न्स 0 पणा 70747 07 70480106 ए
(षप्+, 470 ^701.061641. 0/.1:1.1:314
| 1 7 त ९,२४८.८५.
| |
अन्थाङ्कः ५३ सत्यापाटपिरपितं श्रौतसूत्रम् ।
महादेवशाखिसंकलितभरयोग चग्दरिकाव्याख्यासमेतम् ।
एकादशादिचतुर्दशान्तभश्नासकः पमो परागः । एततपुस्तकरं व° शा० सं° रा० शुंकरशाश्चीमाहलकर् इत्येतैः संशोधितम् । तच ची.षए, ४ ।
बिनायक गणेश आप इत्येतैः पष्याख्यपत्तने ^ £ ‡ ¢ आनन्दाश्रमसद्रणाल्ये <; `
3/4 29.45“ आयसाकषद्रयित्वा 52+. 44. प्रकाशितम् ।
शारिवाहनरकाब्दाः १८४९ छिस्ताव्दाः १९२७
2 भष सर्वऽधिकाश राजशातनावु्रिण स्ाय्तीकताः ।
| ४ पूयं रूप्यकतयम् ( ३) 1
तधा २५ ^2८.114001.616 41 1181२41, पा ५... 11. 4०५. ४9. 166४-. (६. ] . 5. 5८५.
आदरशपस्तकोिखपननिका ।
अयास्य मरयोगवन्द्िकान्यार्यासहितस्य सत्यापाढनिरचितिरण्यकेति- श्रौतसूतरस्य पुस्तकानि येः परहितैकपरतया संस्करण प्रद्तानि तेषां नामादीनि पुस्तकानां संज्ञाश्च कृतङ्गतया प्रकादयन्ते--
(कः) इति संजञितम्-केवछे स्याख्यानं दण्डवत्युपारुयभरघुनायदीक्ि- (श तानाम् । आन्ध्ाषरिसितं पत्राणि १६१० सेपृणम् । „ (ख) इति संक्ितम्-दण्डवत इतयुपाहवय शिवदीक्षित इत्येतेषाम् । संपूर्णम् ।
° ग) सेजञितम्-बे° दा० सं देकरदीक्षित ताप्रसकर् इत्येतेषाम् । पशना
. ११-१४ पत्राणि ३२७
(घ.) इति सेक्ञितम्-वे° शा० सं ° गुरनायदीकषित यखगुन्दकर् इत्येतेषाम् |
{¬ भश्नौ ११-१९ पराणि ११७
(ढः) इति सेकञिम्-मूलमाधम् । पाचवड ( सातारा ) ग्रामनिवासिनां श्रौत. चूडामणिपदनिभूषितानां स्वाध्यायसंपादकानां ` वे० शञा० सं० धुण्डिराज दीक्षित्त सोमयाजी वापट इत्येतेषां संपूणम् । ,
(च) इति पेक्िम्- मूरमानम् । सपम् । प्यर्तननिवासिनां वे० शा० सं ‹ अण्णेभह अभ्यंकर ! इत्येतेषाम् ।
(@.) इति सक्ञिम्-मूरमा्म् । अश्नाः-( ११।६२।१५।२४।२५ ) समति क्िचिुटितम् ( गोर्ेण् भेसूर--अरियण्टल् लेश्ररी ) संस्छृतग्रन्थसंग्रहाखयस्थं नागराक्षरं देवनागरा्िखितम्।
(ज.) इति सेजञितम्-मूलमात्रम् । भञ्नौ ( २१।२२ ) के इत्युपाहषमेमा- तैष्डत्युपाधिविभूषितानां कै° बरहमश्री काशरीनाय शाखी सोमयाजी वा इत्येतेषाम्।
म रुक न
आद्शेपृस्तको्ेवपतिका ।
अथ सत्यापाढविरवितदिरण्यकेशिश्रोतसूतरस्य पुस्तकानि येः परहितेक- भवणस्वान्ततया संस्करणार् प्रदत्तानि तेषां नामादीनि पुस्तकानां संगा छृतङ्तया प्रदश्यन्ते- (क.) इति पंत्िम्- एकादश्चम्नादारभ्य समाषपर्यनतं षुण्यपततनस्थानां बे. रा, रा. वामन ^रुनायम गरे" इत्येतेषाम् । अस्य छेखनकाछः शकाब्दाः १७०९ (ख.) इति संक्ञितम्--२२० पत्ात्मकं चटितं रा. रा. ‹ इुशचाभाऊ अभ्यंकर वकील › इत्येतेषाम् । (ग) इति सेक्ञितम्-- {६२ पत्रात्मकरं नृपितं वे. रा. ‹ विनायकशाच्ची वाई- क्र ' इत्येतेषाम् । (ध) इति पैक्ितम्--२४७ पत्रात्मकं बुटितं बे, रा. बालशाच्ली अभ्यंकर निवासस्थानं बाई › इत्येतेषाम् ८ ङ, )§ति संक्ञितम्--३०१ पत्रारमकं वुटितै वे, रा, ‹ भास्कर कृष्णंभह् किये दीक्षित निवासस्थानं पुं ' इत्येतेषाम् । एवं हिरण्यकेशीयचयना्वमेधरान पूयक।ठककाम्यपदुपायश्रितादिपरयोगाणां इस्तषटिखितपुस्तकानि भित्वा र्िंरतिसंरूयाकानि वे, मू. रा, (भास्कर ष्णं छिमयेदीसित › इत्येतेरवलोकनार्थ भदत्तानि। तेः मयोगचाद्धिकायाः सैशोधनक्ैणि वहूपकृतमिति ।
महदेवशाक्िसकटितपरमोगचन्दिकाव्पास्यायमुदाहतग्रन्थानां अन्थमणेतृणां च अकरादिमातृकाकमेण निर्देशः ।
अष्टाघ्यायी-पाणिनिमुनिविराविता ।
अननिपुराणम्-महरविं बेदव्याप्पर्णातम् ।
अथ्वेद्ः--
अत्रिसरतिः--
आश्िरःसतिः--
अमरकोषः--
अनन्तदेव्ृता श्रौतपद्धतिः--
अष्डिचार्थृता (आपस्तनबशरौतपरयोग) दीपिका ।
आपस्तम्ब्छतिः--
आपसतम्बूतरम्--
आश्वलायनस्छृतिः--
आश्वलायनपूत्रम्--
उद्वातृषद्धतिः - रामङृष्णतिपादीृता |
ऋेदतदिता- प्ायणमाप्योपेता ।
एकाभनिकाण्डः--हरदततकृतमाष्योपेतः |
देतरयत्राह्मणम्-प्रायणम्योयेतम् ।
रेतरेषारण्यकम्--सायणभ।ष्योपेतम् ।
ओशन्छतिः--
कपादिकाक्कि--
कपदि्ागिविरमितं (आापस्तम्बोधरौ सूत्र. माष्यम् |
कमन्तसूत्म्--
करम्रदीपः--कात्यायनविरचितः ।
करयपपपतहिता--
कक॑मापयोपेतं -कात्यायनघरौतू्म् ।
~
ङृष्णयनुेदंहिता -मदमा्करभाप्योपेता | इष्णयनुर्वदत्ाहमणम् --,) कृष्णयनुरवदारण्यकम्- ~, ष्णयजुरदमन्धवादमणम् । काशीखण्डः (स्कान्द)रामेशवरयोगिन्याख्या- | समेतः | कण्संदिता--सायणमाप्योेता | कात्यायनसुतरमू-- कात्यायनस्पतिः-- कौषीतिकीपू्म्-- सादिरगृयूम्--सप्कनदभापयोपेतम् । गृह्यसूत्र (पत्याषाद वि चैत्) » मातुदत्ाप्योपेतम् | + गोपीनाथङ्ृतवृततिुतम् | महादेवशालिपंकठिता प्रयोग" ] चन्दिका | गृहयसूत्रम्- (आश्वदायनीयम् गगाम्यैनारा- यणवृत्ति गृहयपूत्रम् आपस्तम्बविरचितम्-- कपादिस्वामिमाप्योपेतम् । हरदत्त्ृतवृक्तिप्हितम् । अण्डिलाचाप्रयोगवृतति्मेतम् । सुदशनाचा्ैमाष्योपेतम् । मह देवयज्वक्तव्तयुतम् । ` गृह्यपप्रहः-- (छन्दोगः) गृह्यपरिरि्टेम्-(आश्टायनयिम्)
श
[९]
गृषठरतनकण्ठमूषणम्-- तर दिकपताममौमङृ- तम् | गोभिटगृ्तूम्- चनद्रकान्तमद्ाचार्थमा- प्योपेतम् । गोतमसूत्नम्-मस्रीमा्योषेतम् । गोतममूत्रम्( करियाकण्डः । ) गोतप्रवरनिवन्धपमरहः-- चनद्चुदीमदृकृत(अपस्तम्बगृहय) सैस्कर- निर्णयः । चद्धिका(धौतवृत्तिः) । छन्दोगपरशिष्टम्-नारायणक्ृतमाप्यं चन्द्र. कान्तृत्तिुत च | जैमिनिगृहयूत्रम्- भडकुमारिटमाप्योषे- तम् | जेमिनिशरोतपूत्रम्-- जेपिनिसूत् वमाप) शाबरमाप्योपेतम्। जैमिनिन्यामाटा माघवाचाथैविरनिता । जैगिनिपपरवृत्ति-(ज्योतिषम् । तच्चमुक्तावछिः- नन्दपण्डत्ता । तन््रहध्यं--रामातुनाचायैकृतम् । तैततरीयतेहिता-- माधवीयमाष्योषेत । तैतिरयत्राह्मणम्-- माधवीयमष्योपेतम् । तैत्तिरीयारण्यकम्-- पैतिरीयप्रातिशास्या -त्रिभाष्यरतनपताहता । त्रिकाण्डमण्डनम्- मह भास्करविरवितम् | दत्तकमीमांप्ा--नन्दपण्डितक्ृता । दत्तकचन्धिका -- कुमेरकृता | दत्तकौस्तुमः--अनन्तदेवछ्तः । दत्तकद्पेणः-- दत्तक दशानिमैयः--वैदिकपतःवमौमकृतः ।
दकषस्दतिः--
दानसण्डः-- ( देमाद्रेः )
विरसम्
द्ाह्मायणगृहयतूचम्- रद्कन्दमाप्योपेतम् |
धरमपदीषः--
मपरृत्तिः--
धरमपत्रं सत्यापादभ्रिचितम् । महादेव- छृतैनयन्तीव्या्या
५) ( आपस्तबीयं ) हरदत्तकृते उज्ज टाप्तहितम् ।
५ ( बोधायर्नायं ) गोविनदाचायेवू- ततियुतम् ।
“४ ( वैलानर्तीयं ) | पूतसवामिमाष्योतमापस्तमबसूत्रम् । निदक्ृतपरयोगपारिनातः । नारपतिहप्रतापः-रुदरदेवकृतः ।
पराशरमाधवीयः परिभापापूत्र-बोषायनीयम् । पाकयज्ञनिणैयः-
पितमधस्रम्-( मरदवानविरचितं ) कपदि- माप्येपेत्तम् । पारस्करगृहयमूतरम्-हरिहरमाष्योषेतम् । कितृमेधसूनम् ( आपस्म्बीयम् ) गोपाट- यञ्वमष्योपतम्।
५ ^ महादेवयञ्वमाष्योपेतम् । यहयाजीयविवरणेपेतम् | पितृमधपूत्म् ( बोधायरनीयम् ) पितृमधपूत्म् ( वैलानप्तीयम् ) भ्रयोगरलनं (हिरण्यकेशीयं ) मदेशमदयम् |
ल ५
[३ परायश्ित्तशतदवयी-ेकटेशकृतन्यास्यात्त, परायित्परदीपः-गोपालयब्वकृतः | भायक्ित्तदीपिका-वरद्रानयचवक्ृता । परयशचित्तच्धिका-गणेशयज्वङता । नौषायनश्नोतसू्र ~ महदेलयजवछ्तृततिु- तम्| बौधायनगृदयपूम् बृहस्पतिस्मृति ब्रहमपराणम् मदद्वनश्ौ तस्र् महदिवयञ्कृतमाप्यो- पेतम् । भदानगृहयपूत्रम् माृदीपिका-- खण्डदेवक्ृता | मह्यम् मद्धाध्वरमीमांपता--वापुदेवदीक्षितक्रता । मनुप्ठतिः-दुच्टूकभडकृतत्यार्यास.० मह।माप्यं ( पतज्ञदिः ) माध्यंदिनपंहिता-महीधरभाष्योपेता । मानवकलपपूत्म्-- मल्स्यएराणम्- यमस्यृतिः- याज्ञवक्यस्तिः-भितकषरा ।
५ अपराकर्ीका | याजुषहैघ्ररत्नमाला-महदिषयज्वक्ृता । रामण्डारवृत्ति-(पूष्वमिमप्यस्य) | रद्तवृतिः-(आपसतसबधरतूस्य) । काल्चायनश्रौतपत्म्--अनिसामिभाप्यो-
पेतम् । दिखितस्छृति- वतिष्ठ्मशाखम्-
||
| तृततः ८
1
विधानमाल-नृिहभदकृता ।
निमुमतिः..
विशपकाशः ( सेस्कारकराण्डः )
विदार्वृताप्तम्बगृहयूवरतः |
वैनयन्तव्यास्यासमतं सत्यापादसू्म् ।
वैलानश्ौसत्रम--महादेवयन्वृतवृपति- युतम्
वैलानपगृहासतम् -
व्यापस्मृति- `
शङ्खस्मृतिः--
शतपधत्राह्मणम्-सायणमप्योपेतम् ।
शातातपसमृति--
शान्तिरत्नमादा-
शान्तिकिमलाकरः-
शान्तिर
शाच्दीपिका-
शारीरकशङ्करभाप्यम्-
शाङ्खयायनगृहसूनम्--
शाङ्कयायनश्रोतसूम्-
शल्वपूत्रम् ( बौधायनीयम् )
शल्नसू्म् ( आपरतम्बीयम् )
कप्दिभा्योपेतम् |
२ ॥ महादेवयञ्वमाभ्यापेतम् | ५» करविन्दीयविवरणोपेत् । नदरराजीयदृत्तप्हितम् । आपर्तम्बीया ) महादेव
|
यज्वकृता । श्रीतपू्-( आपस्तम्बीये ) चौण्डपाचायै- माप्येषेतम् । सैकरषगकाण्डः-माचन्िका भा्करराय-
वाराहगृहयपूत्म्-
कृता |
[४]
सेवतसृतिः-- सरवदुशनपम्रहः स्मृतिप्तमुचय'-- सृत्यय॑सारः श्रीधराचार्यः । समृतिचन्धिका-देवणभदटः (सस्कारकाण्डः) # ५ (श्राद्धकाण्डः) समृतिमुक्ताफभू-वैचनाथदीतितछृतम् । समृतिर्नाकरः-विष्णुमहकृतः ।
¡ + > वैदिकपर्मौगकृतः । समृतिकोस्वभः -अनन्तमड्तः संसकारकौ्ुमः-- सुस्काररलनमाटा-गोपीनायदीक्ितकृता ।
7 ५ महाद्वयञ्व्ृता |
संस्कारनिणेयः--दीकरयब्वकृतः । सैस्कारपद्धतिः -मास्करशाक्ञिकृता । स्कन्दुमहापुरणम्-- स्मातप्रयोगवैनयन्ती-महादेवता । पपिङ्यमाछ्ा-नगेशमदङता। सन्यासया | सामवेददिता-- सामविषानत्राद्णम्-सायणमाप्योपेतम् । हिरण्यकेशि(पत्याषाद) सूत्रम् इरीतस्तिः- इरदततक्ृताप्तम्बपूजवृत्तिः । हेमद्विः (धाद्धकाण्डः)
५ (ज्रतखण्डः) हैत्रमीमास-रामशालिक्कता । हौतरपद्धतिः-ायणाचायैविरचिता ।
प्रस्तावनां । + अद्य खु श्रीमदनन्त्ह्ुणगणाहंतानन्तकोयिव्रह्ाण्डमण्डलासण्टतप्रमृतिवृनदारक- ृनदवन्दितपदारविन्दनिष्यन्दमानामम्दानन्दपेदोहमिटिन्दायमानमानपवैलानमपुनिननने- गीयमानविमलनित्दावहिनिरानमानदिव्यीावतारपनुगही तपतमस्तमक्तननकामनापरि- पूरणनिवद्धपरिकरश्ीपरेश्वरकृपारसाद्तमवापविशुद्धरेमुषीविदोपविकतितिद्तैभवछ- तारथङ्कतरिवरीवलयानं समस्तथरणीतटविराजमानविविषसम्य्ंमाधितप्तमासमानितवि- इ्वपतनम्यततशीरयप्रमृतिसदुणगणावाठपसरनुषननतरस्तीनेगीयमानव्िमरयरोवहस्ती- ृतविङ्मण्डलानां परमपूडयताभाजनतमप्तपतज्नरिरःसोजपंमावितनमस्कियाप्रमतिएर- किया सक्ववेदशान्ञपारावारपारदशवनां निलिरकलाकटापशौशल्यशव्योत्सकििदुत. द्धिनिवद्धा शयाना एमस्तमूमण्डटनिवासिन पन्मान्यिद्जनानां पुरतोऽगच नूतनपरिवियप्. मावषरिकुरदभिनवाद्रातिशयपतमुत्वण्ठितपतरस्वतीमुपरसादूस्मवाएपुमङ्गटमयमीवोणव षि" वतामधुरतरविटासपरोाप्तयिकसितैः भस्ताविकैः _कतिपयेवाक्यनिकुरभमः पुम्गलम+ यमभिनवेदृन्तं निवेदाथिड॑समत्कण्ठतेऽप्मदीय मानम् । तदत्र समस्ताद्ज्ननानां सुिचाराधिदातितं चि्मास्तमन्तलो विविधविचारणीयमरतुतक्र्यकदम्बकादावनयै प्रृतेऽ- स्मदीयेऽभिनवोदननिवेदरनीये वततव्यांशे समवधानाय छृत्षणं जायतामिति पप्रय साज्ञरिबन्धं संय संप्रति. निजवक्तरवयाशमुपोदुषातमुसेन परसतोवुमारभामदे-- अथि समस्तसञ्जनाः-- विदितमेव सु प्कलदिकयमेमागानुयािनां सदाचार्. सेपन्नानां तेत्रभवततां मवताम् । यत्सकटवाङ्मयस्याऽऽदिवीजमूतो वेदो मगवदूष इति'। तदेतदेव कषििदत्र विक्च्यते-- (0 तदयोकपवं स उ एव विष्णुः प्ावीविशत्पगुणावभापम् । तसिन्सय वेदमयो कधाता स्वयमु य प्रवान्ति पोऽमूत् ॥ , इति. भृतित्रयक्तः . साद्षणुरूपः स्वयभुः सरववदोपवेदेतिहातपुराणोपपुराणं- वातोदण्डमीत्यान्वीक्िक्यादिभिः स्वोत्प्ज्ञानविमूतिभिः एह सदैव विराजमानो वरीवतिं | तस्मादेव, च ज्ञान््रपेणो पादानकारणूपाद्धगवतो वेदविद्ाविभोवः समभवत् |
तदुक्तम्
ऋयनुःसामाथवीर्यानद् दीनमुलतोऽवुनत् । शसमिज्यां स्ुतिसतोम प्रयितं व्यधत्करमात् ॥ आयर धल्व गन्धव वेदमात्मनः ।
स्थापत्यं चपृनद्वैदं कमत्पवौदिभिमुतैः ॥
[९]
इतिहासपुराणानि पशचमंवेदमी्रः । £ स्वम्य एव वक्त्रेभ्यः सपने प्वदशेनः ॥ ( मा० त° ) । इत्यादिना । तांश्च स्ववलपय्नित्यसिद्धनेदान्भगवानिनानिन्त्यशकत्य वैषा नघ्याणमुपदिदेश । एतदेवोकत श्रुतौ श्यो ब्रह्मणे विद्धाति पृ यो तै वेदश्च ्रदिणोति तस्मः इति । अनया श्रुत्या च नित्यतिद्धानव स्वान्तःस्थितान्ेदासरणवमातृकारूपेण सुपक्षमन्हमसे- भ्य कगादिषयूढरूपेणाऽऽविभीवयामतिति तावुच्यते | भत एव --
(अनादिनिधना नित्या वागुत स्वयभृवा । आदौ वेदमयी द्धा यतः र्वाः वृत्तयः ' ॥। इति स्मृतेः ।
(वाचा विरूपनित्यया! (तै ० २।५।११ ) इति शत्च वेदानां निलत्वम् | यच्चोक्तम् “ऋचः सामानि नाति › ८ तै० आ।० ६।११ ) इति । तत्राप्याविभौव एव बोध्यः । जनेः प्रदुमीवार्थकत्वात् ।
नलु--शाच्नयोनित्वात् ( त्र० सू० १।१।६ ) इति व्यापपूत्स्य का गतिरिति वेत्--कतर योनिशब्दः प्रमाणर्थक एव बोध्यः । तेन प्त त्वौपनिषदं परुषं पृच्छमि! इतयुपनि यत ब्रणस्तत्सूत रातति । गिन ५ एव वा अरऽप्य महतो मृतस्य निः" श्तितमतदेदो वेदः सामवेदः ” (चइ०२।४।१०) इत्यादिधततिरमि वेदानामपि निराकरोति । श्वासपश्ापतदिवद्भगवानन्तःस्थितानेोडी याऽऽविमौवतवानित्यसिने- वाथ श्रुते्ा्प्यत् । ननु - दीकयाऽऽविनवतृतऽपि ह्म पादानत्। वेदानां नतव । तथात्वे च तेषां पौरुषेयत्वं कयं न भविप्यति । न च तरह्यकार्यतवेऽपि तेषां वेदानां वौसपेयत्वं नामास्ति- -पुरपमा्नन्यत्वेऽ¶ पौरुषेयत्वे वीनां नित्यत्वेऽ्यनुपूर्व वो. षस्य परुषनन्यत्वान्मीमांसकेमन्यस्यापि वेदाप्रामाण्यप्रसङ्गात् वणैनित्यत्वमतरेणेवापौरु- पेयत्वव्यवस्थापने लक्रिकतदादिवाक्य्याप्यपोरूेयत्वप्रङ्गाच । तस्मान्मानान्तरेणा- यमुषम्य रचितत्वं पौरषेयत्वं॑सापे्षत्वस्षणाप्रामाण्णप्रयोजकम् । तच्च न वेदेषु वेदास्य मानान्तरागोचरत्वात् । इदमेव हि रत्या निः्ासदष्टन्तेन दितम् ।
तथा हि- निवासः पूरपाज्नःयमानो ऽपि न पुरुसचिकीषीनन्यः सुषुप्तावपि तद्- श्नात् । एवं समभ वेदो ज्ञान्वरूपेणोपादानकारणरूपाद्रप्णो जायमानोऽपि न जह्मचिकीर्पान>;: । वेदार्थस्य वेदातिरिक्तमानाविपयत्वात् ] इत्यनया विषया ‹ कारण गुणा हि वाधगुणानारमभनते ! इति न्यायेन कारणरूपस्य जेहयणो नित्यत्ववततदाविरूत- वेदामामपि नित्यत्वं तावत्सिद्धम् ।
[३]
एतेषां वेदानां च प्रथमतः प्रणवस्मेण पूमतयाऽव्यतिर सीत् , ततः भ्रणवतो मातृकाणामानिमौवोऽमवत् । ताता एव मातृका या जक्रपमान्नायत्ेनोच्यने । तस्मादक्षरमास्नायत एव सवौ जान्वीकषिक्याद्योऽष्टादशक्ा अपि त्रहद्वारा तेता; । तदतु शरीम्धागवते तृतीयस्कन्धे चुर रि मैतेयेण--
ऋम्यनुःसामायवस्यान्वदादीनमुलतोऽछनत् । इत्यारभ्य आन्वीकिकी त्रयी वात दृण्डनीतिस्तयैव च › इत्यादिना
४ इव्दतरह्मत्मनस्तात › इत्यन्तेन । ततैतासामष्ादकञविययानां भेदाः प्रत्येकशोऽन- न्तशालावशावनन्तशः प्रसृताः सन्ति मुख्यतया ता अष्टादशविदाापुनोदेशादिकमेण स्तोकं प्रदव॑न्ते--
तत्र-करयनुःसामाधर्मेदेन वेदाश्चत्वारः । शिक्षा कलमो व्याकरणं [रक्तं ऽ्योतिः- शास छन्दोविितिशति पद्वेदाङ्ानि । पृराणानि न्यायापिसतरः मीमां ध्मशाल्ञमिति चत्वाुपाङ्ञानि । अधुेदृधनुेदगान्धा्ेशास् णीति चत्वार उपवेद इति मित्वा संकठनथाऽष्ादश विद्या भवन्ति । तत्र च महापुराेषूपपुराणानामन्तमोवः । न्यायनये वैशेपिकनयस्यान्तभावः । मीमा्तायां बेदानतश्यान्तमोवः । भर्मशान्े च महामारतरा- मायणयोः सांख्यपातज्ञलपाशुपतवैष्णवादीनां चान्तमौवः । एवमषटादशविद्यरूपाण्येता, वन्ति हयासिकानां धमप्स्ानानि मवन्ति । अन्येषमिवदेशिनं धर्मस्यानान मेष्वेवान्त- सविः । इत्यमिह साकषत्यरम्परथा परमाथेपियोगिनां वेदोपकरणानामेव प्रस्थानानां भेदो दिद्मातरेण दरतः ।
अथैतेषां प्रस्यानानां स्र्पमेदहेतुः प्रयोजनमेदम्तावत्किनिदुच्यते-- तत धर्मेम. तिपद्कमपौरूेयं वाक्य वेद्; | स॒ च मन्तब्रा्मणात्मकः । भन्त्रब्राह्मणयोर्विदनामपेयम् ( आप० श्रौ ° पार० ) इति तत्स्वरुपस्यान्यत्रोक्तेः । तत्र मन्त्रा अनुषठानकारक- मूतद्रन्यदेवताप्रकाशकाः । ते चर्धजुःपामभेदेन भिविधाः । भपर्वणवदसयतषु तरिष्व. बान्तर्मूत्वेन एयक्तयाऽनमिषानम् । तदेवं निरूपिता मन्वराः | मन्त्रनयारयानर्पं बाह्मण. ममि त्विषम् । विषिरपमथंवादरूपं तदुभयविचक्षणं चेति । तत्र विध्यादीनां रक्षणभे. दादिषिस्तरोऽन्यतोऽवततेयः । तदेतद्राहमणे च पुनरषटगिधम् । तदुक्तं बृहदारण्यके-- ‹ इतिहासः पुराणं विदा उपनिषदः छोकाः सूत्राणि व्याख्यानान्यनुव्याखूयानान्यस्यैव निश्धपतितानि › इति । तत्र कयाप्रतिपादक इतिहा । विश्वस्य पू्वावत्थानिरूपकौ पुराणम् । उपाएनात्मवद्यप्रतिपदिका विदाः | या॒चोपास्यदेवरहस्यप्रतिपादिका सोपनिपत् । ये मन्वा -्ोकनत्पल्वने ते -छोकाः । तेकिपपतिषादक पूम् । वि्तृ- ता्थतिपाव्कं व्यार््ानम् । स्यास्यानस्याप स्पुटतापादकमनुन्यारूयानम् । एता-
[४]
णान । शिलाकरमरहस्यादी नौ च वेदसाङ्गतापादकतवमेव मन्ववराहमणयोन्या स्यरथ्याख्यानतामावोऽस्ति । तच ¦ मान्त्रविकम् इति सूतन्धा्योने प्रतिपादिते वतरिः । एवे च कर्मकाण्डगुणकाण्डतमकाण्डात्मको वेदो पर्माथैकाममोषदेवः 1 स च हौत्नाध्वयदानप्योगन्नयरूपेण ` यज्ञकमेविभोगेनि्वदा् भिन्नः । अयवस चतु वेद्स्यवरिष्टनहात्वकक्त्यतापर तिपादकोऽपि ( गायि कमणि ) शान्िकपौ- टिकाभिचारिकादिकरमभतिगदकःतवेन सर्ोपयोगयेव । आचायभवचनमेदात्परतवदं भिन्ना भूयस्यः शालाः सन्ति । तन्तानं च चरणव्यूास्यवैदिकमन्या्ोषयम् |
` अय षण्णां रिक्ादिवदाज्ञानां च प्रयोनं तावदुच्यते | तत्र शिक्ञाया व्याकरणस्य च पुस्पषठर्णोबारपदसाधुतववज्ञाना्भगुपयोगः । मन््रपद्धजञाना्थ निर्क्तस्योपयोगैः | तज-हि निरुक्ते नामारूयाततनिपातोप्गभेदेन चलुरिधं पदनातं निैचनेन निरुप्य वैदि- कपदानाम्ैः प्रदिः । एवङ्मनत्ाणां पादबदधाल्टनादिच्न्दोविरिष्टतवात्तयजञोन च निन्दाश्रवणाच्छनदोज्ञानायै िङ्गलविरनितायाश्छनदोषिनितेरेपयोगः । एवं वैदि- ककरमदरशादिकालजञाना्थमादित्यपमृतिपरणीतस्य जयोतिपस्योपयोगः । एवं शाखान्तरी य॒गुणोपसंहारेण वैदिका वु्ठानकरमविशेषविज्ञानायाऽश्वटायनपतांसयायनपत्याषाद पस्म्ब- बोधायनवाधूठमरद्वानेखानपभनिेशनैमिनिमानववराह्मैघायणीकात्यायनपारस्करोव्या- यनद्वाहमासणगोभिटलादिरकौरिका्टणी गनां कल्पमूत्ाणामुषय्रोगः । ए निरूपितः पण्णा वेदाङ्गानां भ्रयोननमेद्ः ।#
अथ चतुणीमुपाज्ञानं प्रयोननभदस्तावाकिनिदुच्यते । तत्र सररतम वश्यानुचरितप्रतिपादकानि भगवता बादरायणेन निरूपितानि पुराणानि । तानि च महा पुरणोपपुराणोपोपषुराणमेदाचतुःपशवाशत् । तेषां पुराणानां च सीप्रतिस्तगादिजञाने सद्धमीचरणप्वृत्तिद्ैनेव एम्यक्प्रयोननम् । न्याय आन्वीिकर विद्या गौतमपर्णाता प्रमाणप्रेयादिपोडशषपदाथीनामुदेशरक्षणपरीक्ञमिस्तत्तक्ञानानिःगरयाविगम एव ततप यजनम् । कणाद दप्रणां वैशेषिकं शाखमपि सपदार्थवि(न्यु)तपादनैकमयोननम् । तच्च न्याय एवन्तभूतमितयक्तं प्राक् ।
< मीमा द्विव -पममीमापा शारीरमीमां्ा चेति । तत्र (ददशाध्यायी) । पोडं- शाध्यायी ) पूर्ममीमांत्रा "अथातो धर्मजिज्ञा्त' इत्यारभ्य (अन्वाहा्े च दशेनात् | ) भ्वया याज्यो यया याज्यतः? इयम्ता मगवता ` जमिनिन। प्रणीता । तत्याश्च ध््रमोणादिविज्ञानूरककरमकाण्डन्यवस्यापरिजतानायोपयोगः । शारीरक ममां च
# तद्विषये विशेषोऽत्र एषग्बकतन्यं तदुपरिटद्वक्षयामः ।
[५] * अयातो ब्रहनिज्ञाता ° इत्यरम्य- अनावृत्तिः रव्दादनाव्तिः शब्द त्! इत्यन्ता जीव॑नहैकेतेषाकषात्कारदेदुश्रवणाख्याकचारप्रतिपादकाननयायानुपद यन्ती भगवता बाद्- रायणेन कृताः । तस्याश्च जीवतरहैक्यस्ता्षात्कारः प्रयोजनम् ।
एव पर्मरोखाणि मनुयज्ञवकयविष्युयाक्गिरोवतिषठक्षकषतातपपराशरगोतमशं िकितहरीतापलन्नोशनोव्या्काल।यननृहस्पतिदेवलनारदढीनपिप्मूतिभिः कृतोनि वणश्मधतविरोपाणीं विभागेन प्रतिपादकानि | वर्णाशनमधरमविदेषविन्ञानमेवैष ्योननम्। एवं व्यासक्तं महाभारतं वाल्मीकिकृतं रामायणं वचेरिहासत्वेन परपिद्धे । ते च धर्मः शाले एवन इत्युक्त प्रार् । एवे सर्दरवतताधारणमन्बशालं श्ीमहदिकरह्मगौतमादि- प्रणीते 'पर्मशा्ं एवान्त्ूतम् । स्ेष्टेवतायाः सकाशात््वामीप्तितफढपरापिस्तः स्परयोननम् । एवं निरूपतिशचुणी ज्ञानं प्योननमेदः ।
अथ चतुणोमुपवेदानां प्रयोननभेदस्तावत्किचिदुच्यते । वेदचदु्टयस्य च करमेण चत्वार उपमेदाः । ततरमेदोपवेदस्य त्रहमपरनापत्यश्यादिनिभितस्याऽयवदस्या्टौ स्थानानि भवन्ति । सूत्र शरीरमन्धं चिकषितसा निदानं मानं कलप परतिद्िचेति । कामरालयापययुद एवान्तमौवः | सुश्रतेन वाजीकरणास्यकामशाल्स्याभिधानोत् । एवं प्तमसतस्याऽय्दस्य रोगतदवतुरोगनिवृ्तितत्पाधनज्ञन प्रयोजनम् । तच मोक्षी - भनीमूतशरीरारोग्यपेद्कत्वेन मोक्षोपयोभ्येव । णवं यजुर्वदोपवेदो धरर पाद्चतु्टयात्मकों विशावितरपणीतः । क््ियाणां स्वधरमचरणे युद्धं दषटदस्युचौरादिभ्यः प्रजापाटनं च धनुरस्य प्रयोजनम् । एवं सरामेदो पेद गान्धर्वं शासे भरताचर्येणं भीम् | तत्र नूतथगीतेवाद्यभदेन नहुविषोऽथैः परपश्चितः । तस्य गानधैवेदसय देवते[- राभृननिविकरपकप्माध्यादितिद्धिः प्रयोजनम् । रतश च बहुविधे मरेन प्रणीतं गान्ववदान्मूतम् । तच रकरीतिन्दाठंकारा्याठंकारनायकनायिक िवभेनर्पम् | अयौ प्योपोशीलम् । तवहिकपवमुलोपरनिवभयोननम् | अथ च तदनुतर्थव नीतिः शा्मि मन्वोदिभिः सूत्रितं कामनदकाषिभिः ्णीतम् । तततषिवि्रहादिभदएेकषा | सौिकतव्यवहोरनैपु्येव तत्प्रयोजनम् । एवमशवशास्रे गनशाच्रं॑रि्यशाखं मूपशा्ं चुःपष्टिकटाशासे चेति नानाशखाणि शाटिहोनादिनानमुनिभिः प्रणीतानि | तेषां च तेवो ठौ किकंतत्तसमयोजनेदो द्रव्यः ।
एवमष्टादश विद्याः सप्रयोजनाः पकषपतो नामनिदेशेन प्रोक्ताः । एवमेव कपि मुनिप्णीते सांख्यंशारं पतन्नलिमुनिपरणीतं योगश मगवता पदपतिना निर्मिते पाङ पतं नारदादिभिः छृतं पाचरात्ादिकं परैप्णवशाल्रं चेत्येवमादिर्दानुकूः परस्थानंः
[६]
भेदः प्रदितः | इत्य हि वैदराक्िमयस्य मगवतो ज्ञानमयं श्रीरमित्याख्यायते.।, एतस्द्भिदमयाद्त्मण एव सकारस्ुत्प्यादवयवस्था प्रचाचटीतीति सवैमनवयम् ।
अप श्ङृतमनुप्रामः । यदुक्तं परामेदभयस्य मगनत ( उपङ्खषु ) अङ्गेषु पारण नमिति । तद्विषयेऽधुना िचिषठिेकः प्सतूयते-"्यदनोऽध्यगीषत' (तै आ० २।९ ) इत्युपक्रम्य ‹ पुराणानि कपान् (री आ०२।९) इति कल्पा; | : कल्पूवाणि प्रयोगप्रतिपाद्कानि' इति माधवः । तथा चाथर्ववेदीयगोपथनराह्णे-- “एवमिमे. सव वेवा निमिताः सकल्पाः" ( गोर पू० प्रण २९.) इति। तथा च गुण्डकोपनिषदि-, प्त सहोवाच द्वै विे वेदितव्ये इति ह स्म ब्रह्मविदो वदन्ति परा चैवापरा च | तत्राप. ऋेदो यजुर्वेदः सामवेदोऽथर्ववेदः शिक्षा कल्पो , व्याकरणं निक्तं छन्दो उ्योतिममिति । अथ परा यया तद्षरमयिगम्यते' ( मु १।२।९ इति । कलमः पूत" अन्यः । अनुषठेयक्रमः कलप इत्यथैः ।
- कट्पसूत्राणां स्वतःप्ामाण्याभिकरणे ( ज °पू० १।३।७ ) । क्पपूत्राणि कं स्वत. न््तया प्रमाणमुत परतन््रतयेति विप्रतिपत्तौ तानि पौरेयाणि--उतागीर्पेयाणीति चिन्तायां परामण्यान्यथातुपपततरौरपेयतयेन स्वतन्त्रतया प्रामाण्यमेव कसपसू्ादीना मिति नूपः । मूखकसपने गौरवात् । ‹ षडङ्गके › इति स्मरणात् । कलपूनेषूपदम्य, मानानां प्तय्श्चतिवाक्यानां पौर्पेयत्वे परथक्यस्य दुरुपपादत्वात् सत्य्ादीयादि- समर्थानां शाकटादिवदुपपतत । ' धरराणानि कलान् ! ( तै° आ २।९.१० ) इति कल्पान।मपि जभ्ययनविधिदशनाचचेति प््ोपकषः । तत्निरकरणे च--सत्यषादरी यादिप्माख्यानां दृदकरृसमरणातप्क्चननिबन्धनत्वायोगेन, पौरुेयत्वस्यकषतत्वात् । दर्बोधोपपंहारयेषु कलेषु सुबोधकैः शव्दैः प्रलक्षनिबन्धनस्याप्याक्यकत्वात् । निल्यत्रहमयज्ञविधिविषयत्वस्य प्रवाहनित्यतयाऽप्युपपततेश्च न स्वतन्त्रतया कल्पसूत्रनाढं प्रमाणमिति । अथैवाद्मावोऽप्थत्र क्पस्यविदत्व एव ङगम् । प्रयोजनं च--^पर्वोऽ- परपक्षः! ( खा० गू ७}१ ) इत्यचशेषु त्ेनिहितामिः-“जमावास्यायम् › (प सू० १।९।१९ ) इत्यदिपरत््ध्ुतिमिो वितेषु कल्पपू्ाणामपरामाण्यम् | अत्र भाष्य कृदभिमतं ‹ सर्वो परपक्तः ' इत्युदाहरणं चिन्त्यम् । पूर्वपकषापरपकषयोरपि दपूणै- माप्तकारुतवस्य परत्यत्तिति द्धतवात् । दशेगूणंमात्तकालातिकमपरायश्चित्तपयक्दिसत- स््मानतनवरतानिनदा पकं दारीपृभमातिकस्याऽऽ्ेययागस्यैव पथिद्गुणकत्वतिधायिनयां सूत्रकारायुदाहतायाम् ^ अधकेपां वा एतस्य ' ( स° श्रौ १९।६।२ ) इत्यादि- शाखान्तरीयश्चुताकवगम्यभानया निन्टया नहि निनदान्यायेन पिषृरुकत्वप्शंसामा- शपरया परकल्मेन समानतन्बताया अपि. -शालान्तराभिमतलेनानुमिते ‹ समानतन्ते
[५]
वा! (स° श्री १९।४।६) इत्यादिभिः सल्यापादःदिवाकरलगृहीताया अन्यथा. नुपपत्या कालान्तरेऽपि दशपूर्मा्करणस्य सेमवाच्च | यच वािकादिषु-- “विरे पादुभौ वा ( कार श्रौ ३।८४ ) इत्यादिसूत्राणां श्ृतिविरषेन तत्तन्यायामास॒मूल- कतया चापरामाण्यमनि्रिते तद्प्यनुपपन्मिति द्रटन्यम् ।
अयं च सत्यापादाए्यपू्कारः कस्मिजदीततीरे कासिनफेन आसीरिति वृतं किनि- सिवेदयामः ।
महरपिवैश्पायनवेदतमूतो महामुनिः सत्यापाः रयादः पूर्वभागे परशुरामे वा ह्रणकाक्ीनदीतीरे बमृवेति स्कनदोपएराणतोऽब्गम्यते । एकदा मुनिः स्याषाढः ` सवाश्ममागच्छनते परमपूलयं वेदल्यास्मपस्यत् । चथावल्छृतोपिथ्यं ससितं च तें प्रच्छ देवेषु कः प्रेष्ठ इति । तदा तस्य मुखाच्छिव एव रेष्ठ इत्यवगत्य तपते हरण. काशी ययौ । ततश्च तप्ता पुपेवषटः शकरः प्रत्यक्षीभूय तसमै वरानिशन्विततार । एवं शिवपरसादतोऽधिगतदिम्यचजगनः पत्यापादो दिरण्यकेडी स्वन पूज्यो नमूनेति सुविदितमेव प्रायो निगमविदाम् । तस्य च पूत्राङ्यायिनः परशुरामे ( देशे देशे ) बहवो निवपन्ति । तसिनसूत् पदाय प्ेतो टिस्यन्ते--
‹ व्यसाुरोरधिगता्॑यनुःसमारूय- वेदपरव्तमुनेरधिगत्य शालाम् ।
देदेन तिततिरलगाृतिना मुनीनदा- नध्यापयनपुनिवरो न्यभनतवशासम् ॥ दिष्ण्यकेशी भगवान्सत्यापादाभिधानकः ; म्॒निशतिपराष्यं करपपूनमुदेपयत् जआचप््न्रये दशपूरणमाततौ सुविस्तरौ । तृतीये सा्गमाधानमञनिहो््तमन्वितम् ॥ चतुथे पडबन्धं च चातुर्मस्यानि पशमे | पठे हवियानमानं प्रवाप्तविषि मे(रे व च ॥ ज्योतिष्टोमाघवर्यवं च क्रमिः परननैटैरयत् । दशमे तयानमानं ब्रह्मत्वं दक्िणाविषिम् ॥ प्रदवयेऽधरिचयनमुलापमएणापिकिम् । त्रयोद्ो वानपेयमश्वमेधं चतर्ुरो ॥
ततः पश्वदशे प्रे प्रायतत सविस्तरम् । अमि ैष्िकं च पुं सौमिकं तथः ;
{८}
पोडरो तु द्वादशाहं महाव्रतं गवाम् |
ततः सपदशमशने एकाहा्हीनातकियाम् ॥ अष्टादशे ततः भ्भ्रे सत्राणि विविधानि च | एकोनाविरो विर तु गृहाकरमविनिंयम् ॥ अयैकर्िशे प्रन ठ हौनभ्रवरनिर्णवो । काम्यटिकाम्यपदावः प्रभरे द्ारविशा ईरिताः ॥ योक्रे च कौकिदीं सौ्ामणी स्काठकाम् । चतुर्विंशे परवमय च सुप्रायश्चित्तकं तथा ॥ .पशचविंशे विहेषेण, विहारयोगनिगैषम् ।
पद्िशे पर्विशे तु सरवधमौनशेषतः ॥
एवं सामान्यतः सवभरश्चानामयसगरहः ।
एनरेव हविः सोभः १।कयन्त इति निषा ॥ अङ्धि दशपणमापावा्रयणः पशुः | चातुमास्यं पिण्डयज्ञः पौत्ा्णी, हविः. किया; ॥ अग्िषटोमोऽत्यशचिटोम उक्थ्यपोडक्षिनौ तथा । वाजपेयातिरात्रा्तेयौमाः सोमक्रतोरभिदाः ॥ होमौ पाकावमाश्रद्धं ाच्ावपै तथाऽ्काः । श्रवणाकरमाप्रहाथणी; पाकयन्ञाः स्छता वुधैः ॥
हत्येवं मगवान्तत्याादः सत्शतिप्रधात्मके. पूत शरोतगठता्याचारिकान्धमौ न्वयार्तवान् |
नल -शचोदनारकषणोऽथो घर्मै? (जै° सू° १ । १ । ९) इत्यत्र परोजञपरोक्द्िषि- धोद्नाया अपि ग्रहो विधत इति भ्रत्यक्वेदस्य विषिमन्तरा्ैवाद्रूपस्य मामाप्यविचारानन्तरं परोक्षतद्वाकयप्ामाण्यविचार् इत्युपप्॒म् । परोक्षत्वं चदे न मन्वा- दिष्टया कित्वसमद् दिच्त्रा । मन्धादीनां तु तदपि. प्तयकषमेव | परंतु तत्द्राकयं मन्वादिर्तिमूलमूतं विप्रकाणैशालागतमिति न तस्यापि मन्दिमिः तंप्रायेच्छेदा- दिभिया पाठनं स्वकीयस्तीनामिव कृतमिति न दोषः
अयं मावः--‹स्वाध्यायोऽध्येतन्यः, (तै जा०२।१५). दति. विधिवाक्ये अध्या- य॒स्य स्वत्वमिरेषणदिकेदगतस्परम्परापरातशसाध्यायनम् ।
५ वेदानाटय त्रेदौ वा वेदं तराऽपिन्यध्राक्तम्
१
(६९
इति कचनद्धिदान्तरीप्तवैशासाध्ययनं च विधीयते । तथा च हृष्णयनुःशाखा- ध्यायिनां यजदगतदुटयनुःशालाध्ययनादिकं, चरेदगतस्परम्पराप्राधिकशालाष्या- चिनां त्वेदगत्चासान्तराध्ययनं च निपिद्धं गम्यते । गणोपपंहाराभिकरणे च ( २ । ४।२ ) प्शाखीयानां धर्मे सरनुष्ानंकर्तन्यम्तति विरोमे, सति दु र्षरोधेव्यन- स्थितविकष्पा्िकं निरूपितम् । तथा च शालान्तरीयाणां घमौणां शाखान्तरीयवाक्या- ध्ययनापंमवा्तषामभ्य्षतयेऽपि मन्वा दिस्छतिमात्पर्याटोचनया तादृशं क्रिमपि वाक्यं शाखान्ते स्यादिति विश्वासेन तदर्यानष्ठानमाचसयकम् ।
तत्र च मन्वादिभिः सवपतषतकृतस्यापि शालान्तरीयवाक्यस्या्ययने यदि क्रियेत तहं ‹ स्वाध्यायोऽध्येतन्यः' (तै० आ० २। १९) इति विधिविच्छेदः तः स्यात् ।
सस्यपादादिकलपपू्कारमते पूर्व॑स्य फकदातृतवम् । जापातत इैरानङ्गीकारः । मन्त्रमयी देवता, न विग्रहवती । अतीब्धियघुलामावः । क्रियापरः सरव वदः | वट्वीनवत्संसारोऽनादिः । स््सुलभ्ापिरव कर्मणा मोदः । क्रियन्वते शब्दशक्तिः । अख्यातिवाद्ः । सव ज्ञान प्रमैव । स्यूशरीरादधिन आत्मा परमारथनत्यः । धर्मस्य ८ कर्मण ) परमेश्वर्या निष्कमतयाऽऽचरगेऽन्तःकरणङद्धया करमेण ॒नद(रीक्य- ज्ञानेन कैवल्यमुक्तिरिति पत्यपादगुरव्य्मतं बहकाण्डतिदवन्तश्च ।
शालनन्तेषु यावन्ति पस्तकान्यतिगभीराणि दुरवगाहाणि च वर्तन्ते ततोऽन्यं तानि क्पसूतरेऽमि वियन्त इति न वयमलज्ञाः पारयामोऽस्य परिच्छे गभी. रतादिकम् ।
अस्य सत्यषादसुनस्य प्राचीनं कौशिकोमोलन्मद्महदिवकृतवैनयन्तीन्यासुथानं पितृत श्रयमपट्कान्त, ततः सरपमप्र्नादारम्य दशमान्ते गषीनायमृृतं ज्यो. त्लादृत्तिनामकं न्यार्यानमुषम्यते समुदिते च । तत एकादशप्रश्ादारभ्यापरं नूतनं परयोगचन्धिका्पास्यानं महादेवदसितसोमयानिपतंकातं स्वतन्त्रम् । अत्रेद्नी मुद्रि हुमरन्धं मागशः सत्वरं भकाश्येतेति विज्ञाप्य श्रीमतां विनायक गणेश आपटे बी. ए. तभा शरीमत दत्तमेय विष्णु आटे वी, ए. आनन्दा्रम्यवस्थापकानां चाऽध्युारो- भयादि सपद मगवन्तधूमारमणं रमारमणं च सविनयं प्ाययते --
पुण्यपत्तने, ] धारवाडग्रामनिवासी कातिकवदि द्राद्याभिन्दुवासरे { दण्डवतयुपाहतरिकाण्ठमण्डनाचार्थ- शक १८४९ मभवसंबतसरे । मददेवदी तितः सोमयाी ।
सत्यापाढचयनसूतरोषोद्धातः ।
स॒त्थाषादं नमस्कृत्य महादेवः सतां मुदे । ततुते तत्मप्तादेन करणीमिषटकां शुभाम् ॥
अय दवितीयद्येन्थैकविधसये्टकाकरणानि वषयनते | तनाऽऽदौ पुरपप्रमाणानय- नम् | ‹ विधापत्मकरणींपुरषस्थानीयां कृत्वा विहरेत् ' ( स« श॒ सू° २९ । ९} इति शुचवपूत्म् । यावत्योओरविधाः सन्ति तातं सप्तमं या करोति सां कषा समक रणी । ता पुरुपस्थाने कृत्वा तथा चाऽऽत्मपलएच्छानि विहरेत् । अयम: -ययेकवि- भोऽभिसतं पञ्चदशधा विमव्य द्वौ मामो समस्य समचतुरश्रं इत्वा तस्य प्रमाण पृत्ष- स्थन छत्वाऽनेनाऽऽत्मप्षठच्छानि विरत् । एवमेव द्विविधादिषु कुर्यत् ¡ चत्वारि सहलण्यशीतिः सप्तमकरणीति ताः ( एषः ) तेषां वग एककोटिः षटृत्रियुतानि षद्. युतानि चतवायैयुतानि पटूहस्ाणि चत्वारि शतानि । रषटविधं परषवरगम्टाभिगग- यित्वा पू्रद्य्धन संयोज्य तत्यश्चदशभिर्विभज्य ठन द्विगुणीकृ मृरे भृति ( प) तस्य पुरम. मवति । अपचये त्वरलिनभदेशानाममावन्नर्पयोग दृतरदुपचयविति ।
अथ पुरुपानयनप्कारः । विधासप्मकरण्य। अङ्गुल्यः १९० । एतं एवै चठु- क्विशताऽङकैः ९४ गुणिताश्चे ४०८० स्तिखा मवन्ति । एते तिद ॒एतैरङ्खीभिता १९६४ ६४०० वगैज्ञा मवन्ति । करगे १९० भक्तेषुसत्सु रुन्पार्काः ११०९- ७६१० । ठन्भाख्केषु द्विगुणेषु त्सु पराठास्काः २२१९९२० । एतेषाम्कानां त्यक्त्वाञन्त्ाद्िपमाद्व मूष दवि न्यतेत्समे ' तदृते छन्धवग॒हित्वाऽगरादिषमातपुनः, हृति रीत्या मूह्गणिते कृते ठन्धमूलङ्काः १४८९ एते च तिढाः । एतेषु ३४ भक्तेषु सत्सु ४ जद्गुख्यः अवशिष्ट; २७ तटा मूढावशेषितं मैकमिति रीत्या शिषटतिरष्ेकार्के मिषति अङ्गुटयः ४३ तिटा २८ अयमेकयिस्यश्नः परुषो मवति । एतत्ममाणेनैव शुोक्तभकारेणानिमनिशटकाकरणादीनि विवेयानि । क
त्रेय पकरिया-अषटाविंशातितिखधिकनिचत्वारिशवङ्गुल्प्माणः पुरुषः ४६ तिलाः २८॥ एकर्थशततिटायिकैकरविशत्यङ्गुटयः २१ तिकाः ३१ पुसपार्थम् । पाधि श्तिखा अधिकदशाद्गुखयः १० तिलाः ३ पुरुषचदुर्योऽशः । जष्टमांशो नवतिलायि- कपडद्गुख्यः ६ तिटाः ९ पुरुप््मः ्पादपोडशतिलमधिप्चाङ्गुयः ५ तिलः १६ पुरपा्टमोऽ्ांशसहितपश्ाविशतितिल विकाद्गुच्द्ियं २ तिलः २९ पृरुषपोडश्ो- शादशातिटाधिकप्ठदशाङ्गुख्यः १५ तिलाः १८ परप कु सविशेषः पटूिशति- तिला अधिकपाश्गुख्यः ७ तिटाः २९ चठ सविशेषाय पादोनपश्वदशतिछा अभिकपोदशास्गुलथः १६ तिलाः १४ वरिगुणिता्टमः पद्विशतितिला अभिकषतु
(९
जश्खल्यः १४ तिलाः २५ पेष्टकादाधकरणी दरातिटाभिकदशाङ्गुटयः ० तिः ११ प्रष्टकाहस्वकरणी द्वा्विशतितिटाधिकाङ्कच्द्ियं २ तिलाः २२ पलक. रणीसतमः-अष्टमांशेन चयोविशतितिठाधिकपश्चाङ्ुटयः ९ तिलाः २३ धैसकरणीप, परमः । पकतायामञ्योवक्षतिकाधिकनवत्यङ्कयः ९० पिठाः १३ चतर्दशतिटाधिकै- कोनाशात्यह्ख्यः ७९ तिलाः १४ पलामरन्यतिरिक्तपसायामश्चतुर्विशतितिलाधिकै- , कोनचत्वरिरादङ्कयः ६९ तिढाः २४ पकषकरणी अ्टादशतिलाधिकाषटादशा्ख-
ख्यः १८ तिया १८ पक्षनृमनी । स्पद्शतिटाधिकषटूचत्वारिशदह्ख्यः ४६ तिलः १८ अ्टाद्शकरणी ।
प्र प्करियायामुदाहतमाणानां केषांचिदिष्टकापूपयोगः । केषांचिदनिमाने।
अयष्टकाकरणानि | ततर तावदद्रतयदयेेटकाः प्निधाः पोडर्यथा पादा क्षा पकञमध्यीया पर्मरीय ति ।
तशराऽश्दौ पोडद्री । णोडकीं चतुर्भिः परिग्हीयावषटमेन मिभिरषमैशचतुयेन चतुथ. प्विेषेण इति सुत्रम् । अध्याः--पोडशीज्ञकामिषटका चतुर्भिः फलकैः सेषादयेत्। अष्टमेन प्तपाद्पोडशतिलाधिकपच्राङलिकिनकं फट्कम् । तिमिरैः, परिगुणिताष्मे- नेत्यर्थः । पादोनप्चदशतिलाभिकपोरशाङ्खिनेनैकं, इमे पारफट्के | चतुर्थेन साधेतिलोनैकादशाङ्नितकरं तिय॑त् । चतुप्विरोषेण अ्टाद्शतिलधिकपश्चदशा- इगुिनैकमक्षमया तिथ् | इमे तियैक्फलवे । एनं चत्वारे । एतैः फलकैः पोडशी काया । एवमपरऽपि ज्ञेयम् ।
अय्टकाः । अष्टकां तरिमिद्ठम्यौ चतुम्यौ चतु्ध्तविशेषणेति । अस्याः पूर्वत् । चतुषंड्यः ( चलुम्-ज्कटयः ) १० तिलाः ६९ । एवं द्व चतु. सविोषः । अङकटयः {९ तिलाः १८ इदमेकम् । एव तरीणि फठकानि । एतेक काया । इं त्रिकोणा ।
अय पदष्टकाः । 'रदेषटकां त्रिमिश्चतुधनेकं चतुधंसामिरेषा्धाम्यां चः इति । अरः पूर्वत् । चतुय, अङ्कुयः १० तखाः ६२ इदमेकम् । चतु्थप्विशोषार्थऽ्गुकयः ७ तिः २६ इमे द्वे । एवं तरिभिः फलकैः पदिका काया । इयमपि व्िरोणा ।
अथ मत्क: । परेषकं चतुद्मयां चतुमा समाम्य चेति । अर्थैः पूष वत् । चतुर्भ्यः १० तिलाः ६२ इमे द्वै पार फलके । सषमम्-अङख्यः १ तिः ९ इमे दे फलके तिक् । एतश्तुभिः फख्कैः पतेष्टका काया ।
दर्विचतुदश् कत्वाऽनन्तरं नमयेत् । नमनरकारमाह पूत्रकारः-पक्षकरण्याः समं तिङ्मानी पुतपचतुय च पाश्मानी तस्या अक्णया रष्वा करण भनम्भयेत् ? भ १ नक्षनमनी र्मः । \ चि ।
[३२1
इति । अर्थः -पूवक्तपकररेण दाच चतुष्फलकैः इत्वाऽयकोव्यामकौ रनु ,भनद्धच वायम्यकोव्यमेकं रजसं पर्य च बठेन रज््वाऽऽकरमयेत् । यया कर्णे कृते पाशरमान्योरन्तरारनुत्वेन प्षकरणी सप्तमेन किचिदूननयोविंशतितिा- पिकापश्चाङ्कान सम॑ मवति तथाऽऽकर्येत् । -तियेद्मान्योरन्तरारं ह परपचतु्- मेकं न तस्य हासः फिंठु पाश्वमान्योरन्तरा्यैव | एव च वायन्यकोणमारम्याऽेय- कोणपयनतं पष्विंशतितिकाधिकवतुदैशाङ्कटयो १४ तिटा; २५ मवनित । नैली). , कोणमारभ्यैशानीपरयनतै दशतिलाधिकदशाङ्कटयः १० तिलाः १० भवन्ति । अय पल. मध्यीयः । पमध्यीयां चतुद दवि््माभ्यां चेति । अयैः-पूर्वव् । चनु अङ् ल्यः १० तिलाः ३२ इमे दवे पार्थ फलके । द्िसषमेऽङ्ट्यः १२ तिलः १७ ङम द्वे तियैवफलके । एवं चतुर्भिः फल्कः पक्षमध्यीया कार्या । -
एवं दीर्षचतुरशर कृत्वाऽनम्तरे नमेत् । नमनग्रकारमाह सूत्रकारः भक्ञनमन्याः सष्ठमेन फलकानि नमयेत्' इति । अस्यार्थः -पूर्ोक्तचतुरश्रस्य दिषमात्मकफलकयो- मैष्यमागौ सेनमयत् । अथ ( त्र ) मध्ये नमने कृते पक्षमध्यीयां मागद्वये पक्ठकरण्याः समेन िंचिदूनत्रयोविशतितिटाधिकपशवाङुषिकेन एमे भवति, -तया नमयेत् । तिथै- इमान्योरन्तरां॑तु पुर्पचतु्मेव । अषटादशतिलाधिकाशा्शाुछात्मकपकषनमन्याः समेन द्वार्िशतितिकाधिकद्ङ्कलात्मकेनेकसिन् . तियैकूफटकमध्यमाग ` उक्तिं चेक. सनिति ( नतां ) च कुयौत् ।
तथा चायं निष्कपैः । एकां पक्षेष्टकामाभेयोक्ततकोणां सैस्याप्य ` तदृक्िणतोऽन्यामी- शानोन्तकोणा से-छेषयेत् । सश्छि्टमध्यफलके द उद्धरत् । एवं छते पकषेशकाद्वयष्रि- पिता षटकोणा भवन्ति ।
अय पक्षप्रीयाः । पक्षा्रीयां तिभिशचदुर्ेनैकं चलुधप्त्माम्यामेकं चदुप्तविरेष- समाभ्यां चेति । अधेः पूवैवत् । चतुयै--अङ्गुलयः १० तिलाः ३२ 4 ददं पाश्च फठ्कम् । चतु्प्ममद्गुटयः १७ तिटाः ७ चतुथ्िरेषतषमं--अद्रुयः २१ तिलाः २७ इमे द्वे तियैक्फल्के । एवं तिभिः फलैः पक्ामीया कार्या 1
एवे चेशानोनतकोणामेकां पक्षां संस्थाप्य तदक्षिणतः पूर्वमागस्थचतुभप्तविरोष- ूरफटकामधी संशये । संडटमप्यफटके द्वे उद्धरत् । एवं ते पतेषटकट- कोमयपरिभिता पश्चकोण। मवन्ति। एवं षड्विधाः । सहस्वितिपक्े पड्विपेटकानां ्र्येकैकाः संख्याः-पोदश्यः ( १९२९ ) अर्गेटकाः ( १०४ ) पदिकाः ( १६८) पले्टकाः ( ४९४.) पलतमध्यीयाः ( २४ ) पक्प्रीयाः ( ४८ ) इति तेमूय सेरयाः (१०००) एताप्मिष्टकानामाकाराः प्रद्यन्ते-आदौ पोटद्याः- र्ेटकायाः-पद. एकायाः-पतेष्टकाया; ।
[४]
-भिुणिताष्टमङुकयः विप ५५५५ -पुख.सवि, अ. १५ ति.१८ > 1 ॥ . (1 ५ 9 ॐ ¢ र &
-पुत्च.अं.१० ति-३९॥ -ुरु. चनु अ- १० ति. ५
द्वि सम कलक अ.५२ति.१७॥ -पुरुच. ससम. आ. ५१ ति-२७
-पक्षाग्रीचा. से. ४८
-षुज्च.अ^"पि-४९॥
चरस. ॐ ८.३.५५
अथ गर्ूषत्यधिष्णियानो अतुरख्र करल मित्येक > पक्षः पीरमण्डरः- -मिल्यपरः त्र चदुरम पष करणानि आकार, परिमाणं
अ वष्यन्ते
[५]
अगु ४ द्र 0५ ४ सा्षत्येष्टका सं,१५५. ५ ॥) ~ 1 गुर् ३ -होतुर्धिणियाकार्, आरीभ्रीयधिणिथाकारः भ.८ अ.८ सभय स. १९ (८. - २ | ह्णन, ९ 9 4 1 .८ भं.८
अथ मकार पो नेषटच्छवाक यामिन चाल्ालावभृथपिणियारना
करणानि, आकारः परिमाणन्य मदर्नते |
-मङारतराद्ष्टाना धिषणियाकार+
अ.११
०००९९ ८१० १५०८० 95.
|
[६]
पोडद्यादयः स्वां इका; साधैवयोदशतिलाधिकपडक्ुरोचछयाः काथः । एता पाकवशेन भमाणहाप् उपधानकाढे पुरषेण तां पूरयेत् । ्राद्णाच्छंतितिभ्ियेटका एकादश ( ११) तास मध्ये नवहोतृधिणणियेटकः ( ९ ) वे हौभकथिषियेष्टके एवमेकादृश ( १ १) । अथवा प्रशाल्ादिषिश्भियानां करणमपि नयैव । होदुमान- लीयपिष्णिया््ा, एव चरिताथैतवात् । सप्रदायवशादत्र प्रदशितमस्माभिः | एवं विष्णियानां पश्च करणानि | एककिमेऽ्नौ । गारहपत्यातिरिक्तािष्णियानां चतुरंशत्य- हरपमचतुरधता । परप्परगष्टावृशाङ्कः सेचारः ( सेरः ) सदि श्ष्ठयाया दक्षिणत उत्तरतश्च द्वादशा इति । होदुर्धिष्णियदक्िणतः प्रशस्तु--उत्तरतो तरह्मणच्छिपोतृनेष्ट्च्छावाकानामास्नीधीयाद्यः स्वस्वस्थानीयाः ( स्यनेषु ) |
अथ विहारः । तत्र सश्निक्या देद्िषदक्मेण प्रमाणम् । एकविषे ठु दवादशङट- भ्माणं पद्म् । नतरिशत्यहात्मकपकमेण विमानम् | आदौ पश्च पश्वद्श्रल्या- यामां श्रिशदुरलिविह्तरौ देवयननयोम्ं भूरि कत्वा प्ाकपश्िमप्रानतमध्यदेशे शङ्क कलाय तयोः शद्ववो रणं प्रपारयेत् । एषा रजनुः एठचापंनिका । पथिमनि. हितच्चक्कोः एरस्तादन्ठये पोडराप्रकमे शारः । प्रयमराङ्कदिणतः पूपक्मे शर्कुः । एवमुत्तरतः । द्वितीयशङणोवकषिणतः पट्रकमे शरुः । एवमुत्तरतः । एवं पोडशारल्यायामो द्ादृशारलिविसतारः प्राशः । ्ांशस्य पुरस्ताद्य निषु रकेषु शरुः । एष शद्ुमहावेदेः पशिममयदा |
अ महावेदिः पू्ोक्तवदिमरयावा शङ्कोः परस्तादनुषय विंशतिशङकवः । एष्या नतप्ाचीशङकमयीदाशङ्कुम्यां सह दवाविशतिः । तथाहि मयादाशच्ुः प्रयमः । ततः त्रा (दो (६)कै(!)क(१)म्(१) ५ (१) म ९) १) दय (२) बु (१)। मू (१) द्वये (२) क ({) द्व (२) तयेकेषु (१) तया (५) कै( न { ॥ प (१ | । (० दैवा स्ुदिशतिशङ्कवः, | ८ इति ) एततए्याव्यवहितेषु परकमेषु॒शस्ूभिहन्यात् । ततः पट्रिशत्परिभिता- मेकां रल्नपुमयतःपाशां कृत्वा तस्यां पोडशधकमे कर्पा रक्षणं कुत् | भस्यां थोडशिका तिथैद्मानी विंशतिका अक्ष्णया रण्नुः । अन्यां रजन दादरप्रकमपार- मितामुभयतःपाशां कुयौत् । अस्या ्वािकति सत्ता । विमानकाले अमिमतशर्कुषु द्वादशिकां प्रपरयै तेः शब्क्ोरेव ट्रिक, परौ प्रतिमुच्य वकषयमाणस्थानानि कल्मयेत् । आययषष्ठयद्रदशिका प्रत्ता तत्रैव पटूवररिकं पशौ भतिमुच्य षोडशिका पश्चिमतः कृतवा रक्तगेनापायम्य प्रयमशङकोदैतिणतः पश्चदशे शचः । एवमुत्तरतः । इयं महावेदयाः पश्चिममयीदा । एवमग्रेऽपि त्रिमनि क्रमो जेयः । दवितीयशङ्कवक्- णतो दशपक्रमे शस्कुः । उततरतोऽ्टपक्रमे शद्कुः । एषा प्सः पथिममर्यादा । दृतीयचतुधैयोः रारवोदक्षिणतो द्वादशा शर्कुः । एवमुत्तरतः । अयं हेतुरि -
[७]
्मयोऽरत्निपाेमितः समचतुर्ो मवति । परस्परम्टदशाङ्खलः सैनरोऽवशिष्यते । -होवधिव्णियस्य दक्षिणतः प्रशास्तुः, तदलिणतो त्रहमसदनम् । होतर्भिष्णियस्योततरतो बाक्षणाच्छंिपोतृनेटच्छा वाकानां भिष्णिया होतृभिष्णियवत्कायौः । पष्ठशहणोः पूर्वतो विमायास्मदेव र्कोर्तरत एकादशपरकमे सदश्पक्रमे च शङ्कू । एषाऽऽ- प्रभिमण्डपस्य पश्चिममयादा । अष्टमराङक्॑षणते दवादशप्रकमे शद्कुः । एष मानीरी- -यस्य मध्यशस्कुः । एवमुत्तरतः । एष आसीधीयस्य मध्यम ्कुः । नवमशङ्कोक्षिणतः सर्भक्रमचु्टये शङ्कुः । एवमुत्तरतः । इये हविर्धानस्य परशचिममयौदा । दशमशङ्को- शत्रः पूरववदाञ्ीधमण्डपः | घयोद्शशङ्कोरतरतश्च चतु्॑शश्रक्मे श्नुः | अयमुत्करः | ततः षटू्िशषिकायाः पाशयोवपर्यातिं कुत् । चतुदंशशङ्कोदेक्िणत उत्तरतश्च पूव -बृदधविर्घानम् । विंशतिशङ्कोर्तरतः साधपशचदशभकमे शचः । एष शमिनः पूवभा- न्तशङ्कोदीक्िणतो दवादशकरमे शुः । एवमुत्तरतः इमौ महविद्या अंसौ । इये महाविद्याः प्रङ्मर्यादा। अप्मादेवं शङ्ोरंत्तरतलयोदशपकमे शङ्कुः । एषा चात्वाटद्तिणमयोदा । दक्षिण( तो ) हविर्थानस्य पशचातसाधमरकरमद्वये त्यक्त्वा पाश्वोरपि पाद्नयूपकरम- दय त्यक्त्वाऽत्मानं समचतुरश्रं कुयात् इवपरवाणा स्थानम् । एवं विमाय महविदि सदो हविर्थानमासनीधमण्डपं पिष्णियं चात्वारं च रण्वा प्रिवटयेत् । पारित तेषु मूय प्रमाणम् । महावेदिः पटुविशत््कमायामा प्र्ालिशात्मकरमिर्तारा पुर्ताच- तु्विशतिभरक्मविस्तारा विषमदीर्घचतुरशरा भवति 1 दश्चाष्टादशप्क्रमो दमयत नवमक्रम- “ वितारं भवति हविरथानं (तु नवारलिनिविस्तारं॑नवायामे भवति 1 आपरीघ्रमण्डपं तु ` षटूप्रकमायामं पदक्मविस्तारमर्मन्तथिष्ियाश्चतुविशत्य्गुटप्तमचतुरश्राः । -खात्वालः शम्यामात्ः । ओदुम्बीस्याने तु सदोमध्ये ्रटयाया दक्षिणतः कतमे । यूपस्य "तु महवेयाः पूव वेय बिव, पूवान्तशद्कुरधमनतवयधै वदि परां "शंस्य पश्वालत्नीशाा यथासभववितारायामा |
अयाऽग्िविमानम् । पूर्वक्तपरुपचतुै सारभतिटोनैकादशाङ्कात्मके प्रकमे कृत्वा ताऽ विमिमीयात् । तद्या पू॑निरितद्ािंशािशच्ुषु पोडदाशच्नवोः एतः, -रकादृशरङ्कनिदन्यात् । त कमः-पोदशद्वचाद(१) (२) मू (१) चन्र (१) शक्चि ष) चन्दे (१) क.(१) मूमभिषु (१) । चन्र (१) क (१) शे (१) चन्देषु (१) इन्याच्छेकरशर्कुकान् । एवं निहत्य पश्चविशतिपरक्मात्मिकमेकां रण्नुमुभयतःपाशा ‹ कृत्वा तस्य द्वादशप्रकममितायां कर्षणाथै चिदं कुर्यत् । अस्या दवादिका तिर्॑रसनु- सखपरोदुिकाशगया रज्जुः । अस्याः परचविंशकिकरेति संज्ञा । ‡ _ रिमानकारेऽमिमतशङ्नु॒पशचविशतिकापाशयेर्म्य एवैषा यया मवेत्तया छता . विमित । पोदशशड्ुमारम् प्रमादिन्यवहारः ।
६ { 1
[८1 अथे विमानम् । पोडशङ्कौ पश्चिकाया एकं पाश प्रतिमुच्यान्यं य स्मो मवति ततर प्रतिुच्यतयोरेव शर्कूबोःपचचविशतिकापारौ प्रतिमुच्य द्ादशिकां तिथैकूतवा दात~ णतो लक्षेनापायम्ध चतुषु भकरमेु शद्कुः । एवमुत्तरतः । इदं पृच्छाम । एवमग्रेऽपि विमाने कमो ज्ञेयः । द्वितीयशङ्कोदैलिणतः प्रक्रमे शङ्कुरेवमुत्तरतः । एष प्रयमः एच्छाप्ययश्रतुधरङकोदलिणतः परक्मत्रये रा्कुत्रये । एवमुत्तरतः । एषोऽपरः पुच्छा प्ययः । शवं॑चग्निष्टप्कमविस्तारो मध्ये दवपरकमविस्तारो मूढे षटुपकमाकतारः पच्चपकरमायामः पुच्छो मवति । अस्मादेव शद्दक्षिणतः पश्चविशतितिकपरहितदच- इुलाधिकपषमकरमे शङ्कुः । एष पक्षयामः । असमाच्छङकोदलिणत एकमरकमे शङ्कुः । इ पलघ्रम् । एवमुत्तरतः शङ्फुत्रयम् । एवं पश्चमादित्रिभ्यः शङ्कभ्यो दक्षिणत उत्त. रतश्च शक्यम् । एवं छते प्धपुरपोदगायामः पुरुषिस्तार आत्मा चतुर्शतिलाधि- कैकोनाशी्यङकोदगायामौ पुरमातनवि्तारौ पक्तौ । पुरपमाततपागायाि प्रक्रमविस्तारे पप्र च भवन्ति । ततो दृशमश्कोदक्षिणतः प्रकमे शङ्कुः । एवमुत्तरतः । एवमेका- दशशङ्कक्िणत उत्तरतश्च परकमे शङ्क । इदे शिरःस्थानम् | एवं छते शिरपि प्रकमात्म. कानि चत्वारि चतुरश्राणि भवन्ति । तत्ाप्रिमचतुरशद्वये द्षचतुरश् हशानकोणमा. रभ्य निच्तिकोणपेनतेरेलामाटिस्याक्णया भागद्वये छत्वाऽञेयमागे त्यजेत् । उत्त- रतुरश्र अग्निधकोणमारभ्य वायन्यकोणपयैने ठेखामाटिर्येशानमागे त्यनेत् । पक्ा्रयोरपि चत्वारि चत्वारि प्रकरमात्मकचलुरश्राणि त्वा दक्षिण(दक)पक्षचतुरमेषु शिरोमद्षचदरशरवद्मियमागत्यागः । उत्तरषलामचुर्रेषु शिरोभ्सपोत्तरचतुरश्रवदी. शानमागत्याग; | अय पुनमनम् । अत्रा्मप्रक्रमपरिमितमिकं रजनुमुमयतःपाशां कृत्वा तस्या
करणाय मध्ये चिदे इत्वा दह्षपललायामपश्चिमपरान्तशङकवोः रौ भ्तिमुच्य दक्षगेन पूतः कथयेत् । चि यत्र पतति ततर शसं निहन्यात् । एवै दृतपल्ञायामूपान्तशस्कवोः ` पाको प्रतिमुच्य पूैवदाकृम्य चिहूनं य पतति तत्र शु निहन्यात् । एवं कते पक्ष- ूरवोजतः प्श्चिमनिञ्नो भवति । एवमुततरपकषस्यामि विमानम् । ततः सर्वतः स्पन्धया वेष्टयेत् ॥
भ्रयोगचा्धिकावृततः(न्तिः)पत्यापादमुनेर्वचः ।
कल्पूबरस्येह कतः सूतायन्यायनिर्भयः ॥
शेरे चन्रू्य तुषयेऽतु मयाऽ्ितः ।
गृहाति हि किमप्येष मक्तैयंचत्ततः ऊतम् ॥ इति सत्यापाढचयनसूतरोपोदूघातः ।
१ अनन्तरमष्मशाद्कोः पाशौ विपर्यस्य दक्षिणत उत्तरतश्च श्दुकृत्रयम् ।
(त 1.
ॐ तस्सदरह्णे नमः ।
सत्यापाटविरचितं श्रोतसुत्रम्
महदिवशाचिसंकलितपयोगचन्दिकाग्यास्थासमेतम् ।
अयकादशमकषप्रम्भः |
तेत्र प्रयमः पटलः
यद्पितं कप फलाय कल्पते. यदृतं बन्धविमुकतयेऽपि च । सचित्सुलानन्तमनन्तमीश्रं नमामि विष्णुं दुरितिभदारणम् ॥ १ ॥ वेद्रयात्मन्न[न]रत्रथात्मनीशत्रयातमन्धृतेगणात्मन् । जन्तोरवस्थात्रितयानुिम्भी(मवि)विम्त्रयात्मल्व मामनयोत् ॥ २ ॥ विनेययुक्तासिलपिद्वयैरशचिदानन्दपुसं मुनीनम् । नमामि पूत्ररथविदे ुदाऽहं हिरण्यकेदयारूयगुरं पाग्िम् ॥ ९ ॥ गुरं गणपतिं नौमि जनमज्ञानमदौ तथा । स्ह गौया महेशानं नौमि विष्णुं च पद्मया ॥ ४ ॥ ज्योतिष्टोमयानमानं दमभ हर्तम् । एकादशदादशयोषैशयन्ते ति) चयनकतुम् (तुः) ॥ ९ ॥ ननु वैसानपा्या आवायौः सप्त संस्याः सोमस्योपदिशनति-‹ अबिषटोमोऽत्यमि- ष्टोम उक्थ्यः पोडशी वानोयोऽतिरघ्नोऽप्तोयम इति सप सोमयज्ञ्स्याः › ( वै० श्री° १-१) इति । तामु नोत्तरा; षडप्यादय्याभि्टोमस्य गुणविकारासतत्केन विशेषेणालय्निषटोमवानपेययोरनुपाव् नमिति चेन--कृतिभूतानमिव ज्योतिष्टोमसस्याना- मवरानुकरमणस्यामिपरेतत्वात् । न तु सोमपस्थामात्रस्यरिटोमगुणविकारमात्रस्य वा | ततर न तावदत्य्िष्टोमः कस्यभित्कतोः प्रकृतिः । वानपेयसतु न प्रकृतिः । नापि ज्योतिष्टोमः, प्वैर्दशात्वादवानपेयस्य । अतो युक्तमेवानयोरनुपादानम् । तस्मदिवं सिद्धं पशचशा- सोऽगि्टमो ज्योतिष्टोम एव सोमान ्र्ृतिरिति । तया पर्वकतूनं प्रछृतिरिषटम इृलयेतदमिपराय दरटवयम् । न च--! अचं व्याख्यास्यामः । प॒ उत्तरकरतवर्थः ' इति बषयमाणसूत्रादुत्रकर्वतवस्यश्निविषये विधानेनाथीदश्िष्ोम उततरवेदितिद्ध, आपस्त- सनन भगवता पारे, अशिद्ोम उत्तरे › ‹ उत्तु कतुपविः › ( अप९
~
१ सत्यापादिरचितं प्ौतसूनम्-- [११ प्रभे
पार० ४ | ७ | ८ ) इति स्पष्टवचनाचोकध्यादीनामिष्टोमविकारत्वदुकध्या्षवप्यभि- चित्या निेधोऽसत्विति वाच्यम्| गुणविक्ृतेन स्पेण ेषामनगनिोमतवाु्तरकतुत्वाच न च-“ अग्निष्टोम उत्तरेदिः इत्याप्तम्बसूतमपि पञ्चराल(लारकृल्यमिप्रायम्-- उत्तरेषु कदुषु ' इति ठु तदविकारामिपरयातिति वाच्यम् । अन्यतर सायकरम्यो वान- पेयात्योडशिनः, ( आप० पा१० 8 | ८ ) इति पोडकषिपयुदााुपपततेः । न च पोडशिषिकारद्वानेयादिति वानपेयकिदोषणतया ` पोडशी योऽय इति वाच्यम् । व्यभिचारामावेन विशेषणयैयथ्यात् | संमवन्यमिचाराभ्यां स्याद्विशेषणमर्थवपित्यभियु- कोकः । न हयपोशिविकारोऽप वानपेयोऽप्ति येन तदृव्यवच्छेदाद्विरोषणमरयवदवेत् | किमिदानीमुकथयादिषु रम्य एवोत्ेदिः । मैवम् । सर्वसयेव विङ्ृतिषु लभ्थते पिक- स्येन । अपचितिकामोऽपनितिम्यामुमय्तामानौ मवतः परिमयां सािचिल्याभ्याम्, (प्त श्री* १७। १) इत्यत्र नियमद्रौनात् । : अनश्िकान्वा यज्ञकरतूनाहरेत् ' इति बोधायनोक्तश् । तस्ातिसद्धधयादिषवपे भत्यव पकेऽधिवितति । अथेदानी- ` पतते कडुप्वाकाहितमभिवयनकमै वकु शिप्याकधानाय प्रतिनानीते--
अग्नं व्याख्यास्वामः ॥ १ |
अगिरभिशब्दो यागनामपरतयेत(तमे) । अग्निस्ते; ; क्षिति स्तोत्र युक्ततया निरदशरूपटिद्गदशेनात् स्तोत्राक्योः.. कत्ेकसम्बषत्वादिति स्तोव्रशस्च- वाक्येऽनुपपततिवट्तणयाऽभिशब्दस्य तचु्तकाठपरतवमात्रण.मढदवकये यागनामतव. मशभिरा्वस्य, तं व्यारूयास्यमो. व्यक्तं वक्ष्ाम.इत्य्ः 4.
नेलु-“ य एवं विद्वान चिनुते ' इति श्तं तथेमान्यपि वननोनि--अथातोऽपनि. मदि्टमनाुथननि तमुकध्येन इत्यादि । ततर पहः, विभियमभनि ' जनते हृति यग. मिधिरताभिसस्कारमात्र स्वतनतं विधीयते, ्िवा जयोतिोमादिषु गुणो विधीयत हृति । तद्य च किमशनिशब्दो यागनामयेयमुत दरन्थवचनं इति | तत्रश्वदाभ्यवतल्मकेरण पुनः संकीतैनामावा्न भतुतंयोगस्तदमावि न तेस्कारमात्ं स्वतन्वमनर्म् , ५ अतोऽ यौत ' इति ` यागविधिः | भिनोतिगेटकाभिर्न चिनुते, इति ` वीक्यप्रा्ानुवादो निरवषतिवत् । कयै पुनरप्रति यनिश्नवणे ` यगविभानम् । उच्यत --जभ्नि कुयौदिति ताक्तयेव र्म ्रेऽधारिते--,अयावोऽपिमभनिशेमेननुयनन्ति + इति यदि यनति तदामे पेस्यविभिरे वक्थ यजतिनाऽनुबादादुलत्तौ यागवचनो ऽगनिदाब्द् इति गम्यते । यद्यपि नायं संस्ातिषिः धित्वविष्टोमसस्येन यगेनासिमनुयनन्तीति तथाऽप्यमे्यागलमर् । न हन्यथामूतमनयरनु शक्यते | यथा कदततमनुगच्छति
१ पट्टः} महादेवशाखिसंकलितमयोगचन्दिकाव्योरूयासमेतम् । ३
। यज्ञदत्त इत्युक्ते देवदत्तोऽपि गच्छतीति प्रतीयते, अन्यथाऽनुगमानुपपततरेवमनुयनन- गुरादेवेर्यागत्वतिद्धिः । तस्माागविधानं स्यादिति प्राठेऽमिषीयते--
‹ अद्ेश्चयनसंस्कारमाश्रमनन विधीयते । तस्याथातोऽभ्निमित्यादिवाकयैः स्यत्कतुसंगतिः ॥ वहो रूढोऽश्निशब्दोऽथं न हि यागस्य वाचकः ! ।
नह्ाभिदवदोऽत्यमतरुदतवाद्ाकयमेदततख्यः्रयपेशविधुरत्वाच्च यागनामं प्रति प्ते । तेन उटनस्ये(सथ)वाऽय चयनपस्कारो विधीयते । तस्य च संस्कारस्य कतु सेबन्धपराण्यथातोऽभिमदचि्टोमेनालयनन्ति, इत्यादीनि । अ्रारिशब्दः प्रकरण।च्चयन- सु्ृतेऽप्रौ वर्तते । अनुशब्दश्चयनापेया पशचादधाग्यसि्टोमादि ` नामाऽऽह । तेन चयनतंसछतेऽपवङगिष्टोमादिभिजतेलय्ः। न तवत्रप्य्चिशब्दो यनिक्तमानाभिकर- णो येन नाम स्यत् | न चावकषथ तु्धरूपाणमेव परवापयेम | ‹ पाकमनुमङकते इत्याद्िु विनातीयानामि दशनात् । तस्मादपि अयोति्ोमादिषु गुणविधिः ॥ १ ॥
स उततरक्रत्वरथः । अन्यत्र सायस्करेभ्यो वाजपेयात्पोडञिनः सारस्वताचच सत्रा त्। अभिक्िनस्तोमो यथोपदिष्टं बा । रात्रि. सत्रेषु समहा्रतेष्वभ्रवणाथा पुनघितिः ॥ २ ॥
स चानः पोडशिनि तद्विकारे च वाजेयेऽपकीरैनान्न मवति । पराचसत्रेषु सथः पारमधिरपमवाश्चयनामावः । सारस्वते सत्रऽनवस्यानान्नानिशचीयते । अत एते. स्योऽन्यनोत्ेषु कवषः । उत्तरेषु कदु्वभनिविधानातत् प्रकरणामनतोततसेदि» त्ाऽऽहवनीयात्मणीयते । उत्तरेषु करदुप्वधिषटोमोत्तरकाल्कर्येषु साचस्करादिम्योऽ- नयत्राभिषट्योति्टदादिषिक्तिष्वनारम्थाधीतोऽभिश्चीयते । चितावाहवेनीयप्रणयनम् | तेषूतरेदिरपि ठम्यते-“ सानविल्यो भवति पक्षिभ्यां सामिचित्याम्याम् › इगि कवि लियमविधानादन्यत्रानियम इति केचिदाहुः । ‹ उत्तरवेद्या हयधचिश्चीयते ' इत्यनारम्या- घीतोऽभनिरत्तसे््रेण प्रकृतिं गच्छति | यथा सुवद्वरेण सादिः । ततराभिचयनेन रृताववरुद्रायां बहुवृचवचनात् अभि देवानां होता तस्यैष स्वो ठोको य॒उत्तर- जामिः ' इति प्रणेयोऽभिरततरनामौ प्रतिष्ठाप्य । एवमुत्तरे्न्तः प्रत्यायनमभ्िचयनं विङृत्यर्थं भविष्यति साप्तद्र्यवत् । तदाहाऽऽपस्तम्बः--अग्निष्टोम उत्तरेदिः
उत्तरेषु कदुष्वभनिः, (भाप०परि०४-<) इति । ततरैवाशिष्टोम्सये ज्योतिष्टोमे कचना ब्िलयनं मनिष्यति । ! अयातोऽभनिमगनिष्टोमेनानुयनन्ति तमुक्येन तमतिरातरेण तँ
र सत्यापाद धरित शरोतसूधम्- ` (११ गगे-
विरत्रेण तं तिरत्रेण › इति । अतः प्ङृताववाश्निचयनो तरमै विकल्ितयोः प्रषटति- तिवद्विकृतिष्वपि विकल्पः } जत एव सर्वध॒वि्तिषु॒विकलपपरसक्तौ-“ाभनिचित्यो भवति | पिभ्यां साशचचित्याभ्याम् › इति नियमविषिरुपपद्यते, व्रीहिमयपश्पुरोडाश- वत् । द्वग यादिप्वभ्िचयनविधानमेपदेरिकलयेन गुणकामादिषिद्धचर्मिति । नन्ध्निनारम्वादविहितः स॒ वाक्येन मक्ृतौ विङतिषु च कापुविद्िनयुज्ये- प्मयातोऽधिमशिष्टोमेनलुयनन्ति तमुक्येन तमतिरात्रेण ते वरिरा्रेण › इत्येमा द्राद्. शरात्राद्नुकन्तः सोऽयमसिर्यासु वि्ृतिषु वाक्येन नोपदिशो यथा पोडरिषु वानपेये चर तत्न फं ोद्कपापतथा कर्वयो नेति सुश्च; । तथाऽतिमाह्या नाम ॒अरहाः प्रकृतौ श्रुताः, विक्तिष्वपि काएुचिदुपदिष्टाः-'उक््ये गृहात गृहठीयत् विश्वजिति पगृ (आोहीतव्याः › इति । तेऽपि चिकृत्यन्तरेषु ह्म नेति संश्रयः । तत~ "चोदकेनारनयापमरहयं वित न प्रदिश्यते । काघुनिच्छूलणं तस्थ तथाहि स्याद्नधैकम् ॥ तस्मततदरथवत््ाय प्रदेशो नेति करप्यते | तेन यघरोपदेशोऽस्य तत्रैवान्यत्र न करिया ॥;
उच्यते-*अङ्गान्तरवदस्यापि परािश्वोदकतो प चोदकार्स्य इत््रत्वात्कासुिच्छवणं पुनः ॥ सामान्धाविध्यतिद्धवरथ नातिदेशौ निवारयेत् । चेत्प्रामन्यविधौ कोऽर्ोगुणकामप्रव्नम् ' 1
` यु विङृतिषु विधायते ता तौ च पतमानं विधानं मवति । विङलयन्तेषु तु चोदकतः प्रातरिति न प्रकृतितुल्यं विधानं, . समानविधानत्वे च प्रयोजनमम्याभितानां गुणकामानाम्-“येनचितं चिन्वीत स्वरैकामः' इत्यादीनां तास्वापि विकृतिषु पवृत्तिः गुणकामा हि प्रकृतमातनिमाश्रयन्ति अरङृतश्चाग्निः प्रकृतिविङ्तिषाधारणमूत इति तथा. भूतस्याऽऽश्रयत्वाद्वकृतिष्वपि गुणकामप्वृतिः । यापु विमिर्नासि तासु तु न गुणकामाः प्रवतन्ते “नदृत्तिवा कमेभेदात् › इति न्यायात् । तदेवं गुणकामपरृ्य्ं विकृतिषु कपुचिच्छूदणामिति न तद्केनातिदेशामावः दायते कल्पयितुम् । तस्माद्त्यतिदेशः।
जत्र केचिदाहुः--जनारम्या्ातोऽभिः प्राकरणिकोत्तयेदिषिरोधात्कृती न ठम्यते निवेशम् ।. अपराङृतशच न विङृतिप्वतिदियते तेनोपदेशेनेवस्य विकृतिषु परािरितयतु- देशतः पोढशिवानेययो नाधित इति । तदयुक्तम् | अगनिष्टोमवाक्येन परृतावपि किविनातू् । न तु विकृत्ङनिेमाभप्राय तद्विष्यति तौ पराकरणिकोत्तव
१ पटः] ` महादेवशासिरंकटितमयोगच्दिकान्याख्यासमेम् । ५
दिविरोधात् । न हि प्रकरणेन वाकयतकोचो युक्तः । च प्ृतेरेवािष्टोमत्यमन्यपेकषं विकृतीनां त्वतिदेशपेक्षामिति परकृतिरेवानेनामिधीयते । न चात्र सा्ठदश्यन्यायः) पादस्यस्य हि सामिेनीमात्तंबन्धो वावयेनावगम्यते कतुरंबन्धः कल्पायत्यः । परशवद्यस्य तु प्रकरणेन संबन्धः क्लप इति युक्तं बलाबलम् । अगिषटोमशब्दसतु करतु- मेवाभिधनत्त इति तत्संबन्धो वाक्यकृत इति न प्रकरणेन बाधमहति । तस्मादति ग्रछ- तावशगिरिति वि्ति्वप्तिदियते । तत्न सायस््$ परस्वेषु च पतप्वशाक्यत्वा- त्कामम्निनै चीयत पोडशिवाजपेययोपतु चेतत्यः ॥ ९ ॥
आपि वा धार्यमाणेऽप्ौ भनापतिस्तवा सादयतु तया देषतयाऽङ्गिरस्वदुधरवा सादेरयन्तवेदिम- भिर् । तिस्नो वा रवयमातृण्णा उपधाय तासामुपधानफरप; स्वयमातृण्णा साम पुरीषं विश्वज्योतिः । एवं विहिता द्वितीया षुरीपा तृतीया ॥ ३ ॥
अपिवा तिस्थ स्वयमातृण्णाः सरवाश्च निशवञ्योति- पस्तासाघ्ुपधानकलपः स्वयमातृण्णा साम पुरीषं विश्वञ्योतिरेवं विहिता द्वितीया ततीयस्यां तु विश्वञ्योतिः मधमा | अथ पुरीषम् । अथ स्वय मातृण्णाम् । अथ साम ॥ ४॥
शर्कराख्याना शषुद्पाषाणानां मध्ये पुरुपप्रयत्नमन्तरेण या स्वत एव च्छ्रयुक्ता तैय शकंरा स्वयमातृण्णा, तामत्रोपदध्यात् | विधशब्दोपेतै मन्त्रै (पैर पत ४ ४ | ६ ) सपेय विश्ज्योतिषः | ताश्च तिसः परयममध्यमोत्तमचितिपूपदध्या् । षं स्ष्टम् ॥ ६॥ ४॥
तै चेष्यमाणोऽमावास्यायां पौणमास्यामापूर्य- माणपक्षे बा ए्ये नक्षत्र ऋसिविजो दत्वा ॥ ५॥
अ्नयाधारत्वादिष्टकास्यण्डिलमुच्यते तत्पैयोगात्तरतुरप्यिस्च्यते । अश्रं चेप्य- माणः ( आप° शरी १६-३-१ ) इत्यापस्तम्बोक्तेः । तं चेष्यमाणः स्थप्हिटरूपा- शरिगुणकेन करतुना यक्ष्यमाणो मवति । तस्यास सोभाज्ञतवात्पोमङ्गैरिहि व्यतिषङ्गः । तस्यनेरनारभ्या्तत्वा,प च पोमाङगेन एयक्ूफलकः । उत्तरवेदिकायु तस्यैष स्छोको यटत्तसेदिनीमिः, इति प्रणयने प्रकृतौ शूयते । सापरचिल तु क्रतौ स्वयमातृण्णाया मापादनम् । तसमाद्विकु्ययेमकान्यतवात् । यदि काम्यः स्योदोहनादिकतमकृती
६ सत्याषादविरवितेपरोतसुत्मू- ~ [११ प्रगे
निद्िरेत । तेनाऽभिगुणकेन कुना यद्यमाणः । अमावास्यायां. वौभमास्यमेकाष्टकाया- वोापंमरणं करोतीत्यपस्तम्बः ।. एकाष्टका श्यारुयाता सूष्रकारेण-या मात्याः पौमास्या हति । अपादा व्यादितिते्का मध्य उपधीयते .तमिकुलैके शाविनो धमन्पठन्ति । तदा तृता तुष्णी ये तुलाठिजञमन्त्रः ‹ दुषतुते".( इतयेवमाद्यस्तेषा निद्रृततिः। यथा व्रीहिरिङ्गस्य मन्त्रस्य यवेषु । अत्र ेमारानाह बौधायनः-- ९ उसाः संमरिष्यनुपकल्पयतेऽध च गर्भे च तयोरेव रशने मौजज्यौ वा वुामच्यौ वाऽभर च बराहणतपत्तं यदै च मावितां करणीयां वल्मीकवपां कृष्णान, च ुकरपणी च योकत्रमुदकुम्भ९ हिरण्यमरमकपालानि शर्करा अवाञ्जनपिष्टा अनरोमानि कृष्णानि- नटोमानि वैश्य ५ दशः सूनामधिकरणीमुखाकृतं कुशलमिति । अ(आपरमावस्येन वा हविधेष्ट मकरे वाऽ्ेण शादय ५ शम्यान्याते गते खनयीत | तदधावितां स्दमवटेषयति । समां विठेन करोति । तदुपपादयति हृस्णाभिनं च पुष्करपण च येकरमुकु्म् हिरण्यमिति, ( बो° धरौ° १०-१ ] इति।
ततर कर्म -्योतिषा विकदुकेणामिेमेन प्ताभिनित्त(्योन सहसदकषिणेन ग्ध्य, स्व टोकमवारवानीतयुत्व। विदि सोम्वाकवरणादि करोति । ततो देवयननया- श्व्या(च्ञा)-ते देवतोपस्यानान्ते वा ये प्रधानस्य कतीरस्त एवाज्ञानां स॒ एव देश इति न्यायात् । पूरवमृिरणादि देवयननयाश्चचा(च्जा) कियते ‹ सहाङगं प्रषानम् › ( आप० प्रि०.९-३९ ) इति सूत्रान्तरवचनाश्च ॥ ५ ॥
वस्पतिषुरोहिता देवानां देवाः मथमना देवा
देवेषु पराक्रमध्वं प्रथमा द्वितीयेषु द्वितीया
स्तृतीयेषु प्रिरकादशाख्यष्िसा अलु व आरभ
इद शकेयं यदिदं करोमि स्वाहेत्याहुतिं
जुहोति ॥ ६ ॥
अग्नीचिहत्योलासंमरणा्म् । अ्र॒बौधायनोऽप्याह परिस्तृणन्ति । दक्षिणत
उपविशतो न्मा च यनमानश्च › ( नौ° श्रौ०. १०-१ ) इति । जुदोतिचोदना. त्स्वाहाकारपम्दानम् । प्ाधननियममपि-आहवनीय आहुतयो जुदा हूयन्ते ! इति मारि दर्व्यम् । देवा देवता ॥ ६ ॥
ज ५ खुवं च सज्ये चतुगहीतभाज्यमठगदीतं
वा शृदीत्वा युज्ञानः भयमं मन इति यज॒रष्मा-
भिकैग्मरन्त्वय्वसितष्टनपानिताणयेकामाहुतिं
जुहोति ॥ ७ ॥
१ ष्टः] भहादेवश्ाक्धिसंकलितमयोगचन्द्िकान्याख्यासमेतमू । ७
ूसुवयोसतूष्णी पमरगः । दपूरणमापवत्समनत्रक इति माध्कृत् । अत्राप्य. गृहीतेन होमः शाखन्तरीयः । चडुदीतहोमस््स्मच्छासोक्तः, "चलुहीनेन जुहोतिः (त° तै ५-१- १ ) इति विधिदहौनात् । युज्ञानः प्रथमे मनः, इत्यारम्य-इमं जो देव सवितज्ञम् ' (तै सेऽ ४-१-१) इति यनुरमाभिथैनुरटमं यासनं कभिरयनुरषटमाभिक्रीमिरेकामहुतिमन्तवैदि गाहैपत्याहवनीययेमप्य॒स्थितों जुहोति । सविता वेता ॥ ७ ॥ उ्नद चिन्तनीयम्--किमेैकं ममतरुच्चायं नुयात् , आदोलित्पर्वाणि(न्) वावयान्यु (मन्त्रान्) च्चेति । ततर हैयोपादेयावुमौ पकौ करमेण दशयति यं कामयेत पापीयान्तसयादियकं तस्व जुहुयात् । यं काम- येत वसीयान्तस्यादिति सवीणि तरयादुदत्य लुहुयात् ॥ ८ ॥
पापीयानातिदायेन पो दरिद्र इत्यषः । वसीयन्वपुमत्तरः ॥ ८ ॥ अतरदमपरं चिन्तनीयम् । किदूपान्ण्मन्त्रानुच्नायै --इमं नो देव स्तवितरिति यजुः प्म छृत्वा पश्चात् देव सवितरित्युचामन्तिमा कुयौत् । विवैताख्नं समीं कत्वा तचनुरन्तिमं कुयािति । ततर हेयो षादेयपशञौ करेण दशयति-- यदि कामयेत चछन्दाभसि यज्गयशतेना्षयेयमित्युचमन्ति- मां कुयीद् । यदि कामयेत यजमानं यज्ञयशसेनारपयेय- मिति यज्ुरन्तिमं यात् ॥ ९ ॥
यततयशसं यतञपटभर्पयैय सेयोनयेयम् । छन्योवद्धाथा कनसचनतमतम यततफठं छन्दः गच्छेत् । युषस्तु चछन्दोरदिततवेन यज्ञफठं छ्दोगामि न भवति, कितु यजमानगाभ्येव भवति । तस्मादजुरेवान्तिमं कुयौदित्य्थः । एपोऽध्युकाम इति माण््त् । यजुषः भर्तेति न्यायः ॥ ९ ॥
ऋचा रतोम समरभयेति चतुगहीतेनो त्राम् ॥ १० ॥ आहुति जुहोतीतयतुवत | अर्धिरदवता ॥ १० ॥
दैवस्य त्वेति चतुभिरभरिमादतते ॥ (ख १) ॥
खादिरं वैणवीं वा कल्माषी सुभिरामसुषिरां बोभयतः हू तामन्यत्रतः णु तां वा पटाश्ी- मौदुम्बरीमर्कमयीर शमीमयीं बा । यो वा कन देष; फटग्रािस्दस्य युष्मान मादेशमातरी-
८ सत्यापाहविरनितं श्रौतसूत्रम् [११ गरे
मरस्निमाजीं बाहुमात्रं व्याममात्रीमपरिमितां वा॥११॥ देव्य लेलारभ्य-आतुष्ुमेन त्वा छन्दपाऽऽददेऽङगिरस्वदित्येवमनौशचतुषिपेनैरभि (खनित्र) काकुदं गृहाति खादिरी वरणवी वा । कट्माप्री टृष्णनिनदुलान्छिता, पुषिरा अन्तदि, असुरा घना, कु तेनन ईत्यप्मद्धातेरुतपन्नःदषुशब्दसतीकष्णत्वमा- च| उभयोररूरयोस्तक्षगाऽधिदमयत्ूस्ता दशी कायौ । अपव पलार पणेमयी, ओ(उ)दु्बरो जन्तुः, अक प्रतिद्धः, शमी घण्ट | एतेषामभवि यो वा यः कथन यिय; फच््हितस्यप्िः का्त्यथैः । मान्यकर्॒-फलानि बहूनि गृहा तीति फहिः । वनस्पतीनां मध्ये यः फठग्रहिरस्ति एषां फर्पहीणामपि मध्ये स॒ वेशुरतिशयेन फलग्रहिः । बह्यचप्रद्रेगूना समासिपवत्रे गोभूमसदवहमरवनिरुपेत- तत्वात् । तस्मादिवमभिैणवी कर्थेति । चतुर्भिररलिभिसतुल्यो व्यामः । एतावती काया | नियतपरिमाणरहितत्वमपारैमितत्वं॒विधन्ते-अपरिमिता मवति ( तै० प्त ९।१।१)इति॥ नदु-ये तु सेर्यायक्त मन्त्राः ‹ चतुभिरभिमावत्ते' (प° तं ९। १ । { ) इतयवमादयसतेषामपि पू॑द्विकल्पः । पं्यावशातत समुचयः । चतुःर्य। हि करमङग- मूता नाप्तति समुचये तप्यते । तन पू॑भयु्तानां मन्त्राणां सैस्कारदररेण कारणत्व चरमस्य तु सक्ादिति परयावचनपतामय्यद््यवती ते । तसमात्पमुच्यः ॥ १ १ ॥
इमामगृभ्णन्रदानामृतस्येत्यश्वामिधानीमादाय भतू बाजिन्नद्रवेत्यनमाभिदधाति ॥ १२ ॥
अधरोऽमिधीयते बदूपवा धार्यते .यया रशनया तेयमशवामिषानी ॥ १२.॥ ष्णी ग्दभस्याऽध्दाय युञ्ञाया< रासमे भु्ापति गद॑भम् ॥ ॥ १९॥ भरन्तमसमयुमित्यतः । मन््मन्तरेेव गदैमस्य रशनामादाय युजञायागिति मन्तरेण गदैमममिदध्यात् । अत्र ॒निकृष्टका्ये स्थापितस्तस्माघ्ोकेऽपि गदमोऽशवानिङ्ष्टतरः । रजकाद्य एव हि तमाद्विन्ते न तु रानामात्याद्यः ॥ १६ ॥ योगे योगे तव स्तरमिति पिषटभिरश्पयमाः माश्चो गच्छन्ति यतर मृं सनिष्यन्तो भवन्ति ॥ १४ ॥ अच्छेहीत्यन्तः । गच्छन्तीति बहुवचमनिदेशादध्वयुबहयजमानाः । अश्रप्रयमाः, यत्र यसिन्देशे ददा त गच्छन्त्यः भ्रथमस्ततो गरैम्तत हप । तास्व ग्द
५
१ ष्टः] पदेव िसकरितमयोगच्दिकाध्याख्यासमेतम् । == ५ भातपरतो गमनं विशद्यत्थापसतम्बः-, यदि कामयेत प्ापवस्यतः स्यादिति गद. मभ्रथमा गच्छेयुः ! ( आप० श्रौ ° १९-{-१२ ) इति । गदभोऽश्ात्पापीयानिति भरसिद्धम् । अत उभयोः समानं गमने मा भृदित्यश्वं एरतो नयेयुः । तयाऽखवं पृ नयन्ति, इति हि ब्राह्मणम् ॥ १४ ॥ अरि पुरीष्यमङ्गिर्वदच्छेदीति येन दवष्येण सैगच्छेत तमभिमन्तेतापदयजनिदिंशति ॥ १५ ॥ , ग्तनं प्रति गच्छत्सु मागौमध् यदि केनापि दवपयेण संगच्छत तदानीमिमं मन्त्र पठेत् । यदि र्यं न प्यति तदाऽपि तं मनघ्न निर्दश्य पठेत् ॥ {९ ॥ अग्नि पुरीप्यमङ्गिरस्वंदच्छेम इति बा ॥ १६ ॥ वाशब्दः शालान्तरमतपरदशैन्ः ॥ १६ ॥ ५ सूैस्थीद्यनं प्रति दरीकवपामुपतिष्तेऽ्नि पुरीष्यमद्गिरस्वद्धरिप्याम इति ॥ १७॥ वल्मीकस्य योऽधयव उत्तततयेनाभिवद्धः तेयं वपा, तधाविषापु वपा मध्ये या वपा पूर्योदयस्याभिषुखा तस्या अपर पिचिदुदधत्य त वामनेन मन्मेणोपतिषठते ॥१५॥ अत्रैके समामनन्ति-(भअभिपुरीष्यमङ्गिरसवद्धरामैः ) ॥ १८ ॥ यद्वदमनकाठे तद्रदागमनकटेऽपि । तत्र भरिप्याम इति १८;.। अवर तु भराम हेति विरभ । यद्प्यागमनस्य नायं कालः, तयाऽ प््गादमदधस्पमन्मोऽयमाप्ता- तस्तौ चोपरिष्टवुतकयेत् । अधं वरिभिगेके शालिनः पठानि ॥ १८ ॥ अन्वभिरुषसामग्रमरुयदिति वरमीकयपायाः क्रामति ॥ १९॥ एरमीकमपायाः समीपं गच्छति ॥ १९ ॥ आगत्य षाज्यध्व॑न आक्रम्य वाजिन्पथिवीमिति द्वाभ्यां भृत्वन- मव्वमाक्रमयति ॥ २० ॥ भृत्लम दृषिणपूैण पदिनाऽऽ्मयन्ति ॥ ९० ॥ चयौ पृष्ठमित्यश्वस्य पृ९५ संमा ॥ २१ ॥
(व भवविदाततपा कग पमन ।)
ॐपस्तदा° । २ क. “प्योदेतोसतामुदत्योप" । \ ख. “म् दति ।
१० - सत्यापाढविरनितंश्रीतसूनू-- ~ [4१ भ पर्वतः राति ॥ २१ ॥
अभितिष्ठ पृतन्यतोऽधरे सन्तु. श्वः. । इनदर इव इत्रहा तिष्ठापः सत्राणि संनयननिति यं दवेष्टि तमधस्पदम्वस्य मनसा ध्यायति ॥ २२
य देवदत्तमिति रेट तम॒धस्पदपलस्य ध्यायति मन्ता 1.२ २९.॥; उत्करामोदक्रमी दिति द्वभ्यां मृत्सनादशवमयन्ति ॥*९३ ॥ :: मृसिनमदेशे सन्यते स भरदेशो मृत्तनः; : तस्नादशुदरूभुतेन निम. भयेत् ॥ २६ ॥ ॥ ‡
अपो दैषीरपरनेतयश्वस्यपदेऽप उपमनति ॥ २४ ॥ अव्य देकषिणपाद् उदकं क्षिपति । सुपरप्पटा. इति मनत्ान्तः 1.२४ ॥ तसमिन्दिरण्यं निधाय निघर्म्यप्रिमा त्वा निषा 0 मनस्वतीभ्यामैका माहि जुहोति ॥ २५.॥ शहेतिचोदनातवाहकारपाठः। अदा । भूमौ हिरण्ये निषाय तसिनबुहया्। षडुहीतिनाऽऽज्येनति वैतानतः । सटदृदतिेत्यपरे ॥ २९.॥ + ^ ^. 5 अपादाय दर्यं परिवानपतिरिति तिषटभिरश्यो मृत्खनं परिङिखाति ( वाह्या वषीयसीम् ) ॥ २६.11 ^ - 5 शनिरिति मन्वन्तः | दिरण्यमपादाय स्वाृत्य प्रिवाजपतिरिति रतिम परि ठेलनम् । ‹ गायत्रिया प्रिछलति । श्भा परिष्लिति-। अनुमा परिषिलिति र (तै° पर ५-{-२.) इति वचनात् । बाह्यां बाहां महर्ताम् | पद्स्य ;-गायत्या परिलिलनमतष्टिष्टवम्यं बहिवैहिः ॥ ९६ ॥ 6 ह देवस्य. तेति द्वाभ्यां खना ॥ २७॥7 नाः एरीष्यमङ्गिरस्त्वनामीत्यन्तः | ततः खननं द्वाभ्यानेकं कंम दमनम् | २७ ॥ अपां पृष्ठमसीति पष्कर.भैमाहराति । ` एतयैव! ` विवेष्टयाति । उपरि्रम्णाजिनघुचरेण गृत्वन५ शर्म च स्यो व च स्थ शतै॥ (ल ०२) द्वाभ्यां
¶ “नेकाहुति ।
१
„
{पे ] : महादेवदािरकोलितभेयोगन्िकोध्यायासमेतम् । ११
दः पचीनप्ीुरलोम ऽस्तृणतयुतर पुष्करण 2 ` , `: मधस्ताष्ठमुानम् ॥ २८ ॥ अपामुपरिवतेमानलवस्य विदयमानस्ेवर्थ्याभिभायिलयादुरूतेगैव मन्त्रेणेतपष्करप- णेमाहरति । वेष्टनमेतमैव पुनवे्टवति । शर्म च स्य इति दवाभ्यां गृत्सनदेशस्योचतरेण छृष्णानिने पूष्करपणै चः स्ृणंति -यथा भवलयुपरिष्ट्ृष्णानिनस्य पुष्करपणैमुतताने तपेस्यैः ॥ २८:॥ पुरीष्योऽसि विश्वभरा इति शृद्मभिमूद्य ॥२९॥ त्वनस्यमिमन्सणम् || २९ ॥
कृष्णाजिने पुष्करपर्णे च संभरति त्वाप पुष्क- राद्धीति तिषटभिगीयत्रीभिघ्रौह्मण्य । उत्तरा" भिसिष्टमी रानन्थस्य नगतीभिरमश्स्प ॥३०॥ युचण्य्--त्वामृ् इत्यादिक लिश एव गायश्यः पमान्ातास्तथाऽपि चतस॒भिवा, इत्याप्तम्बाकक्रलोषु विकटोनोकताः । चदुष्ते । परीप्रोऽति पिशभरा इत्यनेन पून मभ्रेण पह सरथा पूरणीया ।
केचितु त्वामत एव्कराद्धीति. हृष्णानिने पुष्करे च क्िपति. | चतपृभिसि- पृभितां गायतीभिनौहंणत्य समरति । यदा तिभिसतद्। । त्वाम पुष्करादषीत्या- रभ्य तिपभिः । यद्। चतपृभिरतदा पुरप्योऽपीत्यार। चतपूमिः । अपी त्वा प्रपमो निरमन्यदङ्, त्याहुः । य॒एवैनमन्थपदत्तौवैन५ समरति ( तै° सं० ९।१।४) इति लिङ्गात् । तथैव नाभिमन्त्य तयैव च भरणम् । चतपभिपदेशः । तृतीया तमु त्वा पाथ्य इति, द्िरवरतयति । तया प्ष्मी । निष्टुभिः ‹ सीद होतः इत्येताभिश्चत. सूम जनिष्वा हि जेम्य इति देवमनुष्यानेवास्मै पसननारननयति, इति छात् । ब्षटुपवतुौ तथैव च शोऽमिमरशंनम् । नगतीिवदयस्य-- जनस्य गोपा इति तिधभिः । अस्तावि सोम इति चडु्ी ॥ ३० ॥
अथ काम्ये पमुचये भतत
य॑ कामयेत वसीयान्त्यादित्युमथीभिस्तस्य संभरेत् । गायत्रीभिश्च जिषटुममि् ॥ ३६ ॥
वपीयान्धनवान्भवे्िति । ` उभयीभिगोयत्रीमिलिष्टुमिश्च तस्य स्मरणम् । तन्न गायत्रीमिसोनःप्ापिलिषटगिरिन्ियपरापतिः ॥ ६१ ॥
श - -सत्यापाहविरचितं भोतसू्म्-- ` [११ प्रमे
लञनिष्वा हि जेन्य इति संभृतामभिमृ्त्यतते ॥ २२ ॥ मृताया शदोऽभमरीनं॑सूत्तनमन्यया शया पूतिः यथा न दयते तरा" यट इति ॥ २२. ॥ सते वायुर्मातरिश्वा दधालिति ग्रत्वनेऽप उपसृजति ॥ ३३ ॥ भृत्खनपरदेशेऽपोऽवनयेत् । तुभ्यमिति मन््ान्तः ॥ ६१ ॥ सेकोभ्य शृस्खन५ समुद्गृह्य कृष्णानिनस्या- न्तान्सुनातो ज्योतिषा सदेति मौञेनाकंमयेण् वा जरिता दान्नोपन्ठति ॥ ३४ ॥ सोने विमोहनम् ।.कृष्णाजिनस्यान्तान्सपुचम्य सर्वानुचम्य पुनात इति ' क्षौमेण मौज्ञन्कमयेण वा ( आपृ भ्रौ" १६ । । २।२९ ) इत्यापस्तम्बः । कषौमेणाः इतवासप्ना दान्ता मौनेन मुलकृतेन, अकमयेण देवरूपिकाङ्तेन दाघ्ना म्नात ॥३४॥ उहु तिषठ स्वध्वरेति दवाभ्यागुततिष्ठति ॥ ६५ ॥ विहयामह इत्यन्तः । सवितृचिक्गकाभ्यमेताभ्यासुरम्या बद्धम्नि गृहीत्वोतछठत् \ द्वितीयमन्त् --‹ देवो न सविता ' इत्युक्तवादेते साविऽ्यौ एताम्यामुतिषठति । त॒था चाऽऽहाऽऽपर्तम्वः --ावित्रम्यामुतिष्ठति, इति | ३५ ॥ सनतो गर्भो असि रोदस्योरिति हरति ॥ ६६. ॥ ~ कीकर इत्यन्तः । गदमस्तमीपं हरति ॥ ६६१ ॥ स्थिरो भव वीदङगः इति गर्दभस्य पृष्ठ आसादयति ॥ ३७ ॥ पुरीषवाहनः, इत्यन्तः । गर्दभस्य एषठ स्थापयति मृदम् ॥ .२७ ॥ शिषो भव भनाभ्य इत्यासशनमाभिमन््रते || ३८ ॥ वनस्यतीनित्यम्तः । स्थापितमभिमन््रयते ॥ ३८ ॥ मतु वाजी कनिक्रदरिति तिममि- रत्वरमाणा अश्चषथमाः मत्यायन्ति | ३९ ॥ पत्यमित्यन्तः। अत्वरमार्णां चथा मचन्ति तथाऽधप्रयमा यजमीनगृह ्रत्यांगच्छन्ति। नतु रर्दभप्रथमाः ॥ ३९. ॥ ६ अभ्रिं इुरीप्यम्गेरस्वद्धराम इति येनं द्वेषेण संगच्छत तमभिमृन्त्रयेतापुयि- दिशति ॥ ४९॥
१५
१ पलः ] महादेवशासतिसंकाटितप्रयोगचन््िफाध्यारयासमेतम् । = ६९
व्याल्यातम् । यजमानशध्रुणाऽस्य पेगमो भवति तममिमन््यते- तैन म॒न्ेण | यद्। न पेगमस्तदा मनत्मक्त्ा द्वितीयया निदेशो देवदत्तमिति .॥ ४० ॥
उत्तरेण विहारं परिभित ओपषपयः परतिगृहीतािमेत-
किति दभ्यामोपधीषु पष्पवतीषु फटवतीपूपापद्रति ॥ ४१ ॥
सधस्यमाऽपद्दित्यन्तः । विहारस्योत्रतोऽदूरे परेभिते वेटि वेदैरेव प्दैरो । ओपी ब्रीहियवादिषु ्ाप्यारण्याु पुष्पाणि यु यन्ते फटानि घ तासूपवहरति स्पापयति । द्वम्पमुपावहरति, जोपभयः ्रतगृहीता्चेतप् ५८.१० प०५-१-९ ) शति । एवमन्तो विहार; पशचा्ोकिक; पदयते. -प्र्ोजनाभावाद्विहारस्येति न्यायः ॥ ४१॥ (अ क वि पानसेति विज्लश्सपति ॥ ५२ ॥
प्रणीतावित्यन्तः | प्रतिगति दाम्ना बद्धम् ॥ ४२ ॥ .
आपो हि ठा मथो भुव ति पसुभिरप उप्रसृनाति ॥ ४६ ॥
च न इत्यनाः । ‹ तिसभिरपद्नति ' ( तै प° ५ {-६.) इत्यत्र व्रह्म
णम् ॥ ४६॥ ७ मित्रः सभ्सृष्य पृथिषीषिति द्या सप्समै-
„ नीषैः प्रधमृनवि।(ल०६)॥ अर्रकपरेवेणङ्गा ` देत्रीहितुषेः पलाश्कषायैशच रर्कराभेः पिष्टाः एष्णानिनलेमभिरनलोमभिर्यवान्यदषदार्थषुार्ष मन्यते ॥ ४४.॥. ` .“ ^ +~
छमदसाऽङगिरस्वदत्यन्तः । पपृनति मृदम् । द्वया सृजति सं्मैनीयैः संमारै- दीकरः तेपरजति, अरो ्ामामावस्यानम् । तंत्र योनि कषालोनि तानि शनिः पः संपुनंति वेणक्गस्नु्णीहर्वहीण। च ठैः पशकयेग प्न शर्वराभिः षष्टिभिः कृष्णानिनलोसभिरजलोमभिश्च प॑पूनति मृदम् । 'यथन्यदुदरनयुपयंत खद् मुशा् यदार्यं यतम तदथमूपगतं मवति । यज्ञियस्य यन्नन्यितिच्नृणौ कैः सर्वः संपूज्य मृदिति । भग्र द्दर्हेतुभिः कपाटादिभिः तप्तम्“ _ जमैकपलिः सभ्यनति, शक॑राभिः सभ्सृनति, जनठोमः सथसुनति, इष्णानिनत्य दोमभिः ६९६ खनति › ( त° प° ९-{-६ ) इति व्ाहमणव्याल्यातत्व॑च | ४१ ॥
मखस्य शिरोऽसीति पिं करोति ॥ ४५॥
श्र : सत्यापोदषिरचितं ्ौतसूनम्--:: ` “ [११ । गकिैःः॥ ४५ ॥ भ ६ य्ग्य पदे स्थ इति हृष्णाजिनै पुष्करपण चाभिमनत्रयते ॥४६॥ अुभिशति खदिवा्क्ठम्यां निगृहतीत्यपस्त्बः ॥ ४३ ॥ , खः संभ्य पृथिवीमिति चरामि; पिण्डान्मयच्छाति || ४७ ॥., गरष इत्यन्तः । कन प्रयच्छेति (आप० धरौ ° १९२४) -इत्यापस्तन्बः ॥४७॥ वसष॑स्तरा कृष्षन्त्वति चतुभिष्छन्दोभि- $ मैदिष्युलां करोति बहुभार्यस्य ॥ ४८ ॥ यञमानायेतयन्तः । महिष्यै परयच्छति यनमानो बहुमायः || ४८ ॥ अध्वभुरेफभार्स्य ॥ ४९॥ अप्वयुर(्यव ए)कमायैः यच्छति यनमानः ॥ ४९ ॥ एतरेष यजुभि्यजमानः करियम्राणामभिमन््यते ॥ ५०.॥ ववस्त्यदिमिधेनुपियेनमानोऽमन्यते || ९० ॥ युद्धं पो वा करोति ॥ ५१ ॥: - उद्धिरष्यैमवस्थितोऽवयविशेषः । य॑था माण्डस्योपयनयदधाण्डं तस्याप्युपरि पुन- रप्यन्यद्वण्डामिति कयायं तेयमक्रैषोखा कक्षयत्रययुक्ता. वा कायौ । एवं पशचोदधि करोत्यर्थः ॥ ९१ ॥
मदेशमातीमू्यममाणेनारत्निमाी तियैक्म-
माणेन व्यायाममात्री\ समन्तपरिमाणेनापरिमि- ~
ताँ वा ह्व ्भतसरोऽश्रीः मतिदिशमुभ्रयति ॥ ५२ ॥
्रदेशभमाणा भकत्युध्वममाणेनारत्नमातरी तियैू्माणेन व्यायाममावरी
चतुररलिनन्थीयामः । अपरिमिता व्यायामात्शचप्रदेशाम्यन्तरिषुमत्रौ वा । चेऽ हाऽऽपस्तम्बः-'पश्चपरदेशामिषुमात्री वा॒यदि पृश्च पशवो मवन्तीति वाजसनयेकम्+ (११-२-८ ) इति । पश्चपदुषु वानप्रनेयिमतादितरेऽपि विषयो रम्यन्ते | पञवपशुध्वपिं शोखान्तरस्थं कु्वसुखां चतस्रोऽस्या अश्रीः करोति सदां । न त्रिकः णाम् ॥ ९२ ॥
भक. तिनूभिः।
र
१ परः } महदैवसालिकटितमोगचनदरकाज्यस्यासमतम् | = १५
£ परिमण्डटां वा करोति ॥ ५३ ॥ परिमण्डला वृत्ता | यद् वृत्ता , तदा गाहेपत्यपरिमाणा । बाहुभ्यां येनमानों गृह्यते ॥*९.३ ॥ ६ अधिकारिविरेषणा्निषु संख्याविशेष वत्ते आ, नँवाभिमाभिचरतः इय् ॥ ५४ ॥ रेया च बरा्ंगपू--प नवाधरिमभि्रतंः कुत् १ ( तै° ६.९ । १।६) इति ॥ १४ ॥ आदित्यै रा्ञाऽसीति' मध्यदेश उपविलं वा रातां करोति ॥*५५ ॥ रशनपिदशी मण्डस्य गरगतता रेखा रान्ना ॥ ९१ ॥ अश्रीणां रास्ताया् संधौ दरौ चतुरः षटष्टौ बा स्वनान्- रोति ॥५६॥ अग्राणां, रात्रायाश्च पौ मेठने द्वौ यदा तदा प्राच्यमिव | .युदा चुर- सदा परतदिशमेवैकम् । यदा षद्तदं दरो दवौ । यदाऽ्टौ तदा चत्व दवौ ्ो। चतुरस (म) परिमण्डला वाः करोति पस्तनाम् । तदत्र बरह्षणेन , समा्नातम्-. (दिन करोति, चतुस्तनं करोति, अष्टस्तनां करोति (तै° ते ५.।६। ९)
अदितिस्ते विं श्रास्विति विर एरोति ॥ ५७ ॥. विभन्तशधि्रम् ॥ ९७ ॥ कृत्वाय सा महीमुखामित्ुत्तरतः सिकतासु मरिषठापयाति ॥ ५८ ॥ निदधाति । यत्र कता तस्मदेशदुत्तरतो वाहक प्रतिष्ठापयति ॥ ९८ ॥ तस्या एव मृदोऽषाद़ामिष्टकां तयालिः सित्। तूष्णी चुर्र करोति॥ ५९॥ यः करतयुला घ एच करोत्यपााम् । उसलामततिकयाः नतर पतुरमेऽ्ौ न शेनादिषु तेषु, यथा. चक्षणं -मध्य इष्टकानां तथा रक्षणं करोति, च्पाल्लिता तु नित्या ॥ ५९९ ॥ गारहपत्यऽवशाद्करयुपसमापाय वस्वा भूपयनन्तविति स्तभिश्छन्दोऽभिरुखामभ्वरकरधूपयाति ॥(ख०४)।६० ॥
१ क. अघ्रापि! ९. ब्राह्मणे समा" । ३ ख. -चतुरस्नां
१६ " " सेत्य॑पादनिरवितं शर तसूम्-- [११ रभे अश्वस्य रकोऽवररछत् '। प्मिपैरधरकतोल धूपयति वपवस्ेति, एकं पूषनंकम नहुमनम् । तथाऽन्यानि योनिः नेहुवाकयोनि: { बहमेनागं ) धुचयनी । अवर वाऽऽरोहाशवशङृद्ाहैपत्याद्पनीयश्िधूपनम् | ‹ गाहपतयादूपनपचन भवतः ! ईति न्यायः) तस्य (सिन् ) च त्यागः, अविधानादगनि त्यागः |. ६० ॥ , अदितिस्वा देषीरितपग्रेणगा्पत्यमबरदं खात्वा रोहितपननैः संमरिरवस्तीयं देवानां तां पतनी- सिति तसिञ्मसीपषदधं।तिं ॥ ६० ॥ # पादाहत हित भरषला प ते सोहतनीपा गोव- पत्रादयसतरातीय मूमिम् । देवाना ल्वति तसमिन्वट उल किपति ॥ ९१ ॥ ूष्णीमपादामन्ववधाय ठोहितपचनीयः संभारः ` भर्छाय पिपणास्त्वां देवीरिति पदूभिगोरईपत्या- तपचाति ॥ ६२ ॥ त्ति वनादौ वायतः स्थपथित्वा यदा लपाधा भन्दा तूता ूष्णगू | सव च पूपनादितस्कारं दूप्णीमिति माध्य । अवधानस्य तूष्णीमिति वरचनाद्षिदितसारो न कियत इति न्यायः । तृष्णमिषावधानमपादाया उलालिकगला, नम्ाणा (तन) प्रच्छद्नं, छोदितपचनीयैः, इति पुनरमिषानं मनश्च षयते | भत्र पयूभिः पति (तै० से° ९।१।७) इति दशन हपत्यादभिमुलायां लिपति॥ ६९॥' ` ` `` † मित्रस्य चरपणीधृत इति पच्यमाना भेतनियोपधरति ॥ ६३ ॥ पच्यमानाधृलो पैव्यषौ प्रज्वलनादिभिरुपचरतत्यर्षः ॥ ६६ ॥ देवस्त्वा सेवितोदरपत्तिति पकधुदरपति ॥ ६४ ॥ पकापुलाम् । शक्त्या, इत्यन्तः ॥ ९४ ॥ अपमान पृथिव्य दिश्च आ पृणेतयुत्तरतः सिकतासु मतिषठापयति ॥ ६५ ॥ ~ शता लमित्यम्तः । भमन उत्तरतो यैशादराजुकापु प्रतिष्ठापयति | ६९ ॥ म्तरितापुखां परिददाम्यमित्या एषा मा भेदीति मिय परिदाद्न वस्वा नदन्तिति चतुर्भि- इछन्दोभिरसामेजान्ीरेणाऽऽच्छरृणं तति ॥ ६६ ॥ ~ १ दरशनाद््रा । र स अजक्षी* ।
१ पेटः ] ` महादिवशादिसकर्तमपौगचन्िकाग्यारूयासमेतम् | १७
पुनः परिदानं र्र् । मवस्योलायाः । जत्र वम्यतेनादेद्रस्यते । तृष्णीमपाय- मदराघ्य (अपण श्रौ १९।२।२३) इत्यापस्तम्ूधरात् | वस्तवस्वेति चपि. नमैरजज्ीरेण सेननमुष्णतापनयनायम् । अनेन दढा च भव्युल।-नतीरेण तिचा । लोकेऽनकषीरस्य सर्वन्याधिपरिरदुलद्धिदेऽपि-“भगनेयी वा एष । यद्न। इत्यक्त स्वात्परमत्वम् । सेचनपतापने विधतते--अनकषीरेणाऽऽचटृणतति परमं बा (तै* सं ९।१।७) इति ॥ ६९ ॥ सपतैकवि ध्याति चतुिं५१तिं वा मापान।दाय पुर- पशिरोऽन्छोति राजन्यस्य वर्यस्य तेपुहतस्याश- निहत्य वा । पुसो मापानुपन्ुप्य ॥ ६७ ॥ सैकतं बा गृहीत्वा मापानुरपरिरोभिमुलो गच्छति क्श्रियस्य बा वैहयस्य वा| इषुणा यो विद्धो भ्रियते विद्रुता वा हतः | अथ वा--एकपिशतिल्याकानि माबीजानि सीत्य तैयुकतः पुरूशी् ६ गच्छेत् । तपा च ब्राहमणेनोक्तम् “एक विश्या मतिः पुरपशीैमच्छैति (तै° पं० ९। १ । ८) दति ।.माषनुषनयुः प्यास्य शिरति मेध्यं कृत्वा हरति ( तै° ६० ९ । { । ८ ) इति रिङ्गात् ॥६७॥
अयं योऽसि यस्य त इद्५ शिर इति पुरुषशिरः भर्छयैतेन त्वमत्र शीपण्वानेषीति स्पा वितू ण्ण बरमीकथपं शिरसः स्थाने प्रतिनिदधाति ॥ ६८ ॥ अये योऽपीति च्छेदनं पुरुषशिरः । एतेन स्त्र शणवानेषीति पपच | अहमीकवपां शिरःस्थाने निदधाति ॥ ६८ ॥ योऽय कौष्टय जगतः पाधिवस्यैक इश्ी । यमं भङ्गयभ्रगो गाय यो राजाऽनपरोध्यः । यम गाय भह्घयश्रवो यो राजाऽनपरोध्यः । येनाऽऽपो नयो धन्बानि येन धौः पृथिवी ददा । हिरण्य- फ्यान्मुधुरादहि रण्याक्षानय; शफान् । अश्वान नक्ष्यतो दानं यमो राजाऽभितिषठतीति तिखभियै- मगाधराभिः परिगायति ॥ ६९ ॥ यमो गीयते यास्म ता यमगायाः। योऽस्य कीषेत्याया आरण्यककाण्ड पतृमेष- प्रपाठके समश्नाताः । अघ्रपे्िताना यमगाथाना संरु विधतत-तिपरिः परिगायति (तै° से° ५।१।८) इति । शिरः परणं करवन् । यमश्यामिः परिगायति वदु्तत्यथैः ॥ ९९ ॥ ॥ ३
१८ ` सत्वाादगरिरनितं ्रीतसू्मू-- ` ` [ ११ परमै
आहर ्ीत्येके ॥ ७०॥ ` यमगाथा जभति वा प्रित; | यसु ब्राह्मणो याजनाध्यापन्रि्रहान् परित्यज्य गानेनैव जीविकां पादयति तादृशाय व्राह्मणाय शासीयं देयं मपि ने दात् । हि यस्माद्वाथा गानवियैव तद दरन्यममेध्यं कृत्वा वृङ्क्ते देवपितृका्ेभयो वरनयति तस्मा तादय न देयम् । अत्र प्रङ्गापुरुपायै कशचिपेधंदशयति--^तस्ा वायते न देयं गाथा हि तदुवुङ्क्ते ( तैर पं० ५।१। ८.) इति॥ ७० ॥ इदमस्माक भुजे भोगाय भूयादिति पुरुषशिर् . आदचे-॥ ७१ ॥ आदानं पृर्पशिरप्ः ॥ ७१ ॥ उदे अभि मातुः पृथिव्या रत्याहरति ॥ ७२ ॥ पपश्चर इत्यनुवर्तते ॥ ७२ ॥ प्रि त्रिविष्ट्यध्वरं यात्यश्री रथीरिव । आ देवेषु भ यो दधत् । परि वाजपतिः कविरित्येषा । परि भागदिवो अगरी रकोहामीव चातनः । सेधन्विा अपद्विषो दहत्रक्षासि विश्वहेति तिभिः . प्रवी करोति । मृदा भङटिप्य निदधाति ॥ (ख ०५) ॥ ७३॥ इति संस्यापाददिरण्यकेशिसूत्र एकादशे भयमेः परः | १॥ आत शिरो रौकिकेनाजिना परि निविषटयध्ठरमिति तिभिः परयनिकरणं सक्त । भिरिति माप्यृत् । गाहैपत्याधिना वेति । छकषिकिने पेन यथा क्रिमयो न नायन्ते तया शिरः छृष्णण्दा प्राप्य स्थापयेत् । न च शावस्पश्दोषः, प्ल्तविषानात् । केचित्तु सचैरं लनं कुर्वन्तीति ॥ ५६ ॥ इति हिरण्यकेशिपूत्न्यास्यायां महदेवशाचिपतकरितायां प्रयोगचन्धि कायामेकादशपरनने प्रथमः पटः ॥ १॥
अथैकाद्रामधर दवितीयः पलः । अग्निभ्यः कामाय पशूनाखमते । अश्वमूषेभे दृष्णिवस्त माजापर्यमजं तुपरं मुष्करा भवन्ति ॥ १॥ काम्यन्ते इति कामाः पत्रपशचाद्यः, तेद्धेतवोऽयः | उन्नयः कामा वा दुक
(^*
९ पटः ] मषदेषशषाचचिसंफलितमयोगचन्दरिकामय।सयासमेतम् । १९
इति वचनेन. [कामो] गुणः, । तानमावास्यायां परौरणमास्यां वा परवसेनिभौ देवनक्षमे वाऽऽठमेत । अशादिपश्चष्ुपाण्युषदपाति (ते° स? २९ । २ | ९) इत्यादि ब्राह्मणे विहितम् । कतै वग्िपरकरणेऽपि -प्नापतिरिमुनत (तै सं ५ । 4 | १०) इति पपहशीरयोपधानं दरम् । मुष्करा अण्डपहिताः परावः । प्राजापत्य च तुपरं शृज्गरहितं पूैुपाकरोति । तेभ्यः पशचाद्ध्षमवृषिनस्ताननिम्ः करामायोपाकरोति । वाजसनेयिन छ पुरुष एव पशुमिर्विकलपेन दा तदा धित पुरुपरिरः | अत्र पथेेदिकरणे दु , चतुरक्ष पञ्लोपरा(१) रज्नुः, तस्यास्तृतीयेन भागेन वेदिमानं धिते | एकादशिनीवि- कारत्वात् । केचितु सौमिकीमेव श्वत । एकाद्शिनीप्रसङ्ेनोपयुकतेत एयकपोमप्रयोगा- जिरूदसामान्यानिरूदविकारममि । एकाददिनीधरमांश्च वैशोपिकाः प्मबन्ति । अगनीषो- मायः प्ुैदमहृतिवैशे् । (
अघर पशुकमे-- पशुना. यक्ष्य इत्युक्त्वा षद्दोताः। केचितु न पद्ठोतारम्, अङ्गमूतत्वादिति 4 तैर्क्यमाणो न ` मवति । सोमेन यक्ष्यमाण इति तेषु वियदपि न कर्वयः । यक्ष्यमाणो वेदेति सोऽपयुक्तः । यथपि तैर्स्यमाणो न भवति । निरूद- कृति पद्ढोता करियते पिदुच । उदवपानीयापिषिह न भ्रियते । पोमर्यमपा- सुपस कृतं सोमे न तावत्करियते | तदेव .मसङ्ञेनाथै साधयति । परितयज्यम्नमन्य प्रणीय पशष पायनं राखाहरणे यूाहुत्यादि एकादक्िनीवत् । यूपानां छेदनं पानाम् । वेदं वृत्वा वेद्यु्तरेदी, असिप्रणयनादि पशुवत् प्रनापतये त्वा जष्टमुपा- करोमि, इत्युपाकरणं परानापत्यस्य । अग्निभ्यः कामाय त्वा नुषुपाकरोमीतीतरे- षाम्-अशचस्य बलीवर्द वष्णः, मेषस्य .बप्तस्येति । तया नियोजनम्-परनापतये त्वा जष्टं नियुनभ्मि । अग्निम्यः कामाय त्वा जुट नियुनम्म, इति। तथा प्ो्षणादीनि॥१॥
ततरैतंसां सामिषेनीनां प्राकृतीभिः सामिधेनीभिः समुच्चयमम्ुेतय संर्याविशिश सािधेनीविषत्ते-- एकविष्शतिं चहुविध्ातिं बा सामिपेनीः परा वीरन्ादै- काद भा़तीरमूच्य समास्तवाऽ्र॒कतयो वेय, न्तवाति दशाऽऽपिकीरन्वाहोपेमद्ाति वाजयुर्वचस्यां च नो दधीत नाद्यो गिरो मे । अपांनपादाञुदेपा कुवित्स सुपेशसस्करति जोपिषद्धि । अपांनपाद्स्थादुपस्थं जिलमानामू्वः स्वयशा उपस्थे । उभे अभि रियतमे सधस्थे आ च पररा च चराति मनानच्निति ति्ोऽप॒ मतीयदि चतु्तिर्भवन्ति ॥ २ ॥ अग्र भूयाद्ध
४, ` `. सेत्यापाढिरचितं ्रोतसूत्रमू- ` ˆ [.११.भ-
य्यमस्येत्यामयाविनः क्त् ॥ १ ॥ वृहस्पते समितो" `
धथैनमित्यनामयानिनः ॥ ४॥ रामे अरे महे खा
दानाय समिधीमहि । ईशा हि मही(हे)दषन्याव।
होप्राय पृथिवीम् । उद्रय॑॑तमसस्परीति ज्योतिष्मत्या
परिदधाति ॥ ५॥ + " एकमिशति चतुर्शति वा सामिधेनीः पराचीरितिववनातप्यमोत्मयोः भ्र षो वाना (तैर व्रा ६-१९-२ ) इत्येकादरोक््व, आलुहेतितयकादशिनीतेरेषौ ` गोक्ाणां, तवं वरुण इति वतिष्ठराजम्यानामेकादशिनी । एमास््ाऽ्े (तै पते ` ४ ` १--७ ) इलयष्टबुक्त्वा ‹ बृहते सवितरमोधयेनमित्यनामयाविनो नवमी । अगुन भूयादित्यामयाविनो नवमी (बा) | राये जघ्न इति वशी, उद्वय तमस्परीत्यकर्विशी , परिधानीया । यदा चतु्षिशातिसतदैकादश प्ा्तीरव््वाऽऽभिकीश्च नव पूवुकूत्वा- (उमेमखक्ि' इति तिजलोऽ्ुमतीरुकतवा- उदये तमसस्परीति ज्योतिष्मती परिधानीया । - यतु-माप्यकरेणोक्तम्- एकादश प्राकृती; समासत्वाऽपन इति दशाऽऽभिकीः । चदुर्षि- - शतिपे तु तत्र शालान्तरोक्ता उपेमखकि वानयुरित्यादयासतिसे ध्या: प्रक्षिप्य नतुर्वशतितरया पूरणीया, इति । पराचीरनावृताः ॥ २ ॥ ६॥ ४ ॥ ५,॥
हिरण्यगर्भः समवतैतग्र इति सच्यमाधारयति ॥ ६ ॥ आधार्य परतयन्नायो दिरण्पगमै इति ॥ ६ ॥
र्वा अस्य समिधो भवन्तीदि मयाजानामामियो भवन्ति ॥ ७ ॥ ययप्यकादरौव प्रयानास्तयाऽपि दितीयतृपीययोमैन््योः परषदेन व्यवस्यिततवा- ` सन्धां द्ादशपत्या न विध्यत । सा च व्यवस्य सूत्रकरेण दिता“ नराशभ्सो द्वितीयः भयान वति्ठशुनकानां तनूनपादितरेषां गोत्राणाम् ' इति ॥ ७ ॥ अभर्थचिषटम अग्रेयानां याज्यानुवाक्या भवन्ति ॥ ८ ॥ आशनेयीलिषटमः पमरणे सीद् होतरिति तिल्लो भुवो यज्ञस्येति च तिलो याज्ञ- सेन्याश्चित्याः ॥ ८ ॥ यः प्राणत इति प्राजापत्यस्य ॥ ९ ॥ यः पुः प्रानापसलस्यते याज्यानुवावय इत्यर्थः । तत्र वपां दवे ऋनौ पुरो- डश दे ऋचो हरषि द्वै ऋचाविति षडचो याज्यानुवाक्याः प्रजापतये छागस्य वपाया दृति । अग्निभ्यः कामायाश्स्वपैमस् वृषणस्य च वपानां मेवप्तामिति प्रषः ।
१३
॥ १०॥ ११॥
-१ पटहः ] मषदेवशासिपेकलितमयोग चदरिकौन्पार्यासेतम् । ११
जातवदशच(भेद्र वपािगच्छ देवानिति होमः । उक्ता ऊहा एकवनन्ता अपि नहूनाम- शीनं साधयन्ति निगमाः | अङनियीलिष्टुम इति वचनात् ॥ ९ ॥
वैश्वानरः भाजापत्यो वा दरादशफपार; पश्ुपुरो-
इारो भवति ॥ १०॥ सिद्ध संतिष्ठते ॥११। यतप्.ज पत्यं वायोखिदयते । यद्वायन्यः पशरमवति तेन वायोन प्रच्यवते । यत्रा" जापत्यः पएरोडाशस्तेन प्रजापते प्रच्यवते । यस्तु द्वादशकपालः पुरोदाश; क्रियते, तेन शाखान्तरषििता देवत वैानरसतस्या अपि म च्यवते वै्ानरो किलपेन रक्ष्यते
अपि वाऽऽपयान्प्ैमनिकृतानुत्छञ्य तेषा« शिरा.
धसि मच्छि मृदा प्रलिप्य निदधाति ॥ १२॥ अवि वेति शाखन्तरपक्षदरशनारथम् | अत्रेदं निम्तनीयम्--किमभनियाः पशव एव नाऽऽढम्याः, कवा तान्पशूलुपाृत् पर्शिकरणादृष्मुत्पूनेत् , आहोचित्समातिपय. न्तमनतिठदिति । नाऽऽयः -पशुप्रपत्यमावरङ्गात् | न दवितीयः, मध्ये परित्यागेन यज्ञभशपरसङ्गा् । न तृतीयः--ञत्ैवशवृष्णिनस्तशिरप्ं गतप्तारतेन भविष्यनया चित्यामुपयेयत्वपरङ्गात् । एतहपत्रयपरिहारायेत्यं कर्तन्यम्--आलम्भनोत्सरगेण च भ्पमतृतीयदोपौ न भविष्यतः । प्रानपत्येन तुपरेण समापनायकभशरूपो मध्यमो.
` पोऽपि न भविप्यति । अपि वा मरणेत्तरकाटं पंन्षपानां से्तषहोमं हुत्वा शिरंति
जितत सदा प्रिय स्थापयति ॥ १२ ॥ अपः कषन्धान्यभ्यवहरति ॥ १३॥ उदकेषु कबन्धानिक्िपति ॥ १६ ॥ भाजापत्येन सभस्थापयति ॥ १४ ॥ भरानापत्येन संस्याप्य तस्या एव च निगमाः, नाक्नीनम् ॥ १४ ॥ अपि रतेषा५ सरवेषा५ स्थाने वायवे नियुत्वते मवेतमनं तूपरभारभेत ॥ १५ ॥ निचुत॑ञक। अशवविरोषा यस्य वायोः सन्ति सोऽयं नियुत्वान् । तसम भते छागे
॥ तूपरं शर्गरहितमाभेत । अपि वा पश्पशूनं स्थाने वायुरनिुतवान् । १९ ॥
तस्य भाजपत्येन कल्पो व्याख्यातः ॥ १६ ॥ तस्य निरूढपषनन्धवद्विभिः, विदुदवृधटवमौ स्मानविवानालक्षपुभिः । अग्रिय आधारश्च पशचपशुवत् ॥ १६ ॥
२२ सत्थापादषिरधितं सोतसूत्रथू--, ` [११ प्रभे . वायुमती श्वेतवती वपाया याञ्प्ालुवाक्ये भव्रतः ॥ १७ ॥
इदं याजुषं हौम् । पीवोऽकता५ रयि वृध इत्यृनौ वायुमय भरेतवत्यौ च, ते वाये समनस इति वायुशब्दसदधावाच्छेतः तिषक्तीति शवतशब्दसद्टावाच । वायुर्न युत्वान्ययो्दैवता ते वायुमती नियुत्वतीं दैवतस्य याज्यानुवोषिये भवतं इत्यथैः ॥१७॥ वायुमती नियुत्वत पशोदषतस्य बरशवानरः पाना पत्यो वा दाद शरकपाटः पुरोडाशो भवाति ॥१८॥ सिद्ध संतिष्टते ॥ १९॥
गतायैः । अग्न, वायन्यः कार्याः ३ प्रानापत्याः ६ (तैं. ९।५९।१)
इति विचारितं नाहे । वायव्यः कर्तव्यः परशुः प्राजापत्यः पुरोडाश इति वैलानपतः | यस्च प्राजापत्यो द्वादुशकपाटः पुरोडाशः करियते तेन शाखान्तरविहिता देवता । वैश्ानरसत्वशिगुणकेनाभिहितेम्(तः) | तस्या्नये वैश्वानराय दवदशकपां पुपुरोदाशं निवपति ( आप० भरौ° १६।२। १२ )। इति अन्यदैवता भि प्पुरोडाशदे. वताः पटुदेवतां वर्धयन्ति । तरमाद्वीडृषन्त एरोढारेनत्यस्या . नृत्तः । यथा , त्वमाकं, पाठः-अवीवृषन्त परैरिति । तेन ज्ञायते अरहसत[एब] दैवता अतो अहदेवता अभिवर्धन्ति पष्ुदेवत।ः । अत॒एव ` पठितम्-- तरथा तु अवी- ; रन्त प्रैः एरोडाशः इत्येवमवक्षयच्छूतिः । यः कशचानाभ्ावागुणके कतौ पशुराल- म्यते अभनीपोमीय्तवरीयानूबन््यापु वैधानर एवास्य दवादशकपाढः पुरोडाशः कियते । अनिद (रुणकदेवता वैश्वानर इहापि । माप्यकारसतु-- वचनदिवार्िैरवानरोऽन्यत् वैस्वानर एवेति व्याच | षिद्ध तसं तिष्ठे समौप्यते ॥ १८ ॥ १९॥
मृदा प्रप्य बायज्यस्प॒ शिरो निदधाति ॥ (ख ०६) ॥ २०॥ इति सस्यापाददिरण्यकेशिसूत्र एकादशम द्वितीय; पटलः; ॥२ ॥
तप्य शिरचतवाऽभिमरौने छते श्रा च प्रार्प्य वाव्ययशिरः स्थाप्यते, तेने कायव्येन पशुना, पञ्च पशुभिर्वा, समानविधानतवात् । सवतं मौसिपरिव- जैनं जिथाः परिगमनवरममुपारिशयनवर्नन॑च । यदाऽप्यववित्परादिज्या तदाऽपि सवत्र वायम््तानि बाध्यन्त इति माप्यृत् । सानिकथरम्ौश्च स्वपा समुय
९ एलः ] मदादेवशाकिरकङितिभयोगचन्द्रिकान्यारूयासमेतम् । = २१ इति न्यायः [ अथ वो मोसादानमुपरिरय्यं च कुयीत् । क्यं तु नोपगच्छेत् । एर्व सैवत्सरमिति वानपतनेयकम् | इति वायव्यः ॥ ६ ॥
इति हिरण्यकेशिपूत्न्यख्याया महादेवदाश्िषंकारतायां प्रयोगचन्दिकाया. मेकाद्षप्रे. दवितीयः पटहः ।
यत्ा्दीक्णीयायास्तत्छरत्वा द्विहविषं निषटविषं घा दीक्षणीयामिष्टि निपाति । आम्तरष्णवमेका- दशषकपालमाभराष्णवं वा घृते चरमां च पृते चरं प्रषानरंद्रादशकपारं पुरस्तात्रतीयमसंवत्स- रभरतः॥ १॥ दीक्ाहुतिकाल आकूत्यै भयुजेऽग्रय श्वादेति प्चाऽऽध्वरिकीडैत्वाऽकूतिमाभिपीति पदाभिकीजंदोति । वरिश्ेदेवस्य नेतुरीति संषमीम् ॥ २॥
यत्प दी्षिणीयांयाः कमै तेत्छृतवा द्रव्यनिदेशः संभारयनुषि अश्निपरित्यागः सोमपरिवव)षणं प्रोता परितज्याधिं कत्वर्म्निं पर्णाय तिहविष्कं आभविगव आदितयस्ृतीयो वैश्वानर इति । -अशवत्सरभृतो यनमानप्वाऽऽप्विष्णवादपि पुरसतद् श्वनरः । आदित्यस्य पुरस्तादिति भाण्यकारोक्तिस्तस्याऽऽनन्तयात् । अश्चितु वैशानर- गुणकः, वाक्यरेषन्मनत्रटहञाच् । आश्चवैपणवं धूते चरुमिति तम्र; पृतमस्व योनिधते भितः ' इत्यादिमन््रव्णात् । तण्डुटा्ठ् विष्णोः प्रियाः ।‹ येऽगिषठ्तान् विष्ण शिषिविषटाय' इति श्तेः । तस्मादुभयमियतवदूषृतयक्तशचरः कायैः | दितिरेषेता यस्य चरोः सोऽयमादित्यः | आञनापष्णवं हविः प्रथमं कृत्वा द्वितीयहविद्रनायमांपि. त्यश्चहः काः । उूयस्य्नेः संषत्सरधारणं ्रह्णे विदधाति--यो पै संवत्सरमु्य ममृत्वाऽ्ं चतत ८ तै° सं० ९-५-१ ) इति । तेन च धारणेन विनाऽभ्िवयनं ” पूरपक्रगरभपातेन पतमानंम् । अतो यनमानो श्रियेत । तप्मात्वत्सरं भारयितुमशक्तः पुमान्पवतरात्ाेव तिः पडू दश वा रातरदीकषाधिवीूानर दवावशाकपा निर पत्, तस्य च यै्ानरप्यकनः वतपररूपत्वात् । यथा रोके संवत्तरेण पूर्णो गर्भः कठि पुतेन नायत एषमप्यनये्ा सैवतसरं पराप्य काठ प्रापे चितवान्भवति । ततो न भ्रियते । विहितानां हविं त्रित्व प्रंसति- व्रण्येताि हवी शपि भवन्ति ? (त° प ९-९- ६) इति। अत्र यानुपहैतरप्ते यानुपोक्तरीतयाः पवश ,
२४ :: ` सेत्याषाढविरानितंश्रौतसूत्धू-- ` [११ पभ
सामिधेन्यः । अभनिखेप्रयमो देवतानाम् › अश्च विष्णो तम उत्तम॑मह इतयत्नावि- णमोयजयालुवाकये । आअदितिन उर्यतु महीम् षु मातरम्, इतयवितेः । वैवानरो न ऊत्या धटो दिवि, इति वैशवानर्य । बिहविदपि दषणीया आण्येडा्त | त्िधाकरण- मादितयैानरथोरिति न्पायः । भाष्यकारस्तु - आगज्येडामो ब्रहमागं परा्योपस्यनं तवा ब्रह्मा निष्कामति, इति व्याच । परा्व॑शकरणं वपनं चोत्तरेण बहिरित्येवमादि भीकषाहुतिम्यः । आहवनीयमुपोपाविशति, इत्येवमन्तं कृत्वा दषाहुतयः । वैकासिका विधयः पर्वे हम्यन्त इहापि । अध्वरो ज्योतिष्टोमः । अध्वरे भवा आध्वरिक्यस्ताः प्च--आनूतयपरमनेऽदय स्वेत मेण चतलः सुवा पमी | आृतिमभनिभिति पडाशिकीरदत्ाहुती्ैवा अत एव तह पूणोहुत्या हुतवाऽमिषारणम् । माप्य चु मन्ते णाऽऽप्यायनामिति । विभवस्य नेतुरिति सप्तमी पूर्णाहुतिः । सप्तमीतिवचना्नमा- नोऽनुमन््यते वातं प्राणमिति ।
नतु- अपन प्रकृतितो दीक्षाहुतयः पपात च पण्मन्राः तित एव पराघ्ाः--आवृत्यै प्रयुनेऽये स्वाहा (त° प° ८( १-९२-२ ) इत्यादयः । जघ्ना- वपरे प्णमन्वाः--“आकूतिम्िप्रयुन\ स्वाहा › इत्याद्यः । ते च वीक्षथेतया विनि. युक्ताः । पदमिति ( त° सं ५-६-९ ) इति । दीकषाहुतीनां बाम्यसः शूयते- वादश सुहोति ! इति । तव तशयः--फिं वेकृौरमनः प्राता बध्यन्ते समुशीधने वेति ।
` तत्र प्रत्यक्षपाडने परत्यक्षवचनेनः च । धकृता पराकृतान्भनरन्वायेरेककार्यतः ॥
यं्पि ' द्वदश जुहोति › इति वचनाद्धोमानामम्यासस्तयाऽपि वैृतानमिब परत्य प्षवेचनविदितानां चोदकेन प्रा्पराकृतमन्रनाधेन होमाज्गत्वातरेवाभ्सद्रीदशापि होतन्या ति प्रान नुमः न प्रत्यतेण वक्येन होमायै वैकृताः श्रता: । दीकषयेताबदात्तिां होमा्गवं प्रकरयते ॥ सङृत्प्योगमाघ्राच ताद्य पयते | वैकृतैः राकृत(्तसमातसमुचेया न बाधनम् ॥ ; पद्मिदीलषयति ' इति दीाथैता श्रुता । स्ता च खाह।कारशिकगानं होमदवरणेति दीकषा्त्वतिद्धये होमाङ्गता करप्यते । सृतमयु्तेरव च पटुः होमेषु दीक्ञायैतातिदधे नौम्यसे प्ाकृतमाधे वा प्रमाणमस्ति तेनाम्यासवशेन होमानौ द्वादशत्वा्मन्ाणामि . आङ्ृतवैकृकतानो सपु्चयः ॥ १ ॥ २ ॥
~
॥ ->.¶
नै
१ परः] मषादैवशात्िसंकलितमयोगचन्िकाध्याख्यासमेतम् | = २५;
यत्पारगुष्टिकरणात्ततृत्वा श्षणङ़लायेन पुल. कुलायेन बोखामुपस्तीयै मा सु भित्थामा शु रिषि इति द्रम्पामाहवनीयाङ्गारेषूखां मव- णाक्ते ॥ ३॥ मषः करिया मुषधटिकरणं पू च-मुष्ठी कृतवा (सर मू० १।९।६) इति मुटिकिरणे तल्छृत्वा यत्रारे द्रहणानि जुहोति इत्येवमादि प॑भारयज् ऽपि नैनमध्न वाचयति ८ स्त श्रौ ७। १। ६) इत्यन्तम् । शणः परषिषिरोषः) तस्य कुलायो नडिमित्य्ः । गल्लः शरलण्डासतैः प्रच्छायाभ्यन्तरपुखायां मा प्रु मित्या मा मु रिषि इति द्वम्यामाहवनीयेऽधिश्रयत्युलां बाह्यम् । अस्मितिति मन््रानः ॥ ३ ॥ मित्रैतामुखां तपतयङ्गरिः परितपति ॥ ४ ॥ सर्वत इन्धनं प्रदलिणमङ्गरेः ॥ ४ ॥ द्र इति तस्यां ्मुकमु्िखितं पृतेनादूकतवाऽवदधाति ॥ ५ ॥ तस्यमुलायां कमुकमल्प॑कठशकदम् । उहितितं करकं. पतेन पेनयित्वा सिपि । रूणेरपं ्रमुकमुलायां तिपतीति वैलानतेनोत्तम् ॥ ५ 4 मृज्ञाभ्य ॥ ६ ॥ मनैः सहावधातीद्य्ः ॥ ६ ॥ यस्तु गतश्रीः सनपुनभूति कामयेत तस्य मधिताशिमोच पूवैतृ्ञनमपि विधत्ते,
यो भूतिकामः स्पा उखायै संभवेत्स एव तस्य स्प।न्मथितव( गतम्रियोऽवदभ्यात् ॥ ७ ॥
आहवनीये प्रतप्तयुखायां योऽन सभवेत्त एव तस्य (ल गतश्रियः कायो नतु मथितः 1 एष संभवत्येष त स्वयभूनामि महत्येव (तेर सं ९।१।९) इति । भत उलायांमेष सभवत तस्मान्मयनापेषामन्तरेण स्वयमेनोतपक्त्वदेष सतयमू- रितयुच्यते । ए प्ति थनमानो मवत्येव मूतं त्येव ॥ ७ ॥
यनमानद्वेषिणोऽधवयोः प्रकारान्तरं ववत -- यं कामयेत भ्रातृव्यमस्मै जनयेयमित्यन्यत-
स्तस्थाऽत्याबदध्यात् ॥ € ॥ ॥।
२९६ सत्यापादनिरेचितं शरोतूतम्->ः "` " ` [११ रभे
युदय शतम नन्थेवमिति कामयतावसयन्यतो ` गृहान्तरादिभदेशादधि- मानीयोलायां पिपेत् । तथा पतति विटम्बमन्ेणेवशरातृ्ये जनयति ॥ ८ ॥
अय करामनाविदेयेणाभ्यमधिं निषत्ते ` अम्वरीषाद् बक्रामस्य ॥ ९:॥ न द.
घृतादिना श।कादिभ्गना् य किक लोहादिपात्रं तदम्बरीपं नेसिन्रततते परतप पेण प्रौ ज्वादोत्प्यते । ततोऽशचिमाहत्योलायामवंदऽ त् । रोके हि ‹ तसिनन्नरी्यः शाकादकिमततं धाते | अतः काम्यमानेनातेनैतस्यः ° तमानयोनित्वायनमानोऽन ` ्पनोरेव ॥ ९ ॥ ६ व तेष
भदोव्यादाहरेधं कामयेत शरो मे रा््.ानायेतेति ॥ ६० ॥
,
भ्रदान्यो वनदाहः | तस्मादाह)दुख्यम् । मम राष्ट शते: षनंेयदश आनाये तेति तस्य पद्यदाहरणपुखयस्य । अषवयकाम इति, माप्यक्त् ॥. १२, दकषगराज्ञ्वलतो ब्रह्मवचसकामरप ॥ ११.॥
तस्वाऽऽहत्यावदृणित्यलुवर्ते । वृकषाग्ा्जटत आहत्योरूथ ब्रवाम; यनमानस्य ॥ ११ ॥ धि
भर्जनादन्नकागस्य ॥ {२.॥
2 अत्रापि तस्वाऽऽदत्यावदध्यादित्यनुकपः । र्नं कभ्ुः स यत्र त्यकृतवाऽ्थाद्धाना- भ्यते तत जहत्याव््यादितय्ः ॥ १२ ॥ ॥ काम्यम कुबौणो नाऽऽहवनीयेऽनुप््ञ्ज्यातु ॥ १३ ॥ नाऽऽहवनाय प्वृज्ञमं काम्यम कुर्बन्यनमानोऽपि ॥ एदा >
जात उस्येऽुगमयर्याहवनीयम् ॥ १४.॥ = < म. आहवरनाये पवृज्नश उलायां जात उल्येऽनुगमयत्यास्वनीयम् ].
परस्या अधिःसैवत इत्यैदुम्बरी समिधमादधाति । ` परमस्याः परावत इ0ि परकङकतीम् । ता समितुषै- रेण्यस्य चित्रामिति शमीमयीम् ॥ १५. ` शमीमयीं पूवीमके ` सम।मनित । बैकङ्कतीगुन्. {+ १६ ॥
समिदर्थे किप्यते ॥ १५ ॥ १६ ॥
.
टह; ] महादेवशा्विसेकरितनभयोग चिका वयास्यासमेतम् । २७
सीद् लः मोतुरस्यो उपस्थ इति तिष्मिजौत- शृरुयमुपतिष्ठते ॥ १७ ॥
भमासदहतयातः । अव तिचभिरुत उपस्थाने बटवो जातस्य || १७॥ [ यद्रे यानिकानि चेति पञ्चभिरपरश्क्णमोदु- स्वरमिध्ममभ्याद्धाति ॥ १८ .॥
दुधाम्यास्यः इत्यन्तः | अपरशुत्रवणं पररुच्छ हितं काष्ठे यदस इत्यादिन समिधमादध्यात्ः] अयेवो -पशचभिरन्ते सकृदेकमदुनवरस्यावयवमपरशुवर्ण वास्यादिभिः रच्छिननं हस्तेनैव मपे दध्मे तिपति । १८ ॥ तैरवकमभिचरतः दुंयीदरादुका दैन समास्सतेना ५ ` भवन्ति ( इति ) ॥ १९ ॥ तैकं तिरकसये्मम् । बहुग।रवं तिकुकं इति केचित् ॥ १९ ॥ ५ दमाभ्यां मलिम्टूनित्याश्वस्थीं समिधमादधाति । ये जनेषु मरिम्छव इति वैकङ्कतीम् ॥ यो अस्म- कयमरातीयादिति बमीषयीम् । ता आदधयं द्रे तस्य वधे मनका ध्यायति ॥ २० ॥ २१॥ स्र सपिधमद्धातत््यः । ताः समथ आधानकाले यं यनमरानमुदिश्य दषं करोति तस्य वधमध्वुमेनसा ध्यायतीतयथैः ॥ २० ॥ ९१ ॥ ` ` स्तं मे बरह्यदैं वा अनिरमियु्े ॥ : ओदुम्बथौ समिधावाद्पाति ॥ २२ ॥ अहमित्यम्तः । ओदुमब द्वे समिषो तूप्णीमादध्यादिति शेषः ॥ २२॥ अथ यजमानं वाच धरति ॥ (ख० ७) ॥ २३ ॥ उतत रसोलूक्यान्तिम ऋचौ ‹ स९त म ' इति भनमानं वाचयेत् ॥२९॥ ब्रह्य श्र ५सयुना न्थ ते ब्रह्मा ह प्रं जिन्वति कनचियस्य क्च ब्रह्म जिन्वति ब्राह्मणस्य यत्स- मीची कृष्वतो वर्याणीति जपति ॥ २४ ॥
स्पष्टम् ॥ २४ ॥ 5; ` मातेव पुः पृथिवीं पुरीष्यभतनि< स्व योनौ भरि
ष्यतयुख। । तां विवदवैकतुभिः सेविदानः मनाः
"८ सत्पापादाेरचितं ेतसूत्मू- = [११ प्रभे पतिविश्वकर्मा युनक्ति मौज्ञे रिवये षडुचामि द्वादशो बोखामवदधाति ॥ २५ ॥ ` मोजे शिवये ुञकते पडु्ामः शिवयपादः, ते यस्य पद् दवादश वा तपरो निद्पाति | न यथा दष्यते शिक्यं तथोपाय कषुयोत् ॥ ९५ ॥ अमर युक्ष्वा हि ये तवेति वैताभ्यामेफानिश्शतिनि- बधो रुक्मः सुभ्ोतस्तमन्तवेधासीनो दशान रवम इति वदष्टनिवीभं यजमानो निपर्यस्य भ्रति" मुञखतेऽधस्तानिर्वाध^ सादयति |, २६ ॥ सुव्भकलके निम्नो्तमावमापदय सपद कारिणं एरपं निेषेण बाधेन्त इति निरगाभाः सफोटकटशा अवथविदेषाः । ते वैकर्िंशतिपए्याका यसिन्तमे ोऽयमेकर्विश- तिनि्वीधः । तादशं सुगं कुयौत् । पूर उतः पूप्रोतः एमे एक्ितः । शानो रुम इत्येन मन्त्रणोपरिष्टाचनमानोऽन्तः कोरक लङ्गापित्वा सकं पशादरहिः स्फोटकान्कुरते ॥ ९६॥ नक्तोषासेति एप्णाजिनं परतिगते ॥ २७ ॥ नक्तोपाततिति छृष्णानिनमुपरि करोति बाहोः ॥ २७ ॥ विश्वा रूपाणीति शिक्यपाशान् ॥ २८ ॥ प्रतिुशचत इत्यनुव्ते । शिक्यस्य यः पशात प्रवाया प्रतिमते ॥ २८ ॥ आपि वा रिक्यं प्रतिगुच्य कृष्णाजिनं प्रतिश्श्चते ॥ २९ ॥ अपिवा ययाप्तमज्नायपठेन परित्तयेत्य्ैः ॥ २९ ॥ सुपर्णोऽसि गरुत्मानित्युख्यमवेश्षते ॥ ३० ॥ अचरतसयैवतिस्रणमुर्यस्य ॥ ६० ॥ सुपर्णोऽसि गरुत्मान्दिवं गच्छतयुदच्छते ॥ ३१ ॥ स्षटोऽ्ैः ॥ ३१ ॥ ऊर्ध्वं नभेधौरयमाणो विष्णोः क्रमोऽसीति चतुरो विष्णुक्रमान् (भाचः) क्रामति ॥ ३२ ॥ नमिह्पार्नारयमाण उद्यं, सिष्णोः कमोऽपीति चतुरो विष्णुकमान्माचीं दिशं क्रामति पराङ्ुलशच | चं दविप्म इत्येनमन्त विम्ुकतममन्वाः ॥ ६२ ॥
६ षटटः] महादेषशादधिसंकहितमयोगचन्दरकान्यास्यासमेतम् । = -९९
` ` अशनन्ददं्िरिपयुख्यमभिप्रननमते ॥ ३३ ॥ अग्नदुदित्येतयच तमश्निमभिमन््रयते ॥ ६६ ॥ आऽभ्यावरि्निति चतसृभिः भदक्षिणमावतिते ॥ ३४॥ , विशवतस्रीलन्तः | चतपूमि ्रदिणमावतते सहाऽधरनेति षः । आवृतो प्राद- किणं विषते: दक्षिणा प्यति › (तै सं० ९।२।१) इति । दक्षिणा दक्षिणेन, दलिणभागमषस्पाप्य वामभागस्य पारणं परादिण्यमू । परुषस्य दाति" णमा पाम्यातिशयसदराात्तेनातुूपयाऽऽयत्ि एता भवति ।| ६४ ॥ आ त्वाऽहा्मित्ाहृत्योपतिष्ते यं कामयेत रा स्यादिति तं मनसा भ्यायदशसषा सवा वाज्छ- न्त्िति ॥ ३५॥ अस्य मन्त्रस्य प्रथमपदे वेराहरणं प्रसिद्धमेव प्रतीयत इति ` दशंयति-- आ ल्ाऽहार्षमित्याहाऽेव५ हरति (तै० पस ५।२९। { ) इति | दवितीयपदिऽन्व- य्यतिरेकभ्यां प्रतिष्ठा तिष्यतत्याह-- ‹ ध्रुवरितष्ठागिचाचलि्याह प्रतिष्ठित्यै › (तैन से, ५।२। १) इति । तृतीयपादे प्रनृदध चतुर्पदे राज्यस्य च कमेण दृशयति-‹ वित्वा एर्व वाज्छनितवत्याह विरयैन५ समधैयत्यसिन्र्टूमभि
` श्रयेत्याह रा्टमवसिमशुवमकः ' ( तै सै ५ ।२ | १ ) इति । विशा प्रमया ।
ए यजमानम् । असिन्यनमाने | अकः करोति । गदुर्यपादुपाढ 7ठे यभमानपिषयै कम्य मनसा ध्याने विधत्ते यं कामयेत राष्ट स्यादिति तं मनप ध्यायदरषटूमेव भवति! ( तै० ० ९।२९। १) इति । यँ यनमानमुदिह्य राउयमसतविति काम येताध्युस्तं चदुधैषादोचारणकठे ध्यायेत् ।
केचित व्याचक्षते ~ तृप्णीमाहत्याऽऽन्दीमीपम् , आ त्वाऽहार्षमतयुपतिष्ठते | अम बृहलुपपमू्यो अस्यादिति च । भ्ये तु जयाचे--आहरणा्ः पू जा ताः हमिति । ` द्वितिन्नेपस्थानम् । तूषणीमाहत्य ` दवम्यमुपसयानमित्येवे वैखा" नपतसतरनिजन्धनात् । यं कामयेत राष्टूधिपतिः स्यादिति तस्य ध्यानम् । इव् राष्ट मधिश्रय देवदत्त, इति ॥ १९ ॥
उदुत्तममिति किक्यपौरागन्ु्ते ॥ ३६ ॥ कशिक्यपादामवनयति प्रीवायाः ॥ ६६ ॥ अगन वह्षसाम्वो अस्थादित्ुुच्योपतिष्टते ॥ ९७ ॥ गतार्थः ॥ ६७ ॥
१ स. “पागान्मु" 1
मै सत्यापादविरवितंशरोबसूवव- , ¦ , {११.४-
ओदुम्बयौसन्धररिनम जरशीरण्याशृचसा = आ्देश्- मात्रपादा मौञ्जनिवाना फटकास्तीणौ वो मृदां दिण्वा सीद स्वं मातुरस्या .उप्रथ, इति त्युः चषभिरंख्यं सादयति ॥.१८ ॥. जहतो जन्याः तत्वाततत तस्यामिति पत । बृहत्यः द त्वं माठरित्यादिभि्तखमिरौदुम्यामुरुधापनिं स्य] म्बरं "म्बेरी । आपीदत्यस्यामित्यप्नन्दौ ॥। पादा प्रादेशमात्रा । यस्या मैौज्जैः शुलर्धिवानं इतम् |. फलै मुज्ञधिवाना, यदा च प्ररि, उभय युथा न, दषते तुभेलमैः । सीद त्व मातुरस्या उपस्थ इति चतसुभिस्त्या सादयतयुख्यम् ॥ ६८ ॥ शर्करायां वा ॥.३५ ॥ पतिभिः सादयति (आप० श्रौ° ६९ । ४ | {७). इूयापसतम्बः, | शकंगयां वा दधति ॥ ६९ ॥ हऽसवस्योपतिष्ठत इत्येके समामनन्ति ॥ (ख €) || ४० इति सत्यापाददिण्यकेशिपूत्र एकः दशभश्न ततरग्रः पलः अके शालिनः हः शुनिपत्, इ हैसंवत्योपस्थानमामनन्ति ॥ ४५ इति दिरणयकैशिपूत्व्यारयायां महदेवशासिपकटितायां भ्रयो- गचद्धिकयमिकादर्े वतीयं पट्ट || ६ ॥ „ `
भवादे चरः प । ^
ॐ 1 ~ मष्टकरणमभतीनि कमीणि प्रतिपचते 11१ ॥| , ' : `; “ मषटिकरणपमति प्ौमिकानि करमोणि करई पतिपद्यते 1 प्रथमस्य दीक्षस्य कमोनुप्म् । संभारथजषां वाचनं इत्वा शाणकुलायेन मुन्नकुटायेन बोला प्रच्छधा- न्यम करोति (प्रो ०११।३।३) ॥ १॥ ‡ - ^ ,+ येन देवा ज्योतिषोध्वी उदायेभ्िति मादेदामात् काषटैरर्यमुपसमिन्धे ॥ २ ॥ येन देवा इति प्रादेशमातैः किरु्येनधने,..यजमनेतैव -भङ्तत्वात् । ष्व रिति भाष्यक्त् ॥ २ ॥ ~ १ अचेति वस्तत्र पायनतरब् ।
४.) : महादेवशासिरैकाखितप्रयोगचन्द्िकाव्याख्यासमेतप् । ३६-
सदम ज्वरति ॥ ३ ॥ सदा नित्यो ज्वङति( १६। $ । १९.) इत्यापस्तम्बोक्तेः { ब्रतका एव जवति वग शौ $ । 4 र) कती.वैतानततः ॥ ६॥ अन्मपतेऽबरङग नो । देहीति त्रतमिप्यन्नौ दुम्ब. रीशसंमिधे वते समज्योरूयेऽभ्यादपाति ॥ ४ ॥ यदा त्तं मरीष््तदुबरी तमिप नते कषर्वये समज्यस समिधं भरति परति यजमानः । नत इति सतीनिदश्मध्यदिने मध्यरात्रे वा गृहीतो गै यनमानेन । चतुष्पद् इत्यन्तः ॥' ४ | ० देवस्य सौ! सितः मसेऽभिनोवौ इभ्या पूष्णो हस्ताभ्यां गायत्रेण च्छन्दसां रात्रिमिष्ठकामुपदधे तया दैवतयाऽङ्गिरस्वदेधुवा सीदेति सायमुख्यमुप- ५८4 तिष्ठते } ६ ॥ देवस्य ता सवितुः भसवेऽधिनोवां भ्यां पूष्णो हस्ताभ्यां गायत्रेण च्छन्दसाऽदरिषट- ६ कोधुपदधे तया देवतयाऽङ्गिररदधरवा सीदेति परतः ॥ ६ ॥ उष्यमूपतिषटत इत्यथैः ॥ ९॥ ६ ॥ शव भूते दिवस्परि प्रथ जज्ञे अश्रिरित्येकादशमि बौरसमेणो तिष्ठते ॥५,॥ ध द्वितीयेऽहनि ^ भास््रेणोषतषठते ' ( तै° सं ०: ९-२-{ ) इति । व्सपरीनभ्. कैन महपिणाऽीतं -दिवसरी्यािकं सूक्तं वा्सप्र, तेनानिुपतिठेत ॥ ७ ॥ ४ एव सदाऽऽक्रगणात् ॥ ८ ॥ , शएवूक्तधकरेण् यावय इति | ८ ॥ पूिष्ु्मन्करामति । उततर रपति्ठते वा्भेणेति ॥ ९ ॥
पः प्ीसिनहनि विषणुकतमान्रमति । उततरुपतष्ठते व्रति । षु क्षमा वात्सप्र च प्रथमेऽहनीति प्रा उच्यते-- पूरुः प्रकामति उत्तेदुरुपति- षते ( त° स ९-२-\ ) इति । केचित्त प्रथमेऽहन्युभयं कुवन्ति विप्णुक्रमा- नूत नेति । द्वितीयादिपवहःु दवितीयं विष्णुक्मांसृतीय॑वातसपरमिति कुर्वन्त ज्यत्यां ‹ पदा ` यावत्यः ' इति । यदृहस्तु सोभक्तयस्तदहरभयं कियते विष्णुकमाः परथमम पद्वात्परमिति ॥ ९ ॥
१ धर, तेऽपरीति पाठः ।
३२ सत्यापादयेरचितं ्रीतसूतरम्- [११ प्रभे
यदहरघ्चेष्यमाणः स्या्दहरभय५ समस्येत् । -3 , ्चक्रामेदुपतिष्ेत ॥ १० ॥ यत्िरहनि चेप्यमाणः स्याततस्मि्िन विष्णक्तम उपस्थाने तयोः समस्येत् ॥ १०॥ यद्युख्ये धियमाणेऽयं देव; भजा अभिमन्येत भिषट्नो अप्र आवह। स्व^ सूपं दृष्णवर्मनो असि होता न ईट्यः । तवं नो अपरे भिषग्भव देषेषु हव्यवाहनः । देवेभ्यो हन्यवाडसि । भिषनस्त्वा हवामहे भिषजः समिधीमहि । भिषगदेवेषु नो. भवेत्येताभिशिसृभिस्तस्ः समिध आदध्यात् ॥ ११॥ यख्य त्ियम्णि उलास्य आहवनीये । अये देव ( इति ) अग्निर प्रना अभि- ~ मन्येत िष्यदुपसो)०5गथीमििपवतीमिततिघभिः ( आप ० श्रौ ° १६-४-२८) इति तिलः समिधः प्रतिमन््रमादध्यात् ॥ ११ ॥ यष्रूभे भ्ियमाणे कामयेतं वरषोदिति सूर्यो अपो जिगाते रदमभिरवानसा तम्; । बोधा स्तोत्र बयो एषः ॥ प्रि यो र्ना दिबोन्तान्ममे पृथिव्याः । उभे अपप्र रोदसी महित्वा ॥ बहि- हेभिरवहरन्याति तन्तुमवम्ययसनति तं देव वसवः । दविध्वतो रख्मयः सूर्य॑स्य वरमवावाधुर्तभो अप्स्वन्तरित्येताभित्िसृभिल्तक्तः समिध अद्. ध्यात् ॥ १२॥ यचुष्य प्रियमा धा्यमणे प्रिनियनभनत्य नकत् । यदि कमेत वष्यः पर्जन्यः) इति । याः पौयैः सूैदेवत्याः । रश्िशब्दो यापु वियते ता रदिमवत्यः | ताभिः प्रतिमन्त्रं तिः समिध अद्यात् ॥ १२ ॥ यथुख्ये भ्रिममराणे कामयेत न वपैदित्यदशरमस्य केतवो वि रदमयो जना५ अनु । भ्राजन्तो अग्नयो यथा ॥ तरणिर्धिश्वदवीत इत्येषा ॥ दिवो सवम उरुचक्षा उदेति दूरे अथैस्तरणिभ्रीजमानः । मुन जनाः सूर्येण मसूता आयन्नयोनि दृण्व्नपा- \सीत्येताभिस्तिस्न; समिध आवृध्यात् ॥ १३ ॥
{६-
१. तन्या । २क. तनव ।
५] मरेदेवशाषविकलितपयोगेवन्रिोच्यास्यासमेतम् । ५६२ ५.4 चदि कानत न वमन इति] भिवय । यः स्वयोः पैः भनि. " न्दो वातुं विधत तो भानतवतय स्तभिकिपृभिसितः सभिषः परतिमा द्यीत ।
+ अदशरमस्य केतवः! इति च ॥ ‡३ 4 „- 2
{यद्ुये.. धिपमाणि िनिमययदेपादिभिति त
भिरित । विनदत्ेेतदिति कित्यते ॥ (सर. ९
) १४॥
इति सस्वापढदि्यदेधिूष पकाशते बहु वः ॥ ४ ॥ यदस्य भिवे कंमो किचियनमानेस्य नदत् | ऋऽभ्थमितीति चतमु" मिरमतिष्े यनमान उर्यम् । ते तन्मिति श्तेः 1 हिर्वनािऽपयतदेव । उसय
.-जिद्रमः इति कादविधानात् ॥ १४ ॥ ५
¡ ? " दति िरकेशिपत्र्यर्ायां द देवसािकरिताया परवोगनन्किया५.';
भेकाद्प्रे चैः पटः ॥ ४ ॥ ===
केकादत्रप्त्े पथमः पदः ।
अदुः त्रा दिदेव इतयुुयुचच्छते ॥ !.॥
यसिलहनि दी यतमा§ प्रयायादिनयननपतवीपमः । तत सङोतोक्तपापल- श्न यदहः प्रयायात् ( जाप श्री -१६। ४ ।,९९.) ति । इद गृहे दील नित्या सूत्न्तरे प्रयाणविषानानन्नस्कराच । उ्यमुचच्छति इद्गृहति ॥ १ ॥
सीद् स्वं मातुरस्या उपस्थ इति चतसू- भिद्रूषि शक आसादयति ॥ २॥ `
शके दम इस्यमाकषदयति ( १६। ४ । ६१ ) इत्यापदः । क्षे
यस्य तदिदं द्वी तलिन्रषे कटे । न रथेन प्रयाति, रथस प्रतययः अ ।
भउगं मुखं्॑मि परयाणे यानपरनमू || २॥ ( तू्णीमितरानर्ी आसर प्रक ज्यतिष्मानिति मयात्त पोष्या वतनयगाहत्यवक्षिापी पशात सादयति
सचते, तिषभिवां , साचे । ह ्त्योपतयान् । इहापि
॥२॥ शक्टे पभ्याव्*
ह्यो; गरी समारोप्य रथेन प्रयाति इति प्रकृतावसिदो्दशै-
१ ख. न दभ्यते
, ३४ ; , ,::. सत्यापाठमिरनित तसम् :\, -{:११भभे-
पूर्णमासयेरव सम्याव्यौ, नान्यत्रेति माष्यृत् । तूप्णीमितराविति, दवोग्राम्योः ) प्मारोपृणविपरामत् | भद्रादभिभ्य इत्यस्य परेद जयोतिप्ान्याहीति शतयान्नायः॥ < ॥ अब्रनददभिरितयकशब्दमभिमन््यते ॥ ४ ॥ ` ॥ यदि दो जायसे ततोऽलमन््णम् | नधततारः शरञतिवत्॥ '४ ॥
। ` अध्यवताधोदु्बरी ९ समिधं श्रतीतुपिक्तोमिे-" ” वत्योख्येऽभ्यादधाति समिधाग्निं दुवस्यतेति `; गायत्याः ब्ोष्मणस्य । म मायप्रपरिरिति. ष्टमा. ,: :.. राजन्यर्प । जगत्या व्ै्मस्य ॥ ५॥ ;
भयाणमनत्रसतु याजमानोऽपि । अप्निमधह्त्य.यनमानो बूते--ग्रेदे ज्योतिभान्वा- हीति छिङकते.। तथा च पकृतावपि--ृह्पतिः एर एताः ते अस! ८ तै« प° १। ९।४) इति चिङञात् । आप्य देवयननेमदमगृनम,. इलयाफरीमिः सह प्रवशति देव- यजनम् | अन्नापि गाहप्यदक्षिणाम््ोः स्वस्वायतने निधाय गार्हपत्यमम्र उरं प्रति प्य न वषटयत्यात्मानम् । यद्वा- पश्चात् “ समिपाऽभ्नि दुवस्यत इत्यवतिते प्रयाणे पमा इत्यथः । मूलाद्रम्यमरात्सक्ताऽनुपिक्ता तामादृधाति यजमान एव प्रयाणत्रत नेन्धनधृतानुपिक्तोधानानामेककरतकसवात् । ए षमा 'कशरियस्य धृतानुषिक्तधाने अ प्ायमश्नरिति | जगत्या वैश्यस्येति जनस्य गोपु इति ॥ १॥
; इन्धने ब्रतने$ध्यवसाने चे स्स संनिपाति ` तासु पृताचपिक्तां भयमामादभाति ॥ ६ "॥ यदा लिन्धनस्य-येन देवा प्योतिपोध्वौ उदायक्निति तेपणानि काष्टानि भव नुषये । मध्यदिनत्तकालप् मेदेवयननमिति वैलान; । यद्। त्रयाणामेषां संनि पातस्तद घृतानुपक्तं पूनोमाद्धापि यनमानस्तते द्धनं बतनमध्यवप्तानामिति | काढ- स्यानपायात् ॥ ६ ॥ यथुर्खा भस्माभिस्सीदेदुरुयमदायोदकान्तं , , ग्ेम९ सुयोनि९ सुव्रत५. हिरण्मय ९ सहसतभृष्ि ॥ “ ' मरिवरोह । उत्सं जुषस्व भधुमन्तमूषे सदि :: ~ य सद्नमाविश्स्व ।. ३५५. स्तनं . मधुमन्त, 7. धयापां (परप्यातममरे सरिरस्य मध्ये । उत्सं जुषस्व. , " भधुमन्पमूषै समुदरिय९ सदनमाविशास्व ) इति द्वाभ्याद्ख्यगुपायद्रति ७ ॥
॥ ५
ू
५-पदःः]. -महादेवशा्तिसंकलितरमोगचेन्िका्यारूपासमेतम् । ३५;
यघुलां मस्माभिनिपदिदित्येवमाप्यु्यागिश्छः, यदि, मम॒ मवति, उलागुरुय- मादाय पहु शिक्यनोद्कपमपं * इमः प्रो, ' इति. द्ाम्वामभनिुधत्यो- लाया अपनीय शिकषयादुखाम् | आगो देवीः 0 म्णीत्, मस्मैतोदिति तिषा
रषु मस्म पवेत ॥<.॥ |," ,,, ,
अप्प क्षिपति । अपामसीत्यन्तः | ८ ॥ 9
अस्मन, प्रत्यादाय मस्य. भस्मना. योतिम
द्वाश्यायुलायां मत्यबद्ाति ॥ ९ ॥
उषां ममन रकदेशमादाय्- पीडयित्वा द्वम्ा्मयामुसायाम्नं भस्म च प्रत्य
वद्षाति,॥,९.॥ ( स त पुनरूना सह रय्येतिः दवाभ्यां . मत्येति ॥-१० 1 , ,
रः । देवंन प्रत "मवत ॥† १० 1 `` “ `
पुनस्स्वाऽऽदित्या, दद्रा. -रसवः. समिन्धतामितयु- , . ~ पसमिन्पर ॥-११॥
-ष्वयुरिति वैखानसः । एनसमपमिनय इापत्तसबनोषायनौ ॥ ११ ॥:.
योषां स बोधीति ॥ ( सं १० ) 1 बोपतीभ्यापुपः तिष्ठते ॥ १६९ ॥ बोपेति मन्त्रेण स बोधति म॒न्त्रेण चैतमर्रि बोघयत्येव । आहवनीस्य द्तिणमागरो _ यनमामस्योपस्यानदैशः । अतोऽत्रापि द्िणदेश एव स्थित्वोपतिषठते ॥ .१२.॥ नित्यमप्यु भस्मभवेश्नं कृत्वा दीक्षितस्य कृतासिवषठ कासु अकतसिवष्टकन सर्सर्गा्थं भवति ॥ १२ ॥ अधिके भस्मनि नाति अप्सु मस्ममवैशानं विधाय कृतासिषटकापु नित्ये भवति मसमप्रवेशनमितयथः । अङृतासु या इष्टकायां मृत्य सह सेसर्ग मवतीदर्षः ॥१३॥ ६ ¬ पुरीषे 'प्कामः कुरत ॥ १४॥ ¢ पुरषे तु मृत्तिकाया पडुकामस्य भसमपवेशनं नाप्सु । सूत्रकारो भाष्यकारार ` कर्वन्ति पुरीपमेवेति । न तु सल्योषादमतिः । तूप्णकिंसमून्मय नेति काम्योरपयनूहः पष्ुकामस्यामि ॥ {४ ॥
१ गृहीत
रहि 1 त सत्पापादतिरधितं भोतु: ``: ` [ ११.१-* अप्सु यायक; भधपेतु ॥ १५॥ " याथि परार्भरीरः । यायाबरोऽपतेव प्ररिपदधसतिर्किम् ॥ ,६९.॥ \ , 6
तिस्रो राींित; स्या । पदृ्रद्रीित;.
स्यादिति ब्राह्मणन्याख्याताः कौम्या दीक्षकरलपा;;
स्तेषां याथाकामी ॥ १६॥ व
मौण्डचमौनादिनियमस्वीकाररूपा दीका । चीयमानस्यमः सबन्धन्या दीक्षया त्रिरा
्षदूषरदशरादवादशरवरधयोदरेधप्रतिपवदरीतवेववदितिरीरिरद्राधमा- सचतुमौपाष्टमासादरादशमापर्पाक्षयो दश प विकसिताः ती अनि अरव वक्षया (त 4६ । ७} ` इलव कव्य दक्वा यथम शीः । अनर येन देवा इत्यु्स्योपमिनधनामं कृत्वाऽहं ्यशचति स्वाहा धं मनैव मादिवामिमुितेषु नेषु छता मध्यरात्रे ` नौ भृहीति अहत्य नो देही- ्यौु्बरी समित् । रानिमष्टवयमिति द्वितीया समिद् । ततो इष्ड नाम्बभि- मशेनान्तम् । ततः सनीहारभ्स्यापनं जागरणं चेतां रात्रिम् ॥ ॥ तत उपोदये वाभ्य सनादीनि वामिसरगः वततः ोान, भध्येदिते जरतं शतम ज्पतेऽकस्य नो देहीतयधायाहरिक द्वितीया । ततो हस्तावनेननादिं नामि प््ननतम् । ततोऽ भिवय वी्यमतादि रविमिको हितीयौ तमित् ततोऽ तव भाग, एतया. वरनीयाभिमन्वणं स्यतः -शरतुदधरय तकन दतपा०्भति) विभ दे्रा.अधरिमू्मावृ्रन्! पुनरमन इति जपे कृ), उपोदये वाग्यमनं, उदिते च विपगैः, स्मपरमोचपद्व विषुः क्रमान् हंवत्योपस्यानाम्तम् । . उस्यस्योपसमिन्धनं,. पनः; पूनः प्स्वज्यति अद्ेश- मानैः ठैः । म्द तं वु्वहरिटतं च इते वासपेभोपसयनि, पए, .निधिदू पु । यस्िनहुन सोमकयस्तरिमचदनि विष्ुकमों वासस च ॥ {९ ॥ ५ .दीक्षितस्येष्टक। , कसति < पासंमपरिषु दरीकषाक- , सेषु पुरप्ताददीक्ितस्येतरषरिष्टासानापत्पास- ; --शोः॥ १७॥ ; किस्य यनमानसये्ठका करोति. भभू -दीलादिषानषु मातादषुपू्वसि- नमो दा । यस्य स्वीसा तत पूवस इष्टकाः करोति । र्वशरदुरोः पापं स्स गूोसयोः,। था सत्रे शात । जदीतितस्य च ईका करोत व्यादि दीक्सा परोनापत्यादरत्याद्ा प्चोः ॥ १७॥
मृन्मयीरिटका अगिषमाश्तरश्रासतासां किसतो
५}
[§.१
९ छः 1: महादेवशालिसं कोति ग्ध्य थासिमतम् । .॥
मेण्वलषटफा`कररेहञो दक्षिणाः अयिति) १८ ` ^ `
लि । विशेषत् आपूतमबपूते वत्तौ पदशयोऽ( जप् शरौ १६।४।९०) इति| पाद मा्योऽरत्निमाव्य हतिः 1 नै हिष्यिषठकीनेभिषं विपि, तीतिमिनिथेते;पैरिमाणम् । शमयन तु शे वयात सष चतुग यीणकिति ` । पदमध्यः पादः प्रमाणाः । चतुभौगो धौ "पदिः । ' भ्रव पाद् एव । 'अरिप्रमाणा भरतिनमा+ भ्यश्तविशत्यङ्गृलौ॑वा॒ उर्वेरणि ` उर्वि. ता भि, चतुर्त्यङ्गुटा एव, इ शरुतधीरभोलात् 1; भणूकरतयो$णूकमप णः । नतुमागः पप्य तिद कफोःशइण् कष्, मयो केफा यलामि्काना चरा कीतुरेलाः । पदतिणावृत ए ठे याशं ताः दतिगा वृतः । सष्पदृतैश् | तधा तित केताः चापापूवाताए्यारितित ठेतानियनो धृवीतभेष }
निवैरध्येनं लोहिनी) पैवन्तं | १९॥
निपितेनाश्निना पच्यते, यथाोहिन्यो भवन्ति तपा पाकः करयते, इधुपत्रशदाः विधिः॥१९॥ ` ' `
न कृष्णां न लक्ष्मणां न भिन्नां चोपदधाति ॥ २० ॥
सण्डामिति वैखानपापसतम्यौ | सण्ड, यस्याः िनिच्छितमेकदेशेऽपि । छष्णा नीरा एकदेशेऽपि ङृष्णा जन्य व | न॑ शोहिती सा रक्षणी । तौ एत।नोपपेयाः श्ुति- परतिषिद्धतवत 1 लष्डधिथः परतिमिषिलेनापि भ नियमे प्रतिपत् । भाष्यकारै सण्डाःप्तिनिभितकोव करोति । भषति भायश्ि्े विणा हत्वोवष्यादिति।९५॥
पष्करपण९ वमो दिरण्मयः पुरुषः सवौ स स्वयमातृण्णाः पर्षरा दिरण्येष्टकाः प पृतष्टका दव्य इभ उल धसं भू्मवमाभः पथधिरा ससि तपधिरभीमृभ्मधीरिषठकाः ॥ ९१॥ पषकरपं पदप । रवमो यो यनमाननै विष्ुकेमकाे भृतः प्र एव । हिरण्मयश्च पुरषः सुवरणकृतः | हुन कामय जौदुनबरी च । स्वयं भिताः स रकाः । हिर्येष्टका अपारमिताः । १ धृते्का धृतरि्डाः । दूनौमतम्बो हरिटिकास्तम्बः |
, १ गपुततके वैः । २ ५. तमे रिम र ग दयो वा । ४ ग. कर्यादिति) ' ्
३८६ 1 ~ “ सत्यपादविरचितं श्रोतसूत्रम्--> --.: -{ ११ अक्षे +
कूः कच्छर्प; । उदूलवमूष्वहननं मुछ, महुः -स्वनति;। शमीकं वैणवं वा | ॥. ॥
अश्मानः परपाणाः । पषशिसंति एुरुपाधर्मवृष्णिक्सतानाम् + शृतस्य सस्य च शिरः»
एता अमून्यीरिटका इषटका्वात्सादनं तय देवतया मवत्ये् | चलुर्र प्रकृति
मायो भवनतत्यस्नानादन्यथाऽपि प्रतिरव तस्याप्यकाम्यतवात् || २१.॥
£ ! यावदप्िमाना मन्ता यथाः रोकंएणाः नालुद्
+. साहं निन्वीत मयमं चित्वानः | नापिद्ंदविष": - ::/}
.-हसते दवितीयम । आस्यदङनं निषाहसं तृतीयम्, 1. , ~ ,
„1 , र. उत्तस्युत्तरं ज्यागाध्मम् ॥ २२ ॥ ट भुम जीतुभणम् ।सहसपरिमाणे साहसतम्। नानुदन पराहतं विनीत ।7
द्वितीये भिन्वानो ` द्विषहसं नामिद्म् । आस्यप्माणे तरिपाहसं चिन्वीत =
तीय चिन । अथं वा सहल॑रयाकीनागिषटकोनां ' तपः सादैलम्
सहलपरुपाकामिरिष्टकाभिरनिप्पाचयोऽभिः साहसः । यः प्रायमिकमर्भि जिन्वत पै तु
साहसं कयत् | दितीयवारं नि्वाने द्विगुणम् । तृतीयवारं चिन्वानक्षिगुणम् । तथा
भरषमद्धिीयतूतीयचितीनामुततरो तरमौ्त्यम् |
| | उत्तरमुत्तरं उयायांसमिति विधावम्यतेन नतुधा दिष्वपि सैएटया च तिषृल्ाधिका |
व्यस्यात!, ततर न ज्यया चिन्वीत, इति.भावः ॥ २९ ॥, ,,.
हन्तं १ स्वग्रामः कचिन्वीतेति वाजसनेयकम् ॥ २३॥ - मुहं -विभरियुक्ताभिखिपाहस्रधिकाभिः । `अपारिपितमसख्यातम् । प्रिम्यः साहः सेम्परः- स्व्गक।मस्य । वाजपतनेयकेमिति वानपतनेयिना श्रुतिरेषा 1; नायं धिषिरमि्यः: काम्यत्वात् । पात् न्यूनो न ठम्यते । न सयाया चित्वा कनीया सं चिन्वीतेति ब्राह्मणा ॥ २९ ॥ + ( अपदे. दीक्षापरिमाणेऽयेत वीतेति. देबयजन ५
मयवस्याति ॥.२४॥ उद्धत्य चितेरायतनंठ्यायामं,
माम् ॥ (ल ०११)॥ चतुरश्रं परिमण्डलं वात, „, „ ., बता हरिण्या पलाशशाखया सथ्फरञ्याद्धिरबो- हयापिप्रस्मासीति सिकता, निवपति ॥ २५ ॥ ष परिपमापे दीं परिमाणे ्रवुध्य जपे वामिरगे कृते विप्ुकतमवातप्- भस्मान्त च -ङतेषु ;1. माष्यकारप्तु- तमपि ददातीति व्याच । ~ ततः कमः |
। | |
॥
--4-पटक्ः ] महादेवाह्धरंकरितम॑योचद्िकाभ्यार्यासमेतम् । = ०३९
कारे पैतदानमिति ।¦आतवतिति, देवयगेनमािवस ति] $पतेत्ययवपाययतीत्यस्यः श्रतेः । गाह्य नतनाध्यवताययतीति । , मरद्वनस्यःतु, ` अयमध्यरसानमनत्ः, एवमगनमेत्यस्य प्तयस्नाय इति । अपेत, वीतेति, गाहत्यतितगायतनं शौल्ेन चतु पश्यन मानिता चदु परिमण्डटं बापेत वीतेति, उद्धननं तस्य तूष्णीं
शल पमं इति वेलाः । आषा च दिशं प्ति त्याग -अवधमधतलिाणिता शे नो देवीरभि इति । -कि$मातीति
सृज्ञानमासे कामधरणमित्यृषान् ॥ २६ ॥ नितपतीतयतुवतते । अूयादित्यन्तः । पृषटेुतवं भ्रनो्ततदतुतवं घरण ज्द्रारा 0० १९.९.। ९.३) ब्रषयम् ॥ २९॥ { ८ ¦ ताित्रपन्यददुद्रमसिः कृष्ण तदिहास्ति, मनसा ध्यायति 1 2७" । निवपन वणिक यददश्न्मसीति छशरूप ध्यायेत् ॥ २७ ॥ सयावः भरियास्तनुव हत्युषान्सिकताध्' ' `, सभ्यरञपाुनपूदातिः ॥ २८।॥।.चितः परिचित, हत्येकतिश्रस्या. -शराभिगां ईपत्ययितेराथतनं -परिभयाति -॥ २९ ॥ ऊपाणां पिकतानौ च पे; कियते नितः स्य परित हतयकि भरत्या शर्वैरा- मिरव्टनं गारैपत्यनितेः ॥ २९ ॥ 019. रिपः सधदिताः गोत्त ॥३० ॥ तिस एकीभूतः शासता तोप मस्तराृठरिति नयायात् । सीदेति तेसाममिभानात् । पष्टत्र इति भाध्यङत् । अघ ^ जनं इगुप्मम्) इति शकरा अभिमनः ( आप० धरौ १६--५-४ ) इत्यापस्तम्बः ॥ ६० || ५ अय\ सो अभिशेति चतषटभिगं पत्य. चिती ` चतसः प्राचीरिष्टका -उपदधाति ॥ +१.॥ अघ गाहप्यनिताविति पृत्वा मध्येरपदभाति प्राः ॥ ११ .॥ <. इढामपेऽे ते योनितसिय सति द पुरस्ादष्य- , <
१ ग, बतप्रदानमिति ।
२४० ) 1: 1: त्वाषठनिरपकते ओतसुजद्-+= ।:* [ ११-
+ सहिते विदे परिः विदसीति दवे पथोदृष्यैः : = स्विति लोकं पृण चर पणेतयवशि्ठ जमोदश- भिरोकिपृणाभिः प्रच्छादयति ॥ ३९॥ इीमनदय त योनिरिति परस्तपरः । संम परत्य । तरी द्वितीये 1 प्तरि, उद्गा दीव एवं पशचादुपदधाति समीची परयो परस्तरि तिरी द्वितये प्रस्तरे तभिंति दिरो ४, इति णिक्ञात्। पथम तरे द्व पव दिणे कैग दे उत्तराषर द्वितीये प्रस्तर दे पूवो ्तरकोणे द्वे अपर इति माष्यकृत् । अवशिष्टं त्रयोदशम ः च्छाद्यते ॥६९॥ दौभा दवाभ्यां मन्त्राभ्वविकेकां ` लोक॑पृणाधुपेदधाति ॥ ११ ॥ , उद्वा करोति, द्वाम्य्म्या लेरव॑ृणोमकैकाम् । पकर्षणकारस्य च पूवयो. ; पामो्तरयाअभिमदोनम्। अदुष्टुमाऽषुचरति) इति. श्रत्यन्तरं सूषकारेणानिनद्धम् | ९६॥ पूर्वयोपभराय सूददो इप्ाऽभिभृस्ाति ॥ ३४ ॥ अध्ैरिति वैलान्तः ॥ ३४ ॥ : .+ ~ ` + सरवौश्िष्ठका तपरादेवतस्ततोदुषाति ॥ १५ ॥ सवौमु याश्चितित्रकृरणे ` ताप तया दैवतवाऽन्ततः | भं कौठकेष्विति माप्य्ृत् । काठकभां त॒ भरिपाशत्त्ामि स्यात्तयादैवतेम् 1} ६५. ॥ : .“ ृष्णो$्नः इयावो बोत्तरतसितष्ठति ॥ ३६ ॥ स्थापयेत् ॥ ३६ ॥ तारभ्य चातवाटस्ुरीचमाहत्य पुष्टो दिवी- ., स्वव व्यूहति ॥ ३७ ॥ :. समलमाच्य सा चत्वारस्थानातपरीपमाहत्य पो दितीति वैागयैची चितौ स्पापयति म (तो्ेगेव । वैशानयेचौ एरोपमुपदधाति, इति वचनात् । केनिरष्ी मदे न्युप्य पृ दिवीति परस्रण कुवन्ति ।. पासप्रतेपं मिषत्ते-'रीषेणाम्यहति ' ८ तै* सं० ५-२-३ ) ति । पाुनाऽमयहत्यच्छादयति ॥ ३५ ॥ सा चितिभैवति॥ ३८ ॥ प्ता विति परीषन्ता॥ ६८ ॥
१ प. पु्तकेऽयै पाठो स्यते--शोकमिकानाकन्तिभवरिष्टे देशं तन्ति छोकंधगाः 1 एतभाभिका शटकन्नयोदंशरंल्याका उपदध्यात् । एवं सति पूर्गोक्तभिरषटभिरि्टकाभिः सदैकर्विरतिः कपयन्त इति ।
^
#-
१,
६षय्ः ] ` महादैवशासतिसैकाटितमयोगचन्धिकास्यार्यासमेतम् । = ४१
पश्वचितीकं चिन्वीत परथ चिन्वानसिवितीकं द्वितीयमेकचितीकं तृतीयम् ॥ ६९ ॥ एकां चितिं कृतवा पुरीषेणाऽऽ््छादयेत् । तस्या उपरि वायां चितिं कृतवा तामप्याच्छाययेत् । एवं नितिषश्चकेन पुरीपपश्चकेन च दशपतख्ाशैप्तेः प्रशंसति ्राम-- ‹ पञ्च चितयो भवन्ति प्चभिः पुरीमैर्यहतति दश रैषयन्ते' ( तै ० ९-२-६९) इति ; पञ्चनितीकं चिन्वीत गाहषत्यनिति, अय पो असर्वा. रभ्य पुरीषान्ताः पश्च चितयः। दवितीयं जिन्वानल्िवितीकम् । एकविं ततीयं चिन्वान इति ॥ ६९ ॥ एकदितीको नित्यः कल्पः ॥ ( ख० १२ ) ॥ ४० ॥
इति सत्यापादहिरण्यकेविसूत्र एकाद्शमनने पञ्चमः पटलः ॥ ५॥ अत ऊर्मेकानितीको नित्य आपसतन्बकरम इत्यथैः । ज्र गारहपत्यचितिकम | ॥४०॥ इति दिरण्यकेशिपू्रव्यायाया महदिवशा्िपंककितायां प्रयोगचद्धि- कायामेकरादशभरभ्ने पृश्चमः पटलः ॥ ५ ॥
अथैकादश ष्ठः पण्लः ।
समिताभिति चतदटमिषीपतयनितावुस्यं निवपति ॥ १ ॥
भवत्तस्य न इत्यन्तः । गारहपत्याधेताुूयं निवपति स्थापयति चतछभिः ॥ `१ ॥ मातिव पत्रमिति शिक्याईखां निरूहति ॥ २ ॥ विमुचलित्यन्तः । रिक्णदुखामारनयति वैलानपः | २ ॥ अके पूरणमामनन्ति न रिक्तापवे्ेत ॥ ३ ॥ शिक्तामुखाम् ॥ ६ ॥ ॥ यदस्य पारे रलस इति वैश्वानर शिक्यमादत्ते ॥ ४.॥'
कैानरशब्दरो यस्याच्यसति तेयं वैधवानरी । ‹ अह वैश्वानरो भूतव पराणिनां देह- माश्रितः ' इति स्तेनौठराग्निरपस्य वैश्वानरस्य स्ादुतवकाशत्वात्तदीयमन्तरेणो पा शिक्यं स्वदयत्य् ( तै० सं ५-२-४ ) इत्यर्थाद् सवाुङृतं भवतीलथैः । मती रिषकाः पू्॑मादाय यदृस्य परे रनप्त इति वैशवनयेच शिक्यं गृह(ति । इह इ देवता्ञानं नियते कम्म । अन्यभ च यत्र ठ देवतोच्यते छन्दो वाऽपो व् चत्र दु नोक्त तत वु ज्ञनेऽमयुदयः । अज्ञगऽप्यपुण्यम् ॥ ४ ॥ ॥।
८8९४
४९ श्यागादविरचितं श्रीतसूतम् ~ [११ रै
नैर्तीरिषटकाः टृष्णासिखप्तुषपकाः रिक्य५ रवमसूत्मासन्दीं चाऽध्दाय दक्षिणापरमवान्तरदे" शस हतवा स्वकृत इरिणे भदरे बा नमः सुते निक्रैत इति पराचीरसवगृष्टा उपदधाति ॥ ५॥ नित्रतिदेवता याता परष्टकानां ता नै्तयः । ठुपा इति यत्तेतनितरते रक्षसे, सतया मागेयम् । अत एमटक4करणे रकतं मागोऽपीति तुपोपवापमनतर ज्नातः । र च निक्तदेवतायाः कृष्णम् । अतसतवाुकलयायेयासुषपक कृष्णवणोश्च 1 अयवा ~ निक्तिरिति देवता यास्त भवति तां तैकैत्यः इष्णासतेश्च प सितसस्ता आदा, शिक्यमादत्ते । दक्िणापरमवान्तरदेशं श्त्यध्युब्हमयनमाना गच्छनि । नमः सु ते नित इति स्त हर देशे कषरगतिकाेशा इत्यथः । प्रदर षा स्वयमेव दुर्गि दशे । स्ष्टमन्यत् ॥ ५ ॥ ( म्येष्टकाभिः पाश्मभ्युपदधाति ॥६॥ यस्यास्ते अस्याः बरूर आसञ्जहोमीत्येताभि्तिपृभिः प्राचीरसथ्ृषा दक्षिणापवरगम् ॥ ७ ॥.) ( दक्िणे पारं स्यापयति शिक्यम् । िक्यपाशस्योपरष्ादुपद्धातीषकाः, यस्यास्त इति तिभिः पराधीरनिवर्यत् सा दशिणापवगौ; । अथवा-विन्ट इति मन्त्रान्तः । सृत दूरेण उपदधाति प्रदरे वा, (तै° ६० 4-२-४ ) एति ब्राह्मणात् । स्वकृतं स्वयमेव निप्यत्तं न घु देशन्तरदानीय चय- नस्यान इव प्क, तदश इरण उपरे वा प्रदरे मूषि ब कृष्णापि इष्टका उप दयात् । शिक्योपरि जालमूढभागं पात्य पाशक्पमग्रमगमवलक्ष्यवतितो यो देशस्तं देशमिषटकोषधानस्य । इष्टकानां हेष्यां विषतते-- तिचच उपद्धाति ( तै° सै० ९-२-४ ) इति । ‹ प्राचीरपतपष्ा दकिणापवगम् › इति दशनात् । दक्षिणा. मुखः पुरष एकमुपधाय तते दक्िणतो द्वितया तेऽपि दकषिणतसतृतीयामुषदध्यत् । ॥६॥४७॥) न तथदवतै करोति ॥ € ॥ नि्तिमव यनते ( १-९-४ ) इत्यु्ततश्न तयादेवतं दैवचिङगकतवानमनने ॥८<॥
ठ
श्
18
-६पट्ठः ]. परहदेवश्ाचिसकलितमयोगचन्द्िकाग्यस्यासमेतपू । = ४२
शिक्यनदनैना इष्टकाः प्रच्छादयति ॥ ९ ॥ अत्राऽऽसन्दी < सक्मसूत्रं च निदधाति ॥ १०॥ असिन्का जासन्दी समस्य शविंशतिनिषस्य यत्ूनं च दृ्णित इष्टकानां ` निदध ति दार्कराया वौऽपारमदेतु इतयेतामिरनुमन््णमुपहितानाि्टकानाम् | {° ॥ यदस्य पारे रजस इति वेश्वानथौ पारोपिश्वाति \। ११॥ स्वहित्यन्तः । तासामेव प्रिधिश्चति ॥ ११ ॥ ~ नेमो भूत्या इति मदक्तिणमायरवते ॥ १२ ॥ प्रदक्षिणं तामेव ॥ १२ ॥ ¢ शं नो देवीरभिष्टय -इति- मार्जयन्ते ।। १३ ॥ अद्भिरिति शेषः ॥ १३ ॥ - उर बिश्दसुमनाः सुमेधा गृहानेमि मनसा मोदमानः सुवर्चाः । अघोरेण चश्चुषाऽद< सिषेन गृहाणां पडयन्बय उत्तराणीत्यमतीक- मान्ति ॥ १४॥ ` ^ अगरे्नमाणास्ता इष्टका निवरनतेऽधव्मयनमानाः ॥ .१४ ॥ निवेशनः संगमनो वसूनामित्याहनीयमुपातिः ~ ~ नते | गार्हपत्यं बरा ॥ १५॥ मनमरेणोपस्यानमाहवर्नयस्य नोपय ब्राह्मणे तु ‹ गापत्यमुपतिषठनत' ( तै° ० .-4-र-४ > इति दरयम् ॥ १५ ॥ भायणीयेन भचरिते राजानं न्युप्य वेदिं कृत्वा समूलं हरितं दभैसतस्वं मध्येरेनिखाय सुहवा (9 पश्चगृ्तं गृहीरवा सजरब्दो यावभिरिति समु (५ ृलनदस्मबे पञवाऽऽहुतीजैहोपि ॥ १६ ॥ अंतर प्रायणीयायास्न्तं प्रक्रमयति ( स श्रौ ७-२९-५. ) इत्यारभ्य सा शपननता कृतां बा, हतयनते छत्व रान्ञो निवपनादितौभिकं कमम प्तिपयते । : उततरेदिदेश उपरवाणां वा टोहितभानडुहम् ( स० श्रौ ° ७-१-४ ) त्यादिकं ~ कर अतिपद्यते । तते वेदिं कल्मयित्म मध्येऽ मूदेन सह उतत इति समूडं हारते ताशव कुशस्तम्बे प्रताप्य तलिन्पघाऽऽब्याहुतीसुहोति। यथाचिनं त्यगः॥१६॥
१ष.जय वा-मप्ती्ष एतो दषटिमरलसरथः ।
४४ सस्यःषादबिरचितं प्ीतसूम्-- [११ प्रभे अथासिचयनममः पारमाणं विधत्त ४ यावान्दुरुष छध्ैवाहुरतावता वेणुनाऽपरं विभि-
॥ मीते ॥ १७ ॥ परोऽ ्सारितस्य वाहोरपार स्थितं वतु स्ट न इक्तोति । वेणुनाऽभ्निषि- मानं कुत् । अथ वा याान्यनमान ऊर्ैबाहस्तावमणेन विमितमपि विध्यर्थ विमिमीते ॥ १७ ॥ बरीन्पाचः एुरुषाशधतुर उदी चस्तियै्वं एरुषमा- त्राणे पक्पुच्छानि भवन्ति ॥ १८ ॥
चाचः पुच्छादारम्य प्रदिशं त्यकत्वा च॑र उदीचो दर्िणालक्षादारम्यारतनि त्यकत्वोत्तरपते समापयति । एरपप्रमाणानि पक्षुच्छनि ॥ १८ ॥
आत्मा चरःएुरुषोऽरत्निना दक्षिणतो दक्षिणं पक्षं मवरभपाति ॥ १९ ॥ कु नत्वा एरय आत्मा । जरत्निना नतुरशलर्ुदिणतः पं पर्ति दक्षिणे ॥ १९ ध मादेरेन षितस्त्या वा पातपुच्छमरत्निनोचरत उत्तरं पक्षम् ॥ २० ॥
एवमु ०, उत्तर पक परवरभयति । दवादशाङ्कुटेन पशचातयुच्छस्य वर्धेनमप्रं (परे) वितस्त्या वा | वितस्िम॑वयाङ्ुरिरङष्् प्रसारिते तदाऽपि न॒ कारणान्तरम् । पुरी- पेणैव सपूणम् , एकविषाद्यो विकारा एव शरयन्ते पूधरान्तरे--^तु ह मै सविध मेव चिन्वीत स्वध वाव प्रङृतोऽशनिसतत उर्यमकोत्तरानिति वाजसनेयकम् ( आष श्रौ० {६-५-६१ ) इति, स्॒ताविभो वाव प्राकृतोऽप्िरिति वषदम्तु इभ्यमिति तेष्व एकविधपरिमाणं यस्य स॒ एकविधः । ति इति पुरषासयः । पुर प्रमाणः पञ्चारत्नि प्रथमाहरिऽभिः । द्वऽरपो दवितीयः, एवमेव वरयत्ये्ैकस्य वदषा यावदेकशतािाविति । सविव इत्यारभ्य पपुच्छानि, इति चान्तः । ¡ जरतः परदिशश यथाशि सस्या, इषटकानमू्वमाणं च । अदीनमकिभादीना निव विधाय श्रुवेण समिध एव प्यममेतव्य इति वीयते । प्रिथ प्राङृतः श्रकृतिरित्यरथः । तमधिकृत्य समाम्नानात् । सप्विषादारम्ैकोत्तरशते यावदे- कशतविध इति । केचितु प्रतौ भवः पराकृत इति वर्णयन्ति । वानसनेयिनामेषा श्रुतिरविकवियेरनित्यत्वात् । अनित्यो विषावम्यात्तः । वानसनेथिनां मतमिति भाष्यकारः ॥ २२ ॥
९ पटलः ] महादेवदास्िभैकटि तपयोगचन्द्िकान्याण्यासमेतम् । ४५
स्योना पृथिवि भवानृक्षरा निवेशनी । यच्छा नः शम समथा: । वहित्या पैतानामिति द्वाभ्यां विमितमश्िमाक्रमन्ते ॥ ( खं° १३) ॥ २१॥ द्ा्यामुरम्यामध्ययुर्यनमाना आक्रमन्ते । विमितवचना्यावानििभितस्तावनतं सर्वमाक्रमन्त इति मप्यक्त् ॥ २६१ ॥ सै बरत्रा द्ध।तनेति संमेष्याति ॥ २२॥ ५ परपयतयध्वः | अकतितमित्यन्तः । कर्षकान्मति सं इति भाप्यकृत् ॥ २९ ॥ निष्छृताहावमवटामित्यवरमाहावा थ सनाति ॥ २३ ॥ काष्टपापागनिरिताना द्रोणीनामन्त(तः)सितावकाशरूपो, योऽयमवटस्तमवटमाहावे द्वोण्यवा(बा्द्रोणीवौ) खनति कर्षकः ॥ २६ ॥ उद्विण\ सिञ्े अक्षित्तमित्यवरादादावेषूदकठत्सि- शति ॥ २४ ॥ तेषु वलीवर्दीन्पाययन्ति ॥ २५॥ प्रत्याहावं मन्त्रावृत्तिः, द्रव्यपृथकूत्वात् | तेष्वाहविषु बीव्दान्पाययत्यध्यः । माप्यकार्ु -कीनाशा इत्यनुपनति कौनाशा बवदौ: (शाः करकाः) ॥ ९४॥ २९॥ उग्योननमन्तरयामभोष्। खगल्यं शफम् । अष तारं भतीनाहुभे मण्टक्यौ युनानिति युगलाङ्कछ+« „ सप्रसारयति ॥ २१ ॥ ५ तेषामेव वरत्ाणां संधानं तेपाु्योनने जवने, अन्तयौममन्तरालण्डवूटमीषा ला्गवदण्डः, खगल्यं चुबुक शफं बरयम्, आष तां तुण्डकं; भतीनाहं परतिीरं रन्सुमदायं वर्त्राणां चोभे मणदूवयौ वागुरिक, युन टीव प्रसारयति कग धौव । युगं लाङ्गलं च युगलाङ्गलं, ततः पर्ारयति योजनायमित्यैः ! २९ ॥ % ( सीरा युञ्न्तीति द्वाभ्यां सीरं युनक्ते। षड्गवं द्वादश्षगवं चतुश्शतिगवं वा ॥ ) सीरा बुज्ञ- न्तीति दर पूषा युनक्त सविता युनक्त वृदसपतिरवो युनकतवसतेनसा सूयैसय वचसेति विषटमरयनक्त षड्गवं द्वादशगवं वेत्यकेषाम् ॥ २७ ॥ सीरा युञलन्तीति द्वा्यामृमयं तिचमिवौ युनक्ति सीरम् । सदनमन्रः । सीर योजनात् । चद् पदृवं तदा त्रीणि युगानि । एवमुत्तरत्रापि । नतयकरिमन्युगे
+ सदधदनान्त॑तपालो य° प्त नसत ।
१ख.्वं॑वास्िम् ॥
४६ त सत्याषादपिरचितं्रोतसूत्र्-- ` [११ मरभे-
बहलः सप्पारयन्तीति । केचितु युरिति चनया दम्यते कपा्मित्याहुः | बटीवदेए्यां विधत्त -‹पद्गयेन कृषति" (९-२-५९) इति । कक्षयाघयरूपेणावस्थितेषु त्रिषु युगेषु बध्यमानाः पदूपलयाका गावो बीवद यस्य ठस्य ततमद्गवम् । पला" नतर पिष -पयद्रदशगवेन ' ( तै° प १-२ ५) इत्यदि । कक्षयषट्कगतेषु मध्यमाना दवादशसर्याका गाव यस्य रङ्गस्य तदूर तेन छृषतीत्य्ः | एवं चतुर्िश(्यानतो विकल्पो ज्ञेयः | ९७ ॥
इष्टरयोधिखयोरथो आधवन्धनीययो; । सर्वेष
विद्य बो नाम वाहाः कीलारपेशसं एति युक्तान"
लुमन्त्रयते ॥ २८ ॥
युक्तानामलुमन्रणम्-उष्टरयोरिति कीश हतयन्तः ॥ २८ ॥ व्रह्मजजानमित्येषा । अनाप्ता या बः प्रथमा यस्यां फमीणि कृण्वते । वीरान्नो अत्रमा दभद्तदर एत॑तपुरो दे ॥ पु मर धन्व वाजसातये परि त्राणि सक्षणि; । द्विषस्तरध्ये ऋणया न ईयसे ॥ स्सरधारेऽव ते समस्वरन्दिवो नाके भधुनिहा
. असभ्रत; । अस्य सपशो न निमिषन्ति मूणैयः
पदे पदे पाशिनः सन्ति सेतव इति ब्रह्मव्माणि जुहोति ॥ २९॥ जह जजञानमिलयेका । पुरो दे, इत्येवमन्ता द्वितीया । ऋणया न दयप इत्ये. मता तीया । सेतव इत्येवमन्ता चतुरौ । व्रहमवमीणीति होमनामं । एतरमन्ैर्यया वर्म रक्षति तथा रता कियत इति ब्रहमवमीणीत्ुच्यनते ॥ २९ ॥ उद्स्थाद्रोजिद्धनजिदन्वजिद्धिरण्यजित्मूनृतया प्रीषटतः। एकचक्रेण सविता रयेनोरजं भागं पृथि- बीता पृणननिति छागलच्छरयति ॥ ३० ॥
खङ्गं योजनार्मुत्सिपति ।। ६० ॥
45 मिम्टुचो नामासि जपोदशो मास इन्रस्य वमी- सीद््रस्य शमीसीन्रप्य वरूथमसि तं त्वा पये । स।मेभम च वरम च भव । गायत्रीं रोमभिः भरविशामि । कषटुमं॑त्वचा भविशामि | जगतीं मासेन भविश्चापि । अदुषटुममस्थ्ना भविशामि ।
&. पटः ] महादिषशाससिसंकलितप्रयोगचन्दिकाव्याख्यासमेतम् । ४७
पर्क्ति मलजा मविशामि। ेराग्रं व् बहुलं यदुं विषे देवा नातिविध्यन्ति सूराः । तन्नस्ञायतां तन्नो विश्वतो महद्युष्मन्तो जरायुपगच्छेम देवा इति विमितमभ्िमाक्रमन्ते ॥ ३१ ॥ मिमटुनो नामापीतयकरभणमनेः--नरामुपगच्छेम देवा इतयेवमन्तेनाभवयुनीवदै- कीनाशानाम् । मप्यकारसलु ~ ब्रह्यनमानावाक्रमत इति । केचिन पूरवहोमो ब्रह्मणि, मटिम्बो नामा ीतयेवमादीनि वमणीत्याहुः । जरामुपगच्छेम देवा इत्यव मन्ताः सप्त होममन्त्रा वमेणाम् । विमितमशचिमा्रमनते तुष्णम् | ६१ ॥ छङ्गटं पवीरवमिति द्वाभ्यां कृषति ॥ ३२ ॥ धत्तमित्यम्तः । द्वाभ्यं छ्ृषत्यध्वयः ॥ ३२ ॥ कीनाशा वीवदीनजन्ति ॥ ३३ ॥ ताडयन्ति कर्षका वैश्या इति वरैलानः | ६६ ॥ पुच्छिरोऽपि कृषति ॥ ३४ ॥ एच्छादारम्य शिर उपरिटत्छृपति । शेर इति पूर्व्े्चरति ॥ ३४ | मदक्षिणभावतेय॑स्तिससतसिः सीताः सस्हिताः कृषन्ति कामं कामदुये धुवति ॥ ३५ ॥ प्यः पुरतः“ कामे कामये ` इति प्रक्षिणमावतैयजञपर्तति । तिप्त सीता लाङ्गलपद्धति", ताः कृष्न्त्य( न्ति ) संभिच्ाः । प्रनाभ्य इत्यन्तः ॥ ६५ ॥ सीतां भत्यवेक्षते ॥ ३६ ॥ दतेन सीतेति सीता- न्तराखान्संगृशति ॥ ३७ ॥ संशि ॥ १६ ॥ ६७ ॥ कर्ण प्कारविरेषमाह-- दक्षिणस्मापक्ताटुत्तरं पक्षमभिकृषति ॥ ३८ ॥ दक्षिणस्या; श्रोणिरु्तरमभ्समुत्तरस्याः भोक्त णमपसमितरथा वा द्वादश संपादयति ॥ ३९ ॥ दिणस्मास्ञादारभ्य यादुत्तरतःताषदेका सीता । एनरुतरस्मालक्षाकारम्य निवरत्त्स्याः पूमैण द्वितीया । पुनदैणत्मदारम्य याबदु्तरतः । तस्याः पू, दक्षिणे ( णस्याः ) श्रोणेरारम्य यावदुत्रोऽप्ः, ( राम् ) इति तिस्रोऽपि सीता उत्तराये ( रस्याः \ श्रभिगंतं तथैव, विपरीतं वा । उत्तरस्याः श्रोणः पूवम् | पशवादक्षिणाया उत्तरौ कति । काममिति मनत्रस्याऽृत्तिः द्म्यषक्वात् । कम
< कामद इति तथा पयवे यया विहारामिपयोवतेनं मवति ।
४८ सत्या पौदविराचितं श्रौतसूत्रम् [११
यद्रा-एच्छादारम्य शिरःपर्यन्तं तिखः सीताः इपेत् । तया दलतिणातपल्तादार- भ्योत्तरपक्षपर्थन्तं तिलः पीताः छरमेत् । तया दक्षिणस्याः शरोणिरारभ्योततरांसपरयन्तं तिः सताः छेत् । तोत्तरस्याः श्रोणेरारम्य दक्तिणांसपयैनत तिखः सीताः कृषेत् । एवं द्वादश प्रीताः संपयन्ते ॥ ३८ ॥ ६९ ॥ मध्ये संभिन्ना भवति }: ४० ॥ कर्षणकारे मध्येऽन्ते संभिन्ना भवद्रेला ॥ ४० विगरच्यध्वमन्निया देवयाना अतारिष्म तमसस्पा- रमस्य । ज्योतिर।पाम सुवरगन्मेति दक्षिणेऽभसे बलीवरदान्विृच्योत्तरे वा प्राच उदीचो वोत्सु- जति ॥ ४१॥ विमुच्यध्वमिति बलीवदविमोको दि्मऽपे । उरते वेति । यदि विपरी तम्॥४१॥ तानध्वर्े ददाति ॥ ४२॥
तौचिुक्तानुदीचः पराचो वा. नीतवाऽथ यजमानोऽधववे ददाति । स॒ प्रतिगृह्णति रद्वाय गामित्यनृहेन ॥ ४२ ॥ पश्चदशोदचमसाननिनयति ॥ ४३ ॥ पश्च्शोदकपाश्राणि निनयतीत्यापस्तम्बः ॥ ४३ ॥ ्रदशाुसीतं जीनङ़े ॥ ४४॥ उद्कपत्राणि कृष निनयत्व्वयः, इति वैलानसः । उदकवान्ति पत्ाण्युद्कपा तराणि तानि द्वादश कटे । एकैकं सरव प्ीतासु । त्ण्यृे परदेशे ॥ ४४ ॥
या जाता ओपधय इति चतुर्दशभिरो षधीरवपाति । स ग्राम्या. ओषधयः सप्त ऽऽरण्याः ॥ ४५ ॥
अशितातय द्यतः । तिटमायवीहियवाः प्रियङ्गवणवो गोधूमा्ेति प राम्या ओषधयः । वेणुरयामाकनीवारजर्तिडा गवीधुका मर्कटका गामुंताशचेति स्तऽऽरण्या ओषधयः । स्र या नाता ओषधयः, इति ओषधेरोषधेरकैको मन्त्रो वपनार्थः | ~ ओपधीवैपति ( तै° प०५-२-९ ) इति विधिददीनाच्च ॥ ४९ ॥
कृष्टे ग्राम्या वपत्यतुसीतमदृष्ट आरण्याः ॥ ४६ ॥
यदुक्तमपर्तम्बेन--, सप्त प्राम्याः कृष्टे ससाऽऽरण्या अङ ' ( १६-६१-१९) ति । ततर ्राम्याणां देशापिरोषं विधत्त इष्टे वपति ' ( तै० ० ५-२९-९ ) इति । षट देशे वपति आन्याः । एवमे सपताऽऽण्याः । शेषमन्ना गिकसपा; ॥४६॥
+ ^
४
प.पव्टः) महादैवशािसंकटितमयोगचनिकान्य ख्यासमतप् | = स, या ओषधीनां नाधिगन्छेत्तस्याः रथान ्रबान्प धुमिभ्रान्वपत् 1 ४७.॥
या ओषधीनां न ठम्यतेपरन्याणामारणयानां का तस्या; स्थाने यनान्ुमि्ाः सवेत ॥ ४७.॥ मनसा ध्यायेदुक्षा मेऽसीति वा ॥ ४८ ॥ + ॥ छ उश्ा.मेऽप्ीति व्रीहितिकादियां न ठम्भते. तस्या नाम मनत धयायेत्-॥ ४८ ॥ ल अथधिगतायां यः भयम इध्म आगच्छति त्सिमज्ञपन्ठति ॥ ४९ ॥ धिगतायां छन्धायां वपनक्रियायां परि्माप्तायां यः प्रथम इध्म आगच्छद् दस्तसमिनि्म एतां बध्नाति । क्षिपति वेषमेन सह ॥ ४९. ॥ 1 ( ये' वनस्पतीनां फलग्रह्यस्तानिध्म उपनह्य
भरक्ेत् ॥ ५० ॥ म वनस्पतीन फटपरहयः .फठन्थिषां केवलानि ते वनस्पतयो फल् इष्यति, तूनिधमे नध्नाति | ओपातकत
दनम् से संेमेन )॥ १०.॥ यत्माग तिथ्यायास्ततकृतवा मा नो दि जनितेति चतषाभिरदिगम्यो रोषान्समस्यति ।, ५१॥
~; , वेऽन्तर्वियाद्वहिविधमापन्ा भवन्ति ॥ ५२..॥; कर्षे ये सेष्टः परपमितकषे्रददिः पतन्त -ताुनन्तः पातो 0.1 निराममीवामित्यन्तः । दद्वा-कर्षणावभरे ये लोटा वेणुना मिमितादशनिषे्ाद्हिदित पतिता्ताम्यो दिग्मव्ताछष्टानानीय तेत्र पेयोनयेत् । मयै तुं चपि रतिम स्ममेकैकस्यां दिक लोटामहरणमिति न च् १॥ ६९. ॥ -चतुधमनते केचिदरिशेपं विधत्ते
इषमूर्भहाभित आदद इति यस्यामस्य दिशि देष्यः
स्यात्तसयै दिशो लोषटमाहरेत् ॥ ५ ॥ अयमपनिचिद्य॑ पुरषं. द्विपयात्स॒ पुरूषो यस्यां दरयपतियेत तस्यां शशि लोष्टमिपमूनंपिति मन््रेणाऽ्दरेत् ॥ ९३ ॥
स्काराणां
१ धलुधिहनान्मतथन्धः, प, पुस्तके उतृते ।
५० सत्यापाढमिरवित प्ोतसू््-- [११ परभ तथोपक्रमेत यथा तस्थां दिश्यपवरगः स्यादुत रवेदिश्पवपति । यावानभिव्यीघारणान्त कृत्वा ॥ ५४ ॥
्राङतेन परकारेणोक्तसेधि कुत् । तस्यामुत्तसेथां पशवादगनि्ीयते' | सष्टम" न्यत् ॥ ५४ ॥ अग तव श्रवो वय इति षदूभिः सिकता निवपति ॥ ५५॥ ` रथिमित्यन्तः । षद्भिवीलुका निवपति क्िपति। एतानमन्ानिनियुर्के-^ अमन तव श्रमो क्य इति सिकता निवपति ( तै ° ५-२-६ ) इत्यादि ॥ ५५ ॥ चितः स्थ परिचित, इत्यपरिमिताभिः घरषराभिः , राहवनीयचितेरायतन परि्यति . य॑थागारैपत्य- चितेः॥ ५६॥ ॥ जितः स्थ पा यित इति -अपशमिताभिरसंख्यामिराहवनीयावितरे्नम् । यथैव ` गाहत्यत्य ति्लस्तिखः संदिताः । न बु ्नमित्यमिग॑न्रणम् । अय वा पीदतेतयनतः शरः करियन्ते निष्पायन्त एति ध्यु श्रा इति, नाम पलम्, ॥ ९६ ॥ शकंरमु क्वा पैए्यामाह-- ष तिसप्ताभिः पञयकामध्य ॥ ५७॥ परिमिलुयादिति शेषः । वरीणि कानि यातत शराणां ता्िसष्ठाः । ताभिरेक. विशतिे्याकाभिरितयः । परिमिनुयालसरिनितय स्थापयेत् ॥ ९७ ॥
अथान्यां काम्यां ेर्यामाह-- त्िणधाभि्तृष्यवतः ॥ ५८ ॥
पामितुयादित्नुषतते । ननीणि नवकानि यापं तालिणवाः सर्मिशतिषहयाका त्यथः ॥ ९८ ॥
ृ्म्तरमाह --
अपरिपिताभिः परिमिनुयात् ॥ ५९ ॥
अपरिभितं यो धने कामयेत सोऽपरिितकामः । यो वा सवीनकामाशाुमिच्छति
सोऽपरिमितकाम इति केचित् ]| १९ ![ त
18६7 ७.ृदहः ]- महादेषशाषिसंकलितभृयोगचन्दिकान्याख्यासमेतम् | ५१
5: आ पयायस्व सं त दाति सौभीभ्या\ सिकता यृहति ॥ ६० ॥ विषवे्यनतः । पमो दैवता चस्याख्मि प्रतीयते सेयखकसीमी । विश्वतः सोमेत्य- ध्ायाृच्यतै प्रतीयते. ।. अषताय. पोमिुत्तरस्याग प्रतीयते । तया पतन्या पूष युषः सिकता वषि परप्ारयेत् ॥ ६० ॥ अपिवा . गायत्रिया ब्राह्मणस्य व्युरैचचिषटुमा , राजन्यस्यासामि सोमो अरप) षा री राजेव् दस्मो अभि गा आविकरद् । पुनानो वारं पथे त्यव्ययं श्येनो न योनिं धृतेवन्तमासंदपेति जगत्य वेश्यस्य ॥ ६१ ॥ अपिवेति पू्वक्तपादिकपः । आ प्यायस्व समेतु त इति प्रसाेद्राुकाः । से ते पयाध्सि, इत्युत्तर शिष्यस्य व्यूहनापौ । अतावि सोम हंति नगत्या वहस्य व्ूहनम् ॥.६१ ॥ अयान्वयन्यतिरेकाम्यौ प्यं छी केति-- यं कामयेतापदयुः.स्यादित्यपरिमित्य तस्य शर्कराः सिकता व्येव । य॑ कामयेत पद्मान्त्स्यादिवि परिमित्य तस्य शर्कराः सिकता व्यत् ॥ ् (खः १५॥ ९२ ॥. : . शति सत्यापादष्रणयक्रिसूत्र एकादशे षष्टः पटलः ॥ ६ ॥ पू ्ुप्ायाः -तिकताया व्यूहनं विषास्यति. । यजमानप्म पडुराहित्यं कामयमा- नोऽधवयः पारतः शकरास्यापनमरृत्वैव पिकताप्रसारणं कुत् | तथा सति पारभ्रयणा- मावादृपरिगृहीत एव स्याने यजमानस्य रेतो विविधे यथा गच्छति तया पिनारायति । ततोऽयमपुरेव भवति पतोऽयं व्यतिरेकः | एत्माद्िरीतोऽन्वयः । तस्मालशुद्धामाय शरकेरापरिभयणपवकमेवंसिकतोनयूहनं कतन्येमिति तातमयं थः ॥ १२ ॥ इति दिरण्योरिपून्योरुपायां महादेवराशनसंकरिताया प्रपोगषद्ि- कोयामिकाद्शप्रने पष्ठः पटलः ॥
अथैकादश सप्तमः पटलः ।
आरिथ्यापरभूतीनि क्मीणि मिपते ॥ १ ॥
रः 1 ° ` त्यपाढा्रवितं श्तसूषम्- ` ˆ , ~“ [\ {४ अा$ऽतिययाया्न प्रकमयतिः ( स रौ *७-.३- 1४ ).हत्यारभ्य वायाः रेष करेति, इडल्ता$तिश्या(, ७-३-११); इयस्ताक्तिकतैमितक्मोणि ॥-१ ॥ ~ 1 ्यमोभ्या -पौवोहिकीभ्या विग्पपितदधेया असी. ` "^ मेण ्रागवस्यर रोहिते ` चमैण्यानडे परचारं उत्तररोन्नि भथमायानितरि्टकाः संद्सीदयति ॥|२॥ पौवाहिकीम्यां परव्योम प्रनयं पु्सयानतमुू छवा, यदि परादुष सत् । अग्रेण प्राखशमदूरण प्रा ५रस्य छीहित आनडहे शकटवाहिनश्चमीणि, प्राचीना य्य ग्वा त्थम् । उत्तराणि लोमानि यृस्य तदत्तरयेम 1. तसिन्छकटस्यो- पर स्यादिति परथमाया्चितेयतित्य इषटका्ता एकीकृत्य सादयति ॥ २ ॥ . ~ प, तआपितरा तिस्तः स्वयमातृण्णाः स्वाश्च वि्वज्योतिपरः.॥ २.॥ अथवा तितः स्वयमतृष्णासतिसश्च ज्योतिषः सादयत्यथ; || ३.॥' : = दागरष्िनाऽऽन्येनो भो ता! सुर्यं चित्य." “५५ भिभ्यः मणीयमानेभ्योऽ्ुरूदीति ` संमेष्यतिं 1 भणीयमनेभ्योऽलन्रूहीति वा ॥ ४ ॥ हति पादयतुृथिवयाः ष, इति यौ एौर्मैरपीयन ताः। दामि नम प्रूतुष्टितेन दर्ममपुटिना । आयेन विषिधमबो्षय त्ष देशेषु समुद्म्येति पाशिकः १ ।; का तिः स्वयमक ' वियति ^ यमकिते
छठिकानामरोकंेगेवोचमनम् ¶ “वितथस्य दृषा चित्थयोतेष्य भानीयभतिभ्यौऽनत् हीति परः | प्रणीयमनिम्ये(ुनूहीति वाः विकलश्रुतिरद्गृयते | ४ 1“ : ५“: +>
, उत्तरवेदि पाप्य भरनापतिस्त्वा सादयतु तया देवः. ; ,;5 तय।द्गिरस्वद्धवा सीदेतुत्रवेदिभाभिगृक्य मयि गृहामि योः नो अग्निरिति द्राभ्यामात्मन्नमरं गृहीत्वा यास्ते अग्रे समिधो यानि धामे रवयेचित्याऽभिषृशति ॥ ६ ॥
जनिष्यते ॥ ई. ॥ ` * "
७ पदः] महादेषशास्धिरंफरितभपोगेचन्िकाण्याहयासमेतम् । धरे
शष्टफाभिराप्रं चिनोत्यध्वयुयनमानो बरह्म षा स्वयमभ्रिं चिन्वभ्नाऽश्तमनन्निं गृहीते नः रवथः वित्याऽमिमृशति .. ७ ॥ ॥
इष्टकाभिरमनं सिनोल्यध्वयु्ैनमानो वेत्यापस्तम्बः । यान्युलािभरणेवोधव्यादीनि नितयङ्गानि कमणि तान्यध्वयरेव करोति । अत इष्टकाभिरितुच्यते क्टकारणेयेः नादिं क्म कथं स्यादितिनेत्- स्वयै चिन्वानो यजमानो नाभ गृहंत्यतिनाभिम् । नाप्यभिमुशाति स््यैनितिम् । नाष्वयुरातमनोऽनतरेतीति । यदध्यरामर्नरिमगृहीः स्वाऽरि चिनुत्, इतयध्पचनात् ।
ननु-इषटकाभिः ({४- १ - १) अशटिचियनपाधनीमूता इष्टका धोतुमच्यो मयय नियमेनोपादेयाः | इष्टकाशान्दस्य घटादिपदयज्नातिवचनतवे वा वेदिपदवदाकरतिवचनेतवै वोभयत्र पि प्रोगद्शेनात् । प्रवृततिनिमिततस्य ` धातुमयापवप्यविरिषटतवादिति धाः यन्ृच्चाऽऽपञ्यभनरना(त्तो्मथ कस्मान्छृदा चाद्धि्यािश्चीयतः (तै° पं° ९-६-४) इति वाक्यशेषानिमृनध्येनेष्टकाः पचन्ति, इति विदितपादस्यादषटार्थलवातेश्च मूलच एव | यु मूट इष्टका रा्दस्य. जातिवचनत्वं निरस्याऽऽङ्ृतिवनृनत्तं तदरपंशयान्तरं परदश्य परित, तन्ततीवोपयुक्तमयक्तं चेतयुेतितम् ॥ ७ ||, ., लः
दक्षिणातो दक्षिणत उपदधात्युत्तरतंःः सन्ये . छलेखाः पश्चातपुरस्ताच भवन्ति॥ ८प्डयालिः-का खिता मध्ये भाचीरूपदधोि,॥ .९ अती परी ६ दधातीति गणेषु रीतिवादः मचीगुषदकतीः चीपुपदधातीति . कततैखवादः शुषस्ादूर मरोचीरपद्धाति । पथादन्याः, माचीरुपुतरगबादा , बचनात्पक्षपुच्छेु शरोण्योर ५सयोरिःयुपद्षप्ति॥ १०॥
ाचीरपद्भाति परतीचीर्पदधातीति यत्र गण श्रूयंते पृरसतादन्याः परतीीश्षद भातीति तत्र रीतिवादः । प्राचीरुषदधाति प्रतीचीरपदधातीति यत्र शरूयते तैत् मुलाा- वृदि्टकोपधानक्तमलवादः | ‹ पश्वत्प्ाचीमुत्मामुपद्धातीति पश्चचेडायाम्
ननु-गणेषु (नै° सू १४-६१-१९.) पराचीरपदषाति परतीचीत्दधाति, इत्यादौ यत्रष्टकागणाुवादेन भ्ाङ्मुलत्वादिकं विधीयते. तत्र चुर्र) मुलामावात्. आज् मुखवपेयतयेनवेष्टकानां पराङमुलतवायुपार . इति परा -एवैकस्या इषटकाया मुखाय. संभवेऽपि बहूनामिष्टकानाुपधाने प्राकूस्ववादिरनियमनं श्राह परागप॑वगौ एवेत्यादि.
भ्र सत्यापाविरचितं शरौतसूत्नम्- [११.ग
जियमाया पिथयः. |. अत॒एव श्रतीचोऽनूयाजान्यनति, इत्यस्य. वाक्यदोष प्रा्मुतमं संस्थापयत्ु्तमेनेत एव नु संभिनत्ति, इत्यत प्त्यगपवगौतव ्र-पकतंस्या जाहुतीनि- भाय चरमयेत्रयोरमुप॑ेदेनेवपरत्यकूत्वमुपपद्यते । स॒तु-प्श्वात्राचीमुततमापुपदधाति तस्मात्पश्चातप्ाची परलथन्वास्ते ( {४-१-२० ) हत्यराप्ु्म्यायेन रीतिवदि प्राि-गणेषु तथा पेभवेऽपयेकर्यां तदयोगे कृतेनैव विवरणाच करेवा सुलवादः पूरसतसमप्यचमिति कदुलवादः ` [ पर्तत् प्र्श्चमिति तु कर्ममुखवादः ॥ नतु-एरस्तादन्याः परतीनीरपद्धाति पश्चादन्यः प्राचीः, इत्यवापि कतवः पशचात्ाचीरिति पदस्य पूधिकरणे निर्णताधैकत्वासनिषानातेति प्राह बहुषवा- दिषटकानामपवनियमायंनिव विषौ । तस्मा्माचानानि प्रतीचीनानि .च नसूवाण्यावतेस् इति नसतरमण्डकेष्टकाविन्यासस्तुतिद्दनात् ॥ ८.॥.९ ॥ {९ ॥ १ शबो दक्षिणतसितष्ठति ॥. {१ ॥ दक्षिणतोऽगः ॥ ११ ॥ तमाकभ्येष्टका उपदधाति ॥: १९ ॥ यत्र ्रेतोऽदवसितिष्ठति तमारम्य सदटकामुपदधाति | उत्तरस्तु ठः स्तमाकम्ब एरीषमुपदधाति, इत्येषा शुतिमदधा सूत्रकारेण । भशवूवमितसिठेत इष्ण उत्तरतः तो दक्षिणतस्तावाम्ेष्टका उपदध्यादि्येतदपि ठभ्धत,॥ १२ ॥ इनदरं विन्वा अवीदधनित्यैनद्ियचौऽऽकरमणं ` मती्टका- यृपदध्यात् ॥१६॥ उत्तरतः प्वादुपचारो बाऽभेः॥१३॥ इन्द्र॑ विधा अवीवृधन्निति पुच्छपेर्तरेणाऽऽरोदणं करिष्यामीति तत्रे्का- मुपदधाति । अन्र्िवध्देशे विधाः पर्वा उग्रभ्बन्तर इत्युक्तं भवति । यत्राऽऽकरमत्यारोहणे तत्रेषठकामुपदभाति । उत्तरे वा पष. आक्रमणं परतीष्टकामुषदध्या- दिति । यदुत्तरत उपचारोऽथवा परथात्सच्छे वाऽऽक्रमणं प्रतीषटकमुपदुधाति,।.षदि प्ादुपचारशिन्वनाधिका तति, इति वचनात् । प्रथमाया नित्यमेव । केनितु-षितौ नितावाक्रमणं प्रतीष्टकामुपद्धाति, इति । तत्न, एवमुपधानंत्रऽपि नस्ति ॥ १६॥ वाख आसन्नसोः भाण इत्यिमभिकतामन्सनेभ्वा- कंमणेषु जपति ॥ १४॥ सीलत्यन्तः । वाङ्म आसतनिति पशचस्वपि नितिप्वारोहणं जःति । परत्यवरोः
० टः ] महदेवशाचिसैकितमयोगचन्द्िकान्यार्यासमेतम् 1 ५५
ज्ञधिकामति' इति वचनात् । तस्वा धामि इति होम हुता] वाङ्म आ।सनिति नपत्या- रेन । माप्यकारस्ट-हुलोऽऽरोहणं नपति, इति अक्तिन्कमे शाखान्तर आन्नतो यः रम इति जप्रति सष शश्चभ्याम् । पुरीषमुपधाय प्रत्यवरोहणं जपति, इत्येतदपि श्रुत्यन्तरम् ॥ १४ ॥ ( तत्ता यामि ब्रह्मणा बन्द्मान इति वार षयवा शारागुखीये जुहोति ॥ १५॥ मोषीः साहा । वर्णो देवता । शालामुखीये होमः । चयनाङ्गं शलामुसयगरदणं चितये मा मूदरोम इति ॥ १९ ॥ । अभ्यस्याद्विषा; पृतना अरातीरिति भाञ्चमश्वं दक्षिणेन पादेन दभैस्तम्बमाकरमयति ॥ १६ ॥ इदानी वाङ्म आसरनिंति भपत्यारोहन् परहाभचिन । प्राशं पराङ्भुखम् । ८ अम्य स्या्िधाः ' इति दक्षिणेन पादेन द््तम्बमाकमयति ॥ १६ ॥ यदकन्दः मथमं जायमान इति भदकिणम्नं पयीणयति ॥ १७॥ प्दक्िणमश्वं परवितायित्वा यदक्रन्द इति पुनरेवाऽऽकरमयति दभ्तम्बम् || १७ ॥ दक्षिणो धारयमाणेऽां पृष्ठमसीति दर्भस्तम्बे पष्करपणंमधरंतादण्मुत्तानयुपदधाति ॥ १८ ॥ अपा पृष्ठमीत्यधत्व पद दते पष्करपीमधसतादण्डयुपदपापु्ानम्॥ १८ ॥ तपो थोनिरक्ि विश्वाभिस्त्वा धीभिरच्चदि\ , सनादवनस्यावार्(उ)पद्धाम्यरृतं योमिर््हम ‹योनिः कषशनेः योमिः एथिवी योनिरन्तरिकष घौ्ोनिदिशो योजिरेपि वा ॥ १९ ॥ {अनेन मन्मेण वा साप्यं फमपत्रोपानम् ॥ १९ ॥ ~ अष्य सञान्पिति पुष्करपर्णे रुदपमधर्तावी- धयु्धाति ॥ २० ॥ क विव इत्यन्तः । ब्रह्म जज्ञानमिति पुष्करपणेऽोटकं स्मपुपदभाति । यो विष्णक्मणकटे पुतः प्त इति । ययाऽस्य च्िद्मततरतो भवति तथोपदघाति र्तममा- दिलयस्वरूपम् । तमिमं मन्त ब्रम विनियदे--“ ज्य ज्ञानमिति सकममुषद्धाति › "(= च ५-र-७) इत्यदि | ९२ ॥
भदै ५: -... सत्याषाविरचिते श्रौतसूत्रम् [१६ प्रे ~ १.५. िरण्वगर्भः समवतैताग्र इति हिरण्मयं पुरुषं
भा्मुततानं दक्षिणतो रकस्य द्रष्तश्स्कनदेत्य- ~ +: -मिगृहय पुरपस।न्नाऽभिगौयते ॥ २१॥ दिरण्यगर्म इति तसिन्सवमे हिरण्मयं सुवणमयं एषं प्रानी आूशिरपपुततानं दकषिणतदि्रष्योषदधाति, तद्विुच्यमाना (१) दवारं पराद्मुखः कती उपदधाति हिरण्मयः पुरुष आदित्या्तः रुपस्य रूपं तमुपदृाति । एरपं पाम गायेति पताम । यदि तते ¡च्छर् एरपसपृगानं कदेम्। अध्वर मूभव पुवरिति पताम गायति यनमानोऽपि | चयनं करिप्यरप्तशचस्नदेति पुरपल्यापिमरशैनं करेति ॥ २१ ॥
;नमो.अस्तु स्वेभ्य इति तिभिः स॑नामभिरप. {तिष्टति ॥ ९२ ॥ पमो. इत्यन । तिदितिरपस्थानं पुरुषस्य करोति ॥ २९ ॥
कृणुष्व पाज इति पञ्चभिरकष्णया पुरषं व्याघार- मरति, यथृत्त्रदिम् ॥ २३ ॥
परपर व्याघारणं तदुततरवेदिषत् ॥ ९९ ॥
धृतस्य दनभ पूरे: सुचावभितः पुरपपुपदध।ति करस्तव तेजसा सादयामीति ॥ २४ ॥ . घृतस्य परण दक्षिणं कापर्यमयीमिनदरसय तवौनसा ` सादयामीति दध्नः पूरणाएत्तरामौदुम्बरीं ते उप. धाय पूर्धन्वतीभ्याुपति्ठते ॥ ६५ ॥ अघ्र-' लुचातरप दधाति ' (त° प ९-२-७ ) हति विदिद्ेनत् | तयोः सुनोिशेषणं दशयति दतस्य पूरणी दषा कार्यी दः पूरणामतरामोदुनन- रीमिति । श्रीप्णार्थौ वृक्षविरोषः कार्प्पेसतेन निर्मिता कानित्तुकाप्मैप्मयी, सा चाऽऽयेन पूर्णा | उदु्वरण निता कित्) पता च दा पूरा । एदृशो; सुघोरुपधानस्य . विधानान्न वाक्यमेद्; शङ्कनीयः । इष्टकन्तरोपधानवतप्मन््रत्व्य शङ्क लौकिकिवाकयं व। नि१रथुमाह ्मे--“ तु्णीमुपवृधाति › (तै पे 4--२-७ } इति । यस्मान्नो मन्त्रो नासति त्मानुषा मन्तरेभते उपषातु नार्हति | तयोक्िणिरोषं वित्त दिणां कापमययमततरामौदम्बीं तस्माद्वा अपावु त्रां (तै से ९-२९-५.) इति । यमवक ुरी सुगतस्य युः पिता तस्योकेऽप्यत्तौ यं एसवाः थव्या उततरोधवभाविनी । स च दिजिरेष
७ वधः ] ` महदिवस्ाक्ञसंकलितमयोगचानिकाव्यार्यासभेतम् । = ५७
आपसतननन स्वटमभिितः--आज्यस्य पूरणी का्पयैमथी दक्षिन एर दन पर्णा मौदुरीमु्तरेण पषम् ( आप० श्रौ १६५७-९ ) इति । अनिति काः यमच्या उपस्थान मुवो यन्त्येतवोदुब्ाः || २४ ॥ २५ ॥ आपिवा तृष्णीमुपधाय पूर्नवतीभ्यामुपतिषठते । मर्न्वतीभ्यामुपधाय यजुभ्यामुपतिष्टत इत्येके. षाप्॥२६॥ अथवा तृष्णीं तयोरूपधानम् । मूधरनवतीम्यामुपस्थानमित्येकः पललः । अमिनूर्था, मुवो यज्ञस्येति द्वाभ्यां का्मेयेमयीमोदुम्बरी चोपधायाऽमेरतवा, इन्द्रस्य त्वा, इति यनुम्यमुपस्थानमित्यपर; पकः | अथवा तुप्णामुपधान ऋमयामुप्वने वा चनु- भ्यीमुपतिष्ठत इत्येके शाखिनः परिषटन्ति ।। २६ ॥ प्ुकस्थोत्तसेदिवदुकमस्योपार व्याघारणमाह-- द . रुक्मं व्ाघारयपि । ययापुरुषम् ॥ ( ख० १७) ॥ २७ ॥ "पुयवदुकगे न्यापारेत् ॥ २० ॥ धरवाऽसि रुणेति स्वयमातृण्णामभिमूरयाश्ेना- ~ वधरप्यं प्रजापतिस्त्वा सादयतु पर्थिव्याः पृष्ठे ज्यचस्वतीपरिति मध्येऽररविुषा त्र हमणेन सहोष -दथाति.। भूरिति भतभा उ्पाहृत्या ॥ २८ ॥ धरवाऽपीति छयमाकृष्णामामतेऽेनाक् प्याऽऽर्देनाभिमाविद्रानपि = मन््रा- नध्याप्य सह तेनोपधन) प्रनापतिस्त्व। पादयतु एभिम्याः ष ह्यारभ्य पदित्युकतवा ूरित्युपायते । यदवा स्वयमातृण्णा तु यद्यपि परैरनिभिता तथाऽपि तस्या इष्टकां मुरूषमित्य- मित्य सुखयासिषटकासतस्याः प्राथम्यमुच्यते-पगष्कोपभीयमःना, ( १--२-८ ) इत्यादि नगे । अतरावरदुषो नाद्मणस्य हसते मनुस्तं स्यमातू्णा दात् । तत;. प व्राहमणोऽध्वयशच मित्वा तामुपद्ध्यातामित्यैः ॥ २८ ॥ चितिं जुहोमीति स्वयमातृण्णाया हुत्वाऽनुमाणात ॥ २९ ॥; इतिः स्वाहा । विशकमा देवता । चितिं जुहोमीति हुत्वाऽऽभ्यमुपारे तस्याः प्राणने करौति नःसिकावातम् ॥ २९ ॥ अिद्वन्राह्मणो वरं ददाति । एक द्रौ त्रीन्वा ॥ ३० ॥ यः स्वयमदि्रन्तिष्कामुपदाति स्वयमातृण्णां त एष आतमा समरो भवति | ;
५८ सत्यापाठविरनितं शरोतसूतम्-- [११ परै
अतस्ततपरहारायाध्वयैवे वरदाने कुोत् । वरशब्देन श्ेष्ठत्ा्ौरुच्यते। चरद्ावेकः मिति पला विकासिताः ॥ ६० ॥
तेजोऽसि तेनो मे यच्छ पृथिवीं यच्छ पृथिन्येमा पाति दिरण्येटकाम् । पथिन्युदपुरमननेन विष्ठा मलष्यास्ते गोर इति मण्डलेष्टकाम् । भूरसि मुबनस्य रेत इष्टकाः स्वगो! छोको मनसा त्वाऽ- न्वारोाि सुवरसि सुवनस्य रेत इष्टका: सर्गो कोको मन्ता त्वाऽ्वारोहामीत्यन्वारोहे द्र उपः दधाति ॥ ३१॥
तेनोऽप् तेनो मे यच्छेति. हिरण्ये्टकाुपदधाति । जनियतदेशीदृवयकानामप्यु- पारे सन्म उपधीयन्ते दरन्ेष्टकाश्ावेटे । दन्मथीनामेव पर्यापूरणं स्यदापसतम्ने 1 तेदाहिष द्विशतः प्रतार इति । यतमाचीनमै्काचनुः क्रियत इति श्ङगच । ध्रथि- खुदपुरमनेनेति मण्टे्टकाम् ।: मन्मरेवास्य मण्डदेष्टकात्वम् । बौधायनीयस्य तु मण्डलं मण्डलेष्टकायामाटिए्यते । ऋषममूृषमेष्टकायामिषुं विकण्यौमिति । आपस्त- म्बस्य तु अनिमित्तानीषटकानामभेयानीति प्तः । याऽऽते्टकामिति । मूरपीत्यनवारोहे दे आक्रमणं परतीटकायाः समीप उपवीयेते ॥ ६१ ॥ काण्डतकाण्डालसरोहन्तीति द्वाभ्यां दूकौस्तम्ब सोषट्म"च्छिन्नग् यथाऽस्य स्वयमातृण्णामम्र भरप्तुयात् ॥ ३२ ॥ दवीसतनबमूरं तत्सह सोन हरितमभच्छि्तां--काण्ठात्काण्डात्--इति द्वाम्या- सम्यमुपहितस्य यथा स्वयमातृण्णामम्रं प्राति तथोपदधाति ॥ ३९ ॥ । दिरण्यशकलौ प्रवाहुगिष्कापामष्यहय यस्ते अन सू रुच इति द्वाभ्यां बामभृतम् ॥ ३३ ॥ प्रबाहुक् समम् । इष्टकायां तुटयदेशे दिरण्यशकठी स्थापयित्वा यास्त मने सुय रध इति द्व्या त्ाममृतं स्वाभ्यति ॥ ३३ ॥ विराद्ज्योतिरारयदिति तिलो रेतःसिचः ॥ ३४ ॥ रेतःतिचसिल उपदध्यादिति शेषः । विभि्मन्रिति वैसानप्तः ॥ ६४ ॥ द एके समामनन्ति ॥ ३५॥ एफ शासिनः समामनन्ति, अदिते द्वै ॥ ३५ ॥
७ पटः ] रहदेवकषाचचिसंकलितमयोग चन्द्िकास्यास्यासमेतम् | = ५९
ताः प्रथमायां चित्यां यून उपदध्यात् । मध्यमायां विवयसः। मथमायाश्रत्तमायां च स्थविरस्य ॥ ३६ ॥ तासं तु विधिः - प्रमाया द्रे चित्यं तरणस्य तस्य तृतीथ। नस्ति । मध्यमायां चित्यां मध्यमवयपतततिसऽपि प्रथमायां वचित्यमिकों पचचम्ामेका स्वराडिति स्मविरस्य । रेत एवास्य सिक्तमाम्यामुमयतः पारगृहूणाति, इति दावाष्रयिवीपस्त- वात् । एकतरं त्वाप्तमबेनक्ताम्--अन्यतरामुषदभ्यव्यस्य । युमा चामं चोपदधाति | मनप्ता मध्यमाम्, ( जाप ° श्री° १६-७०-२० ) इति । द्ण्यस्वोष- दधातीति परतिषेधर्थम । यजुषा पृथिवी च द्यां चोपदयाति । उपाशु ्थमतृतीययो- विरः । तयोः पृथिवीयुोकतसतवा् । मध्यमा द्वितीया, तां मनपोपद्धाति--म्ाद्, स्योतिरंति यजवैव ॥ ६९ ॥ बृहस्पतिस्त्वा सादयतु पृथिव्याः पृषे ज्योतिष्प- तीमिति विश्वज्योतिषम् । अ्रर्यान्यसि देवाना म्ररयान्पसीति द सेयन्यौ । मधुश्च मःधवग्रोति दे ऋतव्ये । समानतया देवते मबतः ॥ ३७ ॥ विश्वज्योतिः वृह्पतिसत्वा सादयलिति या प्रणीता । अपरयीन्यपीति पयान्यौ, मधुश्च मापवति द्वे ऋतव्ये, समानतया देवते ॥ ६७ ॥
सर्सवृतव्यास्ववामुपद्धाति ॥ ३८ ॥ सर्वा ऋतव्याहु, उपधाय द्व पश्ादवकं तयोस्प्ुषदधाति । अवकापु साद्यतीत्यके ( आप° श्रौ०-१ ६-७-२२ ) इत्यापसतम्बः ॥ ३८ ॥ घर्मेष्ठकागुपदधाति । तस्याः मव्य मन्त आश्नातः ॥ ३९ ॥ यमका तूपेयोदस् शुष्मदधानुरित पव्पपरिपठितो मन्बः ॥ १९ ॥ अषादाऽसीत्युषरिष्टाट्ष्मणमपादां द्रेष्यस्याध- स्ताछक्ष्माणं यास्ते अग्न अद्री योनयो याः इलाधिनीः। ये ते अग्र इन्दवो या उ नाभयः। यक्ते अग्रे तनुव ऊनो नापर ताभिस्त्मुभयीभिः संविदानः इह भरनानां तन्वा निषीदेति इला- पिनी१॥ ४०॥ उलया सरह कृतां द्वम्यामुषदधात्यष।दाम् । अपादाऽप्ति मध्येऽरूयटिलितां मध्य इति । यया व्याठिितोपरिशादधवति तमोषद्धाति । तथा चोक्त ब्राह्मणे-्ं
९० सत्याषादविरवितत श्रीतसूनमू--, , ` [ ११
कामयेत वसीयान्भवेदिति । उपरिषटा्याटिलिता यथा. भवति -तथोपद्धाति । ये कामयेत पाषीयान्मवेदित्यधस्तारस्योपयेयेति ध्यादिसित प्रतेषर्म्। कुटायिनी-- मासते अन्न आद्र योनयो या इति च प्वा्यपरिपठित मन्त्रौ ॥ ४० ॥-
मधु बाता ऋतायत इति तिसूृभिदैना मधुमिश्रेण, , , मव ॥ ( ख° १८) ॥ ४१॥ र
भवन्दु न इत्यन्तः । तिपूमिरभ्थन्नो दध्न मधुमिनेण वृषस्य ॥ ४१
अपां गम्भीरं गच्छ मा त्वा सूर्यः परीताप्सीन्मो
अद्मिैशवानरः | अधोरः प्रजा अभि विपश्यानु
त्वा दिव्या वृष्टिः सचताम् ॥ सस्सपै बरीन्सपद्रान् .
रस्मसलिलागपीीकानपांपति्टैपभ इषएकानाम् ।
तत्र गर्छ यत्र पूरवे परेताः पुरीषं वसानः स्वां
योनिं यथायथमित्यभिमन्न्य मही चौ; पृथिवी
च नश्चतस्र आशा इति द्वाभ्यां पुरस्तात्मत्यजचं
जीवन्तं पराङ्मुख उपदधाति ॥ अवकाभिः प्री- „
त९९य(रितत्य) नेनावच्छा् शङ्कुभिः परिणि-
षन्ति ॥ ४२॥ ४ ५ ८ अपां. गम्भीरं गनच्छेत्युपहितस्यामिमन््णे विषाय मही, चौश्वतस्. आशा इति ्वाभ्यशभ्यमुपदधाति कूर्म एुरस्तात्स्वयमातृष्णायाः परत्यक्मूख जनवनतं प्ामूलः कतौ । आपस्तम्बपूत्रे चतश्च आशा इति वेति ` विकंलपेनोपदभाति, ` अवकोभिर्िं प्रिगतेन नदेन प्रच्छायते शङ्कुभिश्च निहन्यते ` ययोपहितोः न चलति । उपधेयस्य कूस्य जीवनोपेतत्वगुण ब्राह्मणे, विधतत-इमशान् वा एतत्कियते ( तै प° ५-२- ८) इत्यादि तानां पञनामश्वृषभवृष्णिस्तानां रिरा्युपेयानी युरिति । तदेतत्सथान इमशानमेव छते भवति । नीवत्कूर्मोपधानेनायं यनमानोऽमशानचिद्धवति | किच यः कूर्ोऽसि स एष वस्तव्यो निवाप्तयानयः भूमे पूमेरवस्थितत्वा् । ततोऽपि कूमौपधानमित्य्थः ॥ ४२ ॥ ४
यच्चिद्धि स्वं गृहे शद उलखरटफ युख्यसे ! इह दयुमत्तम बद् जयतामिव दुनदुभिरिति दक्षिणस्या ्रोण्यामुलललं मुसलं भुनक्ति ॥ ४३॥ ,
दक्षिण्यां धोण्यामाादयनयुूललं मुं मन्तरेण प्र्यकतवदावृततः ॥ -४६ ॥
७य्द्लः ] महादेवा ्िसंकालितमयोगवन्धिकान्पारुथासमेवम् | ९१
ओदुम्बरं देशमात्रं चतुःस्तयुलूखलमपरिभित ` ` ` : ; . सलं भवति ॥ ४९ ॥ + उटुनरस्यातयव ओदु्रसतं प्रदिशमातभमाणमुदूलटमपरिमितं मुसलं -तवैहुः म्नरमू । उदूषट्य भङ्तिद्रनये विषतते-ओदुम्बरं मवति ८ तै° से ५-९२-८) इत्यादि ॥ ४४ ॥ नत उत स्म ते वनस्पते वातो विवात्यपरमित् । अधो इन्द्राय पाते खलु सोम्रलूखलेति सर्वौषधस्य पूरित्वाऽवहन्ति ॥ ४५ ॥ स प्रमया त्ाऽऽरण्या ओपधय्ताभिः पूरयित्वा तू््ामुत सगं त इति मनतेणा- हननम् । सु सोममुरूठेति मन््रिगात् ॥ ४५ ॥ देशिशेषमाह-- तद्विष्णोः परमं पदमिति मध्येऽओरुलूखलं सटमु- पदाति विष्णो; कमणि पर्यतोति वा मुसलम्॥४६॥ मध्यत उपदधाति ( तै° प° ९-२-८ ) इत्यवत्रा्णम् | अमष्य उपद्धा- त्युट्लं मुपल दन्ययूतवादभ्यावतत, इति न्यायादेकमनत्रपेऽपि । मनतदवयपे इ तद्विष्ेरित्युटूलटं, विष्णोः कमाणीति मुं चोपद््यात् ॥ ४६ ॥ दिषो वा वि्णा्रति सूर्म ॥ ४७ ॥ दिवो वा विष्णवित्याशीःपद्यरच शूर, सत्यादित्येवमन्तया ॥ ४७ ॥
उपयाया उलायाः पिकतापूरणे चाऽह
सिकताभिरुखां पूरयति ॥ ४८ ॥ सष्टोऽ्ः ॥ ४८॥ दध्ना मधुना पुतेन वा.॥ ४९॥ पूरयतीतयदुवर्ते । स्यता देवोभति्यल परयति शतेन मधुना तिकताभिवा सवेषी । पतेन संख्य पूरयति ने रिकताया जवेक्णपिभेषो बहिरपि शुग भवति, इतयाप्तमबनोत्वत् । पूरणोततरकाठं प॒ आनयत्यस्याः पनिवापे चु इते पूरणमेके प्रपिन्ति । अतः कमः ॥ ४९ ॥ अन्वयन्यतिरेकाम्या पूरणं परशेति-- यं कामयेत क्षोधुकस्यादित्यूनां तस्योपदध्यात् । यं कामयेतानुदस्यदन्नमव्ादिति पूर्णा तस्योप दृध्यात् ॥ ५० ॥ -
६२
सत्याषाढविरवितं शरीतसूष्रमू-- [११ प्रभे
तिकताभिः पूरिताया इबूनाया उसाया उपधाने पतति कोपु्ोऽत्रहितः सषाशीठो मवति । सोऽय त्यतिरेकः । पिक्तापूणीया उपने त्वतुपदस्येवकतीय-
माणमेवाजञमत्त । पोऽयमम्वयः ॥ ५० ॥
स्यूता देबेभिरमृतेनाऽऽगा उख स्वसारमोभिवेदि मस्थात्। सतय पूवेपिभिधाह(कृ)पानो(णो)ऽगिः मविद्रानिह ततकगोवित्युख।मादाय प्ुवाऽपि पृ- यिवीति च ॥ पृथिवी पृथिव्या सीद् मातत मातरि माता स्योना स्योनायां क्रतुदानां मदिः मानमीमहेऽपरि« सधस्थे सदनेषु सुक्तुः । वेश्वा- नरं ब्रह्मणा विश्वन्यचस« सो(स्ते)मस्य धामं नि मन्नं षुरीष्यम् । समिद्धपप्रि< समिधा समिध्यसेऽभि« सस्थे सदनेष्वच्य॒तम् | वैश्वा- नरं ब्रह्मणा विन्वव्यचस९ स्तोमस्य धामनि (ज्न)दधे पुर्यम् । न्ययुमी्रया कवयो बयो- धसोऽप्नि« सधस्थे सदनेष्वाहुतभ् ॥ वानरं ब्रह्मणा विश्वव्यचस५ स्तोमस्य धाम पनपोवना- नमात्तप् ॥ ध्रुवाऽसि पृथिवी तया देवेतयाऽ. क्गिरस्वदधुषा सीदेति मधयेऽओरुखाघरुपदधाति ५१॥
उपद्धाति स्थापयति ॥ ९१ ॥
परथिवी ्रमिव्या५ सीदेति वोटृखस्योपयुखामुपद्धाति वानसनेयित्रा्णम्॥५२॥ अप्र यक्ष्वा दि ये तवेति युक्तवतीभ्याम् ॥ (ख० १९) ॥ `
उपरिषटाुलूवरस्येत्येकेषाम् ॥ ५२ ।।
उखायमेकाहुति जोति ॥ ५३ ॥
उपाहितायामुखायां होमः । जिव ॥ ५६ ॥
पुरुषशिरसः भागेषु हिरण्यशरकान्पतयस्यति ।
ऋचे त्वेति दक्षिणेऽक्षिकटे । रुचे त्वत्ुत्तरे भासे-
ति दक्षिणस्यां नासिकायां उ्योत्तिषे त्च्युत्तर्ः ; स्यामभूदिदं विश्वस्य भुवनस्य वाजिनप्रित्या-
स्थेऽग्निज्योरिपा उयोतिष्मानिति दक्षिणे; कर्णे
स्वमो वर्च॑सा वर्वस्वानित्युत्तरे ॥ ५४ ॥;
+
#
न
#॥
= (
७ प््टः ] मदादिवश्ासिरेकलितमयोगचन्िकाण्यरुपासमैतम् । ६३
तस्य एतपशीपैस्याऽऽस्यादिचेु दिरण्यशकटपरपं कत शतिः -श्रगेषु हिरण्य शास्कान्तयस्यति › ( तै० प° १-२९-९ ) इत्या । प्ाणहंचारस्यनष्व्यादिषु दिरण्यशकडन्य्रलिपेत् ॥ एवमापस्तम्बादिषु द्रष्टव्यम् ॥ ९४ ॥
समित्स्रवन्ति सरितो न पेना इति पृतातङ्कन्येन दध्ना मघुमिग्रेण परपर; पूरयित्वा सदृसधा अति सदसराय तेत्यादायाऽऽदित्यं गर्म पयसा समञ्खननित्युखायारृतनं पराक्चुबुक पुपदधाति॥५५॥ आसतामित्यन्तः । अं मधन्योऽप्तानि ८ ५-२-९. ) इति मधूररसमोगयोग्यो वानीत्यनेनामिभ्ायेतलरपशिरो मधुकेन दध्ना पूरयेत् । अचर द्विविधं दभि । तव्ेकं रनतप्तेपादिना स्वयोेव घनीमवति । अन्यत्तु पककषीरादातश्चनेन निष्पद्यते । तव सीरातशचनाम्यां निपननं यागयेभ्यम् । तस्मा्तारेनैव पूरयेत् । सैषां पशुरि- रसां चादीनां हिरण्यशकलप्रशेपः एरुपशिरोवत्पूरणे तद्वदेवेति वानसनेयिनः परि- पठन्ति । सह्था इति एरुपशिरो गृहीतवाऽऽदित्ये गर प्यते्युखायामुपदपाति, यथा पदसताद्नुर्मबति प्राचीनं एरस्तच्चुनुकमिति व्यारूयातमुत्तनम् । परा्मुखः कती उपदधा्ततयर्थः ॥ ९१ ॥ उदु तप चिघमिति सौयैरचाभ्यामकषिकटयोरभिजुहयोति ॥ ५६ ॥ सौर्चौम्यां होमः पयो देवत । यदवा-चित्रमिति दक्षिेऽकिकटे, आ प्ायावा परथिवी इति सव्ये जुरोति ॥ ९६ ॥ पञयुशीषीष्युपद्धाति । ५७ ॥ पङुशिरपतामुपधानं करोति ॥ ९७ ॥
य॑ कामयेतापशुः स्यादिति िषूचीनानि तस्योप-
दध्यात् । कामयेत पशमान्त्स्यादिति समीची-
नानि तस्योपदभ्यात् । य॑ कामयेत कनीयोऽस्या-
न\ स्यादिति सतरां तस्य पञशरषाण्युपदध्यात् ॥
यं कामयेत समावद्स्यान्नः स्यारित्यभितस्तस्य
स्वपमातृ्णामुपदध्याह् । यं क।मयेत भरूयोऽस्या-
न्न स्यादित्यन्तषु तरय व्यदुह्योपदध्यात् ॥५८॥ यं कोमयेतापदुभेवेदिति विषूचीनानि परासूनुलाणि । एरपरिरपतः प्रतिषेषोऽयं न किषिः । विषूचोऽस्य पशवः, स्ेऽयाद्यः पलायन्ते, प्तमीचीनानि अपरद्गुलाणि । परपर इति विधिः प्रशस्यते । समीचो यनमान्मीपेऽाद्यः पशव जायान्ति)
ई सत्याषादवरिरचितंश्रोतसूत्म्-- [१९१ ग्रभे-
(अत) द्यभान्मवति । यनमानमीप एव दधाति ।, एवमुत्तर य॑ कामयेतारप- सरे स्यादिति संतर सेगतान्तरामुलायमिव पशुशीपाण्युपयेयानीति प्रतिपेषायमूच्यते | समानवतपमानाविकरं न न्यूनं पवतरते मध्यतस्तस्यन्नरपदयात्। चतचृष्वपि दिषु | यं कामयेत बहुन स्यादित्यनषु तस्य चलुर्िशमप्यमेिदुह्य सत्िकामपनीयोपधाने कतै- व्यम् । दिगन्तष्वन्ततः | तस्मादहं स्यात्ततोऽने रम्यते मूथो बहन भवति ॥ ५८॥
वातस्य धनमिति पुरस्तासतीचीनमन्वस्योपदधा- ति। अजस्मिन्दुमिति पश्चासाचीनमृषभस्य | व~ रबर तब्टोति दक्षिणत उदीचीनं दृष्णरु्तरतो वा दक्षिणं यो अप्निररेरितयुत्तरतो दक्षिणं बस्तस्य -दक्षिणतो बोदीचीनं तान्युत्सरन्यवायन्मद्षि- ॥ णमनु परिकरामन्यतिदिशगुपतिषठते ।(ख० २०)॥ = दमं मा दिष्सीद्विादमिति पुरुषस्य । इमं मा हिर
~... सीरकशफमिरयवस्य । इम\ स ूद्ामित्यृषमस्य । इमामूणौयुभिति दणे; । अना हमेरिति बस्तस्य ॥ ५९ ॥
वात्य मनिमिति पुरस्ताद प्रतीचीनं प्रत्यङ्मुखः पुरुपशिरोभिमुलमश्वशिर `इपदेवाति । अनकतमिन्ुमिति पशाद प्ास्मुखः पुरुषशिरोभिमुखमृषभस्य शिर उप दृषाति । वरूत्रिं त्वष्टुरिति दक्षिणत उदीचीन उदङ्मुलः पुरुषक्िरो[ मि ¡मुखं वृष्णेः शिर उपद्धाति । यो अशचिश्ेरियुततरतोऽ्द्िणामुलः पर्पशिरोभिमुसं बस्तस्य शिर उपदधाति । तान्युपतिष्ठनते शिपि, अन्यवायनान्तर तेषामगच्छन् । उत्स- ओैमोन्याणां पनाम, आरण्यसतु तदूपा मयुप्मृतयर्पषमशमेमे वक्ष्यति । इमं मा हिश्सोरहिपदमिति पुरपशिरप् उपस्थाने । इमं म। हिभसीरेकशफमित्यशचस्य, इम५ समुद्ितयृषभस्य, इममूणाधुमिति वृष्णेः, अना हतन इति बस्तस्य ॥ १९. ॥
अय यदि वायन्यस्य शिरो भवति ॥ ६० ॥ मुख्यस्थाने सर्रुपधाग सर्रतसंर्पतिष्ठते ॥ ६१ ॥ यदि वाय्यस्य शिरः स्यापवैषं स्याने कृत, मुरुयस्य स्याने पुरपरिरपः परवषा- मुपानमनतरपधाय, उलायाम्-- आदित्यै गप वातस्य श्रानिमनल्तमिन्ुं॑ वरति ष्टुः, योः अगनिसरित्यतः सवैरपथाय चित्र देवानामित्यकषिकटरोहैतवा स््वेषमुत्स- रषतयानं मवतीति मावः ॥ ६० ॥ ९१ ॥
५ पटहः ] महादेवासिसंकारितमयोगचद्धिकाच्यास्यासतम् | सक्ष
अधिभा तस्य तस्य स्थान उपधाय तस्य तस्यो- तवर्ेगोपतिष्ते ॥ ६२ ॥ „0 अथवा पु्पशिरःस्थान उपयरायार्धीम्यां हुत्वा तसतोत्परेणोपमानम् ।, ए मशादिहोमवभुपभानं कृत्वोत्स्गोपर्ानं मवरतीत्य्ैः ॥ ६२ ॥
नमो अस्तु सर्पेभ्य इत्येतेषामेकेनोत्तरेऽ्ते सर. छीर उपदधाति । विपूचीनं प्िरोभिः ॥६२॥ . = : नमो असु सम्य इतयेकया वा सपैशिरत उपधानं मवति । अमेवयन्राणि,. कमा. णीति न्यायात् । विषचीने, न पडुशिरपोऽभिमुलम् ॥ ६३ ॥ अप्वा यजुरेव बदेन्नोपदध्यात् ॥ ६४ ॥ अथवा--ऋचमेव वरयात् । न चातुग जपति, शकत्यनूक्तत्वाने दधया शिरः |“ अथो खदूपयेयमेव यदुपद्पाति › (र. सं° ९-२-९ ) इति पनर्वच- नात् । प््ृतेऽौ नित्यम् । एकतवःदिषु गुणविकोरषु च ्यदनुरवदति तेन शान्तम्! (५-र-९ ) इति । सूत्रकारस्य वेवि यदैवादे पटमुद्र्य तत्कामस्य सह्- विधिः । सदीणिः शनिरिति फढम् ॥ ६४ ॥ मा छन्दस्त्पृथिन्यधिरदेवता तेनर्षिणा तेन बह्मणा तया दैवतयाऽङ्गिरस्वदूधुवा सौद । ममा छन्दुरतदन्तरिकं वातो देवता । प्रतिमा छन्दरतदुथौः सूरयो देवता । अस्रीपिदडन्दस्त- दिशः सोमो देवता । विराद्छन्दसतधुः पूषा „ „+. देवता । गायत्री छन्दरतदना वृहस्तिर्ेबता । तिष्ुूछन्दस्तद्धिरण्यप्रो देवता । जगती छम्दस्तद्रौः मनापतिदेवता । अुषटकनदसद्रा ग्वरुणो देवता । उष्णिहा छन्दस्तदायुभत्ो देवा । पह्किश्डन्दत्त छविः पर्जन्यो देवता । वृहती छन्दस्तद्वः परमेष्ठी देवता तेन र्षिणा तेन बरह्मणा तया देबतयाऽङ्गिरष्वदूधुवा सीदेति द्वादशभिखिरम्यावर्वयन्पट्त्रशता पुर. स्तास्मतीचीं पुरपाङृतिं चितिं चिनोति ॥६५॥ मा छद इलेषमादिगिदवदरोषकल्िरम्यामुपदधाति, प्रत्यगपधरमम् | पटू शश. दष्क: परती्चीमिति च वैलानतते वनात् ॥ ६९ ॥ #
६६ सत्यापादविरवितंश्रौतमूभम्-- [ ११ मनै
पुरुषरिरोऽस्याः रिरो भवति ॥ ६६ ॥ यथा पुरषस्याऽऽङतिः स्वामिने तया करोति । एरिर यथात्याने भवति प्ाक्पाद् उत्तान ऊर्वहस्तश्च क्रियत इति भ्यङृत् ॥ ९६ ॥ तायुपथाय सदसरश्ीपौ पुरुपः सहस्राक्षः सहस्र. परादिति पुरुषेण नारायणनोपतिष्ते ॥(ख०२१)।६७॥ शति सत्याषादरिरण्यकेशिसून एकादशे सपः पटलः ॥ ७ ॥ सहवरशाा पुरुष इति तां यनमान उपतिष्ठते, पत्य्मुलः ॥ ६७ ॥
इति दिरण्यकेरिसूत्भ्याल्यायां महादेवशाल्नितकछितायां प्रयोगचन्दि ` ` ५ पटः ॥
अयैकाद््रश्ेऽमः प्रयः ।
अपस्या उपदधाति । अपां स्वेमन्त्साद्यामीति
पञ्च पुरस्तात्मतीचीः । अणवे सदने सीदे ते. पञ्च
दक्षिणत उदीचीः । अषां त्वा सदने सादयामीति
पञ्च पदचास्राचीः । गायत्री छन्द् इति पश्चो्त-
रतो दक्षिणाः ॥ १॥
अब्िङ्गगतमनत्रैरपषेया इष्टका अप्स्याः । ताश्रोपदध्यायत् . । अपस्याः--अपां
सेमनत्ादयामीति विंशतिः । पञ्च परस्तादगः परत्यगपनगाः । पश्च द्तिणतोऽगर्- `: रापवग--अर्णवे सदने सीदेति । अपां त्वा सदने सादयामीति पश्च भ्रागपवरगाः पशाद । गायत्री छन्द इृ्युततरतेऽर्दलिणापवगौः । पयोः एच्छे ाणेवे सदन इत्येवमायाः ॥ १ \।
ये यङ्ग समगुभ्णन्देवा देवेभ्यः परि । तान्गायत्री
नयतु परनानती श्व लोके अमृते दुहाना । ये
ज्योती धि सेद्धति स्वरारोहन्तो -अगृतस्य
छोक्षम् । ते यन्तु प्रजानन्तो यज्ञं विदानाः सुकृ-
ततस्य लोके । ये पशवो मेध्यासो यद्गस्य योनि-
मामि संबभूवुः । तान्ददन्ते कवयो विषितो यज
विदानाः सतस्य खोके । यः पन्था विततो
१ क. सुवै
| | ध
< ¶य्लः } ` महादेवश्धिसंफङिर्तमयोगघन्िकाभ्य स्यासमेतप् 1 ६
देषयानश्छन्दोभिधिगृहत एति । तेनातिष्टादिव.
: मन्तरिकं य्न गृदी्वा सुष्तस्य लोकम् । यो ` यज्ञः सरक्तधारो चावापृथिव्योरधि ` नमितः । तेनैतु यजमानः स्वरत्या दिवोऽपि पष्मस्थादिति
पश्च दिरण्येष्टकाश्चतस्नः प्रतिदिशमेकां मध्ये ॥२॥
ये यज्ञमिति प्रतिममतं भ्रति हिरण्यष्टकामुपदषाति । एकं मध्ये ॥ २ ॥
आयवे स्वाहा योषछरते स्वाहा योप्यत्ने स्वाहा
. विष्णवे स्वाहा बृहस्पतये स्वाहेति पश्च हिरण्ये फथितस्लः मतिदिशमेकां मध्ये । सिहते अगर रिरस्तम्मे अपरे शिरः पश्चदशौ ३ अपरे बाहुतौ मे अग्ने याह स्तदेशस्ते अप्र आत्मा समेअग्र अआसकविध्यौ ते अप्र उरू तौ पे अग्न छर जिणवो ते अगनऽ्ीवन्तौ तौ मे अप्रे्ठीवन्तौ चय्चिष्छं ते अपने प्रतिष्ठानं तन्मे अप्र भतिषठान- मित्येता; शिरसि पकषासुच्छेषु भरोण्योरध्सयो-
` रुपदधाति । बरिषटतते अपरे शिरस्तेन माऽभिषहि पञ्चदशो ते अपने वाह ताभ्यां माऽभिपाहि सतदशस्ते अग्र॒ आत्मा तेन माऽभिपाठिफवि- णौ ते अप्र जरू ताभ्यां माऽभिपादिश्रिणधो ते अप्नश्ठीषन्तौ ताभ्यां माऽभिपारि अयलिष्यं ते अपरे भरतिष्ठानं तेन माऽभिपादीत्युपहिता यन- मानोऽलुमन््यते ॥ ( ख० २२ )॥ ३ ॥
आयवे स्वाहेति पशचानां हिरण्येष्टकानां यथावकाशामुपथानं मवति । प्रवृत्ते अप इत्येताः पच सदिष्टकाः हिरत वा ययावकाशमित्येकेषां मतम् | उपहितानामिष्टकाना विवृत्त इत्यनुमन््रणं यनमानघ्य ॥ ३ ॥
॥ त् ् अद्धधः संभूतः पृथिव्यै रसाच बिश्वकमंणः समवते- ताधि । तस्य तवष्टा विदधद्रूपमेति तत्पुरुषस्य विश्वमाना- नप्र इत्येतागुपधायतंसद्। सै सत्यसदसि तेनःसदसि वर्ःसदसि यज्चःसदसि ्णानाऽसि । धामासि धाम्यै त्वा षामभ्यस््वा भाम सीद् । सनिरासि सनयै त्वा सने-
क्ल सत्यापितं भोतसूत्रम्-- ` ' [११ प्-
यमू । वित्तिरसि विच तवा भिदेषम् । शक्तिर शत्तयैतवा शकेयम् । भूतिरसि भूतये त्वा भूयासम् । कर्मासि रमणे स्वा क्रियासम् । गृदोऽसि गृर्दाय ता गूदभ्यरत्वा रुद सीद् । त्रं पाहि कचं पिन्व क्रं जिन्व करं यच्छ क्रं द्य पष्मसि एनय त्वा कभनेभ्यस्त्वा कभ सीद । विषेषु त्वा पार्थिवेषु सादयामि । षिन्वषु त्वाजन्तरिनषषु सादयामि । विषवेषु त्वा दिव्येषु साद्. यामि । विननेषु ता देवेषु सादयामि । विश्वासु त्वाऽप्यु सादयामि । दिश्वसु स्वौषधीषु सःद्यामि | विशेषु स्वा वनस्पतिषु सादयामि । रिश्वासु त्वा दिभषुसाद- यामि। दिषि सीद । स्विदि पृतनानिदसि- भूरि जिरस्यमिनिदसि विषनिदसि ` स्ैजिदसि सत्रानि- दसि धनंनिःेसि राडसि बिश्राडासी प्रभ्राडसि । सपत्ननं ` त्वा वज्ञ\ सादयामि । आभिपातिहनं स्वा चन्न सादयामि । अरातिहनं त्वा वज्ञ सादयामि । यातुहनं त्वा वज सादयामि । पिशाचहनं त्था वज्ञ 4 सादयामि । र्ोदणं त्वा वजर< साद्यापि । एतुहणम- मिन्रहणं शरतृन्यहणमसुरहणे त्वेनद्र वज५ सादयामि । इद्वदेस्युदितिरस्युत्यस्पांक्रममाणाऽस्याक्रामन्त्यस्याक्रा- न्तिरसि सैकरममाणाऽसि सकरामन्त्यसि संकनान्तिरिसि स्वग्यीऽसि स्वरति । इमि सीदोर्भि सीद भगे सीद् दरिणे सीद सुभूते सीद पृथिव्या यज्ञिये सीद् विष्णोः “~ ~ ° पुषे -सीदेडायाः पदे सीद्- घृतवति ~ सीद् ..पिन्वमाने - "सीद । संवत्सरे सीद् परिवत्सरे सीदेदा(लावत्सरे सी. -. .. - देदुवत्सरे सीदेदस्सरे सीद वत्सरे सीद ।- एकस्यां सौद. . . द्शस॒ सीद शते सीद् सहसे सीदायुते सीद् नियुते सीद् भयुते सीदार्ुदे सीद न्यवुदे सीद समुद सीद मधये सीद प्रे सीदान्ते सीद पराभ सीद् । विन्वमा- नाऽसि पिन्वमानाय त्वा पिन्वमानेभ्यस्त्वा पिन्वमाने सीदे । ऋतमस्यृताय त्वरतभ्यसतते सीद् । सत्थमासि सत्याय त्वा सत्यभ्यस्त्वा सत्ये सीद् । संधिरसि
1
4.
नि
| 1 | |
< ष्टः] महादेवशासितेकलितमयोगवरिकान्यारुयासमेतम् ॥ ६९
संधये खा दधिन्यरत्वा सेषिषु. सद् । सथश्लिरसि
सि त्वा सर्भशठद्म्यसता सिद सीद् | ,
सैपदसि सदे त्वा संपद्ववपतवा संपत्सु सीदिते.राभ्या- ` मनुवाकाभ्यामृषीष्टका उपदधाति ॥ ४ ॥ ॥
मदष्टका यथावकाशम् -अद्धः सूत इति च | ऋतपदपतीति सष, सनिरसीति पच्च गूं इति षष्टः | दभ्र पाहीति ट् । विषु त्वा पाथिेषु सादयामीति दिषि सीदतयेवमन्ता दश । सवरपःसीत्यवमा्ाः एरसीपयेवमन्ता एकादश । सपतनहनमि- त्याचा यज्ञः सप । उदधरसा्येकादश । इवि सीदेति दश । त्सर सीदति र् सेव. सराः । एकस्या सीदेति च दंश । पिन्वमानाऽपीति षट् संषदन्ताः। ये बु प्तादनं न भवदन्ति ते अनुवाकः शालान्तरे । ये तु सादनं प्रवदन्ति तेषामूदुवाकपरिमाण नोक्तम् । सर्वा एत। ऋषीषका इत्युच्यन्ते केरितवाहुः--अनुवाका एव ऋपीवां इति । प्रयमनिटथाएवेते तस्य मन्राणां म्य आग्ानात् । प्रथमस्य त्रे ऋरषी- टका उपधाय ठोकंषाः । त एव प्राणतो गण्मृतय इति | न चे गणमेदो युक्तः+ बौायनमताममन्रलि्ञाच्च यदेकपोपद्यात् ; इति । केचि तु द्विमस्तरे भथमेऽप्य्न माणमभुदादीनमुपथानं छत्व, ऋषभस्य च पएरी(षान्तीपोपधानं कुन्ति ःषरीषान्ता चितिरिति क्चनात् । पश्चाच द्वितीयां नितिम् । तततिनेव प्रस्तरे एरीषानतां कुया विति । एव तु सूत्रकरामिपरायः । द्वित दते द्विमसताराशितयो भवन्तीति न प्ाहतते। केचि ऋषीटकाः परित्यजयाभिकषिधिरनित्य इति | अयं पो मुव हत्व कुवन्ति भभमे पयङ्नौ । तथाऽपि गणमेदो जायत एवातो द्वितीये वतीये वाऽ पराण्दादीना- मुपयोगः । प्रथमायां कित्यमेव सूत्करेणाऽऽ्ानात् ॥ ४ ॥
अथं दुरो भुव इति परश्तं भराणमतः । दश ` दश्च भतिदिशनमक्ष्णया दश । मध्ये बाह्यं बाद धायान्तरामन्तरायुष्दधात ॥ ५ ॥
प्राणभृतः, अये रो भुव इति पठाशतमुषद्धाति । दश दश चर प्रतिदिशमकष्णया वक्मपद्धाति । दृश म्ये ता उकषमया, अेरमयन्रमुपधाय बाह्यः पशाद- दवति । यदवा एम; साध्यमुपधानमाह--प्राणमृतमुपदभाति ( तै° सं° ९ २-१० ) इत्यादि सामान्येन विहित॑एनविशेषाकारेण , गितत-अये एुरो भुव इति पुरस्तादुपदधाति पराणमेैताभिदोधारायं दिणा गिशकमेति दक्लिणतो मन एवैताभिद- घारायंपश्ादवधव्यचा इति पशाचकुरेमताभिर्दीपरेदमुततरातमुवरितयुत्ततः श्रोतवेताभि- दौषरेयमुपरि मतिरितयुपरिष्टद्ानमताभिदाषौर् ( तै सं ५-९-१० ) इति ।
७९ ` , प्त्याशाविरवितं भरोतसूम्-- ` - [ ! १ भे
एकैकस्यां -दषयुपभेयागामिष्टकानां पष्य विधत्ते ~: दश॒ दरोपद्धाति › ( ५-२-१० )-इति । एवैकं मन्त दश्त्व आवत्य॑दरोषटका' उपदध्यात् । अरो. पृथाने वक्व विधत्ते--“अश्णयोपद्धाति ( ९-२-१०) इत्यादि ।. र्ताच्यामु- पक्म्य प्ायामवमनि सत्यार्जवं मवति । नैकत्यमुपकम्येशान्यां समापन वक्त्वम् । एवमितप्ापि । तदिदमक््णयेलनेनोच्यते । ट
नु प्राणत उपदधाति ' ( १-४-१८ ) इत्यत्रापि पूर्ववदेव मन्तेपादान, मर्था विध्यर्थ वेति विवेक्तव्यम् । निमिततान्तरकयनायै तु पूतरान्तरम् । तत्र हि भूषाशद्धभ्रयोगः । इह ` छ लिञ्ञवतमल्पत्वा्तत्मवायमा्रेण शव्दुृ्तः । प्राणः म्ण हि प्राणमृत्मवायोऽल्ति । प्राणमृदप्राणूदणेऽपिः पराणभृत्समवायोऽरतीत्येन् सादृदयेन. रमृच्छब्दः तदेवम्---^तत्िद्विनातिततारू्य्रशततारिजञमृमिभिः । पद्भिः सर्वत्र शठानां गौणी वृत्तिः प्रकस्िता ' ॥ ९ ॥
भाची रशं वसन्त ऋतूनामिति पञ्चारातमपान- ..:: भृतो यथा. मराणमभृतोःन्तरामन्तरायुषभाय वाश्रं
-वाद्मामुपद्धाति ॥ ६ ॥
. : अपोनश्तः पराचीदिशामितयुपद्धाति, यथा प्राणम †: । प्रतिदिशमषणेया च बाह्याः मुषधायोभ्तरपधीयते । यद्वा-अनतशे'प्राणमदारुयाः पूर्तता इष्टका उपधाय बहिर पैयदाख्या हमा अपानमृत इष्टका उपद्ध्यान् ॥ ६ ॥ £ श्राणभृद्धचो विपरीतरकारं विधतते-- विपूची प्राणभूतं चापानभूतं चोपदधाति ^ ७ ॥ यस्मास्माणभुतामपानमृतां चा्योन्यविपरययकतमः, तस्मालोकेऽपि प्राणापानावन्योन्य विपरीत्वरूपौ । बहि्तिः एाणोऽन्तरीतिरपानः ॥ ७.॥ आयुषः पराण< सतन्वित्यतेनाजेवाकेन संयत उपदधाति ॥(ख०२३)।८॥ आयुषः प्राणमिति द्वदश सततीरित्यापसतम्बः, अनियतदेशाः ॥ ८ ॥ पृथिष्यसि जन्मना वशा साऽ गभमधत्ताः(्थाः) सा मया सेभव । यौरसि जन्मना वशा साऽऽ दित्यं गभैमधत्ताः(त्थाः) सा मया संभव । नकषत्रा- ण्यसि जन्मना श्चा सा चन्द्रमसं गभैमधत्ताप(त्याः) सा पया समव. । आपोऽसि जन्मना वशासा वरणं गभमधत्ताः(रथाः) सा मया संमव । ओष- घोऽसि जन्मना व्रा सा सोम राजानं गर्भम-
ष
" ८ एठंटः } मदादेषशाततिसैकाटितमयोगचन्दरिकाच्यस्यासमेतम् । ७१
धत्ताः(त्थाःोस्ा प्रया संभव । वयोविनिरसि जन्मना वशा (साजरा) स। महयं गभेमधत्ता(तथाः) सा मया सेभव । विराडसि जन्मना व्ासा राजानं गभेमधत्ताभ(ल्थाः)सा मया संभवेत्येते- नानुवाकेन वरेष्टका उपदृशाति ॥ ९ ॥
भि्यसरत्यारम्य सत्त वशाः | प्रच वशा इत्यापस्तम्बः || ९ ॥
या देन्यसीषटक आयु उप्ीवरी । सा मायुप- वेशेषु जायेव पतिमित्सदा ॥ या देन्यसीष्टके माणदा अपानदा व्यानदाशुदीः शरोचदाः पृथिविदा अन्तरि्षदा चौदीः सुब(्)दीः ङमा- रीदाः मफवींद् युबतिदा उपश्ीवरी । सा मामुप- वेशेषु जायेव पतिमित्सदेत्यतेनानुवकेनापरीव- रीरुपदधाति ॥ १० ॥ -स्प्ेऽयैः ॥ १०॥ ५ अथतः स्थाभ्वगतोऽरव्तेनिष्ठेन तेनसा देवता- भिशहामि । डकः स्य बीयोबतीरिनद्रस्य च इन्द्रि यावतौ देवताभिशहापर । अधिपलीः स्थ तेन्: खिनीरादित्यानां वो देधानां देषताभिगरहाभि । मदाः स्यामि विश्वेषां देवानां देवताभिः हामि। कषच्चभरत; स्योजखिनीरनावरणयोतर- छ्यणा देवताभिृंहामि । व्रजक्षित; स्य रष्वभितो पृहस्पतरो ब्रह्मणा देवताभिहामीति दादश ' इुम्मेषटका अद्धिः पूरयित्वा षटृडम्भान्पद्डम्भी- िरण्यवणीः शुचयः पावका इत्येतेनाडुवाकेन मतिमन्त म्भ इम्भं च परतिदिदमनुसीतयप- दधाति । चसो मध्ये ॥ ११॥ + तः स्थाधवगत इति ब्रहणमपां कु्मकुमम्योश्च युगपदिति माध्यकत् । अर्पामिमिषा. यका भनत्ा इति । अशक्त्रे्ैकस्य पूरणमिति न्यायाच्च । कुममेषटकानां द्व द्वे सर्मान- तया देवते । वानकतनेधिनां पाठत् भ स्य वै च स्य देवस्य वः सवितुः शरदे मधुमतीः साद्यापि तया देततयाऽङ्िरदवा पीदततमिति तथा परस्तादपि
७९ भत्यापाद विरचितं श्रौतसूत्रम् [ ११ परमै
ययास्ीतम् । कुम्ममपरतः कुम्भीं पूर्वतः । ज्योतिपे वामिति हिरण्यशसक(लकौ तोयोः भ््िपतीत्यापसतम्बलानी । युगपत्ुमभकुरम्योशच द्विवचनत्वामन्यस्य । एवमनेन ५कारेण पूरणमुपधानं हिरण्यशसवसेषशोत्तरा उततैरमनैः प्रतिदिशो तूपधीयन्ते । दतिणतेो दव तथाऽपरत उत्तरतश्च कुम्भो दक्षिणतश्च कुनमीमु्तरतोऽनुीते च । प््ापस्तात्पा- षणिप्मेवावस्थानं कुममेटकानाम्--यदपोऽरधस्या( स्ता दुषद्घाति (तै० ं० ९ ६-२ ) इति । एवमपरतोऽपि तथेव कम्भोऽपरतः कुम्भी पूतः । उत्तरतः कुम्भो दक्षिणतः कुम्भी, उत्तरतश्चतसस्तु मध्ये ता अनुीते दवदव समानतया देवते, पूवद स्र्तिनीषु तिसृषु सीताप कुम कुम्भी चेति ददम । एवं दिगन्दरेप्वपि । तदिदमु- च्यते द्रमन्या उपदधाति चतल्लो मध्ये धृत्यै ' ( त° सं° ५-६-३ ) इति । द्वादशानां मध्ये दिक्चतुयेऽद्ौ गताः । अयावशिष्टाशचतल्लो मध्ये स्थापयेत् | तच धृत्य दाढचांय भवति ॥ ११ ॥
दिषि ्रयख्वन्तरसि यतयेपि धारस्य नेशारं चरं प्रयसि गृ मध्ये इन्भेष्टकानाम् ॥ १२ ॥ उपदधातीतयनुकतते । दिपि श्रयचेतयुपथानं नैवारस्य, वाश्यते शरन लौके. केऽ ( मैवारपचनं ) तेवारनरुश्पण भवति । गाहपत्ये प्चनमिति भाष्यत् | केचित्तु हिरण्यवा इत्यारम्य मातर इलन्ता द्वादशरच; कुम्भकुर्म्योरूपधाने विनि- युज्याव दवे त्मा अरम्--दिवि श्रयघ्न्तरिक इति च् नैवारोपस्पानं कुर्यान. वार्य चरो्नोषधानामिति व्ाचरेते ॥ १२ ॥ तेने बां बरसे वां चक्षमे वां ज्योततिमे बा रेतसे वां मनाभ्यो वामिति दरौ द्रौ हिरण्यक छाबुपास्यति ॥ १३ ॥ तेने वामिति हिरण्यशकर(लौ तोयोः लिपति । युगपत्कुभङमभयोश दविवचनतवा- नमनत्रस्य ॥ १३॥ त्वामर दषभं चेितानमित्युषमं हिरण्यशकलं चितौ भासय चितिमचितिं चिनवादिति. विति करप्त्याऽभिगृशति ॥ (ल २४) ॥ १४ ॥ , सवाम दृषममित्यृषभोपथानमुत्कमेण।परि भरथमेऽद्न क्रियते । नित्यं पित्यास्पभ. मुपद्ाति, इति । ोकपूणाश्च प्रणायौः । लोकं पृण च्छद्र एति टिद्वात् । रोकं एण ता अस सूददोहस इति लोकटणामिछाद्यति स्ैम्निम् । सबन्व्ानिष्टकानां ८ करोपि.)हौदिति शरुतिः । न धेतपीतादीन्णािदषाति । उता वरण इत्युच्यन्ते,
नो
। ष 4 आ च-
< षः ] , महादेवशािसंकटितमयोगचन्धिकाग्यरुपासमेतमू । ८९३
्त्यन्तर .एवं विहितत्वात् । जितौ हिरण्य स्यापित्वा चित्तिमनित्तिमित्यमियृशति । वितिक्किरितयस्या नामयम् ॥ १४ ॥
यचेऽचितं यदु चितं ते अपरे यदूनं यद्राऽतरातिः रिक्तम् । विशवे देवा अङ्गिरसधिन्व्रादित्यास्ते चितिमपूरयन्तु ॥ यास्ते अग्ने समिधः ॥ चित्ति- मचिन्तिम् । वयमप धनवन्तः स्यामालं यज्ञायोत दक्षिणायै ग्रावा बदेदभि सोमस्याश्ुनेनरं शिक्े- मेन्दुना सुतेन ॥ रायस्पोषे नो घेहि जातवेद ऊर्जो मामं मधुमतसूनृतावत् । दधाम यङ्ग सुनवाम सोमं सहेन. तवाधपरितेम,. शक्र ॥ ईशानं त्वा चशचुमो चयं घनानां धनपते गोम । अधववद्रि- षटं दिरण्यवदन्नमभ्येदि महम् ॥ दुहां ते चौ. पृथिवी पयोऽनगरस्त्वा सोदको बिसप॑तु । मनाप- तिनाऽऽत्मान माप्रीणे रिक्तो म आत्मा| यो द्रो . अग्नयो अप्ुय ओषधीषु यो द्रो विवा वना * "" , विवेश तै द्राय नमोः अस्तु देवा इति सपतामेःः “` ,, स्वथंचित्याऽभिमृय कोकंपृणाभिः प्रच्छादयाति ॥ १५1 ` *; यततेऽनितमिलयारम्तामिरटामिरभिमृर्य रोकंगाभिः प्रच्छद्यति प्म- भिम्॥ १९॥ १ दभ्या द्वभ्यां मन्जाभ्योमेकेकां छोकंपृणायुपदाति ॥ १६॥ पूैयोपधाय सूददोदसाऽभिमृशति ॥ १७ ॥
वित्तिमचितिमित्यभिषदये यरेऽवितामित्यारभ्यैताभिरभिषरालय्ाभिः.॥ १९॥ १७॥
सर्वाखिषटकाषु तय। देवतमन्ततो दधाति ॥ १८ ॥ इृषटकोपधानेषु मन्त्रा तथा देवतयाऽङरखदूधुबा सीद, हन्तः ॥ १८ ॥
कृष्णोऽ्वः श्याो वोत्तरतस्तिष्ठति 1 'तमा-
छभ्य चात्वायातपुरीषमाहूत्य पृष्टो दिवीत्य-
उच्यृहति ॥ १९॥ सा चितिभवति ॥ २० ॥
उत्तरत उत्तरतोऽओति्ठति इृष्णःश्च उपथानादारभ्य, शरेतो ३ । तपुपसृश्य
चात्वालातुरीपमाहतय शानं पुरीपमलवयहति, तैवपुपव्धाति । वैधानया पुरी १०
७ सत्यापाविरवितं शीतसूअरम्-: "ˆ ` [ १
पमूषदधाति, इति श्रुतिः । परीषान्ता शरु(नि)तिवति । प्रत्यवरोहणं वाड्म भातत जित्युक्त्व। ॥ १९ ॥ २० ॥ + यो अप्सन्तरभरयो इतरे यः पुरुषे यो अहष्मानि । य आवियेश शवनानि षिश्वा तेभ्यो अश्निभ्यो हुतमस्त्वेतत् । य५ हुताद्पभ्नि यष काममाहुरय दातारं भषिग्रहीतारमाहुः । यो देवानां देवत- मरत्व(स्त)पोजास्तेभ्यो अभिभ्यो क ष्टो दिवीत्येषा । यः सोमो अन्त्यो गोष्वन्तै- याभ्सिय आविवेश यो मृगेषु । य आ मिक द्विपदो यक्चुष्पदस्तेभ्यो अश्निभ्यो हुतमस्त्वेतत् । येनेद्रस्य रथ^(थाः) सबभूषुयो वैश्वानर उत वरश्वेच्यः॥ धीरो यः गु(श)कः (परि भूरिदा. , भ्यर्तेभ्यो भश्िभ्यो हुतमस्त्वेतत् । उक्षान्नाय वशाजनायेति पद्भिधिततिं वितिमुपथायाभि जुहोति ॥ २१॥
यो अध्छम्तरक्चिरिति पदमिति मितिुपधाय परीपान्तामुपरि जुहोति । स्रा. देवता । विताेव दिगण निधाय तत्यजाते ॥ ९१ ॥,
एवमेतान्यत छर््वमृषमभभूतीने सरे चित्यन्ते
समानानि कियन्ते ॥ २२॥ ५ सेषु बकषयमाणित्यमेषु नपममतीनि कर्माणि समानानयेष ॥ ९९ ॥ ` `
अ्भेयया गायात्रेया प्रथमां चितिमभिमु-
शत् । शिष्टा द्वितीयाम् । जगत्या तृतीयाम् | . . . .
अवषटुमा चतुर्थीम् । पङ््तचा पञ्ीम् । स्सा
धाभच्छवुद्रितीया । अथे भ्ररीणि तथ जात्तेद् इति
घामच्छत्। अत्रे देवा \ददाऽऽवह जन्नानो पृक्तव्ि-
पै । असि होता न ईडयः । अगन्म मदा मनसा
यचच योदीदाय समिद्धः स्वे दुरोण । चित्रभानू
रोदसी अन्तरुवी स्वाहुतं विश्वत; मत्यशम् ॥
मेधाकारं बिदधस्य मसधनमं होतारं परि
भूतम मा् । त्वामर्भस्य दविषः समानमिखां ` , `
महो दणते नरो नान्य त्तु । मुषं रषी
18
€ ष्टः] महदिवशाज्निसैकलितपयोगषन्दिकाध्याखूमसमेतमू् । = ५५
मदि मरष्वत्सपरिषीमाहि । अभ्रे मरतुषवदृङ्गिरो देवान्देवायते यज । अग्निं षानिनं पिरे ददाति विश्वचर्षणिः । अप्री राये स्वाभुवरस भीतो याति माऽऽयैमिपस स्तोतृभ्य आभरेत्येता आन्नाता भवन्ति ॥ २३॥ जने भूरीणीति सृतम टहोतीत्याप्त्बः । उपान करोति नितेरितिवैलानसः । आ्ेयया गायञ्या प्रथमां वितिमभिमृेत् › इति ताहमणो्तम् । अश्नियस्या देवता शायत्या थमा नितिमेत्या होमे इृतेऽमिर्शति । विष्ुभाऽभिमशति द्वितीयाम् । जगत्या तृतीयाम् । जनुष्टुमाऽभिशशति चहु्ीम् । पद्क्तयाऽभिदशति पश्चमीम् | शने मूरीणीति धामच्छत् । ऽगने दवा ५ इहाऽऽवह इत्येवमाया अक्षेस्या गाय्या प्रथमां नितिमभिगरोत् । तसमन्नाम्नाये शाखान्तर आक्नाताः पड्त्यन्ताः ॥ २३ ॥ पडुपसद्; ॥ २४ ॥ उपतरोऽ्योगेन पद्भवंनति । पतोमा्षमपि तत॑ वित्यतयोगे पद्म- भन्ति ॥ ९१॥ अनुपसदमधिं चिनोति । अन्वहमेैका चि्िदरधेदषुततमा चितिः ॥ २५ ॥ द्रं हचहमैकेनोपसन्मन्ेण जुहोति । अधुपषदमभरि चिनोति दरम् । उत्तमा नितिः, ( आप० श्रौ° १६-१०-२३ ) इत्यापस्तमबः । उपत्तदमतु अतुपसदम् । इपपतदि समा्षयामभ्चं चिनोति, परव्यैः पश्चात् । उपसदो न ठम्यन्त इति माष्य.
` त् । उपपदमेवं॑छृत्वाऽति चिनोतीति सूप्रकाराभिप्रायः । द्वचहमुत्मा चितिः
[ इति ] द्वाम्यां पाश्माप्यते ॥ २९ ॥ णि चतुस्तनानि व्रतानि भषन्ति । एवं तरिस्तनानि द्स्तनान्येकस्तनानि ॥ ९६ ॥ तानि तरीणि चतस्तनानि कयदिवसस्य राज्या जतानि मवन्ति । एवं ्रीणि पिस्ता श्रीणि द्िस्तनानि वतान्य्रपो्मायदिन एकस्तनम् ॥| २६ ॥ आपराहिकीम्यां मवग्योपसद्धधां मचर्थ यद्न्द्ः भयम जायमान इति शवेतमन्धे दक्षिणं परिणीय वसन्ति वसन्ति ॥ (ख ° २५) ॥ २७॥ इति सत्यापाददिरण्यकेिसूत्र एकाद्षननेऽ्टमः पटलः ॥ < ॥ इति सत्याषाढसूत्र एकादृरमश्नः ॥ ११ ॥
७६ : सतयाषादररचतंशतसून्-- . = ( १९.क-
अपराहे मे जंपराहिरंचौ ताभ्या व्धोपसद्धयां प्रच तमश्च भ्रदकषिणीकृत्य चितेः प्ागुदवाऽरभ्यतेपदषिणं तवं वन्ति विरमन्ति कमणः । भाष्यकारस्तु मण्या वतप तेऽधपरगयनान्ते कृतवा चप्तीति व्याच † केचितु मस्त्य पारेणयनामित्याह; । तस्मालचचमयां निततौ न पेरिणयनम् । यस्त्य ठु तत्परिणयनं, तत्रकरणत्वास्मात्प्चम्यामपि क्रियते! अभ्यासः भ्षपरिपमेपतय्ः ॥ २७ ॥. ति सत्यापादहिरण्येशितूधव्यस्यायां महदिवराकिकटिताथ ्रयोगचद्धिः
+ कायकादश्मनेऽ्टमः पदकः ॥ ८ ॥ र
इति .-दिरण्यकेशिमूव्यास्यमिकादशश्षः समाप्तः ॥ ११ ॥
मथ द्वादशम ममः -पयलः 1 द सातु विषु भवभ्योपसदावादितः पौव `. ` -
क्यावुपरिरादापरा हिक्यौ मवरग्योपसचितिहो- २
मोऽन्वपरिणयनं च व्याख्यातम् । श्वोभूत द्वितीयां
चिर्ति चिनोति ॥ १॥
श्रोमते ्ः प्मति पौव दिकीम्यंपव्योपसदचं प्रचयं । पवमधनोपतन्च प्रव््यो-
: पदौ ताभ्या प्रचर्य सुत्या द्वितीया चिति वनोति । यदि अथमस्यशनितेरि्काः संसादयति, इति कृते ,तदा चितौ चितै प्रणयनम् | उत्रकेयमिमशेनं दु सकृत्. । <-भग्यङ्गवाथाऽऽतमन्यभिग्रहणं स्वयेषितयाऽभिमशंनं शाखाुलीयहोमः, जसन्यभेतवात् सक्देव | इष्टका उपधास्यस्परेतमशवमभिमृशेतपुरीपमुषधास्यनृष्णम् । इति चिती चितौ पूरीषाम्ता चितिरिति चिलय्गत्वादधाभिमनं, तस्याः सर्वत्राऽऽरोहणे जपतीति वचनादितदपि चिती चितौ । [पे]यदा तु तिलः ` स्यमतृण्णस्तिसश्च विज्योतिष इति हृतः पक्तदा न पुनः प्रणयनम् । अधावभितः स्पापितौ कृष्ण उत्तरतः, श्वेतो दक्षिणतस्तद् श्रेतमारम्य ॥ १ ॥ =
छुवसिपिश्ुवयोनिरिति पञ्चाऽऽधविनीरुप दाति ।
चतदन; भरतिदिदामेकां मध्ये ॥ २ ॥ #
अधिदेवयक्तम्ैरपपेया इका आधिन्यः । जभरिनीरपभाति (त° ते
९-३-\ ) इति धिेराधिनीरका उष्दभयात् ।. तेसां निवे -भ्ोपदषाति" ( ९-३-1 ) हृ्वादि । प पूः ॥२॥
सनुतुभििति पथवैनया आभिनीरपदेधाति ॥ २॥
पः ]. महादेवशािरफलितभयोगचन्दरिकोय्प,स्यासमेतम् । = ७७
आओआधिनीनां पथात् सनुरतुभिरिति पश्चतन्या उपदधाति । आसवृतव्यपु ना(अ) सेकम् । शदरमन्या उपदधाति चत्तो मध्ये धृत्यै इत्यवकामनुपदधातीत्यधिकारात् । यद्वा--एौमननः सताध्यमुपधानं विषते ऋतव्या उपदधाति ( 4-३- १ ) इत्यादि| दीनाशतृनां स्वरवव्यापारसामच्यायैतदुपधानम् 1 इष्टकापल्यां धत्त “पद्ठोप- ( त° सेर ५-६३-१ ) इत्यादि । सेमनाशिशिरयोः समासन्ना पचस्वम् ॥ ६ ॥ अनुपारिहार ९ सादयाति भाणं मे पापान मे " पाहीति पश्च वायव्या शत्या अनुपद्धांति बायोयीन्यति देवानां वाये। यान्यसीति दै संयानये। शुकरथ श्रुिथेति द्रे ऋतध्ये ॥ ‡ समानतया देवते भवतः ॥ ४॥ : प प्राणं मे पाहीत्यतव्यानां पशात्यश्च प्राणभृतः । ( अपसिन्वेति . पश्चापस्या इत्यापः शम्बः. ) अनुपरिहत्य चानिमत्यकैकया परतिदिशपुपदेधाति, इति श्रुतेः । भद्रान वु यदेकपोपदध्यादिति तस्याः शरुतेरयमर्थस्तेन विकलित: । सैयान्यौ च दवे वायो न्यसि, इति । शुकश्च श्चिभेति हे ऋतव्ये अवकोपधानै च पू्ैत् ॥ ४ ॥ अपसिन्वेति पश्चापस्या वायन्या अनुपद्धाति । अनुपरिहार« सादयति । विष्टम्भो वय इति चतक्लः । मूर्धन्वती; पुरस्तादुपदधाति ॥ ५॥ ` अपसिन्ेल्यपस्याः पशव, वायन्या दंश ` उपधानम् । विष्टम्भो वय इति चत्तो कस्याः परतो दारम्यपरतयगपवगा इति माप्त । मूषनशाब्दोपेतनैरपधेय इष्टका मूष््वलः । य्मासपर्सयौ दिषयुपयेय मूषनदा्दोतमन्रपायासत्मासक््याकरेण चीयमानस्यमेरपि मू पूर्वस्यां दिशि मवतीति माप्य वित्र: ॥ ५.॥ उयबिर्वय इति पश्च दक्षिणतो बयर्विनीः । पष्ठ चाद्य इति पञ्च पादेऽ्ुमतीर्वस्तो षय इति पञोत्तरतः सि धदवतीः । अपि वा वस्तो वंय इति दकषिणेऽध्स उपदधाति। दृष्णि्वय इत्युत्तरे । . स्याघ्नो षय इति दक्षिणे पक्त उपदधाति । सिष्ठो वय इत्युत्तरे । पुरुषो वय इति मध्ये ॥ ६ ॥ व्यनिर्वय इति श्चमनरक्षिणस्या^ श्रोण्याम् । उरस्या -पष्ठवाद्वय इति ताःधश्च ॥ बस्तो वय रत्येकं दषिणेऽे। वृष्णिर्वय इत्यु । व्यघ्रो -वय इत्येका दक्षिणे पले । तिश्दो वयः इयत । पुस्पो षय दृति मध्ये | ६.॥ ` `
\. ` सस्यापृदविरवितं भोपूतषू- -- [-११-गभे-
1 कऋपभभ्तिररयाख्यातधित्यन्तः | ७ ॥ ` - स्वपे वृषममित्यृषमादि समान जिघय्तम् । जष्टुमा द्व्तीयापिति त॒ कषः आपराहिकीभ्यं परव्योपदरचां परचयोशपरिणयनमित्येवमन्तं चित्यन्तम् ॥ ७ ॥ -: श्वोभूते तृतीयां चितिं चिनोति ॥ ( ख०१)॥८॥ , श्वः प्रभति पौवौहिकीभ्यां पचर सुत्रण्यान्तं विधाय तृतीयां चिति धेतम्चमामि- सर्य वाङ्म आसन्निति चोक्त्वा ॥ ८ ॥ इदराप्री अव्यथमाना इति स्वयमातृण्णामभि मृश्याशनायधरापय विश्वमा त्वा सादयतवन्तरि पस्य पुषे हपचस्वतीमिति मध्येऽगराषिदुषा बराह्मणेन सहोपदधाति । भुव इति चैतया भ्याहृत्या ॥ ९ ॥ इन्द्रस अम्यथमानामिति स्वयमातृण्णां प्रणीताममिमृश्य । इतरथा वु तृतीयस्या धथितेरिषकाप्रणयनादि । शवेन तां स्वयमातृष्णामवत्रप्य वितिस्य एव -विशवकमौ स्वा पारयलित्यैवमादि तथा देवतयाऽङ्गरस्दधवा सीद भूव इत्येवमन्तेन मन्ेणोभ दुषाति ॥ ९ ॥ विरतिं जुहोमीति स्वयमातृण्णाया५ हुताऽचुन्यनित्यविदरानत्राह्मणौ बरं ददाति ॥ १० ॥ जिति जुहोमीति शहा स्ययमातृष्णायां च हुतवाऽ्या(नुन्योननै निरुच्छरतिनासयानं यर्दानं साम गायेति प्रैषः } ऊर््नातुशवोपदधाति ॥ १० ॥
श्योतिरसि ज्योतिर्मे यच्ान्तरि्ं यच्छान्तरि-
क्षन्मा पराहीति हिरण्येष्टकाम् | अधि धोरन्त-
रिकं ब्रह्मणा विष्टा मरुतस्ते गोप्तार इति मण्ड.
लेष्टकामू् । अनुरेत; सिचो विवु्स उपदधाः
ति। विश्वको त्वा साद्यलन्तरिकषस्य पृष्ट
ज्योतिष्मतीमिति विश्वञ्योतिषम्। अन्तरिक्षस्य
याल्यसि देवानामन्तरिक् यान्यसीति द्वे सेयान्यौ ॥११॥
भ्योतिरप्ीति हिरण्यकम् । अधि दौ रिति मण्डकाः । सर्वा रेतःपिनो मध्यम (ध्य
वि) वयतः | विका त्तरा स्ाद्यलिति प्रणीतानामेकरा भ्यिः । अन्तरितप्य यूत्यसीति दे धयन्यौ ॥ ११ ॥ १ म
नभश्च सभस्यश्नषभ्नोजं्ोति चतस, भ; -, +; ;:
याददे सुमानकया देवते ` भुवत ॥.१२.॥ 1: ::
६ व्ल) महदेवशािसेकलिकमयोगचन्दिकामयास्यासमतम् । = ७६.
नमश्च नमस्त्यृतवयाश्तः, द्व व समानतया देवते । अवकोपपानं चः दव द उपदधाति । केचित्त - चते उपृणामु)पधानं कुन्ति, इति ॥ {२ ॥ राक्ष्यसि प्राची दिगिति पच दिश्याः । चतस्रः मतिदिश्मेकां मध्ये ॥ १३ ॥६ दिवान्दोपर्मनरेरपथेया इष्टका द्याः । प्रतिदिशमेकरं मधये पर्तादरम्य । क्यपि प्राची दिगिति पश्च दिदिया उपदधाति (५ ।३।२)१ति श्तेशच ॥ १६॥ आयम पाहीति दश वैराजीः पुरस्ताटुपधाय ॥ १४ ॥ परस्तात । ता बामे पूत्ान्ते चदश पराणमृतः पुराद दधीति, शत्या दरष्याः । पराणशग्देपेतान्मन््रानुपधानकाटे बिभतीति पराणमृतः । अरे चरमे ज्योतिशावयं प्रसत -ल्योतिषमतुत्माुषदधाति' (तै० पतं ५--६-२) इतिं । ` ज्योतिःशब्दयक्तन ` मनतेणोपातव्ये्टका ज्योतिष्मती । चरमा सोत्तमा मतीत माष्यकारोक्तेः ॥ १४ ॥ ध पनितं वृहतीरूपद्भाति । मा छन्द इति दादश दक्षिणतः । पृथवी न्द इतिं द्वादश , पृत् । अ्र्दवतेति द्रदशोततरतः ॥ १५ ॥ ` येधा वृहती छन्दां मध्ये प्रशस्ता, एवं बृहत्यार्या इका अवि प्रोतौ इति भोपर । बृहतीः द्वि 4शतमुपदभावि दतिगतोऽमेरम्य पशाद ॥ ता त कका दिषिरीषु विधते -मा छन्द इति दुिणत उपदधाति तसादतिणा्तो मस पधी छनद् एति पथात्मतिधि्या अधिवेयु्रत ओजो वा अश्निरोन-एतरत्तरते तत त्मदत्तरतोऽमिप्रयाजी नयति तै सै ९-३६-२) इति । मन््पा्मरप्तानिर छकार विषते --पदूभिभशततेषयनते (त° ते ५-२३-२) सत्यादि ॥ १९ ॥ मुषीऽपि रादिति सप्त बारुखिरयाः पूरस्ासभवी" चीरुपदधाति । यन्त्री राडिति सस पश्ासमाचीः॥१६॥ प्त वालिया; पुराद प्तयगपवणं: । सप्त पमादारम्य प्रगपंमौः। यद्वा-बारसिल्यनामकमुनिमिरायौ शष्लवादिथ्का जपि वाललिल्याख्याः । इष्टकागतया संस्यया शरण्याय, पुर्तदकं सकं शवदं सकमिति पत्तयो लाद्भदिशवतिच्यसामयम्। सकय मन्वाम विषते -मूपौऽति राडिति फएता- पदाति, यन्त्र रिति प्त (त° सं ५-९-२९) इति ॥ १९ ॥ पृथिन्य स्वाहेति रदश भूतेष्टकाः ॥ १७॥ भूतध द्वदश शालन्तरपदिताः ॥ १७ ॥
८ तयापाहमिरनिवं श्रोतसूतम्-- [१२ रभे
माच्या स्वा दिश्षा सादयामीति पञ्चाऽऽ्ेषटका- अतन्ञः मदिश्मेक। मध्ये ॥ (ख०२) ॥ १८ ॥ गतायैः ॥ १८ ॥ इन्द्रो दधीचो अस्.पिरिप्येतेनालुवाकेनायर्बरिरो : दुकातिष(रिक्ता इष्टका उपदधाति ॥ १९ ॥ दशातिप(तिरि)क्ताः शिरस्ुपदभाति ॥ १९ ॥ ऋषभमपृत्िव्यारुयातशनित्यन्त; ॥ २० ॥ कऋषमायशवपरिणयनान्तं चित्यनते पूववत्. । विशेषस्तु तृतीयस्याभितेरमिमशैने जगत्या ॥ २० ॥ =. ` श्वोभूते चतुर्थी चिति चिनोति ॥ २१॥ : श्वोभूते पौबीहिकीम्ाभरव्यपसद्यं ुत्रसण्यन्तम्या चयं चतुथ चिनोति वितिम्। अश्वम कृत्वा वाङ्म आप्निति जपः । इतरथा तु तस्ाभ्तेरिटकाप्रगय- नादि॥२१॥ - आद्चखिददतरेमौगोऽसीत्येताभ्यामनुवाकाभ्यां यथाब्राह्मणयुपद्धाति ॥२२९ ॥ यधा ्रहमणं उक्तं -तथोपधान पुरसतादकषिणतः पशवादत्तरतश्च| प्रथमानुवाके चत्वारः पथोदा.॥ दितीयानुवाक त्रयः । ` जशुयम धरणो मान्त प्रतततिरमिवतो स्तपः सोने ओनः मरणः कदर्य प्रतिष्ठ नकः, अचलां गि्रस्ये्स्य वतूना- मदित्यानामदितै देवस्य धतो यावनासमूणा ' ववत इति । अनर विनियोगसमहकार- स्वेवम्- र च 1 आशुर्टदेशाऽऽदृध्ादक्षणया स्तोम्तयुताः । अपनः शिष्टा दशाऽऽदध्यदक्षणया स्तोमसजञफाः ॥ ९२ ॥ अन्तरिकषमन्तरिक्षाय स्वेति द्र सेयान्यै। ॥ २३॥ : :यत्सेयानीयै्सेयनीहपद्धाति, इति व्रा्णम् । २३ ॥ ॥ ` “.: सहश सदस्यश्ोति दे ऋतभ्ये । समानं तया र देवते भवत; ॥ २४ ॥ ~ सऽयैः ॥ २४॥ † एकयाऽस्तुवतेति सकठदश खष्ठीः ॥ २५॥ खनतिषादुुकतेमन्ैरप्ेया इटकाः सयः | च्ीरुपदषातत्यैः ॥ ननु. द्षाति ७० ू० १-४-१७) इतिः सृष्ि्यो गुणविविरता्यवाद इति संशयः ।
9
ए,
मरः पु ` महारैवाचिसकारितभयोगचनिदिकाव्यास्यासमतम् । = <१
्ाऽ$र्यततेबन्धादवि्यन्तैकवाकयत्वाभावादर््वाच विधिः । चष्टिलिदना मन्त्रा उषथानातेन विधीयन्ते । मैवम् । लि्गपकरणाम्यमव प्रासत्वात्त तिधिमैन्नाणां सेम वति । तथा सति परंरुथा स्यात् । तत्र बहुषु मन्त्रेषु प्रकरणप्राप्तेु चष्टिविधाना- दरे परिदिख्ययेरन् 1 सा च विदोषा, परितेख्यातानां च मन््रान्तराणामानरयकय स्यात् । तसमादुपधानमेवनन वियम् । खषटीरिति तु च्पराप्तमन््राजुवादमत्रं चा सष्टमेवावरग्ये (त° सं० ५-२३-४) इत्यस्या्वादस्योपपत्यमिति माप्यामिपरायः । केचितु-मन्त्रविधिमेव पम्ैयन्ते । न दयेकयाऽपुवत (तै० पतं ४-६-१०) इलव मुदीनामुपधान् देकानतिकं चिक्गमस्ति येन प्रातिः स्यात् । प्ाधारणठि्गतवाद्ि हणा. सदूनादिप्वषीषटकानां प्राप्नुयुः, तत्रास्ति विपेरवकाशः । सत्यापप्युपः धानमा मध्यमनितितबन्याधेमपरि प्रलयतविषानमर्यवदध विष्यति । वध्यति हि~. मध्यमायां बु वचनाद्रा्मणवत्य › इति । न चालने सृष्टां विवानमव्ड्यमादते- व्यम् । गुणदृततिनिभित्तकयनमात्रपरत्वात् । कः पुनरत्र गुणः, भूमा । सुषटिपमुदाये हि भूमाऽस्ि । पृष्टयमृष्टमुदाथऽपि । " एक्याऽस्तुत ! ( त° प° ४-६-१०) इत्यनुवाके, पृ्टिमम् ऽसि, इत्यनेन साददयेन सृष्टिशब्द: ॥ ९५ ॥ ॥ इयमेव सा या मथमा व्यौच्छदिति पञ्चदश ग्यषटीः ॥ २६ ॥ विरेषेणोच्छति' तों विनाशयतीति व्युिरषःकाल्सतद्वाचकशब्देनपेतैकैैरपेधा इका व्युश्यः । त। उपदध्यादित्यथैः ॥ २६ ॥ ४ ) अग्रे जति णुदा न; सपत्नानिति पूरस्तादुष- देधाति । सदसा जातानिति पात् । च ुशत्वा- रिः स्तोम इति दक्षिणतः । षोडशः स्तोम न इत्युत्तरतः ॥ २७ ॥ पशदुपदयातीत्थतुवपते । एतममन््रसासयमुपयानं विषते --' अग्ने नता णुदा नुः सपत्नानिति ` एरसतादुपदधाति । सहता जातानिति पत् › चतवारि शः स्तोमं इति दक्षिणतः, पोडशः स्तोम इत्युत्तरतः " ( तै सं ९-३६-९ ) इत्यादि ॥ २७॥ इष्टकायां पुरीपमधयु( ध्यु )ह पृथिन्याः पुरीष" मस्यप्सो नामेति मध्ये; पुरीषवतीुपदधाति ॥ २८ ॥ एतममन्तध्यमुपयानं विधते--पुरीषवती मध्य उपदधाति पुरीषं वै मध्यमात्मनः पातमानमेवश्ि चिनुते ' (तरै° से ५-\-५ ) इति । एरीषमध्यू( धयु च तस्यो- १
८१ सत्यापादमिरचितं ्ौतसृनम्-- त [१२
पयुपधीयमानत्वात्पुरौषवती । पुरीषं वा, आतमन गवािशरीरस्य मध्युद्रमष्ये वत- मानत्वात् | अतः पुरीपवच्वेन सात्मानं शरीरप्दितमेवाभिं चिनुत इत्यथैः ॥ २८ ॥ ऋषमपमृतिभ्या( य }ख्यातचित्यन्तः ॥ २९ ॥ ऋषमादिधितयन्तः | जश्वपरिणयनान्त पवत् | अनुष्टुमाऽभिमृयते चतुरी चितिः ॥ २९ ॥ १ शमोभृते पौर्वालिकीभ्यां भवयं पञ्चमीं चितिं चिनोति ॥२३०॥ ` ५ शरोमूते शः प्रमति पैर्वीहीकीम्यं प्रचय प्हमण्यन्ते पश्चमी चितिः । भेतमर्मः मिमृर्य वाङ्म आसनिति जपित्वा, इतरया पशचम्याश्चितेरष्टकप्रणयनादि ( मानम्} ॥३०॥
एवश्डन्दो वरिवश्छन्द इति चत्वारिशतं
विराजो दक्ष दश भतिदिशमकष्णया ॥ ३१ ॥
उत्तमायां पशम्थां चितो विरागाय इष्टका उपदध्यादिति शेषः 1.विरनत
+ उत्तमायां ित्यामुपद्धाति विराजमेवोत्तमाम् ! (१० प° ५-३-.९.) इतिं
ब्राह्मणे द्र्ट्यः । एकैकया दिशीष्टकरासर्यां वितते--“श दशोषदधाति-' ( ९
३-९ ) इति । प्म्यक्प्क्तिलपतवं ` वारथितुं वक्रत्वं -विषत्ते-'अह्णयोपदेधेति › (तैर ° ९-३-९) इति ॥ ६१॥
रद्रति क्षयाय स्वा क्षयं निन्ेतयकतर पत
स्तोमभागा; सप्त सष्ठ मतिदिशं तिस्लो मध्ये
॥ ३२॥
रदिमित्यादयः स्तोमभागाः । एरमन्ररपपेय इष्टका अमि स्तोमभागा; । उप-
दधाति, इति प्तामन्यिन विदिते पनर्विरेषाकारेण पर्ति - -श्प्त सुष्तोपद्धाति सवीयैत्वाय तिन्चो मध्ये प्रतिष्टित ' (तै० प° १-२--९ ).. इति, । कस्या दिशि कपतसप्तोपधानेन पतवीयैलं दाद भवति । मध्ये. तिपणामुपधानेन.प्तिषठा स्यै‡ भवत्यः || २ ॥ =
5} राज्ञ्यसि भावी दिगिति प्च नाकसद मतिदिश्मेकां ( मध्ये । ) पशचात्माची,्तमामुपः धायाय षुरो हारक इति नाकसत्सु ` प्व चाडा उपदधाति । ता उपधाय वृत्ता चितिं चिनोणि॥ ३३॥ ६
} पट्टः] - मदादेवशाच्चिसेकटेतमयोगघन्धिफाघ्यत्यासमे्त | ८३
नाकः स्वर्गः संते पराप्यते यमने नाकपतदः । तथा च मन्रिन्गम्-- "नाकस्य षे घु लोके यभमानं च ादयन्तु ! ( ० सै ४-४-२ ) इति , एुौमैर- पेया इष्टका अवि नाकपदः । अर्धेन तु ध्यायन््पयम् , तत्न चाऽऽपस्तम्नः सूत्रया मस-! दवप्ये मनसा ध्यायन्पश्चाताचीमृत्तमाम् ! (आप श्रौ {७-१-४-९) इति । पश्मेन तासाम एरीपं कषिप्तवा तूष्णीम् , अयं पुरो हारकेश इति पश्च चोदास्ताामुपयुपाने या ठु प्रतीच्या प्ता तु पचदुपधीयते । अयं पश्चद्वि्चव्यचा, इतयुषदधाति । पच चोडा दवप्यं मनत ध्यायति जम्भे दधामि देवदामिति । यद्रा-- चुड संवरण इत्यस्मद्धातोरत्पन्नश्वोडाराब्दः । नाकपतदामुपारे च्छद्रावरणाथत्वादेता इष्काश्चोा इत्युच्यन्ते । पञचंस्याकाशयोडाः पष्चोडा उपदधात्यथ; । उपधान काठे.ध्यानविदोषं विधत्ते--“य द्विपयात्तमुपदधद्ध्यायेदेताम्य एवैनं देवताभ्य आ श्वति तानगार्तिमच्छति ' ( तै° सै ५-३-७ ) इति । यजमानो य पुसं दविषयतते द्रणयमध्वुस्पथाने वुर्न्ययेत् । तेन ध्यनतरैताम्य एवाऽङिेनान्यादिम्यो देवताभ्य ए देष्यमावृशचत सवेतो विच्छ करोति । ताजगार्तिमाैति तदानीमेव मरणं प्रप्नोति । नाकद्.ुपारे पच्चचोडधोपथान विघे-उ्तरा नाकरद्धच उप- दधाति यया जायामानीय गृहेषु निषादयति ता्णेव तत्, ( त° सं° ९--२-७ ) इति । गृहस्थानीया नाकसदो जायुस्यानीणाः पञ्च॒ चोडा: । तत्राय पश्चादिति तृती यमन्त्रेणोपयेया येयमिष्ठका तस्याश्चरमत्वं वित्ते पशचासराचीमत्तमामुपदपाति तस्मा- त्वात्मन पल्यन्वास्ते › ( तै सं० ५-२-७ ) इति । यप्मात्पश्िमायां दिशि ्रङमुसतवेनोपपेयामिकां चरमतेनो पथते, तसमात्प्िमाया दिश्यवस्याय प्राङमुली पतनी गाैपतयमुपविशतीतर्थः ।। ९६ ॥ तपश तपस्यश्नेति द्रे ऋतव्ये समानतया देवते भवतः ॥ ( ख०३ ) ॥ ३४ ॥
माप्यकारसतु~-वसन्ेगवास्य पूवधैमविलुत, इति परथमे पवा्भऽररपधीयते, तिगे पे द्वितीये श्रप्मिण दकिणं पलम् › इति । पुच्छे तृतीये--'वपौभिः च्छम् इति पच्छ द्वे । “दोर पलम् इति चोततरपतपमीमे । हेमन्तेन मध्यमिति हेमन्त- शिशिरनाम्रये इष्टके मध्ये इति व्याच । अन्नोपधान--अनुग्रह- अप्युक्तं ( नेऽु- कमोऽपयुक्तः ) । वैलानतेन लु यावकम्, इति | ६४ ॥
देवानां यान्यासि देवानां देवयान्यसीति दव संयान्यौ ॥ ३५॥
` गतायै; ॥ ६९ ॥
< :. ` सत्याराढविरनित भरोतसूत्रम्-- -, ‡ [१२अरभे
= ~. -मनापरिस्त्ा सादयतु दिवः. पृष्ठे न्योतिष््ती-.; : = ~ 3.5 मिति विच्ज्योतिषम् | अत्र रेतःसिचः स्माविर- , < स्योपद्धाति 1 ३६ ॥ रौरपराजिताऽमृतेन विष्ट ` „ दित्यास्ते गोपतार इति मण्डलेष्टकाम् । सुवरसि - सवे यच्छ दिवं यच्छ दिवो मा पादौति दिरण्य- काम् ॥ ३७ ॥ अथवे।ऽन्यः क्रमः-- प्श्चचाडान्ता उपधाय देवानां यान्यप्तीति सैयान्यौः तपश्च तपस्यभत्यृत्य, प्रनपतिरतवा सादयतु दिवः पष्ठ इति विधन्योतिः' स्वरा ज्योतिरिति रेतःतिक् । षुवरप्रीति हिरण्येष्टका ्ौरपराजितेति' मण्डलेत्का प्रोथदश्च इति पिकी परमष्ठी त्वा सादयतु दिव इति स्यमादृप्णा, इत्यापस्तम्बूत्, एष वा क्षमो मंवत्युपधानस्य ॥ ९१ ॥ ६७ ॥ ४ - आपराहिकीभ्यां पवर्ोपसद्धघां मचय यदक्रन्दः } अयमं जायमान हृति श्ेतमन्वै प्रदृक्षिणं परिणीय , --८ । : बसन्ति॥३८॥ ८ गतम् ॥ १८ ॥ > ओटुम्बरीरितखः समिधः भादेश्माभीधृते वासयति ॥ ३९ ॥ ` ओदुरीः मि घते तिषति ॥ ३९ ॥ श्वोभूत उत्तमाभ्यां पौरवाहिफीभ्यां -अवरग्योपसद्भधां मचय पश्चम्पाितेः शेष॑यत्नसेनीं चितिं चिनोति ॥ ४० ॥ शोभते श्व्मति पौवाहिकभ्यं प्रनयं पश्म्याशितेः शेप ह्व्हमुततमा ` चितिः, इत्युक्तम् । चिश्नामकृस्य कस्यनितपरपस्य वेशे समुत्पन्नो यज्ञतेननामकरन दृष्टा नितियक्ञिपेनी त चिनोरतत्यर्ः ॥ ४० ॥
भिधू्धति तिसलो ग।यभीभूषिनवतीः परस्तादुप- दधाति । उत्तरतसिषटमस्तिस्नो दक्षिणा उत्तरा जगतीस्तिक्चः प्ादुत्तरा अलुष्टुमस्तिस् उत्तरतो
~ वृहतीरुष्णिहाः पङ्कीरकषरष्ड्ीरिते विरूपाणि च्छन्दाधसि यथावकारामुपदधाति ॥ ४१ ॥ अत्रैवातिच्छन्दसमुपंदधाति । द्विषदामुत्तमापुप- धाय॥ ४२॥
अनू्ेति िकञो गायत्रीः पुर्ताुपदधात्यवत्तराण्यपि च्छति रीण ्रषयुप-
क
।
१ टः ] महदरैवशालिरेफटितमरोग्चड्रकाव्यास्यासमेतम् । }
दाीस्यापस्तम्बतरानपौ.। ष्टु दक्िणतोऽमेः । नती ` पशवादृष्टम उत्तरतः 4 शृहतीरष्णिह।ः ९्तीरहरपर्क्तीरितयेतानि बृहत्यादीनि यावकाश : रीरि बरत स्युः । अधिका या अक्षरप्क्तः सा विकल्पाथौ । .अतिच्छ्दस्त॒ मध्येेः--भपिस छोतारभिति । दविपदास्वनतः पच्छ ताप ठु प्यते कर्मठे द्विपाः ेप्यत इति च्छन्दोनिवितिवचनात् ॥ ४ { ॥ ४९ ॥
आयोस्त्वा सदने साद्यामीषि स्वयमातुष्णा- मभिमूयानेनाघ्राप्य परमेष्ठी तवा सादयतु दिवः
ष्टे भ्यचस्वतीमिति मध्येऽओरविदुपा ब्राह्मणेन सहोषदधाति । सुवरित्येतया व्याहृत्या । चितिं "ˆ जुहोमीति स्वयमातृष्णाया९ ` हुतवाऽपानितिः। भोयद्श्यो न यवसे. अगिष्यक्नितयुत्तरेऽसे भिकः णीश्पदधाति । स्वयमतृण्णो, च विफर्णी च नान्याभिरिषिकाभिरभ्युपदधाति ॥ ४३.॥ ४४॥
आयो तदे सादयामीति प्रणीताः सवयमादृण्णा , अभिसृ शेतनान चाव पाप्य, आरूढ. एवागप्रपणं करोतीत्येके, नीत्वाऽश्रप्मीपं, परमेष्ठी त्वा पद्यत दिवः पृष्ट इत्यचिदुषा ब्राह्मणेन सहोपदृध्यात्। तया देवतयाऽङ्गरस्वटुधृय परी पुष मन्िण, निति जुहोमीति तस्यां हुत्वाऽपानत्म शवापतवायुनीयते । वरदानं तमय षश्च, सिते नोपानं ताभ्याम् । प्रोषद्ध, इति विकरपततऽप उपदषाति ] ते स्विष्ट स्वयमातृण्णा विकरण च तयोरुपरि नान्याग्कामुपदभाति ॥ ४३ ॥ ४४ १
अग्ने गोभिर्मं आगहील्येतेनादुवाकेन गोषितिपः .
दृषाति । सदस पादमा्रीरिषटकाः ॥ ४५ ॥ ता मध्यमायां चित्यां चित्यां प्शयुकामः उप `~ दधाति ॥( ख० ४)॥ ४६॥ ॥
इति सत्यापादिरण्येिसूतरे रदशन भयमः पटलः ।। १ ॥
अने गोभिनै आगहीत्यनुवामेन प्रतिमन््मुषदधाति, यावत्सदलरमपरित(मुपधान).- भिति पनः पुनरम्यस्यतेऽनुवाकः । पू सहसतमाधिका ऋनरत्य्येरन् । अयं विषः सहतभनि्याधिकं यथा न मवति तेति । अन्यत्र सहच्ातप्यमां तामुक्त्वा, द्विषा इसदिषु पशुकामस्य यजमानस्य | गोनितिरितयप्या नामबेयभ् । योऽभ्निशीयते तस्व
६ सत्याषादािरितं प्रौतसू्प्-- [4 परमे सादम्ीः, ताः प्रथमायां मध्यमायां पचच्म्या वा समायां, न परोपमुषदध्यादितय्ः 1 1.४६॥ १६.॥ 0 स ति सस्यापादहिरणयकरेरिपूत्रन्यास्याया महदेव्ाक्ि6कठितायां ` ध भ्रयोगचन्दिकाया ्वदशपर्े प्रथमः पड; ॥ १ ॥ अथ द्वाद्शप्रन्ने दवितीयः पटकः ॥
इनद्रा्िभ्यों त्वा सुना युजा युनउ्मीत्यष्टौ समुनः ॥ १ ॥
देवताभिः सहाशिं चोजयन्तीति ` सयुजो मनाः | तैर्मन्रपभेया इष्टका अपि
सयुः । यत्पुन उपद्वाति ( तै प° :९-६--९.) इत्यादिदर्शनात् ॥ { ॥ अम्बा नामासीति स्प छृत्तिकाः ॥-२ 1
अपतमनेन प्च छृतिक्ाः ॥ २] ` ` , < स परो वातस्निरसरीति प्च दृष्टिसतीरतुपरिदार , „ : . सादयति ॥ ३॥ = बृषठििशब्दयतैमनेरपपेया इका इष्टिनयः 1 एकामि्टक हर चयनेन प्रदतिणीत्योपदधयात् । एवं प्चनुपरिदार प्रतिदिशमेकां च ये ‹ यदेकषोषद्धयदेकरतु वपेत् ? ( तै° ० ९-६-९ ) इत्येकपयतनोपथाने वारम मनुक्रमेण परतो हत्वा हवा तदुपधानं विदधाति मगवती शतिः॥३.॥ ~. ध सङ्िलाय त्वरा सर्णीकाय लेत्यष्टावादित्येष्टकाः॥ ४ ॥ `
आदिलशब्दोपतर्मनैरपमेया इष्टका आदित्ेशका; ॥ ४`॥
ऋवे त्वा रुचे तमेति प्च घृतेष्टका अलुपरिहार९ सादयति ॥ ५ ॥
धृतपिण्डा एवं पृते्टकाः । अमृन्मयीषिष्काु सूतरकोरेण पारगणिततवात् । तत्रापि पूर्वदकैकस्या इष्टकायाःप्रदशिणावृततूकतवं विषते ,अनुपरिहार९ सादय. त्यपरिवरमवा्मसतेजो दधाति ' ( तै० से० ९-३-१० ) इति ॥९.॥
यशोदां त्वा यशसि सादयामीति पञ्च यशोदा: ॥ ६ ॥ . ,
ˆ > अततमापेनोपदष्यत् | ' यशोदा उपदधाति ! ( ५-६-१०.) इत्यावतरगम् ॥६॥ स ` _ भूयसि वरिवस्छृदसीति प भूयस्कृतः ॥७॥ † भूयो बाह्ये करोतीति मूषसछत् । ताः पोषद्यादित्य्ः ॥ ७ 1.
ह
ट् 1 : मददेषािसैकषितमौगचनिकान्य,स्पसतम् । = ८७
अष्छुषदति, येनसदसीति पञ्चाभरिरूपाणि ॥ ८ ॥ अभिरुपवाविभि॑नरपपेयत्वा द्वा अप्यकरूप.णी्येतोच्यन्ते । 'अप्पुषदसि सयिनपद्ीदयहैतद्ा. जते रूष रूफवधिमवये ' (त° तं ९-३-१० ) ईति । अस्याकारवातिनां पदाना पेन येोग्रूपेण युक्तमिमेव प्रातीत्यवैः ॥ ८॥ पृथिन्याःत्वा द्रवि सादुयाभीति पश्च द्रविणोदाः; ॥ ९ ॥ दषिणोदाः पच्च । द्रविणोयाशवयकतर्मरपपेयलादूदरषिोदा इत्याप्त नाम ॥९॥ माणं मे प्ठपानं मे पाहीति षदायुप्याः ॥ १० ॥ आबुष्याः षद् । आयुःन्दोपमैरपभेयलयता इष्टका जुष्य; ॥ १० ॥ अभे यतते पर५ हृनमेत्यरेहंदयम् ॥ ११ ॥ अते यतते पर हतमतयका । मध्य उपद्ध्यादभृदवताम्यादिवि मावः ॥ ११ ॥ ८ यावाअयावा इति सप्तम्याः ॥ १२॥ , , एयावारिशतदानाृतमन्ितनतेरपयेया इष्टका अप्युत्या इत्युच्यन्ते ॥ १२ ॥ „; अभिना वि्वापाडितयतेनाजुषकेनेूस्पदूषाति ॥ १३ ॥ वो दविषः 1; विश्वापाडिल्याि शब्दा ह त ३ पशा. ष्टका.इनदतनवः ॥ {३ ॥ . 0 ए ` ` अभीषा्ामिप्यी राभिवयाभोष्ैवयाभ्, वृह ५ द्या सयात स्वाश्च सदमानश्र सहरवार्् “^ ' ` ^ 1. `: “ सदीयाभ्येत्यतेनानुवकेनिःद्रनामाःयुदधातति॥ १४ - '. अभीषाजेति दृशेन्दनामानि ॥ १४ ॥ ५ मरजापतिर्मनसाऽ्ोऽच्छेत हात उयसिष्याते सङ्ञतनूः | १५ ॥ यजञतनुमतिपादकशबदयतेमनस्पमेया इका यत्ततनवः ॥ १९ ॥ „ , ज्योपिष्पतीं ता सादयामीति द्वदश ज्योपिप्पती; ॥ १६ ॥ उयोति्तरनयुतषेरपेय। इष्टका उयोतिप्त्यः | ते च मनाः आुय्- कण्डे प्मेननोताः ॥ {६॥ व रोहितिषु .च। जीमूतेषु सा.यामि । अर्णेषु त्वा ८ , जीमूतेषु सादयामि ¦ सितेषु त्वा नीमूनषु साद- ` यामि । नीटेषु त्वा जीमूतेषु सादयामि कृष्णेषु त्वा जीमूतेषु सदृयामीति पञ्च जीमूताः ।। १७॥ प्च जीमूता अपतमादेन ॥ १७ ॥ व फततिका नकषपरमित्यतेनाऽवकेनासशप्पश 4 नक्रष्टका उपदधाति ॥ १८ ॥
1
टे £: ` सत्थापाटपिरनितं श्रीतसूचम्-- [१९ प्रे
नकषघ्शब्दोपतरमनैरेपपेया इष्टका नक्त्ेटकाः ॥ १८ ॥ ~ अगे रुचः स्थेति सर्वारवनुषनति ॥ १९ ॥ { `नि रुचः स्य परनापतषातिः सोमस्येति प्रयमायामेन । सववतुः, इति प्रत्यक्ष पैचनादसमतूत्रे प्रान्ते वा ॥ १९ ॥
५, पूण पत्वादिति पुरस्तात्मौणैमादीपधाय
पूर्वी पूरवाुपधायापरामपरामुपदधाति । आ निशाखाभ्यामू् | यत्ते देवा अदृधु- ।। °) ; : “रिति पशाद्मावास्यायामुपधायापरामपरा- सुपभाय पूर्वा पूर्वामुपदधात्याऽपभरणी- "^ भबोऽन्ततः ॥*२०॥ ¢ शा पथदिति पोर्ममादी परस्तादेरपदाति । कृतिका नकषनमिति नह्टकाः (रताद रम्य प्रत्यगपवगां अपं परम् । पूर्व पधाय छाततिक। नहित प्ोतिपे न | एवमपरमपरामा वशालाम्याम् । दृििन एवयमतृष्णाया चया रीतिभवति तथा करोति । यते देवा जदुरिति पश्वद्ेरपरत उपधायामागास्यम् । अनूराधा नक्ष मित्रो दवतेतयवरिष्टानां नकतरेधका ना पूर्वी पूवोमाऽपभरणीम्प उपद्- धाति सहावमरमिरभदरन पृष॑त् |... ५1
यद्वा--भोप्पानेः वैविद्धिरेषं ` .गनते-- ‹ यतपधसृटा उपदध्यावतरटयै छोकमेपिद्यदद्ुकः पर्न; स्याद ुमृ्ा, उपदधाति ष्या एव सकं ` करोति ककः पन्यो भवति” ( तैर सं ५-३-१ ) इति इष्टकानां परसरं सप प्ति ष्टः स्ानस्याऽच्छादितत सरननयो वृतो भवति । अर्श तु तचत वृष्ट स्मानल्वानमेषो वणी मवति | उपभनि विशेषान्तरं विधतते-पुरसताद्न्याः प्रती. -रीरुपदधाति प्थदन्याः प्रचीस्स्मालाचीनानि च प्रतीचीनानि च नकत्राणया्रतनते त०६०९- ४-{) इति । स्वयमातृष्णाया वणमा पूरी दिशमारम्यपरत्यतबपानाः छृततिकादिविशालान्ता इष्टका उपद्धयात्। अनूराधायपमरण्यन्ता इष्टकाः स्वयमातृण्णाया उत्तरभागे परतीची वशमारम्य परागवसाना उपदध्यात् । स्वयमातृण्णाया दतिणोततर-
भा. सतयोः पवत्योमै्ये पञ्चमायां दिशि समरूपेणामावास्वरुयामिटकामुषदध्यात्। ,
स्वयमतृष्णाया द्णोततरमागल्ितयोः पर्क्य पूवस्य दिशि प्तमस्पेण पौण मस्यार्यागिषटकामुपद्यात । यस्मदेवं तस्माछकरऽपि नक्र गोर्कस्वापि दकषिगे भागे पश्चिमामिुखानि, उत्तरमागे उ प्रा्पुलानीतयेवमावरतनते | २० ॥
१ प, ' सर्ाुषनति › एति !
3
३।१ध्ला महादवकालिसंकङितपयोगचन्दिकान्यार्यासमरतम् 1 <
दिरण्यगमैः समवतता इत्यष्टौ सरितः ॥ २१ ॥
दिरण्यगभे इत्यष्टौ सरित उपदृधातीत्यरथः ॥ २१ ॥
विश्वकम दिशां पतिरिति पञ्च
दिरण्यषटकाश्चतस्रः मतिदिशमेकां मध्ये ॥ २२॥ हिरण्येष्टकाः प्रतिदिशभमातेन ॥ ९२ ॥
भाणाय तवा चक्षुषे तवेति चतसः रर्षराः
स्वयमातृण्णाः भतिदिशम् । [ संबस्सरस्य
भतिमामिति परतिमामत्रैवषभ आन्नातः] ॥ २२ ॥
प्राणाय त्वा चकपे त्वा तया देवतया, म्यानाय त्वा चमे त्वा तया, अपानायत्वा श्सुषेत्वा तया, ववि त्वा चष तवां तया, एति चलः स्वयमातृण्णा उपदधाति ॥२३॥ ~ . अग्न आयाहि वीत्ये । अनं दूतं दणीमहे । अंप्निनाऽपनिः समिध्यते । अराणि जङ्घनत् । अगन स्तोमं मनामदे सिधमच दिविस्पृशम् । देवस्य द्रविणस्य व॒ इति पञ्चाहं रूपाणि । [अथ व्रतमुपदधाति] | २४॥ शरासान्तरस्थाः पठिताः पादां रूपाणि | अग्र त्रतुषदधातीति शसान्तरोक्तम् | एवमापस्तनरेऽपि ॥ २४ ॥ शतायुषायेति पञ्चाज्यानीः । दृद्रस्य वजोऽ- सि वार्त्र इति चतस्नो बञ्ञिणी; प्रतिदिशं ( अमन इषुहस्त उपदधाति ) पञ्चके समा- मनान्ति यो न उपरि्टादेति मन्न\ संनमति ॥ २५॥
अज्यानिर्दोपितमनैरपेया इष्टका अज्यानयस्ता एता उपदध्योत् | विणीत दधाति (त° प° ५-७-३) इति ब्राह्मणे विधिद्र्टःयः । वज्निणीरदमनस्ताः प्रतिदि- शमुपथीयनते | अपमातेन यो न उपरिटादिति । इषुहस्तेन पशचमीति शःलान्तरप्या । उपरिषटद्घायुरमिदरसतीति ॥ २९ ॥ अभे यशस्िन्यशसे ममर्येति चसो रा्- भूतः । गायनी एरःतादुपदधाति किष्टुमं दक्षि- णतो जगतीं पश्ादजष्टुभमुत्तरतः पङ्क्ति मध्ये ।
१ धलुजिदूनान्तीतन्धः सूलपठे नास्ति ।
९ सत्यापाढविरचतं श्रोतसूत्रम्-- [ १ पर
गायत्रीं दक्षिणत छषदधाति । एवमनुपूवीः सवीः । स्त्रिधा । वो । जनस्य गोषाः । , स्वां चित्रश्रवस्तम । अग्रे तमयाश्वमित्येता आच्नाता भवन्ति ॥ (ख ° ६) ॥ २६॥ इति सत्याषादरिरण्यकरिसूतरे द्रादशभशने दवितीयः पटलः ॥ २ ॥ -
अग्ने यशसिनिति रातः प्र्तावेशवतलः । हिरण्येश्काभिःपूर्तोमुलमुपदधाति, हत्यापलतम्नः । उपधानम्--« यो वा अधि स्तोमं नितुते ' ( तै° सं* ९-७-४ ) इत्युक्तं ब्राह्मणे । गायत्रीमिति पुर्तादुषदधाति । शष्ट दक्षिणः तोऽओषुो यक्ञप्येति । नगतीं पश्चाजनस्य गोषाः । अनृष्टुममुतरतस्तवां विभशरवस्त- मेति । पङ्क ध्ये, अमन तमयाशरपिति । एष स्वैतो$ुलोऽगििरण्ये्काभिशवी- यते ॥ ९६॥ 4 इति स्ाषादहिरण्यवेशिपूत्रवयारुयायां महदिवश्।कि॑करितायां प्रयो- गचन्धिकायां द्वदश द्वितीयः पट्टः ।
अरय द्रादशपरन्न तृतीयः पलः ।
सहसस्य॒भरमा असीति सदसेणं हिरण्य- : शफैः परदक्षिणमनुपरिक्रामन्मतिदिकषमनं मोक्षति द्वाभ्यां दराभ्या५ चताभ्यामू । मध्य उत्तमाभ्यां दुः ॥ १॥ सहस्य प्रमा अप्ततयतरमन्हिरण्यशद्ैरूपवप्यितो न॒ क्र ताभ्यां दवाभ्याम" कस्यां दिशि ्ोक्षति, आल्यप्रक्षणवत् । सदलस्येति पचनं दविपाहसनादिषप्यनहः | सहत्रादीन।मपारैमितवाचित्वात् ॥ १ ॥ मा मे अग्न इष्टका पेनवः सन्त्ितीष्टका धेनूः इुरुते ॥ २ ॥ अनेन मन्नेण श्रोण्यन्ते तष्ठजु्तर। वेनूधनुम्थानाया एकाः कुरते । यनमानो नः करोतीति वैलानप्मरद्वानौ ॥ ९ ॥ ेडिक्या चित्याऽभिमृशत्यरण्येश्युवाक्या" भवन्ति ॥ ३॥ देडिकी वितिः--अश्निरति वेशवानरोऽरत्यनुवाकः । तेनाभिमशत्व्वुरिम् ।
|
|
र्टः ] . महादेवदाशषिसंकदितमयोगचन्धिकाय्याख्यासमेनम् । ९१
हथावाऽशहाऽऽपसतस्वः-- रेडिक्या चित्याऽध्वयुरमभिन्य ' इति । तेन येलु- करणं याजमानं पृनरध्वय्हणममिमरीना्ैमिति ॥ \ ॥
शृतशद्रोयं जयोति जातरवागवा वा गवीधुकय- बग्वा वा गवीधुकष्मिर्जतिरः सर्पिषा मृगकती- रेणाजक्ीरेण वाऽपरभनोर््वस्तिटसु्तगर््याया- मिष्टकायां नस्ते रुद्र मन्यव इत्येताननुवाका £ धं मतिधिभज्य भयमेनानुवाकेनासीत्या च नानु- द्नेऽशीत्यैव नाभिदद्नेऽसीत्या यच्च प्रागवताने- भयस्तेनाऽऽ यद्रे सदस्राणि सहस्रश इत्यसेख्या. त.म्दशाषनानान् भत्यवरोदहाञनुहोदि॥ 2 ॥ नगो दद्रेभ्यो ये दिवीत्यास्यदय्ने नमो सद्भ्यो येऽन्त- रिक इति नाभिदघ्ने नमो द्रेभ्यो ये पृथिव्यामिति , नादुद्ने ॥ ५ ॥ असंचरेऽ्ैपणगुद्र्यति ॥६॥
शतरदरीयिति कर्मनामधेयम् | रुट। बहवो यतरेज्यन्त इति । जर्तिा आरण्य. तिलाः । तेषां यवाग्वा । कपकै( कुशय॑ै गकर ऽऽरण्यतिरैरव वा गवीधुकसक्तभिरेव, व्र, कुस ( श ) य [ व ]पपेति वैलानपरः ] ठव जी घृत भिल्येके । अन्ीरेणाऽऽरण्यानां होममुददषुव उत्तराध्योयमुत्तरस्य पक्षस्योत्तरा- प्रकोगस्तिन्नुहोति विकण्यौ वा । उततरेऽपेऽेः स्वयमातृण्णायां वा तृतीयायां यथाऽशिन ऽऽकरम्यते तथा बध्यते, न प्रचारः । अनुपरिवारोऽप्रदक्षिणं संततधारया जुरोतीतिः वैलानपः । अपवमेवैन५ शमयतीति चिन्त् । वानसनेविनामपि संतता होतन्ेति सप्टवचनान मन््रानोन होमः ।
नमस्ते रुद मन्यव इति विभागः पैखेषा येपामनुवाकानां तेषा५सहस्रयोनन इत्येव- मन्तासि आहुतयः। ननुदतेन नाभिदतनेनाऽऽ्यद्नेन चोत्तराभिस्ति्तो नमो रेम्योये एषिव्यामित्यादि । आस्यदरेनाभिद्रे नतु चै हुत्वाऽपमातेनया उत्तमास्ता यजमानं वाचयति, इति। एता एव यजमानो वाच्यते | एष विधितौततरीयाणाम् । अयवा प्रथमा कञमस्त इत्यारभ्य जानुदने नमस्तषम्यः स्वेति जुहोति । सर्वर रुर देवताः । रथकरम्यश्च व इत्युपक्रम्य नामिदत्ने नमः स्वायुधाय च स्वाहेति जुहोति । माष्यकारस्वु नमः स्वायुधाय च स्वाहेति हुत्वा पएुधन्वन इत्युततर्ऽऽम्भ इति । सुन्वन चेत्या- रम्याऽऽस्यदत् शेषमन्त्गणेन प्रागवतनेभ्यः पूर्वमवतानेभ्यसतास्रमीशान इत्यास्यद्े हत्वा सहस्राणि पहसरदा इत्यपमापतेन दशावताना हूयन्ते । केविु-एकाद्शाव- ,
द् सत्यापादमिरचितं भ्रोतस्भम्-- [१९ प्रभे
तानान्ये वनानीति पठन्ति । विकल्प शन्वारोहः । नमे रुद्रेभ्यो ये एथिव्याभित्यपमा- सेन जलुदप्े नो रद्रेभयो यऽनतारकत इति नाभिदत्ने नमो सद्र्ो ये रिष, इत्यास्व- द । एतानेव यजमानं वाचयत्यन्वारोहानू । एतानेव विपरीतान् - नमो ददरेभ्यो ये दिवि, इत्यसयदृ्े, नमो रम्यो येऽन्तरिक्ष इति नाभिद्न, नमे देयो ये षि्या- मिति जानुदे, ते वो जम्भे दुधामी्यवमन्तम् ॥
यद्वा शतशीयं जुदोति ( तै प° १-४-६.) इति । शतमित्यपरिमिततव ख्यते । अपरिमिता रुढा यसिम्ञ्यय प्रतिषाधन्ते सोऽध्यायः शतसुद्रीयः । जर्तिला आरण्यतिटाः | गीधुका आरण्यगोधूमाः । अयवाऽन्षीरेण जुहुयात् । अचैनीयेन प्येन परवमयघुतेन तथागिपेनाजारोमेबतिन चोत्पनन्वादस्य त्यावरस्यार्बनाम सेपन्नम् । तेनाकपर्गेन जुहुयात् । तत्न ्रेषा विभाग एवं करणीयः--रमर्ते द्ेत्यारम्य सभा- पतिम्यश्च वो नम इत्यन्तः परयमो भागः । नमो अद्भ्य इत्यारम्यावायौय चेत्यन्तो द्वितीयो मागः । नमः प्रतरणाय चेत्यारभ्य य एतावनत्त्या सहितसतृतीयो भागः | तरिषवपयाहुतिषठ कमेण जानुदनादिदेशेषु चुबारणं हरताभिनयेन प्याल्यातम् । नमो रम्य इत्यादयस्ता अध्ुयनमानं वाचयेत् । यत्र परयो न सचरति तत्राकोपणे- त्यागः॥ ४॥५॥ ६९॥
: अकेप्णस्य परत्यागदेशमःह--
५ - य॑ द्विष्यात्तस्य संचरे पशुनां न्यस्येयः प्रथमः पशुरभििषठति स आतिमाछति ॥ ( ख० ७} ॥ शतरुद्रीयस्य ब्राह्मणम् ॥ ७ ॥
य परुं यणमानो द्ि्यात्तस्य पशूनां सेचरप्देशे तदप परितयनेत् | त्यक्तं परणं यः षडु प्रथम इतरेभ्यः पुभ्यः पूरः सनभिकरम्य तिष्ठति स॒ भ्नियेत । इदं शतरुद्रीयस्य नाह्मणमित्य्थः ॥ ७ ॥ योद््रोअप्नौयो अप्सु य ओषधीष्विति रोर गावीधुकं चरं पयसि शृतं यस्यामिष्टकाया५ शत" रीय जहति तस्यां निदधाति ॥ € ॥ तिष्ट न्वमयाचितं ब्राह्मणाय दधात् ॥ ९॥ वसवस्त्वा . रुद्रैः पुरस्तात्पान्तविति मरदक्षिणमनुपरिक्राप्न. तिदिशमाच्येनान मोक्षति ॥ मध्य उत्तमेन प्राङ् यख यत्ते रद्र पुरो धलुरिति पदक्षिणमनुपरिकाः 14114. +, मन्पलिदि्ं नमस्कारिरपतिष्ठते मध्य॒ पत्तमेन
-मड्युखः ॥ १० ॥
४ षट्ः ] महदेवश्तासिर फलितपयोग २ द््रिका्यारूयासमेतम । 11
यो रुद्रो अगराविति दरं रेत्यम् । एतेन यनुपे्तरापरस्यां सक्त्य हये) सैवोपद् (सव पोथानस्यान्ते कियते चरमायामिष्टकायां निदध्यादिति तस्यां प्रतिष्ठाप्य गावीधुकश्चरः । अन्यस्थौ वा यस्यां शतर्रीय॑ जुहोति । पाषाणा निखन्यन्ते वाने, यिनम् । जानुदतने उपधाय, तैत्िरीयाणामप्युपधानं नित्यादि क्रियते, अपामुपस्परोनि छते । तिखभिरिपुमिधनुदाति यनमानोऽध्वथैे, अयाचितं न कर्मषतमिति । यतते रद्र पुरो षलुरिति यनमानस्यैवोपस्थानम् ॥ ८ ॥ ९. | १० ॥ उदकुम्भम।दूयादमानमवधायादमरूनीमिति नः मदक्षिणमर्धिं परििशवन्पर्येति ॥ ११ ॥
अव्वयुयहीत्वोदकुम्भमद्मनूनं मिति तिः भ्रकषणं परिपे्नाच्छति ॥ ११ ॥ निधाय कुम्भ तिरपरिषि्न्मतिपर्येति । यद भिचरोदिदमहमगप्याऽशुप्यायणस्य प्राणं मर्षि- णोमीति दक्षिणस्या^ श्रोण्यां कुम्भे क्षिणोति । द्वेष्यस्य नाम गृहाति ॥ १२ ॥
निषाय कुम्भं स्थापयित्वा घटम् । अमस शुदमुभिति नामग्रहणं दृशनोः ॥ देकः दतं ते शुगृच्छलु य॑ दवप्म इति भिरेव पननिवते। परिः पार्मपोति ( तै° प्ं० ९-४-४ ) इति वचनात् । केचितु-कुम्भ एनगृहानति यद्भिचरेधनमानः प्रतिनिदृत््या- प्वयूरिद्महं देवदत्तस्य मागैवस्याऽ्युः परलिणोमत्यनेन मन्त्रेण द्िणस्यां चक्तथा- म्नेय्रोण उत्तरे वा कुम्भ भिन्यादिदरथः ॥ १२ ॥
परपतिषठते । गायत्रेण पुरस्तात् । बृहद्रथ राभ्यां पो । ऋतुस्था य्गायङ्गीयेन षृच्छम् । दक्षिणस्या९ श्रोण्यां वारवन्तीयं गायत्यत्तरस्यां वामदेव्यमापि पक्षं भरति भनापतेः साम ऋचं मायति ॥ १२ ॥ तां शैरपतिषठेऽध्वयैः सामादिभिः । तान्यध्वयुगभिदिति वाजसनेयिनः श्रतेः । छन्दोगानां वा तेषां विधानात् । गायत्रेण सन्ना एरस्तादुपतिष्ठते रथतरेण द्िणे पं गृहतेोततरम्, अल्पानूतरम् ( पा० सू २-२-३४ ) इति वृहतंः पू्ैणिपातः । ऋतुस्था यत्तायज्ञीथ साम तेन एच्छं, दक्षिणा या श्रोणी तस्यां वारवन्तीयेनोपस्यान्म् | केचिदुत्रस्यां योऽपि्तमुपतिष्ठत इति व्यनिति । वामदनयस्य स्याने तैर यकत,
१क. ख. सामातृचं ।
९४ सत्यापाढविरवितं शरोतसूत्म्-- [१२ प्रभे
सरि दरक्षिणस्याऽऽत्मनश्च या परा सक्तिः प्रनापतेः साप्ना तन्ोपरथानं प्रनापतेहद- यम् ६९॥
इष्टो यज्ञो भूयुभिराशीदौ बसुभिस्त्य त इष्टस्य वीतस्य द्राविणेऽह भक्षीयेति स्ुतशस्रयोदेहि यनः मानं वाचयति ॥ १४ ॥
सष्टोऽ्ैः ॥ १४ ॥ पिता मातरिति सैचितोक्थ्येन होताऽ.रध्सति । होतयैकामयमनिऽ्नयुः ॥ १५ ॥
सवुतशज्ोदहे यजमान वाचयतीतयनुकमः । त्से स्तस्य सतुतपसीति यन- मानो वाच्यतेऽध्ैणा, पिता मातरिति पनितस्किैच्छचं तेन होता पशचत््थतः ( हन् ) शसति । अफामयमानेऽनिच्छति होतरि शनं कम्वर शसति । पिता मातरिभत्यारभ्य पादानुत्ुरिति विरम्य बृहस्पतिरुक्था मदानिःॐ शरप्िपदित्येतामेव ननः | पराचाऽनुशोप्तीति वचनात् । अथवा बहदृचानामेका अभ्निरदिम(पमि)जन्मना, इत्युच्यत इति पङ्येव प्रयोग इति माप्त । इदानी शजञस्य रामीति बाच यृति यजमानम् ॥ १९-॥
अत्र पेनूः करणमेकरे समामनन्ति ॥ (ख० ८) ॥ १६ ॥ र इति सत्यापाददिरण्यकेरिसूमे दादश तृतीयः पटलः ॥
सषटोऽयैः ॥ १६॥
इति, सत्यापादहिरण्यकेशिमूतनयाख्याया महदिवशा्िसंकशितायां “ भरयोगचन्द्िकाया दराददाभक्ष तृतीयः पट्टः ॥
जय ददयप्ने नहः पयर अवकं मण्डूकं वेतसशाखां च दी्ैरधरो प्रबध्य [र समुद्रस्य त्वाऽ्वाकयाश्ने परिव्ययमसीति सप्तभिर ` छभिरवाऽरं निकर्षति ॥ १ ॥ } ;अवकं शेवा वेतसस्य वञ्ुठस्य शालां मण्ूकं च दर्धऽपरििते वंदे बद्ःवा परुष- मणडल चिकरि दार्व बःेति वैलानसः ॥ समुद्र्य त्वेति स्मिर्टाभिवा ऋभिरभि विक्रपकतिनिरिलतिः । .अयना--योऽथ वेतः सोऽ्यमपां : ुषप्यानीयोऽप्सु
: २८ “सिषोनि" ।
पटः] महािवधासिेकलितमयोगचन्िकान्यास्यासपरेतम् ॥ ९५
जायमानत्वात् | याश्चावकाः : ैवालामिषाम्ता अपां शरः सारं दध्नो मण्डमिव । तस्मदिता्यामश्नं विकरेत् । पूवेक्तद्दवभेन सह ॒मण्ूकस्यापि विकर्ग्ताभनत्व विषते धवो वा अधि चितं थमः डुरधिकतामतरो वै तचा प्रदहो. मणदूकेन विकर्त्येष वै पदूनमनुपनीवनीयो नवा एष पर्यु पा हितो नाऽरणयेषु तमेव शचाऽ्यति' ( तै° प ५-४ -४) इति । गोमदिषानावानां मध्ये यः पञु- सिममिटकाभिश्ितम्नं प्रथममिय पदनाऽऽकामति ते पुं संतापेन प्रदसुमयमािः अ्रमुभवति । तस्मातन्तरेण विकर्षण न कुर्या क्कितु मण्डूकेन कुीत् । मण्डूकश्च यागयोग्येषु अन्येष्वरणयेषु च पञुपवननतमोवाोकेऽपि गोमहिषादिवदुषयोगाद- शनान्च कनापयुपनीन्यो न मवति । अतस्तेन विकर्षमे तमेव मण्डूकं सैतयेन योजयति ॥ १ ॥ र,
अञुगमित्वा मण्डूकस्य प्राणानेहं्ोभ्य सर्वान्त्समु- (4 ूोन्करे न्यस्यति ॥ २ ॥ यं द्वि्यात्तुपस्परयेत् ॥ २.॥ ` `
विकरम॑ेवानु गमयित्वा मण्ूकस्य प्राणान् प्राणस्थानानि नातिकाचादीनि सर्वाणि सोभ्य यथा न ज्ञायन्ते नीयं नातिका इमे अतिणीति तथा ह्यते । उत्कर शेषनु- दस्यति । यं दविप्याचनमानस्तमेतैरवकादिभिः स्मरेत् ॥ २ ॥ ६ ॥ । स्वयं ृष्वानः सुगम [भयां तिमशृङ्गे, हषभः शो्चानः । परर सधस्थमन पयमाना आ तन्तुमभिर्दिस्यं - ततान ॥ त्वं न तन्तुरुत सेतुर. + + त्वं प्था भवसि देवयानः । स्वयाने पुष बय. ॥ मारुहेमाथा देवैः (बषथमादं मदेम | अर्स ` ददतो मान्य पन्यानमनुप्यमानाः। अजुषन्त मरुतो यक्नमेतं॒वृषटिःवानाममूत९ स्व(सुब)- विदम् । आ वकैमानो भुवनस्य मध्ये मना विकुवजञःयाविरूपाः । संवत्सरः परम पृतवर- तो वक्गे नः पान्तु रजसः परस्तात् । मनां द्दातु परिवत्सरो नो धाता ददातु सुमनस्य मानः । वह्वीः साकं वहुधा सिश्वरूपा एकता मामभि क संविराविग्तिति पश्चन्वारोहान्जुहयोति । (ख ०९ )।४॥ जुहा पश्गृहीतं गृहीत्वा: स्वथ इषवान = इत्यादिनित्येऽ्सावन्वारोहनांमकं शेम कुयीत् । पवैत्रचिदषता ॥ ४ ॥ +
९६ सत्थापादविरनितं शरोतसूत्रम्-- [ ११ परभै
पृथिवरीमाक्रमिषं माणो मा मा दासीदेति करष्णाजिनस्योपःनहुपयरुशवतेऽन्यतरां वा ॥ ५॥
कैरष्णी (वयौ) छृष्णखगत्य चर्मणा क्ृताबुपानहौ लक्गयति । एकां वा ॥ 4 ॥ अपामिदं न्ययनं नमस्ते हरसे शोचिष इति द्ाभ्यामाक्नमधिक्रामति ॥ ६ ॥
दमपराख्मयाम्निमभिरोहति वितिमध्वयुः ॥ ६ ॥ जुं पञ्ण्ीतं गृहीत्वा वृषदे हिति प्रजभि- रक्ष्णयाऽगनं व्याघारयति । यथोत्तरवेदिम् । ७॥ पुव्िदे वडित्यन्तः । प्मिभैनैरधि (नौ)भ्याघारणं स्वयमतृण्णायं वेत्यापस्तम्ब- बौधायनौ । उ्तयेदिवत् । जक््णया विवानं त्म लष वडिति व्याघारयति, इत्यारम्य-+अकषणयां व्याघारयति तसमादक्षणया पदवोऽङगानि प्रहरन्ति प्रतिष्ठित्यै › (प° सै १-४-९)इति ॥ ७ ॥ ये देवा देवानामिति दवाभ्यां दध्ना मधुभशरेण दर्भ. मृष्टिनाऽग्निमनु परिचारमवोक्षति ॥ ८ ॥ शुधित्यन्तः । द्वम्या्गामनु परिचारं गत्वा प्रदेशमसनै न्यवोसणं करोति, द््न मृधुमित्रेण दृभीणां च महता मुष्ट्या गृहीत्वाऽशरि वरिगियमवोकषति । गुरः स्यूरो ` दुममष्ुिरिति माप्यङ्त् ॥ < ॥ दूपपषनते कृत्वा माणदा अशानदा इति भत्यवरोदति ॥ ९ ॥
यथा कूठ मवति नाननिन्ुविकतं तथा धृष्म्ये छता । (दकस्य न्वः प्राणदा अपानव्। इति । तूष्णीं यजमानः प्रत्यवरोहति ॥ ९ ! जुह्वां पचवगृहीतं शदीत्वाऽपरिसिति्मेन शोचिषा भिनाऽनीकेनेति सभ्दित।भ्यामग्नयेऽनीकवत एकामाहुतिं जहोति ॥ १२ ॥ अधिरितिमेनेति द्वाभ्यामेकाहुतिः, अभिर्नीकवान्देवतन्ञानं कमङ्गम् ॥ १० ॥ पोढशगृहीतेन छं पूरयित्वा य द्मां विषा वनानि जुह्वति सूक्ताभ्ां नाना परैन्वकर्मेणा- नै जुरोति । स्वाभिर्ा ॥ ११॥ : ६ षोढशगृहपेनाऽऽग्येन जुहू संपू विधकमां सर्वकम यषां देवता वै्करमगानि) नि जुहोति । च दमा विधा मुवनानीत्यरम्य, अपां गम व्यद्पुहतरा स्वितयका-
81
ङ
५
५ पट्टः ] मदाप्वयाश्निकलितमयोगचनदरिकाग्यस्यासमैतम् | = ९७
इतिः । चपः पितत्ारभ्य, अयमुप्रो विहव्यो यथाऽप्ततवहिति द्वितीयेन सूक्तेन ने नापूक्ता्यं सूक्तेन सूकतेनाऽऽहुतिदवयमिलर्थः ॥ १ १ ॥ अघ्रेदं चन्ये ~ पिमं वैकमृणलोमः प्रतिमन्े पृथका्यः विना सूचन सहोचायै सङ्दनु्ेव आहोतिदेकैकं सुक्तटुच्चायनुषय इति । तत्राऽऽय ` पक्षद्वये शालान्तरगततवेनङ्गकरोति-- यं कामयेत चिरं पाप्मनो नि््ेतेत्येकेकै तस्य जुहुयात् । य॑ कामयेत ताजक्पाप्मनो निर्ुचयेते- ति सवौणि तस्यानद्त्य जुहुयात् ॥ १२॥ ॥ एकैकमन््रहोमेन शनैः शनैः पापनिरमोक मवति + सर्पक्तहोमेन तु तदानीमेव पापनिर्मोकः । पृथक्सुकतद्वयेऽपि पताम््यं॑पृयकपंपादितं मवति | अपि च सूक्तिं यभमानस्य प्रतिष्ठाय सेपचते । तस्मादयमेव परः मरेयानित्ययैः ॥ १२ || सटद्राय वयुनाय सिन्धूनां पतये नम इति यचेनमुदकेऽभििनदेदज्ञटिनोदकमादायाप् जहु- यात् ! अगङ्गसंयुक्त; कल्पः ॥ (ख ०१०) ॥ १२ ॥ इति सत्यापाददिरण्यकेशिसू> द्रादशमश्ने चटुः पटलः ॥ ४ ॥ यथेनं एरयमुदके वरेमानस्य विन्देत मीीतिनयततयरयः । शचिभूतोदेक्ञलि. मादाय--सपुदराय बयुनायेति ताखेवापषु ुहयात्, यापु भयमुरपकम् । यथालिङ्गं त्यागः ॥ १३॥ इति सत्यापददिरणयकेशिपूपरन्णद्यायौ मह देवशािेकरितायं प्रयो गचन्दिकायां द्ववशा चदु्ः पटः || ४ ॥ =-=
भय दद्र्श्र पञ्चमः पटलः ।
उत्तमाभ्यामापराहिकीभ्यां परवग्यौपसदभ्प ¦ मचयेदिनमुत्तरं नयेति तिषठभिषरैनोपिता- ¶ स्तिः समिष आहवनीयेऽभ्यादधाति ॥१॥
आदधाति प्रतिपति । जन्यतस्प्टम् ॥ १ ॥ अ उदु त्वा विशवे देवा इत्यभिपुचच्छते ॥ २॥
इभ प्रणयनीयं लिप्वा सिकताभिश्ोपयम्य, अस्ये प्रणीयमानायेति पष; ।
दु त्वा वभे देवा इतयेर्यमनं कत्ोदयतहोमः ॥ २ ॥ ॥।
९८ सत्यापाविराितं खरौतसूचप्-- [ १९ परभै
पश्च दिशो दैषीजञमवन्ठु देवीरिति षडूभिर्रति ॥ ३ ॥ जुषन्ताभिलन्तः । प्रयमायां त्रिरनूक्तायां ५ दिशो दैवीरिति हरत्या्रीरादिति शेषः । यदापि पदूमि्तदाऽपि प्मयावु्िः । , पड्मिरैरति षड्वा ऋतव ऋतुभिरे- वैन५ हरति ' ( तैर से ९- ४-९ ) इति ब्रह्मणम् ॥ ३ ॥ आद्यः शिशान इति दक्षिणतो ब्रह्मा ददर्चेनाप्रति- रथेनान्ेति । मेनावरणो ब्राह्मणाच्छ«सी वा॥४॥ आशुः शिशान इति दशर्न दक्षिणतोऽपेः स्थितो ब्रहमाऽनुगच्छति, मै्ावरुणो वा ५ यदाऽपरतिरथं द्वितीयो होता ' ( तै* सं ५-४-६९ ) इति ब्राहमणाद्र्मणणस्य द्वितीयो होता ब्रह्मणाच्छ्ी । प्रतपस्थाता वेत्यापस्तम्बः ॥ ४ ॥ विमान एष दिवो मध्य आस्त इति द्वाभ्यामा- पीभ्रऽमानं निदधाति ॥ ५॥
, भीभो यसदेश भविण्यति( भवेत् } प॒ अश्री इति त्िनमदेशे विमान एष दिव इति द्वाम्यामदमानं निदधाति, उपधाना शुभ्रभ्रस्तरम् । धये दिवो निहितः १नि- रक्मेति लिङ्गात् । मध्य उपधानकाट उपधीयते ॥ ९ ॥
इनदरं विश्वा अवीवृधन्निति चतदाभिरा पृच्छादेति ॥ ६ ॥ अरीधर जिगीत्य एच्खपरयन्तमेतैमैरैपच्छेत् । द्वितीया त्वनवप्ताना ॥ ६ ॥ माचीमनु दिशमिति पञ्चभिरभ्िमाक्रमन्ते ॥ ७ ॥ सवस्तीत्थन्तः । पञ्चाभिरननिमधिरोहल्वयुः ।॥ ७ ॥ कृष्णायै श्रेतवत्तायै प्रयसा दध्ना बौदुम्बरी\ सच पूरयित्वा नक्तोषासा, अभे सदसरकषेति स^ हित.भ्या९ रवयमातृण्णायामेकाहूतिं जुहोति ॥८॥ अधिक नक्तोप साऽय सहसेति दवाम्वामृभ्यां पहिताभ्यां देवा अग्नि षार. विणोदा अप्र सहसकषि्यव संहिताम्याम् । अन्य त्वाहुः-- अवतान क्रियते नोच्यते, मध्य त्रचोः । दः पर्णामौदुम्बगमिताम्यमृरभयां हूयते स्वयमातृष्णायाम् । अभद. वता । एत्मन्वमाध्य हेम बरह्मणे दः पूर्णामोदु्वरी^ स्वयमातृण्णायां जुहोति ? ( तै० प° ५-४-७ ) इति विदधाति । रुहूपटशी काचितछुगीदुम्बरी ।। ८ ॥ उर्णीवन्तं भयमः सीद् योनिमित्यु्यमाने सुपर्णोऽसि
१ ध. शेतवर्णोऽदमा उप" 1
=
५
५ पटः ] महादेवशा्िसेकाेतमयोगचद्धिकान्यास्यासमेतम् । ९९
गर्टमान्पूथिव्या^ सीदेति तिभिः स्वयमातृण्णाया प्रतिष्ठापयति द्वाभ्यां वा ॥ २ ॥ उरगोवन्ं पथमः सीद् योनिमिति होः श्रृत्वा पष्क; सभराः पररि्याद्- पोऽनवतीणै एव विधायुर्रीति । यदेतानस॑मरान्तेभरति, इति धरुतेः । अभेरषस्तात् कियते, अम्य परदायाभिम् । उत्तयेधिषिकारत्वा्नः । से्समासीति संमरा गुणु छ्गन्धितेजनोरणः स्ुकाः-रुपर्णोऽपति गरतमानिति तिभिः स्वयमातृप्णायां पमा(म)- रकतया प्रतिष्ठापनमनेः सुपर्णोऽपि गर्त्मान् भास्ाऽन्तरिलषमा प्रण ( इति द्र क्रौ वा ), आनुहान इति कगीवहानवती, अनने जु पुव परतिष्ठापितेऽक्ः एरीपमसीतु्तत उपयमनी(>यौन्युप्य ॥ ९ ॥ मद्धो अग्रे दीह पुरो न इत्यौदुम्बरी५ समिध- मादधाति । विधेम ते परमे जन्न्नग्र इति वकष ती९ समितुर्रेण्पस्य चित्रामिति शमीमयीम् । शमीमयीं पूवारिके समामनन्ति । कङ्क राम् ॥ (ल ०१११ ॥ १०॥ मनुष्व त्ेतयुपतमिन्धनं, समिन्धनार्भत्वालक्ृतस्योपत्तमिन्नस्य वैकृतमन््ेण-- द्धो अश्न इत्यौबरी, जाधायते । पिमे त इति वैकङ्कती । ता५ सवितुति शमीमयीम् । शमीमयी पू वैकङ्कयुत्तरा च शातन्तरस्य । केचितु ` -पर््र समिष- माद्धातीत्यनुवतैत इति पठन्ति ॥ १० ॥ अङ्गे तमद्याश्वित्यक्रपङ्क्या जुहोति ॥ ११॥ त्त जुहोमि, जघ्ने तमयाशवमिति द्रे आहुती हुतवे्यपसतम्बः ॥ ११ ॥ जञहृ< सवं॑च संगूज्य चतुश्रहीतेनषशदीतेन द्वादशदीतेन बा छुचं पूरयित्वा सक्त त इति पृणति जुहोति ॥ १२॥ आज्येन चतुहीतना्टृहीतेन द्वादशगृहीतेन वा चं पूरयित्वा ्ङ्ती पूर्णी- हृतिः । अभिः सष्वान्देवता । द्वादशगुततेनाऽऽ्यन पूणो चृहू्तया नुहुयादिल्थः ॥ १२॥ तां जुहदिह सोऽसिविति दिग्भ्योऽप्रं मनसा ध्यायति ॥ १३२॥ ताँ शयो दिश्व्िरिदि सोऽसत्विति ध्यानम् । ततोऽतिमक्तीः-- अग्नियज्ञं नयतु
१. ओदुम्बरीः समिषमाधी" ।
१०४ संत्यापाविरचितं शरोतसूभम्-- [ १९ प्रभे
प्रनानजित्येवमाद्याः प्ुब्धवत्प्रणयनोपदततःमते तु व्याघारणारताुत्तरेदि इत्वा पाक्कामपरमारानयुप्य ति ( ते ) तेमारा एवोप्यन्ते, ततः पारेषयो -दुप्यन्त इति । अत्राप्याहाऽऽपर्तम्बः--आ वेदिपरह्णा्त्व, (` आप० श्री* १७-९-१ )
इति । सह वेदिपरो्षनेत्याभिषिः । तरमादृहोत्तर्॒वेयास्तरणादि सौमिकं कम.
प्रतिपद्यते, इति ।-अभनिव्ुत्तरं पश्राहं परगृह तीति । अनुवीकषणान्तं कृत्वा शालामाहत्यः
भैतरावरण्याः प्यस्याया बतप्रापकरणम् । न्तद शाखायाः पटाशपरशातनोपतेषानते - वि य बहििवदिमिति भोति लोकेन करोति ।.गोमयटेपनान्तं कृत्व कुर्याः प्रोह्य ब्हिक्तिनदिभिति परक्ततिः रौककेनो- ;
दकेन तूष्णीकेन ॥ १६ ।
वैन्धानरीयस्य तन्तं भक्रमयाति । तत्र यावत् ५
कियते तेन्याख्यास्यामः ॥ १४ ॥ वैानरस्यमिप्न्त्मङ्गसमुदायं पकमयत्यारम्यते क॑ बर्हिः प्रसतरवर्ज यदा व प्रस्तरे साते परतरणानीध्माधरपमित्मयमा प्रयानानूयानपतमित्) ्रन्परिषीनि- का समिधं यज्ञयुरनृत॑चरानितीध्ममन्तर इधमप्ृश्वनानि निदधाति । १४ ॥ वेदं कृत्वाऽगरीन्परिस्तीयै पराणी भक्षास्योरपरा- > जी स्तीर्त्वा यथार्थं पात्राणि पयुनक्ते ॥ १५॥ ` वेदं कृत्वा समृहुन्त्यम्यागारमायतनोपटेपनादि क्रियते पू्वमङतमिति | अदीन
रिसतीयं पाणिप्रताटनादिकर्म प्रतिपद्यते कुम् । यथा प्रा्ाणि न दशंपुणमास्वतसं-
वणि परयुनक्तीत्यथैः ॥ १९ ॥ न प्रणीताः प्रणयति ॥ १६॥ विमोकाचमाात् ॥ १६ ॥ निर्वपणकाले वैश्वानरं द्रादृशकपालं निर्प्य स . मारुतान्त्सपकपालाभिर्पति ॥ १७ ॥ अरनवधानरस्य द्वादशा कपानि मारताना स्तकपाटमिति । . केचितु--सर्वाण्य- पराणि प्राशित्रहरणेड पत्रमन्वाहायैस्या्लीवर्नानि पू्वाणीति । नि्ैपणकल प्ा्-ञभे- वानरस्य निवपं कत्वा सघत मारुताः सष्कपलास्तस्मश्च शूप एयक् ॥ १७ ॥ तूष्णीमुपचरिता मारुता भवन्ति ॥ १८ ॥ ूष्णामुपचरितत्वावंहोमा एत इति । अत उपसाद्नरोक्षणाद्यसतृष्णीमवहननफ- टीकरणपर्षाटनविक्षणोत्पवनकपाछोपधानाधिश्चयणादीनि स रितत्वात् ॥१८ यजुरतपूताभिः संयौति । अभिवासित आ निनीय । संमेषेण मतिपद्यते ॥ १९ ॥ यद्न्पादि-
ध रै
=
९ पटः ] महादेवशासतिसेकटितमयोगचन्दिकान्यास्यासमेतम् ।
ध्मावरिषः पतनीसेनदनान् तत्संमे्याति ॥ २० ॥ ष्टु यभुरत्पूताभिरदधः सोति । कषक परनद समेष्यति । नित्यः स्रषः । जनवा्ते तु पतनी ॥ १९॥ २० ॥ यतमागाऽरगरहृणाततछ्वा श्बायामेव गृहणाति ॥-२१॥ आज्यग्रहणकाले धुवायामेव गृहति, प्राजानूयाजाभावात् ॥ २१.॥ भोक्षणीरभिमन्ठय ब्रह्माणमामन्त्य वेदिं ` मोक्षय भोक्षण्यवकें निनीय पित्रे आधिषठज्य धुषार शवं च सादयति ॥ २२॥ रो्षणीनामभिमन्तणादि कर्म प्रतिपथत्त इत्यापस्म्नोक्ते प्रकृतिवत् एनवेचनात् इतरया तूर्णी प्रोक्षित इति न क्रियते वेदिप्ोहणम् । तेन निवर्ते । - र्घरीपततपु
सुटदनात् । स्तरणकेऽरेणाि नहि्तात्व । एकाऽऽवारसमित् । वीतिहेनमिति 13
सवेमन्यतपतिवत् । धुवं सुवं च सादयति प्रस्तरे बरहिषि वा-॥ २२ ॥[ 'एषाऽसददिति मन्व संनमति ॥ २२ ॥
एतावंदतामित्यमिमन्त्रण धुवाया; चुवस्य च ॥ २३ ॥ विष्वसि व्ण धाम प्राजापत्यमित्याज्यमभिमन््रयते ।((ख ०१२) विष्णवपतीति परौवस्याऽऽन्यस्याभिमन््रणम् ॥ २४ ॥ वैश्वःनरमासाद मारतानासादयति ॥ ९५॥ . कपाटयत्फुरोडाशादित्या्याप््ताभिमशनान्ते प्रकृतिवत् । अश्नेयविकारवकष्णौकँ मारुतानाम् ॥ २९ ॥ स उचैै्ानरस्याऽऽ्रावयति ॥ ९६ ॥ इदा्नमिव बेदनिधाने वेधन्तान्परिस्तरणं होतृषदेनपाशकल्पनं च । ततः सािषेन्यः । उपवा (वी)जनं वेदेन । परीवारः । न त्तरेप्यति-- अश्रीत्शिीनिति च । शृदानीमेषि न समा पारेषीनश्नि च । ततः प्रवरो परैव्य मानुषस्य च } नापि भ्रयाना इ्यन्ते । न तेभ्य आज्यम् । तत आवाहनपरतिपेधः क्रियते । प्रचयं चाऽऽज्यमागाम्याम् । नुहा- मुपस्ती्यं छ वैशवानरमवदाय तप्णीमवदानानि । तत अवदानानीत्यवस्यामिेयाभा- वात्। द्विरभिषारणं चतुरवत्तं नुहोतीति । उज्ैमध्यमाद्पि स्वराद्वैानरस्याऽऽभ्रवणे
भवति ॥ २६॥
सधहृतमपयीवीयजुजुहोि ॥ २७॥
सषटोऽैः ॥२७॥ ५ ईक्चान्याृद्चेत्यासीनो इस्तेनोपाभु मारुतान्स-
१०२. सत्यापादषिरवितं ्रोतसू्रमू-- = [१२
बहृतान्गणेन जुहोति ॥ २८ ॥ पू पूं गण" „`> भनुह्टत्योत्तेणोत्तरेण जुहोति ॥ २९ ॥ स्वत बाधय प्रधा ग च सांतपनश्र एृहमेषी च भीदी च साफी चोर्जिपी चेत्युत्तपं गणमनुदत्य भय मेन जुहोति ॥ ३० ॥ उपा .मारतान् प्रतिनिवृत्य वैश्वानरं हुवा हूयन्ते दर्विहोमा: । ईड्य श्षज्योतिशेति होमः । सर्व मरुतो देवता । शुक््योतिशलनद्रत्य ऋतनिचेति देम: । ऋतनिचेत्यनद्ुत्याऽऽरण्यकरेन धुनिशचेति होमः । धुनिशचेतयनुदु् ऋतश्च सत्येति होमः । ऋत सत्यभत्यनद्ल्य॒स्वतव। धति होमः । स्तवा त्युदृत्य ईसा इति होमः । ईदृक्षास इत्यन्त इडर्चान्याद्चेति होमः । गगेन गणेन वा होमः | तथाऽपि चदुधं अण्योऽुवाकः । षष्ठश्च स्वतवान् । सवतो वा वेष्टयते मारु वधानम् । जपस्तमने लु ्वतर्वोेति पश पिता्ेति होम एवा०पङ्ः । नानुद्रदणो मानुपीशचालुवत्मौनो भटन्त स्वहित्थन्तोऽल्षङ्गस्य । अपवा-- अक्त्येषु मन्ेप्वाननाताः पञ्च गणाः । आरप्यकाण्ड आन्नातो पूनिश्च ध्वनतथत्यपरो गणः । सूङान्तरोक्तः स्वतगानित्यादिरेकः । अते। ब्राह्मणे तु सप्त भवन्ति सप्त गणा पै मर्तो गणश एव ॒विश्मवहनभे › ( तै पै 4-४-७ ) इति पुरोडाशानां हर्या द्ष्टन्या । होमकाटे मन्त्रे कंचिद्विशेषं विथत्त-* गणेन गणम्नुदूत्य जुहोति " ( तै० प° ९-४-७ ) इति । यद्] प्रथमगणेन हुत्वा द्वितीयगणेन जुहोति तदानीं प्रयमगणरुचचायं॑पशचदद्ितीयगगेन जुहोति । तथा द्विती- यगणमुचवायै तृतीयगणेन जुहुयात् ॥ २८ ॥ २९ ॥ ६० ॥
: इनदरं दैवीर्शो मरुतोश्ुवर्तमान इति हूतवोपतिष्ठते ॥ ३१ ॥ यनमान इति शेषः ॥ ३१ ॥
यदि कामयेत विशा क्षच्च< हन्यामिति ग्राम्येऽलु- वाक्यस्य गणस्य त्रीणि चत्वारि वा पदान्यनू- ( प्रदानन् )च्यारण्येऽनुवाक्यस्य शेषेण जहो- ति ॥ ६२॥ एवं त्रिभिरादितो यथांसमाघ्नातं ्रामेऽुवाक्यस्य यथा पूरवरेवं॑निभिरुतरेगी- णेः ॥३३॥ यदि कामयेत क्षत्रेण विरा हन्या मित्यारण्येऽनुवाक्पस्य षटसु पदान्तरेषु षट्ग 'णानोप्य रामेषु वाक्यं जपित्वाऽऽरण्येन वाक्यः ५
९ पटलः ] महादेवशाखिसकल्ितमयौग्च््रिकाव्याख्यासमेतम् । १०३
शेषै जुति ॥ ३9 ॥ एवं तरिभिरादितो यथा- समान्नातं भरमेऽनुवाक्येन यथा पूर्वव तरिभिर. र्मणः ॥ ३५॥ यदि कामयेत यनमानः क्र कत्रया पैद्येभ्य ओनलिनः स्युरिति अरमिऽनुवाकस्य च्रीणि चत्वारि वा पदान्यभपदानि, इद्धि पदम् । एदं विधान्यपि पशचाद्रण्येऽनु- वाक्ये उच्येते, पश्चमे वाय आरभ्य चतुर्थे वा मरामेऽनुवाक्य(क)रेषेण होमः । एव मायेलिभिरहोमं छृतवा पश्ाद्रणयेऽनुवक्े(के) केवठेन होमः । यया पूं प्रिभि्गणे- सणि चत्वारि वा पदान्यनुत्ेतयेवमादि । एमु्तरखिभिनुंहयात् । यदि कामयेत वैश्या क्रियभ्य ओजसि भवन्त्वति यथापरिपतमादितलिभि- गणेन गणेन हुत्वाऽरण्येऽतुवाक्य(क)प्व परासु पदान्तरेषु पड्गणाः सिप्यन्ते | धुनिश्च ईेति गण उच्यते । ध्वान्त्ुकत्वा शुक्योतिेति ध्वनश्च ऋतजिचे- त्युच्यते । ध्ननथ५ श्रुतश्चेति विदिमप्चे्ुक्ा सवत ्तयुच्यते । विरिम्श्चेतयक्त्वा इदस इत्युच्यते| विप इत्युकत्वा एनः केवटेनाऽ$रण्यकेन होमः । यया पूहुतमेव- मत्तैरपि होमो गणः । भारतहोमान्तो वैश्वानर इति माप्य्ृत् । उग्रश्च पुनिश्ेति वैकस्पकः॥ ६२ ` ॥६६॥ ॥ ॥६४ ॥ ॥ १९ ॥ `
न संमरप्यति । न संमाष्टि । नानूयाजान्यजाति ॥ ३६ ॥
न पूमेष्यति त्रहा्स्ार्याम इत्येवमादि । न सेमाषटि परिभीनभनिं च ।-न यजति चानूयानान् | असिन्काट आन्यं॑गृहीत्वा-नूयानाथ परतििद्धवन पव कर्तव्यमिति न्यायः । अश्नयनिकारत्वद्ि्ानरस्य न ण्यति न तमाति यथाश्रुति पठितं सत्र करेण । मारुता्ुत्वा नारिष्ानैशवानरे हविरिति च । अ्रोपात्स्क्दादिचषौ- करणान्तानां टोः । वयहन वाजवतीम्यम् । यदि प्रस्तरो धरुवा रतः | ततः परकृति- कतावान्तम् । यदि तु न छतो न तदा । प्राकूपरिप्हरणात् । सूक्तवाको चा्येति वचनात् । ततः प्र्तिवत्ससावान्तम् । ततः पनीपियानादि त्रह्मणमोजनान्तं भरकृीिवत् ॥ ६६ ॥
य॑ कामयेत क्षभनियं प्र स्वादायतनाच््यवेतेति तेस्यारण्येऽुतराक्य(क)स्य गणस्यापरषठं रथवाहनं वा व्यद्गयेदिरयय्नसंुक्तः कल्पः ॥ (ख० १२) ॥२७॥ इति सत्यापाददिरण्यकेशिसत्रे द्वादशम पञ्चमः पटलः ॥ ५ ॥ यै फोमयेत राजानं राजशृणां कमेास्य खेन सरव क्षत्रिया हन्येरन् । जन्ये
यस्माच पच्येत देशान्तरं शघ्ुभिनयतेति तर्यारण्येऽहुवावये(के)नाोरात्र त्ोदी-
४५४ ,; सत्यापादपिरचितंशरौतसूनम्-- [ १२ परमै
सयतमिलयमनिपरवाहणं शकटे ययेतादधे रथवाहनं शकटं तद्रण्येऽतुवाकये(केन वयज करोति .। अन्यद्वा किद्स्य शरदेशमिति । भयजञसयक्तो विधिः सरवथः ॥ १७ ॥
इति सत्यापाहिरण्यकेशिमूत्रव्याखूयायां महादेवराकषिसंकालितायां
` भ्रयोगचन्िकायां द्वादश पश्मः पटलः ॥ ९ ॥
अथ द्ादशनन
लः ॥
~ बोषौरां जुहोति । आ्येनदुम्बया सचाऽ- ` आ्राविष्णू सजोषसेत्यनुटुत्य बालश मे भवश्च म इति संततामा मन्समापनात् ॥ १॥
- रान परिमा्ेऽाषिप्् सनोपतेति चतुहीतं नुदोति । ओौदुम्बरी५ सुं मायामात्र शा.प पश्ादातेचनवतं धृत्य ए्रयित्वा ( आप° श्रौ" १० ६-१७ ) इतयापततम्बः । ओंदुमबरी दुद्, उदुम्बरण ता व्यायाममनत्री चतुररलिः, शरदा प्रषिप्यते यथा न दह्यते पश्ात्तस्या आक्िचनं रं प्िममागे व्यायामस्य दष्डोऽहमः म दीरव ता धत्य पूरयित्वा पृणीहुतिरेका वानशच म इत्यारभ्य, वान िव्थ व घ्रारा सतितोऽविच्छिना ` यवतदमेन्ः माघा | मुवनश् स्वाहा, अभिप- रकिः स्वाहा, इतिं मन्न मन्म स्वाहाकारः । वाजश्च मे स्वाहा प्रसवश्च मे स्वाहा -थेपन्ताः ।:अद्राणि नुदति, द्वदश द्वादशानि जुहोति ( तै° सं° ९-४-८) लिन शुः | भाण्यकारतु--अन्त एव. रवाहाकार इति । एतच सूतकारमतात् । कहेत्यारभ्य सतता धारा इति मौमां्काः । तादि--: पततां वोर्सो नुहोतीत्य्र ?तततवचनात्तस्य च पा हित्यवाचित्वात्ादित्यस्य चानेकापेितत्वातकर्मणशचैकत्वा्करमै म्छयौः सोहित्यमिदपुव्यते अतोऽ मसतरादेः कमोदिशच संनिपातः । स्यादेवं ययेकं कम स्यात्, मित्नानि त्वर द्वदश द्वादशानि जुहोति इति सेख्यया कर्माणि तेषाम् विच्छेदः सेततराब्यैनोच्यते । जुहोतीति तेामुपात्त्वान मन््कर्मणोः साहित्यं मनर. स्याुपा्तत्वात् ।. अचिच्छेदेऽपि ्ततरब्दो वरते न वेवं साहित्ये । अतोऽपि पूं एव न्यायः ॥ १॥ अनययरिरकाभ्यां सं तत्य विधतते--
य॑ कामयेत माणानस्यात्राच्ं तरिच्छिन्यामिति व्िग्ाद तस्य जुहुयात् । यं कामयेत माणानस्या-
२
६ प्छ} महादैवकासिसेकलितमयोगचद्धिकाच्यास्यासमैतम् । = कन्थ
लाच \ संतनुयामिति सततां तस्य जुहुपात् ॥२॥ न
अस्य यजमानस्य प्ाणानननं च विच्छिन्धामितयेवं द्िप्न्वयुरेतं मन्तरं मध्ये विद्य जुहुयात् । यस्तु प्राणानामन्नस्य च सोंतत्यं कामथते सोऽयं पेततामाहुतिं जुहुयात् । परतिवेधारथमिति न्यायः । अध्ववकाम इति मप्यङृत् ॥ २ ॥
यदाज्यषच्छिष्येत तस्मिन्रहमोदनं पक्त्वा चतु-
रोऽष्वयन्भोजयततेभ्यथतसो पेन्र्क्षिणा दयात्
॥ ३ ॥ चतुःशरावमोदनं पक्त्वा तद्व्यञ्जनं मोजन-
याति ॥ ४॥
यदाज्यमुचछि्येत सवि तस्माय ओदनशचतुःशरावः पच्यते । अपेमं लौकिकेन
न्यायेन तं ब्राहमणाश्चत्वारः परा्चीयुरिति पुनरपदेश्चुणी ब्राह्मणानाम् । माप्य कारस्तु गाहैषत्ये पाक दणि । चुःशरावश्तु्लकः । ओदने पक्तवा हुतातिरिकृतेन यच्छिष्टं धारथाऽटतं तस्मै दनस्य व्यज्जन भवति । यद्यपि ब्राद्मणगरहणमविदिषं तथाऽपि प्रकृता एवाध्वुपृतयो गृहम्ते । प्रशितवद्धयो मुक्तदयश्चतस्ो पेनूठंयार् यजमानः । यथप्याज्यगृहीतेन व्यञ्जनं भुज्यते तद्प्या्ये श्र्धते || | ४ ॥
वाजमसवीथं॑जुदहोति । सप्त पराम्या ओषधयः
` सक्ताऽऽरण्याः । पृथगन्नानि द्रवीकृत्य बानस्येमं
मंसवः सुप्य ` इति चतुरपरभि कररिरौदुम्बरेण
सवेणकेकय बीऽनमननं जुहोति ॥ ५॥
वानपसवशब्दो यलिन्दोममुदये क्ते स॒ वानगपवीयस्तं जुहोति । पतत
भाम्या ओषधयस्तस्मिनहूयनते स चाऽऽरण्वः पूर्वकता पृथव्यगन्नानि आ्म्यारण्यानां भू्याणामाग्येत तेति भोप्यकृत् । पच्यमानानि ` यया द्रनाणि -मवन्ति तथा काव्यमिति: न्यायः । केचिदपक्न्याज्पेन द्रवाणि ` इत्वा. होमे कुर्वन्ति । अपरे तु सपऽऽप्यजञदाठदरौ वितेऽन्नस्यालस्य वपति, इति हरुबन्तः । तल्वयुक्तं ( भवति ) भबरि्यति । तदृलमिति तस्मिलतशब्दः । ओैदुम्बेण उदुम्बरमयेण सुण वाजप्य प्रपवः सुपव इति प्रत्यृनै बरमयान् हुतवाऽऽरण्यन्नुरोति- वाजो नः स॒ इति ।
केनित्--पिदमापीहियकियस्षणये गोधूमा इति सप मया. | वेगुश्यामाकाद्य
उदृदल। आरण्याः । उमयविषधान्यतदधये चटदशमिहोमः । एकैकेन मननकेकस्य
होमं विधते -अनस्याननस्य जुहोति ( तै प ९-४-९ )- इति । उसापरयेग षष
१०६
संत्याषाढापेरचितं शरोतसूत्रम्--
[१९ र-
तत्तदनपराप्ययमीदशो होमः । चोदकमां जूं बाभितुं साधनान्तरं विधते-ओैदु- म्बरेण छुवेण जुहोति ( तै पे १-४-९ ) इति ॥ ९ ॥
पितु लु स्नोपं महोधर्माणे तविषीम् । यस्य त्रितो उ्थोजसा त्र विपर्वमर्दयत् ॥ स्वादो पितो मधो पितो वयं त्वा वमह । अस्माकमवित( मव । उप नः पितवाचर शिव; शिवाभिरूतिभिः ॥ मयो- भुरद्विषण्यः सला सुवे अद्रयाः । तव त्ये पितो रसा रजाभ्स्यनुविष्टिताः ॥ दिवि वाता इव भिता; । त स्ये पितो ददतस्तव स्वादिष्व्टेते पितो ॥ भस्ात्या आनो रथा(सनां तुविग्रीवो इवेरते । से पितो महानां देवानां मनो हितम् ॥ अकारि चार केतुना तबाहिमवसाऽवधीत् । यददो पितो अजगन्विवस्व पर्वतानाम् ॥ अत्रा विननो मधो पितोऽरं भक्षाय गम्याः । यदपामोषधीनां परिंशमारिशामहे ॥ वातपि पीव इद्ध । यत्ते सोम गवाशिरो यवाशिरो भजामहे ॥ प्राति पीव हष । करम्भ ओपये भव पीवो वृक उदारथिः वातपि पीव इव । तं त्वा वये पितो वचोेभि- गावो न हस्या सुषूदिम ॥ दतरेभ्यस््वा सधमाद- म्मभ्यं त्वा सधमादमिति हुत्वा हुत्वा पाञया५ संपातमवनयेत् ॥ ( ख०१४)॥ ६ ॥
हुत्वा हत्वा पाया तपतेषभवनयति सर्वानानाम् ॥ ६ ॥
अपिवा यस्यान्नस्या्रे जहुयाततस्यधमं कुयीत् ॥ ७
शंलानतरोक्ताुबादः ॥ ७ ॥
यजमानायतन अओदुम्बयामासीनमधिमन्वरण्धं कृष्णाजिने सेपातिरभिषिश्चति ॥ ८ ॥ दक्षिणे बा प्तावस्िन्कृष्ण।जने ब्राहमण व्याधरचर्मणि राजन्यं वस्तचमेणि वैद्यं पश्चकाममिति | ९ ॥ नित्यव- देके समामनन्ति ॥ १० ॥ देषस्य त्वा सितुः मृसवरेऽन्विनोवीहुभ्यां पूषणौ हस्ताभ्यां वहसपति<
६ प्टठः ] महादेवालतसेकरितमयोगवन्धिकाष्यास्यासमेतम् । = १०४
साश्राज्येनाभिपिशवामीति ब्राह्मणम् ॥ ११ ॥ इृनद्रर सास्नाज्येनाभिपिशवामीति राजन्यम् । अभरि- ५ -सान्नाय्येनाभिपिश्चामीति वैश्यम् ॥ १२ ॥ पुरसतासमत्यङ्रिष्टन्पथासाङ्मुखमासीनं - शीष - तोऽभिषिन्याऽभुखादन्ववसावर्यात ॥ १३ ॥
दक्षिणं प्रत्यपि पक्षं॑यन्न प्रनापहदयेन कतमुपस्थानं॑तत्रौुम्बीमापन्वी प्रतिष्ठाप्य तस्यामासन्द्यां ृष्णाजिनं प्राचीनप्रीवमुपरि छोमानि यथा भवन्ति तथा विहतये (धाय) तसिनछृप्णानिन आपीनं प्रा्मुलमश्िमन्वारभ्य स्थतं सेषा- हैरलरमैरभिषिश्वति नादाणम् । व्याघचरमणि राजन्यं कश्यम् | छागस्याभिने दैशयम् | ङृष्णानिने ब्रह्मवचंसकामं लश्रिय वैयमापि । बस्ताजिने ल॒ पुष्टिकाम ्रा्षणम॒पि । देव्य स्वा, इत्युत मन्त, पूष्णो हस्ताभ्या साम्नाण्येनाभिषि्वामीति बरा्मणमाभिष्ति । पूवंबदनुत्ेन्प्य त्वा सान्नाज्येनाभिषिशवामीति पेत्रियम् ॥ ू्बदनुदत्य वृहपेस्वा साम्रायेनभिपिचामीति वैद्यम् । भन्तविपयो सेके समामन- मन्ति, (अपरौ ° १७-४) इत्यापस्तम्बः । माप्यकारस्ु देवस्य त्वा सविलुरित्या रभ्य सरस्वत्यै वाचो यनतुयन्रेणघ्नेस्वा पताश्रव्येनाभिपिशवामीस्यभिविश्वति । मह~ द्रस्य स्तोघ्ं प्रत्यभिषिच्यते । यथाऽशनचित्यायामिति प्र॒ एव वानपेयपाठो दित इति । इह दु प्रत्य्तपाठः । “अगसत्वा साप्राज्येनामिषिचचामीतयहिष शा अप, पवः" (तै०प०९-६--९) इति परत्यक्षपठो व्राह्मण | प्ा्मुखमारसने परत्यश्ुलसििष्ठन्वः क्षिप्त्वा हुतरोषमापुलाद् यावन्मुखं तावदेव सावयति । अघराभिप्रक्ष्य माहा त्म्यं दृशयत्यापस्तम्बः-तदाहरहोतन्यमेव नहि सुषुवाणः कंचन प्रत्यवरोहत्तीतिः (प० श्रौ ° १७-७-६) इति । तदाह्रहवादिनोऽन्ये शालान्तरस्या होक्तपेव वभि कध शेषः कर्तव्य इति । न हयभिधिक्तः सन्यनमानः कंचन खं गुरपपि ्त्रवरोहति, क्लीवं अ्ुताने न कुयीत् । एपोऽभिपेकस्य धमः ॥ १ ॥ ११ ॥ १२॥ १३ ॥ छृ्णायै ेतवत्साये पयसा दध्ना बौदु्वरी < सच पूराधेत्वा न क्तोषासेत्याहुतिं लुहोति॥१४॥ अभ्ैवता । दशरिहोमो शासान्तरप्यः ॥ १४.॥
ऋतापाटृतभामेोति पद्भिः पयधिदद्शगृीतेन
द्वदश राष्टमुतो जुहोति ॥१५॥ पर्यायपद्य
तस्यै स्वाहेति पू्वभाहुति जहो ति॥१६॥ ताभ्यः
स्वारितयुत्तराम् ॥ भुवनस्य पत इति रथश्ुखे
१०६ `,“ सत्यषादपिरचितं भोतसूृत््-- [ {रपरे
' पञ्चाऽहुीषहोति ॥(ख ०१५) ॥ दश रा पयौयै रथ्यस्याऽऽहवनीये धायैमाण^ रथशिरोऽभि जुहोति । रथसिरसा जुहोतीत्येफेषाम् ॥ .७ ॥ समदीत रथमध्वर्योरावसथ« हरन्ति अनुनयन्ति ओीनश्वास्थहर इत्येषाम् ॥१८॥ तान्सरथानध्वर्मषे ददाति ॥ १९ ॥
“ कोमाहुतीः प्मिः प्यः परिवर्ैद्दश जुहोति ाष्टमनमैः-कतापादृतपामे, ` र्नो नामित्येवमन्तः प्यायः । स्षटदेगेकत्ना तसमै स्वहिति प्रभमाहुतिः । ताम्यः स्वितुतराहतिः । एवमुत्तरेष्वपि परयोयेषु विभागः । घरतापाद्तऋतधामाऽश्िगनधषैः स इदं तर्कं पतु तसमै स्वाहा इति । तस्यै पधयोऽप्सरस ऊर्मौ नाम ता इदं बरहम तेत्र पान्तु ताभ्यः स्वाहा इत्यव मा भृदयत्तनन्धा विभागः । परिपादसामथ्यावन्यथा रिपितस्य . मन््र्यान्यथा क्रिया न युक्ताऽप्ति कारणे - नोहेत् । . अ्था- नाभिदधाति ङृतिवदिलत ऊहः कियते वितौ परष्टतिवच्छन्दोभावात् -। वनस्य पृत इति पयोयाणां समी । भवनस्य प्रत इति समीं जुहोती त्यापस्तम्बः | पर्यायानिहृत्यषा शरति्विदधाति । भुवनस्य प्त इति ` भ्योदशी जुोतीत्यन्या श्रुतिराहुतीरधिहत्य, एवमेकाथैत्वाच्छरूतिद्यस्य | एतेन व्याख्यातं परा. यमनुद्ुत्य तस्म. स्वाहेति प्रथमाहुतिः, ताभ्य वाहत्युत्तरा । एव पश्चाऽऽहृत। रथमुले श्च. । केचिदाहुः आहवर्नायस्य रयशिरो धार्यमाणमभिनुहोतीति । पचमभिदेशभि- कौऽभिहुतास्वाहूतिष॒रथपुल आहवनीयस्योपरिश्ार्यमागेऽध्वयोरावसं नयन्ति, उच्म्ैवः हरन्तो न कर्नतोऽुनयन्ति पादरथस्य तरीनशान् | यदि पषटवाही, त्यु" अयः | चतुरो वा । यदि नतुर्यु्यः । तानशव्रथंचाध्वयैवे ददाति । प्रथगशचाना प्रतिग्रहः पृयभ्रथस्य । न चोहः प्रकृतिविकृत्यथै्वान्मन््ाणाम् । यनमानो हि निमित्ते तिकलो वडवा द्धे वा वडवे ॥ १५ ॥ १६ ॥ १७॥ १८ ॥ १९॥
, समुद्रोऽसि नभस्वानित्यज्नारेना तरीन्वातनामानि जुहोति ॥ २० ॥ कृष्णाजिनपुटेन वा ॥ २१ ॥
समुद्रोऽपि नभस्वानियल्नाटिना वात एव हूयते श्रः । न शचेतस्य॒वायोरवदानं शक्यते रहीतुम् । माष्यकारस्ु--अन्जदिना तिल आज्याहुतीः, इति । कृष्णाजिन टेन वा वातहोमः.| नान्जाना। उपदेशोऽपि वायुरेवा्हूयत् इति ॥ २० ॥२१॥
"क्क कु
#
१ पटः ] महादेवकासितेफलितमयोगचन्दिकान्यारुपासमेतमू् । १०९
अप्र उदधे यात इषु्युवा नामेति पश्वभिःः पयिः प्रदक्षणमरुपरिक्रामनमतिदिषं पञ्चाऽऽज्या- हतीयैह्ोति । मध्य॒ उत्तमेन भाङ्णुखः । समीची . नामासि भावी दिगिति षदाभेः पर्यधिदधना मधुमिश्रेण पण्महाहुतीञदयोति । यथा स्पीहुीरय्ते अये सू्े स्च इति तिसलो चो ज॒होति ॥ २२॥ अग्न उद्घ इत्यपमातेन पृचाऽऽज्याहुतीः । वायुः परत इतयाज्याहुतीरितयुच्यते । समीची नामापि प्राची दिगिति दध्ना मधुमिप्रेण सर्पाहुतीः पद्] अप्तमहिन पारकि क म्या प्रतिदिशममिनुहोति । पश्चमी पी च प्राङ्मुख एव पशादुपरिष्ट्ुहोति । अनु- पारिकामनित्यथेः। हेतयो नाम स्येति पण्महाहर्नुहोति। यथैव सपौहुतरमधुभिभरेण दध्ना । तिलो बो याते अगन इति ॥ २२ ॥ सबणैषर्म््ाहेति प्चाकौुतीदैत्वा ॥ २३ ॥ अकौहुतीः पशचाऽऽ्यनैव ॥ २३ ॥ वेदिर्तरणभमृतीनि कर्माणि पतिपद्यते ॥ २४ ॥
अथेनां वाहिपा बहू पराचीनं स्तीति वैखानसोक्तेस्तरणादि सौमिकं प्रा्धि- ्णियनिवपनात्छृतव र्तः प्रसते दृशीकवः सनरयुः, ईत्येवमन्ते विधायोपवपनप्रत्या- -प@ै श्नायश्चयनम् ॥ २४ ॥ ६
1
ममामन इत्येतेन।लुवाकेन मरिमन्तरमिष्ठकाभिर्धिष्णि- याशरिनोति । एकैकेन मन्त्ेणेकैकं धिष्णियषु- (म) प्रणयति । अष्टावाग्ी्रीय उपदधात्यश््मा नवम इत्येकेषाम् ॥ २५ ॥ दवादश चतुिशतिं वा होत्रीय एकादृरेकविभ्यर्ति वा मशास्रीये ण्मानौलीयेऽषटामितरेषु ॥(खं० १६) तव श्रिये उ्यिहीत पर्वतो यवां गोत्रमुदसृजो यदङ्किरः । इन्द्रेण युना तमसा परीतं वृहस्पते निरपामीन्नो क अणैवम् । वृहस्यते अतियदरया अहत् । एवा पिर इति तिषटभिव्रीह्ीमिव्ैदसदने यमो दाधार पृथिवीं यमो विन्वमिदं जगत् । यमाय स्ेमि-
१११ सप्यापाढपिरबितं धोरसूत्रम्-- [,१९ प्रे
तस्थे यलमाणाद्रायुरक्षततम् । यथा प्च यथा पद्यथा पश्चदशथेयः ॥ यमं यो विचयात्स ब्रूया धथेक कऋपिविजानते ॥ निकटकेभिः पताति षड्- बरेकमिदवृत् । गायत्री मिष्टम् छन्दा<सि स्थौ ता यम आतेति तिषटभिरयामौभिरमारनारय तवेषं वयद यज्गसाधवं कुकयिमवते निहयामहे । आरे अस्महैव्यः< देहो अस्य तु सुमतिमिदरयमस्या हृणीमहे ॥ अश्याम ते सुमतिं देवयज्यया क्षप- द्ीरस्य तव द्र मीदूः । सुश्नायनिद्विशो अस्मा- मा च रारिषट वीरा जुहवाम ते हविः ॥ ढा नो शोत नो मयःकृषीति तिसृभी रोद्रीभिथा- त्वाटे हव्यं श्रीणीहि हन्य ५ श्रीणीष व्यं पच व्य श्रपय इव्यमसि हव्याय त्वा इत्येभ्यस््वा हव्ये सीदेतयष्टौ शामित्रे ह्यसूदोऽव ते दैड उदुत्तमं त्वा यामि ब्रह्मणा बन्दुमान इति तिष्भिर्वारणीभिरवमथे ( तासु प्रचरन्ति । स्ट ष्णा लकष्मणाशोतर उदस्यति अवः शिष्टाश्च ) ॥ २६ ॥
ममन वर्चो विहवेषित्यतुवाकेनके्टका ऋचा चचोपधीयते प्रतिमन््म् | दिरण्य- केशिनसतु-: एठैकयनौ एकैकथिष्णियमपवर्जयन्ति । इतिश्ु्यन्तरमू । तैत्तिरीयाणां हु यदवन्या उपदधाति, इत्युक्त्वा ‹ हेतुरधष्णिय उपदधाति, ( तै° सं° 4-४- ११) इति । विहव्या इति बहुवचनमेकैकलिन्बहीभिरिषटकामिर्थण्णियपारमाणाभि- श्विनोतीति । अरमा नवमा( म आ )्भीयेऽष्टविषटकाश्चुरखा ( श्रा ) दर्वा इति नियमो नास्ति | ( ममाश्न इत्यारभ्य ) नवमिर्रौगमरपधानम् । अदमा तु मध्य एकस्या ऋचस्त्यागः । उपधाय करमेण चयनं भवति । होत्रीयं प्ाशाखीयं ्राहमणाच्छं- सीय पैशनीयं नेष्ठीयमच्छवाकीयमिति । ततो ्र्मतदनं माा्जियामिति । यद् दवाद्- शरोत्रं तद् पश्चमी दशमी च द्िरभ्यस्यते । यदा पोडश तद् पचमी चट्राकतैत दृमी च । ग्रकरषंशातिस्तदा द्िरकैका उत्तमा तु मिः । यदा चठु्विधशतिस्तदा
१ द पूते न्योनुसतकयोर्ियते । २ ग, पुस्तके जञाना्यासठु ४ 9
६ ष्ट्ठः] महादिवादिसंकितपयगचाकाण्यारसमैतम् । १११
पश्चमी, अष्ट्त्वोऽभ्यस्यते दशमी च । एव दसूया पूरयेत् । एकादश व्राह्मणाच्छतीये पडषकारतु मारनरछयशव्वनयषु भिप्णयेष उपधानमनुदेशेषवपि चतुरा वा मवन्ति धिष्णियाः पण्ड्टा वा । केनिच्ाहुरौणगिकरेडु पारमण्डटा इति । तेषां पिष्णि- यानां यस्य यावत्थ इष्टका उपथास्यन्ते शकरा अपि पारश्रितस्तावत्य एव पाश्थय- णोः । अच्छावाक स्य ) पिष्णियोपथानं छृत्वा जहासदने पशचोपधाय विहध्ार्तव शरिये इति ष्ठी । बृहस्पते अति यदर्यो अहात्, इति सप्तमी । वृहस्पतेः स्मनयदित्थ- टमी । मालीय विहन्या उपवाय तिस्लो यमो दाभारेति च तिस उपदधाति । चात्वाले विहव्या; पश्चोपाय सेषमिति पष्ठी । अस्या( श्या पत इति प्म । शहा नो शं इत्यष्टमी चात्वाठे । हल्यं प्रणीदीति यनुर्भिरटौ शामितरस्यने । ततोऽवशै- स्थानं गत्वा दिव्याः पशचोपधाय-अव ते हेड, उदुत्तम, तेवा यामि, इतयुपद्धाति तिलः इत्वा पारशतरणं पू पशचदुपथानगिकानामिहाप्यनभूमे तासु प्रधरणं साक्ष- स्यावभृयस्य कले । भाप्यकारप्तु-वरहिरभिजुोत्याुतीनां प्रतिष्ठित्या इति वहिः भ्त्याप्नायत्वादिकानां प्रचरन्तीति तस्ित्नेव काल उपदधाति नासम्काल इति । अस्िन्काट इति न्यायः । असिन्का उपहता अपि तृणपरतया्नाया एतेनैव तृण पराहिथते । चण्डाः छृप्णा इष्टका यास्तं च िंचिचिहं च न सर्र छोहतिस्ता
उत्कर क्षिपति | अवशिष्टा अपि गुणयुक्ता दि्वोतकरे सपति । २१ ॥ २६ ॥
यतपरग्यूपसमानात्तछृतैकयूषमेकादश्न वा यूा- न्संमिनोति ॥ २७ ॥ तेषामग्र पूरैधुरुच्टरयति ॥ २८ ॥
यतपरयपतमानात्त्परै करम -अध्वनामध्वपो नमस्ते अस्ठु मा भा हि्ीरितिं तं तमभिक्रामत्यवमादवि पू॑वदाञ्यान्यमिमन््ैवमत(-त)मविछ्तेन ज्योतिष्टोमेन विधिना । यद्यप्येकादश यूपास्तथाऽपि वेदितमितनैव न रयाक्षेण विमानम् । एकयूप वाकरोति । अग्जपोमीकाड एकादश वैकाद्िनथेपण वेदिसंमिता । साशनिचिरे वेदधमिता[ ची ] एवाऽऽस्नाना् रयाक्विमानं रम्यते तेषां यूपानाम् । योऽगरिष्ः स॒ पूदधुरपीपोमीय- काटे मिनोति । वेषि॑मानपिधान कथं टम्यत इति पनरारभ्यते ये त्वभि्ठदाधिने गृहीतवोच्छी( च्छ )यनते ( इति।) प्रथानकाठत्वदङ्गानाम् । अग्नीपोमीयकाठ एव वा| येऽप्मिष्ाद्विमज्यैकादशधा वेदिम् । एष एकदेषु विविः ॥ २७ ॥ २८ ॥ अत्रैव वा| इतराञ््ो वा। अग्नीषोमीयस्य पष्षुरोडाशं निरप्य देवसुव हवी स्यनु. निरवषनयप्रये गृहपतय इति यथा पमान्नातम् ।
११२ सत्थापाडविरचितं ्रोतसूचम्-- [१२ पे
पशुषुरोदाशषस्य देवहुवां च हविषा< समान चखिष्टृदिढम् ॥ (ख ॥ १७) ॥ २९॥३०॥ इति सत्याषाददिरण्यफेशिसुत्रे रदे षष्ठः पटलः ॥ ६ ॥
; श्वो केत्यहीनार्थः । शवो वा यावन्तः पशव आलभ्यन्ते तावतामुच्छरूयो यूपानाम्। यथा दविर पञ्च पूऽहन्यःरम्यन्ते भड़र इति । भिरत्ने इ प्रयमेऽहान त्रयः पशवो द्ववोरुच्छरयणं यपयोरशि्ठ एवाऽऽरभ्य आग्चेयः। द्वितीये यूपचतषटयं पदावश्वत्वारस्तया तीये । पवमन्यनाप्यहीनषु पिमः । सवे ह॒ मतयक्षविमागः | चदि युपैकादशिनीं स्यात्, अन्वहमहन्यहनि न ठ ्मेऽदनयुच्छ्यः, अग्िष्ठस्य वि्मानतवात् | दवितीयपमृति- प्वहःमु एकैकस्य समानम् । दीव्रेषु पुरेवाऽऽवैते न युपोच्छूय उच्छ्तत्वात् | शो वेति विक्विषानाृद्ि्दवपि जघ्ीोमीयकाक उच्छूयणं म्यत । अ्ीषोमी- यशो; सै्ोमाथैत्वदेकयुपेव सव देकादशिनी (न) आलभ्यन्ते | स तु युपसतेपमेवैकोऽ- भि इति । अश्ीपोमीयकार एव ह्यं रशनाम्यां परिवीयते । प्रतिप खरः (रवः) स सरमः पूपर्भयति; ईति विकगात् । अदीपोमायत्य पशोः परुषरोडाशं निर- -प्याटौ देवूषुवां हवीषि निर्वपति“ अघ्नमे गहपतये एरोडाकमष्टकपालं नि्ैपति हाना ज्ीहणा^ पोमाय वनश्तये दधामाकं चर५ सवित्रे सत्यप्रवाय पुरोडाशे इद्शकपाटमारून नीहीणा५ सदाय पश ग्तये गावीधुै चं ब्रहस्पतये वाचस्पतये तरवारं चलीन्राय् ष्ठाय पुरोडाशमकाद्शकपालं महरीहीणां मिन्ाय सत्यायाऽऽ" म्बानां चरं बरमाय धर्मत यवमयं चरुम्" (प° से० १-८-१०) इति । पषटिमि(षषटितेरूम)रि दिनैः पच्यमाना आश्त्हः । स्यूलवीजं महानीहय, | अन्ना ; धानयविशेषोः । कमटनीनमियेके । अन यानुपहैषसते त्वम बृहद्वयः ( तै° सं* ३-४ ११ ) इत्यचुवाकोक्ता याज्यापुेनुवाक्या प्रम | समानं तु चिषटकृदिढं छिष्ट्देडा च पटएुरोडाशप्य मुरुयत्वादभिगुणकः स्िष्टङृत्स दवसुवामपि भवति | :दाप्राशनं च पेत्रावरणपषटो मवति ॥ २९ ॥ ६० ॥ ^
इति सत्याधादरिरण्यकेरिसूतरारुयायां महदिवशाक्ञिःकछिताया परयो- ६ गवद्धिकायां द्वादशमे षष्ठः पटलः ॥
अथ द्वादशमे सप्तमः पटलः ।
पकाल एकयुधं एकादश पशरुपाकरोपि एकादशसु भा ॥ १ ॥ प्के परा परनेहीति । जश्नव सनीय पदुमृपकरोति ° आप शरो १७- ८-२ ) इलयपदध्वः¶ शितो चूं परिवीय कतुपरीनो$पि ` भ्न, तषा परदौन"
४
७य्ण्ठः] महादेवा विसंकटितमयोगचन्दरिकाव्यष्या समेतम् । १११
मञ्ेयग्रहणम् । भाप्यकारस््वामेय एवोक्ध्यादिषु॒स्सस्थघु च ठम्यते पुनर्विधाना. दिति । न त्वन्या शलापु संगच्छते कठुपद्रद्नायै इत्येव सेगच्छते । एका-
` दशु वेति । वेदिसंमितां मिनोतीति परिधानात् । एकयूप चैकादरिनानां यद्.
सावेकादशिनी भ॒यात् , इति यूपमेदनिन्दां कृत्वा एकयूपत्वं वैकादशिनानां विधी यते । एकादशिनीति च यस्यां युपमेदस्तामेवोपचरन्ति | ध्वञनो वा एष। मीयते यदेकादशिनी › इति सा समथ , प्रत्यकं यज्ञ\ संमरदतोयैत्पात्नवतं मिनोति यज्ञस्य भ्ु्तन्ध्यै सयत्वाय' इति श्रुतेः । न पश्कादकिन्या पालनवतं यूकादरिन्यामेव वा अन्ये युपाः पडमन्तः, इति बहुत्व युपानामुकत्वोपशयपङुविधानादुपशयोऽपि युषः मेददरारकः । तस्मादृकयुपष्वेकाद्रिनेषु न भवाति सोघ्ामण्यां च। तच्च काल्यायनेनाप्यु क्तम्--'युपकादशिन्धाेवेपशयपात्नीवत न पकाद्शिन्याम् ! इति । अतश्च पशुगणे बहिः सोमे तत्र तमदितस्यामावान्नापात्नीवतः, यूपभेददवारतवा्पशायः कियते । साचनि- नित्य एवैकयपो लभ्यते ततोक्त इति । अन्येषु तु गणेषु बहिसतनवतिषु युपभेद् एष | यत्रि यूेष्ाटमेत, इति लिङ्गात् ॥ १ ॥ अग्नि युनभ्मि शवसा धतेनेति तिभिः पातः- सवनेऽपमभिगृश्ति ॥ २ ॥ परसतात्परातरनुवाकाद्रातपूषावहत्य सोमम्, अनि युनऽ्मीति पिच्पिरभिचसनैः बाचि युनक्ति, यज्ञनादनाथै न मनतरान्तेनाभिशशति ‹ यतसर्वाभिः पचचभिवृनजयात्-” इति दोषमुक्त्वा ` ‹ यज्ञायज्तीयस्य सोत्र दवम्यामभिपृरति ' इति 'तदप्यभिमरशन, नमो असतु मा मा हिीरिति द्वा्यमभिमरशनं ' योग एव वक्ष्यति स्वयमेव सूत्रकारः ॥२॥ दक्षिणाकारे हिरण्यपातरे मधोः पू शतमानस्य छतं चित्रं॑देवानामित्यवेक्ष्य मध्यंदिनेऽ्ेनाव- ध्राप्य ब्रह्मणे ददाति ॥ : ॥ दक्षिणाक्षि प्रा प्रतिहत तत इति ते दिरण्मयं पत मधुनः पृण शतमानस्य हिरण्यस्य कृतं चित्रं देवानामिति यनमानोऽन्यश्चनावाप्य॒ ( पर्णं कारयित्वा ) ध्क्षणे ददाति हिरण्यपात्रम् । तस्य प्रति्रहोऽये हिरण्यमिति तस्य हिरण्मयत्वात् | दिरण्यपशन मधोः पू ददाति, इति पात्रपय प्रतिग्रहणे न मधुनः | २ ॥ अध्वर्यवे करयाणीरदकषिणा दरात् ॥ ४ ॥ अध्वने कल्याणीः सुरमा बहुमूल्य ददाति यदि चिनोत्षवदः । तथा चोक्त परायणे तं वा एतं यजमान एव चिन्वी१ यद्स्यन्यशचितुयाद्यतं दिणामिनं राप. १५
१९४ सत्यापाहमिरचितं ्रौतसूभम्-- [ १२ भै
येदुनिमस्य वृज्लीत योऽस्या चिनुयात्ते दक्षिणाम राधयेद्निमेव तत्छणोति' ( तै° से ९-६-९ ) इति चयगन्यापारं नमान एव दु्यात् | अध्वयमनरा्ूरात् । यदा यजमानभिनोति तदा न दक्षिणा ददाति । यदाऽध्व्शचिनीति तद्। यनमान एव बहुमूल्या गा अध्वर्यवे दयादित्ययेः । न यनमानाय दक्षिणाभागमेव विशिष्टमध्वयव ददाति न त्रह्मण इति मप्णङ्त् । अपिकरमध्रयोधिन्वत इति न्यायः । न हज्गनि- मिं प्रभानद्षिणां ( वि ) कयात् । बोधायनमातिश्च--आरण्यकानुवकिनात्रा्वयै- मेऽगनिद्तिणा ददाति शतं सद्रमलिक्टकां वेति । शतं सहसरं वा रेप्यकमुद्र इत्यथैः | ॥४॥
यदस्यान्याशिनुयायन्तं दक्षिणाभिर राभयेदभि-
म्य इज्ञीत ।। ५ ॥
तं दषिणाभिसतोषयततनशनमेव तोषयति ॥ ५ ॥
उपाकृते यङ्नाया् जी) यस्य स्तोत्र एकया श्तुत एकस्यां वा गीतायां समुद्रे ते हृदयमिति दराभ्या- मभ्रिमभिरृशाति ॥ ६ ॥ य्तायत्तीय्य सेतर वर्तमान एकया ऋतच्ा प्रसतवि कृते नमस्ते अप्तु मा मा हिभ्सीः, नमस्य इलेव मन्त्राभ्यां द्म्यामभिद्ैनम् ॥ ९ ॥ हारियोजनेनः चरित इम< स्तनमूर्जस्वन्तं घयापा- मिस्यप्निनिमोचनीयामेकाहुपिं जुहोति । वि ते युश्वामीति वा ॥ ७॥ नन्व श्रुयते अभर युनभ्मि शवक धतेनेति जुहोत्यशिमेव तद्युनक्त पश्ाभि- युनक्ति पाङ्क्त। यज्ञः" इत्यभ्रयागः। तथा-'इम < स्नमूजसवनतं पयापराभत्याज्यस्य पूणा$ सुवं जुहोतीत्येष वाऽेविमोक.' इति । सोऽयमभ्नितिमोकः कं प्रधानमानपर्को स्यादुत सङ्जपरवानापवरग इति । यदि प्रभानमाता्ो येगस्तदपरवोो विमोकः, सा्गप्धाना्भतव तु योगस्य सर्वात विमोकः । तर्नः सर्वार्त्त्सस्कारो योगः रवथः । तस्मातसवीपरवे पिमोक इति पूवं कृत्वा "पारुक्तो यज्ञ इति वाक्यरेगेण ज्ञाता योगस्य |. अतः परधानापवे विमोक इति भाष्यकारेण सिद्धान्तितम् । एवं च पतौमिकमपि वरणं यदवरृता वषटू तृषयमेव यज्ञ्याऽऽशीचछेत्, इति यज्प्योगादषियोगतुस्यनयायं केवल. मानयै भवति | ततरावमृथे पमिकेन वरणेन प्रत्याचरातं होतृबरणं प्रामरोति | त्र न
१ ष, दराभ्याममिमदोने काल एवं स्तीणं वेदे । इति पाेऽभिकः ।
४,
७ पटल; ] महदिवशािसैफटितप्रयोगचन्दिकास्याख्यासमेतम् । ११५
होतारं वृणीत इति प्रतिपेधोऽवतलतो भवाति | तरथा पौ मिकस्य वरणस्य साङ्गप्धानारथ स्वादवभृथे पृथकूबरणप्रापत्यमावात्प्तिपेधो न स्थादिति च लिकममुक्तम् | तथा द्वाद शि अहरह्ुनाक्ति अहरह, इति प्रत्यहं योगनिमोकदशेन द्वादशे । इतरया साङ्गपरधानाथ्य आद्यन्तयोरेव योगविमोकदरीनं स्यादिति ।
ननु-प्रषाना्ैतवेऽपि वरणस्यापृवत्वाद्वमरथस्य वेष्टिकवरणप्राषिः । तत्र काश्वदाह-- अपुवैताया एवायमयवाद्। हातृवरणामावे लाघवे स्यादति । प्र चापृवत्वपक्ते वरणप्रातत सत्यामयकप्य(्प)ते नान्ययेति । वये तु ब्रूमः यचप्यप्वोऽवमृथम्तयाऽप्याज्यभा- गयास्तघ्र सद्धावाद्धावुश्चाङ्प्रघानायथत्वाततदवरणमप्यङ्कप्रधानायम् । न हि दाक्षिकं वरण केवलप्रपानार्थ यज्ञक्तयांगामावात् । अता ऽप्तत्यप्यातेदश्च हातृवरणस्याऽऽग्यभा- गाथतयाऽस्त्यवावश्रथ प्राषठारात युक्तः प्रातेपधघ इत । तादेदं भाष्यकारायमधिकरण- व्यार्यानमनुपपलिति मत्वा वार्तिककारेण विपर्ययेण पू्त्तरपक्लौ वितो । वाक्य शेषा ःवभृथलिद्गाच केवलपरधाना्थो योग॒ इति पूर्वः पकः । सिद्धान्तस्त्कः पर्वरभ- त्वात्त्योगोऽपि सरवर्ः। न च वाक्यशेषवदा्िरोषः । योगोत्यत्तिविधो वाक्योषाभावात्त्र तावत्सवोथेत्व गम्यते पश्चस्तह्यागुणावेधा। गाक्यशेषः श्रुतः । न चाप्तावुत्पत्तिवाक्याः गतं सरवैतवमरं निवतेयितुम् । फं च यज्ञशब्दो यागमातं ्रवीति न प्रभानयागमेव । अतो न तद्वशत्केवटप्रथानार्त्वम् । अवमृे च होतृवरणपरतिेषोऽङ्प्रषाना्तवेऽपि सौमिकस्य वरणस्य घटत एव । सौमिकं दि वरणमानव्य्थ॑ प्रकृत तु होतृबरणं अरवृतते होतरि क्रियमाणमद्टार्थम् । अतस्त्वा समेषु कार्यमिति दवद वक्ष्यति । तस्मचुक्तः परतिपेषः । द्वादशाहे च प्रत्यहं योगविमोकद्शेनमस्मिनेव पे घटते । विधाना हतद्रवनं नानुवादमातरम्] आनर्थक्यात् । तेन सादौ सर्वान्त च सदेव योगविमोकयोन्यीयतः शरायोर्वननेनाहरहर्ोगविमोकौ विधीयेते । तस्मात्स वार्थो योगः सरवापवगे च विमोकः ॥ ७ ॥
एकादश समिष्टयनूधपि चुहोति ॥८॥ नव।ऽध्वरिकाणि हस्वा-इष्टो अग्निराहुतः स्वाहा ठतः पिपत नः। इष्ट हशः स्वादं नम इति दशमैकादशे जुहोति ॥ ९ ॥ एकादश समिषटयनू भपि भुहोतीति वचनादध्वरार्थानि न हत्वा धातारातिरिति । इष्टो यज्ञो भुभिराशीदा पाभिः स्वाहा । तस्य त इष्टस्य वातस्य दरविभे ह मक्षीय स्वाहा । केचिदेकमन्तं कुवीति । तमेव दिरवर्तयन्ति वशमैकाद्श प्तमिषटयनुष इति
वैलानसोक्तेः ॥ ८ ॥ ९॥
११६ सत्यापादमिरचितं श्रोतस्म्-- [१२
अनूवन्ध्यापायाुतायां ` यदाऽरूता- त्समसुखोदिस्येतेनातुवाकेन अतिमन्बरमा- कूतीशदोति ॥ १०॥ ` अनूबन्ध्यावपायां हुतायां वपने छते स्ति च पात्नीवतः । तसमनपमािओरष मोकः | ( आओदुम्बरी५ च धृतस्य पृरयित्वा-दम५.स्तनमूजैसवन्तं 'घयापरामित्यमवि- मको हूयते । ) ततः पडुएरोडाशायनूबन्धःाशेषम् | यदि त्वाकिक्षा, तां हत्वा वपनं सने पात्नीवतं न कृत्वा देविकाहविभः ( पचरणादि ) प्रचारादिकुहेमे. इते धूमा- लुमन्तणे च 1 यदाकूतादिति दशाऽऽहुतीरपव्होति ॥ १० ॥ <. अपं त्व-ऽ्े मनसेति पयास्यदकी (प्षिभिरभिमुपातिष्ठते ॥ ६१॥ यजमान.इति बौधायनः । योऽये मन्त्रः पठितसत - मनत्रमुक्तप्रकारेण प्रयाणकारे जयात् । इत्यादेषा वा उपनेरािस्तयैवैनमाभरोति ' ( ९-५-७ ) इति । एवैव मम्बप।- उानुधितिरमेः प्रापिका । तमत्त प््नोतीत्यधैः ॥ ११ ॥ येऽग्यः पुरीष्या इति यत्र स्वीयमग्नं पद्याति तयुपतिषठते ॥ १२ ॥ केचितु प्रत्यवरुह्य वचित्यालटनमैन इत्युपतिष्ठते चित्यम् । अयं न नमता एर इत्युपस्थानादि यजमानस्य वृष्टरसीलन्तम् । तेत आत्मी(हि)मिरपस्थानम् । येऽयंः पृशीष्या इति। आ त्वाञ्च वशयेति चिङगात् । 'अद्िनित्ये वशा निलया इतिं न्यायः । माप्यकरस्तु विकल्प एवेत्यात्मी(ति)भिर्पस्यानम् । प्रानाहित « समर प्थेवमादिकरम, शति वैलान्ताद्यः ॥ १९ ॥ ५ उप त्वाऽे दिवे दिव इति तिखभिरुयेषामगरन्द्टा(दा) ॥ १३ ॥ अन्येषां यजमानानां चिति द्ठपष्ठते । भ्रयासयन्ेव याव्नधयवसवतयु्वानी- या्थदेरो यजमानः । केचिन --यावस्जीवमन्येषामननिमु( रनद )पस्यानं कुर्वन्तीति ॥ १३॥ अरिं विवा सौत्रामण्या यजेत । मैत्रावरण्या चाऽऽमिक्षया ॥ १४ ॥
उद्वसानीयान्ते च कृतेऽ चितव।ऽपनिगुणकेन करतुने्ठऽनन्तरं सौत्रामणी तत्रव. शुणी चाऽऽभिज्ञा । विना पर्वणीति माष्य्त् । आगामिपयैमीति न्यायः शरक्यते काठे सेपोद्भितुमिति ॥ १४ ॥ अरं चित्वा संघत्सरं न कंचन मत्यवरोहेन
पक्षिणोऽश्नीयात् ॥ १५ ॥ यावन्नीवं, वृति
७"पटठः ] महेदेवशातिसेकलिततमयोगचन्िकान्यार्यासमेतम् । ११७
न धावे रामामूपेयान्न द्वितीयं चिःवाऽन्यस्य खियमूपेयात् ॥ १६॥ न तृतीयं चित्वा फांचनो. पेयाद्धार्यौ बोपेयातु ॥ \७॥ सैवतसरं फंषिद्पि न प्रत्यवरोहेत् । ्र्ु्यामं न कुयीत् गुणमपि । यदा त्वभि- पेकः कृतस्तदायाव्नीवं हवतसरमनभिेकेऽपि । रेतः पिख्ततवा् । नहीमे वैनन प्रवरो हतस्तेनयोतरैतमिति । रामा यस्य शूद्रा क्ेणाऽऽनीता तोऽपि यनमानस्तं संबतस नोपगच्छति । पतिमासप्याि सवत्रममहणम् । म्िष्कं मकम तप्य च । अनिनिषति दषे न धनिदूयावज्ञीवम् । यदि तु किदितौ परधस्मातयाना- दवावनं त तदेष स्यानमावतेत । दितीयमभ्नि चित्वाऽन्यस्य वर्णस्य जिय मायी- मैरिकने(ये)णाऽऽता नोगणछेततवत्रं न ॒यावज्नीवं रामातुल्यतवात् । तृतीयमर्नि जित्वा कोंविद्पि समानव्णामपि पषत्सर॑नेपगच्छत् । सवषणीना। वणौ त्वद्य मर्तव्य द्वयोद(्याओपिकारक्तेः । कामु पृ्ानमपवणैभाय न साऽवहय मस्या ॥ {९॥ ।६॥ १७॥ अनि चित्वाय एतिमन्संबःसरे न पिरोचेत । स क्तुमारभमाण एकचितीफमग्निं चिन्वीत ॥ १८॥ अ्निं चित्वाऽनिगुणकेन कटने य एतस्िनेवतपरे ससिंभितोऽपिसतसिेदस्या. बृद्धिमबति हासो भनधा्यानामिति । केचितु-- ऋद्धिमतामप्येतत्कत्याहुः । एत् सिन्स॑वतसरे रिभ्ितोऽपरिः स॒ क्रतुमाहरमाणोऽमीषटमेकनितीकमवशरस्तारं निम्ब. तानम् । पू॑नितप्य्नः समानमिष्टकामिः पष्ठी चितिरिति श्रुतेः ॥ १८ ॥ सलिलाय त्वा सर्णीकाय सेतौ नानामन्नाः ॥ १९ ॥ यार्यं लोकंपृणाः । अथ पुशषम् ॥२०॥ सलिलाय त्वेत्यष्टौ नाना मन््ा उत्तरवेमुपधाय पू तिःपमाणायां कृतायां पृथाज्िदुल्यायां वाऽवान्तरा मध्यमे परवर्योपदं चितिः, अ तिवद् व्याधारणानतं कृत्वा परकृतिबद्विरमणम् । अद्नीपोमीयदिवते पौव हिकीम्यां प्रनयं चयन, षष्ठी विति- रिति श्रुतेः । अवयवत्वादनिभर्मीणामपरयोननम् | अदत धमां नैकदेशः शक्तोति भयोक्ुम् । एकनितीक चिःवीतेति पृवि्गनिदुशा तेन तुल्यः प्रस्तार एकः | अप्रति- षायां तु निमिततेऽ्िं जित्वा न परतितिष्ठति पच पूश्ितथो भवन्ति, अय पी निरति चिलुत, इति तुल्यत्वादस्यामपि वितिधर्माः क्रियन्ते | न त्वगनिषमौः कषैणाद्यः | प्रचयं पौवाहिकीम्यां प्रकर्ेपप्म्बाम् । ओपवसस्ये सुव्ह्ण्यान्त, अपरेण
१ ष. न बलत्कारेणोपगच्छेतरवत्सरं ।
११८ सत्याषाढमिरचितंभ्रोतसूत्रम्-- [१२९ प्रभ
प्ावेशषटौ नाना मन्त्रा लोकंगिकप्य प्रस्तारस्य सादयतीतयादि धवेतमशचं पुरस्ता- शषयन्तीस्येवमनतं कृत्वा शेतस्याऽऽलम्भः । तत वाद्ग आसतनित्यारोहणं चितेः । ततः सि- छाय तेत्यष्टौ नानामन्त्रा उपदधाति । ततो ोकंष्णामिः [ प्रच्छादयति । ] सोभ्य प्रथमविकारो मवति मरट्वानमताच । उत्तरवेयमिमर्शनमातमन्य्नि्रहणं स्वयेचित्याऽभि- मनने तत्वा यामीति [ पाश्चरणं ] चाम्यद्कतवालिव्ते गायत्यमिमकोनान्तं प्रथम चिपित् ] आपराहिकीम्यां परचयौश्परिणयनम् | ततः ्रव््यद्राहनादि ज्योतिष्टोम वत् | केचित्वष्ौ नानामन्त्रा उपयाय खोरकणा उपधीयन्ते | ततः एरीषम् } इति यावदुक्तं कुर्वन्ति तसमव त फटे ॥ १९ ॥ २० ॥
अर्चि चित्वा य पएतस्मिन्संवत्सरे न प्रतिष्ठित
क्रतुमारभमाण एकचितीकमग्रि चिन्वीत संयच्च
भचेताश्रोति पश्च नानामन्त्राः । यथायं लोकं
पणाः । अथ पुरीषम् ॥ २१॥
एतम्मतेव संवते स्थाना प्रच्यवते वृद्धर्ऽस्य न॒ भवति स .करतुमभीष्टमाहर- माणस्तेन -यजञकतुना क्रियेत, इत्येकनितीकमेव पूर्ाभरिपरःतारदुल्यै चिन्वीत । पञ्च पूवश्ितयो मनन्त्यप ष्ठी चितिं नितुत इति ्तेवभतिपेषात्। पूवीनितिभिः समानतं्य. त्वान्न हयतनिपृपारष्टाीयते पष्ठी चितिः । चयनविषरिः सरवै च । एतयोम्तु कोमविपया-
समके परति्ायां निमित्ते सटा त्वेति | अय यो नध्नुयािति दवितीयः तेयच भे. ताश्चत्येनै विपरीतौ कामावेके शालिनः पा्पठन्ति ॥ २१ ॥
पुनिति व्याख्यास्यामः । सा तिष्व शरूयते श्र( तेऽ )वणारथे वा समृद्धधर्थे बा संतानाय चा ॥२२॥ श्र( अन्त )वणार्थी व्याख्या. स्यामः । यदीष्ट्या यदि पञ्चुना यादे सोमेन यजेत ॥ २२ ॥ यब्ैवास्य पूर्नोऽभरिथितः स्यात दृपरमन्ववसाय यजेत ॥ २४ ॥ आवा येन- षैय इत्यष्टौ नानामन्बा अष्टौ च लोकंपृणाः । अथ पुरीषम् ॥ २५॥
एनश्चितिरिति श्रयतेऽश्र(ल)बणरथे--यां वा एपोऽनिषटक आहुति जुहोति चवति सा । पनधितौ चीयमानायामदननितिर्ितत्यस्यमाहुतयो भवन्त, इत्यशर( छ ) वणा । समूदधर्थऽपि एनश्चितयः-- पुनधितिं निुत ऋष्वया, इत्युद्धिकामस्य ।
न (क्न
क क
` पूवो निप्तमन्ववसताय तसिनहवन
1 १ ५ ५ ट ७ पट्टः ] महादेवशाच्धिसेकालितमयोगचन्दिकाव्याख्यासमेतम् । ११९
सेतानार्थ--आ तृतीयात्पुपादन्नमापि, इति । संततिश्वािच्छिना । अननं चाऽऽृती- यःुटपाद् भवति । यः ेतानर्थे एनश्चिति चिते ।
ततरासवणःथौ चितिरुच्यते यदीया यदि पोमेन यजेत योऽस्य चितः पूर्ति त्नौ स्थाप्यते । दशपुर्णमा्नाया इट. यस्तपतामम्यन्वापने पूर्व॑चितस्य्नेः समीपं गच्छति । पूर्वजितेऽपावहवर्न स्थाप * यति । वेदिशे स्यापयितवा गाहपत्यद्िणाञ्नी । समाप्ताया्ठौ परविशति । पए नित्यकम्यनमित्तिकानं रषिः । परोसतवेततृतीयो भागः परस्य चारलिनर्षानीया वितिरेव चोत्रेदिष्यानीया । प्रणयनकाठे तु व्योधारणद्मूति संभारनिवनान्तं क्रियते । ययाप्रहृतयततरतो यूपस्यान्यो यूपः, समानमन्यत् । पोमेऽपर ययाऽऽपरीदामिकी पी वेदतया रक्षणे चोत्तयेदिस्यानीया सामनिचिज्ञयोतिष्ठोमबदन्यतसवै॑यूपम्. ( पाद पूरम् । नित्यौमितिककाम्येषु समेष्वेवं विधिः 1 एपोऽध्( ख )वणा्ैः |
अपरि वा नान्यवप्ताय पूर्वितमश्चं यागः । अनितर च गृह एव करोति | जातायपुततरेयं पो पमे न, परौ शम्यात्राणौ दशपदा सोमे व्यावारणान्ताया छतायामुत्सेदिप रमण दवा इष्टका आनीय प्रणयनाचयारोहणान्ते इत्वा पूववत् येनर्षय ' इत्यष्टतुपभाय लोकंदणाश्च भिति्प््ादपरेणयनानतं कृतवा प्रथमा चितिस्तत्कृतवाऽपिप्रणयनादि परयः संभाराश्चोपयतनौ धार्यमाणे, उरगोबन्तमित्यमिज्ञाय पश्चात पञ्नन्धवत्+ मे ३ मध्यमायामुपदि ो्षणानंकृत्वोततसेदि प्रृतिवदिरभय ( ठत्य )शोमूते पौवावकीम्या प्रचयं॑व्या्ारणिष्क्रगयन।दि पर्वदारोहणानतं कृत्वा चयनमत्तरवेदिपारमाणामिरिटकाभिः पूर्वश्ावाभितालठेताम् । येनधय इत्य नानामन्त्रा रोकं एणेति लोकंएणास्ततितिनलप्त्यादि गायत्याभमर्शान्तं कृत्व परपमनितिवत् ; तत॒ आपराहिकंयौ, अश्वपरिणयनं प्रवेद्रनाि ज्पोतिष्टोमवत् । प्रणयने चोपरयत्नौ घर्यमाण उणीवन्तमित्यमिज्ञाय परिषयः संभाराः, सव पयोतिष्टम. वत् । द्वितीयो विविरश्र( च फषणायायाः ।
अवि वोत्तयेदापुपलौ भायैमणे पशौ सोमे च भनापतिरतवयुरवेदिमभिग्शति । तेते व्याधारणप्भृति सेमारनिवपनान्ते छृतवत्यवमादि प्र्िपति । तृतीयो विधिः । चतध (भोऽोपिवा तिः स्वयमातृप्णस्तापमुपधानकल्म उत्सेधां कृतायां सोमे परौ वा प्धवप्णयनायारोहणे कृते स्वयपराृष्णां पङृतिवतपामन्ता कृता धृष्टो दिवीति ` परीपरेषः । ए्वयमातृण्णायामेवं विहितायां तेनव प्रकारेण सा द्वितीयप्रामा्ता दि्तीया । ततः एर(री)षविधानेन वृतया । त्याः एरीपं चिरिकलप्लदश्चपरिणयनानतं पुरीष पमो पिधिः।
"१२० सत्यापादवरराितं भ्ीतसूषम्-- [१२ प
अपि वा तिलः स्वयमातृण्णास्तिलशच विशवज्योतिपस्तासमुपधानंनिषिः । पूर्वत्र त्वा स्वयमातृण्णायां सामान्तायां कृतायां परौपमथ विश््योतिः प्रथमेन मन्त्रेण । अधे स्वयमातृण्णा द्विणीयाऽपि, सामन्तो स्वयमातृण्णा कृत्वा एरीषम् । विशवज्योतिदरिती- येन मन्तरेण तृतीयस्यां स्वयमातृण्णायामुपधीयमानायां विश्वज्योतिः प्रथमा तृतीयेन ` मेण | अथ स्वयमातृण्णा तृतीया सामान्ता । अय एरीषम् | तत.्रदिवलप्यायादि पुरीपवर्नम्वपरिणयनान्तं त्व प्रमनितिवत् । एवं पशौ । सोमे ठु विधिः पूोक्तः । चयने तष्टो ठोकंयणा उततसेदिपरिमाणा उपर्ीयन्ते | प्रणयनादि पूर्व्य । ततः परीष्ट दिवीति । तत एकादशा लोकंएणा उत्तखेदिपरिमाणाः पुरीषे च । ततो दादश लोकंपृणा उत्तखेदिपरिमाणाः परप च | ततभ्वितिवलप्ल्ादिविलयम्तं परीष- वजैमशवपीरिणयनानत प्रयमवितिवत् | अश्र(ल)वणायायां सोमे कियमाणायां टोकंपृणा- विभिमेेच्छन्त्यनये । नान्यम् | इतरो विधिः पदावेवेति । अनमिचित्यासुनधितित्व- : सामान्यात् । प्रथम(मा) विकारत्वात् । माप्यकारस्तु य उक्तो विभिः स्त्र न प्रयम्. (मोविकारत्वमिति षष्ठो विधिरश्र(छ) वणा्यायाम् । ्द्धघयायां ्ितीयमभ्िं निन्वानो द्वितीयस्य चितो पोरोषटका अवशिष्टा यनर्पय इत्य्टो नानामन्रा अष्टौ च रोकंपूगा . अय पुरीषम् । ततधितिकदप्त्याधिकचैलनतं पुरीपव द्वितीयचितिवत् ॥ २९ ॥
शो भूतेऽ्ठौ नानामन्त्रा एकादश लोकंपृणाः । अथ पुरीषम् । वोभूते एता नानामन्त्रा द्रादश्ष च लोपृणाः । अथ पुरीषम् । अथ समृद्ध्यथी ध्याल्यास्यामः । अग्निं चित्वा य एतसिन्स- पत्सरे नर्ध्नोति । स क्रतुमारभमाणच्िचिधीक- म्नि चिन्वीत । सलिाय त्वा सर्णीकाय त्वेत्यष्टौ नानामन्त्रा एकादश च रोकृणाः । अथ पुरीषम् । ्योभूत एताश नानामन्ना दादश च रोकंपणाः । अथ पुरीषम् । सबोभूत एताश नानामच्र चरपोदक्न च छोकेपुणाः । अथ पुरी धप । सेतानारयायां तु तृतीयम चिन्वानसतु- तयस्य चितौ येनषय इत्यहौ च नानाम अपरिमिता छोकंपुगाः । अथ पुरीषम् (ख ० १९)॥२६॥
इति सस्यापाददिरण्यकेशिसूत् द्ादशमनने सपतमः पटल; ।
७.0: ] महादैवशाहविसकलितमयोगचन्दिकाव्याखयासमेतम् । १२१
ततः श्रोमूत एकोनविशतिरिषटका अवशिष्टा येन॑ इत्यष्टौ नानमन्वा एकादश लोकंपृणाः एरीान्तम् । ततश्ितिव्पतयादिनित्यन्ते पूरीपकभै तृतीयनितिवत् । ततः श्रोभूते च विशतिरिषटका अवशिष्टा येनर्षय इत्यष्टौ नानामन्त्रा द्वादशा च छेकपृणाः पुरीषमुपधाय नितिक्कप्यादिवित्यम्तं चतु्ीतस्थः पुरीपवरमेष सरद्धयथयाः। सता- नाथय चितिरुच्यते । वृतम जिनानसतृतीयस्यां पितौ नानामन््रा उपधाय येनपैय इत्यष्टवुपदध।ति । उत्तरवेयाम्नवेव नान्यत्रेति उत्तरणं क्रियते पुनः एनः । ततो यथाथ टोकंपृणाः पुरीषं, चित्यन्तै च एरी ततीयनितिवदेष्। सेतानाथौयाः ।
अयो ललाहुतर्वादिनो न नेतम्या पुनितिः) एति प्रान्तरे च प्रद्रघायाः सतानाथीयाश्च कोम्यतवदेवानित्यत्वं बोध्यम् । अश्र(्).णा्या तु नित्य प्राघ्न। सवा ह्यहुतीः स्वीया इच्छन्ति तस्याः प्रतिषेधो विकट्पाथैः । तामपि निनोति पिके- ल्येन । एष रुद्रः सवीभनिनित्याया; । यपा व्यघ्र रतो बोध्यते तयेयं (धाऽयम) सेवगा्यायां क्रियमाणायां बोध्यते । अतो न चेतव्या । अ त्वाहुभतव्येति । यधा त्राणः परयान्धनं प्रयच्छन्तं बोधयति सुपमपि तथाऽत्रापि ुदधेञ्या क्रिये ॥
(मन्विनिदरवानि धवति न पित् ( मै ०पू०९-६-१० ) इत्यादीनि चयंनान- न्तरमेव भवन्ति कलन्ते वेति पशये +
धत्वर्मश्वयनं भूतं निमितं तदनन्तरम् ।
तान्यतः परवतर्नाऽऽहिताि्रत्दिवत् ॥ नैवम् | `
भावनाय निमितत्वं धतुप्तुपतमनम् |
तस्याश्च फलनिर्ृरया निवतिश्मर्यते ॥
भ कष चयनस्वपनिवरतिनिमित्तं तत्करणिका त्वारिकर्िका भावना भूतां निमित तस्याश्चाग्युपकारो मान्यः । सोऽपि च कु प्ायतोऽेर्ारणं तचचाऽ5 भतुप्माते. पितते न ताः प्ाूनितृत्ते मवति तजिव्या च विना न मावनानिषतिः फलापवष त्वादधावनानामाधानस्य त्विगतमदषटं भाव्यम् | तच्चानन्तरमेव निवत्तमिति विशेषः ) ॥ २६\॥
इति प्त्यापाददिरण्योरिपूतभ्या्ध.या महदेवशाल्िपकठितायं प्रयोगच द्विकाय
द्वादृशम्शने सप्तमः पटलः ॥
१८) परचभहनासतीतभनधः (१६-*-) नावाने बोरयः। ~ १९
१२्द् सत्ापादररानितंशरीतूतम्- [१२ पभ
अथ दवादशरनेऽषटमः पटलः ॥
अथ कानिनित्काम्यनयनानि दकतेयति-
काम्यानगरीन्याख्यास्यामः । तेषामा्राति- तरिकारा ब्राह्मणच्या्याताः ॥ १ ॥ तानव्यक्तं वक्ष्याम इत्यः ॥ १ ॥ अर्थसेयोगश्ानियमश्च तसयोगे छम्द- धितं चिन्वीत पञयकाम इति । यानि भकृतौ छन्दाधसितैरभिं चिन्वीत । अष्टौ गायत्रीः । मूर्न्वतीः पुरस्तादुपदधाति ॥ २ ॥ अिमभं दिषः क्रकुदितयनुवाकोक्ता नान छम्दोयुक्ता मन््रामौरव चितो न ठु यनु- भिरिति च्छन्दशितस्ताददामश्चं पडुकामश्चिनुयात् | अय वा-- छम्दश्चितमिति काम्या गुणविकारास्ते इु्वेऽनुकराम्ता हि प्रथम इत्युपदिशन्ति (सूघ्काराः) । चन्दा्चत्सोछन्दोभिः पर्वाणि च्छन्दसि यनुप्मतीनां स्थानि गायम्यादभिः परकृतौ छन्दोभिश्ीथते यनुषमत्यो न कियन्ते | एवं यनुप्मतीनां स्थानेऽन्यानि च्छन्दा पि भवन्ति ॥ २ ॥ श्येनचितं चिन्वीत सुवगैकाम इति । बक्रपक्षो ग्यस्तुच्छः श्येनाकृतिरभेवति ॥ ३ ॥
स्वगकामार्थो यजमानः दयेनाङृति चिनोति । ° यनो वै वयसां पिष्टः द्येन एव भूत्वा मुक छोकं पतात (तै० स ९,.४-११ ) इति । वयतत मध्ये सयनोऽ- तिश परततु पमः । श्येन एव द्येनवच्छीम्र्येव ॥ २ ॥ कङ्कचितं चिन्वीत यः कामयेत ीर्ण्वानपु ष्मष्ीके स्यामिपि । कङ्काकृतिनिरायतग्रीवः सीरप्वान्भवति ॥ ४ ॥ कड इव चीयत इति ष्येनभेद् एव । अयं पती वषौसी पतौ एच्छाद्वौ सतै पुच्छं दी आत्मा मण्डकषिरश्च । रीरषण्वानिति । प्रशस्तरिरस्कः। प्रभूतत्वनच्द शिरः प्रशस्तम् ॥ £ ॥ अर्जितं चिन्वीत चतुः सीत भतिष्ठाकाम इति चतल्तश्तसः सीताः सधदिताः कृषति ॥ ५॥
< धटडः ] महदिवशाखिसेकलितपरयोगचन्द्िकान्यारूयासमेतम् । १९३
अटनो नाम मा्तार्यः कङ्कतमानाङृतिः पषिविशेषः । स इव चीयत इति प् । चतुःसीतमिति द्दत्सय पर्य्नानाच वट्, तिचणा स्यान एकैका॥॥१॥ भदगचितं चिन्वीत श्रतृत्यवानितरि शकटाकृतिः भवति ॥ ६॥ । प्रडगमनोमुलम् । यावानभिः सारलिप्रदेशतो द्विनवती भूमं चतुरश्रां कृत्वा प्यः करण्या अधच प्तारितेत् । ठेतयोरन्त प्रडगाकारो दृयते । तद्वि चीयत इति ॥ ६ ॥ उभयतःमउगं चिन्वीत यः कामयेत प्रनतान्ध्रा- तृष्याञचुदेय परतिजनि्यमःणानित्युभयतः शक- ठाकृतिर्भेवति । यथा विमुखे शकटे ॥ ७ ॥
्कूपशचाच दाकटपुलतदशमुभयतः प्रउगम् तेनोलन्ा्रातृपानिनाशयति। उत्प- स्स्यमानानाुतन्त प्रतिगघनाति ॥ ७ ॥ रथचक्रचितं चिन्वीत धरातृग्यवानिति परिमण्डलो | भवति ॥ < ॥
रथचकरद्व्वेन चीयत इति रथनक्रनित् । सावानधिः सारलिभदिशषस्तावती भूमिं परिमण्डला कृेत्यापस्तम्बमो पायन ॥ ८ ॥ द्रोणचितं चिन्वीतान्नकाम इति द्वयानि तु खलु द्रोणानि चतुरश्राणि परिमण्डलाने च तत्र याथा. कामी ॥ ९॥ द्रोणे हि धान्यं मरन्त्यतो धान्यस्थानसहितमन प्रापनोति ॥ ९ ॥ पश्ार्स्वरुभवत्यनुरूपत्वायेति ॥ १० ॥
विज्ञायत इति शेषः ॥ १० ॥ समूह्यं चिन्वीत पशुकाम इति समूहभिवेष्ठका उपदधाति ॥ ११॥ दिक्च चात्वालात्लात्वा तेभ्यः पुरीपमभ्यहतीत्येकेषा१् ॥ १२॥ समूहमदैतीति समूह्यः ॥ ११ ॥ १२ ॥ परिचाय्यं चिन्वीत प्रामकाम इति मध्यमा स्वयमातृण्णां भदक्षिणप्र्ठकागणेः परिविनोति
१. चुं ।
स्पे सत्याषाटविरचितं भोतस्प्रमू- [१२९ प्रे
॥ १३ ॥ सपार्चास्योपचाय्यं चिन्वीत ग्रामकाम इति परिवाय्येनोक्तः ॥ १४ ॥ मध्यमां स्वमाता प्रदकिणमिषटकागणैः परिविनोति पर॒ प्रिचिय्य इत्याप्त म्बोक्तम् । प्रिच्य निन्वीत अआमनामो आस्व मवनीति श्रुतेः । उष्चाय्ं ्राम- कामस्य मध्धमायां भित मध्यमा स्वयमातृण, परद्तिणिष्टकागणैः परिचिनोति । नात्र दद्याः कियन्ते ॥ {६। {४॥ इकशानचितं चिन्धीत यः कामयेत पितृोक ऋथ्नुयाभीति चतुरश्रः परिमण्डलो त्रा । यथा महापैतृकी बेदिरितयकेषामू । उयभ्रिरित्यकेषमम् ॥(ख ०२०)।१५॥ इमशानमिव चीयत इति इमश'नचित् दइमशानं शवदृहनम् । यः कामयेत पितृलोके भृतिः स्याति । पितरो बरहिषादसतेषां स्थाने मूतिरस्य भवतीति । स तु मण्डलशच- तुरो वा । व्याख्याता नतुगास्यषु महापतृकरी वेदिः । अन्थत््ष्टम् । तदेवं काम्य- चयनानि प्मापिनानि ॥ १९ ॥ तापितं व्याख्यास्यामः ॥ १६ ॥ व्यक्तं वक्ष्याम इत्यः ॥ (६ ॥ सैवत्सरं दीक्षितो भवति ॥ १७ ॥ द्ोणनितस्तुमवतीति पर्वस्या अस्या मूर तपशिन्व्तीति तपथितः कतीवदादयटसतापितः, तसि ेवत्परदीकषा नियमेन भवतीति ॥ १७ ॥ सेषत्सरे पयीगते राजान क्रीणाति ॥ १८ ॥ परायणीयप्मृतिकमं प्रतिप्त इलरथः ॥ १८ ॥ पुरस्तादुपसदामा्रेयमषटाकपारं निरवपेै्र- मेकादशकपालं वैश्वदेवं दवादश्चकपारं वाह॑स्प- सयं चरं तरष्णवं त्रिकपालं संबत्सरणुपसदोऽु- पद्मं चिनोति ॥ १९ ॥ उपसदोऽपि न प्रव्यः । यच्च वि शतकृत्वः परक प्रवृणक्ति परलश्तरदव- जमताच्च | माषथरकरस्तु-परकर्ोऽपि पैवत्ससेवेति पुरस्तदरप्दां मदन्तीभिमोरजने ते प्चहपिष्कमासेय द्रो वैदे ब्ैसपतयशचरप्णवच्िकपाड इति । तस्या्तदेव भस्तरपरिषिस्तीणपके याः कृत इ(मि)तिवचनात् अ्तीर्णपतेऽनयचतुर्तुरो मासा. नकैकेनोपतन्मनतरेण हूयते । उपसद हंत्वाऽभिचयनं ययातमवमिष्ठकाः ॥ १९॥
8;
>
< पटलः] महादेवशानिसंकलितमयोगचन्धिकान्याख्यासमेत् । १२५
प्रवण प्रच्ोपपरदा चरन्तीतयेष विभिरुच्थते -- द्वौद्वौ मासावेकेका चितिथतुर उत्तमा शोन्मा- साभअहुरतनानि व्रतानि भवान्ति । एवं त्रिस्त- नानि द्िस्तनानि एकरतनानि ॥ २० ॥
धौ दौ माप्तावेकैका नििरेपधीयते, यथातेमवन्तीटका., चदुरस्तु माप्ाुत्तमा चितिः । पश्चमी चलुस्तनेन ्रीनमापानेवं तरिरतनादीनि ॥ २२ ॥ यदषीणामान्नेयं सूक्तं तेन॒ संवत्सरं चिन्वीत ॥२१॥याने दशतयीष्वगनियाने सूक्तानि तेषमे- कैकेन सूततेनकेकामिष्टकापुषदधाति ॥ २२ ॥ सूक्तपरिमाणा नानामन्त्राः । यथार्थं लोकंपृणाः ॥२२॥ ऋषीणामश्नेयेन सेवत्सरमुपधानं कुर्वाते शतिरेवं निणीयं करोति-यदषीणामापेयषु आश्नियममिदवत्य, यथेषा याजि (जञ)तेनी. चितिरिति चिरित्वसामान्यात् । चितश्चितेन- नामन्त्राां स्थाने पूवेचतिन न्यायेन मवन्ति लोकंशणाःथ । ठोवैश्राना स्वने यथा भिति । अय एुरीपमिति परृतिकमेभैव पशचस्वपि चितिषु ॥ २१ ॥ २२॥ २३६ ॥ आष्टत्ासूपसत्सु तृतीये संबत्सरेऽभिनिता विश्वजिता वा यजेत । सहस्रदक्षिणाः सर्ववे. दसं व्याख्यास्यामः । परिवासं परििासम् ॥ ॥ (ल० २६) ॥ २४॥
इति सत्याषाददिरण्यकेशिसूत्रेदरादशमशनेमः परलः ॥
इति सत्याषादरिरण्यकेमिसूतर द्वाद्शमश्चः ॥
(५ तु तवत्सरे जाते, अभिनिद्धिधनिद्वा । पर्वणि (नेत) श्रुत्यनतरात्सवैवदसं विशवनिस्तयोगेनेति न्यायः । ततर सववेदमुपरिष्टं नामिनितिवत्सच्छ(दि) विपमृति च विशवनिदधमौः । स्वैवेदसदिणाऽस्येति च्छन्दोगवराह्णम् | अभिनिद्िधानितोः सर्व- वेदसधम इति भाप्यङ्त् । अम्ाः प्रशरप्माप््रथः ॥ २४ ॥
सिष्य नानाविधयाऽल्पशब्दगः सुतैः सर्मरतिगूहितारयैः । न्यायाने रतु वितन्वता नडोऽप्यहे स्सूतरा्थविवेचकः कृतः | तसमै नमोऽ्तु हिरण्यरेशिन दुेदासतुधिपारद््रने ।
समे स्वसूत्ाभगतिं छृषानबुधिदिंशत्वनसं जडतां प्णोदयन् ।
१२६ सत्पापाढविरवितं श्रौतभूतरम्- [१ दके
प्रयोगवैनन्यासतु मालायाः सत्रसंितेः | % म्यायूप्येह कृत निभेयः कौस्तुभो मणिः ॥ मध्यगो यज्ञवपुपस्तुष्रयऽस्तु मय।ऽर्धितः । गृह्णाति हि क्रिमप्येष भ्तर्मयत्ततः कृतम् । इति प्थाषदहिरण्यकरेशितू्व्याह्वायां महारेवशाक्िसंकषितायांप्रयो- गचन्ध्रिकाया द्वादशपरशेऽ्टमः पटलः ॥
इति द्वादशश्रकषन्याया प्माप्ता | अप प्रयोदशप्रश्षपररम्भ; | २
तत्र प्रथमः, पदलः।
विनेययुक्तखिरपिदधवमैटपिदानन्दुखं मुः नमानि ूत्रायैविदे मुदाऽहं हिरण्येदयाएयगुरे कृपाल ॥ गुरं गणपतिं नौमि नम्म्ञानप्रग तथा । सह गोया महेशानं नौमि विष्णुं च पद्मया ॥ एकादृशदवादशयो्व्यास्यातश्चयनक्रुः | वत । वानेयरानपू्यौ वेते हु ्रयोदरे ॥ क एवं तावतसन्योतििमः (स श्री" १-१ ) इति पूत्कृन्यायतरे प्रदषितः सर्वकामोऽग्निष्टोमः ' ( स्० श्रौ ७-१ ) इत्यादिना सूत्रकारेणागनिष्टोमदाव्देन वक्ष्माणपैधकाहाहीनसतमूरपरृतिमूतसषि रोमस्य व्यार्यायोक्यः पोडद्यतिराघ्रोऽ -पोयामशागनिटोमस्य गुणनिकिाराः ( प्त श्रौ ° ७--१८ ) पच ह्याच व्यस्याताः | .अपेदानीं पोडक्षिगुणविकारमूतामवशिष्टमेकां वाजपेयस्य व्यास्यातु िप्यावधानाय प्रतिजानीति---
शरदि वाजपेयेन यजेत ॥ १ ॥ वाजो देवाननरूपः सोमः पेयो यस्मन्था) स वाजपेय इत्येकं निर्वचनम् । यस्ता. देतेन यज्ञेन देवा वाने फलरूपमल्नमाुमच्छेस्स्माद्रुपो वानः पेयः प्राप्यो येन प्त 1. वाजे हत्थपरं निर्वचनम् । वानपेय इति कर्मनामधेयम् । न॒हि द्रव्ये गुणे वा प्रति. द्विरस्य । स्च शरदि भवति । शरदि वाजपेयेन यनेत, इति पूतन्तरेऽपि वचनात् । |
( । | ' |
१ षहः] महादैवकचाहिसंकङितमयोगचन्दिकाभ्याख्यासमेतम् । १२५
अत्र सेमारानाह बौधायनः-, वाजपेयेन यक्ष्यमाणो भवति । स॒ उपकल्पयते कृष्णा- जिन५ु( सौ )वभैर( रा ) जतौ च स्वपो बस्तानिन\ ातमान५ हिरण्य सदश सुवरणीनि कृष्णलानि दिरण्यपानन मधोः पूणीतीदुम्बरी९ रथचकर\ संषदशार^ सवश. फक्क च रिति यू च तूपरं चतुरि सष्दशारति गोपूमकलापीमुष्णीं नैवार९ सदशशराव९ सपरदशोपपुटन्पप्देशा वायत्यानि सदृश पएथुुानुपयामान्हते च वां च सदृश निप्कानपषदश वस्तनानि पपद्श वापतोभारान्सतदश रथान्त्दश दुनदुभीन्त्सषवश हस्तिनः सदश दास्यः परप्तदशाना षि युक्तानि सप्दश गवा शतानि षयो वयपतो वा सदश सहं वा | तसन् हि पणि कयापि मवन्ति । चतुवातिं पूनेकपशचाशतमधयानवादिरी ितृ्णीं कै्यूतम् । प्रज्ञाता आग्निष्टोमिकाः संभाराः । स परीपमस्य जघन्य हःप एरस्तादापादतै पमा दते › ( बौ० श्री" ११-१) इति । वाजपेयी द्विभकारौ, आ्वानेयः कुरवानपेयश्च । असिन्कती नाभिचयनम् । चिन्वीत वाजोमेऽपनिमिति बौधायनः | न चिन्वीतेति शालीकिः ( बौ» ° पू० २२-१२ ) इति प्रतिपरेधवननात् । केनिदत्रापीच्छन्तीति च्छन्दोगमता- थने कार्यमिति । एयोतिषेमपुस्याूतोऽपि वानेय इति वैलानपोकतेः । आपस्तम्बेन तु क्त्वन्तरतवेन वाजपेय उक्तः । करत्वन्तरत्यं वाजपेयस्य दविपकारत्वै च | ततराऽऽ्वान- पेयः प्रम उच्यते ॥ १ ॥
तेत्र बाजयेयेऽपिकरिधिमुनयति--
( ब्राह्मणो राजन्यो षा॥२॥
यतो बह्सतिनाऽनुष्ठितः, यते देवान मये वृहससतितरकषणजात्यनिमानी । नाण पृहस्पत्योधेहमसन्धदिकरुप्यम् । ब्रह्मभि पेद वा ब्राहमणः इति युत्त । इन्द्रेण प्यनुषठितः । यतो देवानां मध्य इन्दः कष्रेयनात्थमिमानी । इन्दराजन्ययोः क्ष्पतन- न्धदिकरप्यम् | क्षं नाम बं तकत दध वादुभयोः ¡ अतो मलुप्यप्वपि ब्ाहमणराजन्ययो- रेवाधिकारो नहु वैकस्य । अत ॒एवाऽऽपरतम्ध ञह-- “शरदि वाजपेयेन यनेत। ब्राहमणो राजन्यो वद्धैकामः। ( आ१० श्रौ {८-१ ) इति ॥ २ ॥
तस्य षोडशिना कल्पो व्याख्यातः ॥ ३ ॥
तस्य वाजपेयस्य पोडशिवत्कह्पो विधिः | षोडशिनो विद्यमानत्वात् । प्रयोजने सोमतिकरियकदे- शुण्ठयाऽधीटोधकरणया सोमे रीणाति, इति । जयवा-- प्दश- दृक्ापि शरदि दशम्याभुपकरमः।त्रयोदश्ी्ापसे चतुदंश्यामुपछमः | उभयोः पवंणोः
१ क, शरुतिमिति पाठः ।
१८ सत्यापारमिरचितं ौतसूतरम- [१९ रगै
स्याः मवति । अ प्रा तरनिहोत्न ५ ुतवाऽऽतिन वाजपेयेन य्य इत्युा प्रनापति- मारव नीत्ुकवा फटनिेशः । चरद्मिति ा । नित्यो व नित्यवदेके समामनन्ति, इति वचनात् । नित्ये च नितयनत्फलनिशः । अज्नारथभिति वा । विद्युद सोमप्रवाक- वणाद परोडिवत् । परीमकयणकषि शुण्ठ्या यणम् । एषेति निदेशः, तस्या आत्मा पूधो,वाऽतः+ इति सोमव्करििणेकतिः। एकोनशतेन ते क्रीणानीति विवोषः । अस्मे उयोतित्ादि ॥ २ ॥ सदशः सर्वो भवति ॥ ४ ॥ सस्तोमानि सषठदशस्तोमानि भवन्ति ॥ ४ ॥ अयु फठक्योगश्चतेवौ कल्प्यं फटमाह-- मनपातिमापनोति ॥ ५॥ ; ‹्रनप्तिभनोतीति । परनापतिस्थानमाभोति । प्रनापतिवां भवति ॥ ५ ॥ सप्तदश दीकषाः। तिस उपसदः । एकविंशति) भलुतः ॥ ६ ॥
~. सोमो भवतीति प्रतिषयारम्भः । एकविंशतिरात्रपरत्यमिषुतः सोमो भवतीति वित्व- विधानाचोपतदां नामिचितयतय्थः । छम्दोगमताततसम्पक्ष एकरविमित्युबाको क्षणात् । तस्य त्रयोदश दीकषप्तिल् उपसद्: प्षदश्था प्रसुतः | अपि का सदश दीक्षासिल उपपद् एकविभ्शत्यां पुतः । अपि वा ति एव दीक्षाप्तिख उभसदैः समा प्रसुतः ( नौ° श्रौ १ १-१ ) इति बौषायतपत्रम् । एकविसीमिति वा वह्मन्तरम् । तथा चतुर्दश दीक्षा पदुषद एकर्विश्षी भुतो नञ्गिचयनमेव ॥ ६ ॥
सकठदशारतिनियूपो पैखधतुरशरः खादिरः पााशे
` “वौ गोधम्िषटवषाछोऽपि वा तूपरः ॥ ७ ॥ पदकषारलिैलो यूपः काथः । खादिरो वा पाढाशो बो विकसः | जैध्थप।-
दोऽपि चुर्र नाशनिः । परतिदिर चतललोऽ्रयः । गोधूम चपाटमिति चोमयया श्रुत्येपपत्तधकसपः । गोधूमिष्चपदट तु बहु्राृते ठम्यतेऽध्रियादिकरम् । जमवा- भरवम्येग प्रच्ोपपया चरन्तीत्यदि सूष्कटे सादिरं यूपं करोतिः वं व सपदशा, रतिनिैवति चतुरि, गोधूमपिेन चाटः । न््यतिरिक्त तूपर इति श्तेः । चुषस्य स्वरवख्रयोनि शतिः । एक एव यूपः । कैनिक्तुपयुनमिकमेव स्वरं कुमैनि | तदैकवि- तिरेव । यद प्रतिपा तद् जयोर्विशतिः ॥ ७ ॥
यत्मागुपसद्धवस्तरिम्छे अतिमरस्थात्ता सुरयाः
करपेन परिचुत५ सुरा^ संदधाति ॥ ८ ॥
१. सोमकभाले ।
#
१ ष्टः] महादेवश्ाससंकलितमयोगचन्दरिका्यास्यासपेतम् | -१२९
याते ञे रदिया तनूरिति मार्जनान्ते ठते प्रतिपस्वाता पुरं संदधाति, यज्ञाय सुरं कटपयतत्ययः । टौ किक वा पयोदा व। चामणीवत् । कटौ मदपाननिषेधात् | सौत्रामणीवदैिकी वा पतौमिकी वा । दे्टिकी सौत्रामण्यां प्रपञ्चिता तददिह सौमिकी कि.करोयाविषमेयुक्त | द्िकी सोमे(सीतोन हीन दि त्यादि तदानीमेव छवा सरष्टा
` दिपेधानन्तम् । अचर भ्रनापतय त्वा जुष्ट निरवामीति स मादि सौनामणीवत् । लौकिकीं
वा। पिके क्यादिवमा नाया भवन्त । सुरा्क्तिदेषया (तिवाद्धे शादी सोम्रेकवाकयतवातसोमम्रहा < पुरा्ह।६ेति श्रुतेः । वेदिमानकटे द्विदपकमेण वोदमानम् । पवो पिमानकरा देनधभसीति प्च चछदी पि, विधननस्व च्छयेति प्च, इनस्य सदोऽपीति सत, वैष्णवे सनाभीतयकदुपरवमनत्राः | सनने कृ) तेनैव पांहुभिः प्रतिस्थाता दिस्य हविषोनस्याधस्तातपशचादकं राहा द्वितीये चुरशरं खरं करोति । चात्वालाद्िभियादुपनपतीत्यादि ॥ ८ ॥ रशनाकाठे स्दशाभि्वासोभिधूपं परिष्टयपि ॥ ९ ॥ अदनीोर्मायस्य पशोः काल आगते, अणिमतः स्थविमत प्वीयेति तवा सप्त दरवापोभि्पं परवे्टयति । प्र्रयतीलयः । अजनस्य द्व्या रशनाभ्यां पर्य. यणमिति केचित् ॥ ९ ॥ अभरीषोमीयस्य पश्परोडादं निरुष्य देवमुबा९ हषीस्यनुनिर्वपति-अग्रये गृहपतय दति यथा. समाश्नातम् । पञ्ुरोडाशस्य देवसुवां च हाव पा^ समान\ सिष्टकृदिदम् ॥ १० ॥ एतत्त्वं भवत्येव ॥ १० ॥ अय कमादौ सािनहोममाह-- वेव सरितः प्रसुव यङ्ग मसुव यक्गपतिं भगायोति सवनादौ सवनादौ जुहोति ॥ ११ ॥
वीपा सैकमादौ कर्तत्ममिषीथते । देषां कर्ममा साकितरहोमः कर्य. स्तानि कमौणि नालेन संगृहीतानि -प्ने सवने नुहोति' (तै बा० १-३२-९ ) हति । तततवम बौ षायनेगोदाहतम् षिणां निवैयनावितरजुरोति । वष हतेपयन्ताशं जुहोति । प्रणीया नि्प्यन्साकिर जुहोति ' ( बौ° श {१ २) इति । स्वदाति नः स््रहेत्य्तः । प्तविता देवता ॥ ११ ॥ हिरण्यमालिन ऋलििनः सुत्येऽदाने चरन्ति ॥ १२ ॥ महारत्न बुधवाऽऽथन्य सदस्वरदतिजो हिरण्वमाठिनौ मन्ति । यनमानोऽपि १
१३० सस्यापाढविरनितं श्रोतसूतरम्ू-- [११ - शै
हिरण्यमारीति केचित् । केनित्सदस्यस्व नेच्छन्ति । सदस्यो नित्यः । सदस्यः स~ दृशः ५यम्बृणीतेति च्छन्दोःक्चनात् ॥ १२ ॥
पा्रसभसादनकाले यथार्थं पात्राणि प्रयुनाक्ति । दे्रस्यातिग्राहमपाज्रस्य स्थाने पचैनद्राण्यतिग्रा हयपात्राणि भुनक्ति ॥ १३॥ ( तेषां पूर्वण ) तेषाद्ररेणातिप्राह्मपात्रेण कल्पो व्याख्यातः ॥ १४॥ पोडशिपात्ं भयुज्य सप्तदश मानाप- ~ त्यानि सोमग्रहपात्राणि मयुनक्ति ॥ १५ ॥ तेषा पोडरिषात्रेण कल्यो व्याख्यातः । पथादकषं मतिभस्थातोपयामानि सदश्च सुराग्रहपात्राणि क क्रतुकरणो यथाऽतिरात्र सोमग्रहकाट उपयामग्ही- तोऽसि नृषद तवेति पञ्चभिरद्प्यातिगराह्स्य स्थाने पञ्चनद्रानति्ा्मन्दरहायात् ॥ १६ ॥ तेषाम णातिगरादवेण कपो व्याख्यातः । षोडशिनं गृत्वा सप्तदश प्राजापत्यान्सोमगरहान्गरहाति ॥ १७ ॥ तेषा५ पोडशिना ररपो व्याख्यातः । इबिद्गेति सर्वेषमेका पुरोरुगया विष्ठा जनयः न्कैगणीति॥ (ख० १)॥ उपयमः प्रतिप्रस्थाता सक्तदश सुराग्रहन् । विपरीते ग्रहण्यावेकरे समा- मनन्ति ॥ १८ ॥ व्यतिषङ्ग हीतः पूरवोऽध्वः युरपरः मतिमस्थाता ।पुरोकष« सोमग्रहन्सादयाति। पश्चाद सुराग्रह।न् ॥ ६९ .॥ पात्र्ादनकरि पापे, देन्दाति््पात्रं पात्रप्रयोगात् । देन प्रयुता(जय) तस्यो. करतः पश्च पत्राणि श्रयुनक्ति | तेषां कर्प व्यारयातो वृकषस्थानादिः परयातिगराह्य- पत्रपरयोगादिः । पोऽरिप्रं प्रयुज्य प्रनापतिदेवत्यानीति सेकल्प्य, हो(सो)ममहार्थानि प्रयुनक्ति । तेषां मतकलमे वृक्षनियमशचतुरश्रता च । अरलिन्सरे सुर्य प्रयुनक्ति सष्ठदशोपयामान्यरध्वपानाृतीनि इुल्कोशाङ्ृतीनि तेनन्तरषृतीनि वा प्रयुनक्ति । अहं गृहणाति परिष्टवया प्रयोगादि रेनद्रतिगराहमतिग्रहणात्छृत्वा-उपयामादीनि गृहाम्यन्तराणि श्रीणि यतपि प्रहणायौनि । ये ग्रहा अपा५ रपतमुद्रयपभिति द्वे उपरिषटदुपयामया, उप
१ क, तेषां मते" ख. तेषामत्र "1
॥।
१ पटः ] महादेवश्ा्िसंकारितमयोगचग्िकाव्यारूयासमेतम् । १३१
यामगृहीतोऽपत्िवमन्ते रवमपद्भि्ैः पशचतिप्रहयन् गृहणाति । एष ते योनिरििय स्वेति गृहीत्वोपतादुयति । तेषां कलम्रहावकाशायिैदे्धतत् । पोडशिनं गृहाति जया विष्ठा इति गृहामीत्यम्तया । (एष) प््दृशापि गृहणाति । एप ते योनिः प्रनपतये त्वेति पादयति । पोमप्रहा इति ते नाम तेषां कल्ये पानुमन्रणादि पोडरिवत् । कुवि . दङ्गेति गृहणाति । अपरसिन्ुरग्रहाये सरे उपयमिः पंचव) तैः पतरः सुरगरहा- नगृहाति । कुषदि्ेतयनुपयामया । ओपधिषिकारतेऽपूर्वले च । सोमविकरारत्वे सोप यामया विप्रीतिना{ऽमनन्ति । कुविदङ्गेति पोमग्रहणात् । अया विष्ठा इति पुराग्रहाणा- मुषयामपतादने पोमग्पवेव । मै पिविकार्ेऽूते च सुराग्रहाणां सोमविकारत्वं तूषयामताद्नं च तनमन्यवदधवति व्यतिपङ्गः । गृहणत्यध्वयुः सोमगरहान्यतिप्रस्ाता सुराग्रहान् प्श पूर्वोऽवुः पशचाप्तिभस्थाता । एवं नियमः प्रोह सोमग्रह नित्यानुवादः । यथायतनं ब्ाह्णपठितत्वा् ॥ { २। १४॥१९॥१६९॥१७॥१८॥१९॥
पशुकाले बीन्करतुपशूनृपाकरोति । मारतीं पक्षि वशाप्रपाकरोति । सारस्वतीं च । मेपीमपन्नद्. तीम् । मेपमित्येकेषाम् । सारस््ती च मेषम् ॥ २० ॥ पष्ठुकटि रे तरीन्कवपशूनुषाृत्य, अग्नियानं बृष्मुप।छत्य पमुच्नय- दुशेनक्ञाऽेयं पुमिति सूध्ान्रे । मारली वशा वन्ध्या गौः । सरस्वतीदेवता च मेषी ° बाणै पर्वती ' ( तै ना० !-३-४ ) इति वाक्यदोषात् । अपतदुतीमप तितदन्ताम् । प्रसवा मारुत्या: सरस्वती मेषी ‹ सारस्वत्याऽतिरातरम् ' (तै° त्रा* १-६३-४ ) इति । सारस्वतं चैकरूपं सरस्ान्देता शासान्तेरे वाक्यशेषात् । तनि तानुनिधीननौधायन उदाहरति--आिनं गृहीत्वा पदाना आदाय यूपमभ्यैति स्वन्तं यूपमतछज्ययैनानूतृपाकरोति-- अनयन मारत वशािति । आपस्म्बर्वा्ेयदीनां चोदकपराहानामनुवादं मत्वा मेषीमारतयोरियिमुदाहरति-भक्ु- कलि तन्कतुपशनुपाङृत्य मारतं वशामुपाकरोति । सारस्वतीं च मेषीम्! ( आप० श्रौ" १८-२-१९ ) इति ॥ ९० ॥ स्तदश मानापत्यानपश्चनुपाकरोति ॥ २१॥ वाजपेये प्राजापत्याः पदावः सह क्रियन्ते तत्रोपाकरणनियोजनादयः सेनिपातिनः परतिपशाव्तैनीयासतेषां चाऽृततित(न)कस्य पदोः कातेन कृत्वाऽपरस्यापि तथैव क्रियत इत्येवम् । कि तट सर्वेपां यतः कुतश्चित्परोरारम्य कृत्वा ततो नियोननाभिति वक्ष्यामः । तत्ोपाकरण यतः कुतथित्शोरारभ्य यन्न कनित्समाप्यते | नियोजनादौ
१३२. ` सत्यापाढयिरचितं भोतसूत्रमू-- { {१ पे
तु संवेहः क तत्ाप्यनियम उत येन कमेणेषकरणं परवृत्तं सत॒ एवोततररापीति
नियामकाभवातप्थमवृद्ितीयादवप्यनियमः | प्रवृता व। नियम्येत परत्पपततेरनुग्रहात् । अन्यथा व्यवधानं स्यादनु्ञतापिकैरपि ॥ - ५ ^^
~ एकैकस्य हि पोः पदार्था पिः ्रत्यातनाः कर्तव्याः । वैश्वदेवीं कृत्व परनापत्मै- `
रन्तीति वचेनावगतेपन्तराहिल्यबटादन्यदीयैः पोडाशिभिः पदायिल्यवधिमेनौनानाति नाभिकैः । परवत्यो चं क्रमनियमे तावदधिरेव व्यवधानं मवत्यन्यथाऽभिकैरपि स्यात् । तस्मात् प्रवृता नियमः ॥
वाजपेये प्राजापत्याः पशवः प्वैधरेवी कृत्वा प्राजापत्यैशचरम्ति, इत्यकरिमन्काले विषिताः षह प्रयोक्तव्याः । तेषामारादुपकारकाणां तमप द्नयततरकारारतुपाकरणनियो"
जनाद्यः प्र्निपता मेदेन कतैवयाः । ते किमकेकस्य कारन कृत्वा ततोऽपरस्यः
कर्तव्याः किवोपकरणं सर्वषां ता ततो नियोजनमिति ।
तत्र-~
एकको दि डः सव ्ान्यव्योतान्य्षते | नोदक ऽपयेवमेवातः कण्डानुपमयो भवेत् ॥
परयोगवचुनावगतताहित्यनेन हफैकस्य परशोः पेशिः कर्तव्याः परकृतौ नेपकेरणादीनामनन्तयै कृतमिहापि प्रतिकरमायतायिना नोदकेन अरतिप् प्राप्यते । अत एकस्योपाकरणापिकं स्थे गुणकाण्टे हृत्वा ततोऽपरस्य कर्ते्यम् । वाचनिकं चु, साहित्यमारदुपकारकतनत्रतवादृप्युपपननम् ॥ +उच्यो-- # ० वचनेनैककाठत्वं पशूनामिह नोदितम् | = ,. 3 न तत्प्रयोगवचनाचोदका्वाऽपि बाध्यते ॥ ,
काटपनिकं प्रयोगवचननिवन्धने प्ाहित्यं चोदकं चानुमानम् । प्र्क्षवचनेन तु वैश्वदेवी त्वा प्राजप्यैशवरन्ति, हत्येककारपरयोगः पशूनाभगमयते | यस्मिञ क्षण एकम्योपाकरणं कर्तन्यमापतति तसतन्नेवापरस्ेपाकरणं कर्तव्यं सदृश॒क्यतया केव न क्रियते । द्वितीये तु कषणे म कंचिद्येन पन्तं नोपाकरियेतातः प्रथमं पदा पर्षा छ्ृत्वा तते द्ितीयादिः कर्तव्यः । एवं दरशपणमसादष्नेकमधानपम- वाम पदुथौनुपमय एव न्यायो न वु काण्डातु्तमय इति स्थितम | यत्र तु प्रधान. विरोधो मवति प्द्यानुसमये तत्र काण्डानुप्तमय एवेति । यथाऽपरतिमह्ौ शते सहसे षा परडशेषु श्रण्यमणेषु यदि सवैषामतिश्रपणं कत्वाऽऽधस्योद्वासनं क्रियेत ततः प्र देत । तस्मात्तत्र प्रधानविरोषेन न पदायीनुषमयः | (९-२-२१) ॥२१॥
1
१ पलः] महदेयकषाचचिसंकटितमयेग्चा्रकान्यारूमसपरेतम् । १३२.
तेषु पष गुणे वाकयेदमङ्गृत्य विषत्त-- „ _ इयामातूपरा एकरप व भवन्ति ॥ २२॥ } पशनामेकरूपटवं नकतिधाहचछादिभिर्ततवम् । एवमिव हि प्रनापतिः समृद्धते (त° शरा० १-३२-४) इति शेषात् । प्रनापतिशव्दन्र्वरस्य हिरण्यगर्े^ शरीरा्यभिन्यक्ते प्रागवस्था विवक्ष्यते । सा चावस्था दयमिब भवति । "तम आत्त मसा गूढम्" इति श्रुतेः । जगद्रूपस्य नानातवस्यानुलत्तरेकरूपतवम् । कमेवाद्वितीयम्! इति श्रुतेः । पशूनां जगदीशररेण साम्ये सति पमृद्धिमवति ॥ ९२९ ॥ पर्यपिकृताना« सारवत्यन्तानूर्वानालभन्ते । सारस्वतभभृतीनुततरान्धारयन्ति ॥ २३ ॥ सर्वेषां परतिपद्य वहीदपि वपाशपण्य; कुम्भ्यो ददयभरू- ष्ठाः प्कषशाखाश्र तन्वमदरणमधरिगुरत्तम- भरयानस्तया पूतैः परिवप्योऽतन्तः संज्गाहोमो रशनापुदसनपुत्तरः परिवप्यः । बपाश्रपणीनापनु अहृरणमभिष्ोमो मामे वरदानं च ॥ २४ ॥
प्रि्ृतानामाेयौन्न्॑ मारततारसलम्ताधूनूवोनारमने । ` भिवृता यूपरशन परिवीयेयेवमादिपास्चमामहमषु कृतेषु प्रतिनिवृत्त नाऽनधरि । सारसकेय- न्तानां ये बध्यमानमित्येषमादिपरर्वतादीनष्ादश धारयन्ति युषदेशस्थान एव धार् यन्ति । अशि प्रतिशः, तस्येति लङ् | रिपुरिति पूत्रान्तरात् । शष आरम्भः, अनैकादशिनप्रकृतत्वात् ।
अपरेयं पद्तिः--अ्रीदद्ीन्वर प्रतिप्रस्यता पद्ामिरेहि इति आशधरिनग्रं गृहीत्वा त्रिवृत यू] प्रीय दिवः सूनवः स्येति सरणा साऽऽदाय तन्त्रेण गूहनं पै्वरू- णाम् । अन्तरितस्य सानादवगूह मत्पबगूहनम् । भय शपनं पनाम । भियः मुपङृत्य बर्हिष र्ते निदधाति । दैव तशा पवन । अन्ये बर्हिषी | एेन्ामम्, दन्रप्मुपाृत्य, येन॑ वृष्णिमुपाहत्य वका बनता गौरछागी बा मरदचतवा जुषटुपाकरोमीति गोप्रतिनिधितमेन च्छागवन्ध्या तदभावे प्रता उसा छागा मेषी इत्यन्योनथस्य प्रतिनिधय इति बौधायनः । ( गो परतिनिभित्वेन च्छागवन्ध्या ) गोशब्दे. नोखाशब्देन वा निगमाः । जश्रलायनपूतराच । मेषी जपतरद्ती, परस्यै त्वा जु्टमुषकरोमि ( मेषं वा सरस्वत्यै त्वा जु्टमुपाकरोमीति । ) प्राजापत्याः शह्गहीनाः शयाम्णसतन् । प्रापतये त्वा लुषटुपाकरोमि, इति कमेण सदशन परागवोपाकर"
१ द्व
१३४ सत्ापाष्टविरचितं धरौतसूतरम्-- [ १३ ग्ने
एताष्ठवपनने.णालनन)षु अयना इत्यादि पराजपत्यानां परथमे द्वि्ततृतीय इत्यादि विहानि एत्वा पादद्धनो@ष .वदूधवो)पकरणम् । एव कुम्भाशूटवपाश्रपणीनां चि च | उपाङृत्य पच नुहोति । परनानन्तः पूर याहि पथिभिः, ओषधीषु प्रागिति शरीरैः, येषामीशे, रिषकर्त-- मे यज्ञियं भागमेतु ये बध्यमानमनुनध्यमाना, च आरण्याः पुशषमाना उपाकृतान्छशमाना यद्प्याठनीवनदेवानामपि यन्तु पायः | अगन्जनिश्रमपीत्यभिहोमान्तम् । सावित्रेण रशनामादयेत्यादि अग्नये त्वा मृष्ट नियुडिम, इदि ता, इन्द्राय स्वा जुष्टे नियुनमीति श्रयाणामुत्तरतो निथो- अनम् । दृहिणत इतरेषाम् । मरद्वसतव। जष्टं रियुन्मि सरस्वत्यै त्वा ( परस्वे त्वा जष्टं ) प्रनपतये त्वा जुष्टं नियुमष्मीति सष्ठदृशानां नियोजनं कमेण, सवैर धर्षा मानुषम् । (न) (धमोनुष्ठानम् । ) अदधघस््वोषधीम्यः पोष्ये तवा जृं कषा मीत्यादि । इन्द्राभ्या त्वा, नरय त्वा मशुचत्या प्रवतथ त्वा ( एरस्वते त्वा ) परनापतये त्वा जुष्ट प्रोक्षामीति वश्ानाम् । एवं फ्मेण पररा स्वात्परिति च | एवं कमेण सवात्त नित्पदेव हन्य सवदितैनमिति ्शामेष्योः | अथै वेद् इत्याद्य. मार्य परतयाकम्य से ते प्राणः, यभ प यत्तपतिरदिपेति पदार्थचत्षटय करि. कस्य कृतवा सर्वमततरेषं धुवासमजनादि, दृश प्रयानानिषटा प्रयाजरोेण स्वरं स्वभिति- नाऽनक्ति । सर्वपशूनां॑करमेणाजञनम् । अग्नीषोमीयस्वरणाऽ ऽ्ेयगनक्ति | स्वरगुपगूहय पुनः स्वधित्यज्ञनम् | ततः (एनः) कंनित्सवरुमादाय श्वतीयमनक्ति । एनरुपगृह्य न स्वभित्यज्लनम् । अम्यमादाय तूतीयमनक्ति उपगहनानतम् | एवै सवीननक्त ।पर्यधि- करणै तरेण प्त्यपिसज्य, प्रनानन्त इति पूरववदूहः पशुपतेः परावः । तेपां यान्वभ्निरे देवा स्वरालुमन्यताम् । तसत्रेण विमोकः, विषुच्यमाने ये बध्यमानाः, उदेन रेवती. जञपतिमित्यादि त दक्षिणेन प्त्यश्ित्यन्तेकैकेस्य कृत्वा क्रमेणेतरेपां ता(स्वा)म्यां वपाश्पूणीभ्यामन्वारम्मः । आश्राव्य प्त्यश्राविते, उपप्रेष्य होतरजेदशनरित्यननिगुः) उद्युकाहरणं शागित्रारथम्। ओवध्यगोहे सननाना कृ(प्रोतिपादाविवाऽऽवतते ्रुशचमाना नयनभेदान्तान्रण इत्यन केचिदावृ्तिः सरा पशून दस्तरणं करमेण, पृथिव्याः संू- च इति। आमायूृण्वनतु तं ज्ञपयत इत्युकत्वा पराङ्ढावततेऽध्वयः सवर्विदः स्य स्ववित्ता स्वारेता लोकविदः स्थ छोकवित् गातुविद स्थ गाुतित्नायविदः स्य नायवित्। न वा उ वेत प्रियभ्वे न शिण्यय दवौ इवेति पशुभिः । तत्र बो देवः सविता द्घाु आशानां वाऽशापेभ्यः | विश्वा आशा नोहः । अव्यः, नानाप्राणो यनमानस्य पशुभिः । अगि यन्तु पाथः । यापनं मूष इत्यस्य नोहः । इनस्य भागः, यो नो द्पय( टच )
नु त. रभव, रव्ततयकस्य रवेथामिति द्वयोः । यदस्य परे वातिदूवं न्यषद वेषि
पाथिदूवं समज्ञा निमेह्वं शङृतकुरतामये कुरुत सर्वमयो मृत नमो रद्य
५, ++ ४ १ ष्टः ] महादेवशािसेकलितपयोगचन्दिकाव्यास्यासमेतम् । ११५
ममे इति बहु । वािषायं न्यपादायां वेपिषायां पटलाथिषायां मज्ञसाथां नमेहधा श्तकुल्तममयं कुरतं सर्वमयो श्डतामेति द्वयोः । एकप्य यथाप्रकृति । बहुषु निष- णणेषु कपेणोत्यापनम् यथाजाति उच्छ एति उन्मे प्रतिष्ठा उदवरातिष्ठा यलशतो मायुनकृतो रोति वा पदधिरा्ते । अगिमादिषु नोहः । निष्टप्त इति सथेवपाथपणानां तापः तराया पहः शमितार उपेतन पश्यः पदूनु्चत । अदितिः पाश्च इति कमेण विमोकः । प्रीवा निहतेषु पाशेषु मख्येवशूठ्या तन्त्रे वयद्ास्य ततः परति- अस्यता पलनीमुदानयति नमस्त जाताना अनर्वा प्हीत्यवृत्तिः । पत्नीबहुत्वे-ज.पो देवीः शुदधायवः, इति छत्व वाक्त आप्यायतामिति कृत्वा शुद्धाश्च इलन्तमेकस्य कृत्वा क्रमेणेतरेषाम् | शामोपधीम्य इत्यने परौ नरेण निनयनम् । ओष प्रायस्मैन. मित्यादु्रन्तामीतयस्यकस्य कृत्वा क्रमेगेतषाम् । ओषये घान स्वधिते मैन५ दि९ सी] १ ]तयन्तं जीपशौ ( शोः ) । उमयतो लोहितेनकततयन्तमेकेक्य कत्वा जञ पशौ रक्षतं मागः स्य इति लोहितं न तनत्ेण निरे, शये सत्यादि अच्छि ज्ये त्व] जुषटमुत्छन्तामि हृद्ाधिम्ां त्व इन्राय त्वा मस्चपत्वा सरख्त्थे त्वा ( सर- सवते त्वा ) ्रनपतये त्वा नषटु्छृतामीति सर्वत्र वपोद्धरणं शमिता मुना पिधानं करोति करमेण । त्रेण प्रयु कमेण समनवारममो यजमानस्य निदगबमिति तननेण मरतिपस्यत्र रानं च । वायो वीह सतोकानमितयाृ्या त्य दम्य वपया उपा- सने र्नम् । अपरान यैव आत्मनः पदषु प्रविष्टा देवाना विष्ठा मुनयो षित स्वरे । आत्मनवानतपोम घृतवान्हि मृत्वा देवानाच्छयत सविद यजमानाय मंहैमिति तन्त्रेणाभिवारणम् । दभ गा हृध्हते गोपति मा बो य्तपती रपत् । केनियस्त जितयनिकोरेण) ( इति ) । दृथ्ह गा तन्ेगोदा्य, सुपणा ओषधीः तेति त्रेण शाखायां पादयति । प्रयुता द्वप सीति परथयेण परृतिवदासन्नाभिमदोनम् । इमानीन्धियप्यमृता रवरयाण्.भिरिन्िय पावो चिकित्सत् । तामित देवा अवतोपमौ शृतानि मयि श्रयताम् , इति । केचित्-- हृदमिम्दियमिति नोह इति । घृतवति शब्द् शाद स्वाहा देवेभ्य इति हत्वा जहामुपसतीरयलदि प्रवानान्तं वेषां पूना कुयात् करमेण । अदने छगस्य वपाय परदूपतोऽतुतरहीलेव र्य नातमेदः । द्वितीयस्य, इन्र भिम्यां छागस्य वपाय। मेदस्त एव प्रणय जातवेदः । तृतीयस्य, इन्रय वृष्णैपाया मेदो. ए प्रेष्य नातेदः । चदुस्य मरुद्भ्यो वशाया वपाया मेदुर, एव रण्यं जातवेदः । परसवतय मेप्याया वपाया मेदो, एव परव्य जातवेदः । सरस्तयै मेषस्य वपाया मेदः, एवं प्रप्य जातवेदः । पृश्चमः । अय षष्ठस्य हिरण्यशचकलानि निषाय स्वन परनपतय इत्युप शूकत्वा छागानां वपानां भेदप्तामनुन ददीचः । एव रेण्य जातवेदो वपाभिगच्छ देवानितयहुः । ेनितोह इति वदन्ति । आरातुबादा-
१९६ सत्यापितं श्रीतसूत्रम्-- [१६ पे
सत्रेण होमः । पेषं पनाय्यवदनमन्त्रणम् । सरस्वत्या वाचमनाये पुपेय- `मित्यनुमन्तणम् | देवेभ्यः स्वाहेति तन्नेण परतिप्यहोमः । ऋमेण वपोद्धरणामिवा- र्ण, स्वाहोधवनमपतं मरुतामिति तन्त्रेण वपाशषपणीनां प्रहरणम् । सथखावहोमस्तनेण (मनापतये साहा) प्राजापत्यप्नारस्य चो पाशुश्चरय पिवा इति । अत्र नोह इति सूवरकार- मेचनात् । समुल्कम्य वपामामैनं कृत्वा प्रातःसवनाय प्रपपन्तात्यन्तमित्वादि ततस्ता- म्यापित्यृतुपत् प्रतक्ष्य तेनप्तो मे प्रहावकाशकारे ब्रहणमुपस्यानं वायाय मे वर्षोदा वरचे पवध्वमिति तन्त्रेण विष्णोगैरप्मपतील्यादि निःपणन्तं सौपिकम् ।
माध्यंदिनस्य कर्म -देव पवितः -स्वदाति नः स्वाह। । पविता देवत। | कषशोदरतनं ` होतृचभतेन वसतीवरीभ्य इत्यादि आव्णामनुमोदनान्ते परतपरस्याता सवनीयानिषैत् । उक्तेन परतिरस्याता पडपुरोडारौः सह सवनायानां निर्वपति पएरोडाशा निलयाः, पुनर. नुकरमात् तस्य कर्म |
स्पतिः कपालानि द्वे भर्जनरथे कपे स्याली शूर्त्रयं (्द्रावमि) भ्रयु- भक्ति । कृष्णानिनादानादि पव पूववत् । (प्रकत्ियुगलादि) अथ वा णव्यत्तिसः प्राणि तृय वा न प्रस्य(स्तर्) मृततिका्णौदक्षयवमित्यभिहोत्रहवणी शरावं येति युगपदादतते । वेषायव ईति शूरय , शू परतरे निभाय--अस्नये जुष्टं गव॑पामि | हनद्राक्िम्यं "नष्ट" वृ््ाय जुष्ट मर्यो गषटं" सरस्य नुषटतिति बरहथः (रसते वा) अन्यि पति निषाय यवाः - इन्राय हरिवते जुष्टं" इनद्राय पूषण्वते जुष्ट अथ वा पूर्वसिनिरत्ीटिषु पके निधाय परत्य मारतम जुष्ट पनवनिर्ते वू पितरे निवाय इृन्राय जुष्टं पून्रीहिषु निधाय पर्वते नुषठं अन्थलि्दर्े परित्रे निधाय वृहस्पते जुष्टमिति नीवारान्शरबेण निर्वपति | हाद मन्तरेण तृष्णीं पश्च, अथन्मानापोऽटदश । दद देवानामित्यादि नानानीनवत् अप्र हत्य५ रकन््रसी ह्य रतथामिन् हव्य रलस्व मरतो हव्य रत्य सरस्वति (त ) हन्य रतखेन्॒ हरिवन्छय५ रक्षसे पषण्व् हव्य रसश्च पर्वति भारति ` हन्य रकवे् हत्य रक्ष सरप्वनहव्य ^ रतस्व वृहस्पते हम्य^ रषयेतयुपता- दनम् । एवं परोक्षणम्-अप्तये बो जुष्टं मीः किभ्यां वो नुदं भरो्ञामीद्राय वो मर्द वे सरस्वत्यै (ते) वे हृनद्राय हरिवते बो इन्रीय पूष्वते वा रघत्यै मार- त्यै बो इन्दाय वो प्रवते वो वृहसमतये वो जुष ोषामीति र्षणम् + शु. ध्वभित्यादि, उदलदमरतिष्ठापने हते व्रीहीणां यथामागं वयावर्तप्वमिति पिभारः । वरि. छ्मकमागं पद्निपर्ासे स्ममेकमणिष्ठमागम् । एवं विभज्य, इदमेरि्रा्योरिनधस्य मरता प्रस्वत्या (परस्वत)इति वपिं्मारो, प्रस्य भारत्या स्वगि भणी
3
# ;
} ठः] महादैवशातविसंकङितभयोगचन्धरिकाव्यास्यासमेतमू । = १३७
धसे परिहीध्य मूयि्ठोऽवहन्यते । हिरावपनादि तण्डुपर्कन्दनान्ते कृतवा यवानामपि प्रन्दनान्तं छृतवा हविरावपनादि तष्डुटप्रनदनान्तं छृत्वा नीवारानोप्य हेधिषछता वानिसगः । गुदं मा निरा मा नर््षीरिति स्वेषां पशुनां पनम् । अभर त्रयोषिधशतिथा इत्वा सह् शरादिभिः सवैकुमभीनां निटपनं कमेणोपवेषादानादि भृगूणामिलयन्तमेकस्य छत्वेतरेषाम् । पवित्राम्ां धानादि द्व- धश्रपणान्तमेकंस्य कृतवा, इतरेषां करमेण । अवहननादिकरम -नीवाराणां भकन्वेनानतं कृत्वा वीहियवनीवाराणां च क्रमेण च त्िप्फठीकरणं सवानयनूधक्तास्य तन्त्रेण निनयनं तीहितण्डुानामधिवापः । अपनये जुषटममिवपामीनद्रािभ्यां चष्टमपिवपामी- नाय जु्ट"मरुदयो जुट [ सरस्वते जु० ] परस्त्य नष्टं अभिवपामि धान्यमाि । अय यवत्डुढानंपरकृतिवदिमागे कृत्वा इन्द्राय जुष्टमाषिवपामि (इति) अणूनि, कुरता-
„वित्य त्व पृष्टयादानादि। अमनियमुपथायिन्ासमुपधायनमुपधाय मारूतानूपथाय सर्-
स्ता(तीपुपधाय [ सरसन्तमुपधाय } इति क्रमेण कपालान्युपधाय दव भरने पाठे उपभाय,रेनद्रमुपधाय, परसन्तपु ° बाहसत्यचरस्वारीमुपद्धाति .। सवपामेका- दश्च कपानि । अगनेयविकाराणामुपधाने चतुथैसय द्िरावृततिः । अष्टमस्य वरिरावृततिः । मदन्तीराधिशरयतीत्यादि । अये जुष्ट सेवपामीनदरनिम्यां जुष्ट ंवपामीनराय नुं
` भरतो जुट सरस्व जुट [ सरस्ते कुष्ट ]। जन्यस्य पायं पिते निषाय~
नराय षट९ सेवपामीति यवि्५ पवपति । पिष्ट्ुलूय तप्डुानु्नाति बरीदीश्च । -पिणडं हत्वा ययामागं व्याषतवमिति चदुषडत्वा(तव आगते | ल्यावततेथामित्ु्तमी । तृयेरेव निरदशः । इद« सरस्वत्या इदं सरस्वत ] इति । अभ्नियादिपरसवत्यन्तानषि-
"वित्य मेना घाना आवपति धर्माः स्य विधायुष इति । ततो वरीदीनाशपति जन्यरिमि-
सकपाठे लाना | अयन्मभभनितय सार्तमभिश्ित्य य्नुरुतूते पयसि वारस्य नीवारतणडुानावपति वरमोऽपीति । ए(्ोनादिपुरोडाशानामन्तरितं स्वेषाम् । ष्ये निनौय ( निनयनादि ) पुऽरेदाशवत् । घृतागेदीति । उद्वानकारे अग्नय जुष्ममिषारयीमि, इति । अय त्रयाणा ष्णी त्र्वत्ै जुषट, घानाथीसतष्णी सरत भारत्यै जुषे, भय तृष्णं रवते नष्टं वृहसते गुं सारप्वतान्तानदा्य परकृति-
" वरिवनीयानुदास्य सारस्वतनिषारयोसद्रासनं करमेण । अटकरणं काठ प्रहणादि । दाधि-
धर्ममक्णान्तं कृष्य सवनीयानासादयति पशएरोडाशाशच पारवततनैवारथोनाऽऽपताद्मं तौ पर्तौ विधाय यज्ञोऽसीत्यगनियपतरस्तौ ाजीश्च | अयं यज्ञ इति। क्रमेण यो नः कनीयः,
-भपतमिन्द्भी भूवनाननुदेताम् । पु रोड शौ] यो नः कनीयः, अपतमिनो मुवनाुदताम् |
यो नः करनीयः, अपतं मरते मुवनाजुदन्ताम् । यो नः कनीयः अपतिनद्रो मुवनाज्ुदताम् । योनः कनीयः, जपतमिनद्ः ूषणान् सुवनम् | यो नः करनीयः) अपति मुवना> १८
१३८ सत्यपादमिरनितं भीतसू््- ` , ‹[.1 $~
जुदताम् । ममन पचहोत्ा ( ता) । तैरध्वुः प्रचरति । अभये प्रोडाशस्यानुनूहि, इति संपेषः । एवमिन्ाभिम्ां एरोडाशसेत्येवं मेषः. । इन््ायःएरोड्षयेत्ये हपरैषः । मरुदवचः एरोडारस्यानुवहीति, पदएरोडाशानां सारपवततेवारवर््यानाम् 4 माप्यदिनय सवनस्येनाय पृरोडाशानामुरहीत्यादि। आग्य( े थनदराम्योः (अयोः) अर्दन. ~ मन््रणम् ।इनदरस्याहमनादः । मर्तामहामिन्दरिान्यतादः सरशवत्या -अहं वानमननाधम् । सवनीयानां गरकृतिवत् । पमाने तु छिष्टकृदिडम् । उन्नीयमानेमय्-इत्यादि' ॥-३-४.॥ दाक्षिणौ होमौ हृत्वा । इन्द्रस्य बज्नोऽपि "¬; वार्त्र इति रथमुपावहरति ॥ २५॥
दिवं गच्छ पुवः पतेति दिरणयोदृहणान्तम् । इन्द्रस्य वजनोऽपरीति रथवोहिनादं
` रथमुपनयति । रयवाहने काष्टविोमे स्थापिते गमनाय स्ञीकर्तु तस्थ, रस्यं तेसा. स्काष्ठादवरोहणं विषत्त--इनद्रस्य वञओोऽपि वर्त्र इतिः रथमुपावहरति षिनित्यै€
मा० १-३६-९) इति ॥ २९ ॥
अप्तवन्तरगृतमप्स॒ भेषजनमित्यश्वानप्ु लापयेक्ति-॥) अप्स्वन्तरित्यशवाननुदधतास्प्ु ज्ञापयन्ति | उपदठवने सानं पर्यु ाजिन इति मन्त्रतः । अथाश्ानल्ूरयतीति बौधायनद्ैलानपावाहतुः । परपूखेयति ` नडे छ्ावयति शरीरं प्रलाटयतीतयथः । अप्पु मध्येऽप्रतयनिवारक रोनिव धर सारं तते ॥ २६ ॥ वायवा त्वा मुष तमेति मषटिोहिन५ रथं युनक्ति | ७] ओदन्तः । प्रटिवाहिन\ रथं युनक्ति । ..भः -तिभिरप्यक्तः । तरयोऽधा भवन्तीति दिङञात् ॥ २७ ॥ अपांनपादाश्ेमानेतवश्वाना९ रराटानि तिसा २८ ॥ सेषित्यन्तः । अयास्य शष्ठ म्न्य इति नौधायनोऽप्याह | मृज्य. पुनः समा | पषठसेमार्गनेन शाधितत्वाद्यागयोग्यत्वम् | गतमन्यत् ॥ २ तुष्णीमितरन्पोडश रथान्युनक्ति . (खर
दक्षिणाकाले सप्तदश रथान्द्दाति ॥ २०.॥ द्षिणाकाठे प्र रूपेण बो रूषमियादिना । अभिगम्य रर्थादीनि धदुधीःविभज्य मथो व इति ददाति । रथानेतानेव युक्तान् ददाति <| दृक्िणाकाल . हति .वक्षिणाषि-
भागः । गवां शतान्ता( नि ) दन्ुभिशता( नि ) बाः ददाति ॥ ६० ॥ सदश निष्कान्-सपतदश्वान् सदश्च: हस्तिन; , ` : ~
3
शै
५४
१, ८
टः] : महादेवाक्षिसेकङितमयोग॑चन्दरिकान्पार्यासमेतम् । १३९
` सदश गघा« शतान. सप्तदश गोयुक्तानि सप्त ` षश योना सप्तदश शयनानि ` सपद महान- "सानि सप्तदश वासाभसि सप्तदश दासान् सप्त दश्च दासीः सपतदशाजाः सप्तदशावीवयसो :; प्रयस५ संप्दशषानि ददाति ॥ ३१.॥ सषदशच५.सपषदशानि सं प्रादयतीत्येकेषाम् ॥३२॥ ` ;-अवुदिष्टाु ` दकषिणास॒॒यजुयुक्त « रथभध्वर्वे ददा ।.२३॥ शेष, साधारणः ॥ ३४ ॥ निषकशवुःतोु्णक; ददुभयो मुरा; । अनुदिशःगकषानां रिष्कयणकृते यजर् क्तं रथमध्ये ददाति । प्िवाहिनमित्यर्थः। अध्य; सवीयभागो नम्यते नाधिको | ; भागादृधिकं , इति माप्यकरृत् । रोषः साधारणः | ऋलिनां सवषां शेषाः दम्यो । अधवयोसवाटमागः परदीयतेऽधिको न्यून वा प्रकृतिवद्वभजयते यावद्, छत इति समशो. विभागः । सम एव विभाग इत्यरथः । छन्योगवृचनात्ताः समृत्वियो विनेति न तिवद्भागः। अपि वा समविमागपते समशः पवश एवित भागो रम्यते । तसमात्सषट्रशो(त्सदस्यो) नित्यः । सोऽपि महत् । प्च महत्वं एृणीतेति मगवत। मदद्राननोक्तम् । रथभतिप्रहमन्ध आधान उक्तः | भस्य च दैवस्य तवेति वरणायाशचमिति । देवस्य लेति देवि दक्षि -उत्तानयाङ्गीरप्ायानः, इत्यनतः । दकस्य था देवद्ग हिमवतो हरिन तेनापृततणभिति हस्तिनः । अनं दतीं प्रति हः । ये हिरण्यमिति निष्कस्य ` । मनवे तत्पमिति दस्याः । परियवचनं कृत्वां प्रतिग्रहः । त्वषऽनामित्यनायाः । पूष्णेऽवरिमित्यवेः । आसत्वा कृतस्तपसतवा तन्वतं श्रत्वा वैप(योन् सोमाय वाप इति वाप्ःगवां शतस्य रदाय गामिति प्रतिमहः। अ्ोगु्स्य यथाजाति । पद दुन्ुर्मानमुत्ान्ेत प्रतिग्रहः । `` वाजपेये “ सदश रथाः सषदश दास्यः ' इति दतिणां विधाय श्रूयते ‹ यजु- य रथमृधववे ददाति › इति । तेन सशयः क यनुर्यक्तो रोऽधवर्ुमागं निवर्तये {तत्रः ~"
भ्ाकाशवदनुर्यक्तः स्य्द्ागस्य नाकः ।
न् त्वयं बाधकस्य प्रास्य नियमो हात ॥
` प्रकाशौ हापूवीवध्वर्वानतिकरतवेन विधीयमानौ युक्तं त्र यत्द्धागं प्रकृते बाधत इति । इह तु सवश रथा द्व्ान्तराणि च वाजपेयस्य दक्षिणात्वेन विदितानि इति । ततर ययर्यकतसयापि. रय परामेव दानं स त्व्व्वेऽन्यमै व कौनिदातन्यः पने
श्न सत्यापाढािराचितं शरीतसूप्म्-- [ (दे ध्वँ नियम्यते । ततश नायम्ः--यदध्वे ददाति तदजं रथमिति किं ताद यजुर्युक्तं यददाति तदध्वयैव दति । त्तस्य च द्व्यान्तरपहितस्यैव दाने प्रा्मिति तादृशस्यैव नियमान्न देयान्तरनिदृततिः । अधयुमागे हु यथा्रा सजुयक्तो निय भ्यते ॥ ६१ ॥ ६२ ॥ ६३॥ ६५॥ > अग्रेणाऽऽष्वनीयं मशो रथानवस्य.पयन्ति ॥ ३५॥ अपरेणा$$हवनीयं तत्र देशे प्राचः परारमुलानवस्यापयेयू रथान् ॥ ९९ ॥ यजुयुकतं द्िणाध्यमप्रेणाऽऽपरीघ् रानुत्रोऽवस्थाय सप्तदश मव्याभानिषूनस्मति प्राचीनषदीचीनं षा ॥ ४६ ॥ यत्र जघन्यो निपतति तदटक्षणं कुरते ॥*३७॥
युयं रथम् । अप्रेणाऽऽ्ध्रानपरोऽयस्थितो भवति । प् षुं धनुषि साया स्याति निपेकषणं करोति प दषु्यलिन्देशे निपतति तक गत्वा एुमरप्यति । एवं सप्दशः छत्वोऽभ्यसयेत् | यत्च जघन्यं निपतति त्ौदु्बरकषठेन रक्षणं मिनोति ॥६६॥ ६७ ॥ यत्माङ्पनद्र तसमि्कृते मतिमस्याता नेषार९ सदशशराथं चतुधा निभज्य बुहस्तये निः परति पयसि श्रपयति ॥ ३८ ॥ सभिंणनतं चाल्वा- छेऽवदधाति ॥ ३९ ॥ ~
प्ामहन्मणत्पू् नाना रा)शे्तापतादनान्तम् । तत्र॒ विकिषः उने नयेति हत्वा बनेषु व्यन्तर, प्रपते न त्व ° षनेषु नयन्तरिकतं वरणो देवता । शि्टयोरक्ते । ए पादितेषु नाना(रा) रिपु तवरे लौकिकं सर्पिरानीय चात्वा स्थापयति ।
वाजपेये श्रुयते-वाहसप्यो नैवार सषदशश्रावः क्षीरे चर्मवत, इति । अलति रतौ चतुरो मषीनिषपति, इति. चतुःतरुया गृटद्रन्यै च । तदुभयमिह चोदकेन प्राप्तम् | न च चतुर्भमटिभिः सवाशरावपारिमाणश्चरः संपादयितुं शक्यते । शोऽ- वयं बापितवये स्ति स्िमुमयं वाभितन्यं शराव्नयेण पुष्यं प्रदश्र्य त्र नतुःसख्या श्िवाऽन्यतरत् । तत्नापि क्रमनियमः । अय वा ृषटयनुमहः सेख्या विपरीतं वेति । ठवापिरोषादुभयोनाधः । तत्रापि पमानकार्यत्वद्न्यं दरेण सेल्या सैष्ययत्येकः पः । सद्शसूयाशरावपरिमाणं चर यागद्रवय्ग, चुलया मषटिश्च निवौप गमतो न तावपक्षादेकतिषयत्वै येनोभयमुभयेन बाध्येत | चतुभि. यिः सष्दसशरावशचलनं सेपादधितं शक्यत _इल्ाह्राषः । ततैकरबधतरत्तो नोमुयबाधनु क्तम् । तस्मादन्यतएनाघः । तत्ापिरोषाद्नियम इति द्वितीयः । परयाता व्याज्गतात् भानस्य मुवयसयावुम्रः सेर्यायासतु वाघ इति वृततीच्ः। न संस्यात्रा
#,
6 <
१ प्र्टः ] महादैवालिसेकलितमयोगचन्दिकान्यास्यासमेतम् । १४१
मुखत वाक्यरतणपमानाभिकरणद्रःयंब्धवाचेन तीय श्रुत्या निवरीक्त्वाकग- मादुमयोरापि क्िया्गत्वायगमातुलयत्वम् | ततर गृलयत्वत् हेर्यानुग्रहो जषन्यत्ताच ष्िरोष इति पिद्धन्तः ॥ ३८ ॥ ३९ ॥ त\९ राजपुत्रो गोपायति ॥ ४० ॥ राजपुर पक्षति | ब्राह्मणो वा ॥ ४० ॥ चात्वाठे रथाक्षाफ़ति काष्ठं निखनाति ॥ ४१ ॥ ओदुमबरेण तं निलायेति धसानप्तः ॥ ४१ ॥ तस्मिन् रथनकरमोदुम्बरं सपद शरं मतिमुश्वाति ॥ ४२ ॥ तसिनयाञङृतिकाष्ठ ओ दुरं रथचक्रं सपद शारं परतमु्ति । उत्तरस्यां वेदि" श्रोण्यां सदश दुुभीस्मधनतीति वैसानपोततेः ॥ ४९ ॥ विष्णोः क्रमोऽसीति यजतत ९ रथं यजमानोऽभ्येति ॥ ४३॥ रथस्य समीपमम्यागच्छत यजुयुक्तप्य । तेदेतयनमानकरम | ४३ ॥ अङ्कौ ्यद्कामिति रथचक्रे अभिमृशति । पक्षसी ब। ॥ ४४ ॥ अभितः सृशत्यधतयते । यनमान इत्यपरे | पारयनितितयन्तः ॥ ४४ ॥ देषस्याह९ सितुः प्रसवे वृहर्पतिना वाजिता वाजं जेषमिति ।(ल ०) ब्रहोदुम्बर ५ रथयक्रमारोहाति ॥ ४५ ॥ रपपातिष्ठीति नौभायनः | आरिष्ठतयारोहेदिय्ः ॥ ४९ ॥ देषस्याह९ सितुः परसवे वृदृस्पतिना वाजजिता बाधिष्ट नाक रुहेयमिति यजुधक्त\ रथ॑ यजमानः ॥ ४६॥ आरोहतीत्यतुकपैः ॥ ४६ ॥ इन्द्राय भाच षदतेति दुन्हुभीभिहादयन्ति ॥ ४७ ॥ दुन्ुभिषुस ताडयन्ति वामपो नाध्वयः । एवमापततम्बऽपि ॥ ४७ ॥ वराजत इतरान् रथानारोहन्ति ॥ ४८ ॥ वाजसृत इतरे ( रान् ) रथानारोहन्ति तृष्णाम् ॥ ४८ ॥ चाजिनो वाजजितो वाज< सरिप्यत इति नैवार मनौ युग्याववघ्रापयान्त । सर्वान्वा ॥ ४९॥ निघ्तेति मन्तः । तरवां चरे पूरयादश्ावष्ापयन्ति । यनुव रपय परयो । सङ्न्मग्रः ॥ ४९ ॥ ` ममोयेषु च रेपामिमाष्टि विष्णो; कमोऽसीकत यनु्ुंक्त ५ रथमध्वंरारदया्वाजनीत्यश्वाजनिमा-
१५४२ ` सत्योपादविरचितंश्रोतसूनम्-. ' › [ १९ प्रे
दायारवाऽसि सक्तिरसीत्यश्वान्समक्षिणोति ॥५०। .5 " रोष मुखेशेषु ठेपानवधाप) येऽवकिष्टासतन्छदानिि ` । विष्णोः श्रमोऽपीति यजय, रधमप्वुरारोहति । यनुक तर्णामधिरद्ेलके । सानि वायति अग जानि कशामादायाध्वयु, अवाऽति सप्रति वाज्यपतीतिः कशया तानशव्तोड- यति॥९०॥ प पश्च दितरे रथा अनभ्यासादयन्तोऽनुयान्ति ॥ ५१ ॥ इते राजश्यरकाराश्च सवं स॑ तूष्णीं ताडयन्ति । यजु्ुंस्य ठतो. गच्छन्ति, इतरे रथाः । वेचिन्-कषत्रियायमवि बराह्मणा एव गृष्यने ॥ ५१ ॥ बानिनो वाजं धावतेति तिटभिराधावतोऽतुमन्त्रयते । ~ चतमृभिरित्येकेषाम् ॥ ५२॥ तिपुिशवतसूमिभैरिमधीवतोऽधाननुमन्त्यते यजमानः, । अध्वयरितयेके.॥|-१२ ॥ वाजिना साम ब्रह्मो दुम्बरे रथचक्रे निक्षः परि. वतमाने गायति ॥ ५३ ॥
आस्त बरह्मणि वानिनां त्म गायत्यधः कंपति । तत्य गान ( भमा )
वतेयति 4 आधतमनि चकर पतामगानं पैकालिकं देवस्याहमिति -यनुवी -वदति जप॑ति रुहेयमित्यन्तः | प्रामगानदक्तस्य - आविभयौ इति गानिमृन््र इत्ति । वानिना५ समःगायते ( तै° ब्रा {-६-६ ) इति ब्रा्णात् । वानिनामन्नाधनां सन्धि यत्साम तदद्या गायेत् । शत्र सामिरेषः शालान्तरे वरवयः' [: पर्णः इदं गानभित्यपत्तम्बः एयष्टयति--ओौदुम्नर५ रथचक्रं व्रपनऽऽरोहाति ` तमाह वाभिना९ साम गायेतिः तस्य चकं तिः प्दषिणमा वेयि । ‹ तत्ाऽवर्तमनि त्रह्या गायति » ( आप० श्री {८-१-४। ११) इति ॥ ९६॥ र अआगरिरेकाक्षरेण धाचयुदशयदित्युजितीयैजमानं धावत्सु बाचयति ॥ ५४ ॥ अशनिरककषरेगेति पावले, उञ्नितीरित ध्यात्वा यनमोन वाचयत्यधयः | स्तोममुदनयपितयन्तः । सदृशेति वैलानस्तः ॥ ९४ ॥ क्षणं माप्य प्द्षिणमातवर्तनते ॥ ५५ ॥ ओदर काष्टमानि शराय परयतिणमाव्ो । य आभि धावन्ति । उद्र आव- नेः (तैत्रा १-३६-६ ) इति हि बाणम् ॥ ९९ ॥ ते नो अर्वन्तो हवनश्रतो हवमिति चतसरभिराषाः वतोऽलुमन््रयते ॥ ५६ ॥ चतघभिः भतयायावतोऽधानुमनत्रयतेऽध्वषः ` तदेवमध्यपवपदायमनुदत्य
ह,
„ 4 पव] महादिवशाचिसफलितमयोगचन्धिकान्यास्यासमेतम् । १४३
मन््रचतुषटय विभक्तम् । बौधायनाचार्यस्ु ते ने अर्त इत्यादिरवानिनो हवेचित्यन्त एक एव मचत इत्यभिप्रेत्य चतु्थमिष स्य॒ वाजीत्यादिकामूचं नुटयऽनतर्मावयामाप्त | आपस्तन्वसतवेवमाह -- मित्र इति चतसृभिः प्त्याधावतोऽनुमन्वयते इति ॥ ९१ ॥
तिसूृभिरित्येकेषाम् ॥ ५७ ॥ सषटोऽ्ैः ॥ ९७ ॥
आओ मा वाजस्य मरसवो जगम्यादिति त्यामतेषु जुहोति ॥ ५८॥ 2 शा, मा व्रानस्यतयृचा जुहोति दर्विंहोमर्मेण । यावापृथिवी देवता । प्रततेषु
परत्यीगतिष्वधेषु ॥ १८ ॥ २ र स्यंवःसा सत्या रःथाञभूदिति दुन्दुमित्रिमो- . 9 चनीयाभिकामाहुतिं घुरोति ॥ ५९ ॥ क इय वः ततं सत्यतयनुवाकरेषेण दुन्दुभिविमोचनीयमिति ध्यात्वा जुहोति । स्रो
दृवता ॥ ९९ ॥
स्ान्बोपपृशति | ६० ॥ + स्वानो स्मशति न होनः ॥ ९० ॥ वाजिनो वाजाजितो वाज^ समृवा स इति सैवार- मब्वयुग्याववघ्रापयति । यथाटररतत्ममोयेषु च. .: -रेपानिमार्टि ॥.६१.॥ तैवारमश्युग्पाववप्र पयति । मृते देषानिमाि ययापुर्तदितय्ः || ६ { ॥ ८ < कृष्णं कृष्णं वाजसृद्धयः भयच्छति.॥ ६२ ॥ .. ‡ ` छ्णर् इृष्णटं वारखद्धचः प्रयच्छतीति वचनादेकस्य॒ वानत. एकं च्छति | एवं पोडशम्धो दा ॥ ६२ ॥ "र तानि प्रत्यादाय ब्रह्मणे ददाति ॥ ६३॥ ` “^ ताति पुनरादाय व्रहणे ददात् ॥ १३ ॥ मधाष्टालं च शनमानस्य कृतम् ॥ ( ख ४ ) ॥ ६४ इति सत्याषाददिरण्यकेशिसूत्रे अयोदरापश्ने भयम; प्ट्;|
सनम मन ए शतगजञफलपरिाणे सणकतपत जणे वदाति || ६४ ॥
¢ इति पत्यापादहिरणवकेकिूनयार्यायां भादेवशा्िकटितोयां प्रयोगच. १ न ˆ द्धिकायां तरयोदंश्र् प्रथमः पट्टः ॥ १ ॥ त [~ ४
१४४ सत्यापाढनिरमतं भीतस [ १३४
जय ्रमोदचमनन द्वितीयः पलः ।
कष्रस्योखमसीति तार्प्यं पजमानः परिधत्ते । क्ष्स्य योनिरसीति दर्भमयं पतनी ॥ १ ॥ ताप्य धृता्तं वसनम् । तदेतत्परिधानद्वयं॑विपत्त- ताप्यै यजमानं परिधापयति । यनो वै तार्प्यम् । यक्ञौवेन५ पर्भयति । दमयं परिधापयति । पित्र वै दौः । नात्यमैन् | वानं वा एपोऽवररत्सते। यो वाजपेयेन यजते । ओषधयः सहु वै वाजः यदूर्ममयं परिधापयति । वानस्यावरुद्धये ( तै° तरा १-३-७) इति । तार््स्य यज्ञपाधनत्वायत्तत्वम् । एनं पत्नदेहम् । वानपेययानिनोऽननावरोधकामिन ओषधि रूपदभमयेनाननमवरुदधं मवतीति तदः || १ ॥ जाय एषि सुवो रोायेति पत्नी यजमान आम- न्यते । रोदहावहीति पत्नी प्रत्याह ॥ २॥ मन्ेण यनमानः पत्नीमामन्त्रयते । रोहावहीति पत्नी प्रत्याह । एवं परः ॥ ९ ॥ अहं नावुभयोः सुवो रोक्ष्यामीति यजमानस्त्वं नावुभयोः सुबो रोहैति पत्नी ॥ ३ ॥ यनमानोऽन्वतो वदति । एवं पतनी ॥ ६ ॥ आयुय्ेन फरयतामिति दशभिः कलैः सरना निःरेणया यूपमारोहाति । उभौ षा ॥ ४ ॥ आयुर्ेन कलत।मिति दशभिः कल्ममिति ध्यात्वा सवशफटकयुक्तया निभरण्या "यूपं यजमान आरोहति । पुवं पत्नी | अध्यरिति केनित् । तं दशभिः कलमैररोह- त्युत कल्पतामिति वैलानपत । तै यूपम् | कलैः कलपश्यपेतैः ॥ ४ ॥ सुव्दवा« अगन्मेत्यारंद जपति ॥ ५॥ सुदेवा अगनमेति यूपा शराय जपति यनमानः | अमूमिति मन्ान्तः | माधये एु-भाह् उटृहाति पुव्भुानिति । उदृहीताभयां बाहुभ्यां छगेपािमभिन पता यन मनिनदुच्यत इति ॥ ९ ॥ वाजश्च मसवध्नेति द्रादश्ाऽऽहुतीयोति ॥ ६ ॥ ॥ जयोद्शेत्येकेषाम् ॥ ७ ॥ पाम स्वाहा परतश्च स्वाहा, इत्यादिमिद्ौदशमिश्चयोदरभिवौ वाभपर्तीयानि ध्या्वा गुहोति । पाजादियो देवताः । कजशब्दरसवशन्दौ येषु कमु मन्त्रषिन
[+ 1 ते
-र पट्टः] महादैवशालिसंकलितपयोगचन्दिकास्यार्यासमेतम् | १४५
श्रूयेते तानि कमणि वाजक्रवौयानि ¦ विषते द्वादश वाजप्पवयानि जरेति ( तै* व्रा १-६९-७ ) इत्यादि ॥ ६ ॥ ७ ॥ >` पुरस्ताश्रूपारोहणादेके समामनन्ति ॥ ८ ॥ एके शासिनः परिषठनति यूपारोहणातपुरसताद्वानपसर्वायं जुहुयादित्यैः | < ॥ समहमायुषा सं मयाऽध्युः समहं वर्चसा सं मया वरैः समहं भनया सं परया मना समह९राय- स्पोषेण सं मया रायरपोष इति यूपमारच प्रदा न्मत्यवेषते ॥ ९ ॥
पर््वीमिति माप्यज्ृत् ॥ ९ ॥ तमाश्वतयैरूपपुेदीयैवध्याभवधनैदध)रास्यतो मरहसिविजः ए अतिदिशसमर्षयन्ति । शीर्षत. इत्येकेषाम् ॥ आस- ˆ पैषमनाय त्वेति पूरस्तादध्वयुः ॥ ( ख० ५) ॥ अन्नाद्याय त्वेति दक्षिणतो ब्रह्मा । वाजाय त्वेति पशवाद्धोता । बानजत्पाय ्ेतयुत्तरत उद्राता ॥ १०.॥ अशवत्यपत्षु छृष्णररिको उपान्वोभयान्वा वंशम एति दत्वा तमारूदयन- समुनो(न). नन्ति 1 अक्षय तवे्यादििमेनैः । वैलानसंसत्र तु ‹ तमेवमासपु्मन्ति- अननाय स्मेति -एस्ताद्ध्वयुः । अन्नाद्याय तवेति. दक्षिणतो र्या । वाजाय त्वेति पश्चा द्धोता । वाजभित्यथि वत्वेतयुत्तरत उद्वाता, इति । ऊपलननपांव आपास्तानश्च- त्थपत्रः पुटीकृत्य तरासयेपाद्वरोहनतं यजमान हन्युः । अत एवाऽऽपस्तम्ब आह- « तमाधतयरासषैरूषदैल्मयैव पेश्याः पतिदिशचमैयन्ति । महत्विनो वा द्िवरेषु प्रबध्य › ( आप श्रौ १८--९-.१ < ) इति । यभापूत्ं लतो घ्रन्ति, मुखं मत्य- ~ मिघ्न्तीयर्यः ॥ १०.॥ दता(हन्ती)रं वितत्य बार अभिषयीवतैते ॥ ११ ॥
द इन्तारमभिपयौवरतते इत्यापस्तम्नः । यनमान इति शेषः ॥ ११ |
1.5 द्यं ते सण्मि्राय यन््रासि यमनो धतीऽसि
भर्णः प्ये क्षेमाय रय्यै पोषायेति पत्यव- ` येहतति ॥ १२॥ धृष प्रआोत्यवरोहति यनमानः । पर्वा अप्यारोहणावरोडणे तृप्णीम्॥ १२॥ अग्रेण यूषं बरतानिनं माचीनग्रीवषत्तररोमाऽऽतू- १९
१४६ स्थापाढनिरचितंपरीतसूष- [१६ग्रभे-
णाति ॥ १३ ॥ तेजोऽसीति तस्मिन्यो स्क्मं निदधाति ॥ १४॥ अयाप्रेण यूपं नस्तानिनं प्राचीन्ीवमत्तरोमाऽऽसतीयै तसमिञ्च्छतमाने\ हिरण्यं निदधाल्वः ॥ १६॥ १४ ॥ अगृतमसीति स्कमे पादं तिष्ठापयते ॥ १५॥ अमृतम्रीति यनमानो हिरण्ये दतिणे पादुमवदभाति ॥ १९ ॥ पुष्टिरसि प्रजननमतीति बस्ताजिने ॥ १६ ॥ बस्ताजिने सथ्यं पादं शरतिषठापयते यजमानः ॥ १६ ॥ तस्मादासन्दीमारोदाते ॥ १७ ॥ । तस्माचर्मणो मूमिषुपसपृशननापन्दीमौदुम्बरी च दसिणायता प्रागायतां वाऽऽरो- हति ॥ १७॥ दिवे ओष्ठी ( ष्िनी ) मारोहती ( ता ) मारु मपशचे ( श्यै ) कराण्मुप्याणामेषीत्यारोहन्तम- मिमन्त्रयते ॥ १८ ॥ 6 दिवं धो्ठनामरोहतामित्यारोहन्ते यनमानमभिमनत्रयतेऽध्वयुः | ' १८ ॥ . मदिनद्रमपृतीनि कमणि मतिपद्यते ॥. १९.॥ `` अस्मिन्काले मदिन््मरं गृहाति । तततः स्तो्ोपाकरणम् । अप्तभि सत० 1१९ तशय स्तोत्रमुपाङृत्याभिविश्वाति यथाऽग्निचित्याः याम् ॥ २०॥ तस्य यनमानप्य ॥ २० ॥ रजसि स्वत सप्तमिरनपु्वाभिरनहोमं॑जुद्ोति ग्ाम्यारण्यान।५ समवदाय ॥ २१॥ समिः पूसा आरण्याषधीः सज्य समवदाय ५, वस्येमम् › ईति स्भिमनतैः । स पूीनहोमाजयुहोति । अर्रदेवता । वाजुस्यममित्यादयः पूमे- बोक्ता; । हुत्वा हुत्वा पाज संपातमवनयतीत्यादि सूतरन्तरे द्यम् { परंतु नास्यसमतसूत्े पेपातावशिष्टावनयनमस्िन्याग , इति गम्यते, करमविपर्या- सत् ॥२१॥ कः ( माध्यदिनस्य सवनस्य ) मध्यम उकध्यप्यये बरह्मसाम्न्युपाकृतेऽत्र सारस्वतपमृतीनुत्तरानालः
१क. हिरण्यं ।
||
२.८७] . महादेवशाच्िसंफ्ितपयोगचन्धिकाग्पाख्यासमेतम् । = १४७
“` भन्ते ॥ २२ ॥ तेपामनभिषारिताभिवैपमिः
परवरा | २३ ॥ सारस्वतस्य वपया मचय
सप्रषदाय माजापत्यानां वप॑भिः प्रचरति ॥ २४॥
~... -नैवारेण भरति हविराहुतिममृतीडान्ता संति-
` षते ॥ २५ ॥ मदसिजो हविरच्छ्टाशा भरन्ति ॥ २६॥
- सतस्य स्पुतमसीत्यदि । अतिप्राहहोमका ॒इद्रोजसिनिति पद्भिरभिमन्वभ तन्रेण भरदेन वा ध्व (ज्व ) ति बा इलेतं पतमाध्नित्य प्रयोगः । देव सवितरेतत्ते मध्यम् उवथ्यपयये शरहमतामयुपाङृते सारस्वतवारयोरासतादनं प्रियेण० यज्ञोऽपी- स्यादि, तयोः प्रचारः । जुहामुपस्ीरयत्यादि सरस्वते एरोडाशस्यनुनूहीत्यादि ( हीति) सरस्व ण्य सरस्वन्तं येति षा । सरसवतेऽहमनादः । बृहस्पतेऽनुतरू ९ हीति बृहस्पते ( तथे ) पर्य । वृहस्पति यजेति वा । बृहस्पतेरहमननद्ः । उभयोः स्ट कृतं विरुण्यप्राशिघरमुमभोरिडामानाम्ता समाप्यते । महतििनो हिरच्छष्टाशा मयुः । कले वेत्येवं पतमाभनत्य प्रयोगः । देव स्तवित° अनुवत्यादि ्तवनाहु- त्यन्तै निःपरपणाम्तं च। इति माध्यंदिनं ्षनम्॥ ९२॥ २६ ॥ २४ ॥ २९ ॥ २९॥
पशुकाले सारस्वत्यन्तानां सैषां दैवतेन प्रचरति ॥ २७ ॥
अप तृतीय्तवनस्य कमं । देव सवितः० स्वदाति नः स्वाहा ।. प्तमिता देता । कठरोदवतैनम् । तत आदित्यप्रह्महणादि । आभ्रयणं गृहीतमोवधयप्रहणम् । ततः पोडशी ( शि ) हणम् । एष्व म इत्येते स्तुत आवे पयमाने, अभिद्र पटु सेवदस्व, विष्णो त्वं॑न इत्युपस्थानानते प्रतिप्रस्थाता शत हषी ( विः ) शमितरि त्यायनूहेन प्त ते मनपा० असमये त्वा लृष्टमभिषारयामि, अन्यतषदाज्यमानयति । एवं कमेण सर्वेपाममिघारणम् । इनद्रभनिम्यां तवा जुष्ट ° इन्दाय त्व जुष्टं मरुदयसत्वा जुष्टं" सरसत्यै त्वा जुष्ट" ( सरस्वते त्वा जुट ) प्रनापतये त्व जुष्टं एवं कमेण सदानं -सवाभिारयामीत्यभिषारणम् । यस्त॒ आतमेतधवयुः कमेण । स्वाहोप्मण इति मन्तरेण रदतयुद्रासनं क्रमेण सवेन खेन दयून सह पशचहोत्रात्ताद्नं कमेण । कपावदास्ामिम्ुनं क्रमेण सर्वेषाम् । चत समूपसतृणीत इलादि । आप्े्ये्धः भाण इति कत्वाऽऽरावयत्यादि अर्धर्च न्ता- होमः अन्ये शेषमानयति । ततो वटङृते होमः । ततो मनोता । दन्रा्प्रचारः । अरप वसाहोमः | शेषमन्यतर। पुन्मनोतादि । इृद्राय वृपणेहेविपः । एवं प्रेष्य | अरे व्ताहोमः । हेषमन्यत्र | पनमनोतादि । मच गोदविषः । देन प्राणः, देव
४८ - -सत्यापादाषरवितंभ्रोतसून्म्- =. ` [११
घायन्तम् । सरस्वत्यै मेष्या हविषः । एवं पथ्य, अर्व वपताहोमः । शेषमन्यत | पुनममनोतादि । सरस्वत्या ( तो › मेषस्य हविषो वसाहोमः । शेषमन्य्च निधाय मनोतादि । प्राजापत्यानां तनयरेण मनोता । शूहामुपसतीयं हिरण्यशकले भाजापत्या- नसरवन्सहावद्य भ्यज्गनपि स्वान् पू्वन्कगैः हावदाय प्मवत्तान्यामिशावदाना- न्यपि पूर्ीरेडवदृनिः सहावदाय प्राापत्यमेदोभ सर्वै" रच्छयेदावदाने हिरण्य. शकट्मुपरिष्त्ृत्वा द्वयोरप्यमिध।रणम् । बसता स्वी मिन्पोध आनीय तस्मा. दयते (हाति) । तत द्रः प्राणः । सर्वानवदानिऽपि--दत क्नायतोऽवते सतारोऽनु भ प्रनपत्य इता | छागानां हविषोऽलन् ९६ इत्यु्ैः। एव ष्य । अरे वता होमः ;.उद्वका््षीन् पूरस्वाितानमवनीय दागः । षदषत'तन्ेण ` परिष; { गुहा अधस्ताच ब्रूयादिति विधानम् | अवदानपर्यां पूवमेव करोति, । सरेषु -वपाषद्+ गुमन्तणम् । तनषु मेदर्पङ्गानि ( णि ) प्रावृणोति न मेदू । न हिरण्यं िपेत्र न वाऽऽज्येनामिषाययेत् । ₹ # अर्धे दु कं हुवा दु न दव( दि )गुषस्यितिम् । अकृत्य त्यै )व वक्तारो पामेऽन्यसिनिपिश्चति ॥ र त्याक्रम्य नारिघादिनस्पतियागः । उपोहवनीये जुहामित्यादिसिष्टङृपनारः । वैानरे हविरिद॑० इोपाहानारि ॥ २७ ॥ पोडशिचमसालुत्नयतेकरमै चमसगणाय राजा ` नमतिरेचपति । तैः भवर्यातिरिक्तरतोत्राय होतृचमसगर्याप्स्वमसालु्यति | स्तुतश्से भवतः । शरं मिग ाजापत्यानां प्रख्यं ग्रह. मध्व्ुरादतते । ऋत्विज इतरान् ॥ २८ ॥
सवनीयपुरोडाशभचरणादि सौगिकं कर्म॑ पोडशिचमसक्ाठनान्तम् | अथ होतृचम- सपुल्यन्दिश चमसनुनञयति उन्नेता । ततः सष; । बृहतः स्तोतमुपाकरोती्यप्. स्तम्बः | अभिजिदसीति स्तोमभागः ।प्रचरणकाे होतृनमपमध्वरादतते । नमां. मपताधवयैव ऋलिन इतरान्सोमगरहान् ॥ २८ ॥ सुराग्रहणां मुख्यं मतिपरस्थाता नाजस्त इतरा- नादत्ते । चमसाभथमसाध्वर्यवः ।।(ल ०६).,२९॥
सुरामा मुल्यं प्रतिरस्याताऽऽदतते । वानपूृत इतरान्पुराम्रहान् || २९ ॥
संषएचः स्थ सं मा भद्रेण पूृक्तोति भाङ्ध्वषः. ` सोमग्दैद्राति । संपृचः स्थ सं मा भद्रेण
९ पदलः] महादेवाच्िसंकटितमयोचन्दिकाव्याल्यासमेतम् । ` ६४९;
पृङ्क्तामिति वा । विपृचः स्थ विपापना पूर् क्ताति मत्यदप्रतिभस्याता सुराग्रहैः । विपृचः स्य वि पाप्मना पृरन्तािति बा ॥. ६० ॥ आदः नीयन्यन्ते सोमग्रबतिषन्ते । माजाीयन्यन्त सुराप्रैः पराति । सोमग्ैैपटकारानुवषट्कारौ । सुराग्रहानयुपफम्पयन्ति । व्याख्यातः सोमस्य भक्षः ॥२३१॥ सेवः स्येतयधयुः सोमः सह प्ारमुलो गच्छति । उत्ते प्राप्य दतिणाऽ$- तिकम्योदस्मुलतििषटति । ऋिनोऽपि सोमैः एह विष्ठित । तदव चमपताधवर्यवः। अभे यथावकाशम् । विषटनः सेति पतिपरस्थाता सुराग्रहैः सह परलयकमलो गच्छति अपरया दवारा निष्कम्य सदः प्विशयापरया द्वारा सदो निष्क्रम्य माजार गत्वा वैषयेन सहोदर्रुखसतिषठन् वषट्ते सोमगरहाणा स्ह नमः परप: | प्रनपतेऽधिपतिसतवै देवानामस्यधिपतिं मामायुप्मनतं वन्तं मु्यषु कुर प्वाहा, इति पोडशिमन्त्रेण शुदत्यृतिजोऽप्वनु्मसाध्वयवशच तष्णीमनुषपटूकार च होमः सर्पा न पुररहान् कषद कारानुवषटूकारयोरनप्रकम्यन्ति सोमपरहाणां नमपताना च प्रनापतर्ैता । पुराहं घ तयैव । विभदधिति सौर्यप्रजापत्यानामपि मनदवाऽभिभूतिरिति बा ॥ ६० ॥ ६१ ॥ ` विराद्खन्दस इति भक्षमन्ञ« संनमति ॥ ३२९ ॥ विराटछ्दस इति चमपतप्य ॥ ६९ ॥
दक्षिणस्यां वेदिश्रोण्यां बाजषटतो बिमाथीकृत्य. 4 सुराग्रहान् भक्षयन्ति ॥ ३३ ॥ ४ अत्ाऽपसतमनूत्े विरेपः-- 'मारत्या आहवनीयानि पोग्रहा अय् उप् हरन्ति । अनवदानीयान् सुरा्रहाश्च वाजपय । तानि दरिणस्यं वेदिधरोण्यां विमा्य्तय भक्षयन्ति! (आप० शरौ ° {८-७०-८ ) इति । दिस्य बिभ विमाथीङृत्याऽऽच्छियाऽऽच्छिच भकणमिषटिनिकारा यदि पुरा इडोपाहानवदुषूय भक्षणं मवति ॥ ६६ ॥ अनुयाने; भचरति ते व्यूढा सृक्षु सारस्वतम भृतीना्तरेषां दैवतेन चरति ॥ ३४ ॥ अपि वा यत्ैवेतरेषां पदनां वपाभिः चरेत् ॥ ३५॥ यत्नो हैव हविभिस्तदधिभिमारुत्या अवदानीया- वृत्िगभ्य उपहरति ॥ २६ ॥ अनवदानीयान्वाज-
कषर ` , ` , सस्याषाहविरवितंश्रोतसूतम्- [प्रभः
खद्धथरतानि दक्षिणस्यां वेदिश्रोण्यां वाजः विमाथीहृत्य भक्षयन्ति ॥ ३७ ॥ ४ गतम् प्रनापृतिश्च सर्नाद्वरुणश्च (इति) सोम््रहणां भललणं, सुरा यदि समवि" कारा तद् तु मार्जय विहते इष्मापानपरिस्तरणाि होमश्च । दक्षिणस्या वेदिभोणया ( अविमञ्य वा ) भक्षयेदिति लानत । मारतशेषमहणं सर्वेपां ॥ २४ ॥ ६९ ॥ ॥ ६९ ॥ ३७॥
+ ककुदो राजगु धरुवगोपो नेषारगोपो वा परन्ना-
ति। उभौ वा| स्व वा क्कुदम् ॥३८॥ `: . राजपत्र करुणं सवषाम नमनम् । ( यथपि वकषयमाणविधिः पूरोः परु नालि क्म इत्येके व्याचेते | ) अशनीदौपयनानित्यादि । गुदकाण्डैः कर्वः सह पमु गच्छत स्वाहा, पर्न गच्छेति । स्रहोम सर्वानहं वो धूमो गच्छलन्त्रिहमार्तः एव भस्मना पृणध्य^ स्वाहा इति । पूरवनापरनभ्यशचतुवदानम् | -शूलोद तनके शुषः स्थ तं पापानमभिशोचत। मुभिद्रा न आपः ० । युपोपस्थानकाे यूपवस्रण्यादाया- प्ये परयच्छति । रशना अध्व इति च्छन्दोगवचनात् । जयाध्वयुर्रर तानि वाणि .ददाति । गोच(गाश)तसतः ोमप्रवाकायेति वचनात् ] यस्य यस्य या हिरण्य, मांहोपयुक्ता तां त॑ तस्तौ तसै वदाति ॥ ३८ ॥
संतिष्ठते वाजप्य. ॥ .९॥
जह्मणतर्पगान्ते, कृत्वा, अभ्रं नराधुदस्ानयिन्त, माप्यते वाजपेयः अय कुरुवानपेयस्य कर्म । पवोक्तकठे कुरुवानपेयेन यक्ष्य हति संकरप्य । पूर्वो क्फलानि सणि । माध्यंदिने स्तवने सैपु नाराशभ्मेषु दाक्षिणौ होमौ हत्वा हिरण्य रूपेण ब इल्यादि हिरण्यं पूणैपात्रमित्यादीनि दृच्वा वयपतो वयप इत्यादि वानं सदश सदश वयः सहसत चतुःशतं पश्चचत्वारिशददाति । एकस्यैकाहायनप्मृत्या पहायनम्यश्चमसाध्वयदानान्तं कृत्वा भरपकाणां च दृच्ला, एतत्ते जघ्न इति ¡ अगन नेय (इति) एवं वयसो वयत इत्यादवानं, दक्षिणापिभाग समश एव न यावदुपवव शति । सदस्यो नित्य इति माप्यकृत् । एवमशक्तस्य सपद्व गा “ ददाति, ` इति च्छन्दोगवचनात् | सप्तदशैव विभागास्ताः सममृत्िम्यो विभजेदिति च्छन्दोगवचनात् । ऋल्विङ्नमस्कारं छत्वा विपाणप्रा्नं यक्ञपतिर््यादि महिनररेगीतपूरव प्व छृतवा नैवारसरपिरानीय चात्वारेऽवद्धाति । जय दुक्रपत्रेण ` महिः्रम् । जपति | अपर्वत
3 मयेति । २ मालमति.+
- ९ ष्च ] महादेवशासिरैकाटितेभयोगचग््िकाज्यास्यासमेतमू । १५१
'त्रसयोरमति, इति पूववत् । अतर नाऽशनिधावन रयसंसकारकत्वात् । रथावीनामभावा- तकेचित् एकेन रथेनाऽऽनिधावनगिच्छानत कुरवानपेये । तदा (वैश्यरथकारयोः) रान्य. वैडययोश्च नेष्टः । शिष्ट सव पूववदिति । सेतिषठते कुवानपेयः ॥ ३९ ॥ बानपेयनेक्ठा सोत्रामण्या यजेत ॥ ४० ॥ तेने सौत्रामण्या यनेत | ्रावरण्या चाऽऽभित्तया वा ॥ ४० ॥ न कंचन प्रत्युततष्ठाति ॥ ४१॥ सासादरर(रवोप्यागते | यावण्जीवै न कंचन परस्वरोहत्, इत्याप्तम्बः ॥ ४.१ ॥ सतच्छत्री भवतीति विज्ञायते ॥ (ख ०७) ॥ ४९ ॥ , -- इति सत्याषदिरण्यकेशचिसूतरे जयोदशषमशे द्वितीय; पटलः ।
अवराऽऽपस्तवयिऽप्यथिकमेकंसूत्रयामाप्त- बृहस्पतिसवेन वा परत्यवरोहणीयेन वा
~ यजेत । भ्रेतच्छत्री ह मवतीति विक्ञायते' ( आ१० श्रौ ° {८-७-१८ ) भत्यवरो-
. हणं यदि करोति तदा (न) बृहस्यातिप्तवेन यजेत | यनमानो यागज्नीवं मेतच्छ्ी
^ म॑वतीति चछन्दोगवचनात् ॥ ४२ ॥ ॥ इति सत्यापादहिरण्यकेशिपूतरन्यारुयायां महदिव ज्िसंकरितायां
परयोगचन्दिकायां त्रयोदशम दवितीयः पलः ॥ २ ॥ ~. *
अथ त्रयोदश तृतैयः पटलः । € ४
त्तणलत्िथोमयकतृकस्ारूपो षानपेय उक्तः । अथिकतरकको निहितो राजसूये विधास्यते राजा राजसूयेन सरगामो यजेत ॥ १॥
~: - तश्राङृतवानपेयस्य राजन्यस्य रानभूयेऽधिकारो न. दु- तनेष्टवतः -1राज्फला-
“ दपि सान्नाज्यफटस्यातिरयिततवेनोत्तमफटताघनयागानः न्तरमब्रफठदेतककतुकरणषा-
युक्तत्वात् । अत एव कात्यायनः शाज्ञो राजप्योऽनिष्ठिनो वाजपेयेन! ( करा 4; :.११ १-१२ ) इति । स चायं राजशब्दः कषत्रियनातिनिमित्तः प्रदेशन्तरे द
+ -> तस्य यत्कमं स्तिविहितं तदरज्यमितयुच्यते । रि तत्तजनपदपुरपरिषाछनादि 4-लनु
सज्ययोगा्रानरा्दप्रयोगः सार्वभौमः । तदुक्ते दतभरियेऽपि राजश रयुज्ोे.लना
इति । राज्यं यः करोति प्र रेति । एवं च त्वा राजसूय एवािष्टयां दशनं मवति ।
यदि ब्राह्मणो यनेत सपय मध्ये निभायाऽशुतिमाहति हुत्वाऽभिषारयेत् । यदि
शरे सत्यापादयिरचितं श्रौतसूत्रम् [१९ प्रभै-
~ राजन्य न्म् । यदि वैश्यो वरशेवपिति त्रयाणामपि वर्णानामधिकारं दशयति | तत्कथम् । यदि राष्यत्य कतौ राजा तदवमुपपद्यते । अत्रोचयते--न राज्य- कत राजेति. शक्यते वक्तुम् | न हात्र प्त्ययलोपः प्रातिपदिकस्य प्रत्यापत्ति स्मर्यते राजशब्दातु कमाण ष्यसूप्र्ययो विधीयते । तेन राज्ञः करम राज्यमिति शक्यते कु राज्यस्य कता राजेति । यत्च ्ा्मणा्दानां दनुकतं तद्ानपवादहिरनाय- कामस्यावेष्टिविहिता तद्वियामिति । यनलकदेशे जातौ रानरान्प्रयोगो योगात्पार्मौम त्यत्र नूपः । एकदेशेऽपि शब्दशक्तिमन्तरेण प्रयोगोऽतुपपन एव । सार्वभौमस्तु भयोगः प्र उपचारद्तया राज्ञः कर्म क्वत् राजेव रानेतयुच्यत इति । तथा न समान चोदनायां ` ृश्यते--^ तसमाद्र्टूबशचमेभेन यजेत क्षभ्ययज्ञ उ ( ह वा एष यदुम; › इति । तया-तपमद्रा्मणः ्भ्ियमधत्ादुपास्ते राजपथे यनमानं }.नतपृलिवूवेनत क्षतरयप्य राजपू्ं दशयति । २
` ' रोनपूेभकएणे ( न° प° ४-४-१ ) इषटिषुपतोम।गा अयागाश्च होमविदे.
।' नद्यः वे फटकारा अवि श्रुता न स्ाराजयेन फठेन पनध्यनत मावारथापिकरण. न्यायेन ( भे० सू० २-१-२९ ) यनेरे फमाचनाकरणत्वाद्यागाना तदङ्गत्व पपत्तेः । जसूयपदेस्य यजिततामानाभिकाएण्येन तन्मघ्रन मत्वा | न च राना सोमः पूयतेऽ- भिपुयतेऽलिभिति म्ुलत्या ` रानपूयकषबदस्य सोमयागमात्रवाभितक्तिपामेव फर. मषोऽल्विति वाच्यम् । राज्ञा कषरियेण सूयते. निष्पायत इति ्युलरा पूर्वषव्युपप- कत्वेन यनिपकोचे प्रमाणाभाबात् | अत् एव राजा, सत्रियः पुनोति खाति येति शयुल. त्याऽभिपेचनीथस्यैव तन्मदिन्दस्तो्काटाभिपेकवत्त्ेनन्धेन रानसुयपदप्रतिदधसतस्थव
५ फुर इत्यप्यपसतम् । उक्त्य पपतभ यनितकोषे परमणामावात् | अतः समै यागा एवं फलप्ुक्ता इति विदेवनदीना तद्िकृतावतियेशः ॥ १ ॥ `
तेम्या; पो्मास्या; पुरर्तासश्वरात्रे मसि देत ॥ २॥
/ " पौपपौगैमास्या उपरिणलसञे गते ययननीय तथ दा मापपरतिपदीत्यवैः । तथा `` श्ोऽऽह कालायनः--माधरी( घ ) पक्षयननीये दीक्ता' ( का* श्रौ {५-१-६३ ) ° एति" सूत्न्त व॒ वन्तादौ फलगु्यां परमास्य प्रयमायां वा राना कष्ियोऽभमि- । "विक्त धा इषमयमयज्ञ आमावास्येन इविपद्वा पत्नीभिः सह प्राणानायन्य सकं र करोति, इति । अत्र सेकलमः--रानपूयेन यशे शातसहस््षिगेन बा स्कीं रोकम्- 1 वनवोनीति सेकः ॥ २ ॥ ४
`: यथाऽयं प्रसिमन्ंबत्सरे तेयं प्णय,स्या-
[द ए
तौ नियः
~ षणः ] महादैवदयिसैकारितभोगचन्िकाम्यार्यासमेम् । = १५३
-ममिपेचनीयायोकंथ्यार्य दीक्षां ` ्रवत्प्यतीति ॥-३॥ स च सोभवोगों दीकषपवन्धात् ।। ९.॥ ज्योतिष्टोमेनाशनिष्ठोमेन परथमं यजेत ॥ ४ ॥
ष्टे नानो रानपूय इति परतिक्चनम् । नु चाहगंणत्वसामान्यादहीनत्वपरा इदमु च्यते, तत द्राह्मायणेन त्ररतपृतिपशनागणादन्यत् रासूयनातुमौस्याभ्यामितयक्तम् । तस्मान्ना राजसूय इति प्रतिवनम् । होतृवरणकाठे मावो होता मबति। तं ृणीति। न कोण्वकाकष्यपादीन् । दशपेये मागैवो होता मवी (त° सं १-८-२०) इति ( व्राह्मणात् श्तेः । पवन ऋत्विनस्त एव कत्सनस्य राजसूयस्य । जय वा-- , कमणि कर्मणि पृयम्बरणम् । दशपेयेऽपि मारगवमिति बोधायनवचनात् । दशपेय ९व भामेवमिति गम्यते । देवयजनयाक्वा(च्)पते राजा देवयजनागित्यनेनैव विथिना, प~ रोपणकाठे गाहपत्यादीन्तवीनभरीनस(दिरवासनां प्)मारोपणं सम्यावसथ्ययोश्च ` । पषक्तिवौ. एषेति श्तेः । सेमारयनू\पि हता सोममा य परिवेषणं च| हतो न्वग्रष्िमिनीराहत्य. परिवेष .। न्यमरोषफटा? । सहोढ (हमं हुत्वा) चिद इल्ुप्यानम् |
२५ "अभू दृकतणीयाया ` जन्वाधानमू-- अस त्वा °. भन्नमवथायं वरतकले श्यो प्रतपते ° अवहननकारे हविष्छदागहीत्याहवानम् । एुरोितपबरेण प्तर(वर)णम्.। अव. नकाले सूमयमान्यवेदरत्रीत्वात् । एवं पतनीतेयानान्ते दािणयेषटिः सेति्ठतेः । वेदनककेऽदीिं तरमणो रजेन्दथोच्ेणः ए् इति । यवागू, -रारणाया
, पोमक्थणकल दक्षि चमप, राजान. निवपति । तत्समीपे न्यमरोषफल्नि निदधाति |
सोमामिधायकमन्त्रणौ, फरेषूहेत मयोजनमिच्छन्ति मीमांसकः । ममित्तिकमदु्पत्वादः पतमानविधानं स्यादिति न्यायेन । सूत्रकारस्य दु मन्त्राणां निवृत्तिः । तूष्णीके सम्म
, नेति वत्नात्।
अकर पोमिक्रयणे विरेषः--अभ्शुना ते अश्शुरिति सोममनिमन्त्य तूष्णी फंठानि
अमि स्य देवमिति मीत्वा सोमम् । वृष्ण फलानि । प्रना्पस्तेत्यादि सोमं ते क्रीणा-
नीति जपित्वा गवा ते तस्या आत्मा ५ द्भ्य : राजूयप्येति वचनात् । द्मां शता
भ्यां रयः । शतदवयसय स्ठसोमाना सप्पा विभागः । एेकस्या्ाविरातिः, पपैकस्य नि
शष ` सेतयाषोदमरित बैत" ` " ` [ १६ भै
द्विशता । तस्या्दवृदधन्ययिनान्त्य (न्ते) निवक्षः । क्षा धृतौ, अन्यतरा्ावि- शत्या, एको(कय}गवा ते क्रणानीतयक्तम् । तस्याः पासुमहणे, सा द्विरूपा दवरूपया राजन्यस्येति वचनात् । उन्न. सरविशत्या गोनिस्ते ऋीणानीति अस्मे ऽयोतिरित्यादि ।
आतिध्यया प्रचये यवाभ्वा तं प्व््यतमरणकाठ इदमहमामुप्यायणं द्वितीयवि- त्या बुकवमणे कणौटकविशां पयृहामीति सिकताव्यहनम् । महावीरपतिष्ठपनकाठे धमीऽतिं सुधमौ मेऽन्यस कषत्राणि धारयेत्याप्यायनं कटानामपि । उपपदरतं स्तनक्प एव । शिषम्िष्टोमवत् ॥
महारत्न बुष्धा- धुवं प्रयुज्य पोडरिपाप्ं प्रयुनक्ति, अत्यमिेमकत् । केचिन्न च्छन्ति । परकृतावाि्टोमे षडशीति द्रोणकरशद्वयै॑पूतमूयमाधवनीयदवयं च माव धर्मणोरभेद इत्येके । प्रावर्मणोरभेद इति बहवृचयचनात् । वसतीवरीणामपां परपा(पा)- दनक पूर्वया दवारा गतशरतवात् । अभिषवका दृन्राय त्वा वघ इति कटा प्रत्यवरोषय फलान्येव बुनति । महाभिपवे छृत्या समृत्य चरमगावाणावपोह्यापरं श्रमे माव्णः परोकषयाऽऽसा्ापां क्षयान्ते इत्वा कारे वा सह कृत्वा फान्यषरे ्ु्य प्रागपागित्यादि। ना्नवी्धं ° । आमास्कानिति द्रप्पश्सकन्देति मवतः । केचि- च्छन्ति । एवमभिषुतय प्रपीड्य छोकिकेन दध्ना संखज्यान्यस्मि्ाधवनीयेऽवनयतिं । र गृक्षत् पोडशिम्रदणम्। ततो न्योष प्रिय संमा शृत्वा तरिम् पित्र ` वितत्य फलरपात् विनिदानयन्ति । एकथनानां ययार्थमिति । सौमस्य कृत्वा पात् फलानां मेावरुणवमसायो उमयन्ः। ततः पवमानमहादिफलानामि द्वौ समुद्रौ द्व दसी मूताः. स्थ विम्णोरिनद्स्य विशवे देवानाभिति श्यगेव देतव सोम त्वामिति निवृतिः । धृताः स्थ॒ ° प्रमापतेरिस्य विशेषं देवाना शरतस््वमिति भवतिन् यथा नीहिमन्नस्य यतप्रयोगे नि्ितदवदिति 4. चमसेक्षयनकारे. यनभान्वमतमेता फररतेनोजनेयति । दरणकरशादुपश्तीयेत्यादि चमसेषु हूयमानेषु मध्यतःकारिणां चमतति- भ श्रयाणा हुतेऽ्तःपरिष्वङ्वारं नित्यैः दभेतर्णेन गृहीतवाऽहं तदसि» ६ इतिः) तस्य चमा्वयुरकगरे चमं ( सेन ) नुषोति । भधुवेषटकते शुहोति वृष्णीम् । भकतणकाठे मरैदीत्यककषय नृषक्षपं त्वा यदत्र शिष्टमिति अहं तदसि ° ति भक्ष. -यति यमानः रो न एषीति । अपः ( इति ) बहुवूचवनात् । सर्वर यजमानम्. सेषं प्रमरोगः ॥ ४ ॥
पश्वापवरगों भवति ॥ ५॥ अपक प्रिसमारिः ॥ ९ ॥
॥ 8५
#.
264
ष्टः ] महादेवशासिसिफलितधयोगवन्िकाल्यास्यासमेतम् | = १५५'
-शरससदस्ं. सवेद राजसूधिर्कषु सोमेषु समवः परतिकिमस्यान्धहं ददाति ॥.६ ॥ तथा .दिणा नेत् ॥ ७॥ यथाऽस्याहानि स्वकानि स्युः । च् ॥ € ॥ दक्षिणाकोड पश्च सत्राणि पेनवो ददाति पथित्र इति । रातपतहछं ठकं सर्वषु रोभूषिकेषु सोमेषु पत्रादिषु स्सोमयागेषु च । स्पष्टमन्यत् । दाक्षणानयनकाछे यया प्षानोतकरमी मा मत्तया नयनम् । एतदुक्तं मवति-दश वा विंशतिं वा निनीय शिष्टा यत्र कुत्रचित् स्थिता ददाति । तृतीयप्वन जऋनीपमभिुत्य फठकतरमीषमभिपुण्वन्ति । विभञ्याऽऽशिरावनयने पूया द्वारा परेशनमारिरस्या्नि्टोमचमतः प्रनय॑परोदशि- हेमलः क} अवधूय नृष्णी सटकर्छपमोणे तन्ते परेः । केचिद्रवेन निन्ुरप- शनं हस्व तृष्णीम् । अनूमन्धयाया; पश्पुरेड।शमषटो देवसुवां हवीर्यलुनि्पति । सक्त -सङञं भव्यत्य बेतयनयतसवमदनिटोमवत् | ६ ॥ ७ ॥ ८ ॥ -रालसूेष्टिफशुवन्धानामन्वदं चोदनात् ॥ ९ ॥ अतुमत्थाद्य इष्टय, पवितरादयः सोमाः, महाद्यश्च परावः, एते भिन्नतनत्ा भवन्ति 1 हुत एतत्-न्वहं दनात् । अन्बहमेककम् || ९ ॥ ४ तेमां दश्षि््पूथक्त्ेनेषपृथकतवं भतीयात् ॥ १०॥ तषापिष्टिपढमन्धानां वक्षिणाएकू्येन , चोदनादिषिपु्त्वै॑ जानीयात् | जन्ये सें च्दाम्यम्हमं पिोऽमनन्यकनेधात्ी चाभ मवन्ति ॥ १० ॥ अनक्ष शृथव्दक्षिणाति तान्येकतन्ताणि मब्रन्ति ॥ ११ ॥ उदाहणाभभिवम् ॥ ११ ॥ सखतोभूत अप्नुमतशरमृतिभिरन्वहं यजेत ॥ १२ ॥ , पिका दता तिल उपसदः प्चम्यां प्रपुतः श्वोभूते पष्ठप्मृत्वतुमतविषि- षटशिरिषटिमि्रेत ॥ १२.॥ अपत्ये एतेदाश्मषटाकप्यलं निपीत यथा- समान्नतम् । पिभ्षजामतं पशचादुत्रतश्च भ्यव श्तयति ॥ १३ ॥ आरम्भा नान्वारम्मणीया ष्ठं प्रातरब्िहोत्र हुत्वा, इष्टा यक्ष्ये । अतर एव यत्न रानसूयादाषिध्ाणि भ्षानान्येवन्थ्धानपयुचतानि तत्र सत्यपि
१ क. वीया वा|
५६ ::.सस्यापादपिरेचितं शरोतसूत्रषू-; <, : [ १६.४४
तेषं प्राधान्ये तततारिटया यद्ये, इत्यादिसंकलपस्य ‹,7दिषम तनायताम् ' इत्याका- रकेच्छामन्तरेणापि,:रानसूमो मे नायताम्? इत्यकारणयनसूमपकारकेच्छान्य- रवृ््याऽपयुतपिपभयेनः , तततदिितवावच्ठिनदयतराकपवृत्तिि्रल्ामावाज् ततः पष तावदारम्भर्णीया न वा ‹ रानसूेन य्व !.इति महाकमा तस्यापि राजू सूत्वानच्नोदेश्यताकमवृततिविपयत्येन त्त्तदिषित्वबन्छिकोदेश्वुकभरूतितिषसत्वा- भवात् । नहि राजसूयतय दरू भासानठतत्निरूपितिकविता्े प् परोमयगिष्वपि स्तेनातिप्ततवात् । जत, एव यत्र ` नादमीस्यादावामभणादरौ तरा नोक्तं चाु्मसयतादि तत्र परतया भिनातिवशवंलने सति तद्हतराः
ृषठेकते न् कचित्सतिः ।* (५ ~. वतुतसवु-- पताति" दपरणमत्तत्ं नदिश्यतगच्ेदकमि, लभियतादिकमेतर कार्त तततेण.करणम् । षदशप्णमासाम्या यद्ये! इलस्य. -च ! अग्नेयादिभि, स्ये 'इृलेव्थः । ततश्च विताय चातुर्मासी, तत्तथागत्वोवदश्यतावच्छेदकं केकयान तननेण करणम् ''चातुमीसयहय! इतप्सय.शपतत्रकषये ' इत्येव इति न कथिद्वरोधः | अत्न भवत्येव तदारणमऽन्मरीया |
ष्टे तु स्यपि तंत्तदिशितवदिरदेदयतावच्छरवले' तत्ततो मंरदिरप्ुेरयतावन्छेः दकत्वा्न्वारम्भणीया । प्रतौ हि दपूणातावारपयमौनः, हत्यनेन दशपूणमा- पयोधमोषणत्वनिदेशापूं्ाधनत्वक्षणविराया अकृतापूौनष्ठकायैतानिरपितकारणता- पच्छेदुकावच्छर्नते सति ५ निरुतकारगतानवच्वकानवन्क्रतवमुशयत पिरेषणं पिव क्णीयम् । अतश रानपूये तादशोदिश्यतामावान्नानवारम्भ्णीया, अतं एव प्रकृती-- (अधित दर्शूणेमासौ तम जायताम् इत्यक रच्छ नोदयेताषटिका । अन्य. याऽभ्निोतरीयप्रथमप्रोगीयाद्यपदार्थस्यापि तादशेदिश्यताकपृत्िवि्यत्वात् तत्ाप्यन्वा- रम्मणीयापततेः । अतसतादगिच्छोत्तर ‹ दशम, सायाम् ! , इत्ाकारिविच्छ
नायते. पैवोदेदयताध्थकित ध्येयम् ।. क
विदुषी कमणि करमण्यादबन्ते च भवतः | अन्वा्धीवादि अय यरता इमामू पष्ठी» रे्ट५ हविः पौरणमासतन; पावरभयोगकारेऽ्ट - कपालानि व्षिठोककपाठं स्पयश्च दद्मविटानि ` प्रकृतिवत् । अन्वहास्यदीवर्ज ^ च ^] -चर्दशीमिश्रितायाः पौ्ैमास्या अमिमानिदेवताऽनुमतिः ‹ अमावास्या" सिनौवाडीः `पौैभीस्यनुमतिः › इति षः ]'‹ कादीने साऽनुमतिः पू राका निशाकरे त्यिषानेति । सा चीनुमतिर् नत पुरोडाशो दर्मितयेतदेकं करम दक्िणामिधानेनं व्षयमणेम्यः कर्मभ्यो मनां भिकारावगमात् । नि्पणकरे देव्य. त्वा9.*जरमतै जुट नि्पामीति निर्वपति ।
कक
६ टलः] . महादेवशाद्धिसेफलितमयोगचन्दिकान्यारूफासमेतम् । ६५७;
अनुमते हन्य९ रषेत्यधिवापनान्तं -हत्ा -पिटानामनुमन्मगे शम्यापशादुत्तरतश व्यवश्चतथेति निपातयति तण्डुलान् ॥ १३ ॥ ह ये प्रत्यञ्चः शम्याया अवशीयन्ते तै; नेश्ीतमरेकफपारं करात् ॥ १४. ॥
,. भक्िन्कमणि एरोडाशा् तण्डुटेषु पिण्यमागेषु प्रथिमायां दिशि. दपदमम्याधातु- मधूः स्थापितायाः शम्यायाः पधे तण्डुटपिष्टेशा ` अवशीयन्तेऽधंः पतन्ति तलेर- जातं दम्यं निकरतिदेदतक्, तदिदमपरं कमं एषग्दक्षिणामिषानात् 1 जंठुमतं . पष नैकर पेषणं भवति ॥ {४ ॥
उपपायाऽऽुमतस्य कपालानि नेग
तस्य कपालमुपदधाति ॥; १५ ॥
अवुमतेरशव्ुपभाय तैकीतसपैककमाट तूष्णी वेत्येके ।. भयममन्वेणोपदंषाती- त्वपरे । अनुमत्यै पेवापः, तैरकत तूष्णीम् । अन्यस्यां , पन्या, नैव तस्य वृष्णीतुषवारः | परोडाशदरयमद्रसयोत्तिषा(तं घारयति ॥ 7६१ ॥
; आसाया(धाऽऽ)नुमनं नैकेन मरचरति ॥|*१६॥
परिेगेत्यास्ादनम( मी )तुमतस्य, यकनोऽपति? अये यज्ञः ममा चुहोता ० इत्यापत्ञभिमशैनम्॥ {६ ॥ वीहि स्वाहाऽ जुणण इति षुषेणःगापत्ये जु्ोति ॥ १७॥ अधुंयनमानयोरािनिवारणाय यावि । गृहपतिषता ॥ १७ ॥ -: दक्षिणा्रेरेफोरमुकं धूपयति ॥ १८ ॥ ` दक्षिणिरसमकनप्नं विषक्ते .एकोल्ुकेन यन्ति“ | तद्धि निक्रत्यै भागेयम् › ( तै ब्रा १-६-१ ) इति । उष्सुकेन शक्ता इत्यध्याहारः} निकैतेकोसनुक- परियवमरथवादान्तरगतं हिशब्देन सुच्यते ॥ १८ ॥, .:<: } पराचीनं दृक्षिण।परंमवान्त्रदेशं हत्वा स्वकृत, :. ` . इरिणे.परदरे बोपसमाधाय जुषाणा निक्तितु 4 - =" स्लाहिति॥ ( ख० ८ ).॥ विसरसिक्रायाः का- ~~ ५... ^. ण्डाम्याशसवैहुं श्तं बदहोवि॥ १९॥ :; : ; .: दसिणपश्िभयोरवान्तरदेशमङदिनिदशेन. विततम दिशं , गयन्ति ।; भा निक्ैतये दिह् । स्वायामेव दिशि निक्रैतं निखदयते, (तै° ना १-६-१ ).हति। इरिणमूषरतश्ं, तच स्वकृतं सवतः सिद्धं न तु यतः कृतधिदादायोपः प्रतिष्ठाः । रद वतः सिद्धं भूषम् । (तसन्) तेनोपपमाधाय तकत सवैहुतं जुहोति ॥. १९ ॥
+ ; सत्थापादनिरनितं मौतसूत्रभ्-- { १६ अे-
" . अहकु्टाभ्यामेष ते निक्त भाग इति.वा ॥ २० ९.8 मुेममभ्ठप इत्यनेनाङघाभ्यां पलंतककाण्डाभ्या, वा प्रवेशिनीम्यित्य्ः 1 यद्वा नोदकमा जुहा हो्मपवदित विपते-अह्मथ ुहीतीति ॥९०॥ वासोऽभिनान्त दण सः कृष्णश् ॥ ९१॥ _ _ ष्णं वासः एणदू द, 1 मयने विहिता दतिर्णा शति षष वपः हृष्णतूपं दत्िणा । षै त्यै रूपम् | स्पेणैव निक्तं निरव. दुय (तणा १-१-१९) इति राक्षपनति; पपरूपाया निशतदेहः कष्णवगीः ॥२९.१॥ अपः प्रिपिच्याभतीक्षमायन्ति, ॥ -२२॥
तूष्णी परिमेचनं कृत्वा हमदेशमनवेहमाणा आयन्ति । एषठमागद्रीनरहितं परत्या- गमनं विषे-अपरतीतमायन्ति । निकरत्या अन्तरहिते (तै० त्रा १-६--{)अद््ना- येल ॥ ९९ ॥ ॥ स्वा लयो य हदं चकारेति पुनरेत्य गार्परये लुका ॥२६॥ अप हसतपानभकषैतेमैव पथा ययेतमेत्य गाहेपतयेुवाहुतिं जुरोति स्वाहा नमो य चक्रेति । न स्वाहक्ररसत पू(सतपुहोमीयमिति ॥ ९६.॥ ॥ अ(आ)शुमतेन भवरति य उद्श्चोऽवक्षीयन्ते ताञुदकपरेत्य शुक्त्या -वस्पीफवपायुदधत्ये. दमह्मुष्याऽऽमुष्यायणस्य केनियमवयज इति शुक्त्या बरमीफवपायां चक्ति । तामपिदधा- शीदशहमयुप्याऽपुष्यायणस्य सेकरियमपिद्ष इति छक्त्या षर्पीकवप्या वा ॥ २४॥ ` अथ देद इत्यादि अनुमत्या अनु्रूहीति अनुमतिं यन । अनुमत्याऽहमन्नादः° भेनु- दिणा । चादुमौस्थपनैन्यवदूहो यज्ञ दो च म वरम त्राद्मणमोजनान्तम् । शम्याया उत्तरतः परतिता ये तण्डुरास्तानादाय शुक्तिकायां च गृहीतवोततरतो `गत्वा वल्मीकवपा- यमिकशू्गुद्त्य) अप उदय इदृमहममु्याऽऽमुष्यायण इति राज्ञो नामग्रहणमा- मुषयायणस्येति युवमत्ययान्तं पतनम च षष्ठयन्तमेव गृहुति। एवमत प्रयोगः-श्टुमह५ रेनद्वरमणो रजनद्चोक्ायनस्य हेतिमवयने स्वाहा इति शक्त्या जुहोति ¡ वसी कवायां शकतिकया मनते पूर्वनाम गृहीत्व तदैव शुक्त्याऽपि दाति । केचितु -- पेषणकाठे _ पिष्ट्वोत्तरतः पतितसतसत्डढानादायोयनमरेेत्यादिशुकंयोपथानानतं हतवा कप्रीपधानादिकतं च कुवन्ति, इति ॥ २१ ॥ ४
॥
ै-षव्छः] महादेवशासिरकलितभ्योगचषा्यास्यासतम् । -‰५५
आदित्यं चरं निपतति रदुत्तरास्वासापुत्तमा ॥ ९५ ॥
शो मूतऽनिरोषर हुव, इष्टया यक, इत्यादि । आदित्यं चरं चातुर्मासयादितय- वत् । शमु सेकरपादि अग्रतिष्णकीकादकपर, वामनो वही दिगा वही मारवाही बहवः । रदाय -गामिति प्रतिग्रहः 1 वोम संकमादि । अ्नीपोमीयतेकादशकपारं हिरण्ये दक्षिणा । अधये हिरण्यमिति परतरः + खोमूते ` पूववतसंकसादि) रेने. कादृशकपारं छरपभो वही दक्षिणा । ऋषभः सेचनपमर्थः साण्डः | समाप्य्रीनरि- त्यज्य तदानीमेव सकरपादि, द्विहविष्कावन्वाधाय शासहरणं, शन्रय देवभागं) अमावास्यातन्रं वेदं त्व वेदिकरणं यावा सार्यहोमः, निशायां दोहनं इनदराय हविरिद्धियं बहदुीनदाय देव्यः, इन्द्राय दाष परमुद्यादुष्कमः । पा्रा्ादनका- लऽ कपालानि, भरृतिवत्स्वाणि पात्राणि प्रातदोहपानाणि । अन्वाहायेस्थादीवर्जम् । अद्वये शुं निवैपामातयादि न परतर्दोहः । शेषं सत पङृतिवत् ।. ऋषमो,.दक्िणा वरुगप्रयाप्तवदूहः ॥ २९ ॥
आग्रयणेषटस्तयेद्च श्वोभूते सरस्वत्यै चरं नि, ६ पति । सरस्वते चरं मिन गावौ दक्षिणा॥२६॥ ४ श्रोभूते वरिहविषकं, पूववतसंकल्पादि, एराणानेव व्रीदिशयामाकान्धावापूषिविवन॑मा- मरय॑णवत्सवैम् । देशं द्रौ दशकपांठं वैशय चर प्रथमौ क्तो दक्षिणा । सौम्य श्यामाकं चरं वासो दक्षिणा । दे्रा्ैवेवतीन्ैखिमिरविभिंक्त आग्रयणस्प एक एव यागः । श्ोमूत ` सरसवसयै चर सरस्वते चरं मियुनौ . गावौ दक्तिणा, इति । सरस्वतीसरसवेवतभ्यां ` हिय प्तौ , यागे तेदेवमादित्यादयः सष्ठ संपयन्ते॥ २९.॥.. ५ ोभूते : चातुमास्यान्याखुभते ॥ तैः सैषे्सरं यजतते.|॥२७॥ न शुनासीरीयं भतिसमस्यातै (९८ श्ोमूत चादुरभास्यन्यामते । चदुोैयहय इति सेवस्पादिं न पष्होता नान्वा- रभ्मणीया | वशेन यक्ष्य इत्यादि । एतेष वैशदेवादीनां चादमास्वानामाजुमता्यन- न्तरमावित्वं पाटमाप्तमाप्तम्बो विशद्यति-- एताभिरन्वहमिष्ठा चाहुमौस्यान्यारमते तैः सेवत्सरं यनेत इति । तेषु नातुमौस्ेषु प्रथमपरवणो वैश्वदेवस्य देशकाटी सूत्रकारेण भ्याए्यातौ--' प्राचीनप्रवणे वैशवदैवेन यजनते › इति । ' फागुन ` परणेमास्यां चैच्यां वा रवदवेन यजनते ' इति च । रोषं पर्ववत् । न शुनापीरीयं प्रतिसमस्यति द्रयहा- द्यो मान्ता विकल्पा न भवन्ति । चतुु॑चतुषु मासेषवेव गरियमः | आगोमिन्थो
{६ । :: < सयापाहतिरयितं भैीतिसूनू-- ` ; | \९ परभै
फाल्गुन्यां पौणमास्यां शुनासीरीयेण ततः पौणमा वपनं कृत्वा. चातुमासयङ्ग- नतानि समापयेत् ॥ २७॥.२८ ॥ ् भूत द्रतुरीयमभृषिभिरन्बहं यजते ॥ ९९ ॥ : ~ तसमिन्ेवाहनि श वा पालकत्वं पूत्ान्तरमतात्.। इन्द्रं एव दुरीयो यसिन्कमैणि त॑व्मररयम् । अन्यदीयरूपापेलया -तुरीयत्वमनुष्ठने तु पाठक्रमेण वरण. -सतुरीय्ः ॥ २९ ॥ : अयिन्रदसीयस्य वीपि विषतते-- आग्नेयमष्टाकपालं निर्वपतीति . यथासमाश्नातम् । चतुरैबिरिरहरीयम् । तत्सगरामे निपत् ॥३०॥ ` इन्दतुरीयस्यं कम -ेन्तुरीय९ हषिः० -शालाहरणम् | वत्पापाकरणं श्कृतिवनि- गमा अमेवास्यातनत्रम् | तदानीमेव सायदोहः । तण्डुछेरातश्चनं विष्णो हव्यमिति च ( हृत्वा न कतसापाकरणम् । पा्परयोगे रूप्यं प्रीय, शेप प्रृतिवत् । शूर्प पवि निषाय, अभ्य. जुं निर्वपामीति _नीहीन् । अन्यसिन्पर्े गावीघुकान्। राय जुष्टं ° पनान्यसिन्यूपं यवान्रुणाय ष्टं एवमेेटितन्े ब्रामण मोननान्तम्॥ ६० ॥ . . एतस्या एव रा्ेनिशा्यां पचेधमीयेन यजेत ॥ ३१ ॥ {त शु यस्िहनि क्रियते तस रानी सायमभिहोतर५ हल प्रेधमयेन यक्ष्य 1 ॥६१.॥ - .- ह ` . ` निशायामपामार्गहोमेन चरन्ति ॥ २२ ॥ साय५ ॥ इतेऽभिदतरेऽपां न्ययनादपामार्गानाहृष्य तान्स- „ र: ककत दक्षिणाभररेकोरमुकं धूपयति ॥ ३३ ॥ पराचीनमुत्तरापरमवान्तरदेश५ हृत्वा स्वकृत इरिणे भद्रे बोपसमाधाय॥(ख०९)॥ दैवस्य त्वा सवितुः पसवेऽधिनोकीहुभ्यां पूष्णो हस्ताभ्या५ रक्षसो बधं छहोमि स्वाहेति परणमयेनाकमयेण षा सुवेणापाभागं ्ूडुहोति । इन्र तवौनसे जहोभि स्वाहेति वा । हत\ रस इति स्ञपमनुभहू- स्यावधिप्प र्त इति हुतवोपतिष्ते ॥ ३४॥ बरो ४ क्षिणा । यद्वस्ते तरक्षिणां ॥. ३५.॥ स
5
= सुटो फाऽगिहोवादपामहमेन चरन्ति. (-जप० श्रौ + १८९१९.) ह्ापसत्वः । दुष्टाय ते्याकदेधपां, न्ययनाद्पां समीपादपामागे तार
+.
\ पट्टः} महादैवाचचिषकणिमयौग्चद्काव्यार्यासमेतम् । १६१
सक्तूलकृत्वा द्िणश्नरको्मुकं व्वटन्तमभ्नं धूपयति | उत्तरापरमवान्तरं मध्यदेशमा- ह्य स्वकृत इरिणे प्रदरे वा संस्थापयति । पाटाशेन सुवेणापामोसक्तुमिनुरोति-- देवस्य त्वा० इन्््थ त्वा ० इति विकल्पो मन्त्रस्य होमे । हत रक्त इति चवस्यासौ लेपः । अविष्म शक इत्युपस्याय होमकाटे यद्वखमाच्छदयति तस्य दानं वा । मौ बर इति सूत्रकारेणोदाहत्वावर.गौः ॥ १२ ॥ २३ ॥ २४ ॥ ५ ॥
एतेनैव यजेत यः पाप्मनो विभीयाल्ेध्मीयेन चरति । चतुषौऽहवनीयं भतिदिशं व्यति । मध्ये प्शचममू । पृथगिध्मानुपसमाधाय ये देवाः पुरः सद् शति भदक्षिणमनुपरिकामन्मतिदिङं चतस अआइुतीजुंहोति । मध्ये पञ्चभीम् । समूढ^ रक इति मध्य इध्मानमिसगुह्याप्नये रक्षोघ्ने स्वाति पशवय्हीतेन.पश्वोत्तरा र्थः पश्चवादी दक्षिणा । भष्टिवाही बा ॥ ३६॥ चुरो मागानाहवनीये ( यस्य ) कृतवा परतिदिशमुद्धरेत् । मध्यमे पश्मम् । आहवनीयस्य धिष्णिय एव । पञ्च मागन्समिद्धिर्टवतः कृत्वा जुहां प्च गृहीतं गृहीत्वा ये देवाः एरः सदोऽभिनत्रा० इति प्राच्यादिषु यथालिङ्गं मध्यमेन पश्मेन | देवा देवत । सरवानाहवनीयमागान्समूढ रस इति मध्य एकत्य समि द्िः परज्वा- स्यापरं चतुरमृहीते गृहीत्वा - अस्ये रत्न सवाहा । यमाय रोने स्वाहा । सक्त रत्र स्वाहा । वैरणाय रसने स्वाहा । बृहस्पतये दुवस्वते रोते खहा । इति यथालिङ्गं त्यागः | तिषदाधारवद्धतयेणोहयमानः प्राध्वाही । प्र्िवाही रयो दिणा ( तै० पतं० {-८-७ ) इति मन्त्रवणात् ॥ ३९ ॥ तेनेव यजेत यो रकतोभ्यो विभीयातििशायेभ्ो धा। त॑ च यत्कामयते तदव्ात् ॥ ३७ ॥ यो रकषोभ्य इत्य्ञसुक्तः करः: । शेषं सप्टम् ॥ ६५ ॥
भिज
श्वोभूते देविकादविभियंनेत | ६८ ॥
[त
परातरश्चिहोत्र५ हुत्वा देविकहविभिर्यनेत । ३८ ॥ भात्रपुरोड(ंद्ादृश्कपाठं नि्मपतीति यथात. मम्नातम् । मिथुनौ गाषौ दक्षिणा बत्सतस
वा॥३९॥ |
१६२ सस्यापाढविरायितं श्रौतसूत्म्-- [१३ प्रम
दोगिकाहविरभिर्यक्ष्य इत्यादि । देविकाहविषा५ हविरिदं ° । केनिदिष्या यक्ष्य १. इत्युकत्वा, ए९५ हविः० धातर एरोदाशं द्वादशकपां निर्वपत्यनुमत्यै न₹९ राकायै चरु तिनीवाद्यै चरं वहै नरं मिथुनौ गावौ दक्षिणा । ्राह्मणभोजनान्ते समा- प्यते ॥ ६९ ॥ मरबीता प्रवीयमाणेत्येकेषाम् ॥ ४० ॥ नकप्रपूता ग्िणी वा गौः ॥ ४०॥ ताभिः मरनाकामः पद्युकामो बा यजेत ॥ ४१ ॥
ताभिदैविकाहवि्भिः ॥ ४१ ॥ आमयाविनं य।जयेद्वा धातारं मध्यतः कृत्वा मजाकामः पतरैषौतारमुत्तम कत्वाऽऽमयावी पञ्चना यजते ॥ ४२॥ ~
समाति धातृपषः, पशुबन्येन यदय इत्यादि । केचिनेच्छन्ति । षड्ढोता, ( उव्व-
सनीय ) उद्वप्ताय पिष्टः, धात्रे त्वा जुष्टमुपाकरोमीत्येव निगम; । उत्तराणि
प्रीणि हवी शपि अश्निवश्ानरवारणौ न, समाप्ते पशौ च तस्मतरहन्येव । स च विधिर
वक्ष्यति सूत्रकारः ॥ ४२ ॥ ५ खोभृते निषंयक्तरन्वहं यजते ॥ ४३ ॥
पशोरमागे दैविकानन्तरे । अयवा प्चाप्यन्दहं पालिकं सूत्रकारमतेति ॥ ४३ ॥ आभ्ाष्णवमेकादशकपाटं निवैपतीकति यथास- माम्नात परथमं निप॑युक्तं तेन यज्ञकामो यजेत । स अग्रीपेमीयमेकादश्षकपारं निर्बैपतीति यथासमा- क्नातं मध्यमं तिपयुक्तं वीरनन\ समामनन्ति । सोमापोप्णं चरं निर्वपतीति यथासमान्नातयत्तमं त्रिभक्तं तन पञ्चकामो यजेत । वैश्वानरं दरादश- कालं निर्वपतीति रेन ग्रामकामो यजेत । वारुणं यवमयं चरुमिति सतः मदेशमातरो वारुणधरभै- चति । योग्योऽशवो वयुक्षवहो वां दक्षिणा । रूमान- तन्तौ वैशानरवारुणावेके समामनन्ति (ख० १०)।४४॥ इति सत्यापादद्िरप्यकेश्षसूतरे भ्रयोदश्षमक्ने तृतीयः पटलः ॥ तासामिष्टीनां कम--्टया यक्ष्य इत्यादि। पौणेमातन्नम् । अप्नाविपमुम्य नु इनराविषणुभ्यां जष्टं ` विष्ण षटं ° । वामन प्रपभो द्िणा । पतैवकमादि | देर
1
६ १९८ ] महादेवशान्निसेकलितमयोगचन्धरकाच्य।स्यासमेतम् । १६३
हविः० । पौणेमाप्तनतम् । जजनीपोमाभ्यां ° नद्रतोमाभ्यां ° सोमाय जुष्ट ° श्यामाकच- सुदक्षिणा । कषिला गौः । तदानीमेव पूर्ववतकट (दि । सोमापूषम् जु ° इन्रपूषम्यां शृष्टं° पूणे नुषटं= उत्करे त्िमिनीय यथामागं व्यावर्त पूणे जुष्टमाधिवपामि पव पामि चरदय( त्रय )मधिधित्य पौष्णं पिण्ड स्थाल्यां पति । श्यमो गौकषिण । तदानीमेव संकल्पादि, अगिधानरेण यक्ष्ये, अस्रे वैश्वानराय जुष्टं" हिरण्यं द्तिणा । तदानीमेव सकदप्य वरगे्टया यक्ये वर्णाय जुट प्रदिशपरमाणा स्पाटी ऊर्व तिय कृत्वे च, अधो दक्षिणा, प्रतिग्रहमन्र वरुणायाशवमित्यन्नाततवादश्स्य वारणतवं वारणो हि
. देवतयाऽः समद्धयै ( तै० ० १-७-र ) इत्यत्र ्र्वथम् ।
नलु पव्रैकफटसताधनानामेनकेषां कर्मणां फटे साहित्यावगमेऽपि देशकालकरभदे भ्रयोगमेदादङ्वाृत्तिरियुक्तम् । तदिह यत्र देशभेदो नाऽऽननातो दाषिणामेदमाघरं शतं यया राजसूये --आसविष्यवमेकादशकपाछं निवपति वामनो दषिणा,. सोमापौष्णं चरं निर्वपति यामो दक्षिणा, इत्यादौ । तत्र॒ कं द्िणाभिदातक्तृभेदस्ततश्च प्रयोगभे- दादुवर्ति शिवा नेति चिन्तायाम् ।
सत्यपि दक्िणाभदे किदे प्रमाणामावः । न हतथिष्ठानमद्तवागीटः, तदैक्य- स्मोत्तराधिकरणे ( जै° प° १ {-४-२ ) स्यापयिप्यमाणत्वात् । व्॑वमेदस्वु न दक्तिणभदव्यापकः, प्रमाणामावात् । दपूणेमाते चान्वाहा्यदक्िणावृत्ावपि करतभेदा- भावा । दशपू्णमासयोशचतवार ऋत्विन इत्यनेन पण्णां सितानामेको व्यापकः करप्योगः समे दशपूणमासाम्यां यनेत इत्यत्र दादिकमयोग इव धीयते । अतश्च सत्यपि काठिकपयोगभेदे कपयो गसयैकतवात्कवतैक्यावगमः |
कुतस्त नात्र॒द्तिणभेदोऽपि द्ादशाहवदेकफरपाधनत्वकमयोगत्वावगमे वामनदयामयोरमलितयेरेव दृतिणात्वात् । अत एव ‹ अन्वहं द्वादशशतं द्दाति ” इत्यनेन प्त्यहे भज्य दानेऽपि न तञ दक्षिणभद् इत्यक्तम् ।
अतश्च तत्तस्मधानाङकतयेन व्यवस्थितयोरपि वामन्यामयोरेकमरयोगत्वान्िरतयोरेव
द्िणातवम् । आवद्यकशचायं न्यायो त्रा्मणकतुकवेधिपरयोगे बरीदिश्यामाकाप्रयणयोः
समानतवत्रत्र चेति प्रा्-- दक्षिणायाः कतसकारकतया तदेव पयोगोन्वयितवा्ुकतं ततेवाेपकत्व् | न ह्यन्यथा तततत्मधानानं स्यवस्थितद्तिणान्नानं कयमपि संगच्छते । न चात्र द्वादशाह क ५ ० वाभ्मिटितयोरकषिणालव पर्कं दक्षिणापदश्रवणेन भेदावगतेः । द्वादशाहे तु प्रत्यकदा्ि- गापदाश्रवणात् तवैकयमिति विदोषः । न च द पूणम च दक्षिणभद॒तच्तेऽपि
१ कलमेदस्तु ॥
द ` सृत्यापादविरचितं परोतसूरम्-- .. [११४
वततवमेदाभावः। आवयो दि्माख्यया तेषां तेषा करवां ऽतियागं भेदेनैव पिहिततयाः = (र षदशंप्णमापयोधत्वार् ऋत्विनः' तय पोमे सदश तविनः' इत्येतद्िषयनतरकवा कंयतया तद्धैवदु्वेन कर्पयोगविधायकरवमावा् । अतं एव देशं पूणा च षष स्बरणानुष्ानं याज्ञिकानाम् ।
एवं च दक्षिणाया; कर्तत्वभेददररा प्रयोगमेद्।वष्यकत्वे रोजसूयान्तताे्टयादौ- प्रयोगभेदिकाया . अपि तस्या ` अल्ना्यफलकवादमणापििकविषटयादिपरयेगे द्षिणपेक्ायां प्ति | पेम ततत्धानङ्गत्वेनावगतायास्तप्या _एवोपर्थितत्यः दृसेयीन्ययेन ग्रहणं न त्वन्तः करुप्रयोगे बभिताया अन्वाहायैदलिणाया इति वक्ष्यते अस्तु वा तत्रापि प्ता | सर्वथा द्षिणामेदे प्रयोगमेद् इति सिद्धम् ॥
इति सत्याषादहिरण्यकेरिपूत्ररपाख्यायां महदेवा कषिसंकणितायां प्रयोगचन्दिकायां । ्रयोदृशप्श्न तृतीयः पदः ॥ ९॥ >: <
अथ व्रयोद्शपरे तुर्यः
अथ रति हवीप्यनुदनं क्रमेण कमयच ` | तत्र श्रयोदृश । / विधत्ते
श्वोभूते त्रयोदश रत्निनो हवी शपे ॥ १॥ रत्न्ये सन्तीति रलििनः । ब्रह्मणरानन्यौश्यमहिष्यादयो रलिनः | तदमिमानि- ~ देवान प्ियणयेत।न हवीषि । गतसतदष्नव गत्व नित् ॥ १ ॥ यजमानस्याऽऽपतानंशरषवन्वहं निर्वपति ॥२॥ ~ आपानं नहाना गृहेषकवहं एयकूषषरुनिेदितयर्षः ॥ ९ ॥ यस्य यस्य शरे निधपति त्स्य तस्य गृहादिष्टिपािषणं दक्षिणाच॥२॥ इषिषयकूत्वादक्षिणाऽपि प्यक् ॥ ६ ॥ वादैसपत्यं चरं निर्वपात ब्रह्मणो गृहे । शिति पृष्ठो दाकिणेति यथासमान्नातम् । पुरोहितस्थै-
कि
केषापू ॥ ४॥ रलििनं हरिभिर इत्यादि, रलिनं हनिपि वरणानन्तरं पेकल्प; । अग्नी, # यक्पृथकसमारोप्य ह्मणो महिनो गृहं मत्वा दारकं वेदि इतवाऽरि मथित्वा
1 |
&
४ ष्वा] . महादेवशातविसेकहितमयोगचन्धिकान्यास्यासमेतम् । १६५
स्वस्वायतनेषु निधायोपावरोष्य(हणम्) । एताप्तामिर्टानां यरिमम्ृहे निर्वपस्तरमादाइय. परोडाशादिदकषित्रहगमोनना्ौनीते आदरनयानि । मासतम बरहसतये जुट चरं नि्वपतीत्यादि | रितिशठः चेतयः । एवं पर्वत यागो दष्ट । श्ोभूतेऽत्निहो- भर५ हतवा पकल्यादि पूर्ववत् । राजन्यथ गृह गत्वा-देमकादुशकपाठम् , ऋषमो दक्षिणा । श्ोमूते सकल्मादि । महिषी परयमोदा तस्या गृह आदित्यं नर धतु दक्षिणा ॥ ४॥ भगाय चर बा वतायै गृहे विचित्तगभौ पष्ठौही दक्षिणा ॥ ५॥ शरभूत पेकल्पः । उदवो ( दाप ) प्रियतमा वावाता । भगाय चर ० विचित्त, गमौ व्यक्तगमो पषठही दक्षिणा मतीः ॥ ९ ॥ नेतं चरुमिति सर्षतोऽद्गुषटमानो गेक्रतथरमवति ॥.६ ॥ ` शवोमूते सकल्मादि | अपुत्रा राजपत्नी केवटं भोगाधी परिक्तिः । एतादिभिः परित्यक्त वेत्येके । तस्या गृहे कर्तव्यं तभो हविः । हरिपो दरनयं विदधश्ोदक- प्ामच्चातं निपेषति--स॒ ृष्णानामिति । नलोरनभिजानां दृष्णनीहीणां तण्डु कती चरं नरवेत्। स॒ न एवैते ऽद्गुष्टमा्ो तै्रोतश्रमवति नाधिक इत्यरथः ॥ १ ॥ अङ्गषटपभैमात्रो वा सधैहुतं तरतं जुहोति ॥ ७॥ पर्वतविः, न परोडाशधर्ैः । जुहोतिचोदितत्वात््ाहाकारमदानत्वाचायै होमो दरविहोमः । कात्यायनेन त॒ प्रलोन्तरं पूत्रितमू-' दर्िहोम एष ते नित इति शुहोति । वषट्कृते ब ( का° श्रौ ० ११-६-१४।१९.) इति । कूटा मृगा गौक्िण । अतव्रप्याहाऽऽपसतम्बः -तैकतः सवैतोऽदगषप्माधश्चररियेके ( आप भौ° १८-१०-१६) इति ॥ ७॥ ¢ ६ तक्षरयकारावेफसिमनगृहे समबनीयाऽभ्रेयमषटार- पां निर्वपति स्ौयसानि दक्षिणा गोषिषर््षा. बापामेफस्मिगृहे समबनीय वैष्णव त्रिकपाल- मिति रसः भतथवलो दृ्िणा । वैप्णवं निक पालं घरयोदशं तक्षरथकारयोगे । सप्रीयसानि दक्षिणा । तक्ष्णो रथकारस्य वेत्येके ॥ ८ ॥ शरोमूते सेकस वैष्णव्या य्य इत्यादि । तता वर्को णकारः करिण्यां
१ तेना ।
१६६ सैत्पापाढिरनितं शरोतसूत्रमू- ˆ [ १६ भभे~
माहिप्याज्ातः ‹ वो रयकारस्यतयुदाहतम् । तयोः साधारणमेकस्य गृहं शत्वाः
पैप्णवं विका ° र्वायपतानि सर्वोहमयानि पत्राणि दक्षिणा ददाति ॥ < ॥
सेनाम्यो शदे समवनीयाऽऽनेयमष्ट कपालं निवे, पतीषि हिरण्यं दक्षिणा ॥ ९॥
“ शभू नान्य गृहे गतवाऽेयम्टाकपां° हिरण्ये दक्िण शोभत वलादि सूतः सारथिः, ब्राह्मण्यं कश्रियाजात इति । तस्य गृहे वारणे ददाकपाटं० महानिर्टः पीडि- तरृषणो द्तिणा 1 शवोमूते मण्य गृहे प्राम नयतीति सामभीः । वैरयानां गहत्तर- स्तस्य गृहे सेकल्पादि। मरुते्टया यद्ये मारुत९ सष्कपा० कनि इष्टः । जल्पत- चरितयनये ।श्रोमूते पवैत्स॑कल्पादि. । कषत्ता नाम॑ यषहस्तोऽनतःषराधयकः सवेष नियन्ता प्रतिहारापरपयौयः । मन््ी.न्नि)दूतो वा । क्रियायां शदराजातः क्षत्ता; इत्यादि तस्य गृहे प्ाकत्रद्वादशकपारं° सैकीणैवणं उप्नस्तो द्िणा । श्वोभूते सक- स्पादि। संग्रहीता नाभ रययोजयिता । सग्ररीता भन्रहकता , कोशाध्यक्षो वेति । कस्य गृह आशचिनेषट्या यक्ष्ये | आश्चिनं दविषार० सवात्यौ समानमातरौ वत्सावेकोः द्रावित्यधैः। श्वोभूते संकरपादि । पैष्येष्टया यक्ष्ये । यो. रज्ञः परा ष्ठ मग अरनाम्यो गृहात स॒ मागदुध्ः। तस्य गृहे पौष्णौ चरं« श्यामा गौदक्िणा ॥ ९ ॥
रौद्रं गावीधुकं चस्मक्षावापस्य गृहे शवल उद्रो दक्षिणा । अवौपाराव(सिवाछा्टोतः केसरपाशा वा गोग्युच्छती(नी)रज्ज॒ः ॥ १० ॥
शोभते संकल्पादि । अश्षावपो दूतकारस्तस्य गृहे गावीपुकेऽण्यगोधूमनिप्पननः । रौद्रं गावीधुकं चरं० । शबरभित्रवणेः । उद्वारो दी्ेशच्छः । गोककर्तस्य वावा) । के्रपाश्यामिधानी दक्षिणा | कृपणो वााभिवीतः शबलो वा । भवतस इति विज्ञायते। अपिवौरावृतो वा वालपरतग्रथिता गो्यच्छनी(वरासी)दामतूषा शबो वा वत्सतरः | अश्वः शोणके इत्येक इत्यापपतम्वीये दक्िणाविदोषा विदिताः । केचितु--अश्षावापो नामा्ञणा ठ, गोष्ठा वा दूतकारः । गोब्युच्छनी रण्ु्ैगयासहायमृता । गो्हि- सको व्याधः । तयोरुभयो्ृहभ्यो गवीधुका आ(ना)रण्यगोधूमानतंमृत्य तै खरेवत्यं चरं यजमानस्य गृहे नित् › इति व्याचकते ॥ १० ॥
अ दूतगृहे करैम्यमाज्यहोमर्पं रतिहविविधत्ते--
अध्वने स्वादिति पाटाकरस्य शे जुहोति ॥ ११॥ अनृतदूतं छते । धनर्े्वीतं दक्षिणा ॥ १२॥
फ,
४ पवः] महदेवशािसंकषितमयोगचन्दिकाग्ारयासमेतम् । = १६७
त्रयञ्पैमया वाणवन्तो दक्षिणा ॥ १३ ॥ पालाग (क) लो नाम दूतः । तथैव काल्याथनः पालाग (क) टस्थाने दूत शव्यं भ्युत्तवा्.‹ चटूहीतं नुषाणोऽधवाऽऽयस्य विति दृतय ' ( का> श्रौ १९--६- १३ ) हति । आपस्तम्बेन तु यूपिोषप्रतेन व्याए्यातः । अध्वन स्वाहा, इति पाटाग ( क ) ट्य गृहे जुहोलनृतदूं हुवे ( आप० श्रौ ° १८-१०-२९) इति | पाग ( क ) दमनृतवादिनं दूतमिति बरुवत आचार्या इत्यर्थः । घरयश्च्मैमया इषभयो वाणवन्तो पवा वेटितमि्याप्तम्बः ॥ ११ ॥ १९ ॥ १६ ॥
पूमुत्तमं यजमानस्य शदे निर्वपति । अन्व. मेके हवते । दृ्राय सुत्राम्णे एुरोडारमे- कादशकपालं ( मति ) निरधपति । इन्राया- होते । यन्नो राजा हृषहा राना भूत्वा त्रं वध्यादीति सृक्तवाकस्याऽऽश्ीःषु होताऽ- उवरीयति ॥ १४॥
होगे एते समारोप्य्ीगृहं गत्वा देकर, मपितवाऽऽपतने निधाय, इष्टवा यक्ष्ये | अमावास्याम् । इन्द्राय एमे जु" इन््ायशहोपते जुट । सुक्त- वाके होताऽनषतयतययं नो रानेति । ददं यनुप हौम् । सतारे तु नारिषु त्वाऽय॑ नो रजेत्यध्वयुनैपतीति कऋपमो दतिण। । गिष्कः कवचमि. स्थके | १४॥।
स्वयमवपनाया अशवत्थ्ालायै परत्र पाभ चतुः. क्ति करोति ॥ १५॥ श्वेतां शेतनर्सामा्रस्य हृतौ दुहन्ति । तत्स्वय॑मूतै« संयोगेन परिवहति ॥ १६ ॥ तत्स्वयं मथितमातपे मिषन्ति ॥ १७ ॥ तत्स्वयं विीनमाज्यं भवति ॥ १८ ॥
रकर्मीणि समति स्वयमवपन्नाया अधतयश्ासायाः स्मप्नाया भधत्यशासाया; स्यनिष्ठोकं मौनस्य चरोः प्र करोति 1 चहुःखक्ति चमपकृति । जग्रसे ( स्व ) दत दुहन्ति गाम् । मभितपू् हतौ, आग्ने वा हतौ ।भरेतवत्सयुक्ता परता गौः । ततसवथमूत पयोगेन परिदहति प्रापयति । ततस्वथैमितमातपे विधनेन्ति । तत्वे विलीनमाञ्यं मवति । इति | तददमापस्तमबेन सपष्ीकृतम्-- श्येतं श्ेतवत्सां गामा- भस्य इतौ दुहन्ति ततसधपूतपंयोगेन परिवहति तलवयंमथितमाते विषति
१६८ सत्याषादिरपितंश्रौतसूनम्- [१३
तत्स्य विटीनमाज्य मवति" ( आप श्रौ ° १८-१ १-६ ) इति । आन्नेण फल्पु प्परसेन केपितायां ( ते ) इतौ यत्य आतिश्चनमन्तरेणैव मूर दभि भवति तच्च बदरादिफर॑योगेन परिवहति तकरवपरितः करति । तदिदं स्वय॑मधिततम् । नात्र खदधाण्डे पाकः वित्वाशच्थे पात्रे चतुःलक्तौ न तु वले । तच पात्रं यया कथा च्छिन- शाखया न कतेन्यं किंतु वाय्वाधमिघरतिन स्वयमेव पतितया निप्पादनीयमिति । एवं कत्वा वतदितयके ॥ १९ ॥ १९ ॥ १७॥ १८ ॥ तैष्यां पौमास्यामभिेचनीयायोक्थ्याय दीक्षा; भवतैयन्ति ॥ १९ ॥ तदिदुमापस्तम्बे सष्ठ कृतम्---शवोमूतेऽभिपेचनीयस्योक्यस्य दीक्षाः प्रकमयति, ( आप श्री १८११-७ ) इति । शोमूतेऽभरिहोत्र^ हुत्वाऽभियेचनीयेन यक्ष्य इत्युकत्वा व्रिदुत् । केचिविहापि वृतानमपि वरणमिच्छन्ति । तन्ते तु कमणि कमणि पलेऽस्िन्वरुणदेवतोपस्यानान्तं, न समारोपणम्, आज्यं पशव इत्यादि संमारयनू ६मि हुत्वा स्ोमपरिेषणं फलानामपि पवितवत्फटचमपतप्रयोगः । अभिपेच- नयिवृशषपेययोः पय प्माहरति । न पहता । केचिदिच्छन्ति । दीताभैत्वात् । से दृ इतयुपध्यानम् ॥ १९ ॥ मे्ावाई्पत्यं दीक्षणीयं भवति ॥ २० ॥ ` त्ना्दसत्यां दौसषणीया सा पत्नीसयानान्ता समाप्यते|| २५ ॥
पसप्साद्नकाले यथार्यै पात्राणि प्रयुनक्ति स्थारीं कपालाना\ स्थाने भयुनक्ते ॥ (ख> ११) ॥ २१ ॥
अन्वाधानादि परौणैमापतन्तरं सयंदिनं बर्हिः | अस्यादिना न छिनाति | सवयच्छिना, नाहरति । स्वयकृतम्ने्मशच तयैव । तयोः पह सेनहनाद्यः शरयन्ते । शु्सतरणादि बरि्तयेवेध्मस्य पत्नपेतादनकाटे बाह्पत्यचर्पत्ं मतरं दास्पानं स्क्यश्च द्व्र प्रृति- वद्न्यानि ॥ २१ ॥
मैत्र चरं निर्वपणकाले बृहस्पतये निरुप्य मित्राय निवरेपतीति। यथा वा तरिष्फलीक्ृ- तेषु विभागमन्त्रेण कणीत्याकर्णास् तण्डुलान्विविचन्ति । सषोदिष्ठा थ रया. छाधेत्येकेषाम् ॥ २२॥ ये कणाः स पयसि वाप्यः । येऽकर्णौ; स अश्ये
४,
४ ण्ट युः महादैवकाशिदकाटितमयोगनान्कास्यास्यास्पतम् । = १६६
वैनः स॒ यदा गृत्ः स्यादय तं मेत्पु-
~ -, -'परिशदवदुषाति ॥ २३ ॥ तस्मिन्पवि-
ऽ धाय स्रयत्रिलीनमातिश्चति ॥ २४ ॥
‡ तुस्मिन्पवित्रवत्याज्ये स्थवायस्तण्डुलानावपति
॥ २५ ॥ -तावृत्तराधरौ सह वृतौ करोति
॥ २६ ॥ पर्पमाचर श्रषणम९ रवयदिनं
बहिः स्वयंकृत इध्मो ` निन्नमध्यवस्यति ।
सी स्व॑य्टेता पेदिर्भवति । वेचयाः करोति ।
अर्थ स्वयंकृतं भवति । अरं वर्षो
दाति । अर्घ स्वयंदिनमुपसनह्याति । अषैमिध्मं
फरोति ॥ २७ ॥ आपि वा स्वयंकृता वेदिभै-
इ वावि" सेखोभ्य (पयं) बर्हिः संचाथे्योध्मः ॥ २८ ॥ मरचरणकाले वाहसपरमेन चय मेनेण ^
परचरतिः॥। २९॥ इतरथा बा । शितिपृष्ठो वाई-
# सत्यस्य दक्षिणा । अशनो मेतस्य । वयुप्हो वा ।
` ` सा चैव देतां न्ेतबत्सा दक्षिणा ।(स०१२)।१०॥
4 ; प्ति सत्यापादहिरण्यकेशषसूतर नयोदशन्ने चतुयैः पटल; ।
"` निवैपणकल बृहते भृष्ट पाय नु० ` निफद्ङृतोरतण्डलन्यधामाने ध्यव्तियाभिति विभागः ।'विभिनक्ति कणी्छि्तानकरणीनच्छिनान्सोदिष्ठानुदतरान्स्य- विषठा््यूहतरान् । एतं निकिच्य प्रथत पयन् तर िाय धृष्यादानादि,ुवोऽसीति माहेसलमुपंथाय पैभमुपद्धाति । धेतयै तवसा पय आनयति, उहेनोतमूय.घनोऽ- पीति बरहसत्य् चर्मधिश्रयति स्थाल्यां पयति क्षिपर्तत्ययैः । ईंप्दा धरितस्तदा मेण दापत्गाप्व्ाति ।; ऊहेन स्वधव्रिखीनमाज्यमु्पुय॒तैञपात्रेऽवनयेदेकपा ~ ्णोदकमप्यानीये तसिन्कारे घर्मोऽपीतीतरानावपत्यकगी्तावृत्तराषरौ करोति बाह स्पत्यमधसतानरमुपरिदूरनुभिः संेट्य सुदा प्रट्योत्तराधरकरणमेवं पह शरूतौ ,भवतः | अन्तरितं० अगिदहन्त० बैस्त्यमापतय परत्रमापताव्यति । जयं यज्ञो ममभ्चे° पञ्चहोता ° इत्ययं प्रनरति। भधानयागः । दक्षिणकले धेतपृष्ठे गाश वा$- मति स्थापयित्वा परहघ्धारवुत्सावक्ीयमणौ ते देध्नः ६यिवीमन्तरति दिवं च
शितिगृषठगवाशचधतगौ (गवी) ेतवतैरतितरा 9 शल्युभिति । केचिदद्धिवचनेनोहमिच्छनति |
\
१७० सैतथापादायैरितंशरीतसूत्रमू- [१३
सिन्य च ब्रह्मा द्विवचनेन, इतरे बहुवचनोहः रिविषगवास्शतगोधचतवत्सा इति । रदाय गां वरुणायाश्च° अन्यतरस्य च न वर्हत्यस्य वा विस्मरणे धयगि- ज्याया एनः परेत येनुः भ्ेतवतस्ा दीयते । पत्ीसेयानान्ता धारयति पनौवमाज्यमि* त्यादि, उत्तरेण वहिः प्रा्वंशमित्यादि सरनीहारपरस्यापनान्तामिति ॥ २२॥ ९३ ॥ ॥२४॥२९॥ २६॥९७॥२८॥२९॥ ६०॥ ` इति सत्याषाददिरण्धकेरिपव्यास्यायां महादेवेशानिसंकलितायां प्रोगचन्दिकाया ्योदशप्रभ्े चतुः पटलः ॥ 8 ॥
अय ्रयोद्शप्र्ने पञ्चमः टस ।
अय द्वितीयस्याभिपेचनीयार्यस्य सोमयागस्य प्रयोगोऽभिषास्ते तत्रामिपेचनीयस्य धोदकपां दीकषामाह-- 54 तथा दीक्षाः प्रवर्यन्तिन्त्य) अभिपेचनीयस्यै । यथा दशरात्रे दिष्टे सवत्सरस्य दशपेयो भविष्यंति ॥ १ ॥ तत्कालः कात्यायनपूतरे द तः-फाल्ुनीपे यजनीयेऽभिषे्त ॥ 4 दृति, ( का श्रौ" {५-२-४९ ) इति । फाद्गुनी(न)पौभेमासी(त्या) दपरिशदमावा- स्यायामभियेचनीयस्य दीक्षा । ततःप्भृत्यागामिन्याः फालुन्याः पौणैमास्या उप्रिटा- दृद्धितीयायामभिपेचनीयस्य प्रायणीया यथा स्यदेवं॑दील्दृद्धिः । भाष्यकारस्त॒ -- तैष्यां पौर्ममास्यामभिपेचनायस्य दीक्ताः शेवत्सरमागामिमायशु्ठे प्रायणीया सर्द दीक्षावद्धिरिति व्याचष्टे । प्रयमरात्रिवजैमन्यासु रात्रिषु ने त्व५ सुनागृहीत्यादिदी- क्ितथमौः पवने | सरवर यवाम्गवतं पयति वा श्रपयेत् ॥ १ ¶ सह सोमौ क्रीणाति । अभिषेचनीयाय दनर्ैयाय चाष र्ग पुरोहितस्य ब्रह्मणो बा दश्पेयार्थ निदधाति ॥२॥ ` उक्तकाटे प्रायभीययः प्रचर्योभिषेचनायस्य दशपेयेन स सौमक्षयः | पदपु हणमुमया्थ, ततसपरहेषु निदधाति इहार्षासाञ्लनम् । अर्वन दशप उपय तीनि माहत्यनुहन प्रयोगः-- सोमे कत्वा फलान्यपि तरं सौ ते फीलोवि, भना तै क्रीणामि, तस्या आत्मा० मूयो वा अद्ः० पञ्चाधिकेन प॑शतमोभिसिं शीणोनीति अस्मे ज्योतिः द्वे उगंस्दु एकाभिपेचनीयघ्का दशिेयस्वगि परमि स्वापयति । अच्छिद्रः परना इत्ुगाहत्य विभजयाधैपोमध्य फन च वदी परोहिरव
~
4 षः] महादैगयाततिसंफलितमयोगचाकान्यास्यासमेतम् । १७१
मह दरपेयथ नदष 4 न नूनं, उवथ्यतवत् । पदश च्छदीषि । वपायागादि मूतीवरगरहगानं पूत क्त्यम् ॥ २ ॥
दु हवीषि विितसुततेषामस्ीपोमीयपशुएरोडारानम्तरमावितव वुमाह--- अग्रीपोपीयपद्यु पुरोडाशं निरुप्पदेववौ हव्य. हुनिर्ैपत्यप्रये शदपतय इति सथासमान्नातम् । पशृ्रेहाशस्य देवसुवां च हविष समान९ खिश्छदम् ॥ २॥ ` अङ्ोमीयपरुपतोडशि तेगा) निर्या देवुवं हवी्युनिमैपति समानं तु चिष्टकृदिडम् । अया-- स॒ उपवततय इति वाजतनेयशुतः | उपवप्थः सुत्यादि- वततालूवैमहः । अग्नीषोमीयं पशुपुरोडाशं निरुप्य तदु ‹ देवसुवां हवीषि निवत् ॥ सुवन्त्यनुनानन्तीति सुवो देवा ते पवथति देवमुवसतेषम् , देवलम् । । ओः सुपि (णाह मुर ६-४-८१ ) इति रणदिशः । भवितृत्वं वैषामास्नायते-- 'देवमुवा- मतन हत्री५.ि ` मन्ति । एतावन्तो वै दवान सवाः । त एवास्मै तवा्यच्छन्ति | त्र एत सुते" ( तै° ब्रा १-७-४ ) इति ॥ ६॥
पुरस्तािसव्टकृते; सपिता त्वा मसवाना९ सुष- तामिति यजमानस्य इस्तं बेदयत्येष वः कुरवो राजेति । यदि कौरव्यः । एष वः पाला राभेति यष प्ाश्वलः | एष षो भरता रजति क इरुपश्चालानेष ते जनता राने- स्यन्यानरज्ञः । सोमोऽस्माकं तब्राह्मणाना५
{गनेतयुकतः ॥ ४ ॥
पुपुरोडाशसिष्टकृतः एरस्तातसविता त्वा पप्तवाना५ पवता महते जानराज्यायेति न्मा यनमानस्य दतं गृहणाति 1 अध्व रत्निभ्यो जानप्देम्यः प्रकाशयति एष वो भरता राजेस्यमेन तेम जनपदेभ्यः, तेषा वेद्राना रानसूययानी, इति | एष वः कुरवो रेति यदि कौरम्यः, कुरम्यो नानपदेभ्यसतेषां केद्राना । एष वः पाद राजेति पराशचाठम्यो जानपदम्यः ] एष बः कुरपाशचाला रामेति कुरपाश्चाेम्यः । उम. येषां जेदराना । शरादन्यतरेण कुरुवगतया (वगणः) पश्चाला इति | उक्तेभ्योऽन्येषामेष यो भरता रनेत्यापसतम्नः । सोमोऽस्मक ब्राह्षणान।५ रामेति ब्रह्मा जपति | ४ ॥
ति त्यन्नाम राज्यमधायीति बारणीभ्यां ` ` यजमानो मुखं विमृष्टे ॥ ५॥
१७२ ` सत्यापादिरवितं भौतसूतरमू> .:, 4 [रे
आनडिति मन््रान्तः । मुखमाननं तु द्व्या विमृष्टे ( तैर चार -{-७- | 0 इति ॥ ९ ॥ > ‡ ।
विष्णोः जमोऽसीति ज्रीन्वि्णुक्रमान्माचः., + ` क्रामति । ६ ॥ ५ ज वाजपेये रय्मीपगमने भ्यारुपातम् ॥ ६.॥ . ` २
यत्माङ्मिन्रा्समन्कृते ` भंिभस्यांः मारुतमेकवि ध्यातिकपारं निर्वपति ॥७ ॥ ` गणैः कपालान्युपदधाति ॥ < ॥ आरण्वे..; [ना]इवाक्येन गणेन मध्य उपधायाऽऽ- ` मिक्षायाः कल्येन पैनावरभीमामिक्ा करोति ॥ ९॥ - ध [-, पुरोडाशतिष्टृदादि, यनमानस्य रपे द्षिधसेय .छोषः । महारात्र बुद्ध्वा,
इत्यादि । पातराप्तादनकालेऽतिग्रह्माणामप्रयोगः | न पोडशीपत्रे, प्र्मदिन्रातछ्वी
मारुतमेकवि {शतिकपां निवपति । वै्देवी चाऽऽमिज्षा । तस्योश्च क्म एकाषि्ः
शतिः कपालानि स्फ्यश्च हृद, इत्यादि | सवनीयानामुत्कपपक्षे सवनीयानां (न) शाखा
स्यात्, शाखा, इतरथा शाखाहरणादि ` मर्द्यो जुष्ट? . कपलोपधौनकाटे इटस्वा-
न्यादस्तैत ङ्च प्रतिदस्न मित।सश् समतततः स्मरा. इति ` सपठकपादानि ध्वनिश्च
ध्वान्तश्च ध्वनयश्च ध्वनय्सश्च निटिम्पश्च विि्पश्च विलिप इति सपत। शरुवमसतत्यादि
स्त । एवमेकविशातिमुपधाय वैश्वदेव्या दोहनम् । पुरोडाशमभिभ्ित्य टीकिकदध्यानय- ६.
नम् । अन्तरित ्रहणा= इत्यादि ॥ ७। ८ ॥ ९ ॥ ग
अभिवासितै्वायन्यैरपां ग्रहान्एहाति ॥ १० ॥
देवीरापो अपांनप्ाटदास्य ` रार दत्त स्वाहेति . - : सारस्वतीष्वप्ु ` हतेनैव ग्रहति ॥ ११॥ ^ अर्थेतः स्थेति वा।. एवमितरासु येन येन... . जुहोति तेन तेन गृहात ॥ १२.॥ राट्दाः स्व् . .
राष्ट दत् स्वाहति होभरथऽनुषनति । रादा, स्थ, रामे दत्तेति गृहा ति, १२। पुरे पशौ बाऽभ वेतेऽपां पतिरसीति ॥ (ख ०)१३॥सपद्रिया; सेन्ध- वीवी भतीपमन्य् उभिः , पताति ,। .अन्वौपमन्यो दृषाऽस्यूौरति यः परतीपं तं शृहाति। दषसेनोऽ-
>
१. ] महादेवसाततिसकितभयोगचष्धिकाव्यास्यासतेतप् । 4७३
सौति योऽन्धीपम् | वरी; सोति स्थ(घराणामू। ~ 5 याः स्थानं न म्षहन्ति परिवादिणीः; स्योति सवन्तीनाम् । या आप इच्छते परिणति धुते । - - वरजक्ितः स्थेति कूप्यानामू । मरतामोजसः स्थेति - हदुनीनाम् । सूथैव्धसः स्थेत्यातपातिवप्यी-. णाम् । सूथेत्चसः स्थेति यासु रूपाणि परि. . .' यन्ते । मन्दाः स्थेति स्थावराणां या वा मन्द
पिव स्यन्दन्ते । धाशाः स्थेति पृष्ठानाम् । शरी स्थेति गोरल्ग्या(तुस्या)नाम् । विश्वभृतः स्थेति पयसः । जनभृतः स्थेति दध्नः । अप्नेस्तेजस्पाः स्थेति घृतस्य । भिष्ठाः स्थान।शृष्टा इति ष। । अपाभोपधीना९ रसः स्थेति मधुनः पोदश्च सप्त
दृश वा गृहणाति ॥ १४॥ ^
अभिवाति पुन्धोगौयवषते्ूतोपुलानि वृयेन्यानि तेर अहाना तीति वचनात् । अभिेकार्य वायन्यानि पोडश सदश षा शालान्तरगतेनैमेन मन्ेण सह पोडश्यामपि पोदशमिगहणति() णरा {-७-९) इत्यदौ द्वयाः । अर्त इतयादनि। शोडशमन््ाणां होमरेषत्वै प्रहणरेषत्वं च पै परिहितम् । अर्तः स्येति
होति, बहन्तीां गृह।ति, (त० ब्रा {-७-५) इत्यभिधानात् । तोमरं
परोडशतरुयं समस्य परशंपति-“ोडशभिनुहोति पोडशमिगृहाति १(तै०ना १ -७--4) इत्यादिना । यद(--षायव्यानि सदश वा करोति यज्ञियवष्यमाणस्तत्तदेशादानीय गृहणाति सरस्तीरं बहर््तनां नं समदनं यतः कुतिया पुरपः पुव तिष्ठति तत्र प्रतितं य उर्मियभ्यति तस्या भूमेैटमानयति पृथक् पृथक् । कूपस्था अपर आनयति प्रतितनोतस्नठं च प्रयलेना$ऽनयेत् । यत्र कुत्रनिद्रता आपस्तभ्ैव स्यन्दन्ति ता आनयन्ति । महानदीनां सर्मीरेय( पे य )व्र नदी महानयं पत्ति तस्या आनयति | आदित दृद्यमाने यदा वपति तद् र्नरुमानयति । अजञोष्यनलमान- यति । यत्र कु्ननिद्रसनलमानयति । गोगर्भोदकं पयो दुधि दृते च मधु माकं च |
~ आग्ीभमण्डपपतमीपे अरमण कमेणोच्यते-अयेतः स्यापो ववर्मषुमतीरित्यादि
रा्ट्ाः स्थ राष्ट्र दतत स्वाहा, इति सारस्वतोदके । आज्यहोमस्याभिषारणरूपत्वात् । उक्तनठे वायत्येनाऽऽ्येन जुहोति । तसिज्ञटे वायम्येन गृहणाति । अर्थेतः स्थापो
१8 . . सत्पापाढविरयितं ्रोतसूष्रम्- . ` [१६ भे
देवी रा दतत रूष वतेति राज्ञो नामग्रहणम् ‹ रजेेणो दत्तेति गृहातवा$ भ्र निदधाति । एवमुत्तराणि । येन जुहोति तेन गृह्णाति ॥ १ ०~--१४ ॥ अपो. देवीमेधुमतीरग्रमिति शृदीत्वाऽभिमन्नयते ॥ १५ ॥
मुद्नठे वा नदो यथा शतोणादिपतदन्यतमजटे, अपां, पतिरप्यपो देवी ० स्वहा । प्रतिलोव ऊर्मियुदधनके वृषाऽसयमिरपो देवी । .अनुत्तोत ऊर्भनले वृषे नोऽस्यपो देवी [ कूपनले व्रनतितः स्थापो देवी । परतीपनटे, अन्यज्टे वा मरु. तामोमः स्थापो देवी । उत्स्यन्दितन्टे प्भावतीः ( रीः १ स्यपो, देवी ° पारिवाहि, नदीजले हिरण्या स्यापो देवी ० | आतपति वर्षेन पूर्यव्च्ः स्थापो देवी ° । प्रस वनठे पुयत्वचसः स्थाप दवी ० । स्यावरनकठे मान्दा; ्थापो देवी । ु्टनठे वस्यः ( द्याः) स्यापौ देवी | [अ वस्याऽ( स्या )योद्के (वाशाः, स्थापो देवी | गोगमैने दाक्रीः स्यपो देवी । पथति विशमृतः स्थाप दवी ° । दधनि जनभृतः स्मापो देवी० । घते अप्ेोजस्यः स्या देवी ० । मधुनि अपामोपभीनं रः स्पापो देवी ° । इति च गृहीत्वाऽभिमन्वयत इत्यर्थः | १९ ॥ ^` दवेवीसपः सं मधुमतीर्मषुमतीभिः सृज्यध्वेमिति
वैतसे द्रोणे समवनयति ॥ ६६ ॥ 1 ; वैतत देणे कटशाृतौ देवीराप ० वन्वना इ्न्तेन ्रहानतेमवनेयति † तया चाऽह ऽभ्वस्नः - देवीराप इति वेतसे सते महान्समवनीय, ( आप० श्रौ °` १८१ २.१.9 इति -1. जप जाते वृ्षव्रषो वेतससतेन नितं ्रोणकटशस्ो पायै तं वायदधृहीताषता अपोऽवनयेदितयर्थः ॥ .१६॥ = ४
अत्राभिमन््रणमेके समामनन्ति ॥ १७ ॥
-शालंन्तरोक्तो विकल्पः ॥ १७ ॥ स अनाधृष्टाः सीदतेत्यन्तरा होतुधिष्णियं बराह्मणा- `. च्छः सिनश्र सादयति ॥ १८ ॥ अप्ररेण होः यथुपस्ताद्यतीत्येकेषाम् ॥ १९ ॥ :वषेतीप्न्तः । अन्तरा होदुधिष्णियं ब्रा्मणाच्छतिनम्च सादयति ॥१८।१९॥ -अनिथष्टमसीति _शततृण्ण< सोवणे< स्वममादाय दुक्रा-वः छकेोतषुनएमीति तेन तरिरु्ुनाति ॥ २० ॥ जनिभृषटमाति० दातरमसीत्यनेन शतमानं हिरण्यं सतेऽवधायत्यापत्त्बः । तेन -शर्तमानिन शुक्रा ब रुक्रेणोत्पनामि० चितानाः, इत्यन्ेनोतपुनाति स॒कृत् । निरिति भोभ्यहृत्) तदा का वः शुकरेणो्ुनामि स्वाहा राजसूयाय चितानाः, चन्र शच
1
ॐ
जै
५ षष्टः] महदेवशाचचिसकलितपयोगरचरकामयार्यासभेतम् 1 ५५
देणोत्ुनमि० राजसूयाय: चितानाः, अमृता बो अमृतेन साहा रानसुयाच वितानं इति विभिमिनरैः ॥ २० ॥ तणाः सधमादोधयुनिनीरूजै एता इति चत पातेषु , व्यानयति ॥ ( ख०१४ ) ॥ पालाश ओदुम्बर आतये नैयग्ोभेऽबशेषं द्रोणे करोति ॥ २१ ॥
सभमादो ° मातृतमास्न्त इ(1 )त्य्तः । पााशादिषु परेषु िपति । प्रतिषतं
सन्रावृि््न्भकतवात् । अवरं द्रोणे करोति ॥ २१ ॥ ९. -
तोक्मो( रोक्म ओ )दुम्बरं दभि च यजमानं भोजयाति ॥२२॥ स्टोऽमः ॥ २२ ॥
~+ 'एकयानेन दर्रुजीरैराद्क्ते । सतेनेत्येकेषाभ् ।
४ पश्वाशता दक्षिणमश्येकपन्वाश्चतोत्तरमभ्यज्य ञ्च. , स्योखमसीति तृपाणां इक्षाणां वासो यजमानः = परिधत्ते । कषचचस्य योनिरसीति पाण्डुरमु्णीषम्। तृतीय\ नेतपाण्डुर मित्याचक्षते । अप॒ उपस्परौ- यित्वाऽऽविन्नो अभनिरिस्याविदो यजमानं वाच.
धि यन्वहिःसदसमभ्युदानयाति ॥ २३ ॥
द्भदसिमयन्य क्र्वोवमीति ताय सतस्य योनिरीति पष्प प्रिषतते जय्वा त्राणि वातत, द्वै परिधानाय पाण्डुरं ताप्यं भैकमुत्तरीं चं ।
# “ अथवा रिगोष्णीषमेव इत्वाऽनमेकरतेन ( शतेन वा ) दर्ीरैः पवयति । एक-
शतेनाऽऽद्कते यनमानमेव । पशचाशता द्िणमक् युगपदेकपश्चाशता सव्यम् + इत्यन्यथा कमः । आ्म्रागार एतानि कमि कुर्यात् । अध्वर उपसशतिं आविद् इत्येवं संज्ञानािनो अभिरित्यादीन्वाचयन्यनमानमध्ुेदिरुदानयति ॥ २३९ ॥
एष बः रवो रजेत्यावेदयति । मनसाञ्ुमरक्ा- `
माति । मनसोरध्वमनूनज्निीते ॥ ९४ ॥
1
॥.
रज्ञो नामग्रहणमपानिति । आनित्ोऽयं रजेन््व्मणः एतो रामन्धबोढायमोऽस्य विश्वसिम इत्यादि | जत्राप्यपस्तम्ने विशेषः --इन्स्य वोऽप्रीति धनु्यनमा- नाय प्रयच्छति | शटूवाभनाः स्येति बरीन।णाकतः । पात भा प्र्क्चमिति परदीयमा. जानतुमनत्रयते । पात परां पात प्रत्यक पातोद्चानिति प्यच्छनव्वयर्पति । मिन्रोऽ- सीति द्िणं बाहुं यनमान उयच्छते । वरणोऽपीति सव्यम् । एतद्वा किषरीतम् 1 दिरण्यवणोवित्युयतावमिमन्ययते | अन पञचभिरिशो व्यारयापयति । पमिषमाकि-
~+ ११ 4 : सत्याधादश्ररनिते भीतसूभम्- [१६ प्रभ
छत 4मनता. चानुभरकरामति । ( आप° श्रौ १८-१५-२९ ) इति । अष्वयरनु- करामति मनसा, न कर्मगतयः ॥ २४ ॥ अत्रःमारुतमेकाषि धशतिकपालमेके समाभनान्ति ॥ २५ ॥
अत्र मर्तवैधदेनयोनिरवापायासनामिमदीनान्ते प्राङ्मदिन्धादभं महानित्यादि मन साऽलुकरमान्तं कृतवा प्राङ्गदन्ादित्यसिननमिवास्यापां प्रहानित्यादि मनप्ाऽनुका- भेन्तिम् |. आप्यलेपनिनयनाचापन्नाभिमदौनानतं, मध्यंदिनं॑वेत्यसिन्पपते सवनीयः सहाभिकाप्तनान्ते, अपां अ्रहानित्यादि मनपताऽनुकरामान्तम् । तत; सौमिकं वैष्णव्य्चो- प्यानान्तं कृतव सवनयप्रनरणाष्वि महेन्ात्मराक् । तत आसन्दीपरतिष्ठपनादि प्राक्पा- मेहोमात्कैत्वा मारु: एरोडा तूष्णी स्थापयेत तं बर्हिषदं कृत्वैना व्याधमिति मन्त्रेण स्फ्येन पुरोडाशं मिनाति यतसप्य आ रिष्यति यच परतिशी्यते तद्विष्णे शिपिवि- षाय नुहोति, (जाप० श्रौ० {८-१९-४ ) इत्यापसतम्बः | अभिचरत अ ( तोऽ ) (| नभिचरतो न च्छेदनहोमौ ॥ २९ ॥
सोम्य सििथिरसि तमेव मे लिषिर्भूयादिि शाद छंचमं बिवे्टयति ॥ २६ ॥ अत्न परशस्तुधिणियं सादरम दुम्री वाऽऽपन्दंपरतिष्ठप्येत्यापस्त्ब । प्रशा- रम्तवमेणाकतल्षणामातनवी प्रतिष्ठाप्य सोमस्य वििरति° - मूया- ऽऽ स्तृणाति ॥ २६ ॥ “ अग्रे सदो दक्षिणे दवारा त्यनमान आरोहति । „ अवेष्टा दन्ददचका इति । आपः केरवापाय भ `; च्छति ॥ ( ख०' १५) ॥ रदायसं भयच्छती. ` स्येकेषापर् ॥ २७॥ अपरे दिणे द्रवाहौ तदसनदीमारोहति यजमानः । स्प्टमन्यम् ॥ २७ ॥ निरस्तं नमुचेः शिर इति सीसं क्ीवाय विध्यति =. चैन सीसं हछीषेन विध्यतीत्येकेषाम् ॥ २८ ॥ नेपुपूकाय प्रयच्छति प्रप्त खोदमयम् ॥ २८ ॥ ५ २ त्यस्तं नमुचेः शिर इति ष।ऽप उपरपृश्य ॥ २९ ॥ अत्र समाहाऽऽपस्तम्नः --तामारोहन्यनमनोऽेष्ट। दन्दशूका इति दक्ििन पदा इ सी पण्डकयं भतयस्यति 1 निरस्तं नपुनेः शिर इति सतेन लोहितायते केशवापाय -तो हिदि रिरस्वेतः 1 अाभुपपवशौन तयोः ॥ २९ ॥
4
य
-५.एटहः ] महादैवशाद्धिसंकाटितभयोगचन्दिकाव्यास्यासमेतम् । = १७७
अतीति रजत रवम व्यं ्रचमेष्युपोहति । अस्तः ।दयादिदयोन्मा पाहीति श॒तातुष्ण सी. वण रेक५ यजमानस्य दिरस्ति निदधाति॥३०॥ उपोहति व्याध॑चमेण्यंवषटयति। त्तं ज(तोऽ)धस्तात्पदयोस्तदुपोहति शतगुज्ञापरिभितं सौली मं शतच यनंमोनह्य शिरसि निदधाति उर्ज पर्नत्यादि ततो मनर ¶६८॥ सोमो राजो .वरुण इमेताभ्योः देवताभ्यः मोच्याभरये ~ + शवानि षटृूर्ाणि पानि हतवा पृथिव्ये स्वाति दपा श्तानामवेषठीजंदोति ॥ ३१ ॥ पोच्राभिमन्दय + ततोऽथ. स्वरेति षद् पायानि जुहोति । शृहस्पतये स्ाहैत्य- माति 1. -लहिति. पुटूमूनानामेीनेम्यः स्हित्यनौरू्ववाहु तिष्ठत आ(मा)पयाम् । तुक्तमपरतस्बेन-ऊर्ववाहुं तिष्ठतं माहेन्द्रस्य स्तोधरं प्रत्यमिषि
शति ( जप० श्री.१८-{५-१०) इति ॥ ६६॥
च्लोमस्य सवा ुज्ञेनाभिषिच्वामीत्यध्वधर्वीऽऽहुतिं उदू; (हत). हूममानेऽभिपिश्वति ॥ ३२॥ पणैः ` मयेन. पुरस्तादध्व्ुः । एवमिततरे । ओदुम्बरेण ` ˆ ¢. दक्षिणतो प्रहा । राजन्यो बा. आच्वन्येन ` ,. ; पथिदयः । नैयग्रोरनोत्तरतो जन्यमित्रम् | ~ ~+ ~, .स्पादुपरिष्ठाहेवनस्याऽऽसिश्चति | ६६ ॥ सोमो राना० मतामोजतेतयनेन पाशेन पुरस्तापरःस्थितोऽभिषिशचति | अनेन मन्तरेणदुमबरेण दिणतो बया | आशव्येन पशद्वश्यः | तेन नैयप्रो्ेन जन्य उत्तरतः । जन्यः मित्र सवदा नपसकम् | प्रलेलर्भः ॥ २२ ॥ ३६ ॥ ्षश्च'णाँ क्षज्रपातिरसीत्यभिपिन्यमानममि मन्नयते ॥ ३४ ॥ अध्वुरिति देष; ॥ -६४ ॥ अति दिवस्यादीति ष्णविपाणया राजसूनिका- सतनि-वासामसि विद्त्य समावदरत्रत्रपरगुदीची- रिति येऽभिपिच्यमानस्य टेपा व्यवसरवन्ति । तेन्यत्रैः समुभ्माठिं ॥ ३५ ॥ च
१७८ सत्यापाढविरवितं भतसर 9 १३
इृष्णकतरपणया ताप्यीदिवासरंति वितर॑षयत्यध्व्ँः । तान्युत्करे त्यनति । अति दिवस्पाहीति 1 असमन्कारे शख्रतिगप्रा्िैया स्यात्तया ,कायिं । अभिषिच्यमान- सयज्गेषु य उद्कटेपा्तन्पतररुन्मा्ट्व्वयः | यो योऽमिषिशचतीति माप्यृत् ॥ ६९ ॥ इन्द्र स्विति पडुत्तराणि पाथीनि इुत्वाऽ्यः स्विति पडुक्तरञ भूतानामिति ॥ २६॥ ठ भ्रतिगरं पायान्यषठीशच जुहोति । इन्द्राय स्वेति पटपारथानि । अद्भथः स्हिति पदभूतानामे्टीः । अथ भ्रतिगरः-उकयं वाचीत्यन्तम् ॥ ६९ '॥ दर यत्ते रय परं नामेति यो द्रोणे शेषस्तश्द्र्- परेत्याऽग्ी्रे जुहोति ॥ ( ख ० १६ )॥. १७.॥ ति सत्यापादिरण्यकेशिसुतर जयोदशमशने पञ्मः पटलः ॥ , अत्र स्वाहाकारोऽध्यातः । यद्ये लिटकृतेऽवयाति मागभेयेगैव त्९ समै. यतीति शरुतत्वदुद्र्ोच्छेषणभागतवम् । ततैव कंचिद्विशेषं विषतते-उवक्परत्ा ऽऽ होति । एणा बै रदस्य पि । स्वायामेव प्िशि रदं निरदवते (त° ० १- ७-८ ) इति । अश्र वा प्ररेकं जुहुयात् । यां मायी. कामयेत राष्ट प्रभा स्यादिति तस्या ओपासते प्रतिदितमारम्मयित्वा पै प्रषु -ठेषा न्यवतासतम्यो, नामव्यतिष- जञनीयौ होमौ जुहुयात् । प्रनापते न त्वदैतानीति । अपाबमुष्य पतरोऽूष्या मतौ पत्र इति नामनी व्यतिपनति | नामानोत्यके ( आप श्रौ {८-११-१६ ) हषवाप- सतम्बीये विशेषः ॥ ६७ ॥ ५ इति सत्यषादरिरण्यकेरिसूत्रधयस्यायां भहादेवशाद्धिपंकलताया प्रोगन- न्दिकायां त्रयोदशम पञ्चमः पटलः |
भथ व्रयोदशपन्न टः पलः ।
अय दैन वरिनयोऽगिधायौ ~ इनद्रस्य वज्ञोऽसि व्र दूति रथभूपाबहरति ॥ १ ॥. वाये व्याल्यातम् ॥ ! ॥ मित्रावर्णयोशवा भासोः मशषिषा युनज्मीति मष्टिवा्िन^ रथं युनाक्ते ॥ २ ॥ १ यस्मिन् पा
|
(कठः. . महादैवशादविपछितपरयोगचन्दिका्य।स्थासमेतम् । = १७९
५ यतस्य योगेनेलम्तः । रथस्यश्रयपेतत्वं प्रणिवाहिनं युनक्ति । तादशं रय प्रका रान्तरेण प्रशरति--' घ्योऽधा भवन्ति । रयश्चतु्ः । द्वौ सव्यष्टप्ारथी । षूं पद्यन्ते › ( तै ना० {-७--९ ) इति । प्े्ेलक्नदृ्षिणस्येतयभ्यःहायम् । ततः पाशहयवर्तिनो द्वौ सारयी पपयेते ॥ २ ॥
५ भिष्णोः क्रमोऽसीति रथमातिष्ठति ॥ २ ॥ रथसकाशं गच्छति । यजमान आरोहति रथं सारपिशच पगृ ोहातीशच(च) ॥ ६॥ ~ भरतं परसवे जेषमिति प्रयाप्याति ॥ ४ ॥ भरयाति॥ ४॥ भ सपादप इति दृकतिणतो ब्रह्मा चिषटुमाऽ्वेति ॥ ५॥ ४. दक्षिणतो बर्न गच्छति ॥ ९ ॥ तिहितोऽस्बारभत इत्यकेपाप् ॥ ६ ॥ अन्वारम्भः सपशः । परतिहितो राजपुत्रो रयमन्धारमते ॥ ६ ॥ | „ सधन ` राजन्यः पुरस्तादुत्तरतो बाऽस्थितो | ; , + भवाति ॥*७ ॥ तं निनात्यहं मनः समहमिद्धिमेणेति ॥<८] माणहम्तो राना पुरसतादु्रतो वा दषुपतमापे तिष्ठति । त॑ नित्वोतछट (भोपत जितो भवति-आंपं मनः समहवीदधियेेति मनरेण ॥ ५ ॥ ८ ॥ तस्मा एतानिपूनस्याति माति त्वाऽऽ मनः समह- मिन्धियेणोति भदक्षिणमायतैते ॥ ९ ॥ निं य रृषुमात्े ` तिष्ठति तस्मै राजन्यायैतानपूरपिपेत्-आहं मन इति । इषुपरति (तीष) मनताधृ्िः । समह० व्िणितिप्रदिणमावतते ॥ ९ ॥ ; पेषु वक्नो बा।नसातमस्तेन तौ पुत्रौ बानसभ्से दि(याताभ)ति धलुः पल्यै प्रयच्छाति । धनुराति ~ ` :.. - भयच्छतातयेफषाम् । पत्नी धुराङ्गोऽ(तनौअ)पनु- :.दतीत्येकेषाम् । अश्वालुपपृशतीत्येकेषाम् ॥ १० ॥ पलै प्रददाति । अन्ये पषा; शालान्तरस्ाः ॥ १० ॥ इयदस्यायुरस्यायुमे धेहीति राजतमाणं यजमानः मतियुञ्जते ॥ उगेसीत्योदुम्बरम् । युद्सीति ~+ सौवण ॥ ११॥
|. अन्यपरतिविमोकगिदृत्पर॑यनमानपरहणम् । रजततामरतोवणन्मणीन्तिमशते । एयकूद्रनयपे दु मन््दृत्तिरिति माप्य. | {१ ॥
८१ ` . सप्यापाठमिरवितं प्रोतसूमम्-नः, “ ` - [ १६ प्रभे»
= मध्ये सोवरणमेके समामनन्ति 14.१२ ॥ ~ स्पेैः ॥ १२९॥ ॥ मिननोऽसीति दक्षिणं वाहमपाचहरते । वरणोऽ-० सीति सव्यम् । पत्वा बिपरीतम् ।। ६२. ॥ मिनरोऽशि वरणोऽपीति च दाक्षं स्यं च ाहुमुपाबहरते यनमानः ॥१६॥ समदं वियैदपररिति वै्वदेव्यामामिक्षाग्रा+ हस्ताः ; `“ बुपाबदरते । अत्रैते दिये. ददा. सोव- री राजते च मणिम् ॥ १४॥ 1711. ैधदे्वामामिलाया दस्तौ द्तिणोततरपावहसत-जननमानश् १४ ॥ नमो मातरे परथिन्या इत्यवरोदन्पृथिवीमिबेहते ॥ (ख ° १७)॥ पलां यन्युरकति तपेष मेनु भरंयादिति बोरादी उपानहवध्यतररोहयति ॥ ६ ॥ पृथिवये्षणमुततरकमं म् । वर हचमभय्य पानौ अत्यवोहृति | १५ ॥ भति त्यन्नाम राज्यमधायीति बरुणीभ्यां मुखं विमृष्टे १६ ॥ ` ` यनमानम्कारा्॑म् ॥ १६} र
? 31 णाति ॥ १७1 आश्रध्रागारस्य पुर्ताचतुरवस्ता(्त)वं ˆ चतुटयना्िकं <? केचित् । अन्यस्मन्स्थाने विमितं सरं विमिन्वन्ति हभ स्थियनतीत्यः उपचारं सनारं क्षघ्रस्य नामिरिति तममिन्ययोच्तक्षगामासन भरति्ठप्य सत्रस्य योनि रपरीति तस्यामातन्यं छृस्यधीवा तं चमेपटश्चा(2 चाऽऽस्तृणाति प्रतारयतीत्य्थः ॥ १७॥ अवनद्यति हनि विधि मा र ्ेत्यवनहतिं]।
अवनह्यति बघ्नाति आपसन्दीपदेषु ॥ १, स्योनाऽसीत्यासीदति ॥ १
यजमानः ॥ १९ ॥
स्योनामासीद सुषदामासीदेति -सीदन्त्ममिमन्ुततेः #-२५ गतम् ॥ ९० ॥
8.6
१ ढः] पष्देवरासिसैकणितपयोगचगि्कासाख समेतम् । ६४
मात्वा दिध्सीदित्यारोहति ॥ २१॥ उपरति ॥ २१ ॥
मा एषा दिभ्सीनपा मा हिभ्सीदित्यारोदृम्तमभिमन्त्रयते 1 २२ ॥ गतम् ॥ २९॥ ह निषसाद ५४ इत्यासीनो -जपति ॥२३.॥
उपिषटमभिम्यतेऽध्वयुः ॥ ९६ ॥ अमे ग्रहपतये स्वाहेति समेण -गारषपतपेशथ, बिमोचनीयानि हुत्वा दसः -छत्निप्दितिःसृह, संग्रहीत्रा रथवाहने रथमादधाति.॥ २४ ॥ " ओग गृहपतये स्वेति नतभिमैरतामोजते ` सवाहा, -हत्यमतैः रषविपरोमनीयं शोप । ह्सः एषिपदिति मन्नेणाध्य पहं स्यगृ्ातीति. सेहत त शफ बाहे पर्टिवाहिन र स्पापयति । एतदन्तं यगमोन उद्तवाहुेदिषकेः॥ र
आहिते सृग्रहीताऽरोहति ऋत्विजो ऽनश्व(रतिनः , नश्रोगजाने पथपमिशन्ते सपपिषषु ्रहमारनि ` "', स्यध्वं यजमान आमन्त्रयते । त्« रानन््कषा- ` ऽसि सपिताऽति सत्यसव दृत र्यः हे परह्माणपुदवातारं वाऽऽमन्त्रयते । उत्तरेणो्तरणं मन्त्रेण प्रत्याहुः ॥ २५॥ ४ राना भत्ू(परिति करोविभोऽध्र्यवादयो रलिनश्च पूर्वोक्ता उपक द्वयः | दषितो ब्रह्मा । प्शादधोता । उत्तरत इद्वातेति । सत्निनामाियम | उप. पिष सषु मरनपरानोऽध्वयैा नित्यामनत्रयते । त्व राननक्षाऽपि सविताऽपि स्यप्व इति प्रत्याह । एवं ब्रह्मणे भरति व्रह्मा दनित्याह त्व राजत्नघ्ाऽपर्रोऽसि सत्यौना इति प्रत्याह, एवं होता मित्रोऽप्ीति । उद्वतारं वरुणोऽप्ीति ॥ २९ ॥ इनदरस्य वजोऽसि वार्भप्र इति स्फ्यं ब्रह्म शङ्गे यच्छति । अध्वः मयच्छतीतयेकेषाम्।॥२६॥ "` रतयन्त: । ह्म प्रकृतं स्फ्यं राते प्रयच्छति ॥ २९ ॥ ~ एष वज्ोऽसि वाजसातमः ॥ ( ख० १८ ):॥ तेत परैः रष्येति वा राजा पुरो ताय । पुरोहितः परतिषिताय | भति्ितो रत्निभ्यस्तमवरपर५ संभयच्छन्ति । अन्ततोऽक्षात्रापाय प्रयच्छति | २७ ॥
इषा
१९९ सत्यापादविरपितं धोतपूत्रमू-- ` . ` ` ( 1१ पिः राजा पुरोहिताय-धुरो हितः प्रतिदितायं प्रतिहितो रत्निभ्यो रल्िनामनियमोऽन्ततोऽ" ्षावापाय प्रयच्छति ।॥ ९७ ॥ १ °: तेन स स्फ्येनाधिदेवनयुद्धत्य निसः ` पथाशतः `` पश्च वा पञ्चाशतोऽपतान्निवपाति ॥ २८ ॥ द्धिः श९ रोज्ग इति ततश्रहरोशताभिरूदस्यतुःरताः नापिषञ्य पष्ठौहीं विदीन्यन्ति ॥२९॥: ` ~ बष्षणो राजन्यो वैः शूदर इत्योदनमधिपणं विनित्य दिशोऽभ्यय९ राजाऽभूरिति पक्षाः न्यजमानाय प्रयच्छति ॥ ३० ॥ ५ -भऽभसावापस्तेनः स्कयेनाधिदेवनं दृतस्थानं तस्मिन्मण्डप उद्धतयाताननिषपेत् 1; अक्षा; सवणा अनिमतपरिमाणाः परःशता मबन्ति । शतापिकापतेष चंतरो.निष्क्पसिाणौ शवुरथिकमानां अवरसेज्ञकाश्चदुरश्राखकोणाकारा धलुराकारा वृत्ताकासः | त्र द्यो दूतकमण्यमियुक्ताः पह मनू पणतवेन निषाय.मस केः, मम विषाणस्य, मम सुरस्य, मम् च्छस्य, इयहिसन्तो मनसा कृत्वा -पिदीवयने, (तति) विदेवनं कु न्तीत्य्थः । ओदुनमुदूनुवत, इति चाम्यापेयदत् । तया, . विनतया, पषठौहीमो(हयौ)दने कुवनतीत्यथैः । एवं विदेवनपरकारे ब्ादणाश्चतुरो वर्णानिचयोद्नमिष विजित्य राना पशचादूगृहाति । व्रामणश्चतरघ्रादृहाति । राजन्यननिकोणात् कै बहुराकारात् । रर वृत्ताकारात् । एवे गृहीत्वाऽनियतपरिमाणाक्षाणां कतिपयाक्षोनादाय निवपति । चतुर- अतुरो विमनेत् | यद्ऽविभक्ते तदाऽपि चतु(त्वा)रो भवति(नति) | दिशोऽम्यय मृदिति पश्ाल्ानाज्ञ प्रयच्छर्तत्य्ेः ॥ २८ ॥ २९॥।.३० ॥ तानपिरज्य मङ्गरयनास्नो (म्न ओ)ह्वयति. सुटो. कौर इति संग्रहीतार९ समङ्ग ९ इति भागदुषे५ ` _ स्यराजारेनिति क्षत्तारम् । तानादय ब्रह्मणे कजं ““ " ददाति ॥ २१ ॥ यत्कामयते ब्रह्मा त उष्र्टारः ॥ ३२॥ अथ मङ्गल्यनश्नो राजाऽऽह्वयति वक्ष्यमाणान्पुरुषान्पुछोको \त्यादि्त्तारमित्य- न्तानाहूय चतुष्पात हमे ददाति | मङ्गल्यनामानो दीयमानस्य हषेब्रोऽ(्स्यो)षद्र्टरो भवन्ति चतुष्पात चत्वारः पादा अस्येति । अथवा चतुभिरी्वदैः ' सर तें बरघमणे ददाति ॥ २१ ॥ ३२ ॥ १ : . यां कामयेत भा्यामस्यै परजा रा स्यादिति तस्या . ओपासने मतिदितमन्वारम्भापिर्वा
3 अुरतमानाः मानशब्दो गु्दिषु व्यवंुरयतं इति गम्यते ।
#,
~=
~.
-्ष्व्टः] महादेवश्ातिरंकलितमयोगचन्धिाव्यास्यासतय् । 4
` श्रनापते न त्वदेतानीति ये पाष केपास्ेनाम-: ` व्यतिषञ्चनीयौ होमौ जुहोति ॥ ३२॥ असा- ब्रष्यायणोऽुष्या असौ पुत्र इति नामनी ज्यतिषजति ॥ ३४ ॥ ४ यस्याः पत्रो रा्ञः(ना) स्यादिति कामयेत तस्या ओपासने भे समुदिते वा तं प्रति. हिते तस्याः पुतमखारम्भयित्वा पाटाशादिपात्रसथटेपाननुहां गृहीत्व. प्रनाते-न त्वे- तानी रिदा, रनेधरमणः पुनोऽदितिदाया रानेसदचोन(कवमपुः स्वाहा । एवं द्वि्तीयहोमः | अय नामना व्यतिषजति प्रनापते०तननो अिनियन्तमुकूत्वा राजेन््रवमां रनेद्रनोकवर्मेणः प्रो क्य स्याम पतयो रथीणा, स्वेति. शरयमा । एवं द्वितीया ततो अ्त््न्तमकत्वाऽदितिदाया राजेनद्र पत्रो वय५ याम ' पतयो र्यीणा^ साहा, इति ॥ ३६ ६४ ॥ शोनःेपमाख्यापयते । ऋचो गाथाभिघ्राः “ '॥ (सखे १९) ॥ परःशताः प्रःसषस्रा वा ॥ ३५॥ शुनो › खं शे शौनः, तदोतं वाचयेत् । तेन ; यादि वनं ुश्ति* (-तै° जा ०-१०-१० ) इति बाणम् । त ऋय विषते ५ मति (° व्रा {-७-!० ) इति । परश. शाताद्भिकम् । केल्या , चाऽ्येन ` सर्ीृता-- रौर शेषमास्यापयत को -गायानिशरः परतः पता वरा ( जाप° शरो" १८-१६-३० ) इति ॥ ६९ ||“ ' दिरण्यकश्िपावासीनो होताऽनुश प्साति ॥ ३६ ॥ ५ स्म्ोऽैः ॥ २६॥ च हिरप्वूवयो न्वयः मतिगृणाति । भोति; ८ पयृचः.मतिगरस्तयेति गाथायाः ॥ ३७ ॥ ‡ शौनःेपरस्यनकाटे भ्यतो भवेयनमानः। ॐ इत्यृचः प्रिरसतयेति गायाया 1 दिरण्यकरिपवासीनो ` होतारं शं्ति । हिरण्यकूलंयोसिषठलधयुः भअरतिगू- णाति॥ ६७॥ . अपवृत्ते. शौनःसे( शेपे हिरण्यकशिपुं होते ददाति 1 हिर्यकूचीवध्वर्थवे ॥ ३८ ॥ अपतत परितिमति शौनः३पे शस्य शमिति ( शते ) यजमानो हिरण्यक. रिष होत्र हिरण्यकूचैम ( सो ) धवयवेऽभिेचनीयो च रनम द्याति ॥ ९८ ॥ ~ “7: ` „ अन्न मासतनेकावि<रतिकपाटेन वरनदेष्याऽऽमि- ~ 4 क्षया चरेत् । एना व्याघ्रं परिषरवजानाः सि > ६
वद्र
सत्थापादातिरयितं ्रीतसूनम्-- [ १९ प-
ह हिन्वन्ति महते सौभगाय । सबदरं न सुहुतं तशवा सं मन्यन्ते ्रीपिनमप्सवन्तरित्यवदास्य- सुरोडारमभिचरन्स्फ्येन समया त्रिभिन्यात् । स्फ्य आश्िप्येयचावमारजततदिष्णव उर्करमाया- अये ॥*२९ ॥ नि परषेय मार्तैशचदैवयोः भचारः। स्पयेन पुरोडाश मिन्ादित्यादि ॥६९॥ अंत हिरण्ये ददाति । सौव राजतं माभि च । ५ - धादे पुरस्ताहतते भवतः ॥ ४० ॥ कमेव धि (शस्य ) छते नालति सिवष्टकृतं, समानं तु लिष्टकृदिसमार्यः नान्तम् । हिरण्य सौव रान॑तं मभि च ब्रहणे ददाति । यदि परस्ता त्तदा ॥ ४० ॥ „ दिधपभृतीनि कमीणि शतिपदते ॥ ४१ ॥ स्य प्रचरणादि. कमम नित्यम् । अतिग्राहहोमाः पूर्ववत् ॥ ४१ ॥ अवभ्ंधाददेतयापां नपरे स्वदेत जुहोति ॥ ४९॥ षटमपपयोगो गुणफलाश्च रवौ ] समानम्ऽवमृषात् । जवमृधेिमनूयानान्ता वाादविलापं नप स्वहेति होमः । यतते आष्णेति पवित्रवत् ॥ ४२ ॥ उर्जो न॒प्मे स्वादिति छ स्थाणो दर्भस्तम्बे वा ॥ ४३ ॥ जृहोतीस्युवर्ते । अवमयदेशिहारथोरन्तराटे होमे दर्स्तम्बादिषु षा ॥ ४६ ॥ य अग्ये गृहपतेये स्वाहेति त्येर्य गापतये ॥ ४४ ॥ विहारदेशं प्रप्यापोऽवेनारिषमिलयपस्यायाभ्य इति गार्हपत्ये नुहीति । ४४ ॥ ४. पेनद्री« सूतवसामनूवन्धपामालभते ॥ ४५॥ तस्या नैवारं पञ्युषुरोड(सं चहुषद्ाः सनाया निवपति ॥ ४६ ॥ शकटपत्याम्नायो भवति ॥ ४७.॥ संतिष्तेऽभिपेचनीष्ः ॥ ४८ ॥ ॥ (ख० २०)॥ ~ कन्दी ५ 36 कति ्रपाणाढहिरण्यकेरिभूपरे जयोदशमनि षष्ठः परट+१ 2 उदवानीयाि + न्द्रमा ` सूतवशामनूचन्वयारमते । दन्य गोर्वपाया मेदुस इत्यादि । तैरयं नीवरिभ्यः धशुषरोडाशस्थ निर्वापः (एवं पञ्चपरोडारं निर्य)
2 < [द ट ७ पटलः ] महादेवकषालिसेकलितमयोगचन्धिकाव्याख्यासमेतम् । १८५
पपरा नैवारं नुपप सूनाया निर्वपति । चतुय; पूनाय। यम्या मौत छिद्यते ५, नि र =. ति = विक्रयाथम | तस्यां नीवरिम्यः पड्परोदाश्य निर्वापः । एवं पश्ुषोदाशं निरप्याटौ देवव हवीषि राज्ञो निवपनाद । शेपं पूर्ववत् । एवमभियेचनीयः समाप्यते ॥४८ ॥ इति पत्यापाददिरण्यकेशिसूत्न्यारुथायां महदिवरालितकलितायां प्रयोगचन्दिकायां श्रयोदशप्रभे ष्ठः पटदः |
अथ घरयोद्श्रमे समः पटलः ।
अथ दपा हवीषि दैशसंख्याकानि विधीयन्ते. - न वोभूते सप्तभिः सछपा< हविभिरन्वह यजते । अश्यमष्टाकपालं निकषैपतीति यथासमान्नातम् । पूर्व पूर्मं देवयजनमध्यवस्यति । यत्राऽऽहवनी- यः पूवैः स्यात्तत्ापरस्या गपत्यः सन्या इटः भागब. आहवनीयो वहिगारईपत्यः ॥ १ ॥ सम्यकयष्यते प्राप्यते वर्थमाभिरग्यादिभिवताभिरिति पूप देवास्तां हषी प्यपि तन्नामानि । तान्येतानि हरवि परशंसति“ वरणरय सुषुवाणस्य दङधेन्धियं वीयै परापतत् । तत्पृमृद्धिरनुप्म्पत् । तत्पभ्मृप।५ पसुप्त्वम् । अञ्निना देवेन परयमेऽह्नु प्रायुक्त ' (त° त्रा० १- ८-१ ) इत्यादि । प॒ वरुणः प्रथमेऽहनि देबेन ` ययोतनात्मकरेना्िना - सहाष्टाकपाटं शरायरक्ताऽऽरेयमटाकपालं निर् वपदियः । द्वितीयेऽहनि वाभरूपया. प्रत्या चरं निरवपत् । तृतीये प्र्वकारणेन पवित्रा सह द्वादशकपालं निरवपत् । चर्ये पशुभिरपरक्षितेन पूष्णो सह चरं निर भ्रपत् । पश्चमे नह्मणामिमानिना बृहस्पतिना पह घरं निरवपत् । ष्ठे ्ोतनात्मके- तेन्ेण सहैकादशकपारं॑निरवत्.। समे स्वकरीयदेवतारुपेणात) तव सपगत्वरुणेन सह धृशकपालं निरवपत् | अष्टमे ` राज्ञा यजमानेन सोमेन सह चरं निरवपत् । नवमे रूपवता सषा हापा निरपत् । दशमे यक्ञसमेण विष्णुना सह् निकपाठे निरुप्य तदिद्दियमश्ोत् । यदि यनमानस्याि परो यागा मवेयतदाऽततौ यजमान इच्धियपामय ्रासोदीति व्राह्मणाः । उसत्तितिधिभिःि देताना सेमूपामनेन।यैवदेन मित्त- दिनाुष्ठानविधिरनेयः । पष्ठयामागापिनो दशपेयस्य देवयननस्य पश्चतसपूपां हविषा-
+ १ स्पा ४
१८६ सत्यापितं गीतसूजम्-= [8
रपीणेमासिकी वेदिभवेत् । अधिरोत् हत्वा संसृपां हिभिर्यक्ष्य इति सकरस्य षां संमृ हविः० इति सवेभामभरयमष्टाकपाठं हिरण्ये द्तिणा । अश्चियस्याऽऽहवनी- यस्याऽऽयतन उत्तरस्य गार्हपत्यायतनम् । श्वोभूते सारस्वते चरं॑वत्सतरी दक्षिणा । शोमूते सावित्रं द्वदशकपाटं० उपध्वस्तो दक्षिणा, पर्व्िहारः । श्ोमून पौष्ण चरं श्यामे दक्षिणा । श्वोमूते नास्त्य चरं शितिपृष्ठो दक्षिणा । शवोमूत रेन्दमेकादशकपाछृखषमो द्ेणा । वारुणं दशकपालं महानिरष्टो दक्षिणा । स्वेषां ूर््याऽऽहवनीयमुतरस्य गार्हपत्यम् । तत्पकारशाऽऽपस्तम्बेन स्प्ृतः--श्ोमूते परेण सौमिकदेवयननं दशभिः सभि सैटपो हविभिर्युनत अश्गियमष्टकपाटागिति पष प देव्यननमध्यवस्यति । यतर पू आहवनीयस्ततोत्तरो गाहपत्यः । उत्तमायाः प्राबदश आहवनीयो बहि्गाहैपत्यः ( आप° श्रो" १८-१०-९ ) इति ॥ १ ॥ अयाष्टमनवमदशमानां हियां स्वस्वदिनेषु कंचित्काटविरोषमाद--
अथ तया यजते । तस्या५ सध्र्थतायामपराहे
दकषपेयाय दीक्षते ॥ २ ॥ अप्स दीक्षायाः स्थाने
पटूपुण्डरीकां द्रादशपुण्डरीकां वा रिरण्यस्लनं
` यजमानः मतिषचशचते ॥ ३ ॥ तदहर्षितो रा- ˆ
जानं क्रीणाति दशमिरवत्सतरेः साष्डे; ॥ ४.॥ +. <
न पणते न प्रिवहाति ॥ ५ ॥ क्रयमेवापरं करो- ¢
ति ॥ ६॥ पुरस्तादुपसदा« सौम्यं॑चरं निरव
परति । अन्ता तवष्टषुपरिष्ै्णवम् ॥ ७ ॥
अभिभेचनीया्सोमयागाद्वं दशपेयः सोमयागः कर्तव्यः । तत्य च तेघन्यागसे- वन्विनि सपमेऽनयेका ददा कर्त्वा । तत उरं रिष दिनेषूपसदः कर्तव्याः । तत्र प्रथमोपसदिन उपपत्यागातपूर्सौम्याष्येन तं्पाऽ्टमहविषा प्रचरेत् । मध्यमोपपतदिनि पौवाहिकापराहिकोपदोमभये तवष्टिण नवमहविषा प्रचरत ।तृतीयोपसतदिःे पौर्वाह्णिकाप- राहिरोपसदावनुष्ठायोपरिष्टद्िप्णवेन दकषमरविषा प्रचरेत् । दशपेयतन््रम्ये त्रयाणां हविषा मलु्ठाम्।परतन्ेन स्पष्टीकृतम् - अपराहे दशपेयस्य तन्तं परकमयतीत्युपकनयैव पठते - एका दषा । तिश्च उप्दः । एरस्तादुपत्तदा^ सौम्यं चरं निर्वपति । अन्तरा तवाटूमष्टकपाटमुपरिष्टदैप्णव त्िकेपाटम् ( आष ० श्रौ १८-२०-१९ ) $ति 1
नलु रानपूय खुप्शब्दवच्यान्यसया्टकपालदीनि दश हवीव्य्रातानि तेषव्मनव- मद्शमानि सौम्त्ाष्टेपयवानि । तद्िषयमिदे वाक्यमान्नायते--पुरसतादुपपदा« सौम्येन प्रचरति । अन्तरा स्वां । उपरिद्िष्णेन ( तै° ब्रा १-८-१ ) इति।
७ टः ] प्ठदेषशातिसंकारितमयोगचन्धरिकाव्यार्यारमेतम् । = १८७
"योऽय रागपूये सोमयागसतसिक्ुपरि( दि }्ानमुपतदामादिमध्यावपनष सम्यानं
त्रयाणाममुषठानमनेन वाग्येन घोयते । ततो वातयाततीम्यादीनयुपत्दामङ्नीति प्राति श्रुमः--उपसदामिति पाः काटवाविना एर्तािति शष्देनःन्वयातपौम्यादीनां काल. विशेपसंनन्धपरािदं पाक्यं नघ््ाङ्िमाषपरम् । ततो न कस्यप्य्ं तम्यादिकं क्वुम्यादिवस्मानम् ॥
अय पद्धतिः वारणेष्वा तदहरेव द्ादश्यामपराह्ो दयेन यक्ष्य इत्यादि ।
< भ्रयमोपत्तरि तदहरेव वरणमेदपे मर्गं होतारमसतिन् वणते, न प्षहोता, न पतोमप रिविषणम् । दीक्षणीयां विधाय वपनं कृत्वाऽऽपो अस्मानिति स्ानादि, अपोऽक्नातीतयन्ते
तस्मिन्ानेद्वादशएण्डरीकंलन प्रतिमुकते । शरीर दवादशपद्ममालामावध्नाति, न मश्र- वेति चिकना । अथासौ कौमपहतमिदि्तनीहारप्स्यापनान्तान्गृहीताासूजेषा विभज्य तत्सा गृहेषु निदधाति । देव पूयतयदि परनभ्यसेतयन्तं लुप्यते । पूवमेव क्रीते ( तानि ) परोहितप्हाऽऽप्( गृहग )तपतोमफलान्याहत्य क्षमेण बसपोपसगृठ- त्यादिविलतपनन्ति कृत्वा सोमविक्रयिणे प्रदाय वत्सतरी पुनस्तृष्णीमेव ददाति । अस्मे जयोतिर स्वना भतीत्यदयोऽमोर्ुत, न स्वान भानः । तृष्णीपष्णीपदृण्डयोः प्रदानं भै्राभ्तणाय, मिननो न एहीत्यायच्छिद्रत् इत्यन्तो टुप्यते | वनेषु व्यन्तरिषित्यष्णी- पन्नं कर्तव्यम् । हस्तं राते नयना प्राण शात् प्रामंशपमीपे यत्र बुत्रापि(्नित्) सोमफले( ल फे स्थाप्यित्वाऽऽतिथ्येन प्रचरति । आतिथ्याया हविष्कृदन्तं कृत्वा, उथैन्तरिततमिति प्रत्रनति रतिप्रस्याता पृ्ैप्तिपद्त इलयाचातिथ्यया प्रचर्य दन्तीमिमर्ि- नान्ते सौम्य्य कमौऽऽतीणपलत उपपादनम् । उपसदां पर्तरवाहिखे परषयश्च सोमाय
देयामाकश्वरः, नधरवकिणा । पोर्वाहिकीमया परवर््ोप््चां प्रचये तद्हरेवाऽऽपराहि- " कीम्यं प्रोपसद्चं प्रयै विरमति । श्रयोदक्या इवोमूते पौवाहिकीमपं प्रयै
पत्रहण्यन्तेऽन्तरा त्वाटूम्टाकपारं ° शुण्ठो द्तिणा । ततो यषाहत्यादि । ततः शोमूते चलुदश्यं पौरवाह्णिकीम्यं रनयं तदानीमेवाऽऽपराहणिकीम्यां प्रच वैष्णवं तरिकपाठं वामनो दति, बाह्मणभोननान्तेयेवेष्टिरानयेडानेति माप्यङृत् ॥ ७ ॥ तासामोपसदं वाहिः( दः ) प्रिषयशरार्थ< साधयन्ति ॥ ८ ॥ तास्नामिष्ठीनामौपप्तदं तन्तं बहिः एयक्तन्त्रत्वात्कृत्ते्िवोद्नाचच परिष्याद्योऽ्या- नसाभयन्तिसुगृहणन्तीत्यमः ॥ ८ ॥ सप्तदशो द्शपेयोऽग्निष्टोमः । सारस्वतीरवसतीवरीः ॥ ९ ॥ ्रवग्येदवासनादि । वसतीवरीग्रहणकाटे यदा सरर्वतीनदीपमीये देवयननं तद्। तत्र वसतीवरीः | अन्यथा तज्ञटमाहत्य बहुयाजी कुम्भयसत( भ्भीस्ये ) कृत्वा गृहाति।
१८८ ~. ेत्पापाहविरचतं भौतस्ञप्-- ..; [१९ ग्रभे-
यद्व ~ परकृतौ वहर््तानं ृहातीति. परवाहमात्नगतानाप्रप वततीरीतवाद्ाि (तत्पतौ रस्वतीगता एवाऽऽपो विधीयन्ते ॥ ९ ॥ चोदकप्राप्ते होतृषामान्यादकं बाधितुं िशेषानाह---- , < त भार्गवो होता भवाति ॥ श्रायन्तीयं ब्रह्मसाभं :. ` भवति । वारवन्तीयमिष्टोमसागम् ॥ १० ॥ ॥ हृतौ यः कोऽपि हैतिसयत्रापि तत्रात, भूगगोवरतप् एवेति विशेष्यते | भ्रकृतौ जाहमणाच्छपिनं परतयाजयसतोत्रे गायत्रसाम्नो ` विदिततात्तपवादायं श्रयन्तं -सामाघर विधीयते । श्रायन्त इव सू्मित्यस्याच्युपत्ं साम श्रायन्तीयम् |: ्रछ्ृतौ यत्तयज्ञी- यस्यागिटमपरामत्वत्दपोय वारवत्तीयं साम विधीये | स न त्वा वीरवन्तः स्यामृचयुत्प्नं वारवन्तीय प्राम ॥ १० ॥ अय पृद्धतिः- महारत्न बुदे त्यगिपिरि्ापादनानते । पात्रससादनकाटे दश चमसानधिकोन्मयुनक्ति ॥ ११ दृश चमप्तानधिकान््युनक्ति ॥ १६॥ ` `- त उन्नयनकाटे दश चमसानधिकाचुल्यति पौस््र् ॥ : पल एवं चमततोत्तयनकाेऽपि दश चमसानधिकातिति चनाचमपताप्वयंव( र्णा पवृद्धिः -॥१२॥ कः ‡ भक्षणकाकते य आ दृशमारपुरुषदविच्छिलसोम- - .: ~ <. पीथः स भक्तस्य कती .दशमासुरुषादन््ारूयाय : श्तं ब्राह्मणाः सोप्पाः संपरसपन्ति) ॥ १३॥ : दश दङेकेकं चमर भक्षयन्ति 11.१४१: शतं ब्राह्मणाः सोमय।जिनो. वक्षयमाणगुणविशिशाः सदः `प्रपपैनिति 1.एवं सदसो वृद्धिः । मषणके प्रकृतेषु चमसेषु -मदितेषु चापूवैचमतान् । शातं ब्राहमणा+-सोम- यामिन प्क्रैकस्मम्दश दश सोमयानिनः, आ। दशमासपुरषादविच्छिनसोमपीथान्श , पूल्पान्कययेरन्नीभूतेति न प्रतितामतरेण तेऽपि विद्यावन्तः भ्ाकृतपरिमषदूषका स्यविषठश्चमसानुजयन्ति ॥ १६ ॥ १४ ॥ `. . - दक्षिणाकाठे दहिरण्यपाकाशावध्वयेवे . ददातीति यथातमाश्नातमू् । उक्षाणं ग्रावस्तुते वेहायमानाः मिवोऽन्े वस्त सुब्रह्मण्याय ॥ (ख ०२१) ॥*१५ ॥ पराक्ञौ सुवणेदरपणौ । दिरण्यस्ननमुद्रा्ने । स्वमं - वटे सुत्रणौ मरणं होत्र । अश्वं प्स्तोतपरतहतुम्याम्। द्वादश पत्रे । वशं वैनावरगाय् । त्रप् नादा गाच्छ धरिने । वाससी नेष्टपोतृम्याम् । ्यूरीयवानितमच्छावाङाय । अनद्वाहमद्ीये । ए्कगोयुक्तं रयं चमाधव ददृतीत्येके । अन्यतसष्टम् ॥ {९ ॥
[,
॥ |
>~
७ पटहः ] महदिषशा्िसेफलितमयोगचन्दिकान्यासयासमेतप् । .१८९
ननु राजसूये श्रयते आाकाशावध्ववे ददाति ( तै° से १-८-१९). इति । रकाशो दीप्तमनानित्यके ।दरवगानि्यषरे । तौ पं प्रत्य दतिणार्यस्व बाधकाः यृताध्भागस्यैव । तप्र प्रकारौ ददातीति कर्मकारकवानिदितीयाश्ुतिकृतेन दानपत बन्धेन प्ाकाशावध्वर्यव. इति वाक्यकृते एरपपुननपेऽपोदिते प्ति देयद्र्यप्रततिदेयान्तर. स्य इत्सस्य नाध इति पूपः । अध्वर्यवे ददातीति सैप्रदानकारकवानिचतुषीधरति- तस्य दानक्ियासंबन्धस्यापवदितुमशक्यतयातसपदानविशिष्टदानकरियातबन्येऽपि द्विती. यश्ुतेरपिरोधादध्वुमाग्यैव बाध इति राद्धान्तः ॥ १९॥ =: सैतिष्ठते दशपेयः ॥ १६ ॥ ६ अग्नि्ठोमचमपैः प्रवय पोडशिहोमः, न होम इति भाणयषत् । दकशेयोऽगनि्ोमहोम- , यागेः । अवभृषादुेतयानूबनधयायाः पुुतेडाशम्ट देवसुव मेतानि हवीप्यतुनि्पती.
^ त्यादि । समाप्यते दशपेयः ॥ १६ ॥
तस्मिन्स्थिते दिकामबेष्वा यजते ॥ १७॥ तक्लिन्ंस्थिते दशपेय उपोपणं कृत्या पचदीन्पमरेप्य दिशामष्टयोद्वस्यति,
, न पृणीहुतिः । नोदवसतानीयधरमः पश्ठकपालाद्यः । इदमुनकनिय इति ` ृतवाऽ्ीन्मृपि-
त्वोपावरोहयाऽऽयतने निदधाति ॥ १७ ॥ अभ्रियमष्टाकपालं निपतति यथासमान्नात\ हविषो हिप इष्वा वादस्पत्यं प्र्यभिषार्- येत् ॥ {८ ॥ विशामवेषटया यक्ष्य इत्यादि । अद्य यज्ञाय दिशामवे५ हिः शालाहरण मित्यादि कुम्भिपनान्तम् । अग्नये नष्ट" इन्द्राय नुष्टं विभ्यो देवेभ्यो जुष्टं
, इत्यादि । प्रातदेहकम | मिन्नावरुणाभ्यािति निगमा; । पर्ोऽपरीति लौकिकदध्यानंय-
नम् । अङ्नियादीनां चदुणी मध्य एकैकयागादूष्यं॑पचमहविषि अभिघारणम्, | दक्षिणाकाठे हिरण्यमपष्ठौहीवशशितिष्ष्ठः । श्ाहमणतपणान्तेयमिष्टिः ॥ .१८ ॥ तयाऽग्ाथकामः स्वरीकामो बा यनेत ॥ १९ ॥ यजमानः ॥ १९ ॥ ब्राह्मणो यजमानो मध्ये विधायाऽहुतिमाहु- ति हृत्वाऽभिघारयेत । यदि राजन्य पेनद्रम् । यादि वद्यो ्रश्वदेवम् ॥ २० ॥
एतयैवे्या रानसूयाद्[्ञ]कामपंोगे ब्राह्मणादयः कुर्वन्ति ॥ २० ॥
१९० ` - सेध्यापोदाविराितं श्रीतमूष् ~ ` ~ ( ११ रभे ^ अधविष्टविवाय दिषु पदुवनयकम विषते ` श्वोभूते द्विपश्ना पडयुषन्धेन यजेत ॥ २१॥
स्दने दशपेयपमातिस्तसिन्तहन्यपरहि वेला तमनः । श्रोभूत इति सूकर कचनमेखात्] पडुनन्येन यक्ष्य इत्यादि ॥ २१ ॥ १ ५
आदित्यां मरहां गभिणीपालमते । मारुतीं पश्चि पष्ठौहीम् । अशिभ्याप्ुपाश्टय मारुत्या प्रचरति । ` - आश्रतमर्याश्रते अप्युपा्ु भवतः । उचैरा- दित्यायाः ॥ २२॥ अद्ितिरेवत्। य्या; सत्याद्या मल्हा मणिला .गरप्तनयुक्तेत्र्थः । परकषिर- स्तनुः श्ेतवणौ बा । अदितेभूितवेन रा्टतवं मरुता च वैरयत्तभपकटुक्तः तदेत. दापितरवय प्रशेसति-आपित्यां मल्हां गपिणीमालमते.। मास्तीः परशि पषठौदीम् । शिं वैवास्मै राष्ट च समीची दधाति ( तै० तर १-८-२३) ईइ म प्ररत आदत्यया पूर्वया प्रचरति । मारत्योत्तराया (तै० बाम {-<-र } इति । ` आश्रवणस्य . चोद्कमापतमुचध्वनितवमादित्ययगेऽनूयापवदित विषते - उचैरादत्याया जश्रावयति । उपाध्टु मारत्यै (त° त्रा १-<-द) इत्यादि | ‡
अय पद्धतिः-न् पड्टोता पश्निष्टयादि उप्शयेन सह यूपत्रयच्छेदनमशिषठाटिच्छ. छोच वेदिका 'युपैकादरिनीवत् । अगेणाऽऽहवनीयमेको दततिांसर॑यान एकस्तस्मद्र- यासमघ्रमकं मवति । एकस्मिन द्वयपते वा तश्िस्तयोकं मवति प्रयोगः । तदु भम् । अप्रेणाऽऽहवनीयमेव ` मवत्येको यूपः । तस्माद्रयक्षमंतदरयंस्योपरत्रयस्य(येन) तृतीयभागे चतुर्भिः पश्चदित्याचर्गुलयासतुतीयमागातिरिक्तेन स्तनवाधिकंपत्यद्गुस्या सेमितेन वेदिमानम् । केचिदूपसयांप्रयोः स्थितं स्यद्िकस्य रथक्सयोपददवयस्यं तृतीय † मागेन । वेचिदधौर्गु्यास्तृतीयमागातिरिततक(द्वचत्वारिंशदङ्गुलया संमितेन वेदि. मानम् । दशपदोत्तरेदिरिति केचित् । एकाद्दिनीपकरतित्वात् | केनिच्छम्यामाा- मिच्छन्ति । पा्रभयोगे षडूयूपरशना द्वै पडरदने द्वे कुम्भ्यो दवः शरठे चतल्लो वपा शरपणी(णो) दभेयुगरौ सूपकार एकादशिनीवत् । युषद्वयस्योच्छरयणं रथालमानो यूपा न्तराल उपशयनिधाने वैकादशिनीवत् । दवाभ्यां रशनाम्या परिव्ययणं पताम्यामेहीति केचित् 1 मर्ह्। मणि मांस्तपिण्डदवयं यस्या ओवायाः सा. मल्हा । प्रक्निः पष्ठौही च गर्भिणी चोपद्र(शेय उपकरोति । उपशय आघुनदेशः .† पशचहोमे.च द्विवचनेनोहः । िप्करते इमे य्तियमागमिताम् । सुव यातम् । उपाङृते शशषमनि । अरपत् । सा ते द्विवचनेन । ताये क्तिनि) ते स्वरा दमो ष्वव तेजञपयतं स्रवद स्यः स्वरिति-
(-
॥
७ वैव्टः ] महादेवकशाखिसंकलितमयौगचन्दिकाव्पार्यासमेतम् । १९१.
मित्यादि । द्विवचनेनैव लोकविदौ स्यो लोकमित नाधविदी .स्यो नाथमितं गातुविद स्थो गालितं न वा उ वेतन्पिेये न रिप्यथो देवा५ इदिष्व आशानां वा नानाप्राणः पाम्यामपीतं रविं वादिषाथां वेषिषाथां पटायिषाथां स्मलताप्ायां निगेहथः शङृतकुर्यः, अमय कृतं सर्वाम्यो ए्ढतं यत्पुमायुमकृणुत प(पा)शाम्यां पश् परु्चत ओपपे त्रयस्य दिःस्वधितेः मेनमिति च । यौ वामात्ानौ पुष प्रविष्टौ यौ तितस्याति, आत्मन्वन ृतवम्तौ गच्छत, विन्दते, ट धदतं, ओषधीः कृतम् । आदित्ये. भ्यश्छागस्य वपाया मेदः रपयत्यादि उचैरादित्याय। रुद्धो गोवैपाया मेद इत्यादि उपांडना ; वपामाजैनानते वरदानपुक्तं गर्भिण्या पष्ौहयश्च । पश्ुपुरोडाशादिवपावत्प्र- चारोऽङ्ञानां \पमकरादृशिनीवत् । प्ुदर॑ गच्छ स्वहित्यादि दात्रा धूमो, गच्छतु ° एेथा^ स्वहित्यदि यूपोपस्थानादि ब्राह्मणभोजनान्तं संतिष्ठते दिषशुुक्तं कम । शोभते द्वितीयायां स्यो वा सात्यदूतानां हविमिर्यक् इत्यादि । सात्यदूतानां हविः रदमे्षा मथि । अमुवास्ासतनवम् | निवीपणकलेऽधिम्यां पूष्णे जुट°द्वद्शकपाटं सरस्ते.सत्यवाचे० चरं सवित्रे सत्यप्रसवाय द्वावशकपाठम् । अशचिनौ पूषहव्य५ रततध्वं(्) परस्वन्तत्यवाक् । हन्य र्ध्वं सवितः पत्यपरस्व हव्यमित्यादि प्रधान. ध यागानतेऽधिनोः पूष्णोरहमननाद्ः प्रननि्षीय प्रनया च पशुभिरिति वा । उतरयो- रन्नादः । दक्तिणाकठे `तु तिभिरिषुमिरुक्तं घलुस्तिखन्वं ततप्रतेपाय निभिता शुष्कदतिः । तदुभयमचर देयम् । ब्राह्णतर्पणान्तेयमिषटिः ॥ ९२ ॥ प अथ ग्रयुनां हवीषयुच्यन्ते-- ततः -घोभूते षड्भिः भयुना५ इविरभयैजते ॥ २३ ॥ सात्यदूतानां हविषि प्तमाप्ते ततः परः प्रयुनां हविष इत्यादि । ्रयुनां हविद्िम्० । आपनेयमष्टकपारे निर्वपतीति यथापान्नातम् । दक्षिणो रथव्राहनराद दक्षिणा ॥ २४ ॥ नि्वोप्णकारेऽ्रे नुं माथ नु ° नुं वरहस्ते नु शत्व जुट ° भ्न परान जुष्टं०इत्यादि प्रथानय,गःन्ते पतोमवभेमन्नद्ः | दक्षिणाकाले रथस्य वाहनं रथवाहनमन्यच्छकटं यसिमिञ्शकटे रथर्येपयोरमवस्थाप्थते तस्य रथवाहनस्य शकटस्य बाहुको दक्षिणो यो बीवी पर्वपके दातव्य इति माप्यत् । ब्रा्मणतर्पणान्तेय- मिषः पृतिषठते ॥ २४ ॥ अपेत्तरषय्कस्येिमाह-- ठ श्वोभूत षद्भिरत्तरः सारस्वते चरं निर्वपतीति यथा- ध समान्नातम् ॥ २२॥ तिषटयन्ब^ शुष्कदतिदैण्डुपान, . , ५, +
श्देरे ~ सत्याणदतनरनिप ्रीतसूभम्-- [ १६
१ हो च तदक्षिणाऽशवो वा । शोणक इत्येकेषाम् । ॥ तत्मतिराजभ्यः प्रहिणोति ॥ ९५ ॥ अभ्यपिक्षि राजाऽभूवमित्यातरेदयति ॥ २६॥
“ शोभते प्रातरभिहोच^ हुत्वा पुन हविह इत्यादि । पटूचरवः । सरस्वत्यै जुषट० पृथ जुट मित्राय जुष्ट ° वर्णाय जष्टं त्रपते नष्टं आदित्यै जुट इत्यादि किणडं कृतवा घर्मोऽसीति स्वालयं सिपतीत्यादि | उत्तरो रथवाहनवाहो दक्षिणा, इया- प्न 1 अत्र त्राहमणेऽपि-ृतानप्रहिगोति । आविद् एता भवन्ति | आविदमेवैनं ममृयन्ति। अतो दूतेभ्य एव न च्छियते'( तै° व्रा १-८-६३ ) इति विधिदर्व्यः । भ्तिरानभ्बरो दृस्ेषयति। एते दूता अविदो भवन्त्येदूं शास्तनमा प्मनदविदयन्ति स्योपयन्तीत्याविदः । तेन दृतप्पणेनैवं यनमानमाविदं गमयन्ति आ समन्ताद्ियते ख्याप्यत. इत्यवित्कीतिंस्ता प्रापयन्ति । कं चायं दूतेम्यो न विच्छिद्यते स्वतः प्रेषयितुं कदनिदूदूता न रभ्य्त इत्यवे विच्छेदो न मवति (तु सवदा बहवो दूताः सेनिहिता वर्तन्ते ।-दूत्रेण ~कार आपस्तम्बेन सष्टीकृतः-“तान्यम्यवन्लाय प्रतिराभ्यः प्रहि णोति । अम्यपिकि संजाऽमूवामित्यविदयते' ( जाप श्रौ ° १८-९९-४ ) इति । दानि तिषन्वादीनि द्िणा्रन्याण्यभ्यवन्ञायाभित आक्रम्य स्नात्वा तानि प्रतिराजम्यो दशेयं दूतहस्ते वत प्रेषयति । स च दूतो राज्ञ एतद्वननं तेषामप्रे कषयति आभि पिक्तोऽपि युष्माकं सर्वषां राजाऽमूवमिति ॥ २९ ॥
संबत्सरमभरिरोत्ं जुहोति ॥ २७॥ अचुसंतत्यै तेत्र येऽभिहोत्रेणामतिषिद्धाः क्रतवस्तानाहेरेत् ॥ -.८..॥ संवत्सरे - केशपनीयेनातिरात्रेण जते ॥ २९॥ तत्र वपनभ्वाद्ा मन्त्रास्तेषामा- ` दिपवादिरादितो वापयेतान्तमवादरन्ततः संतिष्ठते केशवपनीयः ॥ ३० ॥
ध , केशवपनीयातिरानसय प्रेषक! घमा उच्यन्ते । तेतर कालयायनः-अभिगेचनीयाद पैवतपरात्के्तवधनीयोऽतिराध्रः सोमापवर्गः ( का° शरौ ° १९-९-२६ ) इति | पशुबन्धद्वयानन्तरं केदवपनीयातिराजरयागः कर्तव्यः | अमिेचनीयपोमयागं कृत्वा सेव प्सरपरयन्तं केशवपम।करणलक्षणं व्रतमाचर्यम् । ततस्तद्रतवित्तमेनायमेकः सोमयागः पेमा पतथः कायैः स एव केशवप्नायातिरा्र उच्यते । रात्रिमतीत्य वतत हत्यतिरात्रोऽतिरातरपंस्यया कार्यः ॥
(१ब्र
५
द
टः] मदादैवशाशिसकलितमयो गचन्िकाव्याख्यासमेतम् | १९२
ततः संवत्परमशिरीत्र५ हत्याकेदावपनीयेन (यक्ष्ये) यजेत । सैवत्रमगनिदोदश् पण मासपञुचातुर्मस्यान्यमरबणानि परवतेनते अन्यानि नित्यानि तमित्तिकानि | न काम्यानि | श्वोभूते प्रथमाय; वपनं कृत्वा केदाव्रनीयेनातिरात्रेण यत्य इत्यादि परित्रवदेका दृक्ष तिस्र उपपद् पर्ठ्या पूत इति। तस्िन्धयोगे दीक्षणीयां कत्वा कपनकाठे स्वेभिते मैन भिति कृत्वा ये, केशिन् इत्या्ापस्तम्बः । येनावपदित्यनशरऽऽदिपरवदिश्तछभिवैषनं देवश्रूरस्य , स्थाने ` दन्तथावनादि । अतिरान्रसंप्यः केशवपनीयः । पवि शत्या-गोभिरते कीणानीति किदोषः। पोदरिमान् । अष्टाविशत्येति वेचित् । सर्वमिति वत् । पूर्ववतफटचमपूप्योगः । अनूनन्ध्यावपायां हुतायां मा ते केशानित्यादि यत्समी- जतमित्यतरन्तपरवैवैपनं कृत्वा घ्ात्वाऽयं प्रयोगः । पैमहीनद्दशचाहवत् ॥ २७ ॥ ॥.२८॥ २९ ॥ ६० ॥ ।
ठ तस्मिन्स्थिते व्युषटिररत्रेण यजेत | ३१ ॥ तिनकेशवपनीये समापिते ्युटिदविरत्रेण यक्ष्य इत्यादि ॥ ६१ ॥ ॥ तर्य ज्योतिषटोमोऽभि्टोमः पूमेमह्वापि ॥ ३२ ॥
तसय व्युदविरात्रस्य । सतावित्रमि नेष्य इत्यादि श्राणमुपकल्पनं सनीहार. स्यापनान्तं हृत्वा समन्वारम्महोमः-- अपैतु मृत्यु ° इत्यादि । केचिद्नोपदिशन्ति । द्वादशाह दृष्तितो भवति । आगामिन्यां तृतीयायां प्रायणीयया प्रचयं सोमृक्रयणकलि गवा ते क्रीणानि र्या आत्मान मूयो वार एकोनशतगो मित्ते रणानि । प्रटूपशचाशदरौ भिस्ते क्रीणानीति केचित् । ततः परेयुः पौवाद्णिकीभ्यं रचये हेनन्येतयन्ते सेमार- यूपी व्याच । एव स्वोपसयानानते युपचछेदनकालेऽगनिष्ठमपमाजञयोदश यूपान्म- ्ेणत्यादि । वेधिकाट एकादशिनीवत् । श रथाजलामित्यादि । उपसि पञ्चम्यां पौव. `हुणिकीम्यौ प्रचय वेदकिरणम् । विमिमीलेतयभिमन््णम् । चुःशिलणडेति । तत उक्तरेदिदेशमध्ये इ.्कुमित्यादि । दा मधुमिश्रेण शर्कराभिरिति बाह्म ठेलाः तप्र. गापौः हत्व ऽभपरोद्णिकीम्यं पव्योपतद्धयां प्रच्य, इवोमूने पौवहूणिकीम्ां परत्य प्रनापति्तवा ` सोदयलित्यादि सचितेकध्यम्तं छत्वाऽऽपराह्णिकयौ । दवादरोऽहनि न॑ कृत्वाऽतिमुक्त्यन्ते काठकाहुतयः । अस्वे स्वाहेतयन्ता एक. पैतषणे अभिपंवणकलके । अम्नीपोरमायकाटेऽरवापनान्तम् ॥ ६२ ॥
--सवैस्तोमोऽतिरात्र उत्तरं गायत्रं पर्ऽदन्त्साम ` भवति ।ऋषटुममुत्तरम् । प्थ॑तरं पूर्ेऽन्तसाम भरति । बृहदुरः वैखानसम् । पूर्ऽन्ताम् ९५
१९४ स्थापादविरचितं शरीतसू्मू- [१९ भभ तसू
भवति । पोटस्यु्तरे हविप्मन्नधनं पूर्वमहर्भवति । हविषटाकिषनमुक्तरम् | अमावास्यायां पूर्महय- जनीयमूक्तरम् । आपूर्यमाणपक्षस्य बा । ये पुप्ये अहनी स्याताम् ॥ ३३ ॥ शोभते वः प्रयुज्य पोडश्िपानं न वा परिछिादि । पडुषत्राणां काटे चिगुणा दृश प्च द्विगुणा पश कुम्भ्यः पश्च शरा वपाश्रपणीदयुगटानि देन्धवायव्रम् | परु. भिरेहि आशिनं गीत्वा यूपचतुष्कं मिनोति । अज्ञ(अयादा)नांशेष्ठादिणमित्याय- त्तर।पवगः। तत उपरायनिधानं कापेचैकादशिनीवत्। अशनेयमिष्ठदु्िणोत्तरयेरि्रौ । उत्तरे पारस्तः पाः । द्िणे साग्निः । तत उपशय आखुनिेशः । द्तिणाकाठे दशप्तदतं ददाति । अभनिष्टोमचमतः प्रय पोडशिहोम", अमिषटोमधस्यायां यज्ञायज्ञये स्तूयमान उक्तरसिन्नहानि वपर्तीवरीगृहाति । सूक्तवाक उच्यमाने श्वः सुत्यामिति पपं पत्नीप्तयानान्ता संतिष्ठे | मैत्ावरण्या शाखाच्छरदनादि कुम्भीढेपनाम्तं दिवैव रात्रौ वसतीवरीः परिहत्य दोहने, पशुश्चासाहरणादि परतितरणान्तम् । महारा बुदष्ेत्यादि, अतिरा्रस्याः सपोडशिकाः । पुपा्रपरयोगे दवादश भूपरशनाः षद्षरुरशनाः षट्कुमम्यः शश्च वपाश्रपणोदरभयुगलानिं च शृषमहादि पभिरदीतयादि माशरिनौ गृहीर्वा षड्यपान् मिनोति । भमिषठादृषिणोततयादैकिणत आरम्य व्थत्याततिनोदगपवरगा; पूरवोपशयान्तं तन्त्रेण स्थापथति भेदेन वा । तत उपशयस्य च्छेदनम् । रशनादवय्य॒परिम्ययणम् । मितानामुपशयस्व च । अस्िकहनि । मितानामा्ये वैशदेवानामुपाकरोति ।. दवितीय उत्ते सौम्यं तय दक्षिणे मारतपुततरे चथ प्ण, एनधे तरे पशमे बाह्य, अथ दे षष्ठ. कारणं, तत जसुरदशः । व्रा दशते ददाति । कावकदिणा (एक्) पुः भरपणानतं तन्त्रेण तिरोहान्तम् । ्ीदौपयनानित्यादवि अनूबन्ध्यावपां हुल ` पात्नीवतं कर्म, शपरोडा शादि देवषुवामेतानि हवीषि, इत्यादि उद्वसानीयान्तम् । पौर्ममास्य पूवमदरित्यादिविकस्पः | अमावास्यायां पूवमहरि्यस्. भरयोग उक्तः । आपूैमाण इति निकरपः प्रयमाया प द्ितीयायामृत्रं दशम्येकादशी वा-॥ ९३ ॥ क्राणा धृतिरमिष्ठोमस्तेनान्ततो यनेत ॥ ३४ ॥ यस्लितदनि व्यषटिद्िर््मा्ि्तस्मिहति सश्ाणा धृतेरार्मः । द्वितीयायां बोक्रयोगस्य आरम्भः | कत्ाणां पतिना ययं; इत्यादि -प्म्वत् । णुका दता तिर उपसद; पर्म्या प्रसुत इति । सोभक्रयणकाडे गथ ते कौगानीलयुक
ङ
+
८4७} महादेषातिसंफितमयोगच्दिकाण्यास्वासमेतम् । = १९५
एकतिरदोभिस्ते करणानीति । अभा -अषटादित्या गोभिः [ इति ] । दक्षिणा काठे पञ्च पहता द्दाति । अग्गि्टोमनमतः प्रच्य पोडकि ( प्रचारः ) अप्ीदौप यनानित्यादि राजसूये तिक्ोऽनूबन्ध्या विकलमेनाऽऽभ्नाताः ॥ ६४ | पच(पवगो भवति ॥ २५ ॥ मम्निटोमः प्पवगः कटप्राः, उपृव्ानीयानतम् ॥ १९ ॥ संतिष्ठते राजसूयः ॥ ३६ ॥ पष्ठ समाप्यते | १६ ॥ राजसूयेन सौत्रामण्या यजेत ॥ (ख ०२३) २७ ॥ इति सत्याषाद हिरण्यकेरिपूतर चयोदशप्रशे स्मः पटलः । अनन्तर पवि सौत्रामणी मैवावस्गी चाऽऽमिलता ॥ ३७ ॥ इति सत्यापदहिरण्यरेशिपू्रन्यरूयायां महयेवाक्ञिपकछितायां प्रयोग- बल्दरिकायां प्रयोदशपक्षे स्प्मः पटलः ।
भथ त्रयोदशप्रभैऽ्टमः पटलः ।
आचार्येण राजसूयोऽनुविहित इदानीमवस्रासौतमण्यनुविषास्यन्(न) करियते त्रिरात्रे परस्तात्सीसेन छटीवाच्छष्पाणि करीत्वा पमे बाससयुपनह्म निदधाति ॥ १ ॥ नवमीपरसृति यहं तरिरात्र इति । नवम्यां सौ्ामण्या यक्ष्य इत्युकत्वा विधुवाति, द्योता पद्वत् तिद्ध सीते न श्ठीबच्छप्णि क्रीणाति इति तिद्धम् । यद्वा-- भिरि पुरस्तात्पुरषटः । रोहं सीपमित्ुच्यते । शब च्छप्पाणि रोमाणि तरुणयवास्तो- क्मानि ब्रीहय इति शम्यामात्रा मवन्ति त्रयः । बरीहयश्च तरुणयवाश्च तोकमानि शष्पाणि वोचन्त इवि क्षर वाति बद्वा निदधाति स्थापयति । प्रन यथा न शुष्काणि मन्ति तथोषायः करियते ॥ १ ॥ ` सौतरामण्यास्तन्त्रं मक्रमयति ॥ २ ॥ सौत्ामण्यस्तन््मारमते | जङ्गपपुदाथस्याऽऽस्यात( नमिति तदारमेत कुम् ॥२॥ `तत्र यावक्कियते तद्ज्य।ख्यास्यामोऽग्रीनन्वा- धाय वेदं कृत्वाऽ्रीन्परिस्ती्यं पाणी पक्षाल्यो- रपराजीसततत्वा यथार्थं पाजाणि भयुनक्ति
१ प्रिसमाप्मते ।
१९६ सत्यापाहतिरयितं भरतसू्मू- ` ` «^ [पनः
स्था; कपालाना< स्थाने परयेनक्ति॥६॥| ^ ` 2 न प्रेताशनः परित्यव्यते | असमिनशिहोतरहोमः '। ततो द्दद्यां पातर हत्व सुरेएटय्मभिः प्रणीयते । न विदि । ततोऽन्वाधानम्---अत्निगुहमिंर चतुरे यजञयुरुप॑चरानिति विरेषः । इमामू द्वदशौ ये श्रविष्टा सैतरामणीय् हविरिदमेषां मयि । केनिदे्ट« हविरिति । अन्वाितनपे इते वर्हिराहरणादि; नेष्मम्) अद्यलंकरणानते परिस्तरणम् । ततः पाणिपक्षाटनादि, यपा पत्राणि प्रयुनक्ति स्वस्वस्थाटी च शम्यादपदुपटेजौन्यरतः, परतः सुपे वेदं पात्रीमाष्यस्ाडी प्रणी" ताप्रणयनं मदन्त्यधमुपयें बेदार मेहणं योकूत्मिति ॥ \ ॥ निवपणकालेऽन्िभ्या५ सरस्वत्या इन्राय सुतराम्गे भभतान्वीरीननि्ेपति ॥ ४ ॥ < निर्वपणक्रे प्रतिऽभनिभ्यं सरसत्या इन्द्राय पुता, जुष्टं तवीति निर्वापणा- दयस्तन्त्रेण सेस्वार्या( राः ॥ अथिनौ सरस्वतीन्द्र सु्ामन्हव्य९ र्ध्वमिति । निरवापवत् परषणं क्षमति विशेषः ॥ ४ ॥ चरकेन शरपयत्वाश्रेण गपत्यमवटं खात्वा सुरापाः केन परिष संदधाति ॥ ५ ॥
उपवेषमादाय स्पासयाः कपाटः, तामविश्रयणे धुवोऽपीति न' ठु निं, तथ. छतुतपूय समापो अद्धिरिति प्रणीतामिः संयौति अद्धः प्रीति मदन्तीभिः, घर्मोऽसीति सहाद्धिरविश्रयण, अन्तरितमविदहन्त नाऽऽप्यटेपनिनयने न वेदिकरणे ब्राह्मणस्य मूधन्वरे वा सादयेत् स्यं तिच स्तठभव वं च सुश्च संश पतनी संनो ऽऽ- ज्येनोदिहीत्यादि, आरो मुवनस्थेति चरोर्ासनान्तम् । ततोऽपरेण गाहैपत्यम॑वटं साल्वो तस्मे स्थाप्यते स्थाल्यामेव सुरापानं तस्यामुदकं क्षिपति । अरं हंवि्ैहती स्यारीं क्रियते ॥ ५ ॥ ६ 9 ध सवार वा स्वादुनेति शष्पैः सुरा सद्छेनति॥ ६॥ अत्र ीहियवाच्कुंश्पाव्दामषेयं बारतृणंनोषरयौ ॥| ९ ॥ सोमोऽस्यन्विभ्यां पच्यस्व सरस्वत्यै पर्यसन्राय सुताम्णे पच्यसवेति सथष्टामभिमन्तरयते ॥ ७ ॥ " “
यनमान इति देषः ॥ ७ ॥ ५ ६ तिलो रात्रीः संहिता बसति ॥' ट ॥
१ ला
१
९ पशः}: महदिवशािसफितमयोगचन्दरकाध्यार्यासमेतम् । = १९७
: यै ेषटायाश्चिषु दिनेषु तथेव निवा वितते तिस्ः स्ट कति । तितौ हि रात्रीः कीतः सोमो बहति ( तै, ब्रा० १-८- ९ ) इति । करीततोमस्ये त्रिरत्र वासोऽनयन प्रिदधः । तथा च शूथते-“त५. सोममाहियमाणं गन्ध विधानः पयमुष्णस् तितो रात्रीः परिमुपितोऽव्तमासिस्तो राः कीतः सोमो वहति *
(तै० से ६-{-4 ) इति । तिललो रात्रीः संखा वपति । अथ वतुदरयामन्वाहितानामग्ीनां न त्यागस्ेष्नेवा्निहोत्र दीनि । अथ पश्चद्यां
.यदि पौव प तदा दः पूममापो बा करियते ततचिषशुरारम्यते । यदि सनी
रमां पर ततः समाप्य निषु भददयां दद्व पूमां वा । अथ पौनामण्याः पेप्रहमाभित्य प्रयोगः । प्द्यमेव पौ्रामणया यत्य इत्युक्ता पोता? ततः पथिषटः शालाहरणादि्त्रयेशः ॥ ८ ॥ शि
एकयूप छिनत्ति ॥ ९ ॥ ~ £
यूषाहत्यादिपड्ुसनपनान्तं तिवत् । अयं तु विरेषः । प्रहपासादृनके वत्साः पाकरणं पादवत्, पशुश।सया सतं नायो कुमीसथान प्रा वेहिपात्राणि, कुम्भीम- भिधान निदाने दोनपात्राणि सुराया इद्धदनकार एता जाचरन्तीत्याविक्षाटननि- नयनान्तं परादोहवत् । षुशालाया उपवेषं च, अधिम्यां सरस्वत्या इन्रायपुतरामण इति. निगमाः । व्राणू्मरे वा स्ादथित्वा, इन्मद्धियमित्यदिदेवयननाभि- मशनं सरादध्तात् हृत्वा वाटमध्येन पितरेण पावनं एनातु ते परिस॒तमित्य्, विकारेण यथायतनं सादयित्वा पशचपाकरणादि मार्ना्तं पूर्वत् । अहाणामेशवा, पाहुः कनि धरुवान्तानयाज्यानि गृहीत्वा कुषिद्ेति च ून्रमासावधित्ा प्ोकषमरीरभि, मन्तेदि वामानां पवत् । ततः पुरोडाशं विषपतीतयादि स पूवत्। भमाप- रामावात्स्य निवृत्तिः । ततर्टोकाः-- "~
र्व्येव पयोग्रेऽपयषुमायाग्ः खरे सादनात् ' प्रकू्मीसतयोः छते त्वपनयद्रान्पशोः शाखया | जयषवीनि च दोहपात्राणि सरं मून्हरे वा सुरा ष्टषनि च दोहकरम सदने सन्नामिग्टप्तया ॥| खराद्धसतान्वाटेन पावने तु एनः खरे ।
षे तेति वपहोमो मानादि च पू् ॥
# अद्भूरितयवचूे मासरम् ।
१९८ ` सत्याषा्टमिरवितं श्रोतसूप्रम्- ` [१९ परभै
` अथ व्िपशोः कर्म, न पशविटिः परिगृहीतत्वात् । सुरादेवताया यत इन्रः स॒ दैव सुमा वेति केचित् । पथिश्यादि । इन्दः सुत्रामा, अन्येऽन्य इन्र इति । तस्मा स्पथि्टचादिसुरेष्टौ यदि त्रतोपायनं छृतभिह न पिष्टि कत्वा, क्रियत आसनेषु हकरिषु वा व्रतोपायनं पिषः । शालाहरणं क्रालायां च सुषाहुत्यादिनषारकर- णानतंसवरवद्चयः न स्वलभिः पञूर्यरयेयमिति श्तेः । एको यूपः । नोपशयपात्ी . क्तो॥९॥ न वेदं करोति । पुरस्ताछृते नार्थान्कुरुते ॥ १०॥ वेदं इत्वा वेदिं करोति । न वेद करोति वेदान छतेनैवोपरेशात्स् तेनेव॥ १०॥ सौभिक्यास्तृतीयमार्र वेदिं करोति ॥ ११॥ सौमिक वेदेतृतीये यमेत | प्ररमस्य निकरण्या वा॒वेदिमानम् । चतुविशत्य- शगुरतेमितेन दण्डेन दशाभिः पश्ादह्रादशभिः पराची, अष्टाभिः परस्तात् , न दशपदो- ततरवेदिः शम्यामतरैव पदुषन्धवदिति विधानात् एकादशिन्यां प्रलक्षविहिता एव भरन्ते । तस्माच्छम्ापरमणोत्ततेदिरेति माप्यकृत् ॥ १ १ ॥ ४ यस्िन्काेऽप्वधरुततरषेदिं करोति तसिन्काषे " -रतिपस्याता चात्वारातपुरीपमाहत्य दक्षिणेनोच- सेदि चतुरं खरं करोति ॥ १२॥ यस्मिन्कार उत्तरवेदि करोत्यध्वनम्तदा श्रति्रस्याता ` चात्वाला्ुरीषमाहन्य मृत्तिक दिणोततरेदिं ( यां ) सरं ठं करोति । उत्ते ्रियमाणायामेव तृष्णीं खरकंरणमंमेणानवाहायैपचनस्यादू वेयामेव पुराप्रहाथै पितयं खरं करोति । चात्वत तंसमादाय पुरीपमध्वयुः, निःसारणान्तं पवत् ॥ १२॥ य्मन्काेऽध्वयुराहवनीयं णयति तस्मिन्काले भतिमस्थाता दक्तिणारङ्गयरानाहत्य सरे नयुप्यो- पसमाद्धाति ॥१३॥ न पाणी ्क्नाटयते॥१४॥
अग्निपरणयनकाछ उत्तरवेदिकं प्रणयत्यध्ः । प्रतिप्स्याता दक्िणप्िरभनिमाहृत्य दक्षनोततसेदिषे न्युप्य तूष्णी यथा व्यवायो न भवति तथा पृशादुपसतमाद्ति | अतिमुक्त्यन्तमोत्तएवेविकष्य बरहिराहरणादि परिप्तरणान्तं कै, पाणि ःलाठनादि । पापतादनकले प्राते पाक्यं भकार, द्व ुपररने तिः. पयरशनाः कुम्ीवयं वपाश्रपणी वृष्णी्यनस्तदा कुम्मीगुखवपाश्रपणीनां तन्त मेषवृष्योः । एवं प कानि प्रयुज्य ॥ १९ ॥ १४ ॥
१ एततत्रमिति ।
॥.
&
॥ #
९ पटः] महादवशाचिसैकलितभयोगचन्दिकान्यास्यासपेतम् । -१९९
अचरिभ्या\ सरस्वत्या इन्द्राय सुत्राम्णे त्रीणि वेर्ृतान्यध्वंपात्राणि पयुनक्ति ॥ १५॥ अधिम्या९ सर््या इ्राय सुताग्णे, व्ीण्यभ्षत्राणि "पुरर षरे
' प्रयुनक्ति ॥ १९ ॥
सत शतातृष्णा स्थाली ५ रुकपं वासां च ॥ १६॥ सते द्रोणकटशाषृति परयुनकतीति विशेषः । परिमण्डलं शतच्छि्ं मौर्वं स्थाली विधानात् । प्रयुनक्ति वाला वाटमयं दुचिमिगोबाटः छते सुराषाहनायै प्रयुनक्ति । केचिदशापविववद्वल्े बष््रा श्येनपनं सयेनपुच्छं च कलबद्रकर्न्धुसक्तु्पाशुकानि सष.
,ज्योध्वपतराणि जुहूवत्पमाटं पालारात्वाचच तस्य पात्रीधमीस्तदारुमयम् ,। शतच्छद्रा
मार्तिकी स्थी ॥ १६ ॥ यतुपराक्पशूपाकरणान्छृतवोद्धिय सुरः९ सते निषिच्य पुनातु ते प्रिदतमिति वालमयेन पितरेण पुनाति ॥ १७ ॥ भक्मशूपाकरणातछृत्वा तपर विशेषः । देवस्य षां ददत इति रशनादरप्र्याऽ$दानं पारिवीरीत्यविकरिण दिवेः पूनुवः स्य, अन्तारैतेस्य त्वा स्थानववगृहामि, एवमन्तं कृत्वोऽद्धिथ सुरां ब्राहमणस्य मूधेनवरे वा सादयित्वा तुष्णीं प्रियेणेति । केचिद.एनातु ते पालुतमिति वालमयेन परेण मुरां पावयन्ति सरस्याधर्तात्,॥ १७ ॥ वायुः पूतः पचितरेणेति सोमवामिनः । -सोमाति-- पयितस्य बा । भाङ्सोम इति सोमातिपामितस्य पूतां ब्राह्मणस्य मून्साद्धित्वा ॥ (ख ०२४) ॥ १८ ॥ . प्रत्यङ् सोमं इति सोमवामिनः प्रत्यङ् पोमो अतत इति भवितस्य पूत यथा- यतने साद्यति | यत्र पूर्वमसादितं ततरैवाऽऽपतादयति ॥ १८ ॥ पशुपाकरणभमृतीनि कमीणि पतिपद्यते । आभ्ि- नम पूम्रषुपाकरोति । सारस्वतं च मेषमेन्र- मष हृष्णि वस्तं वा । वाैस्पत्यं चतुै« सोमवामिनः सोमातिपमितस्य बा ॥ १९ ॥
एकयुमे पशूनेपकरोति । एकादशिनीवदित्यादि, इषे वेत्यादि, अधिया त्वा
१ पोमतिपावितस््
० : : , सत्यापादारनितं भोतसूजर्- [१९ प्र
जषुपाकरोभीति धूम्र मृनं, इषे लेत्यादि, सर्तयै त्वा चुषटािति मे, सरस्ती देवता, वाम सरस्वतीति वाक्यशेषात् । इन्द्राय नुषटितयषभं वृष्णि वाऽन्ये बरहिष्या- , दाय ूप््र तेति चतर्भोऽनः, अतिपवितस्य सोम॑ पीतवोदर।त्वणं यस्य सोमाति- पवितः । अनित्यः, उपाकृत्य पञ्च जुहोति, ऊन सुव यात ओषधीषु प्रतितिष्ठते येषामश्ि ° निष्क्रीता इमे यन्तु ये वध्यमाना, न ठु चलुरयनोहः परुश्माना उपाकृता नत( च्छ )रमाना ० अमर्मनव्रमसीत्यादि अमि मान्त, देवस्य त्वा ० पुरदनामा- दाय परशोदकषिण इत्यादि, धरा मानुषान्िम्यां त्वा जुष्टं नियुनम्मि, दक्षिणतो नियोजनम् । ~
: ततः सारस्वतस्य धा मालुपान् ° सरश्वतथे त्वा जुट नियुनञ्मि ततः पपामानुषा- सनयः त्वा जुं नियुनाभि, ततः अदम्यस्त्वौषधीम्य इत्यादि अश्रियं त्वा जुं परोक्षामीत्यादि प्रोक्षति । जपं पेररप्त्यादि करमेण प्रायनं प्रयाणाम् । स्वात्तमित्यदि ख करमेण वेदुनिषानादि सच्यमावरतयादि ते ते प्राण इत्यादि पतं यन्ञपतिरित्यन्तमे- कस्य कृतयेतरयोः ` कमेण; शरवास्मञ्जनादवि सर्जनं तन्त्रेण, सङृत्स्वधित्योरन्तघाय, स्मवितिनैकमद्कत्वा पलुनधनः स्वभित्यज्नमन्येन शकटेन च दवितीयस्याजञनं पनः -शपित्यजञनमनतेन स्वरुणा सह् जने, स्वरूणां निहनकरणं, पनां कुरभ्यादीनां च मिक. तत्ेणः पषुपतेः पशवततेषां यानवीत्रे देवास्ताप्वराडनुमन्यता, विमोकै- -लोसेणं वेः ध्यभानानयुरवपाश्रपण्या अन्क्ररम्मः । एवं िततपतिमित्यादि तं दतषिगे- नेत्यन्तेकस्व कृतवेतरयोः।केवित्मतिपशावग्िगोवध्यगो({)हसननमुदपुकाहरणं च नाऽऽ- वन्ते । प्रमुशचमाना » नानाभाणो० इति निनयनं तम्र, तदा सवै तन्त्रेण स्स्ाम्या- माम्य वपाश्रपणीभ्यां मुरुयस्यान्वारम्भः । दमौर्तरेणादि क्रमेण, अमायुं कृण्वन्तः संत्तपयत।, स्वर्विदः स्य ( इत्यादि रोकषिद् स्य॒ गातुविद स्थ नाथविद् स्थ न.वा_उ रेतन्त्ियते( ध्वे )° आश्ञानां वा आशा० राना अणा; परुभियैततंण इत्यादविऽवचनप्योगो न तःतरेण दैव्याः शमितारः उपेतन्र पाशेम्यः पशून इति पाशस्य विमोकः प्थक्थक् मुरूयवपाश्रपण्या सकलानु. दस्य नमस्त अतुनित्यादि अपो दवीरितयनते, वक्तं आप्यायतामित्यादि गुदधाशचसत एत्यन्तमकस्य कृतवा) इतरयोः । त्रय्नं, इति उन्छृ्तामीत्यन्तमकस्य कृतवेतरयोः । अन्ये व्युदस्य रोहितान्ता रस्तं मागः स्येति । अच्छो राय॒ अधिम्यां त्वा नुषमु- ृन्तामीति । प्रसत त्वा ० इन्द्राय त्वा° तन्त्र प्रत्यु सर्वा अन्वारभेत यनमानः| उलमुैकशभितयादि निर्य तन्नेण वयो वीदि० भेदेन यस्त॒ आत्मेति चं । केचित् ओ( दू हेन ये व आत्मान इत्यादि, परा वितस्थिरे । आतमन्व्तः ° सुपिप्म्ा
[६
५
नै
+
-ट पठः ] महादैवशातिमैकलितमयोगचन्धकान्यर्पासमैतम् । = १०१
ओषधीः कृत। इदमिन्दरियमिति भेदेन उत्तप्रयान।दि। पूष परिवप्यं हुत्वा जुहामुपरस्ता त्यािकरमेण । वपाप्रचार्ः--अशरि्भर छागस्य वपाय मेदपोऽदुनरूहीतयादि, एवं परेण जातवेदः ° । एवं सरस्तयै मेषस्य वपाया भेदत एत प्रेष्य | इनाय पेषय । सारघ्तस्य-- पर्वत्या अहं देवयज्यया वानमन्नां ० इतरयोः सरनाय्यवत् । उत्तर रवप्यहोमः । वपोद्धरणाभिधारण मेदेन, स्वाोध्यैनमप मारत गच्छत | तन्ेणामि- होमः॥ १९॥
हृताघु वपासु रक्मरपभ^ सास्वरीं च वडवां दक्षिणां ददाति ॥ २० ॥
तामु वपासु निष्फस्षमं सत्वरौ च बडवा द्दातीत्यपस्तम्मः । दुशषिणाकाल त्रम अलीवदः सत्वरी शीधरगामिनी अश्वस्य यो िद्रडवा । तां चा्वेयां स्थापयति ब्रह्मणो श्री स्यो ब्रहणे बो हुताय मा मा हिर्मिट हुता महा शिवा मवत (दति) | बध्न पिन्वसवे्प्करेण सहस्रधारा उत्सा अत्तीयमागा ते दध्नः पृथिवमन्तरतिं दिवं च तै रकमर्पभपात्वरविडवद्रैरतितराणि मृत्य ब्रह्मणा दमे वो निष्क्षप्तातवरीवडवाः । केचिजनपततकेनोहमिच्छनति । निष्कशब्यो नपुपकामिति । अनुशाप्िकाद्या विकल्पाः । शङ हिरण्यम् । रदाय गाप | वरणायाशचमिति प्रतिपरहः । चात्वाले भाजनम् ॥ २०॥
तककृतवा वाय॑भयैः सुराप्रहानृहात्युपयाम" गृहीतोऽस्यच्छरां त्ाऽचछिणानिभ्यां जुष्टं गरहामीत्यानिनं प्रहमध्वयूहाति । उपयापगृहीतोऽस्यच््ां त्वाऽकिष्रेण सरस्वत्यै जुष्टै गृहामीति सारस्वतम् । मतिभर्याता । उपपापगृहीतोऽप्यन्बद्र सवाऽच्रिणेन्राय सुत्राम्णे कुष्टं गृहामी- । सरं यजमानः ॥ २१ ॥ "` ततछलेतिवचनात्प्ङृतियत् । ग्रहावकाशशतकारौ न॒ भवतः । आधिनमध्वय. ्ाति । पार्त प्तिपरस्याताऽऽग््रो व । दे हया यनमानो वा । ( भप श्रौ {९-२-९ ) इत्यापस्त्पूत्र विषः ॥ ९१ ॥
~ कुविदङ्गेति सर्वेषामेका षुरोस्क. ॥ २२॥
पैत्रतुवते ॥ ९२ ॥ #
१०२ ~ सत्यापादपिरपिवं रीतसूनभ-- ५8५ ११४
कटसक्तभिरान्िन९ श्रीणाति । बद्रसक्तभिः
रित्येकेषाम् । सिदलोमभिश् कर्वन्धुसक्तपिः
सारस्वत\ शर्दृखलोमभिश्च बदरसक्तिरन्रं
ककलसक्तुभिरित्येकेषाभ् । ठककोमभनिश्च । अपि
बा सिष्डावध्वयुमनसा ध्यायेत् । शादूरैः भरि
स्थाता । दरकैयेनमानः ॥ २३ ॥
कठपक्भिः पिंहलोमभिशाऽऽधिनं गृहाति । नदरपुभिः शदूटोमभिश्च सार
स्तं ्ीणाति । कवीनपूतभिवकलोमभिचनं भपाति । पां फट; श्रीणाति । पहः प्रषिद्धः । शावूलः भिर दीपी) । वकः प्रिदधः । तेषां लोभामवि पिह मनसा ध्यायेत् ॥ २६ ॥
एष ते योनिरन्िभ्यां खा, एष वे योत्र;
सर्वत्यै त्वा, एष तरे योनिरिद्राय ता
सुत्राम्ण इति यथारूपं ब्राहमणस्य पूभैन्षा-
दययित्वा ॥ (ख०२५)॥ २४ ॥ ृहीतान्हसतस्था(न महानद (्ो)गपत्रेण सरवतः परिग्य याङ्पं दे् ॥२४॥
पयषुरोडाडभरमृतीनि पृपरणि म्रतिपु्ते ॥. '
बाह्यं पशुपुरोदारं॑निरुथैन्रेकादस-
कपालं निवपति । सावित्रं दवादश्चफपाषपर् ।
बारूणं दशकपालम् ॥ २५ ॥
ततः परोडाशानिरभपति । बस्य मितिवस्य चिर्यतोषां निवीपः | तसयैकाद्श कपालानि दवादश बा पुरोडाशानां अयि *शत्कपालानि स्पयश्च द्दमित्यदि सै पडुपुरोडाशवत् । इय जुष्टं निषैपमि । पवत नु्ट° वरुणाय जुष्ट इन्र हन्य रसस सतवितरहन्य५. रत्व वरुण हव्य रक्षेति । निवापवतपोक्षणम् । हवि.
ष्छता वाचं विज्य प्शूनिशास्ि निष्टपनादि हदयशषणानतमकष्य् कत्वाऽननतर.
मितरयोः । ततर व्रशेषः- गुदं मा नि्ठेषीरिथादि, अवहनना निवपन स्यैकादशोपदधाति । सनिडवदश वरुणस्य दश क्मालानि मदुन्तीरधिभरयतरि इत्या. प्यं निनीय धतगरहालयःदि ॥ ९९ ॥
तानासाद्य यथागृहीतं अरहानाददतेऽग्डिभ्या ^ सर्.
स्त्या इन्द्राय सुत्राम्णे सोमानाः सुराणामनुः
4
८ कैः | महदेषसाविरकितमयोगेचन्दिकाण्यास्यासमेतम् । २०१
शृदि। अधिभ्वाः सरेखत्या इनदराय सुत्राम्णे सोमोन्सुरीन् परस्थिता न्मे्येति संमर्यति ॥ २६ ॥ वहते लंशोति ॥ २७॥
द तृषणीमभिषारय सवत जुट" भठंृत्य साद्नान्तममरयवत् । स्ानत्वारुण. योरामिमैनम् । यो नः कनीय अपतद मुवनालुदताम्, अय ग्रहैः प्रचरन्ति शुहूषिकारा अप्ुपभृद् ये गृहन्ति प्रहस्तं तं स॒ स आद्तेऽधवदुः । अशिम्यामि- त्यादि सरैषः ॥ ११ ॥ २७ ॥
अीवपद्ते हृत्वा वासपत्यस्य पञ्च परोडारोन भचेरिते ब्राह्मणं परिक्रीणीते ग्रहोच्छेषणस्य पतरम् । यदेत शिष्ट९ रसिन; सुतस्य यदिन्द्रो अपिरच्छवीभिः । अदं तद॑स्य मनसा शिवेन सोम राजानमिह भक्षयामीति भक्षयति ॥ २८ ॥
युव सुराममश्विनेति पवैदेकत्ये याज्यानुवाक्ये भवतः । सोमस्याने वहीत्यनुय- जति ( आप० श्री; १९-२- १ ) इत्यापस्तम्ः । अनुवषट्कृते हत्वा बाहैसप्यस्य पृुपुरोडाशेन प्रवारः । ठतो हुतरोषं तयति यजमानः ॥ २८ ॥
नाना हि षौ देषहित< सदोमिते मा सथ्क्तायां परमे ज्योमन् । सुरा त्वमसि शुष्मिणी सोम एष भामां दिष्सीः स्वं योनिमाविशषभिति भक्षय न्तमर्भिमन्नयतें ॥ २९ ॥
यजमान इति शेषः ।[ ९९ ॥
ट ख अणवे पितृणामहं देवानामुत मत्यी- रि । तभ्यामिदं विश्वं भुवन संमेतयन्तरा दवैमपरं चं केतौभिति वा वेल्मीकवेपायमवन- येद् ॥ ३० ॥ स्वयं बा पिबेत् । सर्वहुतं वा जुहुयात् ॥ ३१ ॥
वरमीकेववीथः वाऽवनयेदग्रहरेषम् ।॥ ६० ॥ ६१ ॥
देक्षिंणात्न मवध्य दतातुण्णा« स्थालीं वितत्य धौरियन्ति । शतोतृण्णेन सोचर्भिन सुकमेणापि्ि
कम् ॥ ३२॥
२०४ सत्यापाढबिरवितं भीतसूम्-- ` . [१३
दक्िणेऽश्ी शतातृण्णां स्याली रद्धं षारयन्त | तस्या ट उदीरचानदशं पवि वितत्य यन्मे मनः परागतमिति तस्मिञ्छतमानं हिरण्यं निधाय, ( आप० शौ° १९-३-७ ) इत्यापरतमबः । दक्षिणान्नौ खरे वा तसिन्छतच्छिद्रां स्याटीं करि श्ि्ष्वा धारयति कशचित्एरी ( रु ) षः । तस्या बिल उदीलीनदे पवित्रे विततस्य वारस्य यन्मे मनः परागतमिति तसमिःवारमये शतमानं हिरण्यं मिरे निधी- यते॥ ३२॥ ॥ पितरो मदृन्ता९ सोमयतीका व्यशेम देवहितं यदायुः । इन्रीतो विचक्षणो व्यशेम. देषितं यदायुः । यन्म मनो यमं ( नः परागतं ) यद्रा मे अपरागततम् । राज्ञा सोमेन तदवयमस्मामु धार- यामि व्यशेम देबहिते यदायुरिति तस्प्रामेव सुरावशेषमबनयेत् ॥ ३३ ॥ र = पराचीनावात्यध्वयुः सुराशेषमवनयेत् ॥ ६३ ॥ ६ सवन्तीः पितृमतीमिर्या्याुवाक्धाभिर्पति- ह छते ॥ ३४ ॥ 7 # स्तवनतींस्थाठीं रौमीभिः पितृमतीमिरपतिषठते ॥ २४ ॥
, त्व९ सोम प्रचिफितो मनीषेति ॥ (ख्०.२६) ॥ तिराभेः परस्तादध्वयरुतराभिसतिसूमिदक्षणतो अह्ोत्तराभिस्तिमृभिः पशवादधोतोत्तराभिस्तमूभि- रुत्तरत आरीः कब्यवादिनीभििः सृभिः अनर शतातृण्णां स्थालीं निदधाति । ब्राह्मणो राजन्यो वैश्यो बा नाऽश्वियेत । दक्षिणमा्भ- भणयि- तु< स्वयमेत\ सरायरोषं वरतयन्नासीत ॥ ३५ ॥
स्व सोम परचिकितः० त्वया हि नः० त्व सोम पितृभिः, इत्यध परस्तात् परत्य- दूगुख उपतिष्ठे सन्ती स्याटीम् । दतिणतो त्रदोद्मुखो बहिषदः पितरः, आऽहं (अया)पिृन् उपहूताः पितरः; इति तिखभिरहोता, -अभिष्वात्तः पितरः० ये अभि षवात्ता ये अनमि्वत्ता अभिवान्ययि दुभ जुषमाणा इति पशवात्परामुलः, यद कव्य वाहनः, त्वमद् हडतो जातवेदः मातदी कनयैरिति तिमूभिवक्िेऽ्नौ 'शतातृ्णामध्वयुः स्यापयति राजन्यवैदययोधेतिणभिरकिपरणयनादिशतावृ्णप्तिशचापनान्तं न भवति|| ६९॥
८
च
ड
~+
८ ष्टः ] महादेवशा्षिसंकालितमयोगचन्िकाग्यस्यासमतपू । = २१५
पुभिः प्रचर्य पुरोदाैः मचरति॥ ६६ ॥
ततः प्रतिष्ठापने इते माहैषलस्य पुपरोडारोन प्रवयी्युः श्रोत हविः शमि तरितयादि प ते मनसा मनः, जधिभ्यं त्वा जुष्टमािषारयामीति, एवमन्तमेकसय कृतवोत्तर- योरन्यत्पृपदाभ्यमानीयान्यतवाहोष्मण इति तन्त्रेण, फेण पशहेपनोपसादयति क्रमेणा ऽऽ. सननममिर्य तचतसपपरतृणीतेत्यादि उपमृतिश्यज्ञादानं हिरण्यमुपारेटदिषपरणं भ न मवति । इडायामप्यवत्त युणो(तूप्णीपु)पसतिच्य नाभिघारयति । वसाहोमहवणी गृही" त्वाऽनवदानीयैः पंमक्ष्य-अधिम्या छागस्य हविपोऽलनूहि एव पर्य, अवे वसाहोम हत्वेपरकमन्यरिमन्ञवनयति वपरे होमः प्रत्याय पूर्वतमपस्तरणं म तिपा" स्य, सरसतये मेषस्य हविपोऽुनूहि। एष परेष्य । वषट्ते होमः । भे वसाहोमः । उदेकमन्यदिमश्वनयति । उत्तमस्य परशोरपस्तरणादि पेन: राण इत्यन्त प्रहृतिवत् । इन्रायमस्य हविपोऽनध्रहि एवं प्रप्य, अधरे वस्ताहोमः । उदरकानमव्नीय दिशः प्रदिश इत्यादरिुपस्यानान्तं वषत होमः । सानाय्यवदनुमनन्रणमायन्तयोः । सर. पव्या अहमिति मध्यमस्य हत्वा परोरी; प्रचरति चुषठमुपसीयै्ादि इ््ायातु- महि दृं यन, इन््स्याहमिन्धियाव्य्ादः । सवित्रऽचरूहि सवितारं यम, सवितुरह- मन्नादः । वाया तुरूहि वरुणं यन वणस्वाहमनाद; । अथ नान्या वस्ति याग कुयात् ॥ ६९ ॥ ॥
पूना पुरोडाशानां च समान\ सिवष्टकृदिऽ५ सभ्स्याप्य ॥ ३७॥
पुरोडरेभ्यः शिष्टे स्मवथति पिष्टे समवतीति वचनात् । पशुतििष्ट- कृता सहाषदायाभिधायै हिरण्यशकलं पर्वमेव कृतं लिषटकययागं तवा वैश्वानरे हविरिदं ०। ततः प्राशित्रं नाहैसल्यादारभ्य पुरोडाशेम्य हा, पथिडया सहाभिषारणं, यजमा नभागवरी एरोडाशानां म्भनानतम् । अपश्ीदौपयमानित्यदिपाशुकं कम प्रतिप्ते । समदं गच्छत स्वहतयादि सदहोमः । भाधनीभिश्च पत्नीः एंयागयेन्ति । न पल्यक्षणौ निनयनं नार योकूविमोकः । उपोेषोदातरनतं कम॑ कुयात् ॥ ६७ ॥
शूमीसरेण पतरशावभृथमवयन्ति ॥ ३८ ॥
शरवयशूरैः । मासरमृनीपकल्मेन ` म्रतिपावुयति । मल्क मासरमित्यापकषते ( आपण श्रौ° १९-४-८ ) इत्यापस्तमबः । प्र्रहश्च चशब्देन शतातृण्णा स्पा. स्यपि गृह्यते । वारणमेककपारं नि्ैपति | अवमृथस्य करम -परिस्तरणी परिमोननी उक् पराजी बेदश्च नास्ति । उपवेषं कृत्वा पुरोडाशसिद्धच्यौनामेव पात्राणां पुनः, प्रयोगः । अङ्निहोत्हवणीवमपरतः परोडारसिदध्थानि पत्राणि परुज्य ` प्रिभरकरादि
४्द "` सित्यापदैविरंचितं शरीतसू्रम्-- [ {६ ग्रे बरणाय जुष्टं नर्पर्ित्यादिं आओप्यटेपे निनीय प्रकतणीरापाद्यति आग्येनेदेहीति | ऋुृहीतधनयाज्यान, अयं प्राणश्च । अवमृषवद्ारणमटंृतयो्रवेच त्णीमाताद्यति ५६६ . तस्यं सोमिकेनावेभूवेन पत्यो व्यारूपातेः ॥ ६९ ॥ तंसयावमृधसयं सौकैनं समानः कती व्यार्यातः | तथाचाऽथ्यर्ा इतयवभथमशव- सनत् दरु९ हि रोना ॥ ६९॥ । क नं साम गीयते ॥ ४० ॥ ने समोयन प्तदुरमवात् ॥ ४० ॥ गृष्णीमेय परेरय मासरेण पलेन तिपादंयति ॥ ४१॥ तं रालित्यावभूषवत् । सिषदनतेऽनूयानानते वा एते मास्रमूजीपकलयेन रवि्रद्यति । मापये तूष्णीमेव प्रोक्षणम् । मासरेण सु पूरिता मनते निम, कू रनु्सोनम् ॥ ६१ ॥ ` यस्ते देव वरण गायत्रच्छन्दाः पाशो बरह्मन्मति- „ ्ितस्तं त एतेनावयने तसमै स्वाहैत्यान्विनपातर “` " वर्िध्यति । येल देवं षण बिषटपठन्दीः पौः क्षे भतितिष्ितस्तं त एतेनावयज तस्त स्वाति सरस्वतस्य् । यस्ते देव रुण जगतीछन्दाः < को विशि भतिष्टितस्तं त एतेनावयणे तस्मै ^. स्वङ्तवन्रस्य । यस्ते देव वरुणावुष्टन्दाः पीक दिक्षु भतिषटितस्तं त एतेनावयजे तस्मै स्वाहेते शतातृण्णा९स्थालीभू्। यस्ते देषे करुणं पङ्किच्छन्दाः पाशो बाचि भ्रतिष्टितस्तं त एते- नारव॑यनै ततमे सहिते कौन ॥ ४२ 1 ' “नोपित स्रया च परोप: । ततं दनं विध्यामीति वतीं कूल करकैः केरोति. अन्ये वेसित परिषियेयेकृतरेणं वासी लिपतिं । देवीः स्वं त्वी सुमित्रो ने आपं इति तिः प॑तत यनभानन्वीनव ठे अधात | नौलिकः । दीसाविमोकरथितोत् । निधगत गनोततयनम् । अहतवा. तिः-कसिविनं कंनलीनपलयीः | उदमितयीदितकवतिहति ॥: ४२ ॥.
४०,
3
८ पष्टः] महादिवशादविसफालिरयीपचयिकान्याख्यासैतम् । ९५७
तृष्णीं मत्यायनं क्रियते ॥ ४३ ॥ उदकान्तं प्रत्यायने च समित्पाणय्तूष्णी गच्छन्ति । न तु महीयानिति, षिहा. रदं गत्वा एषोऽसयेभिषीमीत्यादि अपो अन्वचारिषमित्यनं सव । ततो यनमानो विष्ुकमावत्राहमणभोननान्तं निहूढपशुवत्थवत्पमिदरापानानते. कत्वाऽऽयाडिरितयु- पस्याय ब्रह्मा गिष्कामति । ततो विष्ुकरमादिरत्यके | ४३ ॥ सोमवामिन याजयेत् । सोमातिपावितं याज- येत् । राजानमवररुद्धं ग्रामकामं प्रनाकामं कामाभ्रेया मरत्यभिरूढमाभिचरन्वा यजेत् ! स्व प्वभिपेकेष्वान्नाता । तया. ब्राह्मणो राजन्यो वैश्यो बा भूतिकामो यजेत भूतिकामो यजेत ॥ (ल ०२७) ॥ ४९॥ इति सत्यापाददिरण्यकेभिसूतर योदश. पदकः, |
इति द्िरष्यकेशिसूे ब्रयोदशः रभः ॥. १३ ॥
, सोमातिपूतसोमवार्नोश्च सौतामणी मवति । शालान्तरभ्रवणोतमोभातिपूतः पम वामी च. ब्रह्मण एवं | न हि कश्रियश्ययोरेतादिशेषणमिदं । नलु च प्तमकयै तयोरपि न्यमोामिधालम् । तेन तदततिपवने त्मने च किमिति न भवति । कवी ५ यदि नाम कायौप्या धर्ममिति । न चायं सोमैः । कं तहं तयुते
यागान्तरविधानमिति । अश्निचितस्तु॒वमेश्रस्यापि भवति । १ आपतम्बोऽप्याह-- “तया सोमवामिनं सोमातिपविते ा म विच्यमानमभिषिश्ाने व यानयेत् । अमिच्ैमाणो यजेत । अभिचरजन्ा्यकाः परनाकामः पषुकामो वा । सवैष्भियेेषवान्नाता । तया ब्राहमणो रेनन्ये वैश्यौ था तेनस्कामो यजेत! ( आपर श्रौ १९-४-१४ ) इति । श्रयोणां बनो मृक्मो युनेत । द्विरक्तिः परभपमाप्त्यथा ॥ ४४ ॥ इति सत्यापादहिरण्यकेरिपत्रवयाख्यायां महादेव लिपेकरिताां प्मोग्रषद्धि- काया ्रयोद्शप्रभ्ऽटमः पटः । द
्रयोदश््नः पमाछः ॥ १६॥
नन्
# स्थाषादविरवतं शरीतसूत्-- [१४ पमी सय बः मः ।
विनेययुक्तसिकसिद्धव्य्िदानन्दपुं मुनीन्दम् |
नमानि सूत्ायैषिदे मुदाऽहं हिरण्यकेदयारुयगुरं कृपाग्िम् ॥
गुरं गणपतिं नौमि जनमज्ञानरदौ तया ।
सह गौयां महेशानं नौमि विष्णुं च पद्मया ॥
बानपेयराजसूयौ गतावित्यं रयोदे ।
अश्म नुमेषं च व्याचेऽथ नतुदंशे ॥ नद ' योऽशधमेधेन यजते? (तै स° ९-६-१२) इत्यादौ राजपदामावात्रयाणां वर्गानामेवाधिकारोऽशमेषसयेति प्रतीयते । तदेवं ापक्षयायेमशचमेधकरदं तुपापनं च कुयौत् | र तथा च ‹ ससय वा एषा प्रायश्चित्तिः सर्वस्य भेषन स्वै॑वा एतेन पाप्मानं देवा तरति बहहतयां अतरननपि वा एतेन बरह्त्यामतरन्सवै पाप्मानं तरति तरति ब्रहमहत्या योऽशमेषेन यजते य उ चैनमेवं वेद ( तै° पे० ९-३-१२ ) इति । येयमश्च. मेषानुधितिः सैषा सर्वस्य पाप्मन उपपातकरूपस्य महापातकरूपस्य च परायभ्ितिमव, .तिः। किच सव्य व्याधिनातस्य तद्ेतुपापकषयद्वरिणाशचमेधाुषठाने मेषनम् | अत ऋेदानीतना देवाः पूवंसिन्मनुष्यननमन्येतेनाश्चमेेन गोवधाविरूपमुपपातकं ग्रघहत्यादि" सं हषिपातकं च परिहतवन्तः। तस्मादिदानीमपि योऽशमेधकतठुना यजनते पोक्मुपपा- तैकमहापातके तरति । योऽपि च पुरुष एनमशवमेध शाखोक्तप्रकारेण जानाति । ज्ञाने स -दिविषम्---अयौनिणेय उपापनं च । तत्रारभनिर्णेयः पद्वाक्य्माणपयाखोषेनया सप ~ 3. -रते-।-उपासनप्रकारसवु सप्तमकाण्डस्यान्तिमातुवाके--भयो वा अशस्य मेध्यस्य शिरो द ( तै .त्०,७-५-२८) हृत्यमिषास्यते | सौत्रामणीविधानप्मनन्तरं शति. परत्रपागवपतस्रालोऽ्ेषोऽनुषिषीयते-- प रााऽश्वमेषेन यजेत ॥ १॥
रानशग्दोऽभिषेकषति कषय वर्तत इत्युक्तं प्रदेशान्तरे । या ध ‹ ्िययन्ञ उ
षा पुषं यद्मेषस्मादटय्मपेन यजेत ' इति । कात्यायनोऽपि सूत्रवामा्-- ° राजयन्ञोऽधमेषः › ( का० श्रो २०-१ ) इति । राज्ञो यञो रायतः । न तरा्णवैशेययोरिति । अशेष इति त्रिरस्य यक्ञकरतोनामेयम् । आपर्तम्बोऽपि-- (रान सा्भौमोऽशमेधेन चेत । जष्यतार्वमोमः ' ( आप ० श्री० ९०१) इति । 1 अशवमेष इति पदैटिपड्तोमानौ सपुदायन॑मि । रतो नित्योऽमेष इति ॥ १ ॥
युः कामयेत सौ च्युष्टीवयशुवीयेति ॥ २ ॥
2
&
. पण्डः] मदादेवषालिसंकलितमयौगचनिकाच्याख्यासमेतम् । = ६२०६
वानसनेधिनाह्णमिति शेषः । स॒ सकामस्य भवति । सवैकामावारिश्च परमा- त्मारूयत(त)सप्रापिमन्तरेण न भवति । याज्च्छरीरकारुमाव(वि)नो हि कामा इति | तेन पर्वकामस्येति पुमूकषोरियितदुक्तं मवति । तया च ‹ तर्तामह पै कामानाभोति वौ न्ते, यीऽमेषेन यजते ' इति। यद्वाव कामा तामस्य विनयो राज्ञ यष्ठि््यस्य वेति चयाणां वणा नमिवाश्वमेधाधिकार इति | २ ॥
पुण्यनामधेयं चित्रं देवयजनमध्यवस्यति । रयस्य पुरस्ताद(दापः सुखाः सुपावगा- ह्या अनपस्वरीः ॥ ३ ॥
` पूयं पेते नैमिषेये यस्य श्रवणमात्रेण प्रतीयते ततपुण्यनाम स्यानं पुष्करवनं ओवन वारण करतेत्रमित्यादि । यत्ाऽऽपः पुरस्तालुुलाः एुलसशा नाल्युष्णा अधित नातिशीता मन्तो । सपावगाहाः तीराः । अनपस्रीः, -अपेय न पः (याः ) स्वरन्ति पेमृता वहन्ति सेस्कारयन्ति मूमिमम्बुभिः सोतोभिरशोप्या वा । एवगृणविशेषणविशिष्टायां भूमौ चिन्रानसनरकाटेऽध्यवस्यति देवयजनं कंरोती- स्यथः । चैन्यां पौर्णमास्यां प्रातरभनिहो्र हत्वाऽशवमेषेन यक्ष्ये स्वौ लोक-
नु गृह एव॒ बाह्मणः सह स्वसिवाचनं कृत्वा विद्युत् । ` सममवाकवरणे च मधुपकौदिभिरम्यच्यं ते प्रेषयेत् । प चापवर्यूवादिगृहान््त्वागत्य- रमेण राननधमेणोऽशमेषो भविष्यति तत्र॒ भवत।ऽध्वयूवादि, एवमुदातपथनतानां नाहीनं इत्यक्त नाहीनोऽशमेधं इति प्रतिवचनम् । महन्मेऽवोच इति जपानन्तरं
न ीषवधनहेतुदस््शचादिभिरषदातीनानयन्ति रानमलुष्यास्त आरूढा एव देवो देनमे-
~
लि्यादि राजगृहं गच्छन्ति । तत नो( उ }्तृणां मधुपैः । ततो देवतोपल्पानं नन्दश्ाद्धम् । हस्त्यधादिनाऽऽप्ीधमानयति । तत॒ आभ्नत्रवरणं मपुप्क च
ईत् ॥ ९॥
चैतां पर्णमस्य सागरहयषठया यजेत तस्या यतता ऽपरचास्या तस्यां संत्नान्या ॥ ४ ॥ हम अमता स्स्यपेलिते जनपतमूहे सेपरहीण्यामीत्यमिप्रत्य सामहण्याख्ययट्या धेनते । सा वेष्िः- कैशवदेवी पंभरणीं निषैपदधामकाम इत्यत्रोत्पन्ना । सेगृहयतेऽपे्ितं वं योऽप तंप्रहणी पैव संमहणी । साग्रहण्येटया यक्ष्य इत्यादि, सप्रहणीय „हवि; ० काम्यटपकरणे वयते । अनन्तरममावास्या तस्यां हनज्ञान्या यक्ष्य इत्याद ॥ पता च कृतेिव्यस्यस्यते ! एते कामरहिते ॥ ४ ॥ ५
९१० स्यापादविरनिद भ्रौतसून- [1४ मै
वैशाख्यां पोणमास्यां भाजापत्यगृषभे तूपरं बह रूपमालभते ॥ ५॥ वैशाख्यां पौणेमास्यां मेतरावरुणपरतिपरस्यातारौ हस््यश्ादिमिवाऽऽनयन्ति । ततः
पाजापत्यखपमे तूपरं स्वर्ण शुठनीटपीतादियक्तमाटमेत । पशुबन्धेन य्य, सवा न्कामानवापनवानात्युक्तवा । प्रनापतये त्वा जु्टुपाकरोमीति । शेप निरुदपशुबन्ध- वत् ॥९॥
तस्या योत्तराऽमावास्या तस्यामपदातीन् मह.
सिजः मतिश समावहन्ति ॥ ६ ॥ „ अनन्तरभाविन्य।ममावास्यायां हस्त्यशवादिभिवै द्वाठुरानयनं मवति.। तद्ाऽऽखूद एव देवो देवमेलित्यादि । आगते मपुपकः। अयवाऽसिन्काटे वरणं छृत्वा मधुपैः । तस्वा- भपदातीन्महत्विन आनयन्ति । महिवजामानयनमसिन्नहनीत्य्ः । उद्वातब्नमभरीध पूमेेेानीतं परौ म्राकरुणप्रतिपरस्यातारौ ॥ ६ ॥
अयस्विगानयने विशेषमाह-- अन्वहमितरान्वाऽऽवहन्तय। सुब्रह्मण्यायाः; ।।७॥
अन्वहमितरानानयनतिहस्त्यादिमिभेथाष्ये्मा सुत्रह्ण्यायाः | अथवः-ये ऋचिनः वस्व वृतासतानूतिजोऽपदातीनावहन्ति पाद्चारं निवाय हस्त्यश्ादीनारोद्य रान पुरपासतादृतविन आनयन्ति । तत्र कालावधिरा सुत्रह्ण्याया इति । यस्या शशया पौणमास्यां सगरी तत॒ आरभ्य ैवत्तरेऽतीति सत्युपारेतनपतवत्सरे कैशाल्याममावा- स्वयातरेषातवीयरूपायां दतणीयामारम्य तपतु दिनेषु तस्व दीसणीयं समासाय तत्समा. िदिनमारभ्य दिन>ये दीं परि्माप्य तत्ोपरितने प्रायणीयेऽहनि सुनहाण्या भरव्ते तत्सु्ह्मण्यापयैनतर्त्विमं समावहने कर्तव्यम् | तद्यथा--सागरहणीटिदिने तस्य तस्य गृहे गत्वा सोमपवकेण वृतानध्ुह्होतृनास्ीभर च हस््शवािकमारोप्ये््र्मान- यन्ति | जनन्तरमाकिन्यं वैशारयां परमस्य ्ानपस्षमे तरमा सोमप्वा- कृतौ मे्ावुणपरतिमस्यतारौ हरत्यधादविकमारोप्य राजपुरुषा आनयन्ति । तदनन्तर. मान्या व्रैशारूयाममावास्याया बरह्मीदनाथै चदु महत्विनामपेकिततवादष्वयुत्रमहो वृणा पूमेवाऽऽनीतत्वादवशिटमहसिनमु ता ह्यशचादिभिरानयन्ति। अयाऽऽगामि. तवत्सरगतायां वैश।ख्याममावासया्ा द्णीय्ौ साम गातं प्रस्तोतारं हततयादिभि. रानयन्ति । तते द्ञरम्भदिवसादृ् तृतीथादिष्वहःसनवहितरानवूलिनो हृसत्य- शादिकमारोप्याऽऽनयन्ति त्र ्मगाच्छंतिनमच्छवां नेर परिहतं प्सतं पोता. रमुन्नेतार सत्रह्मण्यमित्ताम्तोमाभैमानयन्ति ॥ ७ ||
^“
[
ज
१ पः] , महादेषशादिसंफलितमयोगिकाव्याल्यासमेतम् । २११
यथ्प्ययमशचोध द्ादशाहविति्वारा परम्परथाऽगनिठोमणिछतिः । अतो वना" दिकमध पराम् | तपाऽपेतदीकासमीपे न त्वव । अतोऽपरात्तमपू्ै वपनादिकमः घ्राऽऽह-- ध केश्दमशरूणि वापयते । नखानि नि्धन्तते । दतो धाते । स्नाति । अहतं वासः परि घतते ॥ ८ ॥ न अत्राऽऽभ्तम्बोऽपि--अमावास्यामिषटर देवयननमभिपपद्यते । केशदमश्रु वपते । नखानि निन्त । दतो धावते । स्नाति । अहतं वाप्तः परिषत्तेः (आपश्रौ ०९० {- १६ ) इति । अहतमच्छिनं नूतनम् ॥ ८ ॥ अधि्षसूर्ये वाचं यच्छति ॥ ९ ॥ वाचं यत्वोपवसति । सुवर्गस्य रोकस्य गुप्त्यै ( तै° व्रा ६-८-१ ) इति ब्राह्मणम् । बाग्यमनपर्केगोपवासेन स्वर्लोको रितो भव्ीत्थः ॥ ९ ॥ , बाग्यतस्यैता९ राभिमगनिहोत्े होति ॥ १० ॥ -वाभ्यतस्यैता९ रातनिमिोतनं जुति । प्रातहोमोऽपि रत्रौ वोषस्येव प्राक्त माद्वानिगैः । अन्यकतृकाभनिदोत्रहोमः | १ ° ॥ अरातयो रातयथ परित आसते रातय इत्ये- केषाम् ॥ ११॥ ये रातयस्ते जागरयन्त, इत्यापसतम्बः । ये रातयः मित्राणि जागरयन्ति ॥ ११ ॥ नमो द्रे नम उषद्र्े नमोऽलु्रमरः नमः स्यात नम उपर्यात्रे नमोऽनुख्यात्रे नमः शृण्वते नमः सते नमोऽसते नमो जाताय नमो ननिष्यमा- णाय नमो भूताय नमो भबिष्यते नमो वाचे नमो वाचस्पतये नमश्कषुषे नमः श्राय नम स्तपसेः नमो ब्रह्मण इ्युयन्तमादत्यमुपाति- षते ॥ १२॥ १ कर्विशत्या नमस्काररन्तमादित्यमुपतिष्ठते ॥ १२ ॥
उदित आदित्ये नमोऽप्रये पृथिविक्ित इत्या युपतिष्टेते । नमो वायवेऽन्तरिक्षक्षित इति
९१२ ` सत्याषादभिरचितं शरौतसूतरम्-. .. [१४ प्े
चायुम् । नमः सूर्याय दिषिक्ित इति सूर्भम् ॥ १३॥ ~ 4; अध्वयतिटभिरि वायुं पू यमादिकषमुपतिटते यजमान इत्येके ॥ १३ ॥ वैतसमिध्पमभ्याधाय िरण्यग्ैः समुरः ताम्र इत्य पूर्णाहुति ॥ १४॥ देवा देवेषु पराक्रमध्वामिपि तिस्र; ॥ १५ ॥ अथ प्ासंशकरणुम् । एदमगतम, एते पन्थान इति | सै गर्हिपत्य्ृना समारोपणं गतशरीत्वात् । देवयजनमध्यवसाने प्राशं प्रविश्य आहवनीये वैत समिष्ममभ्याधाथेकादेशा पू्णाहती होति हिरण्यगर्भ इत्यष्टौ । देवा दवेषु पराकमध्व साहा । प्रथमा द्वितये पराक्रमध्व५ स्वाहा । हवितीयासतृतीयेष पराक्रमध्य५ स्वाहा ॥ १{९॥१९॥ 1 जरतुष्टयय आपो दिग्भ्यः समाभृता भवन्ति ॥ १६१॥ चतुष्मकाराश्चद्ट्यः । आनयति व्यः कूप्याः स्थावरा बहनयश्चतपूम्यो दिगम्यः समाभृता नेक्याः । यद्वा--प्याः कृष्याः स्यावरा वहन्तयधेति नलानां चतुर्वि- ध्यम् । एतचाऽऽणकेुके चयते स्पष्टमाप्नातम् । प्राच्यादिम्यश्चतघ्रम्यो दिम्षता आप आहैव्या न् व्वेकस्या दिशः ॥ १६ ॥ ४4 आटतास्प्सोदनपाकमाह-- गः तासु ब्रह्मौदनं पचति ॥ १७॥ ` ‡ , तासु ॥ १५॥ ५. पाञ्यागपस्तीयं॑राजत९ रपे निधाय तस्मि- ्रह्मदुनुदुतय मूतेन सरिपोपासिच्योपरिष- स्तौवणे९ सुक्ममवधायाभिघायै॑चतुभ्यै अर्पि येभ्यो मृहिरभ्य उपोहति ॥ १८ ॥ पाञ्यामुपस्तीयै रानतमित्यादित्तौव्ण ९ स्क्ममुपरिष्छृत्वा यच्छति । भर्षियम्हणे कर्नतर प्रतिनिधीयमानेऽसनिहिते तदशक्तौ वाऽ्यार्थ युथा स्वादिति । ओपासने श्रपणं जरह्लोदनस्य ॥ १८ ॥ भारितवद्धधश्तुरः सदस्रान्दोवणौभिष्कान्द्दाति चतुरथाश्वतरीरथानतौ च कतमानो स्क्मौ ॥ (ख०१)॥ {९॥ 5
क~
# बर्हः ] महदेषशान्तिसेफषितमयोचन्दिकाभ्यास्यासमेतम् । ४११
८ प्ाशितवद्वचश्चत्वारो परत्विनस्तेम्यः पलान्तोवरगाजिप्कम्दवाति) पिन कर्व, तरीरयनेतौ च कमी ॥ १९॥ ॥ हादशारलिश्वथोदश्षारलिषौ , दाभीं श्रज्ञी क रशना । तो घरह्मोदनस्योच्छेषणेनागक्ि ॥ १६०॥ <,
भुक्तस्य यदुच्छेपणं प्न्य तेनानक्ति । दृत्वात्(य) ॥ २० ॥
अश्वस्य रूपाणि समामनन्ति भतः कृष्ण; पिक सारङ्कोऽरणपिशङ्गो वा ॥ २१॥ ` यस्व वा शेतस्पोकवं ष्णं तमालभते । सोमपं सोमप्यो! पर् ॥ २२॥ यौ शिशु. जातौ पुरा वृणापरा- स्तोमं पाययन्ति तौ सोमपौ भवतः । तयोर्यो जायते स सोमपयोः प्रः । य॑ श्यं जातं पुरा वृणाद्ात् सोभ पाययन्ति स सोमपो भषति . ॥ २३ ॥ मातृमन्तं पितृमन्ते पृष्टे वहे च. दाग्षु- : मध्वयै\ राज्याय परिददाति ॥ २४ ॥ ब्राह्मणा राजानथायै बोऽध्वधू राजा या ममापथितिरे- तस्मै तं फुरुतदेष बो यश्च निकिस्ितं कद ` धिकित्सितमासदिति । यावधक्मधवर्यु लना भवति ॥ २५॥
ॐ मस्य रूपाणि । सर्षणः सर्वतः, तयादीनि मूतृ्ाद शितान् बे सोमपः पोमपयोः पुत्र एवमूतयोर श((मशरम)कम्य रथानालनोत्तरकादमधु राज्याय १२. ददाति । बराह्मणा आस्त इदि परिदानम् । आद(दक पढम | हे रानानशवायम- ध्वुमैवतां राजा या मम पूना सा मवतामध्वयो भवतरिष॒ करोति एतस्माभप्वधेव भवतु । यान्तम राना मवति | अध्वयुरुदरातारं कृतमेवेति ( यैष कृरोति तद्वः कृत. मात्तविति ) ॥ २१॥ २२॥ २३॥ २४॥ २९॥
देवस्य त्वेति रशनामादायेमाम्णन्पकनामृतस्ये- स्यश्वमन्वधिवदति ॥ २६ ॥ द्वादशारतिि्योदशारलिवौ रशना । आदद् इलन्तः | तामदुय्, , मुपगृम्ण- ~ न्रशनास्तस्यत्यमिमन्येत्यपस्तम्बः ॥ ९६ ॥ # ब्रह्मलयं मेध्यं भन्त्स्यामि देवेभ्यः मजापवे तेन राध्यासमिति ब्रह्माणमामन्ब्यते. ॥ २७.॥
११४ `,“ सत्पापाएषिरविपे भ्रौतसूषम्-
;।अषवराह । यद्वो-त्रह्मलशिति मम्मेण ब्रह्माणमामन््य | २७ ॥ देषेभ्यः मनापतये तेनध्हीति भदुकतेऽभिधा शरसीत्यश्वमभिद्धाति ॥ २८ ॥
तेन भसुते बप्ताति ॥ ९८ ॥ अतेफोऽधवर्योः परिदानमामनन्ति ॥ २९ ॥ अरे शािनोऽधव्ौः परिवानं परिषठन्ति ॥ २९ ॥ श्वानं चतुरक्षमानयन्ति । विष्वक्व(भव)पेन धद्धम् । पिहुरबुनायाः पुतः पूर्वो नयति मातुर- वजायाः पत्रः पधातपौश्लेयः सैध्रकं युसलं धारयन्पेशसा जातु ब्टयित्वा पधादन्ेत्यपोऽध- मभ्यवगाहन्ति श्वानं च ॥ ३०॥
[१४ प्रभे
भहषणोरपरिमागेऽकिपदशे बिनुदधयलाज्छनं यस्य दनः सोऽयं चतुरकः | तधाशर- स्यावगाहनपदेश शरा, कथितेतन्यः । तक्नयनप्रकारमापस्तस्न जाह-+आनयन्ति शवान सतुरकं िप्रमन्धेन बद्धं पिरनुनाया; एः पुरस्तान्नयति मातुरनुजाय।; एवः पश्चा तपं मुसलं पौवठेयः पेशसा जलन वेष्टयित्वा प्ादनयत्ापोऽशचमम्यवगाहन्ति श्वाने ष (भाप० भरो ०९०-२-१०) इति । यनमानपय रज्ञः ितृषवतीयो मतृष्यलीयशच गच्छतः | पतो बद्वा तीयमानत्य शनः पुरस्तालशचाचोमौ गच्छतः | १५ ॥
भृनापतये तवा जष्टं मोक्ागीति पुरस्ता सत्यशचमननं मोक्षति ।इन्राप्िभ्य तवेति दक्षिणत उदम् । याये तवेति पथास्मा्चम् । विभेभ्यस्त्वा देवेभ्य इत्युत्तरतो दक्षिणा । देषेभ्यस्त्वेत्यधर्तात्सरव. भ्यस्ला देषेभ्य इत्युपरिटात्स्वाभ्यस्त्वा देव. ताभ्य इति वा ॥ ३१॥
1
` भरनापतये ्ेत्येन मन्त्रेण पूसा दिशि तयदुमुसावस्वितोऽधवयुः परोतत्।
एवमुत्तर ज्ञेयम् ॥. ९१ ॥ यर एनो; प्रतिष्ठा तदान मसौति । पुरस्ताद भोक्षणात् ॥ ( सख०२ ) ॥ ३२ ॥
`" प्रोषणातुर्तद्रति विकल; ॥ ६२ ॥ यो अर्वन्तं निषास्सतीति पौ्यरेयः सधक युसेन श्नः मदन्ति ॥ ३३ ॥
६ ५
\ ष्टः] मदहादेवभािरंकलटितभयौगचन्द्रिकाव्योस्यासभेतम् । ६१५
सभो महागारो रतो यस वृक्षस्य मध्ये रोदमानं सरं ृष्णारुणादिवंयुक्तं विद्यते तदीयं मुं प्ाधनम् । बहु परेषु चटति न त्वकसिमन्भतैरि नियता वर्तेत इति एरी दासी । ततप शनो हन्ता । श्रेयो इन्ति ( त° व्रा ३-८-४ ) इति बाह्मणम् ॥ ६३ ॥ पूवयुवौ श्नः परहण्य(सयरो मर इत्यश्वस्याधस्यद उपष्ठाव्य दक्षिणमुपष्ठायति ॥ ३४ ॥ स्तमध्स्यपत्पदमुपास्यति परो मरतः परः भति द्िणोष्वया ( आपश्रौ २०-३- {४ ) इत्याप्लम्नः । माप्यकारसतु सूतान्तरमनुत्य यो अर्न्तमिति
म्र, हनने विनियुय परो मत इति मनः पादानामः शुनोऽ्दगोरूपरिमागेऽकसदशे
तपे बिनि
` निन्ुदयलाज्छनं तत्मकषपे विनिचुक्तवान् ॥ ३४ ॥
अहं च त्वं च इत्रदिति ब्रह्मा यजमानस्य दृस्तं ग्रहाति ॥ ३५ ॥ हस्तं दक्षिणहस्तं राज्ञ गृहीयादित्यधैः ॥ ६९ ॥ अभिक्रलनधमूरधञ्भननित्यध्वयुयैनमानं वाचयति ॥ ३६ ॥ स्ष्टोऽषैः ॥.३६ ॥ ५५ रेषीकमुदूहमाहरन्ति । पुरस्तासत्यश्चमभ्यदूहाति वरत्रया निबद्धम् । तस्मिन वेतसक्रासोपसं- `+ .~ बद्धा भवति । तदवे शते दक्षिणतो दर उत्तरतो वितत्य धार्यन्ति ॥ ३७॥
आहरन्त्ैपीकगुदूहम् । उदष्(दति)एष(तौमि संमाजयति परस्तात् प्रत्यक्चिति नात् । वरया बद्ध॑तसिलदूहद अद्रैवतप्शासोपपतदधा मवति । चरमरज्नु्रये बुत्यर्थः तदह दे शते जना द्िणतो द्रे शते उत्तरतो घारयन्युदूहो महान् मवति ॥ ३७॥ शि तेनैनं महलिनः मतिदिरं सथुन्त्यनेनाश्ेन मेष्यरषट्ऽय ५ राजा हृत वध्यादिति शतेन राज- पुरैः साधवः पुरस्तासमत्यश्च¶् । अनेनानेन . मेध्येनषटऽय ^ राजा. भविधृष्योऽस्तविति व्रतेना-, राजभिः सह ब्रह्मा दक्षिणत उद्श्म् । अने- नामनिन मध्येष्टऽय^ राजाऽस्य विशो बहुगय वह्व्वायै वहजाव्िकायै बहुबीहियवाये ` बहु ' `“ " मापि वहुदिरण्यायै बहुहस्तिकायै बहु“
;4६६ सतयापादाक्वरनिंशरीतसूनम्- [१४ ्भै-
द. ~ कासपूरषाये रयिमते पुषित बहुरायस्पोषायै
ग सद्धा राजाऽस्त्विति शतेन सूतग्रामणिभिः
१२. सह होता पथात् माञ्म् । अनेनान्िन मेध्येनषट-
। य५ राजा सर्वमायुरोतििति एतेन तृसंग्रीतृभिः सहोद्धमित्तरतो दक्षिणा सथ्क्षितमश्नमनू(ल)दक- माक्षमयति्ठभ्यतुदिशं यन्तयन्तरा स्यानमाक्रमणं
् च॥ ३८ ॥ ध
"तैव त भरतवं चत्वार शतानदूहन्ति उदकयमशं शतेन रान.
वः ५ १,५.५५) त् र् तिेषति--अननश्ेति मनेय । ईर तूणी ।
श्नं |रनिभेत्यैनो रेन सहं ब्रहम दषिणतोऽनेनमरेेति | सूत्रामिणिभिः सह होता पशात ्रामुलोऽेनाेेति । सतह वमः सरतत उदवात--भगैन- मेति 1 अनिीवूहुप्चवयति भाहयति । अनुदवेोऽध संयाति । मोण- मुदक एव नेतरस्यले । यत्र न पुरा तिष्ठति ततस्यसिमाक्मयतिं । स्थानाकमणयो" रन्ता यल भवाह्यति । उद्कादुततिष्ठतोऽश्स्य पद्म् |
निदु --अषवयु्होु तरतव रस्तदीयेन समुणेन्॒यादिभ्यपृभ्यो कि सकाश्मीरा भिमुरयन ततदिशि सम्युाहयन्त । रान- पुमा अभिषिक्तः सवयं रज्यदौसैः रतस्य; सदितोऽयमधयु। पूरय दसि परल्स्मुलैः सथा त्व प्रेत । अनेनेत्ादिवधयाकयन्तः प्रोक्षणमन््ः । उमः कराः । सूताः सारमयः । गमण्यौ ममनेारो मघवानः । वैशयूदामयां
भैतिमिदर्यमुपािता क्ता: । कोशवृद्विकारिणः संम्रहीतारः । सष्टमन्यत् ॥६८॥
दं विष्णुः परतिद्िष्णुदिवो वा विष्णविति तिच्-
व भिैष्णवीभिस्तिस आहुरीलुहोति ॥ ३९ ॥
तसिन्यदे तिस वर्णवीनुंहोति । जुहोतिचोदितत्वात्लाहाकारपदानम् || ३९ ॥
अंश्रये स्वाह सोमाय सवाहेत्यश्वस्तोकान्खन्दे- कीनुन्मेत्रयते ॥ ४० ॥ दंशषतव पेतमतुवाक्- ` जतेयति ॥ ४१ ॥ ^ भवत्व सोतन वु ऽुमतवमाणा सोकंयाः ' अस्ये साहा सोमा स्वाहा ! ( तै° सण ७-१-१६ ) इत्याद्या वा( स्व }षटमा दशान्वाह ॥ ४० ॥ ४१ ॥ अवुधचभीयानां मन्नं सेर्यामाई--- षकृ शयेकेगो् । सदसत शत्पेकेषाम् ॥ ४२ ॥
क
4
ज
=
‰
कि
न्न
कैग]; महादैवरालिरकाितेमयोगचनदिकाव्याख्यासमेतम् । २१४
{ -अंयेः कहा (तै० तेर ७-१-१९) इत्यनुवाका्लय आश्नाताः | तत्र मध्यमाः वके. एकाद मन्त्राः । तत्रान्तिमः ‹ स्म स्वाहा ' इत्ययमुपहारल्पत्वाः दन्ते पठनीयः । ततः पूं तु दश मनाः शतङृत्व अदृताः पलं संपद्यन्ते । तत्त- हलमनुपादिल्ैः ॥ ४२.॥ अय मन्तरसेयोयां पानतरमाद-- अपारिमितकरतं इत्येषाम् ॥ ४३ ॥
- ' पहसर्सथां गणित्वा परिमितस्ानुबनेन मोगमपि परमितमेव ्ापतयात् | अतो गणेनामङक्ववीरिमिता अनुत्रूयात् ॥ ४९ ॥ 7
अद्रय स्दिन्ाधिभ्यामित्यश्वसय पूत्रदोमाञ्डदोति ॥ ४४ ॥
गृह प्त्यगत्याऽऽहवनीयं विहत्य स्वेति पूरवहोमान् | ४४ ॥ विभूमीतरर्मभिमन्त्यं भूरसि शवे त्वा प भब्याय त्वा भविष्यते त्ेयुत्सृजति ॥ ४५ ॥ : विभूता प्रूः कितयधस्य दक्षिण कर्णे यजमानमश्चनामानि वाचयित्वा ( आप शरौ° २०-९-९ ) इत्यपसतम्वः । दवितीय प्रोकषणानम्तरं विभूमौतरा इत्यदीन्य- श्वनामानि अश्वस्य दुकिणेः वं यनमानं वाचयतीति भावः । भूरसीति पुनरशप्तमीपं गत्वाऽनेन मन्त्रणा रनाभ्याभुृनति रशनाबन्तिशवतीतय्थः ॥ ४९ ॥
त परिददति देवां भशषापाला इति एतं बै तसै रालैपुत्ा देवा आर।पाला; केवाविनस्त एत गोपायन्ति ¡ अनिवरतयन्तोश्ुयान्ति ॥४६॥
दवा आकाशा शत । रलिभ्यः परिददाति । शतं कवधिनो रः न्ति । अपयोवतै- यन्तोऽमनुचरनति । चतुरता इनंतयेकेषपम् । शतं तटप्ा राजपुत्राः सेनद्धाः संनद्धपारधिनः, शते वैया विपिन, शतं शूद्रा वरपिनः । तेऽस्य गो्ारो भवन्ति । अनेन मन्त्रेण तम्य एव रानपुभयो रतयमेनमं परिददाति । अस्नन आदाधाच्येवशददेनामिपिक्स्व राज्ञः पूत्राय रज्ञा ैकभिमतसये शयना शतपंख्याका विवषिताः । द्रा इदं रातमध्य, आशापाश वघ रकामनत्रो- क्ता देवा इत्यथैः । देवनशीयः देवाः । चतुणी शतानमिदुपटक्षणम् । प्राधान्या द्योपादानम्, ‹ चतुःशता रक्षति ' ( त° ० इ-८-९ ) इति ब्राह्णम् | केचित् --रलिभ्य; परिददाति रलिनः कवचिनश्च नद्धा अनुिनः ृठतोऽधवमनु- गच्छन्ति । शतं तस्याः पोणिगहीत्याः एवा राजऽन्रा उग्रा उत्रनीनिनः पर्वतवा-
६६
२१९ ्त्यापादविरवितं ीतसू्रम्-- ` ` [ १४ प्रे
सिनः । वैश्या ( विपणिनः ) िभयिनः पन्थानमतिकम्थाश्वस्य पाश्ववोगेच्छन्ति । ये रुरा षरूपिनः गृहगामिनो ऽस्य यवमहरन्ति एतेऽश्स्य गोक्ठर इति ॥ ४९ ॥ यथद्राह्मणनातमुपेयुस्तानृच्छेयुः कियधूय- मन्वमेधस्य वेत्येति । यो न विचात्तं जित्वा तस्य कात्वा पानं चोपनिनपेयु; ॥ ४७॥
यथद्रा्णजातुपयुरुपगच्छेयु्तत्च्ेयुः सविद्वानश्वमेषस्य जानाति ` मन्तं जाहमणं कप वेति । यदि न रिचिज्नानाति त नित्वा तस्य गृहाद्वक्षणमश्व्य खाद् चणकादि पानीये नयेयुः ॥ ४७ ॥ यज्जनपदेऽन्ने तदेषामन्नम् । रथकारङले बसति ॥ (ख ०३) ॥ ४८ ॥
इति सत्याषादिरण्यकेशिसूत्र चतु्दशभशने भयम; परशः । यद्राह्षणाना कृतान्न तदेषामत्रम् ( आप० श्रौ २०-९-१७ ) इत्यापस्त्बः | नतु कष्ियौश्यानामकनमितरेषां च भक्षणं भवति । सायके रथकारणृहेऽस्य कासो मवति ।
आहूत प्हण्यऽत् समायति शचीपतौ । पदातिंतव युक्तेति प्रागिवाऽऽनयनं कृतम् ॥ रशन।्ञनतः पश्चादध्वयु परिदापयत् | राज्याय प्र च राना स्या्वततंति्ठते कुः ॥ आनयन्ति ततः श्वानं यजमानस्य पूरषाः.। विष्वमन्धेन द्ाङ्ग चतुरक्षं भिवितम् ॥ अ्षोरपार यः भरतनिन्ुदधितयलान्वितः । त समाचक्षते शवानं षतुरं विषक्षणाः ॥ सभक मुप हस्ते गन्दासीमुतस्ततः । सौवणोदृतजानषठशठतोऽशमनुबनेत् ॥
भ्रवेशयन्त्यश्चमथाप्ु मशम्
श्वाने जरे चत्र ह्ुनोऽप्रिषठा ।
अध्वयुगाऽय प्रसुतो जीति `
स पौश्वेयोऽस्य दानः प्रहन्ति ॥
१ किथथूयमश्ेधत्य ।
दपः). महदवयाकतिसेकरितमयोगवग्धिकाच्ास्मसमेतम् । = २१९
सनाम(होषन्तः कितिपारपुतराः संनद्धपूताः तमस्य तर्प्याः । गोपायितारः शतमेवमुप्रः सनाहितास्तादृशमूतयुक्तः ॥ वैदयाः शतं प्रान्तनराः पथः स्यु- वरूथिनः स्युः शतमेव श्रः । ताः) सवरा परिपाय्तोऽ- नावतयन्तोऽनुचरन्ति सर्वे ॥
एच्छेयुः पपितेऽवमेधविषयं मो ब्राह्मणा वः वियत्
मं्रनाह्णकालवेदनामिति स्ुर्वत्किंनिद्िदः ॥
[१ आदेयं तुरगस्य तद्धवनतः स्यात्वाचयपेयादिकं तेषां कषतरियौैश्येदमत इह प्राचे कृतान मेत् ॥ रथकारगृहेऽधस्य वप्तः सायमस्य तु ॥ ४८ ॥ इति सत्यापादहिरणयकेशिसूत्व्यर्यायां महादेवास्सकरतायां प्रयोगचद्धिकोयां चतुदश प्रथमः पटः । भय चतुदेवप्र्ने दवितीयः पटलः । ५ ०९ £ स्वहित्यश्रस्य चतु पत्सु चतन्तः सायं ॥ १॥ अश्वस्य बृनषनस्यानीया इह भृतिः, इत्याद्या धृतयश्चतुै पत्सु होतव्याः । सन्य , पतिेधाद्भेन सहाऽऽगतोऽ्युः प्राृतलुकुवाज्यस्ालयाज्येन चुहो" तात्ययैः ॥ १ ॥ सिप्र भातरष्टाकपालम् ॥ २ ॥ निरषपतीति शेषः । शवमूते तूर्तीयायां पतत्रे जषटमित्यादि नारिठन्तं कर्म कुयात् ।॥ २ ॥ कतै , ` षुरस्तास्सिष्टकृत ईंकाराय स्मरिट्ताय स्वाहि-
स्थाह््वनीेऽश्वचरितानि जुहोति । अञ्ज्येताय , सराहा इृष्णाय स्वाहा श्वेताय स्वाहेतयश्वरूपाणि
६९० सत्यापादमिरमिते भौतसूत््~-: ` `: [1१५ पभे-
॥ ३ ॥ विपरीतमेके समामनन्ति ।। ४ ॥ हिर ण्य९ शतमानं दक्षिणा ॥ ५॥ पुरस्ताल्तिष्टकृत इत्युपहोमप्य काटचोदनात्, आयनाय स्वाहा प्रायणाय स्वाहे. सु्रावन्लुहेीत्यापस्तम्बः । ईकाराय सवहित्यनुवाकेन प्रतिृन्म् । अश्जयेताय स्वाहा ह्ृष्णाय स्वाहा त्य्टाचत्वारिशतमेकंमतिरिक्तं सर्म स् हेति । द्षिणाकाे शत मानं हिरण्यम् ॥ ६॥ ४॥ ९॥ "तस्या९ सर्रियतायामित्यददा इत्ययजथा इत्यपच ह्यदः सध्वफरोदिति ब्रह्मणो वीणागाथिनौ गायतः ॥ ६ ॥ तस्यं प्राति बराह्मणतरपगन्तायां समातयामन्न बा्षणो रवाणागायी गायति ~ इत्यददा इति नित्यशो ब्राःणेभ्यो भूम्यादि दान( दत्त )षानू् । इत्ययजथा ाजपेयराजसुया्भिशिवान् । इत्यपचः, हरिणादिरमा्तादि पक्वान् । इत्यदः साध्व करोदिति । शासमनुपृत्य सा्गमकरो दित्येव गायती बीणागः पितौ ॥ € ॥ सविषे प्रसनित्रे मध्यंदिन एकादशकपालः । रजत५ शतमानं दक्तिण। ॥ ७ ॥ माध्यनश्या यक्ष्य इत्यादि समित प्रवे चुष्टमित्यादि बराह्मण. णान्तम् ॥ ७ ॥ सवित्र आसविभ्ेऽपराहे द्राद्श्शकपाछः। सुवण शतमानं दक्षिणा ॥ < ॥ बाह्मणतणान्तेयगिषटिः ॥ ८ ॥ ^ ~ तस्या९ स^्रिथितायां दक्षिणेन येदि^ हिरण्मयं करिपूपस्तृणाति । तसिन्दतोपविश्चति ॥ ९ ॥ आदयायमिवद्राकहोमादिगानानतं स्थितायामापराहिक्यामिटौ दक्निणेना$$हवनी- यमित्यादि ॥ ९.॥ 4 । दक्षिणतो ब्रदमोदवातार ॥ १० ॥ तेसिञुपविशत इति शेषः ॥ १० ॥ दिरण्यकरिपोरम्ेग होतारम् ॥ ११॥ : . ! दक्षिणेना ऽऽहवर्नायं होता हिरण्यकशिपाबुपविक्षतीत्यापस्तम्बः || १ १ ॥ दिरण्मये कूच फलके वाऽध्व्ः ॥ १२९ ॥ इपविशतीति शेष । पुरतादध्वयरिरण्े कूच कत्ापलञम्; ॥ १२ ॥
२ शदः ] महदेव्ाचिेकटितमयोगचद्धिफा्पास्यासमेत् । शशै
दक्षिणतो बीणागणकफिन उपसन्ना भवानि ॥ १२ ॥ उपोपकरान्ि ॥ १६॥ समुपचिष्टषवध्वर्यो ३ इति होताऽध्वयुमाप्रमते ॥ ‰# ॥ सवषु इति होवाऽव् पत्ामन््रयते ॥ {४ ॥ पररिषटवप।ख्यास्यन् भौवन्यषं च छद इह होतरित्यध्वयुः परिगरृणाति ॥ १५॥ होर इ होतरिति प्रतिगरः ॥ १५ ॥ समते पारि भोवन्यये च बीणागणाकिनः पुराेरिम राजाः ॥ (खल ०४) ॥ साधुरृद्धियैनमान ५ संगायतेति संेभ्मापि । = एष\ सदा समेष्यति ॥ १६ ॥
संस्थि्योराख्यातयोः हर्यति वीणागणाकरेन इति युषिष्ठिरादिभिसतुल्यमिति कृत्वेमं ्गायतेति । एवमुक्तप्रकारेण करप; ॥ १६ ॥ साेपृतिषु दूयमाना इत्यजिना इत्यः गुथ्यधा हत्यमु, संग्रापपभित्यहो पीयैमफरोदिषि रानन्पो पीणागाषी गामति ॥ १७ ॥
पतिषु हूना राजन्यो वीणागाथी इत्यनिना मराादभिरयुस्य एव शूं भते > ब्रन युद्धं हृतवान् पराम हतवान् इत्यादि ॥ १५ ॥
नित्य साय९ सायंृतीर्जहोति । भातः भातरिष्टिभिैनते । नित्य॑पारिष्ं भोवन्यवं च नित्यम् । बाणागणकिनौ ` ` ` : ~ बराह्मणराजन्पाव्ठानापवगौरलायतोशष, ` ~ हक्ताधिष्टिषु ताभ्या« श्रतमनोयुक्तं श कि: ददावि । शते चानोयुक्त चेत्येफेषाप् ॥ १८ ॥
नित्यतिति कचनादहरहः पायं प्रातपतिहोमादि । एवमेतानि साधिता सेर कमणि करियन्ते (आप० श्रो २०-७-२ ) इल्यापस्तम्बोकतिः । सेव्सुरित्य- त्यातसंग्रोगे द्वितीया, इति वचनासपौवतरपयेन्तमित्य्यः । अपवृ्तास्मटिषुः ` ताभ्यां कणागाभिम्यां शतमनोयुक्तं रयं च दात् | रते चोक्ते चेत्येके शिः प्दन्ति ॥ १८ ॥
¦: शत्यपृदविरचितं शरीतस्शम्-- . ` (१४ प्रभे
+ +; तरिधक्िमासः एष संवत्सरो भवति ॥ १९-॥ एव पाषित्रष्टयादि, गृह एवान्वहं सेवत्सुरं गानान्तानि क्रियन्ते 1 सावनाचचन्द्रमा- सोक्तस्याऽगोमिन्ा वैदासंौमा्या उपर्टदमावास्याया वमपि सान्विषटचादीनि । एष सवत्सरो शिशम्मातीर्मको वर्तत इत्यर्थः ॥ १९ ॥ उर्वमेकादशान्मासाद शवस्य ्रनेऽशवं बध्नाति ॥ २० ॥ सपू एकादशमति तृतीयारृति । अधत्यमये गृहे कष्ठ, प्रडीरा(दीरोक्को र(र्कावोशवं कधनन्त्यधपरितारकाः ॥ २० ॥
५ , तस्त बद्धाय यवसमाहृरन्ति ॥ २१ ॥ स््ोऽयः ॥ {९१.॥ .
यद्श्वपुपतपदिनदेदामेयमष्टकपालं < नि्ोदिति ब्रा्मणव्यारूयातान्यश्वभायधित्तानि ॥। २२॥ .
यानि नाह्मणन्या्यातान्यशचपरायथित्तानि तान्यापस्तम्बोऽपि सूत्यामास्--° यथ शवपुपतपद्विनवेदान्नेयमष्टाकंपष्ं नरवपेतौस्ये चरं साित्रम्टाकंपाटम् । पौष्णं चरं यदि नमणः । रैद्ं चहं यदि महती देषताऽमि मन्येत । वैश्वानरे द्वादाकपारं निरवपनदणा- ररे यदि नाऽच्छत् ।:यदयधीयाददनयेऽशहोमुचेऽशटाकपारः सौर्य परयो वायत्य आज्य भागः । यदि वृवामधीयातपरानापत्यं चरु द्वादशकपाट वा | यदि नदयेद्रायन्य शपि सेनाऽोत्तरी-पिेतेद्धाये यमत पएकाद्शकपाटम् । यदि भ्रपहा(शाऽ)- नयेयुरि्राय प्रहन एकादशकपारम् । ययन्धः स्यात्स ,चर्मेककपाठं बा ।. यदि शमेऽवपतेदषणव तरम् :ययविक्ञातेन यक्ष्मणा ` म्रियेत, प्राजापत्यं चरं द्वादशकपालं बा । यदमित्रा शुधःभनदिरन्ेतास्य यज्ञः । अयान्यमानीय प्रेयः, ( आप० श्री २०-८-२ ) इङ
उपतपत्सेतपको रोगि} शोणो दुव । ण्यस्य लब्दोपस्य धैकित्सकः पूषा । महती देवताः वदूनामधिप॑तिः । तलिनपदुष्वभिमन्यमाने सति उवरादिना पुः पीडयते । अकवसय भशुतवेन स्रदेवचतव्रौदयागेऽनु्ठते प्ति स्वकीययैव देव {तमुनितििततदोगरहितो मवतीतथः। यृगस्याचस्याऽऽरः पत्येऽहनि. निवास- हमकतकऽआआमनामवि. वैश्वानरे वुर्योत् 1. वडवां गर्दी वा भिन्तयेद्ारोहद्ाः। येत्र भूलनीय हविः । आच्यमागसयेपांुयान( ग )षत् । यदि, कडवामारो र श्राप चर् । यदि सर्वत्र न द्दयेत वायत्यै चरम् । यदि मेनोऽमत्विरी अमिगमनशीलो लरितगमनो वा इतराय यनत। प्रह मेत नयेयुः, इनाय परस
“कः
क
पटलः] महादेवः खिसंकलितमयोगचन्द्िकाम्यारूयासमेतम् 1 ३४३ (ह नि। यचन्धः सै चरम् । यदि जीण दूते पोद्ैष्णवश्रेः । अवित्तिऽनेन रेगिणेत्यविज्ञते प्रानापत्यश्चरः ¦ अमित्राः शत्रवो यथेनमधवं प्रापतुः, \ अन्वित गं स्षय्् |. मातृमन्ताितयादिनिशिष्टमानीय प्रतयुः । भरनापतयेः तेति धमिनय सेत्यन्तेन छोणत्वादौ विदितप्रायश्चिते छृत्वोत्सज्यान्यमानीयत्यादि ९२ ॥.१7
अमावास्यायाघ्चला < संभरापि ॥ २३॥ ` ध
एतस्य संवत्सरस्य तरेत्यपस्तम्बः । उत्तराऽमावास्या यस्यां महसि उद्वावुरोनय॑नं
छृतं ततूपरभृत्यागमिन्या वैशासपौमास्या उपरि्द्मावस्यायामुलासतमरणादीनि । एष
सैवत्सरश्न्द्रमानेन । तस्याममावास्यायां प्रातः पवित्रं त्वा बृहस्पतिपुरोहिता, इति हृष्णाजिन उखायै पुरीप॑मरणं, कडठे सीद॒ होतः स ` उ लक इतिं | तिखभिक्ि सभी राजन्य इति वचनात् । चमस इति चतस्रो हुत्वा स्वाहाऽऽषिमाधीताय सरिति
घि वैदेवानि हत्वा विरामः । परौवसमारिः । समासि वीणागायिम्या दानम् | इति वैलानपतसनम् । उलापचनादि यसििन्करिमश्िदिने । यसिन्कसिवीणि पञचपसु"
मिवायन्येन वा यजेत, इति ॥ ९३ ॥
तधातवीय। दीक्षणीया ॥ २४ ॥
आगामिवन्तेऽभिवदीक्षणीया । यस्मिन्किमभित्पमैणि महावीरकरणम् । जमीषिः बने पर्तोुरानयनं हस्त्यधादिमिः । परातरक्निहो् हुत्वा दतिणवि पूवम बहिः
-प्युलाकंरण॑स्यापनान्ते करोति, । माध्येदिने सवित प्रसव इत्यादि सावन
स्तमा्े सावव्र्टयादीति । आज्यं पशव इत्यादि आदितसनैषातरवायां विषाय दीक. णचि पलीपतयानान्ता तिष्ठे ॥ २४ ॥ दीक्षाहुतिकारे जीणि वैश्वदेवानि. जुद्येति । -चत्वा ्द््रहणानि ॥ २५ ॥ अग्निना -तपोऽन्व-. , , ,, भर्वाद्त्ौद्ग्रहणानि । स्वाहाऽऽधिमारषीताय “, स्वाहेति वेष्वेवानि .। सपताहमन्वहमोदप्रहणेकैशव- देषैष भचरति ॥ २६॥ सोऽयं दीघताहृतिकालो विदद उत्तरोत्तराणि वैश्वदेवानि भवन्ति,॥२७॥ सर्ाणयुत्तमेऽहनि हृयन्ते ॥ २८ ॥
उत्तेण बदिः ्ाध॑शमित्यादि आहवनीयमुोपविशतीत्यनतं छत्वाऽऽनूतै चुने एति चत्वाय॑द्हणानि हु-व। वाचा म° इति चतसः स्वाहाऽऽभिमाधीताय स्वाहेति त्रीणि वैश्वदेवानि हूत्वा विराम दति भाष्यत । श्वोभूत प्रमोयां चत्वाये्रणानि वा हुत्वा वाचाम इति केचित् | उकरेषु न वाचम दतयेके ! काय स्वाहा इति त्रीणि वैश्वदेवानि |
च॑; ` कवपादतिरितंगौतसूनव्-- = [ १०४१
ह द्विथा, अदित्या इति शीण । तृतीयायां सरसत्येत प्रीण । चतु्यौ पूष्ण -¶ति शरे । प्न्य त्वा इति ओणि । पडु्तेऽहन्यौदहणानि ुहोति । सवर पणाहुतिु्ताम् । पडहमासातैष्णेन प्रचरति । सम्थामापिक्वा तरिहविषेति वानसनेयकम्; | ( ओप = श्रौ ° २०--८- ११ ) इत्यापरतम्बः । समेऽहनि वीकञा- रम्भशवदुपेततायां चौद्हणानि हुत्वा वाचा म इति पश्चमम् । अनम्यापपते मन्ता म इति (0४) मिति पटाभ्निकीः, वि्वदेवसयेति पूरणोहुतिः । विष्णवे स्वाहेति पणिं । सर्त स्वेति पूरणाहतिः । जादिषु त्रिषु एरस्तादन्ते च घवा. करं उत्तमः एवान्या आरिकः, अहन्यहनीति फेचित् । तचत्वायंद्रहणोनिं हत्व पीदं यलमनिस्य भोजनम् । क्षरल्वणवननै, तरतस्या (सय) प्रवृत्तत्वात् । अथवा शमि वैन । तरघातवीया, समेऽहनि । आशनिक्या विहषिष्क [ या ] ९१९. २६॥९०॥२८॥ ; ,. वीः देवानां कमिणेति इृष्णानिरनमारोहन्तयतु, दीक्षाभिरभिमन्त्रयते ॥ ६९ ॥ भुवो देवानामिति पथ्याऽतीति ५ । वसुभिदेषेभिः, दक्षयामीलन्तम् | काऽपि रुमेनिः पथ्यास्तीऽऽदितयिमिः पथयाऽप्ि विभिः प्याश्यज्गिरोभिः, कोफादि/ म भियभिति इृष्णानिनेमरोह्तं यजमानमभिमसत्ते | अहे दी्षामि यतपरसमुषीकरणात्छतपोलप्रवृकतनम् , | ; गतशनीतवाकिनिन्धयेन शृकतीति.9 ९९ ॥ `
आं ब्रह्मज्ञ बीजमिति नातपुरपुपाति, तै ३०॥ आ ब्रह्मन् मतिं बौनम्० । हत्यनुवाकोभ्यां जातमुरयमुपति्ठते । प्राकृतस्य निवृत्तिः ॥ ६० ॥ ~ बिक्चयां वाचि वणागणकिनः॥ (ख० ५) ॥ दवि यजमान सगायेति समेष्यति ॥ ३१ ॥ विषाय काते यजमानो भं तेये पंमे्यत्यघवषुः । बणागणाकन श्या इदय इति गायन्ति ॥ ६१ ॥ एः धि: क्सतीदरीफुः पदियमाणामु जघन्यं देषैः संम 7. ; `. ` ध्यति । : मनापतिना सुत्यासूदबसानीयायाम्- 15. .; ; न्तः ॥द२॥
गूहः
\ ॥
- ष्टः ] महादैवशातिसंकारितमयो गचिन स्यासमेतम् ] नर्य
` ए सदोपवपयात् । प्रजापतिना पत्यासवमृषोद्नीयानूनन्धयोदवसानीयाखिति
-देमैरनततः ( आप० श्रौ ° २०-८- १७ ) इत्यापस्तमबः । एवमौपवपतयात्ः। अभि.
बदीक्ापरिमाणं ज्यहपलमभ्रितय प्रयोगः । वेचिदद्रादशावदीकोपसदौ । तद् रिरे दीकषन्त इत्याच तिश दीक्षाः । पडुपसद्ः । यदहः प्रयायादित्यादि गाहपत्यतिर्ति हृत प्रायणीय प्रचयं वेदिमानम् | ६९ ॥
द्विस्तावा वेदिः । एकषिभ्शोऽग्निः ॥ ३३ ॥
वेविके दविपतावा वेदिः । भिस्तागोऽपनिरेकतिष्यो बा ( आप० श्रौ ° २०-९- ट) इत्यपसतम्बोऽपि पू्यामासि । विकटे द्विगुणां प्रहृत्य वेदिं करोति । दविकरण्या वेदिमानम् । व्रिशदङ्गुरप्य॒षुरस्य॒वाऽ्धणवारन्नुः । प्त ्रकमः । विस्ताबोऽभनिः परमस्य तरिकरणी । पुरुषस्यानीया प्रमाणे तियैकूिकरण्या- यामस्तस्या्ष्यारणनुसिकरणी एवं पुरुपस्य तिकरणी, आत्मचतुर्ीरेन चतुमौगीया, तस्याधेन ततद्; पर्चमभगेन पचममागीयस्तदर्यन पदिषटका गाहंपत्यनितः कृतिव धिष्णियानां च | प्रायणीया प्रय वेयद्मी शौवन मीत्वा मन्मेण वेदिं मत प्रायणीय ध्रवा्त्यादि । सोपरकरणकाे गव ते ° तस्या आत्मा भूयो वा एुकोनप्सं ते शीणानि । तरिरत्रपयौपसोमफटयोः कयः | आति्यया प्रचयैन्निमानादि । चितः स्य° ते पया प्ति इति पिकतान्दूहनम् | आतिथ्याया रुवाह्यादि तहंतिदौप- बपत्यात् । अहरेपेरिति वीणागाधिनः प्चकराठे [ गथयुः ] । यूषच्छेदुनकाठे- ` एकविंशति यूपान् । रा्ुदुोऽशिष्ठः चष्मातकः । त्रिके: (दुमयतः) पौत्री । तराः षट् लाः षट् पाठाशाः षट् | एकपिशतपरत्नयः प्व पाटाशा उपर. यपत्नीवतविशाा सूपाः परकृतपरमिण। ओपवस्येऽहनि ॥ ६३ ॥ † वैशवानरीयेण मचरति ॥ ३४ ॥ अ्निगुणके वै्ानरः । ्ाहमणतव॑णान्तेयवििः ॥ ३४ ॥
अप्ये गायतराय विते राथंतराय बासन्ताया-
एकपल इति दरादतिषम सर्वृष्ठवामिषठि
निधरपति ॥ ३५॥
शाखाहरणादि प्सूनमयं बहिवेवप्ववत्परिसतरणं। पद्पादात्कपाानि चतसः
स्थाल्यः । निवौपणकल-अस्ये गात्राय त्रिते राधेतराय कन्ताय नु निर्वपामि |
इतराय ्रषटुमाय प्दृशाय बाहंताय भरप्मायै विग्रम्यो देवेभ्यो जागतेभ्यः सदो -
भ्यो वैरूपेभ्यो बाधकेभ्यो जुं° मित्राव्रुणाम्यमानुटुम्यामेकविष्छाभ्य वैरानाम्या५
शारदाभ्यां पयस्या हस्यतये पार्क्ताय त्रिणवाय शकराय हैमन्तिकाय जुं स २९ ६
९२६ सत्यापादविरचितं भरोतसूष्-- 8, व
आतिच्छन्दताय त्रयनिऽशाय शताय शरैदिराय जटं अदित्यै विष्णुपलयै भरु अनये वानराय जुं = अनुमत्यै जु काय भ इत्यादि उत्करे तिर्मिनीय यथा- भगमित्यादि कपालान्युपधाय प्रात्ोहकर्मनिष्टपनादि कामधुक्ष मित्रावरुणाम्यामातु- एुम्यमिकति भशाम्यां वैराजाम्या ९ शारदाभ्या^ हविरिदधियामितितगमाः । पिण्डं त्वा उयावरतध्वमिति त्रिः । अथवा व्याव !ध्वमिति चर्र्न् व्यावतैष्वमितिपुरोडाशान् व्याव- तयमिति पुरोडाशौ । अधिश्रयणादि । परिधीन्परिदधाति गन्धर्वो ऽपीति नास्ति, कसेत्य- स्यापि । तेषां प्त्ान्नायः | अस्य यजञघयति त्रिष्वप्यनुषङ्गः। नतरमुष्मा इति कयस्व नामग्रहणं फायानुनूहि कं यन । एककपारधर्मेण प्रचारः । मधुश्च स्वेत्यादि वराह्मणत- पेणान्तेयमिरिः ॥ ३५ ॥ समिदिशामिति याज्याुवाक्या भवन्ति | ६६ ॥ इं यनु दौतरम् ॥ ९६ ॥ कर्त्वा युनक्ति स त्वा युनतिति परिधीः शवुनक्ति ॥ ३७ ॥ गतम् ॥ ६७ ॥ रथवाहने इविषनि राज्जुदारमभनिष्ठमेकावि धत्य शरन संमिनोति ॥ ३८ ॥ ४ वौधौराऽ$शिवत् । हिर्धानपरवैनकटे रथवाहने हविषौनाे. मवतः । स्यवाहनष- थै अनसी । यूषतंमानकटि राउनुदालपरेकमि्शत्यरतिनमशि्ठ मिनोति ॥ ३८ ॥ : पौतुरवावभितो भवतः ॥ ३९ ॥ ; :.; "द
पौवुमवौ देवदारमयौ दक्षिणत उत्तरतश्च ॥ ३९ 1 ज्रयः खादिरा दक्षिणतल्चय ऽन्तरतः । भयो वररवाः पाठाशषा दक्षिणतस्लय उत्तरतो वैल्वानेफ उत्त. मान्त्समामनन्ति पालाश उपशयः ॥ ४० ॥ - हत्येवमादिव्यत्यतिन मानम् । तत उपशयनिषानम् । अ्नीपोमीययागृः ॥ ४०॥ चतुष्टय अपो दिग्भ्यः समाभृता बसतीवरोधेहाति ॥ ४१ ॥ पेतः सुनक्चण्यान्ते चलु्टव्य इत्यादि देवयनन एव प्ुपरोडाशादिदेवमुवा हवीषि, यानमानसयेत्यतर । ुतरहण्यनते कणावादी प्रनापतितुस्य इति गाथति ॥ ४ ६: श्वोभूते प्रतायते चतुषटोमोऽगिषठोमो गोतमचतुषटोमयोः. ` . । पैः ॥ ४२ ॥ पशुकाल पेकाद्िनान्पश्ूुपाकरोति ॥ ४२ ॥
॥५।
द्द ]. महादेषशालधिसकछितपयोगषन्दरिकान्यास्यासमेतम् | (२२७
3 मरार दवी गोतमषुटोमयोः पूर्तम् । ध्रुवां शयु्यशिोमवत्योडकशिप्, हदे लेत्ृहः। पयौषुपावहत्य, अश्च युनजमात्यादिसर्मनिषटोमवत् । शुकाठ आश्ेयं ्वनी- यपुभकादिनान्वा ॥ ४२ ॥ दक्तणाकाले मध्यमं मतिरस्य यदन्यद्राह्मणानां दिश्ुवितताुमेः सेनाभ्यः पुरुषेभ्यश्च । तद्ये समरः प्रतिविभव्यान्वहं ददाति ॥ ४३॥ दकषिणाकाछे भे यद्वामणानां दिप न्याय्यधनं यसन उत्छ्टरतत्ममृति संचितं घनं ज्ये समरोऽनयहं ददाति ॥ ४३ ॥ भावौ दिशमध्व्यवे दक्षिणां ब्रह्मणे मतीरवी९ ` होत्र उदीचीमुद्ात्े ॥ ४४ ॥ प्रागादिदिधनमध्वयूवादि्यः प्रेमाद्दाति ॥ ४४ ॥ ॥ अपि वा माची होते । मतीचीमध्वर्यवे । एतदे- वान्वायान्ति हका: ।। ४५॥ अपि वेति पकान्तरदनायैम् । अतनाप्यापस्तम्बीये विरोषः-मदिषी ब्रघ्णे द्दाति। वावातां होत्रे । परिवृक्ती(कतिमुात्र | पाटाकिलीमध्वयैव इति वित्तायते(आप°श्रौ ०२० -१-१०-१।२) इति । महिषीं बरह्मणे ददातीति वचनातताप्तामपि धने ददातीत्यर्थः ॥ शग्निदक्षिणाऽ्वयैवे कल्याणीरित्यादि ॥ ४५ ॥ पत्नीसंयाजान्तमहः संविष्ठते ॥ (ख ०६) ॥ ४६ ॥ इति सत्याषादाैरण्यकेिसूते चतुर्दशमश्ने दवितीयः पटलः ॥ २॥ विपाणाभासनान्ति यज्ञायत्तीयेऽगनिषटोमसानि वतमाने चलुषटय्य आप इत्यादि वप्तती- वरीगृहाति । एकया भ्रसतुतमित्यादि पत्नसंयानान्तमहः सृतिष्ठते परि्रमाप्यतं ॥ ४६॥ इति सत्यापादषिरणयकेशिमूत्न्यरुयायां महादेवशािसंकरिताया परयोगचः द्धिकायां चतुरश्र दताथः पलः |
अय चतुदश तृतीयः पटलः । अभित आहवनीय ९ पटूत्रिःशतष्पततरपान्मन्वीत ॥ १ ॥ न सर्यविमः परिहरन्ति पत्नाभ्य उदकागियीन्त, पत्नीनां पन्येननांयैम्(९)। समिषमा-
१ कमेण।
५९८. सत्यापाढातरिरितं मोतसूत्रम्--; , -: [ १ ४ प्रभे
हृदमाऽऽदधाि। एमम्तमहः। ततर विदोषः - हर्यो(पियो)भन शवः सुस्यगिति षौ ्रहवृनम- तात् । सूक्तवाक इत्यापसतम्बमते । तनच्छूत्वाऽप्थाि पष्यति} पर्प्रतिना इय इति गानम् । एवं कतेऽस्तमि) पद् {शतमुपतरपान्मनवति |} १ ॥
अस्तमित आदित्ये षटु्िशचतमुपतरपनार्े- कस्म स्वाहा इत्येतेरवाकैः खादिरैः खैः सवी रातिमन्नदोमाञ्छंहति ॥ २ ॥ आज्य मधु तण्डुलानपृधुकाटौनान् करम्भान् धानाः सक्तन्यसूस्यानि भियङ्कतण्डुला ्ाऽऽज्येना- नेनेति ॥ ३॥ भ्यत्यासं जुहेपर्युन आज्येन युजोऽजनान्ततो जुहृतिं ॥ ४ ॥
ततो दक्षणतश्ोत्तरतश्चोपतलानासा् पुत्रि शुद्थेवु उप्ताः सादि. दण्डैः दैः रवी राभरिमल्लहोमाञ्लुति | मधु मक्षिकम् । तण्डुका ्ीहिमिनिषपन्नाः । एषुवरध्िषिकाः । लाजा नीदिप्रभवाः 'ुपपवदवकंपिताः । करम्भा आज्यमिभ्निताः सक्तवः; राता. अितयवतण्डुटाः । स्तवो, मचिततण्ुटगिष्ानि 1.मसूस्यान, एतेः नैव नाश्नोत्तरदेशे, प्रदधो धान्धविरोषः । येन पूपः प्रिसगुतण्डगासु हेमपमानवरगत्वासियङ्गः । दशद्न्यणां मिरी हेमु | दशान्नि देति ,(.३8 त्रा २-८-१४ ) इति । अनराऽऽपसतम्नोऽपि दषते, समामनि । आज्येन शदोति टनेगुहोति धानामिधहोति पर्ुभिहेति, । ;पएकम्ै साह इतयेषुमनुवा- फोनामयुन आज्येन युनोऽनेन । आञ्येना्ततः ( माप: भौ ९.२० ९-७ ) इति । एकस्मै स्वाहेति पषमतृतीयपञचमपहमनवमा युन अम्य, द्वितीय पृष्ठा्टमदशमा युजोऽतेन ॥ ९ ॥ ६ ॥ ४ ॥ 1
अके भयुक्तानां भयोक्ष्यमाणानां च न्त्राणाघ्र पयोग ९ समामनन्ति ॥ ५ ॥ उषसे स्त्रहेतयुपसि जुह्वति व्युष्य स्वाहेति व्युष्टायाम् । उद्यते स्वादे्युदेष्यति । उद्यते स्वहतयु्ति । उदिताय स्वाहेुदिते । सुवगोय स्वाहा रोकाय स्वाहा इत्यन्ततो जुह्वति । अन्नपरिवेपानिदधाति ॥६॥
एवमेताननुवाकानपुनः एनरम्यापं ` रानिशेषं हुता । अन्यऽम्यति सैसयन वाऽ. ुमावेनाऽऽन्येन । अलुवाकप्यान्ततः पैम . इत्यन्तः । उषे स्वाहेत्यादीनामेव
६ पटः ] महादिवशषाह्धिसंफटितमयोगचन्दिकाच्याख्पासमेतम् । र९
मोः । एकस्मा इत्यादि प्रापे स्वाहा इत्यादि सडशुताःपूवदाकेनाषतत ष व्य्पतेन भवति । (भयातेन-षिूमंभेतित्योदशान्वीतयन्तानि. जरे स्वातीह पतिः सवाहिः नघः, देवा आश्ापाहय इति प्रिदानमन््वः{ आांगनाग ताकु शावामू, भङ्गय स्वाहेति पूर्हमान् \ एथिव्यै स्वहित्यतं हत्वाय स्तिमि पु हताः । एित्ये स्वहि्येकविष्शिनी दीक्षां भुवो देवानामितयतदीकषाश्तः षण्मते दीकषयामात्यिताः पञ्च त्रघमणा वेत्यृतमेषामिति द्वै आदि भन्ते +) भतो पतयः । अवोक्यज्ञ भूते मन्यमिति नव । आ मे प्रहा इति तिः । अनितर तपोऽन्वभवदिति चतुर्विशतिः स्वाहाऽऽपि दद्वः अज्ज्येताय° कृष्णाय ° ओधि वनस्पतिभ्यो ० मेषस्त्वा कृष्याम्यः स्वाहा ० अम्भोभ्यः ०.नमेोभ्यः० महोभ्यः० । नमो रत्ति श्रयोदश । मयो भूद । प्राणाय स्वाहा सिताय साहा: एषि सवाहा दस्वते स्वाहा यः प्राणतो य॒ आ्मदा० इति मदिमानौः। आ. तरह्मत्राह्मणो ° द्वादशं । भति बने पञ्च अग्नये समनमत् ०. सेनमन्त्विति म्रान्तः.। वाये ¦ ्मनमत् ° अन्त रितताय समेनमत्० यथा वायुरनतरिरेण समनमदेवं महयं मदाः स्मन् | पूर्य चन्द्रम वर्णाय सान्न ब्रमण र्त रथाय भ्रनापतये समनमदेवमिति सत्रतुपङ्ः | भूताय स्वाहा भविष्यते स्वाहा इति मूतमन्यौ । यदकन्दः प्रथमे हविप्मानिषयन नाऽऽ्येनजेन च व्यत्यस् ) एकस्मा इति रानिदेषं प्रागुपाति जातायां-उपस शेते सृत, व्युष्ट्यै उदेष्यते, उद्यते उदिताय ` प्र्ञोतानरीपिङितिः|" माने प्रधानेऽध्वयवेसतीवरीः परिहत्य॒पच्वदोहादिवर्मदधिटोप उवच्यत्वत पदाशशःखा बाह्या प्रशाखा पेत्तशाखाहरणादि सवनीयपरिस्तरणान्तम् ॥ ९ ॥ ९ ॥ तायत एकवि ध्रा उक्थ्यो महानाक्नी साम ॥ ७॥ महारव बुध्वा प्रतायत एकि उक्थ्यो महानासी साम गायति ॥ ७ ॥ अन्तरेणाऽऽग्रयणोकथ्यौ । रौकिकर९ सोमम- भिषुत्य । खुवणेरजताभ्यां पाभ्यां महिमानौ शृहीतो यः प्राणत इति सौवर्णेनाध्वर्य पर्व शृहाति । य आत्मदा इति वा ॥ ८ ॥ रण्वः गर्भः समवसैताग्र इति राजतेनोत्तरं मतिमस्यावा ॥ ९॥ न त्वतिप्राहप्र धरुवा प्रयोऽ्य षोडशिपात्रं भिराघस्य मध्यमेऽहनि, इति राजत सौवण वायन्यौ | तूष्णी प्रादि । सवनीयप्यूनां पासाद्नकाठे सुहा प् वैते स्य कटस्य प्रयोगः । द्विचत्वारिंशयूपरशना द्विरानो युपर इति । उपशयस्य द्वै
शरै , पप्यापादषिरषितं भौतपूप्रतु--, ˆ .. [ 1४ परमेन
इरानेः:। एवं चहुशवत्वार्ित् । नवत्यथिकदातघरये पशरशमे।; | एकोनर्विशत्यिकीः पञचरातानि स्वरवः । तेषमिकः पूवमेव परयुक्तसतेन सह प्रयोगः: - 1 `एकोनपश्चा" शदषिकप्रातानि दरमयुगालानि नवल्यपिकशतत्रये कुम्भीः ८ म्भ्यः.. )› । अ्तूपरगोमृगाणां संहत्य ङद्यशूटवपाशचपणानां कुम्भीवत्लति - तेषं ` चिम् 4 देः ५४ त्यहः ) . पयपतमाहत्याभं युरसीति ` शुर्गरहमामयणं ` : च गृत्वा तूष्णीमभिषुप्य रोकिकाद्धः पयुत्य यः प्राणत इत्युपयामानतेत्र बहति `| राजतेन य भात्मदा० इत्युपयामान्तेन सौवर्णेन सूयस्त इति पूष साद्. यि ‡ चन्द्रमास्ते महिमा इत्यत्तरमुक्ध्यादि उकथ्यवदेव परेष्यज्ञनादिपरिमाजेयति. धरि. शयादषुश्दोमानतं कयात् ॥ ८ ॥ ९ ॥ १ 1 च स्य पवते मधु पियं पिता देवानां जनिता ` :-. : ` विभावसुः । दधाति रतनं स्वधयोरपीच्यं मादि- 7 ` न्तमो मत्सर इन्द्रियो रस इत्यश्वस्य ग्रीवासु . सौवर्ण< ुवमं भतिष्ुखते ॥ १० ॥
शभनं निष्कंमामरणविशेषमशचस्य प्रीवामु कण्ठे बध्नाति ॥ १०.॥ इयेनोऽसि गायजच्छः्दा अनु त्वाऽऽरभे स्वसितं
मा.सपारयेत्यशवस्य बाङबिमन्वारभन्ते । १ १ ॥
हिरण्यकरिपमुद्ातारमपरध्य निवस्योद्राता रथम वृणीते ॥ . ११ ॥ +} ; \ > , अग्राणि जद्धनदित्यशवमन्वारभ्य वहिष्पवः मान सरन्ति आक्रान्वाजी कयैरत्यकरमीद्रा जीति वा । उद्रातारमपर्याश्वघ्दरीधाय ` दणीते। , <; बदवा उपरन्धन्ति । ठा यदा हिं करोतिसं* ` इद्रीथः। यतमत्यभि हि इवन्ति स उपमीय; 1 उदगासीदश्वो मेध्यो यत्गिय हति जंपति । शतेन शवतव( प }रेन च निष्केण दतमानेन् वोद्ातारः युपरिे८ शये )मां॒देबत्द्रयन्तीमनूहाये्यु हातारमाह ॥ १२ ॥
अभिपूि्यापसतम्नः । अधमन्ारभ्य- अन्वारम्भः सपशः | नहिषपवमूनु९. पु्नति ्प्मकाः । अश्वं वडवापमीपे धारयन्ति । वडवां भ्रति हिकरोति चृशवस्तदुद्वानम्व
१ पूवं एव ।
{ल} मदिवमाविकितमयोगचन्दिकाम्यारुयासमैतपू् ।
परतिडवो यदमि कुवन्ति तदुमगानम् । इतेन गवा शतपठपरिमाणेन निष्केण । निष्क आमरणविशेषः । शतपलानि शतपुवणोनि निव्कानि( णि ) याचयित्वा--उदे- गाीदिलुकत्वा याचते । तत; पष्यति । इमामिति तेन शततपठेन बहिभवमानमुपा- करोति बिधि प्रत्यन्नायः ॥. १२ ॥ , नमो राज्ञे नमो वरुणायेति वेतसश्राखयाऽश ` तुपरं गोमूगमित्यािष्ठ उपाकरोति ॥ १३ ॥
उषा्ृतयित्यन्तः। पिव्यरयणमुषशयान्तानामसिषटवज्यनाम् | नव नव स्वरवः | अष्टा. दश्चाथोनां दक्षधिकशतदरतल्याविशिष्टनि( नमि )कोनवरिराच्छतानामारण्यपशचयानां, तान्छह्नचि्ठ उपगूहति .। अपाश्चदीनां स्नपनम् । इषे त्वेति । बर्हिरादाय उप ¢ वीरीति वेतसा, उपो ेवा्मनापतिरित्यनतयोः स्थानि नमेः रकष मवि भेही त्यनतपुकतवा प्रनपतये त्वा जुटमुपाकरोमीत्यशचम् । उपाकृताय स्वेति वरिष निाय, अन्यस द दाच. तेनैव मन्त्रेण वेतपशलया सह अनपय तवेतयादि तूपर- गोमृणौ । अशः भतिद्धः । तूपरः गर्णरहितोऽनः । गोमृग आरणयगोः पतिः.॥ {९॥ ुकषकाखाभिरितरान्परान् ॥ (ख० १७ )॥ आपनेयः कृप्णगरीवः.-पुरस्ता्ठकाे सारस्वती मेप्यधंस्ता- श द्व््वोऽ(तकथ्योः) साषि्ो बाहोः सू( स) ैयामौ पा्ैयोस्त्वष्ट लोमशसक्थ्यौ सक्थ्योः शितिपृष्ठौ वोशसपत्वौ पृष्ठे । धात्रे पृषोदर उद्रे ् ; वायव्यः शेत पुच्छ इत्यशरे पर्ङगया( सन्या }- ~ | १६॥ अ `, 'अपोपाकरणादितस्काराय, महगोऽघयवो भवन्ति । विभरतपेषादि( दे)
२ भयातेकोऽ्लयुः । आ्युनारण्यानशूनपाकरोति । अभे निशरलेऽय पानु | ओणि तेकते यूप्यानीय उपाकरोति ॥ १४ ॥ य £ . ,.5= ` . रोतो पृश्नरोहित सत्यष्टादरिनः ॥ १५॥ `: व नव शरतिषिमभ्यदधदृशषमनिके समामनन्ति ( जप० श्रो २०१ १-)
: लोपतन्बः । अष्टादशसर्याकानां पशूनमिकैकः सेवातः || १९ ॥ २ £ ` कृष्णग्रीवा अदेया वशववः सौम्या उपध्वस्ताः : " : साधिवाः सारस्त्यो वत्सतर्यः पौष्णाः श्यामाः पश्चयो माता बहुरूपा वरशवदेवा वशा ावापू- ` यिन्या उक्ताः संचरा एताः ॥ १६ ॥ 4
शक्र ; ,:-:. सत्थाषादविरपिवं शरीतसूजम्-- [१९
छो वो पीनायां यस्य च्छागस्याो इष्णमरीः । वधुः पिङगलव्णः । इयामाः स्पामवणु, { एशि: दुलरिनदुनितधित्रर्भैः ॥ १६ ॥
देगा पृश्नयो मारुताः ष्णा वारुणाः कायाः स्तूपराः । अभ्रयेऽनीकवते पथमजानालभते । मरुदघः सांतपनेभ्यो वाष्कान्मर्दयो गृहमेधिभ्यः सावातीन्मरुदचः क्रीटिभ्यः सश्स ( ख) ¡ एन्मरुद्धयः स्वतवद्धयोऽनुसृष्ाुक्ताः संचरा एताः.॥ १७॥ ^ दभाः भशुकता पधा बहुरूपा वैनवकषैणाः ` पितृभ्यः सोमवद्धधो वभुनधूम्राननूकाान्पि- म्यो वर्हिषद्धयो पूम्रान्वभरूननूकाशान्पिः )ऽभिष्वाततभ्योऽनूकाशान्वभूनूब्रान्। रोदि. तातैयम्बकाः । कृष्णाः पृषन्तं इत्येके । श्वेता आदित्या उक्ताः संचरा एता रेनद्रग्रा बहुरूपा पदेवाः मागृह्गाः नासी रयाः चेता वायन्याः श्वेतोः सौर्या इतिः चातुर्मास्यं पशून्समशः भतिविभेच्येतरेषु धुपपूषाकरोति ॥ १८ ॥ सोमाय स्वराकेऽनोवाहावनद्वाहाविति दद्िनः ` पदून्यथासमाम्नातममिष्ट एवोपाकरोति ॥ १९ ॥
2, अघे तेष ;नियोचनम् । केचिदिष्ठ एव नियोजने परयगयानामपि आयं कृष्णः
दि नापिक्यो( नातिकाषयो ) रमष्ादमिति स्द्तिमभमेव । तशा थे त्वा भु उत्तरेषा स्वीये स्वीयं वहिंपि धाऽऽदायान्ये भरं ललाटस्य षणे त्वेति शिरेदेशसयद्राय पूपम्यां बहोरस्ये त्वा प्षथ्योः, त्वर तवा षे श्तौ पशः । वहसयतय त्वा पयोः पूयौयः स्वा यमाय त्वाऽपस्तात्, षम्र ( छक एच ( च्छस्य ) सूयय त्वा पय्॑गयाश्छागाः | उत्तरा अष्टादशो नव नव विभज्यावशिषटयुेषुःरोदित इत्याया अशिषसयोततरे नव॒ । अशनिष्ठस्य दक्षिणेऽप्येव धयत्यातेनोपाकरणंक्मः । रेनदरास्दशम इत्यापस्तन्नेऽपि विकलः शाखान्तरमताभ्नागा द्िकलयस्तस्य ।: अस्माकं लु नित्य एकलिन्गगे रोहितो लोहितः एुच्छैनिवपः शिव दिवीपः(१) पूम्ररोहितोऽसटटोदितः करवन्धुरोहितो बद्रफवेः। एतान््रभापतये त्था० | बधः पाण्डुरकपिलः । अररवभू रतकपिटः । शुकवुैरितहुकसमानव्ेः । रद्य
-६ षः]. महादेवधासिरैकलितमंभोगचन्काव्यास्यासमेतम् । २६३
तक० । शयेतो ऽक्तकवणैः। ्थेताकलोऽरक्टिः। सेतवः प्रपिद्धः। पितृभ्यस्त्वा ० । हणा वा वन्ध्या गावसतिल्लः । वराय त्वा ° शवेतवशास्तिलः । पूर्याय त्वा धतरह्ामा पूत्पच्छाः । तपराः प्गहानाः । मित्रावृहस्पतिम्यां त्वा० । धरकि- नौनाल्ैः शुक हत्ये । तिरश्वीनधिः; ति्कदृत्तःभिवरणैः । एतेनोध्वध्निन्यौ स्यात; । मरुदयसवा जुष्ट | फगुरंवणव्ो बद्रफलवरणः पाटलव्ो वा । छोहि- णी लोहितलोना । बरती रोहितोसी ( घेता्षी वा ) सरसी त्वा । वृषी चित्वा । स्ूरपृषती अनरपनि्र ।दवरपषती अत्यस्पनिवरा वथिम्यो देवेम्यस्तवा० | शवीमोसिख वरी: | ईैद्र्तकष्णीः | षे तार । रोहिणी्गोरोचनवर्णाः । मित्राय त्वां. । -अर्हशर्लीमा; सेष्यावणेपण्डः । इन्राबृहस्पतिम्थां त्वा* । शितिनेहः । नहिेकदेशे श्रेततवं य्य अन्यतः प्रथमादनयत्र बवकदेशे तत्व यस्ये स; | समन्तः सेत: बाहोः यैतत्वं यस्य सं । इनदावायुम्या" | शितिरन्रो रनम तः । अन्थतं दकसिनमे तत्वम् । सम॑नतःपर्वरनयषु ततव । मिजधरणा- भ्यौ त्वा | शरुदधवार सैषच्छृवटिः सडुदधवालः सदिकपदशवालः । मणिवाठः शाशा । जिम्धा तवी ° श्चं नोनवणो सितो वशाः । विभ्यो देवेभ्यस्त्वो श्वेः कुमदतिनिमा। । करें त्वार । श्वोमल्टामाः इयम्ाः । सोमापू- र्यां स्वा ० । उन्नत उक्नतपृषठः । ऋषमो युवा वामनो हठः । इन््रावरणाम्यां त्वा | शितिककूत् ्रेतकेकुत् । शिति उक्तः । शितम् शवेतनवनः । उन्दृहस्प मयां त्व० । कितिपच्छित्योषठः रितिः । इनराविष्ुम्यो ° । सिध्माः तिष्मटाक्ञा परदे सिक्तः सिष्मारूयरोगयुता वाः तछैस्तेओोड़पत् । कणोसतिलसतादश्यो वकाः । विध. कुमे त्वा । एषोदराभित्रदरा घाते ता० । शचेतछलामाः ्ेतपणडूः, इन््रापृता्यो त्वा० ५ कणौच्छिलिकेणा यमाय त्वा$ | शवितीङगः धताङ्गाः धेतमे(वा)दा वा सोमाय वार । नकु नकुरुवणौ असमये यविष्ठाय त्वा५ । रोग हितव्णा वसु्यस्रा° | शणा;अर्वणौ अदित्यै त्वा० | द्विष स्तेभयसत्वा ० । वेधु्टामां मेत) किलाः सोिन््र्यं त्वा ५ । कण्ठा, अरपकराया, विष्णवे त्वा | अधीलोषकणः कृ्गोपरि परूढकणो विष्णवः उरुक्रमाय त्वा० | उर्कमाय विस्तीैपादाय । छप विनो लम्नमानऽच्छः । भचा्यो तृतीयया आदित्येभ्यस्वा ० । परिव्ताक्षिवप अङ्गि रोम्यस्त्वा० 1 गौरखरामां गौरपण्ड् हनद्राविष्णुम्यां त्वा० । रितिष्ठा इृनराय राजञ स्> । शितिककुद हनद्रायाभिरानाय त्वा० । शितिमसद इन्द्राय रक्ते ता । वुः स्च; पयेभयत्वा ० । पठता विघम्ो देवेभ्यस्त्वा ।, छृष्णरलामा अग्म्य त्वा० रोहितैता रोहिते अदित्यै त्वा । कृपोताः कृप्णथेता हण त्वा० । अरेता अरुणध्रताः सेर्यावरणा, कुह त्वा० । , वेनो नभूत, 1
१६४ स्याषाोषषरचतं भरतस. ` ` ` [१५ परम
राकायै त्वा । अनदधाहः शकटवाहाः । षिनीवालयै त्वै । रोहितर्टामा छोहित ण्डा जश्नाकषपणुभ्यां त्वा । रिरिक्गा गोरोचनव्णाः सौमाय त्वा० । सारङ्गाः सोमाय रज्ञे त्वा० | नभोरूपा आकाशवर्णः पर्नन्याय त्वा । अन। मल्हा गर्तना इनदाण्यै त्वा० | मेष्य आदित्यभ्यस्त्वा० । माहङ्गा महाकाया चावोपुषिवाम्यां त्वा० | कृष्णः लामा वरुणाय त्वा० | रोहितहृमा वहाय रज्ञे त्वार । अरुणल्हामा वरुणाय रिशादपे त्वा० । शिल्पा विभ्यो देेम्यतवा० । पृश्चयः . सवदेवता येषां ते सदेकत्याः सर्वाय त्वा । एवं पर्न । संशनोप्र्जनानां प्रतिमेन स्ैनामकार्यम् 1 सर्वमयो देवताम्य््वा ° । चेतलढामा देन्रपूरा्यां त्वा | अत्र रोहितप्रमृति चया त्रयाणा प्येकमुपाकरणं का॑मू । अषटादाशिनो नव नव प्रतिमिभज्योपाकरणं करोत्येव, मारण्यानाम् । तान्युपान्वरलु आआरयन्ति । दश दृश प्रामश आरण्यानां ` ये दुमा एुरपण्गकरिनरतिहादयस्तान्, चित्रं तिति (वोछिल्य) वा विधायोपाक्ररणा- युत्सनना्तं कुयौत्, इति कस्म । ूषान्तराठेपवाएण्यान्शूनवन्धनोपायेन बभीयुरिति मानवकल्सूत्म् । नाड मशकान्, । २8 सर्पान् ।. पज्रेषु पगनयाघरपिहान् । कुम्भेषु मकरमत्स्यमण्डूकान् | नलु परतिणः । करषु(राए) हस्तिनः । नोषु चोदकानि । यया्यानतिराणि । ये पशवो येन येनोपायेन यूषान्तरा्े तिष्ठन्ति तेन तेनोपायेन स्वाप" नवि इति तात्पयायैः | र
अत्र येषामारण्यानां पशून पोना न ज्ञायन्ते ते निगमनिर्तनिवण्टवया> कररणवृत्यभिषानन्येभ्यो विरवैयावगन्तन्याः। ` अष्टादशिनोदपाकृत्याऽऽरण्यानुपाकं; रोति-पूकरो वराहस्त बर्हम्यां शाखया च इन्रोय रज्ञे त्वा ` नुटमुपाकरोमीतयु क्व । कृष्णः कष्मृगः, वरुणाय जञ ्वा०!। ऋदषः शुद्वी 'मृणः यमाय रजते स्वा० । गवयो गोपश्ङ्ृतिः सान्नािरिहितः, ऋषभाय रात्ते ` त्वा" ] गौरोऽतयन्तयेतमृगः शादूलाय रज्ञे त्वा `] भक॑ये ` वोनरंः ` परुपरानायं स्वा० । वर्तिका चटकापदशा । चिष्ठिः किप द्यनाये त्वा `| क्रिमिः (काटो ममियत्रतिर्गोमियपिण्डकारी नीरगवे ` त्वा । कृटु्ञो ` द्गः ` कटुः स्वनः सोमाय रञे त्वा । सिश्ुमारो अहो नल्चरः तिने त्वा । हस्ती गनो हिमवते त्वा० । मयुः पिनरः रिषुरपो" वा भ्रनापतये ` त्वो० ।'उ मण्डूकः सपो वी | हीदृणसतृणरदि्कः । हरितचटक इत्यन्ये । धृपदेशो मानोरः । एत धरयो ातृदेवत्यः । पर्येकं ध्र त्व० । एवं सवत्र । शारिः शुकी पुरपवार् प्रसते स्वा० । शफः भतः परयवाक् प्रसते त्वा०। आरेणयोऽनः शरभः । नकुलः परपदधः ।' शका मिका, पुषे त्वा । कौश दारुणरवः । सञलरीये बा | वचि तवा० [
(ज) नपज्ुण्डो भकः जपोनपते ता० \ नको ` दूषडो श्हः । मकरः पय ४
भपटः] महादेदशान्निसंकषितमयोगयद्धिकान्याए्यासमेतम् । = २२५
स्तुणडो प्रहः कीकयो महुपान्मस्यः । अकूपाराय त्वा० । वै्गरान म्नो रातः, वाचे त्वा० । कु्पातफः समदरकाफः । आरण्यकुकूकुयो वा । भगाय त्वा० | जाती कुरज्गी । वाहः ठे कठकशङ्खवाही. जन्तुः । दर्िका जपती । वाये त्वार । चक्रवाको. दिवाविह।री दिग््यस्त्था० । अजगरो महोरगो बलाय त्वा० | भासुमषकः। सृञ्जया कप्णमहिषः । नीरम्िका वा जीवनीविका । शयण्डकः एक~ खसः वृक्षगोधा वा शर(छोमो वा । मिघ्राय त्वा । अपितः छृष्णतरपः, सृत्यवे स्वा° | स्वजः पृष्ट बिखादेषु-यत्सयमेव जायते तेत्सवेदनः श्वतस्तपो षा नानापदीो वा । मन्ये त्वा ० । कुम्भीनसः . स्वापशीलः सपैः । पुष्करपादोऽदिराजः पूष्करसर्ो वा श्मरो वा । रोहितादिलोहितपतपैः । त्वष्ट त्वा० । षाहोऽरपपरषः प्रतिश्रुत्कायै त्वा० । पुरषो नरमुल्गश्न्मे त्वा ० । गोधा स्यठ्गोधा । काठ्का स्रया | दााघाटः प्णसारङ्गः । वनस्पतिम्यसवा ० एणी गी, अदे त्वा० । इष्ण कृष्ण- मगो रायै त्वा०। पिकः कोकिरः ्ि्कारक्तुली वानरी नीरशी््णी दृष्णमुखी वानरी गोा्गुली अयणे त्व । कत्कटः करटो धात्र त्वा ०। बलाका प्रावृटा सराय त्वा ०। कयः पुगः मयूरः शिरवी, श्यनः पक्र गमधरम्यसत्व ° | कपिजञठोऽधोनिपाती श~ कनि; .कमुम्यसतवा ° । तिततिरिततित्तिमः परुपवाक्शकुनी र्रेमयसत्वा ° रोहिता ऋस्यसी इषडूणानी अहगोधिका वुज्यमतसयः | गोढाततिका ख्लरीटकोऽप्सरोभ्यसत्वा ° । समर् मरः । एषतः शचेतविनदुशषलाञ्चो मृगः । पिधेम्यो देवेभ्यस्त्वा । पित्वो महाुत्तिका व्यप्रो वा । न्यश्कुगौमायुरैरिणो षा । ऋत इत्यन्ये । कशः शृगालः । अनुमत्यै त्वा । अन्यवापः काकः जधमातिमयसत्वा ? कदयपः, मततिभ्यसत्वा ° । कथिनैः कुरर" गहः उद्कविरेषोः वा । दाौहः काको नुककुट इत्येके, सिनीवाशयै त्वा ० । रितम मरो वृहस्पतये स्वा० । शका मक्षिका मृनयैत्वा० । पारो गृहकेचिकिः इकः । कशः सूतवशा नकुखनातिरत्यरपको वा । मान्यीरुवः समारमुक्नटङतकुटो `वा पितृभ्यस्त्वा ° । हका निवापी करो । शरटीनातीया, ऋढम्यस्त्वा ° । रोषा मरानरकुनिका तैवत्सराय त्वा । कपोतो रक्तपाद: । उदको दिवामीतः । शशः शशकः, नित्ये तवा । इकवाकुः कुकुटः सवत्र त्वा । रुहः वरक्गतयागी मृगः, रदराय त्वा ० । कृकठासः सरटः । शकुनिः काकः । पिप्पका कुराटशकुनिका शर -्यायै त्वा० । हरिणः प्रिद्धो मर्द्यस्त्वा° । शागे आरण्यचरटकः, ब्रह्मणे त्वा | तरमुम्यामिनिशेषः । व्याघाकारगरदममकषक इत्येके । चिथव्याघवरषः । ङृष्णः श्वा चतुरसोऽकणोरूपरिनिन्ुदधयवान् । गदमः सरः; इतरननेम्थसत्वा जु° । धूड्णा ्रेतकाकः, नमे त्वा । अठनो मासः । अन्त्रिताय त्वा० । उद्रो नमिदाठः । मुहुः पानीयकाकः । इवः `परि्वः अद्चस्त्वा । हंसाः षुं, अदित्यै त्वा०॥
२६ ` ` `` ` पेत्यापादविरवितं शतस्य ` ˆ ` [ ११ असेः
कीश ` कुककुटविरेषः, हन््ण्यै ` स्वा । गूप्र परषिद्धः । शितिकही पा्डुौक्रो गूः । बाधगः व्कगत्वारिकः सद्ग बा दि्येभ्यस्ा ° । धाविच्छटली सूती, सोमो घावरवीमयां ` त्वार | पतपणो ग्ड ` पर्नन्याय ताम 1 देहः भरिद्धः । कृकोऽरण्यशवा । बृषदंश उक्तः । इष्य त्वा । इद्र उक्त, -कद्धयस्त्वा० । खोक; करट, अर्णो स्वा० । सिंहनकुरम्यामाः श्रद्धाः, महन्राय ` स्वा । प्रथाम् महिषः आरण्यस्तास्युपान्तरचषु धारयन्ति 1
पि ा गोः ष्णवरगञचयो भूमय त्व । र य स्वो० । पहापराणा्लयो दिव त्वा । शृनवरगाखयः करर , दुत त्वा ०. पिष्मासयस्तरकयै त्वा ० । एते प्चदश जना अगि एव । उत्तर चादुमास्याः कृष्ण भ्रवाल्नयो नभ्रवखय उपधवस्ताखरयो वत्सतर्यः यामाय; पश्च संचाराः । एता कयः एभयच्नयः ङृष्णाल्ञय्तूपरा जलयः प्रमनाजयो वताः सााताख्यः समन्ववतसा माष्काचनिरकालपसूताः ष्टा व्ण वरन्ते दा गभ्यो बीभरसवत्ौ अनुदा अविच्छिन्ना मातृभ्यः ष्ठत; | भया वनो पषा; पुम कृषप्ीवौ इत्यादिगैषणन्ताः प । एताः भतजञयः प्रादाय गुल अतवागतशृज्ञा महां कयो विधकर्मणे त्वा । पूमनूकाशाः कतमभदैशे य :. कतमपदेशे पूरोः कपिखाखयो पूमञयो बुर (रोऽ) नकाः कतमभदेशेऽतिबभेवः . । पू्रा्यो दरोहिताञ्लयो नाक्देवत्यै( तायै ) त्वा° | शेता आदयः । पुनश्च इष्ण्रीवा -इत्यादि पौपणान्ताः प्च । एताखयो बहुसमा्यः प्रकाखयः धेतानय; धेताः सोय्य एता अगिषठ एव. दाति | अय् दरयानेकद्निनााङृतान्--मनयादिवा- रणपयुन्तानभिष एव । आश्वमेधिकानशयेऽनीकिवते रोहितानिरन नित्यादि (चगि एव रो ) लोहितरान ( छक ) युकतोऽोर्मावष्तादुदरप्ेशे कृष्णौ रनतनामी शनामी पिशङ्गो ोरोचनवणौ वमाप कृष्णोऽनः । शमेतपादः । पतव शि. तमुप्को मेषः । ` . द अ
अथ दिनः पशून् अनोतराहौ" शकर्वहनपमवनडाौ नीवीं । जोनोवाभ्यो- ्टमधातुपरद तम्बा शकटगहिनोः तंहकारितवेन पुरोगामियुगवोदारी.। सीरवाही लङ्गलवाहिनाववी अविषरौ दस्कङूावितर्ः :| मुरेथुदयथ दिक गभी
+`
-$दकः महदेवसाततसकलितमयौगवदरिकाच्योसयासमेतम्। अ
म् । प्रयम् । विराद्दवतायाः एप मलुप्यलियी । पुनमनु कञारोहणवाहौ मलुष्यरोहणा्थै निपिते शकटे बहती ` `बहीवद' † ष घान्यादिवाहिशकटाभबु्तौ । अभ॒ लु राजकुमाराविविनोवार्थशाकटेवाहिनापित्यषैः । इरुणस्य तु एषणनृगजात्ीये लयौ वण्ये । युदेषतायासारारोुदरतुक्षो । पष सेवकौ । पिमराधुभयतो मरणयुक्तौ । यस्य पोपरनोऽपि मृतोऽुनोऽपि मृतसताृशौ । स्त्य द्रद्िनः । अय पुना संख्या उच्यन्ते । अधतूपरमोमृगालयैः पर्यक्थाश्योदे अष्टाद् शिनोऽशीत्य्धिषतं प्चदशिनः पश्च चातमासयेषु पञ्चमि श्शदभिक्षशतमेकादशिन एवौ पुनधिकोवराश्ेधिनो हद्धिन वावत; । ए - मवत्यविकेदौैवं याः शृशदः । आरण्या हराय र्त ह्यना नरैकादशाधमकषत “ वतन्ताय भौरि इत्य्दश, एकोनरशदधिकशतमारण्वाः । प्रभ्यारण्यभ्यां संरेवोनेवितयीपितेप, शतसंख्या उक्ताः पावः । उमाङृत्य शवहोमायमावधिरित्यम्त् ॥ १९ ॥ निर्मन्थ्येन भचरिते पर्न्वौऽभमरकु्वन्ति ॥ ९० ॥ ˆ <} पत्यो महिष्या अश्वषर्नति ॥ २० ॥ परयपिहृतमत्येके ॥ (ख ०८ ) ॥ ९१॥ अदकदणे कामिक उक्तः ॥ ९१ ॥ छ सहस सौवर्णा मणयः । सहस राजताः सह॑ . न ः शाङ्गाः सहस्रं काचा घा । बाछषु ` £: काचानाचयन्ति । ग्रीवास्मितरान्मणी- स्मतिमुशवन्ति । भूरिति सौषणोन्महिषी, 'व इति राजतान्वावाता सुवरिति शङ्खमयान्परि कतिः ॥ २९॥ ४ ि एकैकस्याः शतं शतं कुमायः सचिवा भवन्ति । अपुत्यस्थानायाना ४५ रालकन्यानां शतं महिष्याः । म्णा रानदासमूतानां शातं वावातायाः । सूत कन्यानां शतं परिवृत्य सूतानां पश्चाशद्ाम्ानां दासमूताना पश्चात् । सौवणेराजत, सामुद्ाणां माना प्रहस सहसमेकैक्य यथावमे सुव्णमयरनतमयमुद्रमयतक्षिका, प्ेतान्मणीनावयम्ति विषु । बाठराब्देन रोमाण्युच्यनते । वारेषु मणीन्न्ययेन्ति भूरिति महिषी सौवर्णानादारस्या$ऽ कण्ठदेशा । मरणो मन्ाृर्दषृपक्- त्वात् । भुव इति राजतास्वानाता प्रत्यमा परहात्मराूस्नोगेः । शवरिति परिवृ्तीति
----------
१ ्वमगरनति 1, ~
४. ` शषत्याषाष्िरवितं शरोतसूतरय्- . ˆ [१५.प्रभे
शष; जय सौवरणान््ियितवारेषु कुमार्यः शाक्षमणीनुपग्र्ननि | यवानदेशोऽचृत्ते दशमाज्यनानक्ति ॥ २२ ॥
बसवस्त्वाऽखञानत्विति गौरगुलवेनाऽऽज्येन मिष्य
शवमभ्यनक्ति । रद्रास्वाऽञजन्त्विति कासां बभे
(कौसुम्भ `न चाषाता ।. आदित्यास््वाऽछ्-
नत्वाति मोस्तकृतेन परि क्तः । विने स्वा देवा :. श्वाना अद्जन्त्विति भ्रकृतेनेतरा बिपरीत एकेऽ
५
"1 भसज्नं मणिमविमोचने. समामनन्ति ॥ २३ ॥। = ुगुलपकरपिमहिष्यनक्ति वसदसत्ा इति ! गो्ुखवेन पुरभिरित्यापस्तम्बोक्त असितः] कासावेवौपुभय)न देवदासुपकेन वावाता सदरसतवा ° इतिः मौसतक-
त पवेलः पुति आदत्यासत्ा इति । स्पष्टमन्यत् -॥ २३ ॥| 1 युञ्न्ति ध्नित्यश्व९ रथे युनाक्ते ॥ -२४ ॥ दिरवीत्वन्तः। रथप्य द्िगपशएवारेकृतमर्धः युनक्ति ॥॥ २४. यृञ्जन्त्यस्य कोम्या - इरी -विप्सेतीतराव पर्टिवादिन५ रथेःयुनाक्तिः॥ २५ः॥. नृबाहतेत्यन्तः । तस्यशवस्य सहायमूतावितरौ द्वावशौ-युन्िः॥। २९ ॥ केतं षदेव शति रे धवनपुरद्रयाति ॥,२६ ॥ समुषद्धिरनायथा इत्यन्तः || २६.॥ ;जपितस्येवोति फवचमृधयूहते +| २७.॥ पिपतत्यन्त; ॥ २७.॥ ‡ ~: षन्वना गा शते धुरभि शति ॥.२८॥ जयेमेत्यन्तः । यजमानो धनुरादत्त इत्यापतम्बवैलानपौ ॥ :२८६॥ ५ ,....: -बर््यन्ततेदा गनीमन्ति कर्ण ियमिति ज्याम् ॥ २२.॥ + -नषार्यन्तीत्यनत ्य्भिमृशतीत्यनुकषै, ॥ २९.॥ ` ते. आचरन्ती, समनेव योषोति धूनुरात्नीं ॥.३०.॥ अमितरानित्यन्तः । तुषु आरती तयुशतात्यः ॥ २० ॥ ६ बह्वीनां पिता बहुरस्य पुत्र इति पृष्ठ इषुधि , बिनैदति ॥ ३१.॥ “प्तू इत्यन्तः । पृ्ठमागे बाणं निमह्यति बध्नाति ॥ ३१ ॥ स्थे तिष्ठलयाति. वानिन इति सारयिममिमन्बयते ॥ ३२ ॥ "
१ क. निनयति ।
६ द्टः.} ` महादैवश्ाचिसैकलितमयौगचन्द्रिकान्यारुयासमतपू् । ६६६
“रमयः इत्यन्तः ॥ ३२ ॥ 1
तीवरान्धोषान्ृण्वे हृषपाणय इत्यशवान् | २ ॥ = ` “^ * शत्र ्नपव्ययन्त इत्यन्तः ॥ ६३ ॥
स्वादुषभसदः पित्र इति पितृत् ॥ ३४ ॥ हैशत इत्यन्तः । तिभिः पितृनषेति्ठत इत्यापस्तम्बः | ३४. ॥
सुपर्णं वस्ते मृगो अस्या दन्त इतीपुमादतते ॥ ३५ ॥
यश्नित्यम्तः ॥ ६९ ॥
ऋजीते परिदद्ि न इति परिदानं कुर्ते ॥ ३६ ॥
“ यच्छतित्यन्तः । परिदानमात्माभिमशैनम् । अपामुपस््ेन स्मत् ॥ ६६ ॥ (. आजद्यन्ति सान्येषामित्यश्वाजनिमादायाहिरि भिः ˆ ` पर्येति ` बाहुमिति दस्तमातरमाभिगृशतिः ॥ २३७ ॥ विश्वत इति मन््रान्तः ।अशधाजनिरशवमेरककरा । हस्तक्नमभिमन््यत ईत्यापस्ता्थः | हन्यमानशमेविरोषो हस्ततः ॥ ९७ ॥ बनस्पते बौदङ्गे एह मूयोति पञ्चभी रथम् ॥ २८ ॥ बीडयखेत्यन्तः । धनुरादानादिरिथाभिमन्धणान्तं यजमानमेव ॥ ३९ ॥ ;“ आऽमूरन भस्यावकतयेमा इति दुनदुभीभिहाद्यन्ति ॥ ३९ ॥ भयन्तिलन्तः । दुभानंहादयनत्ध्यव इति वैतानः ॥ ९ | "0 ये ते पन्थानः सवितः. र््यास ` इत्युदकान्तमाभिभेत्याऽऽका- + न्वाजी करमैरत्यफीदराजीति स्वयस्वयं वालिनो लुपसवत्य- पोऽ्वमम्यवगाहन्ति ॥ ४० ॥ ध { उक्कन्तमिमरेत्याऽआत्य स्वं सवम परथमे पाययतयुदकं ततोऽवगोहनम् ४४ यद्रानो अपो अगमदिति भरदक्षिणमावसयते । अने पूर्यो- जनमामनन्ति ।' (ख ०९) ॥ यतः प्रयातत तत्रावतिष्ते ॥ ४११ रथयुक्तोऽयमश्यो यतो रथशाटायाः प्रयातः पुनः प्रादक्षिण्येनाऽऽवृ्स्सस्यामेव रथशाकायामवतिषठते । अघ धर्योजन शलान्तरीयम् ॥ ४ १ ॥ ५ ते गुश्वामि रशना इत्यश्ं विगुश्चति ॥ ५२॥ ॐ पत्यं मन्वत: ॥ ४९॥ स्ते पृष्ठमित्यश्वस्य पृ सेमां ॥ ४३॥ 1: भ॑द्चिः तति ॥ ४३ ॥ रयवाहनाभिति सह सेपरहीतरा रथवाहने रथमादधाति 1 एर "क
99 | ; ` सस्याषाढमिरवितंशरतसूषम्- [१४ प्रभ
पुमनस्यमाना इत्यन्तः । रथो यसिञ्छकटे स्यप्यत इति तच्छकटं रथवाहनं तलि. मादधाति समापयति ॥ ४४ ॥ आहिते संगरहीत्राऽवरोहति ॥ ४५ ॥ आहिते स्यापितेऽे ॥ ४६ ॥ यथोपास्थितमश्मुपरथापयन्ति | ४६ ॥
सष्टम् # ४६ ॥. , . लाजीरेञ्छाचीरेन्यभ्नो मर्म २ इत्यभपरिरेषाभ्पल्योऽ$
श्ायोषयन्ति | ४५ ॥ पृषु हत्यत । रात्र यैमिरैरोमाः कृतास्तदत्रशेषेड खाना अरि पिमो, मू्येत् ॥;४०.॥ 1 \; अग्नोपनयुमति वस्मे भला रट मवति ५ ४८ ॥ ¡ रभयोषमतति तसु राजयव् ।| ८ 1 आऽकरान्वाजी कमैरत्यक्रमीक्नौ चो पृषं एषितः सथस्थमिस्यनवेममिश वते ४९. ॥ म् ॥ ४९१ ध । 'चेगोपकतमिपुञजन्ति ॥ ५८ ॥ शिषः १५; वनै अह परयनदप अपानरीक ~क ण्यन्कसपिन्ति भृः 11 | ९ उपाङृतसयानेऽंस्थापयित्वषाृतय पहम् अत्वरन् | विपाक. कलनेमनरिदोमानत कत्वाऽकरणाययोकनुषते नियुञ्यादधमतिठ ॥ ९१ ॥ ~ त उ ओो्वौश्ुपप्ायवन्ति | चद ॥ खशा हति परोणे वेषौ पायनं चं ॥ ९९ ॥ 5: य्पपाययमानो. न पिद) प्ासीदितयुषः
"४ पाययेत् ॥ १३ ॥ म पिमेद्ः पार् मन्त्रेण पाययेदशः । तैमितिकिवे कम । भयं वेद् इत्यादि,
कुच्यमाषायं पशून सर्वेष समज्ञनम् ॥९३॥ =, समिद्धो अजन्छृदरं मतीनामित्यनवस्याऽ$प्रियौ भवन्ति ॥ ५४ ॥ & हं वपे हौनम् । समिद्धो अजनित्यमषस्याऽमियो भध्वोऽहभयेक, वरषा धु तु्ुतपिनीस्यादि सर्वभय पसिकरण तश्ेणेवं 8 ४
पध]. महापैवाविकोितयीमेवनदिका्योस्यासमेतम् । ६४१
मेषस्त्वा पचतैरवतिवाति पर्यग्नौ क्रियमाणेऽपा- ज्यात जुहोति । पर्य तान््राम्यानयञचुनाल- :. "भन्ते भारण्यानुत्छजन्ति 1 पर्यपरिकृताना द्द्िनां " वडवे पुरषे बा( षी चा ) त्यजन्ति ॥ ५५ ॥ मेषस्वेतयपाव्यानि दश नित्यानां : निवृत्तिः । पर्भिकरणे छते प्रतिनिवृत्तिः । आरभ आरण्याततृनन्तीति वैलानसः । वये परप(षी) तन््ेण नयनमतरापि । ये ध्यमाना ° प्रमु्माना ° तन््ेणगहरणम्..। अश्रस्य पुर्तादनो नीयते ॥ ५५ ॥
तार्यं च त्यधीवाते ` हिरण्यकशिपौ ` रुमे चाश्व^ से्गपयन्ति्श्खारिवतरान्यदया- मूषिनाश्^ संनयन्ति । सपन्धाभिरितरान्पश्न्1\५६॥ येतप्शाला तस्यां तनैव ताप्यै कृत्यपीवासं दिश्ण्यकरिपूनास्तीयै ` रममुपरिशः सछृतवाऽधतूपरोमयृगामिनध्न्ति । शालासितरान् । -श्यामूरेनाश्च शयामूं कम्बरम् | सन्धाभिरितरान् ओवा संवष्टय रुमे वनं कुयौ त्यर्थः ॥ ९६ ॥ भंणायं स्वाहा व्यानाय स्वारैति क्गप्यमानं आहुतीहोति ।५७॥ :. भाणाय सहितयशषमधपतितिनानुवोकेन रैक्भ्यमनि होमः; शमितारं एकादशिनीवत् 1 परातीयन्तमितेररशनोवूपनभ्व्यवः ॥ ९७५ `` ; `. स्ते यदक्रन्दः पथमं नायमान इति षोडशभिः रुषर्तोभीयं जुरोति। मदत्र^शेतां वा | करैर फमीद्राजीति षदूनिभ्ी यामेन सान्न सतोता गायति ॥ (ख९ १९) ॥ ५८ ॥ =
इति सत्यापादहिरण्यकेिभूतरे चतदन तृती, पटलः ॥
येन सन्ना नाके सुपणम्› इत्यनेन पान परस्तोताऽशवमुपतिषठते ॥ ६९;॥ » अश्रूषपरगो तुरगपयङ्गचा दृश जथत्तरा; सम्तयटौदरिनस्त्वशीतिशतकं द्वाविशेतिद्हिन ॥ - सन्त्कोविनस्तथा भतिद श्वातुमस्यपशूनेहि सातां पशचषिकां तरिशेतम् ॥ :
पूयः पश्दरव पदिन ग्राम्या नवत्युतरान् -
आणयाछिसतान्य्ैत पशवसत््टादशारण्यनाः .॥ ~...
ध
१ क. त्रः! २ क. हितान् ।
|]
१४४ सत्याभादविरमितं ्रीतमूअम्-- [१४ प्रभ
जेयाः सूकपूवकासतु ददातोऽनैकाद्रैते शतं पर्वे पश्चदाती भवन्ति पशवोऽभेकोनिता भिरतिः॥ इति सत्याषावहिरण्यकेश्चिसूतरभ्यर्यायां महादेवशाश्नसेकलितायो प्रयोगचाददि- ऋयां चते तृीयः पण्डः ।। ६ ॥ ===
भध चतुदश चतुः परः ।
अभ्बे अभ्बारवम्मिक इत्र परिभिते पतिपरस्पाता पत्नीुदानमि ॥ ९ ॥ ससत्य इत्यन्तः । भम्ब इत्यादिना हिषीमहं्ृत दानयति हप्ते गृहाति ररणबदु्त्यतामेतेन कर्मेति | १ ॥ ¢ ¢ त्रा दक्तिणानकेवपतरानुद्ध्य स्प्रानद्गस्य , १ द्षिणानूरनाष्ताना; सन्यानिसवेकेषप् ॥१॥ 5 अश्च देवीः» क्ते आम्यास्तापिस्दशीमोषधीम्य इत्यतः । शव॑ इते पल्यो िफनेकापाश्ानिलादवि। अत्र॒ रारपतन्यो दतिणाभि्काहृढसय सत्काथलत्य दकषिणानूरूनात्षानाः सिग्रवधुतयक्निः भद्तिषपश्च धनहर. परिविनति- अनेन मन्त्रेणेति माप्यृत् ५ ९ ॥ # भ गणपं सवा, गणयति हवामह इति अदिः भवं पादम; परियन्ति ॥ २ ॥ ष्टम् ॥ ६॥ ७ अवन्ती; स्थाबन्तीस्त्वाऽबन्त्विति परीत्य परीर्य जपन्ति ।। ४ ॥ प्यः ॥ ४ ॥ 8 सभ्याहदपमथ्य द्िणान््रह्स्व स्यानूरु्ा, घराना दश्निचनित््ेकेषाम् । नि; रसद निः मदक्षिणयन्धतो अधुरस्तामवन््) सषा, दमनति ॥ ५ ॥ # अथ व्यानद््ण्य दक्््रलस्ये प््यानूहनाध्राना अनभिधूनवत्यसिः पस्य परियन भरदतिणमनवतो यथा थ पर्वभि । तन वतोपषाभूतिवातसयनीयं तिगमि- स्वस्यभिपूननं क्रिये ॥ ९ ॥ ।
ह
#: ~
४ पटः } ` महदेवातिसैकाटितेमयोगंवन्दिकाष्थाशयासमेतप् । २६३
अम्बे अभ्वोल्थाभ्विकं इति मदिष्यश्वष्चपसंषिशापै ॥ ६ ॥
, मरिष्यधप्मीप उपविशति ॥ ६ ॥ तौ संद चतुरः षदः संभसारयावहा शति पदः सैमसोरेयेते ( यति ) ॥ ७ ॥
पादान्सपसारयतः ( येत् ) ॥ ७ ॥
अहे स्या त्वर स्याः पुरायाः कुलजः स्यात्तत्र मथुरे पदी व्यतिषज्य शयावहा, इति. पदी उ्यतिरषज॑ते ॥ ८ ॥
अंघ्य पदोऽनयोभ्यं महिषी व्यतिषनति .॥ ८ ॥ संमेगे के(्पीटवासिमीति ताप्येण वाससाऽध्व- यमहिषीमे्ं च परर्णद्यति ॥ ९॥
` मारभषित्यन्तः । ताप्य रत्तं वसम् । क्षौमेण वासताऽ्ुमहिमधं च पर्छ ( आप° श्री २०--१८-९ ) इत्याप्तम्बः ॥ ९ ॥
उत्सकषथ्योगदंपेहीति भरजनेने भननन५
संदपाति ॥.१०॥
प्रावधीदित्यन्तः | अशस्य प्रजनने प्रनननं धारयेत् । प्रमनवै॑योतिरित्यु- चते ॥१०॥ -- - ` अम्बे अम्बाल्यम्थिकं इति मदिषी गते ॥ ११ ॥ ' महिष्वचं कुत्सयति ॥ ११ ॥ उरध्वामेनामुचछरमतादिति पर्योऽभिमेषन्ते ॥ १२ ॥ पुनजिवेत्यन्तः । अभिमेषनतेभैयुनायाऽदषयन्ति ॥ १२ ॥ विर्मिषी गुते । तर; पत्नयोऽभिमेषन्तं उच्तर. योत्तरयची ॥ १३ ॥ तिमैहिषी भिः पत्नयः । म्बे अम्ना्यम्निके इति द्वितीया कुत्वा । यद्ध रिणीति दतीयममिमेधनम् । अम्बे अन्बाल्यम्मिक इति: पतया ।` इये यका इति तृतीयममिमेषनम् । उत्तरे विक्रये ॥ १३ ॥ दधिक्राज्णो अकारिषमिति स्वः सुरभिमतीशरचं बदन्ति ॥ १४॥ तारिषदित्यन्तः । सवाः पत्नय ऋच जपन्ति ॥ १४ ॥ ओपो हि ठं भयोशव इते तिभिमायन्ते ॥ १५ ॥ च नं इत्यन्तः । शिरस्यष आनयन्ति ॥ १९ ॥
२४४ 5: < -सत्याषादमिरचित शोतसूू-- - , [ ११ परे
४० 12 शायत्रीषटिति, दराभ्मं॑मदिषी दिरण्मयीभिः- सूची भिरणस्यािपथान्कर्पयति ॥ १६.॥ शिम्य स्त्य॒नतः 1. राज्ञः पलन्यसिविधा ` उत्तमा मध्यमाऽधमा वेति ताश्च महिषी वावाता परि्ी्ेतसामपेया; | ताश्च मृतस्याश्त्ासिना छेदनाय तत्ततपा- नेषु रेताः सूनीभि ुषुः ॥ ११॥ मः उत्तापं दवाभ्यां वावाता .- राजतीमिरत्तरा> दषा परषटक्ती लोहमयीमिरायसीभिर्वा तूष्णी वूपरगोृगयोरसिपयान्कसपयन्ति ॥ १७ ॥ शिम्यन्तु त्वेत्यन्तः । यया मूदिषी कोशत्मराचीने.मुखमागे ऋोडनाम्योष्येऽनन्तरमूविता मन्वेन लेत्; तत्.उत्रा्या नारे, कुविदङ्ग० इति द्वभ्यां परिवृक्ती शेषमित्यापसतन्बः । बैदी गय -मन्ततश्न्द्र नाम
मेदः स्यान्न "अ पणौ । एवं तूपरगोमुगयोततृ्णीमिति धायतनमति' मीनम् ॥ १७ | ^ यवप्िगोधूमापैषी भटिम्भन्त.। नमृदा॥ १८ 1
+.
छोज्नामविष्छेदायतिं विज्नायते !। {९ ॥
`~ चतिेनेनं रोम नः विच्छयत ईत तयन ज्ञायत इत्यः || १९ ॥ कस्त्वा छयति कस्त्वा विशास्तीत्यश््य त्वचमाछयति | २० ॥ तलु भुवदितयम्तः । ` विशतति' कव छयतीतयतवोकेन मन्त्रस्य प्त्यान्नायुः ॥ २० ॥ . _ न्वस्य वपां वियते ॥ (ख० नाश्वस्य वपा॥ २१॥ = चन्दरःनाम मेदः । तेदुद्धराते ॥ २२ चन्द्र इति वपास्यानीयमेदोविशेषः ॥ २२ ॥ ् ` ` ` उद्धस्तीतरेषं पूनोम् ॥ ९३ ।[ * : ‡ : कामिति शेषः| *२३॥ ध शृतास वपास्त्तरतं उपरिषटादैतसे कटेऽस्य “~ तृपरश्प गोृगस्येति वपा आसादथति ॥२४॥ अधामियुक्तेन ह ज्तातन्यः: । वपारमणोच्छनताीतयु्म् । एवं तूपरगो्गयोरव, पोद्रणम् | न भला° स्विते परनमेवगितषामेयेकादशिनपद् | शृतास यस्त
१ टः ] महादेवश्िसंकषितिभयोगचाधिकाव्याख्यासमेतम् । = २५५
आत्मा उगरररतश्चित्मिवापरेणा$ऽहनीयं गत्वा ेत्शासायामशतूपरगोखगा्णा वपा आप्तादयति सुपिप्पला ओषधीः छता इति ॥-२४. ॥ 44 ` "` ` दक्षिणतः धक्शाखास्वितरेषां पशूनाम् ॥ २५॥ यपा आसाद्यतीस्युव्तते । दक्षिणतः एलषशाख सिता. परूलां वपा आपतादय- तीत्वधैः ॥ २९.॥ 3.4 एकधा भाजापत्यानां बपाभिः चरति ॥ २६ एधेत पशूनां माजापत्यानां चन्द्रस्य वपयोः मैदसोभ्ूहि । भाजापत्यानां चन्द्रस्य वुपयोर्भै : दसः पे्येत्यश्वस्य तूपरस्य गोमृगस्वोति वपा ना संपरेष्यति वपा मेदः परस्थितं पेष्योति वा ` ॥ २७ ॥ विभेषां देवानापुत्नाणां -छगानां ` , 75 मेषाणां वपानां मेदसोऽु्ररि । विश्वेषां देवाना-` ८ भुखाणां छागानां मेषाणां वपानां मेदसः पष्य . , ततरां पशूना समेप्यति । बा मेदः. भेष्येति : , ; बा॥२८॥ = शाखादवयं बिशभत्या्ायत्येनाऽऽपनाभिमरशनमुततमप्रयानादि स्वहा देवेम्य इति हुत्वा महिमानं शुहोति राजतेन तस्य ते धोरितयनुवाकेधेग ।..मरनपरतिर्देता । इत्वाऽभिषेका्मवरोषयति । नुहासुपसतीरतयादि प्रकृतिवत् ।_अधवादीनां ~ दाय प्रेष्यति । उपांडना वा प्रनापततयेऽ्येत्यादि | जातवेदो वपामिगेच्छ वपा्र्च्छ देवा ० इति बा । भजापतेरहं० जेमानेमिति बा । 964 अवदाय सपरष्ति विभ्यो देवेभ्य इत्यादि । संव पशवो ^ वधरेवाा नप्तः ॥ ९२६ ॥ २७॥ २८ ॥ ठ सः पुरस्तादपाना९ होमात्स्वाहा देवेभ्य. इति: पूव महिमानं जुहोति यस्ते देवेषु महिमा संवभूवोपि- ्् बा हुत्वा शेषं करोति ॥ २९॥ उपरिषटाद्पाना५. ˆ . ~ होमादेवेभ्यः स्वाहैतयुततरं यस्ते. पृथिव्यां महिमा ` ` ` . ` सेवभूवेति वा हत्वा रप करोति ॥ २० ॥ अनैव ..; * माजैनमान्नातम् । ३१ ॥ जातेदो वपामिर्गच्छेत्यहेन विप्रे देवानां प्रणैः भराजापत्यामिश्वरितवाऽयेतरब- पमिशरत्यव्ः। ( रयष्वः ) | अय महिमानुररं सौरै पयते."
६६१. ` संत्यादिरापितंभौतसू्म्--. -. -` [१४ ऽभे
रवति हैमतिपातमन्यसिन्यनने निधाय पर्वप्यम् | जय॒ वोद्धरणामिधारणे स्वाह नमसमत्यकादशिनीवत् । पत्वं हुत्वा समुतकम्य चात्वाठे माननम् ॥ २९.॥ 1३०॥ ६१ स: अरेणाऽशमनीयमभितो यृपुपिश्य होता ब्रहा
च ब्रह्मो वदतो दक्षिणतो ब्रह्मोत्तरतो होता, ।. ~
अय. वा कि स्विदाभीसपूषैचितिरिति होतुः
पृष्ठानि भन्नातानि ब्राह्मणे । ब्रह्मणो विजय
सत्ेपयन्ति ॥ ३२ ॥
यथ््ठयुपमभितो त्वाये दंलिणतो ब्रह्मा, उत्तरतो होता. फि५ स्विदासी»
कः चित् धव्छर्मति रोतो शच्छति चोरात्" पूथै एकाकी च॑रति वेदिमाहारति भ्रति. कचनं ब्रह्मणः करि लिदिति शक्स्ये चौरिति प्रहारः, कः स्विदिति परस्य सूयै इति पहारः च्छामि -सत्यस्यः बेदमाहुरेति पारहारः । प्रशषववियानि श्रमणो विनयं प्रकारायन्ति, उदन होतारं परतीत्थयैः । ` एवै हत्वा शीतःतव॑नोय सभसपैतीत्यादिरेषे तिवत् । तिष्ठ पोतः सवनम् ॥ ३२ ॥
मज।पतयेऽश्वस्य तूपरस्य गोपृगस्यास्यि लोम च 'तिर्यगसेभिन्दन्त) सुकरविशवसं॑मिशसतेति संगर ~ षल्वम्ति । २३ ॥ अथं परच्यदिनंसवनपुच्यते । मध्यदिने पुपरोशानां विकलैः | सवैनीधानौ गुदं मा निन्ठैवीः इति कतवा परनापतयेऽधत्य श्वाना ५ ५ विनयति - त्ववेमलोममिः संहाश्स्यं . कण्ठं च्छित्वा ` शङ्गे बप्ाति | पूना (प ) प्येष लोहितेन परतनं पेतं ` यनेतीति ` मरन वचनात् ॥ ६३ ॥
स्ये रोहितं सिवदै निदधाति ।। २४॥
नाश्वस्य गुदो विचते । कष्ठे गुदस्याने तूपरगोगोगदाेव । पाद्चठुशटयं सत्क
छियते शङ़ृदादानामधारभूतं मोप प्ल्ाल्य विहूनं त्वा ` निदधति । कुम्म्यमवदाय इदयव्यौनि सर्वण्य्ानि पच्यन्ते । शे प्रमीय ` हयम् ।-अधत्य लोहितं रक्त
सिवष्टङृदपोमिति ॥ ६४ ॥ < गोमृगकण्ठमश्वश्ंफं च मिन्रस्य स्तोत्र भत्यः
भिषिशचेति ॥ २५॥ पीषगकष्ठादिमिर्होमः । वपट्काराहुतिप्े शामन श्रपणम् । अक्िनते गोमूग-
“ ऋ
४ण्ठः} महादेवशाविसंकलितमयौगचन्दरिकग्यास्यासभतम् । &%#
कण्ठादिषु जुहूधमां अशवशफधम एकं ज्यते । गोमृगकण्ठश्ेतरषां पङकतनिवत् । शुक्रामन्धिनावित्यादि । दकषिणाकाटे दि वितते विमन्य ददाति । केचितु-८ जषा सने श्रपणं दुर्विहोमपले तदा कारे अग्न्यः सिष्टङृद्धचः स्वाहेति वा ` शाय सिषे स्वेति वा, अभ्रे स्विष्टकृते स्वरिति वा॒नाऽध्वर्ुसयो दाने, इति च । ) न विपाणप्रा्नम् । मरत्वतीयाम्यागित्यादि । महिने महानान्नि पश्चि दिं प्रत्यपि प्ित्थादि हृत्वाऽ्निमन्वार्धमभिवरशचति ॥ ६९ ॥
8
दिरण्यगभैः समवर्तताग्र इति पद्ानापत्या. सुरस्ताद्भिषेकस्य जुहोति ॥ ३६ ॥ षड्परिटा- त्सक्तममकेपं यः भाणत इति पूर्वासां परथमा
,, भवति ॥ ( ख ०१२ )।२७॥ भनापतिशवरति गर्भ ` अन्तरनायमानो बहुधा विजायते । तस्य धराः
परिजानन्ति योनिं मरीचीनां पद्भिर्छन्ति
¦ <: वेधसः ॥ यो देवेभ्य आतपति यो देवाना एुते-
हितः । पूर्मो यो देबेभ्यो नातो नमो रुचाय
ब्राह्मये । र॑ ब्राह्म जनयन्तो देवा ग्रे दैः ` `
हवन् । यव ब्राह्मणो बिथात्तस्य देवा असः स्वरो । दीश त्र लक्ष्मीश्च पल्माबहोराने पार । नक्तत्माणि रूपमाशिनौ व्यात्तश् । इष्टे मनिषाणायं मनिषाण सरै मनिषाण ॥ भूतो भूतेषु चराति भबिष्ठः स भूतानामभिपतिषैभूवं । तस्य पत्यौ
चरति रानसूय^ स राना राज्यमलुमन्यताभि>. द्मू । प्रनापत इत्येषा । तवेमे लोका; भदिशो
दिक्च परावतो निवत इद्वत । प्रजापते व्व. छन्मीवधन्व हदं नो देव मरतिह्यंहम्यमितपतत- रासाष््मा ॥ ३८ ॥
अयं पुरोभुष शकते प्वाशतं माणमूतः पुरस्तादभिषेकस्य जुहोति । माची दिशां वसन्त ऋतूनामिति पचवाशतमपानभूतं इपरिषत् ॥ ३९ ॥
४
हिरण्य इति पदपरानापत्याश्नुहोति । सषटमन्धत् ॥ ३६ ॥ ९७ ॥ ६८ ॥
टे `" ` , त्ापादरवितं मौतसू्म्-- [४ प्रभे 1 ; उम्रिधदभिेकस्य जुहोतीयडकरः ॥ १९ ॥
1: ~ : ससुरा पुरुषः सदतनाक्षः सहसतपादिति {7 .. इरुपेण नारायणेन इतातृण्ण\ सौवणेः 4 214“ रवम यजमानस्य शिरा निदधाति ॥ ४० ॥
देवा इत्यन्तः । पूक्ताुवाकेन ` वेन ` शतमानेन शतकषरेण ` शतङृष्ण, डेन यजमानस्य शर््नि निदधाति. स्थापयति | ४० ॥ “` प्रजापतेस्त्वा पृथिन्यै बाहुभ्यामन्तरि- ` क्षस्य हस्ताभ्यां परजापतिधसाम्राज्याया- . भिपि्ामीति मदि्नो्ेकेण प्णेमयैः ; भरैः स(सिेद चमेण्ध्यभिषिन्चति ॥ ४१ ॥
मरिश्नोः संतरावेणाभिपि्चति यनमोनमिति शेषः ॥ ४१॥ कषृभवमीतमिपिच्यम्ानस्पोषरिषटाद्धारयन्ति ॥ ४२ ॥ व्यधजमोवस्तीै चमेमयवसितोऽभिषिल्यते । अभिषिच्यमानस्ये राज्ञ उपषम- समे पायते ॥ ४२-॥ > अस्व श्य समिधो भवन्तीतिः भाजापत्याभि \ररीभिचैनमोन्मः इस्तं धाति । ४२॥ देवी इत्यन्त } आजपित्य्िमदठौद्भिरभिषिच्यमानस्य यनमानस्य दत्तिणहस्तं गृहात्य्वयुः ॥ :४३.॥ : :; गोः नः भीम इति वेमृधीभ्यां संख बिग ॥ ४४॥ वैमृषीम्यामृर््योः जातौ मुत विमृष्टे हतताम्योमिति रेष 1 ४४ ॥
पनिना देवेन एतना जयामीति जागतान् ५ (1 कमिति ॥.४५॥ अभिषेक समाि-अभनिनां देवेनेति यजमानो मागतान् विष्णुक्रमान् करामति ॥४५९॥ मधु माधवेति दरादशाऽऽुतीजहोति । _ . नयोदशेतयेकेषा् । वसन्ताय स्वाहा ्रीप्माय स्वाहेति जुहोति ॥ ४६ ॥
भश्च माववभेति दद भिललयोदशमिवा मा्नामभिरमिषिच्यमानस्य ( रभिषि कश्य ) शिराति जुहोति । वसन्ताय सदिति पंद्भिश्च शुहीर्तत्यैः । स्त्र यया. छिन्न त्यागः महिने न त्वतिमरहाः | उक्थ्यो । तिषठ माध्यंदेनपवनम् ॥४ ६॥
1.६1
(१
४ ष्टः} महादेवशान्नरंकृरितप्रमौगचन्दिकान्यार्यासमे । २४९
इविरासादनप्मुतीनि कमीणि भतिपधते । ४७ ॥ आरमते । आतयप्रहणाय्याम्यणं गृहीत्वा पोडिप्रहणं सवने प्रवे पते विरमति रत्यादि ॥ ४ ॥ उत्तरत उभरिष्ादवैतसे कटेऽश्वं तुपरं गोूगमिति साङ्गमुूम् ॥(ल ०१३) माश्च; कल्पयन्ति ॥ ४८ ॥ शृत^ हविः ऋफितरित्र पपठ परतिस्थाता, अन्येषामध््यतः एषद्ाच्येन हदया- भिषारणान्ते कृत्वा यस्त आम्मत्ाविरन्तरा यूपं छृत्वाभेधित्यस्योपरि पश्त्रा वैत- सकटेऽशं प्ाुशषिरमदीलीनषावमुदर्मुलं यथाङ्गं रचयति मुखं निधाय नुहा वण्ठ- पादवक्षप् इत्यादि । एवमशवाृति करुयौदिति सावः ॥ ४८ ॥ ्रतीननो ता दक्गिणतः क्श्चाखास्वितरान्पशजल \॥ ४९ ॥ एवं रस्तादश्सय प्रत्यक्रिररं तूपरं पशयादशवस्य गोमृयमापतनाभिमशेनमेवं रच. धित्वा वपता(पहोमग्रहणम् ॥ ४९ ॥ नानाकुम्भीष्वेते प्रश्वः श्रष्यन्ते । वपाभिः भषरणकरपो व्याख्यातः ॥ ५० ॥
इतरेषा गुहवामुप्तयेतयादिवपा(पाहोमे (माय) गृहीत्वा कटमास्तीयं॑सेष्य त्यथः परनापतयेऽ्सयेत्यादि हविषं मेदसामनुबूहि ॥ ९० ॥ च कमरत्यक्रगरी्राजीति वैतेन फटेनाश्वं तुपरं गोएगमिति सर्हुतं जुहोति ॥ ५१॥ आऽपान्क्रसत -इत्युवकिन = स्वाहाकारानेनश्वतूपरोमृगार्बहुतानबुहोति
॥.९१॥ हताय स्वाहेति हुतमभिजुहोति ॥ ५२ ॥ अर्व हुवा हुताय सदेति हुतमभिभुोति । दुवदाय स्वाहा नरीवर्ोय स्वाहा,
` स्यमिहोमः । कटमाहवनीये-अहरती्यापसतम्बः ॥ ९२ ॥
येऽ्वस्य हुतस्य गन्धमाजिघ्रन्ति !॥ ५३ ॥ पपकमीणो हुताचगन्धावदाणेन एणयकमीणो भविष्यन्तीति भावः | ९३ ॥ ` सर्वे ते पुण्यलोका भवन्तीति विज्ञायते ॥ ५४ ॥
अथेतरे विभ्य इति संखे । दिग्ययगि चाशादीनां प्रनापोरनेमानं ° इतरां
` विधेषामित्यादि । नारिषान्ुत्वा ॥ ९४ ॥
३
५० ˆ ` सत्यापादाविरवितं मौतसूत्रम्-- [ १४'्े-
सतेगान्द ९ प्राभ्यां मण्टकाञ्ञम्भ्येभिरित्याज्यमव्- दानं छता भतिसंर्यायाऽऽहुतीजदोति ॥ ५५॥ प्राम्यान्दुत्वाऽण्येऽनुबाक्यं जुहोति यावापृ- ` ` यिवौय^ हुत्वाऽ्वस्तोमीयं जुहोति ॥. ५६ ॥ शमा जु कं भुवना सीषधेम, विशवे च देवाः । य्गं च नस्तदुवं च नां चाऽऽदित्रि्द्ः सह सीषधातु । दिल्येरिन्रः सगणो मरंन्धिरसभ्यं मेषजाऽकरत् । अगन तवं नो अन्तम इति द्विदा हृतवाऽश्वलोषितेन वृतेन सिवष्कृतो ज॒दोति॥।५७॥“ गोृगकण्ठेन भरथमामाहुपिं जुहोति । अश्वशफेनः द्वितीयाम् । अयस्मयेन “ कमे्डटना चरुणा था तृतीयाम् ॥ ५८ ॥ र
सतेगानित्थारिभेश्चददशमिरनुबकैः प्रतिमं, शरीरहोमान्नुहोति । प्रयाप्य सवदित्युबाकेन नित्त सेतनिसथनुवामेन. रौति; यदु .एति वरिमिरतुवाकैः कमरतयकमी दितीमेऽनुबाकाः । अथेतेपां मन््न्यस्पा उच्यनो । स्तेगानित्यकादश तृतीयान्ताः । षडायौ ततस्तृतीया द्वितीयनताश्तवार _ उततमसृतीयानाः । वान- मिति द्वादश । प ृततीयान्काः। तते रौ तीयानौ । तृतः पश्च तर्वीानताः | कूमौनि. लेकादश तृतीयंनता दवितीय स॒ इ द्वितीया; । ये कमिति वंश । ृतीया्ताशच- त्वारो द्वतयान्तश्यः पुनस्तृतौयान्ताः । उततरलितेकादश स्व वृतयान्ताः । इन्द्रस्य कादश तीन् आयान्नेयित्ा सव ृतीयेन्ताः । उतरऽषयेकादशे रव द्विपदाः पषठा- न्तिमवर्न तौ ठ त्रिपदी । ओज इति नव । आच्याखयस्ृतीयान्ताः । षट् प्रयमान्ताः | आनन्दम व तृतीयान्ताः । अहरिति चतुदश द्विपदाः । उत्तावपि चतुरशी । प्रथमान्ताः सव) पन्थामत्येकोदश द्विपदाः । करमैरित्यतुवाकमन्त्ा प्रयाप्य स्वदेति द्वदश दिषदा मनम । वितिभि९ि लब् परताकयम्। चैत इति दश स प्रथान्ताः। यद्कन्द इति भिभिरनुवकि' परत्यु पश्रशत् । कैरिति पटूपरशत् । दमा नु कं यज्ञं नः | आदित्थरिति तिलो द्विदा; । अयास्य लोहितेन छिषटहृतं यनति । मोगस्य कण्ठेन प्रयमाम् । अश्वस्य शफेन द्वितीयाम् । अयस्मये कमण्डलु पूरयित्वा तृतीयदोम्ठ पूववत् । वनस्पतियगेत्तरकाठमितरेषां सिषटकृदादि ॥ ९९ ॥ ९६॥ ॥ ५अ॥ १८ ॥
न =
५
९ श्रः ] महादेषशात्तिसेकाटित्मयोगचन्िकान्यास्यासमेतम् । २५९१ पत्नीसंयानान्तमहः संतिष्ठते ॥ (ख ०१४) ॥ ५९ ॥ इति सत्यापादहिरण्यकेचिूतरे चतुद॑शमशने चतुरैः पटलः । आभिमार्तान्तमनू्यानादि पत्नीपियाजान्ते संमिदाधानान्तं महः संतिष्ठते ॥ ९९ ॥
-इति सत्याषादाहिरण्केशिमूव्याए्यायां महादेवशा्िपकहिताया प्रयोगचन्दिकायां चतुवशपर चतुर्थः पटः .।
भप चदश पचमः पटलः ।
भूते प्रतायते सवैस्तोमो ऽतिरात्र उत्तमो वृह स्सामा ॥ ! ॥ यज्ञयत्ीय नमतेऽत ॐ पते बपतीवरीगृहाति सवनीयपरिरणान्तं पू् ।
महारा ुदभेत्यादि । भिर; स्तोमश्च वृहत । तं प्ुज्य पोदिपाधं पदि | नीयस्व पोः पत्हद्नकलेदववरा पुरनाथ सूपर. नाः पूद्धा पिप्( स )त्य' परस्तातमातरनुवाकादि युनस्मीति , | अमहप आग्रयणं सदि बहिष्पवमानः ॥ १ ॥
पशुकाल ` पेकादाथनान्वायन्यान्पशूलुपाकरोति ।
-भनोपत्यमृपभं तूपरं बहुरूपं द्ादशपुपालम्भ्य^
सर्वेभ्यः कमिभ्यः ॥ २॥ ` षकारे ` धिदृधयां परिवीय --अग्मयेऽनीकवत ` इत्यशचगेषिकानावया्ामापत्यमि. स्यादि | अयवा--असनयेऽनीकवत इत्येता देवानो स्थाने प्रनापतिर्वा किमे देवा इत्यस्मिन्पक्षे देवौकयात्समवदाय प्रनार् ` | पूस्मिन्पते देवतानानात्वात्मचादमेवः । प्द्वये गव्या एव पशवः । वशदेवपलत एकादाशिना(शाना) सह भनार: । प्राजा. पत्यपह वादशानाम् । पशूनहीत्यादि । दतिणाकाठे विज्य ददाति । ष्णि. पणद्रासनम् | उवथ्यपययैःप्रचत्यादि आश्रिनं तिरोहम्तम् । एकादश समि्टय.
मूषि, इत्यादि प्रकृतिवत् ॥ २ ॥
नू :
अवमुयेन प्रचरित एरस्तार्स्वष्टकृतः॥ ६ ॥
अवुयेन प्रचयं चते रेति निनुस्ान्तम् ॥ ६ ॥ अतय खेलति विङ्िः शं पिङ्काक्त\ शिपि- विष्टं तिटकावदधमवभूयमभ्यव्नीय जुम्बुकाय
रेथर सत्पपादिवितं मोत [१४
स्वाहेति तस्यं मून्हो । च्वकोथं सादिः | तयेकेषाम् । पयवे स्वाहेति द्विवीयाभ् । भरण - तायै स्वाहेति तृतीयाम् ब्म सराय केषाम् ॥ ४॥
परसतालल्टकृत॒इत्युषहोमकालो दरोपूणमपयोम्य यातः । आत्रेयमत्योदि
तिठकावढं नितित शिराति जुहोति सृत्यव इति तिभिः ॥ ४ ॥ तसम शतमनोयुक्तं च ददति ॥ ५॥ अध्वर्यवे शतपयन्तमित्यर्थः ॥ ९॥ _ शते बाऽनोगुक्ते, चेदयेकरेषाप्.॥ ६॥. अयं कल्पः शलिन्तरोक्तः ॥ ६ ॥
न सह पुण्यकृतः. पापृतशवावभृथमवयन्ति ॥ ७॥ . पुधकमाणः पापकर्माणि पररवतरन ॥ ५.१, , अवभुथादुेत्य, ृस्तस+स्त] पराप्भायन्ति ॥ ८ ॥ अन्योन्यहस्रम्प,( ब्धा ) मराममम्यदायन्ति । यागं गृत्वा समिदाधानाद उदवसानीयाने देवै रिभिति बीणागयिनै गायतः ॥ ८ ॥ `, ,:.
सौनेव भेता वक्षा अनूबन्ध्या , भवन्ति पक दश्च वा) छगः फोरमापः ` फिकिदीविविंरीगय इति भ्यसः ॥ (ल ०१५) ९
वर्तिः प्रातःकाटे गनती ददं पदाः] ते ने देवेतौविशेषै्नुक्त- तवोतप्ानापत्याः | केगराद्थ्यस्वाष्टीः | करश्ोगाभैकः । सं च कमापैः कष्णव्ौमिधेः } किकंदीवित्तिततिरिः | विदीगयैः दुकुरषिरोषेः । एते च तसिः हयारन्यव्योः। सौरीः सूयेदवतोकोः | अनुबनध्याश्रमकारीनाः पीवः । ताश वैदी व्य रताः भेता नर्स भवन्ति ॥ ९ ॥ ९
पात्नीवते सतिषटतेऽतिरीतरः ॥ १५ ॥ अनूबनध्यावपाहोमान्ते वपनं , कृत्वा सत्वा पात्नीवतस्य क्म शासीच्छवनीदि ।
(कः
( कर्छमगार्केः | कंरमापः इषणन्त; । किकिदीविरिषटिमः ।. विदीगयः , +“ ---
पिविरोषः पृषन्यङ्को वा । एते तरयः पशवः लीव ) । ताष्पितयेतयं प्रतयननीयः। ५.
पूततरननानतं (वपायागान्तं हतवा, इम ५ सतनंमितयादि | अनृवध्यायाः पशुपुरोडाश" मौ देवसुवां हवी स्यूमना तस्पप्य विदाल्ूपम/ { ° ॥
९ पटः ] महादेवशा्विसंकटितमयोगचन्धिकाव्याख्यास्मेतम् । रधर
श्वोभूते भिपशुना पशुबन्धेन वैस्वै निविशासे यूप यजत आप्रेयेनराप्रमाधिनम् । तान् पञच- नारभते । अपिवा भेतानां भरथमनमाविनं कारफाभुमध्िभ्यां मध्यमे निशालयृपे त्रैतानां मध्यमजमूनं दक्षिणे विशालयूपे परतानाशृ्तमनं पृथिव्या उत्तरे षिशरयुपे ॥ ११॥
न पश्चि्टयादयः | शासाहरणायनूनन्ध्यादिवत् पत्रयोगे तिसः ५ 1 ्ेल्यनत कृत्वा यूमसमानमपावूः॑तरिशासमषटाभियः. पतचपादमृधयमे 0 अश्नये त्वा० दततिण इन्द्राभ्या त्वा० उत्ते, अधिभ्यां त्वा चतानां प्रथमं परमतम् | कालकाधुः इृष्णाुः । मध्यमयूप आधिनदेवत्यमाटमते । कैस्यमेव जताया मध्यमनमूर्वत्यं दक्षिणे यूपे तस्था ए तृतीयायां पृथिविदेवत्यम् । उतर यूष इति पनतम् । उपाृत्य पर्चहोमादिनियोननादिवपाहोमानतं कुयात् ॥ ११ ॥
पशपुरोदाशं निरुप्ा्रयेऽध्होुवेऽ्टाक- पालमिति दशहविपं मृगार निधपति ॥ १२॥
अथ पद्ुपरोडाशस्य कमम । तेषा पशरोदाशानाम् । अश्नयेऽभहोमुचेऽशटकपाल् [1 दुशहविषं यग रेष नि्ैपति । पप्एतिः कपालानि अन्यदनननामेकं र स्यल्यो प्राहुः दहा्ाणि वानिनपात्ं च। असय नुं इन्द्राभ्या जुष्टं ° अधिमया नुं (वषि पागिष्टीनमिकतन्म् । ) अग्रयऽध्मुने जुट” इन्दा षटोमुते जुष्टं" , वामौ सनित्र आगोमुगयार प मागोमुरभ्यागिति वा भैत्ायर्णीयपादः | ज्िभ्या- मगर” मर्य एरय सुट” विभरम्यो देवमय एनेमुग्यो मु° जनु र जुष्टं अग्ये वानराय ° चावापृथिवीभ्या हे मुपया ° इति । अत्न हे मुय रर ार्होमुषहवये रेते रि्िनीय यथामागिदपेर्ोषुचो मत्मनौमु विपे देवानमनोमुचाममद् नरस्य चवापुथिन्योर होम रिति पेषणार्ान्। इदं वाथोः सवितुरागोमुचावाधिनावागो मुचोरनुमत्या इतिचवेोन् । निोपक्रमेण कपालोपानम्ने- यादीनामेकाद्शेकादश, मृगाराणाम्॒टमिकावरोतया दिस्य मर्जना् ( स द्वादश स्याली ) दवादशद्भिकपारमेवमुपधाय दोहकमं दलाटननिनयनायै कामपृकतः° कितरा- वर्णाम्यामागोमुरम्या५ हविरिन्धियमित्यादि पिण्ड छृतवा वयावर्तध्वभिति पक कस्तया
` तण्डुलायौनतयावतेधं व्यावतेया पुनरथ व्यावतेशवपिणि द्वौ पुरोडाशौ व्यार्वेयाभितयु-
१ क. त्या एवनाताया मध्यम” ।
९५४ सत्यापादविरचित शरोतसूचम्-~ [१४
परौ । षदं वायोः. सवितुरागोमुचोरयुमत्या इति चरू । इदमेवानरयदं ्ावापधि- व्योर\ होमुचोः (इ) पुरोडाशपश्चकरमभिभरित्य तप ्रातदेहि लौकिकद्यानयनम् | अय धर्मोऽप्ीति चरुम्.। अय धानानां स्थ विधायुष् इति । अथ मरतं बेदेवमातु- मतं चरं शवानरं ावा्थिन्यं पयंिकरणाचयाप्यलेपनिनयनान्तम् । उद्वासनकाठे प्रथम- मनत्रेणामिधार्य उत्तरौ तूष्णी, उत्तरमन््णोत्तरं तुष्णीं यस्त आलेतयततरंधरंसतप्णी- मानुमतश्वानरयमैन्ेणोप्तरयोभतृष्णमेव करमगोद्वस्य पयस्यां तूष्णी द्वयोः पाधयोरि- स्यादि जसत्नामिमहीनं करमेण । भरचरणकाठे पङुएरोडाः परचयै, अपनयेऽश्होमृचेऽु- बृहीतयादि ॥ {२ ॥ # + अपमन्वे मथमस्य मचेतस इति याज्यानुवाक्या
~, -भवन्ति॥१३॥ दं याजुषं होत्रम् ॥ यथारिन्गं याज्यानुवाक्याः ॥ १६ ॥
पयुपुरोडाशानां मृगारेषेथ समान९ चिवषट्रादेडम् ॥ १४ ॥
[ अभ्होमुचेरहमनादः । इद्र ोगूव इन््रियनय्तादः, । मि्ावरणयेरसमानं ° वायुपतवितरोक्हा ° अधिनेर्ृ्रहा० मतामिन्दियाब्यकनादः ० ` मित्ाबरुणयोर्ेमानं ” बुवित ° अधिनोग्रहा ( मर्तामिन्धिया्थ्नादो वृत्रहा वा | ). विधा देवानां भ्राणैः° वृत्रहा वा । अनुमत्या अमननादः० तया, वानरस्य चावाषमव्यो- वहा ] समानं लु स्विष्टकृदिडम् । यत्ते वयं एरपत्ना ० इति लित; एरोतुवाक्या, यपा ह तद्धुव० इति याज्या भति । शुत< हविरित्यादि ्राह्णतर्पणान्तम् । एवं विशाटयूपकमै समाप्य अनधिवितं्नादि सकहोमं भूमादिमन््रणादि( क )त्वा यदा- कूतादिति दशाऽऽकूतीः । परत्य पुनर्न. इत्युपतिष्ठते नित्यम् | अयं नो नमते- त्यादि, उपस्थाने येऽपरय इति । समारोप्य वैधातवीयो( यामु )द्वस्यति । उद्वसाती- या पमाः क्रियन्त उपाडुत्वादयः, न पूर्णाहुतिः । सहस्दिणा. अव्र नियम्यते | उद्- यानीयान्ते विशायूपकर्मेति भाष्यङृत् । अथ वीणागाथी, उप त्वाञ्च इति ॥१४॥ ४ भूते दवादश ब्रह्मौदनानन्बदे निर्वपति । द्राद- शाभिर्ेष्टिभिैनेत ॥ १५॥ तासु द्वादशानि शतान्यन्वहं॑द्दाति ॥ १६ ॥ पिशङ्गो वासन्ता इति यथतत यथादेवतं यथासमान्नातमू- ठुप्ुभि्जेत ॥ १७ ॥ संतिषठतेऽ्पेधः ॥ (ख ०१६) ॥ १८॥
हापि सत्याषादहिरण्यकेरिसूत्रे चतुदंशमशने पश्चमः पटलः ।
च ।
६८
६ पलः] महादैवश्ालिसंकलितमयोगचन्दरिकाभ्यार्यासमेतम् । = २५५
गृहं गत्वा द्वादश ब्रह्ौदनानि ( न्.) समिद्वनैमम्यापेयवत् । यजमानः पहूत्व- मिर्भोनयित्वा द्वादशाहमन्वहम् । अन्वहं दवादशदातं दानम् । एवं च राज्ञो नित्योऽध.
मेषः । नैमित्तिककाम्ययोवा परगणनादित्येके । तदत् । राना सारवभौमोऽमेषेन
यजेत इति वचनाच । द्वदशर्भि्वषटिमिैनेतेति नैमित्तिकिषिरोदनो ,द्रम्यमभिरदेवताऽन्वा- भानादि सिद्धमिष्टिः संतिष्ठते । तासिषटिषु दवदश्ानि शतानि चाम्बहं व्दातीत्यु्तम् । इष्टया यक्ष्य इत्यादि विशेपः । आगामिपैणि सौत्रामणी म्ावरणी चाऽऽगरिता वा । आगामिनि वसन्त पर्वणि प्रुबन्येन यक्ष्य इत्यादि | विशङ्गसरयो गोरोचनवणः सारङगाश्चतकवर्णीः । नतस्नयः । परषन्तख्रयः प्र्िसकध्या महाकाया अवता अन्थिन वर्णेन मिताः । अयान्यसिन्पषैणि संतसरदेवताक्िभिरयनेत निवकषप्तः निनन. वषत नाटवतततो बा । निप्नन्धा एतदनते यनमानस्य बर्मन्ोदि पारसमाप्यतेऽध- मेषः॥ १९॥ {६॥ १७॥ १८॥
इति सत्यापादहिरण्यकेरिपूप्रन्यर्यायां महादेवशाकचितकलितायः प्रयोगचान्ि , कायां नतु पञ्चमः पटहः ॥ 4 ॥
भथ चतुरश न ` 1
पश्चि पुरुषमेध; । राजा ब्राह्मणो वा| यः
कामयेत सर्वेपां भूतानां -मष्य श्ष्ठप९ स्वारा-
उ्यम।धिपत्यं गच्छेयमिति । स एतेन यजेत १॥ पश्वाहपताधयः पुरपमेभः । त्राणो राजन्ये वा येत, न तु वैषयः | भोजो वीय.
मामोतीति वचनात् । सर्वा द्ुीयरुत इत्यापत्तम्बः ॥ १ ॥ तस्याश्वमेधेन कटपो व्याख्यातः ॥ २ ॥ `
तस्य पृरूमेधस्य ॥ २ ॥
अरयोवि*शतिदीक्षाः । द्वादशोपसदः । पञ्च
सुत्याः । एकादश यूपा एकादृशभ्रीपोमीया
अगिष्ठोमः मयममह् उक्थ्यो द्वितीयमतिरात्सतुः
तीययुक्थ्यशचतुयेमगरिष्ठोमः पञ्चमम् । मध्यमेऽहनि
पौरुषमेधिकान्पशूलुपाकरोति ॥ ३ ॥
तस्याहीनद्रदकषाहवािति -माप्यकृत् । शिशिरे दीक्षते । अञ्नचित्यमाभितय
५६ सत्यापाविरचितं श्रीतसूतम्-- [ १४ प्रभे
रमः । शिशिरे पर्वणि परतरो हुत्वा एमन यक्ष्य इत्यादि । विद्युत् सोमप्रवक्रवरणादितोदान्तं वृदस्पतिषरोहिता इचादुलासंमरणान्तं तिन हति वायव्यः पशुः परव्यसेमरणं च् । पषटया दरवयनिदशादमिवदीकषणीगरा, उलाप्र- व्रू्ननादि सर्व्िवत् । व्यहमत्रैका चितिः प्रायणीय कऋरषीष्कानां विषु ला० इ्ावीनामुपषाय विरामः । न वार्य ० आशवः | भूत एकाषकाधशचपरिणयनान्म् । शवमूत एकाषटकमुपथाय विरामः । एव प्रत्यहं पश्मेऽभ्निनातानित्यादिस्तोममागान्तमु- षय निरामः । श्नोमूते सोमभागादियानीयनतं प्तयुसमुपलादयत्यः । दनद ावग्रहमभियमति्हयं दिणाकारेऽ्मेभे यथा मवति तथा ददाति । यन्ायज्ञीये नुमस्ते अतु । अस्मिन्दाटे वतीवरीरु्तरस्याहनः। एव पत्नीसेयानान्तमहः तिष्ठते । ` अहीनपंततयः सवनीयस्य परिस्तरणीयान्तः । अधवयमैहारात्र बुद्ध्वा पश्चदश उक्थ्यः षडहस्य द्वितीयविकारः शुकामः(हःरन्मातिरा्यमक देद्धः । एनद्रपतीततिया- जान्तमहीनसंततयः सवनीयस्य परिसतरणानते महारात तुषो तौयमकमातरा- हमकेमेकादशनीविदिपरिवथयणं कुंयौत् ॥ ३ ॥ देव वितः । तरसवि तुः । विश्वानि देव सवित- रिति पुरुषानुपाकरिप्य स्तिरः साविव्रीपहोति॥४॥ तिचच ऋषः सापत्नी; सवितदेवताप्रकाशका इत्यथः ॥ ४ ॥ एेकाद्रिनादुषातव , ुरपानुपाकरोत ॥५.॥ द्वयानैकादशिनाुपाङृतय पा ुपकरोतीतयथैः ॥ ५ ॥ ब्रह्मणे -ब्राह्मणमाल मते इति ` यथासम्ाज्ञातम् ` । तेषामष्टाचत्वारिभशतं मध्यम उपाकरोति ॥ ६ ॥ एकादरकादरेतरेष्ववरिष्टन्मध्यमेशठौ वा ॥ ७॥ उत्तमानियुकतनपुसथान्पदसशीषी परुषः सह- साक्षः सदस्तपादिति पुरुषेण नारायणेन दक्ति- णतो ब्रह्मऽभिष्टौति ॥ ८ ॥ एकायृशिनानाशचमेधिकाोपहतय पप नारभते ` हणे त्ा्मणमिति (त° त्रा ३-४-! ) षतुध्ैन्तपदोक्तो देवताः 1 द्वितीयान्ताः परावः । बरह्मणे त्वा जुटमुपा- करोमीत्थादि । सष्टमन्यत् || १ ॥ ७ 1 ८ । पर्यभिकृतान्पुरपानुदीचो ` नीत्ोत्छञ्याऽऽन्येन तदेवता आहुतीरैत्याऽथेकादशिनी; ` सभ्र्याप- यन्तिः॥९॥ |
$ 1 को
+-~2
८
६ ष्टः ] महादेवशालिसेकलितभयोगचन्दिकाव्यांसयासमेतम् । = २५७
उषाङ््य पचहोमादि परथरिकृताधसुषानु्तरतो नत्वोत्पृनति । तत॒ आभ्येन तदै" वतायै ( याः ) नहे स्वाहा इत्यादिहोभा दवयेरेकादश्िनीः समापयन्ति पलीपंया- जन्तं पूर्वद्हीनपेततयः | अन्वाधानादि रघ्रौ परिस्तरणान्तम्। महारात्र ब्व
त्यादि पञ्चदशा उकथ्ोऽग्िष्टोमो वा | अतिप्रह्यं न वा । रेन्वायवगरहः | अगिष्टोम-
पे दभिधर्मैः प््नपयानान्तं पूर्ववदहीनसेततयः परततिरणा्तम् । महारात्र ृदषवेत्यादि सपदृशोऽतिरात्रः शुकरग्रहो यज्ञायातेये ° नमस्ते असतु ° कृष्णविपाण्- भ्ा्तनं तिरोदान्तम् ।। ९ ॥ दक्षिणाकारे मध्यम प्रतिरा्ट्य यदन्यदृत्रहम- णादिक्ु वित्तमः सेनाभ्यश्च ततपुरुपपरेे ददाति ॥ (ख ०१७) ॥ १० ॥ मध्यमं परतिराटपयति कषत्निथयनमानविषयम् || १० ॥ यथाऽ ब्राह्मणो यजमानः सर्ववेदसं दधात् ॥ ११॥ बरह्मणो यजनमानशरदा पववद दाति ॥ ११ ॥ एकादश ५ एकादशानूबन्ध्या भतराबरुणी वैषवदेवी वाहेसपत्पा वा ॥ १२॥ अवभयादुदुवततानीयान्तमगनिष्ठोमवदिति भाष्यकृत् | अनूबन्ध्या एकदृशमु युपेषु पृथदेवत्या वद्या प्रनाप्तिदेक्या वा । अनृबन्धयाः समाप्य प्रन्िविस्त- सनाद ॥ १९॥ मैधातवीयोदवसानीया तये पृथगरणीष्वग्ी- न्समारोदठोत्तरनारायणेनाऽऽदित्पमुपस्थाय गरष त्यवस्येयानभिमापतुयाततन्पकतूनारमेत॥ १३॥ संतिष्ठते पुरुषमेधः ॥ १४ ॥ ्रैषातवीयोद्वसानीयास्याने मवति । तयेषऽसीनपमारोप्य -जद्धयः तमूतः एषिव्या इत्यतुवाकेनाऽऽदितयुपस्याय प्रां प्रद परैषातवीयया यभेत वेति | अनन्तरे परवौणि सौध्रामणी मैत्रावरुणी च । ततोऽमावास्थायां पकपस्यायीयेन यमेत । प्चविठेन चरुणा पक्चशारदीयनेति । पश्चभरिठस्य चरो्िजञायते | आज्य अग्नियः पसिन्बिठे । दनय द्मे । शृते परतदुहि [नवोनीतमिमे वा वैश्वदेवः पिमे । अपु नैा- वरुण उरे । पयति बात्यो मध्यमे. ( आप० श्रौ २०-८-२९ ) इत्याप. स्तम्बः | बराह्मणमोजनान्तेयमिषटिः । समाप्यते पुरपमेषः ॥ १३६ ॥ १४ ॥ २६
श्प सत्यापाठनिरविते भौतसृतम्-~ [१४ प्रम
सर्ममेधो दशषरा्रः । यः कामयेत सर्वमिदं भवेयमिति । स॒राजे(एते)न : यजेत । तस्य पुरपमेषेन कल्पो भ्याख्य'तः॥१५॥
अथ प्रमेयो दशरात्रो राजा यजेत । तद्ादशाहानिच्छितं दीक्षत इति सूत्र न्तात् । होशिरे वसन्ते वा पवीणि पत्नीभिः सरह राना प्मेधेन यक्ष्य इत्यादि । षष्ठयां दीक्षणीया स्पहोतुः स्थाने दशहोता ददारात्राय दीिष्यमाण इति ब्राहमणम् ॥ १९ ॥
जिस्तावा वेदिरेकशतनिधोऽपरिरशटत ॥ १६ ॥
प्ाशद्धिकनलुःशताकटी(ल) मितः पुरुपः पुर्पस्यानीयः । तेनाभ्िमानमरलि. भ्देशयोवाऽपि विृद्धिपते प्वोत्तरशतािपम्थातिन धेकोततरशतविषाम्यातिन चैकोत्तरं शतम् । उक्तस्य परस्य ` चतुमौगीयारतदरधन 'तत्पादाः - पुरषस्य पश्मारोन पञ्चममा्गीयास्तदरभन ततयादाः पुसपस्य पश्दृशमगनाज्का; पदूमागीया वा । गाह पत्यस्य धिष्णियानां भाङ्त (ता) एव करणीयः(याम), ॥ १६॥;
अग्निष्टोमः पथपमदेः । समागरं करियते ।॥१७॥ इनदरस्तुुकथ्योः द्वितीय समरं क्वियते॥ ६८ ॥:: सुथस्ठदुकध्यस्तृतीय \ सव सौ किथते |\९९॥ िन्वदेवस्तुदुक््यश्चतुथ५ सर्थ॒॑बेन्पदेवं क्रियते ॥ २९.॥-आश्वमेषिकं मधु पञ्मघर् |, तस्मि. ष्व । मेध्यमारभते ,.॥:२६।॥ पौरुषमेधिकं मध्यम पषम् 1. तस्मिनपुरपानमष्यानालमते ॥ ॥ २२ ॥ अ्तोरयामः सकषमम्, 1, तम्मलसर्वानमे- ध्यानालमते ॥२२॥ वपा षरपावतां तवच .उक्छृ- त्यावपानां जुहोति ॥ध॥ संधोपधिवनस्पती- नाशका ५आतुभकिरन्ति ॥ २५॥ ातःस- बने सन्नेषु नाराशसेषु चन्नमनंज़दोति॥२६॥ सर्वं लदोति सरमस्याऽऽप्ये सवेस्यावरद्धया इत्येवं माध्यंदिने सवने तथा तृतीयसवने हृतेषु - हविःषु त्िणवषटमम् । त्रयसधिष्ठं नवमम् | विश्वनित्सपष्ठोऽतिरा्ो दशमम् ॥ २७॥
१
~
१पडः] ` महादेवशाज्ञिसंकणितभयोगचन्दिकाव्यारूयासमेतम् । = २५९
गाहपत्यं मित्वा -भआयभीयया प्रचय चलुर्मागीयाितेन दण्डेन वेदिमानम् । तिलो दीकाः षडुपसदः । दवादश दीक्षा दद्शोपपदो वा । पोमक्रयकाले दशकयः । (तत आतिथ्यभ्रचरणादिव्ततीवरीग्रहणान्तं कर्म प्रकृतिवत् । ) महरा बुद्ध्वा, इत्याथ- शिष्िटमः । सोमपन्रभयोग बृहि अश्चये वाचं वदतत । द्विदेवत्यानामनि- दैवता नगती छन्दः । नः प्मसीत्यूहः । ्रावा्य्वरत्० पाये सोम- पित्याचनृहो वा | रनद्रवायवप्रहगकठऽस्यानरातन इति चलुवीक्यमनुदुलय, उपयामय्- हीतोऽस्यदरयेत्वा० उपयम्यानन आयृशपि पवस उपयाममृहीतोऽस्यभ्निभ्या त्वा एष ते योनिः सजोषा तवा० देनवायवा्मेव भेन्ावरणं यजनानो मित्रावरुणा तरिवाक्पूी | उपयामगृहीतोऽस्भिम्य त्वा राया वं एष ते क्त्या त्वा° शुकं व विरूपे मवतः । चतु्वकयान्दतयोप्या० शाण्ाय त्वा मन्धिनो पूवौपरचतुवौक्थानि मकौय त्वा० मनो नयेषु एष ते आग्रयणं ° ( वरीणि रातानि ) चतुरवाक्यानि चानु * ुत्योपयामृहीत ० हि ९ पमः पवते० विगेभ्यस््वा० अनिम्यः° द्वितीयेऽपि उरन् सोमम चमूं, उप्या० अद्ये.तवोति । तरणिर० उपयाम ° अये स्वा० एष त° अद्नये त्वा उक्थ्य अचिर्त्नागि ० आहुतः । उपयाम० अये त्वोक्थायवे | यत अर एष ते व्योनिरस्ये त्वोक्यायते । नितं मूर्धानं ° शुवस्येति । आश्विनं अधचिनौ पिवरतं० वाहसं, उपयाम ० अधिम्यां त्वा । त्रिवृतयूपामित्यादि काेयानां प्रयममापनेयमािष्ठ उपाकरोति विमेज्य ` स्॒रत्रवत् । पश्पषट््तमानामहां ( महेषु ) सूत्रोक्ता पदावः. | शिष्टानामहां ( महे ) कापेया एव विभक्ताः | ताम तिरात्रचरमेति लिङ्गात् । कपियानामुपदेशेनैव प्राः । नतु चोदकेन । अस्येऽप्निम्या- मुत्रहीत्यादि एवं प्रेष्य ।देन्रवायवस्य मेतरावरुणस्य ( अगिम्यामतुनूहीत्यादिरत वा ) एवमाधिनस्य सवनमुररेपे प्रातः प्रातःसवनस्य ( अशे ) सोमोय तस्मा अग्नय रेनद्रा्नः, अभनिनाऽपिः, भरिवाक्यानि अग्निम्यां त्वा वशदेवे अर्र्ैवतानां जठरं शरिवाक्यान् उपयाम ० विध्ेभ्य्त्वा ° अश्निम्य उक्थ्यपरयाय उपयाम ० अशनिम्यां त्वा अनिम्यस्तवा देवयुष, माध्यंदिने वशी त्वं देव जपने: प्रियं पायः । पूदेवच्छुका- मन्थिमौ | मर्तव्ये अश्निध्िय इति चतुव क्यानि । उप्याम० अग्नये त्वा मरुत्ते दवितीयवदुत्तमे मरत दति चतुवाक्यानि ॥ १७ ॥ १८ ॥ १९ ॥ २० ॥ २१॥ ॥ २९॥ २६९॥ २४॥ २९॥ २६९॥२७॥
दक्षिणाकाछे मध्यमे भरतिराषटस्य॒यदन्यद्राह्य- णादिशु बित्ता्तत्सभूमि पुरुपवददाति । यथा पुरु-
६९ सत्थापाढवरिरचितं शतसूते म० परण समेतम् । ( १ अभे टः]
`: मेषे यथा पुरुषमेषे ॥ (ख ०१८) ॥ २८ ॥
# इति सत्यापाददिरण्यकेिसूत्े चतु्शमशन पष; पटलः ।
इति सत्यापाददिरभ्यकेरिसृत्रे चतु्ैशः पनः ।
: दक्षिणकरे प्राेऽधमेषवत् । अप्य मरूवोऽलूहि इड अन्न इति धतुर्वाक्ानि मोहे शधि चतं» अध्वरम् । उपयाम० अये तवा०. उकथ्यपयय्तयैव तृतीयत- वनस्य (- सवनीय ) आदित्य विशेषामभिति; उपयाम -अचिभ्यस्त्वा । त्वमप्न मतिं पिन्धुः° उपयाम ° अशनिभ्यसत्वा › इृतातङ्क्या, त्वामञच, आहुत). उपयाम अगम्यां त्वा. विवश्च आदित्येति नोदः । अ्म्ोऽूहि प्रियेम्यः,. जशिरो सम~ वस्यमानोऽपरय आशिरम् । अथ तृतीयस्य सवनीगस्यश्नः सोमानिति अन्तयौमसावि- धरेण स्कति । नित्या यज्ञायज्ञियं उपयाम अग्नये त्वा० वैश्वदेव, जघनिदेवानां जठरं उपयाम ० अभनिभ्यसत्वा० ज्योतिषटोमवत्पत्नीवतम् ।: यज्ञायज्ियस्थाने वारवती, तसि्तूयभाने वपीवरगहाति । हारियोननं, उपया ° अदय हरिवते सह॒ सोमा अभये | एवं पत्ीपंयाजान्तम् । पूषैवदहीनसंततयः: पार्तरणान्तम् | शेषं: पर्ववतस- मौनम् । अभ्यः ्रकषपरिपमाप्त्य्थः ॥ २८॥
भयोगवैनयनत्यसतु मालायाः सूनसस्थतेः |
त्फ न्यायपूजस्येह कृतो नियः कौस्तुभो मणिः ॥
ह मध्यगो यत्तवपुषपतुयेऽतु मंयाऽरितः। -- ।
गृह्णाति दि किमप्येष म॒क्तैयदयतत्ः कूतम् ||
इति सत्याषादहिरण्यकेशिसूत्व्या्यायां पहादेवशालतिसेकलितायां प्योगच- न्दिकायां चतुदश षष्ठः पटलः ।
इति सत्याष्दसूत्रव्याख्यायां चतुरश्रः ॥
प
।
~ -: ` अ सतयापाहदिरण्पकेरिशरीतंसते चेनकेतुतिावकै- कादशद्रादशश्रगतसूत्राणां पाठक्रमेण भतीकानि । ‰ `
पूरप्र ` प्षङ्कः।| ` पू० भ्र ८ छि अरि व्याख्यास्यामः २ | अपां पृष्ठमप्ीति १ प्र॒ उत्तरक्रत्वथः द| प्राचीनपरीवुत्तरटोम _ “* `, ११ अपिवा धार्यमाणे ` » | योऽति क अपिवा तिल २ | कृष्णाभिने पुष्करपर्णे र तं जेष्यमाणो $ # यं कामयेत बपीयान् ह ८, बृहसतिऽरोहिता ॐ जनिष्वा हि जेन्य इति , " १९ जूहू^ सुवं च % ‡, » | लोम्य मूत्छन < १ य कामयेत ८ ५|उदु तिष्ठ खध्वरेति # यदि कामयेत ; » | सनातो गों अपि (1 चचा स्तोम५ १ | स्थिरो म वदप ` देव्य त्वेति + | शिवो भव प्रनाभ्यः हमामगम्णन् रु वानी कनिकदत् कृषी गर्दभस्य ` +) | पूरीष्यमङ्गिरघत् योगेयोगे तव | उत्तरेण विहारम् + अश्न पुर्प्य ९| वि पातेति अग्निं परीप्यम्गिरलत् > [अपिहिषठ ूसपोदथनं प्रति ५ १ | रः सध्न्य अगरके समामनन्ति # | मलस्य शिरोऽपतीति ` ` अनविरपपता० ? | यज्ञस्य पदे स्थ इति आगत्य वा्यध्वन ^ 9 | खाः सुभू +) चोेष्ट* ` ५ | वतवरत्व ^ 98 अभितिष्ठ" {° | अध्वयुरेकमयंस्य # अपो देवीरपसुज + | षेव यनुभिः 7 १ तसिन्दिरण्य ५ | युद्धि. प्चद्धि वा स अप्रदाय हिरण्यं ~ ` » | मरदिशम्रमूै> ८
देव्य लेति ` „1 | पापूमण्डहां बा
[२]
सूर नवाभ्निमभिचरतः आदित्य रा्नाऽति अधीणां रास्नायाश्च ववतितत नरम् कत्वाऽयत्ता महीमुखाम् तस्या एव सद्; गहपत्येऽ्शक्ृति अदितिस्त्वा देवीः तूष्णीमषाढम् मित्रस्य वर्पणीपृतः देवत्व सविता जद्यमाना एषिन्याशा मितरतापुलाम् पेकविशतिम् अयं योऽसि योऽस्य कौ जगतः क हभस्माकं उदे अषि प्रि तरिविष्टबप्वरम् अग्निभ्यः कमाय एकर्विशति चदुर्विशति षो अत्र मूयादभयत् बहस्पते सवितः राये जमन महे हिरण्यः समवर्तत उवा अस्य समिधः आभनयीलिष्टुमः यः प्राणत इति वैश्वानरः प्रानापत्यः
ूश्र०' [अपिवाऽञ्ेयान् अपः कबन्धानि भरानापत्येन अगिवैतेाम्
त्य श्राापत्येन वायुमती धेतवती वायुमती नियुत्वती शद ्ररप्व यत्रगदक्षणीयायाः दीक्ाहुतिकलि चत्मराङ्ुषटिकरणात् चितरतामुल तप कू इति तस्याम् मुल
यो मूतिकमः कामयेत अम्बरपित् मरदानयादाहरेत् वृाप्राजजवरतः भ्ेनादत्त० |कोम्यमग्न कुणः (जात उरूये परस्या अध्रि शमीमयी पूर्वाम् पित्वं मातुः यदत यानि तैसपकममिचरतः द् म्यां मणिम्ून्
यो भस्मभ्यम्
परशितं मे
५८
[३]
भ अश यजमानम्
अक्रन्दः अप्ोऽ्ावर्तिन् आ। लाऽहा्पमू उदुत्तममिति
श्रे वृहन् जैदुम्यासन्दी शकरायाम्
हश्वत्या
येन देवा ज्योतिषा मुद्रा ज्वलति अग्पतेऽन्नस्य देश्यत्वा
श्ोमूते .
एव सदा
, यदुर भ्ियमाणे
यदय प्रियमाणे
परपर यदुर्ये भियमाणे य्यरये भरियमणि उ्दुत्वा
^ सीद त्वम्
तष्णीमितरौ अक्रन्द्दनिः अप्यवत्ाय इने बरतने यला भसम आपो देवीः भक्मनः प्रत्यादाय पुनरन
बोरा प बोधति स्त्यमप्पु म्म पुरीषे पशुकामः
२ | असु यायावरः
तलि रघ्रीः वीतितत्े्काः त्मयीरिषकाः निभैन्ध्येन
| नषृष्णां न
पुष्करपर्णम् याश्दपिमाना महान्तं वृहनम् अपवृत्ते दीक्षा० संज्ञानमापि ॥ सयावःप्रियाः
तिलतसतिसतः
[४]
सुम्भ „ पृषठ्कः ` मग्र ` कङ्का - णः । अव सौ अप्नः :, -३९ | प्रदेशेन वितस्त्या ~ इामरेऽयम् ?, | स्योना पृथिवी 4 सशहिते चिद ४० |पक्ता त 9; भ्यां दवाम्यम् ;, | निष्टृताहवम् क" पूयोपधाय १ | उद्रिण\सिनि १; सुवोखिष्टकापु 9 | उ्चाननमन्त° ॥, कृष्णोऽधः + | सीरा ुन्ञन्तीति श तमारम्य + | उषटारयोः ४६ स्ञाचितिः ?) | बचजन्तानम् १ पष्ठचितीकम् ४.१ | उदस्यात् [व एकचितीकः | महिम्हुचो नाम श समितमिति ॐ | लाङ्गलं प्वी° ४७ मात पुत्रम् ॐ | कौीनाराः ॐ उकरैके 9 | पुच्छिरः श यदुस्य पारे ९ १ | भ्दक्तिणम् ॥ नैकेतीरिषटकाः .“ ४२ | सीताम् ि। तस्येष्टकाभिः # | घतेन परीतेति ] यस्यास्ते अस्याः 9 | दक्षिणसमात् ५ न तयदिवतम् % | दक्षिणस्याः ४ यतते देवी # | मध्ये संभिन्न ४८ अत्राऽऽपन्दीम् ४३ | विमुच्यध्वम् 0 यदस्य पारे ~ 3), तानप्वव 1 नमो मूत्यै 3 | पच्द्रोद्० ५ शेनोदेवीः % | दववशनुपरीतम् 9 उरं बिभ्रत् ~ `+ | या जता ओष 4 निवेशनः » | कटे आम्याः 5 राया येन ॐ | या ओषधीनाम् ४९ याान्पुषः ४४ | मन्ता ध्यायेत् # तरनाचः पुरुषान् ५» | अधिगतायाम् ४ आमा चतुःपुरः | ये वनस्पतीनाम्
{4 ^ ---------------------
सुरप्र पृष्ठङ्कः | भू०.भ्र० यत्परागातिथ्यायाः “` ४९ दिणतः येऽन्तविधात् + | तपो योनिः £ इषमूनमहम् १) |हनजञानम् „ण तयोपकमेत ९० |दिरण्वग्मैः - (षष् अपने तव श्रवः + [नमो अम्तु त चितःस्थ +} |कषष्व पान; 0 तरिसपामिः + |ृतस्य दध्नश्च (40 तरिणवाभिः ५) [बत्य पूणम् 4 ४ अपरिमिताभिः ;; [अपिवा तूष्णीम् ` ९७ ह; प्यायस्व ., ९१ |स्वमं व्याघारयति 9 अपिवा गायत्रिया +» | वाऽपि 0 य कामयेत + | चिति जुहोमि क आतिथ्यप्रमृतीनि + [अद्वन् > प्रथमाभ्याम् ९२ |तेनोऽपि तेजः १८ अपिवा तिसः » काण्डात्काण्डात् ॐ दममना + | हिरण्यशकलौ र िरनृक्तायाम् ` +` | विराङ्ज्योतिः ` ^ उत्तखेविम् ५ [दवेएके 2 ५“ इषटकामिरभिम् ९३ |ता प्रयमायाम् ५९ दािणाक्तः क #%` भ्याल्खिता ), | सवौखृतव्यासु ५ भ्रतीचीरूपर + |र्मष्टकाम् = श्ेतोऽशः ९४ | अपदाऽति ६ तमा्म्य ५ | मधु वताः १० ह्वा 9 अपां गम्भीरम् %# उत्तरतः 9). |य्चिद्धि त्वम् ॥ ~+ वाद् म आपन् ५ |जीदुनम् दः ५ त््ायामि : ` ५९५ |उतस्मते क अम्यस्यत् 2) | तद्िष्णोः 7 यदक्रन्दः |दिविवा ध
॥ वी सिकताभिः दु्ना मधुना यं कामयेत समा देवेभिः उपरिष्टात् शर धु्वा हि पु्षशिरसः सभित्त्वन्ति
तामुपधाय अपस्या उप०
ये यतं समगुम्णन् आये खहा अद्कयः सभूतः अयं पुरो मुवः पाची दिशाम् तूली प्राण्तम् आयुः भ्राणम् एथिव्यक्न याद्या
॥
द्वाम्यां द्वम्बाम् सवालिष्टकाषु ङृष्णोऽधः द्यावः पा चितिः सो.अप्त्वनोरमिः एवमेतोनि आङ्गष्या गायत्रिया प्डुपप्दः अनप्पवमभ्निमू त्रीणि चदुप्तनानि आपराहिकीम्याम्
तऋषमप्रशतिः शोमूे तृतीयाम्
| इदा अन्यय०
निति जुहोमि ज्रतिराति ज्योतिः नभसश्च राइयति प्राची
५
[७]
घू०प्र अर्मे पाहि भटर शतम् माऽति राद् छ्िनयै स्वाहा प्राच्या त्वा दिशा इनो दधिः चषमपमृतिः शोभते चतुर्थीम् आष्टीलिवृत् अश्ुरशदश अन्तारसेमन्तारिक्षाय सहश्च सहस्यश्च एकयाऽस्तुवत इयमेव सा
अपने जातान इष्टकायां पुरीष० चषममृतिः शोभते पौरवार
एवद्छन्दो वारवकन्दः
रमरि क्षयाय राज्यति प्राची तपश्च तपस्यश्च देवानां यान्यपि भनापतिस्त्वा दौरपरानिता आपराहिकीम्याम् ओदुमबरीस्िसः शरोमूतं उत्तमाम्याम् अशिति अवरवातिच्छन्दपम्
एषः । | रप्र ५७९ [आयोतवा सदने 3 |प्ोयद्धोन
५ ञे गोमिः
# |ता "मध्यमायाम् <° [इन्राधिम्यां त्वा + | परोबातसनिः 9 | सैच्टियत्वा +) |कचेत्वार्चे ‰ यशोदां त्वा ), | मूयस्छृदति
+ |अष्पुषदापि
9 |एषिव्यास््वा ‰ [भरणं मे पाहि ८१ [अनने यतते
# । वा अयावा 2» [अभ्निना विश्वाषाद् ८२ |अभीपाचचामीषवी 9 |शरनापतिर्मनपता + [ज्योतिष्मतीं त्वा + | रोहित वा
+ [त्तका नक्रम् ८३ |अमनेर्चःस्थ
~ » [पृणो प्शात् <४ | दिरण्यगभः सम० # विश्वकमौ दिशाम् प्राणायत्वा
) |अभ्न आयाहि ‰ [शतायुभायेति +» अम यशलिन् # दृ्तिणतः
प्रम हसस्य भ्रमा इमामेञ््ने फेडिक्या नित्या शतसद्ीयं जुहोति तमो देम्यः अपरे यै.दिष्यात्तस्य योषोजन्नौ तिदषन्वमया० वसवस्त्वा उदकुम्भमादाय निधाय कुम्ममू ैतपतिष्ठते इषो यज्ञो भृगुभिः परिता माहरिधि अग्र भेनूः करणम् अक्का कण्ट्कम् अनुगमथित्वा यंद्विप्यात्
स्वयं ृण्वानः पिवीमक्रमिषम् भपागिदं न्ययनम् जदं पृत् येदेवा देवानाम् चै ृषनम् गुहां पशचगृहीतिम् पोडशगृहीतिन
यं कामयेत समदाय -इत्तमाम्याम्
पूर श्र उदुत्वाक्िवि
प्च दिशः
; | आशुः शिशानः
विमान एषः इं विधा प्राचीमनु कृष्णि उणौवन्तम् प्रदरो भ्न अपनो तमाम् चहं शवं च ताँ जुहदिह वैवानरीयस्न वेदत्व
न ्रणीताः ्िैपणकाठे ूष्णीपुपचरिताः यजुरुतूताभिः
यद्न्यदिष्मगर्हिः
यत्मागागयम्रहणात् भरोकषणीरभिमन््य एषाऽपद्दिति विष्णवि वैष्णवम् वैध्ानरम् उथैवधानरश्य वहतम् ई्नान्याद् प १६ गण स्ववा
्ैववीः
[भ
सूजन यदि कामयेत एवं तरिभिर -यदि कामयेत
ए त्रिभिरा०
न ्रप्यति य कामयेत वतोभोराम् य कामयेत यदज्यमुञ्छिष्येत चुःशराषमो० वाजप्रंपवीयम् पितर नु स्ेषम् अकवा यस्यान्ञ्य यनमूनायतनि दकषिगेषा त्वेके देय लवा इन्द साम्राज्येन परपतात्मलर् कषमयि घेत ऋमापदुकरतधमिति प्थौयमनुदत्य ताभ्यः स्वाहा दश वा पर्य परदगहीतम् तान्रथान् पपद्रोऽति ङृप्णानिनष्टेन अग्ने उद्धे सुषणसहिति ॥।
पृष्ठकः || पप्र १०९ ेदिप्तरणप्र ममाभर इत्येतेन दादश चतुर्वशतिम् १०३ | तेव ध्रिये व्यनि० यत्परमयप॑मानात् तेषामभनिष्ठम् १८४ |ञत्रैव वा + |षषपुरोदाशस्य १०५ |पदकाल एक° + | ञ्चं युनानि + | दक्षिणाकाले ०६ | अध्वर्यवे » | यदस्यन्याश्ि* +) [उपकृते चन्ञा० ) | हरियेोनेन + एकादश पमिष्टर + | नवाऽऽ्वरिकाणि १०७ | अनूबन्धयावपा० 9 | आप॑ तवाज ) | येऽयः पूरीप्याः + |उप त्वाञ्च अध्रि चित्वा सौत्रार अशनि चित्वात्त० १०८ | यवल्ञीवम् न ततीयं चित्वा अर्चिचित्वाय स्किय त्वा यथार्थे लकं १०९ [अशनि वित्वा य ¡ पुनधितिम्
1 पूरप्र पङ्कः । | ` अन्तवणार्थाम् ११८ ` तरैवास्य धि अपिवा येनरषेयः 2 श्ोमूतेऽ १९० काम्यानप्री् रर् ` अरयपयोगश्च ] इयेननितम् # कङ्कवितम् 9) अरननितम् ४ प्रउगचितम् १२३ ` उगयतःपरउगम् : रथनक्रनितम् २ दोणनितम् १ १ पात्रः १ „समू निन्वीत १ दिक चात्वाटात् [] परिचाय्यं बि० १ सपरिचाय्येष० १९४ शमशानवितम् १ ,तापश्चितम् „ % संषत्परम् १ सवते १) शूर्तदुप० ५ दवीहवौ मात्तौ १२५ यद्पीणामा९ १ यनि दृरातयीषु ध सृक्तपरिमाणाः 0 आवृत्तासूषर 1
अथ वाजपेयराजमूयमरतिपादकन-
योदशषपश्षगतसूत्राणां मतीकानि ।
सूरपर शरदि वानपेयेन ब्राह्मणो रान° तस्य पोडशि° पदशः परनापतिमा० सषदश सदशारलिः यत्प्गुपपदूम्यः रशनाकठे अग्नीषोमीयस्य देव पवितः दिरण्यमाछिनः पत्रिप्तमाद्र तेषमिरेण पोडशिपत्रम् तेषा पोदशिर तेषनिनदेण तेषा५ पोदशि ° व्यतिषङ्गम् पष्ुकटि प्रीन् सदश प्रानार इयामास्तूषराः परयमिक्तानाम् सवषा प्रति० दक्षिणौ होमौ अप्छन्तरममू० यायुर्ा त्रा अपानपतत् तुष्णीमितरान् दक्षिणाकाडे
31,
(=.
+
[१६]
सूनर एषङ्गः। | सू५ प्र सदश निष्कान् १३८ | कृष्णं कृष्णठं सदृश सप्त १६९ | तानि प्रत्यादाय अनुदिष्ट -» | म्ोषठाठं शेषः साधा० » कषतरस्योस्व० उग्रेणाऽऽहव ० १४० | नाय एहि रं ५ हनुम र यत्र नघन्यः + | जु्तेन म त्प्राङ्महिन्रत् ५ | सुदेवा धि सपिषमम्तं चार » | वाजश्च प्रसर # तद राजपुत्रो १४१ | पुरस्तायुपा० १४९ चात्वाले रथाञ » | सुमहमायुषा। [9 तस्िन्य० + | तमाश्वत्यैरूष ० ४ विष्णोः करमो » | इन्तारं वितत्य क न्यङ्फौ न्यङका० » |इयंतेसण् ५ देवस्याह\ स + | अग्रेण यूषं 9 इन्द्राय वाचं » | तेजोऽपतीति १४६९ वात इ० #) | अमृतमाति ) वानिनो वानर » [पुष्टिति १ अपरोभेषु च » | तस्मादृसिन्दी° र पश्वादिते १४२ [दिवं प्रोधिनी° $ वाजिनो वानं # | महिनदधमृर ‡ वाजिना साम + | तस्य प्तोत्र° अश्चिरेका० > रजति स्तुव० (^ लक्षणं प्राप्व 9) | मध्यम् उक्थ्य० # तेनो अर्वन्तो + |तेषामनमिषार १४०७ तिभिरि० १४३ | पारस्वतस्य # आ मा वाजस्य ` + वरिण ५ ह्यैवःप्ता + | महतिवनो # सर्वान्वोप० + | पदक „9 चानिनो वानर >» }षोढरिचमसान् १४द
[१२]
भूर.भ्रर पुरग्रहाणां
अपिवा यत्र अनवदानीयान्
न कंचन प्र शेतच्छपरी राजा राजपुर तष्याः पौरणमा० पृस्यां परण स्योतिशेमेना० प्चपर्गो शतपदं
तया दक्षिणा यथाऽस्याहानि राजसूयेषटि तेषां दकिणा० अन्यदिशा० शरोमूत आनु० अनुम्यै एरो° ये प्रत्यशवः उपधायाऽऽनु आप्रा्याऽऽनुमतं वदि स्वाहा
पृाङकः। १४८
॥ १४९.
सूरण दक्षिणे प्राचीने द् अङ्गुषठाम्यार वापरोऽभिन्ञा° अपः परिषिच्य स्वहानमो आनुमतेन आदित्यं चरं अग्रयगे्टि* शोमूवे चतुर श्रोत इन्र अप्नियमष्टा० एतस्या एव निशायामपा० सयम हुते प्राचीनमुत्त० करो दक्षिणा एतेनैव यजेत तेनैव यनेत शोभे देष्कि° धात्र एरोडाशं प्रवीता प्रवीर
ताभिः प्रनाकामः
आमयाविनं शोभत त्रिष आग्निष्णवमे° शवभूते योदश यनमानस्या यस्य यस्य गृहे
बैसपत्यं चरं
1 १
[१२]
सू०्र० भगाय चर नैतं चरं अद्गुष्पर्वमा० तक्षरथकारा० सेनान्यो गृहे रद्र गावीधुकं अध्वन स्वाहेति अनृतदूतं त्रयश्चमेमया नमं स्वयमवप्ाया शेतां शेतवत्सां तत्स्वयं मपित० तत्स्य विटीन० तैष्यां पौणैमास्या० भत्ाबाहस्पत्ये पत्प्तशादन० भत्र चरं येकः प्त तस्िन्पवितर तसिन्पविनरव० ताुत्तराधरौ धममत्रध्रप० अपिवा स्वकृता परचरणकाटे इतरथा वा
तया दीक्षाः
सह सोमौ अग्रीषिमीय० पुरस्तात्छिष्ट०
सुरभ्र रति त्यन्नाम विष्णोः क्रमोऽपि यत््राङ्महिन्दरात् आर्ण्येनानु° अभिवासिते देवीरापो
अर्तः स्येति राष्टूाः स्य
पुरे परौ समुद्रियाः सैन्धवी ° अपो देवी० देवीरापः
अत्राभिमन्रणर
अनाधृष्टाः अप्रेण हेन्री अनिमृष्टम सधमादो
रवम ओैदुम्ब० एकशतेन
एष वः कुए्वो अव्र मरुत० सोमस्य लिषिर अत्रे सदो कोहायं निरतं न° प्रत्यस्तं नमु°
| अगृतमपतीति
| सोमो शना सोम्य त्वा पेमयेन
[१५]
` ऽपर कत्राणा क्षत्र भति. दिवस्पा० इ्राय स्विति श्द्र यत्त इन्रस्य वन्नो न्नावरूणयो° विष्णोः करमो मरुता प्रवे
भ्र पसाहिष भ्रतिहितो° सैषनू रान तस्मा एतानि° ण्षुवजो हयद्स्वाऽऽयु मध्ये पौवणेर मित्रोऽसीति समहं वि० जमो मतरे भरति त्यन्नाम चपरेणाऽ्रीध जवन्यति स्योनाऽपरी* स्योनामापरी मात्वाहिभ्सीर घ्रात्वा हिध्ीर निषद् अन्ने गू आहिते ते इन्द्रस्य वज्ञोऽपि एष वज्ञोऽति
पकः । १५७
१७८
स९प्र तेन स स्फ्येन उद्भिन्न राज्ञ ब्राहमणो रान तानबिदज्य यत्कामयते
यां कामयेत अघतावामुष्या शौनःरेपमा० हिरण्यकशिषा० दिरण्यकू्च° अपवृत्ते शौनः० अत्र माक्तेर अतरते हिरण मादिन्रमथ० अवमृथादु*
„ | उरे नपर
अम्रये गृह° रन्री९ पूतर तस्या वारं शक्रचा० संतिष्ठते शोमूते सपभिः अयतया अपु दृक्ञवाः तदहर्दसिते कयमेवापरं
न पणते पुरस्तादुष० तासामौपप्त सष्दशो
^
[ १५)
4 ० प्रर
` भार्गवो होता
र
पत्रिप्माद्० उक्नयनकाठे भक्षणकाटे दश दशेर दृ्तिणाकले संतिष्ठते तक्िन्परस्थते आश्नेयमष्टा० तयाञ्नाय०
, नाह्मणो यनम
शवभृते दविष० आदित्यां मल्हा ततः श्रोभूते आ्गेषमष्टक० श्रोभूते पद्भि० तिपूषन्व् अभ्यिति सैवत्रम० अनुपत्य सेवते
तत्र वपनध्रर तसिन््स्थते तस्य ज्योति० सर्वस्तोमोऽति क्राणा पृति° पपरक संतिष्ठते .राजपूयेने
विरत परण
पषठङ् ॥ १८८
सुप्र सौतरामण्यार
तत्र यावत्कि० निर्पणका० चरुकलमेन स्द्रीत्वा सोमोऽस्यधिर तिस्रो रात्रीः एकाय
न वेदं करेति सौगिक्यातत यत्िन्काठे यसिन्केऽधयु° न पाणी प्र” अभ्या तरण, परत शतातृ° , , यतराक्षशूषा० वायुः पूतः पशपाकरणर हुतापु पापु तल्ला बायन्धः 0 कुषिवङ्ेति ध = कटपक्ताभिर ५ एषते योनि पुपुरोडाश० तानातताय वपदूङ्ृते अनुवदते नानादहिवां छ द सुती अशूर
स्वयंवा पि० (1
[4६] † हल प्रण ` प्ाङ्कः।| ` सू° प्र व्िणनौ. २,०६३ (चतुश्य्य अपो प्वितरो मदन्ता "२०४ | तपु व्रहमद्नं ऋनितीः पितृ , | पा्यामुपस्तीय रत्व सोम भरवि० # | परशितवद्धचः ~ सषाभिः प्रचये २०९ | द्वादशरलि० पशूनां एरो० # | अशस्य रूपा शूचिमासरेण | यस्य वा शेत शस्यःतोमिमेन २०६ चौ रिद् नन्त्ेम गीर > | मातृमन्तं -तुष्णीमेव 3 ` + | बराह्मणा रान ध्यते देव वरग + देवस्य त्वेति सृष्णी प्रत्यार २०७ | बरहमनशवं सोमवामिन +» | देवेभ्यः परना* अथाधवेषच्ेषमतिपादकचतुदसः |-अधिकेऽ्व० अ्गतसू्राणां पतीकानिं । ++ | धानं चतुर० पना्मेषेन २०८ |अनापतये त्वा पः केत » | चर शुनोः शुण्यनामेय २० यो अननं वेध्यौ पोगेमा० + ववो चैशास्यां पौणेर २१०|अर्ह्चत्वच स्या योत्तरा० + | अभिक्रलेनद्र अनवहिित० „| देषीकमुद्० केशक्मभरू। = -२११ | तनं महर भग्र + | इदे विष्णुः कारनतयै० + | अघ्नये सराहा अरातयो रार ॥ + | दशङृत्व एत० नमो वर +) | शतृत्व इत्ये उदित दित्ये ` + | भपारेमित० वैतक्मिष्म० `; ९१२ | भये स्वाहे ववा देवेषु १ विमूमत्रि°
ए
[१७]
भूरप्र ते परिददाति यद्राह्मण ० यजञनपुदे इहं धृतिः सवरि प्रात पुरप्तासवष्ट ° विपरीतमेके हिरण्य शत° तस्या प्रस्यिर सविव प्रत सवित्र आत्त तस्या तश्स्थिता० दक्षिणतो दिरण्यकशि° हिरण्मये क्न दक्षिणतो बाणा* समुषविषे्व० पारिष्वमा० समति पारि सार्परतिषु नित्य पाय रिरिमाप्त उर्मेकाद् > तस्मै बद्धाय यद्यधमुपर अमावास्याया० वषातवीया दीक्ताहुतिका० अिना तपो०
सोऽ दतर ५
सू०भ्रर सर्वाण्युत्तमे मुवो देवानां आ नदज्ञे विदृणयां वसतीवरीषु द्विस्तावा वेदिः वैशवानरीयेण अग्नये गायत्राय पमिदिशा० करत्वा युनक्ति रथवाहने पौतुद्रवावर त्रयः लादि चदुटय्य आपो शोभते प्र० दक्षिणाकाटे आवी दिशम अपिवा प्राची९ पत्नीपियाना० अभित आह० अस्तमित आ आयं मधु | जुट अत्रैके प्रयु उपते स्वादे प्रतायत एक०. अन्तरेणाऽऽमण दिरण्यगभः आयु्यजतस्य श्येनोऽपि
< = =
ध < ५, स ३ छ छ = ड र्दद ड
००४ ॐ पे ड
1 ४
[१८]
पू०प्र पृष्ठकः । जनिवृत्राणि ९३० नमो रज्ञे २६१ इसशालामि° भ रोहितो धूपरि १ कृष्णग्रीवा प रेन्ा्नः पयो २६३२ देना प्राजा 6 सोमाय स्वरत ॥ निर्मन्थ्येन प्र २६१७ परयिकृत० 1 सहस्र तौवणा फ वतवत्वाऽ० २६८ युज्ञन्ि न° # यक्म्यस्य 1 केषं कृण्वन० १) जीगूतप्यवेति १ धन्ना गा रं वशषयन्ती वेदा ॥ तेः आचरन्ती ‰ जहूषीनां पिता # रथे तिष्ठन फ तीतरान्नोषान् २३९ स्वादुषभ्मदः ५ सुपण वस्ते र चडलीति परि० ४ आनङ्षन्ति ¢ वनस्पते ८ माऽमूरन ॥] येते पुन्यानः
यद्वातो अपो क
मूर प्र विते गुषामि चौरे पृष्ठ रथवाहन ० आहिते प्र" यथोपस्थित० लानीदञ्छानी न्यवो ययोषन्यु् आक्रान्वाजी ययोपाकृता० अघे पर्यर्यान् प्रोक्ष्याशचमुष° यदुपपा्यर समिद्धो अश्नन् मेषरूवा प्च० ताप्यं च कृतत्य० प्राणाय स्वाहा सज्ञे यद्र अम्बे अम्नाल्य० ता दद्िणानतेशम गणानां त्वा अवन्ती स्पार सन्यानदरथ्य अम्बे अम्बास्य० तौ सह षदुरः अह५ स्यां त्व५ सुभगे काम्पीर० उत्सक्थ्योद अम्बे अम्बास्य ० ऊर््वीमिना०
निर्महिषी
3
य
[१९]
आपोहिष्ठा गायत्री निष्ट उत्तराभ्यां यवि सोप्नामविच्छे नाश्वस्य वपा चन्द्रं नाम मेदः उद्धरती° शृता वपा दक्षिणतः शक्ष० एकषा प्रानार .एकपेतेषां विषौ देवार परसतादवपाना९ उपरिशद्वपाना अत्रैव मान अप्रेणाऽऽहव° परनाप्तयेऽ्च० अरस्य टोहि* गोगूगकण्ठ० हिरण्यग्मैः पदुपरि्टत् परनापतिश्वर० अथै पुरोमुव सहवरशीषा भरनापतेसत्वा कऋषमचरमा उर्ध्वा अस्य सृगोनमीम
पषठङ्कः २४६
1 दष
सूच प्र अशिना देवे मधुश्च माधव० हविराप्रद्न० उत्तरत उपर परतीचोवा नानकु्भष्ेत कमरलक्रमी हुताय स्वाहेति येऽस्य हुत सवते पएण्य० स्तेगान्दष्ट्*
, | ्ाम्या्हुल्वा
इमानुकं गोमृगकण्ठेन प्त्ीतयानान्त° शभू प्रताण पकाल एेका० अवभयेन भर आत्रेये खलति तस्मै शतमनो० शते बाऽनो० सह पुण्यकृतः अवयादुदत्य सौरीर्मव पात्नीवते शरोमूते भिर पष्ुपुरोडार अपमेन्न प्ते
शवे द्वा
[२०] . पप्र पृठङ्कः । |. पू प्र ृष्ङ्कः। तषु द्वादश २९४ ्रैषातवीयो २९७. पि्ङकासरयो + | सिष्ठो वः सेतिषठे + | समषो दशर २९८ पाहः पर० २९९ | रिसववा वेदि कः तंस्वा्चमे +# | मिष्टिमः % अयोधिशशति° ४ इनदरस्दुक्यो ४ देवप्वितः २५९ | सूद् क एकादशिना + | माश्रमषिकं न ब्रह्मण ब्राह्म + | वौरपमेषिकं ध एत्ाकुरौका + |अेर्यामः भैः उत्तमानि # | वप्रा वपावतां ङ पितन् १ | संृधोपधि० क दुकषिणाकटे ९७ | प्रातःसवने ॐ याश्धोभे + | सव जुहोति एकादश युपा + | दक्षिणाके २९९
व;
इति सत्याषाददिद्पमकेिश्रीतसूच् एकादशादिचतुर-
शान्तशरश्रगतसृ्ाणां भर्तीकानि ।
| | एणा. 85५5 5590070,
(0९५१1०६९ ०. ऽ92151/39 1८4६६, ^ ~ 1887
4णम-- 56४५0१५.
०.५.९. 04४ 4 कण्ठ 00द्4 1६५ | |
~ |
गषध० 989450११ ४१२१९1४७ 571 ४६. अवि ०५, ० ४,5. |
क्ण ० | २0५१७०6 वण | 2046 ०