। ` 0 णा
ष्णि 0 +^ 7006ए ||

0 ^, ^7074701.061041.
[01.1:1.1.41

(6 16६4

4
0+प, ०,५4.५५८ ।_ ~^. ^.

2.9.419.

1६६4
आनन्दाश्रमसस्कतग्रन्थावारः ।

अन्याङः ५३

सत्याषाटविरचितं ओ्रोतसुत्रम्‌ ।

महादेवश्ाच्िसंकलितमयोगचन्दिकान्याख्यासमेतम्‌ ।

सपदशाष्टादशप्रात्मकः सप्तमो भागः ।
एवतपस्तकं
वे० शा०सं° रा० शंकरशाख्ीमारूलकर
इत्येतैः संशोधितम्‌ ।
तच
बी. ए, इत्युपपद्धारिभिः
विनायक गणश ,जपद
इत्येत
पुष्याख्यपत्तने

आनन्दाश्रमयुदरगाख्ये
आयसा्षरैुद्रयित्वा

श्रकाशितम्‌ ।

आछिवादनशकान्दाः १८५०
कित्तान्दाः १९२८

( अस्य सर्ेऽधिकारा राजशासनातु्रेण सखायतकताः । }
मूलयमेको पकः पञ्चाऽऽणकाय्च ( १८५ )

१] ^२611^801.06 त
५ 1. . ॥

॥

५

~

[4
>

` प्ङृतिभृत इत्यथैः | अरिविषयेण ‹ यत्तायज्ञा बो अः:

ॐ तत्द्रदमणे नमः ।

सत्यापाढकिरियितं श्रौतसूत्रम्‌ ।

महादेवशाचिसंकहितपयोगचन्विकाव्यास्यापमेतंम्‌ ।

आव मदृशप्रने प्रपपः पटः

पिनेययुत्तलिपनिद्रवमै-

ठम्रचिदानन्दपुलं मुनीन्‌ ।

नमति सूत्रे गुदा

हिरण्यदा ्यगुरं छृपान्धिम्‌ ॥

तः पोडशपभर द्(दशाहविभिरमया ।
एकाहाएििभि(भो्तन परभै सदह हय ॥

अयिकाहानां करच्यते---
स्त्रतूना प्रतिरगनिठेमः ॥ ! ॥
५य वं णद्िनसिषटोमेन यन्ते, इत्यारभ्य तस्मादाह्ध्यज्ञ इति ' ( तैर पर
७-१.-१ ) । यानपे देवानां मुधये उयेष्ठः प्रजापतिः सृषटिताधनलेनाम्र एतेना-
यनत तसमारभठेएतवारयमभितव्चायमरिोमो पेयजतः परवपामुक्यर्दना मूल-
यः ' इति मन्त्रेण पामानो
मोऽयोकविशस्तोमसेन समाप्थमानल्वाद्यमधिेम इत्युच्यते ॥ १ ॥
निकाथिनां तु मथमः स्तर ॥२॥
निकायिनां तु प्रथममहसदियो निकोयिनः । चलार्‌ः सा्हत्लवरः सास्रा,
श्चत्वाे द्विरात्र इत्येेत्िधा निकाथिनः ॥ २ ॥
यथार्छटिवा॥३॥
एकहिप्वहीनेप्विति प्र रि्षिणा ददाति । यथासमान्नातं वा चोदकग्राप्तानामनुवा-
दुकव्यमिति माप्यकारमतिः सूतर्याघ्ोमयाचयाश्वतम्‌ ॥ ६ ॥
उयोलिर्गोरायुरिति शिकटकाः ॥ ४ ॥

३९६ सत्यापाढविरचितं भरीतसूपरमू-- [ १७ प्रे

केचिदत्र विरये व्येकाहाहीनपत्राणां परदेण च्छन्दोगत्राघ्मण आश्नातलवम्‌ । `
तस्मच्छन्दोगव्रक्षणस्य ततपूत्मम्यस्य तसिननप्न तानामस्मननागमने कन्यम्‌ ।
यथा ऋतवे ये यजन्त इत्यक्त्वा प्सपैन्त, इत्यापस्तमबेनोक्तम्‌ । तस्य स्वरूपं
नोक्तम्‌ । तच्छन्दोगसू्रकारेणोक्तम्‌ । छन्दोगसूत्े यदान्नातमेकाहादिविपयं तत्स्व
प्रायेण सूत्रकेणोक्तमनुक्तानि यानि तानि सम्यस्याल्यास्यामः । एवं बह्ुचशालाया
अप्यागमनं कर्तव्यम्‌ । च्छन्दोग उपहव्यो नमैकाहोऽनेककामार्थतयाऽऽन्नातः । तत्र
सूत्रकारेण मगवताऽऽयुः स्वगैकामस्येति तत्र सवषां कामानापुपतेहारः कर्तव्यः |
दक्षिणा दीकषोपपद््वध्वुशाताया एवोपहतव्येति मगवता कपिनोक्तम्‌ ।

सत्रणां मध्य ऊहमप्यनुक्तं छन्दोगवहूवचेभ्य आगमथितव्यमिति । एकाहिप्वनिरुक्त-
वेदवा गिकल्पेन भवितव्यम्‌ । पक्िभ्यामित्थादौ नियत एव महः साच उत्तर.
वेदिरनियता सृत्राहीनेषु काठको महाभिवा ॥ ४ ॥
भयमोऽगिष्टोम उक्थ्यो वा ॥ ५॥
अग्निष्टोमस्य तु प्राथम्यम्‌ ‹ तस्माद्‌ हुर्यष्टयजञः ' इति वावयेनोक्तम्‌ । त्पराथम्यव.
स्ाथम्यमुवधयस्यापि वैकशपिकमस्ति ॥ ५ ॥
सर्वे॥६॥
अग्निष्टोमाद्य इत्यर्थः ॥ ६ ॥
ज्योतिषि सहसे ददातीति ॥ ७॥
विज्ञायत इति शेषः । एवं भरद्वाजोऽपि ॥ ७ ॥
शैतानियमादूवृहतपष्ठो गौ भातृव्यवतः ।
आयुः स्वग॑कामस्य | अशिष्टोमः सधातृष्य-
वतः | विशवनिदगरिष्टठोमः स्स्तोमः सर्वै.
पृष्टयः बष्यकामस्य | सहस दक्षिणाः ।
सवेदसं बा यावती क्रतोः स्तोत्रियाः ॥८॥
अथ प्वस्तोमेन येत ( तै० प° ७-{-३) ईति वचनात्सतोममनुतिठेदितिषिषि-
सुनेयः । अग्निष्टोमे चत्वारं एव स्तोमाकिवृदादयः । अतिरत्रि तु चरिणव््रय्िावपि
स्तोमौ वियेते । तस्मादयं पर््तोमः ।
एकािषु सहस्रदक्िणायुकतेु नाचिकेतः । अयेोच्यते संस्यपृषठयदकषिणा जगृ.
कयेऽनुत्यमानामेवं विधिषु निर्दये यतर पृष्ठयविकल्मः । यत्र यतर पृषठयस्यैकनियतिः,
यत्र संस्थाविकल्पस्तत्रैकस्याः संस्थायाः, यत्र द्षिणाविकल्पस्तत्रान्यतरस्य नियति; ।
यत्र याणां ुचयेन नियति त्रयाणां समुदयेन विकल्पः । यत्र त्रयाणामन्य-

१ ष्टः] महादेवशाद्िसंकटिकतमयोगचन्धरिकान्यास्यास्मेतम्‌ । ३९७

तमस्य नियतिस्तत्र ्रयाणामन्यतमस्य धिकल्पः । यत्र द्वयोर्विकलपस्त्-दवयोरन्यतरसयैवे
संकल्पः । ज्योतिषा तरिकेण साभिचित्येनारटोमेन रक्ष्ये स्वाम्‌ । ज्योतिषा
विकटुकेणोकथ्येनेति वा । केचिदेकादषु स्तर पृ्यसस्ा दक्षिणाश्च सत्रेच्छन्ति |

अय वैकसिके च तदैव ज्योतिषा त्िकुकेण साभनिनित्येनाभिटमेन रथ॑तरसान्ना
द्ादशातद्िणेन यक्ष्ये । स्वगाधमिति वा । ऽयोतिषा तरकटुकेण साश्निनित्येनोवथयेन
वृहतसामना सहस्द्षिेन यक्ष्ये । केचिद्ायत्रीत्िकटुकेण यक्ष्य इति | सवैुध्यवत्‌ ।
कशचित्ाहीन हत्यकते नाहीनलिकंटुको गोरिति त्शत्रयकञेषातवीया च | साप्निकी
नाजिकतो वा |

आयुरकध्योऽग्निोमवदू्रातृनयवतः । आायुरितयत्राऽऽमयाविनस्तापामनुकरमेण तस्य
कमाऽधयुषा तरिकहटुेणोकथ्येन रथ॑तरपाप्ना द्वादशश्तदतिणेन यये स्वगौरयमायुपा
त्रिकटुकेणािष्टोमेन यक्ष्ये वैेदत्तेन वा॒। कचचिननाहीन इत्युक्ते नाहीनो वरिधन्त्‌
सष्ठ इति प्रतिवचनम्‌ ॥ ८ ॥
सर््रेदसे अये पृ्रमपभज्य संविदो विपयाचेत ॥ ९ ॥
सेदि प्यस्य विभागं कृत्वा दानं सहलताद्षिकम्‌ । स्वेदं समाप्य एनः
पुनः पत्रं यद्वत (नो) धिनो) विधाद्ऽनयदूमे पेश ॥ ९ ॥
दक्षिणाकाले स्ैस्ं ददाति ॥ १० ॥
दतिणाकले प्राते सहते ददाति, सेदं गोमयन्रचतरीदानम्‌ ] पवदूते वा
सहसे वाऽवकलप्तः, (तै° त° ७-१-१) इति वचना्वतीवौसतेत्रियास्तावतीप्िणा
विश्नितः ॥ १० ॥
यदन्यद्राह्गानां दिक्च वित्तादधमेः सेनाभ्यश्च ॥ ६१ ॥
गतः ॥ ११॥
उत्तमां दक्षिणां नीत्वोदवसाय वा दक्षिणे.
नौदुम्बरीं माङ्निषय ब्रूयायन्मेऽद्‌ ऋणं
यदृदस्तत्सर्वै ददामीति ॥ १२ ॥
यदुकथ्यो विशनिच्छालान्तरवचनात्दाऽपि त्रयोऽतिप्राह्या गृढान्ते । विश्वनिति
सवै ्रहीतव्याः ( तै० सं ७-{-१ }इति वचनादुत्तमां॑ दक्षिणां नीत्वोदवसाय
दृ्िेनौदुम्बर प्राङूनिष् जुहुयायन्मेऽद इति ॥ १२ ॥
उदवसाय रोहिणीं वत्सच्छवी९ सकणपुच्छा+
सखुर।« सखुरीकामवाच्यतां परिधत्त । उष्णीषे
ण शिरो वेषट्यत आदत्त ओदृम्बरं चमसम्‌ ।

३९८ : स्यापादकिराचितं श्रौतसूत्रम्‌- . `" [ १५ प्रभे-

"5 आओदुम्बरी चेोभध्रिम्‌ । खादिरीं वैणवीं वां।
करपापी९ सुषिरामषुषिरां बोभयतःक्ण्‌ । ताम-
स्यतत । तां बा मूलभक्षो वा फलमन्षो
~: बाऽण्ये, तिस उदुम्बरे वसतः । खनित्रेण जीवतो
५५. मूलं , परिखायौदुम्बरे पात्रेऽवधायान्योन्यमप्या-
दृयतो प्रन्मयेन पिवतो निषदे तिस्रो वैषये

; तिलो रंजन्धे तिसन ब्राह्मण इत्येकेषाम्‌ ॥ (ख ०१) ॥ १३॥

उद्वसरनीयां कृत्वा रोहिणी वतसच्छवीमिति पूर्वमोक्तम्‌ ॥ १६ ॥
कः संवत्सरं द्ादशषाहं बा न याचेतन दीयमानं प्रत्याचक्षते ॥ १४.॥
संवत्सर द्वादशाहे वा विकमः ॥. १४ ॥
६। , शृरस्याभिनिद्िषठोमोऽनमिमितस्याभिनित्यै ।

उमे वृधे भवतः । परोक्षृषठे वा ॥ १५॥

इनद्रस्यामिनिदगनिेम इन्द्रेण दष इनदरस्यमिनिथशचिटमेनो मयपान्ना सहसद्तिणेन
यक्ष्ये | अनभिनितस्य स्स्यामिनयाधै स्वरौटोकप्ाप््य्तित्र्ः । एतच सािकोऽ
नमिको वा । केचिदिदत्यमिनिता यक्ष्य एति । कचिननाहीन इत्युक्ते नाहीन इरस्या
भिनित्‌ । वरशत्रय (अंशत्रयोऽोशतरशोभयत्ःतघातवीया च || १९ ॥

वृतु होतुः पशवधरैकादशेकयुपे ॥ {६ ॥

यूपच्छेदनकटं "एकएव यूपः | अभिकोऽपयु शाश्च, न पात्नीवतः | जं्ीषोमीयरः
कटे द्वभ्यां रशनाभ्य ये परिव्ययणमाधिनं गृहीत्वा विस्य तिवरभ्यां परिवीय । `"
एकयूप एकादशिनीनाम्‌ | उपाकरणमनयादिवारणपरयनतानामुपशय निवाय कृष्णम-
गसते पशुरिति निर्देशः ॥ १९ ॥

सहस्रदक्षिणा वराणां वा द्वादशशतम्‌ ॥ १७ ॥

दक्षिणाकारे सह॑ ददाति । अश्वतरं च । समाप्य शरेधातवीया प्तातशत्‌
सौत्रामणी मैत्रावरुणी च नाचिकेतो वेति माप्यङकत्‌ ॥ १७ ॥

2.4 ` -स्भिताऽगचिषटोमेन सर्मपष्ठेन सपमारोति

५ सर्म जयति ॥.१८ ॥ :

भ्रातरानिहो्रं हत्वा सैनितांऽमिष्टोमेन साभ्निचित्येन महानतपृषेन सह्दाकतिेन “
य्य, सवीवापत्य्थमिति संकल्पः । षषठसुत्तरपश्चशतेन ` दल्िणेन, इति वा प्रमेनयो
विकफठमन्नादन्ताम्यै स्ैपापक्षयो' विफटपाप्माने तरति । भवै पाप्मानं तरतीति
च्छन्दोगनरहमणक्चनात्‌ ‡ संवीवािक्तिः । कचचित्नाहीन इत्युक्ते नादीनः पर्वनित्‌ ।

रि

१ ष्ट] महदिवशाचचिसंकलितमयोगचान्िकान्यास्यासमेतम्‌ । ३९९
सहसरपलऽश्योऽशनिशच नियतो नानिकेतो वेति । केचिद्िवदौपवथ्यान्तै महारात्र
बुषेत्यादि सरथ महावतवत्‌ । नात्र व्रयलिशदतिग्राह्मः कलु प्राकृता एव रमः । न तु
भानापत्यः पशुः | अश्निय्ाग एव तस्य प्रचरणमित्यादिष पर्वत्‌+.. याजनं प्रति
मैत्रावणी च ॥ १८ ॥
9 अन्नादश्न.मवाति ॥ .१९॥ व
पूरववकटरन्ेशः ॥ १९ ॥ द
तस्य महात्रतंपृषठयमकयं शस्यते ॥ २० |. ~
तस्य पवस्य महते "यमकं शस्यते प्रशं्तीत्य्ैः ॥ २० ॥
सहस दक्षिणा । बिष्ठतिवीऽ्टािभ्ातीन
नाष ॥२१॥ 1
सहतदकषगन षटुत्तरशतपश्चशतेन वा | २१,॥ 1
चत्वारः सास्ना; ॥ २२ ॥
चत्वारः सहस्दृक्षिणा निकाधिनः ॥ २२ ॥
उयोतिरशिष्टोमो रथंतरसामा । सहस्राणां मथमः | -
भाणेषन्ना्ये च परतितिष्ठति । गौरुक्थ्यो वृह-
त्सामा द्वितीयः । पश्च प्रतितिष्ठति । सर्मज्योतिर-
परिष्ठेम उभयसामा तृतीयः । सर्स्याऽऽप्तये स्व-
स्यावरुदधये । निरात्रसंमितोऽगरिष्ठोमो ` रथ॑तर-
वृहत्सामोभयसामा वा चयैः । भिरात्रस्य फल-
मवामोपि ॥ २३॥ ९
ज्योतिरमि्टोमो रथंतरसामा पथमः प्राणप्वन्नाय्य च प्रतीतिषु तरिषु ( प्रतितिष्ठती-
ति) समायुरेतीत्यथैः । सद्यो तिपोऽदः पान्नऽगिटोमेन (तपना) सहलेवतिणेन
यक्ष्ये । पवमायु्धमवाप्लवानीति कल्पः । कैचित्सहैयक्ष्य इति सेकटप्य सपैमभनि.
एोमवत्‌ कचचिननाहीन इव्युक्ते नाहीनः प्ल ज्मोतिरिति । अंशत्रयः एहलवतिणा
अश्वतर्चोभयत्र परैधातवीथा | गौरतथ्यो वृहतताम। द्वितीयः । पष भतितिष्ठतीति ।
सहस्य पषमानमूयसिति नामवेयपा्ठानां गोधरमाणामविरेभेन निकायषमौः ।
नामेयाय्ुहतयगिकायादि्टोमः । रेप पूव॑वत्‌ । सै्योतिरशिटोमसतृतीयः । सह-
सण सर्ज्योतिपा यये । सैटोकनयायेम्‌ । शेषं पूचैव्‌ |

` उभवृतचिरा्नवमेतोऽशिोमशचखतिरत्रस्य फटमवाोति गंकरत्रस्य यल
छ तदवासोति । परनि ममानात्यादि वुदानिति या सहतेण ` निरत्रसेमतेन

४०० सत्याषादविरचितं ्रीतसूनम्‌-- [ १५ परमै

यक्ष्ये । उक्तानामन्यतरकामाना सवैममनिष्टोमवत्‌। एतेषवम्युततरवेयोरविकलपः | ताण्डिनां
चत्वारः सास्रा ज्योतिरमिष्टोमः प्रथमः एवैन तिदितीयोऽभनि्ोमो विशवव्योतिरवथ्यस्त-
तीय उमय्तामाऽतिरात्रसेमित एव चहु: ॥ २३ ॥
चत्वारः सायस्कराः ॥ २४ ॥ ,
चत्वारः सायका निकाभिनो दीलाप्मृति स्यः क्रियन्त इति सायकाः ॥ २४ ॥
तेषां विशेषः ॥ २५॥
तेषां प्रथमस्य कर्मोच्यते ॥ २९ ॥
रथ॑तरसामा वृहतसामोभयसामा व परथमः । तस्मि
न्कामाः सोमाहारे माधान्ये स्पपौयां भ्रातृच्यव-
तस्तितीपौ ॥ (ल० २) ॥ स्वरः प्रशवो वा ॥ ९६॥

वसन्ते घ्रयोदश्या परातरमनिहोघ्र५ हुत्वा स्ा्सकेण य्य स्वी रोकमवासनवानीति
पशुमान्मूयासरामिति वा । विषुदति चतुरे सोमप्रवकानवृणीते । वर्गचतुषटयस्य वरणा
सृतिजो नानादक्ववत्यिता भवन्ति । एकः सोमप्रवाकोऽधनवुष्टयुक्तं रथमासुह
तेव दरति कत्वा तथैवोत्तरतखिक्रोशं गच्छति । एकोऽशदवययुक्तं रथमारुह्य प्रतीची
शं प्रति करोशमातरमेक एकाश्युक्ं रयमारषच तयैव हति त्वा द्िणां दिशं प्रति
कोशं गच्छाति । तमश्तसिम्तवश्थिता ऋत्विजो भवन्ति । भाच्यां दिषव्वुतरस्य
ब्रह्मा पाद्धोता दत्िणत उद्भाता एवं गत्वा भू्वस्यं दिश्यध्वयः एच्छति । आश्गिरप्ो
भक्थो यजमानस्य तं प्रति सोमभ्रवाकमाह यत्तशर्मणस्ततीयेऽहनि सोमो मविप्यति
कथिताहीन इति प्रे नाहीनः पराय इति महाव्रतमेवोच इति जपितवन्तं रथेऽव
स्याप्य यजमानगृह गच्छति सोमप्रवकोऽध्वयुः-- पन्था नामाप ( पि ) देवो देव-
मेलिति च रथस्थ एव यनमगृहं गत्वा पितरो भूः, एवं ब्रहमाणमानयति उत्तरतः
पादधोतारं दक्षिणत उदरातरम्‌ । होघ्रदरतनोः खस्पू्रोकतश्परतिवचनामिति
भाष्यकत्‌ |

तानृलिनो वृणीते होतप्रृतीन्‌ | अप मधुकः हीदं नान्दीश्राद्धं विधाय सते.
दान्तं प्रकृतिवत्‌ ॥ २६ ॥

पूर्वधुरामेयः सौम्यो वार्सपत्यशच पश्वः ॥ २७ ॥

` पेमेन यक्ष्ये । उद्वप्ताय न विदुत्पद्ोता पश्िष्टयादौ शसाहरणादििदिमान.
कटे आदित्यं म्ना ( ध्ना ) मीतिवत्‌ । तत्र मध्ये दसषिणतो यूपस्यानमिति यद्वदिहि
बेदिमानम्‌ । तस्ाददरादशाङ्गुटद्धिमानदण्डस्य दशपदोततरवेदिरिति केचित्‌ । अपरे तु
शम्यामात्राभिति । युपच्छेदनकारे यूप्रयस्य ( युपत्रन्‌ ) चछेदनमुपरयस्य च धार.

१ पट्टः ] महदिवदास्िसकलितपयोगचन्द्िकाव्यास्यासमेतम्‌ । ४०१

यत्याहवनीय व्यावारयत्यु्तरेदिं यथापरात्तानुवादो दरबहकारः षञ्ुरिति न्यायः | न
सद्यस्कालः । अतः प्रं धारयत्याहवनीयमित्यादि ।

शोमूते व्याघारणप्मृति तस्मि्तहनि प्रो्षणान्तं इत्वा विरामः । सरि.
प्मदृशनं जायापत्योरावश्यकमिति माप्यङृत्‌ । राघ्नौ शयनकाटे हिरण्यं मुस न्यस्य
( निधाय ) प्रियाया ( मायया ) वोर ( रौ ) रेते व्रह्मचारी भूत्वा यजमानः ।
उपथानस्यानमूरं कत्वा रात्रौ न भरभुनादि । व्रहमचारिवचनात्‌ ।

शरभूतऽ्निपरणयनादि आज्यानि स्द्यित्वा युनभ्मि ति इति केचित्‌ । एता
अपदक्नति युपतरय्मोच्छरयणं, पभिरहीत्यादि । केचिद छृष्णग्ीवमुपाकरोति ।
शेते बा्यत्यमुपाकरोति । एकादिनीवदिति । अङ्नये त्वा जुष्ट सोमाय त्वा
जुट बृहस्पतये त्व जुष्टं = उपशय्नायानामासुनि्शः पवमेकादशिनीवत्‌ वपाहोमान्तं
हृत्वा शेपं पूर्वत्‌ । केचिद्धाता रातिरिति नव समिषटयनूपि जुहोतीति । ब्राहणतप॑णा-
न्तोऽयै पशुरिति भाष्यत ॥ २७ ॥
तदलाभ एतासां देवतानामानुपूर््येणाऽभ्नेयोऽ-
टाकपालशरू चेतरौ ॥ २८ ॥
अथवा -एताक्ां देवतानामषटाकपाटः प्रथमः पुरोडाशः, इतरौ चरू । एवमि
, शिवी पृष्व भवतीति भरद्वानयैलानप्ावाहदुः ॥ ९८ ॥
धारयत्याहवनीयम्‌ ॥ २९ ॥
पाडुकवदत्रापि द्यम्‌ ॥ २९ ॥
व्याघारयत्यक्तरषेदिम्‌ ॥ ३० ॥
आधारो यक्ञस्य शिरःस्यानीयः । प्राधान्यात्‌ पराम्यद्वा | गतमन्यत्‌ |¦ ६० ॥
सर्पिष्मदशनम्‌ ॥ ३१ ॥

दैपत्योः ॥ ३१ ॥
हिरण्यं पुसेऽन्वास्यान्तरौ भिया भायौयै ब्रह्म
चारी रेते ॥ ३२ ॥

व्यारपातम्‌ ॥ ६९ ॥

इष्ट्या यक्ष्ये । तिजः समारूढा भवन्ति ॥ ३३ ॥
एवमिष्टिकम पञुकर्म वा समाप्यरीनपमारोप्य देवयननम्‌ ॥ ६३ ॥
ताननिधाय व्वोमूते सर्वदिशोऽश्वर्था सक्ष.
इतयः सोमभवाकः। विधाबन्ति ॥ ३४ ॥ तेभ्यो
५१

४०२ ˆ सत्थापाढविरचितं ्रीतसूतरम्‌-- [ १७ प्रन्ने

यन्नवनीतघ्दीयात्तदाज्येऽवनयेत्‌ ॥ ३५ ॥ यो.
जने चतुर्युना माच्यां दिर युग्यक्रोशोत्सगेणे-
तरासु भसम्य^ र्रिणां ततः परिक्रमयेदश्वत-
री रथो वरैकप्दाकषिणं योजनादीनि वा करोशान्य-
शखवरयेन ्दाक्िणम्‌ ॥ ३६ ॥
व्याख्यातमिदम्‌ ॥ ६४ ॥ ६९ ॥ ६६ ॥
ग्यारुपात उत्सर्गः ॥ ३७ ॥
पं देवयननं गत्वाऽध्यवसायािहोतरहोम हुत्वा महारात्र द्षव ्ातर्निहप्रं
सुहोतीति च्छम्दोगवचनात्‌ । हत्वाऽऽ्यं पशव इत्यादि रात्रावेव पमारयनुः | अय
सोमपरिविपण यं सहोता, उदित माद्य एनः प्रणीय खे दल इत्ुपस्ाय दीक्षणी.
याद्यभिधानान्तम्‌ । अत्र व्रतलोपः । ब्रत हृणुतेति वाजिसगै एवाभि्ज्योतिप्मत इति
्रकृतिव् जागरणं, न पूषा सृ्ेति केचित्कुर्वन्ति । एष्ट स्येलन्त कृत्वाऽहं तदसिं°
आजुह्वान इत्यादि व्यार्यातम्‌ ॥ ६७ ॥
ह त्िवत्सः साण्डः सोमक्रयणः ॥ ३८ ॥
प्रायणीयया प्रचय सोमक्रयण: । त्रिवत्पः प्ाण्डः सोमक्षयणः | तत्र सोमक्यप्र
काराकानां मन्त्राणामूहो मीमापकरभिहितः । केचिदूहेन तस्या आत्मा तस्या रूपमिति
तथ दृशवनुथ एव करदुपरतेन विधानादेव दरया | अन्ये त्वेवं मीत्वा सोम तत आति.
धयपरचारो न दु वतते कालाभावात्‌ । तानूनप्नादि । न तु परक; काल्लेपात्‌ ।
केचिदिच्छन्ति । या त अघन इत्यादि माजैनान्तम्‌ ॥ ६८ ॥
उपसत्सु तरिः संमीलेत्‌ ॥ ३९ ॥
उपः कर्मोपप्त्‌ पवतैमानापुः परः समात्‌ । एकापामुपपदाममीदनेन ररा
शभिः ॥ ३९ ॥
संमीरय वा प्रचरेत्‌ ॥ ४० ॥
भषि वा नापराहिवयोपतदत्तसदििसपः । पोरवाहूणिकीनां लोप एष । पौरव
णिक्या प्रचयं पतमिय वेदिमानम्‌ || ४० ॥
यवो वेदिः ॥ ४१॥
तीति शेषः । यवमूमिः सप्यायति(स्ययुता) वेदिवत तां यवमूममिं वितति
मिनोति इमा नराः हृशुतेति न मवति । पर्दिषु खननास्य वेदं कृत्वा सतम्बयशुरादि
करियते । खनिं ,भ्त्यवे्य वसवस्त्वा ° अपाररमेलयस्य रोपः । इमां नरा इति च
दुष्यते । देवस्य सवितुः, चदुःरिलण्डा तस्यां सुपण विति भवति ॥ ४१ ॥

१-पटः-] - मरहादेवशासनिरेफटितभयोगचन्दिकाव्याख्यासमेतम्‌ | ४०३.

यवानीं खल उत्तरवेदिः ॥ ४२ ॥

यवलठ उत्तयेदिस्थाने स्यात्तदनुरेण वेदिः । तत्लटे वित्तायनी मेऽपीत्यादि
क्रियते । एवै चातवाठदेशेऽम्याघानादि प्यते । ्षोऽपि० देवेभ्यः कल्पस्व
त्यादि वै भवति । न तृरनाभिनिवपनम्‌ । चदुःकिलण्डा । इदरभोपए्वा °
इत्यादि प्रच्छाद्नान्तम्‌। न त्वत्र ्रतपरदानम्‌ । सर्वत्र सायके तदानीमेवाऽऽपराह्णिक्या
भचरयरनयै वा पौवहूणिक्या, रो त्व पुनागृहीत्यदि्लौषः । अनं ज्योतिष्मत
इत्यादेश्च पौ्वाहूणिकया परचयै॑तदानीमेवाऽऽपराह्णिक्या प्रचयीपरचय॑वाऽश्निमरणयनं
व्याधारणादि क्रियते उत्तखेदेः पारमहश्च भवति । अभिव्ुत्तं परिग्रहम्‌ ॥ ४२ ॥

४ आरोहणे हविर्धाने ॥ ४३॥

आरोहणे हविर्धाने देशगमना्े शकट इत्यर्थः । हविर्थान्रव्तेनाचभ्ीधमण्डपसं-

मार्जनं परकृतिवदोध्यम्‌ ॥ ४३ ॥
विमित सद्‌; ॥ ४४ ॥

प्रमिते पदो व्याख्यातम्‌ । पूर्वमेव कृतं मवति सद्‌ इति मद्रानः ॥ ४४ ॥
स्फ्यो यूपः स्फयाग्रः खटेवालीति वा ॥ ४५ ॥

स्फ्यो यूपो भवति । सप्टमनयत्‌ । केचिदौदुमबयद्ोप रेन्धम्ीति समितामिमशे-
नमौदुमबयदिहोमश्च दुष्यते । केचितत्स्मे स्थाुभिच्छन्ति ॥ ४५ ॥
अग्नीपोमीयकलेऽप्रीपोमीयमेकादशकपारं निरव-
प्ति । ईनानस्य गृहादूवसतीवरीगृहाति ॥४६॥

अघ्नीपोमीयपशुकाठेऽश्ीपोमीयेषटरेव । परस्तादिहरणे नत्वातिथ्याया बहिः पार
स्तरणादि कर्मगे वा । यजञपत्रप्ादनादि प्रचरणीं सुवं पचमी प्रयुनक्त्यकादशकपा.
खानि स्फ्यश्च ददर ( छृष्णानिरादिषदूसवोण्यष्टकादीनि ) पवित्रकरणं यजमान वाचं
यच्छ विनतां वग्यतः पात्राणि ० वानसपत्याऽपीत्यादि । जङनीपोमाम्यां जुषटमित्ादि ।
से बर्ण च्यसतवेत्येवमनतं कृत्वा ेदिकरणादि । प्रक्षणीरा्रादये्याजयसव ग्रहण.
कि प्रचरणमादित इत्यादि गृहीत्वा प्रतु ब्रहमणस्पतनीत्यादि नत्वनमनुनयन्ति तये
प्रबर्हो प्रोक्षणादि आज्यान्यमिमन्तय यूपमानं साभिभेनीम्य इत्यादि । अग्ीपोमी-
येन पुरोडाशेन प्रच्य पिता पुत्रीया पप्रे्यति । तमाहूयार( ये )नानस्यं गृहादूबहु-
याजिनो गृहादितयर्थः । तस्माच्च वपततीवरीहुणाति । अपरेण शालामुलीयमुपसाद्‌-
यित्वा छिष्टकृदादितिद्धिषिः संतिष्ठते ।

" स्थितायां वा वपततीवरीः परिहृत्य सपर्यति । या यनमानस्येत्यादि . पृशचदोहा्थ
श।खद्भयाहरणमातिथ्याया वरहिततप्णामुपस्नह्यति । तान्परिषीनपाशुक इध्म उपतनहय-

४१४ सत्यापाहमिरवितंश्रोससूषम्‌- [१७ प्रभे-

येवै परिस्तरणान्तम्‌ । सवर्नायव्तदानमिवासचये नयेत्यादितौभिकं करम । पदुपात्रसाद्‌-
नक तिलः पडुरशना दवे यूपरशने । तयैव वपाश्रपण्याद्यः | आधिनं गृहीत्वा यूपं
सैमार्थनकटे सटेवाठी यूपो भवति । यूपः स्थाने पवमव निहितो भवति । तदनुपररेण
यूपकल्पनादि वृक्षनियमतक्षणच्छेदनाष्टसी(श्री)करणश्रयणसंमाजेनादयो ` निवतैन्ते |
अपरः संस्कारश्च निवतैते । स्प्याकृतिवौ लेङ्गले(ाङ्गली)पृतिर्वा । सलेवाटी लोकः
प्रतिदधैव | आधिनग्रहमोत्तरकाटं खटेवाल्याज्यमानीयालुनहीत्यादि । यजमानो येन्‌
युषानूकाठेनानक्ति काटोऽपि स॒ चषालो दूतमि्यरथः। दूतं चपाटमाग इति च्छन्दोगवन्‌
नात्‌ । अद्वतमै्रमसीत्यनक्त पुपिपपटेति प्रतमुशचति । देव्य त्वेति ठुष्यते । रशनाः
देशे पशि । सेव्ये परिव्ययमाणायाजु्रहत्यादि । वाभ्य परिनबयणं न स्वरगूहनं,
येन केनवि्ञियकष्ेनोपवेपवत्‌ ॥ ४१ ॥
सवनीयकाले सह पञचूनालभते ॥ ४७ ॥

अत्र सवनीयकाठे सह पशूनाकभते प्रयममापनये सवनीयमुपाकरोति स्थानात्‌॥४७॥
अग्रीषोमीय९ सवनीयमनुबन्ध्यां च ॥ ४८ ॥
अद्नपोमीयानूबन्ध्ययोः प्रतिनिभिवै्षयते । न च सवनीयस्येति वाच्यम्‌ | ४८ ॥
अग्नीषोमीयस्य स्थानेऽग्रीपोमीय एकादरकपा-
लोऽनूबन्ध्यायाः स्थाने भेत्रावरण्याऽऽभिक्षया
यजेत ॥ ४९ ॥
गतः ॥ ४९ ॥
सदश्वः शवेतो दक्षिणा ॥ ५० ॥

बाहीकनातः तैन्धवोऽधर इत्यथैः । सेमपतिमु (युक्त दयादित्यापस्तम्बः ॥ ९० ॥
तमाङ्किरसाय भ्रातृव्याय वा दात्‌ ॥ ५१ ॥

तमशवमाङ्गिरप्ायाध्व्ैवे श्वे वा दानं बचनात्‌ ॥ ५१ ॥
द्वेष्यं बा ब्राह्मणं त्वा तस्मा अश्व
शवेत\ रुकममरतियुक्तं दयात्‌ ॥ ५२ ॥
क(क)तोरारम्मातपूवंमेव भ्रातृव्यः पश्वामितरमृतः । एवं मृताय भरतृव्यायाध्वयः
आ्गिरपाय दयात्‌ ¦ अश्वं दक्षिणाऽपनीय इतरेषां केचिुद्रदुरेव दीयत इति च्छन्दो-
गवचनृत्‌ । सुत्येऽहनि प्माते कतौ प्रतिपूरषमितरेषां प्रतिषरषमेका गोदीयते छन्दोग-
वचनात्‌ । सुत्येऽहनि ऋत्बिग्यः क्चिद्यादित्येवमशचदानं कृत्वा विषाणपरा्नं प्रमि
(खीषोमवत्‌ । प्रागस्तमयाद्वमृयः । अनुबन्ध्यायाः स्थानि वत्रावरण्याऽऽमिन्षया,
उदुवनीयान्ते, अस्य कतोरा क्रो ऽध्व्युभंवति ॥ ९२ ॥

१ पट्टः ] महदेवश्ालनिसंकरितशयोग्रचन्िकाल्यास्फरासमेतम्‌ । = ४०५

संवत्सरं नोपयुपविशेत्‌ । न . माध्समश्नीयात्‌ ।
न सिय नावपदयेत । न पादाववनेनिजीत
नाज्जीत नाभ्यज्जीत । सा दीक्षा । साहि सेब
तसरं नोदाश्रससीत । द्वादशाहम्‌ ॥ (ख ९४) ॥ ५३ ॥
इति सत्याषाढदिरण्यकेशिसूत्रे सपतदकषमशन. प्रथमः पटलः ॥
सवत्र द्वादशाहं, वा पादावनेननादि जतम्‌ ॥ तकन छोकः--

ए कोहेष्िति यतपष्पापस्याप्यनुवादकम्‌ ।
कैविद्विषायकं बरूुरानरथक्यमयात्ततः ॥
बृहते तेवं सहं तथ दक्षिणाः ।
शयेतस्य वि्मानत्वातहसेणैव शिक्षति ॥
अग्निरतरेदिशच विकल्पेन विधीयते । क
ज्योतििकटुकरत्वाया गोक्िकटुकं एव च ॥
आयु्िकटुकसत्वयुवौक्यानामद्यं मेत्‌ ।
एकेषु च सादरे नाभिः पक्षयोध्ितिधवा ॥
एकेषु सहते नानिकेतस्वु वा भवेत्‌ |

नियतं केचिदिच्छन्ति स्हेऽशतरः स्तः ॥
्रैधातवीययाऽदौ स्यदन्ते चैव ततः परम्‌ ।
द्िणापष्ठस्याननिरदशे नियमो न हि.॥

एषु तरधातवीया हि सर्षतु विशवनित्‌ः।
अग्राद्यतरं प्रोक्ते दीयते सकलं घनम्‌ ॥
ष्येष्ठस्य च विमय दत्ता धावेतमुतं एनः ।
उत्तमां द्िणां नत्वा यन्मेदस्तु जपेत्ततः ॥
सैस्ाप्य रोहिणीमादि शेपपत्तरतः परम्‌ ।
इनदरस्याभिनिता यत्ते सदतं त्र दथते ॥
एकयुपे न्नी च तथेकादृशिनाः स्ताः ।
उत्तरं सर्ित्करमं पापस्याद्‌ ( पपोनाम ) पनोदकंम्‌ |
चयनं नियतं प्रोक्तं वरतं वत्परमेव च ॥ ५३.॥

इति सुत्यापादहिरण्यकेशेसूतरव्याख्यायां महादेवा लितंकणितायां परयोगचन््िकायां
स्दशभ्रश्े प्रथमः पटलः ।

४७६, : ,. ; सर्यापादिरचितं भोतसूनमू- [ १७ प्रभे

` : भष रपतदशपरने द्वितीयः पटलः \

दवितीयस्येकविभ्शतिमागिष्टोमसाम कृत्वाऽऽमया-
1 > षिनं . याजयेदेतेनामा्कामं परनाकामं पर्य
\ .कामंवा॥ १॥
एतेनोत्तर व्यारय।ताः-- द्वितीयस्य कर्म, सा्करेण यक्ष्ये निररोगमुक्त्यर्थमामया-
वयज्नादिकामी पटुकामी वा । एतेन यजेत. । रेपे पूर्ववत्‌ । पर्दशमगिष्टोमस्ताम
छृत्वा ( २२-४-२ ) इत्योपस्तम्बः । पश्चदशस्तोममगिष्टोमप्ताम । इन्दोगानामेकविः
शमश्िष्टोमताम दव्तीयस्य कमं ॥ १ ॥
तिप्भिसतिसृभिरावतैते ॥ २.॥
ऋमिरित्यषः ॥ २ ॥
तीयस्य चतुस्या्टदशदुत्तरौ पवमानो वा ॥ ३.॥
हीनातुनावरोऽनुकरिया । तस्या्टादशाुततरौ पवमानौ नेत्यापसतम्बः.॥ ६ ॥
प्रो्षपषठौ बा चतुर्दशः । प्श्चमो होतुराज्य-
मष्टादशावुत्तरौ . पवमानौ । होतुः पृष्टं परिकरी-
खतुविं <श्महिष्पवमानः स्वगंकामा भवन्ति॥। ४ ॥
छन्दोरह्मणमतात्‌ ॥ ४ ॥
हीनाजुनावरोऽलुक्रिया । तस्य चतु्विधावुत्तरौ
पवमानो ॥ ५.॥
हीनानुनावरोऽभिकारी । आनुनावरो व्याख्यातः । प्त एव हीनः दुःखमीदरिद्रचा-
दिमीवौ न मन्मिरिति क्म नाम । शवः ुत्येति च । तस्य करम स्ाचस््ेणाटुकरियमा
श्वः सुत्या यक्ष्ये । आदित्यानवाप्नवानीति सकद स प्रथमवत्‌ ॥ ५ ॥
अश्वसाद्‌; सोममवाकः ॥ ६ ॥
एक एवाश्वारोहः । न रथारोहः ॥ ९ ॥
दधिहतिश्च तरिक्रोशेऽन्ततः माह ॥ ७ ॥
सीृतिस्पने दभिदतिभेवति,। व्रिकरोशेऽन्ततो गब्यूतयन्तत इत्यथैः ॥ ७ ॥
~. सखीगोः सोमक्रयणीः॥ ८ ॥ :
योजने प्रमं त्राऽऽङगिरस्मध्वयुंमप क्रोदो दक्षिणतो ब्राह्मणोऽ दवकरोशे पिमे
माद्वानं होतारम्रोत्तरतशचिक्रोरेऽन्तत उद्भातारमेवं सोमभवाके ततर तत्र गत्वा वरणं

- ९-टलः] मदादेवशाद्धिसैकटितमयोगर्चगदिकाग्यारूयासमेतम्‌ । ४४७

कयत्‌ । किननाहीन ` इत्युक्ते नाहीनः ्ाय्करोऽनुकरतवश्व .शः पुत्येत्यधारूदा
ऋत्विज अग्नियाचदिष्टिवौ पडुवौ पूैवत्‌ ॥
शयने च।शयने ' च तथैव दीक्षणीयादि प्रायणीयान्तं विधाय विरामः । शवोमूत
सोमक्षयप्मृत्युदवप्ानीयानत छन्दोगवचनाततस्य कयप्रृयुत्राहः स्यादिति वचनश्न-
(खी) गौः समक्रयणी प्रकृतिवत्‌ ॥ ८ ॥
अह्णुताग्रो यूपः ॥ ९ ॥
स्तक्षुाम्ो यूपो भवति ॥ ९ ॥ ॥ ८
-: ` संमीटनं वेदरैविधानेऽकरापोमीयो वसतीवरीरदक्षिणा च ॥१०॥ `
`. व्रीहैर वेदिः । व्रीहीणां लठ उत्तयदिः ॥ १० ॥
भयमेन समानं चात्र दरेष्यस्य बरणम्‌ ॥ ११ ॥
गतः ॥ ११॥
यथत्स्वाराज्येन सथः स्वाराज्यं गच्छति ॥.१२ ॥
यथत्सवराज्ेन च्युत इत्यधेः ॥ १२ ॥ भ
अरराष्टोमेन सर्भमनायमवरन्ये ॥ १३ ॥
अन्नं ददातीति हननाय परतिनघ्ातीतयथः ॥ १६ ॥ क
(6 भजापतेरकनिकोऽगनिष्टोमः । मजापरतिमामोति ॥ १४ ॥ ` `
तेन प्रनापतिस्वाराज्खनोति ॥ १४ ॥ ~
रातव्येप्सायामनुक्रियो पन्वालम्भो भोजन हि. स
रण्यान्वसन\« शय्याबनयनम्‌, । भरयमेन समा- . -

न५सद्‌; ॥ १५॥ (त
गतः॥ ११ ॥ ६
सोममवाको दपिद्र(ोति ॥ १६॥
व्यार्यातः ॥ १६ ॥
अत्रान्िपदं परं मध्ये क्रोश ऋषिजो विरहितां
भवनि ॥ १७॥ ४

ऋतिनोऽध्वम्नीदयः ॥ १७ ॥
त एने भातस्पसमेत्य परनापतिगोधूमोषरा वेदि-
गोभूमानां खल ` उत्तरवेदिर।रोदणे हविर्धानि
विमित सद; । स्फ्यो यूपः स्या( स्फ्या प्रः

१ स. 'ेषयैकोशः ।

४०८ `, । सत्यापाढविरचितं भरोतसूत्रमू-- [ १७ ग्रै

खलेवाली घा । बडवा शेता दक्षिणा । व्रह्मणे

देया । यथा रकृतीतरेभ्यः परिक्रिया चतुरि

शक्तोत्रीयेण त मोच्य यजेत । षिश्व-

जिश्छिलेन सर्धरतोमेन सवीन्कामानवाभोति

॥ १८ ॥

भुखूयं पोडशिमन्तं कत्वा पुनश्च करम एवपकनि्टोममिनसवतं वि्नित्पर्ठोऽतिरघ्रो

दशमाहविकारः पृैव्मानादि । तैत्तिरीयाणां वलिः । तृतीयच्छरो लुक्माच्छन्ो-
वतां दृशरतरेण य्य परुषं पशुमोजो विद्मामी(न्दानीः)ति फलनिर्देशः । अह(ंरोषः-अ-
भ्यासङ्ग्यः पडन्तः । यत्र च्छन्दोमातिरात्र्त्नापि मानपतम्‌। अभ्यात्त इति कोऽ्ैः |
तृतीयपतवनषदूिशस्तोत्राणां समुदायः । अपतेषाम्याप्त्ः पृाहश्चतवारः छन्दोमा
आतिराघ्रष्ठ्महरतिराक्नो धि( विधी )यते । उभयपरे चुं पोडरी, चत्वारश्छ-
न्दोमा इति । अपि वाऽन्येन सहातिरत्रे छन्दोमानां चदु्ैस्य नामातिदेशान्मानतप्रा-
पिरतिरातरश्य स्यानात्भोधिः । एवं सत्युभयत्र केचिलुवन्ति । अतिरात्र एवोमयपतेऽ-
प्रिो्मीयपडक्लपिशच पूर्ववत्‌ ।

कौपुरविन्दशतुथः--कौ पुरविनदेनातिरश्रिण यक्ष्ये । महपो भूयादिपूवत्‌ । अह.
यौगविरेषः--वृतोऽपि्ोमः पा्ठिकप्य पूर्वन्यहविकारः, त्रयः पशचदृश उक्थ्याः ।
उत्तरभ्यक्षयकारा खयः सदश उक्थ्याः । छन्दोमानामविरामः । एकविशोऽतिरत्रः |
अत्रापि मानपमनरीका प्शुकश्चपूर्॑पयस्यान्तम्‌ ।

पौण्डरीक एकादशराभरोऽयुतदतिणाऽप्र करम द्वादशाहवत्‌ । शिशिर एकाष्टकायां
पौण्डरीकेण यक्ष्ये सरवसद्धिमवाप्नवानीति । अथवा परेता गच्छामीति । अथवा
स्वगभमिति । महाभिः काठको वौपवथ्यान्तं द्वादशाहवत्‌ । अभ्ीपोमीये राघ्नौ
पततीवरीः परिहृत्य पयत विशातनं हृत्वाऽम्याप्तर्यः पडहस्याऽर्भः। अभ्यासः
पहशयुटोमोऽगनिष्ठोम्यद्छमदोमातिरात्रन्दोमानामिति वाक्यम; केचित्प(पड).
हन्तः । मध्वशनादि । अथ ॒चतुषटोमच्छन्दोमानां पृथिकारोऽनवहं सहला द्दाति |
अशरसहलमुत्तमेऽन्वहं रातमाना अ गावः | अप गरहः-देन्रवायवाग्र दुकान आप्रयणाग्र
एव व्िरवृत्तभवतयद वशम देरवायवपर इत्यादि ।

अय कोपन प्गेन व्यतयासिामो गूपः प्रत एव । चालो यूरो
भवति । बरसे वेदिः ब्र्षगो लट उक्ता (रापः । माद्वानो होता मवतीचा-
परतम्बः । आसिन्कतावरिति शेषः । शेषं पू्ैत्‌ ॥

4 पलः] महादे वाचिसंकङितमयोगचन्द्िकान्याख्यासभेतम्‌ । ४०९

विशवानच्छिलपशचवुर्थः । तस्य कर्म-साद्सकरेण विशवनिच्छिेन यक्ष्य । सवैस्या-
काय्य प्र्(धपवै) गच्छेयमिति नामेयाद्िशचनिति विरोधेन निकायिनां धीः । वै
भरयमवत्‌ । ऋतिग्वरणाद्यो नाहीनो विश्वनिच्छितपः सायकः पशच(शाव)श्च |
तयैवोदित आदित्ये दक्षणीयादिदवचहसराय्कः सुत्या च च्छन्दोगवचात्‌। अप वा ज्यह-
सायो(ध्यो) बा॒दीप्रमृतिप्रायणीयान्तः भ्थमाहः कयप्रृ्युदवसतायान्तं सवनीयप-
रिस्तरणाम्तं दवितीयं सौम्यपुमे च विशवनिदधमौः पवष्ठपर्वस्तोमादयः सवैेदप्तक्षिणा
विशवनिच्छ्सि इति । शितसयुक्त इत्यथैः । वारश्निलयदृषाकपिकुन्तादिमिरित्यके । तत
उदवसरानीयान्तं॑ विधाय रोहिणीं वत्समित्यादि । ततः पादावनेननादिपतायसछषमौ
मवम्तीतयैः ॥ १८ ॥

इयेनेनाभिचरन्यजेत ॥ १९॥

शथेनादिशब्दापतेए गुणविधिरुत कम॑नामधें वेति पशयः । अत्यन्तिर्दत्वहुण-
विभिरजयोतिटोमादिषु काम््वाच् नित्यमुलतिरिष्टमपि पमे बाधते । यदवा गुणमिशि-
छएकर्मविधानमप्रतिद्ाथंकसपनातो वरं मत्वथैदक्षणा सोमादिवत्‌ । नच यया वै श्येनो
निपत्येतयदिवाक्योषदारतक्रियातामान्येन कर्मणि गौणेन कर्मवचनतवं युक्तम्‌ ।
अत्यन्तविृष्ाभेतवद्वैणत्वस्य लकष्यमाणगुणियेगाृ्तगौ गीति वक्ष्यति । तद्वरं र्त.
गवाऽश्रिता | गौणत्वे चात्यन्ता्ान्तरपरत्वाच्छरूतिबाधः । रक्षणायां हु तद्त्यमि ब्रत.
मानः श्येनशब्दो रोहितोष्णीपादिवदुपतनेनाथंस्येनविभिपर एव करणीमूतेन दु
यागेन करणीभूतस्यैकवावयता नान्तरेण मत्वथ॑लक्षणां टभ्यत इत्येकवाक्यतया रक्ष.
णाश्रयणम्‌ । तातपथ दु शत्य एवेति न शरुतिनधिः । उच्यते--गुणविषौ तावत्न
एव स्तोतव्यः । तस्य चाऽऽतमनवोपमानमनुपपन्ञभिति
प्रपतति । विशिष्टवििसतु गौरवदवायुक्तः । न च सोमाश्ित्पदान्तरस्यानन्यगतित्वै
यया शरै येन इति वाक्यशेपनुसारादूगोणत्वेन नामत्वषंभवात्‌ । अवयं हि वाक्य.
शेषस्येदमेव प्रयोजनम्‌ --कथं नाम इथेनश्दस्य यागनामधेयता विज्ञयतेति । तस्मा.
ज्ञामेयम्‌ ( न° सू० {-४-९ ) |

तस्य कमे शयनेन यदय । शचुपरणाधमिति पैकलपः | ऋत्विबरणकारे सवपत्रा.
जउ्छल्लशाखकरुशलाननूचानान्वा ऋत्विनो वर्णीते । ्रति(वाता)नवनीतमाज्यप्रतिनिषिः ।
सरवैषामङ्गानमज्यक्रायोणां वाताया दुग्वम्‌ । अभिवाता न्या्िगता इति च्छनवो.
गवचनात्‌ दर(ट)तौ शिप मवति ॥ १९ ॥

रथो .हविधीने ॥ २० ॥

भवत इति शेपः ॥ २० ॥
र्‌

४१० ` सत्यापाढविरचितं श्रौतसूत्रम्‌ [१० मेः

तैखको वाधको वा स्फ्याग्रो यूषः ॥ २१॥
चपारस्थनि विदयते ॥ २१ ॥
शावनभ्ये अधिषवणफलके भवतः ॥ २२॥
~ चोदनाद्धवतः ॥ २२ ॥
अग्नये रुद्रवते रोहितः पुः ॥ २३॥
रोहितवर्णः पशुः ॥ २३ ॥
सादयत्युपाशखवन्त्यामौ ॥ २४ ॥
, „ हविधान इति शेषः ॥ २४ ॥

शरमयं वर्हः ॥ २५॥
भवतीति शेषः | यत्र यतन बर्ह पवति तत्र तत्र ओद्धवः प्रस्तर इत्यापस्तम्बः ॥२९॥
वैभीदक इध्मः ॥ २६॥

८“ वैभीतक हृधमः सर्वत्र | बाणवन्तः परिषय इत्यपस्तम्बः ॥ २६ ॥
छोहितोप्णीपा रोहितवसना निवीता ऋषििनः
भचरन्ति ॥ २७॥

छन्दोगवचनातरधानधमां हिरण्यमालावद्यनमानस्य लोदितोष्णीपादिनियमः । याग-
काठे निवीता: कण्ठालभ्बितयज्ञोपवीता ऋत्विजः प्रचरेयुः ॥ २७ ॥
नवनवदकषिणाः; कणा वण्डाः कूटाः ॥ २८ ॥

खण्डा काणा इत्यापसतम््ये विशेषः | २८ ॥
ताँ दक्षिणाकाले कण्टर्वितुदेयुः ॥ २९ ॥

तां लोहितोष्णीपादिकाम्‌ । विदुदेयुः पीडयेयुरद्राता लोहितोप्णीषादिभि-
विषुः स्मास्यानात्‌ । अत्राप्यापस्तम्बीये विरोपः--' इच्छन्हन्येतेति कण्वरथेतर्‌-
पवमाने कुयोदवहतपृ्म्‌ । जीयेतेत्येतदविपरीतम्‌ । परां परावतं गच्छेन प्रतितिष्ठेदिति
पूैवत्छवं च बरहमपाम कुयात्‌ । प्रनापतेरकत्रिकोऽशनिषटोमः पर्व्य पाप्मनो निहय
गच्छति । ष्वु शतिं गा दक्िणा ददाति! ( अप° श्रौ० २२९ ४-२९ ) इति ।
यदीच्छन्दन्येतेति तथा र्तरपवमाने माध्यंदिने वृहत्यषठो भवत्येतद्रा विपरीतप्ताप्नो
सथै्यानि जीयेतेति द्येन आरञ्यश्चेत्तदरन। विपरीतं बृहत्पवमानि रथंतरणषठ इति परव
ध्यानि प॑ परा परावतं गच्छेत तत्रापि न प्रतितठेदिति श्येन आ।रनपस्तदा पूर्वव-
मानविथि) रथतरपवमाने ( वा ) वृहतयष्ठ इति तदा एवं ब्रहमतताम कयत्‌ । इतर
योप्तु पक्षयोः इव आहवे वरभाणं सवैज्यानिश्च | यत्र कुत्रचित्मतिष्ठानिवृतति्च द्येनफले
शेषमक्तं सास्र बा दयेन एकपरिकस्तः पदूप्ायसकरा इति शोि() वकषति(वकष्यति )

‰

२ ट्टः] महादेषकालिसेकटितमयोगचन्द्रिकाव्यास्यासमेतम्‌ । ४११;

इति च्छन्दोगवचनात्‌ । आपस्य प्रायरकर इति द्ाबरस्वाभिना व्याख्यातं जमिनीयतृती-
याध्याये | तद्‌ प्रथमसाचयस्कवच्छे( चये )नधरमाश्च वर्तन्ते । प्रनपतेरेकनिकोऽगि-

छोमो भवति । तस्य कम--परनापतेरेका्िकेण यक्ष्ये । सवपापतया्मिति संकल्पः ।
शोषं सर्वममनि्टोमवत्‌ ॥ २९ ॥

श्रयो बाचस्तोमारतेषां द्वाव्ष्ठोमौ । सरवस्तो.
मोऽतिरात्र उत्तमः । तस्मिन्सवौ ऋचः स्वणि
सामानि सरवीणि यन्‌\<पि प्रयुज्येरन्‌ ॥ ३० ॥
साम्निकेऽनश्निको वा भूणहत्यापनोदकं सवैपापापनोदकमेतत्कम तृतीयो वात्स्तोमा
निकायिनः पू्वबङिषटोमौ सरथतरसामानौ । भथमस्य करम | वाचस्तोमेन यक्ष्ये । सवै-
भूतानामाभिपत्यार्भमिति । तस्यागनिोमवत्कलपः । नाहीनो वाच्तोमस्त्र विदोषः--
तस्मिनिति । सवा ऋचः सर्वाणि सामानि सर्वाणि यजि प्रयुज्यन्ते । तत्रैव स्माश्ना-
तमेकया बहिष्पवमानं सहसेणाज्यान्ययुतं नियुतमरदं न्य्ुदं निलवैकं सपुरं सचिटम-
न्तमिति स्तोत्राणां हर्यामुकत्वाऽऽह--^तसिनपवौ ऋच ' इति । ऋवेद्विहिताः
सव (वी) जप्याः | यत्र युपो यरवदविहितशचचैश्राकरणा जपोपस्यानतुमन्रणाः
सरवै ( वाः ) समुचये प्रयोक्तव्याः । केचित्‌-करणा विप्रयोग यथामागं व्यर्वत-
याम्‌ । पूषा वां बे विष्यतु | देवो षँ ्िभजतु । अमा वा विभजतु इत्येवमादी-
नामपि चतुर्भरभनिमादतते । अ्टामिः मरति, इत्येवमादीनां समुचय: | पम्येकया,
प्रथमया बहिष्पवमानं दशमिद्वितीयया अनेन तृतीयया स॒हसेण चतुरेव तमा-
ग्नातदछन्दोगः, । तन्न चत्वारो वाचस्तोमा एवं शंसत्वे प्रति अनेकाधव्लृणीते ॥
तयैव गोमृगाणां तथैदधतृगणाननन्ततवाछवस्ामयनुपामनमतदेदाप्याधेन ऋत्विजो
भवन्ति | तथा कात्यायनेन मगवतोक्तम्‌--‹ न्दोगोऽश यवदधरदरातृगणैः, ' इति ।
इहानन्तवेदाध्यायिनोऽमावादस्िन्काटेऽस्मदादीनां नाधिकार इति ।

केचिद्‌ाहुः--ऋष्यधिकारत्वादरिमनकाठेऽस्मदादीनां नाधिकारः । मतुप्या विद्य.
माना इत्यसिन्काटे नाप्याधिकारोऽप्त, । तस्मात्सर्वाणि यजूषि सर्वाणि सामानि
प्रयुज्यन्त इत्यथैवदे सहप्रयोगः | अनेका ऋच आवपच्ेेदाबापस्थने ( घ )
स्तोमातिरंप्नव्यनुपस्तया नपोपस्यानाद्य्वय सामानि पवमानिप्वावापो विद (वा )-
चस्तोमवये ( दे )वं स्ैभतिटोमवत्‌ कायम्‌ । द्वितीये सामनि विदोषः--तृतीयस्य
वाचस्तोमेन पर्स्तोमेन यक्ष्ये | सर्षमूतानामाधिपत्या्थमिति । सवै ज्योतिषटोमातिरा्रवदिति
गुणविधिषरतवन्न प्र््तोमविकारः । उक्ता वाचस्तोमधर्माः । चटुः सामवेदोक्तस्या-
प्येवं प्रयोग इति माप्यृत्‌ ॥ ३० ॥

४१२. सत्यापाढपिरवितं भोतसूतम्‌- [ १७ प्रते
ब्रात्यानां भवासो व्रात्यस्तोमाः ॥ ३१ ॥

स्याखूयास्याम्‌ इति शेषः । ब्रात्यः सस्कारहीनः । प्रवाततोऽन्यत् द्वपानतरनिवाप्तः । `

अन्यत्र वापः प्रवाप् इति भाष्यषत्‌ ॥ ६१ ॥

शरितोऽपिषठोमो रथैतरसामान उक्थ्या द्विपतीः
पोदशीः सर्वेषाम्‌ ॥ २२ ॥

उक्थ्या रथैतरसामानु ( नो ) द्वितीयो वाऽशनिटोमो वाक्या (त्रात्या नां प्रवा.
तेभ्यः पुनरागमनेब्रात्यस्तोमैयनेतेतयथः । पट्पोडश्य इति त्रात््तोमविशेषः । शरीणि
पवमानानि ्ीण्यच्छावाकपामान्याज्यष्योक्तगतानि । त्िषटपोडदयघ्वतोमो ,
ज्येष्ठानां ब्रात्यानां वयतत ष्येष्ठानां वा एण्यकर्मभिवा व्रात्यसतोमः कुर्यादिति स्मृत्यन्त
रात्‌ । ततन पशवदैशसषदरोकिश्तृ ( छि ) णदश्य ( ख ) यतश: स्तोमो भवति ।
चदुःपोडशी स्वे ब्रात्यानां मीने एवौ वा यनन्ते, इति कचनम्‌ । एते हीयन्ते,
एते हीयन्ते युयं त्रात्याः परवन्ति नहि व्रहचयै चरन्ति नहि छषिवाणिज्यं गि(च)
रन्ति । अदीषितवाचं वदन्ति इति च षोडशो वा एतेषां स्तोमः प्पामानं निह-
नदुमहति । य एते चत्वारः षोडशा मवन्ति, तेन पाप्मनो नि्च्यत इति च्छन्दोग-
रमणम्‌ | ( अ ) हीना वा, इत्यादिना य उक्तास्ते चटुःपोडरिनमुपेयुः । वाव्या-
(रघा) उपनयनापिरंस्कारहीना अप्यन्य्य पूव समानगोत्रोदधवां मा्यात्वेन परिगृही-
तथनततेष।मपि अवक भिद्‌ (द)पतिका एवोपेयुःएथकश्यगहि य्ञोपकरणादीनि पात्रादीनि
च तया प्रथमयजतेने् व्रातयस्तोमे्यनेराकिति दराह्मायणमतिः । दृविदयुतामिति त्रात्याय
्रतिपदं याति भ्योतिषटमे विहितं, तस्माऽज्योतिपे्र ्ात्य्तोमनेरनिति निदोन-
कारेमतिः ।त्ात्या बहवः सह घ्रयक्षिदिति केचिदनियतपारेमाणा इति । बहुयनमाना
अहीनमूतद्वादशाहवत्मयोगः-- न शिशिरे दलिन्त इत्यादि सर्व ज्योतिटोमवत्‌ ॥६२॥

उष्णीषं प्रतोदो ज्याहोढो रथो थपथः फलका-
स्तर्णोऽश्नोऽश्वतरशच युग्यौ कृष्णं बाः कृष्णवलक्ते
आनिने राजतो निष्कः ॥ ३३॥

उष्णीषं च प्रतोदश्त्ादयोऽप्याहाऽऽपस्तम्बः । उप्णीपं॑शिरमो वे्नवखम्‌ |
भरतोदो ज्याहोडः कशा । रथः प्रािद्धः । फलकास्तीणैः फल्काभिरेवाऽऽ्तीरणो न
कशाभिः. । केचिद्विकफठकाभिरिति । अश्वोऽधतरश्च युम्धौ रथान्तरवाहौ । कृष्णं
वापः । ष्णद्शमित्यपः । छृष्णवठे अनने आकि दव चर्मणी एकमेव द्वाम्या-
मविभ्या क्रीतं भवति । तयोशचर्मणोः पार, संहित इष्णवहृते अनिने भवतः| इष्ण

#

५

२.पय्डः}] महादेवशान्षिसंकटितमयोगचन्धिकान्पास्मास्मेतम्‌ । ४११.

रेते इत्यर्थः । रातो निप्को रजतेन सहितो निष्को योजिते. त्रात्यानामदेकरणा्
आमरणाषिरोष इत्यथैः ६३ ॥
तदुहपतेः ॥ ३४ ॥

गृहपतियनमानः । एतत्र्व गृहपतेराहरेत्‌ । एतानि द्रव्याणि गृहपतेः सेमा्यौणि

प्रयक्िशद्वाच(तं गाशोगृहपतेराहरेदिति च्छन्दोगेन स्पष्टमुक्तम्‌ ॥ ६४ ॥
बलूकान्तानि दामतूषाणीतरेषाभू्‌ ॥ ३९ ॥
इतरेषां यजमानानां वश्षयन्ति बद्कान्तानि दामतृपाणीतरेषाभिति मावः || ६९ ॥
दे द) दानां दवे (द) उपानहौ ॥ ३६ ॥
स्पष्टम्‌ ॥ ६६ ॥
द्विष शहितान्यजिनानि ॥ ३७ ॥
संहितं संषिः ॥ ६७॥
यक्षिध्शता त्रयश्चिसशता शृहपतिष्ुपसमायन्ति ॥ ३८ ॥

गां श्रयस्िशचैवमेकैकस्य यनमानस्य, ए व्यार्या । बरूकान्तानि दामतृषाणि '
वासासीत्रषः । केचिदधटूकान्तानीति आषिकानि लोहिभर(तप्र) याणि बपनानि स्युः |
र्कम्बािव वात्य । द्वदे दामनी द्व द्व एकैकस्य देशे स्यातामेकं बहम
यत्र दृशायुक्तं भवतीत्यर्थः । एकष्य यजमानस्य द्व दवे उपानहायेकैक्य ,दविषहिता- .
न्यनिनानि श्रीणि पूवौम्यामनिनाम्यां त्याखूयातान्यापिके द्वे चमी । एकमेकं द््यामा-
विम्यामिति । व्यायता गवां ्रयसिश्केकस्य बटूकभमृत्येतदन्तानि, इतरेषां यन- ,
मान(नानाम्‌) | () हनं नवेत्युपोपणं यक्‌ सपैसयैव। दहनम्‌ । यदि जीवेचदोदुवसानी-
यान्तं करोति ॥ ३८ ॥

ता दक्षिणा भवन्ति ॥ ३९ ॥
गतः ॥ ६९ ॥
अपिवा षद्षष्टिगवो दक्षिणा भवन्ति ॥ ४० ॥
अप वा पटूषष्ठिग द्ादित्यापसतम्बमू्म्‌ | ४० ॥

अथो खसवाहुदेवेषा<संपादितरस्यात्दयस्तदि
व्रात्यधनमिति विद्नायते ॥ ४१ ॥
ज त्रतयम्यो यानि निामुल्णीप्रतोदादिरून्तानि च ये ्रत्याचारयोया-
त्ताः स्मुतम्यो ब्रह्ममन्धवे परमागधाय वेति च्छन्दोगवचनात्‌ । एवमुदवपतानीयान्तम्‌
॥४१॥

४१४ सत्याषादविरचिते भरौतसूचम्‌- ‰ [१७ प्रभे

पद्पोडशी निन्दितानाम्‌ । द्विपोडशी फनिष्ठानाम्‌ ।
उ्वैस्तोमो अ्येष्ठानाम्‌ । चतुप्पोडश् सर्वेषाम्‌ ॥ ४२ ॥
वाचः स्तोमेन यजेत | न च वसन्ते त्रात्यसतोमः । वात्यसतोमेन चुःपोडशिना
यक्ष्यामह इति सेकर्पः | अकाम्याथः प्रायधित्तायस्तक्मान्न फटनिदेशः । नाहीनो
ब्रात्यस्तोमश्चुःषोडशी स्वै गृहपतीनां दक्षिणतो दण्डस्थानीया | तदुक्तं मा्यका-
रेण कपर्दिना-इतरेषौ रत एव दण्ड उष्णीषं प्रतोदो यूषः । यया प्रतोद्‌ उष्णी-
पेण स्ह पडनियोजनार्थो भवति । उष्णीषो रशनास्यानीयः | परोरपकरणेऽसमर्थत्वा-
तदस्य का्ठान्तरं समर्थ (तेन) सह. मिनोति । यवा प्रतोदाकृति्प उष्णीषेण
सह सैषां यजमानानां कु्ुदरद्शाहवत्‌ दक्षिणाकाल एवं कुर्वन । एते भवा(मावा)-
सयसतिशदत्वि्यो दद्युरिति च्छन्दोगवचनम्‌ ।
पट्पोडशीयेनाशंस्ा निन्दिता वाक्या(्त्या) उपेयुः । पर्वद्रत्य्तोमेन पटूषोड-
शिना यक्ष्ये । शेषं पूववत्‌ । सेतर वा शेषः । दविषोडशी कनिष्ठा प्रथमवदु(ुेयुः ।
पू्वदरात्यस्तोमेन दवषोढशिना यक्ष्ये । शेपं पूर्ववत्‌ । उर्वसतोमश्चतुपो जयेष््ात्या
उपेयुः । अथैष शमनीयाना मेध्याना स्तोमा ये येष्ठा इति च्छन्दोगन्राहमणम्‌ | प्रनन-
नाते शमनीया इति च्छ्दोगसत्रकारवचनात्‌ । प्रनननतामथ्योजयेत्रा्या, ्रात्य्तमे-
नोध्वसतोमेन यक्ष्यमह इति । शेषं पू्ैट्िधाय स्ृतिचोदितपरायथि्तानि कत्वा तरि
दृति समवतिषठयुः । उर्ध्म्थैः सह॒ भोजनाद्यः | तेत॒ इतरेषां यायेेतान्‌ ।
वाजपेयादिभिरुपनयनं कृत्वेति च्छन्दोगवचनात्‌ । अथ नाकतेद्‌ः प्च निकायिनस्तेषां
प्रथम आतिथ्यानामत्यनिर्तमितरेऽभि्टोमा द्वितीया नाकपदो मरुतां चटु नाकसश्रय-
किशत्सामवेद॒विशेष आगमायितव्यः, न च्छन्दोगे विद्यते तस्मात्साम वेदान्तरं दृष्रा
पदा्विज्ञान कर्तव्यमिति भाष्यकरिणोक्तम्‌ ॥ ४२ ॥
आदित्यानां भयतिसुक्थ्यो नाकसदां भमः ॥
४३॥ व्यादि पाप्मना शातुग्येण गच्छन्ति
॥ ४४ ॥ अगरष्टोमा इतरे अङ्गिरसां दवितीयः ।
साध्यानां तृतीयः । मरतां चतुर्थनौजो वीयै-
मामोति । अयकि शः पचम इत्येके । माजा-
पत्यः पञ्चमः । मजाकामोऽभिभवा शरातृब्यमाभरः
भवाति(ते) । बिनुर्या भ्रातृव्यं चिुदते (ख > ५) ॥ ४५ ॥
आदित्यानां नाकदा प्रयतिना यक्ष्ये पापक्षया्थमिति सेकलपः । द्वितीयस्यङ्गिरसां
नाकपतदा श्रयतिना यये सवग पापकञयाथौमिति बा । निकाथिना तृतीयस्य साध्यानां

९ पटलः ] महादेवदाद्िसेकलितमयोगचन्द्िकान्याख्यासमेतम्‌ । ४१५

नाकदा (प्रयतिना ) यक्ष्ये । पूवम्‌ । चदु्ंस्य मरतां नाकसद] प्रयतिना
यक्ष्य, तेजस्वी भूयासं वीयथमिति वा । पशचमस्य नाकसद तरयक्षिोन श्रयतिना यक्षे
भरानापलयेन वेति स्वगामिति । अयाभिमूरमिमुवा यये चरातृवयमाभिमवानीति । प्व
मम्िष्टोमवत्‌ । अय विनुद्त॒विनुदकथ्या यक्ष्य, भरातृव्यविनोदृनायंमिति । शेषं
पवत्‌ ॥ ४३॥ ४४ ॥ ४९॥
चितिस्तोमः प्रनननकामः ॥ ४६ ॥
चितिस्तोमेन य्य प्रनननार्थीमिति कल्पः । सर्मनिष्टोमवत्‌ ॥ ४९ ॥
गायत्रेणोवध्येन रथतरसान्ना ब्राह्मणः पुरोधा-
कामो यजेत्‌ । द्रौ गायत्रो पूर्वो ब्राह्मणस्य॥४७॥

गायत्रेण रथेतरपान्नाऽगनिटोमेन व्रह्मव्कामो यजेतत्यापसतम्बः | असिन्कर्मणि
बरा्मणस्येवाधिकारः । गायत्रावशनिषटोमौ प्रयमयज्ञावित्यापस्तम्बीये विरेषः ॥ ४७ ||
उत्तरः क्षन्नियस्य ॥ ४८ ॥
पूवदवयाख्यानम्‌ ॥ ४८ ॥
तेजो ब्रह्मवचंसं ब्राह्मणस्य पूर्वेण क्षा्यस्यो-
त्रेणोग्रमन्यथं न तु बहुपञ््‌ भवतः ॥ ४९ ॥
बृहस्पतिप्तवनं तस्य कर्म -त्रकटुकेणामिषटोमेनोमयोः संकल्पः । ब छमणस्य ब्हमव्चत
फ़लम्‌ । कषत्रियस्य राट ननपदमुम्रमायुबीयपुरपप्ाप्त्य्ी मिचलयु(जविचाल्यो) भवति |
राषटूनिवातिनोऽपि चास्पास्तथाऽऽयुषीयननाश्च तथैव फटनर्देशः | न ठु बहुपशर इव
मवत इति निन्दाथवाद्‌ | ब्ा्मणक्षतरिययोयैनमानयोः कर्तव्यौ प्रयमयज्ञविति ॥ ४९ ॥
त्रिवृताऽद्िष्टताऽग्निष्टोमनापूतो यजेत ॥ ५० ॥
तिवृताऽगषटताऽगनिष्टोमेनापूतो यजेत बरहहत्यादिदो दष्टः सरभपापकषयार्थीमिति ।
सोमप्रवाकादि प्वममिष्टोमवत्‌ ॥ ९० ॥
आनेयः पुरोरुचः । आग्नेयी सुब्रह्मण्या {५१॥
दृशक्रय एव । केचिद्वकारेण ज श्र युते देव सोमाऽऽप्यायतामक्चय एकषन्िष्‌
आ] तुम्यमश्नः प्यायताम त्वमनेनाऽऽप्यायखत्यादि ॥ ५१ ॥
आ्नेयीष स्तुवतेऽजां हिरण्यं च दक्षिणा ॥५२॥
अभ्निरनयोः साम्बत्वास्मतिनिधित्वाचच ॥ ९२ ॥ ~
एतमेव चतु्टोमं करत्वा श्रोत्रियोऽक्हतः सीहतः
कामहतञ्ररणहतो वा यजेत ॥ ५३ ॥

१ क. र. विततस्तो” ।

~ ४१६ सत्याषाढविरचितं श्रौतसूरम्‌- [१७ परमे

-एतमेव चदुः्टोममिति । एतमेवासिषु तं चतुःोमं कृत्वा ्रोत्रियोऽततहतो ब्राहमणो
यूतकारः । कितव इत्यर्थः । स एतेन चतुःोमेनाभि्ुता यजेत । सरव पूववत्‌ । एतेन
¦ चतुः्टोमेन खीहतो यजेत सखीषु परिक्र(रफी)यामु सक्तः । सवै पूर्वत्‌ । कामहतोऽ*
प्येतेन चदुःशोमेन यजेत । स्पष्टमन्यत्‌ ॥ ९९ ॥
अश्वः श्यावो दद्तिणा ॥ ५४॥
गतः ॥.९४॥
सब्रह्मणे देषः ॥ ५५॥
सोऽधः ॥ ९५ ॥
यथाप्रकृतीतरेभ्यः ॥ ५६ ॥

अच्व्वदिम्ये दक्षिणा अगनिटोमवदिति मावः ॥ ९६ ॥

एतस्थेव बायव्यासु पञचदशमग्रष्टोमसाम कृत्वाऽऽमया-
विन याजयेत्‌। अन्ना्यकामं एरनाकामं पशचुकामं बा॥५७॥

याजयेदित्यन्ययः सवत्र । एतस्यैव वामम्यासिति कमोन्तरोपदेशः । अगनि-

पुष(द्)मीतमकस्तेन मेधावी यजेत । अशिता यक्षे, पिररोगमकतय्ं स पूर्वत्‌ ।

' -अक्नायकीमोऽप्येतेन यजेत । अगष्ुता यक्ष्ये अन्ना्यमवाप्नवानीति । प्रनाकामः भरना
' भवाप्नवानीति । पशुकामः पशूनवाप्नवानीति षिशेषः॥ ९७ ॥ ॥

-“ (एतस्यैव रेवतीषु बारवन्तीयमश्िषटोमसाम कृत्वा
ब्रह्मवर्चसकामम्‌ । ) एतस्यैव शकरीषु वार.
वन्तीयमगनिष्ठोमसाभ कृत्वा प्चकामम्‌ । एतमेव

॥ ~ चतुष्टोमं कृत्वा प्रामकामः। ( अप्रबग्यौ भवन्ती-

त्येके । ) भरिवृताऽपिषटुा वरहमवरथेसकामः। पञ्च

दशेनामिष्टता वीयैकामः ॥ ९८ ॥
` , एतस्यैव रेवतीषु वारवन्तीयम्नेमसताम कृत्वा ब्रवर्च॑कामो यमेत । तस्य क
पैव । ्रहमवचै्मवाप्नवानीति । प्रजाकामः प्रनामवाभनवानीति मद्वानापसतम्बौ ।
फठनिरदैशः सर्वत्र दर्यः । एतयैव धतुः्ोमं कृत्वा आामकामो प्राममवाममवानीति
फलनिरदेशः । एतेष्परवम्यौ इति केचित्‌ । प्िृताऽगिष्टुताऽन्ायकामः । पक्चदशेना-
भिष्टुता वीयेकामः ( आप° श्रौ° २२-१-१३ ) इत्यापस्तस्नः ॥ ९८ ॥

सपतदशेनािष्टताऽगिषटोमेन यज्ञाविधष्टो यजेत |

यास्वा यज्ञतो विश्र्ठेतु ॥ ५९ ॥

न

२ ट्टः ] महादेवषाकचिसेकटितमयोगचन््रकान्याख्यासमेतम्‌ । ४१७

सषठदशेनशरिष्ुता यज्ञिब्रष्टो यजेत । नैमि्तिकमेतत्‌ । यस्िन्कमौणि विभरिति
एनः पुनः क्रिया । अयवा यस्मिकतौ वि्राशेतसतं कतुं पुनः कुर्यात्‌ । अग्निटोमवतकु-
यदिति माष्यङत्‌ । तन्न समज्ञसम्‌ ।सूतरायै्तु-यत्तवि्टः प्रमादादार््ाद्व चेत्पुनः
संकल्पादारम्य पै कुयौत्‌ । छन्दोगसत्रेऽ्येवम्‌ || ९ ॥
तिवृद्बा्यं बद्तः ॥ ६० ॥
अवादयं वैनयादि राजगामि । विदित ॥ ६० ॥
। पचवदशोऽनद्यस्य न्नः ॥ ६१ ॥
. अनिहत्यस्य शाले योऽनिहनत्सहसरेग यातयादित्येवादिविशिष्टस्य पश्चदोऽ.
टत्‌ ॥ ६१ ॥
स्दशोऽनाओआ(इया)ननस्य भोजने माद्येकवि-
५ओओो जने यतो गान्धारकलिङ्गमागधन्पारस्करा-
॥ न्सौवीरान्धा ॥ ६२ ॥
सदशेन ब्रहदिरत्नस्य भकतितेन यजेत प्रायथित्तम्‌ । एकेशमानं यतो गान्धा.
रादिदेशान्‌ गत्मैकषि ६शेनाशिष्टुता यजेत । एतेन पापदेशगमननिपेधः प्रतीयते || ६२॥
िणेनोनस्कामः ॥ ६२ ॥
यजेतेति शेषः । ओजो बटमिन्द्ियं॒विंमिति मन्त्रवर्णा | ओज्कामलिग-.
वेनामषटिता, नियमोऽत दर्यः ॥ ६६ ॥
पश्वदशेन बीथैकामः । सप्तदशेन भनाकामः।
एकविश्डेन प्रतिष्ठाकामः । ( तरयस्ति्ञेन स्वरग-
कमः) ॥ ६४॥
गतः | धरयसि भशोऽगिष्ट्रौकामस्य || ९४ ॥

अपिवा उयोविष्टोम एव । अरिष्टठोमे सर्वान्कामा-
न्कामयेत्‌ ॥ ( ख०६ ) ॥ ६५॥
ठ इति सत्याषादरिरण्यकेशिसूत्रे स्तदशभन्ने द्वितीयः पटलः ।
अथवा यदगष्टत्फलमा्नातं नैमित्तिकं तत्व प्रकृते ज्योतिष्टोम एव विकरे काम्‌.
येत.। त्र ^ प्रनननं उयोतिः ' (तै० सं° ७-१-१ ) इत्यभिहृत्य यदेतत्फल-
पाखनातं ^ ये कामयते तमेतेनम्श्रते ' इति व्योतिःपरकृतिषिकारोऽशनष्टत सर्वेषं
कर्य. विकल्पः । स्वपामगष्ता य्य प्वान्कमानवाश्वानीति फकानरदेशः | गतः
भद

४१८ सत्यापाविरचितं भीतसूत्रम्‌-- [१७गरभे-

मन्यत्‌ ॥ ६९ ॥
इति पत्यपाददिरण्यकेरिसूषन्याख्यायां महदेवशशिेकलितायां प्रयोग
चन्द्रिकायां दशपरभ्े द्वितीयः पटलः ।

भ सदरम तृतीयः पटलः ।

तरिद्ताऽगनिषटोमनानिरक्तेनान्नायकामो यनेत ॥ १ ॥
चत्वार्ञवृतोऽभ्िशेमा रथैतरामानः । तेषा प्रथमेनानिरुकतेन प्रामकामो यनेत,
( भाप श्रौ" २२-७-१।२ ) इत्यापसतम्बः । निकायिनलिवृतस्लोमा शगनिटोम-
सस्या रथंतरसामानः । त्रिवृता यये ्मिद्धचरथमशनष्टुपहेन यक्ष्य, ( यक्ष्ये )
इत्यादि शेपं पूषैकत्‌ | १ ॥ ध
अनिरकतं मातःसवनमित्यके ॥ २ ॥
एक इति शालन्तरोकतं सर्वममनि्टोमवदित्य्ः ॥ २ ॥
अन्व; नेतो दक्षिणा । स ब्रह्मणे देयः ॥ २ ॥
जारुयातमेततसायके । इतरेषां किनिदानमुतम्‌ ॥ \ ॥
बृहस्पतिसवो द्वितीयः ॥ ४ ॥
द्वितीयो द्वितीययज्ञः । गतमन्यत्‌ ॥ ४ ॥
ब्राह्मणो ब्रह्मवचैसकामः पुरोधाकामो बा येत।
य॑ बा स्थापत्यायाभिषिनरेयुः,॥ ५॥
रक्षणस्य यज्ञो न रानन्यश्ययोः । भिवता बृहस्पतिसवेन य्य, वृहस्पतिमवा-
करवानि, पुरोधा्पमिति वा सकलः । सवैमगि्टोमवत्‌ ॥ ९ ॥
परिस्लजी होता भवति ॥ ६ ॥
प्रिलद्वतीति वचनाद्धोतृबरणकाटे परिखनी होता भवति ॥ ६ ॥
अरुणो मि्िरख्िश्ु्रः ॥ ७ ॥
अर्णो वतः । अक्षिणी यः पुनः पुनरन्मीलति स मिरिरः शिकः कर्मभिः
ष्ठः | मातृतः पितृतश्च स्मयमभिजनपियावृततेव | एवेभूते होतारं वृणीत इत्य)॥७॥
बृहस्पते जुषस्व न इति बारस्त्यमतिराप्ं एाति ॥ ८ 11
अतिाहमकरे भराकृती द्वौ गृहीत्वा बाहुत्यमातिमराह्यं गृहात्वकञयन्सौ यौणामन्स-
मस्य विकरः । जपिवा समुचय एव न विकारः । अन्ते निवेशः
शवानापसत्ाोभेषिकारः। वृहसते नुपस्व॒ न सृत्ृ्मुवतयोपयाममहतोऽपि बृह

ञे

1

६; ] महादेवसाच्धिसेकलितमयोगचन्दरिफान्यास्यासमेतम्‌ । ४१९

सतये भजस्व । सौयपे तथैव -एष ते योनिरिति ॥ ८ ॥
वास्पत्यः पञ्ुरूपालम्भ्यः ॥ ९ ॥

१ आगे सवनीये पृशूमुपाकृतय नाहै्पत्यमुपाकरोति ' इति क्वनाश् । प्रनापतये
तवा जुष्टमुपाकरोमीत्यादि । भ्नानन्त इत्यादि(ु) दविवचनेनोहः। सर्वमेकादशिनीवदेक
एव यूपः । केचितपृयगिच्छन्ति । तदोषशयपातनीवतौ । एकयूपपे दवे रशने इत्याद्यः
स्वदितं सैदातेन । चोदनामावादूगणगणधरमां न प्रवन्त इति केचित्‌ ॥ ९ ॥

भरातःसवने सन्नेषु नाराक्षभ्सेष्वेकादश् दक्तिणा
व्यादिशचाति ॥ १० ॥

प्रातःसवने सन्नेषु नारारतिषवेकादश दक्िणा गावस्ुपो वो विवेदा विभनतिविति

विभज्य दानम्‌ | दािणादिहोमो नयनादि च व्यादिश्चपि ॥ १०॥
आज्येन माध्यंदिने सवनेऽपरिमन्वारन्धं कृष्णा.
जिनेऽभिषिश्वति । यथाऽ्िचित्याया+ शुक्राम
न्थिनोबी सध्स्ाबेण ॥ ११ ॥

माध्मेदिे परातःसवनवहानमाघरं दक्तिणाहोमे कृत्वा भ्रातःप्वने द्िणा दना इह

न दीयमानास्तृतीयप्वने दातव्यश्चासिन्कले तीरथ नेयाः ॥ ११ ॥
अबदरादश् माध्यंदिने सबने ता उभर्यारुपाक-
रोति । दवादश तृतीयसवने ॥ १२॥ ता ब्राया-
शुषाकरोति ॥ १३ ॥

अशवद्राश्च माध्यंदिने ददातयेकोऽश्रोऽन्या गावस्ता उमयीरुपाकरोतीति या माध्य
दनि गनयीसतृतीयस्वनार्या सतासो सवा सामुमयोः पृरयक्करणि््यः । महिन्रसतों
भत्यभिेक आज्येन । कृष्णानिनमास्तीय तसिननापीनं यनमानमाभिपिश्चति । शुकराम-
न्थनोवां । संसञावेण ' वृहस्पते युवमिन्द्रश्च वस्वो दिनयस्येशाये उत पार्िवस्य । धततं
रि. स्दवते करये चिदयुयै पात स्वस्तिभिः पदा नः, इति सूतान्तरोक्तमन्रणातिपाह्म-
का बृहस्ते भानचिनभानसवी त्वमित्यादि पुच्छीत्यनुमन्रणम्‌ । सौरये तृती
असने सेषु नारारासेष्वेकादरा गावः प्रदीयन्ते ।। १२ ॥ १३ ॥

अपिवा मातःसवन एकादश माध्यंदिने सबने
दादश तृतीयसवने । अश्वं तृतीयशोऽतुसवनं
द्ादित्येकेषाम्‌ । सवी माध्यंदिने सवन इत्येके
॥ १४

अपि वेति किकः ॥ १४ ॥

४९० सत्यापाढविरचितं भोतसूभष्‌- [१७ प्रभे
मनसेतरयोः सवनयन वा मनसा च न ॥ १५.॥
अय कलः शालाम्तरस्थोऽपि वेत्यापस्तम्बीये दशनच ॥ १५ ॥
तिदतोऽशरिष्टोपस्येषुं विद ्टोतिं त्व(ऽभिचरम्यजेत ॥ १६ ॥
शोषं सवेमनि्टोमवदिति न्यायाच । इपु्तृतायोऽमिचारार्थः । इषुणा तृ( र )
वृता यक्ष्ये परमरणा्थम्‌ । इयेनवत्‌ || १६ ॥
तत्र विशेषः--
समानमितरच्छयेनेन ॥ १७ ॥
व्षक्तम्‌ | १५ ॥
शिद्रतोऽगिष्टोमः ॥ १८ ॥
"अशः श्यावो दक्षिणा । पत ब्रह्मणे देयः, ( आप० श्री° २२-७०-१९ ) इत्यादि

पूर्वत्‌ ॥ १८ ॥
श्नस्कणस्तोमः । सर्वस्वारः ॥ १९ ॥
चतुरः स्वैर इत्यापस्तम्बः । सरवर उत्ते वयस्यधिकारः । सायकरादीनि
कमणि हृत्वा जातपुत्रवानसमन्कर्मण्यधिक्रियते । भिवृताऽशि्ोमेन शुनस्कणस्तोमेन
परव्वरेण यक्ष्य इत्यादि । शेषं पत्‌ ॥ १९ ॥
मरणकामो यनेत यः. कामयेतानामयतां स्वर्ग
रोकमियामिति विज्ञायते ॥ २० ॥
तरिता हनस्कणैस्तोमेन सस्वरेण यक्ष्ये । स्वगैोकमवाप्नवानीति . संकल्पः ।
सर्वम्िष्ठोमवत्‌। दीकाप्रमृति यजमानस्याऽऽमैवकाठे मरणं यथा प्ंमविष्यति तथ। यत्नः
कर्तन्यः । छन्दोगवचनात्‌ । सर्वमकषनप्राणभक्ान्भक्षयति । न तरतादीनि । अनशनमेवं
मातापवद्ाः । जारब्ये यान्‌ गर्तऽवनयेत्‌ । सूक्तवाकं आयुरादिोपो मरणका-
मार्थत्वाच ॥ २० ॥
याम्यः पद्यः श्ुकहरित उपालम्भ्य; ॥ २१॥
पषुकाठ आयं पवनां पशमृपाहृत्य यमदेवत्यं पड शुकवणमाकमते । यमाय
त्वा जुषटमुपाकरोमीत्येवं निगमो भवति ॥ २१ ॥
कृतान्न दक्षिणा ॥ २२ ॥
गतः ॥ २२ ॥
आरमत स्तूयमान दकषिणेनोदुम्बरीमहतेन वाससा
पत्तोद््ेन प्रावृत्य दक्षिणाशिराः संबित

१ ष्टः ] मरहादेवशा्िसंकटितमयोगचन्धरिकाव्याख्यासमेतम्‌ । ४२१

ब्राह्मणाः समापयतमेतं यत्नमिति ॥ ( ख० ७) ॥ यन्न
सस्स्थामु संतिषटते ॥ २३ ॥
आर्भवे स्तूयमाने ( पवमाने ) स्तूयमाने दिणिनोदु्ब इष्णानिनमासतीय दक्षिणा
शिराः प्तोदरोनाहतेन वास्त सेवेश्च त्राणाः समापयतमेतं यज्ञमिति प्रैपमक्वा
तत्रव सैतिष्ठते पारेसमाप्यते ॥ २३९ ॥
पृथगरणीष्वप्रीन्समारोदयोत्तरनारायणेनाऽऽदित्य-
मुपस्थायारण्यमभिप्रीति ¡ याद ग्रामे विवकतेलृथ-
गरणीष्वश्रीन्समारोद्मोत्तरनारायणेनाऽऽदित्ययुप-
स्थाय षु म्रत्यवध्येत्‌ । य्नभिपराप्ुयात्तान्य-
्क्रतूनाह । तेन भृरुकथ्यो रथंतरसामा । मूी-
कामो यजेत । घेनुदक्षिणा ॥ २४ ॥
गतार्थः । मूतिकामो मूरच्येन यद्ये भूतिमवाप्नवानीति सकटपः । सवैमुतध्य-
वत्‌ ॥ २४॥
अक्तय्य९ ह रै सुकृतं चातुमास्ययानिनः ॥ २५ ॥
अक्षय्यं ह वा इति । चलुुं चठ मतेषु क्रियन्त इति चाहुमस्यानि तत्मयु्‌-
तानि वैशवदेवादीनि, तैरिवाशचातुमस्ययानी ‹ करणे यजः › (पा: घू० १-२ ८९)
इति मूतकाढे यनतेर्भिनिः । तप्य चातुमस्ययानिनः सुकृत यागननितफठसाधनधरमा-
प्रपयौयमपूषैमलय्यं कषेतुमशक्यं न कदाचिदपि भोगेन क्षपयितुं शक्यते । “य्यनयै
शक्यार्थ. (१० सू० ६-{-८१) इति । हि क्षये (म्वा० धा० २६६) इत्यस्मानि-
पातितः । व्याख्यातमन्यत्‌ ॥

शिशिरे दवादश दीक्षाः कृतव द्वादशोपपतदशच कृत्वा फाल्गुना पौर्णमास्यौ सुत्या
यथा मति तथोपक्रमः । अय वा चैत्या वा यया स्यद्धदेवस्याहानि वैधदेवुनापी-
रये स्याताम्‌ । प्रतिपदीत्यथेः । उत्तरं च वारुणप्राघापिकं वारंणप्राघातिकयोरुत्तरपवंणि
प्रिपुत्तरसाकमेषायानामातिरत्रे पशव्यं द्वादशी ( श ) दला्यविरिधेनोपक्रम्‌-
इडन्दोगवचनात्‌ । फल्गुन्यां पौणेमास्यामिति पलमाश्रिय प्रयोगः-- शिशिरे
षष्ठयां परातरगनिहोत्र« हुत्वा चातुर्य असव्ये मे सुकृतं स्यादिति सेकपः ।
नित्यमिदं कर्मेति मगवता मनुनोक्तम्‌ । सोमचातुरमा्रयक्ष्ये इति संकल्पं कत्वा तरिवरृता
यक्ष्य, विदुदि० सोमप्रवाकादि सैमञनिचयनवािति माप्यृत्‌ । यजञदत्तश्णश्चातु-
मस्यानि मविष्यन्ति तत्रभवता इत्यादिना । चाुमास्यानीति सूत्रवचनमतिरात्प्मू-
तयश्वाहगैणा अन्यत्र चातुमास्यानि रानसुयाम्याम्‌ , इति च्छन्दोगवचनात्तसिकेवाहनि

४२२ सत्याषाविरषितं भरतसूत्मू-- =“ [१७ परे

दीका द्वादशाहवदत्नापि अन्वारम्भणीोपं केचिदिच्छन्ति । दवादशोपतद्श्च त्वा
द्ादशाहवदयपच्छेदनकाटे न॒ युषच्छेदनम्‌ । उत्तरेदिकाटे नोपवपति चात्वाद्य
लोपः । वेदिमानं हृत्वा चुःशिखणडत्यवोक्ष्योत्करं छृत्वा कित्तायनीत्ादि सै दुप्यते
भरच्छादनानतं शिष्ट सकैमहीनमृतदादशाहेवत्‌ । पयस्या्य॑वत्सानपाङ्ृत्य पदविशदेक-
स्याऽऽभिज्षाया अपराकरणमरमषोमीयसयष्मप्नहनकाठे आतिष्यायां परयुक्तान्पारीन्म-
युनक्ति (परिदध्यात्‌) प्ुनियोननसमरथ संनह्यति । आतिथ्ये काठे अशनीपोमयिस्याऽ$-
उयाभिमनत्णान्तं छत्वाऽस्तयादानाद लुप्यते। यवमतीभिः परोक्षे षित्यै त्वेति पाशैः
सवा अपः परयोऽ्यमानायाजुन्रूहीति सपरषः येन वेनानिच्छकलेनानक्ति | न चपाठः,
नियोजनकाठे पारेषौ नियोजनम्‌ । द्िणे परिधौ, वपया प्रचय परोडारमलु वैशवान.
रपान्यहविषी निर्वपति, इति आश्वलायनोक्तं पयसो विशसनं कत्वा वश्या आपि.
साया दोहनं पर्बुक्तम्‌ ( ततो › वत्सापाकरणं हृत्वा ( त॒) मेवं पारस्तरणा-
न्तम्‌ ॥ २९॥

त्िददमिष्टोमो वैश्वदेवस्य लोके ॥ २६ ॥

शवमूते महारात्रे बुदध्वाऽ्भे नयेत्यादि ८ श्िवृद ) ग्निष्टोम वैश्वदेवस्य लोके वेध.
देवस्य स्याने सवनीयानां निवापः काठे सवनीयाोनि पर्वाणि कैवदेवानि सर्वाणि च
प्राणि प्रयुनक्ति । (अपरतः ) सवनीयकपालानि मर्मनार्पमेकं वृहत्कपाठं च वैश्वदेव
कपालानि चरस्थाल्यौ स्फ्यश्च ददं ( परतः ) पा्रीदरयमवशिष्टानि त्तरेण प्वनी-
यवतमरातदहिप।ज्ं वाजिनपाकनं नेत्यादौनि । तन्त्रेण वानस्पत्याऽपीत्यादि वेषाय वां
सवनीयानिरप्य वेशदेवहवीष्यनुनिरषपति निरुपतानीहीनिति शूर्पे निवापो मारतयैः
सहेः । उभयाय निरुप्य प्रोक्षणादयः । अवहननकाले सवनीयानवहत्य ब्रीही
नषधा कृत्वा सघ भगान्॑सुज्य यथाभागं व्यावर्तध्वमिति टाजायौन्विमनत्युमयोवया-
दवतनिदशः । कनिष्ठा ठाजा्या मयुः । भूयिष्ठा वैश्वदेवाय तानबहत्य पयिः
तरिष्फलीकरणंबेशदेव्तनीयारथानां गिषानं तन्त्रेण सवनीयानां पेव्यानिमञ्य वैष
देवाेष्यान्विमनति सवनीयानमिन्मपि वा वैशवदैविकाना पूषणान्तोनि सर्वाणि कपा-
छन्युपधाय भैत्रावण्या दोहनम्‌ । ततो वैश्वदेव्या दोहनम्‌ । मदन्तीरषिश्रयीत इत्यादि ॥
एकस्यां पात्य पिटानन्वास्य ्टनुसपूय बहिनुपुनाति । करमेण यवपिष्टं कृत्व
चाहुमोस्यवद्विमज्य निर्दश्य करमेणोदधासनम्‌। उद्वासनकाले सवनीयाु्रास्य बानिनतेच
नान्तं कृत्वा चातुपस्यानामुद्रानं वानिनततेचनान्तं करमेणाटंकरणमित्यादि ॥ २९ ॥

१ “न्तानां ॥

|

३ पटः ] महादेव्राखिसेकटितभयोगचन्द्रिकाव्याख्यासमेतम्‌ । ४२३

वैषवेवः प्यः । बाहै्पत्याऽनूबन््या ॥ २७ ॥
भवतीति शेषः । ्रोह्लणादि तवा प्रद्िणं परिधिं परिवीय वैश्वदेव पद्पाकरोति ।
कादरिनाघरातिः । पू्वत्सवनीयपशोनियोननं पारेधौ । स्वनीयानासाद्य चातुपौ-
स्यानासादयति । दवयोबाभनं सेज्योत्करे पादयति । प्रचरणकाठे सवनीयैः प्रचय
कैश्वदेवहविर्भः प्रचरति | २७ ॥
न यूप॑ः मिन्वन्ति ॥ २८ ॥
प्रिषिनियमाच ॥ २८ ॥
नोत्तएेदिषुपवपन्ति ॥ २९ ॥
नियमा्च ॥ २९ ॥

परिधौ पश्यं नियुज्ञन्ति । उलछुके वपि वा ।
उत्तरेषु निभिन्वन्ति । यूपानुततरवेदि ुपवपन्ति ॥ ३० ॥

प्रातःवनीया्ैश्ेवहवी यनु निर्वपति । समानं ठु छिषटकृदिरम्‌ । न यूपं
मिन्वन्ति । नोत्तरवेिमुपवपन्ति । परिधौ परं नियुञ्जन्ति । उल्मुके बरंषि वा ।
मिन्नत्युतरषु यूपान्‌ । उत्तवेदिमुपवपन्ति ( आप श्रो° ९१-८--१।८ ) इत्या.
्र्तम्बः । समान तु चििष्टृसन्त्रेेत्ययेः । व्प्राशित्रयोश्च तन्त्ेणोभयोरमयोः
पयस्ययेरेकैव शाख तन््ेणोतकर्पपते उत्क इति । दक्षिणाकले प्राशदतिणां
ददाति । न यूपोपस्यानम्‌ । न परिविभरहरणं कृतमिति चात्वलकायै स्व दुप्यते
उपस्यानादि सर्ैम्मीपोमीयवत्‌ । पलिकष्यातिग्राहमस्य॒निदत्तिः, प्रीणि गृहणाति
केचित्पा्िकमेवेति तस्या अत्रापि परिधौ नियोजनम्‌ । अथोद्वततानीयान्तं विधाया

हतं वासः परिधाय चादुमोप्यत्तानयुपेयुः । समापो वैश्वदेवः ॥ ६० ॥

ततश्च मासेषु वरंणमधासानां लोके तरिरा-

जोऽगनिष्टोम उक्थ्योऽतिरात्रः । मारुतः पञ्चः |

वारुणो द्वितीयः । मेत्रावरण्यनूवन्ध्या ॥ ३१ ॥
आपादचां पौणैमास्यं सुत्यारम्मो यया स्यासपू्ववद्रादश दीक्षा द्वदशोपपतदश्च
त्वा, एवं कारं प्तीक्षयाऽऽरम्मः । .वरुणपरवासानां छोङे ददिव इति च्छनदोग-
चनात्‌ । षष्ठयां दवितीयेन य्य केचिदूद्िरपरेगेि वै च दशाहवत्‌ । तसिन्नहन्येव
दृतणीया । सूपच्छेद्नकाटे एकयपं छिना, उत्तरेदिमुपवपत्यौपवपथ्येऽहन्यग्निवटु-
त्तरं परिग्राहं छत्व प्रतिप्रस्थाता शासामाहरति मारत्याः शालाया अपि वत्सापाकरणं,

४२४ सत्यापाढविरचितं भरोतसूत्म्‌-- ` [ १७ प्रभे

यूपकाटे यूपं मिन्वन्ति, प्रयतां विकातन छृत्वा मारुत्या दोहनं स्वनीयध्माबार्हिराहर-
णम्‌ । प्रसूनमय तरेषा सेनद्धमित्यादि परिस्तरणान्तम्‌ |

शवमूते महारात्रे बद्धूवाऽमे नेत्यादि अग्निटोमवत्‌ | सवनीयनिर्वापकाठे वैशवदेव-
वद्वरण्ावासिकानि हवीषि निर्वपति पूर्सिनन्युत्तरस्मि्रहनि सवाणि विज्य वा
( आप० श्री २९-<-१ १ ) इत्यापसतम्बपूऽम्‌ । कपर्दिना भाष्यकोरेणाप्यनुक्त
तस्मदेवं विचारः कर्तव्यः । असिन्रहनि सर्वाणि वारणप्राधाततिकानि हवीषि कतैम्या-
नीति विभञ्यकतिलुत्तरलिन्‌ । अयतेत्तर्िन्वेि संशयः ।

मथमेऽहनि सवषां निर्वापः, इति केचिद्वणमन्ति । भय प्राथमयात्मयम्‌-
मतिक्रम्योत्तरसिमिनिवापिकरणाभावात्‌ | तस्मूर्ऽहूनि विभज्य पूसिनत्तरस्मिभिति
सिद्धान्तः । लिङ्गद्ौनादापस्तम्बेन मगवता पाकमेषहवीप्यपच्छिचोक्तमिति । पुनश्च
खिङगं चादुमौस्येपैटिकेपु सतर पयस्या देवता शह सोमेषु पशदेवता वैश्वदेव वैवदेवः
पुः । बरणपरवातद्बे मारुतः पशुः । द्वितीयस्य वारुणः | साकम पयस्या नाति
पः हनापीरीये वायव्यं परयः । रेषे वायम्यः पशुरिति दशेनान्मारत
पशुः पूवौसिनिदयमानत्वात्‌ | मारतप्चन्तानि पष हवीषि पूवौमिननेवाहनि द्वितीय
उत्तरसित्नहनि वारुणस्य विद्यमानत्व रणीपयप्यमकशच कायश्च ्रसतित्नहनि अपर च
प्रक्षा कायमप्युत्तररिमव्रहनि कथं साकमेधे उदे वारुणप्ाधातिकेम्यो दबे च

साकमेषे वरुणभयासियोरेककपाच्येवते कशिद्विधकंमौ च तदष्यं परतिपद्य"

विधीयते वरुगप्वयोरहनोरररिमन्हनि प्रतिपदि विहितं प्ाकमेषे ज्यहमेवो्तरऽहनि
दैकर्माणि प्रतिपदि विहितं तसिन्कायमप्युत्तरसिनहनि कर्तम्यमवं प्रयोगः कर्तव्यः ।
अत्र प्रहृतमनुषरामः ।

सवनीयानां पत्नयोगकठे सवनीयानां वरणपराप्रतिकाना च पात्रणि प्रयुनक्ति,
सथनयिाकषरप्य तस्मन्‌ शूप यानि वारणम्रा्ातिकानि देन्ा्षपयन्तानि निरुप्य प्रति-
स्याता मरुढयरत्वा° ततः करम्मपत्र्ान्‌ , सहैव प्रोक्षणादयः प्रागभिवपनान्तं
छृते्मिस्य पूषण्वतः सोमस्य सरस्वत्या इति तण्डुटानिदमिनद्स्यनः वितु
पूष्ण इनद्म्योमैतामिति पेषणाथत्वनिवमयिवापः | कमेण चदुयनेन कपालान्युपधाय,
भैत्रावरुण्या दोहनम्‌ । मदन्तीरधिश्रयति इत्यादिषिण्डं कृत्वा प्रथमतण्डुलन्यथामागं
वयावरतध्वपिदिनदप्य हसित इन्द्रस्य पूपण्वत इत्येकं मागम सोमस्य परस्वत्वा
इत्युक्तं मागमय पुरोडाशानां व्यावर्तध्वामिति पुनश्च व्थावतध्वमय तण्डुलानां व्याव
व्याव व्यावर्ेभागिदं सोमस्य रत्या इति चरोः । इदिदराम्योमेरतापुत्तमो
मेषमध्वुः करोति | अय यवानामभिश्रयणादिटानतिन्मय भैतरावरण्या दुध्यानयन-

#,

६ पटः] महादेवश्ालिसंकटितमयोगचन्िकाव्यास्यासमेतम्‌ । ४२५

मय वारप्रघ्षिकानां यथाक्रमं मेषमभिश्रयति । ततो द्ध्यानयनमन्तरितं सवपाषु-
दास्नकले सवषां करेणोद्ासनम्‌ । दविरत्रवदनि्ोभप्तमातुरेेति । केचितपद-
कछ मारुतः पशुः | विहरणादष्य कठे मानीीय्य रल स्ननीयपदोरमने वाजनिदिति,
हृत्वा मानौटीये करम्मपत्रः प्रचारः | अक्रनिति जपित्वा स्वनमपीत्यादि्तवनीयैः
भवयं वारुणप्रवसिकर्मषनतैः भरचरति । समानं ठु िषटृदिडम्‌ । वैरोभिकाणां च 1.
पश्चाशदक्तिणा दद्‌ति पत्नी्यानान्तमहः संतिष्ठते ।

द्वादृशाहवद्हीनप्॑ततयः | भेतावरुण्या वत्सापरकरणं कृत्वा तदानीमेव वरुण्याऽ.
धवः करोति । मे्ावरण्या दोहनं कृत्वा वारण्या दोहनध्वयुर । केचित्‌-पतिभ-
स्यतिव [ सवनीयस्य परिस्तरणान्तम्‌ । ^

महारात्रे दधवा अपने नयेत्यादि । सवनीयनिवपकले दवे भन्ये कपडे 'एका-'
दृश कपालानि पेष्वधम्टो वा काया्मेककपालं स्पयश्च द्द्‌ । रिष्टं त्वै ` पर्ववत्‌ |
सवनीया्निरप्य तसमिेवस्य जुष्ट प्रागभिवपनात्‌ | यथाभागं व्ावर्तःवमिदृमिन्स्य
हरिवत हृद्य पूषण्वत ददृमिन्रस्य वरणस्य कप्यदधा्रनां च करमेणाधिवापं तवा कपा~
खन्युपधाय भेतरवरुण्या दोहनं कृत्वा यथामागं व्यावतैध्नं व्यावतेधागिदं वरणस्येद
कस्येतया प्रषमभैनं सवनीयक्रमेणाधिभित्य सायदोहयन्तरितमित्यादि । , उदरान्‌ .
काले. ्रणोदवासनम्‌ । नत्र मेष्योपयोर्व्य तिहार । (खस्य स्वस्या) पशुकल वारणः"
पृः परचरणकाठे सवनीयः प्रयै तते वारुण्याः प्रचारं करोति । अचयुः काया
नुबूहि इत्यादि, समानं सिष्टकविडं परातरं च प्रारदृत्तिणा । जवभृयकलि बिनु,
सश हत्वा पिटिष्कापोसत्णी प्हेपः ।

पैत्रावरुण्यनूबन्ध्या मति । उदवततानीयान्ते, तशद मतानि मवन्तीति ।

अथवाऽऽशवटायनमतादुत्रेयुरेव बारुणपरा्ातिकानां सेषं निवापः करुम्भपत्राणां
च | अध प्रयोगः प्वसिन्नहनि पयस्यात्यस्य दोहनं भैनावरग्य मार्या वार्‌
ण्याश्च | शवोमूते सवनीयकाडे उमयारयानि पत्राणि प्रयुज्य सवनीयानि निरुप्य ताप
यवाघु वारणपरघातिकानि सर्वाणि निवपति करम्भत्रा्ानि उमया(नि) निगोपततादनमु-
मयं निगद परागिवाप्नाल्ृतवा यथाभागं व्यावरत्वामिदमिन्रस्य॒हरिवित इदगिद्धस्य
पूषण्वत इदं सोम्येदं सरसत्या इति वर्वयोन्‌ (इदृमिन्वाम्योः) इदमिन्धस्यभेः
सवितुः पूष्ण इन्रम्ोरमरुतां, वरणस्येति पौष्णान्तन्कमेणाथिवापः । क्रमेण कपाल
युपाय मैतरावण्या दोहनम्‌ | ( ततो मार्या वारुणयाश्च ) । मदन्तीरविश्रयणं पिण्डं
हृत्वा एथक्तण्डुलान्ययामागं व्यावर्तध्वामिद्‌मि्रस्य हरिवत इदमिनदरस्य पूषण्वत इत्येकं
माणम्‌ । इदं सोमस्य परस्त्य इत्येके मागे पुरोडाशस्य व्यावरतवमयेनपुरोडाशमथ

भ

४२ सत्योपाढविरचितं श्रौतसूत्रम्‌-- [ १७ प्रभे

ण्डान्‌ , व्यातौ व्यवरत्वामिति तरिः, एुनव्यवरतध्नं (या). सा मेषी पुनव्यौवयो
वारुणकायौ । इदं सोम्येदं सरस्वत्या इति चरू । इदं वरुणस्येदं कष्ये्यक्तमितरेषां
यथक्रममधिश्रयणं घर्मः स्त(स्थ) धर्मोऽपि (लाना) इत्यन्धमथ मैत्रावरुण्या दध्यान-
यनमधामरेयमय सौम्यं चरुमय साविवरायन्ासपरयन्तानधिश्चित्य॒मेरपीमभिभ्रित्य
मारुत्या दध्यानयनमथ कायमन्तरिपं सवपा । उदवासनंकाटे सवरनाभाुदरासय द्वयोः
पाघ्रयौरुद्ररणं त्वा वारुगप्रव तिकानयदासयति करमेण । पशुकाले वारुणः पशुः |
धिष्णिबविहरणस्योधयै मार्भालीयस्य भरणं सवनीयस्य पशोः० अग्ने वाजनिदिति
हृत्वा मानोरीमे करभ्मपभनिः प्रचारः । जक्रानिति जपित्वा मुवनमसीत्यादि सवनीयः
प्रचयं वारुणायेः पैः समानं ठु छिष्टकृदिड वैोपिकाणां च । दकषिणाकाठे प्राशद्‌*
दातीति पूकत्मेन समानम्‌ | केचिल्मयमेऽहनि सषा निवापः । तद प्रयोगोऽनन्तरोक्ते
तुरयः । तद्‌ाऽप्यवमादुदत्योदवसानीया्तमिति । समापा वहणवसाः | ३१ ॥.
तततुषु मासेषु साकमेधानां रोके तरिरात्रोऽ-

ष्टोम उक्ध्योऽतिराओः ॥ ३२ ॥

अय कार्तिक्यां पौणमास्यां परिरतरस्य प्रथमेऽहनि सुत्या यथा भवति तेषा
द्वादश दीक्ष दवादशोपपदश्च कृत्वा तदनु आरम्भः | अयवा छन्दोगमतत्तस्य तिरत
सयोत्तममहः पवि यपा स्यात्तयाऽऽरमभः |

द्वादश दीक्षा पिधाय द्वादशाहवत्तस्य कम-अतिरत्रिण ' ये विद्युति > सै
द्वादशाहवत्‌ । नाक्गिचयनं न सराक्िः । उत्तखेदिविधानात्‌ । प्रतिद्धमौपःसथ्यन्तं
कर्मं बसतीवरीमरि(भि)दरुत्य प्रयाति विशास्ति | असिन्करमणि यूपं ` मिन्वन, अगरी
धोमीवक ले पतवमीयपरिस्तरणान्तम्‌ ।

महारत्न बद्धवाऽओ नयेत्यादि अशिष्टोमः । प्रातः वनीयानां एुरोडा्चनां निवाप.
काठे परातःसवनीयानां निरुप्याप्रयऽनीकवते जुष्टे निर्वपामीति । यत्प निरुतये
नीहिपते निरुघनीदिषु । अवहन विभागः । बीहिपतेः व्यारतेयामिति । इतरथा
भ्ागभिवपनाद्विमागः। व्यावक्वमिन्रस्य हरिवत इदस्य पृषण्वत ्दमिन्रसय्रनी-
कमतः । शिष्टं यपोक्तम्‌ ॥ ३२ ॥

अमेयः प्रद्रा द्वितीयः । रेकादकिना- `
स्तृतीये मानापत्यो वा सौयैनूबन्ध्या ॥ ३३ ॥

पके भ्रा आयः पुः । देवाय । पौप्णीकस्य प्रयममहर्िकारत्वा-
शतस्य भयहस्य तद्वदतिमराद्याः । सवनीयैः प्रचयं येऽनीकवते प्रचारः । माध्यंदिने
सेवीम; सह मदय प्तपमे्यो निषोप्रः । मरुदचः सतपम्यो जुष्टं निष.

च्छ

६ पटः] महदेवशाखिसंकणितमयोगवन्दरिकाज्यास्यास्मेतम्‌ । ४२७

पामीति पूर्ववरचारः । सर्म्टोमवत्‌ । पत्ीपयाजान्तमहीनततयः । रातौ वती
दरीषु परिहताघु गृहमेधीयेन चरन्ति ( २-८-१६ ) इत्यपप्तमबोक्तम्‌ । अज्ञना-
भ्यन्नने च पृदोहादि पररतरणान्तम्‌ |

मेहर बुदधवाऽे नयेत्यादि उक्थ्यः पोडशी न त्वहीनः । छन्दोगमताच प्रात
रनुवाकमुपाकरोति तयाऽऽहाऽऽप्तम्बः--“उत्तरप्याहून उपाकृते प्रातरनुवके पूणा.
दर्व्ैण चरन्ति, ( २२-८-१७.) इति । शालामुखीय प्रतिप्रस्थाता एनः पतवनीयैः
परोडारौः--‹ दिनः प्रातः एवनीयान्‌ › निरवौपो भवति । द॑ निरुप्य पूैषयव *
जीहिषिमागः । रेन्स पष्टः । सवनीयः प्रचयै करीडिनां प्रचारः । माध्यदिनपतवनीयैः
सह स्वतवप्तो निर्वापः । मरुदधयः स्वतवद्धयो जुष्टं निवैपामि । एवतवानघ्र नियतः |
देनं निरुप्य स्वतवद्भ्यो मरुदयः स्वतवद्धयो हव्य५ रकषघठ | संविशन्तामित्यादि
सवनीयैः प्रचय तेन प्रचरति । तृतीयप्तवनीयैः सह महाहधिपो निर्वापः, वैधरकरमण-
वय कुतः किङगदशीनात्‌ । वैश्वकर्मण , प्रकृतिवदिति । उत्तरसिकरहनि प्रतिपदि हित,
तमादुततराभित्रहनि परकर्मणां लिङगिरेधात्‌ । असिम्टन्ेव सपं महाहतिपाम-
विदपेण. विधानद्वकरमणोऽप्यहन्येव निवोपः | उभयानि पात्राणि प्रयुनक्ति.
दन निरप्य तेषु यवेप्व्ेयादिरे्ेवन्तनिर्वपति। ए प्रोक्षणादयः । परागविवापना-
तृत्वा यथामागंद्यावरवध्वमिदृगिनस्य हरिवत इदृमिनरस्यपूपण्वत इदं सोमस्य परस्वत्वा
इति तण्डढान्‌ । इदमिन्यत्ः विदुः पषण इनरयोरिधकरमगः पेषणायन्‌ । क्रमेण
कपाहोपधानमदन्तीरपिश्रयणादिण्डं त्वा विभजति । यथामागं व्यावरतध्वपित्यकम-
णीया पुरोडाशे विभजति । व्याक प्त देन्धः सवनीयमूतः पुनश्च व्यावतैषव स
आग्नेयो महाहविषं प्यम्‌: | अथ तण्डलान्यावतःव स सौम्यः | भय पुरोडाश व्याव
स्र स्रावि्ः | अय तण्डुलन्बयवर्तेधामथ पुरोडक्ं ब्यावर्ध्वं प्त पौष्णः | अ
पुरोडाशौ. व्यावतयामैधासधकर्मणौ । अप॒ निशः । इव परस्वा रेन्रसयेति
चरवौ; । इदमिन्म्योश्दं शिधकमेण इति एरोडाशयोः | जय॒ धमाः स्य विशवायुष
इयदि वमरमणान्तमधिश्रयति । कमेणान्तरितमिल्यादि । उद्ासनकाठे करेणोदवत-
नम्‌ ।. सवनीयः प्रच्य एतैः प्रचरति । एककपाटामिहोभानत पूतवदिहरणपरथति मानी-
यस्य धारणम्‌ । ‹ पेषु नाराशध्सेषु परिश्रिते मानौटीये पितृयततेन चरनत ›
(-शप० शरी ° २२-८-१९ ) .इत्यपप्तम्ेनक्तम्‌ । वेदवमुदधरणाद्योऽपि न
वन्ति । असितन्वाधानं केचिदिच्छन्ति तन्न । समूलं बिरित्यादि सर्व प्रस्तरमेव
पारसतरण.वा स्तण इति .विवानात्‌ । पात्रपयोगकाे पितृयज्ञवत्‌ ( अन्यानि वा )
्रहुनकति । प्राङताया अन्यत्र उातता्ुहादीनि प्ाहतान्येव । शलमुलीयद्‌-

४२८ सरयायादविरविते शरौतसत्रम्‌-- [ १५ प्रभे

` सिणाम्योहविः्पणम्‌ । प्ानदितदलिणाम्योरेति केचित्‌ । ततः त्सं पितृ
हत्वा तपमनञेव काटे जयन्बैश्रितवा पूववत्‌ । नान्वाधानं तृष्णीं रत्यत्याऽऽदित्येन
प्रचरन्ति ( आप० श्रौ ० २-८-२०) इत्यप्तम्बः । पषुपुरोडाशावत्तस्य तन्त्रम्‌ |
. हविराहुतिप्मृतीडान्ता सेततश्चमतिन एततः ततापतावित्यादि पलीपंयानान्तमहः पेतिषठ-
तेऽहीनततततयः । वसतीवरीः प्रहत्य रत्रौ प्रस्तरणान्तम्‌ ।
हारते वुद््वाऽओ नयेत्यादि । अतिरात्रपोडश्िमान्‌ । सवनीयकाले प्वनीयानेव |
प्काठे प्रानाप्यः पशुः । रेकादरिनानि्टोमकाटे ( भरीपोर्मीयकाटे ) एकादश
युपामिन्वन्ति । आग्रयणा्म्‌ । अवभृथादुदेत्य ौयनूबनध्या । उदवसानीयपृणोहुतय-
न्तमन्वहं पश्वादात्पशचाशददाति । ततोऽहं वाप्तः पार्त इत्यादि । गतानि चातुर्मा.
स्य्रतानि साकमेधानि ॥ ६३ ॥
ततश्तुषुं मासेषु श्॒नासीरीयस्य रोके चतुः्टोमोऽगि-
ष्टोमः । वायव्यः पर्ुरािन्यनूबन्ध्या ॥ ३४ ॥
फालुतयां पौणेमाप्यां यथा सुत्या स्यदेका दीक्षा ति उपपतदसतपाऽऽरम्मः ।
' ज्योतिष्टोमेन यक्ष्ये । सर ज्योतिष्मत्‌ । नाशनिरत्तसेदिरेव । िभ्न्ति यूपमौपवस-
ध्यान्तम्‌ । रघ्नो मैत्रावरुण्या दोहने वायव्यस्य पप्तो वत्सापाकरणं पश्चदोष्टादि पार.
: स्तरणान्तम्‌ ।
महारात्रे वुष्ाऽ् नयेत्यायभनिष्टोमवत्‌ । उभयार्थानि पात्राणि प्रयुनक्ति । वनी
यान्निरुप्य शनौसीरीयालिर्वपति | यवपले निरुप्यवेषु तया त्रीति तथेव प्रयोगः |
अवहननात्मागिभागः । यथाभागं व्यावतध्वमिदं सरस्वत्या मारस्या इदमङनेः सोमस्य
, सवितुः सरस्वत्याः पूष्ण इनद्रम्योविधेष देवानामिन्द्रस्य शुनासीरीयस्य सूर्यस्य । क्रम
णावहननादि । तनत्ेणोत्करे निनीय तान्विभज्य शुनापरीरीयानिमनति | यथामागे
` व्यावतध्विति सवनीयानिधिशय ्ुनासीरीयानिरदिशति । इदमे सविः पृष्ण इनद्रा-
मयोरिद्रस्य शुनासीरीयस्य सूथत्येति गरन्‌ । इद५ सोमस्य सरखवत्या विधेषां देवा
` नामिति तण्डुान्‌ करमेण पेषणं करमेण कपाटोपधानं छत्व मैत्रावरुण्या दोहनम्‌ ।
` मदन्तीरथिश्रयणम्‌ | सवनीय पिण्डं कत्वा तं विभजति । व्यवर्तष्वमगनयततष्डुलान्‌
व्यवर्तप्वं स सौम्यः पुरोडाशं व्यावर्त स्र पावितः । तण्डुान््यावतेयाम्‌ । पुरो
डां व्यावर्तधवं सं पौष्णः पुनश्च व्यावर््ं प्र देना व्यावतेधामुत्तमौ पुरोडाशावथ
' निशः । तण्डुलानिदं सरस्वत्या इदं विषां देवानामिदमिन्स्य'श्ानापीरीयत्येदं
^ सूध्येतयततमौ पुराडाशो । घर्मः स्थ विशायुप इति क्रमेणाभिश्रयणम्‌ । सवनीयस्य
"पुरोडाशस्य शुनासीरीयाणां पुरोडाशानां च भेदेन पाकः । बरीहियवयोः ( ्मपिशरयणे )

1

#

४ पटः ] महादेवशाक्िरंकटितभयोगवन्दिफाव्यास्यासमेतम्‌ । ४२९

सेमिश्णे परमाणामायात्‌ । देवाव, पशुकाठे वायत्यः -प्ुः । सवनीयैः भरष-
यतरः ्रचरति । समानमाऽवभृथा्‌ दादर दततिणा अवमृपादुदत्याऽऽधिन्यनबनध्या।
उद्वतानीयान्तम्‌ । नान्तरात्रतानि । समानि सोमचातुमौस्यानि ॥ ३४ ॥
सर्वनाहतं बा्ो बसानोऽवभृथादुदेत्य करन्तरा-
षु । नानृतं बदति । न माभसमश्नाति । न,
क्ियपुपोति । नोपयौस्ते । जगुप्तेतानृतात्‌ । भाङ्‌
कते । न मध्वश्नाति । नाञ्गीत । नाभ्यञ्जीत ।
ऋतौ नायापुपेयात्‌ ॥ (खे०८) ॥ ३५ ॥
इति सत्यापाददिरण्यकेशिसृत्रे सदशन तुतीयः पटलः ।
चातुमौस्यवदन्तराटव्रतानि । प्रत्ाहतं वसानोऽवमृादुदेति ॥ ६९ ॥
इति सत्यापादहिरण्यकेरिसूपन्ार्पाया महादेवशाशितंकलितायां
भ्योगचद्धिकाय सप्तद्ने तृतीयः पटः ।

अथ सप्तदशभकषे चतुर्थः पटलः ।

परशवादवदेवस्य दक्षिणाः । शतं वरुणप्रघासेषु ।
अध्यर्भश्त« साकमेधेषु । दरादश्चश्त९ शुनासी-
रीये॥१॥
ददातीति शेषः । अन्वहं पच्ाशत्पश्ाशदव दकतिणा ददाति । दवादृशशतमुततमे
( आपण श्रौ" २२-९-९ ) इत्यापस्तम्बः । गतमन्यत्‌ ॥ १ ॥
यथना बा यथास्वं चातुर्मास्येषु ॥ ९ ॥ ,
एवमापसतम्बोऽपि ॥ २ ॥
बसा पृतीयसवने सह मातृभिः ॥ ३ ॥ ,
गतः ॥ ६॥
अयोपहव्थस्य च कर्मोच्यते--
उपहव्येनागरष्ठोमेन रथ॑तरसान्न! बृहत्सान्नोभय- `
सा्ना वाऽऽमयाविनं याजयेदेतेनामा्यकामं
- प्रजाकामं पञ्चकामं वाऽश्वः श्यावो दक्षिणा । स
बरह्मणे देयः ॥ ४ ॥ यथापरकृतीतरेभ्यः ॥ ५ ॥
उपह्यनाश्िष्टोमेन रथेतरपता्ना ( वृहत्ाप्नोमयताप्ना वा ) उपहव्येनानिर्कतेन
यये । भरामकाम इत्यापप्तसबीये विशेषः । वियुदसीत्यादि र्वम्नष्टोमवत्‌ | ६।।९॥

४३०. सत्यापादविरचितं श्रीतसूत्रमू-- . , : , [ १५ धे

कऋरहु(तोपेयेनागनिशेमेन वृहत्सान्ना बाह्मणः स्वरकामः ॥ ६ ॥
मजञेत्रेति शेषः क्रतु(त)पेयस्य कम । ऋतुपेयेन यक्षे । स्वग लोकमवा्नीति पकः ॥
त्रा्णम्महणादितरयोर्िदत्तिः ॥ ई ॥
पददक्षाः 1 षडुपसदः । घृतव्रतो भवति ॥ ७ ॥
पदूदीक्षा यदा तदा पडुपसयदा नव दषा वा ( आपि श्रौ २९-९-१२ )
तदा ब्युपसतत्‌ । तस्य ॒द्वादशदीकषोपसदिति च्छन्दोगन्राहमणमतस्य॒व्रमणस्यैवमर्थ
इत्यापसतम्बेनोक्तं षद्दीक्षा नव वेति । छनदोगमू्कारशचाऽऽह । ऋतुपेयस्य दवादशदी-
कोपपद्‌ इति । नाहीना क्ऋरतुमेया इति पूत्रव्चनम्‌ । तरतो मवति | दी्ाृत्ि
रकृतिवदृपस्तम्बमतिः । प्रृतमुपद्िषय (म्‌) इति शालान्तरे विहितम्‌ ‹ पृत्तो
मवति › इत्येतस्य ब्राह्णस्य सविषयत्वं द्ाहययेनाि धत्तो भवतीति । यपो.
त्ाहदी्षाघुप्ा्रीयात्‌ ॥ ७ ॥ ४ 4
यावदिदं प्रथममद्गुटिकाण्डं तावत्क्रीते सोमे
बतमू॥ ८ ॥ उत्तरणोततरका"ढेन व्रतमुपैति ॥ ९ ॥
उततरेणोत्तरकाण्डेन नतमुपैतीति एगुपसत्लङ्गुटीप्भिः प्रतिरोमैः प्राभ्रीयादिति
शण्डिल्यः | एकाङ्गुल्या पृपकूपवोभिः सवारवशचमता मिता; सयुसौरनुलोमैरत शौविः।
भ्रतिरोमैरिति धानैनरथः) इति छन्दोगवचनम्‌ | .यावतमथमार्गुलिकाण्ठं तावततरते
सोमे, अङ्गुरयाः प्रथमकाण्डेन मितेन चमस्य व्यापितेन त्रतयेत्‌ | द्वितीयेऽहन्य-
मुरा मध्यमपरवंमितेन पटुपपस्घु प्रथमेन काण्डेन द्वयं मध्यमेन ध्यहमुत्तमेन
॥ < ॥९॥ ४
नक्तमपनिमभ्यावृत्याऽऽस्ते । दिषाऽऽदित्वम्‌ ॥ १०॥
नक्तमाहवनीयमम्यावृत्याऽऽस्ते । शयनस्य परतान्नायः |. आत्ीनस्यैवं स्वापः ।
दिवाऽऽदित्यमिति । आदित्यामिमुल इत्यथैः ॥ {® ॥
ऋतषठुकवा मसर्पन्ति। ऋतं वदन्तो भक्षयन्ति ॥ ११॥
ओपवसथ्याम्तं य्या कस्यां चिदाशीरं दहन्तीति छन्दोगमतिः । अप्त.
बेन तु दत्तात्र दु्ठेति । अपने नयेत्यादि सदप्रपेणकाठे देवीराप इत्युपस्यानमृत-
मक्‌त्व प्र्न्ति । ऋतं सत्यमित्यर्थः । छन्दोगोक्तमथं मूर्भव दृतयेतया उदिते भात
रादित्य इत्येवमुक्त्वा भूवः स्वरितिचोकूत्वा सरन्ति उप्र नम इत्यस्य प्र्यान्नायः |
जहाम पतणकार ऋतमुरूत्व मूः सुवरिति चोका दविदेव्यप्भरतनमकषयनति|
#.११॥ ५ ०.

©“

४ षटटः ] महादरैवाक्ञिसंकलितमयोगचन्द्रिकाव्यास्यासमतम्‌ । ४३१

ओदुम्बरथमसथतःसक्तिः सोमस्थ पूर्णैः ` ˆ `
सगीत्राय प्रियाय (विप्राय) ब्रह्मणे देयः ॥ १२ ॥
\ चमं सोमपू् तसमै ददाति । चपतोऽपि लौकिकः । एव॑ छन्दोगशूत्रकरवच-
नोत्‌॥१२॥ ` §
॥ सथामर्तीनरेभ्यः ॥ १३ ॥
~ ~. ऋत्व्य दधेः ॥ १६ ॥ £ प
बहुहिरण्येनाशरिष्टोमेनानइहो लोकमामोति 1. + +
ज्योतिष्मतो लोकाञ्जयति ॥ १४ ॥
आदत्यप्य लोकाज्ञयेतीत्ययैः । एतस्य कर्मणो दैणाशसंजञा हन्दोगमतात्‌ । तस्य
कै --दणशेन बहुिरण्येनाम्निेमेन यक्ष्ये, आनडुहटोकपापत्यथेमादित्यरोकभा.
प्तयथमितिवा ॥ १४॥ ~
द्ादशमानं दिरण्यं दीक्षणीयायां ददाति ।
द्विस्तावत्‌ प्रायणीयायाम्‌ ॥ १५ ॥
्वादुशमानमित्यादि प्रधानद्णानामेव कालोत्कर्ाू्रादशपरानं हिरण्यं दर्षणी-
-यायां ददाति । नान्वाहायैषमौः । दानमात्रमेव चलुरवशतिमानं प्रायणीयायामिति
भवः ॥ {3॥:

एवमत उध्वं द्विुणाभ्यासेनाऽऽतिध्याया-
युपसत्छ॒प्रवरग्ष्प्रीपोभीयस्य वपाया५
हतायामर्पोमीये सवनीयस्य हुतायां वेषा-

(ॐ “` सा^ संवनीये मातःसवने ॥-१६॥

`“ यदव च॑तुध॑शेतिमाने आत्याय चत्वारि चतुरदिातिमानानि प्रातः प्रभभायामुपतेदि

`अषटौ च॑तुविशतिमानान्यपराहे पोडश चुरपिशतिमानानि मध्यमायामुप्दि दर्वि

चहरविशतिमानान्यपराहे मध्यमायामुपसदि चतुःपषटिचदुरिरतिमानानि परत सायमुष-

सदि अषटर्विराति चटुरदिरतिमानान्यमरपो्मायघय पञ्ोवौ वपायां चलायेश्वशतिकत

सतुर्िशतिमानानि सवनीयस्य पशो वैपायामषाविशतिशतं ` चतुर्िशतिमानानि प्रातः

सवने ॥ १९ ॥

समनेषु नाराशभ्सेष्ववभृयष्टाबुद्यनीयायाम्‌-

नूबन्ध्यावपाया९ हुतायामनूबन्ध्यायामुदवन

सानीयायामन्ततः ॥ (ख०९) ॥ १७ ॥ `<

१ ख. दूणाश । ध

४९ सत्थापािरवितं शरीतसूजम्‌- [ १७ प्रभे

सन्नेषु नाराशंसेषु पोडशमष्टाविशतिशतचलु्विशतिमानानि माध्यदिनप्तवने सन्नेषु

नाराशंसेषु दा्िणौ होमौ इत्वा - दानानि दद््ोक्तान्यतराणि ततोऽनडुच्छतमापरिकं
ददाति । हिरण्यलनमुद्त्े षट्‌ऽष्करन्द्ाव्शपुष्करान्वा यज्ञायज्ञीयस्य स्तोमेऽवमृथे-
छामुदयनीयायामनृबन्ध्यायामुदवपानीयायां च, ( जाप श्रो २२१०-१ )
इत्यापस्तम्बः । स्वमोऽरंकारविशेषः । पुष्करोऽठंकारविशेषः । दहिरण्यतनमुद्त्रे षट्‌.
पष्करा््दशपुष्करान्वा । द्वाधरंशदषटा रंश तिशतचतुरविंशतिमानानि । ततीयप्तवने
जेषु नाराशंेषु चतुःपटिरष्ाविशतिचदुयशतिमानानि । उद्वसानीयायामषटाविंश-
तिशतचतुर्विशीतिमानान्यनुबन््यायां वपायां हुतायमिवै दक्तिणानुकरमः । शेषम्नि्टेम-
कत्‌ | एवं ढन्दोगवर ्मणकरंपः ॥ १७ ॥

चिदताऽशिषटुताऽभिष्ठोमेन रथंतरसाम्ना ब्राह्मणो

बरह्मवचैसकामः ॥ १८ ॥

यजेतेति शेषः 1 पू्मे्तो बाहमणयज्ञः ॥ १८ ॥
पश्चदशेननद्रसतुतेननद्रस्तोमेनोक्थ्येन बरहत्साम्ना
रान्य बीथैकामः ।। १९ ॥
प्दरेननर्तोमेन रान! यनतेति शेषः । इद्रे । इनद्स्ते्पतोमेनो-
कथ्येन य्य; वीयमवा्मवानीति सेकस । तस्य प्रयोगः स ( प्‌ ) वमेवोक्तः । तत्र
प्नीयान्तं यपार्मूह इति ाप्यृतोक्तम्‌ । देन परुरवथ्यतत्‌ ॥ १९
` स्ठदरोनामिष्टताऽगि्टोमेन कण्बरथ॑रतस।म्ना
वैश्यः पञ्च ( पुष्टि ) कामः ॥ २० ॥
यजेतेत्यपि रोषः । अयमप्यभनष्टोमवदेव. वैशयस्तोम इति च सक्ञा छन्दोगम-
तात्‌ । वैश्य एवाधिकारी । वैश्यस्तोमेनाऽशिष्ुता यक्ष्ये पदूनवामवानीति । वैश्यस्तो-
मेन यक्ष्य इति वा सेकट्पः । अभिष्टुता यक्ष्ये इति वा शाखान्तरत्वान्नाहीनो वैस्य-
-स्तोमोऽशिष्टोम इति । सवैममिोमवदित्यापस्तम्बछन्दोगाम्यामुकतम्‌। इहोक्तान्यपि रह्म
हणादीनि । स्वां समुचयपलमाध्िय प्रयोगः । ततर विशेषः|
साभनिवित्यशेदखासमरणे विरेषः- इृष्णानिने पएष्करपरणे च समरति, इत्यत्र
जगतीभिः समरति । जनस्य गोपा इति तिभियैदा चतप्मिरपात्ि सोम ° इति चतुरी
दीक्षणीयायामवहननकाटे हविप्कदाद्रेत्याह्ानम्‌ । सम्यावपतथ्यौ वितः स्थ परिचित
इत्यपरिमिताभिः शकराभिः परिश्रित्य सोम इति जगत्या व्यनम्‌ । अदक्ि-
टां ब्राह्मण (त्यवद्नमामुष्यायणप्रयोगे राजन्यवत्‌ । परवग्येमरणे पडामिः पयूहामि
मोऽपि सुभमो मेति वि ( वैशय ) शब्दानिव राजन्यवत्फङ्चमसप्रयोगः ॥ २० ॥

>.

-क्षपटटो ]} महादेवशाचिसंकलितभयोगचन्दरिकाव्यास्यासमेतभू । ' ४१३

भतिधुषां भातःसवने सर्वन्त्सोमाञ्च्छौणाति ।
तेन माध्यंदिने सवने । दध्ना तृतीयसवने॥ २१॥
भरतिधुष प्रातः सर्वानतोमाल्छीणति फरचमतमपि । शतेन माध्येदिने दघ्ना तृती-
1 मक्के, इत्यादि सैमनिेमवत्‌ ॥ २१ ॥
नीतमिश्रेण वा ॥ २२ ॥
तृतीयपवन इत्यापस्तम्बः । श्रीणातीत्यन्वयः | २२ ॥
तीव्रसुतोकेध्येन रथंतरसाम्ना वृहत्साम्नोभय-
साम्ना वा सोमवामिनं याजयेत्‌ ॥ २३ ॥
॥ ० ततुतोकध्येन रय॑तरपाम्न बृहत्स्रामनोमय्ताम्ना वेति क्किदपः । ततरु यद्ये
शेषे पूर्वत्‌ ॥ २६ ॥ !

सोमातिपितं॑याज्येदराजानमपरुद्धं ग्रामकाम
भजाकामं पडुकाम\ भरिया प्रत्यवरूदपमभिचरन्य-
जेताभिचर्माणो यजेत ॥ ९४ ॥
चिररोगभुकतययै श्रिया बा परत्यवरूदं वा याजयेत्‌ । पोभातिपवितो वा प्रनापरदरो
वेति च्छनोगमतात्‌ ।.रयैतरषा्ना वृहताम्नोभयपताम्ना वा पवपुतध्यवत्‌ ।
वेका एकदशिनीवन्मानदृणो दश रयन्ञिमि्यादि। तथैव वेदिमोनमंप्रौ मीत्वा ऽ
पशङ्कोः पश्द्प्रदेशे शद्कुरमयत्र दिणत उत्तरतशचन्तयं शर्य निरस्यानयोः
श्वोः सन्धया ॒वेष्टनं॑वे्शस्य ।-अय यूपाव्येशमारम्याधरदिशविततीण
चतुशत्यरलिमितायामा वेदिता प्राचीं प्रतारयति । अर्दे, वेदां मध्येऽभिषठं
मिनोति । मतय बिद ततोऽपरपोऽथ पूय ततोऽपरं ततः पूरमित्यादि
व्यत्य प्रागवगोन्‌ मिनोति प्र्यगपवगौन्पशूनपाकरोति। उपशये च पञचिमे॥९४॥
भतिधुषा, ातःसवने सवीन्सोभाज्छरीणाति ।
एतेन माध्यंदिने सेवने । दध्ना तृतीयसवने ।
नीतमिश्रेण बा ॥ २५ ॥
२१५ ॥
। : . ` प्रृते दुहन्ति ॥ २६ ॥

ततुद ॥ २६॥
ॐ); भतपाविरिणाभिवान्यव्त्सा दुहन्ति ॥ २७॥

४३४ सस्याषादविररचितं परीतसूत्रम्‌-- [ १७

ता दक्षिणा भवन्ति ॥ २८ ॥
ता अभिवान्यवत्स्ाः ॥ २८ ॥
अधिचमसानु्यन्ति ॥ २९ ॥
अभिपतोमानु्यन्ति ( २२-१०-११ ) इत्यापस्तम्बः । पृणोन््हान्गृहीयात्‌ ।
केविचचमसविषयं यावज्जीवं तेष्वेवभ्युनयेयुः । चमसानवनिघ्रन्ति, इति वचनात्‌ ।
वैश्य्वच्छरयणानीति मरदवानापस्तम्बौ । नीतिभ्ेण वा तृतीयसवने इति वचनात्क्छ-
छान्भक्षणातमा्ा्िदेवत्यादीन्‌ ॥ २९ ॥
अवजिघनयृतिजो न भक्षयन्ति ॥ ३० ॥
अवनिषु पेषु स्थापितवान मततयन्तियुमान्ुनः सते से पोतरेऽवेनीय ॥६०॥
तानच्छावाकस्य स्तोत्रे भक्षयन्ति ॥ ३१॥.
तानतोमान्‌.। एवं मध्यदिने तृतीयसवने च मल्णकाडे ॥ ३१ ॥
ब्रह्मणि होत्रका उपहवमिच्छन्ते ॥२२॥
स्ष्टम्‌ ॥३२॥
यजमान ऋल्विज उभावध्व ( यवे ) सरवे चम-
साध्वभवोऽच्छावाकाय प्रतिगृणन्ति ॥.३२ ॥
इडा देबहूरत्यदिना । एवं मध्यदिने वतीये च ॥ ६९ ॥
मराच्यक्रादशिनी संमीयते ॥ ३४ ॥
एवमापस्तम्बोऽपि ॥ ६४ ॥
यावं वेदिमुद्धन्ति ॥ ३५ ॥
गतः ॥ ६९ ॥
बडवा शेता दक्षिणा । सा ब्रह्मणे देया ॥ २६ ॥
अश्वस्य योिद्रडवा शेता गभिणीः इत्यापस्तन्बः ॥ ६६ ॥
यथग्रहृतीतरेभ्यः ॥ २७ ॥
गतः ॥ २७] र
मरत्स्तोमेन राजपुरोहितैः सायुज्यम्‌ ॥ ३८ ॥
मरसतोमेन रारो ती सायुज्यकामौ यनेयातामनेकयनमाना अहीनमूतद्दशाहव
द्धिचनेन यानमानावभिधानाचु। तन्त्रेण प्रयोगः । रिरे दीकम्त इत्यादि. वसन्त
एव। राना एुरोहिताश्च मटत्स्तोमेन स्यामहे | सायुज्या्य॑मिति। उमयोवौ फलनिरवशः|
सकवैमधिटोमवत्‌ । एक एव गृहमतिः । परायौनयन्योऽप्या्मयोनयन्यानि याजमानानि
कु्ोतामुभवेवे कात्यायन आह--यथा हि सज्ञे बहुतेषु सरम :न्धमानाः

१२४

&- पयः] . महादेवश्ाकषिसंफटितपरयोगचद्धिकाग्याख्यासमेतम्‌ । ४३५

सर्वाणि याजमानानि करियेरजिति । राजन्यस्य. फठचमतम्‌ । पुरोहितस्य सोम एव ।
एरोहितप्रवरेण उभयो; ॥ ३८ ॥ ६
अथैष ( पोऽ ) राट्‌ । यो राञ्यमाश्समानो न
खभेत स एतेन यजेत ॥ (ल० १०) ॥ ३९ ॥
इति सत्यापादरिरण्यकेरिसूत्रे सकषदशमश्ने चठयैः पटलः ।
अष ( पोऽ ) राडिति । यज्ञानां बलप्तसाधनप्नो यो राज्यं न ल्मेतस
एतेन यजेत । ्षपरियमराजा यक्ष्ये, राऽयतिद्धय्मिति पकः । प््मममिटोमवत्‌
॥ ६९ ॥
इति सत्यापदरहिरण्यकेशिपूत्रव्याल्यायां महादेवशालिकछिताया प्रमोगचन्धि-
कायां सषदशभकने चुः पटलः ।

अप र्तदशे पचमः पटलः ।

विरानाऽन्नयकामः । रवराजा प्रतिष्ठाकामः ( मरनाकामः ) ॥ १ ॥
द्वावपि राजयत्ञौ । विराजा यक्ष्ये, अत्रायम्‌ । सवमशिष्टोमवत्‌ । स्वराजा यक्ष्ये
्तिष्ठा( रना मिति । सोमपरवाकादि सर्वमशिष्टोमवत्‌ । पोडशी च । उक्त
एषम्‌ | ई
च्वारशिवृतः प्रोक्ताः प्रथमो ह्निरुक्तकः ।
पुरुयनव प्रकारस्तु देवताघु पिधीयते ॥ १. ॥
(बह मतिगृह् यो गरगीरिव मन्येत स पुनःस्तो-
मेन । अनाद्याम्स्य वा भुक्त्वा । अयाज्यं वा
, याजयित्ेतयेके । यो कघुरिवामतिष्टितः स्पात्स
एतेन । एकविंशेनोपच्छदेन परनाकाम इत्येके ॥ १॥
बहु प्रतिगृह्य यो गरगौरिव मन्येत प्त ुनःतोमेन यजेतेति शेषः । प्रायत्‌ |
बहुपतिप्रहादिषु(च) केवलं पापक्षयार्थं स्सतयुकत परायश्चित्तं त्वा पुनस्तोमेन यजेत,
इति च्छन्दोगमतिः । पुनसतोमेन यक्ष्ये पापकषयर्मिति संकल्पः । एरवमुक््यवत्‌ |
नाहीनः पूनस्तोमः। उक्थ्यः स्यात्स च्छन्दोममतात्‌।साशनचिल्नेतमृज्ञनमपि कतन्यम्‌।
उद्वसानीयान्तम्‌ । दवादश मिथुनौ गावौ दक्षिणा छन्दोगमतात्‌ । यो ल्ुरिवापरति-
तिः स्यादिति । यो छमु्तिटितः सत॒ भितः | ल्मुि दृ बायुबदपरति्ित
इत्यथैः ॥ १ ॥ )

४३६ ~ :.सत्ापादविरचितं श्रौतसूत्रम्‌ . <` - [ ९७अे->

। ओपच्छदेन ्रतिष्टाकामः । २ भ
ओपच्छदेन य्य प्रतिष्ठाय परनावान्मूयासमिति सेकल्>
एकैकया स्तोत्रिययोपगायते ।;. ॥ \
स्तो स्तो एकैका, इत्यापस्तम्बः । चोदकमापत्वातस्तोभरिययेपषवप्तनमित्यर्थः॥९॥
गन्धर्वाप्सरसो मादयन्तामिति भातःसबनेऽः
धस्तात्यूतभृतः पाञ्सृनु(न)पास्यति ॥ ४ ॥ ` \ = ,
उन्दोगप्त्ययम्‌ ॥. £ ॥ न्दः. न
< गन्धव देवा मादयन्तामिति माध्योदिने सबने । ¦ .-5 ॥
गन्धवीः पितरो मादयन्तामिति तृतीयसवने॥५] ^... `
सन्नेषु नारादंसेषु इत्यपसतम्वः । अपाकृतं हेष्मपूतभृतः पंमूनपास्यति । मध्यं
दिन तृतीयप्वने च काल्यक्वानमन्त्रेद इत्यथैः || ९ ॥
अपध्वदसत इत्याचक्षते ॥ ६ ॥
गतः | एकैकया स्तोतिययाऽपध्वंसते । चोदक्माघमपध्वसनं सैममनिोमवत्‌ ॥६॥
ुनस्तोभेन बहु परतिगृद्य यो गरगीरेव मन्येता-
भिशस्यमानस्य भूत्यतेषाम्‌ ॥ ७ ॥
येतेति रोषः । पू्ववृत्याख्या | ७ ॥
गोतमचतुष्टोमाभ्यां पञठकामः ॥ ८ ॥
यजेतेति शेषः । पूवैवदीतायाः सुत्यायाश्च काठः । गोतमचतु
पशुमानमूासामिति सेकस्पः ॥ € ॥
„ उक्थ्यः षोडाशमाडेत्तरः ॥ ९॥
नाङि्टोमो नोक््यो नातिरातरः । यावदुक्यः ` सतोश्िया" विधीयते तावदगि्टोम
इति श्रुतेः । तस्मादश्टोमः । यदवा--दश स्तोत्राणीत्यलुवादानोक्थ्यः । अय गोतम
चतुष्टोमेन यक्ष्ये । चत्‌° सर्ममशिोमवत्‌- । तदेव तुकरणक्यहपोऽयतग्र्ः
स्यम ॥ ९ .॥ $

नुध्सकपञ्च इव मवतः ॥ १० ॥
आश्चयः सवनीयः | उदवप्रानीयाऽन्ततः † . ततः. एवास्य

छोमेन यक्ष्ये विदयुदाति ° पूर्वदुकथ्यवत्‌ कत्व्करणमुकथ्यरूपोऽप्यविम्ा दगोह
चं गृहते । तयाऽपि न पोडशीस्या चोद्वसानीयान्तम्‌ ।. {>
४ उद्धिद्वरभिद्धवां पकम. ११॥

यजेतेति शेषः । उद्ि्लमिदूमयां यये । पच्धमुदवसानीयान्तमगरिभकत्‌ ॥ १

५-पथतः]: - महदेषशाचिसंफरितभयोगचन्धिकास्याख्यासमेतप्‌ । = ४२७; ,

: ` उं्धदेष्ा संवत्सरे बलभिदा यनेत ॥.१२ ॥: ` :
} रामस्य : तितत दीक्षा नियताः साष्ठौ वा स्यादिति चछन्दोधवननात्‌ः+
आगामिन्यां कय पौीमास्यप्रतिपयदित्समाप्त्यनन्तरम्‌ ॥ १२ ॥ %
ट :आभरयेनाष्टाकपाटेनान्तरालं मतिपयते॥ १३ ॥ ‡
म॑प्रमृल्रयेना्टाकपटेन यजेताहरहशवा्द्रमानेन |. सवत्परमहेणमाोमिन्
वैय परथमायामायषटि छतवाऽशनेयेन ` वेष्ट पमानतम्रेण }. केचिततसित्रह्यें
वेटभिद्‌ यंय । अग्नि तिल दीक्षा नियताः । सर्व पूर्वत्‌ 1} १६१;
उभयत्र गायत्रीः संपूण दक्षिणा ददाति ॥ १४ ॥
गविपरीशव्िनीकषरपैख्याऽभिधीयते । चलुर्विशलक्षरा गायत्री, इति च्ढम्ीयव-
चनव ॥-६४५.

अश पूषैसिनरश उत्तरस्मिन्‌ ॥ १५॥ ; `: ,
विनैकंस्यचिदवलमिरोरन्तराठे नित्यमेव परवृत्तिः ॥ {९ ॥
अप्चितिकामोऽपनितिभ्याम्‌ ॥ १६॥ ` `

यंनेतेति" शेषः । गोतमचु्ेमवत्काटः पतमनि पूवप ` इत्यषः । अपधितिभ्यां
य्य, अपचित्यर्म्‌ | अपतिः पूना । पर्वमनि्टोमकत्‌ । उदवपानीयन्तम्‌ ॥ १शौ7
उभयसामानौ भवतः ॥ १७.॥

एवं दिति तथोत्तरावमूषं च कुत्‌ । दक्षिणा प्राधरणा प्रे दानति ।

सवै शतनिष्किया अश्वा गोशतेनेकैकोऽशवो विक्रीतः ` स स्मपुवभैपटूपरिवततिन रपप्रावृ-
(मिन पेणाृतः स्मरन्त ऽनयः सववान कैयाघ्परिवासो मया
रमणाऽलं्तो रथे सेनद्धः पर्वमेव व्याख्यातो राजपथे निष्की लखी - ग्रहीता मवतीत्नि,
विज्ञायते । तथाऽपि न पोडशीपंस्या उद्वसतानीया ।.एव॑मूतपंम्हीतृयक्तं रथं ददाति ।
केचित्मपानपुमयत् कुमैनति,। तथा चाऽऽहाऽऽपस्तम्बः-¬ेयोरशपयश्चवुयुा्िमा ।
सवै शतक्तया अश्वाः 1. स स्वमी प्रवी सर्वामरण्यशुमान्‌ +. तस्यं वैयाघ्रः परिवारे
वेपो धन्वभिराषः कवचः । अध्यास्याता सेनद्धः सेनद्धपारथिर्ेतः, प्रतिहिताम्याम्‌ ।
निप्की गवी संग्रहीता, मवतीति विज्ञायते, ( आप० ्रौ०. २२-१२-४।९ )
इति ॥ १७ ॥

पक्षिभ्यां साभिचित्याभ्यां यः कामयेत पकती

ज्योतिष्मतः स्वगटीकाननुस॑चरेयगिति ॥१८॥
“षभ साशनत्यम्यां यनेतेति रेपः । एतयोः समाने -पूर्पते.य॒नेत, एकि
विरः: ोनोऽपिवयन , उमेरेक . एवेलयः:1 ` वततव पिस्य,

. ४१८. सत्यापादविरचितं ग्रीतसूष्रम्‌- ` .` `. [१७

सा्नितित्याम्यां यक्ष्ये | प(लि)वानूत्वा स्वगौटीकाननुरचेरेयमिति सकलः । अयवा
परिणा यक्ष्ये | विद्युदसि सतेदान्तं, बृहस्पतिपुरोहिता इत्यादि उसारथत्वादूला
असिन्नासि ।

दकता तिस उपसदः, चयनामावात्‌ । पश्चम्यां प्रसवः, परवशत्रथः ] धिह:
विष्क दीक्षणीयायां केचिदिच्छन्ति । शोमूते प्रायणीय।दि समान, नोत्तरेदिः । अति-

प्रणयनकडे गार्हपत्यात्काठे गाहपत्यवितेरादायािषटोमवत्पणयनशिटानिषानवर्जम्नि- ~
वदिति। केचित्‌ ग्ने य्वा हीत्यादि रुचं नो भेहीत्यन्तो लुप्यत इति । केचिद्ेधानरय.

दिवसोधौरावज रुषे नो ेहीत्यनत कुवन्ति |
अभनिवदुत्तरमित्याबनिष्टोमिकमगरि युनक्ति । नच नमस्ते अतु न कट्याणी : न
हिरण्यपातरे नैकादश समिटयषि केचिदिच्छन्ति । उद्वपानीयान्तमगनि्टोमवत्‌ |
केचिदेवं वणैयन्ति-दवयोः पर्वपयोस्तियिंख्यानद्ोरा्निचयनं कृत्वा ए्यकूयक्‌ हृत्वा
पलिम्यां यजेत । द्येनशदुत्रस्यापि उत्तरचतुरल एवं पक्िम्यां याग इति तन्न ॥१८॥
ऋषभेणापिष्ठोमेन राजन्ये वी्यकामम्‌ ॥ १९ ॥
ऋषभो राजसूयः -समामतयुक्ते याजयेदित्यापसतम्बः । ऋषभेण यये वी्वानूया-
सुमति सेकदपः । पर्वमशनि्ठोमवत्‌ ॥ १९. ॥
ऋषभो दक्षिणा ॥ २० ॥
द्वादशशतं दाकषेणा, इत्यापस्तम्बः ॥ २० ॥ र
गोसवेनोक्थ्येन बृह्रंतरसान्ना स्वाराज्यकामः ॥ २१ ॥
यनेतेतिं शेषः । गो्वेनोकथ्येन वृहद्रयंतरास्ना ८ स्वाराज्यकामेन ) यक्षे |
स्वाराज्यमवाप्नवानीति । सरवमुकथ्यवत्‌ ॥ २ १ ॥
अयुतं दक्षिणा ॥ २२॥
अयुतं दशपतहलम्‌, ॥ २२ ॥
दक्षिणेनाऽऽहवनीयमजुद्धते येवै प्रतिधुषा
~ महहेन्दरस्तोत प्रत्यभिषिच्यते ॥(ख> ११) ॥
६; रेज्जातः सहसा इद्धः स्ब्राणां क्ष्रभृत्तमो
वयोधाः । महान्महित्वे तस्तभानः क्षे
राष्टे च जागृहि । भजपतेस्त्वा परमेष्ठिनः
स्वाराज्येनाभिषिश्वामीति ॥ २३ ॥
वे्यद्धननकाठ उत्तरदकषणदेशस्याऽऽहवनीयमनुद्धते वृहतः स्तोत्रं परत्यभिषिष्ठ
ल्याति सेत्ातः० अभिषिश्ामीतयन्तेन परतिभुषा हुतशेषेण पयता वाऽभिदेकः ॥२६॥

# 1

५५

>

५.पटटः ] महादेवशादिसेकटितमयोगचन्द्िकान्याख्यासमेतम्‌ । < ४३९

गोसवेनेष्टा संवत्सरं द्वादशाहं वा गोत्रतो भवति ॥ २४.॥
तेने्दवसानीयान्तं पडु्तचारी मवति ॥ २५ ॥
उपमातरामियादुपस्वसारयुपसगोत्राछुपनिगायो-
द्कं पिवति तृणानि वा च्छिनत्ति ॥ २५ ॥
उपवहायोदकं पिवे्ृणानि चाऽऽच्छिन्यात्‌ । उपमातरागियादुपस्वपारमुपतगोन्राम्‌
(जापणश्रौ" २२ .१३-२) इत्यापसतम्बः । अन्यतर येष गमनेषु न दोपो षिदि-
तत्वात्‌ ॥ २९ ॥
यतन यत्रैनं विष्ठा विन्दतत तत्र विति-
छितोऽपवगाहं गौरीव सिषम्‌ ॥ २६ ॥
यतर यत्रैनं षष्ठा िन्े्त्र तत्र मवि आपन्नो लज्नामि त्यत्‌ । विततोऽ-
न्यानि कमौणि पलोमभयादवुदधेः समयन नित्तानि स्वभावात्‌ । गवाटम्भमिति वच-
नात्कलौ गोवनिवर्िः । युगान्तरविषयत्वात्‌ ॥ २९ ॥
मरुता स्तोमेनापरिमितां पुष्टं ष्यति ॥ २७ ॥
(मरत।५ स्तोमेनानमत।५ श्रियं नयति, (२२-१ ६-४)इत्यापस्तम्बः ॥ २७ ॥
एतेन ्रीन्थानयेत्‌ ॥ २८ ॥
एतेन द्वौ श्वा याजयेदित्यपस्तम्बः । श्रीकाम श्रीकाम वा येरन्‌ । मतां
स्तोमेन यकष्यावंहे इयमिति पेकस्पः । र।जपुरोहितयाजवदृ्विवचनेन यनमानाभिधा-
नम्‌ । दीका द्दृशाहवत्‌ । सरममशनि्टोमवत्‌ ॥ २८ ॥
इनद्रस्तोमेनोकध्येन रथ॑तरसान्न। वृहसान्नो"
भयसान्ना व। तेन द्रौ याजयेत्‌ ॥ २९ ॥
गतः ॥२९॥
ऋषपभेणा्टोमेन वृहत्सान्ना बाह्मणोऽ-
(व्रह्मणोऽ)धिपतिः समानानां भवति ॥ ३० ॥
व्यारुयातम्‌ ॥ ६० ॥
इनद्राम्योः ङायेन राजपुरोदिताबुभावे-
कस्यां याजयेत्‌ ॥ ३१ ॥
इनद्रम्योः स्तोमो राजपुरोहितयज्ञः। राजपुरोताविन्रम्योः स्तेमेन यकषयावहे ॥९१॥
तेनो ब्रह्मवर्चसं प्ावरुदधे(दधये) विश राजा माविदति ॥.३२ ॥

नहवचैसमव्वानीति पएरोहितः । राजा राज्यपाप््यथीमिति क्षत्रियः । तेन सह्‌

+

चण ¦"
सेकलपः | सायुज्यकामयन्ञवत्‌ । यदि राना गृहपतिस्तदा फंठ्चभसप्रयोग॒ इति
केचित्‌ ॥ ३२ ॥ (म
विष(व)नेन विपाप्मानं श्रतृव्य हते ।
तेन सवा एषो विहते ॥ २३ ॥
` आतुव्यहननारथमितयथः ।.पापललयोऽपि फलम्‌ । ये राजानं विदो नाप्चयेद्यो वा
:जाहमणस्तमसा, पाप्मना परावृतः स्यातिति श्रुतेः । विष(ध)नद्वय ताण्डके पव्तिम्‌। उभयं
पश्वभिचारा्ं च तैत्तिरीयक उत्तरो विष(घ)नः पठितः। तस्व(दा) प्रपन्ञयफटं ¡तिष(्)-
नस्य पपल्लया्ैता समबेदपू्कारेण लाव्यायनेनाप्युक्तम्‌ । अपिना ज्ञातप्रायशचित्तमिति ।
विवनेन यक्ष्य, पापष्तयायममिचारा्यं॑वा पञुकामो वा छन्दोगमतात्‌ । सवेमम्ष्टो
मवत्‌. ६३.॥
संद श्ञेन शातृव्यवान्‌ वज्रेण पोडशचिनांअभे-
चरच्छे(ज्ख्येनेन व्याख्यातः ॥ ३४ ॥ :

इयेनादप्यत्र विशेषः । राजानं संदशेनामिचरेज्ननपं वज्ञेण (इति) च्छन्दोगवच.
नातू ॥ ३8४. ॥

` सत्यांपाढविरानितं शरोतसू्रम्‌- . ` {१७ ~

अरयोदराजरिराो वद्धिकामः ॥ २५॥ `
एताम्यामि् ज्योतिष्टोमेन येत न शान्त्यथमिति. च्छन्दोगवनात्‌ । योदश.
नो ज्योतिष्टमः । ज्योति्टोमेनातिरात्रेण यक्षे, ऋद्धिमवाप्नवानी, पः
` सवमतिरानिवत्‌ । सपोडशिकः ॥ २५ ॥
सर्वस्तोमेन बुभूषन्‌ ॥ ३६ ॥
ससतोमनातिरतरेण ये, मूतिमवा्वानीति संकल्पः । शेपमतिरावत्‌ ॥ ३६ ॥
अघ्नोयामेण पञ्कामः ॥ ३७ ॥ “ - “ˆ ५ > `
यजेतेति शेयः 1 अपोयांमः क( क )त्वन्तरः पूर्वोक्तः । पश्वयै॑वाऽशोरयमेणा-
तिरतरण य्य, सवोनकामानवावाक्चवानत्वामूः पोडसिमानपेवोक्तः अस्याएोर्यामस्य

वृहस्पतिसववदाभिषेकः ( दाकरामन्धनौ मवतः । ) डुकरमन्धनोः सेख्या तेनैव । शेष ॥

पू्‌ ॥ २७ ॥

यस्मात्यत्चवः भ्र मेव भ्र्पेरन्निति ॥ ३८ ॥

५1 देकादकषिनाः पशवो भवन्ति ॥ ३९॥ :` ¦ :` स

+

1
५ ष्टः] महादेवशा्चिसंकटितभयोगचन्द्िकाव्याख्णास्मेतम्‌ । ४४१

ठेकादाशिनाः परावः । यपच्छेदनकाटे अशिष्यमानिल्यादि। ता्डके छन्दोगे चैका
दृशे रशना एकादश पशव एकादश यूपा भवन्तीति परिसंख्यानादुपशयपात्नीवत्‌-
यो्निवृत्तिरिति केचित्‌ । एेकादशिनप्रदशंनाथंमिति न्याय एवेति केचित्‌ । तैत्तिरीये
सवसतोमोऽशरिेमसंस्यः । ‹ योऽशनिटोमेन यनमानोऽप सरवसतोमेन यनेत ' ८ त°
सं° ७-१-३६.) इति ॥ ६९ ॥
नवसपतदशेन मजाकामः ॥ ४० ॥
नवसदशेनातिरत्िण यक्ष्य, परनामवापवानीति । स्मतिरात्रवत्‌ | ४० ॥
बिषुवता ज्येष्ठो अैषठिनेयो ज्यैष्ठवमामोति ॥ ४१ ॥
द्विम्यस्य ज्येष्ठायाः पत्रो ज्यैष्ठटयकामो यजेत । विपुवताऽतिरत्रेण यक्ष्ये उयैष्ठचमवा+
प्नवानीति । नाभभयाद्विपवद्धमौः । न पोडश्िमान्‌ । तस्योदिते प्रातरनुवकमुपक-
रोतीति म्नः । तपेवातिपराहमः । सारस्वत्या मेष्याः सैर्या वोपटम्भः । एक्वि-
शतिः पामिपेन्यः ॥ ४१ ॥
गोष्टीमेन भरातृष्यवता ॥ ४२ ॥
भजेतेति शेपः । गोेमेनातिरत्रेण यये, भूतिमवाप्नवानीति। न परोडशिमान्‌॥४२॥
आयुषा स्वगैकामः॥ ४३॥
भेनेत । आुाऽतिर परण यत्य, स्र टोकमवाप्ना नीति | शेपमातिरातवत्‌ ॥४६॥
अभिजिता पषकामः ॥ ४४ ॥
यनेतेति शेषः । अभिनित।ऽतिरप्ेण यक्ष्ये, पमानभूया्तामिति संकल्पः | पोड.
क्िमानमिनिद्धमाः पशवशचकादश एकमूपमितयादि ॥ ४४ ॥
विश्वजिता ग्रामकामः ॥ ४५ ॥
यमेतेति शेषः । विधनिताऽतिरत्रेण यद्य, भ्रातृव्यनया्मिति । विधरनिद्धमौ
पोडशिमान्‌ । सवै्ठदानम्‌ । उद्वपताय रोहिणीगितयादि ॥ ४५ ॥
जिता ब्रह्मव्ैसकामः ॥ ४६ ॥
यजेतेति शेषः । त्रवृताऽतिरात्रेण यक्ष्य अन्नाद्यं व्रह्वर्चूतमवाप्नवानीति वा
सकलः । पोडशिमान्‌ । पतै ज्योतिष्टोमातिर्रवत्‌ ॥ ४९ ॥
पश्चदशेन बीयैकामः ॥ ४७ ॥
येतेति शेषः । प््चदशेनातिरत्रेण यक्ष्ये प्रनामवाप्नवानीति । पोडशिमान्‌ ॥४७॥
सप्तदशेन मजाकामः ॥ ४८ ॥
पषठदशेनातिरत्रेण यद्ये प्रनामवाप्नवानीति | स पवत्‌ ॥ ४८ ॥
५

ध्य्‌ सत्याषाढपिरचितं श्रीतसूञभे-- ` [१७ परमै

एकव्रिध्योन प्रतिष्ठाकामः ॥ (ख०१२) ॥ ४९.॥
इति सत्यापाढदिरण्यकेशचिसू्रे सक्षदशमन्ने .
पञ्चमः पटलः ।
एकविदोनातिरप्रेण यश्य, प्रतिष्ठामिति सेकल्पः । उत्ैकयूपे, वैका(अत्र के-
स्यका,दशिनी वेतयुषदेशः । अतिरतरशचरम इति वचन्रथोदशातिरात्राः सहस्रदकिणा-
युक्ताः । तस्मदादावन्ते च प्ैषातवीया | अश्तरशचकाहाः समाघाः ।
अय पोडशक्तिषिकलपः।परकृतावतिरत्र क्तौ कारणात नियम्यते । यतर विरा-
टसंपतिमाह विरजं सेपद्त इति । सतोत्रियाां यत्र विराटूपपत्िः पोडरिना प्रयुज्य-
मानेन संपयते ततर अरहीतव्यः । यत्र त्वगृह्यमाणेन सेप्ते `राण्न तत्र प्रयोक्तव्यः |
रेकादिकेप्वतिरत्ेषु ज्योतिः प्रयुज्यते । अनुकरमणात्‌ । तथा प॑स्तोमे चातो्यमि च |
न च स््दशालुकरन्तः । तया विष्ठवति गोटोमायुषटोमयोरमिनिद्धिधनतोश्वानुकरान्तः ।
तथेकसतेमेषु द्वादशे हयतिरत्रे गृहते । तथा विराटंपयेत । अणि जयोती पि सचते
स पोडशीति वचनाच । द्दशादे गवामयनातिरात्रयोः षोडशिग्रहणं एरस्ताद्वषुवतः
° षोड शिनमुपयन्ति ` इति व्राहमेनातिरात्रयोः परोडशिगरहणमेवं वा ‹ ब्रवादिनो
वदन्त्यतिरातरः प्रमो यज्ञ इत्यभिङ्ृत्य ‹ ते सस्ठ॒ता किरानमाभेसंप्न्ते दवे चची-
वतिरिच्येत ' इत्यनिषटोमेषु सत्सु स्वरसाममु द्वयोः स्तोत्रिययोरतिरेके षोडशिनः प्रयोगे
तस्मादृतिरात्रयोपिप्रविवेषादिकल्पो वा गवामयने त्वहीनत्वाननानदद्ित्रसयो्तमेऽ-
हनि ग्राह्म इत्यादिना तस्यान्यया समान्नात एव पोडशिनाऽतिरात्तरेषु दवादशा-
हिकोऽतिरत्रो गृह्यते । अयत्र) तु रतौ वकल्पः ।
से्मध्यपात एकादेषु परां यया गृह्यते न वा त्रयोदृशातिरतरे स्तोमे महणमु-
त्मायामतिरत्रे च सत्रे सरवसोत्र -ग्रहणम्‌ । यत्र त्वाननातस्तत्र अरहणमेव । यथा
पोडशिने मवन्ति । यत्र त्वतिर्मात्रचोदना तत्र भरेङृतावेव विकल्प इति पोडशि.
कलिः ॥ ४९ ॥
इति प्त्यापादहिरण्यकेशिसूप्रव्यास्वायां महादेवशाच्धिसंकलितयां
भरयोगचन्धिकायां सदशन पञ्चमः पटलः ।

भय रदशन ष्टः पटलः 1
अयाहाना उच्यन्ते--
द्िरत्परतय उपरिष्टादतिरात्रा अहीना
एकादश्षरात्रात्‌ ॥ १॥

क

|

६ पग्टः] महदिवशाह्िसेकटितपयोगचन्रिकाव्यास्यासमेतम्‌ । ४४३

दवरशरादयोऽप्यहीनाः कमेण विधीयन्ते । सरवै चाहीन्‌। अन्यतरते(तोऽ)तिरात्रा भव
न्ति। यदि चैवाहीनो यदि च पत्रम्‌ । उभययैवोभयतोऽतिरान्नो द्वादशाहो भवति,
आदेशात्‌ । अन्यथाऽहीनोऽपयुभयतोऽतिराघ्रो भवति । सरवमत्तरत्र॒वकष्पते चत्थारो
दविरत्रा ब्ुिद्वरत्रक्भिरसकापिवननैतररथनामानः । तत्र॒ ब्युिद्विरा्रो राज्ञं
विहितः ॥ १ ॥

तें द्रादशाहेनाषीनमूतेन कपो व्यास्यातः ॥ २ ॥
गतः॥ २॥
` द्विरात्रस्य जिरातरस्य चतुरात्रस्य पश्चरा्रस्य
सकषरा्स्य॒नवरा्रस्योत्मनद्रवायवाग्रम्‌ । „५.
शुकरग्रं बा ॥ ३॥

गृहातीति शेषः । प्रथमो स्युशटद्विरत्रः । व्युिदविरतरमौपवसध्यन्तै कत्वा
व्तीवरीः परिहृत्य परिश्तरणान्तं त्वा महारप्र वुद्ध्वा भ्योतिटेमोऽ्िटेम
एेनद्रवायवप्न इति ॥ २ ॥

द्विगतरस्पो्तरेऽहन्पोडरिनं ग्रहा ॥ ४ ॥

द्विरघश्य्षायवाग्र प्रमममहः शुक्तम्‌ । रिरतरस्यैतचैवाऽऽयणाग्र न |
चतृरप्रस्येतचवदधवायवाग्र च । पशचरत्रसथेतचचव शुका च । प्रे दविः परिवर्तते ।
स्ठरा्स्यैतचैन्वायवाग्र च । अषटरतरसयैतच्नैव शुकतं च । नवरत्रत्रिः परिवर्ते |
दृशरातरसथतच्मन्वायव ग्र च | एकादशरा्र्तच्यैव कराग्रं च । द्वादशरप्रे चतुः
परिवर्तते । पोडरिने। ग्रहणं दविरातर्योत्तरेऽहजनिति (२२-१४-१-१४ ) ॥ ४ ॥

मध्यमे त्रिरात्रस्य चतूरात्मृतिषु नानाऽनेषु ॥ ५ ॥

मामो मध्यमे परिरातरघ्य। चदुये चर्ये चतृरा्रपमूतिषु नानाऽदीनेषु ( जप
शरी २२-१४-१९ ) इत्यापस्तम्बः । कापेयानानैकादृशिनानां च विकल्पो भ्यते |
दृशसदेखं ददाति । परलीपयानान्तमहीनपततयः । शोभूतेऽतिरात्ः शुक्रम: ।
ठेकादिनानां 'ट्कं॑ दशसहस्रं ददाति । एवमुदवपानीयान्तम्‌ । अतिरात्र
पोडिमान्‌ । एवं तण्डिनां वलिः । तैत्तिरीयाणां सर्गैः फटमान्नातम्‌ । छन्दो-
गानां नित्य एवेति ॥ 4 ॥

, आङ्गिपसेन यः पुण्यो ऽदीन इव स्यात्स एतेन यजेत ॥ ६ ॥
अगारं द्विरा्रो विधीयते ॥ ६ .॥

ध्ण् `: सत्यापाडविरदितं भ्रोतसूतम्‌- [१० प्रभे

तस्य ज्योतष्टोमोऽगिषटोमः पूरमहभैवति ॥ ७॥

अभिषव इत्यस्य व्याख्यानं ज्योतिष्टोम इति । तत्न हि ज्योतिष्टोमे निरूपिताश्ि,
वृदादयश्चत्वारः स्तोमाः क्रियन्ते । तेजस्तेनार्े ( ७-१ -४ ) इति तस्तव"
नुषठनेन तेन; प्राति ॥ ७ ॥|

सस्तोमोऽतिरा् उत्तरम्‌ ॥ ८ ॥

सवस्तेमितपेतोऽतिरात्र इत्यनेन प्रणवत्रय्िशस्तोमाम्यां सहिता अरेषस्तोपा
उक्ताः । सप्याऽऽम्तय सरवैस्यावरटुषयै (तै सं ७-१-४ ) इति ब्राह्मणम्‌ ।
दादशाभिःसतत्लयेतोऽशनिठोम एकोनव्रिशद्धिः स्तोत्रैरपेतोऽतिरघ् इति तोदः ॥८॥

अय होतारं प्रति भयोकव्ये स्तोत्र दिनमेदेन सामव्शिपं ते --

गायत्रे पूर्वेऽहन्साम मवति । वष्टुममुत्तरे॥। ९॥

गाय्छन्सकायामृच्युतयत्ं गायत्रमेतन्नामकं साम । तदेतद्धोदुराभिमुर्येन पठनीये
सतत्र गायेत्‌ । तदेततपर्वऽहनि द्रव्यम्‌ । यद्यपि शरुमार्यं॒करिचित््ांम नास्ति
तथाऽपि करष्टष्ठनदस्कायामुतपतन्वा्रेष्टममितयुच्यते तदेतदुत्तरदिने गायेत्‌ ॥ ९ ॥

अय दृष्टस्तत्र सामविशेषं चोदकमाविकल्पनिवारणाय नियमयति --

रथंतरं पूऽहन्साम भवति ॥ १० ॥ वृहदु्तरे ॥ ११॥
भृतौ इ बृहद्रयतरयोरौच्छको विकल्पः । इह. ठ दिनभदेनं व्यवस्था ॥१५।११॥
पुनरपि दिनमदेन व्यवस्थितं सामान्तरं विषत्ते--
पैलानसं पू्वऽदन्साम भवति षोडध्युत्तरे ॥ १२ ॥

तदाहुः क जगती चाठषट्‌ चपि (तै सं ७-१-४) इत्यत्र वरहमवादिनिश्वोदे-
यन्ति-अत्र विद्यमाने द्वे एवाहनी । तयोः पवौसमन्‌ गायच्ामुत्ननं साम गौतम्‌ ।
तटत्रसिसठ बषटुमयुत्पननं साम गातम्‌ । न ह्र ततीयचलु् अहनी विते । ततो
जगत्यनुष्टुमौ द्वाववतिषठते इति । तत्राभज्ञाः सामान्तरविधानमुखेनोत्तरमाहुः--
यदुवृहत्यामृच्युतप् वैलानसा्यं साम तत्‌ पूवीदिने गायत्‌ । वृहती च पट्िशदक्षरा
सती चतुवरमावत्य॑माना जगतीतरय सपे | अ्टाचत्वारिशबक्राणां नगतीनां तिदणाम-
करपर्यया वृहतीचदुटयसमानत्वात्‌ । तेन वैलानसपान्नाऽये द्विरात्रयागो जगत्याः
सकाशातनापैति । पोडशीशब्देन पोडदास्तोतरे गीयमानं गौरवीताख्य स्मोच्यते। तच्ोतत-
रेऽहनि गायेत्‌ । तदाषारमूतास्वमवच्य पूर्ववदनष्टमं संपादयेत्‌ । तेन षोडशिपान्नाऽयै
द्विराबोऽलष्टमः सकाशात्नापैति ।

ननु अङ्धि विरत षोडशिनः प्ाप्त्यमावाद्ाघविधानान् ` परिया । ततश्च
तदवितरद्विरत्रप्वपि यूह्यत इति वृत्तिकारमतिः | माप्यकारमते तु द्विरात्ान्तरेड षरि.

८

११

१ पट्टः } मशादैषशासिरकटितमयोगवन्दिकाव्याख्यासमेतम्‌ |` ४४५

सैश्यातत्वेन पोशिनियतस्यामावादषिरतां द्विरात् एव नियमेन पोडशी गृहते (जै
मू १०-९-१६) इति ॥ १२ ॥
अय दिनभेदेन निधनविशेषं विधत्ते--
एषिष्पनिधनं पूषैमहमवति । दविष्कननिधनयुत्तरप्‌ ॥ १३ ॥
पश्वधा विभक्तस्य ताक्नः पञ्चमभागो निषनम्‌ हविप्णच्छब्दुरूपं निनं यसिल्-
हनि तद्धवि्म्निषनम्‌ । परदिने हविप्मदिति शब्दः प्रयोक्तव्य हृत्य्थः । एवमितर्‌-
घ्रा । उत्तरसिलहि हविष्ृच्वद्‌ इत्यर्थः ॥ १६ ॥
अप दिनद्वयस्य पक्ष्यवस्यां विषतते--
अमावास्यायां पूषमदर्यननीय उत्तरम्‌ ॥ १४॥
शष्ठ कृष्णो पैक एव पक्षः समानोऽधमासः । तक्िन्नेव॒यथुभे अहनी स्यातां
तदानीमिकपकषगततव देकस्याहूनो यावर तावदेव भेत्‌ । इतरस्य वारं त॒ हुप्येत
अतः कृष्णपक्षस्यान्तिमदिन प्रयममहः क्त्यम्‌ । शुह्पक्प्य प्रभमदिने द्वितीयमहः ।
एवं स्ति मिन्नारभमापतवर्तिवादधि्वीयै भवतः ॥ १४ ॥
कापिवनेन य॑ कामं फामयेत तमेतेन।भयश्ुते ॥ १५ ॥
एतेन काम्येन सथैकामाना प्राहं शक्यत्वादिमं किय कुधोदिति मावः ॥ १९ ॥
कस्य ऽ्योतिषठोमोऽगिटेमः पूमह-
मैवति। अतिरात्र उत्तरम्‌ ॥ १६॥
अग्निष्टोमस्य वु प्राथम्यं (तसमादाहुरयेटयज्ञः' इति, वावयेनोक्तम्‌ । तत्‌ प्रापम्यव-
तप्ापम्यमतिरत्रस्यापि वैकलिकमत्ति। अत एव सू्करेणोच्तम्‌। (अशनििमः प्पमय,
कषोऽतिराश्मके पू समामनम्ति' इति ॥ १९ ॥
चैग्ररयेन स्मरायमवरुनधे ॥ १७॥
वेतरयेनपराणष्वन्नाये च परतितिष्ठति (२२-१४-२२) इतयाप्तमवः । च्रमेन
द्विरात्रेण यक्ष्ये । प्रणेष्व्ाये च प्रतितिष्ठति व्या्यातः फवादः ॥ १७ ॥
तस्य ब््टतपच्दशोऽगरि्ठोमः पूरवमह-
रायुरतिरात्र उत्तरम्‌ ॥ १८ ॥
. अत्र सर्त्ाहःशन्देकदिनाध्यः स्तोमप्रयोग उपरक्यते | अमिष्ठवाख्यः कथित्य
इह्यागविरेषः । तश्च च प्रथमदिने जयोतिष्टोमप्रथमपतसयारूपोऽगनिटोमो विहितोऽलि ।
स्र एवातराभठवशब्देनोपरक्षते । सोऽत्र ॒पूवमहमेवति पूरवदिनऽनष्ेय इत््षैः ।
द्वितीयदिने सोऽतिरघरोऽन्ठय इत्यर्थः ॥

४४६ सस्यापादविरचितं ्रीतसूतरम्‌-- [ १७

अन्ि्टोमः पूं आयुरागिात्र उतर इति भरद्वानोऽपि । पोदक्िमानाश्षरसादिषु
विदेवनाद्योऽङघमूता इति केचिदिच्छन्ति । व्युटिदविरानपकृविरिति । व्युदस्य
राजमूयकरणमूतस्यापि विदेवनादयोऽ्वमूना इति केचिनेच्छन्ति। व्युटद्िराघ्विष्यमता-
मत्र य उत्तास्तयाऽप्या्िरपचैर्ररयकापिवनषष्टूयः पहस्यैवाऽऽयया गोषिकारे अहनी
अतिरात्रस्तु सर्स्तोमोत्तरमेव । पञ्च पूर्वै कापेयास्तूततरे षद्‌ तथैव नामथेयगता धर्मः
प्रवतेन्ते ॥ १८॥
गरमनरिरात्ेण वसून्‌ दटरानादित्यानभ्यारोहति ॥ १९॥
एषुं ोकेषु मतितिष्ठति ॥ २०॥ अगिष्टोम उक्थ्योऽति-
रात्र्यहानि रथंतरं वामदेव्यं वादिति पृष्ठानि ॥२१॥
गमैत्िरात्रस्य॒ कर्म-- गर्मत्रिरत्रेण यक्ष्ये वसूनां च्द्राणामादिलयानां स्ायुचयारय-
रिति । यकव वर्गोऽपि फम्‌ । द्ादञ्ञाहवदारम्मकाल इति ॥ १९ ॥ २०॥२१॥
आभ्वष्णय एकादशकपालः सारस्वत-
अस्वीदैस्त्यशररिति ॥ ( ख० १३ )॥
दीक्षणीयां त्रैधातवीया वा ॥ २२ ॥
इयांस्तु विषः -- शिशिरे पर्वण्यारम्मः । सतेदान्तं कत्वा त्रैधातवीया । प्रशन
इतेऽहीनो गमं्िरा्ः । मेषातवीयां त्वा बुहस्पतिषरोहितेलयादि वा परुयागान्तम
भिवत्‌ । ततः प्रवग्यमेमरणं च॒ कोठकथेत्ैवातवीयान्तं कृत्वा सावित्रम्ि चेप्य
इति सकर्प्योपकटपनमुमयपले दी्तणीया ब्ैषातवीया मवति !॥ २२ ॥
व्ुररुणा रोरिणी पिङ्गाश्षयकहायनी सोमक्रयणी ॥ २२ ॥
तदेव रूपं स्पष्टीक्रियते रोहिणी शरीरे टोदितवर्णा पिज्टा िज्क्यकहायन्येक
सैवत्सरवयस्का, ईशौ सती लवण्योपेतं रूपं च त्वा गवामन्वास् ्रय्ञशत्संख्यया
शततरयस्यया च सह जनादुद्रच्छत्‌ ! यस्मातसोमार्थ रोरिष्यदिरूपं भृतवती तस्मा-
द्ोहिण्यैकहायन्या गिजञलाक्ष्या सोमं कीणीयात्‌ । ‹ तामप्यु परावेशयन्त्ोमायोदेहि ”
(७-१-६) इति शरुते ॥ २३॥ `
सहसरं दक्षिणा मरथमेऽहश्छीणे च शतानि नयेत्‌ ।
यश्धश्यतं चैवं द्वितीये (तृतीये च) सदर्यातिरि-
च्यते । द्विरूपा रोहिण्युभयत एन्यन्यव एनी वा ॥ २४ ॥
परतिदिनमविच्छिन्नानि यया मवन्ति तया त्रीणि त्रीणि शतानि ददाति । अयिरा-
स्सेख्याया अप्येतदुठलणम्‌ । तया सत्यकैकसिन्दिने ्य्िशदविकं गवां शततरये
द्यादि््थो मवति । उमयत एनी स्यात्‌ ( तै° सं ७-१-६ ) इति । उमयोः
पाशवयोः शुहरेवा यस्याः प्ेयमुमयत एनी । अय प्रकारान्तरेण रक्षणं विषते--

धै

१.4

९१

६ पः ] महदिवरासिरुकितभयोगरचन्दरकाल्यास्यासमेतम्‌ । ` ४४७

तदाहुरन्यत एनी स्यात्सह परस्तादेतम्‌ ( ७-१-६ ) इति । तस्मिनपहलतमी-
विषयेऽभिज्ञा एवमाहुः -अन्यतरस्िनेव प्र इहरेला पयता । तत्नोपपातत चैव-
माहुः--एतं प्रतात्तहमेतस्य गोविेषस्य परभागे गोपहसरं॑तिषठत्यतो न त्न
शुहरेलाऽेकषितेति ॥ २४ ॥
तां प्रथमेऽहाने नयेत्‌ । उत्तमे बोत्तमा ॥ २५॥
तां दातन्यां गाम्‌ ॥ २९ ॥
भथमेऽहानि देयस्त्वमग्े सहस्रमानयोदूबरस्या-
भिनस्त्वम्‌ । सनः सदस्मानय मनया पशुभिः
सह पुनम बिशतद्राथेरिति ॥ उदृभृष्टिसतम-
मन्त्रयते । वेहदद्ितीये त्वमपामोपभीना५ रसेन
रसिनी बभूविथ । सा मा सदस आभन भनया
पाभिः सह पुनमौ विञ्चताद्राथेरिति वेहतं बामन"
स्तृतीये भतिषठाऽपि सदस्रस्य वैष्णवो वामनस्त्वम्‌ |
स नः सदसरमापे्ि प्रजया पशुभिः सह पनमा
विशताद्रयिरिति ॥ २६ ॥
दां योयो देयः । योऽय वरः तेथे एहसततमी (७-१-६ ) इति । गतमन्यत्‌
॥ २६ ॥ ध
वामनं ते जयेष्टययैनं सहसपरःृूनति ॥ ९७ ॥
ऋत्वियो निपीतं तं एहछ्तमी यनमान्गृहामिुष्येनोतृनेत्‌ ॥ २७ ॥
यत्तनैकां प्रतिवरं परयुरखनेयुस्ताद्केसहस्रयाजी
इनः सहस म्नायते ॥ २८ ॥
यस्मत्पह्तमी भरे्ठो गे विरोपस्तसमच्छठ दत्ते सत्यस्य यजमानस्य सहस्वरूपा
प्ता सहस्तमा दत्ता भवति । य्म्रष्ठो गोिशेषः सहत्रसदशस्तस्मच्रष्ठं विशेषं
न प्रतिगृहीयात्‌ । तत्रति प्ति गोदस्परत्रहदोपो भेत्‌ | अय कनिति.
गृहणयाततदानमिवं नि्दिरेत्‌ । योऽयं वरः पतेय सहस्तमीति । एवं निर्दिदयायान्या
भ्ये व्रूयात्‌ । इयं वरत्यतिरिक्ता ममेति | एं निदेशे प्ति वरप्रतिमरदेऽपि सहलतप्रति-
मरहदोफो न भवति ॥ २८॥
दातन्यायास्तस्या गोराघ्रपणं विधत्त
तासुत्तरेणाऽऽ्ीधं पयीणीयाऽऽहवनीयस्यान्ते
रो णकलदामवघर पयेत्‌ ॥ २९ |

४४८. सत्यापादविरचित भ्रोवसू्म्‌-- [ १०७

अर््नीषः शरणमाभ्रभ्र तसयेत्तरमागे तां दातव्यं ग प्रदक्तिणत्वेनाऽऽनीयाऽऽहवनीः
यत्य समीप द्रोणकठशस्थितं सोममवघ्रापयेत्‌ ॥ २९ ॥
दक्षिणेन वा वेदिं नीत्वाऽन्तरा यूपमाहवनीयं
चावस्थाप्याऽ्रीघ्रहविर्घानयोवीऽऽनिघ्र कल
शमिति द्रोणकटशषमवध्रापयेत्‌ ॥ ३० ॥
विशताद्रयिरिति मनत्रान्तः ॥ ३० ॥
उदीचीमाग्रीधरमानीय तस्यां ताप्यैमध्यस्य पुर-
स्तातसरतीच्यां तिषटन्त्यामुभा जिग्यथुरिति. आग्रीघ्र
जुहोति । तस्मिस्तार््येऽधिष्णियानां रूपं विग्र
चितं भवति ॥ ३१ ॥
आहवनीयसरमीपे स्थितया तया गवा सह पुनरा्नीधसमीपे प्रत्यागत्य तस्याऽऽ-
धस्य पूमागे प्त्यङ्मुखत्वेन गवि स्थितायां जुहुयात्‌ । होमाञ्जमूतो म्रः । तदै-
रयेथामिति मनत्ान्तः । इ्दराविष्य्‌ देवते । तरेषा सहखमिति मन्तरमागस्य तात्पयै
दशेयति-* त्वा विमक्तं वै॑त्रिरत्र सहत साहसीमैनां करोति सरतसयैवेनां
मात्रां करोति › ( तै° पं ७--{--७ ) इति । त्रिरत्राख्ये यागे गोहल
दिनत्रयं तरेषा विमक्तव्यमिति यततेननां सहसतमीमेव गां साह सहलोपेतां करो-
ति न केरलं सहसेपेता किंतु तस्य सहलतस्य यावती मात्रा तावन्म्रमिवैनां करोति 1
अथेतदङ्गमूतं होमान्तरं विचत्ते--रूगाणि जुहोति ( ७--१--७ ) इति । रोहिणी
विजगस्कहायनीत्यादीनि यानि रूपा्युक्तानि तानि जुहुयात्‌ । रोरिण्यैखवदित्यादयो
मन्त्रासतत्रोनेयाः ॥ ३१ ॥
अयेतदङ्गमूतं जपे विवत्ते--
मतीची« सदसः सक्तिमानीयेडेरन्त इति तस्या
दक्षिणे करणे जपति ॥ ३२ ॥
तस्या गोः कर्मी प्तयुपस्यितो सूत्वा मनतं नेत्‌ । ्रतादितयन्तः ॥ ३९ ॥
तामुत्छञ्य विज्ञानमुपैति यय पुरुषाभिवीता माची
याद्रात्सीद्यं यजमानः ( ख० १४ ) ॥ करयाणं
लोकमनेषीदिति विद्यात्‌ । यदि दक्षिणा कषिभेऽ-
स्मा्टोकासे्यतीति विद्यात्‌ । यदि भतीची
अहुषान्यो भविष्यपीति वियाव्‌ । यघ्ुदीची
भयानस्मटीके भविष्यतीति विात्‌ ॥ ३३ ॥

६ पः] . महादेवशाछिसेकलितमयोगचानद्रिकान्यास्यासमैतम्‌ । ४४९

तां गामित्यादि व्याख्यातम्‌ ॥ ६३ ॥
तस्याः सहखतम्या दानं विधत्त
तामर्ीथे वा ब्रह्मणे वाहेत्रे वाऽध्व्यने वा
दयात्‌ ॥ ३४ ॥
सहलभस्य पा दत्ता भति ( ७-१-७ ) इति हि व्राहमणशेषात्‌ ॥ ६४९ ॥
द्वौ बोदवातारौ कुवीत यतरो नाऽऽश्रावयेत्तसम
दधात्‌ । देवा तृतीये ब्रह्मणे दयात्‌ । तृषीय-
मप्नीपे ॥ ३५॥
नाऽश्रावयेतततम दुधयादिति वेङगवतरामे समान्ननाच्च ॥ ३९ ॥
सामासुवर्ग लोकं गमयसामा जयोतिष्मन्तं
लोकं गमय सा मा सवीनपुण्याछठोकानामय सा
मा मतिषठौ गमय मनया पशुभिः सह पुनम
विरताद्रपिरित्यभिमन्त्य ददातीति ॥ ३६ ॥
ताँ परतिगरहीयादेक।ऽसि न सदसतमेकां त्वां भूतां
मतिगृहामि न सदसमेक। मा भूता वि मा
सदस्च« स्योनाऽसि सुपदा सुवा स्योनामा
विश सुषदा मा विश सुशेवा मा षिरेति ॥३७॥
चो मन््रमणरनपहलतमी प्रतिगृह्याद्य गो्सतं परातिगृहीतं भवति ताबानमत्य-
षाय इत्यर्थः | अत एकाऽपरीत्यादिमन्तरेण तां एहलतमी परतिगृहीयात्‌ ॥ ९६॥१७ ॥
तामन्यया गवा निष्क्रीय यजमानस्य गेष्टेष्वषि-
नति ॥ ६८ ॥
गतः ॥ ३६८ ॥
यासितस्चलिभशत्यभि तापुपसमाहत्य दश
मथमेऽदन्याश्चिरे दुहन्ति। विश्वत द्वितीये
तरिभशतं तृतीये ॥ ३९ ॥
सर्वत्र दहन्ीत्यलयः ॥ १९ ॥
छता परयमेऽदनि देयम्‌ । दियं मौर्वास इति
१ द्वितीये । अनो रथोऽश्बो हस्ती पुरुष इति तृतीये ॥ ४० ॥

४८

१ क. ख. ग. मध्यमेऽद्नि देयमथ यद्वारो यद्नो यदश्ो यदौथलुपो यदस्ति यदरण्यं
तदुत्तमेऽहनि देयम्‌ ।
५४

४५० सत्थापादामिरवितं श्रौतसूजम्‌- [ {५७ भे

कृतान्नं छृर.रान्म्त्यके । देयमिति सर्वत्रान्वयः । अनः शकटः ॥ ४० ॥
य आर्पेयो विद्रारूतस्मे परयमेऽहानि दयात्‌ ।
योऽनर्पियो दिद शस्तसमर द्वितीये । य आपेयोऽ-
विद्वाऽस्तस्मे तृतीये ॥ ४१ ॥
ऋयेरपत्यमापेधम्तस्मै । एवमुत्तरत्र द्रव्यम्‌ ॥ £ १ ॥
दक्षिणा नयनयूना दशतो नयेस्मा एकां गां
दित्से्योदश्षभ्यो दश्नतमुपसमाकुयौयस्मे पञ्च-
भयस्तेभ्यो दतं यस्मै तिखच्धिभ्यस्तेभ्यो दश्च:
तमनेकस्मै वैकां यस्मै पच द्वाभ्यां ताभ्यां दङ्ञ-
तमेवमा शतादा वा सहस्रात्सहस्रेति किंचिद ह
दयात्‌ ॥ ४२॥ ऋ
गतः ॥ ४२ ॥
यदि दद्यादनुबन्त्यावपावार हुनायां दया दुदवसानी-
यायां वेष्ठोत्तमां दाक्षिणां नीत्वोदवसाय वा ॥ ४३ ॥

विक्स ॥ ४३ ॥
शवलि सथुद्रोऽसि विश्वव्यचा ब्रह्मा देवानां प्रथमजा
ऋतस्यान्नमसि शुक्रमधि ज्योतिरसि तेजोऽस्यगृतमासि
तंत्वा निद्न श्वि दीदानां तस्यास्ते पृथिवी
पादोऽन्तरिक्षं षदो दयौः पादः समुद्रः पादः परो.
रजास्ते पचमः पाद एषाऽसि शवछिः सा न
इषम धुक्ष्व वसोधोरा९ शवाले मरनावा९ श्रवि-
छटाव्रतमुपगे १६ स्वाहोति श्वलिषहोमं जुहोपि॥४४॥
शवशिरिति होमन.मेषम्‌ ॥ ४४ ॥
नित्यः काम्यो बा ॥ (ख १५) ॥ ४५॥
इति सत्थाषाढाहिरप्यकेशचिसू> सषदशभन्ने पष्ठः पटलः ॥
अथ पद्धतिः-रोदिणी पिङ्ैकदायनी अिशातामन्यतमां सहरद्तिणां कृत्वा विंश
छो नतधुगेका एवोपवसथ्यन्तम्‌ । रा वसतीवरीः परिदत्य पयां विशसनकाठे
ब्तदुहाऽऽशिरा् दुहन्ति । महारात्रे बुदध्वाऽओे नयेत्यादिरसनिटमः । रेनरवायवाप्र 1
पुकि युपजयप्ोच्छरथममि्ः पृञ्ुरच्छतः । कापेयानमिकोदशिनानामादितज्ञय-
मामन्ते । श्ियोऽषटे अजिष्टसवोततरण्ः। दततिणतश्शिषठसन्ः | जोपशयनि-

#ि।

-{ पटलः] ` मरहदिवशाक्िसंकषटितभयोगचन्दरिकाव्पास्यासमेतम्‌ । ४५१

दशः । कृष्णस्गसत पशुरिति सहसरं दक्षिणा । गगविरत्रसया्हं विमञ्य दानम्‌ |
श्यशा शरीणि च शतानि प्रथमेऽहनि ददाति । एवं द्वितीये तृतीये च सहख्यतिरि-
श्यते सहततपूरणी । प्ता ठु रोहिणी उपवस्ता द्वि शुक्ङृप्णवणां उमयत
एनी उभयतः शष्ठ दालिणौ होमौ हुत्वा श्विवं गच्छे्यारि घ्रयक्खिशाचच त्रीणि
शतानि ददाति । अश्वतरोऽपि दीथते । पद कषेणाः त्वा दक्षिणादानक न्यूना
दशतो नयेत्‌ । दश॑ख्या हीना नेत्‌ | न दश ना दष नदित्य्थः । दशतं न
विच्छिन्यादिति श्रुतेः । य सिस्रसिललजिशत्यधिकास्तासां न ॒ददशत्वम्‌ । नयनकाल
उत्तमेऽहनि दशत्वप्पातिः सहकततम्था सह॒ । अथवाऽधिकानां तिद्णां त्रिशता
देन सह नयनम्‌ । एकादृशैकादशदृशतं न विच्छन्दाधिति दशानां नमूलतेव
प्रतिषिद्धा नभिकता । एवं दक्षिणा नीयमाना प्रयमदशक उदूमृिपूष्य उत्चष्तं
यजमानोऽनुमन््रयते त्वम्न इति । प्रदानक्े च दशरुयाया म्यूनता । तदुक्तं यस्मा.
देकौ गां द्स्यनस्यादिति तसमि दानं प्रयमं॑तावन्मुख्यानां चलु्ौ अधिनाँ चुरी
तृतीयानां च दवयोरे्ैकाम्‌ ।

अध तृतीयानां चतुणीमेकस्य च ददे । अथ रादी( दि )नां श्रयाणां तृतीशनां द्यो.
विगृहीते दे एवं सति पादी( दि नामेव द्व द्र । तृतीयानां दवयोश्चतसो द्रोति-
सीऽिनां मुरुधानमिं्ेकां महापरर्या ्रिंशत्‌। अय पृर्यानं द्रायां पश्च प्रच पुनश्च पञ्च
॥,1 मूषा( अरि )ना द्वाभ्यां द्मां पश्च पच महार्था नवकः । अय मुरुपानां
चठुणी पादी( दि नां चुरी तृतीयानां दवयोगेकेकमिवै शतं पपदते । एवमुत्तरशतदरयं
शश प्रथममुल्यानामयि( भि नौ तृतीयानं दरथरिमैका तृतीयानों चदुणी पादी(दि)-
नोमिकैकस्य च द्वे द्े। पादी( दि नँ त्रया तृतीयानां विदृहीतयोश् वद्वा
विरामः।

यासतिस्रोऽधिका मुरुपानां व्रयाणामेकैका तत्र न दोषः । उतमेऽहनि दशवष
िरेवमुत्तरेष्वहःमु शतत्रयस्थ विशतां तिषणां च दन, तरशत तु विशेषः -- मध्यमेऽ-
इनि मुरूधानां पश्च पञ्च एनश्च मुरुधाना द्वयोः पश्च पश्च तिमूणामविकानां मुखुयानामे-
कत्यैकाऽि( धिं नां द्वयेरेका । उत्मेःहनि अ्िशतां विशेषः-मुरुयानं द्वयोः प्च
प्रश्ापि( धिं) द्वयोः प पाधिकानां तिषणाररपी( धिन) दवमोरेकका तृतीयानमिक-
कस्यै । एवं कृते सहस्रतमी आ्ीध्रम्यैव । एवं सहस्रपत्तिः ।
“अथ, द्वदृशच्छेदनमेव प्रतिषिध्यते । दशतं न विच्छिन्यादिति । अके न दोषः,
इत्यासिन्पे व्रंशतामथिकानां निपृणामेव विमागः प्रथमेऽहनि धिशतां भरयममुर्यःनां
प्च पञ्च तूणं दाने तद्‌ तिमूणां षटूषट्‌ मथ्यनऽहन्वाधि(ं नां मुर्धानां च
दकेन सह तिपगां दानमुत्तेऽहनि द्विके सदव द्रटपानि । पत्नीेयानान्तपही-
तंनथः। :

४.२ सत्याणढविरचिते भोतषरम्‌- [ १७ परेः

पयां विशप्तनकाटे ्तदुहा ९ह विंशतिं दुहन्ति पर्तरणान्तम्‌, महारात्र बुद्‌.
ध्वाऽप्े नयत्यादि | उकय्यः, न त्वतिग्ाहयाः । जत्र पोडशी तैततिरीयकश्ुत्या- टम
मध्यमस्य आज्यं मवति › । ‹ संयानानि सूक्तानि शभ्सति, षोडश शेषति ?-इति
वचनाच । तण्डिना छन्दोगानामत्तमेऽतिरात्र आन्नातः षोडशी तत्र विकल्य एव न
समुच्चयः । सहच्५ स्तोत्रीया इति श्रतेः । शक्रगः । पाका आधिं गृहीत्वा
यूपचुषटयस्योच्छरयणम्‌ । अगष्ठस्य दिस्य दक्िणत उत्तरसयोततरतः पुनदैक्िणत-
शोत्तरतचिवृद्धयां पारवीयामि्ठसयोत्तरे सारस्वतमशनिष्टप्मृतिदाक्ेणतस्तृतीये सापित्रम-
भिष्ठमूत्युत्तरतशचदर्थै सौम्यं दक्तिणतश्चठये दैश्देवमेवं पशवो निदिं । पूरव
क्िणाकाटे पूर्वदृत्वा यनमानोऽनुमन्त्रयते । प्नीसेयाजान्तमहीनंततयः । पयता
विशमरनके त्रिशते दुहन्लाशिरायै परस्तरणान्तम्‌ । \

` महारात्रे बुद्ध्वा नयेत्यादि अविराघ्रा आग्रयणा्रः । पका आधिं गृहीत्वा
यूपचवुटयस्योचछरयगमबिष्टभ्मृति द्िणतशचदुम्य दहिणतोऽगि्ठमृति । तस्योत्तरतः
पुनशैवमत्रतः । अयोपशयनिषानं विटुम्यां परे्वीयाशिष्पमृयुत्तरतः पञ्चमे पौष्णं
दक्षिणतः पक्चमे मारुतमुत्तरतः ष रेन दक्षिणतः धष्टऽन्ते वारुणम्‌ । अयोपशयनि-
दशः ङृष्णमृगस्ते पडारेति दतिणादानम्‌ । पूरववदक्षेणाु नीयमानापु वामनो
मुख्यः । यजमानो यथापाठमसिुक्तमेऽहनीत्यनमनशणान्तं कृत्वा तां सहत्ततमीं रोहि
पयुपध्वस्तादिगुणयुक्तां कल्याभीं कमनीयामिवखक्णां सहततमीमुत्तेणाऽऽप्ीभरमण्डपं
नीत्वाऽऽहवरनीयम्मीे दरोणकटशं निवाय तं सोममवघ्रापयेत्‌। आ जिघ्र कलशमित्यनेन
मन्त्रेण रथिरिति मन्त्रान्तः । दृिणेन वेदिभिति चिकिल्पः । अनन्तरमुदीचीषुदङ्मुल-
-माञ्ीधरण्डपं नीत्वा तस्याः ध्रषठे तप्य॑मवस्यापयति । घृताक्तं वलं -ताप्य॑मिति
व्यायतं वाजमेये राजये च | तमस्ता धिष्णिया मवन्ति । सूत्र चतुरश्राः
पिण्डला वा भिष्णिया इष्टकाः । संख्यः द्वादशाद्यः | अय शब्देन प्रयश्चित्तं कृतवा
पुरस्तादननीधमण्डपस्य प्रतीची प्रत्यङ्मुखां स्थापयित्वा रूपाणि जुहोति । यानि तस्या
रूपाणि मवन्ति टोदिताय स्व हेति एवमादीनि । अय रऽ शमेषिकान्येके समामनन्ति
(२२-१६-६ ) इत्यापस्तम्बः । अञ्ज्येताय स्वेत्यादि । प्रतीची प्त्यङ्मुलां सदसः
कोणमानीव तस्या अभिमुख इडेरन्त इति यजमाने नपति । उत्यायोत्छेज्य सहस्ततमी
विज्ञानमुपैति । शोभितकारकैयै्यरपेण प्रेरितः श्ाची दिदं यायाददधि प्रोमोति यन-
मानः कल्याणं रोकं जयति । यदलिणा अस्माछोकाचच्छधरे प्रयाति । यदि परतीवीं
अभूतधान्यराशि्मवरप्यति । यदुदीदीि त्रेयानिमहछोके तामुत्वशं यजमानोऽनुमन््यते,
सामा सुवी लोकं गमयेति चतुरभिमन््ैः । केचिदनुषङ्गे वा॒पदन्ति । यिष्वहःु

५८

¬

-दपणडःः] ; महदिवशासिसंकषितमयोगचन्धिकान्याल्यासमेतम्‌ । २४५३

त्रिशतो नवतिसिखस्तासु एनां सह्तमीं मित्वा तामरीध इत्येवमादिभ्यो ददाति
ब्रह्मणे होत्र उद्राव उतनेत्रऽध्वथवे वा दद्यात्‌ ( २२-१९-1१ ) इत्यापस्तम्बः ।
यम ददाति गां तस्य स्वमागो नियम्यते । दवौ बोननेतारौ वृत्वा यतरो नाऽऽश्रावये.
त्स्मै वा इति (दयादिति शेषः । उनेतारौ द्वौ परृतावप्येक उन्नयति एको हारियोननं
यजति त्य चङ्ग प््पपतरे कपिशयौ उन्नेताराविति ताण्डकेऽपयक्तम्‌ |
द्विभागं वा ब्रह्मणे तृतीयमधि इति | अयवा द्विभागं ब्रह्मणे तृतीय
मभरीष इत्येवं विमागः | तदाऽपि स्वमागे नियमः । स्वैम्यो वा सद्स्येभ्य इति ।
अथवा परवमय; सद्येभ्य इति। अथवा ऋतिविभ्य ३ति। उदात वा प्ता वशं चरत्‌ ,
इत्यादि । उदाहृत्य पेछृत्य वशं चरत्‌ । यस्तामण्डररविगृहणातीतयुक्तम्‌ । एका पती.
(ऽसी)त्यनेन मन्त्रेण शराहृतमनत्रय परल्ान्नायः । पदस्यानां रविः ( इति ) तां शत-
मानेन हिरण्येन निष्क्रीय शतमानमविदुे द्वा यजमानस्य गोष्ठ सहलतमीं पिनि,
सद्‌ एत्य पि पुव इत्यादि पिरोअदहान्तम्‌ । यम्मा एकं गा ददात सहतेऽपि रिचि.
इयात्‌ । दधादितयके, इत्यापसतमबुत्म्‌ । ततोऽनुबन्ध्युदवपतानीयानतं छृत्वाऽन्यमा-
हवनीयं प्रणीय ,राबठिहोमान्तम्‌ । ततः प्ौत्रामणी पत्रावरणी वा । मैत्रावरुणी वा
काठक इति भाष्यङृत्‌ ।

य्व गत्िरघ्रेण शिरे द यनेतषुषीः ।
काठको वा महाभिर्वा सदानतं भरकरप्य तु ॥ १॥
्ेधातवीया साचि चेप्ये पक्षान्तरे तथा ।
वृह(बाह)सत्याऽनन कुयौदूरादशाहवदेव च ॥ २ ॥
रोिण्यादिशच संयुक्ता क्रयणी ्रिशता क्रयः ।
तया सह सहसत त विभण्यवान्वहं ततः ॥ ९ ॥
अतिरिक्ता ठु सराही एनी शचेता तयैव च |
उदृचि स्याद्वयाख्यातो वामनस्तथा ॥ ४ ॥
९ उत्तेऽहनि नीतासु द्िणापु तथैव च ।
साहसी खट कल्याणी नीत्वाऽऽर्रघस्य मण्डपम्‌ ॥ ५ ॥
घ्पणं कटशस्यस्थ पृषे तापस्य ठद्गनम्‌ ।
पिष्णयानामिषटकारोपः पूबवेधनमेव च ॥ ६ ॥
दवादशेकाद्शष्टौ च पठित्यादि तथैव च
परायश्चित्तं त्क्ृतैवाथोमा निग्युरे व च ॥ ७ ॥
=
१ ठु फर वदेत्‌ ।

9५४ ¦; ` सत्यापादधिरितं श्रोतसू्रम्‌-- ` ` [.1* रभे

अथ शब्दभरोगाजु होममाहवनीयके । 4
आसीधीये तयैकेषं रूपाणि च जुहोति हि ॥ ८ ॥
लोहिताय तया स्वाहाऽन्ञयेतायेोति वा मवेत्‌ ।
ध कर्णौ जपित्वा विज्ञानं ता माऽपीत्यनुमन्त्रणम्‌ ॥ ९ ॥ र्‌
॥ चतुरभमनरयष्ट प्रनयाचटुषज्यते । नि
तया तिल्िशतोऽपयुध्वीमववनां ठु मिश्रयेत्‌ ॥ १० ॥
अग्री्रदिसतु दानं स्यादा इत्येति संम्कियरा ।
एकाऽपतीति च मन्त्रेण ऋतिजां च प्रति्रहः ॥ ११ ॥
शतमानेन निम्कीय गोष्ठे यष्टा समुत्छ नेत्‌ ।
एका व्रतथुगेव स्यात्तमेव तु दशाद्यः | १२ ॥ ( =
त्रयः काेयका येऽप्यह्नोरुरयोस्नया । ५
ध चतुरश्वदुरव वयत्यासेनापयुपाकरिया ॥ १३ ॥
यूपानमिव निमौणमद्ायानां तथैव च । ॥
यस्मा एकां ठ यजवोक्तं न साददेति केचन ॥ १४ ॥
अन्ये तु शवटीकरम सोतरामण्यादुयस्तथा | ४९ ॥

इति सत्यापाददहिरण्यकेशिपूत्रवयाख्यायां महदेवशालिकषकछितायां ` प्रयोगव
कायां सदशन षष्ठः पटलः ।

अय स्पतदबच्रन्ने र्तमः पलः 1

वदात्ररात्रेण यो राञ्यमा्चभ्समानो ( ने ) न
लभेत स एतेन यजेत ॥ १ ॥
वैद्िरात्ेण स्वरञ्यकामः । वरदतरिरत्रेण यके स्वराज्याथंमिति । विदुदादि सरव
गीत्रिरात्रवत्‌ । शर्मान्तं प्रन्ने कृतेऽहीन एव वैदत्ररत्रः ॥ १ ॥
तस्य ्यधि्टरोऽतिरात्राः सर्वे पोडचिभन्तो रथ-
तरं वापदेवयं बहादिति पृष्ठानि गमविरत्रेणोचः
रेषां याणामहानि व्याख्यातानि ॥ २ ॥ # 91
इयान्विशेषः--तयलिवृतोऽतिरा्ाः पोडशिषन्तोऽतिरात्रतस्थाः । क्षिं गर्मबि"
रत्रवत्‌ । अनिकायित्वा्वोडस्यादिकान युणविकनारः ॥ २ ॥

4८

<

७ भरष्टः] महादेवश्षाख्िसंकलितमयेगचन्दिकाव्याख्यासमेतम्‌ । ४५५;

छन्दोमपवमानेन पञ्यक।मः ॥ ३ ॥
यजेतेति शेषः | छनदोमपवमानेनातिरत्रेण यक्ष्ये । पश्रूनवा्नवानीति सकल्पः ॥
सर्व ग्त्रिरात्रवदह.क्लपिश्च ॥ ६ ॥
अन्तवूनां पयनामोति ॥ ४ ॥
, अन्तवैसूनं रिरतरेण यक्ष्ये पदमानमूय।समिति कल्पः । परषेऽहीन एवान्तवषुः ।
सरव गगेत्िरात्रवत्‌ ॥ ४ ॥
पराकेण स्वरगैकामः ॥ ५॥
यजेतेति शेषः । परावेण यक्ष्ये रवर्राप्त्यथीमिति । सर रग्िरा्रवत्‌ । पवष
शबरिहोमः निकायिनां पुक्लपिश्च ॥ ९ ॥
अत्रेव पद्तृराजशरतवारोऽस्य बौरा आजायन्ते
सुहोता: सूद्राता ख्ध्वयुः सुसमयः ॥ ६ ॥ `
तथेव चत्वारखिरातरा निकाधिनः । अतरः प्रथमशचतूरतरसतस्य कमतशवतृरत्रेण
य्य प्रनायौमिति । विदुदादि द्वादशाहवदारम्भकरालादिपाश्निचित्काठको वा । तस्य
कमु होता ऋषेदुशटः, उद्वाता सामवेदकुशटः, अध्वगुर्यनर्यकुशलः ` स्मेयश-
मदेन ब्रह्मा रक्ष्यते । सभेयो बरहमऽऽभर्वणवेदकुशलः । एवं चत्वारो जायन्ते ॥ ६ ॥
अश्िष्टठोमः पथममहः ॥ ७ ॥
द्वादशाहवदौपषपध्यन्तमन्न पि समनधारम्महोमः । राकनौ षततीवरीः परहृत्य
पयोविशकतनान्तं कृत्वा परिप्तरणान्तम्‌ । महारात्र इत्याधिः । अभ्रिं युनि
देन्वायवाग्रः पूर्मरुयहपरमाश्रिलाऽऽतेय एक एवाति्रा्न भाधिनं गृहीत्वाऽति
(रि) वृदभ्यां परिवीयाऽनेयम्रिषठस्योत्तर । अयोप्शायनिर्देशः । द्वादशशतं

“ ददाति । यज्ञायज्ञीये नमस्तेऽस्तु पत्नीसयाजान्तमहीनततयः ॥ ७ ॥

उक्ध्पो मध्यमोऽतिरात्रधतुर्विश्ाः पवमाना
उदयन्तस्तोभा एवमितरेणं त्रयाणामहानि व्याख्या
तानि॥८॥
शोमूत-उवथ्यः । देन एक एवातिप्ाहः, शक्रः । प्ुकठे तिवृदभयौ
प्रसिीयद्नि्स्य द्िणत दनान उत्तरत (स्तृतीये ) पाति दक्तिणतसततीये सार-
स्वतम्‌ । अथोपदायनिरदेशः, द्वादशकं ददाति । पत्नीसंयानान्तमहीनपंततयः ।
शरमूत उक्थ्यः सौय एवातिग्हच ज्र्गञः । पञुकाटे विवृदमयां परियाः

४५६ सत्याषाढविरवितंश्रौतसूत्रम्‌--, ` „; [ १५ र्न“

छ्मृत्यतरतशचदुे सौमयं दकषिगतश्दुये ैधदवमुततरतः पञ्चमे पौष्णम्‌ । अथोपशय-
निर्देशः । दवादशदचतं ददाति । पत्नीसेयानान्तमहीनसंततयः । रात्रौ पारस्तरणान्तम्‌ ।
शवोमूते महारात्र बुध्वा, अतिरात स्तस्मिन्पोडशिग्रहणं, सवै अतिमाय उततरञ्य+
हसे अग्नेय एक एव, टे्रवायवा्रः । पडकाठेऽ्चिषठमभृति दक्षिणतः पश्चमे मारुत-
मत्तरतः ष्ठे ( अन्त्ये ) बाह्यं दृ्षिणतः ष्ठे वरुणम्‌ । अयेपशयः । द्वादश-
शतं ददाति । तिरोजहान्तमनूबन्धयावपायां हुतायां पात्ीवतकर्म । अमनो
ममुदव्तनीयान्तम्‌ । ततः सौत्रामणी भतरावर्णी च । मैत्रावरुणी वा काठकपते ।|<८॥ `
जामद्न्येन । पूवौन्पोषानपुष्यन्ति ॥ ९ ॥
एताशछोकमिद्धन््नापडषनपोषानपुयत्सपादितवान्‌ । यस्मादेव नमद्भिः पुष्टि-
हेतुयाग्रवतकस्तसमाजामद्ग्यो तदशोतप्न द्वौ पितृ ु्िन्तरेण तथैव परत
दृद न जानाति नोत्पयेते । टवा ठृथैव पितं स्वकीयं देहं न जानाते | अथमथैः-
पष्टिभदायस्य जमदभ्निना प्वर्िततवा््रंशे कोऽपि ददि नासि । यदि कश्चित्ममा-
दृ्सयात्तथाऽपि नैरन्तर्येण दवौ एटषौ पृषिमन्तरेग वृथा पतौ न स्त॒ एवेति भाप्य-
कारः । अय ॒विवतते--“तानेव पोषान्धुष्यति य एवं॑द्छि।तृरत्रेण `यजेत »
( तै० स= ५-१-९ ) इति । जामद््येन चतूरात्रेण यक्षे, पृटमवाप्वानीति ध्र
सव पूर्ववत्‌ ॥ ९ ॥ 4
अत्रोपसत्ु कंचिद्विशेषं तिवतते-- 0
पुरोडाशिन्य उपसदो भवन्ति । आग्नेय एकक-
पाल आश्विनो द्विकपालो वेष्णवस्रिकपालः
सौम्यशतुष्कपालः । सावित्रः पञ्चकपालः । घातरः
षद्कपालः । मारुतः सप्तकपालः । वारैसपत्योऽ-
कपालः । मैत्रो नवकपालः । वारुणो दश्चक-
पालः । रेन एकादशकपाल; । वैश्वदेवो दरादशच- ८५१
कपालः ॥ (ख > १६) ॥ दर्विहोमा भवन्ति । अमे
वेत्र वेरध्वरमां पितरं वेन्वानरमवसेऽकरि्राय
देवेभ्यो डुंषता९ इतिः स्वाहा । देवावनविना मधु-
कयाय सि यङ्ग यजमानाय मिभिसषतम्‌ । देव
विष्णवुवेयेमे य्न यजमानायादुविक्रमस्व । देव
सोम रेतोधा अय्रास्मन्यन्ने यजमानायैषि । देव

१७.ख.ग. भावित", २ क ख.ग. जु । २ ङ.
ख. ग. ेधासनिन्यहे य ।

# १

त

त

७ षटडः ] मरहादेवशाश्िसंकटितमयोगचनद्िकान्थाल्यासमेतम्‌ ।

सवितः सुषावित्रमयासमिन्य्गे यजमानायायुसु-
वस्व । देव धातः सुधाताऽयासिमन्यङ्गे यजमाना-
यथि । देवा प्रावाणो मधुमतीमथासिन्यहे
यजमानाय वोचं वदत । देव्यादितेऽनवयरेमं यजं
यजमानाधेभि । देन्यदिते स्वादित्यमच।स्मि-
न्यङ्गे यजमान।य सुनवस्व । देन्युमतेऽ-
स्वयम सङ्गं यजमानाय मन्यस्व । दिव्या
आपोऽत्र नम्यध्वमद्यास्मिन्यजे यजमानाय ।
सद्‌ः सदः भरना वाँ नृषैषणः । देवेदधेनधिः
यमद्ासिन्यङ्गे यजमानायैधि । देव तष्ट
रेतोधा अास्मिनयङ्गे यजनमानथिषि ।
इति प्रतिनिणथ होमाः । द्रा देवेभ्यो शुष-
ता५ हविः स्वाहेति सरवत्रानुषनति ॥ १० ॥

विषस्य स्सपैः। यः पुण्योऽहीन सव
स्यात्‌ स एतेन यजेत ॥ ११ ॥

४५७

पुरोडाश आपूपसत्छस्तीति पुरोडारिन्यः । पुरोढाशिम्य उपपदो भवनिति(७ -१
-श)एत्युक्तम्‌ । उपसदलिविधा आनय एककपाल इत्याय। यत्र समन्नाताः पुरोगाशा-
सतेपामौपाप्त श्रपणं निवापादयततूष्णी दर्विहोमा अयेन उपतदामा(या)चयप्रत्यान्नायः,
अञ्येन प्रधानाहुतयः--ञगनेवेहोत्रमिति यपारिङ्गं जुहोति । जुहामुपस्तरणाभिषारण
च । हृ्राय देवेभ्य इति परतरातषङकः । वशदेवानते कृतवा व्यायता दविर तदुप
सदाहुतिमन््राणामुशरणमेव पूवीहि अपराहि च | अहःक्लिश्च पू्ैवनिकायपुक-
षिच ॥ १२॥

पतिष्यते शतूरपरेण ये, पण्योऽहीन इति व्यायतं दिते तद्वकछवादः।
अत्र चतृरघ्रवत्स्महःत्लिश्च ॥ ११ ॥

विश्वामित्रस्य संजयो श्नातृभ्यवान्यनेत ॥ (ख० १७) ॥ १२ ॥

विशवागव्सनयेन चतूरात्रेण यक्ष्य ्ातृ्यनयार्थ, स्मतिरघ्नवद्हःहिशच ॥१२॥
अय पशचरत्ोऽमिधीयते---

५८

१ क. धीयो ब । २ ध. "पोऽनरं नम्यन्लथा" । ३ क. ख. ग. ्वानसुभिजु" । ४ क, स,
ध, भ्नाय षेदि । ५ फ. ल. ग. "गम्य हो" । ६ क, ल. ग. जुहर्तो ।

४५८ सत्यापादवरिरचितं श्रौतसूत्रम्‌ [१७ परमे

संवत्सरस्य पञ्ादेन परैव जायते ।॥ १२ ॥
य एवं दान्प्चरात्ेण यजेत प्रैव जायते(७- १ -९)इि ब्राहमणम्‌ ॥ १३ ॥
अय पशम्रापत्य् तमेव विधत्त

र सदसत पञूनाोति ॥ १४ ॥

ब्राह्मणेऽपि व्याख्यातमिदम्‌ ॥ १४ ॥

अय मायां वकतृत्वािोषं कामयमानस्य तमेव पशचरातरं विषते--

वाचः प्रवदिता भवाति ॥ १५ ॥

य एवं विवान्श्चरात्रेण यजेत भ्रवदितेव वाचो मवति | अयो एने वाचस्वति-
सित्याहुः(७- १-९) इति वराक्चणरेषात्‌ । पश्चरात्रेण यद्ये, प्रनामव।प्नवानीति | „~
पापतयः भटम्‌ । अथवा पश्य, सष्टुवाचप्सरणायीमेति वा फटनिर्दशः । सरव छ
शाहवत्‌ । शिशिरादिमहाशनः काठक वौपवपतथ्यान्तं वसतीवरीः परिहृत्य परिस्तर-
णन्तम्‌ ॥ १९ ॥

तरि्दमनिष्ठोमः पञ्चदञ्च उक्थ्यः । सदश्च उक्थ्यः ।

पर्वति ६शोऽदिष्टोमो महाव्रतवान्‌ ॥ १६ ॥

महत बुद्‌-वाऽ् नयेत्यादिशवृदग्टिमः । पालिकस्य प्रयमविकारः । आनेय
एवतिग्रादयदेवायवाभर तिदय परिवायाऽऽ्नयमुपाकरोति । तस्यो्तरतो यूपं मातवा,
देमुपाकरोति, अभोऽशयः पूववत्‌, दक्षिणा पलनीपतयानान्तमहीनपंतत्तयः ।

शीमूते पञ्चदश उक्थ्यः । पाकस्य द्वितीयविकारः । रनर एवातिग्ाहमः । शुकाः “
पृश्ुकाकेऽशिषठस्य दकतिणत देन्‌ । अगनिषटमप््युत्तरतसतृतीये सारस्वतमक्तरतश्च-
दं सौम्यम्‌ । अयोपशयः पूदद्‌तेणा पत्नीकेयाजान्तमहीनसंततयः ।

शवोमूते पविशोऽशनि्ोमो महानतवान्‌ | उयोऽतिम्ाहयाः । नड महातरतप्रयुक्ता
अल्रह्यः ¡ नतु प्राजापत्यः पुः पोडरिनश्चाधिषटोमेऽपि चलु चतूरात्र इति
वचनादनिोमवदेव करदुकरणमेनवायवाग्नः । पड दनलेऽशनि्टमप्रमृति दक्षिणतश्च
दैवेवमु्तरतः पके पौष्णम्‌ । अयोपञचयः पूबदुिणा तृतीयसवन आग्रयणं गृहीत्वा
पोडशिग्रहणमि्टोमचमपैः मचय॑पोडशिहोमः । पत्नोसंयानान्तम्‌ । स्तोत्र्रुक्तं च
स महात्रतवदहीनसंततयः ॥ १९ ॥ ध

विन्वनिन्स्ैषष्ठो-पिरा्ः ॥ १७॥. ,, „.. ध्य

विनिन्नामाऽति्टोमविकारः कश्िदेकाहः । सोऽत्रातिरात्र्छितित्वमापादितः पश्च
ममहभवति । स पुनः सशो र५तरङरूपवैरानशाकररवता्यानि पषठतोत्रगतानि
सामानि सर्वाण्यपि यस्यासौ सवैः । ध

५८

५

७५] महदेवभरा्सिसेकटितमयोगचन्द्रिकान्याख्यासमेतम्‌ । = ४५९

नतु द्विरा्नमारभ्य शातरात्रपर्यनेषु अणि गवामयने च पूर्ववदव्यक्तलङ्ेन
सोमस्य धर्मां इति वेन्न | विरेषणङ्गसद्धायात्‌ । द्वादशाहेपदन्तगैतोऽहःशब्दः पष्ट.
घटिकात्मकदिन रः ।दविरत्रिपदन्ततो रतरिशब्दश्च तादृशः । एतदेकं विरेषटिङ्गम्‌ ।
अहः द्वितीयम्‌. द्वादश दीक्षस्तृतीयम्‌ | त्व गवामयने विदयते । तत्र हयमीन्धत
एव दोक्ङिरित्ुकत्ा दीकषायुमाणि पडपन्यस्तानि द्व्या टोमए्यन्ति द्वाभ्यां त्वचे
द्वाम्यमूष्वाम्यां मामं द्वाभ्यामस्ि द्व्या मज्जानमात्मदेहिणे भै पनम्‌, इति |
तसमादहगेणषु द्वादशाहस्य धमाः ( ८-१-१० ) ।

नतु-विवहिप्पवमानमिति श्तौ तिवृच्छब्द्य त्रैगुण्यं लेके ्रिदधोऽधैः । वाक्यशे
षादक्वयात्मकेषु भिषुपूकतषववर्थतानां बहिप्पवमान्तोनिष्पदनक्षमाणामुपाप्मै गायता
नर इत्यादीनागवां नवकमर्भः | तत्र धर्मनिर्णये वेदस्य पबत्वेऽपि पद्पदार्थनि्णये
लोकवेदयोः समानबलत्वादुमायौ विकल्पेन अरहीत्याविति चेन्मैवम्‌ । टौकिकार्भस्वी-
कारपले विधिवावयेऽधसगुण्यम्‌ | अथैवाद्वाक्ये एतेत्रिदाणाप्चां नवकमित्येवं पिय.
मैवाद्वाक्यपो्यपिरण्यादेकवाक्यत्यं न स्यादत ॒एकवात्यत्वाय ्तोतरियाणां नवकमेव
विषिवानये नियतोऽ्यः ( १-३६-९ ) ।

नन्वे श्रयते - पिवृद्निष्टुदक्नष्टोमः, इति । किं विवृत्वमशिष्टुति करतो सवषु
साधनेषु पपद्यते, शिवा स्तोममतरसंबन्धि । तत्र त्ष्रमनुरिलयादौ त्रिवृच्छव्स्य
रैगुण्यवाचित्वदशेनादत्रापि क्रतुषु या या रस्या श्रयते सा सवौ वितवेन विक्रि-
यत इति प्रा ब्रूमः--यथि त्िवृच्छव्दोऽवयवप्रतिदध्ा लोके प्रगुणय ब्रते तयाऽपि
येदे रूढा स्तोमवोची । त्रि द्रहिष्पवमानमित्युकवा स्तोत्राणां नवानागचामनुक्रम-
णाद स्तोमविषयमेव विवृतत्वम्‌ ( {०-६-७ ) ।

ननु “विश्वमित्रो मवति ' इति शूयते । ततर एरवपटशब्योऽनुवादः । कुतः,

` प्रा्त्वात्‌ । तथाहि भ्योतिठोमे माध्यदिनप्वमानानन्तरभावीनि महिनरादीनि चत्वारि

स्तोत्राणि सन्ति । (अभि त्वा शुर नेोतुमः ' ‹ कया नश्चित्र आ पुत्‌ ' (तबो
दस्मयृतीषहम्‌, ' ‹ तरोभिर्वो विदद्पुम्‌ ' इलेतेषु चु सूक्तेषु तानि स्तोत्राणि प्त
दशस्तोमतामापाय गीयन्ते । एकसिनपक्ते विद्यमानानां तिर्ण।सचाँ ब्राहमणोक्तषिधा-
नेन सदशधाऽम्पा्ः सदशस्तोमः । तादृशेषु सतोत्रेषु पृ्टशन्दः श्रूयते -- सद्‌-
शानि पृष्ठानि इति चत्वारि ष्ठाने विश्वमिति चोदकपापतव्स्वपषठशब्देननूय्त

इत्ाचः पक्षः|

रपंनरपषवृहतृ्ठयो्यतिषटमे ककिलिपितयेदिहापि चोदकेन विकदपपराप्ौ सवै-

४६० ˆ सत्यापाढविरवितं शरोतसूर्ू- [ १५ प्रभे

शब्देन सुष्वय विधीयते । तथा सत्यनुवादषृतं॑वैय्य न भविष्यतीति
दितिः पकः

सर्वते बहुषु मुख्यं नतु द्वयोः । तरमादनेन पपशब्देन पदूसैरयाकानि
ृष्ठनयतिदिश्यनते । पटहे परतिदिनमेकैकं पृष्टं विहितम्‌ । तानि च ॒षटृषठानि
रयंतरमरूपेराजशाकलेवतप्ामभिर्िप्पादयानि । यद्यपि विश्वनित देकाहिकत्वा-
जज्ोतिेमविृतित्वमेव रतु पडहवछृतित्वै तथाऽपि परवपष्ठोक्तिगलत्तानि पट्टा
न्यतिदिदन्ते ( ७ -३-३ ) ।

नन्विदमाम्नायते- - विशवनितपरव्टः › इति । षडहे षटूस्वह.मु करमेण रथैर
बहद्रुपमित्यादिभिः षड्भिः सामभिः धष्ठरतोत्ं निष्पादितम्‌ । तानि सागि ष्ठाः
मानि यरिमिनिश्निति सोऽयं॑रवष्ठः । तत्र माध्यदिनपवमानमैत्ावरुणनाभ्नोरन्तरा-

रसे ृष्ठसतोधदेशे सर्वाणि षृष्ट्ामानि का्यौणि, कंवा ययावचने देशब्यवस्येति .

सशयः । एष्ठकार्मकेण एृष्टशब्देन शष्देशे प्रासे वचनेन देशविरेषो व्यवस्याप्यते ।
कचनं चैवमाम्नायते--* पवमाने रथंतरं करोत्याभेवे वृहन्मध्यत इतराणि वैरूपं होदुः

ष वैरान बरहम शाकरं मैत्ावरुणसाम रवतमच्छावाकपताम › इति । कचनं हि `

न्यायालयः । तस्मादेशविशिषा व्यवस्थिताः ( १०-६९-६९ )
शवभूते विधनित्पृष्ोऽतिरा् एेकाहिकः । अतिग्रा्माख्यः । शुक्रम । शुका.
लेऽगिष्मृति दक्षिणतः पृशचमे मारतमुत्तरतः षठ बाह्यम्‌ । पुनरपि दक्षिणतः ष्ठे
वारुणम्‌ । अयोपशयः । स्वस्वदानम्‌ । द्वादशशतमेव दक्षिणा छन्दोगवचनात्‌ |
सथ तिरोजह्नान्तमनूबन््यायां वपायां हुतायां पात्नीवतः करमशेषमगरिोमवदुद्व्ता-
नीयन्त सौत्रामणी मैत्रावरुणी च | १७ ॥
अभ्यासद््येन ॥ १८ ॥
यजेतेति शेषः । अम्याप्गयो दवितीयः । अम्यारङ्येन पञ्चत्रेण यके, सवैका-
माम्‌ । जाहारपृथकतवेन र्व पूवनत्‌। जनेका पटुक्लिश्वाहर्योगाेरोषः । प्रयमोऽभि
मलय उक्थ्या तिरा्ालिष्वहःमु अभेया्या अतिग्राह्या एवकलिेकैकम्‌ ।
चर्थे पोडशी उकथ्यवदेव रतुकरणम्‌ । उक्थ्य इति वचनात्‌ । अम्यासङ्खय इति
कोऽयैः स्तोत्रविषयमेतत्‌ ॥ १८ ॥
य॑ कामं कामयते तमभ्यशरुतेऽिष्टोमच्लय उक्थ्योऽ-
तिरात्रः । भिवृतो द्वे सबने पञचदशषमेकं पञ्च.
द दरे सवने स्षदशमेक९ सक्षदे दरे सवने
एकवि्शमेकमेवि खे दे सवने त्रिणवमेकं त्रिणवे
दे सवने जयक्ञिधशमन्यम्‌ ॥ १९ ॥

१

७ पट; ] महादेवेशान्निसंकटितमयोगच द्धिकान्याख्यासमेतम्‌ । ४६१

व्याख्यातम्‌ ॥ १९ ॥
पृचशारदीयेन बहोभूयान्भवति ॥ २० ॥
पशचशारदीयस्तस्य कमे-- वैशाख्यां पौरस्य प्रातरित्वा पचशारदीयेन
प्रात्ेण यक्ष, बहोभयासमिति पेकलमः । महाियक्तः परकाठको वा । सक्षेदानते
प्रकृतिवत्‌ ॥ ९० ॥
अनुसंबन्सरं पञ्युबन्ेन यजेत ॥ २१ ॥

पदुबन्येन य्य, समारोपणादि मथित्वाऽऽयतने निधय पथिष्टयादि शालाहर्‌-

णादि, यूपाहुतिं हुत्वा युषच्छेदनकाठ उपशयेन ह॒ पश्तनिशयूपःनां छेदः । पत्नी-
वतस्य च वेदिकले श्रयक्िशद्रपकषमाघ्रां चठु्िशदुपरां रज्लु॑मीत्वा तप्यस्तृतीयेन
मगेन चुरभः प्लवद्भिः प्राची त्रिभिः पुरस्तादिति पाशकी वेदिः । दशपदोततर-
बदिः । शम्यामात्ेति केचित्‌ । यूकादशिनी विमाय प्श्ीवैततरश्वाऽऽमन्ते |
युनाभिम तिस्र इति कुचः सन्नाभिभन्रणं केचिदिच्छन्ति । आञ्यान्यमिमन््याङगिठे
परपमाश्तर्दृश यूपामििन्वन्ति, उद्गपवगान्य्याततेन प्रयलिशते मीतवोत्तोत्तरतश्चवुि
शतं व्यत्यासेन ॥ २१ ॥

सप्तदश पृश्नीरुहष्णः पञ्चवपीनानयन्ति सप्तद

पृशचीरत्सतरीलिषस्सा अभवीताः ॥ २२ ॥

अथोपशयनीयानं पशूपाकरणके सदश शी धरभिवा उक्षणः पञचव्ान्यूनः
सदश वत्सतरीखिवत्सालिवर्पा रानीवादिगुणयुक्ता आनयन्ति नतृह्णः सदश ।
अश्ष्टपमृति व्यत्यातेनोपाकरोति दक्तिणापवगंनिनद्रामरूदचस्त्वा जुष्टमुपाकरोमीति ।
अय वत्सत्योऽगिष्ठमारम्योत्तरतो दशपरमृति व्यत्यत्तेन मरूदच्त्वा जुटमुपाकरोमीति
दक्तिणापवरगन्‌ । अयोपशयनिदशः । सवैमेकादृशिनीवत्‌ | २२ ॥

तान्मोकषितान्पयैभिृत ने(नि)तरानालभन्ते ॥ २३ ॥

्रक्षणगिदपर्मभनिकरणानतं तन्त्रेण षणां ) वत्सतरीणां च । तनतेण तैस्कारो

वत्सतरीणा पर्यप्रिकरणानतं त्वा ॥ २३ ॥
इतरानुरमृनन्ति ॥ २४ ॥

उष्णा कषणा ) च परयश्रिकरणं त्वेतरानुतमृनन्तीतय्थः । वत्सतरीभिः कर्म
समाः । तन्त्रेण वपाप्रचार्‌ः । मर्द्यो कां गवां मद्ामननूहि । ए प्रेष्य, नात
वेदो वपामिरितयूहः । अनृहो वाऽऽरूयातवादात्‌ । वपामाेना्तं कृत्वा तेनघरो मे
पृषुम्यो भे श्रतमति तेजो मे शरतमति परान्‌ मे इत्यादि । धाता रातिरिति समिष्ट-
यजूषि, इत्यादि संतिष्ठत पडुबन्धः ॥ २४ ॥

४६२. सत्याषाढवरचिवं शरौतसूचरम्‌- [१७ प्रभे.

ततः संवत्सरे नवनीतपूश्नीररणा आनयन्तीत-
राध्मैवोक्ष्णस्तान्मोक्षिता्परथमिरताने( नि )वरा-

नारभन्ते । भेतरान्छजन्ति ॥ २५ ॥

~~ आगामिन्या वेशाख्यामेवं पशुन्पः । नवनीतवर्णा वत्सतरः । अपूवनिवोकषणः।
`: ( पृकवद्वोक्षणम्‌ । ) ॥ २९ ॥

ततः संवत्सरे पिङ्गः सारङ्गीरानयन्ति । ता
जैवोक्षणस्तान्मोकषितान्पथैपनकृतनि( नि )तराना-

कमन्ते । ्तरान्छजन्ति ॥ २६ ॥

पुनरागामिन्यां वैशाख्यां पशुबन्धः । तत्रारणव्णा वत्सतर्यः । पूववद्वोक्षणदि “<

( जधा एवेक्षाणः ) ॥ २६ ॥
ततः सेवत्सरे राजीवा आनयन्ति । ताश्यैवो-
-णस्तान्मरोकषितान्पयरिताने(नि)तरानालभन्ते †
मरतरान्छजन्ति ॥ ( ख० १८ )॥ २७ ॥
पुनरागामिन्यां वैशाख्यामेवं पडबन्धे उष्टं ( क्षगां ) वयोवणीदिविषादि$ वृत्तिः ।
त्मादुविरुदधऽसिमिन्पते सवनीयाश्चतद्वणेवयोविशिष्ट अन्या एवं व प्रयममसि वा पटु
न्बेषु प्रम उन्लाणः | तेषामेव एनः एनः संस्काराः तत्रैव सवनीयाः । प्यमप्रमृति उषां
` वायव्या व्याध्यादियं ) दा तदा यदुषो रर इत्यादि ्रायधित्तम्‌ | तद्वणेवयप्तमानीय
सैस्काराः परय॑शनकरणादयः ॥ २७ ॥
पञ्चमे वप सोमा मवन्वि । व्ि्दगरिष्टोमः ।
पञ्चदश उक्थ्यः । सप्तदश उक्थ्यः । पञ्चद्शोऽप्ि
छ्ोमः । सप्तदशनोऽतिरात्रः । पूर्वा पौणमासी-
यत्यान ९ संपादयेदेत उक्षाणः सवनीया भवान्ति }
अजोऽग्रीपोमीयो ऽन्व धरी श्छवीनाठभते एवये-
बोत्रेण्रमारुता उक्षाणो मारुत्यो बत्सतयैः
॥ २८ ॥
यदा पश्चतवत्सरादु्वं सवनीयत्वामावात्‌ पूव॑मूलाणां सेृतानां नाशः, अपकृत
मि तद्वणैवयसरमारमेत ( इति }चछन्दोगवचनात्‌ |
एकाष्टकायां बृहस्पतिः पुरोहित इत्यादि । अवा सूत्रकरेण पृशचशारदीय।रन्मकराल-
-सयानक्ततवातपत्ान्तरोक्तकाट एवाऽऽम्मः | छन्दोगमताद्चिन्याः पौणेमास्थाःपूर॑स्यं

सपसयाम्मयां वा पञ्चशारदीयत्य सेकलपादि, सतेदानते पुन्ये । इत्ययेवं पवनं - ,

^

+

|

£

७ पटः] मदादेवशाक्षिसंकलितमयौगचन््रिका्यास्यासमैतम्‌ । ४६३

हृत्वा पञचसैवत्सरमागा मिन्यमेका्टकायां वा वृहस्पतिः परोहितियादि द्ादशाहवच्छिरिरे
दहन्ते, वप्तन्त उत्तिष्ठतीत्यादि, महाशनिः काठको वा द्राद्शाहवदैपवसत्यान्ते
कृत्वा महारा द्वा भिवृदनिधोमः | देवयवः । अग्रैक एवाऽेयः | प्स्व
पूं्यहवद् राया इत्येके। पशुकाल एत उक्षाणः सवनीयाः प्चमीपाः (मापा) पयति
करणम्‌ । मीमांप्कमते तद्रूपा इति । इन््रीय मरुदधचसतवा नष्टं इति। शरीन्प्वीसतन्त्रेण
पषायागः । दवादशाहवदृत्िणा, प्नीपतयानन्तमहीनकतततयः ॥
श्वोभूत पश्चदशा उवथ्यः शुक्रार । त्रीनाटमम्ते | उपदायः । पूषैव्पत्नीपयाना-
म्तमहीनपतततयः |
शवमूते प्ष्दश उक्थ्य आग्रभणग्रः । उकष्णज्ञीनालमन्ते । पत्नीयाजा-तमहीन
संततयः ।
शवभूते पर्चदश उक्थ्य देन्वायवाप्रः पोडशी । न त्वराहयः । उवध्यवदेव ,
कदुकरणपक्षगलीनाठमन्ते पत्नीततेयानान्तमहानपतततयः ।
श्ोमूते सषदोऽतिरतरः शुकाः । अतिगराहत्रथं पशुकाल उद्णामवकिष्टातप्ा-
ऽऽलमन । पवै्नोपशयधानापिशशच ।इन्राय मलये जुमुपकरोभत्येव निगमा ।
सत्र तन्वेण वपायागः | इन्राय मरुदधो गवां वपानां मेदप्रामनबृहीतयेवं निगमा ।
इनस्य मरतां जेमानमिति | अन्वहं सरवन द्वदृशशतं ददाति । पिकस्य पञ्चानामह्ञा
विकारोऽपिराश् तिरोअह नतं छृतवा॒यज्ञऽच्छभिति स पवत्‌ । तत उद्वपरानायानतं
छत्वाऽथ सौत्रमणी मैतावरणी च ॥ २८ ॥
यदुक्ष्णो सदरोऽभिमन्येताप्रये रुद्रवते परोढाश्च
मष्टाकपालं निरंप्याथान्यमुपाकुयौत्‌ । ` यच्प्ु
श्रियेतापोनप््ीयं चरुम्‌ । यद्यवसादेकरैतं चर-
मू । यदि सस्शीर्येत मोममेककपालम्‌। यदि शरभे `
पतरेष्णवं निकपालम्‌ । यदि शरेण कूटो वा
बास्पत्यं चरम्‌ । यद्यन्धः काणो वा सैयमेकक-
पालम्‌ । यादि प्रसहाऽऽनयेयुरिद्राय प्रसह्वत (न)
एकादशकपालम्‌ । यादि सेनाया अभीत्वरी विन्दे.
चडादूो भा हन्यादद्य यजत एकादशकपा-
मू । यदि नध्यदरायग्यं चरम्‌ । यद्यन्ेन मृत्युना
भाजापत्यं द्वादशकपालम्‌ ॥ २९ ॥
वैष निरुप्यायान्यमुपाकुयौदित्यन्वयः | न्यन्यार्यातम्‌ ॥ २९ ॥

४६४. सत्थापादपिरचितं श्रौतसूत्रम्‌ =" [१५ प्रभ

महाव्ते स्प्थमानचिदद गर्म । गै रकथ्यो
महाव्रतं गोरुथ्य आयुरतिरात्रः ॥ (ख०१९) ॥ ३०॥
इति सत्याषादहिरण्यकेशिसूतरे सप्तदशमश्ने सप्तमः पटलः ।
चतुधान्तं महाव्रतम्‌ । अन्तमेहत्रतेन पश्चाहेन यक्ष्ये भतृत्यनयायै परमरणार्थ
वा । यदा भरातृन्यवतस्तदा नैमित्तकोऽयं॑विधिरिति च्छन्दोगसूत्रकारमतिः । ओप
सथ्यान्तं प्रयमपशचरात्रवत्‌ । महारात्रे बुद्ध्वा तरिबृद्िष्ठोमः, एेनद्रवायवाग्रः पडुक्ल-
पिरनीका च प्रथमपश्चरात्रवत्‌ । अननेयोऽतिग्राह्यः । दक्षिणा अन्वहं दवाद्शरातं,
पत्नीयाजान्तम्‌ |
शीमूते पशचदश उक्थ्यः, रेन्धवायव्र, दे्ोऽतिग्राहम पोडशिकस्य द्वितीयः ।
पत्नीपतयाजान्तम्‌ ।
श्ोमूते महानरते गवामयनवत्‌ | प्ानापत्यः पशुः कापेयाना प्रा एव । सोमानीतादि
प्ैजितिवत्‌ । अतिप्ाह्माः सावत्सरिकवत्सवदकषिणा । केचिदू्रादशशतमेवाऽऽभनिक-
मिति । पत्नीपयाजान्तमहीनसेततयः ।
श्वोभूते सप्तदश उक्थ्य देद्रवायवघ्रे नातिगराहः । उत्तरञ्यहपत अमिय एकः ।
अग्र पोडशी उक्यशचतदैव करदुकरणं पत्नी तयानान्तम्‌ ।
शवोमूत एकविंशोऽतिरात्रः पोडरिमानुततर्यहपल टेर एक एवातिग्राह्यः । इतरया
तिरोअद्वातिं यजञपच्छप्मृति अनूबन्ध्यावपायां पात्नीवते कमेंदवपतानीयान्तम्‌ ।
सौश्रामणी मैत्रावर्णी च ।
अत्र परुषमेषः पशचम इत्यापसतम्बः । व्याख्यातः पूषेव । अहःकछतौ विशेषः ।
अग्निष्टोमो वोषोत्तममयुतेप्रपमेऽहनीत्यादि दक्िणतो विकल्प आश्नातस्ताण्डके पाठा्ष्च
॥ ६०॥
इति प्त्यापादहिरण्येशिसूत्नयरुयायां महदेवशाक्िसंकणितायां
प्योगचन्द्िकायां सएदशप्शन सप्तमः पटल; ॥

#अय दवदश्तवि सर्वतोमुखं ्रतिनानीति--
सर्ैतोमुखेन यः कामयेत सर्ैमिदं भवेयमिति ।
मध्ये गार्हपत्यः । प्रतिदिशं सोमिका बिहाराः ।
शद्रतमाच्यां .दिशि । प्श्वद्शो दक्षिणतः । सष
दुश्चः पथात्‌ । एकबि धरा उत्तरतः ॥

५५

७ पठेः ] महादेवस्ालिकलितभयोगचन्द्िकन्याख्यासमैतम्‌ । = ४६५

अहमेव सर्व्येश्रो मूयाप्तिति यः कामयेत स एवैतोमुतेन यनेव | यथाऽऽह
मगवान्नौधायनोऽपि पैङ्यशावात्रादमणवाक्यानयुदाहतवान्‌ 'देवामुरा ह यत्र महापमा-

' मस येतिरे तद्ध शिनिरौशीनरो देवानां वगादसुराज्ञिगाय । तस्यो दनो नितवरं
ददौ | प्त होवाच शिनं मयं न गच्छेदिति । ते वदिठीयप्ये सर्तमुसेन

यानयोचकार | ततो ह वा एतच्छतं तैय भयं न यच्छति । य कामयेता-

" नपनय्यै जयेदिति ते वधिषठीयप्स्ये प्वैतोपुसेन याजयेत्‌ । अनपनय्यमेव जयति ›
"(° शरौ १८।४९) इत्यादि । मेक्षाेमतत्करमति माप्त्‌ । मध्ये गार्हपत्य
" इति वचनात्तदेताश्त्ः शारा अनुदिशं मापयन्ति । प्रचरन्ति प्रा्चः प्रचरन्ति

दक्षिणा प्रचरन्ति परत्य उदश्ः प्रचरन्ति । तस्मान्ध्ये गाहेपत्यो मवति | प्रति-

` दिशं तौमिका विहाराः सदक्षिणा शालापुलीयायाः । दतिणदवरपमीपे दक्तिणानिकल्मनम्‌

पत्र देशमेदाहत्विमेदः । स्तोतरमदाच्छलमेद्ः । त्रिवृतादि प्रतिदिशं किमेदाच |
पडा हि्कम्येतान्यहानि द्वादशादे दशरत्रकाणि । तस्मादद्रदशाहधर्मा अही-
नमश्च परवर्तन्ते । तत्क द्द्शाहवद्षाकाटः शिशिरे दक्षिनत इत्यािव्यास्यातः |

अत्र बौधायनीये द्वैते विरेषः--.चिन्पीत स्तोपुतेऽभिमिति बौधायनः | न
चिन्वीतेति शारीकिः । अत्रो ह स्माऽऽह मौद््यः पू्सितेवाश्निचय इतरेषु स्विः
स्युरिति । इत्येतदपि न कुष॑ित्याजञीगविः" (नौ° श्री ° २३।१९) इति ।

त्रेय पदधतिः--उक्तकाले प्रतर्निहोत्र\ हत्वा एवैतोमूतेन काऽकभियुकतेन
भ द्रारोशतदृ्िणेन यक्ष्ये । अहमेव परसयेधरो मूयापमिति पकस: । विघयुदति ।
ततः सोमप्रवाकवरणम्‌ | एक एव सोमपरवाकः | स प्राह महदिवथज्वनः सोमो भवि,
प्यति तेत्र मवताऽऽध्व्ैवं कर्तव्यम्‌ । जथ प्रभरः--क ऋत्वि इत्यादिनाऽहीनः
प्तोपूललिृत्‌ । िुपस्यानन्तम्‌ । एषं बरहमणपतृ (कषरति वरह्मतवं कर्तशयमिति । एवं
हते कर्तव्यमिति।क इत्यु: सैतोमुलस््‌(कि)दरत्क ऋलिन इत्युक्ते नारायगशमौद्यः ।
का दषा इत्यक्त द्ादशशतद्षिण इति । त(तर रति हौत्र गायत्रं क्यमिति खे(दयोन
तरिथिना प्रवृत्तिः । चुणी वरणमाश्रि्य प्रयोगः--एनश्र यज्ञशमेण इत्यादि पश्च
दृश इति च विरोषः । उद्भतृबरणान्तं पुनश्च यजञशमेण इत्यादि पुनश्च यज्ञश्मेण
इत्यादि । सद्र आष्वयवमित्यादि पुनश्च यज्ञशर्मण इत्यादि एकविंश इति विरेषः ।
एवं परतिदशे सोमप्रवाकवरणं छृत्वा समन्त्रकं वरणं कृत्वा मभूपक॑ः । इतरेषामेवम्‌ |

> अथ केचितधातवीयामिच्छन्ति, सदश्तद्िणाविषानात्‌ ।

१ एमेषिरे ९ स्वेति पाठः 1 ई पितृ ।
५४

४६६ सत्याषादविरचितं शीतसूतरम्‌- [१५ प्रमे

सरवषमृत्िनां वरणमिति माप्य्ृत्‌ । तसि परागादिक्मेण मधुपकंसतनत्ेण देवतो-
प्यानं तन्रेण ततो नान्दीश्राद्धम्‌ । सावित्रि चेष्ये स्वग रोकमवाप्नवानीति
कलप: । शर्कराणामुपकल्पनं विहारकछपिः शम्यामत्रेण (भम) गाहपतये परि-
र्य द्वादशा (प्रोकमेण चदुर्विशतिपक्रमेण वा दारक वेदिः । प्रतिदिशं सौमि-
कविहाराः सह दिणाप्निशलमुलीयपतदोहवि्घानस्र्यामिः सवासु दिह रुषस्य
दतिणहस्तमगे दरकषिाश्नं मानोटीयं च सव्यहस्तमागे परक्दिशा्री्रशामिनरोत्कर्वा-
त्वा । गृहे दीक्षपन्तमभ्रित्य प्रयोगः--प्ते एवं दाशिक्वेदिचतुषटयं कत्वा
सेमारयजुराधनीहारपस्यापनानतं छृत्वाऽ्वृ्तेदीजापशिमाणे दवादरोऽहनि एक्‌ एयग-
रण्योः समारोप्य य इहाभ्यवस्येदिति विधिना गमनं यदि बहिरद्षणीया तदा शकंराणा-
मुपकल्पने कते-- अरण्योः समारोपणं देवयननाध्यवसतानमभ्िं मथित्वोपावरोहयगापत्ये
निदधाति |

मतितरिहारं पोडरो तिजो मवन्त | प्रतिविहारं पात्रभद देष्िकानां पाशुकाना प्ौमि-
कानां च | प्रतिविहरणादि सरै सौमिकं करियते ओदवप्तानीयायाः प्रतिविहारं द्रव्यनि-
दशः । केविततनमेणति । परतिविहारं समारयन्‌ ५पि सवे सवे स्थाने सोमपरिि(वे)षणम्‌ |
पष्ठहोता पूर्वसिन्‌ विहर प्रतिविहारं वा खे दसे पवतराऽऽरततेपर्वविहारेषु संभवतां
युगपदनुष्ठानं दी्षणीयायामम्नयाधानयानमनिष्वम्यमिधानामनूह॒इत्यापस्तम्नमतिंः ।
केबिदृहं कुवन्ति । अरि गृहानि सुरथान्ये मयो भुवो य उचन्तमारोहन्ति सुमह) ।
आदित्यमितयादि सवष्वायतनेषु मनीपया । इमा जभमित्यादि । अग्नयो हन्यवाह इह
तानावहते, उहपते अनृहपते च । दै्णीय^ हविरिदमेषां मयीति । अन्तराऽशरी स.
विहारेषु भगेन इह भ्रना० पषदेवानूहेन । इमे पितृणामञजयो वाड्ववया पितम्य आ |
तानप इत्यदिवदनूहो भा । इदमहमग्निस्तन्नेण अनूहेन पयस्वती चा बतपते श्व
सिचिहारे । सर्वानीनमि॑धाय सक्ृदनृहेन भणीत्रणयनमविकरेण । ओं निर्वपत |
अग्नि होतारमित्यनूदेन । त्रानूहो वा चतुःशिखण्डा ° मूमयो मूत्वा महिमानं पुपोषु
ततो देवस्यो वनते पयाति । यज्ञिया यज्ञान्‌ ईडेऽन्यः० इत्यनूहः । ओर्ाशदूनि
प्रथमानि स्योनं देवेभ्यो जुष्टानि सदन( पदनेम्यः फबहीपि । आग्यमति भेदेन तत्र
तत्र गत्वाऽेक्षणमाज्यं मन्त्रेण शक्यत्वात्‌ । अद्धिराज्यमाज्यैरापः० शाकैरैरिमान्य-
्ञान्‌ शकराणि वः शुक्र ज्योतीषि बो व्योतिःषु आ दषु ये वरणपशचानां वो वातानां
उत्तेपववीत्यशन्दस्य वशब्दः हषिःशब्दस्यानूहो वा स नुयेवानां को देवता(ना)मम्यः

अशषिशरेम बरहष्यन्त थिव्यं चतुःशिखण्डा युवतिः सुपेशपो युव(वयुगनानि वते कामे `

ठ यनमानाय कामान्‌ । शिवश्च मे शमधिषि स्योनाशच मे पुषदाशर मे लन,

ज~
(ग

६,

८

` पयः] महदिवोःकिसेकटिततमपोगवन्दराष्यार्यासमेतम्‌ । = ४६७

सत्यश्च मे पयस्वत्यशच सनोपमूर् मे पिनव्वं उरस्यो ब्रहं मभिमुवस्य ° अभि
भूम० यज्तशब्ेषु सत्रानूहः । एषु यकञेपु० केचिजु-भाप्यविरदधमिति व्याचक्षते ।
अविहोमायेल्ूहः । तेन्षितयस्वाभिानादृहपते--अवमृवदुयुनन्मि वः

“ जातवेदसः । दृन्धाना वः वयै वः ये मे अपनय एषा यज्ञानां ऋष्यात्‌ अनृहो वा |

तेनिषठावः यावो अग्नय व्ययध्वैम्‌। वो दभन्‌ । विधृतीमिविंशो यन्राभिः विशो
य्त्रानुदमाना अरातीनू सीदन्त्यो देवीः कृतस्य विधृतयः स्वपरृतयः० मयि धारयत
मे ्रतस्तरा उभयस्य धतौर विधतीर प्रयानानामुतानुयाना० अरोहत पो जुहव०
जहस पताद्य गाडशामत्यः कविभिभरुपाणाः | अव्यघमाना यज्ञाननु च्छ्व स्मीच्यो
यज्ञे नया स्थोपदेवाना्नयेन ° उपभद्धिः सपत्नान्‌ दोहैयज्ञान्‌ सुपदस्ोषमृतो
पृताच्य बर्मन छन्दसा शवेतः । उत्त पवत्‌ । अधरं ध्रुवाय पवाः स्य धरण्य०
इत्यादि स्योना मे हीदत पुषद्‌। एथिवयां दिवि सीदत इमे दुवा अभिनिधरति होमा
ज्छतक्षरा५ सवा यज्ञानां समञ्जन विष्ठा ° इमा स्याल्यो पतान पू अच्छिक्तपयता
शतधारा उत्सा शेषं सवनीयवत्‌ । आसतन्नाभिमन््णं क्रमेण । चित्तिः सुणित्यविकरेण
सृद्िरपो° एषा यज्ञानां उच्छिप्म० इत्यनृहेन । अम्यन्त्यमिधानादि उहष्ते--
उच्छि्मा अप्यो यनमानायैट निषु्माऽभिवाप्ते । अग्नयो देवद मिद्ध मन
निहा मत्यौनां ते होतारो ऊर्भ ° सीमद्धा अम्नय आहुता स्वाहाकृता ° मनास्य प्राना.
पत्यादिमनोभिमौहुतैरविशत ° वागस्म्र ° भेदेना्वारम्भः । केचिनुरुयस्यन्वारम्भ-
बिच्छन्ति | विपरतिपेधाद्त जहेन वा-- वाचः सयन्रः सपलन्तयण्यो वावामैद्धियेणा-
रशत । देवाः पितर्‌ ° इत्यविकोरेण । अग्नय इृदमित्यतरागनिम्य इदं वतन्तातूनां
परणानि ते मा प्रीताः प्रीणातु प्रपमनृतूनां प्रीणामि ते माः प्रीताः प्रीणतु वषा
तूनां प्रीणामीत्यविकरेण शरद्‌ ऋतूनां प्रीणामि प्रण( णातु )न्तु हेमन्तश्िशिराविट
विकरेण [ एको ममेत्यविकरेणः । आज्यमागानुमन््रणे विशेषः--अभ्रीपोमयोरहं
देवयज्ययाभिः । केविदेवयज्यया( इति ) । केचिद्रीपोमीयानामहं देवयज्ययाभि.
रिति । तथैव प्रषानानुमन््रणम्‌ । अग्नयो मा दुरिटत्पातु पविताऽबश्भ्सातूतमेतजु
पुरूपासिनपुरोडाशसण्डे इडदिवता परा ‹ पुरूपवषैरण॑० इत्यगिकरेण । देवतामिधा-
नात्‌ । इडे भागं जुषध्वं जिन्वगा जिन्वार्वतः । तापं वो मक्षयमाणस्य० मार्जनं षु
सिविहारे यत्र चतुघकरणं त्रधाकरणं वा तत्राऽऽवते आग्रीध्रमागान्तमेता वो
अग्नयः समिधस्तामितेधैध्वं इति प्रकृत्या वाऽय ते अघन इत्यनृहः | अग्यभिषानाद्‌-
थवाय वो अग्नय अग्नयो नः नातवेद्त अश्नयः सेदहत° सहोता तन्त्रेण । वेदि-
बैहीरेत्यनूहः । केचदिदयो वरहपि श्रितानि हवीशीष्मा° आज्यानि याज्या ° बहिः

४६८ सत्यापाढपिरचितं भोतसूबरमू-- ` [ १५ परभै

पामहं देव यज्ययाभिः वाजस्य मा प्र्वनोदूभामेररमीषु० निप्राभिरषरान्‌० सम्‌-*
शन्तं वर्हीरपि हविर्भ्टते ° द्यमित्यादि उलितयो( र )विकरेण--एमा अमन्‌ ०

सा मे सत्याऽसीत्यविकारेण रोहितेन वोऽभि० गमयन्तु हरिम्यां वः इनदरमगमयु.

एतशे नव दरिः सीटा अवतताः० आद्धबुाधिताः । तैः सहत्काण्डैरोषषयो मो०ः
विते मृशचामात्यविकारेणेर्िमोकत्वात्‌ । वि युप्माकं मुशवामि० इति वा परतदसमासु° `,

पिप्ूना शोयूनामहं देवयज्ययामिततेन० यज्ञा नमो वो यज्ञा नमो नमश्च वो यन्तः
संतिषठध्वे° ( स्वैर ) उप वो नमः० इष्टा यत्ता जैहिन वा । भेदेन वा इष्टा यज्ञा
द्राषेणोदस्र आश्ीन्तस्तेषां मेऽष्टानां ° सोमानामहं देवयज्ययामिः । इडाऽस्मानित्य-.
विकारेण । तेषामुपस्थानपतञे भेदेनाऽनुमन्रण ( पे ) यदि तन्त्रेण शक्यते ( पितु)
तदाऽपयेवमूहः । यदि न॒ शक्यते भेदेन द्वयोः भवेत्तदा दविवचनेनोहः । इडा
अस्माननुवस्ता धरतौयौसां पदेषु वरैानयैः शाक्यो यज्ञानस्िता वशवदेवयः । द्विवचनेन
इडे ( अ )ऽऽसमान्ययोः पदयोान्यो शाक्यो वाडृषानोपयज्ञमाधितौ वैशदनवौ |

एवं याजमानविषिः ॥ #

~ एवं दौकषणीयादि सर्वत्र | एवं संस्थिता श्रीवाज्यधारणं ्रकृतिवत्‌ । उत्तरेण बहिः
प्गवंशमित्यादि । त्वमभ्ने अयाति च° इत्यन्ते पूषैस्मिन्िहारे । आ वो देवाप्त
इत्यादि पृणाहुयन्तं प्रतिविहारमाकर्ेते । सज्ञ्यो्यमना्त्वात्‌ । दीक्षा जाहुतयो
यजमानस्कारा्थतवातकृष्णाजिनादिप्तनीहारप्रस्यापनान्ते पूसिनिवहारे सनीहारस्या-
पनातपूरवं समन्वारम्भहोमः । अपेतमित्ादि द्वादाहप्रकृतित्वात्‌ | त्रपणादि पूवैसि-
निहार ।

श्ोमूते सोमपरिपणादि सर्व परायणीयाकरमे । तत्र पूर्वव्याजमानङत्यम्‌ । स्पारी-
निधने कृते सोमक्यः सर्वत्र शुण्ठचा क्रयः । एकाभिष इत्यादि सायः सप्त पदा०
इत्यन्तं प्रतिविहारमावरैते । तो ते राय इति माःह<० सं देवी चाऽऽवैते | विषी.
सन्त्सेत्यावौति । तत्र तत्र पदनिधानं भेदेन पूैस्योत्तरतः दक्षिणस्य एरसतात्‌ पश्चि
मस्य दक्षिणत उत्तरस्य पश्चादेवं गारपत्याहवनीययोः शीति मस्मनि-अपि पन्यां °
आवतते । गायत्र इति च सर्वच दिशक्मा एवं मु्णीपे विज्य भैत्रावर्णाय भ्रयच्छाति,
इतरेभ्यः प्रयच्छति । मित्रो न एही ° इन््प्यो० उदायुषा० उवैम्तरितं° एकैकस्य
कृतवेतरेपामावतेते । ^ प्रच्यवस्वे० इत्यादि प्तिविहरमावरते । आतिथ्याया पूष॑व्याः
जमानकर्मकरत्वत्पल्याः प्रतिविहारमन्वारम्मः । आतिथ्यायाः पूवस्य शालायां
जतद्‌ ने, तानूनपूतरग्रहणामिमशोनाक्ाण प्रतिवह'रमावर्तैते । नष्पि नयनपले सरव
मृज्य पिनिति, आप्यायननिहव ( योः ) भरतिविहारमावतते । कृतेष्ववयवान्तरादि-

|

४41

७ पटः ] . महादेवशाज्तिसंफरितपयोगचन्दिकान्यारूवासमेतम्‌ | , ४६९

छोपायने मदन्तीमिमानिनं च पूव्यमेव । प्रव्यतेमरणंपूसयोत्तरस्य च द्वितीयतृती-
ययोरवथ्यत्वा् प्रधः । प्रकैपन्राणामपि मेद्‌; । नमो वचि” तन्त्रेण । तन्त्रम
इतरया भेदेन मेीनिधानकाले पूषस्यां निषायेत्तरस्य अनाधृष्या० इत्यवे | अपथे
गोषा ० नेतयहः । तनत्ेण । केचिदवे्तगस्याशकयत्वदधदनेति माष्यृत्‌ । तसिन्पे-
अपश्यं गोपावानिपदयमानाविति | अतिन्परव॑तोमुते त्रेण भेदेन प्रयेति यदुक्तं
तद्याजमानस्य । वर्मशेषभ्षणकाठे सृज्य पूवसिननेव भणं --हुत५ हविः० यदि
हुतानि हवीपि पितरो न ए्पो मा मा हिति | केचिदृहेन - हवीषि पितरौ न
स्योमामाहिरपिष्टः । अस्याम वो देवौ धरम मधुमतः° इत्यकारेण कर्तबाद्‌
लवात्‌ । अशीमहि त्वा मामा हिष्सीः। अपे हिष्ठा मरन पू्॑सिनिहरे
मद्न्तीभिमानं च उत्तरशानिस्तन््ेण, तन्त्रत॑मव उत्तरत भदेनोप्तदि याजमानं
वलः पूववजपो पौवहिक्य प्रयै वेदिकरणाययाभिमन््रणं चतु.शिलण्डा ० उततएे-
दिदेशस्य मधये शङ्कुमित्यादि शर्कराभिरिति बहमेलापूरणान्तमापराहिक्य परचरयो-
पदौ ।

श्ोमूते पौबाहिकीम्यां परचयं॑प्रनापतिस्ेत्ाद्िकाठकपिषयः । संनितोकध्येन
होताऽदु्तति इत्यन्तं कत्वाऽऽपराहिकयौ प्रव्योपतदौ उपपद प्रन द्वादशाहवत्‌ ॥
सेमारयजू\पि व्याचष्टे | £

यूपचछेदकि-- अशनषु प्रथम तुरो भूपा्मन्रेण छनि, ` भतिविहसेकेकं
प्रतिविहरमुपशयपालनीवतयेरभदः । ततो द्वादशाह ओपवसथयेऽहनि वीवाहिकीमयां
प्रचयं तदानीमेवाऽऽपराहीकीम्या मित्यादि पनक चे उच्छिषटलर इत्यादि-अना-
म्मीष इत्यादि इममू षु° इत्यन पूर्व॑स्य छत्वोततरस्य कत्वा नात्रोच्छष्टलरं, मारने
यनमानपल्योः । उदु त्यं विध्र° इत्यादि ।

केनितमतिविहारं प्रवया च कुन्ति । अशनिभरणयना्तिमर्‌त्यनं कृत्वा काठ
इतरः वतर पिभिः । केचिदुत्तस्य काठकपते पाकतो नेष्यो प्ले पोडशीति प्रतिषे-
षदिति ।

अयेकविभशतिमाहुीर्जहोतीलन्तम्‌ । तत आ्नोमिकमिवतयत्तरमित्यादि (रति-
प्लाज्ञनमावरत) । यस्येरष्विति च यनमानस्य । केनितपूसिनेवेति, संस्कारत्वात्‌ ।
उपर प्रतिविहारमावतैते अथास्नीपोमीयपरौ याजमानान्यार्तन्ते । बिवृत्पलारो „
ओैहिन वा । उहपसे इतरथा भेदेन इतराण्यैथकानि पूर्वत्‌ । परैतु वरह्मणस्पत्नी °
इत्यादि वैश्वानरं ज्योतिः० इत्यन्ते पूर्व॑स्य कृतवा, एवमितरेषामावृतः । अवान्तरदी-

9,युपास्त्त्रेण 1

४७० सत्यापाहमिरविवं भरोतसूत्रमू- =“ [ १७ प्रभे

कावि उततर(सिन्‌)िहारेमु्टिविपर्गशच । जपे देवी इत्यायैटकंयूपपमानकोट अभि
` पूर्वस्य तस्ये रदाय पशचिमसय तस्योत्तरं दिणप्ोत्तरं पथिमस्य त्यततस्येति
भ्ोप्ातुवादः । देवति स््नोपरायनीयादि परिश्रयणानतै पूर्य कृतवा करमेगेतरेषाम्‌ ।
केचिदूपतेमाजनकाठे एकादश यूपानिमज्य च तरिरतरवत्मतिविहारेमिनवन्ति, (त्विष
रणक्ाे पूवसिननेव याजमानवरणम्‌ । ) जुष्टो वाचो भूयां ° तचा, स्तोम५० प्रति
विहारमावतेते याजमानम्‌ । रेवतीर्थजतपति ° इत्यादि परादावर्तते । यजमान इत्येकस्य
त्वा करमेणेतरेषाम्‌ । यासं मूढ०. इत्यावर्तते । मि्रूपेतेति भेदेन यनमानः--
` नमस्त अतान° सकृदनरव प्रहि० । इत्यादि पत्नीकार्यमेकस्य कृत्वा, इतरेषां यजमा-
नस्य वपा्रषण्यनवारम्म आवतैते | आपो देवीः इुदधायुवः ° आपो हि ्ठा° इत्यादि-
मिमां च यनमानपल्योः पूवसयैव सुत्ह्मण्यं पितपुत्ीयादीति क्रमेण सुत्रसण्याहने
यजमानपल्योरनवारम्मस्य॒ वियमानतवात्‌ | पूवमतरहण्य्ार्भादि । पशुपुरोडाशा.
शयगेप्मैषटिकत्वे याजमानं ( पू्ैवत्‌ ) | वसततीवरीपरिहरणकाठि करमेण ॒वेदयामासाद्नं
यनमानपल्योः । रतौ दोहे विशेषः-तरयस शाः स्य तन्तून परितः तह।ऽऽगच्छत |
शिवा इमा रण्नवेऽमिधान्यत्नियोप सेवताम्‌ । अयक्ष्मा वः प्रनामिः ्थ्खनामिर
चगमानयज्ञान्‌ ° कठराचचतुर्विान्‌ दोहयाजमानानि ततत्रतिभव इतरया भेदेन ।
सर्वव परिस्तरणान्तम्‌ ।
मह्‌रा्रे बुदषवेत्यादिभरिवरदभिष्टोमः--आ्ेयेकं वा । अतिप्ामा्रं प्रयुनक्ति ।
पशचदशेन्द्मेकम्‌ । सप्तदशततर्मेकम्‌ । त्रीणि पोडशिपक्े । उ्थ्यपकषे न त्वतिग्राह्मः ।
सवनीयपूनां पतरप्ादनकाटि पशचदेशादिषु भैतरावरणदण्डमेदोऽद्ीपोमीये च अग्नी.
पोमीयकाठेऽन्यतदिछला प्रयोगः । पतेननी्महणं पूरितेव । वपततीवधैनभवेशनं
करमेगैव | नि्रम्यास्य वाचनं क्रमेण | प्रवरत्र पत॒ यनमान० इत्यादिविरमति
परत्यं करमेण | त्िवरन्वायवाग्र। पश्चदृशः शरकरः । सदश आम्रयणाग्रः | एकविंशा
एनवायवाग्रः । ्रष्ठवेशनगरहामता पशचहोत्राभिमशेनमावतैते प्र(्दोमामिष्प(पपोवमा-
नस्य स्ुतस्यत्यन्तमेकस्य छृतं विष्णो त्यं न० इत्यायावरतनते अत्र पदकाले
( धिवृतः ) सारस्वतमिषीौ । तस्यातिरात्रवत्कल्मः । उपशयनिरशः | एवं॑परोधिषा-
मार्जनात्‌ ।

केचियेकादशिनान्पवीनव रणपरयनतं ्तूरात्रवददधिमञ्योपकु्वन्ति । एष॒ विषिः
पूवस्य । द्व वितरेषा्‌ । ययः । वेचित्कापेयानेवोपावुैनिति | अयव। कतुपूना

१ न्यल्यासे° । २ उपेद्वातादित्विबरणकाठं 1 द्रौ द्वावितरेषामिति पाठः,

1.

थी
७ पट; ] महदिवशाचिसकल्ितमयोगचन्द्िकान्याख्यासमेतम्‌ । ४७१

यया सस्स्यमाश्वटा पनमतात्‌ । अयवा बौधायनमताद्‌भनेथं वा । स्त्र प्रतिविहारं
द्वादशाहे तयोक्तत्ादरायनमतेन । मार्जनान्ते प्ातः्तवनाय सप्तन्तीत्यादि
आगन्ता० वितारः ° इत्यन्तमेकस्य कृत्वा, इतरेषाम्‌ --उपमा ावाघ्रथिवी° ददे
स्यः इत्यादि । सूय वायुमभ्ं यम स्रवत च सक्ृदितःवत्र्वषु कुन्ति । जपत्ना.
भिमरीनं, करमेण द्िदेवत्यकाटे सृदेवाऽऽदित्योपस्थानम्‌ । वेचित्पत्र श्ुकरान्वारम्म
आवतते, इनदेण मन्युना० इत्यादि । इडानवारम्म आवर्तते । इडामक्षणं पूर्वत्‌ ।
तत्र गच्छति मध्य आपीनाय भलञानाह्रति । सह शारायमिवेति बौधायनवचनात्‌ । एलं
भक्षणं सर्वत्र यजमानचमपताधव्ेवपूस्मिनिहरि स्थिताय यनमानाय मल्ान्वाऽऽहरन्ति ।
सर्वानेकसिन्पत्रे आनीय तन्त्रेण मक्षणम्‌ । तन्वरसंमवे, इतरया भेदेन । तन््ेणाप्य
स्थ एव भक्षयति यजमानः । पन्नेजनीः सादयति । पूषस्मितेव स्तोत्रोषाकरणप्रमृति-
सतुतस्य० इत्यन्त प्रतिविहारमावतैते । उपगानारथीमिति तत्राऽऽपतीनप्य विहितत्वात्‌ ।
तस्मादिडायि ददु्वित्यादि नाऽऽवृत्तिः । स्तुतस्य स्तुतमति° इलावृत्त शमिति
च | आज्यमरुतवतीयौैश्वदेवनतंतन्त्रेणोहेन शज्ञणां शखाणि अस्पोजै मह्य श्ाणि
दुहा मा मा श्खाणां शराणि गम्यदिद्धियाबन्त० इति विकरेण सा मे सत्यशी »
इति च यज्ञा बमूनु्ते ज्र ते वानधिरे ते देवानामाधिषतयो बभूदुः । ते अस्मा
अथिपतीनकुवनु° इत्यादि । केचिद्मिकारेणेवमितरेषु शेषु । एकवचनेन बहुवचनेन
वा तत्रव इतरथा भेदेन--स्तुत्य स्तुतमति० उपसे पूवदद्वयम्‌ । एवं
सर्वत्र सतोत्रेषु शखेषु च ।

माध्यदिनस्यामिषवादि विणो त्वं न इत्यन्तं पूर्ववत्‌ । दथिषर्मम्षणं तत्रेण
तन्धरसम्भव इतरथा भेदेन । तत््रपलेऽप्यूहः, : मक्षाभिधायकत्वानमन्त्रस्य सुवनीया-
साद्नात्ूर्व प्रचरण्या ( च ) विगदीतमित्यादि । यनमानस्य नीताटुमन्रणान्तं पूर्वस्य
हतवा प्वािषम्‌ । स्र दवादशशतं ऋत्व्य अतरः पूजनं च प्यक्टयक्‌ । न
एयगिति ष्यत्‌ | विपाणविपतभनं प्रधानमुत्करे चात्वटे वा । मरुत्वतीयाभ्थामि.
त्यादि । अति्ाहकाठे यृहीतानामेव होमः शोष पूववत्‌ ।

अय तूतीयप्तवनयःजमानानि | आ दित्यारम्म आवतते । सत्तिग्रा्वचनं ्मे-
णाशरावनयनं कमेण मन्धनपरमृतिदो्चमसान्वारम्मं कमेण, पञचहोतरम्रहावकाशधृत-
स्त्वमित्यन्तं प्रतिविहारं, सोतृहोमादि । विष्णो त्वै न° इत्युपस्थानानतं प्रातःसव.
नवत्‌ शत« हवीः ६ शमित० इति । ज! नाराशंसादनातपूववत्‌ | नात्र क्र्वा
रम्भः । पिण्डप्दानमावतैते । पद्ोता प्रनापते न त्वदेतानि° च तन्त्रेण भेदेन वा |

१ ता । २ अ्रिदित दद्वयते

४७२ सत्यापादिरितं शरीतसून्‌-- [७ प्रै-

वाममद्य इत्यादि । पन्नेननीनयनं, पू्वसमिविहरे तरिवृदमिष्टोमसभ्म्थास्वं, पश्वदश
उक्थ्यः संस्यातव, एकि धशः पोडशी संरयात्व, उक्थ्यो वा दवादशाहे- येऽन्तरेश.
बुक्थ्या इति । ( यया सूर्याः पूरयति ) तनत्रेणाऽऽयुरिन्दियमापतैते । केचितत-
सरेण । केचत्‌--यज्ञा आगच्छन्ति पोडशीयहोमान्तं, अपनीदोपयनानित्यादि
यन्ञएच्छं ््् |

तत्र याजमानानि--बरहिषामहं देवयञ्याभिरित्यादि हास्ोजनमल्षणमावतैते ।
तन्त्रेण वा अपु धौतस्य पूष॑सिनिहारे । केचिदाकरते । द््रप्तमलतणम्‌ । भेदेन
शूलोदवासनादि, समिदाधानमावतते | उत्कषैपतेऽनुत्कैपले च विप्णवतिक्रमणादि ।
समहं प्रनया० इत्यन्तं पर्वसितरेव समिद्धो अग्ने ° वपुमान्‌० यो नः सपत्न इत्या-
वर्तते । अग्ने गृहपत० इति सकृत्‌ । अमे वहिः इत्यावर्तते | ज्योतिपे तन्तव०
शत्यादि गोमज्नपानतं पूसिननेव युपोपस्यानं भेदेन ।

अभि देषेनेतयादि जागतविषणकतमं पूवभिकनेव । केचितप्तिविहारमिच्छन्ति |
इतरेण सयुनो वय५० हृत्याकते ।

अवमृयादिपकत्रापरचारपत्रेगकपिमिन्‌ । अपाम सोममित्यादि तन्ेणाऽऽपतमि-
दाधानान्तमुपस्थानं च । मेद्नोद्यनीयादि पत्ानू्न्ध्यावपाहोमे ते परतिविहारं
पल्नीवतकमे । अनूबन्ध्या समाप्य पयस्या वा सदसो हविर्धानस्य, इत्यादि यत्ु-
बति तदूमालुमन््ण न्तमा तते | अथै नो नमता स त्वं नः० (इतयत्तरविहारा-
येसैव |

केचित्‌ अये त० इत्येकं प्रतिविहारं ये देवा° वदुुपस्य आधयलयावि्रहमणत-
प॑णा्तत्तरसिन्‌ । केषित्‌-ूसिन्नेवेति । गोमज्जपादिवषटयन्तं सर्वत्र ( ख )
तिद्धान्तः ।

अथ प्राजहितं समारोप्य, इदमून० ईत्यध्यवप्ताय मध्ये गाहपत्य इत्यादिदार्िक-
भति ु्टयं विहत्यान्वाधानादि-- उदवपानाया । तत्स्याने पूरण हुति । केचिदेकमेव
विहारं कुवन्ति । तस्मिमसे उद्पतानीया पूणाहुतिः प्रतिदिशं पतौमिकविहारा इति
वधनात्‌ । माप्त: सर्वतोमुरवः ।

ततः परेदुरागामिपरवैणि वा सत्नामणी भेतरावरणी वा । विक्मत्रमस्माभिक्तमन्य-
भोक्त प्रमादाद्वा तत्र प्रयोगविश।रदैः शान्तमनसैसतत्परीषय प्तमापेम्‌ । वैष
कमेषु यातपमवेतताव्याजमानं तथाऽन्यानि कमणि मवन्ति (म० श्रौ ° २२।७।२१)
ति मरद्वाजवचनदिव सिद्धं भवति ॥

.

<

८ पण्डः] मषादेवशाखिसंफटितमयोगचन्द्रिकान्यास्यासमेतम्‌ । ४७३

अय स्तद्शमनेऽ्मः पटलः ।

अथ षड्तरमाह--
साध्याना९ षडहेन सुवगकामः ॥ १ ॥

साध्यशब्दो देवगणविरोषवाची । अतर सर्वत्र दशने शाखरीयनिश्चयः । यद्यप्ययं
पद्‌!मोऽदहीनत्वायनतिचोदनाविभेयस्तया ऽप्यत्र केषा नित्सारस्वतस्नध्माणां सद्धावममि-
परेत्य द्व भसतत (तै° स ७-२--१) इत्यादिचोदनया विहितः । ते च धमा
आशवत्यी हविषीनम्‌ ( ° श्रौ ° १७-८-४ ) इत्यादिना वयन्ते ॥ १ ॥

एतमेव सश्रतवोपचारममि्रित्य परशेप्ति--

पृष्टयः षडहः ॥ २ ॥

मवतीति शेषः । सत्रे दवादशदे यः पृष्टयः पडहस्ताभिन्‌ पु दिनेषु यानि
एषठसतोव्राणि रपंतरवृद्रैरूपवैरानशाकररैवतारयैः सामभिनिपमायानि एता्यत्रापि
षटु दिनेषु कमेण मवन्तीत्यधः ॥ २ ॥

एतेषु षटु पृ्तत्रषु प्थमद्वितीययोरदोरष्ठेे रथ॑तरवृहे ये स्तते ते विशे.
पेणाऽऽह--

बृहरथेतराभ्यां यन्ति ॥ ३ ॥

क्दशचभोक्त एवात्र वृहच्छब्दस्य पू्वािपातः । अनुष्ठानं तु रथ॑तरस्यैव प्मम्‌।

यन्ति सतोतरमनुतिठुरित्य्ः ॥ ६ ॥
आश्वत्थी हविर्धानं चाऽग्रीधं च भवतः ॥ ४ ॥

ये यनमानाः प्दोहविषानाम्यां मण्डपाभ्या युक्ताः षदूते भरष्नते तेषां हविधी-
नमान चेति मण्डपद्वयमाशचत्थी भवतोऽशवत्थकाष्टिर्भिते उमे काय । तत्रा्त्यका्ठ
स्कसाथनामिति भावः ॥ ४ ॥

घमौन्तरमाह--

चज्रीवतती भवतः ॥ ५॥

यथा रथस्य शकटस्य वा चक्रं तया चक्रं ययोराभीप्रहविधीनमण्डपयोस्ते चक्री.
वती । अयमर्ः--चकरयोरतष परषिप्य॒शकटाकारं कृत्वा तस्योपरि फठकान्यस्तीयै
तेषामुपरि मूमाविव मण्डपं निमौतव्यभिति ॥ ९ ॥

षमान्तरमाह--

उलूखलबुध्नो यूपो भवाति ॥ ६ ॥
यथा काष्मयप्ोटूलरस्य मूलमतिसमूे भवति तथा यूपमूरं क्यम्‌ ॥ ६ ॥
४९

४७ सत्यापादविरचितं श्रौतसूत्रम्‌ [ !७गरभे>

पमान्तरमाह--
भाञ्वो यान्ति ॥ ७॥

चकरयक्ताीधा्िभेः पह प्ासमुता गच्छेयुः । सर्गरोकस्य प्रामर्तितेन
प्रतिमानात्‌ (७।२।१) । एते क्तमापस्तमबेन-तसिन्संसयतेऽध्वयः शम्यां प्राच
प्रास्यति स्र यत्र निपतति तद्वाहपत्यं॑तस्मिन्यदूतिशतं प्राचः -करमनप्रकरामति तदाह.
वनीयः । चकतीवन्ति सदोहवि्धानान्याशनीथ चाऽऽधत्थी हिधानमाभं नोरूखबुभो
यूपः प्रृष्यदुपो एव नोपरवान्बनन्ति (आप० श्रौ ° २२।२२।४) इति । एकलः
जा समते सति परदुः प्रातः षम्याेपमात् गत्वा तत्राहरन्तरमनुषाय तस्मि्ञपि
समति ततः परैरपि तयेत्यर्थः ॥ ७ ॥

सरस्वत्या यान्ति । आक्रोशन्तो यान्ति ॥ ८ ॥

या प्रस्वलयाखया नदी तया प्ह॒तत्तरे प्रतिदिने गच्छेयुः । उत्स्ाहातिशयेन
क्रियमाण उचतमो ध्वनिराक्रोशस्त कुन्तो गच्छेयुः ॥ ८ ॥

एवमनुष्ठिते: कालावभिर्ूपं धमौन्तरं विधते--

यदा दशतं कुवन्त्ययेकमुत्थानम्‌ ॥ ९ ॥

एकेन वृषेण सहिता दृश गावो यावति कलठेऽपत्यपसवेन गवां शतं संपादयन्ति
तावन्त कालं वौनःपनयनाुषठाय तदनुष्ठनादुतयाने कर्तन्यमनुष्ठने संपादयेदितयथः ।
सरोऽयमेकः समातिकाटः ॥ ९ ॥

काठावषौ प्षान्तरमाह--

यदा एत\ सदस कु्ैनरययेकपुत्थानम्‌ ॥ १० ॥

शतं गावो यद्‌ पूर्वतसहलतं पपाद्यन्ति सोऽयमेक उत्यानकालः | न चातीतपलेण
हकर शङ्कनीयम्‌ । प्रसवैनिव्येण न्यूनाधिककाटसषमवात्‌ ॥ {० ॥`

कालवधवेवापरं पकषद्रयमाह--

यदैषां प्रमीयेत । यदा घा जीयेरन्‌ । अथेकयुत्थानम्‌ ॥ ११ ॥

एषां यजमानानां मध्ये कश्चिद्द्‌ प्रमीयेत सोऽयमेक उत्थानकष्ठः । दा वा
राष्टूलोमादिना शघुभिरेते यनमाना भिता अपटठतपतैस्वा मन्ति ोऽयमेकं उत्थान
काटः । तप्मात्तत्पथैन्ते षडत्र आवतैर्नीय इत्यथैः |

केचिच्चत्वारः पडहा निकाथिनसौत्तिरीयक आश्नाताः । ताण्डिना विस्तारेणाऽऽ.
स्नाताः । आपस्म्बेनामि धि सारस्वतेषु वैशसोऽनिं चिनुत इत्यप्र माप्यकरेण
साध्यानां षडे वैशवृनस्य निदृत्िरतुक्तम्‌ ।

~+

< प्रः ] महादेवशात्तिसंकलितमयोगचन्धिकाव्याख्यासमेतम्‌ 1 ` ५७५

तक्मात्सारस्वत इति गम्यते । पार्वत ये धां इहानुक्ता अप्यसितुपंह-
तैव्याः । तस्य प्रयोग उच्यते-असिन्कमौणि बहुयनमाना द्वादशाहवदारम्भकाठे सर.
स्वतीनघनोद्के मद्ंगमे गोष्ठे वा षडहेन यक्ष्यामहे स्व॑ टोकमाप्नवाम । विदु
दादि नाप्निचयनं न काठकः सकषेदानतं कृत्वा ददा दश मागष( गाव चष )म एकशचोप-
क्ते । द्वादश दी द्वादशोपसदश्च कृत्वा यूपका एक एव नैकाद्शिनाः । उदू.
खबुध्नो युपो मवति, इति श्रुतेश्च । आश्त्यी हविर्थानं चाऽऽ चेति | अश्वत्य-
काष्ठेन रथाङृतिवद्धविर्ानकरणं तयैवाऽऽद्रीधमण्डपमितिच्छन्दोगवचनाच | सदश्च पत्नी-
शाद च येन॒ केनवित्कष्ठनाऽऽधत्येन वा ते मवतः । सदोहविर्ानादीनामुक्तानां
चक्रवत प्रगवंशकरणकाट एव करोति । अघस्तात्फलका[न्या]ऽस्तीा [ नि ]
मवन्ति, तस्योपरि विहारकदपने, बहुमृततिकां भ्र्ायै । एवमुत्तएवे्यामाशनीध्ीयमानीटी-
यथिष्णियादिषु शामितरेशेऽपि मण्डलाकार इति च्छन्दोगवचनात्‌ ।

केचिदेवं वभयन्ति-एवं हविर्थानादीन्‌ काश्वकयुक्तनछ्ृत्वा न फटकास्तरणं मूम्या-
मेव विहारकद्षनम्‌ । तस्य च छिन्नं पाूनदरेयुः। तयाोत्तरेिविप्णियेम्यशच्रवतां निवे
(य) यथायतनं निवैपेयुरिति । उद्खट्ुध्नो यूप इति वचनादैकादृशिनानां निृततिः ।
इविरघानकाङ उक्तपकारं करोतीति। शामित्र च तयेवा्रापि नोपरवान्बनन्ति आटेलमात;
मेव प्रिषिलितामिति च्छम्दोगवचनात्‌ ।युपोच्छूयणकाठे घतते शिवय इति| पृथिम्यै त्वेति
्रोकषणम्‌ । अपां सर्वासां समि, न शुन्धताम्‌ । न यवोऽपि, नावस्तरणं यूपाजनं
कर्तनयम्‌। उदिवमित्ुच्छूयति । अ्रपोमीयं विधाय वपततीवरीः परह्य पयां विशन
कृत्वा महारात्र हत्यादित्रिवृदभिष्टोमुषयान्ि । पाक्षिकस्य प्रथमे तेवातिमरह्याः |
पशुकाड आ्नयमुपाकरोति । नोपशय उद्वापं दक्षिणा च । पत्नीसेयाजान्तम्‌ |

अध्वः शम्यां पराचः प्रास्यति शाटामुखीयन्यन्ते टाटाटिकपदेशे सा यत्र निपतति
तद्ाहपत्यः । अशनिठऽनतति ब्रहयदीन्यज्ञाथोनारोप्य प्रकपैयति । पलनीशालां च हवि-
घनं चाऽऽ च सदश्च मानीटीयं च शामित्र च प्रकर्षयति रथचक्रमपि प्रकरषयति ।
यत्र शम्या निपतति स्र शालामुसीयदेशः तसन्‌ परागशं स्थापयति यया शाठामुखीय-
देशे शादामुखीयः संमति । अतः पटतरशपरकप उत्तवेिस्ानं तस्िन्पपोत्ते-
दैवि तथा हविधोन धरकषैयति । उत्तसेदिषिष्णियादीनां पापूनाहत्य यथायतने
निववेयुः | अ,सन्यादीन्‌ धि(ख)स्य तान्ययासयानं पययेण तनोति । अस्लीनामशिवल
त्यसनयनं सर्वेषा ( सर्वान्‌ )केनित्समारोप्येति । चात्वाान्दततिकामानीय चात्वा
देश उपरवदेशे च मननैडैलामान करोति ।

अग्ीनयथायतनं विहत्य पयां विशसनं इत्वा शोमुते पश्वृश उवध्यः ।

४७६, सत्याषाहविरवितं श्रोतसूतरेमू-. [१७ प्रभे

शक्रम पके यूपस्योत्तरमाग देमुपाकरोति । अय सारस्तमेकयूषे | काषेयाना-
भुपाकरणे प्राते यथापाठमेवोपाकरोति । पत्नींयानान्तमहीनंततयः ।
शरमूते सदश उक्थ्यः | पालि(षटकस्य तृतीयः । तयैवातिप्रा्मः । आाग्रयणाग्रः ।
४. उत्तरत एव सौम्यं पर्णं च पूर्वदु्षिणा पत्नीसंयामान्तमहीनपतत्यन
त्‌ |
शवोमूत एकविंश पोडशी । पोडशिवदेत रतुकरणम्‌ । दे्रषायवागरलभोऽतिगराह्माः।
पशुकाल उत्तरतो बर्हसत्यः पूर्ववतपतनीतेयानान्तम्‌ | १
श्ोमूते त्रिणव उक्थ्यः शुकरग्रः । प्ठुकाठे दक्षिणतः सावित्रं वैश्वे च दकि-
णादि पू्ैत्‌ । ह
श्वोभूते त्रयञ्जिश उवथ्यः । न त्वग्र; । दक्तिणादि ब्रूयुः । अथ वा यनमा-
नामन्यमरणे चाऽऽदाय ठते परस्रवणे(तमादायोगच्छन्ति ८ एवं पडहमावतेमाना यभ.
माना न गच्छन्ति परतिस्नोतः )। शम्या तदुपोत्यानमित्यादि । ततः पौतरामणी
मैत्रावरुणी वा ॥ ११ ॥
ऋतूनां पडदेन सुवगैकामः ॥ १२ ॥
यजेतेति देषः । ऋतूनां दवितीयेन प्रनाकामः ( २९-२२-४ ) इत्यापस्तम्बः |
अयत पहः सर्व पर्यत्‌ । सर्वतीपंबन्धवनैमत्तेषु तरिषु केनिदिच्छन्ति । द्वादशा
हवदौपवहथ्यान्तम्‌ । १ुकाठे कपेयाना प्रथमः ॥ १२ ॥
पृष्टयः पदेन ॥ १३॥ 1
सुवगेकामः प्रनाकामो वा यजेत । संकल्पायौपप्थ्यनते पूर्ववत्‌ । द्वौ दवावत्तेषु
प्च व्यत्यातेन युपकादृशिनौ चेतरपा पू॑वत्‌ ॥ १३ ॥ ्
देवानामुपरिष्टाचचिकटुकेण सवैमायुरेति वसीयान्‌
भवति ॥ १४॥ न
, ` पारस्वतपकषे तृतीय उपरिष्टत्रिकुकेण परतरेण यक्ष्ये सवैकामाथमायुष्कामायै वा |
पूैवदहरयोगाविशेषः ॥ १४ ॥
तरद्दभिषटठोमः पश्चदश उक्थ्यः सप्तदश्च उक्थ्य
आयुर्गज्योतिरतिराश्रः सत्रसंमितेनाननाधं भरना
पूनोजो बीभैमामोति । अभ्यासङ्ग्पः पृश्वाहो
विश्वजिदतिरात्रः ॥ १५ ॥ ,
्िवृदभ्निटोमः प्रथमः । पर्चदश उक्थ्यो द्वितीयः । सदश उकध्यस्ृतीयः ।
जयोतिश्चदुयैः । अगरीषोमीय उक्यो वा । तत्रापि पोडरि(शी)। अष गोरयाऽयुरति-

ट)

<

< षः ] महदिवशरालतिसेकरितमयोगचन्दिकान्यास्यासमतम्‌ । ४७७

रात्रः । शिष्टं सव पूववत्‌ । ज्योतिरादीनामपि पतनीसंयाजान्त, नात्दिशोऽपि अभ्या-
सङ्ग्यः पाहो विनिदतिररः । गतः | शेषं सर्वं पूव॑त्‌ ; ततः पतौनामणी मेना-
वर्णी वा ॥ १९ ॥
अय सपरघ्नोऽभिभीयते--
कौसुरुविन्देन सप्तरात्रेण पशवस्तानेवावरुन्पे ।
प्च पृषठाहानि । पश्चवि शोऽग्निष्टोमो महात्रतवा-
न्विश्वजित्सर्षृष्ठोऽतिरात्रः ॥ १६ ॥
कौसुरुबिनदेन परतरेण य्य पडमान्स्यामिति । सर्व द्वादशाहवत्‌ । ओपवस-
्यान्ते त्वा वपततीवरीः परिहत्य पयं विरतं कृत्वा महारात्र बुधवा वरिृदभि-
ष्टोमः पाहि.षकस् प्रथमः । देनद्वायवाग्रः | अश्िष्ठ अप्नयः पुः । पल्ौतेयाना-
न्तम्‌ |
शरमूते पञ्चदशः पालि()कस्य द्वितीयः । शुक्रम । अग्िष्ठतयोत्तरत र्धम्‌ ।
अयोपरायः । पत्नीसियाजान्तम्‌ ।
श्वोभूते सदश उक॑थ्यः पि (षि)कप्य तृतीयः । जग्रयणाम्ः | जशिषठस्य दृ्तिणत
एनाः । अयोपशयः । पतनीपयानान्तमहीनपततयः ।
शवमूत एकविंश उवथ्यः | पाष (ि)कस्य चर्यः । अत्र पोडशी । देन्रवायवाम्ः ।
अशनि्ठसयोत्तरतसतृतीये सारस्वतं दक्तिणतस्तृतीये सावित्िमथोपशयः । पत्नीसयानान्त-
महीनंततयः ।
श्रोमूते त्रिणव उक्थ्यः दुक्ग्रः । पशुकाठेऽशिष्पमृति उत्तरतश्च सौम्ये
द्तिणतश्तर वैवदेवमथोपशयः पत्नीसंयानान्तम्‌ ।
शोमूते प्चाविधशोऽगनि्टोमो महाव्रतवान्‌ महात्रत्तोत्रश्वान्‌ सतोत््माश्च पूवे.
वत्‌ । प्रयमशचटरात्रवत्‌ । आग्रयणप्रः । पुकारेऽशनिष्ठमत्यु्तरतः पश्ठे पौष्णं तैव
दक्षिणतः पश्चमे मारुतम्‌ । अथोपदायागरदृशः । - पत्नीपयाजाम्तं पालषि(ि)कस्य
पष्ठाहविकारः पत्नीयानान्तं छृतवा मध्वदानाद्योऽहीनप॑ततयः |
शोमूते विशवमित्सरषष्ठोऽतिरात्रः । देन्वायवाग्रः । पकाठेऽश्ठप्मृत्यु्रतो
बाहस्पत्यं तथैव दक्षिणतो वारुणमुपशयनिरदेशः, तिरोअहान्तं य्पच्छादिरप्तयै द्वाद
शाहवदुदवसतानीयान्तम्‌ । सौत्रामणी मैत्रावरुणी वा ॥ १६ ॥
सप्षीणामृद्धिकामः ॥ १७॥
द्वितीयः सह्षीणां स्रा्रः । सापिणा सपरात्रेण यये ्र्गर्थमिति संकरः ।
सवै पूववत्‌ । ( जहर्योगाकदोषः । ) ॥ १७ ॥
पष्य; षडदस्रयसि भशं महातरतमतिरात्रे ॥ १८ ॥

४८ सत्यापाढविरचितं भोतसुत्रम्‌-- [ १५ परमे

ठय; पठहः पमूहः । महात्रतवानतिरात्रः महानतस्तोत्शखवान्‌) अतिरा्
इति । पूरववदनीका पशुक्छपिश्च ॥ १८ ॥
भाजापत्यस्तृतीयः मजाकामः ॥ १९ ॥
प्राजापत्येन परातरेण यक्ष्ये प्रार्थमिति संकल्पः । सवै पूर्ववत्‌ ॥ १९ ॥
पृष्टयः षडहः प्राजापत्यस्य ष्य महात्रतम-
तिरात्रे ॥ २०॥
एष्ठयः षहः परानापत्यं महात्रतमतिरत्र, प्रनपतिना इष्टमिलर्थः । एवमहर्यो-
गोऽकमिनमहात्रते तद्धर्म सरवऽतिगरह्मा। प्राजापत्यः पृ्ुः। अनीका पशुकलपिशच पू.
वत्‌ । ततः पीघ्रामणी ेष्ावणी वा ॥ २० ॥

पष्ठयाबलम्बेन मरतिषठाकामः । पृष्टयः षडहः
पृष्टयावलम्ब्यस्ञयाक्षिभं महाव्रतमतिरात्रे ॥२१॥
शषठयावलम्बः पश्चमः । पृष्ठयावहग्बेन सष्रातेण यक्ष्य, प्रतिष्ायेमन्ा्ै वेति ।

म्ण सरावत्सवैम्‌ । अह्योगाविशेषः~ एष्ठयस्तोमाः षडहं पाडाहिकाः स्तोमा
भवन्ति न प्षदरिरूपाद्यो भवन्ति । रथ॑तर्ः पृषठयः षडहो महात्रतानतिराघ्रो
व्याख्यातः ॥ २१ ॥

छन्दोमपवमानेन पशुकामः । पृष्टयः पडदद्छ-

न्दोमपवमानं महाव्रतमतिरात्रे ॥ ( ख०२० ) ॥ २२ ॥

छन्दो मपवमानमिति कर्मनामधेयम्‌ | छन्दोमपवमानेन सप्तरात्रेण यक्ष्ये प्र्ममिति ।
सर पूैत्‌ । अहर्योगविशेषः--- पृष्ठ्यः पडडशन्दोपवमाने महातरतमतिररऽतिराभरे
छम्दोमपवमानानि चलु्वंशादियुक्तं॑महात्रतमतिरात्र्॑स्था भवति । प्ववदनीका परु
कपिश्च | केचित्केवःटातिरातरे इन्दोमपवमानं महात्तप्ताम भवति, इति ॥ २२ ॥
जनकः सप्तरात्रेण पुरुषकामः ॥ २३ ॥
अद्टमो जनकपत्रात्र इति भाष्य्ृत्‌ । सपरत्रेण यक्ष्ये स्वग टोकमवाप्नवानीति
प्रमप्तप्रात्रवत्‌ ॥ २६ ॥
तस्य चत्वारि भिवृन््यहान्यरिष्टोमुखानि ।
विन्वजिन्महात्रतमतिरात्रे । प्रेण सक्षरात्रेणा
त्यन्या मजा भवति । ओजिष्ठो भवाति ] तरिृद्‌-
ष्टोमः पश्चदश उवथ्यः। सप्तदश उक्थ्यो ऽभिनि-
दगिषटोमः + स्ैस्तोमोऽतिरातर; ॥ २४ ॥

|,

४

< ष्टः ] महादैवशाक्षिसेकटितमयोगचन्द्रिकाव्यास्यासमेतम्‌ । = ६७९

तस्य जनकप्रात्रस्य | अघाय विरोषः-- चत्वारि निवरन्त्यहान्यसिष्टोमः प्रथमो
न नियतः । इतर उक्थ्याश्चतुःयोडस्यन्तालिवृत्सतोमः। पा्ठकाणां चदुणी महास्तोभानां
षिः । पृक््यवदृतिग्रद्याः । पद्मे विश्वजित्सतोमोऽपि पत्नीसंयानान्तम्‌ । महजत-
स्तोत्रमतिप्ाह्या भवन्ति । न प्रानापत्यः पुः । ्योतिषटोमो दश्वानरोऽतिरा्ः ।
आभिकी पदाक्छिशच पूर्ववत्‌ । ततः सोतन मणी मेन्नावरुणी वा ॥ २४ ॥

अयाष्टरात्रोऽभिषीयते--

अष्टरात्रेण ब्रह्मवर्चसकामः । पृष्टयः पटहः प्च-
वि्शोऽग्निष्ठोमो महाव्रतवान्विश्वनित्सर्वपृष्टोऽति-
रात्रः ॥ २५॥
उत्पत्िविधिरप्ययम्‌ | ‹ य एवं॑विद्वनष्टरत्रेण यजेत ब्रहमवैस्येव भवति ?
( त° सं० ७-२-३६ ) इत्या्नातः । अद्टत्रेण यक्ष्ये बरहमव्ैवी मूयाप्तमिति ।
सर्व द्वादशाहवत्‌ । ओँःपवहययान्तं वप्ततीवरीः परिहृत्य पयप्तं विशसनं छत्वा
शीमूते वरिवृदभिष्टोमः । रेन्वायवागरः । अमिष्ठस्य द्तिणत देः । पत्नीसंयानान्तम्‌ ।
श्ोमूते पश्चदश उवथ्यः । श्ोमूते एषदशा उवध्य । शोमूत एकविंशः । त्र पोडशी
देन्वायवाग्रः । पटुकाटेऽगनष्ठममूत्युत्तरततृतीये सार्वम्‌ । पर््नीतयानान्तम्‌ ।
श्वोभूते त्रिणव उवथ्यः सुकरः पातकस्य पतचमः। पडुकारेऽगनिष्ठभमृति दक्षिणत
सृतीये सावित्र पत्नीसियानानतम्‌ । श्ोमूत ब्रयलिंश उक्थ्य आग्रयणाग्ः | जगनिष्ठ-
्रथत्यत्तरतश्चतयै सौम्यं तथैव द्िणतशचतुे वैदे । पल्नीपियानान्तम्‌ ।
शवमूते पश्चदिशोऽशरिठोमो महानतवान्‌ पूवमेव व्यास्यातः । पडकाटेऽशनिष्ठमभ्यु-
त्तरतः पश्चमे पौष्णं दक्षिणतो वा पञ्चमे मारुतं पत्नीपतयाजान्तम्‌ ।
श्ोमूते विधनित्परवठोऽतिराघ्रः । पदकार उत्तरतः पष बाह्यं दक्षिणतः षठ
वारुणम्‌ । पोडशी । चरथो महारात्र इति वचनात्तत्र तिरोअहनान्तै, यज्ञुच्छादि
पयस्यान्तमुदवाय रोहिणी वत्पतरीमित्यादि स्वयानं भवति । अहगंगेषु चेताद्श-
मेतद्धवतीति च्छन्दोगकात्यायनयोर्वचनात्‌ ॥ २१ ॥
जय नवराघ्रोऽभिषीयते--
त्रयो नवरात्रा आयुष्कामो यजेत ॥ २६ ॥
नवराघ्रेण यजते ( ७-९२-४ ) इति व्राह्णार्थोऽनुभषेयः ॥ २६ ॥
पृष्टयः षडहो गौशवाऽऽ्युश् द्रे अहनी विश्व-
जिदतिरात्रः ॥ २७ ॥

४८५ सत्यांषादविरावितं शरौतसूत्र्॑‌-- [ १७ म्भे

पिवृदभनि्ोमः पृष्ठच षडहस्य प्रथमः । देनदरवायवाग्रः। पुकाठेऽभिष्ठ -आभ्ेयः ।
पत्नीरतयाजान्तमहीनपंततयः ।
श्ोमूते पशचदश उक्थ्यः ुकराम्रः । उत्तरतो द्वितीय द्रः पत्नीसयाजान्तम्‌ ।
श्ोमूते सदश उक्थ्यः | जप्रयणाग्रः । प्ुकठे दक्षिणतो द्वितीय देः पनी
याजान्तमहीन्॑ततयः ।
श्रोत एकविंशः । अग्र पोडशी । दे्धवायवाग्र उत्तरतस्वृतीये प्रघ परली.
संयानान्तम्‌ |
शोभते श्ण उक्थ्यः । दकषिणतसततये पताकं पतनीहियानान्तम्‌।श्रोमूत ्यकषि-
श उक्थ्यः | आग्रयणप्रः । उत्तरतशचतुरये सौम्यम्‌ पत्नीपतयानानत मध्वशनादिनियमा
मन्ति
श्रोमूत आयुरतिरात्र आग्रयणाग्र उत्तरतः षे माहसत्यम्‌ । दक्षिणतः पष
वारुणम्‌ । सवत्ोपशयनिरदशः । अहन्यहनि द्वादशशतं दक्षिणा । तिरोभदान्तं यज्ञषु-
च्छादि सौत्रामणी मतरावरुणी वा ॥ २७॥
द्वितीयेन ब्रह्मवर्चसकामो जथोति्गौरायुरुयहेऽ-
भ्यासङ्ग्ः पश्ाहो विश्वनिद्तिरात्रः ॥ २८ ॥
अय द्वितीयेन नवरात्रेण य्य ब्रहमवै्तमवाप्नवानीति सेकल्पः । स पूषैवत्‌ |
अहर्ोगविशेषः--त्रवृदमिष्टोमः पश्चदश उवध्यः सक्दश उक्थ्यः पाति (धि)कोऽम्याप-
ज्यः पश्चाहः परतिद्धः त्िवृतीद्व स्वनेइत्यादिपश्चदि प्यमेऽहनि पोडशी । अत्र पशचाह-
स्थोऽन्यो नातिरातरः । असन्नपि पोडशी । चतुर्थ चुं इति वचनाद्धिशनिदतिरात्रः |
अनीका पशुक्कधिश्च पूववत्‌ ॥ २८ ॥
शलरीपिशङ्गेन । यं कामं कामयेत ९. ८
अ्योतिर्गोरादुरूपहो ज्योतिरगौरयरुषह आघुर्ग-
रायुरतिरात्रः ॥ ( ख० २१)॥ २९॥
जयोतिगरायुरित्ययमेव त्रिरत्र जवलयमानो नवरात्र इति मोप्वकृत्‌ । चतुधिभेषु
नवरात्रयागेष्वदानीमुच्यमानस्य शर्ढीिशङ्ग॒इत्येतज्नाम । शट्टीपिश्गस्तृतीयः ।
शल्लीिशङ्धन नवरात्रेण यक्ष्ये, अन्नार्थम्‌ । द्वादशाहवदारम्भः | सत्र एवेति
केचित्‌ । द्व दश।हवदभ्िपे षडुपसदः । काठकपलेऽपयेवम्‌ । केचिद्‌ द्रदशाहवदीतता.

१क. ख. ग. "टवी" ।

¢

| १

5)

< षड] मदाैवशान्िसंकटितिमयोगच द्विकान्याख्यासमेतम्‌ | ४८१

दौपवसथ्यान्तमदर्ोगविरोषः । ्येति्ैरायुजयेतिनौरायुरायुगौरायुरतिरीजः । चु
परोडरिगरहणमनीका परुक्कषिश्च पूववत्‌ । न श्यः । पडहवदतिग्रा्मसतयैव केवि.
दिच्छिन्ति]

अत्र केचिदेवं वीयन्ति-यत्र यत्र ग्रणमध्ये गणत्वेन ज्योतिगौरायुः पठ्यते तत्र
ज्योतिगौरादिषु तुपशूनेवेच्छम्ति । महत्ते परानापत्यः रिष्टपवहःसवकादशिनानां
तरिधिरिति । तत्न । कपिया एवाहीनानामुषदेदोन विहितत्वात्‌ ॥ २९ ॥

अय द्राराबोऽभिषीयते--
चत्वारो दशरात्राः ॥ ३० ॥
वन्तीति शेषः । चत्वारो दशरात्रालिककुत्‌ प्रथमो मवति । त्रिककुद दशरत्रेण
य्य, समानानामुत्मो भूयासमिति | ब्रहमवचैसेन समानेन धर्मेण वा केचित्पमुचयः ।
समै द्वादशाहवत्‌ ॥ ६० ॥
द्चरात्राय दीक्षिष्यमाणो दशदोतारं ज्॒होति ॥ ३१ ॥

स्ठहोतृकारे दशहोतारम्‌ । जुहोतिचोदितत्वातस्वाहाकारभ्दानो मवति ।। ६१ ॥
शेव इन्द्रस्य त्िककुदङशरात्रो यः कामयेत
तिककुदेव समानाना\ स्यामिति । स एतेन
यजेत ॥ ३२ ॥
विघास्यमानेषु दशस्वहःपु॒त्रयाणामहां पृ पमतेवनििककुतसाग्येनौनन्यं सपाय
परशे्ति--श्रकनुदधा एष यज्ञो यद्शरावः ककुतपशचदशः कतुदेकविथशः ककुत्रय-
क्जिश्यो य एवं विद्वान्दशषरत्रेण यजते त्रिकुदेव स्तमानानां मवति यजमानः पश्चद्शो
यजमान एकवि्रो यनमानखयच्रिद्शः पुर॒ इतराः ' छै ° सख ७।२।९) इति ।
त्रीनि ककुतपच्शान्युनतस्तोमयुक्तान्यहानि यस्य दशरात्रस्य सोऽयं त्रिककुत्‌ । कर
तुलतमहललयमिति । तदुच्यते-यः पशवदश उवथयो द्ितीभमहस्तदेकं कलुतस्यानीयम्‌ ।
पथमतृतीययोिृदिष्टोमयोरहोनवसतोमयुक्त्वत्‌ । यथा वृपपबन्विकुदः पुरोकष
गरमागः पश्व पृषठमागशत्युमौ निप तद्त्‌ । तयैकर्विशा उक्थ्यः पशचममहः ।
तदेकं ककुसयानीयम्‌ । चदुषठयोः स्दशोकच्यसपयोरोनत्पयानीयत्वत्‌ । तेषा
तरयक्चिशा उकध्योऽटममहः । तदप्येकं ककुतस्यानीयम्‌ । त्ेणवामिठोमल्पयोः सप्तमनवम-
योरहो निप्नस्मानीयत्वात्‌। एवं मदहिमानमभिजञायानुष्ठाने यजमानः समानानां मधय तरिगु-
मेनौत्येन परनायशुषनादि्तेन युक्तो मवति । य एते पञ्चददीकरिशत्यक्तिशास्तत्स्ा-
नीयो यजमान इतरा अहस्यानीयाः प्रना यजमानस्य पुरस्यानीया मवन्ति | यथा
पशं सवां राना स्वामी एवमन्यसा प्रनानां यजमानः स्वामी मवतीय्ः | ३२ ॥
९

४८१ सत्यापादविरचितं श्रीतसूतरम- [१०७ परभै

वरषटदिषटदभनिष्टोमः । पञ्चदश उक्ण्यश्िवृद्भि-
छोमः सप्तदशोऽभिष्टोम एकविषय उक्थ्यः । सप्त
दृशोऽगिष्ठोमक्षिणवोऽगि्ठोभखचयच्िष्शा उक्ण्य-
लिणवोऽगिष्टोमः । विन्वनित्सरवपृषठोऽतिरात्रः ॥ ३२ ॥
ओपव्यान्तं ृत्वा वसतीवरीः परिद्य पया विशसनं कृत्वा महारत्न बुध्वा
तरिवृदश्नटोमः पाि(टि)कस्य प्रथमः । देन्रवायवाग्ः । पकाल अग्निष्ठ अग्नय
पत्नीपंयाजान्तम्‌ ।
शोमूते पर्दश उक्थ्यः | पाक्य द्वितीयः । इुक्रा्रः । अग््ठस्यो्तरत
एधः । पत्नपेयानन्तम्‌ । शवोमूते ्रिवृदशनि्टेमः । पषठिकष्य तृतीयः । आग्नय.
णाग्र; | अगनिष्ठ्य दक्षिणत रेन्धः । पत्नीसयाजान्तम्‌ |
श्ोमूते सष्दशोऽगनिषटोमः पातकस्य चतुधैः | अत्र पोडशी । पङ्ुकाठ उत्तरतः
स्तृतीये सारस्वतम्‌ । पलनीपयानानतम्‌ ।
शोमूत एकविंश उक्थ्यः । पाति (कस्य पचमः शुक्रम । द्िणसतृतीये सावि
त्रम्‌ । पत्नीप्यानन्तिम्‌ ।
श्ोमूते सदशोऽगिष्टोमः। पाक्य पष्ठ आग्रयणाम्रः । उत्तरतश्च परौम्यम्‌ |
पत्मी्याजान्तं मध्वशनादि ।
शोभते त्रिणवोऽशनि्ेमः । छम्दोमाना प्रममपिकर्‌॒दे्रवायवाभ्ः | द्तिणतशचतु
ि्वदेवम्‌ । पत्नीक्तयजान्तम्‌ ।
शोभत ्यश्िश उक्थ्यः । ठन्दोमानां वितीयः शुकरप्रः । अतर पोडयुकधयवदेव
प्ंडकरणमुततरतः प्म पौष्णम्‌ | पत्नीपतयानान्तम्‌ |
श्ोमूत तरिणवोऽनिटोमद्न्दोमानां तृतीय आग्रयणाग्रः । ्तिणतः पश्चमे मास्तम्‌ |
पतनीपयानान्तम॑हीनपेततयः । विशनितस्षषठोऽतिरात्रो व्याख्यातः । अविवक्यधमौः
भवतन्त । उत्तरेण ( उत्तरतो ) पठे बाह्यम्‌ । दततिणतः पठे वारुणम्‌ । यन्तु
च्छादि स दवद्शाहवत्‌ । पयस्यन्तमुक्तो दशरात्रः ।प्रनायै पक्षया च तततिरीय.
ुत्यभिप्रयेण ॥ ६३ ॥
पुर इतरा अभिच्थमाणो यजेत । त्रि्दि-
किमो ज्योतिरगिषटोमसिद्दभरष्ठोमो ज्योतिरुक्थ्यो
गौरुक्थ्य आयुरुकथ्योऽभिनिदशनिष्टोमो विश्वनि-
दृभिष्टोम;ः सवेनिदशिष्टोमः स्ैस्तोमोऽतिराप्र;
॥३४॥

१

< पढ] मरहादेवशातिसंकछितिमयोगचन्िकान्यार्यासमेतरं | ४८३

गतः । पुर इतरा अभिचयैमाण इति । देवुराऽतिरतरेण य्य, अभिचारपरिहा-
रार्थमू । पूषैवत्‌ । अहयेगविरोषः--त्बरदशनटोमः पालि(टि)कस्य प्रथमज्योति-
सकय्यः | भिकटुकाणां परयमो प्येतिरकथ्यः। एनश्च तरिवृदगिषटोमोऽशनिटोमः । पाकि(षटि)-
कस्य तृतीयः । तथैवातिम्ाहमाः । अथाभिनिदशनि्टोमः। अभिनिदेकाहः । अत्र पोडशी ।
अग्निटोमवत्‌ कतुकरणम्‌ । अय गौरतथ्यः । त्रिकटुकाणां द्वितीयः । अयामिनिद्त्नि-
ष्टोमः । अथ विश्वनिदागनि्ोमः । जायुरक्थ्यः । जत्र न परोडकी । विशवनिदभिेमः
सैस्तोमोऽतिरात्न एकाहः पृकषिप्ाणग्रहायविवाक्यधमनकेचिदिच्छन्ति ।

अथवाऽनष्टुमश्चरन्तीति तिरोभहान्तम्‌ । पलीसेयाोत्तरकालं मान्त इति केचित्‌ |
केचिदत्र मानस नेच्छन्ति । मुत्रण्यानते ब्रहम्रषेयादिना प्रायश्चित्तम्‌ | अवमृादि
समानं कर्मं पयस्यायाः । अनीका पशुक्लृिश् पूषैव्‌ ।

भ्ातृष्यतशेव दशरात्र उक्तः । अह-कधिदम्दोगआान्नाता | तैत्तिरीयाणामहःक्ठति-
लिवृदिष्टोमोऽगषटमयीपु मवति ( तै° ते ८-२-९ ) इत्यादि । आ्नेयाषु
साम स्ठुवते । पश्वदश उक्थ्यः | रेन्ीषु स्ठवते । इन््र्ठुतो विकारः । वृ
द्नटोमो वैशदेवपु वैश्देवसतुतो विकारः। षदहस्याहर्विकाराणामदिरोचेन । सदशोऽ-
शरि्टोमःपरानापत्यासु तीवरसोमस्तीत्रदधकारः । प्राजापत्यासु स्तवनम्‌ ।अतर पोडशी |
एकविंश उक्थ्यः सौरीषु पूयै्ुतो विकारः। स्ठदशोऽभ्ि्ोमः श्रानापत्याूषहव्यः ।
उपहव्यस्य विकारः। उपहघ्यो नाम कचिदेकाहविरोषः। परिणवावतिष्टोमावभित रेन्रीषु ।
इनद्रसठुतो विकारः । तयोमंध्ये विकारे वैशदेवललयिश उक्थ्यो वैश्वदेवस्तु । अत्र
षोडशी । तेषां कमः--त्रिणवमग्निटोमं त्वा इन्दरतुते छत्व वैधेवपुकथ्वपोडशि-
मन्तं कत्वा पुनश्च त्रिणवमश्नि्टोममिन्द्सठुतं विश्वमित्सै्ठोऽतिरातरो दशममहविकारः ।
नारम्भोऽहरहरपदायश्च । अत्रायं प्रकारान्तरेणोक्तः । उत्वं सवि पर्प -
याजान्तानि ।

एवमहःक्रृतिः । अम्यासङ्गः ८ ग्यः ) पराह, चत्वारदकन्दो( मा ) महात्रतं
विशवनित्पवपोऽतिरातरद्न्दोमानां भ्रमे मध्वशनादिनियमात्‌ । चतुरो नामेाद्‌-
विवाक्यघमौ महा्रतं न सानाय्यमुभयनातिराचः प्रयममुमयक्लटौ चतुाषटमयोः पोडशि-
रतरभमत्युपरिवदतिरत्रेु एकदशरात्पयेनतेषु अत्यदि( ति रत्र पोडशी नियत इति
कैश्निद्धिक्येन व्याख्यातं तच युक्तं स्रविरोधाचच । अतिरात्रः | तिरोजहानतं हृत्वा यज्ञ-
च्छादि पव द्वादशाहवत्‌ ॥ ३९ ॥

कौसुरुविनदो दशरात्रः । यः कामयेत सर्मिदं
भवेयमिति । स एतेन यजेत । तस्य ्रय्धिवु-

४८४ ` सत्यापादविरवितं भ्रोतसूत्म्‌- =, [१७ प्रभे

तोऽग्िषटोमाख्रयः पश्वदशा उक्थ्याः । त्रयः सप्त-
दशा उक्थ्या अतिरात्रः ॥ ३५॥

गतः ॥ ६९ ॥

अयेकादशरान्नोऽमिधीयते--
पौण्डरीक एकादशरात्रः । अयुतं दक्षिणा ।
अ्वसहस्रमेके। दश दक्षिणाः। सवौगृद्धिृध्नोति।
प्रमेषटितां गच्छति । अभ्यासङ्क( ङ्गः ) पञ्चाहः
पडः स्यादह्णसयद्िश्यौ द्रे सबने षटूत्रि«शत.
मन्त्यश्चतष्टोमोऽगरिष्टोमख्यश्छन्दोमा विश्वनित्स-
षृषठोऽतिरातरः । अन्वहं दश्च सहस्नाणि दयात्‌ ।
अ्वसदस्तघ्तमेऽदन्यश्वसदस्त्तमेऽहनि ॥ (ख ०२२)॥३६॥

इति सत्याषादहिरण्यकेशि सूत्रे सप्दशमशनऽष्टमः पटलः ।
इति सत्यापादाहिरण्यकेशिसूत्रे सप्तदशभ्; ।

पौण्डरीके इति । अस्य शैकादृशरात्रस्य घररक्तणमूतयाऽपि चोदनया विधानात
रत्वं द्षटवयम्‌ | नहत साध्यानां प्रत्र इव धर्मातिदशार्ेयमाि (मस्ति) चोदना ।
तदरदतरातिदेयाना घमैविदषाणामाश्रयणात्‌ । चरतवो वै भ्रनाकामाः (पै° प॑ ७-
२-६ ) इति ्रतेरयतूनामेकादशराघ्रः सत्रम्‌ । इतोऽन्ये शाखान्तरषिहिता एकावृश-
राघ्रा अहीनाः |

“ एतसिनूपनामेकादशरात्रे परथममहर्विधतते-ज्योतिरतिराघ्रो भवति ' (७-२-६९)
इति । पव ज्योति रायुरिति भ्योतिःशब्दाभिभेयो य॒ एकाह उक्त्तो काहमत्रातिरात्-
संस्यारुपं कुयौत्‌ । अथ द्वितीयादिषप्तमान्तन्यहानि विधतते-‹ ष्यः पडहो मवति
(७--२-- ६) इति । द्वादशे द्वितीयदिनमारम्य सप्तमान्तेषु दिनेषु रय॑तरादिभिः
पड्भिः एषवक्तानि पडहानि विहितानि । तानि चास्माभिः ध्याना षड्रात्रो.
दाहृतानि । तेषां घः पृष्टयः षडहः । सोऽत ॒कतेन्यः । चतुर्िशस्तोमयुवेतो रथंतर.
सामा य उक्थ्यः सोऽयमवरा्टममहः । चतुश्वत्वारिंशस्तोमयुक्तो वृहद्रयतरप्नामा य
उक्थ्यः सोऽयमत्र नवममहः । अष्टाचत्वारिशस्तोमयुक्तो बृहत्सामा य उक्थ्यः पोऽ.
यमन्न दशममहः । एकोन्रिशस्तोमयुक्तो योऽयमतिरात्र एकाहविरेषः, पतोऽयमननैका-
दशमहः ।

चयनं पौण्डरीके नियतम्‌ । द्वादशाहीनस्य दशरात्रस्य प्रपमाहयखिवृद्ध्मः पौण्ड-
रीके, दवयोरदोरादितः प्दृत्तिरतिमराह्मदिषु प्रयोजनम्‌ । तदा विश्वनिद्तिरात्रे मानपतादि

४

<~

१ रः ] महादेवश्ासिसेकहितमयोगचन्द्रिकान्यार्पासमेतम्‌ । = ४८५

सूत्रकारेण द्वादशरात्रे, तुःपरिव्तत इत्यनीकमकारेण उक्तः । द्वादशाहः सव
एच । ततर छोकौ--
चत्वारिरदहीनाश्च सूत्रकारेण चोदिताः ।
पृतोतरीयकेऽथीताः शिष्ट्म्दोगरैर्ताः ॥
अ्यनीक(काया)विविश्वायं वाचकः परिकरपयते ।
दैरतिः सूपकारेण पीण्डरीकविभिस्ततः ॥
व्याख्यातमन्यत्‌ । अशवपहलमुततमेऽहनीति द्विरुक्तिः भभपमाप्त्यथी ॥ ३९ ॥

इति सत्याषादहिरण्यकेशिपूपरन्याख्यायां महदिवशाक्तकङताया प्रयोगचन्दि-
कायां स्रषदश्रन्नेऽषटमः पटलः ।

भरयोगवैभयनत्यासतु मालायाः सूतरस्थितेः ।
एकाहस्येह कृतो नियः कौसुम मणिः ॥
मध्यगो यज्ञवपुषस्तुषटयेऽ्तु मयाऽपितः ।
गृहाति हि किमप्येष मक्तरचयत्ततः कृतम्‌ ॥
इति सत्याषादहिरण्यकेशिसूतरवयाल्याया महदेवशालितकलिताया ्रयोग-
चद्धिकायां सपदशपर्नः । पमाः |

अयाध्यदशश्े परथमः पटलः

उक्ता अहीना इदानी सत्राण्यमिषीयन्ते--
द्ादशाहम्जादीनि सत्राणि ॥ १॥
द्वादशरात्रादीनि सत्राणि (का० श्रौ २४-१) इति कात्यायनः । रात्रि
चराणीति नाम । तच दवादशरात्प्रतीनाम्‌ | पूषैप््रपानोऽयं॑बहु्रीहिः । ननु ऋद्धि-
कामाः सतरमाप्ीरन्‌ ८ न° मू० €६-६-२ ) इत्यत्र विप्रा इति विशेषो न श्रयते ।
तस्मादवर्णत्रयस्य सत्राथिकार इति चेन्मैवम्‌ । विपराणामालिज्यमिति परिभाषायां व्यार्या-
तम्‌ । ऋत्विय यमानाः सत्रे समापना; ‹ मे यनमानास्त ऋत्विनः › इति ।
तस्मद्िप्राणमिव सत्रम्‌ ॥ १ ॥
यानि- पुरस्तात्संवत्सर।वा प्रयनपकृतीन्युत्तरा-
प्युमयतोतिरात्राणि सत्राणि ॥ २॥

४८६ सत्पापादविरचितं श्रोतसूत्रम्‌- [१८ पे

यानि सन्नाणि | गवामयनस्य विभिर्विव्षितस्ते विषुः सवैसत्राणां सामान्यं विधा-
जमारभते “ततरे सीनध्वयुदीकषयेत्‌! (द्रा ° श्रौ ° २-३--९) इति । तेषां द्वादशा.
ङेन सत्रमूतेन कल्पो व्यारुयातः । यानि पुरसतातवत्सरात्‌ । गवामयोनेतरेषम्‌ ।
उमयतोतिरात्राणि भवन्ति ॥ २ ॥
उपरिष्टादतिरात्रसतृतीयः पञ्चदश उक्थ्यः ॥ ३ ॥
भवतीति शेषः ॥ ३ ॥
तथा कृष्डपायिनामयनम्‌ ॥ ४ ॥
र्तं पशचदशरा्ने परिहाप्य कुण्डपाथिनां च सृत्रमिति सूत्रान्तरम्‌ ॥ ४ ॥
तेषां द्वादशाहेन कल्पो व्याख्यातः ॥ ५॥
गतः ॥ ९॥
ऋतूनामेकादशरात्रेण मना« सृजन्ते मना-
मवरुन्धते प्रजां विन्दन्ते मरजाबन्तो भवन्ति ॥ ६ ॥
गतार्थः | अस्य चैकादृशार त्रस्य पतरलक्षणमूतयाऽपि चोदनया विधानात्त्तवं दर
श्यम्‌ | नत्र साध्यानां पदा्र इव धमातिदेशार्थेयमात्िमल्ि) चोदना । तदववत्राति-
देश्यनां ष्विरोपाणामश्रवणात्‌ | तस्मादयसृतूनमिकाद्शराजः सत्रम्‌ । इतोऽ्ये शाला-
ग्वरिहिता एकाद्शरात्रा अहीनाः । क एष तित्तिरिणा समान्नातः--+ऋतवो वै
भ्रनाकामाः' (त° स° ७-२-१) इत्यादि ॥ १९ ॥
एतसिततूनमिकादशरतर प्रथममह्विधतते--
ज्योतिरतिरात्रः ॥ ७ ॥
मवतीति शेपः । पू ज्योति्गरायुशिति ज्योतिःशब्दामिभेयो य एकाह उक्तहत-
मेकाहमघ्रातिराघ्रतस्पारूपं कुयौदिति भावः ॥ ७ ॥
अथ द्वितीयदिस्मान्तान्यहानि विधत्ते--
पृष्टयः षडहः ॥ ८ ॥
भवतीत्यत्रापि दोपः । द्वादशाहे दितीयदिनमारम्य समन्ते दिनेषु रथंतरादिमिः
प्तिभृषु्तानि षडहानि हितानि । तानि चास्माभिः सध्यानां पदूत्रभङ्ेनोदा-
हतानि । तेषा पंघः पृष्ठ्यः षडहः सोऽत्र कर्तव्यः ॥ ८ ॥
अयश्छन्दोभाः ॥ ९ ॥
मवन्ति । अष्टमदिनमारम्य द्शमान्तेषु दिनेषु ॥ ९ ॥
अतिरात्रः ॥ १० ॥

१ पेयः] महादेवशाक्धसंकटितमयोगचन्द्िकाव्यास्यासमेतम्‌ | = ४८७

एकोना्रंशस्तोमयुक्तो योऽयमतिरात्र एकाहविशेषः सोऽयमत्रैकादशमहः । सर्व-
स्तोमोऽतिराच उत्तममहरिति वचनादूदादशाहे मवतीति भावः ॥ १० ॥

अय त्रयोदशरातरोऽभिषीयते--

द्वौ ्रयोदशरात्रो ॥ ११ ॥

योऽयं शरयोदशरा्रो विधास्यमान एष एव पूणो द्वादशाहः । पर्मद्रादशाहय-
देकदिनाचिक्येन फलाभिक्यादिनाधिक्ये प्ति केन पतम्येन द्वादशदत्वमिति चेत्‌-
तदुच्यते । प्रायणीय उदयनीयशरे्ुमयं द्वादशादे याद तादृशमेवान्नापीति द्विविष-
स्याह समानत्वाद्रादशहत्वोपचारः | ११ ॥

यं कामं कामयन्ते तमभ्यश्नुवते ॥ १२ ॥

यं मुर्ययनमानमुदिदय कामयन्त इतर इत्यर्वः ॥ १२ ॥

अतिरात्रः पृष्टयः पडदः सैस्तोमोऽतिरात्र-
अत्वारइछन्दोमा अतिरात्रः ॥ १३ ॥
षडहस्य च्छन्दोमानां मध्ये यदि कथिद्न्यः पवस्तोमोऽतिरात्रोऽनष्ठीयेत तदरा्नीः
द्वद्शाहगतां वलं सेतत वाचमनुष्ठतारो विच्छिन्युः । तथा पतति यनमानस्य वागुष*
क्षयशीला स्यात्‌ । अतस्तत्परिहाराय च्छन्दोमानामुपरि यदविवाक्यमहदधीदशाहगनैः
तदेवाहः सैतोमोऽतिरात्रूपं कुयौत्‌ । तमश्च महात्रतथमोविदेशामिप्रायेण महाव्रत,
शब्दप्रयोगः । सेततामेव वाचमवरन्धते (तै सं० ७-३-२३) इतयादिशेषाच ॥{३॥
दवितीयं ब्रह्मवर्चसकामा उपेयुः ॥ १४॥
द्वितीयं पृष्ठयपडहम्‌ ॥ १४ ॥
अतिरात्रो द्वादशाहस्य दशाहानि महात्रतम-
तिरात्रः॥ १५॥
वतीति शेषः ॥ १९ ॥
अय चतुदशरात्रोऽभि्ीयते --
तरयशरतुदशरात्ाः । य॑ कामं कामयन्ते तमभ्य-
शरुवते। अतिरात्रः पृष्टयः षडह आत्तः पृष्ठयः
षडहोऽतिरात्रः । सर्वाणद्धिमृधलुवन्ति य एता
उपयन्त्यातिरात्रः । पृष्टयः षडहः पृष्टयः षडह-
छ्याक्चिशारम्भणोऽतिरात्रो द्वितीयं ब्रह्मवर्ै-
सकामा उपेयुः । अतिरात्रो ज्योतिगौरायुरुयदः
पूयः पडह आयु रयौतिरतिरारसृतीयं मति-

४८८ सत्यापादविरचितं भौतसूतरमु-- [ १८ ५४-

छाकामा उपेयुः । अतिरात्रो गौश्ाऽऽ्युशच द ध
अहनी द्वादशाहस्य दशाहान्यतिरात्रः ॥ (ल ०१) ॥ १६ ॥
मवन्तीति रोषः । प्रायणीयोदयनीययोमधयवतीनि द्रद्शरयाकान्यहानि विषते
° यत्सराचीनानि पृष्ठानि भवन्ति यत्यतीचीनानि पृष्ठानि भवन्ति › ( ७-३-४ )
इति । र्थतरवहरूपैरानशाकररवतपामपाध्येः पृ्टतेमिर्कतन्यहानि पूषठानी्युच्य-

न्ते | तेषामुक्तोऽलुक्रमः पराचीनत्वम्‌ | विपरीतकरमः प्रतीचीनत्वम्‌ | तेन दविष्येनः

लोकदमयपरािः । एतमेवाऽऽरोहावरोहप्रकारं एनः प्रशंसति -ञ्रयत्रिशरौ मध्यतः स्तोमौ
मवतः साम्रारयमेव गच्छन्त्यधिराजौ भवतोऽभिराजा एव समानानां मवन्ति ( ७-~
३-४ ) इति । तरिवृत्पशचदशः सपदश एकविंशक्ञिणवखयरषिश इत्येव स्तोमानां
पट्‌लिहाऽऽरोहकमः । घरयक्षिशक्ञिणव एकपिंशः सदशः पशचदशचचिवदित्ययमवरोह-
क्रमः| एवं च सत्येषु दवादशस्वहःपु मध्ये पषठसपतमयोरहोनैरनतयेण त्रयकलिशस्तोमौ
सेपयेते | तेन च यनमानाः सा्नाज्यं गच्छन्ति । िंचैतावनयेषां स्तोमानामभिराना-
ववौचीनानां तत्रान्त्मौवात्‌ । अतो यनमानाः स्वेषामन्येषामधिराना भषन्ति ।
आद्विकोऽतिरा्ः । ततो भोतिगरायुरित्यरोहर्पषिरात्रः । ततः पृषयः
पडहः | तत आयुपऽयैतिरित्यवरोहरुपश्िरात्रः । ततोऽतिर्र इति ॥ १६ ॥
अप पश्चद्षरा्नोऽमिषीयते --
चत्वारः पश्चदशरातराः ॥ १७ ॥
उच्यन्त इति शेपः ॥ १७ ॥
देवत्वं गच्छन्ति ॥ १८ ॥
प्ण इति देषः ॥ १८ ॥
अमावास्यायां प्रायणीयोऽषटम्यां महाव्रतम्‌ ।
पौर्णमास्यामुद्‌यनीय इतरथा युक्तं बोपेयुः ॥
अतिरात्रः पृष्टयः षडहो महाव्रतं पृष्टयः षडह-
खयि श्सारम्भणोऽतिरात्रः ॥ १९ ॥ द्वितीयं
यास्तरप उधरफे विवि वा मीमाश्सेरन्‌। अति-
रा ज्योतिर्गोरायुरुपहः पृष्टयः षडहो महाव्रत.
माुरगज्योतिरतिरात्रः । तृतीयं भतिष्ठाकामा
उपेयुः । , जिवृदाभषटोमो ज्योतिगोरायुरुहो
द्वादशाहस्य दशाहान्यतिराजः । चर्य ९ स्वगी-

८

क]

भि

१ पट्टः ] महादेवशाचचिसंकलितमयोगचन्दरिका्याख्यासमेतमू । ४८९

कामा उपेयुः । अपिराजो ज्योतिगौरायुखुयहो
द्वादशाहस्य दृशाहान्यातिरात्रः। पेन्ेण पोडशरात्र
ण स्वाभिनितीर्थिनयन्तोऽभिपूवमननायमायन्ति
एता एव समहाव्रताः ॥ २० ॥
पृष्ठ्यः षडहश्चत्वारद्न्दोमा इत्येतानि दशाहान्यतुेयानि । अथाहशेष्‌
विधातव्याः । तत्रामषटदासयेकमहः स्तयेगोज्ीतपियिकमिति वरव्यम्‌ । अशिष्टा
पाप्मानं निरदहतेति स्तुतिः पूमुदाहता । अत ऊर्न तयहं निवत्ते -अोतिर्गोरायु-
रिति यहो भवति ( ७-६३-७ ) इत्यादि । पृष्टयपडहगतान्यहानि विधत्त
यद्यतः पषठानि स्युविविवधः स्यान्मध्ये पृष्ठानि भवन्ति ( ७-२-७ ) इत्यादि
आरोहरूपषूयहः पुरै विहितः । इदानीमवरो हप यहं विधत्ते पराञ्चो वा एते
सकी रोकमम्यरोहन्ति ये पराचीनानि पषठन्युपयन्त परत्यङ्उयहो भवति (७-९-७)
इत्यादि ॥ १९ ॥ २० ॥
सदश रात्रोऽभिषीयते--
सक्तदशरात्रमन्ना्यकामा उपेयुः। अतिरात्रो ज्यो-
तिगौऽयोिगरायुः पजाह; । द्रादशाहृस्य दशा
हान्यतिरात्रः ॥ २१ ॥
सहदशरत्रेण यक्ष्य, अन्नादो भूयासमिति । अथैतदीयवहःसु॒ज्योतिगौरायुरितयेव
विमां पशचकं पञ्चाहो मवति ( ७-६-८ ) इति विद्धाति । द्विरावृत्ते यदे
द्वितीयज्योतिवैभितोऽवरिषटः परशचाहः | अथ पृष्ठं पडहं चतुद्डन्दोमांश्च पूर्वव.
दवचारभयम्‌ ॥ २१ ॥
अष्टादशा ब्रह्मवर्चसकामा उपेयुः । अतिरा-
जोऽभि्वः षडदो द्वादशाहस्य ॒दशाहान्यति-
रात्रः ॥ २२॥
अष्टादशरात्रेण यक्ष्यामहे ब्रहमवर्च॑सिनो भूयास्मेति । रेपं पूषवत्‌ ॥ २२९ ॥

एकानविभ्डातिरत्रेण । सर्वेषां प्लामाधिपत्यं
गच्छन्ति । एता एव समहाव्रताः ॥ २३ ॥
एकालविशातिरातरेण प्र भरना पञुभिर्नायनते ( ९९-९२-१७ ) इतयाप-

स्तम्बः ॥२३॥
1

४९० सत्यापादारिरावितं भीतसूतरम्‌-- [ १९ प्रभे

वरिभ्दातिरात्रेणः बरह्मब्सिनोऽन्नादा भवन्ति ।
य एता उपयन्ति | अतिरात्रो माऽत द्व
अहनी । अभिपुवः पडद द्वादशाहस्य दशाहा-
न्यतिरात्रः ॥ (ख० २) ॥ २४ ॥

विंशतिरात्ेण यक्ष्यामहे वरघ्मवचैःखिनो मूयासुरलादा भूयामुरिति च । यथा प्रय
मरूयहे उ्थोतिरादिक एव द्वतयतृतीयावपि ज्योतिरादिक । नत्वत्र किदप्यायुरादि-
कोऽस्ति । पूवक्तषु त्येष योऽयमन््रूयहो यश्च भावी अयहस्तयोरुमयोमच्यव्ि-
त्वेन विवधततम्यम्‌ | अन्यच पूर्ववद्रया्येयम्‌ |

नलु-- प्रतितिष्ठन्ति ह वा य एता रा्ररपयन्ति ( ज° पू० ४-६-८ ) एति
श्रुतम्‌ । रातरिशब्देन ज्योतिगौरायु(ह्यादिवाक्वोत्पादितानि सौषठा ( ष्ठा ) नि कमौ.
पच्यन्ते | तदिदं रात्रे स्वगमुत प्रिष्ठाधेमिति सशयः । तदै च प्रतिति"
न्तीति किमयं फटविषिरुतार्थवाद्‌ इति |

अपापश्कवतत् वरतमानापदेशतः ।
फटविध्य्तमधैत्वात्द्वदेवाधेवादता ॥
अनादिटफलत्वेन तस्मात्छरमफला्ता |

` निशात प्रतिष्ठ फलत्वेन विनम्यते ॥
जुहूवनैव कतृनिराकार्षं फलं परति ।
कमनीयं फले तत्र विनामोऽध्यहे्वम्‌ ॥

स्वस्याध्याहारे तत्स्वरूपं तस्य च शरुतकरभतबन्धः फलत्वं च क्यम्‌ । प्रतिष्ठाः
यास्तु स्वरूपमेकवाक्यत्वै च क्लं फटत्वसिद्धचरथ सन्ततया विपरिणाममन्रं ठवीयः।
उपयन्तीत्यमि व्तमानापदेशो विधिरूपेण विपरिणम्यते । यच्छब्द व्यव हितान्वयः |
तदयमर्थः ये प्रतितिष्ठन्ति त एता राप्रीरुपयुशेति । एवं दि धर्ममात्रकल्पनाला
घवमितरथा ठु सवै्ैवरथवादत्वा्सकःल एव विध्युदेशोऽ्तिप्फलविशिषटः कल्पनीयः |
स्वगकामा एता रात्ीरेयुति कलिपतेऽप्यततौ परतिष्ठा्वादे न पुसं संगच्छते ।
यप्माल्मतितिषठन्ि तस्मात्छरगकामा उेयुषति फिं केन सेगच्छते । ततश्च यथयप्य
ध्याहारः स्त्तयाऽप्यथैवादरसंगत्य परतिठवाध्याहतव्ेति प्रतिष्ठाता ॥ २४ ॥

अथेकविंशतिरा्ोऽभिषीयते--

द्ववेकविध्शातिरान्नौ । य कामं कामयन्ते तम-
युवते । सवामृद्धिमुभ्तुवन्ति । वसीयासो

५

१ पटढः ] म्हादेवशासिसंकटितभयोगचन्धिकान्याख्यासमेतम्‌ { ४९१

भवन्ति ¦ य एता उपयन्त्यतिरात्रः पृष्व; षड-
इल्यः स्वरसामानो दिवाकीत्यंमदसयः स्वरसा-
मानः पृष्ठथः षटद्रयचिध्शारम्णोऽतिरात्रो
निदाध उपयन्ति सोमापौष्णं पशुमालभन्ते ।
मनोकरैवः सामिधेन्यो भवन्ति ॥ २५ ॥ द्वितीप-
नोभयोर्छोकयो ऋ्तुवन्ति । आसि्यापुषमि श्च । `
य एता उपयन्त्यतिरात्रोऽभिषएवः षडहोऽभिष्वः
षडहोऽतिरात्रः ॥ २६ ॥

तत्र तावदियमहःक्लधिः--आदावतिरत्रः । ततः धृष्ठयः पडहः । ततः स्वरा
५ मानद्गयोऽहर्विशेषाः । ततो दिवाकीरत्यमेकमहः । पुनरपि त्रयः स्वरप्तामानः । पुनरपि
ध्यः षडहः । ततोऽतिरात्र इति । गतमन्यत्‌ ॥ २९ ॥ २९ ॥

द्ा्ि4शतिरानरं ब्रह्मवपैसकामा उपेयुः । अति-

रात्रो ज्योतिर्गौरायुरूयदहोऽभिषवः । षडहो दराद-

श्ाहस्य दशाहानि महाव्रतं चातिरात्रः ॥ २७ ॥
पूषैवद्‌ वयाल्येयम्‌ ॥ २७ ॥

त्रयोबिभ्शातिरात्ं प्रतिष्ठाकामा उपेयुरिति ।
अतिरात्रो ज्योतिरगोरायुः पशचाहोऽभिषठवः। षडहो

ष > द्वादशाहस्य दशाहान्यतिरात्रः ॥ २८ ॥
तरयोविंशतिरातरेण यक्ष्यामहे प्रतिष्ठामिति । रोषं पूर्वत्‌ ॥ २८ ॥

त्रौ चतुर्विधशतिरात्रौ । यं कामं कामयन्ते तम
भयश्रुवते । सर्वागद्धिमृधतुवन्ति । वमरीयास्गो
भवन्ति । य एता उपयन्त्यतिरात्रो द्राबभि-
पवौ । द्वादशाहस्य दशाहान्यतिरात्रः ( ख ३)
॥ ९९॥

शति सत्याषादषिरण्यकेशिमूत्ेऽ्ादशपश्ने पथमः पटलः ।

अत्र चत्वारख्यहा विज्ञेयाः । तावता विवकषित्ल्यायाः पूरणात्‌ ॥ २९ ॥
9 इति सत्याषादहिरणयकेरिपूम्यख्यायां महदववशालिपकटितायां

प्रयोगचन्दिकायामष्टद्शप्रन्े प्रथमः पटलः ।

४९२ सत्यारादविरचितं श्रीतसूपरपू-- [ १८ प्रभे

अथाष्टदषपर्च द्वितीयः पटलः \

अयानयश्चतुरिंधशतिराघनोऽभिीय} -~

स्सदा चतुर्वि शतिरात्रेण शवँ रोके सीदान्ति।

य एता उपयन्त्यतिरातरशतुविभ्य उक्थ्य आर

स्भणीयच्िदरा पृष्टयः स्तोमः षडहः । अथ

त्रयस धशमहनिरक्तएटक्तठपहन्यस्य तन्त्रे क्तं

तस्य कण्वरथेतरं माध्यंदिने सवने यत्रयचि९

शमहरनिरक्तं त्रिणवं द्रे एकविश्दो त्रिणवं त्रय

सिसशमहानरु्तं पृष्टयः रतोमः षडहः परत्यङ्‌-

बि्दहनिरुकतं उयोति्ानरोऽतिरात्ः ॥ १ ॥

अग्रेयमहःवलतिः सूत्रकारेण दिता । यदिदूमतिर्रूपं प्रथममहः पुतरऽभिहिते
तज्योतिरतिराश्नो भवतीति वाक्येनाऽऽम्नातम्‌ । यच्चारम्भणीयरूपं द्वितीयमहस्तच्छा-
खान्तरगतम्‌ । तृतीयमहरारभ्याष्टमान्तः पराभ्रूपः दृष्टयः षडहः । तत्र प्टमहसखय्चि.
शरूपम्‌ । य्ाऽऽदित आरम्य गणनायाम्टममहः । ततो नवममहरर्मिरक्तं घय.
शम्‌ । स्ष्टलिक्ैमनरगीने निरुक्तं तदविपरीतमनिरक्तम्‌ । ततो दशममहमिरक्तं धरय.
शम्‌ । त एतेऽषटमनवमदशमा अहरवरेपखयोऽवस्ताव्धोमागे वत॑मानासयारधिशाः |
तत एकाद्शद्ादशतरयोद्‌शचवुदैशाख्यान्यहानि णवैकरिशदवयक्निणवरूपाणि मध्य-
वर्तीनि एृष्ठानीतयुच्यन्ते । ततः पशचदशपोडश्एदशा अहर्विरेषालिप॑ख्याकाः परस्ता-
दष्व॑मगे वर्तमानाखयक्िशाः । तेषु तरिषु मध्यमं निरुक्तं त्रयर्थिशम्‌ । तस्मादुपरितिनं
त्रयलिशसतोमयुकतमनिरकम्‌। सएदशररुयापूरकं दिनमारम्थ दवाविंशतिदिनपैन्तमवृत्तः
पृष्टयः पडहः । अत एवाय प्रतयङ्‌डति ( ७-४-र ) निर्दयते । तत ऊर्वमुपा-
न्तिममहाशृदनिरु्तं ऽयोतिरषिषटोमरूपम्‌ । तत॒ ऊर््वमतिरत्रोऽन्तिमः । एवं स्थते
सति एकादश्षादिचतु्शान्तानमध्यविनो ऽहश्चुटयाद्ध उपरिष्टाच ये त्रिसर्याका-
खयक्िशासौरमयतोऽवध्थतेदौ सित पाप्मानमपहतय दवी सभं मध्यवर्तिनी गच्छन्ति
यानि मध्यवर्तीनि चत्वारि पष्ठस्यान्यहन्येतान्येवात्न दैवी सदित्युच्यते ।
तेस्मादुमयतलयरिशयुक्तन्यहानि कुर्यादिति विधिरुन्ेयः ।
अयाोवर्तिषु तरिषु ्यश्िशेषु यो मध्यमो यशचध्वतिंषु त्रिषु मध्यमस्तस्योमय-

यविधस्य मध्यमस्यानिरुक्तत्वमिति माप्यकृत्‌ ।

उभयतोऽवस्थितानां चय्विशानां मध्यवर्तिषु चतुप्ैहःमु कंचिद्विशेषं विषते --

९ ष्टः ] महादेवशाच्धिसेकटितमयोगचन्दिकाव्यास्यासमेतप्‌ । ४९३

ऊर्वौनि षान भवम्ति ( ७-४-२ ) इति । रधतरनृायनुक्रमगतानि पृष्ठतो
निप्पाद्नीयानि । तथा चलुदिशचछुश्वतवारिदाद्नुक्रमगतालन्दोमा निप्पादनीयाः ।
यद्यपि त्रिणवैकाविश्वयतरिणवस्तोभसतन्यहानि नि्मादयानीति शाखान्तरानुसारेण सूतरेऽ-
मिदितम्‌ । तथाऽप््रवचनवलात्वमानादिषु केपुचितस्तेरेषु चतुर्विशादयश्छन्दोमा
अनुक्रमेण प्रयोक्तन्याः ।
उक्तेषु शत्तेत्रेषु पर्यायेण सामदवयमेव व्धतते-‹ वृहद्रयतराम्याम्‌ › ( त°
स ७-४-२ ) इत्यादि पू्वद्वाल्येयम्‌ । अयोपान्त्यं ्योिंशमहर्विधतते -तरिवृ-
सोऽभितरिवृतमुपयनति स्तोमाना ९ तेप प्रमवाय ज्योतिरमनिटोमो मवति ( ७-४-२ )
इत्यादि | आवृत्तः पृष्टयः पडदच्नयजिशादिखिवृदन्तः । तथा सतति द्वा दिने
्रिदतस्तोमः प्राति । तस्मश्रिवरत्सतोमयुक्ताददवोऽप्य्यू्वै अयो विंशदिने त्रिवृतमेव
नृतुः । तथा प्ति तरिवृतस्तोमस्य सातत्यदेषां स्तोमानां सेपत्िमवति । सा च सप
तिर्यनमानस्य पुतरादिप्रमवाय पपद्यते । स्र च त्रिवृततोमयुक्ताहविरोषो ज्योतिष्टोमः
कायैः । सपसंस्यरूपोऽ ( पेऽ ) धिष्टोमः ( मे ) प्रयमसंस्ार्पं कु्यादितय्ैः ॥ १॥
पृश्ववरिशतिरात्रम्ायकाम। उपेयुः । अतिरात्रो
द्वावभिषुवौ । द्वादशाहस्य दशाहाने महाव्रतं
चातिरात्रश्च ॥२॥
पश्चविशतिरत्रेण यक्ष्यामह इत्यादि ॥ २ ॥
पद्व तिरातरं स्वगैकामा उपेयुः । अतिरात्रो
गौशाऽऽयुशर दवे अहनी दवावभिष्ठवौ । दरादशादस्य
दशाहान्यतिरात्रः ॥ २ ॥
प्िशातिरात्रेण यक्ष्यामहे । सत रोकमवाभवाम इत्यादि पवैवत्‌ ॥ ३ ॥
स्तवि श्शतिरात्रेणाऽऽदित्यलोकं जयन्ति एता
एव समहाव्रताः ॥ ४ ॥
स्ठविशतिरात्ेण यक्ष्यामहे आदित्यलोकनयार्थमिति । शेष पूववत्‌ ॥ ४ ॥
॥ अष्टाविश्कतिरा्र बरहमवर्थसकामा उपेयुः । अति-
रात्रो ज्योतिर्ौरायुखुयहो द्रावभिष्वो ।द्ादशा-
हस्य दशाहानि महाव्रतं चातिरात्र्च ॥ ५॥
अष्टविदातिरतरेण यक्ष्यामहे व्र्मवैपतमवाप्नवाम इत्यादि | ५ ॥
एकाजतरिथ्द्राचर श्रीकामा उपेयुः । अतिरात्रो

४९४ सत्यापादविरवितं श्रौतसूत्रम्‌ [ १८ परभै

ज्योतिगौरायुगौरायुः पशा दरावभिष्ठवौ दाद.
शास्य दशाहान्यतिरात्रः ॥ ६ ॥
एकोनर्िशद्रातरेण यक्ष्यामहे । धीकामारथमि्यादि पूर्ववत्‌ ॥ ६ ॥
तरि्शदरात्रमन्नाकापा उपेयुः । अतिरात्रस्लयोऽ-
भिव द्वादशाहस्य दशाहान्यतिर रः ॥ ( ख° ४॥ ) ७॥
शदरत्रेण यक्ष्यामहे अन्ना्कामार्थमित्यादि ॥-७ ॥
एकतरिध्रतणाभिपूषेमन्नयमाप्ु-
बन्त्येता एव समहाव्रताः ॥ ८ ॥
एक्िशद्रतरेण यक्ष्यामहे । अनादा मूयासुशत्यादि ॥ ८ ॥
द्ाति<शद्राभर ब्रह्मवसैसकामा उपेयुः । अतिरात्रो
गौश्ाऽऽयुश्च दवे अदनी । त्रयोऽभिषठवाः । दाद्‌-
शाहस्य दहाहान्यतिरात्नः ॥ ९ ॥
व्िददरत्रेण यक्ष्यामहे बरह्मवसैप्मवाप्नवाम इत्यादि ॥ ९ ॥
त्रयत्रिषदरात्रृद्धिकामा उपेयुः । अतिरात्रह्मयः
पञ्चाहा विश्वनिदतिरात्रस्यः पञ्चाहा अतिरात्रः ।
द्वितीयेन यावद्रयेन सत्रे्णद्धिमाप्तुबन्ति ।
तावता समृद्धिरतिराश्रोऽभिषठवः षटदहोऽतिरात्रोऽ-
भिष्ठवः षडहोऽतिरात्नोऽभिषठवः । षडे द्रादशा-
हस्य दशाहानि महात्रतं चातिरात्रश्च । तृतीयं
भतिष्ठाकामा उपेयुः । अतिरात्रस्यः पञ्चाहा
विश्वजिदतिरात्र एकः पश्वाहो द्वादशाहस्य दशा-
हान्यतिरात्रः ॥ १० ॥
श्रयकखिशद्रत्रण यक्ष्यामहे, ऋद्धिमवाप्णवाम इति । समृद्धिविकलः । ष्योतिगौरायु
त्यवंिधो द्विरावृत्तरूयहो द्वितीयज्योतिविवभितः पशचाहः । अत्र प्रायणीयोदयनीय
योरतिरावथोमध्यमे चातिरत्रे शखाणि-श्रण्याधिनानि मवन्त' ( तै° ० ७-४-
९) इति श्रतेः । अन्यदहरवशवनिदधवाति, इति विधानात्‌ । अत्र दवादशाहश्देन

प

प्रायणीयोदयनीयौ वर्जयित्वाऽवशि्टस्य दशरात्रस्य विवा दशेयति। गतमन्यत्‌॥ १०॥ `

चतुखि्शद्रा्रं ब्रह्मवर्चसकामा उपेयुः । अति

राशो ज्योतिर्गौरायुखुयदरुयदोऽभिष्ठवाः। द्राद्ा-

हस्य दशाहानि महाव्रते चातिराजश्च ॥ ( ख० ५) ॥ ११॥
सेकल्पादिवाक्यं पूर्ववत्‌ ॥ { १ ॥

५४

\ पटलः] महादैवशाचनिसंव रितभयोमचन्दिकाज्यास्यासपेतम्‌ । = ४९५

पृशवत्िधद्रातरेण सेवरसरादाऽमुप्पादादित्यादन्ना-
चमवरन्धते । य एता उपयन्ति । अतिरात्रो
ज्योिगैरायुगौ थुः पञाहखमयोऽभिश्वाः। द्द्‌
आस्य दशाहान्यतिरात्रः ॥ १२ ॥
गतः ॥ १२॥
पटश्च स्वगकामा उपेयुः । आरात्रध-
त्वारोऽभि्वाः । द्वादशास्य दशाहन्यतिः
रात्रः ॥ १३॥
सुव टोकं यन्ति ( ७-४-६१ ) इत्यान्ननात्‌ । प्रायणीयमहरवषत्त-“्योति-
^ रतिरात्नो मवति, इत्यादि । अयोत्तराणि कानिनिदहानि विधक्त--“षपडहा मन्ति, इति।
ज्योतिगौरायुरायुगौ उयो तिरित्ययमेकोऽभिषठवः पडहः । तादृशाः पडहा यावन्तो
तासतावन्तोऽन्याः । तेषां सेरा चत्वारो भवन्ति इति । चतुर्भिः पडहैरत्रपितिता
सर्य पूथैते | जय शष्ठ्ः पडरशवतवारखन्दोमा इलव द्र दशाहस्य दशराजम्‌ ।
अयोद्यनीये विधतते--अपिरत्रावभितो मवत इति । प्रायणीयेन स्ह निरवषटुं ्विव.
चनम्‌ ॥ १३॥
सप्तति भखद्रात्रेणाऽऽदित्यं लोकं जयन्तयेता
एव समहाव्रताः ॥ १४॥
पदटुतरिशदर्रेण यक्ष्यामहे । आदित्यदोकनयार्थमित्य दिमहावतान्ताः ॥ १४.॥
अष्नि्द्रात्रेण ब्रह्मवर्चसकामा उपेयुः । अति-
रात्रो गौश्ाऽधुधर द्रे अदनी । चत्वारोऽभिषुवाः।
द्वादशाहस्य दशाहान्यतिरात्रः ॥ १५ ॥
गतायैः ॥ १९ ॥
एकोनचत्वारिथ्शद्रात्रेण स्वेषां पशनामाधि-
पत्यं गच्छन्ति । भजाकामा उपेयुरपिरात्रो ज्योति.
मैौरायुरुषहशवत्वारोऽभिष्ठवा द्वादशास्य दशा-
हान्यतिरात्रः ॥ १६ ॥
~ आधिपत्यं साघ्राज्यम्‌ । एकानवतवारिशद्र्णानन्तं श्रियं नयन्तीतयके ॥ १६ ॥
चत्वारिभ्डद्रात्रेण परमायां विराजि मरतिष्टी ॥
गच्छन्ति । एता एव समहाव्रताः ॥ ( ख० £ ) ॥१७॥
इति सत्यापाददिरप्यकेशिसूत्रऽअषटादशभस्े द्वितीयः पलः ||

~

४९६ संत्यांषाढविरचितं शरत ध-- [ १८ प्रभे
चत्वारिशद्रत्रेण यक्ष्यामहे । परमां प्रतिष्ठ गच्छन्तीति श्रुतिश्च ॥ १७ ॥ >

इति सत्यापादहिरण्यकेरिपूत्न्यास्यायां महदेवशाकिरसंकटिताया प्रयोग
चन्दिकायां सष्दृशपश् द्वितीयः पटः

अाष्टद्ग््न तृतीयः पटलः ।

विधूतिरेकस्मान्न पञ्वाशो विपाप्मना भतृव्ये-
णाञवरन्ते । य एता उपयन्त्यतिरात्रद्मयकचि-
हृतोऽगरिेमा अतिरात्रो दश पच्वदशा उक्थ्याः
पोडशिमदशममहरतिरात्र द्वादश सप्दशा उक्थ्या 4
अतिरात्रः पृष्टयः पडहोऽतिरानो द्रादरैकषिध्या
उक्थ्या अतिराग्रोऽयमतिरात्रः ॥ १ ॥
तरिवृतसतोमयुक्ता अश्निटोमरूपा अहविरेपासयः कव्याः । प्दृशस्तोमयुक्ता
अहर्विशेपा द्शपैरूयाकाः कतैन्याः । पोडरिसतो्रयुक्तं दशरात्रस्य दश्ममविवाक्य-
मेकमहः काम्‌ । पषदशस्तोमयुक्ता अहिंशेषा द्वादशपरधाकाः कायः । अथ
पटूपरख्याकान्यहानि---ष्ठयः षडहो मवति ( तै स ७-४-७ ) इति विधि.
दशनात्‌ । भयन्यानि कानिनिदहानि विधत्ते द्वादरोकविष्शा भवन्ति, {७-४-७)
इत्यादि । एकवशस्तोमयुक्ता अहर्थिरेष। द्वदश कर्त्या; ॥ १ ॥
अयान्यानि कानिनिदहानि पिधत्ते --
दवितीयोऽयमेपेतेषाः श्रीभैवति । मित्रश्च वरु.
णश्च धाता चार्यमा चाध्ड्च भगश विव
स्वाध्येत्येतासां देवतानामृदधिृध्तुवन्ति । वसी-
याश्सो भवन्ति । य एता उपयन्त्यतिरा्रः ।
द्वावभिष्ठवौ । गोआयुषी दरौ द्रावभिष्ठवावभिनिच
विश्वजिचातिरातरमिकोऽभिष्ठवः सभैस्तोमो नव
सषदशात्रातिरात्रा द्वादशाहस्य दशाहानि महव्र-
त्ातिरात्रथ ॥ ( ख० ७)॥ २॥
तेषां यमानानां श्रीः शोभा भवतीत्यर्थः । गतमन्यत्‌ | २ ॥
१ ख. घ. श्वो गायत्री जराबोधियमुशिशचशयमलषटछ॒नानदं बहती रथंतरपङकतषठु रायोवा"
दिये ष्टभि एरान जगतीषु कावसुदानि ऋछन्दास्ुषयन्टुपनरंशायमतिरत्रो द्वि" ।

#

६ पटः] मददिवाचविसेकितमयोगचन्टरिकाच्टास्यासमेतम्‌ । = ४९७

आज्ञनाभ्यज्ञनीयस्तृतीयो यां न जानीयु-
यैदा वाऽङ्ञतेऽभि वाऽद्ञते श्ुभमेवाऽऽन्मन्दधते
जानन्तयेनान्‌ गौरगुलषेन भ्ातःसवने । सौगन्धि-
केन माध्येदिने सवने । पौतुदारषेण तृतीय
सबने । य॒ एता उपयन्त्यतिरात्श्त्वारोऽभि-
छवा सर्ैस्तोमो ऽतिरात्रो नवरात्रगर्भष ्रावभि-
छवो द्रादन्चाहस्य दशाहान्यतिरात्रो नवरात्रग-
भैशतुधैः । सेवत्सरसंमिता संवत्सरस्य भ्रसवं
गच्छन्ति य एता उपयन्त्यतिरत्रशरतुविंष्य
उक्थ्यश्चाऽऽरम्भणीयिष्ौ द्रावभिष्ठवौ पष्ठवः
पदहहोऽभिनिश्चयः स्वरसामानो दिवाकीत्यमह-
सयः स्वरसामानो विश्वनिदेकोऽभिषुवः मरत्य-
क्रो आयुषी द्रादृशाहस्य दशाहानि महाव्रतं चाति-
रात्र ॥ ( ख ८ ) ॥ सवितुः ककुदः पञ्चमः
स्ैस्य मरसवं गच्छन्ति । य॒ एता उपयन्त्य.
तिरात्रखीणि ज्िवृन्त्यहान्यगष्टोममुखः पडदोऽधि
यानि ग्रीणि भिवृन्त्वहाम्यदषटोपावभित उक्थ्यं
मधये तथेव नव पश्चदशषाति नव सप्गदशानि
नवैकविध्शानि द्वादशाहानि महाव्रतं चातिरा-
चश्च | ऋतूना५ पष मतिषठकामा उेधृः । अति
रात्रशत्वारोऽभिषुवा महाव्रतम्‌ । दरवभिष्ठवौ
द्ादशाहस्य दश्ाहान्यतिरातरम्‌ । इन्रा्योः
सपतमोऽत्यन्याः प्रजा भवन्त्योजिष्ठा भरन्ति ।
य एता उपयन्त्यतिरात्रः । पडभिष्ठवा महाव्रतं
द्ावभिषुबौ द्रादृशादस्य दशाहान्यतिरात्रः ॥
(ख०९)॥३॥
अत्राऽज्नाम्यजञनीयस्तृतीयो नवरात्रग्मश्चुर्धः सिः ककुहः पचम ऋतुः पषठ-
शवकोनपशचाशद्रते प्रभेद इति माप्यङृद्मिपरायः } गतार्थः ॥ ३ ॥
एकपष्ठिरत्रेण कामं कामयन्ते तम्य
शुवे सर्वामृद्धशृधतुबन्ति वसीय।स्सो
भवन्ति । य एता उपयन्ति अतिरातरशच-
९६ £

४९८ सत्यापाढविरविवंगरीतसू््‌-- [ १८

तर्िष्श उक्म्य आरम्भणीयचचिृद्र
त्रयोऽभिष्ठवाः पृष्टयः षडहोऽभिनित्रयः
स्वरसामानो दिवाकीत्यमदस्यः स्वरसा-
मानोऽभिजित्र पति्शारम्भणः पृष्ठः
षडह एकोऽभिष्वः प्रत्यङ्गो आयुषी
द्वादशाहस्य दशाहानि महाव्रतं चातिरा-
जरश्॥४॥
स्वी पमस परापलुवन्ति वीयां धनवन्तो वन्ति । एकपष्टिरत्रेण यक्षा.
महे वपुमन्तो भूयासेत्यादि । द्वादशाहवत्सौतरामण्यन्तं समानम्‌ ॥ ४ ॥
देवाना\ शतरात्रेण देवत्वं गच्छन्ति । य एता
उपयन्त्यतिरा्नो ज्योतिगरायुस्त्यदतुदशाभि-
वाः द्रादशादस्य दशाहानि महाव्रतं चातिरात्र-
श्ामिमयन्तः समानत्र वा तिष्न्तोऽभिगुण्वन्ति ॥
(ख० १०)॥५॥
देवानां शतराभ्रमिति कर्मनामेयम्‌ । पकल्पादि क्रामण्य्त पूैत्‌ ॥ ९ ॥
आदित्यानामयनेनेषु लोकेषु प्रतितिष्ठन्ति ॥ ६ ॥
आदित्यानामयनमिति सक्त सनरस्य ॥ ६ ॥
गवामयनेन व्याख्यातम्‌ ॥ ७ ॥
ग(मयनेन प्रकारेण ॥ ७ ॥
सर्वऽभि्ठवा मासां मध्ये पष्ठः पश्चदशततिवृतोऽ-
भिष्वाः ॥ ८ ॥
सेवतरपमृतीनि यानि यानि पप्ाणि तानि गवामयनप्कृतीनि भवन्ति । संवत्सर
समन्यत्तुणदना्च ( का° श्रौ° २९--११० ) । दस्यन्ते हि तेषु गवामयनिका
गुणाः । अय यच्च पडहपुपयन्ति । यदमि्ठव\ षडहमुपयन्ति, इति । तत्राभिष्ठ-
वाज्धिवृत्प्दृश स्तोमा भवन्ति गवामयने हि.षठचान्ता माप्त इह एष्ठचमध्या
वन्ति ॥ ८ ॥ ।
अभिजितः स्थान विवृद्‌ हस्पतिसवः ॥ ९ ॥
भवतीति रोषः ॥ ९ ॥
विश्वनितः स्थाने पच्ेदश इन्द्रस्तोम: ॥ १० ॥

[चत्र

1

६.१८४ः.] महदेवशासिरंकलितभयोगचन्द्िकान्यार्यासमेतम्‌ | ४९९
. अत्रापि भवतीति शेषः ॥ १. ॥
पृष्ठामिष्वावुपेरय व्यूढा अग्रिष्टोमाचित उद्ध-
दूबभिद्धधामिति । उ( द्यू )नो मास उत्तमे
संभार्थेऽभिवति । यां मध्ये पष्य; पह उर
गोआयुषी ॥ ११॥
पदल्यस्येयम्‌ ॥ ११ ॥
छन्दोमा दशरात्रः ॥ १२
भवतीति शेषः । दशरात्रस्य चछनदोमदशाह इति कात्यायनः ॥ १२ ॥
भत्यङ्ढष्टाचत्वारिष्शौ चतुशत्वार्वं षटत्रि<धं
द्ातरिष्ट तिश्शं द्रे अष्टाविऽगे पश्चविश्यं चतु-
वि५शमिवाक्यं दशमं महाव्रतमुद्यनीयश्ातिरात्र
इति ॥ १३ ॥
प्त्यस्ब्टाचत्वारिंशं चतुश्चत्वारिंशं पट्रिशं द्वधिशं रिश दवे अष्टाविंशे
प्रां चतुर्वि । महात्रतोद्यनीयाम्याभिति द्यून मासः पूते (आपण श्रो
२१-९- १० ) इत्यापस्तम्बः ॥ १६ ॥
अङ्गिरसामयन९ स्वगैकामा उपेयुः ॥ १४ ॥
अङ्गिरसामयनमिति सत्रपज्ञा ॥ १४ ॥
आदित्यानामयनेन व्याख्यातम्‌ ।' १५ ॥
तदादित्यानामयनवदयवति ॥ १५ ॥
सर्वेऽभिषवा मासाः पुरस्तात्पृष्टयाः भराण्िषुवत
उपरिष्टतपृष्ट्ा उपै तरिपुवतदछन्दोमा दशरात्रः ।
उरध्यैस स्तोमः पश्चविध्शं दे अष्टाविष्शे त्रिष्व
द्वात्रिष्पर^ षटूत्रिधशं चत्वारिभखमष्टाचत्वारिश्ठं
चतुश्चत्वारि धशमषटाचत्वारि धयं चतुव ‹शमविवाक्यं
दशमं महाव्रत्ुदयनीयं चातिरात्र इति ॥ १६ ॥

+~ . भिवृतोऽभिषठवा मन्ति । मापः एरस्तालषठया मन्त प्रामिषुवत ऊधव विषुवत

उपरिष्टात्षठयाः पशचदशिनः ¡ छन्योमदशरात्र ऊर स्तोमध्तविशं पवि दवे अटा-
विशे शं दव्िशं पिशं चलवारिंशम्टचत्वारि शं चतुश्त्वारिंशमशचत्वारिम्‌ ।
महाकोद्यनीयःम्याभिति दूव्यूनो मापः पने । अयिकेषाम्‌--चा आयन्ति चा$ऽ-

५ सत्यापाढविरवितंभ्रोतसूत्म्‌- [१८ रभे
पित्यानामयनममिषठवा ज्यति चज्गिरपामयनम्‌ । यद्नयरृ्चागिविऽमयसतान्या-
्य्तात्ाचक्षते ८ म० श्रौ ° २३-९-१६ ) इति भरद्रानश्चऽऽह ॥ १६ ॥
हतिवातवतोरयनेन यं कां कामयन्ते तमभ्यश्ु-
चते स्वौगृदधमृ्लुबन्ति वसीयाश्सो भवन्ति।य
एता उपयन्त्यतिरात्रः ॥ (ख ° ११) ।' १७॥
इति सत्याषाहाहिरण्यकेशिसत्रेऽ्ादशम्े तृतीयः पटलः ॥
तिवातवतोरयनमिति सत्रस्य जञा । सेकटपादि पूववत्‌ ॥ १७ ॥

इति पत्यापादहिरण्यकेशिूत्वयास्यायां महदेकशाकिैकहिताया
भयोगचद्धिकायामषटादशन तृतीयः पटलः ॥

अथाषटादशप्रन्ने चतुर्थः पटलः ॥
जिद्रता मासं पश्चदशेन मास५ सप्तदशेन मास
मेकाषिध्शोन मासं प्रणवेन मासं तरयलिध्योन
मासम्‌ । एत एवोत्तरे मासास्रयल्षि^शारम्भण-
सिदुत्तमा अतिरात्रः ॥ १ ॥
अतिराशरावमितः । त्रिवृता माप पञ्चदशेन मापते त्रयक्षिशरोन मासम्‌ । अय विषु-
वन्महात्रतं वेत्या्तम्बेऽपि विकल्पः । एत एवोत्तरे मासाखयक्िशारम्भणालिवदुततमाः ।
तकेन पृष्ठयस्तोमेन मातं नयेत्‌ । परचस्तोमाशच तरिवृदाद्यः । एवं दत्र श्रूयते-
त्रिवृता मासं पशचदशेन माप॑ सदशेन मा्तमेकर्विशोेन मात त्रिणवेन माप्त ध्रयक्षि ५
शेन मामिति भेत्रायणीयशरतिः । अतचचिवरदादिभिरकादैातं मासं नयेदिति । तदुक्तं
कोाल्यायनाचार्येण--' एकाहास्तच्छब्दात्‌ ' ( का० श्रौ ° २९-१२१ ) इति । तेषां
शब्दृ्तच्छव्ः सत्रामिधारक उपरम्यत पृष्ठयस्तोमशब्दोऽपि चैकाहानामेव वाचक उप
छम्यते । दष्ठस्तोमशब्ाखिवदाद्यः । नलु च स्तोमष्वपि इर्यतेपृष्यस्य षडहस्य
स्तोमाः एरयस्तोमा इति स्तेमेप्वपि मवति । नैतदेवम्‌ । पृठयस्तोमशब्दः प्रतयस्तमि-
तावयवार्यवततितयाऽशकरणाधिदेकाहानां वाचकं इति । स्तोमेषु एनः पी क्मथित्वा
समातरकषणेन तछछोपेन च स्तेमेन प्रवृत्तः । न च तनयाग्यम्‌ । तस्माषठयस्तोमश-
ब्द एकाहानां वाचक इति । एवं परा बरमः--
नानाहानि वा सघातशब्दरात्‌ (का० श्रौ ०२९-१२९) इति । वाशब्दः पक्ष.
दावृततौ नानाहानि वा | यान्यन्वयप्रा्चनि तेषु स्तोमविषानं त्रिवृता स्तोमेन मा

1

४ पः] मदेवशषासचिसेकलितमयोगचग्दरिकान्याख्यासमेतमू्‌ । ५०१

पदशतोमेन मापतमित्येवमादि । कुत एतत्‌-संघातकशब्दो यत्न मवति तत्रैकाहवचने
त्िृद्धवति, सर च माप्तमिति वाक्यं भिद्यते | अय पुनर्यो माप्त स॒ तरिवरृता स्तोमेनेति
नैष दोषो भवति ॥ १ ॥

कुण्डपायिनामयने माते दीक्षिताः २॥

शेषः । कुण्डपायिनामयनामिति सत्रस्य संज्ञा| २ ॥

राजानं क्रीत्वोपनद् द्रादशभिरपसद्धिश्वरित्वा
हवियज्मासै जन्ते ॥ ३ ॥ मासमगिहोत्रं जहाति ॥ ४ ॥

प्रायणीयया प्रचर्य राजानं करौत्वोपनघ्य निदधाति । दवादशमिरपपद्विवरित्वा
हविर्ेयभन्त इति । सोमोपगृहनं त्वा यानि पू्यास्याननि तेष्विहोघ्रहोमः । अग्नि.
हों च सतायमारमभं प्रातरपवगंम्‌ । तत्र द्वावपि होमौ फलैक्या्तन्नेणोपक्रमितन्वौ ।
प्रधानस्य तु भेद्‌ः-'अभ्नि्योति््योतिः सूर्यो ज्योति््योतिः संवा" (इत्यादि) गाह
पत्यकार्य तत्र प्रहित एव न शाटामुखीये । ज्योतिष्टोमे हि “न जुहोति न पचती-
व्यादिनिपेधोऽपि ।

नलु कुण्डपाथिनामयनेऽग्निह्र प्राने मुख्ये गाहपत्ये श्रषणमुत शाटापुलीय ,
इति सेशये चोदकपरापते शालामुखीये स्यात्‌ “ज्योतिष्टोमे दि शालामुखीय एवात उरगा
पत्यो मवति" इति शालामुखीय गार्हपत्ये विहितश्चोदकररम्परथा कुण्डपायिनामयने
प्रास्तसमा्त्र श्रपणम्‌ । सत्यम्‌ | नोदकदिवम्‌ । अशनहोत्नामधेयाुनैमित्तिकाभनिहोतर-
वन्मुर्य एव गाह्य श्रपणं प्रापितं तच्चोदकाद्वटीय इत्यक्तम्‌ । केचिततु-ङृत्वाचिनता-
माहुः । असत्यपि नामधेये नाहपत्ये हरवा ५पि श्रपयति, इत्यस्यानारम्यवादस्य सर्रथतदु-
पदेशतः पराः परानहितश्चोदकपरा्तं शालामुखीयं बाधेत इति । तसु नैवम्‌ । अनारम्यवा.
दस्य हविःशरपणद्रकतवतछुण्डपाधिनामयने च हविःश्रपणस्यश्चुत्वामतितः प्रप्य
माणस्य सहैव प्रानहितेन परार्िरक्तत्वाननोपदेश्मवः । तस्मान्नैव प्रानहितपरापिः |

नु सिद्धं नान्न प्राबल्यं सपे । पत्यम्‌ । इह वु प्रसङ्निराकरणारथ सूत्रम्‌ ।
शालाम्वीयस्तावदातिस्तन््े चोदकेन पवगाहपतयकरार्याय प्रवृत्तः स॒ एव प्रङ्गाद्धि-
होशश्रपणमपि स्तापयिष्यति, विनाऽपि ताद्ध्यनेति शङ्का सेयं निराक्रियते । अन्या
स्य नामप्रा्तन प्रानहितेन बाधितत्वादिति पूवंवतादणयपमे दैगुण्यानाश्रयणादि-
यस्यैव न्यायस्य परप्लोऽयम्‌ | (नै° मू० १२-१-६९) ॥ ३॥ ४ ॥

मासे दरप्णमासाभ्यां यजन्ते ॥ ५ ॥

मवन्तीति
र

दशंपणमसताम्या माप्तमिि कात्यायनमष्रानौ ॥ ९ ॥

५०२. सत्यापादपिरचितं भ्रोतसूत्रम्‌-- [ १८ परमै

मासं वैश्वदेषेन.मासं बरणमघासिर्मास५ साकमेधैः
माप्त५ शुनासीरीयेण । जिवृता मातं पञ्चदशेन मास-
मेकाबिशेन मासं त्रिणवेन मासमष्टादृश त्रय्धि-
\शान्यहानि द्वादशाहस्य दशाहानि महाव्रतं
चातिरात्रश्च ॥ ६॥
एथस्मासा्ादु्मस्यपवषण्यमिनीयन्ते ( मा० क० १-३-८) वैश्वदेवेन मासि
वह्प्रवसिमासि साकमेमरमासं शुनीरीयेण भत्तमिति श्तेः ॥ ९ ॥
सर्वेण यक्गेन यजन्ते ॥ ७ ॥
यतं व्याख्यास्याम इति न्यायवदेकवचनेन पर्वजञोपठक्षणत्वाच्च | ७ ॥ ॥
स्वै भवन्ति ॥ ८ ॥
हविरंजञतस्थाः सोमस्यास्तद्विकृतयश्च भवन्तीति । मास्रमिति सर्वत्र ॥ ८ ॥
अत्सरकैरमसेरभकतयन्ति ॥ ९ ॥
अतप्रुका अवृन्तकाः कुण्डप्रतिरूपा वृत्ताकारसतदुक्तं॑कात्यायनेन-अत्रकाः
कुण्टपतिर्पाश्मसाः ( का > श्रौ ° २११४ ) इति । मन्तीति शेषः ॥ ९ ॥
यो होता सोऽध्वधुः स पोता य इद्राता।स नेष्ट
सोऽच्छावाको यो भेत्रावरुणः स ब्रह्मा।स
भतिहतौ । यः प्रस्तोता स त्राह्मणाच्छधसी स
ग्रावस्तुद्यः प्रतिप्रस्थाता सोऽप्रीत्स उन्नेता गृहप-
तिपत सुत्रह्मण्यः सुब्रह्मण्यः ॥ १० ॥
अत्परैश्वमौमयन्तीत्यन्वयः ॥ १० ॥
तपस्िनामयने संवत्सरं दीक्षाः । संबतरमुप-
सदः । संवत्सर सुत्याः ॥ ११॥
मन्तीति शेषः । चतुरश्चतुरो मापानककेनोपप्मनतरेण जुहोति । अनुपपतदमं
चिनोति । दवौ दवौ माप्तविक्ैका चितिः । चतुर उत्तमाः । चतुस्तनं त्रिस्तनं द्विष्तन-
मेकस्तनामिति रीन्मासान््रतानि । सैवत्सरं प्रसुताः ( जप श्रौ ० २६-११-
३ । ७ ) इत्यापप्म्बीये विशेषः । तपस्िनामयपत्रनाम । तत्र दषाः सवत्सं ५
भवन्ति उपसदः सुत्यश्च ॥ ११॥
मनापतद्वीद्शसेवत्सरं परजया पश्चभिजीयन्ते ॥ {२ ॥

हत

४ पटलः ] महादैवशाचिरैकछितपरयोगचन््रिकान्यारयासमेतम्‌ । १.०६

प्रनापतेद्रीदशपैव्परेण प्रनापतेकद्धिलुवन्ति, इत्यापस्तम््ये विशेपः ॥ १२ ॥
य एतदुपयन्ति ्रयचिदतः संवत्सरास्नयः पञ्च
दशाच्यः सक्षदशाज्ञय एकविष्शाः ॥ १३ ॥

प्रनापतिपत्रमिति सन्ञा ॥ १३ ॥
एतदेव नैमिषीयाणां ( स्वर्गकामा उपेयुः । नव
न्तः संवत्सरा नव पञ्चदशा नव सप्तदशा
नैकविधाः; ) शाक्याना९ पत्र ‹शत्सेवत्सरं
तरसघुरोडाशमग्त्यस्हपतिकम्‌ ॥ १४ ॥

शाक्यानामयनमिति त्ञा सरस्य । तत्‌ पुत्रश पवत्सरं भवति । तत्र तर्तमयाः

< पुरोडाशा भवन्ति । मां्मया इत्यः ॥ १४ ॥
। काप्याध्वयैव५ स्स्थिते सभस्थितेऽहनि सहपति-
` गयां भयात ॥ १५॥
गृहपतिपरुययनमानः ॥ !९ ॥
स यान्यृगान्हन्ति । तेषं तरसाः पुरोडाशा भवन्ति ॥ १६ ॥

सन्रागिदेषादिति पूर्वः । प्वनीया वा बहध्तेरिति तिद्धान्तः ॥ १६९ ॥
नव त्रिवृतः संवत्सरा नव पश्वदशा नव स्दश्षा
नवैकविभ्शाः ॥ १७ ॥

वन्तीति शेषः ॥ १७ ॥ .
एतेन ह वै' क्यो गौरवीतिः सवीमृदधमृः
रसवीमृद्धमृध्लुवन्ति । बसीयाध्सो भवन्ति । य
एतदुपयन्ति ॥ १८ ॥

ह शब्दो निश्वयर्थे निपातः । तरकपुरोडाश भेदिवलोके च पनुप्यटेके

च्धदध्ुबन्ति ( २३- १ {- १४ ) इत्यापस्तम्बः॥ १८ ॥

पञ्चवि ष्यातिसिष्टः संवत्सराः पविश्शतिः
पञ्चदशाः पञ्चवि ्शातिः सप्तदशाः परि शति.
रेकविध्शाः ॥ १९॥

शाक्यो गौव ततिः सत्रभिति वैवानपरः ॥ १९ ॥

१ याक््यौ नौ" ।

५०४ सत्यापादनिरवितं गीतेसु [ १८प्रभे-

अग्नेः सहस्रसाध्येन सरस्य प्रसथ॑ गच्छन्ति ।
य एतदुपयन्त्यतिरात्रः सदस्रनामानि शतोऽ
शिषटोमोऽतिरात्रः ॥ २० ॥ ( ख० १२ )॥

साध्यानामयनं पत्रे तच्छतप्वत्सरं भवति । तदाह कात्यायनः- ‹ शत॑वत्सर

साध्यानाम्‌ ' ( २४-१७९ ) इति ॥ २० ॥
त्रीणि सारखतानि ॥ २१॥

सत्राणि भवन्तीत्यर्थः ॥ २१ ॥

कानि पुनस्तानि --
मित्रावरुणयोः भथमम्‌ । इनद्राम्योद्ितीयम्‌ ।
अर्यम्णस्तृतीयम्‌ ॥ २२ ॥

स्म्‌ ॥ ९२ ॥ ॥

सरस्वत्या इपमल्लकेन दीक्षन्ते ॥ २३ ॥
ये सत्रिण इत्यथैः ॥ २६ ॥
अमावास्यायां परायणीयमहस्तदहर्वरतानपाकुर्मन्ति ॥ २४ ॥

प्रायणीयया प्रचथै राज। क्रीत्वोपनह्य निदधाति । दराद्शाभिरुपप्तद्िश्वरिता प्राय-
णीयमतिरात्रपत्य तदहरवत्तानपाकुनतीति सूत्ान्तरम्‌ ॥ २४ ॥
सध्स्थितेऽतिरात्रे सांनाय्येन यजन्ते ॥ २५॥
संस्थित प्रायणीये सनाय्येन यजन्त इति ॥ ९९ ॥
तस्मिन्स शर्यतेऽभ्वधु; शम्यां पर(स्यति ॥ २६ ॥ 5
शम्यां पराचः प्रास्यति ॥ २६९ ॥
सा यत्र निपतति तद्वाईपत्यः । ततः प्श.
सक्रमप्वाहर्नीयम्‌ ॥ ६७ ॥
सा शम्धा यत्र निपतति तदवाहपत्यायतनं मवति । तस्मत्‌ पतर शतं प्राचः प्रक
मान्क्राभति । तदाहवनीय इत्ाप्तम्बः ॥ २७ ॥
चक्ीबन्ति सदोहविधौनान्यरीध्रश् | २८ ॥
भवन्त्यन्या गमनाप्तमवात्‌ ॥ २८ ॥
उक्खरध्नो यूषः भङरष्य उपोप एव ॥ २९ ॥
उदूखलभिव बुध्नो यूपस्य मवति । प च प्रकृष्यते न निलन्यते ॥ २९ ॥
नोपरवान्खनन्ति ॥ ३० ॥

१ ख, अनदने 1

` ४ षः ] महादेवशादिसंकटितभयोगचन्द्रिकाव्याख्यासमेतम्‌ । = ५०५

प्रतिषेधात्‌ ! २० ॥
त एतमापूयैमाणपक्षममावास्येन यजन्ति ॥२१॥
अमावास्येन हविषा यनन्ति ॥ ६१ ॥
पौणमास्यां गोष्टोम उक्थ्यो र्थतरसामा ॥ ३२ ॥
रथ॑तरसरामस्थाने बृहत्सामानमुषथन्तीत्यापसतन्बः ॥ ३२ ॥
तस्मन्स^ स्थिते पौर्णमासेन यजन्ते ॥ ३३ ॥
तस्मिनतौ्मास्यागितयर्यः ॥ ३३ ॥
त एतमपरप्ं पौणमासेन यनन्ति ॥ ३४ ॥
अपरपक्षः कृष्णपक्षः । पौणैमातेन हविषा यन्तात्यापस्तम्बः ॥ ६४ ॥
अमावास्यायामाथृष्टोम उक्थ्यो वृह्सामवं विप-
यीसयन्ति | ३५ ॥
“अमावास्याामायुष्टोमं रेतरपतामानमुपयन्ति ' इत्यापत्तम्बः ॥ ६९ |
सरस्वत्या दक्षिणेन तीरेणाऽऽ क्रोशन्तो यान्ति ॥ ३६ ॥
त एवमेव व्यत्यपं सरस्वत्या दिगेन कूहेनाऽऽकरोशन्तः शराञचो यान्ति या र~
स्त्यारूया नदी तया सह तपरे प्रतिदिनं गच्छेयुरिति भाप्यकृत्‌ । उत्साह।तिशयेन
क्रियमाण उचतमे। ध्वनिराक्रोशसतं कुव॑नतो गच्छेयुः ॥ ६६ ॥
: दषद्त्या अप्ययेऽपोनपू्ीयं चरं निरुप्यातियन्ति ॥ ३७ ॥
इषहवतयप्थये परदेशे चरुर्भवति ॥ ६७ ॥
गां दृश्सु इते धभयुल्छनन्ति ।। ३८ ॥
दृशु गोषु शते बृषममत्ठनन्ति ॥ ६८ ॥
यदा दशतं इनतयथेकमुत्ानम्‌ । यद्‌ श॒त९
सदस कुनत्थयेकतयानम्‌ । येषां गृहपतिभि-
यतेऽथेकषत्यानम्‌ । यदा वा सरव ज्यां जीय-
न्रयथेक्ु्थानम्‌। यदा धं सलवणं भापतुबन्तय-
थेकमुत्यानम्‌ । इषं मस्रवणं प्राप्ाभ्नये कामायेष्टिं
निर्वपन्ति ॥ २९ ॥
ते पराख्वणपरदेशेऽ्ये कामयिषटिभवति ॥ ६९ ॥
तस्यामव पर्षा च भेके दसा करपचवं
(यं) प्रति यमुनावमूयमभ्यवयन्ति || ४० ॥

१. सुः ।
प

५०६ सत्थापादैविरवित श्रोतसूतम्‌- ` ` [१८ परमे

इप्यतेऽश्परप्योदनि धेतुलवे सति तदुपकारामावातत्पसूतश्च दानम । दानं च
भरपकेम्यः । तस्यां कमि्टयामित्ययेः | अवमृथग्रहणेन सत्र्माधिः ॥ ४० ॥
देवमनुप्यभ्यस्तिरो भवन्ति ॥ ४१ ॥
बाहमणार्योऽयं सतनरशेताषदः ॥ ४१ ॥
द्वितीयेऽतिरातर ज्योतिगौरायुरयनं विश्वनिदभि-
जिता मनुष्येभ्यस्तिरो भवन्ति ॥ ४२ ॥
आयुहपतिमरणेऽतिरात्रो भवति ( २४-२११ ) इति कात्यायनः
विश्वजिज्ञपरोतिष्टमो वा सर्वेषां भवतीति पूत्ा्तम्‌ ॥ र ॥ =.
द्ितीयेऽतिर त्रे जयोति राय॒रयनं विश्वनिदभि-
जिताविन्रकक्षी । अत्यन्याः मजा भवन्ति ॥४३॥
अतिरात्रः कर्तैन्यः । द्वितीये सारस्वते स्त्रे ॥ ४६॥ ज
ओजिष्ठा भवन्ति ॥ ४४॥
ओनिष्ठ बरिष्ठ | ४४ ॥
तृतीयेऽतिरात्रसटतपश्चदृशमपरे गोआयुषी इन्द्रहक्षी ॥ ४५.॥' `
भवन्तीतयुवर॑ते ॥ ४९ ॥
अर्यम्णः पन्थानं यन्ति ।(ख :)१३॥ देवयानं पन्थानं ग॑च्छन्ति ॥४६॥
सत्रिण इत्यर्थात्‌ ॥ ४६ ॥ न
दादरते सेवत्सरं ब्राह्मणस्य गा रेत्‌ ॥ ४७॥
द्दवतागिति सचनामधेयम्‌ । तत्र कम॑ व्यर्यायते । फत्यायनः--कषविगाचा-
यैयोरन्यतरस्य गा॒रकषेत्॑वत्रम्‌ ' (का श्रौ° २४२२४ ) इति । एवत्र
गवां रक्षणमित्य्थः ॥ ४७ ॥
संवस्सरं व्यणे ततन्धतरेऽपरमिन्धीत ॥ ४८ ॥
अश्वैन्धीत एनराधानवचनाच । नैत्धवप्देशे गत्वोदकेऽसनधिनं कुयीत्‌ ॥४८ ॥
संबरसरे परिणहाप्रीनाद्पीत ॥ ४९ ॥
अन्वारम्भर्ीयन्तमिति कत्यायनोक्तविकरपः । दकपृणंमतन्तं वेति तिदवानितः।
भतधुक्तमस्मच्छासायामञनयेषिमवति वकषयमाणसत्रा्च ॥ ४९ ॥
दृषद्रत्या। दक्षिणेन तीरेणाऽश्नेयेना्टकपालेन
शम्यापरासा ॥ ५० ॥

तेन यागं वुवन्पूैवच्छन्यप्ते इषद्वरीतीरेण दक्षिणेन गच्छेत्‌ ।॥ ९० |

<

छ

४ पकः}. ; महादेवशाविसंकटितमयोगच नधिकाव्याख्यासमेतम्‌ | ५०७

त्रिः. लं मति यमुनामवमृथमभ्यवयन्ति | ५१ ॥
तरिः इतावहरणस्याऽऽभैव्येन यमुनावमृयमभ्युपेति ॥ ९१ ॥
तदेव मनुप्यभ्यस्तिरो मवति ॥ ५२ ॥
गतः ॥ ५२॥
ठुरायणेन सवा मृदधिमृ्ुबन्ति !। ५३ ॥
ठुरायणामिति सत्रनाम्‌ ॥ ९३ ॥
भ परमेष्ठि गच्छन्ति ॥ ५४ ॥
प्रष्ठी ब्रह्मा ॥ ९४ ॥
अगरियोऽष्टाकपाल पेनरामम एकादशकपालो वैश्व-
देवं चरुम्‌ \। ५५ ॥
यततपस्तपयते दीं तेन हविररिछष्टवतो भवति । सवत्सं सवनविधा इषटीिरवपति |
वैशेो द्रादशकपाडः ( जप० धौ. २६-१४-५ ) इतयाप्म्बूतम्‌ । दुत
एतत्‌-अ्नय प्रातःसवने माध्यंदिनं वैश्वदेवं तृतीयप्वनमिलयरथवादात्‌ ॥ ९९ ॥
दीक्षितः कृष्णाजिनं प्रतिगते ॥ ५६ ॥
स्वयमेव तूष्णीं कष्णानिनादीनि ( २४-२३९ ) इति कात्यायनः | ९६ ॥
मानुषि( षी मेव तेन समृद्धिगृध्नोति ॥ ५७ ॥
मनुष्यसंबन्धेनदवि्ोति तेन प्रार्यः ॥ ९७ ॥
यत्तपस्तप्यते दैवीं तेन हविरच्छिषटवतो भवाति ॥ ५८ ॥
तेन गृहपतिना | वा परृताशनः ॥ ९८ ॥
सेवत्सरमहरहरिष्टि्नते ॥ ५९ ॥
सवत्सं यजनीये यागपरितिमाहौ सत्यामन्वहं वेतयच्यते । संवत्रशब्देन हि
सरवण्यहानि गृहानते न यननीयान्येव । उग्ैवाह्रहरिति प्रयोगदशंनात्‌ ॥ ९९ ॥
. सवनक्रपो भवति ॥ ६० ॥
गतः ॥ ६० ॥
: सर्वसम्ेणापपुनमूतयुं नथति ॥ ६१ ॥
गृहपतिः ॥ ६१ ॥
आरित्यानामिवेषां भको भवति ॥ ६२ ॥
स्म्‌ ॥६२॥ ,
प अतिरात्र बश्रष्टोमं मध्ये ॥ ६२ ॥
परायणीयोदयनीयत्रनम्‌ । गध्येऽतिरात्ा्िष्टोमश्च मवति ।। ६३ ॥

५१८ सत्यापाढविरचितं शरोतसूत्म्‌- [ १८ प्रभे:

सर्वो दशदशी संवत्सरो द्वादशो विषुवान्‌ः॥ ६४ ॥
भवतीति शेषः ॥ ६४ ॥

तरिसवत्सरं गवामयनमादित्यानामङ्किरसाम्‌ ॥
भजापतिं भूमानं गच्छन्तयभिस्वरग रोकं जय-
नत्येषु लोकेषु प्रतितिष्ठन्ति ॥ ६५ ॥

आदित्यानाम्गरसां गवामयनं नाम सृघ् तरिसंवत्प्रमिति । ते च यजमानाः प्रना,
पतिं मूमानं गच्छन्ति । पात्व लोकं प्ा्ुबन्ति । ततः स्वगसृत्युपातलेषु प्रतिति-
न्तीति फटाथ॑वादृदशनाच्छाखान्तरे ॥ ६९ ॥

प्राप्तेः सहस्रसंबर्सरेण भजापतेकरदिृधतु.
, बन्ति ॥ ६६ ॥

ब्रह्मणः सायुज्यं सटोकतां यन्ति यजमानाः । प्रजापतेः एहसपवतसरेण स्ेण
यक्षयमह इत्यादि ॥ ६९ ॥ ॥
य एतदुपयन्त्यतिात्रः सदस्ञ« सवर्सरांखि-
वृतोऽग्निटोमा अतिरात्रः ॥ ६७ ॥

प्रायणीयो द्यनीयावतिरात्नाबभितो मवत इति विध्ययेवाद्श्रवणाच, ॥ ६७.॥;

विश्रखजा९ सहस्रसंवत्सरं विश्वमेनाननखजते ।
य॒एतदुपयन्ति-पश्चपश्चाकतच्िृतः संवत्सराः
पश्चपश्चाशतः पञ्चदशाः प॑शचपश्चाशतः सप्रदकषाः
पञ्चपश्चारत एकवि धशा; । वरिचजा५ सदसरसं- ६
वत्सरम्‌ । विश्वमेनानयुसुजते । य एतदुपयन्ति ।

तत्र शछरोको विश्वसृनः मथमाः सत्रमासत सह.

सरसम प्रसुतेन यन्तः । ततो ह जङ्गे भुवनस्य `
गोपा हिरण्मयः शकुनित्रह्मनामेति। तत्र ब्रह्मणः
सायुज्य « सलोकतां यन्ति य एतदुपयन्ति यः
एतदुपयन्ति ॥ (ख ०? ४) ॥ ६८ ॥

इति सत्यापादािरण्यकेभिमूत्रेटादशषमश्चे चतुः पटलः ॥
इति सत्यापाददिरण्यकेशिूतेऽटादृशमश्नः ॥

४ छः] ` महादेवश्रा्िसंकहितपरयोगचन्दरकान्यास्यासमेतमू । ५०९

परर्शतद्यप॑व्राः सहतनतृथीशरूपाकिवृतः कार्याः । पिवृत्सतोमयुक्तेन पोम~
यागेन तावन्तः संवत्सरा नेतव्याः | सोऽयं सहततंवत्पर्रय्ैको ऽशः । `पुनस्तावन्त
एव पेवस््राः पश्दशस्तोमयुक्तेन सोमयगेन नेतत्याः । सोऽयं द्ितीर्योऽशः । पुन.
रपि तावन्तः संवत्सराः स्दशस्तोमयुकतेन पोमयागेन नेतव्यः । सोऽव परिती्ोऽशः।
पनरपि तावन्तः हेवत्सरा एकर्विशस्तोमयुकतेन सोमयागेन नेतव्याः । सोऽयं चतुपौऽशः।
तदेतत्सर्वं मिरित्वा विशव देवानं स्हवरवत्सरपव्मितयुच्यते ।

ये मनुप्या एतत्सहचसंवतसरश््मुपयनतयनुतिष्न्ति । ये चाध्यापका एतदन्यनात.
माहुः । येभ्यश्च शिष्येभ्य एतदधन्यनातमाहुः । एतानवठातृनध्यापकाच्छि्यांशचानुखल
विध प्रनायते। तत्राुषठतारः साज्ञद्वि्स् कर्तारः जध्यापकासतदनु्ठनद्वारा कतरः ।
शिष्यास्तु प्रथमतस्तदनुषठानप्रकारान्तरं विदित्वा तथाऽनुष्ठय पश्च द्वि्स्य कतरः ।
तदेव साज्त्परममरया वा तान्सरवननुखत्य विश्च प्रनायते । किंच देहपातादषै
ब्र्णश्चमलस्य सायुज्यं तादा सोकतां समानटोकनिवासं वा प्राप्नुवन्ति । कं
तापतमिवाऽऽदित्यानं देवतानां युजं तादात्म्यं साधितां समनिशवयोपिततवं सलोकतां
समानोकनिवासं वा प्रा्ुवन्ति । तत्र कमोतषठानप्रृततितारलम्यानुसारेण फलभेद
दरश्न्यः |

पूर्वेषु टक्प्व्सरसघ्ं निरूपितम्‌ । उत्तरे सहसरवत्परक्रं निरूप्यते --विश्
छनन्तीति विशवपरनपते च प्रयमा: पृष्ट्ादातुत्क्नाः सतरमनुतिवन्तः । कीदशं सत्रं
सह्ख्याकाः समाः संवत्सरा यस्िन्पत्र ततस्ह््मम्‌ । रिं कन्तः भ्मुतेन
यन्तः परतिदिनमभिपुतः सोमः प्सुतसतेनानुतिठन्तः । ततः ैबत्रपत्रानुष्ठानाच्छ.
कुनिभे्ञे जञानशक्तिकरियाशक्तिपदवयवानपक्ली समुत्पन्नः । घ॒ च भुवनस्य गोपाः
सस्य लोकस्य पाठकः । हिरण्मयो ज्योतिपेयः । व्रति तस्य नाम परत्रैव वि्व-
पूनामनुष्ठानं पाटितं दिरण्मयशकुनिरूप स्वीचकार । तं दिरण्यग् इत्याचक्षते ।
तथा च मन्त्रान्तरमाश्नायते -हिरण्यगर्मः समवर्तत्र मृतस्य जातः पतिरेक आत्‌
(तै° ६० ४-१-९) इति य एतदुपयन्तीतिद्विसकतिः परश्ष्माप्त्यथौ ॥ ६८ ॥

इति सत्यापादहिरण्यकेशिमू्र्याखयायां महदेवशाक्िं रव्या भरयोगच-
न्दिकायामषटाद्शप्र्ने चतुः पट्टः ॥

्रयोगवैजन््यस्त॒ माच्मयाः ूतरेस्वतेः ।
पत्रूत्रमयेह कनो निर्भयः कौ्तुभो मणिः ॥

५१० .. सत्यापाढविरवितं ्रोतसूत्ं दादे ०मेतम्‌ । [ १८ प्रभ४ पड; ]

मध्यगो यज्ञवपुवस्ुष्टयेऽस्तु मयार्पितः ।
गृहाति दि किमप्येष भक्तेर्यधत्ततः कृतम्‌ ॥

इति सत्यापाददिरण्यकेरिपूत्रनयख्यायां महादेवशालिमकठितायां प्रयोग.
चन्दिकायामष्टद्शप्रभ्ः ।

ॐ

अथ सत्याषादहिरण्यकेशिसूत्र एकाहादिविपिपतिपादकं-

सप्तदशाष्टादशप्रश्रगतसूत्राणां कमेण प्रतीकानि ।

मूर प्र
सैकरतूना प्रः
निकायिनां वु
यथादिशवा
जोतिगौरायु°
परपमोऽश्निणेर
५

उधोतिषि सह०
इयैतनियमाद्‌
सदत
दिणाकले
यद्दुत्राहम
उत्तमा दक्षिणां
उदवपताय रो*
सेवत्परं वाम
इन््रस्यामिनि०
बृहत्‌ होः
पहचदृक्षिणा
सर्निताऽत्ि
अननद्श्च

त्य महाव्रतं
सहर दति
चृत्वारः पराह०
ज्योिरशनिटो°
चत्वारः सा
रथ॑तरप्तामा

पृष्ठङ्कः ।

३९५ |

1

३९७

1

मूञ> प्र
पूदुरत्ेः
| तद्ढयम ए
धारयत्याहर
व्याषारयत्यु
सर्विप्मद०
हिरण्यं मुखे०
इषया यक्ष्ये
| ताज्निषाय
| तेभ्यो यन्नवनी°
| योने चतुर
| वयारूयात उ०
| तरिवत्सः साण्डः
| उसत्सुत्रिः
समील्यवा
वेर
यवानी खल
आरोहणे ह°
विमित सदः
स्फ्यो युषः
अद्रीपोमीष०
सवनीयका०
अद्लपोमीय
अदमपोमीय०
सदशः तो
, तमाद्भिरसा ०

[२]

प° प्रण"
दण्यं वा ब्राह्म
सैवत्सरं नो०
द्वितीयस्यैक>
तिषभि्िव०
तृतीय
परोक्ष
हीनानुनाव०
अशरताद्‌ः
दितिश्च
स्री गोः सोमर
प्णुतापरो
सेमीठनं वेर
प्रथमेन समा
यद्यत्रार्यि°
अपनिरत्निष्टो
प्रनापतेरेकण
भतृधयप्ताया०
सोममव
अत्राधिपदं
त एनं भात०
द्येनेनामि°
रथौ हविर
तैखको वाधको
शावनभ्ये अपि°
अञ्चये सवो
साद्यत्युपा९०
शप्मथ॑बर
वैभीदक इ०
छोहितोप्णीषा

नवनवदृक्षेणाः

ृष्ठङ्गः ।| पू० भ्र
४०४| ता दृ्िणाकठि
४०९ | तरयो वाचस्तो०
४०६ | त्रात्यानां प्रवार
१) | तिवृतोऽभि०
उष्णीषं प्रतो
+ | तदृहपतेः
+ | ब्कान्तानि
१ दवे दामनी
# | दिषश्हितान्य०
| ब्रयजञिश्शता
४०७ | ता दन्तिणा
#| अपिवा पट्षर
+| अयो खल्वाहु°
+| पदुषोडशी
आदिल्याना प्र
| व्यावृत्ति पापमर
४०७ | अग्निटेमा
+| चितिस्तोमः प्र
मोक
५) | गायतरेणोकथ्येन
+| उत्तरः ्त्रिय०
४०९ | तेनो ब्रह्मवर्च॑०
२) ्रिवृताऽमिष्ु
४१० अशनिय्यः पुरो
५) भव्या सवर
एतमेव चवुः°
५ अश्वः ई्यावो
४ स ब्रहणे
५) यवानती°
| एतस्यैव बायर
#| पतस्व रेव°

#

{३1

मूग प्र
त्िवद्वा्यं
पश्चदयोऽनि°
सषदृशोऽना०
तरणे नौ°
पश्चदशेन वी
अपिवा ज्योति
बिवृताऽग्नि्टो
आक्रक्तं प्रा
अधवःशरेतो
वृहस्पति
ब्रह्मणो ब्रह्म"
परिन्चनी हो*
अरणो मिमि*
वृहस्ते जु °
बर्हप्पत्यः प१०
भ्रातः सवने
आज्येन माध्यं
अशदरादश

ता वशायमु°
अविवाऽ्टौ
नेतरयोः
विवृ
समानमितर०
विवृतोऽकनि
शुनस्कणैस्तो °
मरणकरामो य°
याम्यः पशुः
कृताकं दक्ति०
आभेव स्तूयर
एथगरणीप्व०

पृष्ठकः । | सनभ
४१७ |अन्य्यर् हवे

+ | परिष पष
४१८ | ततश्वुु मा

» | वत्ा९स्तृ
४१९ उपहन्येना°
9) | ययप्रकृतीर
+ | ऋदुपेयेनार

+» [उततेगोततर०
४२० | नक्तम्निम०

+» | ऋतमुक्त्वा

| ओदुम्बरश्च

» | ययप्रङृती °

» | बहुदिरण्येना०

१ द्वादशमानं

+ | एवमत उवै

» | सन्नेषु नाराश्मे०

+ | निवृताऽमिष्टु
४२१ [पदेन

॥

४1

सूर प्र०
सषदरोना ०
परतिधुषाप्रा
नीतमिश्रेण
तीतरुतोकथ्ये
सोमातिपतितं
प्रतिधुषाप्रार
शृतमाशिरे
परृतमारिरेण
ता दतिणा
अविचमताञ
अवनि्रनत्य *
तावच्छावाक०
बरह्मणि होत्रका
यजमान क्रि
प्रच्येकाद्धि°
यावघूरप

यडषा श्रेत
सथप्रकृती*
मरतपतेमेन
अथेषोऽराद्‌
विराजाऽ्नाय०
बहु परतिगृह्य
ओपच्छयेन
एकैकया स्तो*
गन्धव प्रो >
गम्यां देवा
अपष्वभ्सत
पुनःस्तोमेन
गोतमचतु°
उक्थ्यः पोदक्षि°

एृषठाङ्कः 1
४२२
[अ

॥।

| पूर प्र

| नपु्मकपश

| उननद्भिर

| उद्धा

| अश्विना

| उभयत्र गाय
अशे पूव॑मिर
अप्वितिक्रार

| उमयपामानौ
पक्िम्यां पा्निर
ऋषमेगत्निर
ऋषभो दकि
गोष्ेनेकथ्ये
अयुते द्‌
द्षिणेनाऽऽहव°
गोपेन
उपमातरनि°
यत्र यत्रैनं
महता५ स्तेमे°
एतेन श्रन्‌
इनद्रसतमे०
ऋषमेणभ्नि°
इन्राम्योः कुलर
तेनो ब्रहमवचत
विघनेन विषा०
सदृशेन मा
चयोदृशरा्र°
पवैस्तोमेन
अोरयमिण
यस्मात्पशवः

| रेकादशिनाः

<

[५]

सू० भरर पङ्कः । | पू० भ्र
नवसष्ठदृशेन < ४४१ |वघुरल्णा
विषुवता ज्ये + | सहं दतिणा
गोषटोमेन भ्रा » | तां परयमेऽह०
आयुषा स्र्गर ;, | भषमेडनि
अभिनिता प० ) |वामनंते
विधनिता आम +, यततनका भ्र
वृता ब्रह्म + |तामुेणाऽऽ०
पशचद्रोन +, दहिणेन वा
सदशेन + । उदीचीमा्ीर
एकविध्रोन ४४२ परतीची९ सद्‌०
द्िरत्रप्मृत + | तमत्ृज्य
तेषां द्वादशा ४४३ तामप्नीपे वा
द्विरात्रस्य रिरा० + द्रौ बेद्रातरौ
दविराश्स्योत्त० +» प्तामापुकी
मध्यमे तरिरा० 3, तां प्रतिगृह्णी °
अङ्गिरसेन " ५) तामन्ययागवा
तस्य ज्योतिष्टो ४४४ | याक्तितक्जि०
सै्तोमोऽ० + तान्न प्रय
गायत्र पूर्व, » य अरविवो विर
रथंतरं १७ + द्तिणा नयम
वैलानपं प्‌ ५; यदि दे्द्नू>
हविप्मकनिध ४४९ शटि समुर
अमावास्यायां +, | नित्यः काम्यो
कापिविनेन ये „+ कैदरिरत्रेण
तस्य ज्योतिष्टो +» तस्य वरथक्धि
चैतरेन स +) छन्दोमपवमा०
तस्य व्िवृत्प° ५) | अन्तरवूनां
गर्तरिरत्रेण ४४ पराक्रेग स्व
अमिषटोम उ० + | तेश्च <>

अद्वत्ण० ‡ ५) , अन्निशेमः प्र

पू भ०
उक्थ्यो मध्यमो

जामद्म्येन
पुरोडाशिन्य उ०
वकतिवस्य ९९
विधानित्रस्य
संवत्रस्य प०
प्र सहच

वाचः प्रवदिता
तरिवृदमनि्े*
विशधनित्पर्व
अभ्यार्गेन
यकाम कामण
पशचशारदीये०
अनुपब्परं
पषदश शीर
तान्रो्षितान्‌
इतरनुत्द्‌०
ततः पवते
ततः पवते
प्म वे
यधयु्ो र
महात्ते सपथे
सपतोपुसेन
साध्याना५ पड०
पृष्टयः षडहः
बृहद्रय॑तरा०
आश्वत्थी हवि०
चक्रवती मर
उद्ललनुध्नो
्श्चो यन्ति

मू प्र
सरस्वत्या या०
यदा दशशते
यदा शत पतर
यदैषां प्रमीयेत
ऋतूनां षड०
पृष्ठ्यः षड०
देवानामुपरि°
तिवृद्निटो °
कौपुरकिनदेन
प॒रषाणाण्र
पृष्ठ्यः पदह०
भरानापत्य्तृ०
पृष्ठ्यः पडहः*
पृष्टयावहम्बेन०
छन्दोमपवमा°
जनकः सघ
तस्य चत्वारि
अष्टरत्रेण
तरयो नवरा^
एषः पडहो
द्वितीयेन ब्म
श्लीपिशङ्गे°
चत्वारे दश०
दशरात्राय
पूवत इन्दर
विदि
पुरा इतरा
कोसुरबिन्दो
पौण्डरीक ए०
अवाष्टादबभन्ने --

[१

^ ण्ठी

[७]

पूर प्र
द्रदशाहयर
यानि पुरस्ता
उपरिशद्‌
तथा कुण्डषा०
तेषां द्वादशार
ऋतूनमिकाद०
उयोतिरतिरा०
पृष्ठ्यः पडहः
त्रयद्न्दोमाः
अतिरात्रः
दौ मोदश्‌
यकाम कमर
अतिरत्रः १९
दवितीयं ब्रह्म
अतिर्ोद्रा
त्रयशदु्वंशर
चत्वारः पश्च
देवत्वे गच्छ०
अमावस्यायां प्रा
द्वितीये याभस्तल्प
पषदशरात्रम०
अ्टद्शारात्र
एकान्नमि4रतति०

शतिरत्रेण
दरविकविर्श
द्वितीयेनोभ°
द्वाविद्यतिरा०
तरपोषिद्शति०
द्रौ चदुर्विश्श०
प्तश्मदूं चदुरवि°

एष्ङ्कः । | पू० भर
४८९ |पश्वि्ाति°
+» | पद श्याति°
४८६ | सपविध्ाति°
> | अष्टा्गिदशति°
9) | एकन्नत्रिश०
» | ्िशशद्रात्रम०

४८७ |पच्त्रशद्रार
# | पट्रशद्रात्र
१ |सतत्रिष्द्रार
» |अष्टनिष्द्रा
9) | एकोनचत्वारि०
| चत्वारिष्शद्रार
४८८ विपृतिरकस्मार
» | द्ितीयोऽयमे°
+ | आज्ञनाम्यज्ञर
+ | एकपरिरतरिण
४८९ देवाना\ शत०
» | आदित्यानाम
| गवामयनेन
४९० ।पूर्वेऽभिष्ठवा
५» | अभिनितः स्था>
४९१ विश्वजितः स्यार
| ृष्ठामिडिवावु०
), छन्दोमा दश०
1 प्रत्यङ्ङ्टाच°
४९२ , अङ्गिरसाम०

मून प्र
आदित्यानाम
स्वऽमिष्वा
हतिवातवतो ०
त्रिवृता मासं
कुण्डपाथिनाम०
राजीनं क्रतवो
मापि
मासे दशैपूणै
मासं ववेक
वेण यज्ञेन
वै भवन्ति
अल्पतर
यो होता सोऽ
तपलिनाम०
प्रनपोद्व॑शर
य एतदुपयन्ति
एेदेव नेमिर
काप्याध्वर्यव ५
स्र यन्न्‌
नव त्रिवृतः
एतेन ह वै
प्विाति°
अपनः सहख०
ब्रीणि प्रम
मिनराबरणयोः
सरस्वत्या उपर
अमावास्यायां प्रा^
सशपतेऽतिरा०
तसिन्प्त्थि*
ता यत्र नित

[<]
धषठङ्कः।| पूर प्रर
: ४९९ | चक्रीवन्ति सदो
„ ्ुणो
९०० | नोपरवान्ख ०
५ त एतमापूयैर
९०१ | पौरणमस्यां गोर
+| तसिन््सिर
+ | त एतमपरष०
| अमावास्यायामा
१०२ | प्रष्वत्या द्‌
१ दष्ला अप्यर
9 | गवां दृशु
3) यद्‌। दशशतं
| तस्यामव पु
| देवमनुप्यम्य५
| द्वितीयेऽतिरा०
` ५०३ द्वितीयेऽतिरा*
9 | ओजिष्ठ म
9 तृततीयेऽतिरा०
» ` अर्न्णः पन्या०
+ दाते ते
» | सवत्र व्यम
१ तपरे ०
९०४ | दृष्रया दक्तिर
| तिः कं प्रति
५) तदेव मनुष्ये
५ ठुरायणेन सर
| परमतां
+, अग्नेयोऽ्टा०
५). दत्तः कृ°
५,। माुपीमेव

जस

[९]

सू०भ्रर श्ङ्कः || सू* भ शृठ्कः।
यत्तपस्तप्य ५०७ | सर्वो दशदशी ९०८
१ २ | ्रिपंवत्सरं #
सवनकल्पो 01

तचा ” | अनाप्तः त० छ
आदित्पानापि° + | य एतदुषयन्त्य ० ॥,
अतिरात्राव० + | विशदना५ स ॥

इति पत्यापादहिरण्येशिसत्र स्षदशाशदक््र्गतपूत्णं प्रतीकानि ।

| | 80.

भव्मष® ^ 906. 01.091041, 148८४
प्क एना

------15809 8940974.

(0५५०]०६प७ ०. §8 27 51/89 ४८१६७,
------= 1889.

णधान 98४2598०

गष 3४५३ 98019४1786118
57०६५७१४, 2.7.

8) | 15 3. 1;