तद्नम-महर्विवेदन्यास्पणीतं निरज्ञनमाष्ययुतम्‌ । 1 आधानपद्धातिः-किंजवडेकरोपाहवामनदरसखिभिः छता । १ पश्वाछम्भमीमांसा-किजवडेकरोपोहवामनशख्िविरविता । ° रिषमभारतस्‌-कवीन्द्रपरमानन्द।वरचितेम्‌ | ,,, ,*, 4

ष °

© 4 „ल =© =© ० भ छ ॐ $ © ०८

कि

-श्रिममुद्रणालयमृद्रितअन्थावल्या अकारादिवणानुकरमेण अन्थाङ्कन यल्याङ्केन च सहितं सूचीपम्‌ ।

म्रन्थाङ्ाः

१ अथधिप्राणम्‌

८७ आधेहोषचान्दिका,

८४ अद्रेतामोदः

५७ आचारभूषणम्‌

५८ आचरिन्दुः

आधानपद्धतिः

९८०

४६ ४ ¢ ¢

१

१०५ आश्वलायनगृह्यसूर्नेम्‌२ ८ १ आश्वटायनश्रातसत्रम्‌ ४

६२ इशकेनकठाद्युप ० (रामा ०)२

७६ इदटाकेनकापनिषद्‌ः १

५ ईष्ावास्थोर्पनषत्‌

|

२९ उपनिषदां समुच्चयः ६

३२ एेतरेय्ाह्लणम्‌ ३८ एेतरेयारण्यकप्‌ ११ एतरेथोपनिषत्‌ ९६ करणकोस्तुभः ७ काठकोपनिषत्‌ ६६ काव्यपकाशः ८ ९ काव्यप्रकाशः ९५ कृश्यपरित्पम्‌ ६ केनोपनिषत्‌ ५२. गण रागीता

१ गणेखाथरवरीषम्‌

१०

३

१ प ६ २ ४ १ ‰ 2

७३ गाय्रीपूररणप्दतिः१

६१ गोतमसूरम्‌

१४ छान्दोग्योपनिषत्‌(शां ०)५

६३ छान्दोग्योपनि ०(रामा०)३ १२।५५ पुरुषार्थविन्तामणिः -' ७९ छान्दाग्योप ०(मतक्षरा०)२

४

मूल्यम्‌ ग्रन्था्नः आ०

¢

9

©

©

९

८ | ७२ परिभषिन्दरेखरः ८ | ४४७ पातञ्जटयोगसूबाणि

©

9

२० जीवनम्मक्रिविवेक ११ | २४ जेमिनीयन्यायमाराविस्तरः ८

३७ तेत्तिरीयवराज्लणम्‌ १४ ५४ | १२ तैत्तिरीयसंहिता १२।३६ तेत्तिरीयारण्यकम्‌ ११ | १२ तेत्तिरीयोपनिषत्‌ < १३ रेत्तिरीयोपनिषद्धाप्यवा०२ ० | ७८ विस्थरीसेतुः ११।१०४ व्िंरच्छरोको १२।९३ द्रापुणमासपकारः १० ° | ७१ द्राद्यायणगदयसृजवृत्तिः १

४ |३३ धन्वन्तरीयनिषण्ट्रा ०स्‌०६ ९।९८ धर्मतचवनिणंषः

४ | ९८ धमंतच्वे °परिरिषटम्‌ ¢ | ५६ नित्याषोडरिकार्णवः ३ ¢ ८८ निरुक्तम्‌ १३० नसिहपर्वोत्तरतापनीयोप ०१

कडि © ~^ ~€ 9

ल्यम्‌ आण

३१

9

४

© © ^ 9

भन्थाङ्कः

8. १०० प्रायभितेन्दुरेखरः १ १५ वहदारण्यकांपानिषत्‌ ८ ३४ ,, (रामानुजटी०) ३ ३१ ,> (मिताक्षरा) २

मूल्यम्‌ ्न्थाड्मः

[२]

आ० १०।१०४७ टीटावती ३ ० ८ ° वाक्यवृत्तिः ० ८ | ८९ वायुपुराणम्‌ ४ 1९ ८६ विधानमाा ४ ६

१६ वृहदारण्यकोपनिषद्भा ०२२ ८ | २७ वृन्दमाधवः

७१ बृहद्योगतरङ्किणी १० ६८ वृहद्‌ बह्मसहिता १ २८ ब्रह्मपुराणम्‌ ६ १०२ ब्रहवेव्पुराणम्‌ ९ २१ ब्रह्मसूत्राणि (शं ०)१२ ६७ ,, ब्रह्लामूृतवर्षिणी- दीपिकासमेतानि ४ ८२. बरह्मसृजवात्तिः र्‌ ३४ भगवद्रीता (रां०भा०)२ ३४ , ( सटीकशां ०मा ०)६ ४४, ( पैद्याचभाष्य० ) ४५ ,, (मधुसूदनीभीधरीदी ०५ ९२. ,, ( रामानुजीया ) ७ ९९ भार्करीयबीनगाणि.सदी.२ ७५ भाष्याथरत्नमाटा ५ ५४ मत्स्यपुराणम्‌ १० माण्डुक्योपनिषत्‌ ९४७ मीमांसादृशनम्‌ २५ ९ मुण्डकोपनिषत्‌ ० ६० यतिधर्मसग्रहः १ ५० यतीन्दरमतदीपिका १ ४६ याज्ञवर्क्यस्मृतिः १३ प ९ १

९१ 69

¢ योगरत्याकरः १९ रसरल्नसमुच्चयः २, रृद्राध्यायः

1२ | ७७ वेदान्तसूचमुक्तावयिः २

१२

1२ ध

| = ^ न १२४३ वैयाकरणसिद्धान्तकारिकाः० १२ ४२६ वेयासकन्यायमाखाविस्तरः १ १२

४।१०१ शाकरपादृमूषणम्‌ ८ ` | ६५ राङ्खायननाक्षणम्‌ १

९० शाद्खायनारण्यकम्‌ ° -

ल रिवभारतम्‌ %

> | ५९ श्राद्धमञ्जरी २ ° | २२. श्रीमच्छंकरदिग्विजयः६ ४१०१ श्रुतिसारसमुद्धरणम्‌ ° < | १७ धरेताशवतरोपनिषत्‌ २ ॥ ९४ संस्कारद्धतिः २ ~ ८३ सेक्षपशारीरकम्‌ ९ % | ३५ संगीतरत्नाकरः १० ०।५३ सत्याषादश्रौतसूत्रम्‌ २८

५५१ सर्वद्रौनसंग्रहः २ ९ | ४० संध्याभाष्यसमुच्चयः २ १०| ३९ संस्काररतनमाछा १२ १२ ` सिद्धाम्तद्दनम्‌ ¦ १

४ | २५ सुतर्सहिता ११ ० | १८ सौरपुराणम्‌ ३ ० | ४८ स्मृतीनां समुचेयः ५, १२ ७० स्मृत्यथंसारः . १

६.२६ हस्तयायुरवद्‌ः ७

+ ४ 8 ४

9

. ल = $ ध्ट ८७५ ०

€