अबनन्दाथ्मसरूरुतथर थावरा ६.6 अन्थाङ्ः ७१ जिमद्भदरविरचिता चह वच्योगतरङ्गिणी । ॥ ॥ अस्याः दितीयोे नगः । ऋ करवीरस्थेः वेन शा०्रा० रा० हनमन्त षाध्येशासखी इत्येते; संशोधितम्‌ । तच हरि नारायण आपदे इत्यनेन युण्याख्यपत्तने आनन्दाश्रमञद्रणाख्ये आयसाक्षरेमव यित्वा भ्काशेतम्‌ शाषठिवाहनराकान्काः १८३८ सिस्वाब्दाः १९१४ ( अस्य सर्वेऽधिकारा रानशाप्तमाद॒सारेण स्वायर्तीकताः ) मलयं द्ष्दकशाणकाथेकं रूपक पच्चकश्र ( ० ,१८१ २ >) अथ बृहयोगतरङ्कणीस्थविषयामिकमणिका । विषयाः । तन प्रथमस्तरङ्गः । १ मङ्शछाचरणम्‌ .... अनुषेन्धचतुष्टयम्‌ ... चिकित्साफलटम्‌ ... यन्थप्रशस्तिः ... रागशान्त्युपायाः . . चिकित्साया अष्टावङ्खानि... चेकित्सापादाः ... सक्षेपतो दोषाणां कथनम्‌ देश षिशेषेण दोषनिरूपणम्‌. साधारणदेशकथनम्‌ .... माचाचतुष्टयम्‌ ... „+ भकृतिच्नरयम्‌.... ... मलरेतःसरक्षणप्रर्धिका वचि. कित्सा कायां ... स्वल्परो गोऽप्यनुपेक्ष्यः आसन्नमरणस्यापि विकति- त्सा कार्या । विकित्सोत्तरं वेयप्जनाकर- णे दाषः ५ छा मेन विकित्सापण्यविक्रये निषेध ... .. „^, णगपरीक्षोत्तरं चिकित्सा काया ... वाधिमेदाः.... ए मजो व्याधिः ... ... हमदाषजो व्याधिः ... । । विषयाः । दाषजौ व्याधेः चिकित्सालक्षणम्‌ ... ... ९ (्ैयलक्षणम्‌ ... 9) |बातादिदोषप्रकोपटहेतानेरूप- अथ दितीयस्तरङ्कः। २ अथ शारीरम्‌ ... ... १) | शारीरन्तानप्रयोजनम्‌ ), | सवेशारीरसंयहः शारीरोत्पत्तिकरमः ... ५) | गृहीतगमाया लक्षणम्‌ ... कऋतुटक्चषणम क १» | अनातवकाठे गमग्रहणाभमावे कारणम्‌ ... .*. ... „| गमंव्रद्धिकथनम्‌ ... ... प्रतिमासं गर्मबद्धिष्यवस्था 9 | गमस्य द्वैविध्ये हेतुः .... % | विक्र तोत्पत्तिहेतु > |गमनष्टहतु + 3, )) । अङ्गगप्रत्यङ्गोस्प्तिः . .. ष्ठाः | ११ कि द्धः क्वि क णे र बहदययोगतरङ्किःणस्थावेषयानुक्रमाणेका । विषया. ॥ प्रत्यङ्खानि .-- --- ~ छब्द्ादेशगुणाई -.. .*- क स्माप्दूतात्किञुत्पद्यते तान्न रूपणम्‌ ... ..- --~. देहे पितुमातुजग्रत्यङ्गवि मागः सच्वादिगुणाः ..- ~ कटाटक्षणम्‌ आङ्ाया .-- ~ धातवः ... .-. .. धातुमलाः .-- ष उपधातवः .-- .. -- सप्त रचः ... --- ..- दोषाः 0 अ शिराः यवः .-- ..- ~. कण्डराः ~... धमन्यः ... गे @ ~ क @ ओ गहे @ मै पेश्यः व सधयः = रन्धाजणि ..- -.- ~ सखोर्तांसि .... „^ ममपप्नि --- .-- अस्थिममणि ..- ..-. स{धिममाणि 0 शिराममांणि 1 एकाद मांसममाणे ...- सप्र्विंशतिखाधुममाणि .-. आहारादिटक्षणम्‌.-- ... स्वस्थसमधातोमजादिमानम्‌ खयोविचारः... ... .-. ग @ छी पष्ठः षो पपिथ विषया. | © किण्े ९० |अथ भानपरिमाषा... ... मामघपरिमाषा .-. ˆ |कषिङ्परिमाषा ... “| करष्णाजेयप्रोक्त परमाणम. अथ चतुथंस्तरङ्कःः । ४ ओषधीनां युक्तायुक्तता ... गुह च्याद्योषधियाजना ॥ शुष्कादोषाधेयाजना ... अयुक्तकात््रदिन्यवस्था ५२ ओषधानां गुणागुणवणंनम्‌. ओषधीनां प्रतिनिधयः ... गोरक्षमतेनोषधीनां भतिनि- धयः ..-. .-.. १? अथ पञ्चमस्तरङ्कःः । ५ अथ सेहपानविधिः 9 ल्रेहभेदाः ... ५ सेहमाचा ..- --. -.. १८ |रोगविशेषेण स्रेहविशेषः ... १९ काल विशेषण स्रेहपानम्‌ ... >, | सखेहनयोग्याः ए १५ लिग्धलक्षणम्‌ २० ख्रहपाकबिधि१ ... ... २१ |तेटङ्ोधनम्‌ अ 3, स्रेहे जटप्रमाणम्‌ .... ... २२. सिद्धमरेहटक्चषणम्‌ .... २३ | सेहषिधिक्छपः ,... ... ४) | चिं विधस्ेहपाकगुणाः ... पष्ठङ्ाः 1 + अथ तुतींयस्तरङ्घःः। २ म्र बुहयोगतरङ्किणीस्थविषयानुकमणगिका 3 विषया । पृष्ठा विषयाः । एष्ठाङाः । अथ षष्ठस्तरङ्खः। ६ विरेकाहंः . . ... ... < अथ स्वेद्विधिः कोछप्रकाराः ४ ¬ ` ˆ" "ˆ ¬| विस्कमानाः एः + क कि क वषाकाले विरेचनम्‌ ... >, दारदि विरेचनम्‌ .. ..- +, हेमन्ते विरेचनम्‌ ... ..-- ३९ शिशिरवसन्तकाटे विरेचनम्‌ ,, गीष्मर्तो षिरेचनम्‌..- -.-- अमयामोदकः ..- -.-. +> मृद्धकादिगिणः। विरेकोत्तर- नियमः ... ..~ ~~ दुर्विरक्तस्य लक्षणम्‌ .-- ४० किरेकस्यातियोगः .. ..- > तस्य शान्त्युपायः ...~ ~ + सुविरक्तलक्षणम्‌ ... --~ + रेचकसेधनगुणाः . ~ =+ + स्वेदमेदाः ..- --- -- >» स्वेद्नयोग्याः -.. .-.- ३३ स्वेदनायोग्याः .-- ~ +) अतिस्वेदने दोषः --- .-- तापाभिषः स्वेदः... .-. उपनाहस्वेद्ः „= ~ > द्रवस्वेदुः ... --. ... ३४ बीहिमवस्वेदुः ... .-- + स्वेदसमाष्सिः ... ... अथ सप्तमस्तरङ्गः । ७ अथ वमनविधिः ... .~ ३५ वमनयोग्यः... .-- --- +, वमनायोग्यः -** ^“ >| विरेकमच्ये निषेधः... -.-- ४१ नमनाक््वा --* --~- - ˆ »|मोज्यपदार्थाः ... .-- 3 मलहरोषधानि --- --~ > नाराचो रसः ~ ~~ > वमने कराथादिप्रमाणम्‌ ... ३६ वमने वेगप्रमाणम्‌ ..~ ... ,; वमनविरेचनयोः प्रस्थपमाणम्‌ ,, | विवि्विद्याधरः; .. ... > वमनेन कफादीनां जयः ... „| इच्छाविभेदी रसः... ... ४२ अतिवान्तस्य टक्षणमर .... ;; नाराचरसः .... ... ॥ वमनातियोग उपायः ..- + |रचनस्तम्भनोपायः... ... # सम्यग्वान्तटक्षणम्‌ ~= ३७ वमने पश्यम्‌ + =) 9 वमने ङुपथ्यम्‌ --- ~. 5 अथ बस्तिविधिः ... ... +> अथाषटमस्तरद्ः। < अनुवासनबस्तिः ..- .-- ४३ ङ्गः: निख्हबस्तिः ~ ~ + अथ विरेक विधिः ~. .~. „| उत्तरबस्तिः... ~ + ४४ विरेकायोग्यः --~ + , > (ने्नबस्तिः ~. -- .-.- ५५ अथ नस्यविधिः .. ... नस्यनिषेधः... ... नस्यदाने वयोविच्ारः नस्यस्य बिन्दुमात्रा वैरेचनं नस्यम्‌ ... ~. बहणप्रकारः 8 क नस्यदाने दिनिमयांदा रोगविरोषेण नस्यविशोषः. .. बिन्डप्रमाणमर .... ऋ ॐ अथेकादशस्तरङ्कः । ११ अथ धुमपानविधिः धुमपानानहां$ ... धूमपानगुणाः -.. . धुमपानप्रकारः -.- रोगविशेषेण धुमविशोषः ... अपराजितो धूमः | नेजसंज्िका निका ... @ क अथ द्राद्रशस्तरङ्ः ! १२ के # की अथ रक्तञ्ुतिः रुधिरस्वरूपम्‌ ,., „~. रक्तस्रावप्रशस्तिः .. रक्तमोश्षकरणसाधनम्‌ .... ः वहदयोागत॑राङ्कणीं स्थाचषयानुकमणिका विषयाः 1 पृष्ठाङ्काः ।| विषयाः । पृष्ाङ्ञाः ६ शिरोबस्तिः. - .~ --- ४६ ।रक्तमोक्षेऽङ्कग्टप्रमाणम्‌ ... ५४ घास्तमाच्नाः -- ॐ 4 ++ घस्स्यवगाहनविधिः --- ४५ |अतिरक्तञ्लावितस्य लक्षणम्‌ + कणपूरणमाच्ावाधई ... 33 | रक्रश्चषणोपायई ... र वैलास्यङ्क विधिः === ~ ४८ |तस्य हितम्‌... ... . न चिदाोषरुधेराचेह्म्‌ ... ५९4 | अथ जयोदृकशस्तरङ्धः । १२ ४९ |अथ राजाहंरसवत्यादिगुणाः 2, |तच्च माण्डानि न 9 | पाकावार्धः .-. --- =-= ५६ ५५० |महानसोपयोग्युपकरणानि 3; | सचवस्तामन नडः 22 2) | अन्नरक्षार्थं विदुष्टान्नपरीक्षाथं च ५१ ११ ११ सद्वेयस्थापनम्‌... .-. ५७ ० सद्वेयलक्षणम्र्‌ .-. „~ + कुबेयटक्चषणम्‌ .... ... ५८ | अथ चतुर्दशस्तरङ्कः । १४ +₹|अथ सूपकारलक्षणम्‌ ... 5» ? | सूपकारवणंनम्‌ --. -- 3, 9) |सुपकाराध्यक्षवणनम्‌ ..- ५९ | अथ पञ्चवृशस्तरङ्गः । १५ 9 अथ कतुचयां --. .-- ५, प्रत्यद्धि कतः .-. .. 9 ५३ |अयनविचारः ..- ~ ॥ ११ हेमन्त. ०» ७ ह । १००० 1 © १ शिशिरः ... ... ,. ६१ वसन्तः ... वृहदयोगतरङ्किणी स्थविषयानुक्रमणिका । `विषयाः। ` ृष्ठाङ्काः1 बिषयाः। 1 गीष्मः व तच्च निषेधः. ,. तच सेव्यम्‌ ... ... वषाः शारत्‌ अथ षोडशास्तरङ्ःः । १६ अथ सिद्धान्नादिपाकगुणकथ- नम्‌ ... ... तच मक्तम्‌ ... ... नटपाक ... .-. मक्तगुणाः ... मृष्टतण्डलभमक्तम्‌ ... नानाधान्यमक्तगुणाः पीतमक्तम्‌ ... ... इध्यरससाधितं मक्तम्‌ तक सिद्धमक्तम्‌ ... यवागूः .., ... क क, नि 1चटपा 2, पया ००१ अमण्डः ००७ अष्टगुणमण्डः .. वेदटयुषः ... ~. सद्भयुषः .-. ^. द्एडिमाम्रटकयुषः .... म॒द्धामलकयुषः ... छरुखित्थयुषः... ... सुपमूटकयुषः चणकयुषः .... ... मकुष्ठयुष ... ^+ क्रताङतयुप्री ~. पृष्ाङ्काः 1 विषयाः 1 [री ६२ | सामान्यसुपरन्धनप्रकारगुणः १) | कल्माषः ... , |माषसुपः .-. ६३ | आहकीसुपः ›) | चाणकसूपः.... कलायसूपः ... मकुष्ठसूपः ... मसूरसपः ... ६४ राजमाषसूपः ›, | निष्पावसूपः १) |वतुलसपः ६५ | कु लित्थस्ुपगुणाः . .. १; | द्विजिकेदटसूपगुणाः » | नानान्नसुपगुणाः ५ |सतुषवितुषसुपगुणागुणो „> |पपटाः ६६ |स॒दजपपंराः... 9» | तण्डुल पपटाः + |मापतण्डलक्रशरा ..- › |सुदूतण्डुलक्र्रा „, | पायसम्‌ ६५७ |पोखिका ^. „> | अङ्खगारककरीं „ मण्डकाः ... „ | मण्डपरिका › यमला रोटिका परिका .-. ६८ |वेशटनीं (9 + 1कचवहीं ) |वटकः 7; (काीकवरकः ॥ । 9 भ्व पूषठठाङ्काः 1 ११ ६ १३ १ ६ । 99 १9 १3 १9 ६9 © 39 १३ १¶ 9३ ˆ 99 . १9 १३ ॥ ४. & बृहथोगतरङ्खिणी स्थविषयानुकमणिका । विषया, । पृष्ठाङ्काः।| विषयाः! एष्पवटी --- -.- ... ७४ [क्षीरवटी ... सुद्रवर्य .-. --- .--~ ++ [क्षीरमोदकः...* पक्वस्य; ..- „~ --- +» |स्वादुलड्ड़काः खण्डिता ... ..-. -- ७५ दुग्धमण्डकाः पत्रवस्वः .-. --- -.~ ,) | दुग्धकरञिका माषमुह्वजेण्डर्यो ... --- ;, क्षीरश्चाकम्‌.-- शुष्कवर्दां ..- .-. ...~ ७६ |लपसीं पानकम्‌ . ~ -.- , [मेमी.. --- ^. छिन्नपानकम्‌ =. == +, [चन्द्रहास ... रागखाडवः... --- --- «७ | शुद्धधेवरः ... --. शिखरिणी ..-- --- ~ + [नारिकिरजघुतप्रः ... वासवता .. -. --- 3; | इुग्धघेवरः त निभ्बाद्सिंधानगुणाः ... ++ |शािप्षटिजचेवरः... मांससधानम्‌ --~ .--- ७८ ।करेरुघेवर४ ... -. तित्तिरिसंधानम्‌ .-- --- )) |आभस्ररस्पेवरः वराहमाससधानमर... .-- ;, | गद्यकः मत्स्यसधानम्‌ ... --- +» |अप्रपः ... गोधूमफेणिका ..- --- ;> (दधिवरिका... ... माषफेणिका --~ -- ७९ कुण्डली ... ~ नवनीतफेणिकाः -.. .-- „> |मण्ठः 0 माषप्तणां ... ..-. न ++ इन्दुरसषः ..- वृधिटङ्डकः --- .~ <० कसार; ... शमितालङ्डकाः -.- --- „, [सक्तः 56 अ माषमुद्रलड्ङ्काः --- --- +, |यवसक्ुः ..- मत्स्यलङ्डुकाः .-- ~ ,, |यवचणकसक्तवः मसिटड्ङकष्ः .-- --- <१ |चणकसक्तवः शलूकलडडकाः -.- .--- ;, |छाजसक्तः .-.- विन्दुमोदकः -. --- +, |सक्तनिक्ेधः... .. कृष्माण्डादिवीजमोद्काः.-- ,, ।कल्माषाः . . ... दुग्धपरकाराः --- -- <्रे लाजाः ... मेहटुग्धसक्तुकः ... --+ „+ |धानागुणा;... ,.. चह योगतरङ्धिणीस्थविषयादुंक्रमणिका । विषया । पृष्ठाङ्का- ।| विषया । पुथ॒कगुणाः--. ›; |व्यायामशगुणाः ... होटकः ... --- +» [अधबटटश्चषणम्‌ .-. ~ विका ..- --. =. <ट|व्यायामानहाः पुष्करम्‌ .-- --- --- +» |अभ्यङ्खः .-- --- -- चणकहोटकः भ. ग अ क भर मांसरन्धनप्रकारगुणाशणाः. ,, |अभ्यङ्कन्गुमाः त मृष्टादिलक्षणम्‌ ८९ कणे रसपुरणम्‌ सर्वमांसप्रक्षालटनप्रकारः „, |सेहावगाहनगुणाः ..- .- मां सरम्धनवेसवारः... .-- „> |तस्य निषेधः -.- सानगणाः ... .-- + अथ सत्तद्शस्तरङ्गः 1 १७ सछानानिवेधः .. -.- .. अथ दिनचर्यां ९० | भूषणशगुणाः... भातरमिवादयाः .-- „„ देवाद्यभिवादने गुणः मलाद्युत्सगंनियमः. .- ,„ |मोजनसमयेऽमङ्कल दृश्नम्‌. मलमागेकोचशुणाः „) | चरणामिच्छाचतुषश्यम्‌ पादप्रक्षालनम्‌ ... „+ | मोजनेच्छाबिघात दाषः... हशिप्रसाधनम्‌ „› |पिपासाविघाते देषः जिह्वानिर्टेखनम्‌ ... ,› (निदाविचते दाषः... मुखप्रक्षालनम्‌ › |सुरतस्पहाविधघाति दाषः ... दन्तधावनकाष्टाननि , |आहारन्यवस्था दन्तधावनायोग्याः.... ९१ हेमपावम्‌ जिह निर्दखनसाधनानि.-- „); (रोप्यम्‌ --- --- ~ गण्डूषः --- -* ,»„ |कास्यपाच्म्‌ तस्य निषेधः ... ..~- +» वेत्तटम्‌ा --- -- - - रोगविशेषेण सुखप्रक्षाटन- लोहपाच्रमप्‌ ..- --- --- याग्योदकम्‌ „+ |ताग्रपान्नम्‌ -.. नस्यम्‌ ... ... ९२ | मुन्मयपाज्म्‌ भ अनम्‌ ... ..- ... ,, |काष्टपाचम्‌ ... अखने निकेधः ... ... )) |दटपा्रम्‌ ... केङाप्रसाधनकरणम्‌ .... , |जलपानम्‌ ... आदशगुणाः. , . „^ „ 'काचादिपान्नम्‌. न्न तरि शः 8 3 \9 पहः) , द १९। < बृहद्योगतरङ्धिणीस्थकिषयानुकभमणिका । विषयाः । इशिदोषनिवारणम्‌ भोजनक्छमः... भोजनास्राग्मोञ्यानि मोजनोत्तरं मक्षणायोग्याः अन्नपरीक्चा ... उविषयुक्तान्नम्‌ उदकपानमियमः .... भोजनोत्तर स्मयमाणः ... ताम्बलद्रव्यगुणाः . ताम्बटरचना ... ताम्बरूलगुणाः ताम्बूल मक्षणानहाः मोजनोत्तरं निषिद्धानि .... खर्बातूल्यादिगुणाः परवातसेवनगुणाः ... पूवाद्वितगुणाः ठयजनायनिटशुणाः इदिवास्वापनिषेधः ... इदेवास्वापाहाः -.. दिवापमिथुन निषेधः .... उष्णीषगुणाः उपानद्धारणशुणाः अधारणे दोषाः छजधारणम्‌ दृण्डघारणम्‌ शिबिकादिवाहनगुणाः .. . भातपः चुः अभिः किक धूमः .-- -- "^ सततास्ययना्दि .... पडकः | ग, ५ 4 © © ९। १९ 22 १९९ ९, ११ ९ ध. ¢ 9) + 9१ , 9१ 99 १०४ 29 99 9१ 9१ 9 , 99 4 9१ 9) 29 29 विषयाः । पठङ्ाः। अथाशटादृकशस्तरङ्गः४१ १८ अथ राविचर्यां ... ... संध्यावजंकमांणि -.. .... क्षीण्युक्रटलक्षणम्‌ -.. ... खीणां बाटादिंसंक्ञाः ... बालाडइिटक्चषणमभ्‌ .... .... काटबिरोषेण बालादिमो- ग्यत्वम्‌ ... ... .... सदयः प्राणकराणि... ... सयः प्राणहराणि ... देशविशेषजातसख्रीस्व मावः... दिनिमयांदा .-. = ,.. गमनायोम्याः पल्य ... मे्चननिषेधः ग अतिव्यवाये दोषः... ... जलटपानस्योपक्मकलछः ... उदकप्रमाणम्‌ ... ... १०८ 29 १०८ अथेकोनर्विशशस्तरङ्गः । १९ अथ द्रव्यरसबिपाकाद्विण- जच === न> = मधुरगणाः .~ --. .-- अम्लरसः ... ... .... लवणरस१ .-- ,-. ~. तिक्त ... .-.* ,.. कटरस ... ...- कषायः . . ..- ,.. वद्धिगुणाः ... .-- ~. गुणागणाः . -. वीर्यम्‌ ,.. ...* „^ १? ९० 2) 9१ 9? 4 4. 1, 1, 29 6, बहु यागतराङ्गःणास्थावषयानुकमाणिका । ९, विषया. 1 पुष्ठाङ्का ।| विषयाः । पृषठाङ्ा । कीयराणाः --- --- १११ .तङडागजलगुणागुणाः -,- „> विप्कः .~ -.. )› (वापीजटलगुणागणाः त विषपाकगणाः 9 )) |निञ्लरजलम्‌... व नः + अ + आ आद्धिषवं जलम ..- ... 99 तद्िशेषः ..- --- -.- ++ |चरौण्ड्यजटम्‌ ८ व रसभदाः ..- -- .--- + (केदारजलटलम्‌ .. . .. ११७ रसोत्पत्हेतभूतानि ११२।चन््रकान्तजलटम्‌ ... ७ अथ विंशस्तरङ्गःः॥ २० हंसोदकम्‌ ... ... ४ अथ जलगुणागणकथनम्‌ ›) |ऋतुविशेषे जटविरशेषगणाः +, सामान्यवारिगणाः ११३ |मासविश्षेषे जटविशोषः ..- ++ सामान्यदिव्ववारिशुणाः .-- + |आन्पजाङ्गलसाधारणजलट- तोषारम्‌ --- --~ ॐ | शुणाः .~ .--- = ११८ हिमजल .... .... --. 9 | निन्यजलटमभ्‌ 6 0 धार्म -.- .-. ») |उयापन्नजटसस्कछाराः ४ करकाजटम्‌.-- ११४|जटयहणविधि ... ..- ++ मोमलक्षणगुणागुणाः ... › |जटपानबिधिः ... ..= >+ सामान्यनकद्जटगुणागुणाः. ,;) | मोजने जलटपानविषिः क वरव --- = )» |शचिशेष पीतजलस्य गुणाः ,+ षटमाछबद्धूतनद्वारगुणा- ;, |उष्णवारिलक्षणशणाः ... „+ चणा --- --- -*" ॐ |्रतुषिशरोष जलक्राथनियमः १२० मलयजनद्जठे गुणागुणाः ,, राचिपीतोष्णाद्कूगुणाः 5 सद्यजनदाजलगुणागुणाः...- ), |शीतलकरणविविः.... -... बिन्ध्यजनदीजलगुणागुणाः. ,, निकिद्धमष्णोदकम्‌ (+ पांरियात्रजनदुीगुणागुणाः ११५ उष्णोदकप्रयोगः ॥ तङागोद्‌मूतनदीगुणागुण ,+ उष्णोद्कनिपेधः ~ ... „+ कन्द्रोद्मूतनर्द्गुणागुणाः उनव्णवारेमन्दाचरणम्‌ ति क <गायुणाः --- 2; |नालिकेरपा्नीयगुणाः ..- १२१ पुवादिंसमुद्रगणां सरितां न । म गुणागुणाः =. ... अथेकविंश्स्तरङ्गः २१ कूपवारगुणाशुणाः --~ $» [अथ दुग्धम्‌. - .-- १२१ सारसाम्बुगुणागुणाः ११६. सामान्यक्षारगणागुणाः --. रः १० बृहद्योगतरङ्किणी स्थांवषयायुक्रमाणक्रा । विषयाः । पृष्ठाङ्काः।| विषयाः । पृष्ठाङ्ाः 1 गोदुग्धगुणागुणाः .-- -- ॐ [आजम्‌ _-.. ~" + गोवणसेददुग्धगुणागुणाः.-. >) ध न बालबत्षाविवत्सादुग्धम्‌ .- १२२ निभ्सारदुग्धद्धिगुणाः .-- 3) पिण्याकाद्यङानजङुग्धम्‌ --- > [बद्धस्य दभन गुणागुण; ... 3, माहिषम्‌ .-- .-- --- ॐ |शकेरादाघगुणाः १२५७ आजम ,.. =. ~ $ | सगडदाधममणाः र आविकम्‌ 2) | दृधिमक्षणे कालादिनियमः ओषम्‌ --~ --- --- » |कतुकिशेषे दथिगुणागुणाः ह स्तिनीहुगधम्‌ [द्धिमक्षणतिधित्वागे दोषाः + आश्वम्‌ ~ 9 |सरगणा .-- --- न नारीदुग्धम्‌ ... .-- -- १२२ |मस्तुगुणाः -.- ~~ -- धारोष्णधाराकीतशुणः --- अथ चयो शस्तरङ्कः । २३ अपक्रदुग्धमः -- 99 कयितदुग्धम्‌ „~ --- » |अथ सामान्यतक्रगुणाः .-- १२८ शाश्चषरासहितदुम्धम्‌ 8 ~ तक्रभेदाः 9, -9 इ राविक्षीरगुणाः ... .-- + ।तहक्षणानि.-- --* -- > संध्याकालानं पयः .. +, |तद्णाः --- न ~ ॐ रािपीतदुग्धगुणाः .,.. १२४ | मन्दादितक्रगुणाः --- --- >») निश्द्धदुग्चम्‌, -.. „› ।तन्वादिगुणाः .-- ~ ॐ अधिकार विशे गणवि्ेषः ,, | दोषविशेषे संयोगविशोषः ... १२९ वष्कयणीदुग्धगुणाः ..-~- + |आमतक्रगुणाः --- --- ॐ मथितदुग्धशुणाः -.-.- --- )) |कालादिमेदे गुणमेद्‌ः --- तत्फेनगुणाः.... ---- --- 9» |तक्रनिषेधः + संतानिकागुणाः -.- --- तक्रसेवनगणाः ... र पीयुषादिगुणलक्षणानि १२५ | अच्छाच्छम्‌ ॥ र अथ हाविज्ञास्तरङ्गः । २२ अथ चतुर्विशस्तरङ्गः । २४ अथ सामान्यद्धिगुणाः --- 5; |अथ नवनीतम्‌ ... .-- १३० दधिमा ... ,.~ ... +» ¡गव्यम्‌ ... .... कः -+4 गादधिसमुणाः . -..~ १२६ माहिषम्‌ ..- न न + माहिषम्‌, ,.„ = +) ।आजम्‌ + न ०० चुहयोगतरङ्गिणी स्थविषयानुक्रमणिका 1 विषयाः 1 सदयोनवनीतम चिरतननवनीतम्‌ श ॐ ® अथ पञ्चविंहास्तरङ्कः । २९५५ अथ धूतम्‌ ... तत्र सामान्यघ्रतगुणाः गन्यचुतगणाः आजम्‌ ... माहिषम्‌ दग्धमवं चतम्‌ हैयङ्गवीनं घुतम्‌ ... पुराणघुतम्‌ व नूतनम्‌ घतमण्डः ... रोगविशेष घूतविशोषः कीः @ ॐ क ॐ के क्न क # 1 अथ षय्‌विंश्स्तरद्भःः अथ तेटम्‌ ... ... लिटतेटम्‌ ..- .-. अतसीतेलम्‌... तुवरीतेटम्‌ ..-. सार्षपम्‌ ... ~. राजिकातेटम्‌ ..-- दरण्डतेटम्‌ ... -.. कुसखुम्मबीजतेलम्‌ .. जिम्बतेलम्‌ 7 परष्ठाङाः। 0 #१ -- १३१ ~ ॐ? ^> ४ 2 * ५, ध 2 9? शः = --~ १३२९ "९ १ । २६ विषयाः । मद्यगुणाई .. ...- मद्योपयोभिदव्याणि मद्यपानविधषि$ः .-. सुरा ..- . . ,.. वारूणीं ... .... | खुराः ..- यवसुरा .-. ... अरिष्टः -.. ,.. मार्द्वीकम्‌ ... ... खजरश्र ... शाक्रः .... गौडादयो मेदाः अथाष्टारविंश्चस्तरङ्गः अथष्ुगणाः सामान्येश्चगुणाः १३२ रतण््लः व 2 १३६ पण्डकं ... च ... „+ | कष्णेक्षुः ..- --- १३४ वशेष्ठुः --- --~ ...- +» |शतपवा .-- -~. „› कान्तारः .-. ~ = +» तापसेषु ..~ .-- । के पाटाङयाघुकपाटलातैटानि ); अआान्रत्टम्र --~ १२५ | दन्तनिष्पी डितिष्गणाः यन््निष्पीडितरसगुणाः अथ सपर्विशस्तरङ्कः । २७ अथ मद्यम्‌ ==* ^ / । | क्कि @ न ॐ ) +» |काषेष्चुः कोशक्छार ..-- सूचाीपञ्ादयः क" @ छ अकर्तितरसथणाः ... छ" के । & ,2। सितेपटा ५.4 इठाङ्ाः ४ कि की 1 १९ विषया । रण्डः . . 4 ५ भ्वेतक्षाकरा ..-. मधुकह्ाकंरा यवासङ्करा फाणितम्‌ ... --. भृः . . --- ~ अथेकोनलिंशस्तरङ्कः अथ मधु .-. ~. मधुवण।(; ... सामान्यमधुगणाः . मास्थिकादीनां विलिष्टगुणाः मधूच्छिशट्गुणाः अथ व्विक्षास्तरज्ञःः ।\ ३० अथ शाल्याहि .-- सामान्यश्ालिगुणाः रक्तक्ञाटलिः .... ~ महाशालि .., षाष्टिक --. -.. महाषशिकाः कृष्णव्ीहिः --. -~- द्ग्धमूजातश्ालयः सामान्यस्थलजक्ालिगुणप्टः केद्ारजा$ .... .-.. रोपिता; .-- -.. गोध्मगुणाः | उम्बिका . .-. यत्रगुणाः ..- --. शिम्बीधान्यम्‌ ... शिम्बगुणाः... ... न = क ॐ # क एषा. । बहद्यागतरद्धिणीस्थविषयानुक्रमणिका । विषया । १६८ | आद्रींक्रतम॒द्शुणाः 7१ १४० 29 9१ 9१ १) 1, 1, ?१ १४१९ 1, 1, 1, ५, ५, मद्राशिम्बः -.- --- स्नेह सिद्धश्िम्बादमद्गणाः माषः... श राजमाषः -.. ५ मदुष्ठः ठ निष्पाव ...- -.-. .--. आदश ... -.. वर्तुलः -- --- ~ कलटायचिपुरगुणाः .. चणकः ५ मसूरः 4 कुटठित्थः ... तिलाः भ तुवरं क अतसी 4 किरा ... "^ सर्षपः 4 राजिकाः -.. काणः... -.. परियङ्कगणाः ॥ स्यामाकः - . ~. - कोदठबः -.~ नीवार ..-- ..- यावनाद्ः .-. ... गवेधुका --- --. नन्दीमु्खवेणायवा दि गणहा न धान्यम्‌ चूतनघान्यगुणाः १४२ वर्षोषितधान्यगणाः वेशिष्टनूतनान्नगणागणाः 2 पष्राडाः ¶# 2 29 2? 1, | 2) १४६ 9 2? 99 बृहयोगतरङ्घिणीस्थविषयानुक्रमणिका 1 १२ किये निमााया ााणकािानयननकक तमोमयाय यायो ययययययययाच्यकम्यदवयध्रमकदयम विषयाः । अथेक्चिंशास्तरङ्गः । ३१ अथ फटानि ,.. चक्ष त # आश्र .. न ~ ++ सामान्यजम्ब्रूः ... .-. 3) राजजम्ब्रफलटम्‌ ..- -.. ट घुजम्ब्रः ... ... ॥ नारिकेटम्‌ अ पिण्डखजुरीस्वल्पखजरीफलम्‌ ,, स्टेमानी .-. ..- ~ कदलीं 6 ॥ दाडिमम्‌ ... ... न बदरम्‌ .-. ...- # क्षीरिणीफटम्‌ .--. १४८ 7 9 + 4 अ = परूषकम्‌ ५ ५ तिन्दुकः .-. ... ~ ++ किङ्किणी )) आरुकम्‌ 1 ५ मधुकः .-. .-- ॥॥ पनसम्‌ ... ..- १४९ टङचम्र ... ..- + तालः 8 प खर्ब्जम्‌ ... ... क रिम्बितिकाफलम्‌ .-. ॥ महाच्छम्बितिकाफटम्‌ .-.. )) अशध्रतफलम्‌ ... ध वातामम्‌ १५० निकोाचकमुकूलके -.-. - 99 आदुक्‌ ^... पषाडा.। १५० {अलाज्खु ... विषया. पृष्ठाडाः ¢ अश्रम्‌ ...~ -.ल न ++ अक्षोरम्र्‌ .-- -.. -.= 3 गुङ्गारम ..- -.- न + पाटेवतमाणवक्छे 9 त + क स ककः गाङ्खरुतोदुने 4 अ तुवरकः . . ५ ्वाजपूरः ..- श मधुककटी ० १९११ नागरम्‌ --- -.-- ~. + जम्बीरम्‌ --. ~ ~. +) अम्टकेतसम्‌ .... --- +) साराम्लम्‌ . . .-. --- + निम्बकम्‌ --- .-.- -.. 3 कमरङ्कम्‌ ... -.- + 9 अम्लिक्रा ..-- ~ ~ ल 9 इक्षाभ्लुः्र्‌ -.. = - .- १५ करम्भ + = कपित्थम्‌ ..- ग त) आ्नातकम्‌.-. -. -.-- 9 राज, म्रप्र ... च नर्म 91 १. ६दम्‌ । 22, .-उज्यष्टटब्‌ ..- ..-- १५३ ऊध द्वाच्ररास्तरङ्गः । ३२ अध आाक{ननि ... १५९२ स 'नहन्यशाकम्‌ .-. ..- 9) प््दण्डम्‌ ..- --.- ---- ॐ काटिङ्गम्‌ -.. .. ..+ + १४ विषयाः । ककटीं जपुसम्‌... ... चिमटम्‌ ... वाट्कम्‌ शीर्णवन्तम्‌ . कोशातक्णं ... राजकोशातक महाकोक्नातको वुन्ताकम्‌ बिम्ब) 1 कारवेद्छम्‌ क्कोटकम्‌ ... वन्ध्यककोटकी डोडिका .-- पुथशिम्बः ... डिण्डिमः ... शिम्बी ... पटोटम्‌ ... कहत्पटोािका पृटाञ्मः। । अथ पक्शाक तत्र वास्तुकः रक्तवास्तुकः ... चक्रवर्तिशाकम्‌ विद्धी ए काटशाकम्‌... चञ्चुः नाडीकः ... करम्पीं तण्डुलीयः .... फरो ङ्खः$ ० मारीषः पाठंक्या @ @ कः ०. २५.६५ @ © केः 9१ २.५९ ५, 2१ १५६ १ १५७ ११ (| 64 विषयाः । चुका ५ ङा तपुष्पा भाथक्ा .-- मीनाक्षी चक्रमदम्‌ . - पननंदाश्ाकम्‌ उपोदका - लोगका सुनिषण्णः ... विलपर्णणो ... सितवार$ ... नादलटी.... ~. सार्षपम्‌ --- कौसुम्मम्‌ ... चणककशाकम्‌ कलायशाकम्‌ चाङ्केरी ..- कासमर्द -.-. सौ मानम्‌... मधुशियुः ... बहद्योा गतरद्धःणीस्थविषथानुकमणिका । अथ पुष्पाणि तजर सोमा्खनपुष्प- गुणाः मघुशियपुष्पम्‌ मधुशियु -.- कदृटौपुष्पम्‌ ... मुनिहुम पुष्पम्‌ किक किक कम कः ® क क @ क क @ ॐ ॐ अथ मूटश्ाकानि ... सूरणः ... अलकां ... मजंरम्‌ भागकर पृष्ठाः व ९ त १९॥ ¢ ९। ४ ९॥ १४॥ + ५ पर 8 ० ९ --. १५८ भर १९ क १९ नः @ @ ७ १९ 8 -,. १५९. 6 ४ 99 ४ 2१ ८ +, -. - १५९ > 0 म ॐ --. १६० 4 व 1 [| 3१ बह दा गततराङ्गण स्थ विषयानुक्रमणिका । विक्षया. | षढाङ्ाः कसेरुकशालूके --. ~~ ,> अकम्‌ --- -- ~ ~ पिण्डलु ... --न -. + हस्तालु .-. ४ वाराहीकन्दः ,, सुसलाकन्द्‌ः ४ अ केत्लृटम्‌ ...- --- ~ + कदलाकन्व्‌ः 6 9 + लशुनः ... -. ॥ पलाण्डुः ... ... गनः ...- अथ नाटशाक्छ तज्ास्थिशङ्कः छिका ...~ ... .. आल््कानाटम्‌ ... करीर .-- मूस्वेदजं शाकम्‌ ... .... निष्द्धिशाकूम्‌ ... ... अथ जयखिशशस्तरङ्गः\ ३२ अथ मासानि ... १६३ तज सामान्यमांसगणाः .... 3, त्द्धेकाःः .-- ..- ~ ++ जाज्गनललक्षणम्‌ ... ~ +, आनूपटक्षणगुणाः + जाङ्कन्टानां गणना विशिष्ट- गणाः ... ... बिटेक्ायटक्षणगुणा; ` ... गहाकयलक्षणगणाः पणं्रगः .... विष्किरा ..-- .. .~- प्तृढाः ~, #। @ ह @ ^ ° -*" १६२ 9१ ११ 9१ १५५ विषया, । पषठाडूाः । प्रसहाः # @ ज # क के ॐ क ॐ क याम्याः ..-- -- न ५9 कलेचराणां गणना गणाश्च १६६ [0 + ऋः + + कोरास्थगुणाः .-. -- पादिनः .... .-. मत्स्या .-- -. =-= विशिष्टानां जन्तूनां गुणाः... १६७ मषमांपगुणाः ... मवैःवुच्छः = == = ० कृष्णसारः ... „.. .- हरिणी वि गोकणंशम्बरां -.. ...- 9 तिनि त कः 9 0 कस्त्रीस्रगः..- -.. त मुण्डिनी ... --- .-- १६८ वातप्रमाचेचश्रुगच्छिकार... श +नः ++ क + 1 + अ + न्यङ्कुः ऋः अक ङा... न क सदछछकसेन्धे ... -.- .--- 99 सूकरः 4 = गण्डकः .-- महिष .-- ~ = उष्टमस्मिणाः --- .~. .. १९६४ घोटकः -- --- ---* शगालः .^ ~ “~ मषकः 6 अ अ ... १६५ राजीभ्ग$ -.- .--- --- 5 „ |षरक्षिमांसगुणाः ... =. 59 लावाः न ०. ,,, &० | ऋ १-६ बृर्हयोगतरङ्किगी स्थापेषयाद्युकठमाणेका । विषयाः । पा ्न- । | प्षिग. । पषठाङ्ाः । वातिकः .- ब ~ ५9 | उष्‌ चाः... --- ~= ॐ क (त = अ, ते (क्का मा द्ग 7८.५५ ५ 9 कृष्णातात्तर्‌। रशत्‌ "रच्च. ९१ ¢ ॐ ५ भूरर 4 १, ७ @@ क # @ छै ॐ ॐ चटकः ७ 5 @ 1 सः ष्‌ ५५ ^ ३१९८८ ध (ङ {ण ००० @ @ 9 १6 ङुष्छटा ... तुष्दमस्स्य्यः (७ अ - हारीतः ~ .. -.. २७६ [?ग्यनत्स्याः.-- -- -* ॐ पाण्ड्यवलों ॥ सपज'ईदिसत्स्यगुणाः ९। 7 ॥ (कि = ऋ, क) [ (को विज्पक्च;ः ... .... छ कतु{वदाच, मत्स्यावराषाः इ पारयतं... ५ र सर {इदमसददयुणार =-= २५७८ पक्ष्यण्डस्य गुणः .-. मयुंरमांसम्‌ . .. ॥ सारसः ..- .-- --. ,„ [अथ हरीतकोगुणाः दंसः .-- .-- ..- .--- १७२ उरतकालक्षणम्‌ ... .-- चक्रवाकादिगुणाः..- --- + |सामान्यहरीतकां .... -.. १५७६ मत्स्याः ~... „› |विशेषः -- = ^ 2: [अथ चतुखिश्स्तरङ्घःः ३४ । ˆ - | शिटीन्धः ..- ..- .-- + |ऋतुहरीतकीं र मह्डः = ..- -- ~ 9) |सामान्यहरीतकीगुणाः ...~ +} मो्येकत ... =-= =. 9 [आमलकं --. ..-. ... १७७ पाठीन .-. ..-~ -- 5, |बिमोीतकड ... ... शुद्गी.. ~ ~ ~ » [विकला ... ~ हििश्चः ... --- --- १५७२ | मूभ्यामटकी त साकुटी ... .-- =-= >» [राजामटकम्‌ ... --- गगरः क कक + + व + 48 ये कविका -.- .-- .-~ >» गृड्चीं .-- --+ ~ + वर्मिः „~ ~~ -- >+ |तत्सच्वगुणाः ... डण्डभरस्व; ... .-- -~~ ॐ बिल्वम्‌ .-. --- ~ परङ्कःः ..- --- ,-~ ॐ |अभिमन्थः.-. .-. .-- १७९ महाश्ञकरः --- -- .-= + [पाटला ~ = =. छ) मरघ्नी न + + + अ + = मकुरः = "9 = =+» | वथोतनोकी) + मज स ादृमत्स्वः --* =. १५७४ | महत्पञ्वमलम्‌ भो्छी क क =. ++ न चहद्योगतरङ्किणीस्थविषयायुक्रमार्णेका › १५ विषया. । पृष्ठाङ्ा ।| विषया । श्रष्ठाडा । कालिप्णीं --- .-. --- १८० |कटकी ..- ... -.. +: परभिपर्णीं -.. --. )) | अङ्कोलः ॥ + + बहती = ~ ~~ »» [निम्बगुणाः ..- ५ लश्ुक्रण्टकारा ... .-- ,, |महानिम्बः श लथुपच्िमूलम्‌ --- --- + किरातः | १८६ अष्टवगेः ..- ..- 9 |ऊुरजः षि तत्न जावकषंभकयोरुत्पत्ति- इन्द्रथवः .... ..- छ ठलक्षणम्‌..-. .-.- --- १८१ मदनफटम्‌... ता + मेदामहामेदयोरुत्पत्तिटक्ष- कङ्कम्‌ .... + णम्‌ ... .. --- +» |चोकः त अ + काकोल ।क्षीरकाकोल्योरु- सात्तला =-= --- -- ॐ त्पत्तिटक्चषणम्‌ ... .-. +» |अरमन्तः काच्चनारमेदः १८७ ऋ द्ध बु-द्धयोरुत्पत्तिटक्षणम्‌ ,, |काच्वनारकोबिदारो | अष्टकवगरतिनिधिः ..- १८२ निगरण्डी .-. ॥ जीवन्ती ... ... „„ |मेषनुङ्खा क = मधुयष्टी .... .-. „, |श्वेतपुननवा... । # माषपर्णासुद्धपण्यौ .. „, |रक्तपुननंवा... ..- ( जींवनीयगणः ... .-. „+ [रास्ना ... १८८ परण्डदरयशगुणः १८३ | अश्वगन्धा .. ५ सारिवाद्वयम्‌ ~ ~. ,, | प्रसारिणी भ यासमुण्डचो „~ --~- 3, [शतावरी ... .-- ५ बुहन्युण्डी -.- . - „ |महाङ्तावरी ॥ भ्वेतापामाभः .. „ |बलाचतष्टयम्‌ ++ रक्तापामा्मः १८४ | तेजस्विनी .-. -. १८९ कपिल .. .. ..„ +, |ज्पोतिष्मती.-.. ~ ना दातिनी ... + श + + = त्रिवत्‌ _ ... +) [सरलः त 4 च यामा तिवत्‌ .-.- -.-. + (पुष्करमूलम्‌ ... ७५ देन्वारुर्णद्रयम्‌ .. . ) |ुष्ठम्‌ -- १५० राजव्ुक्षः ..* .-+ -.= )» शृङ्गी == नीटिनीं ... -~ ,-.: १८५ रोंहिषम्‌ +९- विष्रयाः । कट्फलम्‌ ... मार्गी ६ पाषाणमेदुः. .. मुस्ता ~~ धातकी ... मोचिका -.. विदारीकन्दः वाराहीकन्द्‌$ पठि. ,.* मूर्वा... मखिष्ा ... हरवा "दवीं परपुन्चनाडः ... अक्चीं सुङ्गराजयुणाः पर्पटः ५ छणपुष्पमे .. - अयमम ... शहाज्छलछिनी प्वेषा छ काकमाची ~. काकजङ्घा 'हलोधद्वयम्‌ बरद्धवारूः --- दव्रदाटी ... इंसपण्दी ... सोमवह्टी .... कुरी. ... अटपन्नी लज्नाद्ुः ... पूष्टाङ्का* | 9 "विषयाः । क पिकच्छूुः ..- पजजीवः वन्ध्यकर्कोरक्मी विष्णाक्रान्ता शङ्खपुष्पी ... दुग्धिकोष्णा नागाज्ञनी ... अधःपुष्पी ... मद्धातकः ... चिरपो्टी ... इन्दरश्ाकम्‌ ... द्रोणणएष्पी ... बाह्यी माण्ड्क्यो सुयमक्ताद्यम्‌ मत्स्याक्षी जलपिष्पली १९२ | गोजिह्वा „~. नागदमनी विरवेर्टा ... वन्दाक .-. पिण्डाङ् ... िद्किणी ..-- राोहीतक्छः ... मोचकः अजगन्धा .... सेरेयक्छः .-- गिरिकणाद्रयम्‌ छ्ुरकः - .-- क्रापास ... अ!रामकीतटा ्हयोगतरङ्किणीस्थविषयानुकमाणिका - क्म. णडा क्षयाः | ष्ठाः । । 24 । १९९५ बह योगतरङ्किणीस्थविषयायुक्रमाणेका 9 विषयाः । कुङ्रुन्टुः बामी... ... बटामोलस शरपुङ्खा मयुरशिखा --- दश्स्पणक्छन्द्‌ः मांसिसेष्हिणीं - उचटा- .-. अस्थिसंधानङ्कत्‌ सुदुन्ती मङ्ग द्धिः. ~. मङ्ख गुणः .. . कूवाद्यम्‌ काशाः . . .- कुञ्चः. मुखः... ... नल .... ,.. वशः... यवानी ... बुष्यः.-- . पाताटगारूडा अथ पञ्चविहास्तरङ्गः वटः ... --. पिप्पलः ... पारिसपिप्पलः उद्म्बरः काकोदुभ्बरी पुश्च -.. वशचस्षीरिवुक्षाः यर्दावुक्ष; „~ च छ को ॐ» ॐ पुष्कः । 16 ॥ ॥ । +, | क @ ॐ ॐ । ३५ 9 कण्वे 9१ विषयाः | कदम्बः 8 | ,.. शिरीषः ... अगदः ४. वेतसः... .... जलवेतसः .... वङ्जलः ... श्टेष्मान्तकः ` पीलु... ... दाकवृक्षः ... शालवृक्षः. .-. तमालः ... खदिरः ... इरिमेदः .-- अव्वल; ..- बीजक -.- तिनिस ..- €> पडङः ह धवः ... --- । २०२ धून्वमः न सज, व वरणवुक्षि .... (जङ्कणणं .... - शा छव्छा क इङ््दी ध कटम्मस मोषक् पािमद्रः ~. २०३ | शाट्मरछा ..' † [नस्वी दृक्ष, 4 © विषया. । सप्तपणंः हारिद्रकः र्सन्‌: बहत्करखः . .. करिका ... तिरिगिच्छि ‡ शमी शिरीषिका... अरिष्टकः शिशिपष ... अगस्त्यव्र्षः बुहद्योगतर द्किणी स्थ विषयानुकमाणिका । खषाङ्का. । क ० क @ ॐ ^ क === ९०९२ अथ षट्चिशहास्तरङ् । ३ शोण्ठ्याविगणकथनम्‌ === 9ॐ आद्रेकम्‌ र 2१ मारचगणाः (2 १. पिप्पलीं === ~ २१० ज्युषणम्‌ ... ००७ * ११. पिप्पलीमूलभ्‌ 9 चत॒रूषणम्‌ .. . 1 १। क < ^ 9१ गजपिप्पली ६ २११ चैत्रकद्यम्‌ ~ === 2 पथ्वशूषटिम्‌ ४५४ व १ 99 षडषणम्‌ ००७ ^ ॐ शतपुष्पा बहुच्छतपष्पाच 9) माका = =. = > अद्ित्थिः .., २४२ अजमोदा .. ... .. „+ श्वेतङ्कष्णजीरकं बाग्पिका च ४ काकाः जनः अनौ ॐ विषया. । पृष्ठाङाः ॥ बाहार .- .-- न + जजगन्धा -.- + ~~ ++ वचा --. --- --- .-. २१२ हपुषा क + + विडङ्गम्र --- --= --. + घान्यकम्‌ -- -- ~ ॐ हङ्खनप्ा -.. ~ ~ हिङ्ध ~ -- ~ न वक्षारोचना .. ४ + क सेन्धवम्‌ ... ... ... + सोवचंलम्‌ .-. ... .. „+ विडलवणम्‌ 4 3 सामुद्रछवणमर्‌ ..- --- + भूामजलटवणम्‌ ... ... „+ गङ्टवणम्‌ ४१ ष ओखरम्‌ .-. ... ... २१५५ काचटबणम्‌ 04 + यवक्षारः -.- ~ ~ 9 स्वजिका ... ,.. ~. टङ्कणः ~ -- "न ॐ सोमक्चारः .-. ... ,.. लवणाक्षारः.... ... सर्वेक्षाराः ... ... चिच्वाक्षारः न + अथ सप्ताच्रे्स्तरङ्गः । २७ अथ कपूराद्गुणकथनम्‌... ,, कपरः 4 कस्त्रीद्रयम्‌ 9 जवादिमाजारी .-. भ्वेत्रचन्द्नम्‌ =... „^. बृहद्यो गतरद्किणीस्थविषयानुकरमणिका । २१ विषयाः । पृष्ठाङ्का । विषया" प्ाद्ाः | रक्तचन्दनम्‌ २१७ स्थाणयम्‌ ..- ... .--~ + मलयादिचन्दनम्‌ .. . (च अ अ अ + अगुरुः ... ५ + 10 9 ॥ अगुरुसत्वम्‌ -.+ )) |कञचरः 4 अ कुल्स्कुमं केसरम्‌ ... --- + |[सटी... --. ... ॥ सिह्ककः ~ --- र्ट स्पुद्धा .. न = +) एलावाटुकम्‌ "~ ॐ |[अन्थिपणं; ... -.. न जातीफलम्‌ र क नः = + अ जातीपन्ी ... - % |पद्चाख्यम्‌ .-- --- . २२२३ टवङ्गम्‌ ..~ .-.~ +» |षपोण्डूकम्‌ ... ग कङ्कोटम्‌... ~ „ |तगरम्‌ च स्थूटेला „ |गोरोचना --- ... ^ स॒क्ष्मेत्टष „„ |नखद्वयम्‌ ..-- क त्वचम्‌ वा 1 ह धपतङ्न्म्‌ न व र 9} पन्नम्‌ „ |छाक्षालक्तको ... .-~ 39 नागकेसरम्‌... .-- ..~ + [वपरटीलक्षा... .-. --. २२४ निजातचतुजते ... .--- > पञ्चिनीङकम्नदिन्यौ न ॥ तालीसपच्रम्‌ .-- .-- +» ।पञ्चचाररेणी 94 भीवासः ..- --. + 9 [कमलादि ... --- --- 9) वीडः व २२० केसरः क अ +. वाटकम्‌ | ` ,) |पद्यबीजम्‌ ..- --- ..-. ५) मांसी )» |प्रणालनश्ालटूके ...~ -. उशीरम्‌ र „ |माटतीं .... .-.~ कोन्ती ~~ --~ + |मद्िका .-.-. ... भियङ्कः | „ |यूथिकाद्वितयम्‌ .... पारिपटम्‌ | „ |शातपर्णी्नयम्‌ र कीलेयम्‌ .... -.- „~ „, |केतकीस्वर्णकेतस्यौ । उशीरमेद्‌ .-. .-, .--. „+ नेवरी .-. ~~ कुन्दुरुः ..“~ म. २२९ |वननेवालछी ... ~. # गुग्गुदु$ .=. ० ५०० माचा जः, == २२२६ राटा, ^ १, १,, २२२ टघुचम्पकब्रुहचम्पको ... ,,- २२ बृह्ोगतरङ्किणीस्थ विषयायुक्रमणिका । विषयाः । पृष्ठाः नागचम्पकः.-- --- -“ ॐ चकटः 2 4 9 बकपष्पम्‌, .... --~ --* >) | ॥ छ्न्दः ००० == === ॐ | इ 9 अ = विवक्ति... .. --~ # (रेतसो जनकानि --- -- ॐ मुचकुन्डः - . --- ~ ॐ प्वकार क 9 ^ तिदकः .. ~ -- # |मदकाष्र्‌ .- ~> न ॐ गणेरुका कणिकारः ... २२७ |जाभिष्यान्द्‌ --- -- ^" ॐ) बन्धूक „= ˆ^ ११५. जपा... -.- --= --*+ 9 सिन्द्ररी .-. -- ~~ % ललसी > -~ ~ ॐ फपणिजजकः .-. ~ =-= वमन! --- अथ विरुद्धाहारकथनम्‌ -.- २३० विरुद्धाशनःनिषेधः = ~~ +) नि षिद्धदुग्धम्‌ ..+ --~ # निचि दष्थे .-- --- # 1 । किध कि, बर्बरी @ @ @ १११. 9 । नाचद्धतक्रम त ह क ह + > # / ४ बाणपुष्यच्यम्‌ „„ [कालविशेषेण दुग्धाक्ना ॥ ६ प ध्यापस्यल्वम्‌ ऋ शी ॐ क च > ॐ ध 4 अथाशजिशस्तरङ्कःः 1 ३८ 9 9 दुशटमास्म. .-. - २२६४१ पाचनटक्चषणम्‌ --- ~~ दीपनपाचनलक्षणम्‌ = --- % शमनम्‌ ... ~- --- अनुलोमनम्‌ ~ --- २२८ |अथ राञ्चाद्िगणः -.. --. संसनमर्‌ ..- ~. मेवनम्‌ --- --- =-= ॐ 9 $ ‹ काकोल्यादिगणः; .... --- २२९ क्रष्णादिगणई --- --- 0 रेचनम्‌ ~ --- ~ +, [स्थिराष्देगणः --~ = % वमनम्‌ -.. -.. -.- + |जायन्तिकागणः --. --- ॐ संडोधनष्‌ ... -.- --- + |बिमीतकादिगणः; ..- --- # देद्नम्‌ ... ~ -.- ++ (विभ्वोपकुल्यादिगिणः ..-- देखनद्ध ..... -.- --. ++ | पिप्पल्यारदृगणः दीपनपाचनम्‌... ... -.- +, (वटाद्गिणः.-. --. + भि 9. कतिः क 9 अ ॐ २२२ पलटादगणः + 8 १। 8.2, @ न कै # ~ ०८०, ॐ; विषयाः । अष्टवर्भः चच तुजांतकम्‌ चरणा दिगणः इशमूलगणः श्हयोमतरङ्किर्ण क्षे पुष्कः । 2 कि क [स्थवावष्यदचक्रमाणक्ा ॥ र | विषयाः । लोहगुणाः ... .. २२२ निषधः ... 39 99 अथेकचत्कारिक्ञस्तरज्ञः । ४१ अथ धात्वादीनां छक्चषणश्ो- धनमारणशगुणाः... स्वणायशधातवः ... ख्वर्णोत्पत्तिः हेमशो धनम्‌... हिममारणम्‌. .. हेमगुणाः ... सष्योत्प्रत्तिः.... तस्य नत्र गुणाः क्कः के ` तस्य दका दोष्मः ... खल्यशोधनम्‌ रजतमारणम्‌ रजलथणाः --.. ताञ्नोत्पत्ति ० सकशषोषत्वम्‌ ..- ताम्रकश्चोधनम्‌ ताञ्नमा्णम्‌ तान्रगुणाः ... ह्मि तिक्स्ये .... तच्छोधनम्‌ ... तद्णाः खोहोत्पपत्तिः. कान्तलक्षणम्‌ सेह शोधनम खोहयारणम्‌ .. नि को क + ^+ 8 1 = २४ - २२५ " २९६ . २८ 9१ ९ 2 - १२९ 97 ० 9१ किम्‌ .... सिडपकाराः तद्टक्षणानि. . . सामान्य किम्‌ किंडगणाः ... वङ्कम्‌ ह वङ्रोधनम्‌ वङ्खगणाः ... सीसकश्ोधनम्‌ सीसक्गुणाः अथोपधातवः अभ्रकोत्पत्तिः अथशोधनम्‌ अभ्रमारणम्‌ धान्याभरकस्य {वेधिः अस्रतीकरणम निषेधः अभ्रगुणाः . .. स्वणमाक्षिकम्‌ अश्द्धत्वम्‌ .... शु द्धिपरकारः मारण विधेः; . गुणाः तारमाक्षिकम्‌ तन्मारणम्‌ .... ताटकूकिधिः ११1 । । १ छ ऋ २४० | ताटकस्य रोधनम्‌ ११ . २४२ तट कमर्ण तारुकगुणाः क @# ॐ „ 2 8 । १4 ०५ ~~ ~+8 | नका । , २४३ २४ बृहद्यो गतर द्खेःणीस्थावेषयानुक्रमाणका । विषयाः । ब्रन ष्का. ।[ क्विया। ष्ठाः पृष्ठाङ्का, ।| बिवया । पृष्ठाः । मनःशिला ... . -.. + | गण्ड्कायन्म्‌ .... 1 मनःशिलाशोधनम्‌- ५ ५) । वालुक्रायच्त्म्‌ .-- --- २६१ मनःशिलागुणाः -.- --- 9 | भूषरयन्च्म्‌ ...- -- --= त खपंरम्र ... .-- --- ॐ | -.. ..~ २६२ खपरगुणाः .-. „~ २५२ | क्डिानि .-- --- --- तुत्थम्‌ ... =. --- „+; | दोलायन्त्रेण हेमजारणम्‌ -.-. २६३ त॒व्थगुणाः .-- --- ~~ 3» |क्रच्छपयन्न्रेण हेमजारणम्‌ 3 सोतोथनम्‌ ... --- ---= 9 |घनसच्वजारणम्‌ ..- -- ८६४ सोतोखनगुणाः 9 |अधश्रकसस्वजारणम्‌ ० क व + ॥ गर्भहुतिः ... ..- -~ २६५ अथ दिचत्वारिंशस्तरङ्गः । धर | तक्षणम्‌, .. + + अथ रसोत्पत्तिः -.. --- २८; | दङखायन््रजारणम्‌ .. .--- ॐ रसदोषाः .-- ~ --= 3 |भरनाणजारणन्र्‌ --- -*" ॐ दोषविकाराः. ..-- „~ ५४ | अखनेधन.-- --- --* २६६ कञ्चुकाः .-- -- - ,„ |चारबीजश्र्‌ -.- --~ ~ कञ्चुकविकाराः .-- - > हैमर्चाजम्‌ --- “-- --- २२६७ रसस्य, सस्काराः ,» |रथ्नसरिणाथ तटम्‌ क पटसारणम्‌ --- .-- - ~ २.५ द्रन्द्रमकापकाषधानं र मदनम्‌ ~ ~ -.. +» |अन्यदसरखनम्‌ --- -* म्रखनम्‌ ~ --* २६ |पत्रठेषाधकारः --- "~ ४६८ उत्थापनम्‌ .... ... ~ > |सदद्धमतखारः --- =-=" ६९ स्वेदनम्‌ ... „ |खोटान्तरम्‌ .-. .-- ~ ऊध्वपतनम्‌ । „ |बाद्यदुतयः ... .-- ~ 3 अधःपातनम्‌ ... ,... २4७ |सारणा --- --. 22७० वियंक्षातनम्‌ „, कऋमणम्‌ .-- १४ पातनम्‌ + ~ +», |[खोटमागेण जारणम्‌ .-- बोधनम्‌ ... .--- ~ +, |सिद्धचर्णकल्कः ... .-- २५१ नियमनम्‌ ..- ... , २५८ | सिद्धयागाः .... ,.. २५२ दीपनम्‌ ... ... २५९ हेमकरणप्रयोगः -.. --- # जारणप्र्‌ ... ..^ „ |तारङ्कष्णां ... -- .-- २५४ मन्धकजारणम्‌ ... ., २६०।अन्या तारक्ष्णीं ,-, २.७५ घुहदथो गतरद्किणी स्थविषयायुक्तमाणेका । विषयाः 1 हेभरक्ती --- टखघुताग्रयोगः हेमविथया ..- रसबन्धनम्‌ ... द्रदाक्र्िः -.. जलटयन्बद्रयम्‌ मुद्राह्वयम्‌ ... वज्मुद्रा ~ मद्नघुद्रा अपरा मदनसमुद्ा पारदः ति ऊध्वमस्म . पारदगणाः ..- तलभस्म भस्पस्ूतगुणाः कपुररसप्रकारः सराजः ... दृरदेशः अय जिखव्वा।रलस्तरङ्कःः \ ४६ अथोपरसाः ..- तच गन्धकम्‌ गन्धकश्द्धिः गन्धकगुणाः वञ्चम्‌.. - तद्णः वञ्जपरोक्षा .... वञ्चशोधनम्‌ वंञ्चमारणम्‌ वेकान्तगुणाः वेक्रान्तमारणम्‌ {सि न्दूरम्‌. ~न" ४ # 2 ^ २२५ ृष्ठाङ्काः।| विषया ------------ प्न क्व 111. काः ... २५७६ बालम्‌ + ५ तः | द क --- २.७५ |मानुषबाटम्‌ ् ॥ 99 ररकवयम्‌ च 9> ); ।सणदफनः ८२ २५७८ | खदेकाद्रपम्‌ भ म,५२ | काम्तूकः 9» 2) |रसख्िनम्‌ 93 ~ 9) (कासीसद्यम्‌ क - २८० | कान्तपाषाणः 9१ - २८८१ | कपर्दिका | - २२९० ); | छुक्तिका --- - 1 -- ८८१ | दरदः .. ध 4 2) कङ्कम्‌ ००७ ष, २८२ | राद्ध - २९१ ); |दष्विणावतदाङ्धूः छ २८४ | भनागस्त्वमयूरपक्षसच्वगुणः 3) ४2 १9 दुःण. 99 ` अपरशङ्कणः 1 ,.. २८५ | शिलाजतु ५ „, | किलाजतुशोधनम्‌ ० ,„ | श्रद्धाशलाजटुपरक्षा षः „ |अश्द्धरलटजतुवयुण्यम््‌ 0 9) शद्धाशलाजतुगुणाः 9१ एद्‌ पङ्कः .-- "= १" = ॐ „„ (वालुका --* ~“ 0 „„ |रल्नानि _ .. ०.“ २०५४ „, | उपरत्नानि .-- ॥ २८५७ | तर्षा छश्चषणानि -.- 9१ ॥ ५षा शत्यम्‌ * 9‰ .., , २८८।नेषां मस्णिमू + ˆ" + २६ विषया । रत्नोपरस्नगशणाः .-- -.- विषाणि ... .~. कारकरादिविषमदाः --- विषशाधनम्‌ ह । विपमारणम्‌ 4 विषसेवनमाच्राबिधिः . - त्रिष पथ्यम्‌... . - -~- चिंषगणाः ~ ~ उपविषाणि ध - गुखाद्यद्धः लाङ्लीद्यद्धिः .--- --- विषमुशिश्ोधनमर्‌ .-- -~- जेपालश्द्धिः --- ~. धत्तरबीजकशोधनम्‌. - --- आहफनश्चद्धिः .-- --- अकद्यपपिषाणां गुणाः ..- सहण्डगुणाः 2 कटिकारीगुणाः गुखागुणाः +~ .~-~ --- करवीरगुणाः .-. --- विषशष्टिः .-- --- ~. जेपालगणाः ..- ~. धत्तूरः --- --- .-- अहिफेन - . ,.. अशथ्रमदरवपात्नदिधिः तालकसस्वम्‌ .-. अभ्रकद्यतिः ध अथ चतुश्चत्वारशस्तरङ्कः । अरिषटज्ञानापायः ... --. छायापुरुषटक्षणम्‌ । 9 @ ॐ पतुष्ठाङ्काः । गहयागतसराङ्गणास्थावववानुक्रमाणक्का | २२९५ | अथ पच्च चत्वारिशारतरङ्कःः । ४९५ ११ भन नाड(पराक्षा २०७ २०.७५ .अथ षट्‌चत्वारश्स्तरद्गःः । ४६ २९८, ,„ |जिह्वापरीक्षा --- --- ३०९ ९०९ क ~ अथ सप्तचत्वारश्स्तरङद्कः । ४५७ 9 > |स्वश्राः == ०० - २०९ ०० „„ | अथाष्टचत्वाररास्तरङ्गः । ४८ |दूतविज्ञानीयम्‌ .--. ३१२ ”› |रोगम॒क्तिविज्ञानकोश्कम्‌. - ३१२ ९, >» | अ््कानपश्चाशश्स्तरद्कः । ४९ - © + ङाङ्कनाः;ः --- --- --- २१४ ? अथ पञ्चा्ास्तरङ्खः । “५० ९। „„ |वणस्वरविचारः --- ६१५ „„ |तत्कोष्टकम्‌ .-. --- --- ३१६ २०९ भ अथेकपच्वाज्ञस्तरङ्कः + ५१ ९ > | मजपरीक्षा..- .-- --- ॐ १९। अय हिपश्चाशस्तरङ्खः 1 ५२ 2१ २०२ ८ मटपरीक्षा ... .--. --~ ३१४७ ४४ अथ वेपञ्चाशस्तरङ्गः । ५३ ९। २८६ खध्पराक्षा... „^, ,.. ३१८ बुहयोगतरङ्किणीस्थविषयात॒क्रमणगिका 1 विषयाः । चठाङ्का, | अथ चतुष्पञ्चाशस्तरङ्खः । ५४ ससाध्यव्याधे(मस्पकः ... ह अथ पञ्चपच्वाक्स्तरङ्कः । ५५ भषज्यय्हण बिधिः... भेषज्यय्हणे मङ्गलम्‌ भषज्यकालाः ... .. मानाः .. ... २६२ ९ "९ २२१ अथ षट्‌पञ्वाशस्तरङ्खः । “६ ज्वरादिरोगोहेशः .-. दाषमेवाः -.. .. .. दापादेव्द्ध्निदानम्‌ ... अतिव्रद्धदोषधाल्रमलानां ह्वासनम्‌ ..- --. दोषधग्तुमलठानां क्षयस्य निदानम्‌ ... .. ... श्रीणाना लक्षणानि ... उगेजःक्षयस्य निदानम्‌ ... श्च।णोजसों लक्षणम्‌ ... क्षीणानां द्‌\षधातुमलान्तं वधनम्‌ -.- - . ... द्वण्यकारणं क्षीणस्येच्छाबि- शोषः र दूोषधाठुमलानां व्द्धानां च चिकित्सा त बलटक्षणम्‌ .- बलस्य क्षयनिदानप्र्‌ः ... बटक्षयलक्षणम्‌ ... -.. चरुवु{दलक्षणम्‌ „+. @ भक कन । हि ,} | क ® कि क @ ओ ~ .- 8२२ 2 ॐ ३२९२ विषया ` बट वदङक्षणम्‌ 3 अथ ज्वराधिकारः... र।गज्ञानोपायः .-- ञ्वरोत्पात्तेः .. ज्वरस्वरूपम्‌.... ज्वरहेतुः ..-- ... वातज्वरानिदानम्‌ ...- पित्तज्वस्टक्षणम्‌ . _. श्टेऽमज्वरलक्षणम्‌ ... वात।५त्तज्वरलक्षणम्‌ वातश्टेष्मज्वरलक्चषणम्‌ पित्तश्छऽमज्वरलटक्षणम्‌ ३२४ | सनिंपातज्वरलक्षणम्‌ 9 सनिपातभेदाः .... नामानि ... ... विद्धाख्यः .... २२५ |शाकराख्यः ... ९ 4 मह्ाख्य; .... --- वेस्फरणाख्यः ... श चघ्रकारा ... ... फम्फणाख्य... -.- २२६ | गट करृतस्याख्यः ... स्यामाख्यः... --. २२७ क्रक्रचाख्यः..- ..- 0 ११ 27 % करपालः करकटाख्यः ... ... पाकलास्यः .. ... संमोह ..-. ,.. # बै-@ ? २.9 पुदछाडाः | . २२८ अय सप्तपच्चाशस्तरङ्खःः { ५.७ २२२ २८ बुहदययोगतरङ्किःणीस्थेविपयानुक्रमणिका । क छ कुक क इ ी ीीणिणीिरणरं रिष्या 1 पृष्ठाङ्का ।| विषयाः । पृष्ठा । तन्चान्तरस्थस मिपातमद्ना- अन्तर्वगलक्षणम्‌ - .-- ३४० मानि .-- . -.-- ३३४ बाहेवगलक्षणम्‌ # तेषां कालावत्यिः - --- > |आमञ्वरः ति संविगः ... -. .--- + [किंषमहेतु;ः -..- -- -- ॐ अन्तक ..ल .. .- +) |पच्वमानद्क्षणम्र्‌ - -- ॐ रुण्दाहक; . ..- . ६६५ निरामज्वरलक्षणम्‌ 7 ¶चेत्तश्रमः „ . ,, [ज्वरस्य दहोोपद्रवाः ~~ ॐ कणकः , ,.. .. +» | विषमे पच्च गदाः --- --- र्४ष कण्टद्ुन्जः „ बहुलक्षणम्‌ -- --- --- ॐ शीताङ्खः - .-- „, |तच्नासाध्यस्वम्‌ -- ~ ॐ तन्द्रिकः . „+ |धातुपाकलक्षणम्‌ - - --- ॐ प्रलापकः .. .. ३२६ दोषपाकलक्षणम्‌ --- --- 3 रक्तष्टीवी .. .. „> |तच्रौषधदानम्‌ --- --~ 5 मग्नेन - --- - + |ज्वरमोक्षलक्षणम्र्‌ --- - - ३४२ अभिन्यासः. . 4 | 9 ++ ^ ५ जिह्वकः .. --ल ~ )) |किगत्तज्वरलक्षणम्‌..- - - > सनन ` [ अथाश्टपच्वाक्षस्तरङ्कःः। ५८ साध्यासराध्यत्वम्‌ ..- --. ६३५ आगन्तुः .- ~ ~ ॐ अथ सवज्वरोपक्रमः --- 3 विषमञ्वरप्रकरणम्‌ --- % |निवातसेवनशुणाः - --- 5 पञ्च प्रकाराः (र „, |उघजनानिलस्य .-. व तेषां स्थानानि ~. „ |च्मव्यजनस्वय -- --- +) सततः. .- ् क -- . ३२८ वङ्ाव्यजनस्य ५ -.- ९४३ सततकः ... .. „ |खाजुरानिलस्य - . --= ॐ अन्येद्य॒ष्कः ..- .- --- )) |मायूरवसख्रवेचजाः .- --- )) तुतीवकचतुषको ..- --- »› |तरुणज्वरे निषेधः .-- ~~~ ॐ विषमलक्षणम्‌ . . --- > |परिषेकादितेवनापगुणाः..-- ;) बिविधस्त॒तीयकः ... ..- ), |छलङ््बनाचरणम्‌ ... ... अङ्गयहर्वरः = --= )) ।दङ्बनसहत्वम्‌ .. .-- ३७४ सप्तधातुगतज्वरलक्षणम्‌ .. . २२९ दोषपमाणमू साध्यासाध्यत्वम्‌ ..„ > |तरुणज्वरः = 9 कछ क @ केः 1१1, १.2 वृहद्योगतराद्खेणस्थावेष याचुक्रमणिका( । विषया. । टङ्क । हीनटखङ्यनम्‌ 92 लङ्घना तिक्रमे दोषाः , लङ्घनगुणाः )> जलदानयप्यः २४५ मन्दपानीयदानयोग्यः , रात जलदानयोम्यः 1, उष्णजलपानप्रश्णास्तिः 9? उष्णोद्कलक्षणम्‌ ४2 कि, क, क, = ऋ रोगकालादिभेदेनोष्णोदकम- माणम्‌ ग उष्णोद्कपानगुणाः तस्य किया. - समयान्तरगुणाः कषायनिषेधः | वमने कमः .- .-. ~ उगाषघदानसमयान्तरशुणाशु- णा ,.. तजावेशोषः . . १। २४८ 3 अयेका(नषाटेतमस्तरङ्कः । ५९ ज्वरे पथ्यानि + शाक्रानि ... ..- अन्नम्‌ .... .-. ज्वरे मासानि ... फलानि ... .-. पराणघान्यम्र्‌ ... ... ज्वरे ्पव्विनम्‌ ... --. तत्सप्रदानक्ण्टः क वातज्वरे शाटेपणण्यादिः . .. किराताः ... ... ... काश्मयाद्िः.... ... --. प॑त्ते कट्फलादिः २४२, विषया" । दुरालमभादेः..- पथटकक्ाथः २ श्टेष्मजे वी जपुरादिः भूननिम्बादिः... -.- आमलटक्य।दिः =. उातभदावटठेष्िका. .. सवेज्वरे गुङच्याद्‌ः वातापत्ते पञ्चभद्र जलम्‌ वा तश्टेष्मजें छ्ुद्रापदेः आरोग्यपञ्चकम्‌ पित्तश्टेष्मजेऽग्रताषटकम्‌ संनिपातजे दृक्मलादिः भाग्यादिक्राथः अशादशाङ्खः न पञथ्चतिक्तकषायः अषश्टाङ्खावलेहिका .-.. दृशाम्रलादयष्टादराङ्खः चतुद राङ्क: ... वाद्कास्वेद्‌ः नस्यम्‌ -.. नेर्ावनम्‌ शिरी बादयशनम्‌ धातुगतज्वराकरिया .. . सिद्धाथा१द्‌ः उद्धलटनम्‌ ... . - दुभ्भादिक्छियाः रयिगादानां चेकित्सा संगः अन्तकविकित्सा ..- रुग्दाहप्रतीकारः ... वित्तविभ्रप्रप्रताक्रारः न कने चकेन, | ॥ + 8 + - © विषया । कणिका{चिश्छित्सा ... कण्ठ्कव्जाचेकित्सा शो ताद्गनमार्चाकिस्सा ... तान्दिकाचक्षेत्सा ~. प्रटापक चिकित्सा .. . रक्त्टीविप्रतीकारः ..- भयनेचप्चकेत्सा ... अजअ मगम्पखाचाक्ट्सा सख(मेपातभरवो रसः स निषातारेः = जिह्वक चिकेत्सा आगन्तुज्वराधिकारः विषमज्वरवचिकेत्सा विषमे किया चा त॒ाायकज्वरविकि मुस्तादिक्राथः ... पिप्पर्टावधमानम्‌ .... छदादि१ ..-. ... तच्ापराजितो धूपः माहुश्वरो धपः वि द्‌तव्यादई ... ... ऋ ॐ ॐ खा क्षि | +. (र (म बहयोगतरङ्किणास्था्ेवयायुक्रमार्णेका पृष्ाङ्का ।| विषया. । पृष्ठाः ३६० |नारायणाख्म्‌ = .--- -- + ~= १9 खदङनचुणंम्‌ ध = . ३६१ | लघुखदशनम्‌ = --- -.- ६५५ „› | तार्टलसा्यम्‌ न ३६२ | सितोपलाद्यत्‌ ..-- ..- „+ )» |जाणज्वरे तेटानि ... ... ४ ५» |षट्‌तक्रतेलम्‌ ४ श ३३ लाक्षारसविधिः -. --- ३७६ ३६४ | ल घुलाक्षातेलम्‌ .-. .--- 3 ॥ + |, शुङ्ग्यादिचतुःषषिकक्राथः कल्याणक घुतम्‌ ... खधघुषद्पट धूतम्‌ ... महाषट्‌वटं घूतम्‌ ... जं।णज्वरप्रकरणम्‌... निदि ग्धिकादिः ..-- अथ चुर्णानि वक्षादेचृणम्‌ ... अमलक्याद अनन्तादि... „~ चन क य ३६५ |बहलाक्षादितिलम्‌ .-. --- 3) ४ |मध्यमटाक्षातेलम्‌ .-. --- # ०, |धषट्रूचरणत्टम्‌ === === 5 ३६५५ [अङ्गारकं तलम्‌ ..-- - - ॥; दाहज्वरपरतीकारः , २४७ २६८ |सप्तध।तुगतज्वराचेकिरसा ..- ,) २६०२. जय रसा - .* =. २.७८ >> ।सानपत वरमद्रारव्या रसः ., ३.७० | बह्याख्रस्सः -.- ---- ५८4 षि विद्याधररसः .-. --- ३७९ 3 |विनांद्‌ाक्याधरः - ~ --- +) ३७१. ज्वरमुरारेः . ज -.- ..~ + , |महाज्वराङ्क्ुशः ..- --- 2८० ३.७२ वचिन्तामणिरसः ..- -. „9 ॥॥ खचिकामग्णों रसः ॥+ % [महाङ्‌(तज्वराङ्कंशः .-- ३८ २.७२ | चन्द्रुराखरः .-= ---- --- +> +» | ूतसजावन्ं गुष्टेका -.- „>. +» |भस्मश्वरः ... --- -- „+ » |पञ्चवक्नो रसः ..- .-. ३८२. स्वणमालिनीवसन्त -.. )> {ज्व्ररष्ना वारा -.. .. बृहद्यांगतरष्केणौ स्थावेषयानुक्रमाणिका ॥ विषयाः । जनदस्वरहरा वरटा .*. क उदकमञ्ररीरसः ... .--- ६८३ ज्वराद्कंशः --- --- “> हुताक्नो रसः =-= --~ ॐ) राीतमश्जी रसः --~ --- ॐ भिषभारसः ... --- .-~ २८४ रीतारि ... --- --- ॐ चात॒थिकारिः .-- --- ॐ अथ ष्ितमस्तरङ्कः । ६० संनिपाते म्रछ।यां लोकनाथो रस -.-. .-.. ॥ संनिपातसयः ... .-.. 2८4 जलयोगिकः ... .-. ६३८ चिदोषनीहारसयः ..- --.- 3 रसचुडामाणेः -.~- --- वाडवाख्यो रसः ... ३८५७ सचिकामरणो रसः 5 सूचिकामरणो रसो रससि- न्ध्यः == --* - २८८ विपुरभेरवः ... ॥ गन्धलोह - ~ -*न _ ३८९ अथेकषष्ितमस्तरङ्कः । ६१ अथ - प्रत्येकं उ्वरोपद्रवाणां चिकित्सा .-.- --- ॐ मरछायाम्‌ --- , --~ --~ ॐ अदश ० == ==> 9} श्वासे 9 4 4 अरतौ --. ..=त =-= ॐ पिपासायाम्‌ ५ धु्ाङकाः | ९। विषयाः । ज्वरातिसररि.... ~ + दिक्तायाम्‌ .-. .- .-~ >+ वमनश्लान्तिः -*- - . ++ कासारिर .--ज = ~ 9 निद्वानाक् उपायाः 4 ज्वरशाान्त्य्थं विष्णुस्तवनम्‌ २९१ अथ द्विषषशितमस्तरङ्कः । ६२ अथ दुजलजनितज्वरवचिकित्सा ,+ द्यण्टाक्राथः...- - . .-- १» परोलादिः . . ... ६९२ किराततिक्ताद्चर्णम्‌ .-- ,,» दुजलजेतारसः ..- --. +, अथ चिषाश्तमस्तरङ्कः । ६३ अथातीसारनिदानम्‌ “~ ¬+, असाष्यलक्षणम्‌ .-- ... ३९४ अतीसारनिवृत्तिटक्षणम्‌ ... )) अथ चत॒ःषशटितमस्तरङ्कः । ६४ अतीसारपवरूपचिकित्सा.-. ३९ षडङ्कयषः --- -- -. आमातिसारः --- ... ++ धान्यपञ्चकं चतुष्क च ..-- =, अमयादचतुःसमा गुरिक। ३९७ कलिङ्ग देचर्णंभ्‌ ... - . + लला तीसारज्ान्त्यथं साप- ष्पानम्‌ ... .-- --. ६९८ पक्रातीसारः.--~ --- --. > समङ्कगदया गुरिका.-- ... २९९ २०५०।कञच्चटकादि्‌ि... =. ० > ३२ ` क्षयाः ब्ष््ाः।| क्षयाः! ` गृषङ्कार ५. ष टद्ुगङ्खगाधर चणम्‌ अङ्टलश्रलकल्कः ..- वातात सारचक्ित्सा पित्तातीसारचिल्िस्सा रक्तातीसारः ल्ुटजाष्टकक्ाथः .-. 'वत्सकादिक्राथः खी बेरादिः रजाश्नादिचूणम्‌ पिच्छावस्तिः ॥ स्रीरिव्रक्षायं घरतम्‌... कुटजक्षीरम्‌ . ... शतावरीकल्कः .. नवनीतावलेहः ... चचन्दनकल्कः ॥ गुदपकर अरर दहु चापचारः जदव्यथायामुपचारः श्टयेष्मातिसारः . संनिपातातिसारः .... चहच्छाषटेपण्यादि ङुटजपुटपाकः . .. स्यानाकष़टपाकः ... छुरटजावलेहः ` .. पडङ्कघततम्‌ ... ... श्लेष्म पित्तातिसारः वा्तश्टेष्मातिसारः ... छयंतीसारः . .. शाफातीखारःः ... भयरोकूजावतीसासै कटल्याणकावलेह; ... आमपाव्वनविधिः; ... क परषाडाः | | ॐ # ११ छहंखागतरङ्किण।स्थविवयानुक्माणेका । विषयाः | प्रवाहिका: 9 स्यषणदद्य चतम्‌ श =© | एराषकश्चषयः ... ११ ४०९१ सामान्योपचारः ... सबवातीसार उपचारः क्‌ टजाछकावदेहूः . . क पित्थाष्टकम्‌ लघ्चटाइङर्णम्‌ ... एदहाई्णंम्‌ त म्रतसजीवनो रसः... चन्द्रपममावरठी अथ पञ्चषाषटेतमस्तरङ्खः अथ उवरातीसारः .. पाठास्प्तकक्ाथः नागरादिः द्वाबेरादिः .. ,.. काटिङ्गादिक्षाथः ... उशीराद्क्ाथः -.. सिद्वा ... -.. व्यापादयं चणम्‌ ... अथ घतरषषितमस्तरङ्खः अथ गरहण्यायिक्ारः ग्रहणी निदानम्‌ ... यहणीलकश्चषणम्‌ ... कल्टाटक्षणम्‌ परवंरूपम्‌ ... .... वातजा ... ... तन्न घ्यथाः .-, + 8 ^ की क एषाः । 99 6 । ९ ४१ चह याोगतरङ्किर्णस्थविषयानुकमणिका । ६२ विषयाः । पृष्ठाङकाः ।| विषयाः । पृष्टाडाः ॥ पित्तजा ..- . ४१७ |सुवणंरसपर्षरठटी ... ५ कफजा ~ ... » [हणीकषादः ... .-= ॐ ईतेदोषजा ... -.- 5, | ग्रहणागजकेसरीरसः --. ४२५ चटदींयन्ाख्यो ग्हणीरोगः ;, |गहणीकपारम्‌ 9 संयहणीलक्षणम्‌ ..-. .-- >» |रसपर्पटी ...- ~ ..- ++ साध्यासध्यटक्षणमर्‌ --- ४१८ शम्बूकमस्मयोगः . . . - 5 अथ सप्तदरितमस्तरङ्गः । ६७ [अरहण्या निषिद्धान्नानि --- ४२६ अगस्तिख्तराजः १) अथ अहणीविष्ित्सा तच्च वातजा... -.. तस्था उपचारः ..-. ~. पञ्चमूलाद्य छतम्‌ ... खुण्ठीघुतम्‌ ... .-- ... अथ पित्त्हणी .-. रसाखनादिचणम्‌ .. . नागराद्यं चणम्‌ ..- चन्दृनाद्य चतम्‌ भ अथ श्ेष्मग्हणी ... ... रास्नाद्चुणम्‌ अथ सवजाग्हणी... .... छुण्ठयादिः --- ..- चि्नरकादिगुटिका ... ... कल्याणकावदलटेहुः .. .-- बुद्ध गङ्गाधरं णम्‌ च दलवङ्गादिचूणेम्‌ ह जार्त।फलाद्यं चुणम्‌ „ , महाकहयाणगृडः .... ... 92. 9१ +| ६, १ ॐ१ ४२२ साध्यत्वादि. . अथाशटषषितमस्तरङ्घःः। ६८ अथार्शाधिकारः निदानम्‌ ..- --= ^ वाताशहितुः ५ पित्तशेहितुः ह क फाशोहतुः . . - जिकाषाकोहेतुः . - पुवंरूपम्‌ - वातारोलटक्चषणम्‌ .-- क्त्ार्घोीटक्षणम्‌ ... कफक्ञाटक्चषणम्‌ ... विदोषारशोंलक्षणम्‌ रक्ताशोटक्षणम्‌ वातानुबन्धः कफानुबन्धः . ..- .-. # कनै १ अथेकोनसप्ततितमस्तरङ्कःः। ६९ स्जरसचु्णम्‌ ४२२३ |अथाशंशथिक्ित्सा .. .-- ४३० ष्बेल्बादिघूतम्‌ ... ; [तस्व प्रतिक्रिया .... ॥ तक्रहरीतससी ...* ... +; | तिलादिमोद्कः -- ४३१ अथ रसाः ... °= .„.-- ४र४।मरीचादिमोद्कः -. „= )) २.४ बहृद्यागतरद्धिणीस्थविषयानुक्रमाणका । विषयाः । पृष्ठा ।| विषया । पष्ठाङ्धाः ॥ नागकसरायवलेहिकद .~-. > विष्टस्चाजीर्णमरा --. --- 3 शिरीषद्रोजा दिठिपः ... ४३ विदग्धाजीणम्र्‌ .-- --- 5 राखाश्रमादिः ... --+ + |रसश्ेषाजी्णम्‌ -. ~~ > सरण पिण्डो ,„ ..- +» (एदिष्चीटक्षणमर्‌ .-- --- ॐ क्रारःकायनगरषाकत्सा --~ ४२३ पञ्चोपदवाः... - - --- ४४० समराकर चुणम्‌ ... --- अलस्कटद्लणन््‌ --- “~ ॐ षच्तुःसमो मोक्कः .-- .-~ + कृण्डालसकटष्षणक्र ~" सिन्धूत्थदेवदाल्यादिठेपः --- ४३४ वलाम्बका न , क्लारसूच्रम्‌ .. .-~- --- ) दैशजातामसमुद्ध्‌वलख्षपानर्‌ 3 श्राणपरदो मोदकः ... .-- 3, |अजलसे विप्रूच्यामारष्टम्‌ --* 9 श्रीबह्श्षालो गडः. . - - 2; भस्मकलक्षणम्‌ +. “~~ ॐ अगस्तिमोढकः --- --- ४२५ |जजाणापचास्म, --- ४४९१ स्यांपाय चणम्‌ .-~ - - 9) षटूधक{रजाणपल्ञम.+ -- ॐ विजयचणय्‌ ... --- ४३६ त्रलटेषः .- --- -- ॐ तरहद्धलातकलेहः . - -- दिवास्वापाहाः --- --~ ॐ) अम्मदाहाद्‌ --. --~ +» |गडाष्टकम्‌ --- --- = ॐ नित्थोदिता रसः .-. --- » [अजीणंमदेन वमनाद्युपचाराः ४४२ अर्ःङठारो रसः .-- --- ४३५ चिच्रकादेयवागुः --- --- ॐ पथट्यापथ्यम्‌..- .-.. --- 3; संजीवनी गुटिका --- -- ॐ षिषूचिकाखनम्‌ .-- --- ४४३ अथ सप्ततितमस्तरङ्घःः । ७० ० अथिमुखं चणम्‌ -.- --- ॐ अथाथिमान्याधिकारः -.~- +; | दिङ्ग्वष्टकं चुणम्‌ .... --- 3 मन्दाद्यशिचतुशट्यम्र ---. 5, ।टघुवेश्वानरं चूर्णम्‌ -.. विदोषजः .-- .-~ --- ४३८ टवणमास्करं चणम्‌ ..- तद्रश्चषणक्मः..- .-- --. > |अथान्यह्छवणभास्करं चणम्‌ ४४४ तस्योपचारः... „~ .-. „, |धनजयवटी .. --- --* ॐ [क शा च {व = ७ = अ = ७ ५९ अथेकसप्ततितमस्तरङ्गः 1 ७१ 1 क अम्रता्णवो रसः .-- --- # अजीर्णनिदानम्‌ ... --- ,), बृहदभिमुखं चणम्‌ . -- ४४६ अ अजीणसामान्यलक्षणम्‌ ... ४१९९ | एकंकाहारज{निताजाणस्यंक. आमाजाणम्‌ क अ कमोषघष््‌ ..-. --- % [ - शक कुहदयोगतरङ्किर्ण स्थविवयानुक्रम णिका । ३५१ विषया. ।\ परष्ठाङ्का ।| विषया" | पृष्ठाङ्काः 1 शङ्कवटी ... --- अपरा शङ्कन्वर्टीः ... .-- . ४४९| अथ जिसप्तातितमस्तरङ्घःः । ७३ 7१ $^ ॥. अथ कूमिनिद्‌ःनप्‌ त 9 4 . ४९५० ~ क ५१० कफोद्धवाःकृमयः... .- >+ राङ्कवटारसः नः 8 १" तत लोणितोद्धबाः -.. ..~ ४९५८ घटन्मह।दा धर ००० १५ परीषजा ॥ व्याष्रसः ... --- ..- ४५१ क क + + त त ` | आमभ्यन्तरक्रमिलक्षणम्‌ ... „` € ड == क (> क क न ए क्रमिरोगचिकित्सा.... ..- ४५९. ध» ^ “"" “` "| विटकफोस्थकृमिनाशोपायाः ,) अभिमुखो रसः ... ..- ४५३ (न अजीणारिः रक्तजकमिनाशे धुपः छह ©. ४ तै "^ . ०००५ ७ 9 ११ विडङ्गादितिटम , विपूच्यादिविकित्सा -- > [कृमिभुद्भरो रसः ... ॥ अनभतमाषधम्‌ .... ४-५.९ (ने वधः ~ &\ निषि न क व चुकादयं तेलम्‌ ~ --- ऋ । उन्छ्शलक्षणम्‌ =... ... + | जथ चठुःसस्ताततमस्तःङ्ग> । ७४ वचषद्रकमूः त "शतं "क पाण्डरो गनिव्‌ानम्‌ .-.- ४६१ अमता हरीतकी .-- - - ४५५ | सुज्छलक्षणम्‌ ... -.- र हुताशनः .-~- ~= === ॐ |अजस्ाभ्यट्वम्‌.-- . - --- 5 लघुक्रव्याद्ः.- -- --- >» [कामला ~ --- ~ + य. दिस ततितमस्तरङ्कः ५ ७२ कोषशाखाश्या कामला --- ); + + कुम्भकमटा व 3 अथ मस्मकरोगनिदानं चकि- | हदमक्म्‌ --- ४६.३ तसाच ..- .-.- --- ४५५६ | जय व्चाकूत्त्ा 9 9 उपद्रवाः .-. ... --- + [अयोमाद्कः .-- --= “~ ॐ तस्य दिया... ..- -.- 5 | मण्डूरवटकाः ~ -- 9 विरेचनम्‌ ..- --- ~ + | मण्डूरलवणम्‌ .-- --- भद तस्य हितम्‌ ..- --- -- >» | नवपयस चूर्णम्‌ ~ -- ‡ तस्य विशिष्टत्वम्‌ . . ~~ » | हलामकावोषेः --- -"" ४६५ दाोषधात्व्चिपक्ापक्ता ..- , | चेफलाद्या लाह; .--- --- ४६६ ५ अ । अ तस्योपचाराः --. ४५७ | चेलाक्यनाथः --- ~ ५ विवायददिषघतन्‌ -.- --- + ' अग्रता चुनम .-- -*- ॐ २३९ विषया ॥ एष्ठाङ | अथ पञ्चसप्ततितमस्तरङ्कःः । ५८५ रक्त पित्तनिदानम्‌ ... --- ४६५ साध्यासाध्यत्वम्‌ 99 रक्ता पत्ताचेकेत्सा ... ५६८ रेचनम्‌ + + रक्तापित्तस्यापवचारः -.-. ४६९ तस्यान्नम्‌ ,.. ...~ .-.न + युषा्थञऽन्नम्‌ .-. .. ॥ अम्टदानम्‌ ... ... च दानार्थं फलानि ... # शाकम्‌ र भासरसदानम्‌ 0 चन्दना चणम्‌ ..- -.-- ४७० राजमातण्डाक्तोपचारः --- ), एलाद्गुरिका .-- --~ + परियङग्वादिचुणम्‌ .... ७? दुर्वादं चतम्‌ ..- .-- ४७ वासाद्यं चतम्‌ ... -.- + रातावराीघुतम्‌ .-.. --- ४५७३ बृह च्छतावरीयतम्‌.... --- कुष्माण्डावलेहः --- ---~ > खण्डकूष्माण्डः .. . ४५७४ वासाखण्डः-.- -.. -.~ ++ खण्डखाया लेहः ... -... ४५७५ खण्डामटकं खण्डहरीतकी च ४५७६ रसाः... ... ... ... वासाद्तः ... .-. ... ११ १९। अथ षट्‌सप्ततितमस्तरज्गः । ७६ अथ क्षयरोगतिदानम्‌ ... बृहद्योगतरङ्किणीस्थविषयादुकमणिका । विषयाः ॥ क्षयटक्चषणम्‌... --- ... शोषटलटक्षणम्‌ व स्वप्रठ्टत्वम्‌... --- ~ राजयक्ष्मणा टश्चणम्‌ व्यवायशोषिक्षोकशो पणो जरारशोषीं ... ...- .-. व्यायामषशषी ..-- -... अध्वप्रकोषी छ रक्तशोषीं ... -. ... अथ क्षयरोगचिकित्सा -.. षडङ्कयूषः -.- --- सप्तास्तलोहम्‌ -. --- दशम्रलाद्क्रिथः इ ताटीसायं चुम... ... सितोपलां चणम्‌ त च्यवनप्राश्वकिभीतकावलटेहो चतुद शाङ्गलोहम्‌ ..-. ~. अगस्त्यहररीतकं .... ..- चयवनप्राक्ः... ... .... खण्डपिप्पल्यवलटेहः (४ शिवगुरिका + लद्युशिवगुरिका ... शिलाजतुश्रयोगः ... .... यवान्याद्यं चुणेम्‌ .... दिपञ्वमुलाद्ं घतम्‌ चलाय घुतम्‌ द्राक्षासवः पिप्पल्याद्यरिष्टः ... छागलादिघ॒तम्‌ ... ... चन्द्नादितेटम्‌ ... ... > ।बृहन्नवायसम्‌ छंषाडाः॥ ठ \७५ॐ 27 वहयोगतरङ्किणीस्थावेषयानुक्रम्िका + विषया. । लाश्चाष्दितेटम महाटाक्षादेतेटम्‌ ... रत्नगर्भपोरटीरसः. .. कुमुदेश्वरो रसः पच्वाप्रताख्यो रसः राजस॒गाङ्कः मगाङ्कः कनकसन्द्रा रसः . . स॒बर्णपपटीरसः भाणप्रदा पपंदी लोकभ्वररसः लोकेभ्वरपारलटीरसः द्विताया राजम्रुगाद्ुः शिलाजत्वादलीहम्‌ वसन्तङुसमाकरः ... चेटोक्यचिन्तामणिः सूयपरमा गुटिका ... ष ऋ @ अथ सप्तसप्ततितमस्तरङ्खः अथोरःक्षतानिदानम्‌ उररक्षतचिकित्सा . .. पटाद्िगुटिका यशट्याह्वादय धुतम्‌ बटाद्य घुतम्‌ भ्वद्‌श्चा्यं घुतमर कल्याणघुतम्‌ ब्राक्षाद्घूतम्‌ अमूतप्राशावलेहः रसराजः अम॒तेश्वरो रसः राजमगाड्ूने रसः क @ क २\ॐ पृष्ठाडा । विवया. । पृष्राडा ४ #। क अश्चरसः ॐ @ छ @ @ ॐ 117. » 6 . ४८ ! हिताहितम्‌ ..... ,.. ५५०० 2 | अथाष्टस्रप्ततितमस्तरङ्खःः । ७८ . ८८९ 9) |अथ कासानिदानम्‌... .--- 3 . ,, |पच्व भरकाराः 1 = ९० पवरूपम्‌ व = ५१०१ ), |चातजः कासः .. #॥ ... 99 | पित्तजः ह, 3 र + --* ४९१ |कफजः 9 ` = ॐ} |परयजः .-. ॥ 9 - 9 |कासविकिस्सा ५ ~ ५१०य्द्‌ = ४९२९ | पथ्यम्‌ ००० = = ॐ ... +) | तस्योपचारः ~= ॐ) - ४५३ अपराजितो टेहः .. ॥ -- ॐ |माग्याद्यवटेहः .. इ + ` ४९४ | विभ्वा दटेहः ~ --- ५० ॥ «७७ दशमूलाद्घूतम्‌ 9 _ कण्टकराटलटहः ९०० ०००० $ - ०४९. |बलादिक्राथ.. ॥ . ४९६ | शल्य{दिक्राथः ह १ |खजूरादिलहः . ९९०४ ४९७ |क्वःरामटघतमर्‌ ..-~ ~ # + 9 |नवाङ्कन्युषः ..-. -.-~ न 99 „> ।शल्यायवलटेहुः ¢ - 9 |व्योषाद्यं घतम्‌ + . ४९८ | अथ इन्दजकासचिक्ित्छा +, 29 कदूफलादिः 1 99 अथ क्षतकासाचाकत्सा ... ५०५ 39 ४९९ | इष्ष्वाद्यवलटेहः अथ श्चयक्रासचिच्तित्सा -.~ + ३८ बृहयोगतरङ्धिणीस्थ विषयानुक्रमणिका ¢ विषया. । विषया.। ष्ष्ठङ्काः।] विषया । षट पष्ठाडाः। पि प्पल्यवलहः ~ .- >) (असाध्यलक्षणम्‌ ... ॥ काकुभमचूणाम्‌ --- ˆ~ ॐ | हहिक्ताचेकित्सा .-- ..- ++ पिष्पल्यादिघ॒तम्र ... --- ५५०६ य पिप्पल्याद्यवलेहः -.. ५ अथारातलमस्तरङ्कुःः॥ > निभ) *» [अथ श्वासनिदानम्‌ -.. ५१६ ? |पश्चधाश्वासनिरोधनिद्ानम्‌ माग्वाद्क्राथः -- -- › |पूर्वङपम्‌ ..- ५१७ प ¬ (श्वाससंप्रापसिः - ~ --~ अथ संवकासः ३ ५५.०\१ महाश्वासलक्षणमर्‌ ... .-- „+ क न न क अ का = सक +न, + हरीतक्याद्यो मोदकः »» |छिन्नश्वासः... ~ -.. "` न क | “ हि तमकभ्वासः 22 मरिचाद्ं चूर्णम्‌ . ,, [परतमकश्वासः --- -- ५१८ कण्टकारीघृतम्‌ ~ > | छद्रश्वास्लक्षणम्‌ --* -*~ ॐ व्याघ्ीहतकी -.~ >» [अथ श्वास्प्रतक्ारः *५१९ कासकण्डनोऽवलेहः ~ ५१०५ ङुलस्थाद्क्राथः र 2 पारदाद्चुणेम्‌ --- --- > कृशमृल््रदृक्राथः - - --- ॐ कासकतंरी गुटिका --~ > [द्वकावाादृक्राथः 9) निषेधः ... ` ५१० |गडाविदुष्का 29 अथेकोनाश्ी तितमस्तरङ्गःः ।\७९ य) न गृङ्खन्यादिज्णम्‌ ..-- --- ॐ अथ हिक्षानिदानम्‌ --~ ५१३ | गुडाबटह- --- --- ॐ हिक्ाटक्षणम्‌ --~ +, दास्द्रावटहः ~ === % पच्चप्रराराः... ... „„ |दाज्यायं चर्णम्‌ ... 20. पुर्वरूपम्‌ ... ५», | माग्यादिटिहः 9 अन्नजा हिका ~ ~~ 5; | चि्रकहरीतक्यवटेहः ... ५२१ यमला -.. +> | मागींहर्‌।तक्यवलेहः #; छछत्रिका --- --- --- + [छद्रावटेहः..- .-- ~ ++ गृम्मीरा -,. ~ ९११४. गुरा न चन्न = == ॐ: महाहेक्ञा -.. ..= °. . 2)" ।श्वासङ्कुठारः == बहद्योगतर ङ्कण स्थ विषयानुक्रमणिका । विषया । पङ्का | अथेकाशीतितमस्तरङ्ःः\ ८१ अथ स्वरमेदनिवकष्नम्‌ --.- ५२२ वातजस्वरभेद्ः ... प्त्िजिः -.. --- -.. कफजः . . .. सर्वलटिङ्कनजः. - - असाध्यः स्वरमद्‌ः... --. अथ स्वरभदाचकित्सा कासम्दत्रतम्‌ ... (पित्तस्वरभदे शण्ञ्यादिघतम्‌ कफरस्वरमेदे पिप्पल्यादि- चतम्‌ ... ध संनिपातस्वरभेदचिकित्सा,.. क्षयजस्वरभेदचिकित्सा .... अथ सामान्यविधिः चव्यादिचुणंम्‌ व्याघीघुतम्‌ . . बद्रीपच्ावलेहः निदिग्धिकावलेहः .. गररक्चषवटा ... अथ द्यशीतितमस्तरङ्कः । ८र अथासोचकनिदानम्‌ असेचक्विकित्सा... ~. अभ्लिकापानक्म्‌ . .. व्रत 4 द चत्वारः क्वटयमहा' कारव्यादेगुरिका ... -.- यवानाखाडकवं चणम्‌ ..- ठवङ्गदचूर्णम ५१य्द६्‌ „ ५१२५७ विषया । खाडव चूणर .-- इतादिगुटी .. .-. २९ पष्ठाङ्ाः । - ५९२ छ ॐ न #। शै अथ उयक्ीतितमस्तरङ्कः 1 < अथ छर्दिनिदानम्‌..- पुवंरूपम्‌ .... । वातजा क पित्तजा ..- .~. कफजाः .-- -.. चिदाषजा ..- -.-. षी भत्सजा ... साध्यासाध्यत्वभ्‌ ... तदुपद्वाः . .-- अथ छदिचिकित्सा धान्यकादिः 6 लाजा देयूषाः चन्दनपानकम्‌ चन्दना यवल्टेहुः मृद्कषायः .-- .~. पपरटक्ा\थः ... ह॒रीतक्यवलेहुः मक्षिकाविडवदल्टेहः लाजसक्त्ववलेहिका कफच्छदिचिकित्सा धानीोफलादिपानकम्‌ मसरसक्ः ..- .~. एटायं चणम्‌ चिदोषच्छदिकविकिस्सा १9 *-„ ५३२० ॐ 9 छः # ॥ सामान्यच्छादाचच्ित्सा को. लायवलहः लाजादियागचयम्‌..-. छि छ च र ॥ कि क | » ॥ 9 विषया. ॥ आञअ।स्थ्यादेक्राथः विल्वङ्िईः ... जम्बषलवाद्ि पद्यकायं घुतम्‌ .-. मयुरपक्चषमस्मावलेहः अथ सामान्यविधिः अथ चतुरश्ातितमस्तरङ्कः अथ त॒ष्णानिदानम्‌ वातजा तृष्णा ... प्तिजा कफजा ..- --- क्षतजा .-- ,-. सयजा .... ~. रसक्षयजा -.- -.. विदोषजा ... ... असाध्यत्वभ्‌ ॥। अथ त॒ष्णाचिकित्सा पेलजनष्णाचिकङ्ित्सा कफजत॒ष्णावचिरित्सा अथ सामान्यविधेः रसादिगुटी... ... श्रह्ोगतरङ्किणीस्थविषयादुकमाणेका । ककार 1 अक षीके षयणपिरीीौ पृष्ठाहाः | विषया. । पृष्ठाङाः | --- ५२४ |थिव्याद्िकमूछां .-- .-- „, =-= 9» |विषमद्यज मूर्छ ... #॥ ॥ » | तन््राटक्षणम्‌ = न= 9 त 9 कमटक्षणम्‌ ... न === ४१ =“ ॐ |तत्र सन्यासः कः "अ » | मूदछाचिकित्सा --- --- >+ र " ्रभविकिर्सा --= -- ५४२ तन्द्राचिकित्सा ... --- .-. ५२५ सन्यस्तचिकित्सा ... ५५४२ -. 9» |मरितताच्नचुणम्‌ ..-. --- „+ `" ” | अथ षडश्ीतितमस्तरङ्कः । <€ "~ - ५२२ --~ ॐ |अथ षानात्ययनिदानम्‌ .-- +, - ॐ» |प्रथममव्गुणाः .-- --- ५४४ ~ 9 द्रतसमद्सयुणार -.. --- ॐ -- ॐ [त॒तीयमद्शुणाः --- ..- --- ) |[चतुधमद्गुणाः .-- .-- +; -- 3» |बातजमद्‌ात्ययः „~ .-- ५४५ - ५4 द६\७ | पत्त जः === === =-= $ = 99 क्व = = न्न == „9 =» ॐ |च्द्षज र ... अथ पञ्चाङ्ीतितमस्तरक्तः अथ मूच्छानिदानम्‌ पुव्रख्पम्‌ ... .-. वातजा मखा पित्तजा ..- -.- कफजाः ... ,,. संनिपातजा क "= ® ® ५२८ |परमद्ाटेङ्कम्‌ व पानकिथिमः.... -... पानाजं(णंम्‌... --- --. +) १ क ५५३९ (अथेतचिकित्सा .... ... ५८६ % |मदपानमान्ना -.. -- + 9» पनस्य प्रशस्तिः ... --- 3 +> (वातपानात्ययई .-. --. ५४७ ५४० [पित्तपानात्ययः =... .-.-. ++ 79 क फ पानात्ययः; ब्रहदययोगतरद्केणीस्थवेषयानुकमाणेका ४ विषयाः । अषशटाज्गलवणम्‌ .... सामान्यचिकित्सा... कज्जनटीरसः.... ... पृषठाड्का 1 ... ५४८ | बह्यराश्चससे वितः .... 2 ॥ 1 विषयाः । „› |असाध्यमयादा अथ सप्ताशीतितमस्तरङ्कःः। < अथ दाहनिद्ानम्‌ .... दाहवचिस्तित्सा ..- न्दनादिक्राथ;ः ---- --- १? ११५५० ११ कुकशादितेखघृते -.- --- ५५१ रसादिगटी ..- --- ~~ #) अथाशटाशीतितभस्तरङ्गःः। ८८ अथोन्मादनिदानम्‌ उन्मादस्य सामान्य रूपम्‌ ~र वातजोन्मादः ... पित्तिजिः ... -- कफजः -..- .-- ... संनिपातजः... ... मनोविकारजः विषजः .-- । असाध्यत्वम्‌... .... भूतजः -.- -.-. ... देवज्षटटक्षणम्‌ देव्यज्ञश्टक्षणम्‌ ... --- गन्ध्वेयहपरिपीडितः .. यक्चयहपरिपडितः... ... पित्रयहाभिजुष्टः ..- ~. भुजङ्कमज्ष्टः त राक्षसग्हार्तैः ... --- पिक्षाचज्ुष्टः 7 अः ` ® ९। ..-.. १८६९ यहसमयः तस्य व्याभिः 9 अथेतस्मतीकारः बाद्‌म्याद्िकल्कः ... सिद्धाथकादियोगः उयूषणवर्तिः कि आगन्तरन्मादाचेकित्सा महापेश्ावचिकं घुतम्‌ चेतसं घ॒तम्‌... -.- पानीयकस्याणकघतम्‌ सारस्वत चणम्‌ विश्वाद्यं चणम ... हिङ्ग्वाद्यं घुतम्‌ -.- महाचतस्ं घतम्‌ -.- करष्णायखनम्‌ ऋश्चषलोमादृधपः विंगतःन्मादटक्षणम्‌ नस्यम्‌ भूतभेरवो रसः ..-. न्मादगजकेसरा ... अयैक्रोननव तितमस्त रङ्गः: । ८२ अथापस्मारनिदानम्‌ वातजोऽपस्मारः ... पित्तज६ -.-- -.- कज ..- चिदोषजः -..- ~. - अथापस्मारविष्ित्सा नस्यप्‌ व =-= ५4६९ ४२ विषयाः । अखनम्‌ --- „~~ 7 अन (न कल्याणक चणम्‌ ... जाह्याचूतम्‌ स्वल्पपञ्चगव्यघुतम्‌ वचाद्यं घृतम्‌ . - कटभ्यादतेलप््‌ ... क पित्थादिवतिः जटम्रतटक्षष्यम्‌ स्प्तिसागरः पडाङ्ा | अथ नवतितभस्तरङ्कः । ० अथ वातव्याधिमिदानम्‌ ..- ५६६ आक्षेपकादयोऽशी तिवातरोगपः ,, गद्स्थः .-. ... अमाङयस्थः;ः ~. पक्तराशयस्थः.-- -.. वातप्रकोपः... ~. त्वग्गतः सधिरगतः! ... .--- मांसमेदोगतः मजनास्थिगतः अ र 1 रिरागतः ... स्नायुगतः .-- .~- कफावुतटक्षणम्‌ ... आक्षिपकम . ..- अपतन्नकः अपतानकः दण्डापतानकः तस्याज्च्युष्प्रनाणम्‌ क @ शि ॐ @ छ ९५६५७ चहयोगतरङ्किमीस्थ विषयानुक्रमणिका ॥ विषयाः । धलुस्तम्मः ..-- .--- व्रणायामः ... ... बाह्याभ्यन्तरायामो.... कफ पित्तान्वितः ... असाध्यत्वम्‌ (० पकश्चघातः ,.. कात्र पित्तसम्वितः.... पक्षाकातासाध्यव्वम्‌ अदितिः -..- ~. (य अर्दितस्य वषावधिः हस॒यहः ... --- मन्यास्तम्भः , जिहास्तम्मः शिसेगहः गभसीं „ ~> विश्वाची ... करोष्टकशीषं ... --- खञ्पङगु ..- कलायखशथः वातकण्डकः श पाददादहः पादहषं;ः ..-. अवबाहुकः... ..- मूक मिम्मिणगद्भदाः त्नी ... ..- --- प्रत्ना 0 आध्मानः ... प्रत्याध्मानः.-. ... बाता्टीला .... --. प्रत्यश्ठीला ... ... वेपथुः षृष्टाङ्गाः । ९४ ५१५१७ बृहद्योगतरङ्किणीस्थविषयानुक्रमणिक्ता । % ३ विषयाः । पृष्ठाङ्ाः ।| विषया, । पृष्ठा्ाः। ऊर्ध्ववातः ... ..- -.. +> | महामाषाद्यं तैलम्‌ .-. ॥ असाध्यत्कम्‌ ... „+ । हशातादरीतेटप्‌ . स्द् अथेतचिकित्सा ...- -. ४ महाबलातेटम्‌ [ 0 7 अः अ + ऋ नारायणं तेल म्‌ ... ५ प्रदेहः .-. --~- ~ ५५५ | जीवनारायणतिलम्‌ ध वेसवार ..- --- ..- + |शतावरीनारायणं तेलम्‌ १८ द्‌ स्वेदः ... „~ -- | दृशविधताङ्वरीतेलम्‌ ~ ५८ माषादिसकप्तकम्‌ .-.- .--- ५५६ | टघुनासपपणं तेम ... ५८ माषादिक्राथः ... )> |शतावरी तैलम्‌ + रसोनसप्तकम ..- --. ); दशमलादि तलम्‌ ... ॥ माषोण्डरी ... .-. --- ५५७ |सुगन्धितेलछम्‌ --- --~ ॐ कुदामूल्यादिक्ाथः .- --- +) | एठादितेटम्‌ ++ सखहचरादिक्ताथः .- --- ) | विष्णुतेलम्‌ ~ ... ५८९ दृक्ामृलादिक्षाथः .-- --- + |वातनाङानं तेलम्‌ --- -- ॐ दृक्षामूल्याद्ः त „, [छागां घूतमर ..- --- ५९० दारुषद्कम्‌ .. . . -.. +,» । व्वक्श्ुन्यताटक्षणम्र --- ५९१ जिह स्तम्भे कल्याणकावलेह ५७८ | नारायण चूणमर्‌ --~ --- ॐ एपरण्डवी जवायसः .-. , ७९ | अथ रसाः --- --- ~ ॐ तेलादियोगएः वि महानण्याचो रसः ... 99, रशास्नाया गग्गल , «< ० | वातनाङ्ना रस --- --* ५ हिङ्ग्वादिच्णम्‌ 6 स्वच्छन्द भस्वा रख 0 न ,, गभस्युत्तारणप्रकारः ध + वातावन्वसना रसः क ॐ) शिरावेखविधिः ... १ |बातराश्चसः ... ... ५९३ अआदित्यगुग्गलुः ..~- --- » |द्वितीणो बातराक्षसः --- "4४ चयोवशाङ्ख युग्यु्धः ५८१| अयैक्तनवतिंतमस्तरङ्गः ! ९१ महारास्नादेक्राथः ... ८२ योगराजो गुग्गलः .. --=- + |अथ) वातरक्तनिदानम --- रास्नाद्यो गुग्गल्ः .-- --- # वातजम्‌ --- “^ -*" ५ दाचिकषको गुग्गुः ... ++ | पित्तिजिम्‌ -* --= ~ ऋ ट घुविषगभंतेलम्‌ ... ५८्इ|कफजम्‌ --- --- === ॐ) अतिप्रखारिणीतैटम्‌ -.-- ;); | द्रन्द्रजम्‌ „~ = र क ५४ विषया । याप्यत्वम्‌ अथर बवातरक्तचिष्छित्सा दवे विध्यमू निषेध ... ल =-= तस्यान्नम्‌ ... -.. मासम्‌ वि साकान्चमभ्‌ .-.. .-- .-.- भक्ष्यम्‌ ... .-= .-. वासादिक्षाथःः --. --~ माथशादिनिवकाषिकक्ाथः गुड्च्याद्क्राथः ... गलचयोगः .. ८ दितीयो गङच्यादेक्राथः.... काङमयादक्षाथः .... ... लघुमजखिशादिक्थः ,.. बृहन्मखिष्ादिः .-. ~. अभ्चतायवलेहिका ... ... केशोरको गुग्गलुः .. पननंवादयो गम्गलः असुताद्यो गग्गलः... लटघुमरिचादितिटम्‌... अथ रसाः सर्वभ्वरो रसः ... -.. शिलाजहुयोगः .... ... अर्कैभ्वरो रसः ... चोपाचेनीबाष्पः ... अथ द्विनवतितमस्तरङ्कः । ०२ अथोरुस्तम्मनिदानम्‌ .... ६०३ [अथ छलनिदानम्‌ . .. पवर रूपम्‌ „_ --- ~ “~ ॐ [तन्न रहत । ऊरुस्तम्मचिकित्सा ) (तच्न्रान्तरोक्ान्नदोषश्ुलः... ६१३ पूठङ्का. । £ ६ © © यहययोगतरङ्धिणीस्थविषयानुक्रमाणेका । विषयाः । |ष्टादितेटम्‌ - ~+ ५५९६ । कट्वर तेलम्‌ ... ९। ५4 ९,५५ „ |अथाऽऽमवातनिदानम्‌ )» |आमटक्षणम्‌ ... 9 = जअमाचाक््त्सा ... रातपएष्पादिलेषः .... „„ ।अद्िंस्रादिटिपः .-. रान्नादिपञ्चकम्‌ ... रास्ादिसप्तकम्‌ „„ |महारास्रादिक्ाथः ..- वचिच्कादिचुर्णम्‌ .... पुननवायं चणम्‌ .... ,» | गु्धच्यादिचूणम ..- ), वैश्वनर चणम्‌ सिंहनादो गुग्गुलुः... बृहव्रसोन पिण्डः एरण्डशयुटा ..- -.~. ६०१ | एरण्डतेटखम्‌ . .. 9 |काखिकषर्पलकं घु „ सैन्धवाद्ं तटम्‌ ... ६०२ दुण्ठटीखण्डपाकः ... )» |वञच्वाननवरीं 9 >» |[अजमोदाव्टी ... ॐ ॐ #@ की ११ ११ जामवातस्य सामबन्यदटक्षणम्‌ अथ चतुनवतितमस्तरङ्कः ---“ ६१२ क के नमि 4 , ~ ०९१ 29 अथ जिनवतितमस्तरङ्खःः । ९३ व ०७ (4 © द ९ १ ६०७ ९ 23 युहदययो गतर ङ्कणी स्थ विषयानुक्रमणिका ! विषया. । पृष्ठाङ्ाः | साट चिकित्सा 1तलटकट्कस्वद्‌* ==. 99 कापांसादिस्वेदुः ॥ कुटत्थय्ूषः ... --- --+ ॐ) बलादिक्काथः --. . ६१५ करखादयं चणम्‌ ष एरण्डादिक्राथः ५ हिङ्ग्बाद्यं चूणेम्‌ .-. --- 3 पित्तशुरे शतावयादेक्राथः ६१६ धाचीचुणम्‌... --- ~~ ॐ श्टेष्मशूले जिलवणादि- च मम्‌ ध चिदोषशठे ज्ञम्बकचुूणयागः ;; मण्ड्रावटह ०० ६१५ परण्डद्वादृकशकम्‌ .-- -.- 3) अगमश्ुठे वियकाविक्राथः ,, एरण्डसप्तकम्‌ =... .--.- 3 दन्दजशुठे कण्टकार्या... 3, क्षाराम्बुयोगः ... ६१८ दाक्षादिः ... --- रे साधारणो विधिः .-. + तभ्बुव्यं चूणेम्‌ --- )) द्विक्षारादं चणम्‌ ... --- रुचकादिचुर्णम्‌ ..- --- > तेटधाराबस्तिः ..- = > पथ्यादिचणम्‌ --- .-- ६१९ दिङ्ग्वादया वटी ... ॥ शुखिघतम्‌ ... ---. # खयप्रमा वरी ॥ हिङ्ग्वादिन्वणम्‌ श &२० श्ल गनक्रससं रसः १ मण विषयाः । -.. ६१४ | अथिमुखो रसः ... शुटठगजकेसरां ... शि पृष्ठाङ्काः 1 क @ ॐ +? क क क ॐ 7" अथ पञ्चनवांतेतमस्तरङ्खःः 1 ९५ अथ पारणामशदटनेदानम्‌ । &२९ वातजः ... पित्तजः ~ कज .-.- --. जिदटोषजः .--- --- परिणामश्ुल चिकित्सा विडङ्गगायो मोदकः... नागरादिकल्कः ..- परण्डादिमस्मयांगः ङाभ्बुक मस्मयोगः ... शाम्ब्रकादृगुरटेका .... राम्बकादयो मोदकः कृष्णाद्यं लोहम्‌ ~. पथ्यायं लोहम्‌ .... निफला्य लोहम्‌ ... चतःसमा लोहः ... सामुवाय चणम्‌ ... मीममण्डूरवटकः .-- रशातावरीमण्ड्करः .. तारामण्डरवटकः -.- लोहगग्गुलुः... गुडाय लोहम्‌ ... विनेचाख्यो रसः ... दशश्ोपदवाः.... .. निषेधः .. ५ ॐ ॐ ० 0 - ६२९२ व 27 = = ९ ---“ ६२ "1 ९ १ १९ र ‡ॐ ४ $ ६२४ 27 ‡ ॐ ^. -0 ६२५ ॐ दर्द ४ ‡‡ॐ ६२. = , 2) =. ६२८ द्‌ विषयाः । पृष्ठाङ्काः । अथ षण्णवतितमस्तरङ्ञुः । ९६ अथ वेगय्रहनिदानम्‌ .-- 9 बुहदयोगतरङ्किणमी स्थिषयादुकम।णका । विषयाः । अथ सामान्यविधेः 1 हिङ्ग्बाद्ये छतम्‌ .-- साय॒क्रादिव्तिः .-- --~- अथोद्‌ावतनिदानम्‌ --- ६२९ |नादेयीक्षारः.-. ~ + अथेतयोच्िकिर्सा. व \ , 1 # 9 अ | वज्क्षारः .-. -- ६३९ पल्पः ---, ˆ~ “"" ॐ दाधिकं घुतम्‌ा .-- --~ # मद्नाप्द्कलनात, ५ - डः अ र्तगल्मचिकित्सा 04 9 नाराचचूणम्‌ ४ च 99 शताह्वा दिक ल्कः न भ भ > |तिखक्राथः ... .-- -- ६४१ अथ सप्तनवतितमस्तरङ्गः । ९७७ | पटर दत -- “ण 2) कलह्लरादयं चतम .-- --- + अथाऽऽनाहोपक्रमः == ६२२ अथ रसाः. ..- .-- # वचाद्यं चूणम्‌ „+ |विद्याधररसखः --- --- 9 फटवतिः ~ = >» [बद्केश्रः -.-- ~ --- ६४१ अथाश्टनवातितमस्तस्ज्गः । ९ अथ गुल्मरननिवानम्‌. .. न | अथ गुट्मविकित्स --- ६३४ मातुलङ्गायवलहुः..=- -.- 3) नागरायवटेहः ~. --- 3 हिङ्गपञ्चकचूर्णम्‌ -.-. .-- 3) केतकक्षारयोगः ... .-.. 9 चिचकायं घुतम्‌ -.. .-- > पित्तगुल्मचिकित्सा... ---- ६३५ कफगुट्मवचिकित्सा... .-- 3) क्षोरषर्‌पलकं घुतम्‌ 9; मिभकख्चेहः ... .-- --- ६३६ संसष्टगुल्मचिकित्सा --- 3 दिङग्वादिचृणगुटिकाः ---- ॐ अिदोषगुट्मविकित्सषएट .-- ६३७ गल्मारिः .-- --- ~. +, अथेकोनक्ाततमस्तरङ्गः ! ९९ अथ हठो गमनिदानम्‌ 1 '९। कातहृदढोगे पिप्पल्याद्चूणम्‌ &४२ पुष्करमूटादयं चणम्‌ -.- +, पित्तहृदागे दक्षाद्यं चणम्‌ ६४३ कफहृद्रागे जिचुतायखे चृर्ण- ८१ क्था. | हि # न क = ॐ की ११ चिदाषहद्रागचिकित्साः .-. )) क्र मिजहद्रोगचिकेत्सा ... ६४४ अथ सामान्यहूदामयप्रताकारः ;, हिङग्वाय च्॒णंम्‌ .-. पुष्कराय चुणम्‌ ... ~. ककुःमादयं चणम्‌ ..- -.. द्हामूलीक्रष््थः 291 १9५ 29 १9 ॐ "ने कि @ छ बृहद्योग्स्तरङ्किणीस्थविषयानुक्रमणेका । विषयाः । चहमघुलम्‌ येनये रसः पुष्ठङ्काः। र, 2४५ अथ ईशततमस्तरङ्खः* । १०० अथ प्रचकृच्छर निदानम्‌ वातजमूचक्रच्च्वचिक्छित्सा.-- पित्तजमूजकृच्छ्वचिषित्सा तुणपच्मूलक्राथपयसा ...- दातावयादिक्राथः हरीतक्यादिक्यथः ...~ --- क्ातावरसर्षिशपयसी ~. न्ेष्मक्कच्चछविकित्सा .-- जिदोषकरच्छ्चिकषित्सा चखहत्यादक्ाय' अभिधातम्रघ्क्रच्छवचिकेरसा छु क्रषिषन्धजकुञ्द्‌चाकत्सा छक्र द्वैवातजङ्च्छविकित्सा गोष्ुरादिक्राथः --. अहमरीजकरच्छाचेाकत्सा एलादृक्ाथः 0 अथ सामान्यभचकरृच्छवोधेः एलाद्यवलेह गोष्रायो गुग्गलुः.-- चेकण्टकादेक्ाथः क लोह मस्मयोगः । चिकण्टकाद्यं घतम्‌ महा चन्द्रकलटानामरसः -.. | 9. | 7१ ६.१० 1, अथैकात्पिकङ्ततमस्तरङ्कःः। १०१ अथ मूञाघातनिदानम्‌ च[तजः ... ६५१ | हरिदरायोगः.-. ११ २१५१ विषयाः । पित्तमारुतवजः व पिचकफजः... उद्रान्तमेतपाभ्वंगमनम्‌ ... उपवचितापत्तः कफेन ण्डली मतोऽसाध्यः अथ मूच्राघाताचष्छित्सा नलादिक्ाथः ... ... वीरतर्वादिक्ाथः -.. दशमटलीक्ाथः .-- .- गोक्चुरकाथः .-- शद्ध शिलाजतुयोगः विच्रका्थं घुतम्‌ .... .-- धान्यगोष्ुराद्यं घूतम्‌ .-. स्वग॒प्ताद्यं चणंम्‌ क्षौद्राधंमागं घुतम्‌..- --- .... ६५२ पृष्ठा, । )१ ११ * &। ५ १7 अथ द्यधिकक्ततमस्तरङ्कः! १०२ अथाङडमर!निद्‌ानम्‌ ० तद्धेदाः --- --- .-- पवरूपम्‌ अथ चिकित्सा द्यण्डयद्क्राथः -.. वरुणक्षाथः..- .-.-- .-. वीरतर्वाप्विः .-- --.- "~ पित्ताहमयप् पाषाणमद्क्राथः श्टटेष्मारमया शिस्बादंः ..- शुक्रारम्या कष्माण्डरसः..-- तिला्क्ताथः ..* ~“ पाषाणमेदादिक्राथः क ॐ न | @ बै क @ द्धि @ 2 ॐ 871, कुरजयोग्‌ः ...* ६५8 १? 1, &५ॐ १? 9 ९ ६५८ ॐ ६५९ ९। 0, ९ (1 ८ विषया । जापुसबीजनाटेकेरकुडम- योगः ... ..- --~ वरूणक्(थक्टजकल्कौ ... वरुणादयं घतम्‌ अदह्मरीकण्डनो रस .-- चिदिक्रमो रसः ..- ^>. पथ्यम्‌ क @ क # @ च #@ @ कै कि @ छः अथ उ्यधिकशततमस्तरङ्खःञ। १०२ अथ पमेहमिदानम.-. ~. कपजप्रमेहोपद्रवाः... --- प्तिजप्रमेहोपदवाः विवा असाध्यत्वम्‌ ध कशसाध्यत्वम्‌ ... .--. मधुमेहः --- .-- ~ मेदश्यद्धिः ..- .-- परमेहजपिटकानामानि ... लाराविका ... ... ... कच्छपिक्छा -. . जाछिनी विनता .. -.- -.. मसूरिका --- -.. सघंपिका ... ---. ~. पुणी .-- ... विदारिका - --. ... विद्रधिका .. --- --. जन्मजाः प्टिकाः ... पिटकाया असाध्यत्वम्‌ ... जियो न प्रमेहन्ति... केटकानामुपद्रवाः .-. ,.. पुष्ठाङ्का. । बह्ोगतरङ्किणस्थविषयानुक्रमाणका । = ~ ~ ~ ~ ~~ ~ विषयाः । अथ प्रमेहवचिक्ित्सा यवप्रश्स्तिः... ... 23 मेहेषु हित म - - , [निषेधः --- ~ ,„ |कफप्रमेह उपचारः... ६६१ पित्तप्रमेहे 3 - # वातप्रमेहेषु--- १ दन्द्रजप्रमेहेषु --- दुष्टरक्तजप्रमेहे ६& २ |सामान्यपभेहाचि किरसा &६2।शवादृक्राथः ह » |िफलाद्यं चणम्‌ --- कतकयोगः . ... विपलादिक्ाथः ... न्य्मोधाद्यं चणम्‌ ... आमटकायवलेहिका » |गोष्ुरादिगुटी „ | दाडिमाद्यं धूतम्‌ ... सिहाशरुतं घछतम्‌ ... धन्वन्तारेसर्धिः „ |गुडचीयोगः.... | ; |शाल्मटीयोगः ...- „ | चरिफलाद्यिगः „> |गन्धकयोगः-... „ |गुडचीयोगः.--. ... „„ [चन्द्रभमावरी ... पुगपांसुः ... ६६६ | बहत्पुगपाकः „ |नागमस्मयोगः ..- ) |वङ्कमस्मयागः > ।अश्रकयोगः... क न क ११ हदय नरि @ @^ वकि पृष्ठाङ्काः। ६६७ 92८ बृहद्योगतरद्भिणी स्थविषयाचुकमणिका । ४० विषया । पृष्ठाङ्ाः । | निषयाः । पृष्ठाडा ------- षः क्रमकः ` इडः । इुरिङहीकरो रस .--~ .- दूष्योद्रम्‌ ..- --- -- ॐ भेधनादो रसः --. --- 9 श त चोटबद्धो रसः ...- ---- , |बद्धोदरम्‌ .-- -- --" ट्र खषुवङ्श्यरः ~ ~ ६५५ |क्षतोदरम्‌ ..- --- -- # प्मेहङ्कढारों रसः --- --- ? |उदकोद्रम्‌ ..- - - -- ॐ सर्वेश्वरे रस .-- „~ +» |यत्नसाध्यम्‌..-. --- --- ट्रे अथ चतुरधिकङ्ाततमस्तरङ्गः १०४ त 0 त अथ स्विकित्छा - - ~ ॐ अथ मेदोरेगनिदानमर .-. ६५७६ उपचारः -- ~ - ~ ॐ मेदापक्रमः ... .-- ~ + |कुष्ठाद्चूणमर्‌ --- ~~ ॐ अथ विकित्षा .-- .-.. ६७७ | सासुद्रष्यं चूणम्‌ --- --- मेदावर्धनम्‌ ... ... --- ## [दकशमूलाद्य चतम्‌ .-- ˆ“ ॐ तस्योपचारः ... ..~ +» |पित्तिद्रोपचारः --- -- ॐ व्योषादेसक्तुप्रयोगः „ |श्टेष्मोदरोपचारः --- --- ६८4 तिफटाय तेम ... „, [चिदोषजोद्रे नागराद्यं -.- नवक गुगगुल्युः ५ यमक्रम्‌ न + हरीतक्यादियोगः ... .-. ,› |दुष्योद्रचि लिङ्गोद्रवि" --- महायगन्धतेलम्‌ ..- .-. + | कस्स -.- ~" `` ६ बिल्वा योभौ ..- . +» [प्यम्‌ “~ "7 "" # विलिद्यद्वतनम्‌ = --- -- %, निषेधः ~ नन" रसमस्मयागः „ .-. „, [कङ्कणम्‌ --- ~" "" 2 चयुषणाये चणम्‌ .-. .-- ; चव्यादिक्राथः .-- === 39 7 वि अक अ+ =+ ॐ (व क क + ~+, ह पटोाटटप्यं चणम्‌ . . --- ६८८ अथ वञ्चाधिकङाततमस्तरङ्कः। १०५ | नारायणे चणीम्‌ =... .-- > अथोदरनिदानम्‌ ..- .-- ६<० तस्याजुपानम्‌ 1 ~ अषश्धोदराणि .. --- + महाक्षारः --- --- ~" ६८५ वातोद्रम्‌ ... ..- -- 5 [नाराचयूतम्‌- --" "* &*° पित्िद्रम्‌ इ &<८ १ द्वितीयं नाराचदतम्‌ ०» 99 कफोदरम्‌ ,.. ..- -+ + [चिवृताद्धः चतम्‌ -- "*" +? िलिङ्गजठर्म्‌ .-- „^ # । ङिन्दुषुतम्‌ -- ^+ ^ ० धृहद्योगेतरङ्किणीस्थविषयानुकमाणिका 1 विषयाः । धृष्ठाङ्काः | विषयाः । {11111 जङ्काः।| विषयाः। ` ` ग्र्ठाः। शालि पर्ण्तिलम्‌ ..- --. ६९१ | वङ्गेश्वरो रसः ..- =-= एपरिहादिकिससा -.-- ; |उदरारि -.. .- .-.- ६९९ बात्तजः = ---, -- ~~ 3) |जलोदरारेः.-- ~ =. ॐ रक्तजः --- --- --" ६० र| चण्डभास्करो रसः. .--~ ++ सिदाषजः -. ---~ --- ॐ ।इच्छामेदी रसः ... ^ तस्योपचाराः ~ --- ॐ [नाराचो रसः . ~ .-- ७०० सिन्ध्वादिचू्णम्‌ --- --- » |जलोव्रारिरसः -- “~ द्‌ वन्तानामव्टा .-. ... $ ५ शियक्षाथः त ६३२ अय षडङाघकटराततमस्तरङ्खः 1 १०५६ कुष्ठादिचुणमर 9 + ग्र अर्कपजश्षारः . -.. + अथ शाथानकानम्‌ न क लधुहिङग्वादिचूर्णम्‌ न तस्व ट्त == ०=०= = ७०१ शङ्खनाभिचू्णेम्‌ -- --- + पु ~~ ~ ॐ दारपङ्खामूल चणम ०७० > न र. शाट्मट।पुष्पक्राथः --= ६९४ स यवान्यादिचुर्णम् व ४ क त त नन विडङ्गादिचूर्णम्‌ ... ... ), [न्दन० "~" ~ ॐ विडङ्ादिक्षारः .... --. }; संनिपातजः.-.- --- --- ॐ मलातक्रभोदृकः. --- =-= ' ++ क न क अमयामोद्काः ... -.. ६९५ चबन न वृज्जक्षारः -.. .;- --- ,) |सवदेहगोथः --- ~" ॐ, अथिमुखं टवणम्‌ ... ि ॥ कशछसशन्यव्वम्‌ ०० “= ॐ चिन्नकाद्यं घूतम्‌ .. & 4.६ साध्यत्वम्‌ === ==~ १ | महारोहीतक धूतम्‌ 7 आमान्वितश्चोफः > क 9 य॒क्रह्‌ाल्युद्र 1पप्पटादछतम्‌ ५) रोथचचेकेत्वा -.-. .... ७४८ -. ब्रद्धगदप्रताकारः ६६९५७ चातजश्चाथचश्त्वा === + क्षताद्रवुकाद्रपरताकारः ~. ॐ पित्तजज्ोांथविकित्ता ... 8 बहरातक्यादिकाथः .-. , &%& | कफजराथाचाकत्सा = -..+ १ बुहत्पुनन्‌वादिः ~ ~~ + |पथ्यादिक्राथः ... .-~~ ४७० ख घुपुननबादेक्राथः + + | गुडाय चणम्‌ -.. =^ _ ~ अय रसाः ८ == , + । पुननवाद्यं चूण्‌ ००» ०, ७० वहद्योगतरङ्किणीस्थावेषयानुक्रमणिका १ ९. विषयाः ¦ पृष्ठाङ्का ।| विषया । एङः ॥ गोमूजमण्डरः 9 == \9०द गण्डमालटायामप्चाराः इ र पुननेवाखं घृतम्‌ .-- --- ॐ [अन्थिचिकित्सा .--- .-- ७१७ छयुष्कमूलकाय तटम्‌ .... ; | राखकमं ... ~. --. 39 पञ्चमूलादय तटम्‌ -... --- >» |अबुदविकित्सौा --- ..-- ७१८ केसहरीतकां _ .- -* ७०७ [शाखोटकविल्वतेलम्र .-. ७१९ दकङमूकहरदातको .-- --- ॐ काञथ्चनारगुग्गुलयु कः = श्वयश्कप्ती रसः .-~ --~ ॐ निगण्डातेटम्‌ .-. .--: ७२९ 1सदश्धर । 9 9 ० 9 क # =. 9९ छ च्ुन्द्रातटटम्‌ व का 3५ अथ सत्ताधिकशततमस्तरङ्गः 1१०७ गुख(तलम्‌ --- “~ -- ॐ „ चन्द्नाद्ित्टम्‌ ..- -.-- > अथान्बवुद्धद्ुरण्डवश्नराग- व्योषाद्यं तेटम्‌ =... .--- +» निदानम्‌ * --"- ˆ" ॐ |चक्रमर्दतेटम्‌ --दु~- ०० ॥ अथ पचाकत्सा -- --- ७०५ निवेधः ~. -- ~+ .५२१ षटूषणय्ुग्युद्धुः @ @ छ 18११. 27 राख्ादिक्राथः ˆ -^- --- ७१० | मास्यादिघुतम्‌' .... ..- ७११ [अथ नकाधिकराततमस्तर्ङ्कः १ १०२ बिल्वाद्यं चूर्णम्‌ `.-. ..- | अथ र्टत्पद्‌(नेद्कनमर्‌ वातजम्‌ .~. अथ गलटगण्डनिदानम्‌ -.- ७१२ [पत्तजम्‌ --- --- (अ र कः ५५४ कफजः ---- --= = 3 श्चयव दद्धयुक्तटश्षणम्‌* ---- 3; च गण्डमनलाप्रची निदानम्‌ ..- ७१३ | षेधः - -*-- ~ यन्धिनिंडानम्‌. .-. ..- ¬) ' अबुदौपचान्त्विनम्‌- ..- 3, अथ विकित्छा “~ .:. \७१.४ पश्यम्‌ ˆ -४:* ,.- ` „~. “;+ [पिप्पल्वय -नवुर्णम्‌.... ' उपचार -+- --. --- : +) [कृष्णायो मोदकः --- अशरुता्यंः तेटन्र- .::- --- "७१६ |सौरेभ्करं -बुतम्‌" .:.` तुभ्बीतेलम्‌ „~~ „~ +>" |क्िडङ्नधं तेम ..2-.:. - ;#" अथाशटाधिंकङततमस्तरङ्कः । १०८ गोँमूज्रहरीतकी --- ` वुदद्रदारुकं चणम्‌ --- र विषया प्रष्ठङ्ा । शृहद्यो गतरङ्धिणीस्थविषयायुक्रमाणिका । किवया 1 अथ दुश्ायिकज्ञततमस्तरङ्कः\११० | पक्रकोफलक्षण्म्‌ --- --- अथ विद्रधिनिदानम वातजः .-. पित्तजः कफजः १ सनिपातजः. . .--. आगन्तुविद्रधिः .-- रक्तज ...- . क अधिष्ठानविकशेषेण विद्र्धि- साध्यासाध्यत्थम्‌ ... स्तन कदि धिनिंदानस्‌ विद्र धियिकित्सा ..- तस्य दिया .-- .-- अपक्रशिदिधिचिकित्सा वातजविद्रधाबुपचारः पिक्तजविद्रधाबुपचारः परिषेकः पियङ्ग्याद्ं तेठय्‌. . वरुणक्राथः .-. ~. हरीतक्ष्याद्चूणम्‌ .. वरुणादिघृतम्‌ --- वकछज्नल्ायोगः छ छः कः क ओ क क. कनै अथेकादकशात्येकशततम- स्तरङ्गः । १११ अथ वणङ्ोथनिदानम्‌ ---. ७३० रक्तागन्तुबणः ... आमवणः ... पच्यमानक्णः 6. ॥ रचछपाक्छः .-.-- =. ७२५५ वातवण१ =... -..- -.. ९ 3१ 29 १९ 27 7 ॐ १ ७२७ साभ्यासाध्यत्वम्‌ ... १ 23 ११ पित्तवणः ... --= ~. कफवणः रतवणः व न १, दुश्चणलिङ्कम्‌ शदधबणटक्चषणम्‌ .--- -..- ५२६ बद्धबणः --- ब्रणरोहणम्‌. -. सम्यथूदटवणः बणाक्य; अथ विकित्छा .-. ~. विम्लापनम्‌.-. ... .-. अवसेचनम्‌ .... ... ७२८ |वातजशोथ टेषः .-- ~. 9१7 9१ ७२९ ष्टेष्मजजश्ायथे छेषः... १ प्त्िजशश्ोथेटेपः ... ~. शोथनिकांपणदटेपः.-- ~. कफबातक्रतशशोथे कोष्णलटेषः ब॒हन्न्य्रोधाद्टिपः ... उपनाहः कचिच्छ् निश्चेपापवाव्‌ आ पाचनमेदनम्‌ .... .... रोपणम्‌ ..- .-. „~. वतिः... ~ ~. दुश्वणलठेषः... .-. ... अभिदग्धमप्रतीकारः.... ... यवादिधुपः ... ्रिफटागुग्गुलुः क क क क @ की [ इ 7.१ ः # ॐ # न मै कि क्छ भीं बृह योगतरङ्किणीस्थविं षयानुकमाणेका । विषया. । गग्गुट्ुवरकम ००७ ७०. विडङ्ग णदगुम्गुल्युः ..- ~. असतायो ग॒णग्गुुः-.- .-. जात्यादिघ॒तं तें वा ... स्वजिकाद्यं घुतम्‌ ... .-. पारदादिमटहरः षृष्ठाङ्का । | ६ । ७२९ 2१ ‡१ १ द्‌ ` विषया.।! ृष्ठाडा ।] विषया-। पृष्टाङ्गाः + जात्याहितेलम्‌ ..- ..- ७४९ विपरीतमष्टतेखम्‌ .-- ~-- +> दूर्बदितिलम्‌.... ..ज --- ॐ सधविंशतिको गुग्गुलः .-.- ७४६ अथ चयदङ्ञा्धेक्ततम- 9 + स्तरङ्कः । ११३ मनःलिलादिटिषपः ..- --- ७४० ४ अथाथिदग्धक्मनिद्ानम्‌ .-. 3; अथ दादकशाधिकश्ञततम. सिक्थकादिघृतम्‌ ०-= ० \७४.७ स्तरङ्गः;ः । ११२ लाङ्गटीकं घृतम्‌ .. ~ 5) इ चन्दनाद्य यमकम्‌... .-- ५७४८ अथ सयोबणनिदानम्‌ .... ), ू म छखिन्नटक्चषणम्‌ .... --.- ७४१ अथ चतुदंशाधिकशाततम- भिन्नटक्षणप्र्‌ .-- -.-- स्तरज्ञ°\ १९१४ तस्व कोष्ठः .-- --- =-= ॐ अथ मय्मनिदानम्‌... ..- > व्द्धलश्चषणम्‌.-- ~. ‰ | मग्व्चिद्छित्वा ०... .-.. ५९ ्वतलखक्षणम्‌..- =... == 9) लाक्षागुग्गुलुः वा ,,„ ४९ पिचितम्‌ --- --- ) |आमाद्यो गुग्गुलुः --- „~ +) चृष्टटक्षणम्‌ .-- --- -- ७४२ | गोधूमयोगः ... ,.~ ७५१ सङ्षाल्यः सरुजो बणः -..- ,+ बोलटयोगः .. .--- = ॐ हाट्योपदवः... --. ~ ), [निषेधः ..+ .-- =. 9 असाध्यत्वम्‌. 9 कः ^$ -ज थं व्विषाविकततंम्‌- वातकृता रुजः =“. -- स्तरङ्गः ॥ ११५ साबान्यम्मलिङ्गम्‌.-- --- + स्नायुविद्धत्वम्‌ .-. --- ; |अथ नाङीवणनिदानम्‌ ... + अस्थिविद्धत्वम्‌ ..- --- ;, |नाडीक्रणचेकित्सा.-.. -..- ७५२ उपदवाः ... --. , ७४२ | सप्ताङ्खो गुग्गुलः .-- --- ५७५६ अथ सदोाव्रणचिक्ित्ता ... ९ वंशत्वगादिक्राथः ... , ७४४ गोरादिघृतम्‌ .-- ~ तिक्ताद्घुतम्‌ ® 9 9" १०. ® । अथ षोडक्ाधिंककश्ततम- स्तरङ्कः १११६ अथ मगदरनिव नम ५०० ड़ ५ बहद्योगेतर ङ्गिणीस्थ विषयानुक्रमणिका । विषयाः ! पृष्ठाङाः | विषया. । पृष्ठाः पञ्चविधत्वम्‌ -... --- ॐ; |खीपुंसयोदारुणगोपदंशः --- +> पुवेरूपम्‌ --- .-- -- ७५४ | अथोपदंक्ञचिकित्छा -.- दातपोनको दोषः ..- --= ॐ [उपचारः ..- --- -- ७६२ उष्ट्शिरोधरो दोषः.-- --- 3 |कातजोपचारः .-- --- +` परिघ्ावी ... .-- -- +» |क्तिजोपचारः .-- --- >+ राम्चकावतकः;ः ... .-- ७५५५ पित्तास्रजोपचारः ... ... उन्मागीं -. --- --- + |कफजोपचार;ः --- == „+, असाध्यत्वम्‌ ~ --~ ॐ» [प्रक्षालने योगः --- --= + अथ चिकित्सा .-- .--- \ मनिम्बादेघुतम्‌ः --- .--- ७६१ लेपः... --- "~ --- 9 |करख्ाद्यं घतम्‌ ..- ~ मिन्नक्रिया .., .-. --- + [आगारध्रूमाद्यं तलम्‌ ... तिलादिलेपः ..- ~ ७५६ पारदा सर्पैः ... ~ निशादितेलम्‌ .- --- +, |उपदंक्गजकेसरीरसः ..- ,, सिंक्थकपतम्‌ ~~ --- ++ |उपदंश्गजकेसरी -.. .-- ५७६२ षिडालास्थिकेपः --- --- ) [उपदंश्ान्धसू्यः ... -.- + नवकाषिको गुग्गुलुः ~ ७५७ अथ््टाद्शापधेकशततम- जन्ककप्रकारई , =-= ~= 9 स्तरद्खःः।! ११८ तिष्यन्दनं तलम्‌ -... --- + क्रर्वीसाद्यं तेटम्‌ .... .--. ,, |अथ रतिदो षनिवानम्‌ प रूषराजस्सः.>. ~~ --- „+, |अथ 1चकित्सा --- -.- ७६३ निनेत्रो रसः.-- --- ~~ ७५८ |रसकपूरः ..- .-- --- तदछक्मस्म =-= ~~ ७६४ अन्यां रखकर ... | गन्धकरसायनम्‌ ..- --- > अथोपदंश्निदानम्‌... .- „+ अन्यद्न्धकरस्णयनम्‌ --- ७६५ "पञ्च प्रकरा: ~~ <+ + सिन्दूररसः 1 ७६६ -वातज* ~ --- “~ ४७५९ [वीरविक्रमो रसः ... .... ५६७ प्तिजिः .-- .- = + "कन म कफजः 7 अथकानवज्ञत्याचकडात्तम- असाध्यत्वम्‌ .... ... सतर्ङ्गः + १.२९. क वि कभ एल ङ्कप्शष्रप्ग ¢ ~~ 4 999 9 अथ शक्रद्‌ 7 कनिदान भ अ छ अ > अथं सप्तदशाधिकरशततम. स्तरङ्ग: । ११. (किप बृहदयोगतरङ्किःणींस्थविषयानुक्रमणिका विषयाः १ साष्पिका ..~ .-. अलजी .-.. ... पुष्करिका .-- --- कावपोनक्ः ... क्षोणिताघ्ुदः मांसपद्छ ..- --- तिलकालकाः असाध्यत्वम्‌... अथ चिकित्सा ..-. रसाश्ननलेषः + पूषाङ् । क छ को १ 9१9 ॥ \५६& अथ बिशव्यधिककशाततमः स्तरङ्कः । १२० अथ कष्ठनिदानमर्‌ ... विषमङ्कष्टम्‌ ओदुम्बरं कुष्ठम्‌ ... मण्डलाख्य ष्ठम्‌ .... ऋक्षजिद्वख्यं कुष्ठम्‌ पण्डराकद्धु्म्‌ काकणं कुष्ठम्‌ ... चमांख्यं कुष्ठम्‌ ... किरम कुष्ठम्‌ ..- अलटसककुषम्‌ः मदलपख्य कुष्ठम्‌ .. कच्छकु्टम्‌ --- “^ रफोारकष्टम्‌ .-- -~- शतारः .- विचविका ... --- श्विज्म्‌ चुष्ठकण्ड भेद विशेषः मां साभितम्‌. ००, ०३. क = च ॐ @' कछ ® @ @ क ९, विषया मेदस्थानगतप्र्‌ ... मज्चाघ्रतम्‌ .-. ... असाध्यत्वम्‌... ... दाषाभितकुष्म्‌ ... सप्षधामहाद्खुष्छम्‌ -.- कुषछठमेद्वणंः..- ..- तन्मध्ये वजेनम्‌ ... विशेषवजनप्‌ ॥ अथ न्निक्रित्छा ~. रत्यावः तस्य धिया ... ... तस्योपचारः... ,. पथ्यादिदट्ेपः ५ ॥ ॥ „| |, @ @ ॐ सोमराजीचाडञ्चीचूणंम्‌ तस्य पदेहः ... .-. धाञ्याद्टिपः ... केसरषष्ठयो गः ॥ प्रपुन्नाटाद्लिपः ... खादिरोदकम्‌ खदि्राशटकक्राथः .-- नवकषायई ... .-. टघुमखिष्ठाद्क्वाथः "रिषि पिपिष ५५९५ पृष्ठाड़ाः ॥ सामान्यम्खिष्टादिकषायः मध्यममखिशादिकषायः -.. वृद्धमखिष्ठादिकषायः गडच्यष्देक्वाथः; ...- , ७५७३ | द्यण्ठ्यदिमहाकषायः धत्तरकादितेटम्‌ \... सिन्दररा्ं तेलम्र्‌ ~. ब्रह स्सिन्दूराद्यं तेटम्‌ निक्षाद्पिेपः (+ 8. ८, ५९ ग्रहथ्योगतरद्धिणी स्थ विषयानुक्रमणिका । विषयाः! ृष्ा्वा ।| विषया । श्रः जीरकतेलम्‌ ~ =. ,) |शशिटेखावरटी ... ~. अकतेटम्‌ ... .-. .-.-. ७८३ श्चतारेः ..-. ..- -.. चिफटागुरिका -.. --- , |कुष्ठाद्यपदंश्ादौ ताटादिलि- शशाङ्लेखादिटेहः क पनम्‌ ..-- === --. जिफलामोदकः --. =-= +>» |ताटकमस्म... --. ... पञ्चनिम्बच्णम्र्‌ ..- ..-- ७८४ |ताटकमृूतिक्िया .-- .... €, (+ सवाङ्गडखन्दरीगुरिकाः ..- „; इ 5 ॥ एकविंशतिको गग्गल: `` ७५| अथेकविंशत्यधिकशततम- तिक्तषट्पलक धूतम्‌ पञ्चातिक्तक घ॒तम्‌ ॥ तिक्तकं घुतम्‌ -.. ~. महा तिक्तकं चुतम्‌ ... महाखा द्रं घतम्‌ वि गुगगृटयच्च तिक्तकं घतम्‌ ... वज्तेलम्‌ ...न ..+ तुणतेलम्‌ =... ... -.. अन्यद्रजतेलम्‌ ... --. कघुमरिचादयं तेटम्‌ बृहन्मारोचायं तेटम्‌ सघपाद्चुणम्र्‌ ... --. विषतेलम्‌ ... ... अथ प्रकिया त महाताटकेश्वरो रसः मह्टातकावलेहु ... कुशख्कुठारः ... अथाष्टादहाविधकषछठाचाकेत्सा श्वि्ाचेकित्सा .... .-. स्वल्पनीलीघुतभ्‌ ... -.. भहानीलीघुतम्‌ ... .-. ज्यतिष्मतीतेटम्‌ ... श्विन्ने मसिंहो रसः; ... + की ॐ च स्तरज्खःः । १२१ अथोददंशीताप्तकोठनि- ॥ वानम्‌ --- -- ७२७ › [अथ चिकित्सा --. --- ++ ७८७ | सिद्धा्थकक्राथः ..- ... ७९८ „ |आ्रंकखण्डम्‌ ~ --- ++ ५४ ता्रयमः क छ ॐ @ @ क क ॐ नि ११ , अथ द्वाविंशत्यधिकशततम- 2? स्तरङ्गःः। १२२ 9१ क = क ७८९ | अथाम्ङपत्तानेदानम्‌ = .-- ७९५ 99 1पत्तजम्‌ @ # ॐ ॐ ओ @ # को 9 ७९० (वातजम्‌ =“ -- ~ ,, |कफजम्‌ --- ~ ^ <० ७९१ वात्तकफजम्‌..-- --- ..-„ + 9> क फापित्तजम्‌ # @ क # # क 6 ५९२ अथ विकित्सा ... -- ++ 9) |बव्वम्‌ ~ = "= ॐ ७९३ | चचकाद्कराथः -.. ... ८०१ + हि । वाद्व गुर ज न ॐ # > # 6 | , ९४ | अविपत्तिकरं चूर्णम्‌ > ॐ ५९५ | एलादिचूर्णैमर्‌ = „~ „च „+ ‰ ।अमयाञखवटेह; ,.५ ,० >+ जृहयो गतरङ्गिणी स्थविषयानुक्रमणगिका १ ५७ त काका विषया. । पृष्ठाङ्काः |} विषयाः | पृष्ठाः } यवादिक्राथः "= --= <०२|अय चिकित्सा .... .-- >») गड्च्यादिः .-.. ~ -.~ >+» |राल्लादिटेषः... .. ... ८१० दशाङ्गकाथः ~ -.~ 3» |परेलाद्काथः .-. ... 9 पटोटलादेकषायः ... ... +) |तायमाणाहद्क्राथः .. 9५ निकटुकादय चूण ठलहश्च ... ,, दक्ाङ्कलेपः 9 + पिप्पलीचूतमर --- .-- » [मांस्यादिलेषः ... -.- दातावरतलम्‌ .-- .-- <०३इ |द्वितीयसनायमाणादिक्राथः „+ द्षायं चतम्‌ --. .- „» [गङ्च्यादिक्राथः ... ल ++ नारेकेटखण्डपाकः -- % | वषायं घुतम्‌ .. .-.. ८१२ खण्ड पिष्पल्यवलठेहः --. ८०४ गोरा सारिः ... ... ‰# रसामुतम्र --. --- -- + [करयं तेभ ... -.. >+ छालाविकासो रसः .-- + धाचालटोहम्‌... .. .. <०९ वृष पुष्पादिचुणेम्‌ त गुडाया मोदकः ... ... ,, |अथ च्रायुकनिदानम्‌ --- 3» खण्डकूष्माण्डकावटेहः ..- ); [अथ चिकेत्सा ... --~ य्‌ नारेकेलटखण्डपाकः --. ८०६ |अगतबष्य चणम्‌ ०० ५9 बदुन्नारिकिलपाकः ... -.-- , |शियमूलादिरिपः --- --- ८४ अथ चतु्विज्त्याभेकश्त- तमस्तरङ्कः । १२४ अथ चयोविंशतव्य{पिकक्तत- अथ पश्व्विक्षत्यधिकशत- मस्तरङ्गः । १२३ तमस्तरङ्कः । १२५ अथ विसर्पनिदानम्‌ ,. ०७ |अथ विस्फोट निदानम्‌ .-. ++ धातजः = ..- --+ .. +, |अष्टघव्वम्‌ .. --- ~ ॐ पित्तिजिः ... -.. ..- ८०८ वातजः --- --- = ® कफजः ... -.. ~ + |पित्तजः .-- = ~ ॐ संनिपातजः ... -.. ..- >+ [कफजः ... .-- . ~ <१९ वात पित्तविसरप॑ः .- --- + |कफपित्तजः -- -- "“ > गन्थ्याख्यः .. .. ,.. „++ |बातप्त्तिजः..- --- = ` क्ठमाख्याः ... .-.. .-.. <८०९।कफवातजः ० “~ ˆ= ॐ तस्योपद्रषाः... ... ... + |जन्रेदाषजः ... ~ ~. ॐ साध्याखाध्यस्वप्न .,. ^ ;, | स््सिहेतुजः .... ... =. ॐ «५८ बृहद्योगतरङ्गि्णी स्थ विषयानुक्रमणि का । क ` कपा ~ „ षाह । असाध्यत्वय्‌ 2 क) व्र चाकारः. .„ =-= . - <२० तस्योपद्रवाः ... ,.. ++ |अथ चिकित्सा --- --* 3 अथ विङशित्सा ..- -- <१६ वेणुत्वगादिध्रूषः + =+ द्विपखमलादिक्राथः --- »> [वबानयादेक्राथः “ -- <२१ ब्राक्षादिक्ाथ;ः --- -~ ›» |बृहत्पदोलााद्क्राथः --- » भूनिम्बादिक्राथः ... - निम्बाद्काथः = ~ + द्ादक्षाङ्कः ..~- .-- ~ ॐ |कष्ादृकाथः --* --* <रर अथतादिक्रायः ..- - - ८१५ |पच्वमूलाव्क्राथः ~. “-- वशङ्गटेपः... .-- --- ॐ दुरालमादिक्राथः ..- --- + कम्पिल्लं तैलम्‌ ... -.. + गुदच्यादिः--- -“~ --* ८२३ यश्चतिक्तकं घृतम्‌... -- ॐ |नागराद्िः -- ~ "~ ॐ निम्बादिक्राथः --- --- काञ्चनारादिः -.-- --- # | च ४ 0 ॥ # अथ षड्‌ दिंशत्यधिकशतत- मस्तरद्वः । १५६ पटोलादिः , ~ अथ मसूरिकविदानम्‌ ..- +» |खक्राट्कम्‌ ---> “~ ॐ वातमसुरिकष .-- --- <१्<|पटोलादृक्कथः --* "-" < पित्तजा ... .-. + ++ |शिरीषादिच्णमर्‌ -- --- रक्तापित्तजा ... ... --. +» | निम्बाद्ेधावनमर्‌ --- --- ॐ कफजां न --- ~ +; |[अथाखनम्‌ --- ^ = विदोषजा ..- --. .-- +» [मसूराधूपनम्‌ “~ -- 9, व्मसंज्तिता ... ... ~. +, |शातलाषट्कम्‌ --- --* <२६ कफपितिजा ..- --- --- % त्वग्गता ..- -.- ~. ८१९ श्सगता ~ --- --- > _ रक्तगता ~ ~ ..~ 59 | अथ छद्ररोगानेदानम्‌ --- <> मांसगता ... .--- अजगद्िक्ा..- --.- ` -.- ॐ मेदोगता ... -.+ -.. +» |[यवप्रख्या --- --= “~ ॐ पज्जागता ... ... --- + ।अन्वालठजी .-- --* ~ ॐ ह्ुकगता .-.- ~. -.-.- ॐ ।चिवता .-- ~ “^ खदोषा ० „~ ... + [कच्छपिका .-- ~ --= ॐ साध्यासाध्यत्वम्‌ ... ... 32; [वल्मीकम्‌ ..* ` ५ २८ अथ सत्तकविशत्यधिककश्ततम. स्त्रङ्कः । १२७ बृहयोगतरङ्किणीस्थविषयानुक्रमाणिका । विषयाः 1 दयङ््धा -- गर्दभिका .-. पाषाणगदमः पनसिकषह ... जाटगदभः . .. इरिवेष्िका ... कक्ष... ... गन्धनामा .-. अथिरोहिणां विष्यः कुन्खः --. अनुक्ञयी .. - विदारिका .. काकराद्युवः .. - धादुदारी .... कद्रम्‌ ४ अटस्१ इन्द्रदत्त कारुणकम्‌ -.. अङूषिका --- पितम्‌ --- मखदुषिका --- पम्मिनीकण्टकः जतुमएणेः मशः... विटकालकाः न्यच्छभ्‌ स्यङ्कः शा नीटिका ... पाण्डुत्वम्‌ .-. प्रसुर्मिः ..- र @ॐ, @न केः ५९ पृष्ठाह्ाः ।| विषया" । एषाङाः ॥ त विवतिका नः ऋः क - # |अवपारका .... --. <२र ~ » | निरुद्धपरकशः ---- -“ # - ‰ | संनिरुद्धगद्ः -- --* ... +> | अहिपूतनः ..- --- -- ॐ ... +» |व्रबणकच्छूः--- -- “ ॐ ... ,, |ग॒वश्रंशः ~ ~~ ~ <३६ , ८२९ | सखकरदष्टकः 8 # ... „+ |अथ शछ्द्रसोगक्िकेत्सा --- .. ,, |उपोदकाद्यं तेटम्र्‌ --- -- <रेथ . ,, |चाङ्गेरीषरतम्‌ नन क . „, |हरिद्वाठेपस्तंटं च --- -- «३५ ... +) |कनकतेलम्‌ -- -- -*" < ४ माखषएप्य तदम .-.- ~~ <. . <द०|कुद्कुमाद्य तेक्म्‌ --- -- ॐ .. ») [अपर कुङ्कुमा तखम्र -.- ॐ ...~ +) |हारद्रदय ल्टम्र्‌ ..- -.-- << = ॐ == ०००० == §‡ ... + |गखतिलम्‌ --- --~ ~~ <३९ ~“ ॐ |अ्ङ्कराजत्टम्‌ ..~~ === ॐ .. 9 | पपोण्डरीका्यंतेटम्‌ .-- + -- ॐ» |चन्द्नादं तेटम्‌ ९ --~ ॐ | कुष्णीकरणम्‌ .-- -*= <४० --- ८३१ | पटोटघुतम्‌ .-- -- --- <४१ ˆ * | अथाष्टाविंशत्ययिकशततम- ि ५ स्तरङ्कः । १२८ ,.. „+ [अथ मुखरोगनेदानम .-- <४र „„ [वातजः --- ~~ “~ „› {प्त्िजः --- -- # .... +» (कफजः --* "= - ॐ ६ ।- विषयाः संनिपातजः... रक्तञजः -.. -.- अथाष्टौ दन्तमरलटजाः सीताददयाधिः ... दन्तपुष्प॒टकः दन्तवे्टः लाटाघ्रावी... महासोषिरः. -- परिदरः .. .- अपकुकशः --- --- विदभः अथ इन्तवे्टगताः ... खटिवधनः . - करालः अधिमांसकः | अथ दन्तरोगानेदानम्‌ व॒न्तविद्धिः... दानः क्रिमिदन्तकः मशथनक्षः . दन्तहषः दन्तशक्षरा ... .-- कपालिका ... ..-. ङ्यावदन्तकः त हयुमोष्चः ... अथ जिहाविक्ाराः वातजः ..- ,.. प्त्तिजि;ः ... -.. कफजः 4 कचरक्छजर . . ,.. अथ तद्गताः ... बृहयोगतरद्धिणीस्थविषयानुक्रमाणिका । नि 1 मटमस्तादिर्भदी ... । 816) ककान्यकि। णण गीमिष् = | विषया पृष्ठजाः ! „ तुण्डकिरी .-. --* --- ॐ ८४२ धुषः ---. ॥ ऋ „ |कंच्छपः अ 99 अबद; = = „ |माससघातः..~ --- --- <४७ ,„ [पुष्टः .-- -- ~ ॐ „, |ताट्ुपाकः --- ^~ = > ८४४ [अथ कण्ठगताः ..- --- +. „› रोहिणी . >+ „ ।कण्ठशालकरः व त ,, [अधिजिह्वः ..~ --- --- ८४८ „» [वटवः ¢ ॐ , |बलाससन्ञकः करा {कर तकम जत - 9) १ [इन्द्‌ "~ ~~ १) „„ [उतना कक ॥ <४.८ | गिटायुः --- --- ~ ॐ 3 गट विद्रधिः... 1 ९। गलोधः क 3 ८४९ >+ |स्वरघ्ः ह ४. 9 ) | विद्र! । क „ |अथ स्वंमुखरोगानिदानम्‌ -.- ); » | असाध्याः 1 ५» |ओष्ठरोगोपक्रमः .. ८५० ८४६ | दन्तरोगोपक्रमः नि ; | इषछादिचुर्णम्‌ -.. ८4१ 9 |जातीपच्ादिच्रर्णम्‌ ... ..- % |कणादयं चणम्‌ ... )> |जीरकाद्चणम्‌ + घहद्योगतरङ्किणीस्थविषयानुकमणिका ? विषया । वशामल्यादितेटघुत... छोधाय तटम्‌ .... सह चरक्राथः न सह चराद्य तेलटम्‌ .... जह्यारसगोपक्छमः ताल सेगोपक्रमः गलटरागापक्रमः ~. काटकं चणम्‌ .-. पीतकं चणम्‌ ... तेजावत्यादिगुटिका सवममखपाक्रचिकस्सा पञ्चपद्छवकषायः .. सप्तच्छदादिक्ाथः ... पटालाद्क्ाथः ... खा दि राद्गुरिकाः.-- पृष्ाड्काः। नामा ~~~ भनुनकासनानचम्याणगदे विषया । -.„ <८र|परिपोरकईः .-. .-. उत्पात ... --, उन्मन्थक ... -... दुविद्धे दोषः किक ३ परली ... -.. अथ कणरोगविङ्छित्साः ११ ८४ | खह्तेदटम्‌ ... ... < 4५५ | हि ङ्ग्वायं तैलम्‌ „> |अपामा्गतलम्‌ ... , | भृटटतातेटम्‌ क )) | छम्बरुतटम्‌ ,.. ) | चत्वार तेटछानि ... ८4६ | ्षारतेलम्‌ -.- ~. ») | नश्युसूक्तम्‌ .... 29 दी पिकातेलम ६ अथेकोनर्विंशादपिककश्ततम- स्तरङ्ः । १२२ अथ कर्णरोगनिदानम्‌ कणनादः ... . चाधर्यम्‌ .... क णक्ष्वेडः कणंसंस्राचः.... कणगथकः .... ~. कणप्रतिनाहः ० करिमिकर्णः .. ... कणगतकोटलटक्षणम्‌ क्षताभिघातजो विद्रधिः वुतिकणकर.... . . वातादिजिन्यसावः ... अथ कर्णपाङिगताः ॥ ^ -. ५ 27 तमुद्रफनचणम्‌ ... वेषयोगः .. रस्या गग्गलयुः पञ्चकषायः कुछायं तटम्‌ 0 गन्धकतेटम्‌... ..- कणक्रुमा योग्यम्‌ क्रमिकण योगचलशटयम्‌ क्रमिकणयोगः ... कणंमलहरणोपायः क्ण प्रतीनाहं क्या... निषधः १ अथ कणा पा्टिखेगचि- 1क््ल्सा ... वि शतावरोतटम्‌ ००== € ज(वनायतेटम ६१ युषः ॥ ८ 23 २ विषयाः । जीवन्त्यां तटम्‌ --- पूषछाङ्ा. । अथ चिङदधिक्छशतत- मस्तरङ्खः 1 १६३० अथ नासारोगोप्कमः ूतिनासः नासिक्रापाकःः ~. धूयरक्तः --- --- क्षवथुः कषवश्रुभेद्‌ः ..- -^- भराथुः ... -.- दीप्तः... ~. प्रतीनाह ... ... सावः नासापरिशोषः अमणोनसटक्षणम्‌ प्रतिश्यायः .... .... एर्वरूपमर्‌ ... --- वातजगप्रातिह्यायः पित्तजप्रातिश्यायः ... क फजप्रतिद्यायः संनिपातजपातेदयायः कष्टसाध्यत्वम्‌ असाध्यत्वम्‌ अथ चिकित्सा ... गुडायो योगः --- भरिचादियांगः ... विज्कादिगुटीं @ क #@ छ कः कः ॐ ॐ ऋ कीः किः ऋ क @ # भिः @ क क [ ह कट्फलादिचु्णं क्राथश्च पाठाद्यं तेटम्‌ ... सजादिकशयो धृतं च . @" @ "कः 72 टदे९५ 9 <६ ९५ १४ दर 3१ ९ शि (कि कर भ वृहयोगतरङ्किर्णीस्थविषयानुक्रमाणेका । विषयाः । पीनसादिषपायः ~. व्याघीतेटम्‌ ... जिश्युतेलम्‌ ~ प्रतिरयायप्रतीकारः... सस्याद्य चणम्‌ विज्कहरातकी ... हेङग्वादितेलम्‌ ...- अ" ऋ ऋ चि क्रः कन्न त्रे पदाः! क" # क क चः क १,९। ८.90 )#/ 3 $ १ ^ ८७२ अथेकूयिङक्दयविकङाततम- स्तरङ्ञः + १३१ अथ नेचरसोगनिदानम वातजदिकाराः .. . पित्तजाविकाराः ..-. क फजविकारा$ः .-.. रक्जविकाराः ..- अ{घेमन्थदोषः ऋ न त ऋ ® ॐ दाषजहशिघातस्व नियमदि- नानि आमान्कितं नेचम्‌ .. - पक्दोषःः ..-- --- नेचपाकः . हत्सथिमन्थरसेग ... वातपयवः ... ..-. शुष्कनेचपाकः --. अन्यतोवतः क अम्लाध्यषेतनचम... शिरोस्पातनेच्रदोषः. -. क्रष्णगता त्किकासाः छषशिगता स्िकाराः .... ॐ क कोः हि @ क ऋ # क ब "क ८५4 प्रथमपटलगतदहोषजविकाराः १४, ,3> | दितीयपरलगतदोषजरिकाराः +++ हयो गत्तरङ्किःणा स्थविषधमनुक्रमणिक्ता । ६२ विषयाः । पृष्ठाः || सिषयाः । पादकाः । तुतीयपटलगतदोषजविकाराः ,; | घाच्यादिक्राथ$ ... --. ++ चतुथपटलमतदोषजविक्राराः ,, |चिफलायोगः ... .--. ८८५ लिङ्गनाशः -.. =. -- <७६ ( चन्द्ाद्यवर््तिः .-- --- „+ वातजदोषे खूपदशंनम्‌ .... ;) |चन्द्रकलावत्िः --. .-.- ++ पित्तजदोव रूपदर्शनम्‌ - - ) [नयनामूतमर... .-- ~ + कफजदोषे रूपदर्शनम्‌ ..~ ,, | गरिकाशनम्‌ -.~ .-.- ८८६ रक्तजदोषे रूपदर्शनम्‌ ..- „+, [नारायणाखनम्‌ -.. ... ++ संनिपातजदोषे रूषपदृशेनम्‌ ,, |नक्तन्ध्यकेतुः ¢ अ पड्विधरागलक्षणम्र्‌ .-- <५७|नागज्ुनी शलाका ,.. ++ पङ्रोगाः .-- --- --~ ), |शशिकलावर्तिः .-. .-.- ८८७ पित्तविद्ग्धद्रुष्टिः --. .-- ,),) |चन्द्रपरभावर्तिः -.. ... +; ष्टेऽमाविद्ग्धदुष्टिः... << | रत्ना खनम्‌ ... -.. ह पमदर्ीं ..-- --- --- + वेदेहीवर्तिः ... ..-. ... << दस्वजात्यः.... -.. =. चिफएलाचुतम्‌ 8 "6 0 कु लान्ध्यम्‌ -- ॐ [मध्यमं ्ेफलं घृतम्‌ ~ ) म्मारसज्ञकः .--~ ~ तरफलं चतम्‌ .... „... द एद्धगतविकाराः ... .-. त | ४, ॥ धिगतविकाराः ... ... <७९| अथ दाचिश्दधिकक्ततम- त्मपक्ष्मजाः ,) स्तरज्ञ° । १३२९ रथ नेचरागाचिकित्सा << १ अथ शिरोरोगमिदानम्‌ ००= &२.० स्य क्रिया... ^ „» वातजः ३ श खनस्यतुसमानकालः .-- > पित्तजः -.. - = ॐ 7ाश्योतनमाक्रा .. --. <<रं रुफजः = ॐ 1ङाच( ... |चिदोषजः ... ,.- .--- + 7छ्योतनम्‌ = = --- + |रक्तजः ..- ~ न पनाह --- -.-- --- ८८३ |किमिजः .. „~ ८९१ टोलादिक्रिाथः ..- --- ; |[सू्यांवर्तः ... .-. ... ++ सादिक्राथः --- --- )» |अनंन्तवातः..- ल -.-- +» हावासादिक्राथः --* टट४ | अधावमेदृकः क अ म्लटिकाशनप्‌ ..- --- + शङ्खकः _ -. “~ ~ ॐ. चेत्रकादिक्रमथः ,„ अथ चिकित्सा „~ „०, ८९२ @ छि ४ घृहश्ोगतरङ्गिणीस्थविपयायुक्रमणिका } विषया. । चुष्राङ्ा | | विषया. । पृष्ठा षड्धविन्दुघुतम्‌ ..- -- + |कारम)रघूतम्‌ --- ॥ षड्विन्दुतेटम्‌ ०० ००४ ॐ प्रद्रारेः 0. - ९०१ शिरोबस्तिविधिः --- --` ८१|| अथ पञ्च्रिंहाकधिकशततम- विडङ्गाय तलम्‌ -- --* स्तरङ्खः । १३९५ कङ्कुमयोगः.-. --* = ॐ सोमरोगनिदानम्‌ .-- + तस्य टलश्चषणम्‌ --- ~. अश्र विषकेत्सा इन्द्रह्छपते योगचतुश्यम्‌ ---- <९४ महानीदटीतेलटम्‌ ..- =-= ८९५ शांकरी कृतिः --. -*-- ८९६ तढक्रष्णीकरतिः -.- ॐ @ ® @ 6 । अथ षट्चिंशदायेकशततम- स्तरङ्कः\ १३६ अथ नाभार्ञनक्रतयोगसारो- त्खीद्ेषवचिकित्सा --.- ९५ अथ जयसिरशदधेकङततम- स्तरङ्खःः \ १३३ अथ खीसोगाः ... -.. ८९५| अथ सप्तचिंदाद्धिकशततमः खी पुष्पजननपायः (2 = स्तरङ्गः । १३. ७ क अथ खोनिरोगनिदानम्‌ .... ९११ वातजो दोषः .-.. --- ९५५ प्त्िजि -.+ ,--* < ष्टटेष्मजः . अथ चतुर्खिंशदाधिकशततम- स्तरङ्खः ! १३४ अथ पद्रनिदानम्‌... घा(तजः अ अ = सवद्‌।घपकपजः धि स कफजः नः + अथ कन .,. -... ९५५ पित्तजः वचादयवलटेहः ४७ न्दजः , „.. .... <९< | चोनिविशोधनम्‌ --* ^ िदोषजः . . .-. । दद्धार्तवम्‌ .-. --- --~ असाध्यत्वम्‌ ... ... अथ चिकित्सा „~ --* काव्याद -.. .-. --- <९ „~ _ जीरकावलेहः .... ... ९००| अथेकोन चत्वाररंशवधिकश- म॒द्धघ्रतम .-.: --> “~ ॐ ततमस्तरङ्गः । १३०९ शास्म चतथ & @ 9 ॐ # छ ॥ 8. । अथ गर्मोतपादनलसिषः ११ अथाश्ाविङदाषेकशततमस्त- स्तरङ्गः; \ १३८ अथ योनिकन्दनिदानम्‌ ... १५ अथ चिकित्सा .., ..-. ९०५ ऋ , बृह योगतरङ्किणं(स्थविषयानुक्रमाणिका । ६५५ विषयाः ॥ पृष्ठाङ्काः ।| षयाः । पाहः नख तवचिकित्सा .-- ..- , |निगण्ड्यादिक्राथः.... ,.. न गमावस्था ... .-- ~ ९०८ देवदार्बादिक्राथः .... ... ४ छलकरकथ्मागः १ |अप्रतादिक्राथः ... ..- „+ कक 0 ऊ | सहचरादिक्राथः .-. ... +, अथ चत्वारिंशदयिकशततम- |मध्यमसो भाग्यद्युण्ठ्यवलेहः ९१९ स्तरङ्कः । १४० क त ० ककः पञ्चजीरावलेहः .-. + „, अथ मूढगभंनिद्नम्‌ .-- ९१० | प्रतापलङ्कश्वरो रसः ९२० अव 1 १ ^ "५११ अथ चि चत्वाररिंरादधिकशवतम- सावभतिबन्धोपाचः -.. ९१२ स्तरङ्गः । १४३ गर्भरक्षणोपायः ... „~ „> । ॥ ङालमनेवारणो पायः ---~ ९१३ अथ स्तनराग “-- “~ ॐ गभिणीज्वराद्शान्त्युपायः +, स्तनशाथापक्रमः --- ~ ॐ हीविरादिक्राथः ... ~ +» |स्तन्यरागः "~" ९२१ गर्भिष्युपद्वनिवारणोपयः +, |सप्तविधक्षीरम्‌ ~ „~ + ग्भपातनिवारणोपावः .-- + | वातदुष्टस्तन्यं उप्रायः -.. ९९२ मढ गमाषकषेणम्‌ --- --- ९१४ | पत्तदुशस्तन्व = “-- “~ ॐ खखप्रसवोषायः .-. .- 5 |कफदुशस्तन्यं “-- ˆ ॐ वातद्चल्कगमविष्षित्सा .-.. ९ १६ १ ० ˆ“ 29 चिदोषदु्टरतन्ये .-. ..-- +> अथेकचत्वारिङादधिकशततम- क्षीरालसकलक्चषणम्‌ ~ + स्तरङ्कः। १४१ स्तन्यविदश्ुद्धिविधिः -.. र स्तन्यवुद्धिः... ..“ --. ९२३ अथ मक्तलटानदानम्‌ “““ # |वज्जकासिकम्‌ + „~ > अथ चिकित्सा .. ॑। > | सूतास्तनरक्चां .-- == + अथ द्िचत्वाररिशदधिकक्षत्ततम- स्तनमाजंनमन्त्री "~ === 99 स्तरङ्ः । १४२ भीमह्टतेलम्‌.... ˆ“ ^" श्रथ कासास्राद्य तटम्‌ ^. .-+* ॐ अथ सूतिकारोगनिक्ानम्‌... ९१५ करवीरादयं नि + न ॐ अथ वचिकित्छा ..- „~ ९१८|कपृराद्यं तलम्‌ = = द्श्मूलक्राथः ~ = ‰ यानिसंकोचीकश्णम्‌ द्द्‌ ब्रहयोगतरङ्धिणीस्थषिषयानुकरमणिका 1 विषयाः पृष्ठाद्ा. ।| विषयाः) पृष्टाङ्काः। शण्डा द्याद्ग मंनिवारण- लरूताविषम्‌ --- --- - ०४१ पातनाचाध्‌ः ... --- २२९4 मूषकष्वषम्‌ $ 2 4242 अथ चतुश्चत्वाररिंशदधिकशतत- क 1 कः १ ++ मस्तरङ्कः । १४४ क 1 + कणमविषम्‌ # अथ बालरोगनिदानम्‌ --- ९२६ | मण्ड्कविषम्‌ ~ --- गहयस्तबालटरःगानेदानम्‌ ... ९२५७ | मत्स्यविषम्‌ -. -.- ९.४३ असाध्यलक्षणम्‌ ... --- ९२८|जलोकाविषम्‌ .-- --- 3 अथ चिकित्सा --- --~ ;; गृहमोधिकाविषम्‌ र बाठानामोषधघदानमान्रा ... , |शतपद्यादिविषम्‌ .-- ... 3 मूबादयवठेहः --= --- ९२९ | मक्षिकाविषमर .-. क मद्रसुस्ताक्राथः .-- --- +) |चतुष्पदादिजीवाविषम्‌ --- „+ पठकषाद्िधुषः .. --- # |निर्वषलक्षणम्‌ .-- --ल „+ मर्वाद्युद्तेनम्‌ .-- .-- २३० श्वविषम्‌ .-- .-- ~ > बिल्वादिक्ाथावलेहो ..- ,; |सर्पविषविकित्सा ..- ९४४ नागरादिक्रिथः --- --- » |सर्पविषहरा वत्तिः ..- --- ९८४१ लोधाद्यवलेहः =... --- +) |[आस्तिकागद्‌ः -.-- --- ९४६. सुस्ताद्यवटेहः ..- ~ + | वुथिककिषप्रताकारः --- ++ समङ्गाद्यवठेहः .- -- 9 |तच्न मन््ः --- --- ‰ अष्टमङ्गलम्‌ ..- --- .-. २३१ श्वविषप्रतीकारः न सोमघतम्‌ ... ... ... ९२३२ नखदन्तविषप्रताकारः ... ९४७ अथ गहयस्तबाटलयेगाधचि- मक्षिकाकिषप्रतीकारः ~ )+ केत्सा .... -.-.- .-. २२२ वर्टावकषत्रतक्रिारर--- --* 3 तत्र सामान्वावेधिः... ---- ), | भ्रमरवेषपरताकारः.-- --- ॐ विशेषविधिः -.~ --- ९३४ |मूषकविषपभरतीकारः... --- ९४८ , मण्डूकविषप्रताकारः --- „> अथ 1 11 भ" ख विद्ध विषप्रतीकारः वि + ३ ६ + अथ विषनिदानम्‌ .... .-~ ९३९ | पिपीटिकाद्िविषप्रतीकारः „+ जङ्खःमविषम्‌... ... -.-. २४० |ङात्पदीवेषप्रतीकारः दृषीविषंम्‌ ... ..- --- # [स्थावरविषप्रतीकारः .-. [4०९ = ® (49९ (प बहु योगतरद्धिणस्थ विषयानुक्रमणिका । विषयाः । पृष्ठाङाः | सर्वविषनाशिनी महार्दि ॐ विषज्वरपातो रसः... --- 2; त ताविषप्रतीकारः ७ पिषमक्तानिषेधः .-- ---~ अथ षर्‌चत्वारिशदा<कङततम- स्तरङ्कः । १४६ विरुद्धाहारकथनम्‌ (क 9 संथोगविरुद्धम्‌ ..-- --* 9 कलविरुद्धम्‌ .-- --- ॐ विशिश्सयोगविरुद्धम्‌ -.-.- 3) जथ सप्तचत्वाररिरादधिकशत- तमस्तरङ्ःः । १४६४ अथ षाण्ठ्याधिकारः स्वहेतुजश्र ..- --- == ॐ वातदुश्युकम्‌ ---- -- ॐ प्त्िद्ष्ड्युक्रम्‌ --- --= ॐ श्टेष्मदुश्शुक्म्‌ --- ~ ॐ रक्तदुष्टम्‌ ..* -- == ॐ द्विदोषदुशटम्‌.-- --= = ॐ विदोषदुशटम्‌..- --- -- % कब्यजननदोषः --- -- ॐ शु कक्षयहेतुः क - ॐ ङुक्रजननक्रमः --- - -* 9४६ सौगन्धिकदोषः .-- ~~ ॐ» कुम्भीककोषः --- --= ॐ ईष्वकदोषः..- --ज - 99 प्टकाङ्गदोषः क ++ मर्मच्छेददोषः .-- -- महाषण्डलक्षणम्‌ ... ... ६ विषयाः । पृष्ठाङ्काः । अथ सखीषाण्ठ्यनिदानमर्‌ - 6 शुक्ातवयोरछश्चषणम्‌ -... ९५५७ वाजौकरणविधिः 6 +++ सगमन कतुदृनमयादा ... स सङ्गनिषेधः .-. ... ९५८ सवनयोग्या खी .... ॥ मथुनान्ते हितम्‌ ..- --- „^ दुक्रद्ाषनिवारणाथं मेषजम्‌ ,, अथ सामान्यविधिः -.. ९९९ पूपटिकपाकः ... --. ९६० रसालटाकरणविधिः.... .-. वरहद्श्वगन्धाद्य छतम्‌ -.-. 3) शतावराघतम्‌ ... .-- ९६९ ठषुवाजिगन्धायं घतम्‌ .... +, गाक्षुरादिचुणंम्‌ ..- --. २६२ स्वणंमाक्षिकादिचुर्णम्‌ ... ,; पायसबिधेः कः 9 माषादिचर्गम्‌ ...- .-- + माषाद्यं बुतमर्‌ ..- --- °द्ड्‌ गोधूुमाद्यं घतम्‌ ... ... + जीवन्तीयं घूतम्‌ ... -.- ९६४ गुड्क्ूष्माण्डकावलृह$ .--- ++ व॒हित्क्‌ष्पाण्डपाक्ः..,. १ ग हद्रूष्पाण्डषपाक्छः.-- ,... अश्वगन्धापाकः --= =. ९६६ गोक्षुरपाकबिधि ४ ... „ ९६५७ कपकच्छुपाकः 86 1 क ॐ क + $ बरहन्मुसलीपाकः .-- ९६८ यागसारोक्तोऽश्वगन्धापाकः ९२६९ बहत्सोमाग्यद्युण्ठी... ... +) अप्रतमहलातकम्‌ ९.७० रतिवह्मख्यपगपाकः ..- ९५१ ६८ विषया” । महाकामेश्वरः कामसन्दरो मोदकः मलकामश्वरो रसः -.. कामदेववर्टा.-. .... कामदेवचुणम्‌ ... मद्नमखर वारेका वङ्ञुभ्वरादिवटी . .. कामेश्वरो माद्कः . .. महाकामेश्टरो मोदकः व्वन्दोदया रसः ... कमबाणो रसः ... कामदेवो रसः ,. भतव्यजयो रसः जानन्दाो रसः ॥ अनङ्कनिगडो रसः प्रमदे माङ्कशो रसः ुष्प धन्वा रसः पच्वसायक१.-- .-- भमदानन्दा रसः मदनकामभ्वरः नारीमत्तगजाङ्कुकाः .-. स्तम्मने पथ्चवाणे रसः श्ङ्खाराभ्रम्‌ ..-' .-. षण्म॒खरसः ..- ,.- रसराज ..-- + महाराजवरटीरसः ,.. राजवरटारसः ध मदनक्ामेश्वरो रसः पूणेन्दुरसः ... वीथरोधिनी गरिका हिरण्यगर्मगुटिका ... घुला; „ २७९ ९.०२ अपरो रसराज क{मिनीमदमश्नो रस 5१ ९\१द्‌ 92 ९१० 9? ७.4 “ मद्व 39 .. ९७८ १ 29 ११ बहद्योगतरङ्गिणीस्थविषयादुकमणिका 1 विधया । महास गान्धितेटछम्‌ रतिवह्टमाख्यं तेटम्‌ पञ्चसायक्ः , .,,- कामिनी विधूननः सिद्धलटक्ष्मीश्वरो रसः लक्ष्माविलासो रसः वीोयस्तम्भनम्‌ ...- जातीफलवटिका ... लोहादियोगः .., . अन्यप्रकार;... ,.- भोगपएरंदरव्टीं ..., अनङ्गमेखला रिका अनङ्गमेखलो मादक कपरादिलेपनम्‌ . .. अहिफेनयोगः सोरतगुरिका „~. वीयरोधनगरी जातीफलगटिका ... पतङ्गयोगः ... टेपनम्‌ ध्व जचुद्धाकरणम्‌ `... योनिंसंकोचीकरणय अन्यप्रकारः .. योष्ह्वावणम्‌ ,.. क # चठड्काः। १7 -*„ ९,९© १११, ५९१ ५ ९९८ _ ९९९ 2१ अथाशट्वत्वाररिशष्धिकक्तत- मस्तरङ्कः \ १४८ अथ संक्षेषतः सर्व॑रोगर्चिकस्सा,) 9 # क १ ©©9 मथ गन्थप्रश्ास्तः... समापेयं बृहयोगतरङ्कगिणीस्थविषथानुकेमणिका । [ नवसप्ततितमस्तरज्गः ] घृहदयोगतर ङ्किणी १ ५१२ अथ नवसप्ततितमस्वरद्गः ॥ अथ हिकानिदानम्‌- विषाहिगुरुषविष्टम्मिरूक्चा भिष्यन्दि भोजनैः । की तपानाङ्नस्लानरजोधुमातपानिटठेः ॥\ १ ॥ व्यायामकर्ममाराध्वकेगाघातापतर्पणेः \ दिक्षा श्वासश्च कासश्च नृणां सम॒पजायते ॥ २॥ हिकालक्षणम्‌- मुहुहवायुरुदेति सस्वनो यकरृच्िहान्बाणि मुखादिषाऽऽ क्षिपेत्‌ । स घोषवानाद्यु हिनस्त्य द्न्यतस्ततस्तु हिद्केत्यमिधी यते बुधैः ५३॥ पच्चभकरनामान्पाह- अन्नजां यमलां कां गम्मीरां महतीं तथा । वायुः कफेनानुगतः पञ्च हिक्षाः करोतिच।॥४॥ पवेरूपमाह- कण्ठोरसोगंरुत्वं च वदनस्य कषायता । हिक्रानां पूबरूपाणि कुस्षेराटोप एव च ॥ «< ॥ भजाम पानान्नेरतिसंय्क्तैः सहसा पीडितोऽनिलः । दिक यत्यध्वंगो मूर्वा तां विद्यादन्नजां भिषष्च्‌ ॥ ६ ॥ कराति हिक्तामरुजां मन्दवेगा क्षयानुमाम्‌ । सम सास्म्यान्नपानेन या प्रयाति च साऽन्नजा॥ ७।॥ यमटलाबाह- चिरेण यमलठर्वेगी्यां हिक्ता संभवतते ॥_ __ _ कम्पयन्ती शिरोभ्रीवां यमलां तां विनिर्दिशेत्‌ ॥ < ॥ क्षुदिकामाह- विकृशट्काठेया वेगर्मन्दैः समभिवर्तते । छुदिका नाम सा हिक्का जञ्चञ्नलासधावति॥९॥ १ ग, जतम ॥ ५१४ ति महमडविरचिता- [ नवसप्ततितमस्तरङ्खः ] गस्भीर(माह- नामिषवत्ता या हद्ा चारा गम्मारनादना। शाष्कोछटकण्टनासस्यकासपाश्वरुजाकसरा ॥ २० ॥ अनेकापदवेयक्ता गभ्भारा नामसास्छृता। महाहिकामाह~ मर्माण्युत्पीडयन्तीव सततं या प्रवर्तते ॥ ११५ देहमायास्य वेगेन घे(षयत्यपि त्रष्यति । महारिक्ति सा ज्ञेया सवंगाजावकम्मपिनी ॥ १२॥ अस्षाध्यत्वमाह-- आयम्यते हिक्छति यस्य देहो दु श्श्चोध्वं ताम्यत यस्य नित्यम्‌ | क्षीणोऽच्नद्िरक््षेति यश्चातिमां त द्वौ चान्त्यौ व्जयेद्धिक्मानौं॥ १२॥ अतिसंवितकोषस्य मर्कद्वेषक्रतस्य च । व्याधिभिः क्षीणदेहस्य बद्धस्यातिव्यवायिनः ॥ १४ ५ पषांया सा समुत्पन्ना हिक्छा हन्त्याद्यु जीकितम्‌ । यमिका च भ्रलापातिमोहनृष्णासमन्विता ॥ १५ ॥ अषश्ीणश्चाप्यदीनश्ं स्थिरधाचिन्दियश्च यः । तस्य साधयितुं शक्या हन्ति देका ततोऽन्यथा ॥ १६॥ इति हिक्रानिदानम्‌ । अथ हिक्ायाश्रेकित्सा- यात्काचत्कफवातश्नमुष्णं वाताच्युलोमनम्‌ । भषज पानमन्न वा हक्ताश्वासेषु तद्धितम्‌ ॥ १७ ॥ 1ह॑काश्वासातुरे पून तेलक्ते स्वेद्‌ इष्यते । ऊध्वाधःशाोधन शस्तं दुषलटे शामन मतम्‌ ॥ १८ ॥ वातेन हिक्काः भ्रमवन्ति पञ्च तासामसाध्यस्वमुदाहरन्तिः। अष्णमासस्य मवेच्च साध्या प्रान्ते च हिक्ते परिवजनीये ॥१९ 9 ग. ण्डजिद्वास्यश्राखकाश्ः । > क. दम्यते । ३ ग, "कच्छेदक्र० $ [ नवक्षप्ततितमस्तरङ्गः] बहयोगतरङ्किणी । ५१५ प्राणावरोधतर्जनविस्मापनेश्लीतवारिषरिषेकेः । चिज; कथाप्रयोेः शामयेद्धिक्कां मनोभिषतिश्च ॥२०॥ हिक्तार्तस्य पयश्छागं हितं नागरसांधेतम्‌ । र्चान्पचेत्फलाम्लांश्च लाजचूर्णं ससेन्धकवम्‌ः | २१॥ भारीपयःपिष्टसुश्ुङ्क चन्दनं चुतं सुखोष्णं च ससेन्धवं च । पिष्टं तथा सेन्धवमम्बना वा निहन्ति हिक्तां नच नवनन ५२२४ इति नारायणायात्‌। सुश्र॒तात- यष्ट्याहूं वा माक्षिकेणावलीदं क्ष्णा चरणं शाकराठयं च किंवा । सार्पेः कोष्णं क्षीरसुष्ण रसोवा हन्या दिश्षोः पानतः पञ्च हिक्का: ॥ २३ ॥ प्रदीपात्‌- शि खिपिच्छमस्म कृष्णाचर्ण मधमिभितं महर्टीदम्‌ । |, हिक्कां हरति प्रबलां श्वास वेवातिडुस्तरं छदिम्‌ ५ २४॥ वृन्दात्‌- कोलमञ्जाश्जनं लाजास्तित्का काञ्चनगेरिकम्‌ \ करुप्णा धानी सिता शुण्ठी कासोस दधिनाम च ॥ २५४ पाटल्याः सफलठं पुष्पं कृष्णा खज्ञरमुस्तकम्‌ । घडेत पादिका टेहा हिक्का मधुसंयुताः ॥ २६॥ मधुकं मधसंयुक्तं पिषप्पटीशकंरान्वतम्‌ । नागरं गडसयुक्तं हिक्षान्न मावनज्रयम्‌ ॥ २७॥ स्तन्येन मलक्षिकाविश्वा नस्यं वाऽलछक्तकाम्बुना । योस्पं हिक्वाभिमूतेभ्यः स्तन्यं वा चन्दनान्वितम्‌ ॥ २८ ४ मधुसोवर्चल) पेतं मातुटुङ्गरसे पिबेत्‌ । हिक्तार्तो मधुना लेद्यच्छुरण्वा धानीं कणालन्वतामार२९॥ करष्णामटकश्युण्ठीनां चूण मधुसतायुतम्‌ \ सुहुमहुः भरयोक्तव्यं हिकाश्वासनिवारणम्‌ ।\ ३० ॥ ग, °्न मादिकानिमीदिद्माभिश्च रोदः क । ५१६ जिमषछ्मडविरचिता- [ अश्चीतितितमस्तरङ्ः ] हिक्वाश्वासी पिबेदद्धार्मी सदिभ्वाद्ष्णवाररेणा । नागरं वा सितामार्गीसिीवचंटसमन्वितम्‌ ॥ ३१ ॥ रसरत्नप्रदीपात- दशभ्रटौजटयतं सुतं हिक्ताञ्च योजयेत्‌ । श्वासकासहरः सर्वां विधिरजापि युञ्यते ॥ ३२२ ॥ नोद्धसर्वेस्वात- पाटलाफलटतोयेन क्षेण च समन्वितम्‌ । हेममस्म निहन्त्येव हिद्छाः पञ्चापि दुस्तराः ॥ ३२३ ॥ कटकागेरिकाम्यां च मुक्तामस्म तथेव च । घीजपुरस्य तोयेन ताभ्नं तष्ठव्छमाक्षिकम्‌ ॥ २४ ॥१ हेममुक्ताककान्तानां मस्म बह्टमितं वरम्‌ । सीजपुररसक्षोप्रसोवचखसमन्वितम्‌ ॥ ३५५ ॥ दन्ति हिक्ाशतं सत्यमेकमा्ापरयोगतः । क्त कथा पथ्वदिक्षानां हश्ण पुनरुच्यते ॥ ३६ ॥ वृस्षन्तरामात- प्रवाटकशाङ्कजिफलटावूर्णं मधघतप्टुतम्‌ । पिप्प्टी गेरिकं चेति लेहो हिक्षानिवारणः ॥ ३५७ ॥। वराम्रटीकषायेण मधुना च समन्वितम्‌ । कान्तायोमस्म दहिक्षानां पथ्चानां पञ्चतां नयेत । ३८ ॥ इति योगतरङ्किण्यां दिका निदानचिकिस्साकथनं नलिकोनाशीति. तमस्तरङ्कः ॥ ७९ ॥ अथाहीतितमस्तरद्नः । अथ श्वास्निदानम्‌- येरेव कारणोर्दक्ता बहुभिः संप्रवर्तते । तेरेव कारणैः श्वासो घोरो भवति देहिनाम्‌ ॥ १ ॥ अथ पधाश्वासनिरोधनिदानम्‌- महोध्वच्छिन्नतमकष्चुकमदेस्त पञ्चधा । मिद्यते स महाव्याधिः श्वास एको विशेषतः ॥ २ ॥ [ अश्नीतितमस्तरङ्गः] बुह्योगतरकङ्किणी ॥ ५१७ पुवरूपमाह- प्रायूप तस्य हर्वीडा शुटमाध्मानमेव च । आनाहो वक्न्रवेरस्यं शङ्कनिस्तोद्‌ एव च ॥1३॥ सभापिमाह- यवा स्रोतांसि संरुध्य मारुतः कफपुवकः। विष्वग्वजति सरुद्धस्तदा श्वासान्करःति दि ॥ ४ ॥ महाश्वारस्षकक्षणमाह- उद्‌धुयमानवातो यः शब्ववद्दुःखितो नरः । उच्चैः श्वसिति संरुद्धो मत्तर्षम इवानिशम्‌ \। “५॥ प्रनष्टज्ञानविज्ञानस्तथा किभ्रान्तलटोचनः । विवताश्चाननो बद्धभ्जवर्चां विशीणंवाक्‌ ॥ &॥ दनः प्रश्वसितं चास्य दूशाद्िक्ञायते मशम्‌ । महाश्वासोपसष्टस्तु क्षिप्रमेव विपद्यते ॥ ,७।। ऊध्वंश्वासमाह- ऊध्वं भ्वसितियोद्ीर्घंन च प्रत्याहरत्यधः) ग्टेष्मावतसमुखस्रोताः छर द्ध गन्धवहार्दितः ॥ < ॥ ऊषध्वेकु्िर्विपशयश्च वि भ्रान्ताक्च इतस्ततः । प्रमुद्यन्नेदनातश्च ्युष्कास्योऽरतिपीडितः।। ९ \1 ऊध्वश्वास प्रकुपिते दयधःश्वासो निरुध्यते । मद्यतस्ताम्यतश्वोध्व श्वासस्तस्येव हन्त्यसूस्‌ ।॥ १० ॥ छिननश्वासमाह- यस्तु श्वसिति विच्छिन्नं सर्वपाणेन पीडितः। न वा श्वसिति इुःखातों ममच्छद्रुगर्दितः॥ ११ ॥ आनाहस्वेदमखा तिं दह्यमानेन बास्तिना । विष्ठुताक्षः परिक्षीणः श्वसन्रक्तैकटो चनः ॥ १२ ॥ विचेताः परिष्कास्यो विवणंः प्रटपन्नरः । छिन्नश्वासेन विच्छिन्नः स शधं विजहात्यसन्‌ ॥ १३२ ॥ तम्‌ कश्वास्षमाह- प्रतिमं यदा वायुः स्रोतांसि प्रतिपद्यते । अीवां शिरश्च संगद्य श्छेष्माणं समदाय च ॥ ४५ ॥ ५१८ जिम मड्विरथिता-~ [ अशीतितमस्तङ्ग। करोति पीनस तेन रुद्धो धुश्चरकं तथा । अतीव तौनवे्मं च श्वासं प्राणप्रपीडकम्‌ ॥ १९॥ प्रताम्यति स वे>न स्यते संनिरुध्यत । प्रमोहं कासमानश्च स गच्छति महुमुहूः।॥ १६॥ भ्छेष्मणा सुच्यमानेन भृशं मवति दुःखितः । तस्येव च विमोक्षान्ते महूत लमते सुखम्‌ ॥ १५७ ॥ तथाऽस्य ध्वंसते कण्ठः कृच्छाच्छक्राति मातुम्‌ । न चापि खमते निवा शयानः श्वासर्पाडितः॥ १८॥ पार्श्वो तस्यावगरह्णाति शयानस्य समीरणः । आसीनो ठटमते सोख्यसुष्णं चेवाभिनन्दति ॥ १९ ॥ उच्छ्िताक्षा छटारेन स्विद्यता भक्ञमातिमान्‌ । विङ्ाष्कास्यो मुह्धःन्व।सो मह्श्यैवावधम्यते।॥ २०॥ भमषमम्बुश्ीतधाग्वातेः श्टेष्मलेश्च विवर्धते । स चाप्यस्तमकः श्वासः साध्या वा स्यान्नवोत्थतः।॥२ भतमकश्वास्माह- ज्वरमरछ(परी तस्य विदयातव्पतमकं तु तम्‌ । उदावतंरजोर्ज गंङ्किन्नकायनिराघजः ॥ २२ ॥ तमसा बधेतेऽत्यर्थं इीतिश्चाऽऽदडयु भङ्ञाम्य ति । मज्जतस्तमस!वास्य विद्यात्रतमकःतु तम्‌ ॥ २३ ॥ प्षदश्वास्टक्षणमाह- रूक्षायासोद्धवः कोटे श्चुदो बवातसुदीरयत्‌ ॥ श्चद्रश्वासेन सोऽत्यर्थं दुःखेनाङ्कप्रबाधकः ॥ २४ ॥ नास्त नस गा्ाणिन च दुःखो यथेतरे । न च माोजनपानानां निरुणष्द्युचितां गतिम्‌ । २५ ॥ नेन्दियाणां व्यथां नापि कांविदापाद्येद्रुजप्‌ । स साध्य उक्तो बटिनः सवे वाऽव्यक्तटक्षणाः ॥ २६ छदः साध्यतमस्तषां तमकः कृच्छ्र उच्यते । जयः श्वासा न सिध्यन्ति तमको हुर्थटस्य च ॥ २५७। कामं प्राणहरा रोगा बहवो नतुते तथा यथा श्वासश्च हिक्ताच हरतः प्राणमाश्ु च ॥ २८॥ इवे श्वासनिदानम्‌ । अशीतितमस्तरङ्गः ] घहदयोगतरद्गिणी । अथ श्वासपतीकारः खे स्तिसते के विदध्वं चाधश्च शोधनम्‌ । स॒दुभ्राणवतां भेष्ठ श्वासिनामादिक्न्ति दहि ॥ २९॥ सर्वष श्वासरोगेषु वातश्टेष्मनिबहंणम्‌ । विदधीत विधि विद्ानाद श्वे सुदु तथा ॥३० ५ कुटत्थनागरब्याघीवासाभेः कथित जलम्‌ । पीते पांष्करसंयक्तं श्वासकास्निवारणम्‌ \\ ३१ ।। ति ङखत्थादिक्राथः । अथ दशमृलादिकाथः दशमटीकतः क्राथः पोष्करेणावचणितः । भ्वासकांस प्र्षामनः पाश्वचयूडिनाक्षनः ॥ ६२ ॥ ति दृकामूलादिक्राथः अथ देवदावांदिकाथः- कि क, देधदारुबचाभार्मीचिनभ्वकद्फटपोष्करः । क्तः क्ाथा जयत्या श्वासकासावराषत.* ॥ ३६३ ।। इति देवद्‌ाधादिक्षाथः अथ गडाददगारका- रम्माङ्ुन्दरिरीषाणां छख पिप्पटलीञ्ुतम्‌ । पिष्षठा तण्डटतोयेन पीत्वा श्वासमपोहति ॥। ३४ ५ ङाङ्ामहाषधक णाघनपोष्कराणां चरणं शठामारंचयोश्च सिताकिमिश्रम्‌ । क्राथेन पीतमम्रतावषधंञ्चम्रल्याः श्वासं ञयहेन विनिहन्ति हि घोररूपम्‌ं ॥ ३९ ५ पथ्चष्मलटीं तु सामान्या पित्ते याज्या कनीयसा । महती मारुते देया सेव देया कषफेऽधिके ॥ २६ ॥ स्वरसं डहाङ्कबेरस्य माक्षिकण समन्वितम्‌ । पाययेच्छवासकासधरं प्रतिहयायकफा पहम्‌ । ३७ ॥ गडश्चुण्ठीशिकामस्तेधारयेददिकां मुखे । भ्वासकासिषु सर्वषु विमीतं बाऽपि केवटठम्‌ ॥ ३८ ॥ इति गडादिशुरिका । 1 पच व्वाव्यात्रीत्रि।॥ ` 9 घ. नचान्यात्रपेवेः । ५२० चिमद्मडत्विरवचिता- [.अश्ीतितमस्तरङ्गः अथ कष्माण्डमुलवचूर्णम्‌- कष्माण्डकशिषाचुर्णं पीत कोष्णेन वारणा ॥ दीघं शामयति श्वासं कासं चेव खदारुणम्‌ ॥ ३९ ॥ इति कुष्माण्डमृटव्ुर्णम्‌ । अथ शद्भन्यादिचुणम्‌- गङ्गीकटुजयफलटजयकण्टकारी- गसिपुष्करजटाटवणानि पञ । चरणं पिबेद्श्िश्शिरेण जलेन हहदेद्छाश्वासा- ध्वंवातकसनारुचिपीनसेषु ॥ ४० ॥ इति दृङ्गन्यादिचर्णम्‌ । अथ गडावटेहः- मडं कटुकतेटेन भिभयित्वा समं छित्‌ । विसप्ताहप्रयोगेण श्वासं निःशेषता जयेत्‌ ॥४१॥ इर्त गुडवलेहः । अथ हरिदादिकेहः- हरिष्ठा मरिचं दाक्षं कणां रां सटां गडम्‌ कटतेटं टिहन्हन्याच्छवासान्प्ाणहर।न पि ॥ ४२ ॥ इति इरेबादिटेहः . अथ शव्यायं चुणेम- शटी पृष्करजीवन्तीव्वङ्मुस्तं पष्कराह्वयम्‌। सुरसा तामलटक्योऽपि पिप्पल्यगसरुवाटकम्‌ ॥ ४३7 नागरं च समं चूर्णं करत्वा द्विगुणशाकरम्‌ सवथा तमकश्वासे हिक्छायां च प्रयोजयेत्‌ ॥ ४४ ॥ आच्रेकस्माद्द्रव्याद्शटगणा शाकरेति संप्रदायः इते शस्याय चणम्‌ । अथ भाग्यादिटेहः- मार्गीनिागरयोश्चण टठमादेकवारिणा । श्वासं निहान्त दुष पञ्चानन इव दपम्‌ ५ ४९८५॥ इति भाग्या दलेहः 9 रा -क्फमारतपी<) [ अश्ीतितमस्तरङ्गः 1 बहद्योगतरङ्किणी । ५५२९१ अथ चि्रकहरीतक्यवलेहः- पक्तवा पश्चतुलां गडामलाशिखि च्छन्नादलाङ्घ्यम्मसा पथ्यां पाचवतां क्रतां शिखि शिवां व्य(षं चतुज।तकान्‌ । क्षौद्रा विपलाखलि दि्धड्वेः क्षाराच युक्त्या युता कोफाक्लःक्षयकषछठटपीनसङ्क मिश्वासान्छगुट्मान्तक्रत्‌ ॥ ४६ ॥ इति चिचकहरीतक्यवलेहः । अथ नार्गीहरीतक्यवलठेहः- दित्रोणेऽपां दङ्गजटतुटां तुल्यमा( पचेत्त- त्पादं भूयोऽमयशुडशतं न्यस्य मार्गी शिषासा १ ञ्येका्टाञ्रं चिकदुकचतुर्जातमध्वन्विताऽल हिक्षाशोपटश्वसनकसनेकादहिकापानसन्नी ॥ ४५७ ॥ इति मार्गीहिरीतक्यवटेहः १ अथ क्षुदावलेहः- व्याघीशतं स्यादमयाशतं च दोणे जटस्य षपचेत्कषायम्‌ । तुलापरमाणेन गुडेन युक्तं पक्त्वाऽमयाभिः सह ताभिरत्र ॥ ४८ ॥ शीव क्षिपेत्षण्मध्ुनः पठानि पठानि च णि कटुजयस्य । त्वक्पत्रकेलाकरिकेसराणां चर्णात्पलं चेति बिदेहद्क्षः ॥ ४९ ॥ छछदावलेहः कफजान्विकारान्सभ्वासकहोषानपि पञ्च कासा । हिक्छामुरोरोगमपस्पतिं च हत्वा विवृद्धि करुतेऽनटस्य ॥ ५० ॥ इति छदावलेहः । अथ गृदी- सितमह्छवटी कटुकीखदिरौ हिमरसििहशो नयनास्षिमितौ । पटितं च खले चिदिनं सकलं स्वरसः किट चाऽऽद्रंकसजनितेः॥५१॥ श्वसने कसने गुट ज्वरेऽजीर्णे तथोदरे । सर्षिषां रक्तिकामाचं चोत्तारों नागवदिका ॥ ५२॥ अथ श्वास्कृटारः- रसं गन्धं विषं चेव टङ्कणं च मनःशिलाम्‌ । पताने रङ्कमाजाणे मरिचं चाशटटङःककम्‌ ॥ “५३ ॥ एकेकं भरिचं द्स्वा खल्वे सक्षम विमदंयेत्‌ । निकट टङ्ूषटरकं च दत्वा पश्चाद्िच्रणयेत ॥ «५४ ॥ ५२ भिम मड विरचिता- [ एकाशीतितमस्तरङ्गः ] सर्वमेकच् संयोज्य काचक्रुष्यां विनिक्षिपेत्‌ । कासे श्वासे च मन्दामो वातश््ेष्मामयेषु च ॥ ५९ ॥ गामं प्रदातव्यं पर्णखण्डेन धीमता । संनिपाते च मखायामपस्मारे तथा पुनः ॥ ५६ ॥ अतिमोहत्वमापन्ने नस्यं दत्वा विचक्षणः । रसः भ्वासकुठारोऽयं सवश्वासविंकारजित्‌ ॥ ५७ ॥ इति भ्वासकुठारः । इति योगतरङ्किप्यां श्चापस्तनिदानचिकित्साकथनं नामाद्ीति- तमस्तरङ्कः ॥ ८० ॥ पयय अयेकाश्ीतितमस्तरङ्गः ॥ प्तिः अथ स्वरभेदनिदानम्‌- अवत्युख माषणविषाध्ययनाभिषात- सद्षणैः भकु पिताः पवनाद्यश्च ३ चोतःखते स्वरवहेषु गताः प्रतिष्ठां हन्धुः स्वरं मवति चापि हि षड्विधः सः॥१॥ वतजमह्‌- वातेन इष्णनयनाननमूुजवर्चा भिज्ञ शनेर्वदृति गदुंमवत्स्वरं च । पित्तजमाह- पित्तेन पीतनयनाननमू्रवर्चा ब्रूयाद्वटेन च स दाहसमन्वितेन ॥ २ ॥ अथ क्फजमाह- ब्रूयाक्कफेन सततं कफरुद्धकण्तं स्वल्पं शानेर्वदति चापि दिवा विहोषात्‌ । सवंलिङ्गत्वमाह- सर्वात्मके मवति सवंविकारलिङ्ख तं चाप्यस्ाध्यस्रूषयः स्वरभेषुमाहुः ॥ ३ ॥ [ एकाडीतितमस्तरङ्ः | बहयोगतरङ्किणी ! ५२३३ वजेनीयमाह-- धूम्येन वाक्क्चषयकरते क्षवमाप्रुयाच स्वेषु चापि हतवास्परिवजनीयः । अन्तगतं स्वरमलक्ष्यपद्‌ चिरेण भदा. न्वयाद्रदति द्ग्धगटस्तृषातंः ॥ ४ ५ क्षीणस्य वृद्धस्य कक्स्य चापि िरोच्थितो यः सहजोपजातः । मेदस्विनः सवेसमदवश्च स्वरामयोयः नस सिद्धिमेति ५९५ इति स्वरभेद्निद्‌ानम्‌ । अथेतचिकित्सा-- वातादजिनितश्वासकासन्ना ये प्रकीर्तिताः । योगां स्तांस्तच्च युञीत यथादोषं वचिकित्सकः ॥ ६ ॥ वाते सलवणं तें पिति सर्पः समाक्षिकम्‌ । कफे सक्षारकटुकं क्षोद्रं केवटमिष्यते ॥ ७ ॥ गटे तालुनि जिह्वायां दन्तमूटेषु चाऽभेतः । तेन निष्क्रष्यते श्टेष्मा स्वरश्वाऽऽद्यु प्रसीदति ॥ < ॥ आये कोष्णं जटं पेयं भक्त्वा घुतगुडोदनम्‌ । क्ीराज्ञपानं पित्तोत्थे पिबेत्सपिरतन्व्ितः ॥ ९ ॥ स्वरोपघातेऽनिलटजं मुक्तोपरि घतं ।पिबेत्‌ 8 मरीचब्युर्णसहितं मरुत्स्वरहतिप्रणुत्‌ ॥ १० ॥ कासमदंरसं दत्वा मार्गकल्कं शानः शनेः । सिद्धं सर्विर्हन्ति पात स्वरभद्‌ं मरुद्धवम्‌ ।॥ १९१ ॥ भ कार) ध पेयं कोष्णं जटं मूधा जग्ध्वा घतगुडेदुनम्‌ । तेन शाम्यति बातत्थः स्वरभेदो न संक्षयः ॥ १२॥ इति वातस्वरमेद्चिशित्सा। अथ पित्तस्वरभेदे शुण्टयादिषुतम्‌- पेत्तिके तु विरेकः स्याव्पयशथ्य मधुरः शुतम्‌ । खिहेन्मधुरवस्तूनां चरणं मधुसमन्वितमर ॥ १३ ॥ # क, “श षाक्येषु चाः इति पाठान्तरम्‌ ॥ ५२४ जिमहमडइविरचिता- { एकारीतितमस्तरङ्खः` अश्नीयाच ससर्पिष्कं यष्टीमध्ुकपायसम्‌ । छ्ण्ठीत्वचो दुग्धवतां दरुमाणां संपिष्टदुग्धं विपचे तेन । कल्केन यष्टीमधुकस्य सर्धिः सश्करं पित्तरुजामयघ्नम्‌ ॥ १४ १ इ तिपित्तस्वरमेदे शुण्ठ्या दिषुतम्‌ । अथ कफस्वरभेदे पिप्पल्यादिषुतम्‌- पिप्पली पिप्पलीमूलं मरिचं विश्वभेषजम्‌ । पचेन्धूतेण मतिमान्कफजे स्वरसक्षये ॥ १९५ ॥ इति कफस्वरमेदे पिष्पल्यादिचुणम्‌ । अथ संनिपातस्वरभेदविकित्सा- अजमोदां निशां धा्ीं क्षारं वद्धिं पिचुणयेत्‌ । मधुसरप्िर्युतं टाद्वा सिदोषस्वरमङ्गनुत्‌ ॥ १६ ॥ फटचिकञ्यूषणयावज्ुक चूण निहन्यास्स्वरभङ्कमाड्यु । किवाकुटत्थो बदनान्तरस्थः स्वरामय हन्त्यथ पोष्करं षा॥१. ति संनिपातस्वरभेद्‌ चिकित्सा । अथ क्षयभेदस्वरभङ्गविकफित्सा- क्षयजे स्वरभेदे तु तचोक्तं विधिमाचरेत्‌ । कटुतिक्तकषायायैमेदःस्वरहतिं जयेत्‌ ॥ १८ ॥ इति क्षयमेद्‌ःस्वरमङ्कवचिकछित्सा। अथ सामान्यमिधिः- चव्यादिचुणेम्‌- चव्याम्टवेतसकडच्यतित्िङीक- ताटलीसजीरकतुगादहनैः समासः । चूण गुङपरमुदितं चिगन्धियुक्तं वैस्वर्यपीनसकफारुवचिषु पररस्तम्‌ ॥ १९ ५ इति चव्यादिचूर्णम्‌ । अथ व्याप्रीवतम्‌- व्याघ्चीस्वरसविपक्तं राञ्तावास्यालगोश्चुरव्योषैः । सापः स्वरोपघातं हन्यात्कासं च पञ्चविधम्‌ ॥ २० । इति व्याधी षतम्‌ । एकादीतितमस्तरङ्गः | बृहयोगतरङ्केणी १ पद्य अथ बदरीपत्राषरेहः- बव्रीपञ्कल्कं वा पृतमुष्ं ससेन्धवम्‌ । स्वरापधघाते कासे च टेहमेन प्रयोजयेत्‌ ॥ २१ ॥ इति बव्रापजावटेहः । अथ निदिग्धिकावरेहः- निद्‌ग्धका तुला याद्या तद्ध यन्थिकस्यपसु तदर्धं विजकस्याथ द्ङामूटं च तत्समम्‌ ॥ २२॥ जटद्रोणद्य क्थ्य गल्लीयादादकं ततः । पूते ्षिपेत्तदध तु पुराणस्य गडस्यच॥ २२४ सर्वमेकच् कूत्वा त लेहवत्साध्च साधयेत्‌ । अटो पटाने पिप्पल्याखिजातकपलं तथां ॥ २९ ॥ मरिचस्य पटं चेक सर्वमेकच्च चूणितम्‌ १ भधुनः कुडवं दत्वा तदश्नीयाद्यथानटम्‌ ॥ २५ ॥ निदिग्धिकावलेहोऽयं भिषग्मिः परिक तितः. स्वरभेद्हरो ख्यः पतिङयायहरस्तथा ॥ २६ ॥ कासभ्वासािमन्यादोन्गल्ममहगलामयान्‌ । आनाहं मजकृच्छणि हन्याद्रन्थ्यक्ंदानि च ॥ २७ ॥ इति निषिग्धिकावटटेहः । अथ गोरक्षवरटी- बाह्य वचाऽमया वासा पिप्पलीं मधुखंयुता । अस्य परयोगातस्सप्ताहाच्किनरे; सह गीयते ॥ २८ ॥ रसमस्माकलोहस्य भावितस्य जिसप्तधा। घ्ुदाफटरसेसंद्रतुल्या कायां ब्दी द्यभा॥ २९॥ मुखस्था हरते स्व॑स्वरमङ्खमसंङायम्‌ । गोरक्षनाथेगंदिता स्वरभेदे कृपालुभिः ॥ २०,॥ इति गोरक्षवरी । इति श्रीयोगतरङ्धिण्यां स्वरभेदनिदानचिकित्साकथनं नामे- काश्लीतितमस्तरङ्गः ॥ ८१ ॥ जिमह महविरवचिता~ [ व्यश्ञीतितमस्तरङ्गः अथं ञ्चीतितमष्तसर्डः॥ अथारोचकनिदानम्‌- अरोचको मवेदोषेजिह्वाहद्यसंभयेः ॥ संनिपातेन मनसः संतापेन च पञ्चमः।॥ १ ॥ अ, वदे + अ वातादिभिः शोकमयातिलोमक्ाषेमनोघ्ाश्नरूपगन्येः ॥ अरोचकाः स्वुः पारिहुश्दन्तकषायवक्त्रत्वमतोऽनिटिन ॥ २४ कटम्टस॒ष्णं विरसं च पूति पित्तेन कव्दयह्वणं च वक्वम्‌ । माधुयंपाच्छल्यगुरुत्वशेत्य विरुद्धसबद्धयुतं कफेन ॥ ३ ॥ अरोचके शोकभवातलो भक्रोषायहयाश्चाचेगन्धजे स्यात्‌ । स्वामावके चाऽऽस्यमथारुचेश्च चटाषजे नकरस भवेच ॥४। हृच्छ्वटर्प{ङनयुतं पवनेन प्त्ा- चडदाह चोषबहुलं सकपपरसेकम्‌ । श्टेष्मात्मक बहुरुजं बहुभिश्च दोषे वै गुण्यमहजडताभिरथापर च ॥ «५ ॥ अरोचकोऽयमास्यातों मक्तद्वेषमतः शाण । चिन्तयित्वा तु मनसा हटवा श्रुत्वा तु भोजनम्‌ ।॥ ६॥ देषमायाति यो जन्तुर्भक्तद्वेषः स उच्यते । कुपितस्य मयातंस्य यस्य मक्तनिराोधजः यस्य नान्ने मवेच्छछद्धा सोऽमक्तच्छन्द्‌ उच्यते ॥५७॥ दत्यराचक्ानदानम्‌ । क्वि, किण थ चकत्ा- घस्तिः समीरणे पित्ते विरेको वमनं कष्ठे । सवंजे सर्वकर्मा हर्षणं स्यादरोचके ॥ < ॥ वान्तो वचाद्धिरनिटे बिधिवत्विबेज्तु सरेहाम्लतोयमदिरान्यतमेन चूर्णम्‌ । कृष्णावेडङ्गयवमस्महरेषामार्गी- रास्रेठ हिङ्कलटवणोत्तमनागराणाम्‌ ॥ ९ ५ पत्ते गडाम्बुमधकेवभनं प्रशस्तं लेहः ससेन्धवसितामधसर्विरिष्टः 9 ग, वक्तत्नास्यम । २ क. नतिबद्ध? ॥ [ व्यशीतितमप्तरङ्गः ] नुहद्यागतरङ्किणी । ५१२७ निम्बाम्बुना कृतवमेः कफजेऽनुपानं राजदुमाम््ु मधुना सह दीप्यकास्यम्‌ ॥ १०॥ षवूण यदुक्तमथ वाऽनिंलजें तदेव सर्वैस्तु सर्वक्रतमेनमुपकमेत । इच्छाविनाक्षमयजषु च बाधकेषु मावाल्विमावय तथा खलु साध्यरूपान्‌ ॥ १११५ [ अर्थेषु चातिपतितेषु पनमंवाय पौराणिकः श्चतिपथरनुमानयेत्तम (चान्‌) |। सात्म्यान्स्वदेशशरवचितान्विविधांश्च मद्यान्‌ पानानि मूलफटखाडवरागटेहान ॥ १२ ॥ सेवेद्रसांश्च विविधान्विविधेः प्रयोभे- अंखीत चापि लघुरक्षमनःसखखानि ॥ १६ ॥ अम्लिका सद्रतोयं च तवगेलामरिचान्वितम्‌ । अमक्तषच्छन्द्रोगेष शस्तं कवलटधारणम्‌ ॥ १४ ॥ अथाम्लिकापानकम्‌- भोजनाय सदा पथ्यं टबणार््क मक्षणम्‌ । रोचनं दीपनं बदह्वेजिह्वाकण्ठविशो धनम्‌ ॥ १९५ ॥ शङ्गन्वेररसं वाऽपि मधुना सह योजयेत्‌ । अरुचिनश्वासकासन्चं प्रतिरयायकषापहम्‌ ॥ १६ ॥ पक्राभ्टिका सिता शीतवारिणा वसख्रगाषिता ६ एलाटवङ्खकपूरमरिषेरवधूटिता ।। १७ ।। पानकस्यास्य गण्डूषं धारयित्वा मुखे मुहः १ अरुचिं नाशयत्येव पित्त प्रहामयत्तथा 11 १८ ।\. इत्यम्टिकापानकम्‌ । अथ मटः- राजिका जीरको मृष्टो मुष्टं हिज्गः च नागरम्‌ । सेन्धं दधि गोः सर्वः वख्रपृतं प्रकल्पयेत्‌ ।। १९ ॥ # धनुखिकान्तमेत्तमिदमर्धं ग. पृस्तकस्थम्‌ ॥ 9 ण, नका गडतो । ५८ निम मड वेराचेता- [ व्यशीतितमस्तरङ्कः] तावन्मां क्षिपेत्तत्र यथा स्यादरुचिरुत्तमा । तक्रमेव्धबेव्सयो रोचनं बद्धिदीपनम्‌ ॥ २० ।१ इसि मठः । अथ चत्वारः कवलग्रहः धान्येटापद्यकोशीरपिप्पला चन्वृनात्पटम्‌ । कुष्टसोवर्चलाजाजीशाकरामरिचं विडम्‌ ॥ २९ ॥। लोधं तेजोवतीं पक्ष्या उयूषणं सयवायजम्‌ । आर्दाडिमनि्यासश्चाजाजीक्षकराय॒तः ॥ २२॥ सतेटमास्सिकाश्चेते चत्वारः कवलाः चतुरोऽरोचकान्हन्युवातादयेकजसकवेजान्‌ ॥ २३ ॥ इति चत्वारः कवलमहाः अथ कारव्यादिगुरिका- काश्व्यजाजिमरिच दाक्षावक्षाम्टदाङिमिम्‌ । सावचट गुडक्षोद्रमेषां कायां गटी ह्ुभा ॥ २४ ॥ बद्रास्थिमिता साऽऽस्ये धताऽरोचकनाशिनी । इति कमरव्यादिशरिका । आथ ववानखाडव चणम्रू- यवानीं तित्तिधीकं च नागरं चाम्छवेतसम्‌ ॥ २५ ॥ दाडेम बद्र चाम्लं काषिकाण्युपकल्पयेद्‌ । धान्यसोवर्चलाजएजी वराङ्क चार्धकार्िकम्‌ ॥ २६ ॥ ॥"पष्पठेानां शात चेक द्धे शते मरिचस्य च) शकरायास्तु चत्वार पलान्येकज् चूर्णयेत्‌ ॥ २७ ॥ यवानीखाडवाख्यं तु चणंमेतकरो चकम्‌ ! इन्त्यव भ्रातरतत्तत्स्थापितिं च मुखे मुहः ॥ २८ ॥ जह्वा वेरोधनं हृदयं दी पनं मक्तरोचनम्‌ । हत्पाडापान्चज्युटन्नं बिब॑न्धानहनाश्नम्‌ । कासश्वास्हर याहे यहण्य्लाविकारनत्‌ ॥ २९ ॥ इाते यचानीखाडवं चूणंम्‌ । अथ टवङ्गादिचर्णम्‌- खवङ्गकङ्ालटमुशीरचन्दनं नतं सनालोत्पटकूष्णजीरकम्‌ ॥ नठ सक्ृष्णग्गरुमृङ्खकसरं कणा च विभ्वा नठद्‌ सह॑टखया ॥ [ उयज्छीतितमस्तरङ्गः ] चहदयोगतरङ्किणी 1 ५२९ तुषारजातीफटवंशरोचनाः सिताघंमागाः सकला विद्णितम्‌ । सुरोचनं तपणमथिदीपनं बलप्रदं व॒ष्यतमं चिदोषजित्‌ ॥ ३१ ॥ उरोविबन्धं तमकं गलटयहं सकासदिक्छारुधचियक्ष्मपीनसम्‌ । गरहण्यतीसारमुरःक्षतं त॒षां तथा प्रमहान्निखिला निद न्ति + ६२ ॥ इति टवङ्खगद्चूर्णम्‌ । अथ खाडवं चूणम्‌- तुल्यं तालीसरचव्योषणलबवणगजद्िःकणायन्थ्यजाजी- वक्षाभ्टासित्वचं अिधनबदरधनेटाजमोदाम्टविभ्वम्‌ \ सार्धं श्वेताभिस्रारोऽतिसतिक्रमिवमो खाडवोऽरुच्यजीर्णे गल्मध्माल्पानटारस्योद्रगल गद्ह दह्द्रहश्वासकासे ॥ ३२ ॥ इति खाडवं चणम्‌ । अथ सूतादिगुदी- सूत गन्धाथ्रमगधाम्लिकामरिचरसेन्धवेः । गुरिकाऽरोचकहरी जिह्वावद्नद्यु द्ध कृत्‌ ॥ ३४ ॥ इति खतादिगुर्टी । इति श्रीयोगतरङ्खिण्यामरोचकनिदानचिकित्साकथनं नाम ॒व्यशीति- तमस्तरङ्कः 1 ८२ ॥ [= अथु अयद्चीतितमस्तरङः 1 अथ छर्दिनिदानम्‌- दरेदाषिः धथक्सर्वेबीमत्साटोकनादिभिः \ छर्दयः पञ्च विक्ञेयास्तासां टक्षणयुच्यते ॥ १ ॥ अतिद्रबेरतिस्निग्धेरहयेर्टबणेरपि । अकाठे चातिमावैश्च तथाऽसास्म्येश्च मोजनेः ॥ २ ॥ ्माद्ध यात्तथेद्धेगादजीणात्क्रमिदोषतः १ नार्यास्त्वापन्नसच्वायास्तथाऽतिदुतमश्चनतः ॥ २ ॥ ची भव्सेर्हैतभिश्वान्ये-+हुंतसुत्डृ शितो बलात्‌१ छादयन्नाननं वेनेरर्दयन्नङ्कमश्नेः ॥ ४ ॥ # क. कपर । + क. न्येदेन्तमु इति पाठान्तरम्‌ ॥ 9 क." <सति । अ} ` उ कन्ततते। ५4 4 © जिमल मह विरविता- [ उपश्चीतितमस्तरङ्गः ] निरुच्यते छर्दिरिति दोषो वक्र प्रधावितः । ९७ वूवरूपमाह- ©, हलास्रोद्वारसेधो च भरसेको ठवणस्तुः । देषोऽन्नपाने च मूको वमीनां पूर्वलक्षणम्‌ ॥ ५ ॥ वातजामाह हत्पाश्वपीडायुखशोषशीषनाभ्यर्तिकासस्वरभेदतोदैः । उद्वारङाग्वं पवलं सफेनं विच्छिन्क्रष्णं तनुकं कषायम्‌ ॥ & ॥ कच्छ्रेण चाल्पं महता च वेगनाऽऽ्तोऽनिलाच्छर्वयतीह दुःखम्‌ । पित्तजामाह- पखापिपासामुखशोषभर्धंताल्वक्षिसेतापतमोभ्रमार्तः ॥ ७ ॥ पीतं मुशोप्णं हरितं सतिक्तं धूम्रं च पित्तेन वमेत्सदाहम्‌ । कफ जामाह- तन्दरास्यमाधरुयंकफप्रसेकसंतोषनिद्ारतिमौरवार्तः ॥ ८ ॥ क्निग्धं घनं स्वा कफ द्विशुद्धं सलोमहर्षोऽल्परुजं वमेज्न । जिदोषनामाह- लाविपाकासचिकाहतुष्णाश्वासप्रमोहपरबलं भसक्तम्‌ ॥ ९॥ छर्दिखिदोाषालवणाम्टनीलं सान्द्रोष्णरक्तं वमतां णां स्यात्‌ । विदस्वेद्‌सूराम्बुवहा नि वायुः स्रोतांसि संरुध्य यदोध्वंमेति॥ १०॥ <त्सन्नद्ाषस्य समाचितं तं दोषं समुद्धूय नरस्य कोष्ठात्‌ । विण्मच्रयोस्तत्समगन्धवर्ण तुद्भ्वासकासातियुतं प्रसक्तम्‌ ॥११॥ भच्छर्दं पेद्ढुष्टामिह्ातिवेगात्तयाऽर्दितश्चाऽऽ्य विनाश्मेति । बीभत्सनामाह- बा मत्सजा दोहदजाऽऽमजा स्यादसारम्यतो वा क्ृमिजाचया हि। सा पञ्चमं( तां च विमावयेद्ा दोषोच्छ्र्येणेव यथोक्तमादौ॥ १२॥ श्रलहलासबहुला क्ृमिजा तु विशेषतः । क मिहदोगतुल्येन लक्षणेन च छस्िता ॥ १३ ॥ सध्यासाध्यत्वमाह- क्षीणस्य वा छद्रितिपरसक्ता सोपद्रवा शोणि तपूययुक्ता। सचन्दरिकां तां पवदेद्साध्यां साध्यां चिकिस्तेनिरुपद्रवां च॥१४॥ मि [ उ्यरीतितमस्तरङ्गः ] ञुहदयोगतरङ्किणो १ ५२१ तड्पदढवानाह- कासः श्वासो ज्वरो हिका तृष्णा वेचिस्यमेव च । हद्ो गस्तमकश्वेव ज्ञेयान्छर्दरुपद्रवाः ॥ १५ ५ इति च्छद्निदानम्‌ । अथेतचिकित्सा- वातच्छर्दिः । धन्यकादिः- आमाशयोर्क्टेङभमवा षह सबश्छर्यो मता टलङ्घनमेव तस्मात्‌ । भाकारयेन्मारुतजां विना तु संशोधन वा कफपित्तहारि ॥ १६ ॥ ससेन्धवं पिषेस्सधिरवातच्छदिनिबारणम्‌ । लटबणच्रयसंयुक्त संयुक्तं लवणेन वा। हन्यारक्षीरादकं पीतं छि पवनसंमवाप्‌ ॥ १७ ॥ धान्याक विभ्वदृक्मूलटकषायसिद्धान युषान्रसान्पवनवम्यरुचिप्रशान्त्ये । पाला सुखानि टमते मधुमिभितं वा श इगह्वयाः स्वरसमूषणचुगयुक्तम ॥ १८ ॥ इति धान्याकाद्िः । इति वातच्छर्दिः । अथ लाजादियूषाः- लाजामसूरयवमुद्ङ्कता यवाग्‌- श्छर्या हिता मधुयुता बहुपित्तिजायाम्‌ ५ युषः खुगन्धिमध्ुतिक्तरसप्रगादटी मु्दुष्टटोष्टमवमम्बु हितं तुषायाम्‌ ।॥ १९ ५ इति लाजादियषाः । अथ चन्द्नपानकम्‌- चन्दनस्याश्चमाबेण संयोज्याऽऽमलटकीरसम्‌ ॥ पिबिन्मास्षिकसंयु क्छ पित्तच्छदिनिवृत्तये ॥ २० ॥ इति चन्दनपानकम्‌ \ अथ चन्दनायवखेहः- चन्दन च म्रणाटं च वाटकं तगरं वृषः । सतण्डलोदकक्सोद्रूट्क एनां वमि जपेत्‌ ॥ २१ ॥ इति च॒न्द्नादययवलेहः ॥ १२२ चिमहलमडइविरचिता- [ उयश्चाततमस्तरङ्गः अथ मदद्कषाषः- कषायौ मटमद्वस्य सलटाजमधुश्करः छर्यतीसारतुड्दाहज्वरेषु स उदाहतः ॥ २२ ॥ इति मुद्रकषायः अथ पपेरटक्राथः- काथ! पर्पटजः पीतः सक्षोदः शिशिरीकृतः ॥ पितिच्छर्विशिरस्तापचश्चुकाहानपहाते ॥ २३ ॥ इति पर्पटक्राथः । _ अथ हरातक्यवलहः- हरीतकीनां चूर्णं तु टिद्यान्माक्षिकसयुतम्‌ । अधोमाभीक्कते दोषे पित्िच्छदिर्निवतते ॥ २४८ ॥ इति हरीतस्यवलटेहः । अथ सकषिकाविडवलेहः- सिताचन्दनमध्वादटयं पविचिहेन्मश्षिकाङाक्रत्‌ । सोपत्रवा (पत्तमवा छर्दिरेतेन शाम्यति ॥ २५॥ इति मकषिक्यविडवलेहः । क कि अथ कजस्क्त्ववलख्हका- प (किः कक सर्विशक्षोदसितोपताहाजस्कलिहेत्षथा । @*+ (4. पत्तच्छादृरनेनाऽऽछ्यु प्रशाभ्याते सदुस्तरा ॥ २६॥ इति टाजसक्त्ववलटेहिका । इति पित्तच्छाद्ः । अथ कफच्छर्दिः- ख्या कफोद्धवायां तु वमनं कारयेद्धिषक्‌ । तोयः सषपासेन्धत्थराटनिम्बकणायुते; ॥ २.७ ॥ शस्यन्ते शाटखिगोधमयवमद्रमकष्टकाः । षाष्टकास्तक्रयूषश्च पटोलाद्याश्च मोजने ॥ २८ ॥ पकड ङ्गगाचेफटाविश्वचुर्णं मधुय॒तं एटेहेत्‌ । राम्पत्यनन कफजा छद्‌; सोपद्वा नणाम्‌ ॥ २९ ॥ इति कफच्छार्दिः ता रङ्कः ४७ ~, = ॥ [ उधरीतितमस्तरङ्गः ] जह योगतराद्कण । ५१३९ अथ धाजीफलादिपानकम्‌- पिश्वा धाजीफटं दक्षां शरकरां च पलोन्मिताम्‌ । दुर्वा मधुपलं चेव कुडवं सटिलस्य च ॥ ३० ॥ वाससा गालितं पीतं हन्ति च्छर्दिं चिदोषजाम्‌ । इति धान्ीफटादिपानकम्‌ । अय मसूरसक्रः- मसूरसक्तवः क्षोदं मर्दितं दाडमाम्मसा ।॥ ३१ ॥ पीता निवारयन्त्याज्ञु च्छदिं दोषचयोद्धवाम्‌ ॥ ३२१ इति मसरसन्छुः । अथेखायं वुर्णम्‌- पलाल वङ्कःगजकेसरकोटमज्।- लछाजापिियङ्कगघनवन्दन पिप्पलीनाम्‌ । चूर्णं सितामधुयुतं मनुजो श्लिष्य छर्दिं निहन्ति कफमारुतपित्तजाताम्‌ ॥ ३२ ॥ इव्येटाथ चणम्‌ । अथ जिदोषच्छरदिः- यथा जिकटुधान्याकजीरकाणां रजो हन्‌ ! मधुना ना्येच्छर्दमरुचिं च न्रिदोषजाम्‌ ॥ ६४ इति जिदोषच्छर्दिः। [क प [क अथ सामान्वच्छादः । कडकववलकह्‌ः- कोटामटकमज्जानो मक्षिकाषिट्सिता मधु । सक्रष्णतण्ड़टो टेदश्छदिमाश्च व्यपोहति ॥ ३५ ॥ इति काटायवटेहः । अथ काजादियोगच्रयम्‌- मनः शिलटामागथिक्छोषणानां चूण कपित्थाम्खरसेन युक्तम्‌ 1 लाजैः समांलेमधुनाऽवलीढं छर्दं परसक्तामसक्रचिहन्ति ॥ ३६ ॥ अश्वत्थवल्कलं छाष्कं दुग्ध्वा निवांपितं जले । तहवारि पानतो नूनं छर्दिं जयति दुस्तराम्‌ ॥ ३५ ॥ लछाजाकपित्थमधुमागयिकोषणानां क्षोद्रामयानिकडुघान्यकजीरकाणाम्‌ । ५५२४ चिमह्मड विरस्चिता- [ च्यश्चीतितमस्तरङ्गः 1 पथ्यासतामरिचमभाक्षिकपिप्पल्ना लेहासखयः सकलख्वम्यरुचिप्रशान्त्य ।1 ३८ ॥ इति लाजादियोगच्रयम्‌ । अथाऽऽब्रास्थ्याद्कथ आश्रास्थिषिल्वनि्यंहः पीतः समधुश्करः । निहन्ति च्छर्यतीसार वेभ्वानर इवाऽऽहुतिम्‌ ॥ ३९ ॥ याश्रास्थ्यादिक्ाथः अथ बिल्वादिः- भिल्वत्वचो गडच्या वा क्राथः क्षोदेण संयुतः! छर्दिं चिदोषजां हन्ति पर्पटः पित्तजा तथा ॥ ४० ॥ इति बिल्वादिः अथ जम्बपटवादि- जम्ब्वाभ्रपहवशुतं क्षौद्रं द्वा छश्ीतलटं तोयम्‌ १ टाजेरवचूण्यं पिबेच्छर्यतिसारे पर सिद्धम ॥ ४१५ इति जम्बुपलवाद्ि । अथ पञ्मकायं घुतम्र- पद्मकायतनिम्यानां धान्यचन्दनयोः पचेत्‌ । कल्के काये च हविषः परस्थं छर्दिनिवारणम्‌ ॥ ४२१४ इति पद्मकाद्यं घृतम्‌ । अथ मयुरपक्षभस्मावटठह्‌ः- मयुूरषक्षति दैग्ध्वा तद्धस्म मधुमिभितम्‌ ४ रदा नवारयत्याह्यु च्छाद स।पद्ववामाप ॥ ४३५ इति मय॒रपस्षमस्मावटेहः अथ सामान्यविधिः पुराणगोर्णा(मस्माम्मो मधुयक्तं निपीयतु। खड छन्त मनुज +स्तुण्यामेव इुताकशनः ॥ ४४ ॥ दात सामनन्यावोाधेः। बी मत्सजामबी मव्पे्ैतुभिः संहरेद्रमिम्‌ । दोहृदोत्थां वमिं हेः काङ्क्षितेवंस्तभिजयेत ॥ ४५ ॥ # क ˆ तुणानोव - इतिषाटठः + % ग. “त्सजा तनी चतुरशीतितमस्तरज्गः ] घहद्योगतरकङ्किणी ॥ ५१२९५ लङ्घने्मनेवाऽपि साल्म्येर्वाऽसात्म्यसंमवाम्‌ । कर मिह्व्रो गवापि साधयेत्करमिजां वमिम्‌ ५ ४६ ॥ य थादोष च वितरेच्छस्तं विधिमनन्तरम्‌ । पवनन्ची ्विरोत्थाद प्रयोज्या छर्देषु क्रिया ॥ ४७ ॥ रसबघिघनसारकोलमज्नामरङ्कुसमाम्बुघरपियङ्गन्लाजाः मठखयजमगधात्वगेट पजं दृलितमिद्ं परिमाद्य चन्दनाः ° ॥ मध्युमारचयुत रजाऽस्यमाषजयातिवमि प्रबलां वकिषिद्य मत्यः५४९२॥ इति पारदाद््र्णम्‌ । "इति श्रीयोगतरङ्गिण्यां वमिनिदानचिकित्साकथने नाम उयश्ची- तिततेमस्तरङ्गः ॥ «८३ ॥ अथ चतुरद्ीतितमस्तरद्कः । अथ तेष्णानिदानम्‌- मयभ्माम्यां बलटसंक्षयाद्धा ऊर्वं भितं पित्तविवर्धनेश्च ॥ पित्तं सवातं कुपितं नराणां ताट्प्रपन्नं जनयेत्पिषासाम्‌ ॥ १॥ संततं यः पिबेत्तोयं न तुपिमधिगच्छति । एनः काङ्क्षति तोय यस्तं त॒ष्णाइितमादिकशेत ॥ २॥ सरो तःस्वपांवाहिषु दूषितेष दोषेश्च तर संमवतीह जन्तोः । 1तंखः स्मतास्ताः क्षतजा चतुथा क्षयात्तथाऽन्याऽऽमससुशदधवा च।।२॥ मक्तोद्धवा सप्तमिकेति तासां निबोध लिङ्कान्यनुपवङास्त । ताल्वोष्टकण्ठस्य च ताददाहो संतापमोहभ्रमविप्रलापाः ॥ ४॥ वाणि रूपाणि मवबन्ति तास्रामरुत्पत्तिकाखे ठु विधतो हि । कातजामह- क्षषमास्यता मारुतसंमवायास्तोदस्तथा सङ्करः चापि ॥ ५। स्रतोनिरोधो विरसं च वक्चं सीताभिरद्धिश्च विवुद्धिमेर्ते-\ [वतच्जामाह मूखान्न षिद्धेष विखापदाहा रक्तेक्षणत्वं भरततश्च शोषः ॥ & ६ रशाताभेनन्दो मुखतिक्तता च पित्तास्मिकायां परियन च। "५२६६ विमलछमडविरचिता- [ चतुररीतितमस्तरङ्गः कफ जामाह- बाष्पावरोधोत्कफसंवृतेऽयौ त॒ष्णा बलासेन भवेन्नरस्य ॥ ७॥ निदा गुरुत्वं मधुरास्यता च तुष्णार्दितः ज्ष्यति चातिमाज्रम्‌। सरतजमह- ू क्षतस्य रुक्शोणितनिगंमाम्यां तुष्णा चतुथक्षतजा मता सा॥ध स्षयनामाह- रसक्षयाद्या क्षयसंमवा च तयाऽभिमूतश्च निंशाद्निषु ॥ येपीयतेऽम्मः स छख न याति सा संनिपातादिति केचिदाहुः, र₹सक्षयजामाह- रसक्षयोक्तानि च लक्षणानि तस्यामशेषेण भिषग्न्यवस्येत्‌ । जिदाषजामाह- चिदषलिद्गगमसभ्ुद्धवा च हनच्छरटनिष्टीबनसाद्कर््ीं । कलिग्धं तथाऽऽम्टं लवणं च शङ्के गुर्वन्नमेवाऽऽ्डा तुषां करोति। दानः स्वरः प्रताम्यं दूनाननड्युष्कहदयगलताल्‌ ‡ ॥ मवति खलु सोपसरगातचतृष्णा साक्ोषिणी कथा ॥ १२ ॥ आस्ान्यत्वमाह- "ज्वरमाहक्षयकास श्वासाद्यपस्ष्टदेहानापर । सवास्त्वतिप्रसक्ता रोगङ्रशानां वमि पसक्तानाम्‌ ॥ घोरोप्रवयुक्ता तृष्णा मरणाय विज्ञेया ॥ १२५ इति तुष्णानिदानम्‌ । अथ तृष्णाचेकित्ा- तृष्णाविवृद्धाबुदरे च परणेँतं वामयेन्मागधिकोद्केन । विलेहनं चाज हितं वदन्ति स्याहाडिमाभ्नातकमातुलुङ्खैः ॥ १३। खव णरूप्याद्भिरथिततैर्लोष्टिः कृतं वा सिकतोपकैर्वा । जलं खुखोष्णं ङामयेच तुष्णां सशक्रं क्षोक्रयुतं जटं वा ॥ १४। वातञ्चमन्नपानं दु टु शीतं च वाततुष्णायाम्‌ । देयं छगन्धितेठं शिरासे च गात्र घु सर्वेषु ॥ १५९ ॥ चरष्णायां पवनोत्थायां सगुडं दधि हास्यते । 9 ध -तोत्करेर्वा! २ ख, रिम । { चतुरशीपितमस्तरङ्गः ] चृहयोगतर्ङ्किणी 1 ५६५७ अथ पित्तजा- स्वादु तिक्तं दव रीतं पित्ततुष्णाहरं परम्‌ ॥ १६ ॥ कारमयकाकरायुक्तं चम्दनोकीरधान्यकभ्‌ । द्राक्षामधुकसं सिद्धं प्त्तितषं जटं पितरेत्‌ ॥ १७ ॥ जीर्णमक्तः पिबेद्वाऽपि सक्षोदं तण्डूलोद्कम्‌ । अय क्फजा- विक्तद्वं कटुष्णं च कफतुष्णानिवारणम्‌ । अन्नपानोषधे सर्वं भदद्यारकफतुङयुते ॥ १८ ॥ विद्धाढकीधातकिपञ्चकोटदर्भषु सिद्धं कफजां निहन्ति । हितं मवेच्छर्दिनमेव चाच तप्तेन निम्बप्रसवोद्केन ॥ १९ ॥ मुस्तपपटकोदीच्यच्छसाख्योशीरचन्द्नेः । छातं शीतं जटं दद्यात्तुडदाहज्वरल्ञान्तये ॥ २० ॥' छच्ा धान्याकम्‌ । अथ षडङ्कन्पानम्‌ । अथ सामान्थविधिः- स जी रकान्यादक्गुङ्न्बेर- सोवचटान्यधंजलटष्टुतानि । मद्यानि हूयानि च गन्धवान्त पीतानि सदयः शमयन्ति तृष्णाम्‌ ॥ २१ ॥ लछाजोद्कं मधुयुतं पीतं श्वेताकिमिभितम्‌ ॥ दाक्षाखजरसं यक्तं पिभेत्तष्णार्वितों नरः ॥। २२५ शाकराकेशरस्षोद्रकणाजीरकद्ाडङिमिः । लेहा वा तुदधजयी कष्णाम धुष्षीरदुमा रेः ॥ २३ ५ अम्टद्ाडिमबीजं धा्ीफटं च धान्याम्लेः । आद्रैपरास्तरणगतः प्राचतमाजस्तुषं हन्ति ॥ २४ ॥ गोस्तनीश्चुरसक्षीरयष्टीमथधुमधूत्पठेः । नियतं नस्यतः पीतेस्तुष्णा शाम्यति दारुणा ।॥ २५ ॥ क्षीरेश्चुरसमद्वीकाक्षो्रसिन्धुगुडोदकेः स हवृक्षाम्टगण्डूषस्तादुश्ोषतुडन्तक्रुत्‌ ॥ २६ 1 वेशं जनयत्यास्ये संदधाति मुखे जलम्‌ ! त॒ष्णादाहप्रक्ञमनं मधुगण्डूषधारणम्‌ ।॥ २७ ॥ ५१२ चिमष्टमङ्विरचिता-~ [ चठरशीतितमस्तज्गः } दाडिमं बद्रं रोधं कपित्थं बीजपूरकम्‌ । विष्ठा टेपः लिरस्येषां पिपासाद्ाहनारनः ॥ २८ ५ मधुयुक्तं जटं छीतं पिवेद्‌ाकण्ठभातुरः । पश्चाद्मेदशेषं ठु तुष्णा तेन परक्षाम्यात॥ २९ || वरपरोहं मधु कु्ठमुस्पठं सङाजचू्णं गु टिका परकुय।त्‌ सुसंहिता सा वदने विधारिता तृष्णां भवृद्धाम{पहन्त्यदरापत.प५र्‌०। इबि सामान्यविधिः। . अथ रस्तादिगदय- श्वतोद्धवां रुभ्वि निवारणेन जयेद्रुसानामसुजश्च पानैः । क्षयोत्थितां क्षीरजलं निहन्यान्मांसोदकं वा मध्रुकांदक वा।३१॥ आमोद्धबां बिल्वबचादिकानां जयेत्कषायेरपि दीपनानाम्‌ । गर्व्नजागुिखनैजेयेच क्षय बिना सर्वेक्रतां च तुष्णाम्‌ " ३२॥ लिग्पे भक्षये भक्ते या तुष्णा तां शुडाम्बुना शमयेत्‌ । अतिरूक्चदुर्बलानां तुष्णां शमयेच्च णामिहाऽऽञ्य पयः 1 ३३२ ॥ छागमांसरसं साज्यं शीतं समधुश्करम । पीत्वा जयति तुदाहमछांछर्दिमदात्ययान्‌ ४५२४ ॥ तुष्यन्पर्वामयक्षीणो न भेत जटं यदि । भरणं दीधंरोगं वा प्राप्रयाच्वरितं नरः ॥ ३५ ॥ ;साल्म्यान्नपानभेषज्येस्तुष्णातेस्य जयेत्तृषम्‌ । तस्यां जितायामन्योऽपि व्याधिः शक्यश्िकिंत्सितुम्‌।३६॥ तुषितो मोहमायाति मोहास्राणान्विमुथ्चाति । तस्मात्सव।स्ववस्थास्च न क्रचिद्वारे चार्यते ॥ ३७ ॥ अच्चेनापि विना जन्तुः प्राणान्सधारयेचिरम्‌ । लोयामावे पिपासतः श्चणास्ाभेर्विसुन्यते \॥ २८ ५ रसरजतगुढीं पटीयसी यो वद्नसरोरुूहमध्यगां दधाति । स जयति तुषितस्तुषं मदुष्यो मृक्मवमिव जिमागगाम्मः ॥३९॥ इति रसादिगुदी । रसगन्धककपरेः सेलोक्पीरमरी चकः ' ससितेः क्रमवृद्धेश्च सूक्ष्मं चूणंमहसुंखे ॥ ४० 1 दा शा नीत्मम० + [ ष्वाशीतित्तमस्तसङ्गः | उहय्यो गतरङ्किणां । १२१ [दि [कनक विगुाप्रमितं खाद ष्पिबेत्प्युष्ितिाम्न च । भृशां तुषं निहन्त्येवमाश्विनेयप्रकाश्ितम्‌ ॥ ४१॥ इति भीयोगतरङ्कखिप्यां त्रप्णानिदानचिकित्साकथनं नाम चतुस्शीति- तमस्तरङ्गः ।॥ ८४ ॥ अथ पच्चा्ीतितमस्तरह्ः ॥ अथ मृखानिदानम्‌- क्षीणस्य चहदोषस्य विरुद्धाहारसेषिनः । वेगाघातादमीघाताद्धीनसत्वस्य वा पुनः ॥ १५ करणायतनेषूया बाद्येष्वाभ्यन्तरेषु च । निवसन्ति यदा दोषास्तदा मरन्ति मानवाः ॥ ₹२॥ संज्ञावहाद्च नाडीषु पिहितास्वनिलादिभिः । तमोऽभ्युपैति सहसा सुखदःखव्यपाहङ्कत्‌ १ २ ॥ स॒खदुःखब्यपोहाच्च नरः पतति काष्ठवत्‌ । मोहो मूर्छति तामाहुः षडविधा सा प्रकीर्तिता ॥ ४॥ वातादिभिः शोणितेन मयेन च विषेण च । धटस्वप्येतास् पित्तं तु पथुव्वेनावतिष्ठते ॥ 4 ॥ पुवेरूपमाह- हृत्पीडा जम्मणं ग्लानिः संक्तादौबंल्यमेव च । संव सिं पवैखूपाणि यथास्वं च विभावयत्‌ ए &॥ वातजामह्‌- नीटं वा यदिवा करष्णमाकाङमथ वाऽरूणंम्‌ । पर्यंस्तमः प्रविश तिविरास्च प्रतिबुध्यते ॥ ७ ॥४ वेपथुश्चाङ्कमदश्च भपीडा हदयस्य च । कार्यं याबारुणच्छाया मृग्यं वातस्ंमवे ४ ॥ पित्तजामाह- रक्तं हरितवर्णं वा वियत्पीतमथापि वा} परयंस्तमः प्रविशति सस्वेदश्च प्रबुध्यते ॥९॥ म. "ब्‌ नरश्वुभेप्रभावतवः। > क. "ति शीघ्रं च त्रः! «4८० सिमद्टमडविराचेता- [ भचाशीतितमस्तःङ्ञः सपिपासः ससंतापो रक्तपीताकटेश्णः । जातमाच्रे च पतति शीधं च प्रतिबुध्यते ॥ १० ॥ संमिन्नवचाः पीतामो मृषि पित्तसंभवे । कफ जामाह- मेष्सकारामाकाङामावुतं वा तमोघनैः ५ ११ ५ पइयंस्तमः परविश ति प्विराच प्रतिबध्यते । गुरुभिः भ्रावृतिरङ्गेयंथेवाऽऽंण चमंणा ॥ १२ ५ सप्रसेकः सहष्टासो मुख्ये कफस मवे । संनिपातजामाह- सव ङ्कतिः संनिपाताद्पस्मार इवाऽऽगतः ॥ ३ ५४ सा जन्तु पातयत्या्यु विना बीमत्सचेशितैः । पुथिव्यादिकमूजं- फएथिष्यापस्ममों रूपं रक्तगन्धं श्च तन्मयम्‌ 1) १४ १४ नस्माद्रक्तस्य मन्धेन मुखेन मुवि मानवाः । बव्यस्वमाव इत्येके दृष्रवा यद्भिमुद्यकि ॥ १५ ४ विषमयजे मूछ- गुणास्तीवतरत्वेन स्थितास्तु विषमद्ययोः ¢ त एव तस्मात्ताभ्यां लु मोह स्यातां यथेरितौ ॥ १६ ५ स्तब्धाङ्गहषिस्त्वसृजा गूटढोच्छरासश्च मूतः । मद्येन विटपञ्शेते नषटविभ्रान्तसानसः । १४७ ॥ गाच्राणि विषश्विपन्‌मूमौ जरां यावन्न यात्ति तत्‌ ४ वेपञुस्वशरत॒ष्णाः स्युस्तमश्च विषमूखिते ॥ १८ ॥ वेदितव्यं तीबतरं यथास्वं विषलक्षणीः ॥ तन्दामाह- मूच्ां पिल्ितमःप्राया रजःपित्तानिल। द्मः ॥ १९ ॥ तमो वातकफानत्तन््रा निवा श्ेष्मतमोमवा । इन्दियार्थष्वसं वित्ति्मौरवं ज्रम्मणं क्टमः ॥ २० ॥॥ निदार्त॑स्येव यस्ते तस्य तन्द्रां विनिदिंशोत्‌ । ककल 9 क, -ज्धुरतदन्वयः | द्धः # . पश्चा्षीतितमस्तरङ्गः 1 चहयोगतरङ्किणीं \ ५५४१ आभे छन छ योऽनायासः भमो देहे परद्धः इ्वासवर्जतः ॥ २१ ॥ क्लमः स इति विज्ञेय इन्दियार्थप्रवाधषछः ॥ तत्र संन्यासः- दोषेष मदमूखछायां कृतवेगेषु देहिनाम्‌ ॥ २२१५ स्वयमेवोपक्ञाम्यन्ति संन्यासो नोषधेविना । वाग्देहमनसां चेशामासक्षिप्यातिबला भटाः ॥ २३ ॥ संन्यस्यन्त्यबलं जन्तं भाणायतनमभिताः । सना संन्याससंन्यस्तः काष्टामूतो भ्तोपमः ॥ २४ ॥ प्राणेविस॒च्यतें शीघं यक्त्वा सयःफटां क्िष्छम्‌ ॥ २५ ॥ इति मखा निदानम्‌ । अथ मुखछाचिकित्सा- वादि्रगीतानुनयेरपवे विस्मापनेगुप्तफटपभयषः । आभिः क्ियामिर्यदि न प्रसंक्ञस्तद्‌ाऽऽस्यलालखापतनाद्विदज्य;५ २६१ भछा मोहो द्विधा स प्रमवति सहजागन्त॒मेदेन प्मेन्न- स्तच्ाऽऽगन्तशखिधा स्यादधिरविषसुराजन्यमेदा द्रौ भन्नः प्रत्येकं दोषमेदाद्धवति च सहजः स विधा षर एप्त माधान्येनेहे विरिदभिदधति चतं रद्द्जं सानेपातम्‌ ॥ २७ ॥ सेकावगाहा मणयः सहाराः शीताः प्रदेहा व्यजना निट भच । शीतानि पानानि च गन्धवन्ति सवासु मूखस्वनिवारितानि ॥२<।) तच्चएपि पित्तस्य पाधान्यात्- सिद्धानि ब्भ मधुरे पयांसि सदाडेमा जाङ्गटजः रसाश्च । तथा यवा लोहितज्ञाटयश्च मूखाड पथ्यास्तु सतीनसद्वाः॥ २९ ५ कोटमज्नोषणोकषीरकेसरं शा।तवारिणा । पीतं मृ जयेीद्वा कृष्णां वा मश्रुसयुताम्‌ ॥ २० ॥ ब्राक्षासितादाडिमटाजवन्ति कह्वारन। छे(तव्पट पद्मवान्त । पिकित्कषायाणि च शीतलानि पित्तज्वरे यानि च पाययान्तणर२॥ महाषधामृतादाक्षापुष्करं अन्थिकोद्धवम्‌ पिबेत्कणायुतं क्राथं मृद्ायां च मदेषु च ॥ ६३२५ प्सविन्नमामलकं पपा दक्षया सह संसूजेत्‌ \ विभ्वमेषजसयुक्तं मधुना सह टेहयत्‌ ॥ ३६. ॥ 9 ग, मताः । स १२ ग, प्रयुक्तः ! भाः $ ५१४य्द जिम॑लमहत्वेराचेता-- [ प््वाशीतितम्तरङ्घः ] तेनास्य शाम्यते श्रां कासः श्वा सस्तथेव च ! शिरीषबीजगोमूजकृष्णामरिचसेन्धवेः ॥ ३४ ॥ अशनं स्यास्मबोधाय सरसोनाशेटावचेः । | १, कि कि ०५ अश्ननं सम्यगास्व्धं मधुसिन्धुशिलोषणे; ॥ २५ ॥ क वु + क क्ष ० # क (4 अ ¢ ्रमोहद्रोहि मवति मापितं भिषजां वरः \ मधूकसारं सिन्धूत्थवचोषणकण्यान्समान्‌ ॥ द्‌ ५४ ग्टष्ष्णान्पिष्ाऽस्मसा नस्यं कुखात्संत्ताप्रयोधनम्‌ ४ भनमे- पिषेदढुराल माक्राथं सघ॒तं भरमङ्ञान्तये ॥ २३९७ ॥# पथ्याक्ाथेन संसिद्धं घुतं धाजीरसेन वाः । दयण्दीक्रष्णाशताह्वानां सामयानां पटं पलम्‌ (५ ३८ ॥ गुडस्य षट्पलटान्येषा शुरिका म्रमनारशिनी। ताग्नं दुराटमाक्राथेः पीतं तु घुतसंयुतम्‌ । निवारयेद्मं श्ीघं तं यथा शाम्भूमावितम्‌ ॥ २९ ५ तन्दायाम्‌- वुरङ्कालाटवणोत्तमेन्दु- ममःशिलाणागधिक्ोषणानि । निंयोजितान्यष्णि विनिथितं दा- क्तन्द्‌ा सनिदां किनिवारयन्ति ॥ ४०}! सेन्धवे श्वेतमरिचं सर्षपाः कष्टमेव च । बस्तमूत्रेण संपिष्टं नस्वं तन्द्रानिवारप्यम्‌ ॥\ १ ।४ श्वेतमरिचं शियुक्धोजम्‌ ॥ छण्ठीकणागस्तिरसोषणानि नस्येन „ तन्द्राविजयोल्वणानि । सुव्रातापाष्करनागरायि मार्गीशिवाम्यां कराथेतानि शनात्‌ ॥ ५२ ॥ रक्तजायां तु म्रछायां हितश्चायं कियावियिः । प्यजायां पिबेन्मद्यं निदं सेवेयथासचुखम्‌ ॥॥ ४२ ॥ दिषजायां -तिषद्धानि मेषजानि अयोजयेत्‌ ४ षड द्रीतितमस्तरङ्गः ] हदो म॑त्तरङ्किणी । १८. अथ संन्यस्तचिकित्सा- भमूत्तदोषस्तमसोऽतिरेका- त्संमूष्ितो नेव विदुध्यते यः । संन्यस्तसंन्तः स हि दुशिकित्स्यो नरो भिषग्भिः परिकीततितोऽसो 1 ४४ ५ अथखनान्यश्वपीडाश्च धूमाः प्रधमनानि च । खचीभिस्तोद्नं शास्त दाषः पीडा नखान्तरे ॥ ४५ ॥ ट्ुच्चनं केशलोश्ां च दन्तेदृङानमेव च ! आत्मगप्तावघषश्च हेतस्तस्य प्रबोधने ॥ ४६ ॥ सर्पिः कल्याणकं वाऽपि मदमूडपहं पिबेत्‌ । कणामशुयुरतं सुतं मू्ायामनुशीटयेत्‌ ॥ दी तसेकावगाहादीन्सवाङ्ख पीडनं दुठंम्‌ \॥ ४७ ॥ अथ मारितिताप्रचृणंम्‌- ताश्नच्ुण समोज्ञीरं केसरं शीतवारिणा ५ ४८ कै पीतं मूर्खा दुतं हन्यादवृक्षमिन्दाशनियया ५ ४९५ इति मारितताभ्रचर्णम्‌ ! इति भीयोगतरङ्खिण्यां ृखीनिदानयिकित्साकथनं नाम फाहीति- तमस्तरङ्गः ॥ ८९ ॥ अथं षडरीतिक्तमस्तरङ्ः 1 अथ पानात्ययनिदानमू- ये विषस्य शणाः भोक्तास्तेऽपि मदे प्रतिष्टिता 1 तेन मिथ्य) पयुक्तेन मवत्मुयो मदात्ययः + .१ ॥ किंत मयं स्वभावेन यथेवान्नं तथा स्मुतम्‌ अयुक्तेय॒क्त रोगाय युक्तियुक्तं यथाऽमतम्‌ ५.२१ राणाः प्राणमृतामन्नं तद्युक्त्या निहन्त्यसून्‌ । विषं प्राणहरं तच युक्तियुक्त रसायनम्‌ ॥ ३ ॥ क, कर्डीङृतोषधरसस्य नासापुटे दानम ॥ वटः जिम॑छमडविरविता- [ षडलशीतितमस्तरङ्ग {विषिना माल्या काटे हितेरन्नयथाबटम्‌ । प्रह यः 1पबन्मद्य तस्व स्यादस्मतापमम्‌ ॥ ४६ लिग्वेस्तदन्नेमासिश्च मक्ष्थः सह नषावतम्‌ । भवेदायुष्प्रकर्षाय बलायोपचयाय च॥ ~ ॥ भ्यता मनसस्तुशिस्तेजो वेक्रम एव च ॥ विपिषत्सेष्यमाने ठु मये संनिहिता गुणाः ॥ & ॥ अथ भथममदस्य गुणाः उद्धिस्मतिप्रीतिकरः उखखश्च पानान्ननिद्वारांतेव धनश्च संपाठगीतस्वरवर्धनश्च भाक्तोऽतिरम्यः प्रथमो मदा हि॥७॥ अथ ताय. अनग्यक्तबुद्धिस्म्रतिवागिचेष्टः सोन्मत्तठ।टाक्रातेरपरशान्तः । आटस्यनिद्राभिहतो मुह्श्च मध्येन मत्तः पुरुषो मदेन ॥ < ॥ अथ ततय: गच्छेदगर्म्यां न गश्च मन्येत्खादेद्‌मक्ष्वाणे च नटसंज्ञः १ भयाच गुह्यानि हदि स्थितानि मदे तृतीये पुरूषोऽस्वतन्नः १९ अथ चत॒थः- चतुर्थऽतिमद्‌ मूढा मय्यदादिव निच्रियः । कायांकायंवि मामान्ञो स॒त्तादष्यधरो मतः ॥१०॥ को मद्‌ ताह गंच्छेदुन्माद्मिव चापरम्‌ ६ बहु दाषामेव{ऽऽख्ढः कान्तारं स्ववशः करती ॥ ११ ॥ नेमक्तमेकान्ततयव मदय नेषेव्यमाणं मलजेन नित्यम्‌ । उत्पादयक्कषश्टतमानन्वकारानापादयेचापि शरारमेद्म्‌ ॥ १२॥ कृद्धन भा तेन पेपासितेन शोकाभितप्तेन उभसक्षितेन ६ व्यायाममाराध्वपारेक्षतेन वेगावरोधाभिहतेन वाऽपि ॥ १२॥ यम्टरूक्षावततोदरेण साजाणेमक्तन तथाऽबलेन । उष्णामतप्तन च सेव्यमानं करोतिमद् विविधान्विकारान्‌॥१४। पानात्यय परमद पानाजीर्णमथापि वा । पानावेश्रमसमुयं च तेषां वक्ष्यामि टश्चषणम्‌ ॥ १९५ ॥ 9 ग, ` वाऽऽसूढः । [ षृड़शीतितमस्तरङ्ः 1 बृहदययोगतरङ्किणी ॥ ९५४५ वातजमाह- दिकाश्वासशिरःकम्पपार्श्वशूट प्रजागरः । विद्याद्वहपलापस्य वातप्रायं मदात्ययम्‌ ॥ १६ ॥ पित्जमाह- तुष्णादाहज्वरस्वेदमोहातीसारविभमेः । विद्याद्ध रितवणंस्य पपित्तप्रायं मदात्ययम्‌ ॥ १४७ ॥। कफ जमाह- छ यरोचकहलासतन्वास्तेमित्यगौरवैः । विद्याच्छीतपरीतस्य कप्रायं मदात्ययम्‌ ॥ जिदोषजमाह- ज्ञेय खिदोषजश्चापि सर्वेटिङ्खेमंद्ात्ययः ॥ १८ ॥ अथ परमद्माह- ग्टेष्मोच्दरव्योऽङ्न्गुरुता विरसास्यता च विण्मुजसक्तिरथ तन्दिररोचकशथ्य । लिङ्गः परस्य तु मद्स्य वदन्ति तज्ज्ञास्तष्णा- रुजा शिरसि सथिषु चापि मेदः ॥ १९ ॥ पानाजणणमादह- आध्मानययमथ बोद्धिरणं विदाहः पाने त्वजीर्णय्युपगच्छति टश्चषणानि । ज्ञेयानि तच्च (भेषजा सुषिमिशितानि पित्तप्रकोपजनितानि च कारणानि ॥ २० ५ पानविभ्रममाह- हद्राचतोद्कफसंखवर्कण्ठधुम- म॒रछखछाव मिज्वरदिरोरुजनग्रदेहाः ॥ देषः सुरान्चविङक्रृतेषुः च तेषु तेषु तं पानविश्रमसमुजञन्त्यखिटेन धीराः ॥ २१ ४ असाघ्याना मदत्ययाद्मना र्षणमाह- इानोचरोष्टमविशीतममन्ददाहं तेटप्रमास्यमतिपानहतं त्यजेद्रा । ५४६ निमलम डविराचेता- [ षडशीतितमस्त्रङ्गः ] जिह्लौष्ठदन्तमसिते स्वथ वाऽपि नीं पीते च यस्य नयने रुधिरप्रभेषा ५२२१५ हिका ज्वरो वमशुवे पञ्चपाश्वेशुला । कासभ्रमावपि च पानहतं भजन्ते । इति पानात्वयपरमद्पानाजीर्णंपान विश्र मनिदानम्‌ । अयेतचिकित्सा- मद्यं तवविधिना पीतं रोगान्पानात्ययादिकान्‌ । करोति पूर्वं तेना तत्पानविधिरुच्यते ॥ २३५ यथा- द्यद्धकायः पिबेन्मद्यं पातःकारे पटक्ठयम्‌ 8 मध्याह्धे हिगुणं तच्च जिग्धाहारेण पाययेत्‌ ॥ २४५ प्रदोषेऽ्टपलटं तद्वन्माच्ा मद्यरसायने \ इति मदयपानमाना । ग्रीष्मे तु शीतमधुरं माध्वीकादि पिबोन्निशि ॥ २५॥ शीतकाले त॒ तीक्ष्णोष्णं गौडिकं पेशिकाद्िकम्‌ । वषाकाटे वसन्ते च यक्किचिन्मद्यमापिबेत्‌ ¶॥ २६ ॥ पानस्य भ्रशस्तिमाह- वामा रामा रभणक्ुज्ला दक्षिणे पानपात्रं धुत्वा चामरे मरिचलुलितं छगलं मृष्टमांसम्‌ । वीणानादेः सरसकविमि्मोदिमानोऽतिमाजं सोऽयं धन्यः पिवति मदिरां भैरवो यस्य तुष्टः ॥ २७ ॥ अथ गयम कुखमितलतोपरढभगूढ निरन्तस्नवमङ्करनिकररोभाञ्चेमधुकरनिकरमधु- मुरह्ङ्कारसीत्कारेरुन्मत्तकण्ठकलकण्ठाङुण्ठकण्ठपरूजितैः कू जितेदंक्षि" णसमारणसमु्छासितपहलवकरभवचारेस्तरुणतरुभिरालिङ्धिताभिकंतानता- ्खमिरमिशोममानेषु मवनोपवनेषु तुषारकरकिरणराजिविराजिते प्रदोषे शृङ्ाररससं मारसंप्रितानेक मूषणकमनीयकामिनीसेवितं ठखितललनो- पनोयमानं सखरमिकुसुमेः कह्डारा दिभिराह्वाद्कारिमव्यमनसं सोपदह 1 %ग., दयजन्तेः डडीतिमस्तरङ्गः ] कहदययोगतरङ्किणी । ८१४९७ ्रापरिमितं वरतरसरसमानन्दसदोहसणदशज्ितं पद्यजनवच्वितं मधु समुदश्चयतीति पि्धिः। इति गद्यम्‌ ।२८॥। वातपाचत्पय जह भय सौवचंटव्याषयुक्तं किंचिज्जटपान्वतम्‌ १ जीणंमद्याय दातव्यं बातपानात्ययापहम्‌ ॥ २९ ५ योजयेन्मातलङ्गगम्टदाडभेः पानकान्थपि । निग्धोष्णटवणाम्टांश्च रसाखङ्टजाञ्श्मानं ॥ ३० ॥ सक्तं सोवर्चटं शुङ्गोञ्युषणादैकद्ी पकः ६ मद्यं पीत्वा जयत्युमं पवनोत्थ मदात्ययम्‌ ॥ २१ ॥ पिच्तपानात्यय आह- पित्तपानास्यये पेयं वटनुह्धः हिमाम्बुना । सशर्करं धनर्मद्यं पिषेक्किचिजनलान्वितम्‌ ॥ ३२॥ चाश्चामलटकखजुरपरूषक हिमं (पेमेत्‌ । सिताकिमिभितं प्प्तिपानात्ययविकारनुव ॥ २२ ॥ कफपानात्यय आह- एानास्थये कफोर्ये त तत्पीत्वोष्टेखनं चरेत्‌ । यथाबलं छख वनं च दीपनीयोषधानि च ५९४ ॥ अन्यच्च- अभ्यङ्खनेत्सादनसक्रानवासोधुपासुटेपनेः \ सिग्धोष्णेस्ताहरोरन्नैर्वातभकरलतिकः पिबेत्‌ ॥ ३९५ ॥। शीतोपचारे्बिविधेमंधुरश्िग्धशी तलैः १ फडिरसरैः सह नरः प्त्िप्रकर तिकः पिबेत्‌ ॥ ३६ ४ भ्छेम्मिको जाङ्गलेमैसेमंरिचेमदिरां पपनेत । प्राक्िपिबेच्छलैन्मिको मद्यं मक्तस्योपारे पैत्तिकः ॥\ २७ ध वातिकस्तु पिबेन्मध्ये समदोषो यथेच्छति । वातिकस्तु पिबेन्मद्यं भायो गौडिकपेशिकमर | ३८ ॥ कफ पित्तातमको यस्तु मार्द्वीकं माधवं पिषेत्‌ । किधिर्बसमतामेष कथितश्वरकाद्िभिः॥ ३९ ॥ % ग. "नू युक्तं ५५४८ सिमहटमहवविरचिता- [ षडश्चीतितमस्तश्् सौवर्यरुमजाजीं च वृक्षाम्लं चाम्टवेतसम्‌ । स्वगेटामरिचार्धाशां शर्करामागयोजतम्‌ ॥ ४० ॥ पतह्टबणमशाङ्गमयिसदापन परम्‌ ध भव्‌ात्यये करटोत्थे तु दद्यात्स्रोतोविशाधनम्‌ ५४१॥ अवैकद्वव्यमागा त्वगेखा मरिचानि प्रत्येकमधंमागानि हाकरा तु सो चंलटादविभिस्तुल्या । इस्यष्टाद्गलटवणम्‌ सर्वजे सर्वमेवेदं प्रयोक्तव्यं विकिस्सितम्‌ । आभिः कियाभिः सिद्धाभिः शान्ति याति मदात्ययः॥४२। न चेन्मयक्रमं हित्वा श्चीरमस्योपकल्पयेत्‌ । छङ्वनाद्येः कफे क्षीणे जाते दोबल्यलाघकवे ॥ ४३ ॥ ततस्तुल्यगुणं क्षीरं विपरीतं तु मद्यतः । क्षीरप्रयोगं मयं च कमेणाल्पाल्पमाचरेत ॥ ४४ ॥ मभ्रुना हन्त्युपयुक्ता जिफला राच्ो गुडादरंकं पातः सप्ताहाव्पथ्यम्ुजो मद्मूखाकामलोन्मादान्‌ ॥ ४५५॥ अह्नि सप्त वाऽशो वा नणां पानात्ययः स्मतः पानं हि मज्जते जीणंमत ऊध्व विमागगम्‌ ॥ पानाजीणविनाज्ञाय कयात्कफहरं विधेप्र ॥ ४६ ॥ पीतः सगुडः स्वरसः इदमफलस्य प्रकामसुषासि मुहुः । कामयति कोकवजातं मदम्तिवेकल्यकारकं सपदि ॥ ४७॥ धत्तुरकवबीजमवं मदमपहरति परकाममापीतम्‌ । छागीक्षीर ससितं किंवा व॒न्ताकवन्तकस्वरसः \॥ ४८॥ समूदखाखयतीसारं मदं पगषूलोद्धबम्‌ । सदयः परामयेत्पीतमाकण्ठं वारि शीतलम्‌ ॥ ४९ ॥ वन्यकरीषाघाणाज्जट पानाहवणमक्षणादपि च । पुगजमद्ः पदाम्यति चूर्णरुजाशर्कराकवलटात्‌ ।॥ “५० ॥ तत्क्षणान्श्रादत चुरण समाच्ातं भरणाज्येत्‌ । ताम्बूलात्थमद्‌ पुसामेकमेव स्वमावतः ॥ “१ ॥ मद्यं पीत्वा यदि वा तर््षणमवटखेढि शकरा सताम्‌ । मदयति न जातु मद्यं मनागपि परथितवीर्यमपि ॥ <५२॥ # क. ना इाते पाठान्तरम्‌ ॥ % य, यन्रत्‌ । श्रीः ग. द्वि स॒जते [ सक्ताश्चीतितमस्तरङ्गः ] बृहद्योगतरषङ्घिणी ॥ ५४९ कटूकफलमुस्तगुड्चीमावेः कमवर्धितेश्च तत्सर्वम्‌ । घुतमर्दिंतमास्यधूतं हन्याद्न्ध सुसं मवं सपदि ॥ ५३१५ ङातावरीरसक्षीरयष्टोकल्केः तं चतम्‌ । पननंबाक्र{थपयः पानात्ययमपोहति \ ४ ॥ अथ कञ्जलीरसः जलषप्टतश्चन्द्‌नमूषिताङ्खः सरग्वी समक्ता निशि सोपदंशाम्‌ । पिकेत्छरां नेव लमेत राोगान्मनोमतिघ्ं च मदन याति १५५५ | यं दोषमधिकं परयेत्तमेवाऽऽद विनिर्हरेत्‌ । कफस्थानानुपर्व्या वा तुल्यदोषे मदात्यये ॥ ५६ ॥ धा्ीस्वरसनिपीता रसगन्धककज्जटी सितासहिता । हरति भदात्ययरोगानणरुलमानिवोरगान्सहसा ॥ ५७ \ इति कज्जटीरसः । इति योगतरङ्किण्यां पानात्ययादिनिदान चिकित्साकथनं नाम षडरीतितमस्तरङ्गः ॥ ८६ ॥ अथ सप्ताद्चीतितमस्तरङ्गः । अथ दाहनिदानम्‌- त्वचं प्राप्तः स पानोष्मा पित्तरक्ताभिमूखछितः \ दाहं प्रकुरुते घोरं पित्तवत्तज भेषजम्‌ ॥ १ ॥ कृत््रदेहायुगं रक्तमुदिक्त दहति श्ुवम । शुष्यते तुष्यते चेव ताभ्रामस्ताग्रलोचनः ५२ ॥ लोहगन्धाङ्कवदनो वह्धिनेवावकींयते । रित्िञ्वरसमः प्तिात्स चण्यस्य विधिः स्प्तः॥ २॥ तुष्णानिरो धौद्न्धातो क्षीणे तेजः समुद्धतम्‌ । सबाद्याभ्यन्तरं देहं प्रदहेन्मन्द् चेतसः ॥ ४६४ स छ्युष्कगदटतात्वोष्ठो जिह्वां निष्क्रष्य वेपते । असज पर्णकोष्स्य दहो यः स्यात्स दुस्तरः ॥ ५ ॥ धातुश्चयात्थो यो द्ाहस्तेन मखतृडर्न्वतः क्षामस्वरः कियादहीनः स सीदृदमशपाडेतः १६६ १ क्‌, शवात्वृदोऽभिः.क्ी । ५५९ चिमलमडइविरविता-~ [ सपाशीतितमस्तरङ्कः ] मर्माभिघातजोऽप्यास्ति सोऽसाध्यः सप्तमो मतः । सर्वं एव हि वर्ज्याः स्युः शातगाेषु देदिषु ॥ ७ ॥ इति वाहनिवानम्‌ । „ __ अथतञब्कत््ा- कातधौोतचतभ्यक्तं लिद्यात्तं यवसक्मिः 1 कोटामलकंयुक्तैर्वा धान्याम्छेरपि बुद्धिमान ५ < ॥ छादयेत्स्य सवाङ्गः काथिकर्ाम्बरेण च । टामरज्जकेन युक्तेन चन्वनेनानुटेपयेत्‌ ।। ९ ॥ चन्दनाम्बुकणस्यन्दितालवृन्तोपवी जितः । स्वप्या्ाहार्वितोऽम्मोजकदृलटदटसंस्तरे ॥ १०।। परिषेकावगाहेषु व्यजनानां च सेदने । शस्यते शिशिरं तोयं दाहतुष्णोपश।न्तये ॥ १२ ५ फटिनीसेव्यलोध)म्बु हेमपज्चं कुटन्नटम्‌ । कार्टायकरसोपेतं दाहे शस्तं प्रटेपनम्‌ ॥ १२६ हेमपजं न(गकेसरपघ्रम्‌ । अथ चन्दनादिक्राथः- ह बेरपजकोशीरवचन्दनाभ्बजवारिणा । संपणांमवगाहेत व्रोणीं काहार्वितो नरः ॥ १३ ॥ पित्तज्वरहरः सर्वः पित्तदाहे विधिर्भ॑तः । वाप्यः कमलहासिन्यो जलयन्गृहाः छ्यमाः 11 १४ 11 नायेथ्चन्दनाद्ग्धाङ्गन्यो दाहदेन्यहरा मताः । पाययत्कमटस्याम्मः राकराम्मः पयोऽपि च ६ २९९ ॥ क्षीरमिश्चुरसं वाऽपि कारये प्पित्तजिद्धिधिम्‌ । पटीरपपटोश्चीरनीरनीरद्‌ नीरजेः ॥ १६ ॥ धरणालमिंशिधान्याकपद्मक (मलकैः कृतः । अशिष्टः सिताश्ीतः पीतः क्षोद्रसमन्वितः ॥१ १५७ ॥। ॥ काथो विपोथयेदाहं क्चषणाच्च परमोल्बणम्‌ । पटर चन्दनम्‌ ॥ इति चन्दना दिक्राथः १ --[-[-(-(-(-(-(-(-(-(-(-(-(--(-(-(-(-((((-([[_[ * क, त दिष्याः । २ ग, "कसयुकेदाडिमाम्डेश्च बः । इ म, -न्दनोदकवा? । [ अष्टाशीतितमस्तरङ्गः ] बुहद्योगतरङ्किणी +} १} अथ कुशादितेकघते- कुङादिक्ादिपर्णीभिर्जीवकर्षमसाधितम्‌ । १८ ॥ तें चुतं वा दह्रे वातपित्तविनाङ्नम्‌ । इति कुजा दितिल युते । अथ रसादिगुटी- तिठतेलं मवेत्पस्थं तत्पोडशगुणे शनैः ॥ १९ ॥ काथके विपचेत्तत्स्याहाह ज्वरहरं परम्‌ । शाखाभयां यथान्यायं रोहिणीं व्यधयेच्छिराम्‌ ॥ २० ॥ रक्तजातस्ततो दाहः भरक्ञाम्यति न संशयः । सश््कर सेन्दुशेखं शीतमम्मः पिबेन्नरः ॥ २१ ॥ तुष्णानिशेधजं दाहं हन्ति तोयमिवानलम्‌ । पीत्वा बेणुत्वचः काथं सक्षोद्रं शिशिरं नरः ॥ २२॥ रक्तसपरणंकोष्ठोत्थदाहं जयति दुस्तरम्‌ । धातुश्चयोत्थं दाहं तु जयदिशाथंसाधनैः १ ्षीर्मांसरसाहारेर्बिधिनोक्तेन तज च ॥ २३ ॥ रसबटिधनस्ारवन्वनानां सनलटदसेव्यपयोदजीवनानाम्‌ । अपहरति शटीं मखस्थितेयं सकठसमुत्थितदाहमाद् -वा ति॥ २४॥ इति रसादिश॒खी । इति योगतरङ्खिण्यां दाहनिदानचिकित्साकथनं नाम सपतंशीति- तमस्तरङ्कः ॥ < ॥ अथाछाश्चीतितमतस्तरङ्ः ॥ अभथोन्मादनिदानम्‌- मदयन्त्युद्धता दोषा यस्मादुन्भार्भमास्थिताः । मानसांऽयमतो व्याधिरुन्माद इति कीर्तितः ॥ १॥ एकेकशः सर्वशश्च दोवेरत्य्थमूच्छितेः ) मानसेन च दुःखेन स पञ्चविध उच्यते॥ २५ 9 क्‌, (डादि काः २क, <णीच जीवः । ५१५२ वि्महलमट् बिरचिता- [ अष्टाश्ीतितमस्तरङ्गः | विषाद्धवति षष्ठश्च यथास्वं तच्च मेषजम्‌ । स चाप्रबद्धस्तरूणो मद्संक्ञां षैमातच॥ ३ ॥ विरुद्धदशटाश्चविमोजनानि भधर्षणं दैवगुरुद्धिजानाम्‌ । उन्मादहेतुर्मयहषपूर्वो मनोभिघातां विषमाश्च चं्टाः ॥ ४॥ तैरल्पसस्वस्य मलाः पुटा बुद्धेानवासर हदय धदुष्य ॥ स्ोर्तास्ययिष्ठाय मनोवहानि प्रमोहयन्त्याह्य नरस्य चेतः ॥ ९ ॥ उन्मादस्य समान्य स्पमषहटः धीविभ्रमः सच्वपरिपुवश्च पयाकुटा दष्टेरधारता च ॥ अबदद्धवाक्यं हृदयं च शून्यं सामान्यमुन्मादगदस्य टेङ्गम्‌॥ ६ ॥ वातजमाह- ख्स्ाल्पश्ी तान्नविरेकधातुश्चयोपवासेरनिलोऽतिवद्धः चिन्तादिदुषटं हद्यं प्रविश्य बुद्धि स्थति चप्युपहम्ति शी घम्‌।॥।५\। अस्थानहासस्मितन्च॒त्यगी तव।गङ्कविक्षेपणरोद्ना नि । पारुष्यकारहर्यारुणवणंता चव जीणे बलं वाऽनिलटजस्य रूपम ४ <८॥ पित्जमाह- अजीर्णकट्वम्टविदाद्यशीिते माज्येशथितं प्ततिमर्दणवेगम्‌ । उन्माद्मत्युग्मनार्मकस्य हदि स्थितं पुववदाह्च कुर्यात्‌ ॥ ९॥ अमषंसंरम्मविनय्यमाकवाः सतजंनामिद्धवण)ष्ण्यदोषाः प्रच्छायकीताल्नजलाभिलाषी पीतप्रमः पित्तकरुतस्य लिङ्क म ॥१०॥ कफजमाहू- सपररणेमन्दविचेषष्टेतस्य सोष्मा कफो भमणि संप्रवृद्धः बुद्धि स्मृतिं चाप्युपहन्ति विच्च प्रसोहयन्षंजनयेद्धिकारम्‌ ॥११॥ वास्चेष्टितं मन्दमरोचकं च नारीविविक्तभियता च निदा! छश्च टाटा च बट च अक्त नखाद्शोक्ल्य च कफात्मके स्यात्‌ ॥ १२॥ सनिपातजमाह- यः सनिपातपरमवो हि घोरः सर्वेः सभस्तेः सह हेतमिः स्यात्‌ । 11 वा ४ ग, व्वाद्यङ्गः । £ अष्टाशीतितमस्तस्ङ्ः ] बहयोगतरङ्किणी । ५4५५ सबाणि रूपाणि भिमतिं तात्र ग्विरुद्ध भेषज्यविधिर्विवञ्यंः ॥ १३ ॥। क मनोविकारनमाह- चोरेनरेन् पुरुषे ररपुमिंस्तथाऽन्यै- विजासितस्य धनवान्धवसंक्षयाह्ा १ गां श्चते मनसिजपियया रिरखे- जायेत चोत्कटतरा मनसो विकारः ॥ १४॥ विषजमाह- चिं बवीति च मनोनुगतं विसंज्ञो गायत्यतो हसति रोदिति चापि सढः। रक्तेक्षणो हतबल न्ियमाः खदीनः दयावाननो विषक्रतेन मवेद्धिसंज्ञः ॥ १५ ॥ असाध्यत्वमाद- अवाङ््मखस्तून्मुखो वा प्षीणमांसबलटो नरः १ जागरूको ह्यस देहसुन्मावेन विनश्यति ।॥\ १६ २ भूतजमाह- अमत्यवाग्विक्रमवीयचे्टो ज्षानादिविक्ञानबलटादिभिर्थः । उन्मादकालो नियतश्च यस्य मूतोत्थमुन्मादुसुदाहरन्ति ॥ १७ ५ अ देवजष्टमाह- संतुष्टः शु चिरतिदिव्यमाल्यगन्धे निस्तन्द्रा दयकवितिथसस्कतप्रमाषी । तेजस्वी स्थिरनयनो वरपदाता बह्मण्यो मवति नरः-स देवज्ज्टः ॥ $< ॥ देत्यजष्टमाह- संस्वेदीं द्िजगरुदेवदोषवक्तो" जिह्याक्ो विगतमयो विमार्गहशिः । संतुशो न मवति चाञ्नपानजति- देशटात्मा मवति स देवहाञ्जजुष्टः ॥ १९॥ ॥ 6 । ५५५१९ सिमलटमडविरवचिेता-~ [ अष्टाश्ीतितमस्तरङ्गः] गन्धर्मय्रहपरिपीडितमाह- हृष्टात्मा पुटिनवनान्तरोपसेवी स्वाचारः परियपरिगीतगन्धमाल्यः । नरत्यन्वे प्रहसति चारु चाल्पङ्गाब्द्‌ गन्धक्ैय्हपरिपीडितो मनुष्यः ॥ २० ॥ यक्षग्रहपरिपीडितमाह- ताञ्नक्षः पियतनुरक्तवख्रधारी गम्मीरो इुतगरतिरल्पवाक्सदहिष्णुः । तेजस्वी वक्ति च किं ददामि कस्मे यो यक्षग्हपरिपीडितो मनुष्यः ॥ २१ ॥ पित॒यहाभिनुष्टमाह- भरेतानां स दिति संस्तरेषु पिण्डा- ङशान्तात्मा जलमपि चापसव्यवखः । मांसिश्स्तिलिगडपायसाभिकाम- स्तधक्तो भवति पितुयहामिज्ञ्टः ॥ २२ ॥ भजङ्गमजुध्माह- यस्तुरठ्या प्रसरति सर्पवत्कदाग्चे- र्सुच्छिण्यो विखिदति जिह्वया तथेव । करो धाटुर्गडमधुदुग्धपायसेप्सु- विज्ञेयो मवति सुजङ्खमेन ज्ञष्टः ॥ २३ ॥ राक्षसगदहीतमाह- मासासृण्विविधसुराविकारटिष्सु - निरेज्नो मुशमतिनिषुरोऽतिश्ुरः । क्रोधाटयर्विपुटबलो निशाविचासी सो चद्धिङमवति स राक्षसैर्गृहीतः ॥ २४ ॥ पिशाचजष्टमाह- उद्धस्तः कशपरुषो विरुद्धग्मवी दुगन्धो मृशमद्युविस्तथःऽतिलेष्छः । बह्वाशी विजनक्रचमन्वन्तेषसकी न्वाजेष्टन्त्रमति सुवन्िरा्ञ्जष्टः; 1 २५ ॥ [ अष्टाश्ीतितमस्तरङ्ः ] चहयोगतरङ्किणीं ५५९५५ बह्मराक्षससेवितमादह- देवविध्रगुरुदेषी वेद्वेदाङ्गदिच्छुविः। आलस्पीडाकरो हसी बह्यराक्षसस्वितः ॥ २६ ॥ एतेषामसाध्यमयादामाह- स्थटाक्षो इुतमटनः स्वफेनठेहीं निदः पतति च कम्पते च योऽति । यश्वादरिदिरदनगादिविच्युतः स्या- त्सोऽसाध्या मवति तथा चयोदक्षोऽब्दे ॥ २५ ॥ अहस्षमयमाह- देवगहाः पोर्णमास्यामघुराः सष्ययोद्ैयोः । गन्धवा ‡ प्रायशश्ोऽष्टम्यां यक्षाश्च प्रतिपद्यपि ॥ २८ ॥४ पितृगरहास्तथा दुर पञ्चम्यामपि चोरगाः । रक्षांसि राचो वेशा चाश्चतुर्दहयां विशन्ति हि. २९ ॥ तस्य व्यापिमाह- वैपणादीन्यथा छया शीतोष्णं पांणेनो यथा । स्वमार्भे मास्करा्विश्य यथा देहं च वेहधुत्‌॥ विशन्तिन च हद्यन्ते गहास्तद्रच्छरीरिणाम्‌ \\२०॥ दत्यन्भाद्स्रतोन्माद निदानम्‌ । अथेतत्मतीकारः- वातिके खेहैपानं प्राश्वरेकः पित्तसं मवे । कफजे वमनं काय परो बस्त्यादिकः कमः॥ २१ ॥ यञ्चोप दिश्यते क्म अपस्मारे चिकित्सितम्‌ । उन्मादे तच्च कतव्य सामान्याहोषदष्ययोः ॥ २२ ॥ जलाथिद्ुमशेटेम्यो विषमेभ्यश्च तं सका । रक्षेदुन्मादिनं यत्नात्सद्यः प्राणहरा हे ते ॥ ३३ ॥ नाह्यी कुष्माण्डीफलटषडगन्थाशङ्कपुष्पिकास्वरसाः । उन्मादहरा हृष्टाः परथगेते कुष्ठमधुमिश्ाः ॥ ३४ ॥ अच बाह्यी ति पद्‌ स्वरसपरं कृष्भाण्डाफटं तद्राजपरम्‌ । एते चत्वारो योगाः । १ क. दिखी इतति षाञन्त्रमर। 3 कृ, पितरः. छृष्णपत्त. स्युरिति पाठः १ ५५५५६ चिम मट्धविराचेता-~ { अष्टादीतितमस्तरङगः, अथ जाहम्यादिकल्कः- जाहमीरसः स्यात्सवचः सदुष्ठः सशङ्कपुष्पः सञवण ज णं: । उन्मादिनायुन्मदमानसानामपस्म्रती मूतहतार्मनां च ५३ ५ ॥ इति बाहम्याद्िक ल्कः । अथ सिद्धार्थकादियोगः- सितकुसमबलायाः सार्धंकषन्रयं यः शिखरिचरणकोलं क्षीरपाकेन पक्रम्‌ । पिबति तदनु नित्यं प्रातरुत्थाय दाीतं जयति सरिति घोरं व्याधिुन्मादसन्तम्‌ । २६ ४ सिद्धार्थ्िफटाशिरीषकटमीग्वेताकरामरे- मखिष्ठारजनीद्रयचिकटुकद्यामावचाहिङ्गुः भिः । पिहिश्छागलमसूजतोयमगदं सर्वयहच्छेदनं कृत्या- न्माद्विषज्वरपरशमनं पानाद्िसयानजितम्‌ ॥ २.७ ४ इति स्िद््धार्थकादियोगः) अथ च्युषणवतिंः- यूषणं हिङ्गनटवणं वचाकटुकरोहिणी १ शिरीषं नक्तमालस्य बीजं श्वेताश्च सर्षपाः ५ २८ ॥ गोमूजपिषटेरेतेस्तु वररीर्नँच्नाखने षिता । चातुथिक्मपस्मारसन्माद्‌ं च विनाशयेत्‌ ॥ ॥ २९ ५ इति उ्युषणवार्तेः । अथाऽऽगन्तून्मादः- दृरक्लाम्बु स्तं युक्तं मांसरसेन च । ससिद्धाथकचुणं बा केवलं वा नवं घुतम्‌ ॥ ४० ॥ उन्मादृद्ान्तये पेयो रसो वा ताटकश्ाखजः १ भरयोज्यं सार्षपे तेलं नस्याभ्यञनयोः सदा ॥ २१ ॥ आश्वासयेस्छहद्वाक्येधमंकामार्थसं हितैः । गूयादिष्टविनाशांश्च वुरोयेदद्धतानि वा ॥ ४२॥ बद्ध स्षपतेखाक्तयुत्तानं चाऽऽतवे न्यसेत्‌ । कुपिकद्काऽथ वा तत्तलोहतेलाम्बुर्मेः स्पृशेत्‌ ॥ ४३ ॥ अष्टाशीतितमस्तरङ्गः ]. चहथयोगतरङ्किणी । कशामेस्ताडयेदु द्धं स्थापयेद्धिजने गहे । 44७ रुन्ध्याचेतोऽतिकिथान्तमेवं बजति तत्सम्‌ ॥ ४४ ॥ सपणोद्खतदृष्टेण दान्ते: सिंहेगंजेश्च तम्‌ | राय च्छखहस्तेश्च शञ्छाभिस्तस्करेस्तथा ५ ४५॥ अथ वा राजपुरुषेबे हिर्नीतवा सुसंयतम्‌ । श्रासयेत्तु प्रहारेण तजयन्तो यथाऽऽज्ञया । ४६ ॥ देहदुःखामयेभ्यो हि परं प्राणमयं मतम्र । तेन याति शाम तस्मात्सर्वतो किष्णानामतः ४ ४५४७॥ सततं धूपयेचेनं भ्वगोमांसेश्च पतिभिः । इष्ट भ्यविनाशात्त उन्मादो यस्य जायते ।॥ ४८ ॥ तस्य तत्सहृशोः प्रातैः सान्त्वनैश्च शमं नयेत्‌ । बुद्ध्वा दाष वयःसात्म्य देह काटे बलाबलम्‌ ॥ ४९ चिकित्सितमिदं इवांहुन्मादे दोषमूतज ॥ देवर्षिपितुगन्धर्वेरुन्मत्तः स्यात्तु बुद्धिमान्‌ ॥ «4० ॥ वजयेद्श्नादौनि तीक्ष्णानि कूरकर्मं च । पिष्पानादिगायच्ीहोममन्ञादृरिष्यते ॥ ५१ ॥ पूजावल्युपहारेश्च होममन््राजनादिभेः जथदागन्तुमुन्माद्‌ यथाविधि श्र्चिभषक््‌ ॥ “५२१ इत्यागन्तुन्माद्‌ः इति महा अथ महापेशाचिकं घ॒तम्‌- जिला पूतना केशी वारटी मकंटी वचा। जयमाणा जया वीरा चोरकं कडरोदहिणी \॥ «३ ॥ कायस्था शुकरां छना सातिच्छजा पटेकषा \ महापुरुषदन्ता च वयस्था नाकुटीद्रयम्‌ ॥ «+ ॥ कटम्भरा बुशिकाटी स्थिरा चेतेर्घतं पचेत्‌ । तत्त॒ चातुधिकोन्मादयहापस्मारनाह्नम्‌ ॥ ५“ ५ महापेशाप्चेकं नाम धघतमेतद्यथाऽमतम्‌ ६ बु दिमेधास्मातिकरं बालानां चाङ्गवर्धनम्‌ ॥ ५६ ॥ पंशाष्वेकं चतम्‌ । अथ चेतसं घतमर- पञ्चमूली च कामयां राननैरण्डल्िवहूटा । प्रवा शतावरी चेति क्राथेद्िपलिकेः छभेःः॥ «५७ ॥ तिमह्मह विरचिता { जष्टाशीतितमस्तर्‌ह ०4 ९१. कल्याणकस्य चाङ्केन चेतसं नाम तद्‌धतम्‌ ६ सर्वचेतोडिकाराणां शमनं परमं मतम्‌ ॥ «4 कार्यः कषाये द्विगुणः काथ मस्तुक्टाशगुणम्‌ १ कल्याणकोचछकल्केन पादांशेन चुतं पचेत ॥ “५९ ॥} इति देतसं घुतम्‌ । अथ पानीयकल्याणकधतम्‌- विक्षाला जिफला कौन्ती देवदृवलवादुकम्‌ १ स्थिरानतं हरिदि दे सारिके द्वे पियङ्खम्का ॥ &० ॥४ नीलोस्प्डैलटलामखिष्ा दन्ती दाडिमकेसरम्‌ । विडङ्ग परश्निपर्णीं च कुटचन्द्‌नपद्यकेः ।। ६२ ।॥ ताटीसपचं बहती मालतीङ्कसुम नवम्‌ $ अष्टाकिदातिभिर्वष्येरेतेः कर्ष॑प्रमाणकेः ॥ ६२॥ चतुगुणं जटं द्त्वा घृतं परस्थमिनतं पचेत्‌ । अपस्मारे ज्वरे शोषे कारे मन्दानले क्षये ॥ ६२ ॥ वातरक्ते पतिहयाये ततीयकचतुथके ६ कटिशूटे सूजक्ृच्छरे विसर्पापहतेषु च ।॥ ६४ ॥ उन्मादे पाण्डकण्डवोाश्व विषमेहगरेषु च ५ मूतोपहताचेत्तानां मन्द धीनामचेतसाम्‌ ॥ &4 ॥ शस्तं जीणा च वन्ध्यानां चन्यमायु्बंटपद्म्‌ \ अटक्ष्मीषापरोगक्चं सर्वयहनिवारणम्‌ ॥ कल्याणकमिदं सर्पिः भेष्ठं पुस्त्वभदुं नणाम्‌ \। ६६ ॥ इति पानीयक्छल्याणकूचुतम्‌ । अथ सारस्वते चुणम्‌- द्ुषछठाश्वगन्धाठटवणाजमोदं दे जीरके चीणि कटूनि पाठा ४ मङ्गल्य पुष्पी च समान्यमुनिं सवः समानां च वचां विचुर्ण्यः ॥ ६.७०॥ # अत्रेत्थं ग पुस्तके पायन्तरम्‌- मद्धल्यपुष्प्या च समानन्र्णे त्वाऽथ चर्णेनः वचोदवेन ॥ तुल्येन युक्ते बहरो रसेन तदद्धावितं बह्मवितिर्भितायाः ॥ १ 9 भ, नता द्जन्यौ द्धे 8 [ अष्टाशीतितमस्तरङ्गः] बुदेधीगत्तरङ्किणो ॥ ७५९. ब्ाह्यीरसेनाखिटमेव माव्य वार्यं शुष्क मिदं हि चणम्‌ । अद्सप्रमाण मधुना घृतेन लिद्यान्नरः षशिदिनानि यावत्‌ ॥ ६८ ॥ सारस्बतमिद्‌ चूर्णं बह्मणा निर्मिते परा। हिताच सर्वलोकानां दुरमेधानां विचेतसम्‌ †॥ ६२ ॥ एत्तस्याभ्यासतः पुंसां बद्धिर्मधा धतिः स्मतिः। संपत्तिः क विताशक्तिः भवधतोत्तरोत्तरम्‌ ॥ ७० ॥ इति सारस्वतं चूर्णम्‌ । अथ विश्वायं चृणेम्‌- विभ्वाजमोद्रजनील्यसेन्धवोयाः यष्टद्याह्कुषछमगयघोद्धवजीरकाणाम्‌ । णं भमातसमये लिहतः ससर्षि- वाग्देवता निवसति स्वयमेव वक्ञे ॥ ७१ ॥ इति विश्वाद्यं चुणम्र्‌ । अथ हिङूग्वाय धृतं वृन्दत- हिङ्न्सो वर्चटष्योचैद्विपलटांशेघंताढकम्‌ । चतुशुणे गवां मुञे सिद्धमुन्माद्नाशनम्‌ ॥ ७२ ॥ इति हिङ्ग्वाद्यं घतं बन्दात्‌ । अथ महाचेतसं घतम्‌- वृशघ्रर्टी तथा राला व्रातारिखिवता बला । मूर्वा दइाताबरी गेति काथेस्तु ऊुडवेः प्रथक्‌ ॥ ७३ ॥ क्रते क्राथे घतप्रस्थद्यं सद्भयिना पचेत्‌ ६ कल्कीकृतेवेक्ष्यमाणद्रन्येः सम्यक्पुनः पचेत्‌ ॥ ७४ ॥ सर्पिर्मधुभ्यां च ततोऽ्चमातरं दिद्यान्रः षष्ठिदिनं हिताश्ची । एेज्व्यवानद मनसश्च धैर्ये मेधां च विन्देल्दिगुणं च काट ॥ २ ॥ पठटनरः श्छोकसहस्तमश्रमात्तद्त्पयोज्यं दिगण क्रमेण । सारस्वतं इर्णमिदं पदिष्टे स्वयंभुवा छोकष्िता्थसुवेः ॥ दुर्मधसाभचन्मदमानसानामपस्प्ुतिम्रस्तहदां सुखाय ॥ २ ॥ तिसा ०६०. निमदमडविश्चिता- [ जष्टाशीतितमस्तर् विशाला जिफलटा कोन्ती देवदृवेटवादकम्‌ स्थिराऽनन्ता रजन्यां द्वे पियङ्खः सारिवाद्वयम्‌ ॥ ७९ ॥ नीटोत्पटेटा मिषा दन्ती दाडङिमिकेसरम्‌ । विडङ्ग हदयिः्पत्री च कुष्ठं चन्दनपद्मकं ॥ ७६ ॥ ताटोसपच्च बृहती मालती स्युञखमं नवम्‌ । अष्टावितिभेः कल्केरेतेः कषमिंतेः पथक्‌ ॥ ७७ ॥ चतुगणं जलं दत्वा पिष्टेस्ताद्रेपचेदघतम्‌ । महाचेंतसनामेवं सवचेताविकारहत्‌ ॥ < ॥ अपस्मारे यहोन्मादे मन्देऽयो ज्वरकासयोः । वातरक्ते परतिइयाये शोषे कायं तुतीयके ॥ ७९ ॥ म्रजङृच्छे कटीशुटे विसर्पाभिहतेषु च । पाण्डवामये तथा कण्ड्वा विषभोहगरेषु च ॥ <० ॥ अटक्ष्मीपापरस्छोन्नं सर्वयहनिवारणम्‌ । देवााकृहतदेहानां गद्धद्ानामचेतसम्‌ ॥ <₹ ॥ शस्त खाणां च वन्ध्यानां घन्यमायुर्बलपदम्‌ । हान्त श्रम मदं मूच्छ। मेधास्म्रतिमतिपरद्मर्‌ ॥ <र ॥ इति महाचेतसं धतम्‌ । अय छष्णायञनम्‌- कृष्णामरिचसिन्धूत्थमश्चुगोरो चनाङ्कुतम्‌ । अनं सवदेवादिकृत्योन्माद्हरं परम्‌ ॥ < ३ ॥ इति कृष्णाद्शखनम्‌ । अथर्ंखोमादिधिषः- कष्षजभ्बूकलामानि श्टकी लद्यनं तथा । ष्टङ्क सून् च बस्तस्य धुपमच भ्रयोजयेत्‌ ॥ ८४ ॥ एतेन काम्यति क्षिभं बलवानपि या सहः दत्युखटामादृधूषः प अथ विगतोन्मादलक्षणम्‌- भ > निङत्तविषमद्यो यो हिताशी भरयतः छ्य चिः ॥ < ॥ । > लेः ~. 1 न) दः ॐ कि [अष्टाश्ीतितमस्तरङ्गः ] बुहद्योगतर ङ्धेणीं । ५५६१ मिजागन्तुभिसुन्मादेः स सस्वान्न वियञ्यते \ प्रसादश्चेन्वियाथानां बुद्ध्यारममनसामपि ॥ ८६ ॥ धातूना वक्तस्यल्व पवगतनन्माददटटक्षणम्‌ । इति विगतोन्मादृलक्षणम्‌ । अथ नस्यं रसरत्नपरदीपात्‌- क्ष्ण धन्त॒रजेर्बजिः पश्चभिः पर्पटीरसः । साज्यो योज्यः प्रज्ञान्त्यथसुन्माद्स्याऽऽड्ा नावनम॥ ८७ ४ इति नस्यं रसरल्नप्रदीपात । अथ रक्षाः रसः सताटः सशिटः सलोहः सरोतोशखनं साकमिदं सम यत । पिष्ट च॒मुञ्रेण च तत्समस्ता- हेयो दविमागो बिरापचेच ५ < ॥ ल्या श्चषणं हस्ति घतेन माषोऽपस्मारमप्युन्मव्‌मानसत्वम्‌ । पिबेद्नुञ्यूषणहिङ्कगथुक्तं सर्पिचमूत रुचकेन साकम्‌ ॥ ८९ ५ मतोन्मादेष्ठ सवषु रसोऽयं भूतभरवः \ धन्तरपथ्चभिर्बजिर्देयः सर्पिविमिभितः ५ ९० ॥ न इति मूतभेरवो रसः । _ अथोन्मादगजकेसरी- यतगन्धरशिलातल्यं स्व्णबीज विचण्य च। मावयेदुयगन्धायाः क्राथे सुनिदिनेः प्रथक्‌ ॥ ९१ ॥ रास्रारसेन सत्तेव मावयित्वा विचणेयेत्‌ । रसः संजायते नुनम॒न्मादगजकेसरी ५ ९२॥ अस्य माषः ससर्षिष्को लीढो हन्ति हठद्क्म्‌ । उन्मादाख्यमपस्मारं भृतोन्मादमपि ज्वरम्‌ ॥ ९३ ॥ इत्यन्मादगजकेसरी १ कल्याणक परयुखीत महदा चतस घृतम्‌. तेल नारायणं वाऽथ महानारायण तथा १९४ ग, न्क । ब्ह्ययारः १ 4 $ सिमल मड विरा चित्ता [ नवाश्षीतितमस्तर ऋते विशाचादन्येषु प्रतिकूटन चाऽऽचरेत्‌ । रोगिणं सिषजं यत्ते कद्धा हन्युमहाजसः ॥ ९.4 ॥ अद्यु चीन्यन्नपानानि नदी.रञा व चान्य पि १ प्रासाद्ाड्शाखिनोऽखा्णि सेवेतोन्मादवान्न ना ॥ रद इति श्रीयोगवरङ्किण्यासुन्मादनिदानचिकित्छाकथनं नामाष्टा्ी ति~ तमस्तरङ्कः ॥ ८८ ॥ सथ नवाश्रीतितमस्तरङडः । अथापस्मारनिगनम्‌- स्सुातिभूता्थविन्ञानभपस्तत्परिवजंनम्‌ । अपस्मार इलि भोच्छस्ततोऽयं व्याधिरन्तकृत्‌ ५ ९४ लमःप्रवेशः संरम्मोे कोषोतेकहतस्यतिः 1 अपस्मार इति ज्ञेयो गदो घोरथ्वतुधिधः ५२॥ न्विन्तारोकादिभिद्षाः इद्धा हत्छोतसि स्थिताः । क्रत्वा स्म॒तेरपध्वंसमपस्भारं प्रकुर्वते ॥ २ ॥ यातास्पित्तात्क पात्सर्वेदृषिः स स्याच्चतुर्विधः । हृत्कम्पः ्युन्यता स्वेदो ध्यानं मूर्खा प्रमुढता ॥ ४ ॥ निद्धानारशास्तु तस्मिस्त्‌ मविष्यति मवन्तिच। अथ बातजः- कम्पते खावते दुन्तान्फेनोद्धामी श्वसित्यपि ॥ .<॥ परुषारुणकृष्णानि पडयेदरपाणि चानिटात्‌ । अथ पिचजः- पीतफेनाङ्घवक्त्राक्षः पोतासुग्पद्शशनः ॥ ६ ॥ सतुष्णोष्णानलकब्यापतलोकवर्शी च पेत्तिकः । अय ककृजः- छङुफकेनाङ्गःवक्त्राक्षः शीतहष्टाङ्गजों गुरुः ॥ ७ ॥॥ पञ्येच्छुक्कानि ख्पाणि श्छेष्मिको सुच्यते विरात्‌ १ अथ जिदोषनः- सर्वरेतेः समस्तैश्च. छिङ्कैरतेय खिदोषजः ।॥ ८ ॥ 8 [ नवाशीतितमस्तरङ्गः 1 वबृहद्योगतरङ्खिणी । ५५६६ अपस्मारः स वासाध्यो यः श्वीणस्यानवश्च सः । भ्रस्फुरन्तं च बहशः श्रीणं प्रचटितश्ूवम्‌ ।* ९॥। नेच्नाभ्यां च बविष्ुवांणमपस्मारोा विनाहायेंत्‌ । पक्चाहा हादृक्षाहाद्रा मासद्वा कुपिता मलाः ॥ १० ॥। अपस्माराय कुवन्ति वेगं किचिद्‌ृथान्तरम्‌ देके वर्षत्यपि यथा भमो बीजानि कानिचिद्‌ "1 शारि परतिरोहन्ति तथा व्याधिसमद्धवः \। ११॥ इत्य पस्मारनिकानम्‌ । अथापस्मारविकित्सा- धवं युडयाद्पस्मारे छ्दैनादी नि इद्धि भान्‌ । वातिकं बस्तिभिः प्रायः पे्तिकं त विरेचनैः ॥ १२ कफजं वमनेर्धीमानपस्मारसमुपाचरेत्‌# । तेटेन टखञ्चनः सेव्यः पयसा च कशातावरी ॥ १६॥ बाह्यारसश्च मधना सवापस्मारमषजम्‌ । र्णः सिद्धार्थकादीनाः मद्सितेरथ वापितिःः ॥ १८ ॥ गोमु पिष्टः स्ांङ्गटेपेः श्ाम्यत्यपस्यतिः सिद्धाथकादिरुन्माद्‌ उक्तः शि्युकटुङ्गकिणिहीनिम्बत्व्रसपावितमर्‌ ४ १५ ॥ ष्वतुगुणे गवां मूञे तेटमभ्यखने !हेतम्‌ १ निर्गुण्डी मववन्दाकनावनस्य प्रयोगतः ॥ १६ \ उवेति सहसा नाङ्मपस्मारो महागदः । भनोह्व( ताक्ष्वविष्ठा च शाक्रत्पारावतस्य च ॥ १७ ॥ अञओनाद्धन्त्यपस्मारसमुन्मादं च विहषतः । यः खादेर्क्षीरमक्ताशी माक्षिकेण वचारजः ॥ १८ ५ अपस्मारं महाोरं चिरोस्थं संजयेद्धुवम्‌ । कूष्माण्डकफलोत्थेन रसेन पारपाषेतस्‌ ॥ १९ ॥ अपस्मारविनाशाय षष्ट्यां च 1पिबेञ्यहम्‌ । [वा # मुपान्वरेदित्यस्यामेऽयं मन्थो ग. पुस्तके-- ततस्तीक््णं पयुञीत भिषक्सम्यग्विरोधनम्‌ । सर्वेडाः डाद्धदेहस्य स्यादुन्मादहरी क्रिया ॥ उपयोगो गहोक्तानां योगानां चण्यरोषत. । दाते ५६४ चिमदमडविरविता- [ नवादीतितमस्तरङ्कः ] अथ नस्यग््‌- श्वस्गालटबिडालानां कपिलानां गवामपि ॥ २० ॥ पित्तानिं नस्यतो हन्युरपस्मार परथक्पुथक्‌ । अथाजनम्‌- यष्टीहिङ्कव चावक्रशिरीषलश्चुनामयैः ॥ २९ ॥ साजमूञेरपस्मारे सोन्मादे नावनाञ्नम्‌ । अथ धूपः- पुष्पोद्तं ह्युनः पित्तमपस्मारघ्नमश्नात्‌ । तदेव सर्पिषा युक्तं धूपनं परमं स्मरतम्‌ । रर ॥ उत्तरदिगन्तमुस्तकमलं बुद्ध्वा समुद्धत पुष्ये । पीतं पयसा हन्यादृपस्मतिं गोः सवणंवत्सायाः ॥ २२ ॥ दुशिकित्स्यो दयपस्मारी चिरकारी महागदः । तस्माद्सायनेरेतेः परायः समपाचरेत्‌ ॥ २४ ॥ ह त्कम्पोऽक्षिरुजा यस्य स्वेदो हस्तादिशीतता १ व॒शमूलांजलठं तस्य कल्याणाज्यं च योजयेत्‌ । २५ ॥ अथ कल्याणकं चृणम्‌- पञ्चकोलं समरिचं लिफलटलाबिडसेन्धवम्‌ । कृष्णा विडङ्कपूतीकयवानी धान्यजीरकम्‌ ।। २६ ॥ पीतमुष्णाम्बुना चूर्ण वातश्टेष्मामयापहम्‌ । अपस्मारे तथोन्मादे दुर्नामयहणी गदे । एतत्कल्याणक चूर्णं नषटस्यायेश्च दीपनम्‌ ॥। २७ ॥ इति कल्याणकं चुणम्‌ । अथ बाल्लीघुतम्‌- बाह्ीरसे वचाङुष्ठं शाङ्कपुष्पीभिरेव च । पक्तं पुरातनं सर्पिरपस्मारहरं धुषम्‌ ॥ २८ ॥। इति बाह्यीघुतम्‌ । अथ स्वल्पपच्चगव्यवृत्तम्‌- गोराकृदसदध्यम्टक्षीरमूजैः समेर्घृतम्‌ । सिद्धं चातुथिकोन्माद्यहापस्मारनाशनम्‌ ॥ २९ ॥ इति स्वल्पपञ्चगव्यघुतम्‌ । # कः+ बजी इति पाठान्वरभर्‌ ( नवद्घीतितमस्वरङः 1 वुहथाोगतरद्धिणीं । ५५६५६ अथ वचाय घुतम्‌- वच्राहाम्याकङकेडर्यवयस्थाहिङ्गुरोचकेः । सिद्धं पटंद्ःषायुक्तं घतं हन्यादृपस्म्रतिम्‌ \॥ २० ५ इति वचाय घृतम । अथ करटण्यादितेटम्‌- कटमीनिम्बकट्वङ्खमधुशियुत्वचारसेः। सिद्धं मच्युतं तें टेपादद्धन्याद्पस्मृतिमर ।\ ३१ ५४ इति कटभ्या दितेटम्‌ । अथ कपित्थादिवतिः- कपिव्थाञ्शारदान्युद्धान्भुस्तोक्ीरयवांस्तथा \ सव्योषान्वस्तमञ्ेण पिष्ठा वर्तीः प्रकल्पयेत्‌ ॥ ३२ ॥ अपस्मारे तथोन्मादे सपंदष्टे गरार्दिते । विषपीते जटमृते एताः स्युरमृतोपमाः ॥ ३३ ॥ इति कपित्थाद्िवर्तिः । अथ जठकभूतलक्षणग्- विषट्धपायुमूर्धाक्षं शीतपादकरोद्रम्‌ १ विद्याजजलम॒तं जन्तुं शूनपन्नाभिमेहनम्‌ ॥ ३४ ॥ इति जटम॒तलक्षणम्‌ । अथ स्मृतिसागरः- रसगन्धकतालानां सशिलाताच्रमस्मनामर 1 श्द्द्धानां मूखितानां च चू मान्यं वचालुतः ॥ ३५ ५ एक्विंहातिधा पश्चाद्भाह्यीं वारां तथेव च । # कट मी बीजतेटेन मावयेदेकवारकम्‌ ॥ २६ ॥ स्प्रतिसागरनामाऽयं रसोऽपस्मारचाङानः । सर्विषा माषमाज्नोऽयं मुक्तो हन्याद्पस् तिमर ॥ ३७ ॥ इति स्मृतिस्रागरः । + क्‌. ज्योतिष्मती ॥ ____---------------------- 9 क दूुगचोरकेः। रग, °पुदिद्ग्व । ५५६ विमहलमहविरचिता- [ नवतितमस्त्रङ्‌ उन्भादाक्तो विष्येः सर्वोऽपस्मारेऽपि प्रयुज्यते । इति श्रीयोगतरङ्किण्यामपस्मारनिदानचिकित्साकथनं नग््छिननव- तितमस्वरङ्कः ॥ «८९२ ॥ भय नबतितमस्तरङ्कः ! अथ वातव्याधिनिदानम्‌- रूश्चकशी ताल्पलष्वन्नदयवायातिप्रजागरेः । विषमादुपचाराच दोषासूक्सावणादपि॥ १॥ टङ्वनपुवनास्यध्वव्यायामातिवि चेष्टितः । धातना संक्षयाञ्िन्ताशोकरोगातिकषणात्‌ ४ २॥ वेगसंधारणायासाद्‌ मीचाताद्‌ मोजनात्‌ । मर्मबाधाद्जष्ण्वोद्कङीघचयानापतंसनात्‌ ॥ २ ॥ देहे स्रोतांसि रिक्तानि पूरयित्वाऽनिलो बली । करोति विविधान्ग्याधीन्पवक्किकाङ्खःसंभयान्‌ ॥ % पै अशीतिवांतजा रोगा मवन्त्याक्षेपकादयः । ते यथा- आक्षेपक दयुस्तम्म ऊरुस्तम्भः शिरोगहः ॥ «4५ बाह्यायामोऽन्तरायामः पार्ग्वञ्युं करियदहः । दण्डापतानकः खली जिह्व स्तम्मस्तथाऽर्दितः ॥ & ॥ पक्षाघातः कोष्टुज्ञीषं मन्यास्तम्मश्च पज्न्ता । कटायखञ्ञता तुनी परतित्नी च खञता २०॥ ७ ॥ पादहषां गुभसी च विन्वाची चावबाहुकः । अपतानो बणायामो वातकण्डाऽपतन्ञकः ॥ < ॥ अङ्ग भदोाऽङ्कशोफश्च मिम्मिणत्वं च कलता । भत्यर्टालाऽछीिका च वामनत्वं च कुब्जता॥ ९॥ अङ्गपीडाऽङ्गनदुलश्च संकोचः स्तम्म ४० रूक्षताः। अङ्ग मङ्गनोऽङ्क विभ्रंशो विद्धगहो बद्धविट्कता ॥ १० ॥ १ दग (नस्यायाप्ाति ९ 2 श स्वल्यी + [ नवततिमस्तरङ्गः | बष्टद्योगततर द्गेणी । ५५६५७ मुकत्वमतिजम्भो स्याद्‌शरद्ारोऽन््रक्‌जनम्‌ । चाताप्रवत्तिः स्फुरणे शिरापूरणमेव च ॥ १९१ ॥ कम्पः काश्यं इयावता च प्रलापः क्षिपरमूच्ता । निद्वानाश्ञः स्वेद्नाक्ो दुबेखत्वं ६० बलक्षयः ॥ १२ ॥ सुककार्यं शच क्रनाशः श करस्यातिप्रवतेनम्‌ । अनवस्थितचित्तत्वं काठिन्य विरसास्यता ४५१६३२६ कषायवक््ताऽऽध्मानं पत्याध्मानं च शीतता । रोमहर्षश्च मीरुत्वं तोदः कण्ड् रसाज्ञता ॥ १४ ॥ शब्वाज्ञता प्रयतिश्च ८० गन्धाज्ञत्वं च गद्रदुः । दवंदिधानि रूपाणि करोति पवनो बला ॥ १. ॥ वाग््रहात- वायुरायुर्बलटं वायु्वायुर्धाता क्रीरिणाम्‌ । दायुर्विश्जमिवं सर्वं प्रयुवथुः प्रकीतितः॥ १६ # हेतुस्थानविशोषाञच मवेद्रोगविशेषकरुत्‌ । तच्र कोडाभिते इष्टे निग्रहो भूज्रवचंसोः ॥ १७ ॥ गन्नहद्ोगशुल्माशशेःपार्भ्वद्यूटं च मारुते । सर्वाङ्क पिते वाते गा्चस्फुरणं मखनम्‌ ॥ १८ ॥ वेदनाभिः परीताश्च स्फुटन्तीवास्य संधयः । गदस्थितमाह- हो विण्भूज्वातानां लाध्मानारमशश्कराः ॥ १९ ॥ जङ्घोरु विकर्पव्प्ठरोगाः शोथो गुदस्थिते । आमाशयस्थितमाह- रुक्पार्वोव्रहृन्नामौ तृष्णोद्वारविषूविकाः ॥ २० ५ कासः कण्ठास्यश्ोषश्च श्वासश्चाऽऽमाश्यस्थिते । पक्राशयस्थमाह- पक्ताशायस्थोऽन्नकूजं शुखाटोपौ करोति च ॥ २१ ॥ पकोपमाह- कुख्ट्ठम ज पुरीषत्वमानाहं चिकवेद्नाम्‌ १ मच्ष्दिष्विन्दियवधं शुर्थाव्छनदधः समीरणः ॥ २२ ॥ १ भ, °म्भाख्यादन्त्युद्रा॥ २ ग, बति ॥ ३ ग, "णजुम्भणम्‌ ॥ ज म, 7पात्पान्व्छ्टरोना व चच कयमणम्‌ । च म. ज्पासय्धयोना सु ९६८ चिम मड विरचिता { नवतितमस्तरङ्ख त्व्‌ ग्मतमाह- स्वगृश्ा स्फरिता सुपा करशण् कृष्णा च तुद्यते । आतन्यते सरागा च स्वेरुक्त्वग्गतेऽनिठे ॥ २२ ॥ रुधिरगतमाह- खुजस्तीचाः ससंतापा बेवर्ण्य करराताऽरुचिः १ गाते चारूषि भक्तस्य स्तम्मश्चासग्गतेऽनिले ॥ २४ ॥ मांस्षमेदोगतमाह- गुवङ्गः तुद्यते स्तब्धं द्ण्डमुश्हितं यथा । सरुकिस्तिभितमस्व्थं मांसमेदो गतेऽनिके । २.२ ॥ मज्नास्थिस्थितमाह- मेवा स्थिपवेणां संधिशुलटो मसिबलटटक्षयः १ अस्वप्रः संतता रुक्च मज्नास्थिद्कुपितेऽनिटखे ॥ २६ ॥ शुकयतमाह- क्षिप्रं मुथ्चति बध्चाति शुकं गममथापि वा! विक्रतिं जनयेचापि छ्युक्रस्थः कुपितोऽनिलः ॥ २५७ ॥ शिरागतमाह- छयाच्छिरागतः शूलं शिराद्ुथ्चनपूरणम्‌ । खायुगतमाद- बाह्याभ्यन्तरमायामं खद्धीं इन्जत्वमेव वा 1 २८॥ सवङ्केकःङ्कनरोगरंश्च कुयत्घायुगतोंऽनिलः १ डान्ति संधिगतः संधीञ्चुलशोथो करोति च ॥ २९ ५ कफ चतमाह- भाणे पित्तावृते छर्दिर्कहश्चैवोपजायते । दौषेल्यं सदनं तन्द्रा वेरस्यं च कफावुते ॥ ३० ॥१ उदाने पित्तसंयुक्तं खाहो मूच्छां अमः कुमः १ अस्वेद्हर्षो मन्दाभिः शीतता च कफावृते ॥ ३१ ॥ स्वेदद्ाहोष्ण्षसूर्छछाः स्युः सम्राने. पित्तसंयुते .। केन स्ख ष्वेष्मूञे गाच्हार्षश्च जायते ॥ ३२ ॥ 9 म. . कृश्वछिति स्तेऽ । > १, द्यैः सुषा सृ सः [ तषतितमस्तरद्चः 1 श्हथयोग्तरङ्किणी । ५६९ अपाने पित्तसंयुक्ते दाहोष्ण्ये रक्तभूजतां । अधःकाये शुरुत्वं च शीतता च कफावृते ॥ ९2 ॥ घ्याने पित्ताबते दाहो गाज्विक्षेपणं शमः ६ गुरूणि सवंगान्नाणि स्तम्मनं चास्थिपर्वणाम्‌ ॥ ३४ ॥ लिङ्खुः कफावृते ग्याने शोषः स्तम्मस्तथेव च । स्तम्मनाक्चेपणस्वापकशोफंगुढानि सर्वगे ॥ ३५५ ॥ स्तम्ममो दण्डंकश्चापि शोफशुटौ कफावृते । आक्षेपकमाह- यका तु धमनीः सवाः कुपितोऽम्येति मारुतः ।। ३६ ॥ तदाऽऽस्िपत्याश्चु मुहुहुदेहं बहिशध्वरः । भु्मुहस्तदाक्षेपादाक्षेपक इति स्तः ॥ ३५७. ॥ कृ -दः स्वैः कोपनेर्वायुः स्थानादुध्वं परपद्यते । पीडटयन्हूदयं गत्वा शिरःशाङ्को च पीडयेत्‌ ।॥ ३८ ॥ जपतन्नकमाह्‌- धयुर्वश्नमयेद्गा्राण्याकषिपेम्मोहयेत्तथा ४ स कृन््रा दुष्करसेद्धाऽपि स्तब्धाक्षोऽथ निमीटकः ॥ ३९ ॥: कपोत इव कुजे निःसज्ञः सोऽपतन्घ्रक्रः । जपतानकमाह- हर्श संस्तभ्य सज्ञां च हत्वा कण्ठेन कजति ॥ ४० ।१ हदि मुक्ते नरः स्वास्थ्यं यातिं मोहं धृते पुनः । वायुना इारुणं प्राहुरेके तमपतानकम्‌ ॥ ४२.॥ अथ दण्डापतानक्रमाह- क फाम्वितो मूका वायुस्तन्नेव यदि तिति + स दण्डवत्स्तम्मयति कृच्छ्रे दण्डापतानकः ॥ ४२॥ तस्याऽऽयुः- विवर्णबद्धवद्नः खस्ताङ्खने नशटन्वेतनः ६ प्रस्त्रि्ेध्च धनुस्तम्मी दशशराजं न ज्ह्वति ५ ४२॥ धनस्तस्भमाह- धनुस्तुस्यं नमेद्यस्तु स धदुस्तम्मसंक्लितः । «५९७० जिम मह विराचत्ता-- | नवतितमस्तरङ्कः 1 नणाया्माह- मममत वणं भरध्य वायुर्यः सर्वदेहगः ॥ ४४ ॥ वेगेरानमयेहेहं धणायामं तु तं व्यजेत्‌ । बाद्याग्यन्तरायामाबाह- अङ्कन्टीगल्फजटरहद्रक्षागटसंभितः । छायुप्रतानमनिटो यकाऽऽस्िपति वेगवान्‌ ॥ ५ ५ विशटञ्घाक्षः स्तन्धहनुमश्पाश्वंः कफ वमन्‌ । अभ्यन्तरं धनुरिव यदा नमति मानवः ॥ ४६ ॥ तदा सोऽभ्यन्तरायामं करुते मारुतो बली १ बाह्यसख्रायुप्रतानस्थो बाह्यायामं करोति च ॥ ४५७ ॥ तमसाध्यं बुधाः पाहुः पाश्वंकटथुरुमश्नम्‌ । कफ पिचान्वितमाह- कफ पित्तान्वितो वायुर्वायुरेष च केवलः ॥ ४८ ॥ कुषादाक्षेपक त्वन्ये चतु्थमभिघातजम्‌ १ <स्ाभ्यत्वमाह्‌- गमपातनिमित्तश्च शोणितातिस्वाच यः ॥ ४९ ॥ अभिघातनिभित्तश्च न सिध्यत्यपतानकः । परक्षबात्माह- गृहीत्वाऽघं तनोवायुः शिरान्नायु विशोष्य च ॥ ५० ॥ पक्षमन्यतर्‌ हन्त संधेबन्धान्विमोक्षयन्‌ । त्साऽधकायस्तस्य स्यादक्मंण्यो विचेतनः ।! ५१ ॥ एकङ्गरोग त केचिदन्ये पक्षवधं विदुः । वानपित्तसमन्वितमाह- सवाङ्गरोगं तद्वच सर्वकायाभेतेऽनिटे । ५२ ॥ दाहस्तापम्रख्ाः स्युर्बायो प्त्िसमन्विते । दोत्यङोफगुरुत्वानि तस्मिन्नेव कफावृते ॥ ५५३ ॥ द छवातहत पश्च कृच्द्रसाध्यतमं विदुः । साध्यमन्येन संयुक्तमस्ाध्यं क्षयहेतुकम्‌ ॥ ५४ ॥ [ नवतितमस्तरङ्गः } कृहद्योगतरङ्किणी \- ५७१ पक्षकवतिास्षात्यवकमह- मभिणीसुतिकावालवृद्धक्षीणेष्वसुकक्षये । पक्चषाचात परिहरेदरेवृनारहितो यदि ॥ «९ (५ ॥ आबस्तमाह- उचेव्यीहरतो ऽत्यर्थं खातः कठिनानि वा हसतो जम्ममाणस्य प्िषमाच्छयनासनात्‌ ४५.५६ ।॥+ शिरोनासो्टविब्वकटलटेक्चषणसधिषु \ अदंवत्यनिटो वक्यमदितं जनयत्यतः ॥ “५५७ ॥ वक्र मवति वक्चा्धं ीवा चाप्यपवतंते। शिरश्चटति बषाक्सङ्ो नेजादीनां च वेकरतम्‌ ॥ «८ ॥! ग्रीवाचिब्ुकदन्तानां यस्मिन्पाश्वं च वेदना । तमर्दितमिति प्राहुव्यांधिं व्याधिवेशारद्‌ाः ॥ «९ ॥ वाताखितात्कफाचापि स्यानज्निधा स समासतः। लाटातिप्रखवः कम्पः परस्फुरन्हनुसंग्रहः ॥ ‰० ॥ ओष्ठयोः श्वयथः श्चटमर्दिति बातजे मवेत्‌ । पीतमङ्घः ज्वरस्पुष्णा पित्तजे मोहधुपने ॥ ६१ ॥ गण्डे शिरसि मन्यार्या शोषः स्तम्भः कप्तस्मक । #भावितं लक्षणं तस्य वेपथन्माविदटम्‌ ॥ ६२ ६ अर्दितस्य वषावधिमाह- क्षीणस्यानिमिषाश्चस्य प्रसक्ताव्यक्तमाषिणः । न सिध्यत्यर्दितं गाढं अवर्षं वेपनस्य च ॥ ६२ ॥ हनुग्रहमाह- गते केगे भवेत्स्वास्थ्यं सर्वेष्वासषेपकादिषु ! जिह्धा निर्टँरवनाच्ुष्क मक्षणादभिघाततः ॥ ६४ ॥ कुपित हुमूख स्थः संभयित्वाऽनिलो हनुम्‌ । करोति विवुतास्यव्वमथ वा संवुतास्यताम्‌ ॥ &५ ५ हनुगहः स तेन स्यात्कृच्छाञ्वेणमाषणसर । मन्यास्तम्तरमहट दिवास्वप्रासनस्थानविवृताध्वनिरीक्षणेः ५ && ५ मन्यास्तम्भं भ्रकरूते स एव श्छेध्मणाऽन्वतः , # आबितस्याग्रजो ङोमदहषं इतिं गडनन्त्रम्‌ ॥ + # 4 किमदलमटह्‌ विरताः [ नवतितभस्तरङ्ख जिहास्तसम्भमाह- वाग्वाहिनीशिरासंस्थो जिह्वां स्तम्मयतेऽभिलः ॥ &७॥ जिह्वास्तम्भः स तेनाक्नपानवाक्येष्वनीशाता । शिरोगरहमाह- रक्तमाभित्य पवनः कुयान्मूर्धधरारिराः॥ ६८ ॥ रुष्षवाः सवेदनाः कृष्णाः सोऽसाध्यः स्याच्छिरोयहः । गुधसीमाह- स्फिक्पवकरिपुष्टोरुजानुजङ््‌घापव्‌ं कमात ॥ ६९ ॥ गुघ्रसी स्तम्मरुक्तोदैह्णाति स्पन्दते मुहः । वाताह्ातकफात्तन्द्रा गोरवारोचकान्विता ।। ७० ॥ विश्वाचीमाह- तं परस्वङ्खग्लीनां याः कण्डरा अआहुपुष्ठतः । काह्वोः कर्मक्षयकरी विश्वाची वेदनोच्यते ५१.७१ ॥ कोष्टकशीषमाह- वातशहोणितजः ज्ोथो जानुमध्ये सुजाकरः । जेयः करो धुकशीषेस्त्‌ स्थटक्रोष्टुकशीषंवाम्‌ ।॥ ५७२ ॥ खजपङगु आह- | वादः कट्याभितः सकः कणडरामा्सिपेद्यव्‌ा । खखस्तदा स्चेज्नन्तुः पङ्कः सक्भोदयो्वेधात्‌ । ७३ ॥ कटखायखज्ञमाह्‌ भक्रामन्वेपते यस्तु खलिव च गच्छति कलायखखं तं विद्यान्मुक्तसंधिभवन्धनम्‌. ॥ ७४ ॥ वातकण्टकमाहु-- सुक्पादे विषमे न्यस्ते भमाद्रा जायते यकु । वातेन शुल्फमाभिस्य तमाहुर्बातकण्टकम्‌ ॥ ५७५५ ॥ पाद्दाहमाह- पाक्योः कुरुते दाहं -पित्तासृक्सहितोऽगिलः ॥ - विशेषत्तश्चङ्क्रमतः पाददाहं तमादिशेत्‌ ॥ ७५६ ॥ % ग, तुर्यं । [ मवर्तितपरस्तरङ्ः कुहो गतरङ्किणी १. १. ¢ पादहुषमाह -- हृष्येते चरणों यस्य मवेतां वाऽपि सुप्तकौ । पाकंहषंः स विज्ञेयः कफवातप्रकोपजः ॥ «७७ }} अवबाहुकमाह-~ असवे स्थितो वायुः शोष यित्वांदसकन्धनम्‌ ! शिराश्चाऽऽकु श्य तत्रस्थो जनयत्यवबाहूकम्‌ \\ ७८ ५ मृुकमिम्मिणगह्दानाह- आवृत्य वायुः सकफो धमनीं शब्कवाहिलीम्‌ । नरान्करोत्यङ्ियकान्मुकमिम्मिणमदकान ४५ ७९ ॥ तुनीमाह- अधो या केना याति वचोमूच्राज्योत्थिता । मिन्दृतीव गुदोपस्थ सा तूनी नामतः स्थता ॥ <० ५ प्रतुनीमाह- गकोपस्ये स्थिता चैव भतिलोमं प्रधाविता । वेगेः पक्षाक्शयं याति धरतितूनीति सोच्यते ॥'<१ ॥ आभ्मानमाह- सारेपमस्युश्ररुजमाध्मानमुदरे शम्‌ । आभ्मानमिति जानी याद्घोरं कातनिरोधजम्‌ ॥ &२ ५ परत्पाल्कानमषहद विसुक्तपाभ्वंहृद्यं तदेवाऽऽमाश्योच्थितम्‌ १ प्रत्यभ्मा्नं दिनिानीयाच्कफव्याक्रुठिता्निटम्‌ ॥ ३२ ॥ वाताष्ठालामाह- ना मेरधस्तात्वजातः संचारी यदि वाऽ; । अकछषीलाकवद्‌षन्मे यन्थिरूध्वमायत उश्चतः ४५ ८४ ॥ वाताष्ठीटां बिजानीयाद्वहिमागकरोधिनीम्‌ः + प्रत्यष्ठीटामाह- एतामेव रुजायुक्ता वातविण्श्रजरो भिनीम्‌ ॥ ८५ ॥ भ्रत्यकीटामिति क्देज्जठरे तिश त्थित्ताम 1 १.४ जिम्टमदर विरविता- { नवतितमस्तरङ्घः } वेपथुमाह- मारुते विगुणे बस्तौ भूतं सम्यक्प्रवतेते ॥ ८६ ॥ विकारा विविधाश्चापि भविलोमे मधन्ति हि । सवाङ्गकम्पः शिरसो वायुर्वेपथुसंक्तकः ॥ ८७ ॥ ऊध्व वृतम खली च पादजङ्घोरुकरमूलावमोटिनी । अथः अतविहतो वायुः श्छेष्मणा मारुतेन श ॥ << ह करोत्युद्ारबाहुल्यमूर्ववातः स कथ्यते ¦ स्थाननामानुरूपैश्च लिङः शेषान्विनिर्विशेत्‌ ॥ ९ ॥४ सर्वेष्वेतेषु संसगं पिक्ताद्येरुपलक्चयेत्‌ । हनुस्तम्मार्दितक्षेपपक्षाघातापतानकाः)॥ ९० ॥ काटेन महता वाता यत्नात्सिष्यन्तिवानवा। मवान्वटवतस्त्वेतान्साधयेनिरुपव्रबान्‌ ॥ ९१ ॥ असाध्यच्वमाह- विसपंदाहरुक्सङ्गःमुखखारुच्यथिमादंबैः क्षाणमांस्बलं बाता घ्नन्ति पक्चषवधाद्यः॥ ९२ ॥ शुन खप्तत्वचं मघं कम्पाध्माननिपीडितम्‌ । रुजातिमन्त च नरं वातव्याधिर्धिनाशयेत्‌ ॥ ९३ ॥ अभ्याहतगतिर्यस्व स्थानस्थः परक्रुतीं स्थितः । वायुः स्यात्सोऽधिकं जीवेद्धीतरांगः समाः डतम्‌ ॥ ९४ ।} इति वादन्याधथिनिदानम्‌ १ | अथतचेकित्सा- | अभ्यङ्गः स्वेदनं ब स्तिर्नस्यं स्नेहो विरेशयम्‌ । निग्धाम्लटवणंे स्वाढु व॒ष्यं वातामयाषहम्‌ ॥ ९५ ॥ अथ यृूषः- पटोटकफलेयुंषो वृष्यो वातहरो लघुः । वास्पाटककरतो यूषः परं वातविनाशनः ५ ९६ ॥ मञ्रलवणसाम्लन्रिग्धनस्यष्णचिद्रा गुरुरविकरबस्ति स्वेदजं तर्पणानि । वहनजलटव्रोषाभ्यङ्संमर्नानि परङपितपवमानं शास्तमेतानि क्रुः ५ ९७ ॥ [ नवतितमस्तरङ्ः 1 घृहद्योगतरङ्किणी १ ५५७ पञ्चमटी बलासिद्धं क्षीरं वातामयापहभ्‌ । पित्तस्याऽऽवरके बातरागे शीतोष्णमेषजय्‌ ॥ २८ ॥ कफस्याऽऽवरके कायो रूक्षोष्णं मक्ष्यमेषजम्‌ । केवले पवनव्याघो किग्धोष्णं मक्ष्यमेषजम ॥ ९९ ॥ चिग्धोष्णक्शीतरूश्लाद्ेर्वातजो यो म शाभ्यति। विकारस्तज् विज्ञेयो दुशशोणितसमवः ॥ १०० ॥ वाजिगन्धाबलाशिशुदशण्त्छीमहोषधेः ! दे गृधनख्यो राख्रा च गणो मारुदमाशनः । २०९ ॥ अथ प्रदेहः- आनपमतस्स्यामिषवेसवारेरुष्णेः प्रदेहः प्रवमापडहः स्यात्‌ । चहेश्चतुगभिर्व॑ाश्टसिद्धः स्यादोषधेश्वानिटहा पदेहः ॥ १०२ ॥ अथ वेसवारः- निरस्थि पेषितं मसिं !स्वन्नं गुडघतान्वितम्‌ । कृष्णामरिचसंयुक्तं वेसवार इति स्थतः ॥ १०३ ॥ अथ स्वेदः- कार्पासास्थिङुलित्थकातिटयवेरेरण्डमाषातसी- वषांभूसणबीजकाखिकय॒तेरे कीकरुतेवां पथक्‌ । स्वेद्‌ः स्यादिति कूपरादरहनुस्फिक्पाणिपादाङ्खन्टी- गुटप्स्तम्मकरटीरुजो विजयते सामाः समारोढ वा॥१०४॥ आभाक्यस्थे त्वनिटे परशस्त प्राग्टङ्यनं दीपनपाचनं च । भष्छर्दैनं तीक्ष्णविरेचनं च पुराणसद्भा यवहाटयश्च ।॥ १०५ ॥ पुतीकपथ्यासरिपुष्कराणि बिल्वं गु्धची खरद्ारु छयुण्ठी ॥ विडङ्कपाठातिविषाकणाथ्र क्रायासखयः सामसमीरणघ्राः ॥१०६५ पक्ताहा्गते वायौ हितं सेहेर्बिरेचनम्‌ । बस्तयः शोधनीयाश्च भराडइयाश्च टवणोत्तराः ॥ १०७ ॥ कार्यो बस्तिगते बाते विधि्बीस्तिविशोधनः ओजादिषु भह्भुपिते कायां वातहरः क्रमः ॥ १०८ ४ सेहाम्यङ्खो पनाहांश्च मदैनटेपनादि च \ त्वङ््मासासुक्िराप्रापते छुयाद्रक्तविमोख्णम्‌ ।॥ १०९ ॥ ५१७६ नरिमलमडविरविता+ [ नवतितमस्तस्ः छ्ष्टोपनाहाथिकमबन्धनोन्मदैनानि च ३ छखायुसध्यस्थिसंप्रापे इर्यहद्विाते विचक्षणः ॥ ११० ५ स्वेदोपनाहसंमदसेहना दिकमादरात्त । निगढेऽस्थिगते वाते माणिमन्थेन कारिते ॥ १११ १ नाडीं दश्वाऽस्थनि मिषक्चुषयेत्पवनं बी । विरेको मांसमेदस्थे निरूहः शाभनानि च ॥ ११२ ॥ बाद्याभ्यम्तरगघ्रहिरस्थिमज्जगतं जसेत्‌ । शुक्छप्रासेऽनिठे कार्य छक्रदोषचिकितस्सितथर्‌ ॥ ११६३॥ वक्षखिकस्कन्धगतं वातं मन्यागत तथा । धमनं हन्ति नस्यं च कुशाटेन प्रयोजितम्‌ ॥ ११४ ५ भावन्नलाञ्चक्शिम्बीकत्तणरानेभ्वंगन्धोरुक्ुकाणाम्‌ । नक्ताथो नश्यति पीतो रामश्टवणान्वितः कोष्णः ॥ ११५५ ॥ अपनयति पक्षघोतं मन्यास्तम्भं सकूणंनादरुनम्‌ । „ दुजेयमार्वितवातं सप्ताहाज्जंयति चाबरस्यम्‌ ॥ ११६ ॥ हाते माषाद्िसन्नषकम । अथ साषारिकाथः- भाष्िकं हिङ्कः ष्िन्धुष्थं जरणायास्तु शाणिकाः १ काये बदेयाः शिशिरे सर्वजेष दिनिश्वयः ॥ ११७ ॥ माषात्मगुप्तकेरण्डश्रास्यटकञते जम्‌ ६ हिङ्सेन्धवसंयुक्तं पक्चाघातनिवारणम्‌ ॥ ११८ ॥ इति माषाङ्किथः । अथ रसोनप्षप्तकमू- पशरमधपटं ऽपि रसोनस्य सुङुडितम्‌ । हिङ्गजीरक सिन्धतव्थसोबचेलटकडु िकेः ॥ १२९ ॥ 'ुररातेमाषकोन्मानेरवचुण्यं विटलोडितम्‌ ! यथाभि म्षिते भता रुुक्राथाचुपानतः ॥ १२० ॥ दिने दिने प्रयोक्तव्यं मासमेकं निरन्तरम्‌ । चातामचं निहन्त्येव मर्दितं चाप्र्तन्नकम्‌ ॥ १२१ ॥ # कृ. आत्तः पौः इतिषायान्तस्मर्‌ १ --~-------[--[[--_~~-~~-*+~~ ---~-~-- 9 स, <भः शृद्नित्तथां कऋरवन्यः ॥ ( नवतित्तमस्तरङ्गः ] हयोगतरेङ्किणी । ९७७ एकाङ्करोगिणां रोगं वथा सर्वाङ्रोगिणाम्‌ ऊरुस्तम्भ गृधसी च गुलद्न्दरं करमीन पि । करिप्रछठामयं इन्याञ्जाठरं च समीरणम्‌ ॥ १२ ॥ इति रसोनसप्तकम्‌ । अथ माषोण्डरी- नवनीतेन संयुक्तां खदेन्माषोण्डरीं नरः । दुवारमर्दितं हन्ति सप्राचान्न संञ्लयः ॥ १२३ ॥ इति माषोण्डरी । अथ दशम्ल्यादिकाथः- दश्मटीषलटामाषक्राथं तेलास्यमिभितम्‌ । ` सायं मुक्स्वाऽऽयरेन्नस्यं विन्वाच्यां चावबाहुके ॥ १२४ ॥ इति दशग्रल्यादिक्राथः । अथ सहचरादिकाथः- सह वरामरव्‌ारु सनागरं क्र थितमम्मभसि तेटबविभिभितम्‌ । पवनपीडेतदेहगतिः पिवन्वुत विल म्बितगो भवत्तीच्छया ॥१२५॥ इति सह चरादिक्राथः । अथ दशमृखादिक्राथः- दक्ञमृखस्य नियुहा हेङ्न्पष्करचूणितः 1 शमयेत्परिपीतस्तु वातं भिम्मिणिसंज्ञितम्‌ ॥ १२६ ॥ इति दशमुलादिकाथः । अथ दशमुल्यादिः- दनुयहे हस्स्तम्मे मन्यास्तम्मेऽर्दते पिबेत्‌ ६ कशमुल्यम्मसा कृष्णां पिष्पल्याः स्वरसेन चा ॥ १२७॥ इति दशामूल्यादिः । अथ दारुषदट्कम्‌- बाहुशोषे पिबेड्धक्त्वा सर्पिः कल्याणक महत्‌ ॥ हदय यदेवा परष्ठमन्नतं करमशः सरुक्‌ ॥ २२८ #। छद्धो वायुर्यदा कुय त्तका तं कुम्जमादिशेत्‌ १ लाननेकडाम्न्यप ख नव कस्जमपाचरेत्‌ १२९२ ध ९१५७८ विम मह विरधिता- [ भवतितमस्तशङ्गः ] सहेमसरसेश्चापि प्रवृद्धं ते विवजंयेत्त्‌ । पिप्पल्यादिरजस्तनीप्रतितन्योः सुखाम्बुना ॥ १३० ॥ रपेषेद्धा खेहटवणं सघत क्षाराहेङ्गु वा । आध्माने टेपनं पाणितापश्च फटवलयः । १३१ ॥ कारूहेमवतनङकटडाताह्वग हडः मुसेन्धवेः । अम्लपिष्टैः सखखोष्णेश्च प्रदिद्यादुद्रं भिषक्‌ ॥ १६३२ ॥ कोपनं पाचन चेवाऽऽध्मानन्रं बस्तिङोधनभम्‌ ॥ १२३ ५ इति वुपरुषद्टकम्‌ । अथ जिह्वास्तम्भे कल्याणकावरेहः- प्रत्याध्माने तु वभनं टङ्वमं दीपनोषधम्‌ । बाह्यायामान्तरायामपार्न्वंश्लटक टिग्रहान्‌ ॥ १३४ ५४ खद्टीदण्डापतानाो च श्रेहस्वेष्टपरेजंयेत्‌ । ऊरुस्तम्भं जयेदधश्चस्वेदमर्दनकोशिकेः ॥ १३५ ॥ जयेत्कलायखथ तु हेदृत्यागरसानतः भाषतेटरसोनाम्यां बह्नोश्च परिवतेनात्‌ ॥ १३६ ४ चरा ङ्पिमाषक्राथाच्च जयेद्रेयोऽवबाहकम्‌ । वामनत्वाङ्गुःसंकोचमङ्खमेदयहव्यथाः ॥ १३२८ ¶ मवेनेने स्तिमिः क्ाथेः स्वेदनेश्वं मिषग्जयेत्‌ । अपतानव्रणायामो ख्रेहैवंण चिकि त्सितेः । १३९ ॥ अङ्करोक्ष्यस्तम्मकम्पकाहय क पेरयत्तोदने । दाोबस्ये स्फुरणे रशे प्ेहेमदनमिभ्यते ॥ १४० ॥ दक्रकारय चुक्छनाद ज्युक्रस्यातेप्रवतने । ग्वेडयहे बद्धावेद्के च ज्ेहधानं हितं मतम्‌ ॥ १४२ \ प्रलापे भीरुतायां च प्रसुप्ं वित्तवेकृते । स्वद्नाशं बटक्षेण्ये कोशेकः सघत हितः ॥ १४२ ॥ शब्दाज्ञत्वं ह्क्क्चषये च गन्धान्ञत्वे च ज॑म्मणे ! निद्रानाडोेऽपि च शिरोबस्तिपानं च सादषः ॥ १४३ ॥1 कषायवक्च्रतायां च विरसपस्वगदे तथा 8 रसक्तवामय चापि केह: कल्यषणको हितः 3। १४८ ।॥ 9 भ ह. छथरजः ॥ [ तिततंमस्तरङ्ः. 1 बहयोांगतरङ्कण। 1 ९१५६ क्ञोंततां रोमहष च शेराप्रणमेव च कटुतिक्तंजयेद्धेयः सेहस्वेद्‌नमदृनेः । १४९५ ।४ वाताप्रवात्तेम॒दारमन््रक्जनमेव च । नंरूहबा स्तना जथाङ्नका दन्य खहगाहनापत । १४६ ॥ पत्यष्टी लार्छतहलिकयो गृल्मेऽम्यन्तरविदरधो कतिया हिङ्ग्बादिचुर्णं च शस्यतेऽज विशेषतः ॥1 १४७ ।\ विन्वाच्यां खश्पङ्ग्वोंश्च दहे हषं च पादयोः । क्रोष्टुशीष विकारे च विकारे वातकण्टके ॥ १४८ ॥ शिरां यथोक्तां निर्वैध्य चिक्िस्साऽतानिटाप्हा ६ जिह्ास्तम्भे क्रिया भेष्ठा सामान्योक्का तु याऽईदिते॥१४९।१ शिरोग्रहे त॒ कर्तव्या हशिरोगतमरुच्किया। सहारद्ा वचा कुं पिप्पटी विश्वभेषजम्‌ ।. १५० ५४ अजाजीं चाजमोदा च यष्टी मध्ुकसंन्धवम्‌ \ तानि समभागानि श्टक्ष्णवुर्णानि कारयेत्‌ ॥ १५६ ।४ नच्चुणं स्विषाऽऽलोङ्य भत्यहं मक्षयेन्नरः एकविंश वतिराजेण भवेच्छरृतिधरो नरः ॥ १५२ भै भे घदुन्दुभिनि्घोषो मत्तकोकिलानिस्वनः ॥ ` जडगद्धदमूकलतव देहः कल्याणको जयेत्‌ ॥ १५९३ ॥ इति जिह्वास्तम्मे कल्याणकावटेहः । आअभरण्डबजपापक्षः गड चीनिफटाक्ाथेगुगगुलुः पिण्डतो वर; \ क्रो शीषं नेहन्त्युचेः सेक्तो मासमाजतः ॥ १९९४ ॥ हृते रकछेऽनिटदहरो विधिः कत्खछः प्रास्यते । दृशमलटीबलारस्ागडचीविन्वमेषजम्‌ ॥ १५५९ ४ पिकेदेरण्डतटेन गघ्रसीाखश्यपज्गुन्षु । विश्ोध्येरण्डबीजानि पिष क्षीरे विपाचयेत्‌ । पायसः स कर्टाशुले गधस्यां चाषध परम्‌ ५ १५६ ४ इत्येरण्डबीजपघ्यसः अथ तेलादियोगाः- तेटं घतं च1ऽऽव्रंकमातुलङ्ग्यो रसं सचुक्रं सशड पबा ४ कटश्चरुपृषट विकगुल्मश्ुल गृधस्युकावतहनुयहेषु ॥ १५७ ५ हाते तेटादेयोग । «4८० चिम मडविरचिता- [ नवतितमस्तरङ्कः } अथ रास्रायो गृग्रदुः- रास्लायारस्तु पटं चेकं क्षान्पञ्च च गुग्गुलोः । सर्पिषा वटकान्करुत्वा खाद्‌ द्गधसिनाङ्ञनान्‌ ॥ १५८ ॥ इति राघ्राद्यो गुग्गुलुः । अथ हिङ्ग्वादिचणम्‌- हिङ्ग्वम्टजिपटूयषद्‌कदुसरीवृक्षाम्ढदीप्यामम्टका पाठाजाज्यजगन्धमूलहपुषा द्विक्षारसारामयम्‌ ॥ हिभ्माध्मानकिबन्धवध्मंकसनश्वासाथिसादारुचि- पुहाह्ाजिकनुलगुटम गलहक्रोगाहमपणण्डुपणुत्‌ ॥ १५९ ॥ इति हिङ्ग्वादिचूर्णम्‌ । अथ गृधस्पुत्तारणप्रकारः- गृध्स्यातंस्य जङ्घायाः खेहस्वेदे कृते मशम्‌ । पन्यां विम्दितायाश्च सूक्ष्ममार्गेण गृधसीम्‌ ॥ १६० ॥ अवता्यांङूगुटो सम्यक्षनिष्ायां शनेः शनेः । तात्वा समुन्नतिं अन्थि कण्डरायां व्यवस्थितम्‌ ॥ १६१॥ तं शाखेण विदायांऽऽह्यु भरवालाङ्कुरसंनिमम्‌ । समद्धत्याभ्चिना दग्ध्वा छिमभ्पेदयशटयाह्व चन्दनैः ॥ १६२ ५ इति गृधस्युत्तारणप्रकारः । अथ रिरावेधविशिः- विध्येच्छिरामिन्द्रबस्तेरधस्ताचतुरङ्गुले । यदि नोपशमं गच्छेददेर्पादकनिशिक।म्‌ ।! १६३ ॥ इति शिराकवेधविधिः। अथाऽऽदित्यगुगकः- तेलमेरण्ड जं वाऽपि गोसरूतरेण पिबेन्नरः । मासमेकं भयोगोऽयं गृभ्स्युरुयहा पहः ॥' १६४ ॥ रक्तावसंचन कुयाद्मीक्ष्णे वातकण्डके । पिबेदेरण्डतेटं वा दहेत्सूचीभिरेव वा ॥ १६५९ ॥ दशमूलीकषायेण पिबेद्वा नागराम्भसा । ` कषटिगठेषु सर्वेषु तैलमेरण्डसंमवम्‌ ॥ ९६६.५४ , [ नवतितमस्तरहः 1 बुहदययाोगतरहद्धणो १ 0 -4 पथक््पटांज्ञा जिफटा पिष्पटी च विच्रणिता । दुक्शमूलाम्बुना माच्या त्वगेलार्धपलान्विता । ६६७ ॥ दच्वा पश्च पल्य गुग्गुटोवेटकीकरतः । एष मांसरसाम्यासाद्वातरोगानशेषतः ॥ १६८ ॥ हन्ति मन्यास्थिमजस्थान्वजमिन्द्राङानियथा । लेहव दहि गुणेनायमालेोङ्य(ऽऽलोङ्य चाऽऽतपे ॥ १६९ ५ द्शामृलाम्ब्ना शोध्यः सप्तवाररास्तु गुग्गुः । माव्यवस्तुसमं क्राथ्यं कराथोऽष्टाज्ञाजुतेन च । आरव याषदहिन माव्य सप्ताहं मावना्विधिः । १७० इत्यादित्यगग्गुद्ुः । अथ योदशाङ्गा गृग्गुटुः- आमाऽष्वगन्धा हपुषा गुडूची कातावरी गोक्षुरकं सरास्ला । श्यामा सर्दी घोषवती यवानीं सनागरा चेति सममं विचृण्यं ॥ १५७१ ॥ सर्वेः समं गग्गलुमच् दच्वा र्यात्ततोऽधं प्रणिधाय सार्पेः । अधाक्षमाजच्ा गुरिकास्ततोऽस्य कार्याः पुरस्याथ दिनाननेऽयात ॥ १७२ ॥ चका ससपिमधना यथान स्पर्घां मवेदन्ततते* कथित्‌ । ततः कवोष्णं सखि खरांवा गव्यं पयो वाऽप्यथ मुद्रयुषम्‌ । १५७३ ५ किंवा रसं मांसभवं निपीय लवङ्गमेकं वदने निदध्यात्‌ । कटिग्रहे गधसिबाहुप्ठे हयुहे जाच्ुपद्यरहे च ॥ १५४ ॥ संधिस्थिते चास्थिगते समीरे मज्जाभिते ्रायुगतेऽतिदु्टे \ शुलद्टये पा्बशिरोरुजायां मन्याग्रह कण्ठहदि यहे च । अयोदश्षाङ्गोऽयमतिप्रकञास्तो जषद्रदान्वातक रूप्रमूतान्‌ ४ १५५ ॥ इति जअयोद्शाङ्गा शग्युद्धः । ५८२ जिमहलमङडविरविता- [ नवतितमस्त्रङगः) अथ महारास्रादिकाथः- राञ्चा जिः पथगेकमागमपरं सेयान्दयासाग्रता- श्वो दार्बमयारम्वधक्षरसर्दीश्ुण्ठीकणा वेह्छरां । व्याश्यौ घौञयविषावरी वृषषलेरण्डं विशाखो मिशि- व्यं येति ज्ञातं सवकिन्वमानट साम रुबुरखह खु १५७६॥ इति महाराखादिक्राथः अथ योगराजो गुग्गुदुः वेलटा्टाहिङूग्वि माह्वावर किजस्ण विषापञ्चकोलाजमोदा मृवासाकान्तमार्गान्दजकटपटुकमस्यिप वरा द्धः पुराखः। सक्षोद्रो यागराजः अहाणेचटखजराबांजपाण्ड्वा तहदह स्वद्देहव णार्शोरुचिखवुडकसनापस्युतिश्वासकशोषे ॥ १५७७ ॥ इति योगराजो गुग्गुः । अथ रासाय गग्गटः शास्नासुतेरण्डसराह विभ्वं तुल्येन गाढं पुरुणा विमं । खादेत्समीरा स शिरोगदू चनाङ़ीवणी चारि भगंद्री १७८५ इति रान्नाद्यो गुग्गुलुः । अथ दार्जिंशको गमगः जिकटु जिफला मुस्तं विडङ्कः चव्यवचिच्रको ‡ क्चेलाषिप्पलमूलं हपुषा सुरदारु च ॥ १५७९ ॥ तुम्बरु पोष्करं कुष्ठं विधा च रजनीद्वयम्‌ । बाष्यका जारकं श्युण्ठी पत्रं च सदुराटमम्‌ ॥ १८० ॥ सोवच॑रं विडं चेव क्षारो द्विरद पिप्पली । सन्धवं च समानेतान्कृत्वा तुल्यं च तेः पुरम्‌ ॥ १८१ ॥ साधायेत्वा विधानेन कालमात्ां वटीं चरेत्‌ । सूतन मञ्चन वाऽप मक्षयत्तामहसमुखे ॥ १८२ ॥ आमं हन्यादुकावतेमन्नवुद्धि कृमीन्सजः ५ महाज्वरापसृष्टानां भूतोपहतचेतसाम्‌ ॥ १८३ ॥ अगनाहान्मादड्ष्टानि पार्वशुलहद्मयान्‌ । गृघ्सा च हनुस्तम्म पक्चाघातापतानकान्‌ । १८४ ॥ न १ गयान्य विः । दक्‌, टेच परेण म्यम ॥ ¶ नवतितमस्तरङ्ः ] यहद्योगतरङ्गिणी । ५५८४ कलेफं ष्टीहानमस्युयकामलटामपवच्चवीभपि 1 नाम्ना दाचिंश्को ह्येष गग्गुहः कथितो महान्‌ । धन्वन्त रिक्तो योगः सवरोगनिष्हदुनः ॥ १८५ ॥ इति द्ाजिंश्ञको गुग्गुटुः 1 न, अथ ठघुषिषगभतेलम्‌- तेकाठक संमतुषाम्बुं हयारिहेमनिशण्डि- मास्करशिप्ालुतया तु सिद्धम्‌ । धत्तरङ्ुढक टिनी विषहेमद्ुग्धा- राच्ाहयारिकटमीमरिचोपचिजाः ।॥ १८६ ॥ मांसी वचादहनसषपदेवदारु- वार्वीनिशारुष्ुजतुचिफल समङ्गः पिष्ट्वा क्षिपेत्पटमिता विषगमंमेत- तेतं समस्तपवनामयनाशनं स्यात्‌ ।॥ १८५७ ॥ इति टघ्ुविषगर्मतेलम्‌ । अथातिपसारिणीतेलम्‌- सारिण्यभ्वा्दुकश्षाङ्चििकटुवरिबलासेयव्रश्वीकराल्ा- छिन्षागतास्तुखांशा यवबद्रकुटस्थाढकान्षडनिङुम्मे 1 पक्त्वा वा तैलपात्रे समपयसि घटे चाऽऽढकेमूलकाम्मः शुक्तं मस्त्वारनालं वधिसर इति तैः शौक्तिके रुङ्नताष्दैः ॥१८८॥ स्परग्रक्तोगराष्टवर्गानढसरलसरीबोलगालचिजते- ्य्टीशुङ्गारसिंहेमकणनखनिशादःन्तद्ारुद्धिदीष्ये ४ । मांसीषद्‌कद्धिजाजी बिस्नट कृमि जि चोरृ ङ्गाकसेरु- क्चारायोमूलराख्ाजिपटमिशिहिमेः सारिणीतेठमेतत्‌ ॥१८९५ जम्भो द्वारजराखुडक्षयरुजापस्मारमङ्गक्षिता- ध्मानोन्मादमनो निलश्चतिशिरस्त्वग्योजवाग्बयाधिषु ॥। इत्य तिप्रस्नारिणीतेखम्‌ । अथ महामाषायं तेलम्र~- माषोमासणबीजसेरयकयवक्ुद्रािकण्टाषमी- . कार्पासास््थिकुठंत्थद्ण्टूबदुराजक्षाथमस्त्वम्लकेः ॥ १५० ॥ 2; विल मह विरचिता [ नषतितमस्तर ङ्गः) वथोषोया्मिर्िसिन्धुगाटसरणौींरास्नानतान्वारुणा- पाठार्किजविक्षाखपुष्करबलाचण्डासुराजष्चुरः सच्छिन्नोरुबुमाषतेटमथ बा चाधाङ्कक्ोषापता- नाक्षेपाद्यमरुञ्चिका्वपविरुग्दोमदृकम्पादतेः ॥ १९१ ॥ हति महामाषाद्ं तेम \ अथ शतावरीतेलम्‌- काणाश्वामिसिमांसिरोषछंनतरुञ्ेदाविक्ञाखारुणा- राद्चैलोयबलास्थिराहिमसरेस्तल्ये वरीवारिणि १ क्षीरे च द्विरमी रुतेटमनिलव्याधी खड़े वध्मानि क्षणे कश्जरास्यक्ा।षबधिरष्यङ्गास्ापत्तज्वर ॥ १९२॥ हति शातावरीतेटम्‌ । ू अथ महाबढलातकम्‌- युक्पश्वाङूधिङ्कुटत्थकोटयवकेस्तटं बलाम्भः पया. शाऽङाः षर्‌ षाडदं पचेत्पटुवरीरक्ताविदारीनतेः । गोपोयन्िशिदारुजीवनबलावद्धिजातागरु- भ्रष्ठाबोलविक्ाखस्जरसलटोयाश्वाजटारुग्गिभेः ॥ सतीबालटमरुढ् गातष बलातेटं उवरोन्मादयो- म्राघ।(तहतास्थिममकसने गुल्मान्तव द्धिक्षये ॥ १९३ ॥ हति महाबलातेखम्‌ । अथ नारायणं तेलम्‌- ध्यायस्य पश्चाङ्धेनिम्बष्ुरसराणेबटे क्रवाहो वहेयं (?) पत्काऽय तान्नमध्येऽङ्धिसमवरिचतुगोपयस्तेन पानम्‌ (2?) । चि यान्राश्वरान्नामासनतजारेलादारूरुक्पाणशीतो- ावृद्धलावलाक्षेः पच पवनगद्ध्वंसि नारायणाख्यंम्‌ ॥१९४॥ इति नारायणं तेटमर्‌ । अथ जवनारायणतेंटपाठः घलाश्वगन्धाबहताभ्वदृ्ाइयानाकवास्याठकषारिमदाः कषव्राकठिष्छातिबलाथिमन्थरास्ारणीकाः कपिकच्छुरा च ॥१९५॥ १ ग. ` किंजवि? ॥ २ ग. चण्डाः सुराजाक्ष । २३", वयक 1 ग्ग, द्द्रौदेच ।५ग, क्ट्वा पक्र्वाऽ्ञ्जमः प ।& क कपिष्ा९ ॥ [ नवतितमस्तरङ्गः 1 वहदयोगतरङ्किणी # "५८९4 निर्गण्डिकरण्डङ्ुरण्टरानां मलानि वर्षासिरणीयतानि । मूल विद्ध्याद्थ पाटलानां संङ्ुस्य पाद्ांङातयोद्धतानाम्‌।\ १९६॥ कोणद्वयं काथ्यमिद्‌ं विङुखय ताम्रे कटाहेऽप्यथ वाऽपि लोहे । दोणेरपामषटमिरेव पक्त्वा पादावशेषेण रसेन तेन ॥\ १९७ ॥१ तेटाहकद्न्द मथा दुग्धं छागं निदध्यादथ चापि गव्यम्‌ । क्रमात्पचेत्तेटमिदं प्रपूत चतुगुणं मीरुरसं च दत्वा ॥ १९८ 1 पनश्च पतं विरचय्य कल्कं वृद्य।द्मीषां मडपिष्टमत्र । रास्राश्वगन्धामिसिदारुङु्ठं पर्णीचतष्कागरुकेसराणि ॥ १९९ ॥ सिन्धुत्थमासीरजनाव्रय च शेटेयकं पुष्करचन्दनं च । पलां सयष्टा तगराब्द्पच भद्भगाष्टवग च जयापटाश्म्र ॥ २०० ४ वृश्यीवथाणेयकचोरकाख्य मूवांवचाकरफटपद्यक च ॥ स्ुणाटजातोफलकेतकाश्च सनागपष्पं सरटे मरां च ॥ २०१ \। जीवन्तिका चन्द्नकं ह्यक्शीरं इराटमां वानरिकां नखं च । केवार्तिक ताटशिरः सतिक्तं खजूरमस्तं पुथगक्षमाचम्‌ ॥ २०२॥ पलद्वयं चूतनकाटमेष्याः पिष्ट्वा च तेयिन चतुगुणेन । एणः छरुरङ्गगे हरिणा मयूरो गोधा शशः शष्टक चक्रवाको ॥२०३॥ वतींरलाबवौ वरतित्तिरी च ससारसक्रोञ्चककम्बवणः । अजाः सक्लमाश्च हयः शुगालः सककंटाः ऊुद्छुटहं सकोकाः।। २०४॥४ धनश्वरां मासक्पचकाद्या राहातषाटठनाशेलोन्धशङ्न्यः । येऽन्येऽपि तोये शिद्युमारमुख्या गुहाक्या ये च सुगाधिपाश्च॥२०.५॥ मूमाचरा वस्तुमुखाश्च जीवा षिदटेक्याद्याश्च दिटेङ्ञायेषु । शाखाचराद्याश्च नमश्चराश्च तेषां तु यूषान्कमरश नियुङयात्‌ १०७ निष्काथ्य तोयेन चतुगणेन काथं क्िपेक्काथ्यसमं पलानाम्‌ । पथक्पुथक्छटसमानमच् सिद्धे सगन्धं मिषग्पयेञख 1 २०८ ॥ कुरङ्गनदप नखमिन्दुसन्ञं जातीफलं पाण्डपटीरमेलाम्‌ । कालीयक ओथोऽङ्गकसारसिह्छकारमीरकं कुन्दरु मण्डिकां ख ॥२०९॥ सजातिकोशं नटदृं खुपष्पसुख्यं पुनधेपितमार्यधुपेः हेमेऽथ रौष्येऽप्यथ वाऽपि तान्ने षाच्रे निदध्यादेदमाद्रेण॥२१०॥ सिद्धेन मन्ेण च मन्ञयित्वा रहस्यवद्मन्यथ रक्षणीयम्‌ ६ संपज्य धाण्डि षट्कं सुमारीं वेद्या द्धिजान्गोहयहेमवसखेः ॥ २११॥ २ क, ध्द्याक्तमेष्म | 4 निमहलमडविराचेता- [ नवातितमस्तरङ्गः] स्वस्येन्दुताराबलमादुवसे छम मुह्धतऽस्य रसायनस्य । आरम्मकार्येऽच स्तयात्सवेद्वाद््िवाषेः सह मङ्गटंश्च। २१२॥ संमवने नावनपानमाज्याचुषासन चचाभ्यवगाहने च । ेसेस्षिकण स्फुट स्तिकार्ये योज्यं भिषग्भिधरणी पत्तीनाम्‌ ॥२१३॥ अकशशीप्तिसंख्याननिलामर्वाश्च पितच्तोत्यितानाद्य वद्धसख्यान्‌ १ श्टष्मामयान्वितिसख्ययाऽऽख्यान्‌ दृश्ाऽऽमयां श्च क्षतजङ्घ मूतान्‌ ॥ २१४ ५ अश ज्वरा न्विदातिमेव मेहान्छुछानि चाश्टादश पच पाण्डुन्‌ जलद्यं षङ्विधयक्ष्मरोगवणानरषानपि पाश्वपाडाः ५ २१५॥ अजीर्णमन्मादमपस्मतिं च मूतामय छद्सुरःक्षत च । एकाङ्गशोाषं सकलाङ्शोषरं बाधियंदुङ्नाशमथाद्रारणे ॥ २१६५ भ्वासान्क्रमीन्कारविसपदिध्मा- स्ाडीवणं गल्ममगंद्रेषु १ किंवा बहूक्तेन स नास्तिराोगो चय निहन्यादिह्‌ तमेतत्‌ ॥ २१५७ ध षष्ठः पस्त्व पुच्माप्रोति बन्ध्या पङ्कः पादो कान्तिहीनस्तु कान्तिम्‌ । अन्धो द्ि इबलटः प्टेमुखे- मधाहीनो वाक्पतितं मनुष्यः ॥ २१८ ५ अनेन सिक्ाः सहसा मवन्ति ह्यष्काश्चरेणापि सनीटपलाः महीरुहाः किं एनरस्य मत्याः कव, छ, = किष, प्रमावतः पहटटवितेन्धिखाः स्यः ५ २१९ ॥ इति जीवनारायणं तेटम्‌ । अथ शतावरीनारायणं तेरम्‌- कशातावरी चांश्चमती पुशचिपणीं सर्दी बला) परण्डस्य च मूलानि बहत्यो परतिकस्य च ॥ २२० ॥ गवेधुकस्य मुलानि तथा सहचरस्य च । एषा दृरापटलान्मागाओलद्ाणे पचेदुबुधः ॥ २२९१ ॥ [ नतिमस्तरङ्ः ] कहयोगतरङ्घिणीं । १.9 पादावशेषे परते च भर्भे चेनं समावपेत्‌ \ पनर्नवा वचा दारू शाताह्ला चन्दनागरु ॥ २२२ ४ शोटेयं तगरं कुष्ठं ञ्टिमाती स्थिरा बटा। अभ्वाह्ा सेन्धवे राला मखिशछावनचोरकम्र ॥ २२३ कौन्ती भियङ्खः स्थौणेयं पलाधं कल्कयेस्पथक्र्‌ । गव्याजपयसोः प्रस्थौ द्वौ दावल प्रयोजयेत्‌ ॥ २२४ ॥ शतावरीरसप्रस्थं तेटप्रस्थं भिषक्पचेत्‌ ! लवङ्कनखकङडनेटमषिकाजातिकोश्कम्‌ ॥ २२५ ॥ त्वक्पचकं च कपर तुरुष्क भी निवासकम्‌ \ स्पूक्तां ङुङ्कमकस्त्या दयाद्त्राचतार्त ॥ २९२६ ॥ अस्य तटस्य सिद्धस्य शुणु वौयभतः परम । अश्वानां वातरुग्णानां कुशराणां तथा सरुणाम्‌ ॥ २२७ ॥ तैटमेतस्मयोक्तभ्यं सर्ववातविकारनुत्‌ । आयुष्मांश्च नरः पीत्वा निश्चयेन दृढां भवेत्‌ ॥ २९८ ॥ गममभ्वतरी विन्देक्कि पुनमानुषी तथा । हृच्छूलं पार््वशुटं च तथेवाधांवमेद्कम्‌ ॥ २२९ ४ अपवचीं गण्डमालां च वातरक्तं हनुयहम्‌ ६ कामलामहमरीं पाण्ड्मुन्माद्‌ं च नियच्छति ॥ २३०. ॥ नारायणेन गदितं तेटमेतत्करपालुभ । नारायणमिति ख्यातं नान तस्मादिदं युपि । २२१ ५ इति इतावरीनारायणं तटम्‌ । अथ दशविधशतावरतेडट बद्धस्वस्वा्त- वरीरसे दश्गणे पक्तेऽज रससन्दरम्‌ । प्राणदं विं तिगुणे सिद्धं निंशदगुणे त तत ॥ २३२॥ वदत्वारिंशद्भणे बीर पञ्ाक्ञद्भणताऽनंटम्‌ ॥ रटिं षार्गणे पज्यं तस्मात्सप्तातगुमवेत्‌ ॥ २३९ ५ विधिं चाक्शीतिगणतः सुधानबतिसंमुणान्‌ । पदे गुणे शात्जीवनाराक्णगण ठु तत्‌ ॥४ धन्वन्तरिमते ख्यातं सर्वरोगनिकरन्तनम्‌ ॥ २३४ ४ इति वक्षाकिधक्षातावरालेट बाद्धसदस्वात्‌ ५ ग, °य वातपिक्तवे ५ ५८ जिमलमड बिरचिता- [ नवतितमस्तरङ्गः } सथ ठघनारायणं तेकम्‌- एडाबलासतङ्चन्दनदारुसोम्या- रीखेयकुष्ठकु रिलावंरुणाभितेन \ तटं सदुग्धमिति स्सिद्धममीरुकन्व्‌- तोयेन तेन तुटितेन समीरणच्नम्‌ ॥ २३९५ \ ति टधघनारायणं तेटम्‌ । अथ शतावरीतेरम्‌- रग्वारुद्‌ विडी प्रेयङ्कःतगरत्वस्प्कान्तानखै- मासीसजरसाम्बुचन्दनवचाशेटेयटामस्जकंः ॥ मखखिष्ठासरटलाशुरुदिपबलटाराख्नाश्वगन्धावरी- वर्षाभूमि शि सिन्धुभिश् सकटेरेमिः पचेत्कत्कितेः ॥२३६॥ तुल्यं गोपयसा वरीरससमं तेटं विपक्त दु स्याष्वातन्नमिद्‌ं च्रुणामिति वरीतेकं भिषक्पुजितम्‌ ॥२६७॥ इति शतावरीतटम्‌ । अथ दशमृलादितैटम्‌- वुकामूटकषायविपक्रमथः( पयसा च समेन बलाब्दनखेः चुरिचन्दनडारुख्तानटदृररुणाजतुष्ु्व चादङ्करिटेः .॥ २३८ ॥ इते पक्रामेदं 1तटज जयातं परसम पवनामयमाड्च चणम्‌ । अट द्युकरवि मारु चिवद्धिकरं बुपवृद्ध शिद्युप्रमदाञु हितम्‌ ॥ २२९ ॥ इति दृरमुलादितेटम्‌ । अथ सुगन्धितेलम्‌- तगरागुखकुङ््‌मङुन्दुरुभिः सलवङ्गवराङ्गकरङ्गमवेः सरलामरद्एरुदटद्‌ विड।नखकेसररुङ्नखिनीनटदेः ॥ २४० \। सतुरुष्कहरेणुबलाक्र थनेरिति तेटमिदं पयसा विपचेत्‌ । नृपातप्रमद्ारशेद्यामः स्थववेररुषयाज्यामद्‌ पवनामयाजत्‌।२४१॥ ति खगन्थधितेटम्‌ । क १ [> अथलादितेकम्‌- पलामुरासरलटरशेठजकारुकीन्ती- व्वण्डासटीनल द्‌ चम्पकदेमपुष्पम्‌ । @ गाह शनन ॥ " [ नवतितमस्वरङ्कः ] बृहदयोगतरद्गिणी । ५८० स्थोणयगन्धरसप्रतिदलाश्रणाट- भीवासङुन्दुरुनख)म्डवराङ्गङुष्म्‌ ॥ २४२ ॥ काटीयकं जलद्ककटचन्द्नभी- जात्याः फलं सविकसं सह कुङ्कमेन । स्पक्रातुरुष्कटघुलामतया वेनीय तेलं बलाक्रथनङुग्धद्‌ धिप्रपक्रम्‌ । २४२ ॥ मन्दानटेन हहितभतदुदाहरन्ति वातामयेषु बलटवणहूुताङकारि \॥ २४४ ॥ इ्येटा दितिखम्‌ । अथ विष्णुतेटम्‌- शािपणीं प्रशभिपर्णीं बला च बहुपुजिका । एरण्डस्य च मलानि बहद्याः पूतिकस्य च ॥ २४५ १ गवेश्ुकस्य मूलानि तथा सहचरस्य च । पतेषां पटिका माचा तेटभस्थं विषा चयेत ॥ २४६ ॥ आजं चेवाथ गव्यं च क्षीरं वयाच्चतु्गणम्‌ । अस्य पक्रस्य तेटस्य दएा वीर्यमतः परम्‌ ॥ २४५ ४ अभ्वानां वातमद्मानां कुथराणां तथेव चच । अपुमांश नरः पीत्वा निश्चयेन पुमान्मवेत्‌ ॥ २४८ ॥ हष्ट्रटे पा््वशुटे च तथवाधांवमेदकम्‌ । कामङापाण्डूरोगघ्ं शकरामङमरीं तथा ॥ २४९ ॥ दरीणेन्विया नराये च जरया जजंरीङकताः । एषां वाऽपि क्षयः व्याधी रक्तवृद्धिश्च दारुणा ॥ २५० ॥ अर्दितं गलगण्डं च बातक्षोणितमेव च । खियोवान प्रखयन्ते तासां चैव प्रयोजयेत्‌ । विष्णुना कथितं तें तस्माद्िष्ण्वभिधं स्थतम्‌ ॥ ५१॥ इति विष्णातेटम्‌ । ॥ अथ वातनाशनं तेलम्‌- स्हस्वेद्रसोनगुग्गुलु खुरारेषशटाज्यमांसासवः- काथेर्वस्तिभिरुष्णवारिवसनाम्मोबेभ्ममिमदनात्‌ । नस्यैरुतरबस्तिभिश्च भदुना रेकेण धीमान्मिषम्‌ वातव्यापेमुपचरेदिह रतैरुक्ते्च नानाविधैः १ २५२ ५ ५९० जिमलमडइविरचिता~ [ नकतितमस्तङ्गः खक्षान्नङीतजलठगाहनमेश्नानि व्यायामशोकभयजागरसेवना नि । उष्ादियानविषमाशनलङ््घनानि वातामयी परिह्रेदापि वातलानि ॥ २५३ ।॥४ यषशिकाः खण्डशः कृत्वा खराङ्खगरेषु संधमेत्‌ ५ सिन्दररवणास्तास्तेठे क्षिप्त्वा तिषेन्मुहतंकम्‌ ॥ २५४ ॥ ततो निपीततेलास्तास्तत उद्धत्य यत्नतः ६ सृुष््मखण्डांस्ततः छकृत्वा षिभीतामलकोपमान्‌ ।। २५५ ५ अधश्चतुर्डिदयुतं कम्मं ताभिः प्रपूरयेत्‌ । पाताटयन््रेण धिया तेलमासां सयुद्धरेत्‌ ॥ २.५६ ॥ कस्तू्यगरुनिर्यासतुरुष्कशा शिकङकृमैः । जातीकोलेन्दुमार्जारद्रविडीतिटपर्णिकेः ॥ २५५१७ ४ नखत्वङ्म्स्तयेश्च भिषजा वासितं धिया । राजयोग्यमिद्‌ं तेटं सर्ववातामयापहम्‌ ॥ २.५८ ॥ बल्यं वुष्यतमं गोप्यं सर्वेवातामयापहम्‌ । वातार्दितानां सोख्याय यशसे भिषजामपि ॥ २५९ ४ सदयः भ्रत्य यहेतोश्च भैरवेण पकाशितम्‌ १ बठवर्णवयस्थेयंशोर्यकन्दर्पद्र्पक्रत्‌ ॥ २६० ॥ वन्ध्यानां पुचद्‌ पानातषण्डानां पेस्त्वदुं परम्‌ मन्दाभ्नेरथिजननमपस्मारहरं तथा ॥ २६१ ॥ चातवाताङानं नाज्ना तेटं तैटेषु पराजितम्‌ ॥ इति वातनाश्नं तेटम्‌ । अथ छगलायं घतम्‌- आजं मासं परित्यक्तच्मशङ्गरुरादिकम्‌ ॥ २६२ ४ पञ्चमूटीद्रयं चेव जलकोणे विपाचयेत्‌ ॥ तेन पादावरोषेण घतप्रस्थं विपाचयेत्‌ ॥ २ & ३ ॥ जीवनीयैः सयश्चाह्वैः सक्षीरः सवरीरसेः । छागलाद्यमिदं सर्पिः सर्ववातविकारजित्‌ ।॥ २ ६५ ॥ अर्दिते कणनादे च बाधिर्ये मूकमिम्मिणें । जड गदरद्पङ्गनां खख गुधसिकुब्जयोः ॥ २६५ ॥ अपतानापतन्त्े च परशस्तं चातिवंहष्यभू । राकृद्रसं मासरसं मूं .सोवीरकादिकम्‌ ५ २६६ ॥ [ नवतितमस्तरङ्घः ] खहद्योगतराङ्गणा १ ५9९ श्रहतस्यं दाषेश्षीरजटं चेव चतुगुणम्‌ ! इति छगलाद्य घुतम्‌ । त्वक्शान्यत्ताया लन्नणमाह- स्पुक्यमाना व्वचा यातु शीतोष्णं मृकककंशाम्‌ ।॥ २६७ ॥ न जानाति इघेस्त्वक्सा शुन्याते पारेकात्यते । सुप्तवाते त्वसुडोक्षं कछरयेद्वहुश्ा भिषक्‌ ॥ २६८ १ दिष्य छबणागारधूमेस्तटसमान्वतेः \ आध्माने लङ्घन पव दृपन पाचन ततः ॥ २६२ ५। फलवति क्छियां कयाद् स्विकम च शाधनम्‌ । अथ नारायणं चृणम्‌- कषमा मवेत्क्रष्णा चिवता स्यात्पलोन्मिता ॥ २७० \ खण्डादपि पटं याह्य चूणेमकज् कारयत्‌ । मधुनाऽक्षमितं छिद्याच्चूणेभाध्माननादनमर ॥ २५९१ ५ इति नारायणं चृणम्र । अथ रसाः महानाराचो रसः- अ मयाऽ<रग्वधो धानी दन्ती तिक्ता स्नुही चिवत्‌ । मुस्ता प्रत्येकमेतानि याह्याणि पलमात्रया ॥\ >२ ५ तानि संश्चय सवएणि जलाढकयुगे पचत्‌ । तच तोयेऽष्टमं मामं कषायमवशोषयेत्‌ ॥ २७३ ॥ निस्त्वग्जैपाटबीजानि नवानि पटमा्या । तल्वञख्जधतान्येव तस्मिन्काथे हानेः पचेत्‌ ॥ २७४ ५ ज्वालयेदनलं मन्दं यावत्काथो घनो मवेत्‌ \ ततः खल्वे क्षिपेद्धागानष्टौ जपाटबीजतः ॥ २५७५ ॥ मागांखीन्नागरादद्धौ च मरिचादद्धो च पारदात्‌ । गन्धकाद्ौ च तानीह यावद्यामं विमदुयत ॥ २७६ ॥ रसो नारसचनामाऽयं मस्षितो रक्तिकामेतः । जयेन कीतटेतैव रोगानेतान्विनाश्येत्‌ । २७७ ॥ आध्मानं दछ्यूलटमानाहं भत्याध्मान तथव च ॥ उदावर्तं तथा गुल्मसुद्राणे हरत्यस्रा ॥ २५८ ॥ ५५९२ विमलटमड विराचता- [ नवतितमस्तरङ्गः; वेगे शान्ते स युशीत शकंरासहितं दधि ! ततस्तत्सेन्धवेनापि ततो दध्योदनं मनाक्‌ ॥ २५७९ ॥ इति महानाराचो रसः ! अथ वातनाशनो रसः- स॒तहारकवज्ञाणि ताभ्रं लोहं च भाश्षिकम्‌ ६ तलं नीलाञ्जनं वुत्थमदिषेनं समांशकम्‌ ॥ २८० ॥ पञ्चानां खवणानां च मागमेकं विमद्येत्‌ । वज्ीक्ीरेर्विनेकं तु रुद्भ्वाऽधो भूधरे पचेत ॥ २८१ ॥ माषेकमाररैकढ्वावेलंहयेद्रातनाश्षनम्‌ । पिष्पलीमूलजं क्राथं सकृष्णमनुपाययेव्‌ ॥ २८२ ॥ सवान्वातविकारास्तु निहन्त्याक्षेपकादिक्ान्‌ । इति वातनाश्नो रसः । र अथ स्वच्छन्दभैरवो रसः- छद्धसृतं सतं लोहं ताभ्रं गन्धं च ताटकम ॥ २८२ ॥ पथ्याथिमन्थनिगुण्डीञ्यषणं टङ्णं विषम्‌ । तुल्यांशं मदयेत्खल्वे दिनं निर्गुण्डिकादवेः ॥ २८४ ॥ सुण्डीदवैर्विनेकं तु द्विगुं वटकीक्कतम्‌ । मक्षयेद्धातरोगार्तो नान्ना स्वच्छन्दमेरवः ॥ २८५ ॥ राञ्नासतादेवद्ारुद्ुण्टीवातारिजं श॒तम्‌ । सशुग्गुलं पिबेत्कोन्णमनुपानं खखावहम्‌ ॥ २८६ ॥ इति स्वच्छन्वृभेरवो रसः । अथ वातविध्वंसनो रसः- रसं गन्धकं नागवङ्खो च लोहं तथा ताञ्नजं व्योम निश्वन्दिकं च। कणारङ्कणं चोषणं नागरंवै पथग्मागमेकं विमर्यैकयाममर ॥ २८७ ॥४ ततो वत्सनामं चतुःसा्धमाभं हदं मदयेद्धावना व्योषजा जिः । वरां विज्नकेमाकवैः कुतोचै- स्तथा कारहाटेः सनिर्गुण्डितोयैः ॥ २८८ ॥ % कः, ताप्य । [ नवतितमस्तरङ्गः 1 धृहययोगतरङ्किणी ॥ २५९३ मनोधाजिकेरादके्भिम्बुनीरे- जिमि मवियेद्वातविध्वंसनोऽयम्‌ः ॥ समीरे च शठे महण्टेष्मरोगे ग्रहण्यां तथा संनिपाते च मोद्ये ।\ २८९ ॥ अपस्मारमान्ये सत्ये सपित्तो- दरप्ीहङषछाशंसि खीगदे च । मिषेवेत गुखाद्वयं चास्य तत्त- दरदघ्ाचुपानैरयं रोगनित्स्यात्‌ ॥ २९० ॥ एति बातविध्वंसनो* रसः । अथ वावरस्षस्षादः- खतेन मारितं कान्तं शातङ्कम्मं निरुस्थकम्‌ । म्तसतं तथा गन्धं विषं चाभ्रकमेव च ॥ २९१ ॥ ताम्र संशोधितं सम्यङ्मारयित्वा सर्माशकम्‌ ॥ पुननवा गुडच्ययिः सरसा चाटरूषकः ॥ २०२ ५ एतेषां च रसेनेव मावयेञ्चिदिनं पथक्‌ । दस्वा टलघ्ुपुटं सम्यक्स्वाङ्गशातं समुद्धरेत ॥ २९३ ॥ वातराक्षसनामाऽयं वातरोगे प्रयोजयेत्‌ ॥ तत्तदोगाुपानेन दीयतां गुखमाजया ॥ २०४ ॥ ऊरुस्तम्मे वातरक्तं आमवाते तथेव च | गाज्मङ्कः धलुबाते वेदनावात एव च ॥ २९९ ॥ पक््मवातं कम्पवातं सवेसधिगत तथा । उन्मादं सुसिवातं च वातशुलं नियच्छति । तत्तद्ोगानुपानेनाश्ीतिवातान्नियच्छति ॥ २९६ ॥ इति व्रातराश्चञ्चः । # रस इत्यस्यन्रेऽय मन्थः क. पृस्तके-- रसं गन्धं विषं चेव तान्न छोहं समांहाकम्‌ 1 एतत्सर्व समं योज्यं विषं च द्िगुणं भवेत्‌ ॥ १ ॥ जेपारं ताङकुं चैव रसेन समयोजयत्‌ । च्यूषणं च सर्म योज्य सर्वमेकत्र च्वुणेयेत्‌ ॥ २ ॥ निर्गुण्डीसूरणददाविभीनुपन्नन्तवेस्तथा । त्करीभङ्गराजस्य तयोन्मत्तरसेन च ॥ २ ॥ भाव्भाः खट दातव्याः सप्त सप्त कमान्तथा । दिगुख भक्षयेत्मातमेरिचाज्येन संयुतम्‌ ॥ ४ ॥ जानुनदघाकटीश्ुं पाड गुल्य केोष्टुरीर्षकम्‌। मन्यास्तम्भं जिकस्तम्भं हनुस्तम्भं च गृभ्सीम्‌।। अधोभागे च ये वाताः सर्वाङ्गे विन्वरन्ति ये 1 सर्बान्नातान्क्पदाद्च दैत्यानारायणो यथा ग इति महाविष्वसनो रम्नः । ६७ ५५ ९५९४ सिमलमहइविरविता-~ [ एंकनवातितमस्तरङगः | अथ दितीयो वातराक्षसः- खतमस्मकदिङ्गूलं वद्धः च गगनं बिषम्‌॥ ताश्नं रङ्कणकं कान्तं मर्द॑येज्ञिकटुत्रवेः ॥ २९४७ ॥! पश्चात्कुमारिकातोयेवंषामूक्राथमावितः \ पक्षाघातं हनुस्तम्भं मन्धास्तम्मं करियहम्‌ ॥ २९८ ॥ सवीनाक्षेपकादींश्च वातव्या्धींश्च नाशयेत्‌ । वातराक्चसनामाऽ्यं स्व॑वातनिक्न्तनः ॥ २९२९ ॥ इति द्वितीयो वातराक्षसः \ इति श्रीयोगतरङ्धिण्यां वातनिक्ानचिकित्साकयथनं नाम नवति. तमस्तरङ्कः ॥ ९० ॥ उअथैकनवतितमस्तरङ्गः । अथ वातरक्तनिदानम्‌- लवणाम्लकटुक्षारस्निग्धोष्णाजीर्णमोजनेः । द्धिन्नशन्काम्बुजानुपमांस पिण्याकमूलकेः ॥ १॥ कुटत्थमाषनिष्पावशाकादिपललेश्चुभिः १ द्ष्यारनाटसोवीरसक्ततक्रसुशसवेः ५ २॥ विरुदद्धराध्यशनक्रोधदिवास्वप्रपजागरेः ६ प्रायाः सुकुमाराणां भिथ्यादहारविहारिणाम्‌ । स्थूलानां छखिनां वाऽपि कुष्यते वातशोणितम्‌ ५२॥ हस्त्यशभ्वोश्ेगच्छतश्वपभतशथ्च विदाद्यन्नं सबिद्ाहाश्चषनस्य ६ क्ृत्छं रक्तं विदहत्याशु तच्च दुष्टं स्रस्तं पादयोश्चीयते त ॥४॥ लत्सप्रक्तं वायुना दूषितेन तल्ाबल्यादुख्यते वातरक्तम्‌ ॥ ५५ ॥ वातखेः शातलेवांयुकदः कदो विमार्गगः आल्यवात खड वातक्लासं वातशोणितम्‌ ॥ &॥ तादद्षो बाऽसृजा रुद्धः पाक्तदेव प्रदूषयेत्‌ तमाइन माभस्तच पर्वं पादो पधावति ॥ .७॥ विशषाद्यानपानादेः प्रलम्बौ तस्य टश्चषणम्‌ । माकदल्यतः चयुछसम तथा सादः ज्छथाङ्कता "८॥ 9 ग° (रमुस्तत्त- । {[ एकनवतितमस्तरङ्गः } बहद्योगतरङ्किणी १ ५५९५ स्वेदोऽत्यथं न चा कार्य स्पर्शाज्ञर्वं ्तेऽतिरुक्र । संधिक्ञेधथिल्यमाट स्यं सदनं पिडिकोद्रभः ॥ ९ ॥ जाजङ्वोरुकस्यसहस्तपाव्‌ङ्कसंधिषु । निस्तोदः स्पछठरणं मेदा गरुत्वं खुधिरेव च ॥ १० ॥ कण्डूः संधिषु रुग्दाहं भत्वा नश्यति चासक्रत्‌ । वैवर्ण्यं मण्डलोरपत्तिवांत सृक्पर्वटक्षणम्‌ ॥ १९१ ॥१ इति पवंरूपम्‌ । अनय बातजभ्- वातेऽधिर्कैऽधिकं तच गट स्फुरतोदनम्‌ । वेदना विपरीताश्च स्पटुटन्तश्चास्य संधयः ॥ १२॥। शोफस्य रक्ष्यं कृष्णत्वं श्यावतावृ द्धिहानयः । धमन्यङ्खलिसंधीनां संको चोऽङ्गन्यहोऽतिरुक्छ ॥ १२ ॥ शीतद्वेषालुपशयो स्तम्मवेपथसुप्तयः । रक्ते शोफोऽतिशुक्तोदस्ताश्नशथिमिविमायते ॥ १४।। निग्धरूध्येः शमं नेति कण्डङ्केदसमन्वितः । पित्तजमाह- पित्तेऽतिद्ाह : संमोहः स्वेदा मृदां मदस्तुषा ।॥ १५ ॥ स्पशांसहरवं रुयागः शोफः पाको मृशोष्मता । कफृजमाह- कषे स्तेमित्यगुरुता सुतिक्िग्धखशीतता॥ १६ ॥ दन्दजमाह- कड्मन्डा च रुग्न्द्रसर्वलिङ्क तु संकरात्‌ । मृत्वा भूत्वा प्रणश्यन्ति पुनराविमंवन्तिच॥ १७॥ पादयो मास्थाय कदाचिद्धस्तयोरपि । आखोरिव विषं करुद्धं कत्छं देहं विसर्पति ॥ १८ ॥ याप्यत्वमाह- आजायु स्फुटिते यच्च परभिन्नं पुतं च यत्‌ । उपदबेश्च सज्जं प्राणमासक्षयादिमिः॥ १२९ ॥ 011 ।।1 ाापयोपे ििििििििीििीिीिििििीीािीीिवमीीी मे थीं य, ^ बलमा । ५९६ जिमहलटमहबिरचिता- [ एकनवतितमरकरङ्गः वातरक्तमसाध्यं स्यायश्वातिक्रान्तवत्सरम्‌ । अस्वभ्रारोचकश्वासमांसकोथिरोयहाः ॥ २० ध मूर्खायो मन्दरुक्तुष्णाज्वरमोहप्रवेपकाः § हिद्धायो गल्मवीसर्पपाकतोदश्रमङ्कमाः ५ २१ ॥ अङ्ुलछीवक्तास्फोटदाहममयहाद्दाः । एतेरुपद्रवेयुक्तं भोहेनैकेन वाऽपि यत ॥ २२ ॥। वातरक्तमसाध्यं स्याद्याप्यं संवत्सरोवच्थितम्‌ । अङ्कत््ोपदवं याप्यं साध्यं स्यानिरुपद्रवसम्‌ ॥ २३ ॥ पकवदोषाुगं साध्यं न्वं याप्यं द्विदोषजम्‌ । लिकोषजमसाध्यं स्याद्यस्येते स्युरुपद्रवाः ॥ २२ ॥ इति वातरक्तनिदामम्‌ । अथ वातरक्तचिकित्ता- वाताधिकं वातरक्तं खेहादयेः समुपाचरेत्‌ । रक्तमद्यं रक्तमोक्षाद्येऽ पित्ता रेचनादिभिः ॥ २६ ॥ कफाद्ं वमनाद्ेस्तु भोक्तेरजोषधेभिषक्‌ । वातङ्गोणितिनो रक्तं जग्धस्य बहो हरेत्‌ ॥ २७ ॥ अल्पाल्प रश्चयेद्वाञुं यथादोषं यथाकम । रुागकाहतोदेषु जलोकाभिहंरेद सक्छ ॥ २८ ॥ शुङ्गः सुजे श्वि मिविमाकण्ड्रुग्वेद्नान्वितभू । भच्छञ्चे तु शिरप्रभिवां देशादेशान्तरं बजेत्‌ ॥ २९ ॥६ अङ्गे म्काने तु न ्ाव्यं रूक्षे वातोत्तरे त्वसुक्छू । गम्मारे श्वयथुं स्तभ्मं कम्पं स्नयुशिरामयान्‌ ॥ 2० ॥ ग्ला निमन्याश्च वातोत्थान्छुर्यद्रायुरद्क्श्षयात । विविधान्वातरोगान्वा शत्यं वाऽत्यन्तङोषितम्‌ ॥ ३१ ॥ कु यातच्तस्माचपयत्नेन शिग्धाङ्के रक्तमोक्षणम्‌ । रेषयत्तरह धित्वाऽऽवौ करहयुक्ते विरेचमैः ५ ३२ ॥ देविध्यमाईह- वातरक्तं विश्वा ज्ञेवं गम्मीरोक्तानभेदतः ॥ त्वङ्छासग्थयसुत्तानं गम्मीरं वितरा्रयम्‌ ५ २२ ॥ १ १, कोप्ाशचे" । २ ग. ^त्‌ । ल्ञाञ्ज्यं वातादिरोगाश्च मृ०॥ ३ क, "रं त्वन्तरा § [ एकनवतितमस्तरङ्गः } चहद्योगतरङ्धिणी ॥ ५५, दिरेकास्थापन्ेहेर्भम्मीरं तदुपाचरेत्‌ । उत्तानं टेपनाभ्यङ्कपरिषेकावगाहनेः ॥ ३५ ॥ निषेधमाह- दिवास्वप्नं च संतापं व्यायामं मेथुन तथा । कदुष्णं गुव भिष्यन्दि रखवणाम्टं च वजेत ५ ३५ । तस्याजचमाह- पराणयवगोधुमनीवाराः शाटिषशिकाः । आठक्यश्चणका मुद्रा मसराः समङ्कुष्ठकाः ५३६ ॥ मासमाह- विष्किरपरत॒दानां च मासं रस्तक्रते हितम्‌ । गकम सनिषण्णकवेन्नायकाकमाच्यः जक्तावरीं ॥ २७ \ वास्तकोपोद्काश्ाकं शाकं सोवचंटं तथा । सक्ष्याथमाह- भारीषमेवनादौ च पटोटद्वयसूरणम्‌ ॥ २८ ॥ धाञ्चीफलं नङ्गबेरं मक्ष्याथं वातरक्तिनाम्‌ \ सर्वा स॒दुभिः शस्तमसकृद्वस्तिकमं च ॥ न हि बस्तिसमे किंचिद्धातरक्तचिकिस्तितम्‌ ॥ ३९ ॥ उमे शताह्वे मधुकं विहाला बटां भियां च कसेखयुग्मम्‌ शतं विदारीं च सितोपलां च छयांसमदेहं पवने सरक्ते ॥ ४० ५ अथ वासादिकाथः- वासागुद्धवीवतुरङ्खलानामेरण्डतेखेन पिबेत्कषायम्‌ । कमेण सव द्खःजमप्यशोषं जयेदृसृग्वातमत्र वेकास्म्‌॥ ४२ ॥ इति बासादिक्ग्थः ३ अथ मल्ञिषछादिनवका्षिंकक्मथः- वार्वागडचीकटकोभरगन्धाभखि्निम्बनिफलार्कषायः । वाताखमुचेनवकार्षिकार्यो जयेच छुष्ठान्धखिठानि त्रणाम५४२५ ५१५ निमहल मड विरवित- [ एकनवतितमस्तरङ्गः ] पथ्चरक्तिकमाबेणं योजयेन्नवकाषिकम्‌ । कि खें साधिते क्राथे माचा योग्या प्रदीयते ॥ ४२॥ इति भखिष्ादिनिवकार्षिकक्राथः ॥ गृड्च्यादिकाथः- गङ्खची वाकुची चक्रमर्दंश्च पिचुमन्दकः + हरीतकी हारेद्ा च धाजी वासा दातावरां ॥४८॥ बला नागबला यष्टी मधुकं श्षुरकोऽपि च । पटोटस्य लतोक्शीरं मखिष्ठा रक्तचन्दनम्‌ ॥ ४९ ॥ गड्च्यादङ्रियं क्राथो वातरक्तान्तकारकः । कुष्ठानां भे्ठसंहर्ता कण्डमण्डट खण्डनः ॥ ४६ ॥। मुनिभिः करुणाकीर्भेः कषायोऽयं प्रकाशितः । इति गद्ुख्यादिकाथः । कषे कन अथ गडचीयागः- गुदष्याः स्वरसः कल्कश्चूर्णं वा क्राथ ष्वकवा ॥ ४७॥ प्रभूतकालमासेव्य मुच्यते बातशोप्णेतात्‌ । इति गुड्चीयोगः १ अथ गडव्यादिक्ाथः- बत्साष्न्युदध वः काथः पीतो गुग्गुटुमिभितः ॥ ४८ ॥ समीरेण समायुक्तं शोणितं संपणाा येत्‌ ॥ ४९ ॥¦ इति गुद्धच्यादिक्राथः । अथ काश्मर्यादिक्ाथ- विच्रोऽथ वा पञ्चगुडेन पथ्या जरध्वा पिबिच्छिन्नरुहाकषायः । तद्वातरक्तं शमयत्युद्वीणं संजालुभिन्नं च्युतमप्यदुरषम्‌र ॥ “५० ॥ रक्तात्तरे क्षीरक्रतं मधकोराौीरवारिमिः । ठेपनं शाल्मटीकल्कमविक्षीरेण संयुतम्‌ ॥ ५५१ ॥ सेवनं चा कतैव्यमपि ष्तः क्षणे क्षणे । पित्तोचरे तु काभ्मर्यद्राक्षारग्वधवचन्दु्ेः ॥ ५२ ॥ १ 8, ण कर्षाोऽज दद्यगाविकः । ३ ग, "सोदरे [ एकनवतित्तमस्तरङ्गः } बृहद्यो गतराङ्गणा ॥ च्व ५9 मधुकक्षीरकाकोटीयुक्तैः कार्यं सुशीतटम्‌। शकरामधुसंयुक्त वातरक्ते पिबेन्नरः ॥ ५५२ ॥ इति काहमर्यादिक्राथः। अथ कघुमजिष्ठादिक्राथः- मखिष्टोयावरातिक्तानिङानिम्बासतामरेः । सकुछख दिरेः काथः सर्वकुष्टानिखाञयेत्‌ ॥ ५४ १ इति टघमाथशद्िक्राथः। अथ ब॒हन्मलिष्ठादिः- मखिष्ारिश्वासानिफलदहनकं हे हरेदे गुडचीं मूनिम्बो रक्तसारः सखदिरिकटका बाकुची व्याधिघातः । मूवदृन्तीविशालाकृमिरिपुजटिलावायसीरान्नपाठा- श्यामानन्तापरोटेः समरिचमगधैः साधितोऽयं कषायः ॥५५५॥ पीतो हन्यात्समस्तान्सकटतञ्गतान्रक्तजातान्विकाराच्‌ कण्ड्विस्फोरकादीनटसकविषमग्वि्रपामादेदोषाच्‌ ॥ ५६ ॥ इति बुहन्मखिठा दिः । यवटठेहिका | अथामृतायवलेहिका- अमृताकटुकाद्यण्ठीयष्टीकल्कः समाक्षिकः । गोमू्रपीतो जयति सकफं वातरोणितमर्‌ ॥ ५४७ ॥ इस्यमृताद्यवलेहिका । ग अथ केशोरको गुगगटुः- संसर्गे संनिपाते च किया मिशां समाचरेत्‌ । वातरक्ते द्विचिटिङ्के दिचिहेतुसमुत्थिते ॥ ५८ ॥ दोण प्रस्थौ गङ्च्या विपच पुरवरा्यां च वाराऽधशेषं पतं भूयो चनेऽस्मिन्धिप मरिचकणा वेद्छद्यण्ठद्युत्तमाश्च | छ्त्त्यंशाः कुम्मदन्त्थोः प्पिचचयुगमम्‌ताभ्रं च केशोरकोऽयं ङरोफारुग्गुट्मञ्खवार्विखुडकस नाल्पाथिपाण्डुपमेहे ॥ ५९ ॥ इति कैशोरको गुग्गुः । 9 क, “नोऽसि १ 4 ६०७ त्रिमछमडविरेता~ [ एकनवतितम्रस्तरङ्गः ] अथ पुनर्नवायो गग्मडुः- पुननेवाभृटकतं विदान सत्रकमूलं च तथा प्रगृह्य । दत्वा पटं षोडशकं च छ्युण्ययाः संश्चुद्य सभ्याग्विपयेद्‌ वटेऽपाम्‌॥५६०॥ पलानि चा्टावथ कौशिकस्य तेना्टक्ेषेण पनः पचेशु । परण्डतेटं छुडवं च दृद्याचथा जिवुच्चूर्णपटानि पञ्च ॥ ६१ ॥ निङम्मचुणंस्य पटं शडच्याः पटद्ुयं चाधंपटप्रमाणम्‌ 8 यलजयं अयुषणविच्को च सिन्धूत्थमलातविडङ्गकानि ॥ ६२॥ कर्षं तथा मास्षिकधातुचूर्णं पनर्नवासाः पटमेव चूर्णम्‌ । खणानि द्वा ह्यवतायं शीते खदेन्नरः कषेमितं प्रभाते ॥ ६३॥ वाताघ्सुग्रं सकलं प्रसह्य जयत्यवहयं त्वथ गधसीं च ६ जङ्ःबोरुप््ठानिक ब स्तिवातं तथाऽऽमबातं प्रबलं जये ॥ ६४ ॥ हति पृननेवादयो गुग्गुलुः । अथामृतायो गृग्गटुः- % द्िभस्थमप्रनायाश्च प्रस्थमेकं तु श॒ग्गुटखोः । भत्येकं नरिफलाभस्थं वर्षामूपभस्यमेवं च ॥ ६५ ॥ सर्वमेकज संङ्कुस्य काथयेन्नल्वणेऽम्मसि ६ पादशेषं परिघ्राव्य पुनरयावधिश्रयेत्‌ ॥ ६६ ॥ ताबत्पचेत्कषायं तु यावत्सान्दत्वमधियात्‌ । दृन्तीव्योषविडङ्गानि गुड्चीजिफलात्वचम्‌ ॥ ६५७ ॥ भत्यकमधेपछिकं गृह्णीयाच धति भ्रति 2 । कषं तु जिवृतायास्तु सर्वमेकत्र चुर्णयेत्‌ ॥ ६& तै तस्साश्ुसिद्ध विज्ञाय कट्ष्णे मिष्िपेद्ञ्धः । त तश्चाथिबद्ं ज्ञात्वा तस्य मालां पयोजयेत्‌ ॥ ६९ ॥ वातरक्तं तथा कुष्ठं गुदजान्वथिसादनम्‌ । दशख्वणं प्रमेहांश्च आमवातं मर्भक्रम्‌ ॥ ७० ॥४ नानाल्यवातभ्वयथुन्हन्यात्सबांमयानयम्‌्‌ । अश्विभ्यां निर्मितो द्येषोऽसताख्यो -------------- "प! ह्यषाऽघ्तास्या गुग्गुलुः परः ॥ ७१ ॥ # अतायं म. पुस्तके पाठटः--- प्रस्थमेकं गुडूच्याश्च प्थार्थं -वरगुग्ुरो; # पत्येकं भरिफलायाश्व तावन्मानं विनिदिचेत्‌ # स० + % म. < येत्कङच्यो अजे ॥ पा? ४ ( एकनबतितमस्तरक्ः } बुष्टययोगतरद्गिणां १ ६०१ इत्यसम॒ताद्यो शूगुग्गुलः । क क अथ ठघमारेचादितेखम्‌- मरिचाकंशिटाकपयःकाटठिनीविषञ्यरिविषामरमिबन्धमैः । कुटजं सचतुगुणगोम्बुजृतं किल तेलटमसक्पवनापहरमर ॥ ७२ ॥ इति टघुमरिचादयं तेटम्‌ । छुशोक्तं बृहन्मरिचाद्यं तेटमप्य् योज्यम्‌ । अच स्त्ाः- निष च शाङ्ग अथ सर्वेश्वरो रसः शाङ्गधरात- श्युस्ध खतं चतर्गन्धं पटं यामं विचर्णयेत्‌ । श्रतताभ्राभ्रंलोहा्ना दरदं च पटं पटम्‌ ॥ ५७३ ॥ खवण रजतं चेव भव्येक दक्षानिष्ककम्‌ \ माषकं स्ुतवञ्जं च ताटसत्व पटद्भयम्‌ ॥ ५७४ ॥ जम्बीरोन्मत्तवासाभिः खद्यकविषमुशिभिः मय हयारिजद्ावेः प्रत्येकेन दिनं दिनम्‌ ॥ ७९ ॥ एवं सप्तदिनं मयं तद्रोटं वख्रवेशितम्‌ । वालुकायन्गं स्वेद्यं चिदिनं टघुबद्धिना ॥ ७६ ॥ आकाय चूणयेच्छलक्ष्णं पटेकं योजयेद्धिषम्‌ । द्वेषं पिप्पली चूणं मिश्र सर्वेश्वरो रसः ॥ ७५७ ॥ द्वग द्यते क्षदेः खसिमण्डलटङ्छलुत्‌ । आजानु स्फुटितं चापि बातरक्तमपोहति ॥ ७८ ॥४ बाकरचीं देवकाष्ठं च कषमाच्ं खचारणतम्‌ । टिहेदृरण्डतेटाक्तमनपानं सुखावहम्‌ ।। ७९ ॥। इति सवेश्वरां रसः शाङ्कधरात्‌ । ॐ ५ अथ बृहन्मरिचायं तैलम्‌- मरिचरजनींकुष्ठमांसी विंद्ाठानिम्नाय्तारग्वधाश्चारुदन्ती । भिवव्पिष्यटी चिचकोयाशिखाचः न्दनैः कुटजखादृरनक्तमाटाकंवज्ीपयोलाङ्गङीकम्‌ । गणीगव्यदावींविडद्कामराच्दुषपुमाडभण्डीर- राब्द्च्छदैः । पृथक्‌ प्रथकूषलरसामितेर््बाखरहाहठेनापि तैषाढकं सार्पं चतु्मोचमभौ शदो साध्येदृङ- द्धिमरस्तिद्यमपहरति स्वंुष्टबणस्फोरकण्डूतिद्‌द्रूविच्चीं विपादी विसपाबवातामयानां गणं ठेपनात्‌ 2 इत्यश्ृतायो गुग्गुछरित्यस्याभे ग. पुस्तकेऽय अन्थो वतेते । ६०२ किंमद्टं मडबिरचिता- [ एकंणवतितमस्तरङगः] अथ शिखाजतुयोगः- शिन्नोद्धधाकषायेण सेव्यं शुद्धौ शिलाजतु । पश्चकमव्युद्धेन बातरक्तप्रशान्तये ॥ < ० ॥! इति शिकाजतुयोगः । अह) अथाकेश्वरां रसः- पटं रसस्य चत्वारि बलेद्वादृशयशिभिः । ताश्रस्य चक्रिका देवा रसस्यो्वं रारावकम्र ॥ < ॥ द्र्वा निरुध्य तद्धाण्डं पूरयेद्धस्मना हटढम्‌ । अभि भज्वाटयेद्यामद्वयं शीतं विचूर्णयेत्‌ ॥ ८२ ॥ पुटेहादशधा सूर्यदुग्धेनाऽऽलोडितं पुनः । वरापावकनिर्गण्डीद्रवेखिनिर्विमावयेत्‌ ॥ <३ ॥ अयमकेश्वरो बातरक्तमण्डटसुसिजित्‌ ¦ गुखादय द्ीतास्य ठवणादि विवर्जयेत्‌ ॥ ८४ ॥ इत्पकेभ्वरो रसः । ऊुटस्थमाषनिष्पावमांसमयासवाङ्कनाः । तिर ताम्बल घर्माध्वक्षारानस्रानिली त्यजेत्‌ ॥ << ५ अथ चोपवचिनीवाष्पः- द्विपोत्थराल्राङकलाश्रयुग्ममम्मस्तुकायां पच पादृह्ीने । जलेऽथ सस्वेद्य रोगिणं तद्बाष्पेरिदं विस्वयुगं च पाययेत्‌ ॥८६॥ छटीपवेकस्य विधिं समाचरेच्छौ चान्नपानेषु मजेत्तदृम्मः। गोधूममक्ष्याज्यमधूनि कशाटीनयायनभात्रतदेह एव ॥ <७ ॥ चतुदेराहान्िरुजा घत्वे सपताहमेबं च विधं निरेवेत्‌ । जली्तं तं रकल चमा च्चृ्णीक्रतं कर्षमितं धृतेन ॥ ८८ ॥ अल्पान्नमन्नछब णादियोगमम्ठं त्यजेन्मास चतुष्टयं च । व्यायामवर्जी बटवरगद्हि यावता तावद्धवेन्मारुतयो गज्ञष्टः।॥ ८९। अशषवातोद्भूवरो गसचवाता्रलिङ्गवणङ्क्ठकाइ्यम्‌ । जयेच धातन्विद्धाति बृद्धान्विरोषतः संधिरुजं गर्ह्‌ च ॥ ९०। हाते चोपाचेनीषाष्पः। इति भीयोगतरङ्गण्यां कातरक्तनिदानचिकित्साकथनं नामिकनव- तितमस्तरङ्गः ॥ ९१ ॥ (यागयोः 2 [ द्विक्वतितमस्तरङकः ] बृहयो गतरङ्किणीं १ ६०३ अथ हिनवतितमस्तरङ्क; } अथोरुस्तम्भनिदानम्‌- ङपितोष्णदवसंद्याष्कगरूुसिग्धेभिषेवितेः । जाणाजीणे तथाऽऽयाससक्षामस्वप्रजागरेः ५१॥ सणश्टेष्पभेद्‌ःपवनः साममत्यथस चितम्‌ । अभिभूयेतरं कोषमूरू चेत तिपद्यते ५ २॥ सक्थ्यस्थीनि प्रप्रयान्तः श्टेष्मणा स्तिमितेन तु । तदा स्तभ्नाति तेनोरू स्तन्धौ शीतावचेतनो ५ ३ ॥ परकीयाविव गुर स्वातामतिमृशव्यथों । ध्यानाङ्गमदंस्तेप्मित्यतन्द्ाछयरूवचिज्वरेः ॥ ४ ॥ संयुतो पादखूदनक्ृच्छरद्धरणदखनिभिः तमुरुस्तम्ममित्याहुराढयवातं तथाऽपरे ॥ ५ ॥ प वर्पस भाग्रूषं तस्य निद्वाऽतिध्यानं स्तिमितत्मा ज्करः । रोमहर्षाऽरुविभ्छर्दिजंङ्‌षोवोः सदन तथा ॥६॥ वातशङ्धिमिरज्ञानात्तस्य स्थाल्न्नेहनाव्पुनः पादयोः सदनं उपिः कच्छादुद्धरणं तथा ॥ ७॥ जङःष्मरूग्टानिरत्यथ राश्वद्ानाहबवेद्ने 1 पदं च व्यथते न्यस्त शातस्पश न वेत्तिच।॥८॥ सस्थाने पीडने गत्यां चालने चाप्यनीन्वरः अन्यनेयौ दहि संमय्मावरू पादौ च मन्यते ॥ ९॥ यदा दाहातितोदातों वेपनः; परुषो म्ध्वेत्‌ । ऊरुस्वम्मस्तद्‌ा इन्यात्साधयेदन्यथा नवम्‌ ॥ १०।४ इत्यरुङ्नम्मनिदानम्‌ । अथोरुस्तम्भविकित्सा- न्रेहएसल्ाववमनबस्तिकभं च रेचनम्‌ । वर्जयेद्ाडयवातेषु तेश्च तस्व विरोधतः ५ ११ ॥ तस्मादच्न सदा काय स्वेदटङघनरूक्षणम्‌ । आममेदःकफािक्सयान्मा शरुतं परिरक्षयेत ॥ १२॥ # छ, नयता चमसम्‌ । दाते पएठन्तदम्‌ ॥ .& ०४ जिम मड विरचिता- { द्विनवतितमस्तरङ्गः} यत्स्यात्कपप्रकमर्न न च मारुूतकोपनम्‌ । तत्सवं सर्वदा का्यमूरुस्तम्मस्य भेषजम्‌ ॥ १२ ॥ सर्वा रूक्षक्रमः कार्य स्तजाऽभ्दो कफनाह्नः । पश्चाद्वातबिनाश्ाय कृत्ल्ञः कायः क्रियापथः ॥ १४॥ मोज्याः पुराणर्यामाककोद्रवा सुदशाटखयः । जाङ्गलेरघुतेमसिः शाकेश्चाटवणे हतेः ॥ १५ ५ यायस्तीवास्तुकारिषटखनिषण्णकमूलटकैः । शाकेरट वणीर्युक्तं जी्णशाल्योद्नं भिषक्‌ ॥ १६ ॥ रुक्षणाद्वात्कोपश्येलिदानाशार्तिसूचकः । सेदस्त्रेदक्रमस्तच कायां वातामयप्पहः ॥ १७६ भतारयेत्पतिसख्ोते नदं शीतजटां शिवाम्‌ । सरश्च विमलं ङाीतं स्थिरतोये पुनः पुनः ॥ ८ ॥ तथा विशुष्केऽस्य के शान्तिमूरुयहो बेत्‌ । कारीरं बलमभिं च कार्थषां रश्चता क्रिया ॥ १९ ॥ सक्षारमूञस्वेद्‌ांश्च रूक्चान्यस्वेदनानि च| कु्यादिटेच मूजादेः कर्फलटसार्षपेः ॥ २० ॥ मठे वाऽप्यश्वगन्धाया मूटेरकंस्य वा मिष । पिद्धमन्दस्य वा भूलेरथ व देवदारुणा ॥ २१ ॥ क्षोद्रसर्षपवल्मीक स त्तिकास हितेभिषक्‌ । गादमुत्साद्नं छुय।दरुरुस्तम्मे सवेदने ॥ २२ ॥ दन्तादरवन्तीमुरसास्षपैश्वापि बुद्धिमान्‌ । तकारीषरसाशि्युबिल्ववत्सक निम्बकः ॥ २३ ॥ पनभ्रलफलेस्तोयैः शुतसुष्णाम्बुसेचनम्‌ । मह्छातकामूताद्यण्ठद्ारुपथ्यापुननंवाः ।॥ ४ ॥ पञ्चमूली ५४ ऊरुस्तम्मानेबर्हणाः ॥ पिप्पली पिप्पलीमूलं मल्लातकफलानि च ॥ २५ ॥ कल्कं मधुयुतं पीत्वा ऊरुस्तम्भाद्धिमुच्यते ! आन्यकारुष्कङ्कष्णानां काथं क्षोद्रान्विते पिबेत्‌ ॥ २६ ॥ उव्याअवारुणाद्यण्टीकल्कं वा मधुसंयुतम्‌ १ जिफलाचव्यकडुकायन्धिकं मधुना छित्‌ ॥ २७ ॥ ऊङस्तम्मवेनाहाय पुरं मूञेण वा पिवेत्‌ । िद्याद्खः न्िफलाचूरणं क्षौद्रेण कटक्मयुतमर्‌ ।\ २८ ५४ [ चिनवीततमस्तरङ्गः 1 बहयोगतरङ्केणीः ३ ६०२ सुखाम्बना पिबेद्वाऽपि चरणं षरचरणं नरः । पिप्पटीवधेमानं वा माक्षिकेण गुडेन वा + २९ ॥। ऊरुस्तम्भे प्ररसन्ति गण्डीरारिषटमेव वा। शिटाजं गग्गल वाऽपि प्पेप्पलीमथ नागरम्‌ ॥\ ३० ४ ऊरुस्तम्भ पिबेन्मूजेदेशमलीरसेन वा । जिफलाप्प्पिटीसुस्तं चन्यं कटुकरोहिणी 1 ३१ ॥ टिद्याद्भा मधुना चु्णमूरुस्तम्भार्दितो नरः । तं सोरेश्वरं दद्यादरूरुस्तम्मे कफोत्तरे ॥ ६२ ५ दद्याच्छ्ण्ठीघुतं वाऽपि वेश्वानरमथापि वा । सेन्धवा्यं हितं तेटममताख्योऽपि गुग्गुलः ॥ ३३ ॥ दुष्टं भीवेष्टकोदीच्यं सरलं दारुकेसरम्‌ । अभ्वगस्धाजगन्धे च तेटं तेः साषपं पचेत्‌ ॥ २४ ॥ सक्षौद्रं माच्या तस्माद्ररुस्तम्मार्दितः पिबेत्‌ । इति इुष्ठादितेटम्‌ । ह अथ कट्वर तेटम्‌- पलाभ्यां पिष्पटीमूलं नागरादृष्टकटवरः ।। ३५९ ॥ तेट प्रस्थः समो दभ्र गधस्युरुग्हापहः । अष्टक टर्वरपेटेऽत तटं साषपमिष्यते । पिप्पलीनागरयोश्चैव प्रव्येकं द्वेपलं स्मृतम्‌ ॥ २६ \ इति कटवरं तेटम्‌ । इति श्रीयोगतरङ्किण्यामूरु्तम्मनिदानचिकित्साकथनं नाम द्विनवतितमस्तरङ्गः ॥ ९२. ॥ शासय अथ त्रिननतितमस्तरद् ॥ अथाऽऽमवातनिदानम- विरुद्धाहारचेषश्टस्य मन्दाय्नेनिश्चलस्य च ॥ निग्धं यक्तवतो ह्यन्नं व्यायामं वा धङुवेतः ॥ १ ॥ वायुना बमेरितो ह्यामः श्टेष्मस्थाने पभधावति । तेनाष्वर्थं विद्म्धोऽसयो धमनीभिः भरप्डयते 1 २१५ ६०८ जिम महू विराचिता- [ चिनलतितमस्तरङ्घः¶ बातवित्तककैशरुयो दूषितः सोऽन्नज रसः सखोरतास्यभिष्यन्दय ति नानावणऽतेपाच्छलः ॥ ३ ४ जनयत्यथिदबल्यं हदयस्य च गांरवम्‌ \ व्याधीनामभयो दयेष आमसक्तोाऽतिदारूणः ॥। ४ ।४ आमस्य दश्चषणमाह- हि अजीणीदयो रसो जतः संचितः हि कमेण चे । आमसंज्ञां ख टमते श्िरोगाचरुजाकरः; ॥ < ।\ आमवातस्य स्ामान्यछक्षणमह यगपत्कपितावेतो जिकूसाधेप्रवेशका १ स्तन्धं च कुरुतो गाच्रमामवातः स उच्यते ॥ € ॥\ मन्यापष्ठक्छदीजाजुजिकसंधीन्भद्ुश्चयन्‌ । सशब्दः स्तन्धगाचश्च आमवप्तः स उच्यते ॥ ७१ अङ्कमदोऽरुचिस्तुष्णा त्वाटस्यं गोरवे ज्वरः ॥ अपाकः चटताऽ्डनमनामामवातस्य लक्षणम्‌ ॥ ८ ॥\ स कष्टः सर्वरोगाणां, यदा प्रकुपितो भवेत्‌ हस्तपादुशरोगद्छाजच्क्जानूरुस्धषु ॥ ९ ॥ करोति सरुजं शोथं यच दोषः प्रपद्यते । स देशो रुज्यतेऽत्य्थं व्याविद्ध इव वश्िकेः ॥ १०।४ जनयेत्सोऽथिक्लैबैल्यं भसेकारुचिगोरवम्‌ । उत्साहहानिं बेरस्यं दाहं च बहुमूजताम्‌ ॥ ११ ॥ क्षौ कठिनतां शलं तथा निद्धाविपर्ययमू । तुदटरछर्दि विश्रमं मू ह द्यहं विङ्धिबन्धनम्‌ ॥ १२ ॥ जाख्यान्नकजमानाहं कशंश्चान्यानुपदवान्‌ ४ पिचात्सदाहराभं च सश पवनानुगम्र्‌ ॥ १२ ॥ स्तिमितं गुरु कण्कं कफटु्टं तमादिदोत्‌ । एकदोषाज्लगः साध्यो द्िदोष्पो याप्य उच्यते। स्वदेह चरः राफः स कृच्छ्रः सांनिपातिकः॥ १४ ५ इत्याभ््वातनिदानम्‌ = क अथेवचिकित्स- लङ्घन स्वेदनं तिक्तं दीपनानि कटूनि च १ विरेचनं सहने च बस्तयश्चाऽऽममारुते ॥ १५९ ।४ { जिनवतितमस्तरङ्गः ] बहरीगतरङ्धिणी ! ०७ रूक्षस्वेदो विधातव्यो बादुकापुरकेस्तथा 1 उपनाहाश्च कतेव्यास्तेऽपि चेह विबजिताः ॥ १६ ॥ आमवाताभिमूताख पीडिताय पिपासया १ पञ्वकाटेन संसिद्धं पानीयं हितञ्जुच्यते ॥ १७५ श्ुष्कमूलटकयूषस्तु युषो वा पाञ्चमूखिकः रसो वा काखिकं वाऽपि शुण्टीचूणावचूणितम्‌ ४५ १६ ॥ सोवीरं 1स्वन्नवातांक तथा तिक्फलानि च । वास्त्कशाकं सारं शाकं पोननवं हितम्‌ ॥ १९॥ पटोलं गोष्ुरं चेव वरुणं कारवेद्टकम्‌ । यवान्नं कोरदूषाश्च पराणाः शाछिषरशिकाः ।। २० ॥ लावकानां तथा मांसं हितं तक्रेण संस्क्रतम्‌ १ हितस्तु यूषः कोटत्थः काटायश्चांणकोऽथ वां ॥ ९१ ॥। रुच्यं दयादयष्स्य स्यादामचवातहितं च तच्च । अथ शतपुष्पादिरेपः- शतपुष्पावचाविश्वाश्वर्वषावरुणत्व चः ॥ २२ ॥ पुननंवासदेवाह्ासटीमण्डितिकाः समाः । प्रसारणी च तर्कारी फटे च मदनस्य ख । डाक्तकाखिक पिशस्तु खखोष्णा ठेपने हिताः ॥ ९३ ध इसि हातपष्षादिटेपः । अथार्हिस्रादिकेषप अटिचाकेम्बकामृलारोगुवल्माकमचयः । मजपिषिश्च कतैव्य उपनाहोऽनिटामनजिद्‌ ॥ २४ ॥ इत्याहा द्टेषः 1 आय राञाद्ण्च्वकम्‌~ आरग्वधस्य पत्राणि मृष्टानि कडुतेटतः । आमवातप्रशान्त्यथं खादेध क्तादुतानि च । २५ ४ इाण्ठीगोश्चुरकक्ाथः भातः भातानिषेवितः । आमवाते कर्दीश्यटे पप्वनं रुक्पणाक्चचम्र्‌ । २६ ॥ कदटीद्युटे षिबेत्तेटमेरण्डफटसंमवम्‌ । महाषधशङच्योश्च क्राथ मागाधकायुतम्‌ १ २५७॥ विशोध्येरण्डबीजानि पषा क्षरे पिपाच॑येत्‌ ॥ ६०८ निमङ्मडकेर्चेता-- [ [त्रनवतितमस्तर्‌ तत्पायसं करीगुले गृधस्यां -परमीषधम्‌ । राखागाड्चीभरण्डदेवदारुमहोषधम्‌ । पिबेत्सबाङ्कगे बाते सामे संभ्यस्थिमज्जनगे ॥॥ २८ ॥ इति राक्षाद्िपञ्चकम्‌ । अथ रास्रादिसप्तकम्‌- रास्नासतारग्वधदेवदारुजिकण्डकेरण्डपुननंवानाम्‌ । काथं पिबेन्नागरचुणंमिभं जङ्घोरुपान्बोनिक परखयाठे ॥ २९२ ॥ इति रास्राद्िसप्तकम्‌ । अथ महाराख्रादिकाथः- रास्ना वाताररमूलं च वासकः सदुराटमः १ श ठीदारुबलटामुस्तनागरातिविषामयाः ॥ 2० ॥ श्वद््रा व्याधिघातश्च मिशिधन्यिं पुनर्मवा । अश्वगन्धाऽम्रता कृष्णाद्द्धदारुः हातावरी ॥ २१ ॥ वचा सहचरश्यैव चविका चह तीद्रयम्‌ । सममागानि सवांणि राला तञ्िशुणा मता ॥ २२॥ पिबेत्कषायमेतेषामषटमागावशोषितम्‌ । क्षिप्त्वा नागरचूर्ण च प्रक्षेपोऽज् यथामलम्‌ ॥ ३३ ॥ सर्वषु वातरोगेषु सामेषु च विशेषतः । पक्षा घातेऽर्विते कम्पे कुब्जे संधिगतेऽनिले ॥ ३९ ॥ जानूजङ्घास्थिपीडाखु गृधस्यां च हुये । ऊरुस्तम्भे वातरक्ते विश्वाच्यां कोष्टुरीर्षके ॥ २५ ॥ हकामये च दुरनान्नि योनिद्युक्रामयेष च । पुसां मेटरगते चाते खीणां वन्ध्यामये तथा ॥ ३६ ॥ योषितां गर्भदं मुख्यं नास्त्यस्मास्परमोषधम्‌ । महाराच्नादिकक्राथो वेधसाऽयं विनिर्मितः ॥ २५७ ॥ इति भहारा्ादिक्राथः । अथ विच्रकादिचुर्णम्‌- चिच्कं कका पाठा रुलिङ्खगाऽतिविषाऽश्चता । ठबद्ारुवचासुस्ता नागराऽतिविषाऽमया ॥ ३< ॥ _ पिबेदुष्णाम्बुना नित्यं चूणंमाममरुसखणुत्‌ ॥ इति विश्चकाविखर्णम । निमवतितमस्तरङ्गः ] बृहद्योगतरङ्किणी । ६०९ अथ पुननंवाधं चूणम्‌- पुननवैभ्ताद्यण्दी शताह्वा वृद्धदारकम्‌ ॥ ३९ ॥ शा टीसुण्डितिका वुन्तमारनालेन पाययेत्‌ ॥ आमवाते निहन्त्याद्यु गृधसीमुद्धतामपि ॥ ४० ॥ इति पुननबाद् ज्ञणंम्‌ । अथ गुड्च्यादिचुणेम्‌- अभ्रतानागरगोक्षरसुण्डिंतिकावरुणकेः कृते चणम्‌ ! मस्त्वारनाटच्णं पीतं सामानिलनाङ्ानं ख्यातम्‌ ॥ ४१॥ इति गड्च्यादिच्चणम्‌ । अथ वेश्वानरं चुर्णम्‌- मणिमन्थस्य भागो द्धौ यवान्यास्तद्वेदेव तु । मागाख्याऽजमोदाया नागरदद्धागपञ्चकम्‌ ॥ ४२॥। दशादौ च हरीतक्याः सुक्ष्मं चर्ण कतं हछ्युमम्‌ । भस्त्वारनाटतक्छेण सर्पिषोष्णोदकेन वा ॥ ४३ पीतं जयत्यामवातं गुदम हद स्तिजा रुजः । प्लीहानं मन्धथिश्ूटं च गदजानि मरूद्रहम्‌ ॥। वातानुलोमनमिद्‌ं चूर्णं वेश्वानराभिधम्‌ ५॥ ४४ ॥ इति वैश्वानरं चणम्‌ । अथ सिंहनादो गुग्गुडः- भत्येकं प्रस्थमेकं पुरचिकलमपां पाचयेत्साधंराज्ो तुर्यांशो तच पृते पुनरमरवराव्योषमुस्तायिवेष्ेः । छिन्नोयामानकार्शोरिपशबडििवृत्सुूतगन्धेः पटार्धः साहसैर्द न्तिचीजेः कटुजवसुपटेः सिंहनादोऽनिलामे ॥४५॥ इति सिंहनादो गुग्गुः । अथ बुहढ्सोनपिण्डः- वृद्याद्धोतक्रपाजे बरटद्यनतुलां दुच्ितानां तिलानां तस्या अ पलटांदोखिकटुगजकणाधान्यचव्याजमोदे बाह्ली कारेर्वगेलानिखिलषटुकणामूलयुक्तैश्व साधं काटीराज्याधसिद्धाजल धिककुडवेर्जरिपश्चपद् जे ; (१) ॥४६५ $ ॐ ॐ 8 ६१० रवेमल्टमड़ विरविता-- [ चिनवतितमस्तरङ्गः] श्चेतातैटाज्यमध्वष्टपठटमथ प्रथश्विश्चतिं शङ्बिल्वा- न्येकीक्रस्याऽऽज्य माण्ड रावेदिवसममु स्थापयद्धान्यराशं ॥४५। भ्रातः खादेदथेनं तदन छथ पिबेद्वारि जायेत मुक्ते वातामश्टेष्मपित्तामयखुडमगरुग्गुल्मदुर्नाममेहान्‌ ५ ४< ॥ इति बहद्रसोनपिण्डः अथेरण्डगरी- चरण्डकीजमस्जा समविश्वदहाकराखहिता । गुटकीक्रता प्रमाते क्ता सामनि जयति ४९१ इत्येरण्डगुटी \ ॥ अथेरण्डतेलम्‌- आमवातंगजेन्दाणां शरीरवनचारिणाम्‌ । पक पव निहन्ताऽस्ति सुबरकस्चेहकेसरा ॥ ५० ॥ शस्येरण्डसेटम्‌ । अथ कज्जकषट्‌पटलक चतम्‌- हिज्ुः जिकटुकं चथ्यं माणिमन्थं तथेव च । कल्क करत्वा तु मतिमान्घुतप्रस्थं विपाचयेत्‌ ॥ “५१ ५ आरनालादटक दुरा तत्स्पिजंठरापहम्‌ । शूट वेबन्धमामाहमामवातं कटिम्‌ ॥ ५५२ ॥ नाङायेद्रहणादोषं मन्दायईीपनं परम्‌ । शति काश्िकषरपलकं घतम्‌ । अथ सेन्धवायं तेटम्‌- सन्धव अयसां रान्ना ङातपुष्पा यवानिका । «३ ॥ स्वाजकामारेचं यु च्युण्ठी सोवर्चं विडम्‌ । वचाऽ्जमादा जरणं पोष्करं मरिचं कणा ॥ “= ॥ पठ मधप चाऽपि भस्येकं सृष्ष्मचूणितम्‌ । भस्थमरण्डत्टस्य प्रस्थ च शतपुष्पजम्‌ ॥ «५.4 ॥ ककं इदेगुण दत्वा मस्तु च द्विगणं तथा। एतत्स मृत्य संमारं शनेमद्रथिना पचेत्‌ ।॥ «द ॥ पसंद्धमतत्पयोक्तव्यमामवातहरं परम्‌ । पानाभ्यखनयोबंस्तो इरुतेऽथिबलं तथा ॥ «७ ॥ इति सेन्धषाथं तेटम्‌ । १ के, रक्ति। { जिनक्तितमस्तरङ्गः ] वहद्योगतराङ्गःण । चट्ट्‌ अथ शुरण्ठाखण्डपाकः- नागरस्य पलान्यष्टौ घतस्य पटर्विंङातिम्‌ । क्षीरद्धिभस्थसंयुक्तां खण्डस्या्धतुखां न्यसेत्‌ ५ ५८ ४४ बयोषातरिजातकद्रष्यास्पत्येकं च पटं पलम्‌ । निदध्याच्चुर्णितं तत्र खादेदथिवटं परति ॥ ५९ ५ आमवातप्रशमनं बलपुशिविवधंनम्‌ \ वष्यंमायुष्यमोजस्यं बलीपङितनारनम्‌ ॥! ६०५६ इति शण्ठींखण्डपाकः । अथ पच्चाननवय- महाराल्लादिना योगराजगुग्गुटुरप्षटम्‌ । अमवातकरदीपुषटस्धिश्षोथरुजां जयेत्‌ ॥ दशै क परस्येकं प्च्चिरशाजं च तपनीयष्टङ्कणं सेन्धवं वस्थं तीक्ष्णहलाहटावथ पले वेभ्वानरभेष्ठयोः । युद्धो गगगुटरखलि घतयुतामेषा द्विमाषा वदी सभष्ठाक्रथनामवातपवनातङ्कमपञ्वानना ॥ ६२ ५ इति पञ्चाननवरी । अथाजमोदावदी- दीव्वय्मन्थिकणोषणामरभिरोसिन्ष्वभिवेष्छं समं वेद्यां दृक्ञ नगराच विजया * शापं च तुल्यो गुडः ४ विश्वाचीगरगधसींगुदकरीप्रखास्थिजङ्घाभिद्‌ा- शोफामानिटपाण्डतणियुगले श्टेष्मानिटे सोष्णक४५६३।१ इत्यजमोद्ावरी । दुधिमत्स्यगडक्षीरपोतकीमाषापष्टकम्‌ । वजयेदामवातातो मांसमानुपजं च यत्त्‌ ॥ ६४ ॥१ अभिष्यन्दिकिराये च ये चान्ये गुरुपिच्छिटाः ४ वजंनीयाः प्रयत्नेन सामवातार्दितेर्मरेः " ६.९ ५ हितं यूषं च कौीटस्थं कलायचणकस्य च । यवाश्च कोरद्षान्नं पुराणं शादटिषषटिकम्‌.॥ ६६ ॥ ऋक्‌. बिजया तुम्बरूपिण्णी दरीतदीत्ययेः । ६१२ जिमलमड विराचता~ | चतुनवातेतमस्तरङ्गः.}. लावकानां तथा मासं हितं तक्रेण सस्क्रृतम्‌ । पटोलं गोश्चरं चैव अ्युषणं कारवे्टकम्‌ । कनि ॐ क (> @ क वास्तूकं शाकमारीषं काकं पौननेवं हितम्‌ ॥ ६७ ॥ इति श्रीयोगतरङ्जिप्यामामवातनिदानचिकित्साकथनं नाम ननिनवतितमस्तरङ्गः ॥ ९३ ॥ भथ चतुर्मवति तमस्वसरङ्घः । शवल्यववत अथ शूकनिदानम्‌- दोषैः पुथक्समस्तामद्रन्दरैः शूलोऽषटधा मवेत्‌ । सर्वष्वेतेषु डारेषु प्रायेण पवनः प्रभुः ॥ १॥ हेतुमाह- ध्यासामयानादतिभेथुनाच् प्रजागराच्छीतजलातिपानात्‌ । कलायसुद्रादकिकोरदूषादत्य्थदश्षादङानाभिषातात्‌ ॥ २॥ कषायतिक्ातिविरूढकान्न विरु दध वद्ुरकश्चष्कशाकात्‌ । विण्मूजद्युकानिलबेगरोधाच्छोकोपवासादतिहास्यमाष्यात्‌ ॥ ३॥ वायुः प्रवद्धो जनयेद्धि शलं हत्पा््वेपष्ठतरिकबस्तिदशे । जीणे प्रदोषे च घनागमे च शीते च कोषं सय॒पेति गादम्‌ ॥ ४ ॥ सहमंहृशोपशमपरकोपौ विङ्ातसंस्तम्मनतोदमेद; । संस्वेदनाम्यखनमर्दनाेः निग्धोष्णमोज्येश्च शमं प्रयाकति॥५॥ स्षारातिती्णोष्ण विद्ाहितेट निष्पाद पिण्याकङ्कुटसव्थयुषेः ५ कटम्लसोवीरसुराविकारेः कोधानलायासरविप्रतापेः ॥ ६ ॥ अाम्यातियोगाद्कानैर्बिदग्धेः पित्तं पङुप्याऽऽश्यु करोति शुटम्‌ तुण्मोहङहा्तिकरं हि नाभ्यां संस्वेदमूरछाथरमरोषयुक्तम्‌ ॥ ७ ॥ मध्यंदिने कुप्यति चार्धरात्रे निद्राघकाटे जलदात्यये च । शीते च शीतैः समुपैति शान्ति सस्वादुशशशीतैरपि मोजनेश्च ५८॥ अन्रपव्ारिजकिलारपयोबिकारे- मारेष्ुप्शटक्कुशरातिटशष्डुटीभिः । अन्येग्रंटासजनकैरपि हेतुभिश्च न्ठेष्मा प्रकोपमुपगम्ब करोति शुभ्र ॥ ९॥ [ चतुनवतिमस्तरङ्कः 1 चुहयोगतरद्गिणी १ ६१८ ह लासकाससदनारुचेस्रसके- शामाक्षये स्तिमितकोष्ठशिरोगुरुत्वेः । सक्ते सदेव हि रुज कुरुतेऽतिमाचं सूर्योदये च शिशिरे कुखमागमे च ॥१०॥ दिदोषलक्चषणैरेतेषिद्याच्छररं द्विदोषजम्‌ ॥ ११॥ सर्वेषु कोषेषु च सर्वलिङ्खः विया द्धिषक्सवंमवं हि शूलम्‌ ४ सुकष्टमेनं विषवञ्जकल्पं विवजंनीयं प्रवदन्ति तज्जञाः॥ १२१ तजान्तरोक्तानदोषशुखमाह- अतिमानं यदा शुक्तं पावके म्रठतां गते | स्थिरीङतं मवेत्को्ठे वायुरावृत्य तिष्ठति ॥ १३ ॥ अविपाकगतं ह्यन्न शुं ताह करोति च । मुखाध्मानं विदाहं च हदि ुदविटम्बिकाः ॥ १४॥ विषच्यते छर्वयति कम्पते च परमुद्यति । अविपाकान्धवेच्छरलमन्नदोषसमुद्धवम्‌ \ १५ \ आटोपहृद्ासवमी गुरुत्वस्तेमित्यमानादकफप्रसेकेः । कफस्य लिङ्केन समानलिङ्गमामोद्धवं शुटयुद्ाहरन्ति ॥ १६ ।४ बस्तौ मारुतजं शूलं नाभ्यां पित्तिमवं वदेत्‌ । क फ द्धत्पार््वङुक्षिस्थं सवेजः सर्वदेहगम्‌ ॥ १७ 11 निगद्यमाणस्तं श्टेष्मा कुस्सिपाश्वेव्यवस्थितः । आअधष्पानारापसस्द्धः सखचामारव प्नस्तुद्नच्‌ १८ 1 उच्छसत्यथ वकेण न चान्नमभिनन्द्‌ति । न च निदासपेव्येव पाश्वलालमिहोच्यते।। १९ भद्धष्यति यदा ङुश्षो बद्धिमाक्रम्य मारुतः । तदाऽस्व मोजनं सक्तं दोषस्तन्धं प्रपच्यते ।। २० ॥ मुहः श्वसिति चाव्यर्थं मुहुः शठेन पीड्यते । न्रैवाएऽऽसनेन शयने तिष्ठन्वा ट भते सखम्‌ । २१ ५ घस्तो हृव्कण्ठपार्भ्वेषु स श्यः कफवातजः । कुक्षौ हृन्नाभिमध्ये तु स श्यः कफपित्तजः ॥ २२ ॥ दाहञ्वरकरो घोरो विज्ञेयो बातापत्तजः एकदोषानुगः साध्यः कुच्छसाध्या पद्ेदोषजः ॥ २२ ॥। 9९. विम मह विरविता- [ चतु्नवतितमस्तरङ्ग; ] सर्बदोषान्वितो घोरस्त्वसाध्यश्चाव्युपद्वः । हृव्डुसक्षिषस्तिशुटाश्च आमवातसमुद्ध वाः ॥ २४ ॥ वेदनातितुषाभूखा आनाही गारवारुच। । कासः श्वासश्व दिद्धा च शुटस्योपद्रवा दश्च ॥ २५॥ आनाहो गौरवं छर्दिर्ज्वरस्त॒न्णा अमोऽरुा चेः । कुशात्वं बलहानिश्च वेद्नातिप्रवतनमर्‌ ।। २६ ५ उपद्रवा दशेवेते यस्थ शुटेन नास्तसः एकदोषोस्थितः साध्यः कृच्छसाध्या एद्रदाषजः ॥४ सर्बदोषोत्यितो धोरस्त्वसाध्या भ्रूयुपद्रवः ।\ २.७ ॥ इति शखनिकानम्‌ । अथेतच्विकित्सा- अथ तिटकल्कस्वेदः- वमनं ट ङ्न्घनं स्वेदः पाचनं फटत्रतेयः क्षाश्चर्णांनि ग्टिकाः शस्यन्ते शुलटशान्तये ४ २८॥ ज्ञात्वा तु बातजं शटं खेहस्वेदरुपाचरत्‌ । पाथसः करशराण्िण्डिः सिग्पकाऽपे सतत्कटंः;॥ २९॥ आश्चक्ारी हि परवनस्तस्मात्त त्वरया जयेत्‌ । तस्य शुलाभिपन्नस्य स्वेद्‌ एव सुखावहः \॥\ २० ॥ तुषवारेविनिष्पिष्टतिलकल्कोष्णपोरलटी । श्राभिता जठरस्योष्वं महः गुलं विनाङायेत्‌ \\ ३१ ॥ इति तिटककलकस्वेदः अथ कार्पासादिस्वेदः- क{पाख्ान्स्यङ्कटत्यक्राात्टयवररण्डमलटात्प्सा वषा मूङ्णबाजकाशखिकयुतेरेकीङ्कतेर्वा पृथक । स्वेदः स्यादथ कूपरोद्ररिरःस्फिग्जानुपाद्ाङ्कली- गुल्फस्कन्धकटीरुजो विजयते निःरोषवातार्तिहा ॥ २२। इति कापांसादिस्वेद्‌ः \ अथ कुटत्थयुषः- [ कअ 5 क क क तिखेश्च गुटिकां कृत्वा ामयेज्जठरोपरे ५ श्ल खदु स्तर तेन कान्ति गच्छति सत्वरम्‌ ॥ ३२ ५ [ चतरुनैवतितमस्तरङ्कः 1 बृहधथोगमतरङ्किणी ॥ ६१५ नाभिखेपाज्जयेच्छरलं मदनः काञिकास्वितः । विद्वैरण्डतिलेवांऽथ षषिषटेरम्लेन पोटली ॥ ३४ ॥ चातात्मक हन्त्यचिरेण शुखं खेन युक्तस्तु इुटत्थयुषः । ससैन्धवा व्योषयुतः सलटष्वः सदिङ्कन्सोबर्चटदाडिमाढशचः १ ३५॥ इति इछठस्थादियूषः। अथ बलाद्काथः- बलापुननेवेरण्डवृहतीद्रथ गो श्चुरे; । काथः सदहिङ्कखलवणः पातो वातरुजं जयेत्‌ ॥ ६६ ॥ दति बल्ाद्क्राथः \ अथं करजावं चणम्‌- करखसोव्वंलनागराणां सरामठानां सममागिकानाम्‌ चयुर्ण कटरष्णेन जटेन पौर्त सरभीरद्यलं विनिहन्ति सद्यः ॥ ३७ ॥ इति कर्ाद्यं चूणम्‌ । अथेरण्डादिकाथः- शिखिं हिङ्कु सघुतं सदयः चूलं विनाक्षयेत्‌ । करसनीजमज्ना वा मृशं गुलं निक्रन्तति ॥ ३८ ॥ विश्वमेरण्डजं मूलं काथयित्वा शृतं पिबेत्‌ । हिङ्गु सोवर्चलोपेतं सथः बुलनिवारणम्‌ ॥ ३९ ॥ इस्येरण्डादि क्राथः । अथ हिग्वायं चुणंम्‌- शुखे निरन्नकोेऽद्धिरुष्णाभिश्व्चूणिताः पिबेत्‌ ४ हिङ्कप्रति विषाष्योषवचासोवर्चलामयाः ॥ ४० ॥ इति हिङ्ग्वायं चणम्‌ । इति वातश्ुलटः । अथ पित्तंशुकः- गुडशाटियवाः क्षीरं सर्पिदुग्धं विरेचनम्‌ । जाङ्गलानि च मांसानि भेषजं पित्तश्ुटिनाप्‌ ॥ ४१ ॥ धाच्या रसं विदार्या वा जायन्तीगोस्तनाम्बुना । पिबेत्सशशकरं सद्यः पित्तशूल निवारणम्‌ ॥ ४२॥ १६ चिम्रह्टमडविरावेता- [ चतुर्भवतितमस्तक्क् वामे व्पि्तश्लात पराटेश्चुंरसण्दाभमः पश्चाद्िरेश्येत्सम्यकिपत्तगुल्म विरेचने: ॥ ४३ ५ शीतावगाहाः पिना; सवात मण्डानि कांस्यानि जलष्टलुताने \ अन्यानि शस्तानि च शोतलानिं सचन्द्नादाश्च कराः सुङीत्ताः १४४१ मणगिराजततान्राणां माजंनानि गुरूणि च । तोयेन परिपणांनि शूलस्योापारे धारयेत्‌ ॥ ४९ ॥ शतावरीसयष्टचाह्ववास्यालकुङा मोश्चुरेः । शतं शीतं पिबेत्तोयं सशुङक्षोदशकरम्‌ ॥ ४६ ५ पित्तशुलारद्ाहश्चं हिद्धावरवामाच्छद्म्‌ । इवि शातावर्यादिक्ाथः । बुहतीगोक्षुरेरण्डकासेष्ु ~< > वाठिकाः ॥ ४५७ ॥ पीताः प्तिमवं गढ सदयो हन्युः सुङ्ारुणमर्‌ । अथ श्टेष्मचणम्‌- प्राटिद्या स्पित्तञटघ्नं धाचीचूर्णं समाक्षिकम्‌ । सगुडां घूतसंमिभ्ां मक्षयद्धा हरीतकीम्‌ ॥ ८ ४ इति पपिच्तथूटः अथ श्टेष्मशूलम्‌- जिलवणादिचूणेम्‌- सेस्वेय कोष्णसक्षारसक्ततकेस्तथाऽपरेः प्रवाभ्ब कफद्यूटा्लमथेनसमुपवासयेत्‌ ॥ ४९ ॥ शाल्यन्नं जाङ्गले मांसमरिषटं कटकं रसम । मद्यानि जीर्णो धूमं कफञुटे प्रयोजयेत्‌ ॥ ५० ॥ खवणञ्यसयुक्तं पञ्चकोल सरामटम्‌ । ॐ क सुखाष्णनाम्मस पात कणद्यटेहर परम्‌ ॥ ५१ ॥ इति त्रिठवणाद्िवर्णम्‌ । अथ जिदोषशुलम््‌- ग॒म्बुकचुणयोग- शङ्क चुणं सलवणं सहिङ्खः व्योषसंयुतम्‌ उष्णोदकेन तस्पीतं हन्ति चुं लिकोषजम्‌ ॥ «५२ ॥ इति शम्ब्रकुर्णायोगः { चङेवेकतितमस्तरङ्गः 1 बृहद्योगतरङ्किणी \ २.७ अथं मण्ड्ूराषटेहः- गोम्रच्चसिद्धं मण्डूरं चिर्पलाचुर्णसंयुतम्‌ । षिलिहन्मधुसपिभ्य गुलं हन्ति चिवोषज॑म्‌ ॥ ५३ ॥ , इति भण्डूरावटेहः । अथेशण्डद्वादशकम्‌- एरण्डफर्मलानि वहतीद्रयगोश्चुरम 1 पणिन्यः सहदेवा च सिंहंपुच्छीषश्छवालिकाः ॥ "४ ॥ अल्पेरेतेः शतं तोयं यवक्षारयुतं पिबेत्‌ । हि प्रथग्दाषमवं शुं हन्ति चातिजिदोषजम्‌ ॥ ५4 ॥ द त्यण्ण्डद्वदृक्क्म्‌ । अथाऽऽमशृकष्‌- अथ वित्रकाद्किाथः- जामश्नुले किया कार्या कफविनाशिनी । सेष्यमामहरं सर्वं यथ्यदिविवर्धनम्‌ ॥ ५६ ॥ चिच्रकयन्थिकेरण्डह्यठीधान्यजलेः शतम्‌ सदहिङ्कः सेन्धवविडमामदुलहरं परम्‌ ॥ ५९७ ॥ इति विज्रकादिक्ाथः । ू अआथरण्डसत्तकम्‌-~ एरण्ड बिल्वबुहतीद्यमातुलुङ्क- पाषाणभिच्िकटुभूटक्रतः कषायः । सक्षारहिङ्कटवणो रुबुतेटभिश्रः भोण्युरुमेदूहदव्‌यस्तनरष्च पेयः । «< धौ इत्येरण्डसततकम्‌ । अथ उन्हनशुटमू-- भथ कण्टका्यादिष् भिदिश्धिकाश्वहत्यो च ऊुशंकारोक्चुवाटिकाः ६ श्वदृष्रेरण्डमुलं च वारिणा सह पाचयेत्‌ "। पिबेत्सशकरकौव्रं शठे पित्तानिखात्मके ॥ ५९. ॥ इति कण्टकार्यादि । १ ग. ९०इमूटनूः } २ ग्‌. “भिमक. ६१८. जेमलमह्कावेराचता- [चतुनवातेतमस्तरङग अथ क्षासम्बयोमः- - क्षारोदक्तं पिबिदुष्णं फिष्पलीलवणान्वितम्‌ १ वातनश्छेष्मोद्धवं गुलं क स्षिश्युलं च नार्येद्‌ ॥ ६० ॥ इति क्षाराम्बुयागः । अथ बन्द पित्तश्टेष्मो्धवं शुं विरेकघमनेजंयेत्‌ । क्राक्षाररूषयोः काथः पित्तश्हेष्मरुजं जयेत्‌ ॥ ६१ ५ इति बरक्षाषिः ४ क अथ शूट स्रावास्णा वकाधः- अथ तुम्बुवांयं चुणम्‌- णं तुम्बुरुरामठज्िटवणक्षाराजमोकामया- वेञ्यूषणयपुष्कराह्वयक्रतं कम्मनि मागान्वितम्‌ । मन्दोष्णेन जेन पीतमखिं गुलं सगुल्मोवर- ध्माजाजीणेविबन्धमामपवनानाहो च शीघं जयेत्‌ ॥ ६२१ इति तुम्बवयं चूर्णम्‌ । अथ द्िक्षारायं चर्णम्‌- विश्वारुवकदकामलटयवाम्मसानु दिश्चारहिङ्कटवणज्यपीष्कराणाम्‌ । चुणं पिबेददयपुष्करिग्रहाम- पक्ाशयातिमुररुग्ज्वरगुर्मशुलखी ॥ ६३ ॥ इति दिष्षाराद्ं चणम्‌ \ अथ रुचकादिचर्णम्‌- चुण समं रुचकहिङ्गुसहोषधानां द्यण्ठ्यम्बुना कफसमीरणसंमवासु । हस्पाश्वप्रढजदसर्तिविषूविकासु पेयं तथा यवरसेन च विड्धविबन्ये ॥ ६ ॥ इति रुचका दिचुर्णम्‌ ॥ अथ तेटधाराबस्ति :- अहिमतिकजधारा निष्वतन्ती विदरूरा- वृपन थति हि शूलं चूटिनः गुदेशे । [ चतुतैवतितमस्तरङ्कः } बहद्यो गतर द्धिःणी । दश अपि च धररुञ्चकसेहबस्तिस्त्यपाने दटिति जयति शुटानीति दृखप्रतिज्ञा ५ ६५ ५ इति वेखधाराबस्तिः ! अथ पथ्यादिचणम्‌- पथ्याशकशकयववचुष्करमुलयुक्तां सं चूण्यं हिङ्गुजरिलातिषिषासमेताम्‌ । चुणं कवोष्णसणिलेन निपीय सयः शुखानि हन्ति पवनामकफोद्धवामि 1 ६६ ॥ इति पथ्यादि्दणंम्‌ । अथ हिङ्ग्वाया वटी- हिङ्गु सौववचेटं पाठां द्रौ क्षारौ ठक्णत्रयम्‌ । चयूणीङ्कित्य विधातव्यं भिषजा लद्युने रसे ॥ ६७ ॥ कर्षमान्ना वटी कत्वा तासामेकां नियोजयेत्‌ ६ हष्ट्टरे पाश्वंशुले च मन्यास्तम्मे च द्ारूणे | प्रयोज्या छ्ुस्ि्युखे वा मिषजा सिद्धिष्मिच्छता ॥ ६ ४ हति हदिङ्ग्वादयया वटी । अथ शुरिघुतम्‌- यताचतुयणो देय मातुलुङ्करसो द्धे । शुष्कमुलककाटाम्टकषायो दाडिमाद्रसः ॥ ६९ # विडङ्कः टवणक्षारं पथ्चच्छोटयवानेभिः। पाठमुखककल्केन सिद्धं शुटिधुतं मतम्‌ ॥ ७० ॥ हत्पाभ्वंशुटं वे श्वासकासहिक्षास्तथेव च । बध्गुल्मप्रमेहार्शोवातव्याधींश्च नङ्प्येत्‌ ॥ ७१ ॥ इति बुडिचूतम्‌ । अथ सूयेषभा वदी- व्योषयन्थिवचाशिडहिशगुजरणद्वन्द्रं विषं निम्बक दावैरादकजे रसेर्विमृ दितिं तुल्यं मरीचोपमा ॥ कर्तष्या वरिकाऽ्थ सा दिनमुखे सक्ता कवोष्णाम्बुनाः शुरं त्वष्टकिधं निहन्वि. सहसा सूयंपमा नामतः ॥ ७२५ इति सूर्यप्रमा वरी । ६२० जिमद्टमडहविरशिता~+ { चतुनवतित्रमस्तरङगः] अथ हिङ्ग्वादिनृणंम्- हिङ्ग्बम्ललिपटूयष टरकटसटी वुक्षाम्लदूीप्याह्टका- पादठाजाज्यजगन्धमूलहपुषाद्विक्षारसारामया ॥ दिष्माध्मानदिबन्धवष्मकसनभ्वासाभिसावारुचि- प्रीहार्शाचिखद्टगुद्मगलहद्रो गाश्मपाष्डुषणुत्‌।। ७२॥ इति हिङ्स्वा दिचूर्णम्‌ । अथ शरगजकेस्षरी रसः- पलमितशदुद्यल्बं म स्मितं गन्धचूणं वसुमिंतपलमानं चिख्िणीक्चारचूर्णम्‌ । लितयमिद्ममीष्टं क्षारतान्नाख्यमेत- दरति सकटशुटं पीतमुष्णोदकेन ॥ ७४ ॥ दिङ्कग्योषयौ मधुकरुचका चि्िणीक्षारताञ्नं सर्वं चेतन्मसणस्रुदितं पीतसुष्णोदृकेन ६ पित्तं यले शमयति नूणां तीत्रपीडासमेतं ध्वान्तं मानोरिव समुदयः साधुनामाष्टकं हि ५ ५७५ ॥ रसविषमन्धक पदंक्षारेण सिन्धु पिप्पली विभ्वेः । अदहिबल्यम्बुनि घुष्टः युटेमहरिद्िगुखोऽयमर ॥ ७६ ॥ इति च्युलगजकेससी रसः । अथाभिमुखो रसा रसरत्नपदीपात-- रसबलिममनार्क वेतसाम्लं विषं स्या- ल्सममिति पुथथभेतदावयेद्‌ यखमेतेः । कनक मुजगवलछीकष्टुच्छारीज यदिः कमलसदिदटवासासुशिराख(म्बुनीरेः ॥ \५७ ॥ अरुणसदुशशाकेमतुटु ङ्गोऽथ योज्यः पटगणरसतुल्यो मावयदाद्वृकाद्धिः । दहनवदनसंस्थो बद्यमानो निहन्ति भ्रबटपवनशृटं तदिकार्राश्च सर्वाम्‌ ॥ ७ ॥ इत्यभचि्मख्ये रसो स्सरत्नप्रदीपात्‌ । अथ शुलटगजकैसरी- श्रुदधद्धतं द्धा सन्धं यामेक मर्दयेद्‌ वदभ । लयोस्वुल्येषु तानेषु सपुदे तं तिरोधयेत्र ।॥ ७९. ॥। खहयीमतरङ्किणी 1. ६२१ ऊर्ध्वाधो टवणै दत्वा सद्धाण्डे धारयेद्धिषक्‌ । ततो ग्रजपुटे पक्त्वा स्वाङ्गशीतं समुद्धरेत ॥ <८० ॥ संपुटं चूणयेत्सक्ष्मं प्णखण्डे द्विगुखजकम्‌ भक्षयेच्च्ूटपीडातों हिङ्कनश्यण्ठीमरी चकम्‌ । <१ ५ जीरं बचा च तच्चूर्णं कषंयुष्णजछेः पिबेत्‌ असाध्ये नादायेच्छटं रसः शुटेभकेसरी ५ ८२ ॥ हृति शुखगजकसरी \ वेदनातितुषामुछां आनाहो गोरवारुची । कासभ्बासौ च हिद्छा च शुटस्योपद्क्य नव ॥ ८२३ ॥ ठयायामं मेथुन मयं टवणं कटुकानि च \ वेगरोधं शुचं क्रोधं व्जयेच्छ्रृलटवान्नरः ॥ <४ ॥ इति योगतरङ्किण्यां शुटनिदानचिकित्साकथनं नाम च्तुन- वतिततम्तरङ्कः ॥ ९9 1 [ श्चनवतितमस्तरङ्गः ) भय पश्चनवतितमस्तरद्ः + अथ प्रिणामशुरनिदानम्‌- श्व निदानैः प्र्पितो वायुः संनिहितस्तदा \ कफपित्ते समावृत्य शुठकारी मवेद्ली ॥ १॥ भुक्ते जीर्यति यच्छूलं तदेव परिणामजम्‌ । तस्य टश्चषणमप्येतत्समासेनाभिधीयते ॥ २५ सक्ते जीर्यति जीर्णीऽन्ने जीर्णे युक्ते च जीर्यति । जीर्णे जीर्यति अचछे च वोषेरनाल्पातिरुक्कमात्‌ ॥ 2 ॥ बवातजमाह- साभ्मानारोपविण्मू् विबन्धारतिवेपनेः । न्िरभोष्णोपश्मपरायं वातिकं वद्वदेद्धि षक्छ ॥ ४ ४ पित्तजनमाह- नुष्णाद्ाहारुचिस्वेवृकटूषम्डल वण? चरम्‌ ! शूलं छीतशमपायं पत्तिक टक्षयेद्धिषक्छ्‌ भ 4 भ २२ जिमहछछमहविरविता- [ कचनवतितमःतस्क } कफ जमाह छर्दिहल्ाससंमोहस्वल्परुग्दी घंसंततिः ॥ कदुतिक्तोपशशान्तौ च द्यं श्टेष्मात्मक वदेत्‌ ॥ & अथ जिदोषजम्‌- संसृष्टटष्छष्यं बद्‌ध्वा दिदोष परिकल्पयेत्‌ ५ निवोषजमसाध्यं वु श्षीणमासतबटानटम्‌ ४ \.७॥ जीर्णे जीर्यत्यजीर्णे वा यच्छ्रलमुपजायते । पथ्यापथ्यप्रयोगेण मोजना माजनेन च ॥ न शमं याति नियमात्सोऽन्नवव उदाहतः ५८ ५४ इति परिणामद्युटनिवानम्‌ । अथेतबिकित्सा- टङ्घनं परथमं कुर्याद्वमनं च विरेवनपर । बस्तिकर्म परं चाच पक्तिशृष्छोपशान्तये ॥ ९ ॥ वातजं दखछेहयोगेन पित्िजं रेचनादिना । कफजं वमनाथेश्च पक्तिशुलमुप्पचरेत ॥ १०॥ हन्द्रजं तद्वियोगेन ताञ्ञियोगेण सवजम्‌ । पक्तेथुखोपशान्त्यथं तच्च वान्ते विधिर्यथा ॥ ११ ४ पीत्वा तु क्षीरमाकण्ठं मदनक्राथसंयुतम्‌ । काम्नारकस्य पोण्ड्स्य कोशकारस्य वा रस्म ॥ १२४ कषायं वाऽय निम्बस्य कटुतुम्बीरसं बयाम्‌ । यथाविधि वमेद्धीभान्पक्तिशल्ार्दितो नरः; ॥ १३ ४ विडङ्ग तण्डुलं व्याषं चिवुहन्ती सकिज्रकम्‌. सवांण्येतानि समृत्य श्टक्ष्णचुर्णाकि कारयेत्‌ ॥ १४ ॥ गुडेन मोदकान्क्रत्वा मक्षयेत्पातरुष्थितः \ उष्णोदकाचुपानं तु दद्यादयिविवर्धनम्‌ ॥ १५ ॥ जये श्निदोषजं शुखं पारेणामसमुद्धवम्‌ १ इति विडङ्खगायो मोदकः अथ नागरादिकल्कः- नागरतिलगुडकल्कं पयसा संसाध्य यः पुमानदयात्‌ ४ उं परिणतिथूं सत्ताहाज्जयति बावश्यस्‌ ॥ २६ ॥ इति नागरादिकसल्कः; । [ पश्च नवतित्तपश्तरङ्गः 1 बहदध्ोगतरेङ्गिणी 8 ररे अथेरण्डादिभस्मयोगः-~- एरण्डव दह्धिशम्बकवर्षामूगोक्रं समम्‌ । अन्तर्दगध्वा पिबेद द्धिरुष्णाभिः पक्तिशुख जित ॥ १७ ॥ त्यरण्डादियोगः । अथ शम्बुकभस्मयोगः- शम्ब्रकजं मस्मपीतं जदेनोष्णेन तत्क्षणात्‌ पक्तिजं विनिहन्त्येतच्ब्टुं विष्णुरिवाद्रान्‌ ॥ १८ ॥ इति शम्बकमस्मयोगः । अथ शम्बुकादिशुरिका- शम्बूकः ॐयषणं चेव पञ्चेव लवणानि च। समाशा गुरिक्षां कत्वा कलठैम्बकरसेन वे ॥ १९ ६ पातर्मोजनकाटे च मक्षयेञ् यथाबलम्‌ । शुलाद्विमुच्यते जन्तुः सहसा परिणामजात्‌ ॥ २० ॥ इति शम्बूकादिगुरिका। अथ शम्बुकायो मोदकः- पटलानि चीणि काम्बूकाटोह चूणात्प्छद्यग । शरसाखनात्पटं चेकं लोहसिंहाणकात्पलम्‌ ५ २१ ॥ सर्वेः समा शकरा च मधुना च परिष्टुतम्‌ । स्धमेतत्समाहत्य मोदकान्कारयेद्धिषक््‌ ॥ २२॥ तान्मक्षयेसख्यत्नेन चुठे गुल्मे गुदामये । रिक्षेषतः पक्तिशुटे शोथे पाण्डूदरे भ्रमे ॥ २६॥ दुनांमकासे कच्छे च परमेहाभ्मरिवृद्धिषु। अथिमान्दे गुद्भंदो पीनसेऽर्धावभेद्के ॥ २४ ॥ इति शम्बकाद्यो मोककः । अथ रृष्णायं लोहम्‌- कृष्णामयालोह चूण विलिहन्मधुस्पिषा। परिणाममवं शटं सद्यो हन्ति छदार्णम्‌ ॥ २५ ॥ इति कष्णाद्यं टोहम्‌ । ६२४ विमहटभशहदिरषिता-+ [ पनकतितमस्तरङग 1 अथ पथ्याथं रोहम्‌- पथ्यां कछीहरजैः द्यण्दी तच््वूणं मधुसिषा । परिणामख्जं इन्ति वात्तपित्तकफात्मिकाम्‌ ॥ २६ ॥ इति पथ्यां रोमन । _ ॥ अथ जिफठायं लोहम्‌- जिफटालोहव्र्णी च यष्टीमधुकमेव ष्व । भध्ुसर्षिर्युतं लछाद्बा बुरे हम्ति जिवोाषजम्‌ ॥ २७ ॥ हति जिफलाद्यं लोहम्‌ । ू अथ चतुःसभो खोहः~ अभे तान्न रसो लोहं प्रस्येकौ मारित पम्‌ । सर्वमेतत्समाहत्य विपचेत्छुशलो भिषक्‌ ॥ २८ ॥ आभ्ये पटद्वादृक्के दग्धे शातपले वरे । पक्त्वा तच्च स्िपेच्चुणं उपरतं घनतां नयेत्‌ ॥ २९ ॥ विडङ्खः िफलावहधिजिकदट्नां तथेव च । क्षिष्त्वा पलोन्मितानेतास्यथा संमिभतां नयेत ॥ ३० ॥ ततः पष्ठ छ्युमे माण्डे स्थापये विचश्छणः + आत्मनः शमने चसे पूजयित्वा श्विं गुरुम ॥ 2१ ॥ तेन मश्चुनाऽऽमर्यं म्छयेग्माषकाकिकम्‌ । अषौ माषाः क्रमादययावम्मार्ां संस्तम्मयेसंतः ॥ ३२ ॥ अन्नपानं च दुग्धेन नारीकेटोदकेन चा । जी णशाकरशाल्यन्नमुद्रमांसरसाद्यः ॥ ३३ ॥ रसानामाविरुद्धामि कान्यन्याल्य््पे मश्चयेत्‌ + हन््रटे पाभ्वंधुलं च सामवातं कटि्हम्‌ ॥ ३४ ॥ गत्मधुटं च सर्व॑न्न यकृ्तफीद्योर्विशोषतः। अथिमान्यं क्षयः कुष्ठं श्वासः कासो विचर्जिका ॥ २५ ॥ अर्मरा मूजङ्रच्छ्र च योगेनानेन श्चाम्यति । ति चतुःसमो छोहः । ॥ अथ सामुदेयि चुणम- साघु सेन्धकं क्षारौ रुचके रोमकं विम्‌ ॥*३द्‌ ॥ दन्ती छोहस्नः किड्कं चि वुर्स्रणके समम्‌ ` 8 दथिगोग्रचपयसा मन्द्‌ फाक्कपावितम्‌ ॥ ३७ ॥ [ पश्चववतित्तमस्तस्क्गः ] बृहद्योगतरषद्खेणी ४. इ २५ तद्यथा्थिषलटं चूर्णं पिषेदुष्णेन धारिणा । जीणाजीणें च अशीत मांसादिघतसाधितम्‌ \॥ ३८ ॥ नाभिशुलं च हृनच्छ्टं गल्मपरहक्रतं च यत्‌ १ विद्ध्यषछठाटिकातङ्कः श्टेष्मजं वातजं तथा ॥ ३९ ॥ अन्नववं जरच्पित्तमजीर्णं अहणीभपि । अन्यान्यपि च शुखानि हन्स्येतन्ना् संशयः ॥ ४० ॥ विरोषेणेद के परिणामजशुलस्य विरोषेणेदमोष धम्‌ । अज दुन्स्यादीनां भस्येकं तच्चरणं चतुशुणमर्‌ । इति सायुदाय चणम्‌ । अथ भरीममण्डूरवरकः- यवक्चारकणाद्यण्ठीकोटयन्थिक चित्रकात्‌ ॥ ४१ ॥ भव्येकं पटमादाय परस्थं लोहस्य किटतः । कानः पचेवयःपात्रे यावष्वीप्रटे पनम्‌; ॥ ४२ ॥ दृत्वाऽशटगुणगोभ्चत्ं किङ ष्दुद्धादि चक्षणः । ततोऽक्षमानान्वदकान्योजयेत्सप्तराजतः ॥ ४३ ॥ आदिमध्यावसानेषु मोजनस्योचितस्य वे ६ स मगीमवटको छेष परिणामरुगन्तकः ॥ ४४ ध इति मीममण्डुरवटकः । अथ शतावरीमण्डुरः- संदततैध्य चर्णितं करत्वा मण्डूरस्य पटाष्टकम्‌ । कातावरीरसस्याषटो दश्चश्च पयसस्तथा ॥ ४९५५ पटान्यादाय चत्वारि तथा गव्वस्य सपषः । विपचेत्सर्बमेकस्थं यावव्पिण्डत्वमाद्चुयाव ५.४६ ॥|। सिद्धं तु मश्चयेन्मध्ये प्राम्ते मुक्तस्य चागतः; वातात्मकं प्तिमवं शुं च पारेणामजम्‌ ५ ४७ ॥ निहन्त्येव दहि योगोऽयं मण्डूरस्य न सशयः ॥ दुग्धे निर्वापणं कायं यद्वा बहृद्तारसे ५ ४< ५ अथ-वा चेमयसेरेव सोह केडस्य स्तश्म ४ रसो गन्धः ज्मः पाके वर्तिः स्याद्यदि मक्नात्‌ 11 ४९ $ ६ रै जिमहटटमडविरविताः [ पञ्चनवातितमस्तरङ्क} तदा पाकं विजानीयान्मण्डचरस्य न सहायः । इति शतावरीमण्ड्युरः । _ अथ तारामण्डूरवटको वृन्दात्‌- विडङ्खः विज्कं चव्यं चिफलाञ्यूषणानि च ॥ ५० ॥ नवभागानि चेतानि लोह किङ्समानि च । गोमुच्रं द्विगुणं द्स्वा मजादृद्विगुणको गुडः ॥ ५१ ॥ हानेश्द्रभिना पच्क्तवा छसिद्धं पिण्डितां गतम्‌ । सिद्धं ठ मोजनस्याऽऽवो मध्ये परान्तेऽपि भक्षयेत्‌ ॥ ५२॥ योगोऽयं कामयत्यद्य च्युछ वु पारेणामजम्‌ । क्टमलां पाण्डुरोगं च शोथं मेदानिटाशंसाम्‌ ॥ ५३ ॥ शुलार्तानां क्रपाहेतास्तारया प्रकटीकृतः । इति तारामण्डूरवटको वुन्दात्‌ अथ लोहगुग्गुडः- विफला मुस्तकं व्योषं बिड पोष्कर वचा ॥ ५४ ॥ वि्कं मधुकं चेव पटांशं श्टक्ष्णच्णितम्‌ । अयोमस्म पलान्यष्टौ गुग्गुोस्ताषदेव तु ॥ ॥ ५५ ॥ स पिषा मेटायेत्वाऽथ कषमा बरीङ्कतम्‌ । अयादमु प्पेबेत्कोष्णं वारिश्युखाद्धिसुच्यते ॥ ५& ॥ जीणन्नसंमवात्पाण्डोः कामलामा हटोमकात्‌ ॥ इति लोहशुग्गुटुः । अश्नदवाख्ये शुटे तु म तावत्स्वास्थ्यसुष्यते ॥ «५.७ ॥ यावत्कटुकपीताम्लमन्तं न च्छदेयेदववम्‌ । वान्बमाञे जरस्पित्ते द्युठमाड्य विनाङ्ञायेत्‌ 1। «५८ ॥ पितान्तं वमनं कृत्वा कफान्तं च विरेचनम्‌ । अश्नद्रवे च तत्कार्यं जरत्पित्ते यदीरितम्‌ ॥ «९ ॥ जरत्पित्तेऽपि तत्पथ्यं भोक्तमश्नद्रवे तु यत्‌ । आमपक्राशये शुद्ध गच्छेदन्नव्रवः शमम्‌ &० ॥ माषोण्डरीं सखवणां सखुस्विन्नां तेटपा चिताम्‌ ताजा सर्पिषा खादेदन्नदरवनिपीडितः ॥ ६१ ॥ %श., स्य भिषरबरः { प्चनवतितमस्तरङ्गः ] चहदयोगतरङ्किणी । दश धाच्ीफल मवं चणंमयश्चणंसमन्वितम्‌ ॥ यष्टी चुणेन वा युक्तं दिष्ययार्श्षोदेण वददे ॥ &२ ॥ श्यामाकतण्ड़ठेः सिद्धं सिद्धं कोदरवतण्डलेः । पियङ्ग्तण्ड्टेः सिद्धं पायसं ससितं हितम्‌ ॥ ६३ ॥४ गोडिकं सूरण कन्व कूष्माण्डमपि मक्षयेत्‌ \ कलटाययवसचून्वा सक्तून्वा छाजसमवान्‌ ॥ ६४ ॥ गौडिकं गेन संस्कतम्‌ । अथ गृडायं लोहम्- गोधूममण्डकं तत्र सर्पिषा गुडसंयुतम्‌ । ससितं शीलदुग्धेन परं यत्नं समाकरेत्‌ ॥ ६५ ५ अन्नठवे जरयित बहधिमन्दो मेद्यतः । तस्माद्ज्ान्नपानानि माजाहीनेन कारयेत ॥ ६६ ॥ कलटलाययवगोधुभाः श्यामाकाः कोरदूषकाः । राजमाषाश्च माषाश्च कुटत्थाः कङ्न्टाटयः ॥ ६७ ॥ नदुधिटु प्रसं क्ीर सर्पिगेव्यं समाहिषम्‌ । वास्तुकं कारवेद्टं च ककोाटकफलटानि च ॥ &< ॥ बिणो हरिणा मत्स्या रोहिनादयाः कपिलाः दतस्मिन्नामये शस्ता मता भनिविकित्सकेः ॥ ६९ ॥ गुडखामटकपथ्यानां व्ुणं भरत्येकशः पटम्‌ । चिपटं लोहकिडस्य तत्सर्वं सथधुसर्विषा ॥ ७०५ समालोख्य वमश्चायाद्क्चषमाचपरमाणमतः । आदिमध्यावसानेष मोजनस्व निहन्ति तत्‌ ॥ ७१? ॥ अन्नदवं जरत्पित्तं परिणामरुजं तथा । इति गुडाद्यं लोहम्‌ । अथ चिनेचाख्याो रसः- टङ्कणं शङ्कबेरं च स्वणद्युल्व मृत रखमरः ॥ ७२ ॥ आ््कस्य रसेश्वाऽऽ्दं मर्दितं खावरसपुटे ४ रुदूध्वा पुटे पचेन्मन्दं धिने्राख्यो रसो मवेत्‌ ॥ ७३ ॥ ॐ. क, दध्नः क्सः प्रकृतो रमो यस्य तत्‌ । क्षीरदधियुक्तं दी रमित्थथः ॥ ६२८ निमहटमह बिराचेता- [ पण्णवतितभस्तरङगः] भाषेकं मध्ुसर्विभ्यां लीदरवा चूण मिव दित । दिङ्जन्सेन्धवजीराणां पक्तेद्यकाद्धिमुच्यते ॥ ४७४ ॥ इति जिने्ाख्यो रसः । आनाहो गौरवं छर्विञ्वरस्तुष्णा अमोऽरुचिः । क्रशराव्वं बटहानिश्च वेदनातिपवतंनम्‌ ॥ ७० ॥ उपव्रबा ददोवेते पक्तिशुखस्य वारुणाः । माषादि शिम्बिधान्यानि मद्यानि वन्ति हिमम्‌ ॥ ७६ ॥ आतपं सरणि कोधे छुचं संधानमम्टकम्‌ । वजयेत्पक्तिशूखार्तस्तथाऽजीर्णं तिलानपि ॥ ७७ ॥ इति श्नीयोगतरङ्गिण्यां परिणामशखनिदानचिकित्साकथनं नाम पश्चनवतितमस्तरङ्कः ॥ ९.९ ॥ अथ षण्णवातेतमस्तरङ्गः । अथ वेगम्रहनिदानम्‌- वातविण्मूजजुम्माश्ुक्षवोद्धारवमी न्वियेः 1 ष्ठत्तष्णाच्छवास निदाणां धुत्योदावर्तसंमवः ॥ १ भौ बातमूच्पुरौीषाणां सङ्के भ्मानं क्टमो रुजः । जरे वातजाश्चान्ये रोगाः स्युर्वात नियहात्‌ ॥ २ ॥ आपगा परिका्तिका च सङ्कः पुरीषस्य तथोध्व॑वातः । पुरीषमास्यादथ वा निरेति पुरीषवेगेऽभिहते नरस्य ॥ २ ॥ बस्तिमेहनयोः शुं मूच्क्ृच्छं शिसोरुजा । विनामो वङ्क्षणानाहः स्यालिङ्कं मू्निगहे ॥ ४ ॥ मन्याजलस्तस्मरिरोिकारा जम्मोपघातात्पवनात्मकाः स्थः । तथाऽस्षिनासावद्नामयाश्च मवन्ति तीवाः सह कर्णरोगेः ` ॥ ५॥ आनन्दजं वाऽप्यथ ज्ोकजं वा ने्ोदकं प्राप्तमयुश्चतो हह । शिरोगुरुत्वं नयनासयाश्च मवन्ति तीवाः सह पीनसेन ॥ ६ ॥ मन्यास्तम्मः शिरःद्यलमर्दिताधविमेदक्तौ । इन्वियाणां च दुौबट्यं क्षवथोः स्याद्विधारणात्‌ ॥ ७ ॥ कण्ठास्यपुणव्वमतीव तोदः कुजश्च वायोरथ वाऽप्रच॒त्तिः । उद्वारवेगेऽभिहते मवन्ति जन्तोधिकाराः पवनप्रसूताः ५ € ॥ { व्ण्णवतितमस्तरङ्गः 1 बहद्योगतरङ्किणी । ४२९ कण्डूको ठार चिव्यङ्गङोफपाण्ड्ामयज्वराः । कुचहलटास्बीस्पाच्छर्दिनियहजा गदाः ॥ ९ भूताङाये वे गुदयुष्कयोश्च शोफो सुजा म्रच वि निअहश्च । हयकाभ्मरी तत्छवणं मवेचते ते विकारा वहते वु क्रे ॥ १०॥ तन्वाङ्मदावरुविः भमश्च क्षुधोऽभिधातावत्क्रशता च हष्टेः । कण्ठास्यशोषः भवणावरोधस्तुष्णानिरोधाद्धकये व्यथा च ॥११॥ धान्तस्य निःश्वासविनिय्हेण हकोगमोदहावथ वाऽपि गुटभः । जृम्माऽङ्गमवोंऽक्षिशिरोभिजाज्चं निदाभिषातादथ बाऽपि तच्छा ॥ १२॥ हति वेगग्महनिदानम्‌ ४ अथोदावतंनिदानम्‌- वायुः कोष्ठादगो खकः कषायकटुतिक्तकेः । मोजनैः श्टुपितः सद्य उदावर्तान्करोति षि ॥ १३ ॥ चातसमूच्पुरीषाणां कफमेदोवहानि वे \ स्रो तांस्यदावर्तयति पुसीषं चातिवतयेत ॥ १४ ॥ ततो हृद्कस्तिशुलातो हृह्ासारतिपी डितः । वातमूञजपुरीषाणि कृच्रेण लमत नरः ॥ १५ ५ कासश्वासपतिदयायदाहमहत्ुबाज्वरान्‌ । व मिहिक्छाक्ियरोगमनःअवणविश्रमान्‌ \ बहू नन्यां श्च खमते विकारान्वातकोपजान्‌ ॥ १६ ॥ आमं शक्द्वा निचितं कमेण मयो विवृद्धं विगुणानिलेन । प्रवर्तमानं न यथास्वमेनं विकारमानाहसमुदाहरन्ति । २७ ॥ तस्मिन्मवन्व्यायसमुद्धवे तु तृष्णाप्रतिह्यायशिरोविदाहाः। आमाहथे शुटमथो गखत्वं हृत्स्तम्भ उद्धारदिघातनं च ॥ १८ ॥ स्तम्मः कदीपष्ठपुरीषमूच्रदयुखोऽथ मूछछा शकरुतश्य छदिः । श््रासश्च पक्छाक्षयजे मवन्ति तथाऽलसो क्तानि च टश्षणानि११९॥ तृष्णाख्दयं दितं इ्धिषटं क्षीणं ्यकेरुपद्धुतम्‌ १ शङ्ृद्रमन्तं मतिमाघ्युदाव्तिनयुत्सृजेतः ॥। २० ४ इत्युदावननिवानम्‌ । य. दक्वा उ ॥ 41. पतिमलमहविरविता~ अथेतबिकित्सा- सर्वैष्वेतेषु च मिषगुद्ावर्तेषु करत्छशः । वायोः च्िया विधातव्या स्वमार्गप्रतिपत्तये ॥ २९॥ आस्थापनं मारुतजे किग्ध स्विन्नं विशोषतः । पुरषजे तु कतंव्यो विधिरानाहिक्नेदितः ॥ २२ ॥ सौोवचेराढ्यां मदिरा मूते त भिहते पिबेत्‌ । पलां वाऽप्यथ मेस्त्वन्नं क्षीर बाऽथ बचाम्कु वा ॥ २३ द्वारुबीजं तोयम पिबेद्रा लवणान्वितम्‌ । पञ्चमूलीशुतं क्षीर द्राक्षारसमथापि वा ॥ २४ ॥ यवक्षारं सितायुक्तं पिनद्धा मृदुचुणतमर । बरीकृष्माण्डयोस्तोयं सितायुक्तं पिबेद्‌ थ ॥ २.५ ॥ मूषकस्य विज्ञा देषा बस्तेरुपरि वा चरेत्‌ \ किद्चकानां प्रेषो वा कवोष्णो म्रज्नरोधहा ॥ २६ ५ अच्र सरव परयओीत मूजङृच््ाभ्मरी विधिम ! जेदस्वेदेरुदावर्तं जृम्माजं समुपाचरेत्‌ ॥ २२. ॥। अश्मोक्षोऽश्चुजे कायैः स्विन्न लिर्धस्य देहिनः । जरिचादययञनेधूमेर्िमेषाद्यवलोकनेः ॥ २८ ॥ क्षवजे क्षदयन्बेण चणस्थेनाऽऽनयेव्छषवम्‌ । उल्नारजे कमोपेतं चेिकं धूममाचरेत्‌ ॥ २९१ मक्षयेुचकं सपद खण्डं वा मथितान्वितमर ॥ वम्याघाते यथादोषं नस्यक्नेहादिभिजंयेत ॥ ३० ॥ बस्तिश्युद्धिक्छरश्वाएयं चतुगंाजलट पयः । आवारिनाक्षाव्कथितं पीतवन्तं प्रकयतः १५ १ ध शमयेयुः भिया नार्यः शुकरोद्ाव तिनं नरम्‌ । अन्नाम्यङ्खलावगाहाश्च मदिरिाश्वरणायुधाः ॥ २२॥. शालिः पयोनिखहाश्च हिते मे्ुनमेव च । श्ुद्धिधाते हितं निधं वष्यमल्पं च मोजनम्‌ ४ ३३ । सुष्णाघाते पिनेन्मन्यं यवागूं स्वादुकीतटाम्‌ । रसेनाद्यात्त विभान्तः अमन्वासार्दितो नरः ५ २४ ॥ निक्राषते पिबेददुग्धं माहिषं रजनीभुखे ६ तिटतेटेन ससज्य भूतटे शायनं चरेत्‌ ॥ ३५ # 9 ब्‌, मयेन र्छीः ॥ [7 ` उम्प्मवेनषश्षी-। { पण्म्वतितमस्तरङ्गः ] जहद्यो गतरद्धिणौ ॥ ६३९१ उदाषर््िनमग्वक्तं लिग्धगाचभुषाचरेतं । वर्तिकास्थापनस्वेदबस्तिरेयनकमणा ५ ३६ ॥ हरी तकीयवक्षारपीलनित्र ( तरि ) वृता तथा! घतेश्रूर्णं विविद पेयं ह्यदावतेप्रशान्तये । ३७ ॥ इति हरेत क्या द्िचुर्ण॑म्‌ । अथ दिरुत्तरं चणम्‌- दिङ्न्छु्ठवचास्वजिविडं चेति द्िरुत्तरम्‌ । पीतं मयेन तच्चृ्णंमरुवावतंहरं परम्‌ ॥ ३८ # इति दिरुत्तरं चणम्‌ । अथ प्रठेपः- वल्मीकस्चंत्करखस्य त्वङ्सुलफटपहटटवम्‌ ६ सिद्धार्थं चेति पिष्टानां मूञेणाऽऽखे पनं हितम्‌ ॥ उदावर्तेषु सर्वेषु सम्यग्वातानुरखोमनम्‌ ॥ ३९ ॥ इति प्रटेपः । अथ मदनादिफटवतिः- मदनं पिप्पली कु्ठं वचा गोराश् सर्षपाः । गडक्षीरसमायुक्ता फट वर्तिः प्रास्यते ॥ ४० ॥ इति मद्नादृपठटव तिः । अथ नाराचचुर्णम्‌- खण्डपलं चिवृता सममुपद्ुल्या कषंसंमितं श्टक्ष्णम्‌ ॥ प्राग्मोजनस्य समधु विडाटपद्कं िहेस्पाज्ः " ४१ ॥ एतद्काढएरसीषे पित्ते कणे च विनियोञ्यम्‌ । स्वादुनुंपयोग्योऽयं चूर्णं नाराचको नान्ना॥*२॥। इति नाराचचूणीम्‌ । अथ नाराचरसः- जैपाठेन संभः खतव्योषटङ्कणगन्धकैः ॥ नाराचः स्यादसो ह्यस्य माषः सर्पिः्ितायुतः । हन्त्युकावतं मानाहसमुदरांनाहमुल्मकम्‌ ॥ ४३२५ इति नाराचरसः । इति श्रीयोगतरङ्किण्यां 'वेगम्रहोदावर्तेनिदानचिकित्साकथनं नाम षण्णवतितमस्तरङ्गः ॥९६॥' कायन्य पिकः १ क. व्ात्रिच्यु | ६२२ जिमष्छमटकिरिविता- [ अष्टनव्रतितमस्तरङ्क | अथु सप्तनवतितमस्तरङ्कुः 1 अथाऽ<ऽनाहोपकमः- आटोप › इत्यादि निदानयुदावतांधेकारोक्तम्‌ । अथ चिक्ित्सोच्यत-- , ^ अथ वचा चृणम्‌- धचामयाविश्रकयावद्छुकान्स पिष्पलीका तिविषान्सङ्कुछठान्‌ । उष्णाम्बुनाऽऽनाहविमूढवातान्पीतखा जयेद्ाश्च रसोदनाशी।॥ १॥ हति बचा चूर्णम्‌ । रामठधूमविडव्योषगुडसूञविपाचिता । गदेऽञ्गछसमाव ति्विधेयाऽऽनाहटगुलनत्‌ ॥ २ ॥ इति फंटवर्तिः । इति श्रीयोगतरङ्किण्यामानाहचिकित्साकथनं नाम सप्तनवति. तपस्तरङ्कः ॥ ९७ ॥ अथाष्टनवतितमस्तरङ्ः । यस अथ गुल्मनिदानम्‌- दुष्टा घाताद्योऽत्यथं स्मेश्वाहारविहारतः ¢ ` छुबेन्तिः पञ्चधा गुल्मे कोष्ठान्ते यन्थिरूपिणम्‌ ॥ १ ॥ तस्य पञ्चदिेधं स्थानं पाश्वं हन्नाभिभस्तयः । ह न्नाभ्योरन्तरे मन्थि; संचारी यदि वाऽचलः ॥ २॥ वृत्तश्रयोऽपचयवान्स गर्म इति कीर्त्यते । स च्यस्ते्जायते दोषैः समस्तैरपि चो च्छ्ितेः । पएरुषाणां-तथा खीणां च्ेयो रक्तेन चापरः ॥। 2 ॥ उद्गारनाइल्यपुरीषचन्धं . तुप्त्यश्चमत्वमन्जषिङजनानि १ आरोपमाध्मानमपक्तिङक्छिरासन्नगुल्मस्य ववुन्ति विह्धम्‌ ।॥ ४॥ अरुचिः कृष्णविण्मूजं वात्ततान्न बिङ्जनष्‌ । आनाहश्योधष्ववातत्वं सर्थगुल्मेष ठश्चयेत्‌ ॥। «4 ॥४ रूदगान्नपानं विषमातिमगएं विचेष्टने वेगविनिञ्हश्य । सोकोऽभमि घासोऽतिमलक्षस्यश्च. निशन्नता चानिलगल्महेतः ॥\६॥ [ अष्टनवतिमस्तरङ्गः ] घुहद्योगतरद्धिणी 1 ६8 यः स्थानसंस्थानरुजाविकल्पं विड्वातसङ्क गट वक्बश्शोषम्‌ । ङयावारुणत्वं शि शिरज्वरं च हत्कुक्षिपा््वासशिरोरुजं च ॥ ७ ॥ करोति जीर्णेऽम्यधिकं भरकोपं भुक्ते यदुत्वं समुपेति यश्च । वातात्स गुल्मो न च तन्न क्षं कषायतिक्तं कटु चोपकोते ॥ < ॥ कट्वम्ट तीक्ष्णोष्णविदाहिरक्षक्रोधातिमद्याकंहूताशसेवा । आमाभिचातो रुधिरं च दुष्टं पेत्तस्य गुल्मस्य निमित्तमूक्तम्‌ ॥ ९॥ ज्वरः पिणासा बदनाङ्करागः शयुं महज्नीयंति मोजने च | स्वेढो विदहो बणवच्च गुल्मः स्परासहः पेत्तिकगुटमरूपम्‌।१०॥ शीतं गरुलिग्धमवचेष्टनं च संप्रणं प्रस्वपनं दिवा च \ गठभस्य हेतुः कफसंमवस्य सवस्तु दशो निचयात्मकस्य प११॥ स्तेमित्यक्ीतज्वरगाच्रसादहलासकासारुषिगरबाणि । होत्यं रुगल्पा कठिनोन्नतत्वं गुल्मस्य रूपाणि कफारमकस्य ॥१२॥ निमित्तछिङ्कगन्युपटलमभ्य गत्मे द्विदोषजे दोषवबलाबटं च । ्यामिभ्लिङ्ानपररास्तु गुल्मौछीना दिशेदोषधकल्पनार्थम्‌ ॥१३॥ महारुजं दाहपरीतमरमव द्घनोन्नतं शंघ्रविकाहि दारुणम्‌ । मनःक्रीराथिवलापहारिणं जिकोषजं गुल्ममसाध्यमादिहो त्‌ १४४ नवप्रस॒ताऽदहितमोजना या या चाऽऽमयर्म विसुजेडतो वा । वायुषि तस्याः परिगद्य रक्तं करोति गुल्म सरुजं सदाहम्‌ ।\१५५॥ पेत्तस्यं लिङ्घेन सभानिङ्कः विशेषणं चाप्यपरं निबोध 1 यः स्पन्दते पिण्डित एव नाङ्केशिरात्वद्यटः समगभटिङ्गः:।।१६॥ सरौधिरः खीमव एव गुल्मो मासे व्यतीते दृक्शमे विकित्स्यः॥१२५७॥ श्वास पिपासान्नविद्धेषा यन्थिमूढता । जायते दुबंखत्वं च गुद्मिनो मरणाय वे ॥ १८ ॥। संचितः कमशो गुल्मो महावस्तुपरिग्रहः । करतशुलः शिरानद्धो यदा कूम इवोन्नतः ॥ १९ ॥ दो्रुप्रारुविहलासकासच्छद्यरु चिच्वरेः । तुष्णप्तन्द्राभरविकयायेर्युज्प्रते न स सिध्यति ॥ २० गहीत्वा सच्वस्श्कासं छती सारपींडितम्‌ । इन्नामिहस्तपदेषु शोथः ऋषंति शु ल्म्स्निध्र ॥। २२ ।। इत्ति सुल्मनिद्रानम्‌ ४ 1 "रपि गगर भि (किणो चि मवण) = ७ 4 % भृ, न्य युस्म्य ख-\ ८ 9 † ६३४ िमहछमड विरचिता- [ अष्टनवतितमस्तरङ्च अथ विकित्सा- मात॒ट्ङ्गायवरेहः- गेव वातजे गुल्मे खलिग्ध स्वं दितं नरम्‌ \ क, क्म क सेर क निरूह ५ रोचितं कैश्च निरूहः सालुवासनेः 1 २२ ॥५ उषपावचर्धिष्क्पाज्ञो मात्राकाठविशोषत ४ । मात॒लङ्करो हिङ्गु दाडिमं विडसेन्धवम्‌ सुरामण्डेन पात्रव्यं वातगुट्मपश्चान्तये ^4 २२२ ५४ इति मातुलङ्ायवलठेहः । अथ नागरावयवलहः- नपमरार्धपलं दिङ्गर दे पठे लुं च्वितस्य च । तिलस्यैकं गडपलटं क्षीरंणोष्णेन पाययेत्‌ ५ २४ ५ वातगुल्मसुदावतं योनिद्यलं च नाशयेत्‌ । इति नागरद्यवलटेहः । श चु णम्‌ अथ हिङ्गुप्चकचुणम्‌- हिड्गुतेन्धववृश्चाम्लराजिकानागरेः समैः ॥ २५ ५ चूर्णं म॒ठ्मपर्मनं स्यादेतद्धिङ्गुपञ्चकम्‌ । इति हिङ्गुपञ्चकवुर्णम्‌ अथ केतकीकश्चारयोगः- स्वजकाकुष्सहितः क्षारः केतकिसंमवः ॥ २६ ॥ , $ | रे, क, ९ 1 पीतस्तेटेन छमयेद्धातगुल्मं खदारुणम्‌ ¦ इवि केतकोश्चारयोगः । अथ विच्रकायं घतम्‌- वातशगुत्मप्रतीकारे प्रङ्धप्यति यदा कफः ॥ २.७ ॥ शस्तमुष्टेखनं तच चूणायाश्च कफापहाः । चदि कुप्यति वा पित्तं विरेकस्तत मेषजस्‌ \ २८ ॥ कृषननैरप्बशान्ते च गुस्मे क्ोणितमोक्षणम्‌ । 1चजकव्योषसिन्धुत्थन्रथ्वीकाचव्यदाडितिः ॥ २२ ॥ % क, स्ङ्धितः ॥ [ अष्टनवतितमस्तरङ्गः ] बहो गतरद्धिःणरिः । 2६५५ दीप्यकम्रन्थिकाजाजीहपएषाधान्यकेः समेः । दध्यारनालबद्श्मलटकस्वरसेघंतम्‌ ॥ ३० ५ पक्त्वा पिवबेद्रातशल्मदोबंल्याटरोपद्छटयत्‌ १ इति विच्रकाद्यं घृतम्‌ । इति बातशुल्मः । अथ पित्तगुल्मः- पिततिगद्मे चिव च्च्णं पातव्यं चिरूलाम्बुना ॥ ३१ ५ विरेचिताय ससितं कम्पि च समाक्षिकम्‌ । द्ाक्षामयारसं गुल्मे पेत्तिकं सगुड पिबेत्‌ ॥ ३२ ॥ सशक्रं वा िलिहेनज्निफलाचुणसमुत्तमम्‌ 1 गरू; क टिनसंस्थानो गरुमांसोत्तराभयः ।* ३६ ॥ अथिवणस्थिरथ्येव स्नुद्यका गल्महून्मतः दाहद्ुलादिसंक्षोमस्वप्रनाशश्ारुचिज्वरेः ।१ ३४ ॥\ विदह्यमानं जानीयादइल्मं तसुपनादयेत्‌ । क्षिप्तः स्वपाणिना नाभिर्बंहिश्वाङ्कऽल्पवेदनः ॥ २५६५ इयावो बस्तिनिमस्तच वेधः शोधनरोपणम्‌ । अध ऊर्ध्वं दविधा वाऽपि स चेद्ाधः प्रपद्यते ॥ २६ ॥ द्वाद्शशाहमूपेक्षेत रश्चितव्यो ह्युपद्रबात्‌ । दां मोदा गदुग्धं च सितया मधुर हिमम्‌ ध २३७६ द्राश्चां परूषक धाञजीं खजर दाडिमं पसेताम्‌ । पथ्यार्थं पेसिके गल्मे क्छातोयं च पाययेत्‌ ॥ ३८ ॥ इति फिल्तगुल्मः । अथ कफगुल्मः- अथ क्षीरषट्षलकं घ॒तम्‌- सेदो पनाहनस्वेदतीक्ष्णसंसनबस्तिभिः योगेश्व वातशल्मोक्तेः श्ठेष्मगल्ममपाचरेत्‌ ध ३९ भे तिलिरण्डातसीबीजसषपेः परिखिष्य च ॥ श्टेष्मगल्ममयःऽपाजे खखोष्णैः स्वेदयेद्धिषक्ः ।\ ४० ४ एरण्डाकं वटेवाऽथ स्वोष्णं स्वेद्यं मुहुमुहुः । पञ्चमूदलीशुतं तोयमथ वा जींणंवारुणीम्‌ ।॥ ४१२ ॥ कफगुल्मी विबेत्कारे जीर्णे माध्वीकमेव वा यवानीुर्शतं तकं क्डिन खवणक्तम्र्‌ ॥ ४२५ & ३६ तिमहलमडविरविता- [ अष्टनवेतितमस्तरङ्गः] श्टेष्मगुल्मे पिबेद्रातमूजवचोदुटोमनम्‌ । पिष्वलीपिष्पलीमलचनव्याचेचकनागरेः ॥ ४३॥ पटिक्तैः सयवक्षरिरेर्घतप्रस्थं विपाचयेत्‌ । क्षीरपरस्येन तव्सपहिन्त गठ्म कफाटमकम्‌ ॥ ४४ ॥ गहणीपाण्डरोगन्न पुहकासज्वरापहम्‌ ॥ इति श्षीरषरपटकं घृतम्‌ अथ मिथ्कसरेहः- निवताजिषटादन्तीदशामृटं पटोान्मितम्‌ ॥ ४९५ ॥ जे चतर्गुणि पक्त्वा चतुमांगाषशेषिते । स्िरेरण्डतेटं च क्षीरं चेक साधयेत्‌ । संसिद्धो मिभ्रकः नहः सक्षादः कफगुट्मनुत्‌ ॥ ४६ ॥ इति मिंभकसेदः कुटत्थाखीणंशाटींश्च षषिकान्यवजाङ्खलम्‌ । मयं तटं चतं तकत कफगल्मे प्रयोजयेत्‌ ॥ ४५७ ॥ कट्यं बष््िफटन्यं च जम्बीरनीर ठवणानिं पञ्च । पचेति पिण्डस्वमपेति यावद्भयाणमाचं परिषेवयेत ॥ ४८ ॥ कठोरगुल्मस्य विनाङ्नाय गुवन्नपाकाय च दीपनाय ॥ ४९॥ श्टेष्मको बद्धमूटव्वा्यदि गुर्मो न शाम्यति । तस्य दाहं हृते रक्त इर्याद्न्ते शरादिभिः ॥ «० ॥ इति कफगल्मः १ अथ ससुष्टमुल्मः- अथ हिङग्वादिचुणंगुटिका- हिङ्कजिकदुकं पाठां हपुषाममयां सरीम्‌ । अजमोद्ाजगम्धे च तित्तिद्धीकाम्टवेतन्नौ ॥ ५१ ॥ वाडम पोष्करं धान्यमजाजीविचकं वचाम्‌ । दा क्षारो च लवणे चव्यं चेक चूर्णयेत्‌ ॥ ५२॥ चृणमेतत्मयाक्तव्यर्भन्ने पानेऽप्यनत्थयम्‌ ६ पारभुक्तस्याथ वा पेयं मयेर्नोष्णोदृषेन वा # ५३ ॥ वाग्वहद्रस्तिलेषु गुल्मे वातकफारभके । आनाह मूर्च्छेव शठे च शूकृयोतरिजे ४.५४ ॥ [ जष्टनवतितमस्तरङ्कः ] बहयोगतरङ्गिणी । ६२७५ गहण्यरशाविकारेषु फी हपाण्डवामयेषु च उरोविषन्धे हिक्धायां कासे श्वासे गटयहे ॥ ५५ ॥ मावितं मातुदयुङ्गस्य चु्णमेतद्सेन वा । बहुशो गुटिकाः कायां गुल्मध्न्यः स्युस्ततोऽधिकाः।) ५६१ इति हिङ्ग्वादिचु्णंगुटिका । गुल्मवान्मादिरां मण्डेरतेलमेरण्डजं पिबेत्‌ १ ससमीरे कफे तन्न सपित्ते छु पयोन्वितम्‌ ॥ ५७ १ इति संसृश्टगत्मः । अथ जिदोषगुल्मः- वरणा दिक षायस्तु गुल्म दोषच्रयोाच्थितम्‌ । हन्ति ह व्पाश्वशुकाढचये सोपद्रवमसङायम्‌ ॥ ५८ ॥ इति चिदोषगुल्मः । अथ सामान्यविधिः- लङ्घनं दीपन चनिग्धयुष्णं वातानुलोमनम्‌ ॥ बृंहणं च मवेदन्नं तद्धितं सवगल्मिनाम्‌ ॥ “५९ ॥ गह्मिनामनिलकश्चान्तिरूपायेः सर्वशो किधषिवदाचारतव्या । मारुते तु विजितेऽन्यमुदाण दोषमल्पमपि कम निहन्यात्‌ ।६०॥ सुखोष्णा जाङ्गलरसाः सुकिग्धा व्यक्तसेन्धवाः । कदटुजिषकसमायुक्ता हिताः पनेषु गुल्मिनाप ।॥ &१ ॥ कूम्मी प्िण्डिशिकास्वेद्‌न्कारयेत्डुशलो भिषक्‌ । उपनाहाश्च कतेन्याः सुखोष्णाः शात्वणाद्यः ५ ६२५ गटमस्थाने रक्तमोश्लो बहूुमध्ये {रोराव्यधः स्वेदाऽनुलोमनं चेव प्रहस्तं सवंशुल्मिनाम्‌ ॥ ६३ \ बष्टुरं मूकं मत्स्याञ््यष्कशाकानि बेदंलम्‌ । ने खादेद्ादुक गृल्मी मधुराणे फटानिं च ॥ ६४ ध वचामयाविडं शछण्ठीदहिङ्कमकरष्णा्िदीप्यक्ान्‌ । दिलिषर्‌चतरेकाश्पश्चसपपटलत्छकान्‌ ॥ &4 ॥ , चुणेयद्रज गछतं चूर्णं चेतद्यथाबलम्‌ । । नधुनोष्माम्बन्म वाऽपि पीतं गुल्मानपोहति ॥ ६६ ॥ 9 क, “मू । कृमिर्वि 1 ॐ म, (सचिचिः } स्के । ६ क, मदोनो ४ ६९६८ विम्टमहविरचिता- [ अ्टनवतितमप्तरङ्गः) शूलार्शाःश्वासकासन्नं यहरण(द्‌ापनः परम्‌ । हति बचाद्य चणम्‌ । अथ हङग्वाय चतम्- हिङ्गन्पुष्करमूला नि वुम्बुदाण हरातक चर ॥ इ ॥ हयामा विडं सेधतं च यवक्षार महषधम्‌ \ यवक्ाथोदकेनेतद्‌घतप्रस्थ पवेपाच्यत्‌ ॥। तेनास्य विद्यते गुत्भः सशरः सषारयहः ॥ &< ॥४ इति हिङ्ग्बादयं चूणम्‌ । अथ सामदादव्तः वातकर्चनिरोघेष सायुदराद्रकसषपः । करत्वा पायौ विधातव्या वतेय। मारेचाान्कतः ॥ &९ ४ इति सामद्रादिवतिः । अथ नादयक्षास्-- नादेयीकरजाकंशियुबहतींखुश्िल्व महलछातक- व्याघीकिद्यकपारिभद्रकजटापामागनापष्म्मेकान्‌ ॥ वासामष्ककषपारलासटखबणान्दग्ध्वा जद पाचेतान्‌ हिङूग्वा दिप्रतिवापमेतडवचितं गुल्माद्रष्टाषटेषु ॥ ७० ॥ इति नदियोक्चारः अथ वजन्ञार-- क्षीरं बञ्चतरूद्रवं ददक्षापलं तावत्पयोऽप्पकजं येक पटपञथ्चक च टखवण क्षार च पञ्चात्पकम्‌ । विंशाव्यकदटि्यंतं पवितरोः श्षीरेश्चतुभिः.पट- मंद्धाण्डे गुरुमाग्तो गजपुटे बह्वा विपक्रा क्तम्‌ ॥ ७१ ॥ सं चुण्याथ कटुजयं चिपटमप्येकं पट रामर सर्वं वञख्पुनीतमेतद्मले पारे छख स्थापयेत्‌ । वञ्ञक्षार इति प्रणाशयति वे गल्भानुदान्नणां पीतस्तक्रयुतः पभ्रमातसरमये कषप्रमाणं कमात्‌ ॥ ७२॥ मन्दाभिं सविषुचिकामरुवचितामापाण्डतां क्षाणतां श्वासं कास्ममजीर्णश्ेत्यपवनव्याधीन्बट!सोद्धवान्‌ । % क. <ग्मिदं निहन्ति संकरान्यु?। [ जश्टनवतितमस्तरङ्गः ] बुहद्योगतर द्धिणी । ६३० वज्जक्षार इमान्ञिवायं भिषजां कीति स्वेधत्ते परां मार दवयति स्पुटं घटिकयोर्द्न्द्धे किमन्नं पनः \॥ ७३ ॥ इति वजक्षारः अथापरे वजक्षारः- सपुत्रं सेन्धवं काचं यवक्षारं खवर्वटस्‌ । टदङ्कःण स्वलजिकाक्षारं चूणमेषां विभावयेत्‌ ॥ ७४ ॥ अर्कक्षीरेः दुहिश्वीरेरातपे को षयेञयहम्‌ । अ्कपञच्ाणि िप्तवा तैरकमूटाम्बुपेषितिः ।॥ ७५ ॥ नियोज्य हण्डिकामध्ये रुद्ध्वा गजपुटे पचेत्‌ । तत्क्षारे चुणंमानं च उयुषणं शेफं रजः ॥ ७६ ॥ जीरकं रजनीवद्धिनवभागं समं समम्‌ । श्लाराधंमेतदधं च मेट्ित्वा प्रयोजयेत्‌ ॥ ७७ ॥ चज्जक्चषारसोऽयभ दितः स्वयं देवेन शभना । सर्वोदरेषु गुर्मेष दाल शोथे च योजयेत्‌ ॥ ७८ ॥ चाताधिके जलेः कोष्णे घैतेः प्ितताधिके हितम्‌ । कफे गोमूजसंयुक्त काखिकाट्धं चिदोषजे । वज्क्षारमस्ं वेद्यो मन्द्ाम्ेदीपनं परम्‌ ॥ ७९ ॥ इत्यपरो वजक्षारः । अथ दाधिकं घुतम्‌- कटचयं बह्धिफटन्रयं च जम्बीरनीरे ठटवणानि पञ्च 1 पचेत र्िण्डस्वसपेति यावदयाणमानं परिषेवयेत ॥ ८० ॥ कटठोरगुल्मस्य विनाशनाय दितं सदा पराक्तमिंद्‌ मह्‌षधम्‌ ८११ विडदाडिमसिन्धूत्थहुतभुग््योषजौीरकेः १ हिङ्कसोवर्चटक्षारचक्र वक्षाम्टबेतसेः ॥ ८२ ॥ बौजफएररसोपेतेः सपदंधिचतुगुणम्‌ । साधत दाधेक नान्न गलमहव्छुहसुत्परम्‌ १२१५ ति दाधिकं घतम्‌ । अथ रक्तगल्मचकित्सा- गशाताहाादकल्कः भ्रसिग्धषस्विन्नकोष्ठाया योज्यं सेहविरेचनम्‌ । शताहाविरनबिल्वत्वम्वारु मार्गकण्येदवः ॥ ८४ ॥ ४० पचे मह्छमह्क विरचित- ॥ आष्टनवतितप््षङ्क) कल्कः पीतो जयेद्ल्मं विक थन रक्तजम्‌ ॥ <५ ॥ शति शताह्नाद्किल्कः । अथ तिलकाथः- तिटक्राथो गुडव्योषहिङ्कभागीयुतो हेतः । पीतो रक्त मवे गुर्मे नष्टपरुष्पेऽपि योषिताम्‌ ॥ <६ ॥ डति स्तेटक्राथः । अथ पठाशक्चारवुतम्‌- पलटाञ्चक्षार्तोयेन सर्पिः सिद्धं पिविद्रधूः । य स्मिन्नवसरे क्षीरतोयसःध्थयुताद्िषु ॥ < ॥ फेनो दमस्य निन्यंक्तिनंषटदुग्धसमाक्रतिः । स एव तस्थ पाकस्य काटो नेतरलक्षणः ॥ << ॥ अकल्कमेव घुतमेतद्विष्क्छव्यम्‌ । डति पलाराक्षारघ॒तम्‌ । अथ कटारा घ॒तम्‌- कह्कारसुल्पटलं पञ्च कुम्रदं मदुयशिकाम्‌ । पक्त्वाऽम्बुनेव्कप्थेन जीवनीयो पकट्कितम्‌ ५ ८९ ॥ चतं पक्क नवं पीतं रक्तपित्ताञ्चगुल्मदुतर । वाहतुष्णाज्वरच्छर्दिंयोनिकोषहरं परम्‌ ।॥ २० ॥ डति कङ्काराद्यं घतम्‌ । उष्णेश्च भेद्येद्धिसै विरमसुम्दरे हितः । अतिप्रकत्तमघ्रं तु भिन्ने गुर्मे निवारयेत्‌ ॥ ९१ ॥ शक्त पित्तहरेयोभेवातच्चेश्व मरुदूवान्‌ १ अच रस्ः- वियाधरस्वः- गन्धकं ताक ताप््रं स्ततान्नं मनःशिलाम्‌ ॥ ९२॥ छद्धसखतं च तुल्यांशं मदयेद्धष्दयदपि 4 पिप्पल्यास्तु कष्राग्रेपा वञ्चीष्छीरेण च चिः 11 २दइ्‌ ॥ निष्का्धं मक्षयेत््षौदे गुरमपुीह्येदरं जयेत्‌ । स्स विद्याधरो नान्ञा गोमूज्जं च पिकेन । ०५४ ॥ इति त्विय हथरस्सः ३ { मधमेवतितेमस्तरङ्गः 1 धंहद्यी गतर्द्धिणी 1 ६४१ अथ वङ्गश्वरः- मस्मसूतं वेद्धुःमस्म परस्येकं कश्पयेत्पदम्‌ । गन्धक मतताभ्रं च प्रस्येकं तु चतुष्पलम्‌ ॥ ९९५ ॥} अकक्षीरैर्दिनं मर्यं तत्सर्वं गोटकीङ्कतम्‌ । संरुध्य भूधरे पच्यास्स्वाङ्गन्शीतं समद्धरेत ५२६ ५ एष वङ्केर््वरो नान्ना ष्टीहगुटमोद्रं जयेत्‌ । दिगुखं हविष्ष लीरवा निष्कां भ्वेतपुनर्नवाम्‌ ॥। ०५७ ॥ गोप्नजपिष्टां प्रपिबिव्रजनीकातमोजलेः । इति वककभ्वरः । अथ गृल्मारिः- सुतं गन्धं कणापथ्यास्तुल्या आरग्वधाभ्बुमिः ॥ ९८ ॥४ मवैयेह्जिदुग्धेश्च तन्माषं मधना छित्‌ । जीणां जलोदर हन्ति पथ्यं शाल्योदनं दधि । चिश्वाफटरसं चालु पिषेत्संशीखिते रसे ॥ ९९ ॥ इति गल्मारेः । शङ््दावो जयत्याद्यु पथ्यासेन्धवसंयुतः । दुःसाध्यानपि गुमा श्च परथुलोपदवोत्कटान्‌ ॥ १०० ॥ इति ओीयोगतरङ्किण्यां गुर्मनिदानचिकित्साकथनं नामा- छनवतितमस्तरङ्गः ॥ ९८ ॥ भथ नवनवतितमस्तरङ्गः । अथ इवोगनिदानम्‌- अत्युष्णगुषैम्टकषायतिक्तथमामिधाताभ्यग्नपरसङ्ग; । सं विन्त्ैर्वगविधारणेश्च हदामयः पञ्चविधः पदशः ॥ १ ५ दषयित्वा रसं दोषा विगुणा हृद्य -गताः । हदि बाधां परङ्ुर्वन्ति हृद्रोगं तं भचक्षते १२८२-५ आयम्यते मारुतजे इदयं तुद्यते यथा । निर्मथ्यते दीर्यते च स्फोस्यते पास्यतेऽपि अ | ३ ।॥ &यर विमहल्टमड विरचिता- [ नवनवतितमस्त्रङ् तृष्णोष्मदाहचोषाः स्युः वेत्तिके इद्यङक्ुमः १ धूमनं च प्रां च क्रेव्‌ः शोषो मुखस्य च ।॥ 2 ॥ मोरवं कफस खावोऽरूचिः स्तम्भोऽभिमाद्‌वम्‌ । माधुर्मपि चाऽऽस्यस्य बलासावतते हृदि ॥ «4 ५ विदयाञ्चिदोषजं वाऽपि सवंलिङ्ध हदामयमर्‌ । विदोषजे तु हदोगे यो दुरात्मा निषेवते ॥ ६ ॥ विलक्षीरशडादीनि यन्थिस्तस्येव जायते । भर्भकदेशे संद्धदं रसश्वाप्युपगच्छति ॥ «७ ॥ संकेदात्करमयश्वास्य भवन्त्युपहतात्मन्नः । तीधा्ितोवं कृमिजं तहोषखयख्ंकटम्‌ ।॥ ८ ¶ उत्करः छीवनं तोदः गुलं इछासकस्तमः । अरुचिः इयावने्रत्वं शोषश्च करमिहृदुजिं ॥ ९ ॥ कमः सादो रमः ज्ोषो ज्ञेयास्तेषामपद्रवाः \ क्रमिजे करमिजातीनां श्छेस्मिका्णां च ये मताः॥ १०॥ इति हतो गनिदानभ्‌ । अथ वतहदोगः- पिप्पस्यादिचूणंम्‌- वातोपसुष्टे हृद्ये वामयेत्लिग्धमातुरम्‌ 1 द्विपञ्चमूल्छीक्ताथन सखसेहटवणेन का ॥ ११ ॥ पिप्पल्येखा वचा हिङ्कुः यवक्छारोऽथ सेन्धवम्‌ । सोवर्चखमथो इाण्ठी दौप्यश्चेति किचूितम्‌ ॥\ १२॥ फटधान्याम्टकोटस्थद्‌ धिमद्यासवादिभिः । पाययेच्छुद्धेदह्ं च वातहदोगशान्तये ॥ १३ ॥ इति पिप्पल्या दिच्ि्णंम्‌ १ अथ पुष्करमृलादं चुर्णम्‌- सपुष्कराख्यं फठेपुरमूलं महोषधं सट्यमया च कल्काः । व्षीराम्लसषपिलवणेवि मिश्ाः स्युव तहु द्रागहरा नराणाम्‌ ॥ १४॥ इति पुष्कराद्ं चुणंम्‌ । इति धातहदोगः १ 9 क. “जि छोत्नः सा॥ ३ ग, ^सपन्रम्‌ {[ नवनवतितमस्तरङ्गः ] चहद्योगतरङ्किर्ण। १ &४३ अथ पित्तहागः- ाक्षायं चुणेम्‌- श्रीपर्णी मधुकं क्रोदं सितागुडजटैवमेत्‌ । प्कलिपसष्टे हृदये सिश्चेत मधुरः शतैः \ घतं कषाया शारिष्टान्पित्तज्वरविनाहनान्‌ ॥ १५ ॥ ही ताः प्रदेहाः परिषेष्वनं च तथा विरेको हदि पित्तदुडे ।. क्ाक्चासितक्षौदपरूषकेः स्याच्छुदद्धे च पित्तापहमल्नपानम्‌) १६॥ भहारहुसाहरीतक्योस्तुल्यक्ाकरया रजः । पीतं हिमाम्बुना हन्ति प्तिहृष्ठोगमखसा ॥ १७ ॥ इति द्राक्षाद्यं चणम । | अजनस्य त्ववा सिद्ध क्सीरं पित्हदतिनजितः । सितया पञ्चमूल्याः वा बया मधुकेनवा॥ १८५ इति पिच्दूकागः। अथ कफहदोगः- ४०२ जिवरतायो चुर्णकाथो- बरद्रोगे कफजे स्विन्नं खुवान्तं ठङ्धितं नरम्‌ । कणफ्चै्षषजेयुंङयाज्ज्ञास्वा दोषबलाबलम्‌ ॥ १९ ॥ चिवत्सर्ठीबलाराञ्नाद्युण्ठीपथ्याः सपोष्कराः १ चणिता वा लुता म्चे पातव्याः कफट्रदधद्‌ ५ २० ॥ इति िवतायौ चुणेक्राथो । युक्मेटामागधीमृलं भ्रदीदं सर्पिषा सह 1 नाशयस्याद्च हृदढागं कफजं सपरिग्रहम्‌ ॥ २१ ५ इति कफट्ूढोगः । जिदोष म अथ चिदोषहबोगः- जिदोषजे लङ्घनमादितः स्यादन्नं तु सर्वेषु हितं विधेयम्‌ । चूणांनि सर्पति च वक्ष्यमाणान्यत्र प्रयोज्यानि भिषग्मिराञ्च॥२र॥ # कर वराद # ६४४ वनिमहछमहविरशिता- [ नवनबतितमस्तरङ+ १ अथ रुमिजहगोगः- हदे कृमिजे काच लङ्घनं चाथ तपणम्‌ । पशथ्यात्करमिहरं कमं कूमिरोगोक्तमाचरेत्‌ ॥ २२ ॥ इति ुमिजहकोगः । अथ सामान्यहदामयप्रतीकारः- हिङ्ग्वायं चुणम्‌- हिङ्गयगन्धाविडविभ्वङ्कष्णाङ्कुष्ठामयाविन्रकयावद्युकम्‌ । पिबेत्ससौषवंटपुष्कराल्यं यवाम्मसा गुलहदामयघ्नम्‌ ॥ २४॥ इति टिङूवाद्ं श्बुणम्‌ । अथ पृष्करायं चणंम्‌- चूर्णं पुष्करमटस्य मधुना सह ठेहयेत 8 हखासश्वासकासघ्र हदामयहुरं परम्‌ " २५ ॥ इति पुष्करा चूर्णम्‌ । अथ ककुभादं चूणम्र- शृतेन दुग्धेन गुडाम्मसा वा पिबन्ति चूर्णं ककुमत्वथों ये । हदोगजीर्णज्वररक्त पित्तं जित्वा मवेयुश्िरजीविनस्ते ॥ २६ ॥ इति ककुमाद्यं चूर्णम्‌ १ अथ दशमूलीकाथः- दृशमूटलाकषायस्तु टवणक्षारसंयुतः । पौतो निहन्ति सहसा हृदामयमसंशयम्‌ ॥ २७ ॥ इति दृकशमूटीक्काथः १ अथ वहमघतम्‌- शाताधममयानां तु सौवचंलपलद्वयम्‌ । पेत्कल्के घतं प्रस्थं दुच्वा धगरं चतुगंणम्‌ ॥४ धूतं वलमकं नान्ना ओष्ठं हृद्धोगनाङानमर ॥ २८ ॥ इति वह्वमघुतम्‌ । पथस्य कल्कस्वरसेन सिद्धं शस्तं घृतं सर्वहरकामयेषु ॥ २९ ॥ ११. छार) { शततमस्तरङ्कः 1 शहद्यो गतरङ्किणी | ६४द्द अथ जिनेनो रसः- रसगन्धाभ्रमस्मानि पाथवुक्षत्वगम्बुना । एक विंदातिधा घर्मे मावितानि विधानतः ॥ २० ॥ माषमान्रमिदं चूर्णं मधुना सह ठेहयेत्‌ ॥ वातजं पित्तजं श्टेष्मसंभूतं वा जिदोषजम्‌ ॥ २१ ५ कृमिजं चापि हदोगं निहन्त्येद न संशयः । इति निनेन्नो रसः । तेटाम्लतक्रगुर्वद्कषायभममातपमर्‌ ।॥ ३२॥ रोषखीमममविन्ताश्च माषां हवोगर्वास्त्यजेत्‌ । शालिश्ुह्धा यवा मांसं जाङ्कन्छं मरिचान्वितम्‌ । पटोटै कारवे च पथ्यं भाक्तं हृदामये ॥ ३६३ ॥ इति योगतरङ्किण्यां छद्ोगनिदान चिक्रेत्साकथनं नामेकोन- दाततमस्तरङ्गः ॥ ९.९. ॥ भथ चततमस्तरङ्रः 8 अथ मूजरुच्छनिदानम््‌- दयायामतीक्ष्णोषधिरूखमद्यप्रसङ्गःन॒त्यदुतपढयानात्‌ आचरूपमर्स्याध्यशनाद्जीणात्स्युमूत्रक्ृच्छ्ाणि नूणामिहाशौ।॥ १५ दोषैः प्रथक्चीण्यथ संनिपातात्तु तथा पञ्चममहमरीतः । षष्ठं विशा सत्तमकं तु श्युकात्तदष्टमं शल्यजमाहुरायाः ॥ २॥ युथग्मलाः स्वैः कुपिता निदानैः सर्वेऽथ वा कोपसुपेत्य बस्तो । मूञ्स्य मार्गं परिपीडयन्ति यदा तवा मूत्रयतीह कच्छरात्‌ ॥३॥ तीवा ख्जो वङ्क्षणबस्तिमेदरे स्वल्पं महमूज्यतीह वातात्‌ । पीतं सरक्तं सरुजं सदाहं पित्तान्भुहुमूं्यतीह कच्छात ॥ ४ ५ धस्तेः सलिङ्गस्य गरुत्वशोफौ भुजं सपिच्छं कफप्रच्छच्ड । सर्वाणि पाणि वु संनिपातादवन्ति तल्कृच्छरतमं ख कुच्छम्‌।।॥ वातादिङ्कगुरुत्वं च मून्रे पिच्छिरता वथा \ श्वयथुः मवेत्क्रच्कछे स्वल्परुक्रफसमवे ॥ & ५ भञवाष्िषु शल्येन क्षतेष्वभिहतेषु च १ न्वे , कि | मूचङच्र ई, तदाधातान्नायते सदाद्यरुणम्‌ ॥ ७ ४४ ६४६ जिमलमहइ विरवत [ शततमस्वरङ्गः ] वातङ्कच्छेणः तुल्यानि तस्य रूपाणि निर्विशेत्‌। शक्रुतस्तु प्रतीधाताद्वायु्वगुणतां गतः ॥ < ॥ आध्माने वातद्युटं च मच्क्रच्छरं करोति च! अहमरीहेतु तस्पर्वं मूच्ङ्च्छयद्ाहरेत ॥ ९.॥ छ्क्रदोषेखुपदते मूजमार्भ विदारिते । सह्ाक्रं मुच्रयत्कृच्छ्।दूस्तिमेहनगुलवान्‌ ॥ १० ॥ अमरी हाकरा चेव तुल्यसं मवलक्षणे । शकराया विहेषंतु शुणु कीतयतो भम ॥ १११ पच्यमानाऽङभरा पित्ताच्छोष्यमाणा च वायुना । विमुक्तकफसंधाना क्षरन्ती इाकंरा मता ॥ १२॥ हृत्पीडा वेपथुः शट इुश्चावयिश्च दुर्बलः । तथा मवति मूख च मृञ्रकरच्छं च दारुणम्‌ ॥ १२४ इति मुजङ्रष्छनिदानम्‌ । | अथ वातमुच्रुच्छरम्‌- अभ्यथन्रेह निरूहब स्तिस्वेदकोपनाहयत्तरब स्तिसेकाच्‌ । स्थिरादिभिवातहरेश्च सिद्धान्दयावसां्वाप्नेट मञ्चक च्छे ॥ १४५४ अश्रुता नागरं धाचीं वाजिगन्धां ्िकण्टकम्‌ । निक्राथ्य प्रपिषेत्काथं मूजङ्च्छ्री समीरतः॥ १५ ॥ इत्यमूतादिक्राथः \ इति वातभू्क्रच्छ्रम्‌ । अथ पित्तजम्‌चरच्छरम्‌- अथ तृणपच्मुकुकाथपयसी- सेकावगाहाः शिशिराः प्रदेहा यीष्मो विष्पिबं स्तिपयो विरेकाः ९ बाक्षाकदारोश्षुरसेषृतेश्च कृच्छ्रेषु, पित्तप्मवे च कार्याः ॥ १६॥ कुशः काशः शरो दमं इश्चश्चेति तुणोडवम्‌ । प्पत्तङ्कच्छरहरं पञ्चमूलं बस्तिविशोधनम्‌ ॥ एतत्सिद्धं पयः पतिं मेदरगं हन्ति शोणितम्‌ ॥ १४७ ॥ इति तुणपञ्चमूलक्ाथपयसी । 9 क! पिबेद्रातरोगा्तः शूठवान्मूत्रङ्‌ च्चूवान्‌. । { श्ततमस्तरङ्गः ] दृहद्यो गतर द्भिणी १ ६४५७ अथ शतावयादिक्ाथः- ङाताषरीसाशङ्शणश्वदंष्ाविदारिङालीक्षुरुसेरुकाणाम्‌ क्राथं सुकीतं मधुराक॑राभ्यां युक्तं पिबेव्येत्तिकम्‌ जकरच्छ्े ॥ १८ ॥ इति दातावयादिक्ाथः अथ हरीतक्यादिकाथः- हरीतकीगोक्षरराजवृक्षपाषाणभिद्धन्वयवासकानाम्‌ क्राथे पिचेन्माक्षिकसंप्रयुक्तं कृच्छ्रे सदाहे सरखुजे विबन्धे ॥ १९ ॥ हति हरीतक््यादिक्ाथः \ अथ शतावरीसपिंःपयसी च- ङातावरीकाकषकुकलभ्वदं चा विदारकेक्ष्वामटकल्कासदछ्म्‌ 1 सर्पिः परी वा सितया विभिभं कच्द्ेष पित्तप्रमवेषु योज्यम्‌॥२० हति डातावरीसर्पिःपयसी च । इति पित्तजभच्रकृष्च्छम्‌ ॥ अथ श्टेष्मरुच्छरम्‌- छवारोष्णतीक्ष्णौषधमन्नपानं स्वेदो यथान्नं वमनं निरूहः ६ तक्तं च तिक्तोषण सिद्धतैलं ब स्तिश्च शस्तः कफमर्क्ृच्छे ॥२१॥ भजेण सुरया वाऽप कद्टलास्वरसन वां कफक्रच््विनादराय सक्षमा 1पशां ञ्ुष्टि प्पनेत्‌ ॥ २२५ इति भ्टेष्मङ्कच्छ्रम्‌ । अथ तिदोषरुच्छम्‌- बरहत्यादिक्ाथः- सर्वं जिदोषप्रमवे त कच्छे यथामटं कमं समीक्ष्य कायम्‌ । तच्राधिके भाग्वमनं कणे स्याप्पित्ते विरेकः पवने तु बस्तिः ॥ २६ खहतीधावनीपाटायष्टीमध्ुकलिङ्ग-कास्‌ १ पक्त्वा क्राथं पिकेन्मत्यों कच्छे दोषत्रयोधवे ॥ २४ ॥ हति बहत्यादिक्ाथः गुडेन मिभ दुग्धं कदुष्णं कामतः पिबेत्‌ 8 म्रजङ्च्छेष स्वेषु शकरावातरोगचुक ४ २.९ ॥ % ब, ^तेलमस्मङ्गसस्तं ऋ $ ४८ जि मषटमह्विरविता-~ [ शततमध्तरङ्ग ] भयाभिधीतमूनररच्छरम्‌- भबृच्छ्ेऽमिघातोष्ये बातक्ृच्छरक्रिया हिता । तथाऽभिघातजे ऊवस्सिद्यो वणविकिस्सितम्‌ । पशथ्चवल्कल सेषः कवोष्णोऽञ्र भरशस्थते ॥ २ ६ ॥ मन्थं पिबेद्वा ससितं च स्विः वातं पयो वाऽ सिताज्ययुक्तम्‌ । धात्रीरसं चेश्ुरसं पिबेद्राऽभिषातङ्च्छे मङ्ख बिमिभम्‌ ॥२५॥ अथ शुक्रविबन्धनं छच्छरम्‌- श च्छे छक विबन्धोत्थे शिलाजतु समाक्षिकम्‌ । रालाहिङ्गयुतं क्षीरं सर्धिर्भिभं पिवेन्नरः ॥ २८ ॥ कवोषविद्ुद्धय्थं समदाः प्रमदाः भयेत्‌। वरणपञ्चकमूखेन सिद्धं सर्पिः पिबेद्पि॥ २९॥ अथ शरृद्धिषातनं रुच्छमू- गोभुरादिकाथः- स्वेवृचुर्णुकियाभ्यङ्गबस्तयः रयुः पुरीषजे । कृच्छ्रे तच्च विधिः कार्यः सवंद्यकविवम्ध जित्‌ ॥ ३० ॥ क्राथो गोक्चरबीजानां यवक्षारयुतः सवा ृनहृच्छ्र शङ्रज्वाते पीतः शीघं निवारयेत्‌ ॥ 2 १॥ इते गोश्ुरादिकाथः १ भथारमरीनं छच्छरम्‌- एखादिक्ाथः- ` अभ्मरीजे भ्रजङ्ृच्डे स्वेकाथा वातजिक्ियाः । पाषाणसमेद्क्राथस्तु कृच्छ्मभ्भरिजं जयेत्‌ ॥ ३२ ॥ एलोपङ्ल्यामश्चकाम्मभेव कोन्तीभ्वेदराकुषकोरषुक्ेः ॥ वृतं पिबद्भ्मजलतु प्रगे सर्के सादमरिमूज्ङकख्टरे।॥३३॥ इस्येलाविकाथः । इत्यश्मरीजे करच्छुम्‌ । १ क, तशर सितं श्र्पिमन्तच्दं ° । [ शततमस्तरङ्गः ! बुद्योगतरङ्किणी । ६४९ - अथ सामान्यम्ररुच्छविधिः- ध क अआअथलछायवलकहूः- कोष्णासविद्कल्कटेपो बस्तेरूपरि कृच्िणः । अपुसीवीजटेपोवा धारा वा किद्चकाम्मसः ॥ ३४ ॥ ध्वजच्छिदे चेन्दुदानं दानं वा चरटकाषिहाः । मेघनादैशिफाटेषः स्वेदो वा ककंटासिषेः ॥ ३५५ ॥ पातो वा कोष्णतेटस्य धारा वा कोष्णवारिणा । नवेते पादिका योगा मरक्च्छ्हरा मताः ॥ ३६ ॥ एलाभश्ममेदृकशिटाजतुपिप्पटीनां चुर्णानि तण्डुलजलटेखिदुलितानि पीत्वा । यद्वा गुडन सहितान्यवषिद्य माच्ा- भासन्नभुत्युरपि जीवति मृञ्कृच्चछं ॥ २७ ॥ इत्येटाद्यवटेहः । क अथ गोश्षरायो गृग्गटुः- गोकण्टातपसुतीं श्चतुर्दश पचेरस्वच्छे जले षडगुणे पतेऽ्थेऽज् पटानि सत्त तु पुटाहत्वा पचाथ क्षिपेत्‌ । चूर्णं सप्तपलं वरािकटुकाब्दाद्धोक्षुरायः पुरः स्यादेषोऽरमरिमेहक्ृच्छपवनासृङ्मृजङुकातिजित्‌ ॥ ३८ १ इति गोश्चुरादययो रुग्गुह्युः । अथ जिकण्टकादिकाथः- जिंकण्टकारग्वधदर्मकाशढुराट मापवेतमेदपथ्याः । निघ्नन्ति पीता मधुनाऽर्मरीकां संप्राप्तस॒त्योरपि मुच्क्रच्चछम्‌ ।३९।॥ इति निकण्टकादक्राथः । अथ रोहभस्सयोगः- अयोमस्म श्टक्ष्णपिष्टं मधुना सह योजितम्‌ । मू्क्रच्छ निहन्त्याञ्यु चिभटंहेनं संक्यः ॥ ४० ५ इति छोहमस्मयोगः ६ सितानुल्यो यवक्षारो मस्ितः सवं कृच्छरनुत्‌ । निदिग्धिकारसो वाऽपि सद्द; कृच्छनाङानः ॥ 3१ ॥ ६५० जिमह्महविरविता- [ शततनस्सङ्गः अथ क्रिकण्टकायं व॒तम्‌- विकण्टकेरण्डकुशाद्यमीरुककरकेष्चुस्वरसेन सिद्धम । स्पिर्शडार्धशयुतं भवेय कच््ारमरीमूचविघातहारि ॥ ४२॥ इति भिकण्टकाद्ये घुतम्‌ ! भथ रसः- प्रत्येकं कषेमाच्रं स्यात्तं तान्न तथाऽअ्रकम्‌ । द्विशणं गन्धकं चेव करत्वा कज्जठिकां माम्‌ ॥ ४३॥ मुस्ताद्‌ाडिभतोयेन केतकीस्तनवारिणा । सहवेष्याः इुभार्याश्च पर्पटोश्ीरयोरपि ॥ ४४ ॥ ताटमूल्याः शतावर्यां मावयित्वा दिनं दिनम्‌ । तिक्ता गुडचीसस्वं च शपपटोहीरमागधि ॥ ४५५ ॥ भरीखण्डं सारिवा चेषां समानं चूर्णकं क्षिपेत्‌ । द्राक्षाफलटकषायेण सप्तधा परिमावयेत्‌ ॥ ४६ ॥ छायाद्यष्कं विधायाथ वटी कायां चणोपमा । महायण्डकलानान्ना रसेन््रोऽयं निरूपितः ॥ ४७ ॥ भूजङकृच्छछाणि स्वांणि प्रमेहानपि दुस्तरान्‌ । प्रदरं ष्वाम्टपित्तं च दाहं दुःसहमरमरीम्‌ ॥ ४८ ॥ हन्ति भीज्ञञ्रुना परोक्ते रसश्चन्द्रकलटामिधः । इति महावचन्दकलानामरसः । व्यएयामं मथनं तीक्ष्णं मद्यमातपमामिषम्‌ ॥ ४९ ॥ अध्वानं च विदाद्यन्नं मृत्रकृच्द्रटी बिवजयेत्‌ । सदुशाषियवाजीणां गोधूमा अपि शर्करा ५ ९० ॥ पयश्चाऽऽ<मखकं सर्विस्तण्डटीयं क ठिषकम्‌ । पटोखं खेति पथ्यं स्यान्मृजङ्कच्छरजुषां चणम्‌ ॥ ५१॥ इति श्रीयोगकज्गिण्वां मूत्रकृच्छ्रनिदानचिकित्साकथनं नाम दततमस्तरङ्गः ॥ १०० ॥ # क. “ चन्द्नो > इति पाठान्तरम्‌ ॥ 9 ग, <कीपुष्पवाः ॥ [ एकाभिकशततमस्तरक्ञः ] बृहद्योगतरह्गिणी ॥ ४: अथेकाधिकदावतमस्तरङः । अथ मूत्राघातनिदानम्‌- जायन्ते कुपितैदषिमूच्ाघातास्योदृङा । प्रायो मु्रविधाताद्येवातकुण्डटिकाद्यः ॥ १ ॥ रौक्ष्यादेगविवाताद्वा वायुंस्तो सवेदनः । मूज्रमा विय चरति विगुणः ण्डटीक्रतः ॥ २॥ भरूज्मल्पाल्पमथवा सरुजं संप्रवर्तते । वातकुण्डलिकां तां तु व्याधिं विद्यास्सुक्कारुणाम्‌ ॥ ३ ॥ आध्मापयन्बस्लिगुदं सद्ध्वा वायुश्चलोन्नताख । ङूर्यात्ती वा्तिमष्ठीटां मरूजकिण्मागंरोधिनीम्‌ ॥ ४ १ दैग विधारयेययस्तु मूज्स्याकुशखो नरः । त्िरुणद्धि मुखं तस्य बस्तर्बस्तिगतोऽनिलः ॥ ५ ॥ मूचसङ्खो मवेत्तेन बस्तिङ्कुक्षो सजाकरः ! बातबस्तिः स विज्ञेयो व्याधिः कृच्छ्ूपरसाद्नः॥ ६ .॥ विरं धारयतो मजं त्वरया नप्रवतंते। महमानस्य मन्दं वा मूज्ातीतः स उच्यते) ७ ॥ मूत्रवेगेः स्व भिहते तदुदप्व हेतुतः । हइसव्युवाव तेजः । अथ कवाठद्जः~ अपानः कुपितो वायुरुदरं पुश्येद्‌ मृडम्‌ ॥ ८ ५ नामेरधस्तादाःष्मानं जनयेत्तीववेद्नम्‌ । तन्भूश्जठरं विद्याद्घोबस्तिनिरोधनम्‌ ॥ ९ ॥ अस्तौ वाऽप्यथ वा नाखे मणो वा यस्य देहिनः । भ॒ प्रवृत्तं सज्येत सरक्तं वा प्रवाहतः ॥ १० ॥ सवेष्छनेरल्पमल्पं सरुजं वाऽथ नीरुजम्‌ । विगुणानिजो व्याधिः स मुलोत्सङ्कन्संज्ञितः ५ १९१ ५ अथ पिच्मारुतजः- खदस्व क्लान्तदेहस्य बस्तिस्थौ पित्तमारुतो । अश्नश्यं सरुग्ठादहं जनयेतां तदाह्वयम्‌ ॥ १२५ & ५२ जिमलमहविरचिता- [ एकाधिकततमस्तरङ्कः अन्तर्ब स्तियखे बुत्तः स्थिरोऽल्पः सहसा मवेत्‌ १ अशहमरीत॒ल्यरुग्यन्थिमू्रयन्थिः स उच्यते ॥ १२ ॥ भूितश्च खियं यातो वायुना शुक्रमद्धतम्‌ \ स्थानाच्च्युतं मजयतः पाक्पश्चाद्का परवतेते ॥ १४ ५ मस्मोदकपतीकाश्ं मूचश्युकतं तदुच्यते । व्यायामाध्वातपैः पित्तं बस्ति प्राप्यानिखान्वितम्‌ ॥ १५॥ ब स्तिमेदं गदं चेव भवहेत्स्रावयेद्‌धः । भुजं हारिव्मथ वा सरक्तं रक्तमेव च । १६ ॥ कृचात्पुनः पुनर्जन्तोरुष्णवातं वदन्ति तम्‌ । अथ पित्तकफज्‌ः- पित्तं करो द्वावपि वा संहन्येतेऽमिलेन चेत्‌ ॥ १४७ ॥ कृच्छान्मूजं तदा पीतं रक्तं श्वेतं घनं सृजेत्‌ । सकाहं रोचनार ङ्वचुणवणं मवे तत्‌ ॥ १८ ॥ शुष्कं समस्तवर्णं वा मूजसादं वदन्ति तम्‌ १ रूक्षदुबेलट यो्वातेनोदावतं शङ्गयदएः ॥ १९ ॥ मृत्रस्रोतोऽनुपयेत बिटूसंसष्टं तदा नरः । विडगन्धि मूजयेत्करच्द्ाद्धिङडवि घातं विनिदिशेत ॥ २०॥ दताध्वलङ्वनायासेरभिघातास्मपीडनात्‌ । स्वस्थानाद्वस्तिरुदूवृच्तः स्थूटखस्तिष्ठति गभवत्‌ ॥ २१ ॥ अथोदरान्तगेतपाश्वेगमनं दशंयति- छटस्पन्दनदाहांतों जिन्दुं बिन्दुं सवत्यपि । पीडितस्तुत्सजद्धारां संस्तम्मोदेष्टनार्तिमान्‌ ॥ २२ ॥ बस्तिङुण्डलमाहूुस्तं चोरं शाखविष्रोपमम्‌ । पवनः परबलं पायो दु्निवारोऽद्यबुद्धिप्मिः ॥ २२ ॥ तस्मिन्पित्तावृते दाहः शलं मूर विवर्णता । श्लेष्मणा गोरवं शोफः चिग्ध मूं घनं सितम्‌ ॥ २४ ॥ भ्टेष्मरुमद किलो बस्तिः पिच्तोदणोा न सिध्यति । उपचितपित्तः- अविभ्रान्तबिलः साध्योन च यः कुण्डटीकङ्कतः। % श. न्तो विडनरं विखलछ्ल० ॥ [ एकाधिकदाततमस्तरङ्गः ] बृहदययोगतरद्किणी । ६५५३ कफेच कुण्डटीभ्रतोऽसाध्यः- स्याद्स्तौ ण्डली मृते तुण्मोहः श्वास एव च ॥\ २५॥ इति भूञ्ाघातनिदानम्‌ ! अथ म॒जाघातचिकित्सा- नलादिकाथः- से हस्वे दोपपन्नस्य हितं सेहविरेचनम्‌ व्थादुत्तरअस्तींश्च मूजाघाते स्वेदने ॥ २द ॥ नटकुशश्कासेश्चुशि फाक्रथितं पातः छश्ीतलं ससितम्‌ । रिबितः प्रयाति नियतं मूजाघातः सवेदनः पुसः ॥ २७ ॥ इति नटादिकथः 1 अथ वीरतवांदिकाथः- ऋमोधावन्या भ्रलक्रथितं घूततेखगोरसोन्मिभम्‌ । पीतं विरुद्धमविराद्धिनति भ्नचस्य संघातम्‌ ॥ २८ ४ प्रिबेच्छिटाजतुकाथ युक्तं वीरतरादिना। तेन परराम्यति क्षिप्रं मूजाघातः खदारुणः ॥ २९ ॥ इति वीरतवबाोदिकाथः । अथ वीरतवादिः सुश्रुतात- भूवभ्रूा वीरतरुसहवरदयवर्मवरक्षादनी गुन्दानटकुश्काश्ारममेदाभिमन्थमोर- टवसुकवाह्ीरमल्लृकड्रण्टकेन्दीवरकपोतचच्छाश्वद्रष्ाः । इति वीरतवादिः. खश्चुतात्‌ । अथ दशमृटीकाथः- दुक्ञम्रखरजतं पीत्वा सशिटाजतुश्ाकरम्‌ वातङुण्डटिकाष्टीलावातबस्तेः धमुच्यते ॥ २० ५ इति दशमूलीकाथः । # क, ^पालककेग्या इद्मथेः । ५७ निम मडविरविता- [ एकाधिकशततमस्तरङ्गः 1 अथ गोक्षरकाथः- पीतो गोकण्टकक्राथः सशिलाजतुकोशिकः । म॒च्रष्छयान्मू्ह्यकःान्मुल्ोत्सङ्गाद्िसुख्यते ॥ ३१ ५ इति गोक्षुरक्ाथः । अथ शुद्धशिकाजतुयोगः- सकश्करं च ससितं टीढं शद्ध शिलाजतु । निहन्ति मूज जठरं मूजातीतं च देहिनः ५ २२५ इति छयुद्धष्शीलाजतुयोगः । अथ चिच्रकायं घतं चरकात- विज्कं सारिवा चेव बटाकाटानुसारिवा । काक्षाविशालापिप्पतट्यस्तथा विच रला ॐ मवेत्‌ ॥ २३. ॥ तथेव मधुकं ददयाव्पुष्टान्यामटकानि च । धृताठकं पचेदेतेः कलत्केरक्षसमन्वितेः ॥ २४ ॥ क्षीरद्रोणे जटद्रण्णि तत्तिद्धमब तारयेत्‌ । की तं परिणतं चेव शाकरापस्थसयुतमर्‌ \॥ ३५ ॥ तुगाश्चीयां च तत्सवं मतिमान्परिमिभयेत्‌ ४ ततो मितं ष्पिबेत्कारे यथादोषं यथाधघटम्‌ ॥ २६ ॥ मृत्र्न्थि मूज्रसादसुष्णवातमसग्द्रुप्‌ । विद्धिघातं निहन्द्येतद्स्तिङष्डटमषप्पलटम्‌ ॥ ३८७ ॥ सापरतत्युखाना खी गमं टमतेऽचिरात्‌ । अस्रदोषे यो निदोवे भूजदोषे तथेव च ॥ ३८ ॥ प्रयाक्तव्यमिदं स्पिश्िज्कायं सदा बुधे; । इति विजकाद्य घतं चरकात्‌ । अथ धान्यगोक्षरायं कतम्‌- धान्यगाश्चुरकक्राथकल्क सिद्धं चुतं हितम्‌ ॥ ३९ ॥ मृत्येषु छरच्छ्रेषु शुकदोषे च दारुणे । इति धान्यगोश्ुराद्यं घुतसु । # क. गोडम्नीः। #। षे ककण ग. वु सर्वेषु । { पएकाधकशततमस्तरङ्गः । ब्रहद्यागतराङ्कणों ॥ ६५५ अथ स्वगुप्तां चणेम्‌- खीणामतिपरसङ्कन शोणितं यस्य सिच्यते ॥ ४०॥ भेथुने परमश्चास्य बृहणीयो विधिमेतः । ताश्रचूडवसातेलं हितं चोत्तरबस्तिषु } ४१ ॥ स्वगुत्ाणूटयद्रीकाकृष्णेक्षुरसितारजः । समानमर्धभागानि क्षीरक्षोदघुतानि चं ॥ ४२१ सर्वं सम्यण्विमथ्याक्षमाचरं टीदू पयः पिबेत्‌ । इन्ति शुक्रक्षयोत्थां श्च दोषान्वन्ध्याष्तपरदम्‌ ॥ ४९ ॥ इति स्वगुप्तां चुर्णम्‌ । अथ क्षोदाध॑भागे धृतम्‌- क्षौदाधमागः कर्तव्यो मागः स्थात्क्षीरसर्विषोः ! काकरायाश्च चुर्णं च वाक्षाच्चणं च तत्समम्‌ ॥ ४४ ॥ स्वर्यशुप्ताफलं चेव तथेवेश्चुरसस्य च । पिप्पलीनां तथा चुर्णः सममागे प्रदापयेत्‌ ॥ ४५॥ तवैकस्थं समानीय खजेनोन्मथ्य च क्षणम्‌ । तस्य पाणितलं चूण छिहेर्क्षीरं तेतः पिबेत्‌ ॥ ४६ ॥ एतत्सपिः प्रयु नः शुद्धदेहा नरः सदा । ाक्रदोषाशयेत्सर्बान्ये वाऽपि भृकशषदुजेयाः ॥ ४५७ ॥ जयेच्छोणितदोषांश्च वन्ध्या खी गभमाघ्रुयात्‌ । इति क्षोद्ार्धमागं चुतम्‌ । अभ्भरीमू्ङ्कच्छेषु भेषजं यक्कियाचया॥ ४८५ मूत्राघातेषु सर्वेषु ङुयात्त्सवंमाद्रात्‌ । रसश्चन्द्रकलछास्यस्तु कृच्छघ्नो यः पुरेरितः । मूत्राघातेषु सर्वेषु स पयोज्यो विजानता ॥ ४९॥ इति श्रीयोगतरङ्गिण्यां मू्नाधातनिदानवचिकित्साकंयनं नामेकाधि- कङाततमक्तरङ्कः ॥ १०१ ॥ शविभलटभडविरष्विता- [ अधिकशततमस्तरङ्गः¡ अथ उयधिकशततमस्तरङ्कःः। अथाश्मरीनिदानमाह- निरुध्य मूच्मार्भं या यातनां जनयेद्‌ मृक्ाम्‌ । करिवस्तिप्रदेशोषु साऽदमरीति निगद्यते ॥ १ ॥ तद्धेदानाह- चातपित्तकफै स्तिख्रश्चतुर्थी श्चक्रजा परा । प्रायः श्टेष्माश्जयाः स्वा अमेः स्युयंमोपमाः ॥ २॥ विशोषयेद्कस्तिगतं सद्युकं मूं सपित्तं पवनः कफ वा । यदा तकाऽहम्ुपजायते नु क्रमेण पित्तेष्विव रोचना गोः ॥ २॥ नेकदोषाभयाः सवां अथाऽऽसां परटक्षणम्‌ । के पूवरूप साह बस्त्याध्मानं तदासन्नदेशोषु परितोऽतिरुक्‌ ॥ छ ॥। भ्र बस्तसगन्धित्वं भ्रजक्रच्छरं ज्वरोऽरुचिः । सामान्यिङ्ग रुङ्नाभिसेवनीबस्तिमूधंख ५५१ विशीर्णधारं भूच स्यात्तया मागोनिरोधतः । तद्वयपायात्सुखं मेहेदच्छं गोमेदकोपमम्‌ ॥ & ॥ तत्संक्चो मारक्षते सासखमायासाचातिरुग्मवेत्‌ । तचे वाताद्‌ मृं चाऽऽ्तो दन्तान्खादति वेपते ॥ ७ ॥ गह्णाति मेहनं नाभि पींडयत्यनिक्षं कणन । सानिलं मुञ्चति चक्रन्मुहुर्महति बिन्दुङाः ॥ < ॥ इयावारुणारमरी चास्य स्याच्चिन्ता कण्टकैरिव । पित्तेन द्यते बस्तिः पच्यमान इवोष्मवान्‌ ॥ ९ ॥ मलातकास्थिसंस्थाना रक्तपींता सिताऽहमरी । च स्तिनिस्तुद्यल इव श्टेष्मणा शीतलो गुरुः ॥ १० ॥ अरमरा महती खक्ष्मा मश्चुकर्णाऽ्य वा सिता । पता मवन्ति बालानां तेषामेव च मुयसा ५ ११॥ आभ्योपचयाल्पत्वाद्हणाहरणे खाः । इाक्रारभरी त॒ महतां जायते शुक्रधारणात्‌ ॥ १२५ 9 ग, मृद्नावि । २ ग. छक््णा [व्याधक्रावतमस्तस्यः ॥। च हठदखागतर्ब्गणाः॥ । १ स्थानाश्च्युतममुक्तं हि मुष्कयोरन्तरेऽमिटः । शोषयत्युपसहत्य छुक्रं तच्छुकमरमरी ॥ १३ ॥ बस्तिरुक्छर च्छरमू्रत्वं मुष्कश्वयथुंकारिणी । तस्यासुत्पन्नमाचायां शकंमेव विलीयते ॥ १४ ॥ पीडिते त्ववकाशरोऽस्मिन्चरमर्येवं च क्षाकरा \ अष्एश्ो वायुना भिन्ना सा तंस्मिश्चनुलमगे ॥ १५ ॥ निरेति सह मूतेण प्रतिलोमे विवर्धते । भृ्नल्लोतःपवृत्ता सा सक्ता कु्याडुपद्रवानं ॥ १६ ॥ वौर्बल्थं सदनं कार्यं ुश्षिश्चलभरोचकम्‌ । पाण्डत्वसुष्णवातं च तृष्णां हत्पीडन वमिप ॥ १७५ प्रशूननाभिवृषणं ब्धमुञ्ररुजाऽन्वितम्‌ । अरमरीक्षपयत्यादह्यु सिकता शकरान्विता॥ १८ ॥ इत्य्मरी निदानम्‌ । अथ चिकित्सा- शुण्ञ्यादिक्राथः- धाताईमरीपूर्वख्ये खेहपानं प्रास्यते । श्युण्स्य्चिमन्थपाषाणमिच्छिंद्युवरुणष्ुरेः ॥ १९ ॥ अमयारग्वधफलिः कौ थं कत्वा विचक्षणः । रामटकश्षारटवणचूर्णं दर्वा पिषेन्नरः ॥ २० ॥ वाताश्मरीं हन्ति कच्छमान्यमद्नेश्च तद्ूनः। कटयुरुशुदमेद्स्यं वङ्क्षणस्थं च मारुत ॥ २९ ॥ इति श्ण्ञ्या दिक्ाथः । अथ बरूणश्थः~ वरुणस्य त्वचं अष्ठां शण्डीगोक्षुरसयुताम्‌ । कथयित्वा णतं तस्या यवक्षारगुडयन्वितम्‌ ॥ २२५ पीत्वा बाताश्मरीं हन्ति विरकाटाङ्तुबल्षिनीम्‌ । इति बरश्णक्छाथः ॥ (शवोदि अथ ;-- ____ वीरतर्वादिकक्षाथः पूर्वोक्तो वातजाश्मरीमं ॥ २द॥ __ 9 क, भमेति विः } 2.५८ 1चमद्मडहाबरावता-- ॥ व्छ। यनम्र ततमरतरड; 1 सखो हन्ति यवक्षारगुडयुक्तो न संशयः १ इति दीरतवादिः ६ क्षारान्यवागूः पेयाश्च कषायाणि पयांसि च । २४१ भोजनार्थे प्रयोज्यानि वाताहमरिज्ञषां नणाम्‌ । अथ पित्ताभ्मरी- अथ षाषाणभेदकाथः- पीता पाषाणमिस्काथं सशिटाजन्ुक्करम्‌ ।। २५॥ पित्तार्मरीं निहन्त्याह्ा कजमिन्द्राहनियंथा । इति वाषाणमेदक्राथः । कुशः काञ्चः शरो गुन्का सेत्कटो मोरटोऽश्ममित्‌ ॥ २६५४ दर्मो वित्रारी वाराही शाखिमूटं चिकण्टकः । मल्लकः पाटला पाठा पन्तुरोत्थकरुरण्टकः ॥ २७ ॥ पुननवा शिरीषश्च कथित्तास्तेषु साधितम्‌ ३ धृतं शिलाह्वामधुक्बीजेरिन्दीवरस्य च ॥ २८ ॥ खयपुसेर्वारुकानां च बीजैश्वाऽऽवापितं शुमम्‌ । भिनत्ति पित्तसंमृतामरमरीं क्िभमेव तु ॥ २९ ॥ अथ श्टेष्माश्मरी- सिग्वादिः- काथो निपीतः सक्षारः शिद्युत्वग्वरुणलववचोः । कंफजामशमरीं हन्ति शाक्राशनिरिव बुमम्‌ ॥ २० ॥ इति सिवा दिः । गवन वरूपातमलशिञ्मधुशिद्कत्कारीमेषशुङ्गीपूतीकनक्तम छिमोरटाभि- मभ्थसेरेयकदयजिग्बिबरकवकीराचि्कशतावरीबिल्वाजशङ्कीद्‌र्मबृह- तीहयमिति वरुणादिगिणः श्टेष्माङमरीमष्णेहति ॥ ३१ १५. इति गदम्‌ । काथ चुणादियोरोन वरुणादिङक्रितेन च । वावन्छेष्माहमरीद्यट गल्मोदावतंबिव्रधीन्‌ ५ २२५ इति श्टेष्लाइमरी । { यथिकराततमस्तरह्गः] बहदययोगतरङ्गिणी । |. अथ शुकाश्मरी- क्माण्डरसः- शुक्रारमयां त॒ सामान्यो विधिरदमरिनाश्षनः । यवक्षारगुडोन्मिभ रसं पुष्पफटोद्धबम्‌ । पिनेन्भुज विबन्धं शकरारमरिनाशनम्‌ः.+ ३३ ५ इति कूष्माण्डरसः । अथ तिखाद्क्ाथः- कृष्णानिर्गण्डिकषामृटं नारिकेटजलेन वा । पिष्टि सम्पकिपिबेत्सद्यः शकेरारमरिनाशनम्‌ ॥ ३४ ॥ तिलापामा्गेकदलीपलाङायवबिल्वजः । क्षारः पेयोऽविमूजेण शकराइमरिनाङानः ॥ ३९ ॥ इति तिटाद्िक्ाथः । अथ पाषाणभेदादिकाथः- पाषाण मिद्करुणगोष्ुरकोरुबुक- ष्वुदाष्वयश्चरकम्रलकृतः कषायः । दध्रा युतो जयति मू विषन्धद्युकः- मुाङ्मरीमपि च शाकरया समेताम्‌ ॥ ३६ ॥ इति पाषाणमेदादिक्राथः । अथ हरिदिायोमः- यः पिगेद्जनीं सम्यक्सयुडां वुषवारिणा । तस्याऽऽश्च चिररूढाऽपि यात्यस्तं मेदूशकरा ॥ ३७ ॥ इति हरिदायागः । अथ कृटजयागः- पिबतः कुखजं दध्ना पथ्यमन्नं च खादतः । निपतत्यविरादुस्य निशितं मेदृक्ञकूरा ॥ २८ ॥ इति कुटजयोमः १ + क, प्टूयेश्चु? ॥ ६६० जिमलमड विरविता- ( ्यधिकरततमस्तर्गः - अथ जापुसबीजनािकेरकुद्मयोगः- जापुसबाजं पयसा पीत्वा वा नारिकेरजं खमस । हढमूजहाकरावान्मव ति खख कतिपयेदिवसेः ॥ ३९ ॥ इति चापुसबीजनालिकेरकुखमयोगः । वि अथ वरुणक्राथकृटजनकल्को- एटाक्ममेवमध्ुकोरुबुम्नटवासा- शोण्डीशष्ुरानपि च रेणुकया समे्नान्‌ १ निष्काथ्य वारिणि पिजेत्सलिखाजमेनं कुच्छरारमरीति(()विरितो मनुजः खखार्थम्‌ ॥ ४०॥ तरुणवरुणवल्कक्राथमापीय मत्यः स गुङमतुटपीड़ामङभरीमाद्य हन्ति । अपि च छटजमूटं धेनुदध्यम्बुपिषटं पिचुमितमवलीहं पातयत्यर्मरीकाम्‌ ॥ ४१ ॥ इति वरणक्राथकुटजकल्को । अथ वरुणाथं घुतम्‌- वरुणस्य तुलां श्वुष्णां जलद्रोणे विपाचयेत्‌! पावरोषं परिखाव्य घ्रुतप्रस्थं त्रिपाचयेत्‌ ॥ ४२ ॥ वरुणं कदलीं बिल्वं तुणजं पञ्चमूलकम्‌ ५ अश्रुतामरममेवं च्व बीजं ज्रापुसमेव्र. च ५ ४३ ॥ शातपर्वतिलस्षारौ पलाश्क्षारमेव च । यूथिकापञ्चमूलानि कचुन्यक्चषसमं 'व्विद्म्र ।! ४४ ॥ पत्यक पेषयित्वा तु दद्यात्तु विपचेन्शदु ॥ ¦ ततोऽस्य मारां भपिवेदेशकालाद्यपेश्षया ॥ ४५ ॥ जी्णनाचु पिबेप्पिष्ठं गुडं जीर्णं तु मस्तुना ॥ अमरीं शाकंरां हन्ति मूचङ्रच्छराण्यरोषत्तः ॥ ४६ ॥ इति बरुणायं घूतम्‌ । अथाश्मरीकण्डनोा रसः-+ पलादारम्मातिलकारवल्ीयवास्छिकाशैखारेकक्षपाणाम्‌ ४ खार समाढाय कर्लांशमस्य रसं च गन्धं वरलोहमस्मः ॥ ४७ ॥ #. कु. पिप्पद्धी ॥ '[ धधिकश्चततमस्वरङ्ः } हदयं गतरद्किणी ॥ ६६४ इयोः समं सर्वमिदं विथुरण्यं संस्थाषयेकहमरिकण्डनाख्यम्‌ ॥ णा तदृष्छपमितं पलिद्य दृश्चाऽ्चुपेयं वरुत्वगम्मः ॥ भुश्येत मर्त्याऽङमारिशाकंरातो निःसंशयं सुत्युमुखागतोऽपि।\ ४०१ इत्यरमरीकण्डनो रसः । अथ तिविक्रमो रसः- तान्नमस्म त्वजाक्षीरैः पाच्यं तुल्यगकदवेः \ तत्ता श्ुद्धसूतं च गन्धकं च समं समम्‌ ।॥ ४९ ॥ निर्गण्डयास्तु दवेम दिनं तद्धोशलमन्धयेत्‌ । यामेकं वाटुकायन्ञे पाच्यं योज्यं दिगखकयः \\ ५० ॥ बीजपरस्य मृटं तु+ तजनलं चादुपाययेत्‌ । रसनज्िविक्रमो नाम मापेकेणाइमरिप्रणात्‌ ॥ ५१ ॥ इति जिविक्रमो रसः । वन्ध्याकर्कारिकामूले मदं क्षोद्रसितायुतमः । अश्मरीं इन्ति नो विलं क्र्षमाजं शिबोदितम्‌ः 1 ५२ ॥ एतेरुपायेर्नाऽऽगच्छेदरमरी या यमोपमा । | तां स्थानाद्युक्तिती नीत्वा छेयस्थाने विचदस्प्यः ॥। ५५३ 1 ङाश्वेचा समुच्छिद्य शस्रेणोच्छेन देहिनः १ निष्का सय्यतनेन निव ति रस्सितस्य च ॥ ५५४ ॥ पथं प्रयाति दुःसाध्याऽदमरी देहक्षर्यकरी १ पय्वाह- म॒द्धा यवाश्च गोधूमः शाठखयः क्षीरसापिषी । हिटिज्ः सेन्धवं चेति पथ्यमदमरिभेदनम्‌ ५ «५९ ॥ इति ्रीयोगतरङ्धिण्यामरमरीनिदानचिकित्साकथनं नामं द्यधिकदाततमस्तरद्ः ॥ १०२ ॥ अ, ॐ क. .प्८मादरेदिति पाठान्त्ररम्‌ । + क, चति पाठान्तरम । % क. सेन्येत । &8र सिम मड विरविता- { भ्यधिकराततमस्तस्ः) भथ जयधिकडततमस्तरङ्ूः अथ भमेहनिदानम- प्रमेहा विंहातिस्तच्च श्टेष्मते दश पित्ततः । षट्‌ चत्वारोऽनिलात्तेषां कर्माद्क्ष्याभे टक्षणम्‌ ॥ १॥ आस्याञखं स्वप्रखखं दधीनि अाम्योद्कानूपरसाः चयांसि। मवान्नपानं गडवेक्रतं च प्रमेहहेतुः कफकरं सकम्‌ ॥ २ ॥ मेदश्च भासं च शरीरजं च कदं कफः बस्तिगतं प्रदरभष्य । करोति मेहान्समुदी ण॑मचष्णेस्तानेव पित्तं परिदूष्य वाऽपि ॥ २॥ क्षीणेषु दोषेष्ववक्रष्य धातून्‌ संदुष्य मेहान्कुरुतेऽनिंटंश्च । साध्याः कफोत्था दङ् पित्तजाः षड- याप्या न साध्याः पवनाचतुष्का; ॥ ४ ।) सम कियत्वादहिषम कियत्वान्महोत्ययस्वाच यथाक्रम ते। कफः सपित्तः पवनश्च दोषा मेदोखचष्ाकाम्बवसाटसीकाः ॥ मजनारसोजः पिशितं च ष्याः प्रमेहिणां रविंशतिरेव मेहाः ५५॥ इन्तादीनां मटाद्यत्वं प्रायं पाणिपादयोः ॥ काह भिक्रणता देहे तुदस्वाद्वास्यं च जयते 0 & ॥ खामान्यं लक्षणय तेषां प्रमूताविलमूजला । दोषवुध्याविशेषेऽपि तस्तं योगयिङ्ेषतः ४ ७.२ भु्रवणदिमेदेन भवो मेहेषु कथ्यते । अच्छं बहुसितं शीतं निर्गन्धसुदकोपमम्‌ ॥ < ॥ मेहत्युदकमेहेन किचि ऽऽविल पिच्छिलप्‌ । इदो रसमिवात्थ्थं मधुरं चेश्छुमेहतः ॥ ९ ॥ सान्द्री भवेत्पर्युषितं स्सन्दमेहेन मेहति । सुराही सरातुल्यञ्ुपयच्छमधो नम्र ॥ १० ॥ संहृष्टरोमा पिन प्श्वद्हलं सितम्‌ ४ यकाम छक्रमिभं वा छुकमेही पमेहति ॥ -१ ९ ॥ मूर्ताणुन्सिकतामेहदी सिकतारूपिणो मलम्‌ । शीतमेही सुबहुशो मधुरं भृशाह्तिलम्‌ ॥ १९ ॥ % ग. भमुच्ेस्ता० ॥ २ थ. श्हाक्ियत्ता? ॥ ( व्यषिकशतद्मस्तरङ्गः | क्हद्यागतराङ्गणा कपन्ट नेः शनैः शातनरभही मन्वं मन्दं प्रमेहति । लालातन्तुयुतं मृ्रं लाटमेहेन पिच्छिटम्‌ ॥ १३ ॥ गन्धवर्णरसस्पर्शः क्षारेण क्षारतोयर्वत्‌ । भी लमेहेन नीलामं कारमेही मषीनिमम्‌ ॥ १४ ५ हारिद्रमेही कटकं ह रिद्ासंनिम दहन्‌ । विसं माखिष्ठमहेन भखिशसिलोपमय ॥ १९५ ॥ विखसुष्णं सखबणं रक्ताभं रक्तमेहतः । वसामेही वसामिश्रं वसाम म्ज्येन्युहः ।॥ १६ ॥ मन्नाम मज्जमिश्रं वा मज्नुमेही सुहदहुः । कषायं मधुर रूक्षं क्षौकरमेहेन मेहति ॥ १७ ॥ हस्ती मत्त इवाज मूं वेगविवजितम्‌ । सलसीकं विबद्धं च हस्तिमेही प्रमेहति ॥ १८ ॥ कफ जानाह- अविपाकोऽरुबिश्छर्दिमिद्ा कासः सपीनसः ॥ उपदवाः प्रजायन्ते महानां कफजन्मनाम्‌ ॥ १९ ॥ पित्तजानाह- बास्तमेहनेयोस्तोदो मृष्कावव्रणं ज्वरः १ दाहस्वृष्णाऽम्लिका मृद्छा विडमेद्‌ः पित्तजन्मनाम्‌ ॥ २० ५ असाध्यत्वमाई- बतजा नादवतः कम्पहद्रहटोखंताः । द्ूलमुलिद्रता शोषः कासः श्वासश्च जायते । २१ ॥ यथोक्तोपद्बारिष्टमतिप्रञ्ुतमेव बा। विरिकापीडितं गां भरमेहो हन्ति मनवभ ॥ रर२१५ नातः पमेही मधुमेहिना वा नं साध्यरोगः सहि बीजदोषात्‌ ॥ ये चापि केवित्कुटखजः विकारा भवन्ति तश्च परवदेदसाध्याच्‌ ।। २२ ॥ सर्धं एव पमेहास्तु काटेनाभ्रतिका रिणः । मधुमेहत्वमायान्ति तदाऽसाभ्या मवन्ति हि 9 २४॥ ~ १.य्‌, विवृद्धं । २, य, नयोः दलं पु" । ३, ख, ठोललः.+ \ ४ १.. ज्रम मद्ावराचता= [ भ्याधकराततमररिङ्गः) कषठ साभ्यत्वमाह- भधमेहो मधुसमं जायते स किं द्विधा । क्रुद्धे धातुक्षयाद्वायौ दोषाञ्चतपफधेऽथय को ॥। २५ ॥ आवृत्तो दोषलिङ्गानि सोऽनिमित्तं भदा षेत्‌ ॥ कीणः क्षीणास्पुनः पूर्णो मजते कृष्टरसाभ्यताम्‌ ॥ २६॥ मधमेर्हमाह- भधुरं षध सर्वेषु प्रायो मध्विध मेहति । सर्वेऽपि भधुमेहार्यपं मा धुयाश्च तनोरतः ॥ २७ ॥ मेहशुदित्वमाह- प्रमेहिणो यदा सूञज्रमनाव्िटमपिषच्छिष्टेम्‌ं ६ विशदं तिक्तकड्ककं तदारोग्यं धयक्षते ॥ २८ ॥ पियेष्सान्दपिषटाह्वष्चराशुकराह्विवाट काः खाटाटेवणसीताः स्युः साध्याः श्टेष्मोश्खधा वृश्च ॥२९॥ प्षारासृङूनीटमशिषाहरिदाङकृष्णसंसकाः ॥ षडते पित्तजाः कृच्क्रसाध्यमेहाः परकांतिताः ॥ ३० ॥ मधुसप्वंसाहस्तिसक्षानां अ चतुष्टयम्‌ । धमे स्वसाध्याश्चत्वारो दाहः श्यात्करपादथोः ॥ ३१ ॥ सूत्रेषु द्धिवेवण्यं नामसादहक््यलस्छणम्‌ । प्रायशः सर्वमेहेषु कीत्तितं चरकादिभिः ॥ २२॥ दश पिदंकाः भमेहनासास्तासां नामाम्बाह- शारादिका कच्छपिका जालिनी विनताष्टजी मसूरिका सषंपिका पुजिणी सविदारिका ॥ ३६॥ विद्रथिश्येति पिडिकाः भरमेहोपेक्षया वश । गरादिक्माह- सं्थिममश्ु जायन्ते मांसेषु च धाम ॥ 2४ ॥। अन्तोक्नतां मध्यनिन्ना इपावा क्ेद्रुजान्विता । {दारावमानसस्थाना पिरका स्याच्छराविका ॥ ३५५ ॥ 9, छृष्ठे। ३ म, र्ता तुं तदूषा निम्नमध्या अदाविष्धा | [ अयधिकराततमस्तरङ्गः ] बेहदययोगतरङ्धिणीं । ६६य्‌ कच्छपिकामाह- अवगाठतिनिस्वोददाहा वस्तुपरियहा । ग्टक््णा कच्छपप््ामा पिटका कच्छपी मता ॥ ३६ ॥। जालिनीमाह- स्तब्धा शिराजाङिनीति स्निर्धस्ावा महासहा । रुजानिस्त(द्बहुला सृकष्मच्छिद्रा च जाटिनी ।॥ ३७ ॥ विनतामाह- अवगाढरुजाक्टेढा पठे वा जठरेऽपि वा! महती पटिका नीटासा बुधर्विनता स्थता ॥ ३८ ॥ अलजीमाहं- दहन्ती तव चमुष्थाने मूङ् कष्टा विसर्पिणी । रक्तासितातित॒रस्फोटद्ाहमोहज्वराऽकजीं | ३९ ॥ मसूरिकामाह- भसुराकतिसंस्थाना षिज्ेया वतु मसूरिका १ सषेपिकामाह- सषेपमानसंस्थाना श्विप्रपाका महारुजा ॥ ४० ५ सर्षपा सर्षपातुल्यपिटिका परिवारिता । पजरिणीमाह- पुजिणी महती मूरि सा खक्ष्मपिटिकाचता॥ ४१॥ विदारिकिामाह- विदारी कन्द्वदवृत्ता कठिना च विदारिका । विदधिकामाह~- ` विद्रपिर्टक्ष्यतेऽन्यज्न तच्नाऽभऽया पटिकाच आ.॥४२॥ विद्रघे्टक्षणेयुंक्ता ज्ञेया किवरधिका त्तु स्स) एलिणी च किदारी च दुःसहा बहुमेदसः ५ ४२ ॥ १ ग. टु सदाहा कर्मदस्थाना जेया कच्छपिका बुधैः । > ग. (ह जालिनी तीन्रदाद्य तु माखजारसमावत्ता ¦ ३ ग. श रक्ताऽसिता सूफोंटयिता दारुणा स्वरजी मवेत्‌ + * भ. शह भोरस- धपसस्थाना तच्प्माण्ण च दस्षेपा । ५ ग. हू मदत्यल्पाचिता केया पिटका सांडपि पुत्रिणी ॥ & ९६ {जिमलमड् विरचित- [ उयभिकशततमस्वरङधः | अथ जन्मजाः पिटकाः- ये जन्मजाः स्प॒ता मेहास्तेषामेतास्तु जन्मजाः । विना प्रमेहमप्येता जायन्ते दुष्टमेदसः ॥ ४४ ॥ तावचैता न टक्ष्यन्ते यावद्वस्तुपरियहः । पिस्काया असाध्यत्वमाह- गुदे हृदि शिरस्येसे पषठे मर्मख चोत्थिताः ॥ ४९५ ४ सोपद्रवा दुर्बलाः पिटकाः परिवजंयेत्‌ । सियो न भमेहन्तीतव्याह- रजःप्रसेकाल्नारीणयं मासि मासि विद्युध्यति ॥ उ& ॥ कृत्घं शरीरं दोषाश्च न प्रमेहन्व्यतः खियः । पिटकानामुपडवाः- मृरछोखर्दिज्वरभ्वासकासवी सर्पगीरवेः ॥ ४७ ॥ उपदवैरुपेतो यः प्रमेही चाप्रतिक्तियः । तुरुश्वासर्माससंकोचमोह हि क्छामद्ज्वराः ॥ विसर्पम्भसंरोधाः प्टिकानामुपद्रवाः ॥ ४८ 1 हारिष्वणं रुधिरं च सरं विना पमेहस्य तु पवेख्येः । यो मेहयेत्तं म वदेतमेहं स रक्तपित्तस्य हि विपरकोपः ॥ ४२ ॥ स्वेदाऽङ्कगन्धः शिथिटेस्वमङ्के कय्यासनस्वभ्रसुखाभिषङ्कःः । ह च्ेज जिह्वाभ्रवणोपदेहे घनाङ्गता केडानखा तिधृद्धिः ॥ «० ॥ शीतपियत्वं गटलतादुक्लोको माध्र्यमास्ये करपाददाहः । मविष्वतो मेहगणस्य रूपं मूञेऽभिधावन्ति पिपी छिका्च॥५१॥ ह्वा भमेषं मधुरं सपिच्छं मधुपमं स्याद्विबिधोपचारः । संपूरणाद्धा कफसं मवः स्यारक्षीणेषु दोषेष्वनिलात्मको वा ॥५२॥ सपबरूपाः कफपित्तमेहाः ऋमेण ये वातक्रताश्च मेहाः । साध्यानते प्त्तिकरतास्त याप्याः साभ्यास्तु मेदो यदि नातिडुशटम्‌ ॥ ५३ ॥ इति प्रमेहनिदानग्‌ । { स्यधिकराततमस्वस्ह्ः } बुहदययोगतरङ्किणीं १ ६६९७ अथ पमेहविकित्सा- ङ्यामाककोद्रवोद्ाटखगोधूमचणकाठकीं । शाटिमुङ्ङुटत्थाश्च मेहिनां देहिनां हिताः ॥ ५ ॥४ यवप्रशस्तिमाद- नेदोप्रा बद्धमूजाश्च समाः सर्वषु धातुषु । यवास्त स्मास्पकशस्यन्ते पमेहेषु विरोषतः ।। “५५ ।४ क अ कि मेहेषु हितमाह- तिक्तश्ञाकं पटोटानि जाङ्लामिषजा रसाः । सन्धं मरिचं चेव मेहिनामाहरेद्धि षक्‌ ५१ ६ ॥४ अ क (नषचः- सोवीरकं खरां तकत तेलं क्षीरं युतं गुडम्‌ । अम्टेष्चुरसपिषछपन्नतोयमां सानि बजयेत्‌ ॥॥ ०.७ ४. उ.पचर्बह~ हरीतककट्‌फलमुस्तलाभ १ पाटविडङ्काजनधन्वयासाः २५४ उमे हरिद्र तगर विडङ्कः २ कद्म्बलालाजनदीप्यकाश्च ४४ । ५८ ॥। दार्वी विडङ्क खदिरं धवश्च ५ सुराहङशछाज्नचन्द्‌ना नि & । दार्व्यथिमन्थो जिषठटा सपाटा ७ पाठा च मुवा च तथाऽग्वदृष्टा 1, € ॥५ ५९ ५. यवान्य॒ज्लीराण्यमयागङ्खचा ९ जम्ब्रशिवाविश्चकसक्तप्णाः १०। घादेः कष्यमयाः ककमेहिन्मं जेदशोपदिष्टा मदुसपरयु चाः ॥ २&०.।४ जरभमेहेश्चरसप्रमेहे सान्दपमेहे च सुराप्रमेहे । पिषभ्रमेहेऽपि च इाक्रमेदे क्रमादमी स्युः. सिंकताप्रमेहे ॥ शीतप्रमेहे च शानः प्रमेहे ठाटाप्रमेहेऽपि इखखाय तेषाम्‌ ॥ ६१ ४ अति ऊफप्रमेदचिकिव्स्य ६ ६६८ चिंमलछमडविरचिता- [ च्यथिककषततमस्तरङ्कः } अथ पित्तभमेहे- उङशीरलोधादुरचन्दनानाघुरीस्यस्तामलकामयानाम्‌। पटोलनिम्बामलकामतानां सुस्तामयायुष्ककवुक्षकाणाम्‌ ॥ सष लोधाम्बुकालटीयकघात्तकीनां विभ्वाजुनार्नां भिशिसोत्पलानाम्‌ । माखिष्टहारिदिकनीखकालक्षारास्रमेहे कमदाः कषायाः ॥ ६३ ॥ अथ वातप्रमेहेषु- अथिमन्थकषायं तु वसामहे प्रयोजयेत्‌ । पाटाशिरीषदुस्पकमूर्वाकिंडकतिन्दुकेः ॥ ६४ ॥ कपित्थेन भिषह्कर्यात्का्थं हास्तप्रमेहके 1 पुगारिमेदयो; काथः सक्षौद्रः क्षौद्रमेहहा ॥ ६५ ॥ खिन्नाबद्धिकषायेण पाठाड्खुटजरामठम्‌ । तिक्तां कुष्ठं च सच्ण्यं सर्पिमेहे पिवेन्नरः ॥ ६६ ॥ अथ दन्द्रजपमेहेषु- कभ्पि्टसप्ष्छष्शाटजानि वैभी तरोहीतकक्मैरजानि । पुष्पाणि द्चश्च विचूणितानि क्षोदरेण लिद्यार्कफ पित्तमेहे ॥ ६७॥ हरीतकोकट्‌फलसुस्तलो धङ्‌ चन्दमोशीरक्रतः कषायः । षीदेण युक्तः कफवातमेहं निहन्ति पीतारजसा च पीतः ॥ ६८॥ विडङ्करजनीदन्दखदिरोशीरप़गजः । काथः पीतः भ्रगे इन्ति मेहं पित्तानिटो द्वम्‌ ॥ ६९ ॥ अथ दुष्टरक्तजपमेहे- काथः खजरक्रारमयंतिन्दुकास्थ्यभ्रताक्रतः । खहिमः पातमा्नस्तु सक्षौदरो रक्तमेहषहा ॥ ७० ॥ अथ सामान्यभमेहवचिकित्सा- रिवादिकाथः- शिवापद्याक्लाम्मोधरकिलिमदार्वीसुरखरा- कषायं सक्षोदरं रजनिरजसा चापि मिदितम्‌ \ निपीय भत्यूषे जयति मनुजो मेहनिवहं मृशं मीमं पथ्यपरसगिमकद्म्बं हरिरिव ॥ ७ १ ॥ इति रिवादिकाथः। [ ष्यधिकश्चततमस्तरङ्गः 1 बृहद्योगतरङ्धिणी । ६६९ अथ निफलायं चर्णम्‌ू- ज फटारनःसमानं रजो स्जन्याः ससितासमामेन ६ मधुना च कछीटमेतत्ममेहनामापि नाक्यति ४.७२ ॥ इति जिफटाद चर्णम्‌ । अथ कतकयोग्‌ः अक्षप्रमाणं कतकस्य बीजं तक्रेण पीतं मधना सहेव । कटप्रमेहाान्परकामिधानाल्ञिहन्ति कल्केन युते उ सदः \॥ ५७३॥ इति कतक्योगः अथ जिफटादिदकाथों योगशतात- अश्वत्थबीजं हरिणस्य जङ्गुः तक्रेण पीतं मधुना सहेव । प्रमेहजाटं सहसवं हन्याह्श्लानन दा्ारथी यथे ॥ ७४} सिग्धं वान्तं विरक्तं च निरूढं पाययेदसम्‌ । धाञ्याः स्वेभमेहेषु निशाक्षोद्समन्वितम्‌ ॥ ७५ ॥ फलजिक दारुनिल्लां विक्षालां मुस्तां च निष्काथ्य निहांशकल्कम्‌ } पिबेत्कषायं मधुसपरयुक्त सवंप्रमेहेषुं विरो स्थितेषु ॥ ७६ ॥ इति पिफएलटाद्िक्ाथो यो गङतात्‌ । अथ न्ययमोधायं चुणेम्‌- न्थममो धो दुम्बराश्वत्थरयोनाकारग्वधासनयः । आश्र कपित्थं जम्ब च भियां कडुमं धवम्‌ ॥ ४७७१ मधुक मधुकं लोभ वरुण पारिमद्कम्‌ ३ पटाल मेषशङ्खनं च दन्त वचिज्कमानक्रकम्‌ ॥ ५७< ॥ करख्े जिफलटां शक्र महातकषरूटं तथा एतानि सममागानि श्टक्ष्णञचर्णानि कारयेत्‌ ॥ ७९ ५ न्यय्योधाद्यभिदं चण मधुना सह टेहयेत्‌ ॥ फटञ्यरसं चायु पिबेन्मूजं विद्यभ्यति ।\ <० ॥ # क. “मादी इति पाठान्तरम्‌ 1 १ क, "षु ससुत्थिः। ९७० विमहलमडइविरविता- [ व्यधिकरात्तमस्तरङगः] एतेन विं्तिर्भेहा मूजक्रच्छाणिः यानि च । प्रशमं यान्ति वेगेन पिटका न च जायतः ॥ प्रिरेयनपू > इति प्राठान्तरम्‌ । + क, स्िरंथदु # { चतुरभिशततमस्तरङ्ः } बृहद्यों गतरद्गिणी 8 स्थुटेषु दुस्तरा दुष्टा विस्पाः समणदराः उ्वरातीसारमेहारःश्टीपद्ापचिकामटाः ॥ १० ॥ इति मेदानिदानम्‌ ! अथ चिकिन्सा- पुराणाः शाटयो मुद्धाः छुटत्थोदाटकोदवाः । लेखना बस्तयश्चैव सेव्या मेद्स्विना सदा ५ ११४१ मेदोव + धनमाह- अस्व्रं च व्यवायं च व्यायामं चिन्तनानि चं, स्थोल्यभिच्छन्परिव्युद्ं कामणानि प्रवर्धयेत्‌ ॥ १२ ॥# भमविन्तादयवायाध्वक्षौदजागरणमियः । हन्त्यवङ्यमतिंस्थोल्यं यवदयाभाकमोजनः ॥ १३ ॥ तस्योपचारः- प्रातः पिबेन्तुल्यजलटं क्षोदं स्थोल्यनिदुचये 8 उष्णमन्नस्य मण्डं वा पिबेव्करशतनुमवेत ॥ १४ ॥ इति भधुयोगः । कि [ अथ व्योषादिसक्तषयोगः- व्र्व्यं च जीरद्धं व्योषं हिङ्सोवचटलानटलाः । मस्तुना सक्तवः पीता मेदोघ्ना बद्िदीपनाः ॥ ९९५ # व्योषं विडङ्कः शिथणि जिफलां कटुरोहिणीम्‌ । बृहत्यो दे हरिदि दे पाठाम्तिविषां स्थिराम्‌ ॥ १६ ॥ हिङ्क्कं मध्मुलखानि यवानीधान्याचेज्कम्‌ । सोवर्चटमजाजीं च हपुषां देति वचुर्णयेत ॥ १७ ॥ चवणतैटलघतक्ौद्मागाः स्य॒मांनतः कमात्‌ । सक्तनां षोडशगुणो मागः संतर्पणं पिबेत्‌ ॥ १८ ॥ प्रयोगसारमाख्यातं रोगाः संतपणोंत्थिताः परमेहमटवाताखद्छान्यद्ासि कामलाः ४५ २९ ॥ पीहा पाण्ड्वामयः शोफो मूच ङक्च्छ्छमरो चकः हृकोगो राजयक्ष्मा च कासश्वासगट्महाः ॥ ₹२० ४ कके ७८ जिम्छमहविरविता- [ चदुरधिकशततमस्तरद्गः } कमयो अ्रह्टणीदोषाः शस्यं स्थौल्यमतीक चं 1 नराणां कष्यते बद्धः स्प्तिंद्धिश्च वर्धते ॥ २१२ ॥ इति व्मोषादिसक्तुभयोगः । अथ जिफलायै तेलम्‌- ( (क निफलातिविषाश्रर्वातिवचिज्कवासेः । निम्बारग्बधषङ्गन्थासप्तपणनिशाद्येः ॥ २२॥ गुड़ चीन्वासुराकरष्णाकछस्धंपनागरेः । त्रैटमेभिः समे पधं सुरसादेरसाष्टुतम्‌ ॥ २३ ॥ पानाभ्यसख्नगण्डूषनस्यब स्तिषु याजितम्र्‌ ॥ स्थूलताटस्यकण्ञ्ादुौीखयेत्कफङकतान्मद्‌ान्‌ ॥ २४१४ इति जिफलाद्यं तेटम्‌ । अथ नवकगग्गखुः- व्योष्पभियुस्तलिफलाविडङ्गेगुग्गङ समभर । खाव्न्सव च्वरिजयेद्याधीन्‌ मेद्रःश्छन्मामवातजान्‌ ॥ २५५ इलि नवक गृग्गुलुः । अथ हरीतक्यादियोगः- इशीतकीलो भमरिश्यथ- पतित्वचो दाङिमवल्कल्टं ख्‌ ६ एषोऽङ्गराङ्गःः कथितोऽङ्गनाना. जंङ्वाकषायश्च नराधथिपानाम्‌ ॥ २६५ इति हरीतक्यादियोगः । अथ महासुगंन्धतेलम्‌- चन्दनं कुङ्कमोशीरं भियङ्कुसटिरोचनम्‌ । त॒रुष्कागरू कस्त्री कपूरो जातिपनिका ¶ २७५ जातीकङ्कालपगानां लवङ्गस्य फलानि च । नलिका नटेदं कुष्टं हरेणतगरप्ठवम्‌ ॥ २८ ¶ नखं व्याघ्रनखं स्फुक्ता वाखो दमनकं तथा । प्रपोण्डरीकं कचुरं समांशेः श्ाणमान्रकेः ॥ २९ ॥ „ ५ भ. +नादीणाः। रग. -बीन्दसुः। 3 क. जस्बाः कः। = य. शङत्युटि० ५५, अकङ्ं । ६ क, “लो मद्न° । [ चतुरधिकशततमस्तरङ्गः ] बृह्द्योगर्तरेङ्किणी १ ६५७२, महासखगन्थमित्येततच्तेटप्रस्थेन साधयेत्‌ । प्रस्वेवमलवोर्गन्ध्यकण्डुड्ुधहरं परम्‌ 1 २० ॥ अनेनाभ्यक्तगात्रस्तु वृद्धः सप्ततिकोऽपि वा । युवा मवति शछयुच्छाठ्यः सीणामत्यन्तवह्छमः \॥ २१ ॥ सखुमगो दशनीयशथ्च गच्छेयः प्रसदाशतम्‌ । वन्ध्याऽपि कमते गमं षण्डाऽपि पुरुषायते । अपुच्चः पुजमाभोति जीवेच शारदां रतम ॥ ६२१ इति महाञ्चुगन्धतेटम्‌ । अथ बिल्वायो योगो- बिल्वदहिवे सममागे ठेषान्डुजम्रल गन्धमेफहरत, । परिणततित्तिडी कान्वितपूविश्षरखस्थयबीजं वा ॥ ३९ ॥ इति बिदल्वाथ्ौ योगौ । अथ तिखादुद्रतंनम्‌- तिलटसर्षपसिदार्बद्धिडसमङ्गगामयाब्द्‌जटेः । साश्रत्वग्मिर्टेपो मेदोदोर्गन्ध्यनाशनः पुंसाम्‌ ॥ ३४ ॥ इति तिटाष्ह्रतनम्‌ ६ अथ रसभस्मयोमः रसमस्य वलमाच्र टीहूा मधुना पिदेवचु क्षोद्रम्‌ । कोष्णाम्बुना समेत स्थोल्यं मेदृःक्रत जयति 1 ३५ ॥ इति रसमस्मयोगः अथ च्यूषणायं चुणम्‌- ऊथषणं चिफलटा चव्यं चित्रकं किडमादम्‌ । बाकरूषची सखेन्धव चेव सोवचंटसमन्वितम्‌ ॥ ३६ ॥ > माषमाजामदं चूर्णं. खिहेद्‌ाज्यमशुष्छुतम्‌ । अतिस्थोल्पमिदं चरणं निहन्त्यभिषिवर्धनम्‌ ॥ ३७ ॥ भवो्रं मेहकुषन्नं भ्टेष्मव्याभिनिबर्हेणम्‌ । नाऽऽहार नियम श्या विहारे वा बेधीयते ॥ २८ ध # क» ° भयोभरस्म समं युक्तं भक्चयेन्मधु्पिषा ° । इति पाटाम्तरम्‌ । 9 कृ, %मदूरलः । ३ म, शमरयोरजः । मा । ६८० चिमष्टमहविरचिता-~ [ प्श्वापिकरात्तमस्तरङ्ग गरष णाद्यमिदं चरणं रसायनमनुत्तमम्‌ । इति च्युषणाद्ं चणम्‌ । अथ मूरतिः- सूतं गन्धमयोभस्म समं संमेल्य भावयेत्‌ ॥ ३९ ॥ निरगुण्डीपञ्चतोयेन सुसटीकन्दधारिणा । ततः सिद्धममुं माषमाचं रसमुत्तमम्‌ ॥ ४० ॥ छी क्षोदेण वाश्नरीयाच्चूणंमेषां पिष्वुन्मितमू । षट्क टुचिफठापञ्चलवणावल्गुज स्य तत्‌ । मेदुःशोथायिमान्यामवातश्टेष्मगदुपरणुव्‌ ॥ ४१ ॥ इति सर्तिः । इति भ्रीयोगतरङ्गिण्यां मेदोरोगनिदानविकित्साकथनं नाम चतुर्‌. भिकशततमस्तरङ्गः ॥ १०८४ ॥ अथ पव्वाधिकश्चषततमस्तरङ्कः । अथोदरनिदानम्‌- रागाः सर्वेऽपि मन्दास्मौी सुतरामद्राणि ख । अजी्णान्मलिनेश्वान्नेजायन्ते मटलसंचयात्‌ ॥ ₹ ॥ रुवध्वा स्देद्ाम्डूवाहीनि कोषाः शखोतांसि संचिताः १ प्राणागन्यपानान्सदुष्य जनयन्त्युद्र नृणाम्‌ ॥ २ ¶ आध्मानं गमनेऽराक्तिदर्बिल्यं इबंलाभिता ६ शाफः सवनमङ्खनानां सङ्गे वएतपुरीषयोः ॥ २ ॥ दाहस्तन्दा य सर्वेष जठरेषु मवन्ति हि । अष्टधोदराणि- गुवसीतं शिराजाठेः सदा गुडगुडायते ॥ ४ ॥ य थक्दोषेः समस्तैश्च पुीहबद्वश्चतोद्कैः ^ सं मवन्त्युद्राण्यष्टो तेष डिङ्गः एथक्ृयु ।६-५५ ॥ वातोदरमाह- तत्र कातोद्रे शोथः पाणिपन्नामिकुस्सिखु + अत्यथंदोषजनके्िरुद्धाध्यज्ना दिभिः ।॥ & ॥ | प्धाभिकशततम्तर्घः ] वृषद्योगतरङ्गिणी । ६८? छुक्षिपा्वौीवरकदीपष्ठरुक्पवं मेदमम्‌ । ह्युष्ककासाङ्मदोंऽधोगुरुता मटसेग्रहः ॥ ७६ इयावारुणस्वगादित्वमकस्मार बृ द्धिदह्ासवत्‌ । सतोदमेदथुदरं तद्खक्कभ्णशिराततपर्‌ ॥ ८ ॥ आध्मातहतिवच्छब्दमाहतं प्रकरोति च । दायुश्वा् सरुक्शब्दो विचरेत्सवैतोगतिः ॥ ९ ॥ पितोदरमाह- प्त्तिद्रे ञ्वरो मूर्खा दाहस्तद्कटकास्यता \ भ्रमोऽतिसारपीतत्वं स्वभादादुदरं हरित ॥ १० ¶ पीततान्नशिरानद्धं सस्वेदं सोष्म दृष्यते । धूमायति षदुस्पहौ क्षिपरपाकं प्रदूयते ॥ ११५ कफोदरमाह- भ्टेष्मोद्रेऽङ्कःसदनं स्वापभ्बयश्गोरवम्‌ । निद्रोक्टेशोऽरुचिः श्वासः कासः शुङ्कत्वगार्दिता ॥ १९२५ उदरं स्तिमितं निर्ध शुक्राजीततं महत्‌ । विराभिबृद्धिकञिनं शीतस्परशा गुरु स्थिरम्‌ ॥ १३ ॥ जिलिङ्जठरमाह- €. -खिधोऽन्नपानं नखरोमश्रनबिडातेवेयुक्तमसाश्चुत्रत्ताः । यस्मै भ्रयच्छन्त्यरयो गरांश्च वुशटाम्बुदूषीविषसेवनाद्ा ॥ १४ ॥ तेनाऽऽश्चु रक्तं श्ुपिताश्च दोषाः कुर्युः छधोरं जठरं चि लिङ्कम्‌ । दष्योदरमाह- तच्छीतवाते मृशदुर्विने च विशेषतः कुष्यति इष्यते च । १५॥ स चाऽऽत॒रो मूर्छति हि प्रसक्तं पाण्डूः कराः ष्यति तृष्णया च । पुीहोदरमाह- दुष्योद्रं कीधितमेतदेव परीहोदरं कीर्तेयतो निबोध ॥ १६ ॥ बिदाह्यमिष्यन्द्रितस्य जन्तोः प्रदुष्टमत्यथंमसुक्कफ श्व १ पहा भिवृद्धि कुरुते पवुद्धः पीडोव्थमेतच्जठरं भरवुदद्धम्‌ ।। १७ ॥ १ क, नगादिष । ॐ ॥ > ग, वदन्ति ६८२ त्रिमल्मह विरविता~ पञ्चाधिकराततमस्तरङ्ः ] तद्वामपाभ्वं परिवृद्धिमेति विशेषतः सीदति चाऽऽतुरोऽच १ मन्दृञ्वराभिः कफपित्तलिङ्कैरुपदुतः क्षीणबलोऽतिपाण्डुः ॥१८॥ अतिव्यवायकर्माध्ववमनव्याधिकषणेः । वामपार््वाभितः फीदहश्व्युतः स्थानासवर्तते ॥ १९ ॥ सन्यान्यपार्भ्वे यक्रुति परदुष्टे ज्ञेयं यज्कदाल्युद्रं तदेव ॥२०॥ श्वासकासपिपासाश्च चैरस्याध्मानरुग्ज्वंरेः; । पाण्ड्त्वमूछांखदिर्मिदाहम्ेश्च संयुतम्‌ ॥ २१ ॥ अरुणा विवर्णं च नीटहारिदिराजिमत्‌ । उदावर्तरुजानाहेर्मोहितुडकाहनज्वरेः ॥ गोरवारुचिकाठिन्येर्विदयात्तनन मलान्कमात्‌ ॥ २२१५ बद्धोदरमाह- यस्यान्बमन्नेरुपटे पिभिर्वा बालारमभिर्वा पिहितं यथावत्‌ । संचीयते तस्य मलः सदोषः ङनेः शनेः सकरवच नाडयाम्‌॥२३॥ निरुध्यते तस्य गुदे पुरीषं निरेति कृच्छ्रादपि चाल्पमल्पम्‌ । हृन्नाभिमध्ये परिब्द्धिमेति तस्योदरं बद्धगुदं वदन्ति ॥ २४॥ क्षतोदरमाह- शल्यं तथाऽन्नोपितं यदुन््ं मुक्तं भिनत्यागतमन्यथा वा । तस्माल्छतोऽन्नात्सङलिलपकाङाः स्रावः स्वेदे गुदतस्तु मुयः॥२५॥ नाभरधश्वोदरमेति वद्धिं निस्तुद्यते दाल्यति चातिमाजम्‌ । एतत्परिश्ाव्युद्रं पदिष्टं दृकोद्रं कीर्तयतो निबोध ॥ २६ ।। उदकोादरमाह- खः सेहपी तोऽप्यत्रुवबासितो षा वान्तो विरिक्तोऽप्यथ वा निरूढः १ पिबेज्नटं शीतदमाश्चु तस्य सोता सि दृष्यन्ति हि तद्रहानि ॥ २५७ 1 खहोपटिक्तेष्वथ वाऽपि तेषुदकोद्रं पूर्ववदम्युचैति १ जिग्धं महत्तत्परिवृत्तनाभि समाततं पूर्णमिवाम्बुना च ॥ यथा हतिः शम्यति कम्पते च ङाब्दायते चाप्युदकोद्रं तत्‌॥ २८॥ [ पवाधिकदाततमस्तरङ्गः ] बुहदय्योगतरङ्किणी । ६८३ सल्नस्षाल्वमह- जन्मनेवोद्रं सर्वं पायः कृच्चछरतमं विदुः १ बालिनस्तदृजाताम्ब यलनसाध्यं नवोत्थितम्‌ ।॥ २९ ४ पक्षादृद्ध गदं तुर्ध्वं सर्वं जातोदकं तथा । प्रायो मवत्यमावाय चछिद्रानच््ं चोदरं नृणाम्‌ ॥ ३० ॥ जसाध्यवमाह- शुनाक्षं कुटिटोपस्थमुपद्धिन्नतनुत्वचम्‌ । बटक्ोणितमांसा्चिपरिक्षीण च वजयेत्‌ ॥ ३१ ॥ पार््वमङ्गगन्नविद्धेषक्षोथातीसारपीडितम्‌ । विरिक्तमप्युद्रिणं पयमाण विवजयेत ॥ २२ ॥ इत्यद्रनिदानम्‌ । अथ चिकिंत्सा- आंजातशब्डमरुणमुदरं नातिमारकम्‌ । सवा गडगुडाय॒क्तं शिराजाटगवास्षितम्‌ ॥ ३२ ४ नाभिं क्िष्टभ्य पादौ च वेगं करत्वा प्रक्ञाम्थति। हद ङ्क्चषणकरटीब स्तिगुढे परत्येकणुटिनः ॥ ३४ ॥ ककड सजतो वातं नातिमन्दे च पावके । छालटया विरस चाऽऽस्ये मृजेऽल्पे संहते बदिः ॥ ३५ ४ अजातोदकमिर्येते्युक्तं विज्ञाय टक्चषणेः । उपक्मेद्धिषग्दोषबटकाल विशेषवित्‌ ॥ ३६ ॥ उपचारमाह- स्थिरादिसर्पिषः पानं खेहस्वेदं विरेचनम्‌ । वेष्टनं वाससा ग्लानो शाल्वणं चोपनाहनम्‌ ॥ ३७ ॥ विलं तें स्थिरायम्बनिरूहाः सादुवासनाः । पयोयूषरसान्नं च योज्यं वातोदरे कमात्‌ ॥ ३८ ॥ एरण्डतेटं दङामुलधिभं गोमूत्रयुक्तखिफलारसो वा । निहन्ति वातोद्रकषोथशुलं क्राथः समूञो दशमूखंज श्च ॥ ३९ ॥ ग, अजा०॥ दग, व्दरे नः। ३ ग, “शे स्पश्चतो ॥ < जिमह्मड विरविंता-~ ([ काधिकशततमस्तरक्गः कष्ादिचुरणमर- कुष्ठं दन्तीं यवक्षारं व्योषं जिलवण वचाम्‌ । अजाजीं कीच्यकं हिङ्कः स्वजिकाचव्याचेज्कम्‌ ॥ ४०॥ शुण्ठी चोष्णाम्मसा पीत्वा वातोद्ररुजं जयेत्‌ 1 ४१५ इति छ्टादिचुणम्‌ । , अथ सामुदढायं चूणम्‌- दृडामूटीकषायेण क्षीरवु्ति शिाजतु । सद्यो वातोदरी क्षीरमोष्माजं च केवलम्‌ ।१ ४२ ॥ सामुवसौीव च॑टसेन्धवानां क्षारो यवानामजमोदमामः । सपिप्पटीवि्रकशृङ्गबेरं हिङ्खुः विडङ्ग च समानि कुर्यात्‌ ॥ ४३५ एतानि चूर्णानि घतयप्ुतानि मुखीत पूर्वं कवलास्महास्तम्‌ । वातोवुरं गुत्ममजीणंुक्तं बातप्रकोपं हणी च दुष्टाम्‌ । अरहासि दुष्टानि च पाण्डुरोगं मगेद्रं चापि निहन्ति सद्यः॥४९। इति सासुदाद्ं चणम्‌ 8 पिप्पलीपिप्यदलीमूटं चब्यविज्रकनागरेः । सश्षारेरर्धपटलिकेष्किपस्थं सर्पिषः पिबेत्‌ ॥ ४५ ॥ कल्कै दिपञ्चमूलस्य तुलां स्वरसेन च । दधिमण्डाहके द्त्वा तत्सर्पिजंठरापहम्‌ ॥ ४६ ॥ इवयथं वात विष्टम्मं गुल्माक्ासि पविनाश्ञयेत्‌ । अनथा भाया वार्य पाच्यम्‌ । अथ दशमुलादं घुतम्‌- दशासृटखाकषायेण रास्लनागरवारुभिः ॥ ४७ ॥ पुननेवाम्थां च घृतं सिद्धं वातोद्रापहम्‌ । इति वहम्रलाद्यं घुतम्‌ । इति वातोद्रम्‌ । अथ पिचोदरम्‌- पित्तोदरे च बालिनं पुर्वमेव विरेचयेत्‌ ॥ ४८ ॥ दुर्बले त्वदुवास्याऽऽदो शोधयेस्सीरबस्तिना । सजातबलटकायािं पुनः लिधं विरेचयेत्‌ ॥ ४९ ॥ ‡ य, पालं ॥ [प्वाविकशततमस्तरङ्गः । बृहद्यागतराङ्गनणा ॥ १८३ पयसा चिवताकस्केनोरुषकलुतेन बा ॥ सातलाज्ायसाणाभ्पां शुतेनाऽऽरग्वधेन च ॥ ५०॥। चुतं पित्तोदरे पेयं मधुरोषधिसाधितम्‌ \ स्याज्िवुश्रिफलासिद्धं सर्पिष्पानं क्िद्युद्धये ॥९५१॥ चुक्निपर्णबिलान्याध्नीटाक्लानागरसाधितम्‌। क्षीरं पिन्ोद्रं हन्ति जठरं कतिधिदिनेः ५ 4२१ इति पित्तोदरम्‌ । अथ भ्टेष्मोद्रम्‌- गयम्‌-~ श्टेष्मोदरिणे तु पिच्पल्यादिसिद्धेन सर्पिषा सेदयित्वा स्नुहीक्दीरेणा- नलोम्य चिकदुकूमूजतेट प्रमादेन यस्ता दिक्राथेनास्थापयेवुनुवासयेख १ किडसर्षपामटकर्बाजेश्वोपनाहयेदुदरम्‌ । मोजयेच्ेनं जिंकदुकप्रगढेन करुछत्थयुषेण पयसा वा स्वेद्या मीक््णम्‌ । इतिगथयम्‌ । व्योषयुक्ं कुलस्थाम्न् षयो वा मोजने हितम्‌ । गोप्जारिशटपानेभ्य चुणांयस्क्र विभिस्तथा ॥ ५३ ॥ सक्षीरवेट पानेश्च शमयेत्तु कफोदुरम्‌ । अथ तिदोषजम्‌- नागरायं यमकम्‌- संनिपातोद्रे कायं एष एव क्ियाविधिः ॥ ५४ ¶ भ्हरीतक्यमयाकल्कमावितं मू्रमम्बुवा। पीतं सर्वद्रप्ठहमहार्शःकृमिगुल्भनत्‌ ॥ «५५१ ॥ सत्तटाराद्धिनी सिद्धं धृत चात्र विशोधनम्‌ + दन्तीदरबन्तीफटजं तें दष्योदरी पिबेत्‌ ॥ «५६ ॥ नागरं जिफलटाप्रस्थं घततेटं तथाऽऽदकम्‌ । भस्त॒ना साधयित्वा तु षिबेत्स्वांकरापहमर ५५७ ॥ कफमारुतसंमूते गुल्मे चेव पश्च स्यते । इति नागरादयं यमकम्‌ १ # कः, रौदितत इति पासन्तरेम्‌ ॥ (६८६ जिमछटमडविरचिता-- [ प्वाधिकराततमस्तष्कः] दष्योदरं जिलिङ्गमुदरं च । अतः परं निगद्यन्ते सामान्या योगसत्तमाः ॥ << ॥ दौवेः कक्षो हि संप्रणं वह्धिर्मन्दत्वम्च्छति। तस्माद्धोञ्यानि योज्यानि कीपनानि छष्रनि च ४" ५९॥ प्थ्यमाह-- शालिषशिकगोधुमयवनीवारभोजनम्‌ । विरेकास्थापनं शस्तं सर्वषु जठरेषु च ॥ &० ॥ ओदकानूपजं मांसं शार पिष्टकृतं तिटान्‌ । निषेधः- ध्यायामाध्व दिवास्वप्नं यानं पानं विवजयेतः ॥ ६१ ॥ तथाऽम्लटवणोष्णा्ने विदाहीनि गुरूणि च । नायादन्ञानि जठरी तोयपानं बिवजंयेत्‌ ॥ ६२ ॥ वराणां मलाठचत्वाद्हूुश्ः शोधनं मतम्‌ । क्षीरेणेरण्डजं तें पिबेन्मूणं वाऽसकरत्‌ ॥ & 2 ॥४ ज्योतिष्मत्याः पिकित्तेटं पयसा वा दिनि दिने \ अथ कर्कुष्ठचृणम्‌- कङ्कवुर्णमुष्णाम्बु पीते संरेच्य मानवम्‌ 1+ ६५ ५ अषटाभ्योऽप्युद्रेभ्यश्च दुतं इुयांदिनिगतष्क । इति कङ्ङु्टचुर्णम्‌ । अभ चव्यादिः- स्नुहीपयोमावितानां पिष्पटीनां पयोऽश्नतः ॥। &« ध सहस्युपयुीत शक्तितो जठरामयी । वाताद्री पिबेत्तक्छे पिष्परटीटवणान्विम्‌ । ६९६ ॥ शकरामरिचोपेतं स्वादु पित्तोदरी पिबतः । यवानीहपुषाजाजीन्योषयुक्तं कफोदरी ।। ६५७ ॥ संनिपालोव्री तक्रं जिकदुक्षारसेन्धकेः । बद्वोदरी वु हपुषादीप्यकाजानिरन्धवेः ॥ दद ॥ 9 च, ण नाराङ्कः § २ क. संङेन्य माः 1 [ पश्ाधिकराततमस्तैरङ्गः] बुहध्ोगतरङ्किणी ॥ ६८७ पिबेच्छिकाद्री तक्रं पिप्पटीश्षीवसंयुतम । छय॒षणक्षारटवणेयक्तं त॒ सटखिटोदरी ॥ ६९ ॥ शिलखाजतूनां मृजणां गुग्गुलोखेपटस्य च । ख हीक्षीरपरयोगश्च कशमयत्युद्रामयम्‌ ॥ ७० ५ पतीकरखबीजं च गवाक्षीमूटकाशिकम्‌ । पिष्टं पीतं शमयेजनटोद्रमसंशयम्‌ ।॥ ७१ ॥ सक्षाहं माहिषं मूत्रं पयसा चाम्बुवजितिम्‌ १ पीतमोष्टं पयो मासं श्वयथुद्रनाङनम्‌ ॥ ७२ ४ यः पिबिल्ातरुत्थाय चव्यं चि्रकमिभितम्‌ । क्षिप्रं तस्य षजत्याद्च असाध्यभपि चोदरम्‌ ॥.५७३ ॥ विशाटाक्ङ्किनीदन्तीजिवाञ्चेफटकान्नयम्‌ ६ निशाविडङ्गन्कम््पिह्धं मूचेणोद्रवान्पिबेत्‌ ॥ ५७४ ॥ पयो बा चबव्यदन्त्यथिकिडङ्खः व्याषकल्कितम्‌ + पेयं वा जङ्कन्बेराम्ब कषायो दारुवाह्धिजः ॥ ५७५ ॥ चव्यकिभ्वसमरुत्थो वा पेयो जठरश्ान्तये | किडङ्खः विच्रको दन्ती चव्यं व्योषं च तेः पयः ॥ ७६ ध शतं कोटसमेः पीत्वा वु द्धमुव्रं जपेत्‌ $ गवाक्षीशङ्किनीदन्तीनी छिनीकल्कसंयुतम्‌ ३ सवेादरविनाङ्ञाय गोमूञेण तु पाचयेत्‌ ॥ ७७ \। देवह्रुमं शिद्यु मसूरकं च मोम पिष्टामथ बाऽभ्वगन्धाम्‌ । पीत्वाऽऽद्यु हन्यादुद्र प्रवद्ध कृमीन्सशोाुव्रं च .कुष्यम्‌ ॥५७८॥ चव्यविज्चक विश्वानां साधितो देवदारुणा ! काथलिवृच्चूणंयुतो गोमूतरेणोद्राञ्जयेत्‌ ॥ ४९ ॥ इति व्यादिः । अथ वनब्बुरपाकः- पिष्वलटलीवधंमानं वा कल्कोदहिष्टं प्रयोजयेः । जठराणां विनाङ्ञाय नास्ति तेन सर्म भवि ० ॥ छूक्षयसा परि मादिततण्डुट चण लिमिभितं य॒षे ४ उवरमुदारं हन्थाद्योगोऽयं सप्तराश्रेण ॥ ८१ ध बन्बटस्य त्वचं भष्ठां काथयेत्सटिलेन तु ३ पनः पचेत्कषायं तु यावत्सान्दत्व मामत्र ॥ ८२ ॥ ५ तिभष्ठमह विरचिता [ प्ाधिक्दाततमस्तङ्} तव्पिबेत्तक्रसंयुक्तं तक्रमोजी भिताक्षनः । ` निहम्यादाद्च योगोऽयं अलोदरमपि धुवम्‌ ॥ <३ ॥ इति बन्बल्पाकः । अथ पटीलायें चणम्‌- ज्जाण्यष्टावुदरिणां सेके पाने च योजयेत ! देवदारुपलाशाक॑हस्तिपिष्पछिशिश्चकैः ॥ <४ ॥ साभश्वगन्धेः सगोमूतरेः भरदिद्यादुदरं शमेः १ पटोलमलं रजनी विडङ्ग जिफलात्वचः ॥ ८५ ॥ कम्िह्कं नीलिनीं च चिवृतां चेति चु्णयेत्‌ । षडाद्यान्कार्षिकानन्त्यांखींश्च द्विति चतुुंणान्‌ ॥ ८& ॥ छृत्वा चूर्णं ततो मिं गवां भरेण वा पिबेत्‌ ६ विरिक्तो जाङ्गलरसे रेन दु मोाजयेत्‌ ॥ <७ ५ मण्ड पेयां ख पीत्वा वा सब्योचे षडहं पयः । शुत पिबेत्ततश्ष्र्णं पिबेदेवं ततः पुनः ॥ << ॥ इन्ति सर्वोकराण्येतच्चुणं जातोवकान्यपि । कामलां पाण्डुरोगं च श्वयथुं चापकर्षति ॥ ८२ ॥ अन्र परोटदेः षड्मागाः कार्षिका अन्येषां कम्पि्टादीनां दिभि- तुगुणा मागा अहणीयाः । इति पटोलाद्यं चूर्णम्‌ । ॥ अथ नारायणं चुर्ण॑म्‌- पानी हपुषा धाम्यं चिफला सोपकुख्िका ? कारवी पिप्पलीसल मजगन्धा सढी वचा ॥ ९० ॥ शताह्वा जीरके व्योषं स्वर्णक्षीरी सविज्कम्‌ । < क्षारा पाष्कर मुल कुष्ठं टवणपञ्चकभ्‌ ॥ ९९ ॥ विडङ्गः च समांशानि द॒न्तीमागच्रयं तथा । निवदिशाठे द्विगुणे सातला स्याचतुगुणा ॥ २२॥ <तन्नारायणं नाम चुरण रोगगणापम्‌ । एनत्प्राप्य निवतन्ते रोगा विष्णुमिवाद्युराः ॥ ९द ५ तस्यानुपानमाह- तकेणोदेरिभिः प्रेयो गुस्मिभिवद्राम्बना । आनद्धवाते छरा वातशोगे परसन्नथा ॥ ९४ ॥ [ पश्चाधिकशततमस्तरङ्गः ] बुहद्योगतरङ्किणी । -द६८२ हुषिमण्डेन विदसङ्धे वाङिमाम्बुभिरकशसि \ परिकर्तेषु वष्चाम्टेरुष्णाम्बुभिरजीणंके ॥ ९९५ ॥ मगदरे पण्ड्रोग कासे श्वासे गट ६ हदोगे अहणीरोगे ष्टे मन्वानठे उवरे ॥ ९६ ॥ दृश्टाविषे मृलविषे सगरे क्रिमे विषे । यथाह न्निग्धकोष्टेन पेयमेतद्धिरेचनम्‌ ॥ ९५ ॥ इति नारायणं चूणम्‌ । अथ महाक्ञषारः- तिलसर्षपनालानि यवनां सुधाऽपि थ । दशशप्नकमपामार्गो दस्तीचित्रकमाहक ॥ ९८ ॥ मभूकमृद्धीजिफलाचिवुताकरवीरकम्‌। पुननेवा बुशिकाटी चाककम्पिलनिम्बकम्‌ ॥ ९० ॥ एषां दल पटान्मामान्युक्त्या दग्ध्वा समावपेत्त्‌ । गोमूञेण समायुक्तं सपतक्कस्वस्तु पाचयेत्‌ ॥ १०० ५ अथान्चेमानि चु्णांनि समावाप्य पुनः पचेत्‌ । वचयामतिविषां पाठां दवे हर्दि महौषधम्‌ ॥ १०२ ॥ चिवुत्कम्पि्ङं क्षारं तथेव लवणानि च । महौषधं शिथ्युफठं इषं महछछातकानि च ॥ १०२॥ पिष्पद्धीश्च विडङ्गानि चिफटां देवदारु च । कदुकारोहिणीमुस्तं दन्ती हिङ्ग्वम्ट वेतसम्‌ ॥ १०३ ॥ वधिद्यक्तारनालानामाईहकाहकमावपेत्‌ । समसंज्ञेन मागेन सिस्तेटं विपाचयेत्‌ ॥ १०४ ॥ विगतार्थिर्यथा शान्तमथेनमव तारयेत्‌ । ततो विडालपदकं पिबेदुष्णेन वारिणा ॥ १०९ ॥ मदेरम्टेश्च लामेन क्षीरेभूत्रेण वा पुनः । महाश्चार इति ख्यातो जठरा्णां विनाज्ञनः ॥ १०६ ॥ प्ीह्णोऽर्जांसि च गुल्मानि शुखं च हृदयग्महम्‌ । यक्ष्माणं ख प्रमेहं च पाण्डुरोगं मर्गद्शमर्‌ ॥ २०७ ॥ सकरमीन्यहणीदोषान्बेन्ध्यादावतकुण्डलान्‌ । मूचङृच्छ्ठमवस्मारं क्षारोऽयं बेनिवतेयत्‌ ११०८ । ्वासेऽयं जिनिवतयेक ४ १०८ ॥ % क. वर्मोदा- , ६९० जिम मड्विरविता- [ पञ्चाभिकडप्ततमस्तरङ्गः] => ~ -दृषश्षारः । अथ नाराचघुतम्‌- कनि क स्नुरश्षीरदन्ती चिफला विडङ्गं सिंही जिवुचिच्कमूलकट्केः १ खतं विपक्तं कुडव प्रमाणं तोयेन तस्याश्षसमानकल्कम्‌ ॥ १०९ ॥ पीत्वोष्णमम्मोऽनलपिबेद्दिरेक्तो पेयां रस वा किचरेद्ोधेज्ञः। नाराचमेतजनठरामयद्ं युक्त्योपयुज्यात्समनुपदिष्टम्‌ ॥ ११० ॥ इलि नाराचधघुतम्‌ । द्वितीयं नाराचघृतम्‌- जिफलां वि्र्कां दन्तीं बहतीं कण्टकारिकाम्‌ । स्नुही साक विडङ्गानि चूतस्य जुडवं पचेत ॥ १११ ॥ तस्य पद्भिसिद्धस्य कर्षाधं पययेन्रम्‌ । शोथशुल्मोदरानाहपीहोदरव कोदरा । ११२ ॥ नाङयत्युल्बणानेतान्सपिनाराचसज्तितम्‌ इति द्वित्तीयं नाराचघुतम्‌ । अथ जिवृतायं धृतम्‌- पयस्बष्टसणे सर्पः भस्थं स्तुक्पयसः षटम १ ११२ ॥ जिकतापलकल्केन सिद्धं जठरभुल्भयुत्‌ १ "ति चिवुताद्यं घृतम्‌ 1 अथ बिन्दुघ॒तम्‌- अकक्षीरपले द्वे तु स्नुहीक्षीरपटानि षद्‌ ॥ ११४ ॥ पथ्या कम््पिह्टकं इयामा स्म्याकं गिरिकणिका ॥ नीलिनी ज्िवुता दन्ती स्लद्धिनी चि्कं तथा ॥ ११५॥ एतेषां पठिके मागेर्घुतप्रस्थं विपाचयेत्‌ । अथास्य मिन कोष्ठे बिन्दुमाजं भदापयेत्‌ ॥ ११६ ॥ यावतोऽस्य पिबेदिन्द्रंस्तग्वद्वेगान्विरिच्यते । कुष्ठं गुल्मयुद््वतं श्वयथुं समगंद्रम्‌ ॥ ११५७ ॥ शमयव्युद्राण्यष्टो वुक्षमिन्वाक्नि्ंथा । एतद्िन्दु घृतं नाम येनाभ्यक्तो विरिच्यते ॥ ११८ ॥ [ बच्वाथिकशाततमस्तरङ्गः ] बहद्योगतरङ्किणीं । ६९१ स्युद्यकपयसोरज पाकस्याञ्ु परयत्नतः \ चतुगुण जल देयं पाकार्थं बिन्दुसपिषि + ११२५ १ बंन्दुघुतम्‌ ॥ अथ शादिपर्णतिलम्‌- शाटिषर्णीं विदारी च सहदेवी सगोश्चुरा । उमे स्थिरे सारिवे च जीवकषमकावुभो ॥ १२० ॥ पणिन्यो सविशालठे च रुकुको वद्धिरेव च । कण्डूरा कथिकाटी च बलात्रयमथापिवा॥ १२१। एषां पटबेका मानना नामतः कषस्यता। पनर्नवेरण्डयोश्व पलान्यत्र परथक्पुथक्छः ॥ १२२ ॥ षोडहशांशसमाख्यात द॑क्ाङ्पेद्वा्विंशं तथा । संद्छद्य कथितं कोणे चतुष्ष्टिभथाऽऽहतम्‌ ॥ १२९ दधिकाशिकमजाणां परस्थं प्रस्थ चतुश्चतुः । तेटमेरण्डजं चेव प्रस्थमेकं समाहरेत्‌ ॥ ६ साधंकषेप्रमाणं च मात्रां वेद्यस्तु दापयेत्‌ ॥ १२४ वटाशमुस्ताधवविज्काणां स्नुहीद्रबन्तीमदनार््वधानाम्‌ । फल चिकस्यापि तथेव दद्याल्क्षारस्य लोभस्य पटं तथेव । स्नुद्याः पयथ्ेव पटं चतुष्कं सर्वद्र तेट मिद्‌ निहन्ति ॥ १२५ इति शालिपर्णतिम्‌ । इति सामान्यविधिः ! अथ एहवचिकित्ता- पीहा निर्वेदनः श्वेतः कठिनः स्थट एव च । महापरिथहः शीतः श्टेष्मसं मव उच्यते ॥ १२६ ॥ सज्वरः सपिपसशथ्च स्वेद्नस्तीववेदुनः । पीतगाजो विशेषेण पीहा पेत्तिक उच्यते ॥+ २२७ ॥ वातजमाह- नित्यमाबद्धकोष्श्च नित्योदावतंसंमवः । वेदनाभिः वरीतश्च पीहा वातिक उच्यते ॥ १२८ ॥ 9 म, द्खमुल्या दपरवसक्तथ्य ॥ ६९२ जिमहल्मड विराचिता- [ पश्चाधिकशाततमस्तरङ्गः] रक्तजमाह- 9 9 कुमेविदाहेः संमोहर्ववण्ये गात्र गो रवैः । उत्करेदशभ्रषमू्छ भिङ्ञेयं रक्तजलस्षणम्‌ ॥ १२९ ॥ चिदोषजमाह- जयाणामपि खूपाणि प्ीह्मयसाध्ये मवन्ति हि । तस्योपचाराः- नरेदस्वेदविकारादि विधेयं फीहरोगेणे ॥ १३२० ॥ दृघ्रा म॒क्तवतो वामबाहमध्ये* शिरां व्यधेत्‌ । भिषक्फुीहविनाश्य यक्रन्नाशाय दक्षिणे ॥ १३१ ॥ परीहानं मदयेद्धाढं दु्टरक्तपरचुत्तये । मणिबन्धे सम्पन्नं वाममङ्गन्छमीरितम्‌ ॥ १२२ ॥ दहेच्छिरां शरेणाऽऽश्चु वैयः फुीहप्रशान्तये । विडङ्गगयान्ससिन्धूत्थान्सक्तन्करतवा वचान्वितान्‌ । पिबेक्षीरेण सं च॒ण्यं फीहगुर्मोद्रापहम्‌ । अथ सिन्ध्वादिचूणम्‌- सिन्धुमगधाथिचुर्णं शियुशिफाजानजिकारसनिपीतम्‌ । प्रबलटमपि योगराजः पुहान नाज्ञयत्याश्चु ॥ १३२ ॥ इति सिन्ध्वादिचुणपर्‌ । अथ कवन्तीनागवरी- तिलेरण्डदवन्त्यश्च क्षारो मह्धातकं कणा । एषां माग सम क्रुत्वा तन्तृल्यं तु गुडं मतम्‌ ॥ १३४ ॥ खादेद्भिबटं मत्वा पावकस्य विवृद्धये । जयेत््ीहानमत्युयं यक्रद्भल्मं तथेव च ॥ १३५ ॥ इति ववन्तीनागवटीं । * क. प्ठीहोद्रिणः जनग्धस्विनस्य दघ्ला भुक्तवतो वामबाहौ कुर्पराम्यन्तरतः क्षरं यज = व्यथेत । विमदृयेच्च पाणिना प्ठीहानं रुधिरस्यन्द्नार्थम्‌ । द्धिभोजनं रक्तोत्छशनाय तदहएव्‌ | [ पञ्चाधिकदाततमस्तरङ्गः ] बृहद्योगतरङ्किणी ६९दे अथ रि्काथः- शोथष्टीहोद्रं हन्ति पिष्यटीमरिचान्वितः । अम्टवेत सस युक्तः शियुक्राथः ससेन्धवः ॥ १३६ ॥ इति शिश्काथः। अथ कृष्ठादिचूणम्‌- कुष्टं वचा शङ्करं चिच्रकं कोरजं फलम्‌ । पाठा चैवाजमोढदा च पिप्पल्यः समचुर्णिताः; ॥ २२७ ॥ ततो विडालपदकं पिबेदुष्णेन वारिणा । ष्टीहोदरसदा वर्तं सवैमेतेन शाम्यति ॥ १३८ ॥ इति ङुष्ादिचूणंमर । अथाकेपन्क्षारः- पातव्यो युक्तितः क्षारः क्षीरेणोशथिद्धाक्तिजः । पयसा वा प्रयोक्तव्याः (रिष्यल्यः ष्टीहश्ञान्तये ॥ १३९ ॥ अर्कपन्नं सलवणं पुरटद्ग्धं इखुचूरणितम्‌ । निहन्ति मस्तुना पीतं प्टीहानमतिदारुणम्‌ ॥ १४० ॥ इत्यकंपच्रश्षारः । | प दिचुणम्‌ अथ लघुरिङ्गवा - वायुः प्टीहानभुख्ुय पितो यस्य तिष्ठति । शुछैः परितुदन्पाश्वं प्लीहा तस्य भ्रवधते ।। १४१ ॥ दिङ्गः चिकटुकं कुष्ठं यवक्षारोऽथ सेन्धवम्‌ । मातुलूङ्करसपेतं ष्ठीहद्कालहरं परम्‌ ॥ १४२ ॥ इति ठ घुहिङ्ग्वादिचुणेम्‌ । अथ शङ्खनाभिचुणंम्‌- पलाह्ाश्षारतोयेन पिप्पली परिमाविता ॥ गठमष्ठीहार्तिशामनी बद्धिदी सिकरी मता ॥ १४३ ॥ रसेन जम्बीरफलटस्य शाङ्कनामीरजः पी तमवरश्यमेव । क, खे = @ कर्षप्रमाणं शमयेदशेषं ष्टीहामयं कूमसमानमाद्च ॥ १४४॥ इति शङ्कनामिचुणंमर । ६९४ जिमलमड विरचिता- [ पश्चाधिकशततमस्तरङ्कः 1] अथं शरपुङ्खामृरचुणम्‌- शरपुङ्खामूटकल्कः पीतस्तक्रेण नाशयत्य किरात १ विरतरकाटसयुत्थं ष्टाहा्न रूढमवगाढम्‌ ॥ १४५ ॥ इति शरयपुङ्कामूलचुर्णम्‌ । अथ शात्मलीपुष्पक्राथः- क्षारं का विडकृष्णामभ्यां पुतिकस्याम्बु निःजुतम्‌ + यकरत्फीहपशान्त्यर्थं पिबेदखातर्यधाबटम्‌ ॥ १२४६ ॥ सस्विन्नं शाल्मलीपुष्पं निशापयुषितं नरः । राजिकाचु्णसंयुक्तमदयास्प्टीहोपक्ञान्तये ॥ १४७ ॥ इति शाल्मली पुष्पक्राथः । अथ यवान्यादिचृर्णम्‌- यवानिकाविन्नकयावशुकषडयन्थदन्तीमगधोदकानाम्‌ । ष्छीहानमेतद्धिनिहन्ति चुणसुष्णाम्बुना मस्तुखरासवेर्वा ॥ १४८। हति यवान्या द्िचुणम्‌ । अथ विडज्ञादिचृणंम्‌- विडङ्गानि यवानीं च चिज्रकं चेवि तत्समम्‌ । दिगुणं देषदारुं च नागरं सथुननंवम्‌ ॥ २५ ॥ जिबुद्धागाश्च चत्वारस्तत्सववं क ल्कपेषितम्‌ । क्षीरेणोष्णेन पातव्यं भषठं प्लीहविनाशनम्‌ ॥ १४९ ॥ अथ वेत्नानि खुणांनि गवां मुज्रेण पाययेत्‌ । उदरी मूतमप्येवं प्लीहानं संभणाशयेत्‌ ॥ १५० ॥ इति विडदङ्खगदिचिर्णम्‌ ६ अथ विडङ्गादिक्षारः- विडङ्ग चित्रकं सक्तन्सघतं सेन्धवं वचाम्‌ । दृग्ध्वा कपाले पयसा गुल्मदीहापहं पिबेत्‌ ॥ १५९ ५ इति विडङ्ग दिक्ष्मरः । अथ भटातकमोदकः- मलातकामयाजाजीमोदको गृङसंयतः + सप्तराजान्निहन्त्येष प्छीहानमतिदारुणम्‌ ॥ १५२ ५ ति मष्टातकमोदृकः । [ पश्चाधिकशततमस्तरङ्गः 1 बुहद्योगतरङ्किणी 8 ६९५ अथाज्नयामोदकाः- चिपलममयाफलानां पट्र्यं जिकटकात्पलं मुलात्‌ । दीप्यक चविकाचिच्रकविडङ्खकष्चाम्टसेन्धवाधंपलेः ॥ १५३ ॥ सवक्पवेटाकर्वशखिभिर्युतं चूरणितें सुक्ष्मम्‌ । निंशत्पटगुडस शितास्त्वक्षमितास्तस्य मोदकाः काय।ः ।॥ १५४ ॥ अमयावटका नान्ना फुहार्शोगुम्लजडठरहराः ६ पाण्डवामयिकामलिनां मन्दाप्मीनरं च सवेदा शस्ताः ॥ १५५ ॥ इत्यमयामोदकाः । अय बजन्लषार्- सोवर्वटं यवश्छारं सामं काचसेन्धवम्‌ । टङ्कणं स्व सिकाक्षार तुल्यमेकचच चचुणयेत्‌ ॥ १५६ ॥ अकदुग्धेः स्नुहीदुग्धेमांवयेदातपे यहम्‌ । ऊध्वांधःस्थेः क्रमात्तस्य तन्तृट्ये रकंपटलटवेः ॥ १५५४ ॥ मणण्डे संस्थाप्य मृदिते रुद्ध्वा गजपुटे पचेत्‌ । स्वाङ्गशीतं तु संचृण्यं चुणमेषां तु मेटयेत्‌ ॥ १५८ ॥ ञ्यूषणं सविडङ्खः च राजिकां जिफलामपि। चव्यं च हिङ्कन्सं मृष्टं तकेणाद्यद्यथाबलम्‌ ५ १५९. ॥ वज्जक्षाराभिधं चृर्णञ्युदराणि विनाशयेत्‌ । शोथं गुल्मं तथाऽशीलां मन्दाभथिमरुचिं तथा ॥ १६० ॥ पुीहानं यङ्हाल्याख्यमुद्रं च विेषतः । इति वज्श्षारः । अथाभिमुखं लर्वणम्‌- चिज्रकनिवृतादन्तीिफलां रुचकः समैः ॥ १६१ ॥ यावन्त्येतानि चुर्णानि तावन्मां ठ सेन्धवम्‌ । मावयित्वा स्तुदीक्षीरेः स्नुक्ाण्डे परक्षिपेचतः ¢ १६२ ॥ मत्पङ्कनानुलिप्याथ भष्षिपेज्जातवेदसि १ खुदग्धं च ततो ज्ञात्वा दानैर्वेयः खसुद्धरेत ॥ १६३२ ॥ $ ग ^ऊापुष्कदेः स. । म्द जिमहलमहविरविता- [ पललाधिकडाततमस्तरङ्ग ] तक्रेण पीसं तच्चूर्णं यक्रतछरीहोदरापहम्‌ । एतदजिसुखं नाश्ना टवणं वदहिवधनम्‌ ॥ १६४ ॥ इत्यथिसुखं टवणम्‌ । अथ चिच्रकायं घतम्‌- चित्रकस्य तुटाक्ताथे घुतप्रस्थं विपाचयेत्‌ । दृध्याशनाठे द्विगुणे दृधिमण्ड चवुंगुणमर ॥ १६५ ॥ पशथ्चकोटकताटलीसं क्षारो च पटुपश्वकम्‌ । यवान्यो द्वे च जरणे मरिचं चाश्चसंमितम्‌ ॥ १६६ ॥ एतेयुंक्त्या घतं सिद्धं मात्रया च पिबेत्पगे । पुीहशोफोदरार्शोध्रं विशोषाद्‌ धिदीपनम्‌ ॥ २६५७ ॥ इति विन्रकायं घुतम्‌ । अथ महारोहीतकं घुतम्‌- गोहीतकात्पटजशतं संश्ुय बद्राहकम्‌ । साधयित्वा जलद्रोणे चतुमगाचशोषिते ॥ १६ ॥ घ॒तप्रस्थं समावाप्य छागक्षीर बतुगुणम्‌ । तस्मिन्दरग्याणि सणि भद्दयात्कार्षिकाणि च ॥ १६९ ॥ घ्योष फट चिकं हिङ्गु यवानीं तम्बरुं विडम्‌ । अजाजीं कृष्णलवणं दाडिमं देवदारु च ॥ १७० ॥ पुनर्नवां बिशालां च यवक्षारं सपोष्करम्‌ । विडङ्गं विज्रकं चेव हपुषां कारदीं तथा॥ २५७१ ॥ एतेधुतं विपक्तं तु विदध्यादकुढमाजने । पाययेन्चिपलां माजा रसयूषपयोम्बुभिः ॥ १७२ ॥। यङ्कत्फहोदरं शुढमभिमनन्यं च नाशयेत्‌ । इति महारोहीतकं घुतम्‌ । इति शरीहोद्रम्‌ । अथ यरदाल्युदरम्‌- पिप्पटीवृतम्र- उवावतंरुजानाहेमोहतु ड्‌ दह नज्वरे; ।। १५७३ ।॥ गोरवारुकिका ठिन्येर्विद्यात्तञ्च मटान्कमात्‌ । एीहो दिष्टाः क्रियाः सर्वा यज्ृदाल्युद्रेऽपि च ॥ १७४ ॥ [ एाधिकराततमः्तरङ्गः - बुहो गतरङ्किणीं ४ ६९ दष वङ्केश्वरे नाशा पीहगुह्मोदरं जयेत्‌ ! साज्यैः गाद्धवं लीद्वा निष्का भ्वेतपुननेवाम्‌ ।॥ १९९. ५ गोमूत्रेण पिबेचानु रजसी वा. गवां जलेः ४ इति वङ्खेश्वरो रसः ४ ^ अथोदरारिः- पारदं ज्िखितुत्थं च जेपारं पिप्पलोसमनः ॥ २०० ॥ आरग्वधफलान्मज्जां बज्जीक्षीरेण मदेयेद्‌ ॥ अाषमाजां वरीं खादेतस्ल्ीणां हन्ति जलोकय्म्र ॥ २०१ ५ विश्वाफलटरसं चानुपथ्यं दध्योदनं हितम ५ हृत्युदरारिः. । थ जरोदरारिः- फिष्पटीमरिच ताश्रं कण्व्वनीच्चुणसंयुतम्‌ ¶ २०२ ॥४ स्नुहीक्षीरं. मर्यं तुल्यं जेगठबौीजकम्‌ । निष्के भुक्तं विरेकेण. सत्यं हन्ति. जलाद्रम्‌ ॥. २०३. ॥ इति जद्धोद्रारिः । अथ चण्डभास्करा रसः-- हश्वपजास्तं गन्धे प्रत्येकं निष्कमेव च) टङ्कणे. द्कानिष्कं तु जेपालं विंरातिस्तथाः ॥ २०४ ।४ सर्द खल्वे विचिक्षिण्य निशुण्डीरसमदिंतम्‌, \ सुद्प्रमाणवटकानगुडमिभं तु मक्षप्रेत्‌ ।॥ २०५ ५ पाण्ड़ल्ोफोद्राशंश्च गुर्मप्टीहयङ्ुव्क्ृमीन्‌ ५ पुराणज्वरमेहाश्च मुञक्रच्छ्(रमरीवणान्‌ ॥ २५६ ॥५ सर्वव्यार्धीश्च हरति, रसोऽयं चण्डमास्करः. ४ इति चण्ड मस्करो रस: । अथेच्छाभेदी रसः दयुण्दी मरिचसेयुक्ता. स्तमन्धकङ्कणणाः ॥ २०७ ॥ जेपालटजियुणाः प्रोक्ताः सर्वः एकच मर्दिताः । इच्छामेदी रसो हास्य दिगुखां सक्षिता पिबेत्‌ ॥ २०८ ५ ॐ कू, निराह काच्नी पीतेत्यमरः ॥ ७०० लिमहमडविरचिता- { षष्ठाधिकशततमस्तरहगः ] यावश्च चुलुकाः पीतास्ताषद्वेभेर्वि रिच्यते) तक्धौदनं च दातव्यं पथ्यमज् विजानता ॥ २०२ ॥ इतीच्छामेदा रसः । अथ नाराचो रसः- मृष्टटङ्कणतुल्वं तु मर्चं च शसं समम्‌ । मन्धकं पिप्पली ण्ठी दो द्रो मागो किचुर्णयेत ॥ २ १० स्वंतल्य क्षिरेदन्तीनीज स्वमकल्मषम्‌ । दिगुखं रेचनं चेतदुद्राणि व्यपोहति ॥ २११ ॥ इति नाराचो रसः । अथ जखोदरारिरसः- रसेन गन्धं द्विगुणं शिलां च निशां च बीजं जयपाटकानाम्‌ । फलटज्यञ्यूषणाचेजकं च सर्वं विचुण्याथ विमावयेचख ॥ २१२॥ दृन्तीस्वुह्ी मृङ्खरसेन सप्तवारान्हि निष्काधेमिदं ददीत । जाते विरके च ददीत चाम्लं सतक्रशीतं शिशिरं त्यजेच ॥२१३॥ जाते बटे तं च पुनर्दैदीत तक्रेण रोगः सुपेति शान्तिम्‌ ॥२१४॥ इति जदोवृरारिरसः । इति श्रीयोगतरङ्धिण्यामुद्ररोगानिदानचिकित्साकथनं नाम पश्ठा- धिकराततमस्तरङ्कः ॥ १०५ ॥ अथ षष्ाभिकश्चततमस्तरङ्गः। अथ शोथनिदानम्‌- पिच्तरक्तक फानवा्युदुशो दान्‌ बहिः सिराः ३ नीत्वा रुद्ध गतिस्तेर्हिं छर्यात्वस्यांससेभयम्‌ ॥ १ ॥ उत्सेधं संहतं शोफ तमाहुर्निचयादतः । स्वं हेतु विशेषेस्तु रूप मेद्ान्नवात्मकम्‌ \ २ ॥ दोषेः परथग्द्रयेः सर्वैरभिधाताद्धिषादपि । तत्पु रूपं दवथुः शिरायामोऽङ्गोरवम्‌ ॥ ३ ॥ % म, च.समं सः । [ षष्ठाधिकसततमस्तरङ्गः 1] ब्रहद्योगतरङ्कि्णी । ७०१ हेतुमाह- शदद्धयामयामक्तक्रशाबलानां (4) क्षाराम्टतीक्ष्णोष्णगुखूपसेवा । दृध्याममुच्छाकविरोधिदुशटगरोपसुष्टान्ननिषेवणं च ॥ ४ ॥ अर्शास्यचे्ा न च देह्य द्िममोपघातो विषमा परसुतिः । भिंथ्योपचारः परिक्मणां च (निजश हेतुः श्वयथोः प्रदिष्टः \ ५॥) कात्‌ „प सामान्पडज्ञमाहई- सभगीरवं स्यादनव स्थितत्वं सोत्सेधम्रष्माऽथ 1शिरातजत्वम्‌ । सटलोमहषंश्च विवर्णता च सार्मान्यिङ्गः श्वयथोः पदिष्टम्‌ ॥ ६ व्‌[तजमाह- चट स्तवुत्वक्पुरुषोऽरुणोऽसितः सषु सिह षांतियुतो निमित्ततः ! प्रहाम्यति भोन्नमति पपीडितो दिवा बदली च श्वयथुः समीरणात्‌।).)) पितजमाह- म्डुः सगन्धोऽसितपीतरागवान्भरमज्वरस्वेदतुषामद्ानन्वितः । य उष्यते स्पशोरुगकषिरागकृत्स पित्तकशोथो मृशदाहपाकवान ॥ < ॥ कफ जमाह गुरस्थिरः पाण्डुररो चकान्वितः भसेक निदावमिषदह्धिमान्यक्रत्‌ १ स कृच्छ्रजन्मपरङमां निपीडितो न चोल्नमेद्रातिबटलीं कफ त्मकः ॥ २ ॥ दन्दजमह- निदानाकरृतिसंसर्गाच्छरयथुः स्याद्टिकाषजः । संनिपातजमाह- सर्वाक्रतिः संनिपाताच्छोथो व्यामिभ्रटेक्षणः ॥ १० ॥ अभिधातादिना भकारमाह- अभिषतिन शखादिच्छेदमेदक्षतादिमेः। हिमानिलोदभ्यनिलेभट्ातक पिकच्छुजेः ॥ ११ ५ रसैः शकश संस्पशांच्द्वयथः स्याद्विसपेवत्‌ । भृशोष्मा छोहिताकारः भ्रायहः पित्तटश्चषणः ॥ १२५ ७०९ चिमह्मङ्कविराविता- [ षठाधिकराततमस्तरङगः ] विषजशाथमाद- विषजः सविषप्रणिपरिसषणमूच्रणयत्‌ ६ वृष्ट दृन्तनखाघातादातेषप्राणिनामपि ॥ १३ ॥ विण्मु्रश्युकोपहतमलवद्रश्रसंकरात्‌ । विषवुक्षानिटस्पर्विरयोगावचूर्णनात्‌ ॥ १४ ॥ मदुष्यलोऽवटम्बी च शीघो दाहरुजाकरः । सर्वेदेहगशोथमाह- दोषाः श्वयश्ुमूरष्वं हि कु्दन्त्यामाशयस्थिताः ॥ १५ ६ पक्ताक्षयस्था मध्ये च व चस्थानगतास्त्वधः । कृत्सं देहमनुपराताः छयुस्ते सर्वदेहगम्‌ ॥ १६ ॥ क छत्व माह यो सध्यक्रो श्वयथुः स कष्टः सर्वगश्च यः । अधाज्गशोथमाह- अधाङ्गेऽरिष्ट मूतः स्याद्यश्चोध्वं परिसर्पति ॥ १७ ॥ आस्ात्यच्वमाह- श्वासः पिपासा छर्दिश्च दौर्बल्यं ज्वर पव च । यस्य चान्ने रुचिनांस्ति शोधिनं परिवर्जयेत्‌ ।। १८ ४ ङध्वग्पमी तरे पच्याखधोगामी सुखान्छियम्‌ । उ मयोबंस्तिसंजातः शोथो हलस्ति न संशयः ॥ १९ ५ अनन्यापद्रवक्रतः शोथः पादसमुत्थितः । पुरुषं हन्ति नारीं तु मुखजो गृह्यजो द्यम्‌ ॥ २०. ॥ नवोऽनुपद्रवः शोथः साध्योऽसाध्यः पुरोदितः ५ छर्दिश्वासोऽरुचिस्तृष्णा ज्वरोऽतीसार एव च ॥ २१ ॥ सप्तकोऽयं सदौर्बल्यश्चोथोपद्रवसंयहः । आमान्वितशोफमाह- न्नाशह्वदृयाद्य द्धितन्द्राजदरगौरवैः \॥ २२ ॥ व्‌ षापदुत्तिसच्वादयेभ्यांधिमामान्वितं वदेत्‌ इति शोथनिदानम्‌ ॥ ~~~, भक्ते व क + 2 णी 9 ऋ, “युः सबेसरास्तथा ॥ पष्ठाधिकदाततमस्तरङ्गः 1 घहदययागतराङ्गणा १ ९७० ङ्‌ अथेतचिकिस्सा- निवानदोषार्तिकिपर्थयक्रमेरुपा चरेत्तं बटकाटदो ष वित्‌ । अथाऽऽमजं टङबवनपाचनक्रमैर्विरोधनरुल्बणदोषमादिततः ५१२२४ शिरोगतं शी षविरे चनेरधोषिरे चनेरूर््वमधस्तथोध्वम्‌ ६ उपाचरेर््षेह मवं विशूश्चणेः खेदस्तु रूक्षेण विश्क्ष्यते धुवम १२४॥ ¶विबद्धबह्वानिलजे िरूहणं घुतं त पित्तानिंलजे सतिक्छकभ्‌ । शोथे तु शूख्ावति दाहक्षिते विशो्धनीयं तु सम्जमिष्यते \ कषफोल्थितं क्षपरकदरुष्णसंयुतेः समू्तक्रेस्तु च युक्तिभिहेरेत्‌ ॥ ५४ शोथे वातोर्थिते पूर्वं मासार्धं चिवुतं पिबेत्‌ । तेटमैरण्डजं वाऽपि मटधन्धेऽपि तन्मतम्‌ ॥ २६ ॥ शाल्यन्नं पयसा युक्तं रसेवांऽपि योजयेत्‌ । स्वेढ्ाभ्यङ्धगशथ्च बातघ्ान्सेकान्टेर्पश्च कल्वितान्न ॥ २५ # वातजशोथचिकित्ता- दयुण्ठी पुनर्नवेरण्डपश्चमूलधतं जलम्‌ । वातिके श्वयथौ पेयं भक्तपाकेऽपि तन्मतंश्च्‌ ॥ र्ट ॥ पितच्तजशोथतिकित्सा~ क्षीरराने पित्तकरतेऽतिशोथे जिषडहइचीधिफटाकषायम्र्‌ । पिबेक्वां मू्विमिथितं वा फलजिकमक्षोत्रमथाक्षमाच्म्‌ ॥ ६९॥ परोलटलिफलारिदार्वक्ाथः सगुश्गुटः । हरेच्षित्तक्कुतं शोथं तुष्णान्वरसमन्वितम्‌ 1 ३० ॥ कफजशोथविकित्तामाह~ ककौस्ये तु पिबेत्तेटं सिद्धमारग्वधादिना । मम्दऽयो स्तिमिते कोटे ज्ीतोरोधेऽरुचावपिं ॥ ६१ ॥ ध्षारसरु्ासवारिष्टश्चूणंतक्राणणे योजयेत्‌ । कफीत्ये सिकतीक्रष्णाशिश्चुत्वगतसीयुतेः ॥ २२ ॥ पराणीरपि पिण्याकेः पिैः सुरभिवारेणा । छे पनाच्छ्लेष्मजठरं हन्यते वु सहः कमात ॥ ३३ ॥ बह्मधनुरूपः स्वरसः सवपतेलेम मिभितः पीतः । षङ्ज पज्रसघ्यत्थः शोकर्नां नानः धरमः ॥ २४ ॥ 4 ग, ^केऽति त? ९७८ त्र मह्छमहचवरा चता~ 1 षष्ठाधकशतत्मस्तरङ्ग ] एननंवा विन्व॑चिवदडचीशम्याकपथ्यासुरदारुकल्कः । शोफे कफोत्थेऽक्षसमं सप्र क्राथं पिबेद्धाऽप्यथ चूणेमेषाष्‌॥३५॥ पुननवासूतादारुदशसम्रटरसाढठके । अपद्रंकस्य रसभरस्थे गुडस्य च तुलां पेत्‌ ॥ २६ ५ तस्सिद्धं ब्योषपनेटास्वक्पञेः कार्षिकेः पुथक्‌ । उ्णींकर्तटिहेच्छीते मधनः कुडवं क्षिपेत्‌ ॥ ३७ ॥ लेहः पोननंवो नाम श्टेष्मकोफनिषद्नः । भ्वासकासारुवचिहरो बटपुश्यिवधनः ॥ २८ ॥ इति पुननवावलेहः । अथ पथ्यादकाथः- मिभ मिभ्रक्रमं कुयात्सर्बजे स्वमेव तु ॥ ३९ ॥ पिप्पिल्यजाजी गजपिप्पली च निदिग्धिका नागरचिज्को च। रजन्ययःपिप्पलिभ्रकपाठाभ्ुस्तं च चूर्णं खुखतोयपीतम्र्‌ ॥ ४०॥ हन्याञ्िदोषं विषजं सज्ञोफं कल्कश्च मूनिम्बमहौषधाभ्याम्‌ । रसस्तथेवाऽऽद्रंकनागरस्य पेयोऽथ जीर्णे पयसाऽच्नमद्यात्‌ ॥ ४ १॥ शेलाह्नयं वा चिफल (रसेन हन्याञ्जिदोषं श्वयथुं परसह्य । तक्रं पिबेद्वा गुरुभिन्नवर्चाः सव्योषसोवर्वलमाकषिकं च ॥ स्वेडवातसङ्के पयसा रसेर्धा भागुष्णमद्यादुरुचुकतेलम्‌ ॥ ४२ ॥ बिल्वपत्ररसः पीतः सोषणः श्वयथौ जिजे । विटर्सङ्खे चेव दनान विद्ध्यात्कामलासु च ॥ ४३ ॥ शोफे चाऽऽगन्तुजे छर्यात्सेकटेपादि हीतलम्‌ । स्थिरीक्रतं चुगंपयो महिषीनवनी तयु ।॥ ४४ ॥ मल्छातकक्कत शोथं निहन्त्येव न संशयः । महल्लातजं जयेच्छोफं सतिला कष्णस॒त्तिका ॥ ४५ ॥ यष्टदुग्धतिकठर्छेपो नवनीतेन संयुतः । कोफमारुष्करं हन्ति चूर्ण शाटदलस्य वा ॥\ ४६ ॥ षथ्यामृतामागिपुननवाथिडार्वीनिशाद्ारुमहौषधानाम्‌ । काथं निपीयोद्रपाणिषाद्वक्न्ाभितं हन्त्याविरेण शोफभ्‌ ॥४५॥ इति पथ्यादेकाथः । अथ गुडाय चर्णम्‌- पुननेवामूलकविभ्ववारुच्छिन्नोद्ध वावि्रकस्रल सिद्धा : रसा यवाग्वश्च पयांसि यूषाः डोफे प्रदेया दकामलगर्माः ॥४८॥ [षडथिकशततमत्तरङ्गः ] बहयोगतरङ्किणी । ४७०७ कृच्णाथिविश्वघनजीरककण्टकारी- पाठानिशाकरिकणामगघाजटानाम्‌ ! चूर्णं कवोष्णसालिटेन विलोङ्य पीतं नातः पर श्वयथरोगहरं नराणाम्‌ ॥ ४८ ॥ आद्रंकं सगुडं खादे#त्मङुच्वार्धविवधितम्‌ । यावत्पञ्चपटं मुद्क्षीरयषरसाह्नः ॥४९॥ ङ्व यथुं गुल्ममुदरं कास श्वासमरोचकम्‌ ६ पीनसं पाण्डदुर्नामहदोगं च विनाशयेत्‌ ५ ५० ॥ गडादरकं वा शाडनागरं वा गडामयां वा गडपिप्पलां वा। कर्षाभिवृद्धया जरिपलप्रमाणं खदेन्नरः पक्षमथापि मासम्‌ ५५११ शोषटप्रतिश्यायगलास्यरोगान्सश्वास्कासारुचिपीनसादीौन्‌ । जीर्णज्वराशोयहणीविकारान्हन्यात्तथाऽन्पान्कसर्वातरोगान्न ॥५२॥ आर्दैकस्वरसः पीतः पुराणगुडमिभितः \ अजाक्षीराशिनां शीघं स्वं फहरो मवेत्‌ ॥ «३ ॥ भूनिम्बविश्वकल्के जग्ध्वा पीतः पुननंवाक्राथः । अपहरति नियतमाद्च श्वयथुं सवाङ्कजं ज्रणाम्‌ ॥ ५४ ॥ विभ्वं गुडेन तुल्य बुश्चीकरसानुपानमभ्यस्तम्‌ । प्रणिहन्ति सर्वक्ोफं घनवन्दं चण्डवायुरिव ॥ ५.4 ॥ गुडापिप्पटिड्चणण्ठीनां चर्ण सवयश्चनाशनम्‌ ६ आमाजीर्णपरज्ञमनं शलघ्रं बस्तिशोधनम्‌ ॥ ९५६ ॥ गुडात्पलटच्यं याह्य डाङ्कबेरं पल्यम्‌ । शुङ्बेरसमा कृष्णा लो-+हाविदूकिंडयोः पलम्‌ ॥ ७ ॥ चूणमेतत्समदहिषं सवन्वयथ्युनाश्नम्‌ । इति गडाद्य चणम्‌ । अथ पुननेवायं चृणम्‌- पननंवादाव्यमुतापाठावेश्वं श्वदष्रेका ॥ < ॥ रजन्यो द्वे बहत्यी द्वे पिप्पल्यांश्च्रक वृषः सममागानि संचण्यं गवां प्रन्रेण वा पिबेत्‌ ॥ ५९ ॥ ~~~ + क, पल्यर््रमाणं विवाधतवम्‌ । + क. लोदविङ्भस्मनः यरामिति वङ्कखने । % ग. “सायनः । ७०७ (जिमहमङविरविता- [ षडथिकशततमस्तरङ्गः] बहुप्रकारं श्वयथुं स्वंगात्रावसारिणम्‌ । हन्ति चपऽऽशुदराश्यशा बणश्वेवोनद्ध तान शि ॥ &० ॥ इति पुननवाद्यं चणम्‌ । अथ गोमूत्रमण्डूरः- गोमृच्रसिद्धं मण्डूर खुरमीरस मावितम्‌ । माणकाद्घककन्दानां रसश्चापि विमावयेत्‌ ५ ६१॥ विफलाकटुचव्यानां चूं पाणितलद्भथम्‌ \ क्षिपत्ससिद्ध पारे त॒ मधुनश्च पटद्कयम्‌ ॥ जिडन्ति सर्वजं कश्ोथं सर्वाङ्गः च विरोधतः ॥ &२॥ अन्न गोगू्रसिद्धं लोहमटं संचु््यं माणकाद्ंकरसेरालपे परिमाष्व चिफलादिचूर्णं द्विगुणमूञेण पक्तव्यम्म्‌ १ ` इति गोमुञ्जमण्डूरः । अथ पुननंवायं घृतम्‌- पुनर्नवापन्ररसालमलं संश्चुय तेयामणल्ञेषसिद्धम्‌ । चतर्थमागेन घतेन पक्रं प्रस्थं तु तत्कल्कपटाष्टकेन ॥ ३ ॥ संसेवित वातबलासरोगान्सर्वांश्च शोपानतिहुस्तरांश्य । गुल्मोदरष्टी हगुदो द वां श निहन्ति वद्धिं कुरुतेऽपि पुंसपम्‌ ॥६४॥ इति पुननंवाद्यं घूतम्‌ । अथ शुष्कमलकायं तेलम्‌- शुष्कमटकवर्षाभूदारुराञ्रामहोषधेः । पक्तमम्यखने तेल समरं हपेफनाशनम्‌ ॥ ६५ ॥। इति शुष्कमलकादयं तैरम्‌ । ह अथ पच्चमृलायं तेलम्‌- पश्चमुल सटढवण सरलं देवदारु च । हस्तिकणपलाञ्चस्य फलानि निचुस्य च ॥ ६६ ॥ पट शि क्मकनासा च गुडूची देवपष्पकम्‌ । अहिंछा भयसी हिंसा कृष्णगन्धा पुनर्नवा ।। ६५७ ॥। कायस्था च वयस्था च दारुको जटिला जटा । अलम्बुषों रुक च प्रपुन्नाटं सनागरम्‌ ॥ &< ॥ मना १ ग. “भ्ये मोमूत्रचन्द्नादिनाऽ5 त०। २ ग. “षो गुडूची च । [ षडधिकरततम्तश्डगः 1 बुहो गतरङ्किणी । छ ०५७ हिद्मगोधा वरी मार्गी तर्कारी पोष्करी जटा । ष क्कः = क ॐ [भवा कथ एतेः सिद्धं यथालाभं तेछमम्यञखखनेखिभिः ॥ ६९ ॥: {| + @ ५.4 प निहन्त्यु दीर्णं श्वयथु जन्तोवांतकफात्मकम्‌ ॥ ७०-॥॥. इति पञ्डभ्रटाद्यं तटम्‌ । अथ. कंसहरीतकी । दविपञ्चमुलस्यः पचेत्कषष्ये कंसे मयान च ङतं गुडा ॥ लेहे खसिद्धे च विनीयः चूर्ण व्योषं चिसोगन्ध्यसमुपरस्थिते च।७ १५४ भस्था्धमाक्तं मधुनः खुशति किंचि चुणद्पि यावलुकरात्‌ \ काम्यां भारय ततश्च ठे हाच्छ्र्ति निहन्ति श्वयथु पवृद्धम्‌।।७२५४ कासज्वरसरोचकमेहगृल्मष्टींहचिदाषोदरपाण्डरोगान्‌ । काङ्यामवालानसरगम्ड पितं वे वर्ण्यग्ुज्पनिटञ्यक्रदोषान्‌ ॥ ७३ ॥४ इशामटकस्यापि कसम । किचिचः कर्षपर्यायः शुकतिर्धपटं मता । सां निध्यान्मशूनों मानं उ्योषादेर्मिङंतस्य च ॥॥ ७४ ॥ वक्षामूलटीहरीतक्या तुल्या कंसहरीतकी । मानं तेनान्न तज्नस्थं चरके प्राह जेभ्नटः ॥ ७4 ॥ इति कंसहर तका ४ अथ दशमुलदरीतकी- दृक्षम्रटकषायस्य कसे पथ्याशतं गुडात्‌ ४ तुलां पचेद्घने त व्याषक्षारचतुष्पलम्‌ ॥ ७६ ॥ निजात तु खुवर्णाशं पस्थार्धं मधुनो हिमे । दृक्ामूलदहरातक्यः शाफान्घरन्ति खदु स्तरान्‌ ॥ ७५ ॥ कङाभ्रट हरीतक । अथ यथषातीं रसः- रसगन्धकलोहकणाचिवत- मरिचामरदारूनिक्ाचिफन्टम्‌ । कटिकं मदु गोः सखिटन पिबे- दुनुरूपममुं श्ययथ॒वुरघ्नम्‌ ॥ ७८ ॥# इति श्वयथघाती रसः । ७९2 चिम मह विरचिता- (सपताथिकराततमस्तरङः) (क निषेधः- खीतेलक्रतमद्यानि गर्व्छलवणानि च । जाङ्गलं च दिवास्वापं शोफवान्वजंयेजनः ॥ ७९ प इति श्रीयोगतरङ्धिण्या शोफनिदानचिक्रित्साकथनं नाम घडधिकदाततमस्तरङ्ः ।॥ १०६ ॥ मन्नाम व्सकत्यव्यः अथ सप्ताधकराततमस्तरङ्गः । अथान्वद्दिकुरण्डनध्ररोगनिदानम्‌- भकु ्ध स्त्‌ध्वगतिवायुः रोफथुलटकरश्चरन्‌ । मुष्कौ बङ्क्षणतः प्राप्य फलकोदाभिवाहिनीः ॥ १ ॥ प्रपीड्य धमनीवृद्धिं करोति फटकोशयोः । वो षासमेदोम्रवान्न्रैः सवृद्धिः सस्तधा गदः ॥ २ ॥ मूखान््रजावष्यनिलाद्धेतुमेद्स्तु केवलः । वातपूणंह तिस्पर्शो रक्षो वातादहेतुरुक्‌ ॥ ३ ॥ पक्रोदुम्बरसंकाराः पित्तादहोष्मपाकवान्‌ । क फाच्छीतो गुरुः चिग्धः कण्ड़मान्कठिनोऽल्परुक्‌ ॥ ४ ॥ ृष्णस्फोटाव्रतः पिन्तबर द्धि लिङ्कस्तु रक्तजः । कफवन्मेदसा वुद्धिष्दुस्तालफलोपमः ॥। « ॥ मृजधारणशीलस्य मूच्रजः स तु गच्छतः । अम्मोभिः पूर्णदुतिवकक्षोभं याति सरुङ्मदुः ॥ & ॥ मनङृच्छम धस्ताच वटलयन्फलकोज्ञायोः वातकोपिभिराहारेः शीततोयावगाहनैः ॥ ७ ॥ धारणेरण माराध्वविषमाङ्गपवर्तनेः । क्षामणेः क्षोभितोऽन्येश्च छ्छद्राच्नावयवं यदा ॥ < ॥ पवनो विगुणी्कत्य स्व निवेशादधो नयेत्‌ । छुयादङ्क्षणसधिस्थं यन्थ्याभं श्वयथु तदा ॥२॥ उपेक्षमाणस्य च मुष्कवृ द्विमाध्मानरुक्स्तम्मवतीं स वायुः । परपााडताऽन्तःस्वनवान्पयाति प्रध्मापयन्नेति त कःस्वनवान्भयाति प्र्मापयन्नेति पुनः भुक्तः ॥१०॥ * क. कद्ध) ----------* श हति पाञन्तम्‌ + इति पाठान्तरम्‌ , १ ग, "चित्नो अरर । [ प्पाधिकक्षततमस्तरङ्गः ] बृहद्योगतरङ्किणी । ७८९ यस्याच््रावयवैः श्टेष्मा स॒ष्कयथोर्याति संचयात्‌ । अन््रव्रद्धिरसाध्योऽयं बातवरद्धिसमाक्रतिः ॥ १११ खक्षक्रष्णारूणः शरी तस्तन्तुजाटेसमावृतः ऊत्यामेष्यन्दिगंवांमसेवनान्निचयं गतः ॥ १२॥ करोति च॒द्धिवच्छाथं दोषो वङ्क्षणसंधिषु । ज्वरथुलाद्खःसादाढच तं बध्रमिति निरदशेत्‌ ॥ १३२ ॥ इत्यन्बवद्धिद्ुरण्डनश्चनिद्‌ानम्‌ । अथ चाकत््ा- वेगाघातं पृष्ठयान व्यायाम मेथुन तथा ६ बह मोजनमध्वानसरुपवास गुरूणे च ।॥ १४ ॥ वातलानि तथाऽ्नानि वजयदन्त्रवुद्धिमान्‌ वातान्वद्धौो सिवता पीत्वा मृजेण गोः खुखी ॥ १५ ॥ गुग्गुलं रुबुतेटं वा गोमूत्रेण पिबेन्नरः वाताण्डवद्धि हन्त्याद्यु चिरकाटानुवतिनीम्‌ ॥ १६ ॥ सक्षीरं वा पिबेत्तेठं यासमेरण्डसमवम्‌ । तेन वाताण्डवुद्धेः स्यादशेषेण विनाङ्नम्‌ ॥ १७॥ चन्दनं मधुकं पद्यमुशीरं नीटसुत्पलम्‌ । क्षी रपिष्ेः प्रदेहः स्याप्पित्तवृ द्धिरुजापहः ॥ १८ ॥ हति चन्दनाद्टिपः। अथ षड़षणगग्गटः- पञ्चवल्कलटकल्केन सध्तेन प्रलेपनम्‌ । पान वा तत्कषायस्य पत्तदठद्धा भशस्यत ।॥ १९॥ कफबुद्धां मूचपिष्टेरुष्णवं।येः प्रटेपनम्‌ । पातव्यो मचर्सयक्तः कषाः पीतदारुणः॥ २० ॥ जिकटुजिफलाक्राथं सक्षार८टवणं पिबेत्‌ । कफवातात्मकोपन्नं विरेकात्कफव्द्धिजित्‌ ॥ २१ ॥ गोमुजेखिफलटाक्राथं पिबेत्ातरतन्द्रितः कफवातोद्धवे हन्ति श्वयथुं वृषणोत्थितम्‌ ॥ २२१ काणा नमकक १ग, ° योवतसः। > क, ^लमवादितः । २३ ग. “गुरम्टशा्कपुत्याभिश्ासनात्‌ ¶ क । # ग, च्यः; पित्तदा? ॥ ४१० जिमकमडइविरचिता- { सप्ताधिकराततमस्तरङ्क] अविदाहि च मेष्य कर्तठयं रक्तपेत्तिके । सर्वं पित्तहरं कार्य रक्तजे रक्तमोक्षणम्‌ ॥ २३ ॥ अण्डवुद्धिगवे शत टेपनं सवंमिष्यते । पाको रक्ष्यः प्रयत्नेन स्क्तमोक्षो मुहूयंह्ः ॥ २४ ॥ जिवृतां भपिबिर्क्षोदढशकरासहितां मुहुः । पित्तय्यन्थिक्रमं कुय।दामे पक्रे च रक्तजे ॥ २५ ॥ स्विन्नां मेद्ःसभत्थां तां टेपर्त्छुरसादिना ५ शिरो विरेचंयेद्‌ व्यैः खखोष्णेमूँज संयुतेः ॥ २६ ॥ यद्षणं स्षौद्रसमं गुग्गुल गव्यसर्पिषा । युतं संकरस्य अञखीत यथा द्वसानने ॥ २५ ॥ कटुतिक्तकषायाशी मेदोबृद्धिभणादानम्‌ ॥ ` इति षट्कषणगुग्युटुः । अथ वेयविलासात्‌- संस्वेय मुत्रपभमवा वस्रखण्डेन वेष्टयेत्‌ ॥ २८ ॥ सी वन्यां पा्वंतोऽधस्ताद्धिष्येद्भीदहिमुखेण तु + सुष्कको शमगच्छन्त्यामन्नन्रद्धो विचक्षणः ॥ २९ ॥ वातव्ुद्धिक्रम कुयह्ाहस्तज्ािना हितः । शङ्खस्योपरे कणान्ते त्यक्त्वा सीवनिमादरपत्‌ ॥ व्यत्यासाद्धा शिरां विध्येदन्वद्धिनिक्त्तये ॥ ३० ॥ पाज्ञेरूष्वं चाङ्गी नां चतुष्कं वाद्यं पादे तच्च नमङीज्यं च । ' तद्वद्धस्ते या भसिद्धा कनिष्ठा दाह्यं तस्याः प्वंमध्ये ह चान्ते ॥३१॥ वामे वुद्धियदा यज तदा दाद्यं च दक्षिणे । दृक्षिणे च यदा जाता तदा वामे प्रकीर्तितम्‌ ॥ ३२ ॥ नाशयेदन्ञवृद्धि च चतुर्धा वातसंमवाप्‌ । मासमाच्प्रयोगेण (निरतं पथ्यसेवनात्‌ ॥ ३३ ॥४ इति वेद्यविटासात्‌ । { (भत अथ सजादक्ाथः- तेलमेरण्डजं पीत्वा बलासिद्धं पयोन्वितम्‌ । आध्मान्ुखोषकितामन्ञत्र द्धि जयेन्नरः ॥ ३४ ५ १ ग, भमुत्थानाके। २ क, न्कनदरैव्यैः । { स्ताधिकश्शततमस्छरङ्गः ] वृद्योगतर किरि । ५७११ रास्नायस्चस॒तरण्डबलागोष्ुरसा धिक्तः । क्राथोऽन्तवबरद्धि हन्त्याञ्यु सुबुतेटेन भिभितः ॥ ३५ ५ हि राघ्नादिकाथः। अथ स्यादिधृतम्‌- शम्ब्रक्तेदरानि हितं गव्यं सक्ताहमातवे सर्पिः ! स्थितमपहरति करण्डं सेन्धवचणाम्वितं ठेपात्‌ ।। ३६ ॥ संसेन्धवघताभ्यक्त ताञ्चमाजनमातपे । प्रतप्तमरर्णया घ्रूतं तन्भटं समुपाहरत्‌ ॥ ३७७ ॥ अक्षयेत्तन कोरण्डमामजं तमह निशाम्‌ । प्रवदद्धस्तेन कोरण्डो नास्तीत्याह पुनवसुः ॥ ६८ ॥ मांसीङ्ष्ं पच्रकंला राला शङ्ख च चेक! किमिन्नमभ्वगन्धा च रोङेयं कदटुरोहिण ॥ ३९ ॥ सेन्धवे तगरं केव कटजासिविषे समः एतेश्व कार्षिकः कत्केधतप्रस्थं विपाचयेत्‌ ॥ ४० ॥ कुषञुण्डितिकेरण्ड निम्ब पन्न मवं रसम्‌ । कण्टकार्याश्चापि दुग्धं प्रस्थं प्रस्थं विनिक्षिपेत्‌ 1 २१ ॥ सिद्धमेतद्‌ घुतं पीतमन्त्रवृद्धिमपोहति । चातव पत्तवा मद्च्रमथाप्वा | ४२५ मूचद्धि च हन्त्येतत्सपिराद्य न सङयः इति मास्यादिघूतम्‌ \ अथ बित्वायं चुणम्‌- तेल नारायणं योज्यं पानाभ्यखनबस्तिषु ॥ ४३॥ गोमूतैरण्डतेटाम्यां रसगन्धककज्नटीम्‌ । पीस्वा निहन्ति सहसा वद्धि ब्रषणसमवाम्‌ 1 ४४॥ ्रषटश्चेरण्डतेटेन कल्कः पथ्यासय॒द्धवः । कृष्णास्न्धवसंयुक्तो बश्चरोगहरः परः ॥ ४५ ॥ मटं विल्वकपित्थयोररलकस्यायेबुहत्योद्ेयोः स्यामापतिकरञ्शियुकतरोविश्वोषधारुष्करम्‌ । ~~~ ग, तेन्यं (२१. मङ्गी। ९७१२ जिमल्मेहविरचिता- { अष्टाभिकराततमस्तरङ्गः] कृष्णाय्न्थिकुबेरपञ्चलवणक्षाराजमोदान्वितं पीतं काखिककोष्णतोयमयितिश्वूणीं क्रतं वध्मंजित्‌॥ ४६॥ इति निल्वाद्यं चूर्णम्‌ । सथो स्तस्य काकस्य मलेन पारिटेिपनात्‌ । व्मरोगः प्रयात्याक्ञ रवेणेव तमश्चयः ॥ पक्तेऽज दारणं करत्वा परकतंव्या बणक्रिया ॥ ४७॥ इति श्रीयोगतरङ्किण्यामण्डनृ द्धिवष्मनिदानचिकित्साकथनं नाम सकप्ताधिकदाततमस्तरद्चः ॥ १०५७ ॥ भथाशाधिकश्चततमस्तरङ्कः पदस्य अथ गलगण्डनिदानम्‌- निबद्धः श्वयर्थयंस्य म॒ष्कवट्धुम्बते गे । महान्वा यादे वा ह्स्वो मटगण्डं तमाद्होत्‌ ॥ १॥ चातः कश्चापि गले प्रवद्धो मध्ये त॒ संसुत्य तथव मेदः कुवन्ति गण्डं क्रमशः स्वालङ्खेः समन्दितं तं गलगण्डमाहुः ॥२॥ तोदान्वितः कृष्णाशिरावनद्धः श्यावारुणा चा पवनात्मकस्त । इति वातजः अथ पिच्जः- पारूष्ययुक्तशिरवुद्धिषाकों यदुच्छया पाकमियातकदाचित्‌ ॥ २॥ केरस्यमास्यस्य च तस्य जन्तोमवेत्तथा तालगले च शोषः । अच कफज्‌ः- स्थिरः सवर्णा गुरुरुयकण्डूः शीतो महांश्चापि कफात्मकस्तु ॥ ४ ५ अथ क्षयब्रुद्धियुककमाह- विरामिबुद्धि मजते चिराद्वा प्रपच्यते मन्दरुजं कदाचित्‌ । माधुयमास्यस्य च तस्य जन्तो मंवेत्तथा ता्टगले प्रषः ॥ ५ ॥ सिग्धो गुरुः पाण्डरानेषशटगन्धो मेदोमवस्त्वल्परुज।(ऽपततिकण्डः । प्रटम्बतेऽटाबुवदल्पमृलों देहाचुरखूपक्षयवद्धियक्तः ॥ & ॥ स्रग्धास्यता तस्य मवे जन्तोर्मलेन हाब्द करुते च नित्यम्‌ । कृच्छराच्छरुसन्तं म्रदुसवगाच्रं संवत्सरातीतमरोचकातंम्‌ ॥ ` ` ` म» ऋ प्कोन्वितः कण्डुयुताञ्व्नन (जन --11141 कण्डुयुताऽर्जव्व ॥ अ~ । [ अछाधिकशततमस्तरङ्गः ] धेद्यो्गतरंङ्गिणी ७९ क्षीणं च वेया गलगण्डयुक्तं भिन्नस्वरं चापि विवजंयेन्तु ॥ < ॥ इति गलगण्डबिद्‌ानम्‌ । अथ गण्डमारा्पचीनिदानभ्‌- करकन्धुकोखामलकप्रमाणेः कक्षां समन्यागलवङ्क्षणेषु । मेद्‌ःककफाम्यां चिरमन्द्पाकेः स्याद्रण्डमाला बहुभिस्तु गण्डे ते यन्थयः केचिद्वात्तपाकाः सरवन्ति नङयन्ति मवन्ति चान्ये कालाट्बन्धं चिरमाद्धाति सवापचीति प्रवदन्ति केचित्‌ । साध्या स्मता पाोनसकासशुभ्वासज्वरच्छर्दयुता स्वसाभ्या॥१०॥ इति गण्डमालटापयीनिदानम्‌ । अथ अन्थिनिदानम्‌- वातादयो मांसमस्चक्प्रदुश्टाः संदूष्य मेद्श्च तथा शिराश्चे । वत्तोन्नतं वियथितं तु शोथं कृवेन्त्यतो यन्थिरिति पदिष्टः ॥ ११॥ आयम्यते वृश्चति तुद्यते च भ्रत्यस्यते मथ्यति मिद्यते च। कृष्णो म्दुबस्तिरिवाऽऽततश्च भिन्नः स्वेचानिकतोऽस गच्छं ॥१२॥ दैदद्यते ध्यति च्यते च पापच्यते भज्वटतीव चापि । रक्तः स पीतोऽप्यथ वाऽपि पित्ताद्धिन्नः सवेद्दुष्टमतीव चाखम ॥ १२ शीतो विवर्णोऽल्परुजोऽतिकण्डः पाषाणवत्संहननोपपन्नः । चिराभिब्रद्धिश्च कफभरकोपाद्धिन्नः स्वेच्छुक्ुषनं च पूयम्‌ ॥१४।४ शरीरबुद्धिक्चयवद्धिहानिः निग्धो महान्कण्ड्धयुतो ऽखुजश्च । मेद्‌ःकरतो गच्छति चाज भिन्ने पिण्याकसापःपरतिमं च मेदः ॥१५५॥ व्यायामजतिरबटस्य तैस्तेराक्षिप्य वायुस्तु शिराप्रतानम्‌ । संङ्ुच्य संपीड्य विद्युष्य चापि यन्थि करोस्युन्नतमाश्यु वुत्तम्‌॥१६॥ गन्थिः शिराजः स तु कृच्छसाध्यो मवेयदि स्यास््रुजश्चलश्य । अरुक्स एवाप्यचलो महां श्रू मर्मास्थितश्चापि विवजंनीयः ॥ १५७॥ इति यन्थिनिदानम्‌ । अथाबृदापचीनिदानम्‌- गाजप्रदेशो किदेव दोषाः संमुखिता धांसमसक्‌ पदुष्य । वृत्तं स्थिरं मन्दरुजं महान्तमनल्पगरूल धचिरव्राद्धेपाकम्‌ ॥ १८ ॥ ग. “इपाश्ेशः॥ २ ग, (छकरा । ३ ग. अजडयते । ८७१४ जिह्म विरवित्ता- [ भ्टाधिकशाततमस्तसङगः) र्वन्ति मांसोच्छयमत्यगादठं तदृबुदं शाश्जविदो वद्न्ति। वातेन पित्तेन कफेन वाऽपि रक्तन मासन च भद्साच॥ १९॥ संजायते तस्य च लक्षणानि यन्थेः समानाने सदा मवन्ति । दषाः पदुष्टा रुधिरं शिरास्तु संदुच्य संपींडय ततस्त्व पाकम्‌ ।\२०॥ सास्चावसन्नद्यति मांसपिण्डं मासङ्करेराचेतमाद्च बुद्धम्‌ । कुर्बन्त्यजघं रुधिरपरवृ द्धिमसाध्यमेतद्ुधिरात्मक तत्‌ ॥ २१ ॥ रक्तक्चयोपद्रवपीडितत्वास्पाण्डुमवेवब्रुदपीडितस्तु । शिप्रहाराङिभिरर्देतेऽङ्खः मांसं प्रदुष्टं जनयेत्त शोथम्‌ ॥ २२॥ अवेदनं धिग्धमनेन्यवणमपाकमङदहमोपममप्रचाल्यम्‌ । प्रदुष्टमसिस्य नरस्य गाढमेतद्धवेन्मांसपरायणस्य ॥ २२॥ मासाक॑दं तेतद्साभ्यमुक्तं साध्येष्वपामाने विवजयेज्तु ॥ संप्रखतं ममंणि यच जातं स्रोतःसु वा यच्च मवेद चाल्यम्‌ ॥ २४॥ यञ्नायतेऽन्यत्खद्टु पूर्वजाते ज्ञेयं तदध्यद्खुदमबुदज्ञेः यहं द्रजातं युगपत्करभाद्वा दिरबुदं तच्च मवेदसाध्यम्‌ । २५ ॥ न पाकमायान्ति कफाधिकत्वान्मेदो बहुत्वाच विहोषतस्तु । दाषस्थिरत्वाद्थनाज तेषां सर्वाबुवान्येव नेसगतस्तु ॥ २६ ॥ इति गलगण्डगण्डमालायन्थ्यङ्खुदापचीनिवानम्‌ । अथ चिकित्तला- स्वेद्योऽनिलोस्थो गलगण्ड आदो नाञ्यानिलघ्रोषधपन पिण्डः । स्वेदा पहानी कपसंमवेऽपि कृत्वा क्रमं श्टेष्महरं विद्ध्यात्‌।।२७। दिवाथंमाह- अत्तमद्धपरोलानि कटुरूष्चं च मोजनम्‌ । छदं खरक्तमक्ति च गटगण्डे प्रयोजयेत्‌ ॥ २८ ॥ तस्योपचारमाह- निचटं शिदुकीजानि दशमूटमथापि वा । आटेपनं वातगण्डे सुखोष्णं संपस्यते ॥ २९ # तण्डुटोद्‌कपिष्टेन मूलेन परिटेपितः । हस्ति'कर्णवलाक्स्य गल गण्डः प्रशाम्यति ॥ ३० ॥ 2 क, “नस्पव्‌ः । { अष्टाभिकशततमस्तरङ्ः | बुहद्ोगतरङ्धिणी । ७१९५ देवदारुविशारे च कफ गण्डे प्रटेपनप्‌ । छदनं शीर्धरेकश्च सवेरेचनिको हितः ॥ ३१ ५ मेद्‌ःसमुस्थेऽज् यथोपदिष्टं विध्येच्छिरां धिग्धतनोर्नरस्य । च इवामासुधाटोहपुरी षदन्तीरसाश्नेश्चापि हितः भरकेपः ५ ३२ ॥ सर्षपाड्कश्तबीजानि शि्युबीजातसीयवान्‌ ६ मूलकस्य च बीजानि तक्रणाम्लेन पेषयेत्‌ ॥ ३३ ॥ गण्डानि यन्थयश्चैव मण्डमालाः खदारुणाः । आटेपादेव नयन्ति किठियं यान्ति वाऽचेरात्‌ ॥ ३४ ५ जीर्णकर्कारुकरसो विडरसेन्धवसयुतः । | नस्येन हन्ति नविरादटगण्डं न संशयः ॥ ३५ ॥ जलकुम्भीजलं मस्म पक्तं गोमूत्रगा्ठटिलम्‌ ६ पिरेरक्षौदेण तक्राश्ी गटगण्डो प्ान्तये ॥ ३६ ॥ महिषीम बिभिभं लोहमलं संस्थितं घटे मासम्‌ । अन्तधूमकिद्ग्धे मधुना गलगण्डनाङाने लाम्‌ ॥ ३७ ॥ सु्यविर्तरसोनास्यां गटगण्डोपनाङानम्‌ । स्फरोटाख्ावेः शमं याति गलटमण्डो न संशयः ॥ ३८ ॥ मण्डमोपफालिकां पश्चा त्न टेपे प्रकल्पयेत्‌ १ अवयं नरयति क्षिप्रं गटगण्डगदोऽसुना ॥ ३२ ॥ प्रटेपस्त्वनुमूतोऽयं बहुधा बहू भिजनेः । के, = छो ८ गण्डगु ारि > इति भसिद्धाऽऽग्रवाटिकायां खल मह कोरविशेषों मवति । जिहवाधः प्न्वयोमूंलाच्छिरा दादश कोतिताः ॥ ४० ॥ तास्मः स्थुलतरे कृष्णे छिन्यात्ते च नेः हानेः । अडिश्ेनेव संग _ङुशपत्रेण बुद्धिमान्‌ ॥ ४१ ॥ सुते रक्ते बणे तस्मिन्दद्यात्सगुङमाद्रंकम ॥ मोजनं चानमिष्यन्दि यषः कोटन्थ इव्यते ॥ ४२॥ नस्यं विरेचनं धूमं वमने च प्रयोजयेत्‌ । - गण्डमाटाप्रशान्त्य्थं यवमुद्धादिग्भेजनम्‌ ।† ४२ ४ कर्णयुग्मबदहिःसंधिमध्याम्याशे स्थितं च यत्‌ । उपयुपरि तच्छिन्याद्रक गण्डे शिराजयम्‌ ११४४ ॥ न _ _______ _____ ~~~ ~~~ 4 क्‌. रथीकजं भ} > ग. श्चा रं शिरोद्धे वे ६िः। व ७१६ जिमछटमहविरविता- [ जष्टाधिकदाततमरतङ्गः! मियङ्खग्यष्टीमदनं सकुष्ठं सचन्दनं निम्बु समागधाकम्‌ । कल्कं विनिस्षिष्प किपाख्य तेल चतुगुण नस्यावाधेप्रयक्तम्‌ साखोरकल्क स्वरसेन सिद्धं इन्यासरबद्धान्गलगण्डरोगाक्‌ |॥४५॥ इति साखोटकतेटम्‌ । अथायताय तरम तेटै पिबेद्ाऽमतवद्धिनिम्ब्हिंल्राह्वयावृक्षक पिप्पल मिः सिद्धं बलाभ्यां च स्देवदारू हिताय नित्य गटगण्डरांगे ॥४६॥ बद्मकोऽच् तरणिः । उक्त च निघण्टे- तणिस्तणी कपीतश्क नन्दीवृक्षोऽथ वुश्चकः ` इति, इत्यम॒तादयं तेम \ । अथ तुम्बीतैलम्‌- विडङ्कक्षारसिन्धूथारास्रायिव्योषदारुभिः । कटुतुम्बीफलरसे कडुतेटं विपाचितम्‌ ॥ ४७) विरोव्थमपि नस्येन गलगण्डं विनाङायेत्‌ । इति तुम्बीतेखम्‌ \ अथ गण्डमाढलखयाम- भाष्िपकाल्यः; स क्त्पीतः क्षारो वसूणमुलटजः ॥ ४८ ४ गण्डमालां निहन्त्याशु चिरकालानुबन्धिनीभ्र । काञ्चनारत्वचः क्राथः द्यण्ठी चूर्णेन संयुतः ॥ ४९॥ माकषिकाढयः सक्कत्पीतः क्राथो वरुणमूटकः । गण्डमालां हरत्याशु चिरकालायबन्धिनीम्‌ ॥ ५०४ पटमधंपलं बाऽपि पिष्टा तण्ड़लकवारिणा काखनारत्वयं पीत्वा गण्डमालां व्यपोहति ॥ «१४ र्ट च्ये्ठाम्बुना पेयाः काञ्चनारत्वचः द्युमाः विनश्वमेषजसंयुक्ता गटगण्डापहाः पराः ॥ «२॥ अटम्बुषादलोद्भूतास्स्वरसाह पटे पिबेत्‌ । अपच्या गण्डमालायाः कामलायाश्छ नाङ्ञनः ॥ ५३ ५ नवकार्पासिकामूलं तप्डुेः सह योजितम्‌ । पक्त्वा पुपष्टिकां खदेद्पचीनाङनाय च ॥ ५४ ॥ # कृ, क्राथो वः ॥ [ अष्टाधिकराततमस्तस््गः 1 बुहद्योगतरङ्किणी । ५७१७ आर्वधशिफां स्थिरं सम्यक्तण्ड्टवारिणा । पिका नस्यप्रटेषाम्यां गण्डमालां समुद्धरेत ॥ “९ ॥ सोमानं देवदारु काशिकेन लु पेषितम्‌ । कोष्णं प्रटेपतो हन्यादपचीमतिदुस्तराम्‌ ॥ ५६ ॥ गण्डमालामयातानां नस्यकर्मणि योजयेत्‌ । निरण्ड्यास्तु शिफा सम्यग्वारिणा परिपेषिताम्‌ ॥। निष्पीड्य तद्धसान्नस्यं गण्डमालापचीहरम्‌ ॥ «७ ॥ कोक्ञातकीनां स्वरसेन नस्यं तुम्ब्यास्तु वां पिप्परेसंयुतेन ४ तेठेन वाऽरिशटमवेन छूर्यादचोपकुल्ये सह माक्षिकेण ॥ ५८ ॥ अथ अन्थिविकित्सा- शखक्म- गरन्थिष्वामेषु कुर्वीत प्मिषक्श्ोथपतिक्रियाम्‌ । पक्रानापाद् संशोध्य रोपयेदबण मेषजेः ॥ «९ ॥ गन्धिनं यो नश्यति मेषजेन निष्काङ्य तं शखयवि कि स्सितेन । जात्थादिपक्रेन घुतेन वेदयो वणेन चान्येन च संचि कित्सेत्‌ ॥ ६० ॥ अन्थीचुद्धतव्य पश्चात्तु घरणोक्तं कममाचरेत्‌ । शिरायम्थि विहायान्ये रोषे शाखं प्रयुज्यते ॥ ६१ ॥ इति शकम । दिखा सरोहिण्यम्रताऽथ मामी इयोनाकबिल्वागरुकृष्णगन्धाः ॥ गोग्र् पिष्टाः सह तालपञ्या यन्थौ विधेयोऽनिलजे भटेपः६२॥ जलायुकाः पित्तकृते हितास्तु श्छ! रोद्काभ्थां परिषेचनं च । काकोलिवैर्गस्य तु शीतठकानि पिबेत्कषायाणि सदाकंराणि॥६२१ वाक्षारसेनेश्चरसेन चापि चूर्णं पिबेद्वाऽपि हर।तकोनाम्‌ । मधुकजम्ब्वज्जुनवेतसानां तग्मिः पदेहानव चारय ॥ ६४ ॥ हृतेष दोषेषु यथानुपूर्द अन्थो भिषङ्न्टेष्मसमुच्थितेषु । सिन्नस्य विम्लापनमेव कार्यमङ्ग्टवेण्या षदः पश्य ॥ ६५ ॥ विकङ्कतारग्बधकाकणन्तीकाकाद्नीतापसन्क्षमूलेः । क छद कछ आटठेपयेदेणमलाम्बुमागींकरजकाटठामद्ने्च विद्वान्‌ ॥ ६६ ॥ + घ, ग्वणेस्य । ४१८ चिमह्टमड विरक्ता [ अश्टाधिकशाततम्तरङ्ः ] वन्ती चिज्रकम्रूलत्वक्छुधाऽकपयसीं गुडः महलातकास्थि कासीसे टेषो भिन्याच्छिलामपि ॥६७॥ ग्रन्थीनमरमप्रमवानपक्ताचुद्धत्य चां विदधीत वेद्यः । क्षारेण चेतान्धरतिसास्थेत्तु संटिख्य दाखरण यथोपदेशम्‌ ॥ ६८ ॥ अथावदचिकित्सा- प्रन्थ्यबुदानां च यतो विदोषः प्रदेशशहेत्वाकृतिदोषदरष्येः । ततथिक्कित्द्धिष्गबुदानि विधानविद्धन्थिचिरिस्सितेन ॥ ६९॥ वाता्बुदे चाप्युपनाहनानरि िग्धेश्च मासेरथ वेसवारेः । स्वेदं विदध्यात्कुशलस्तु नाडचाः गुङ्केण रक्तं बहुशो हरे ।७०॥ घ्हो पनाहा सदवस्तु पथ्याः पित्ताङ्खुदे कायविरेचने च । निर्षृष्य चोदुम्बरशाकगोजीपत्रे भृशे क्षोद्रयुतैः भटिम्पेत्‌ ॥ म्लक्ष्णीकृतेः सर्जरस परियङ्खन्पतङ्कलखोधाज्ञनय शिक्वः ॥ ७१ ४ लेपनं शङ्कचू्णन सह मूटकमस्मना ॥ कफा्बुदापहं कुयद्न्थ्यादिषु विशेषतः ॥ ७२ ॥ निष्पाव पिण्याककुलस्थकल्केमासप्रगादेदधिमर्दितेश्च । लेपं विद्ध्याच्किमयो यथाऽ मुश्चन्त्यपत्यान्यथ मद्धिका वाः ॥५३॥ अल्पावरिष्टं कृमिभिः प्रजग्धं टिखेलतोऽिं विदधीत पश्चात्‌ \ यदल्पमूलं जपुताश्रसीसेः संवेष्ट्य पञेरथ वाऽऽयसैरवा ॥ ७४ ॥ क्षाराभिशखण्यवचारयेच्च मुहुर्महुः प्राणमवेक्ष्यमाणः । यहच्छया चोपगता किपाकं पाकक्रमेणोपचरेयथोक्तमर्‌ ॥ ५८ ॥ सदोषदोषाणि हि योऽङंदानि करोति तस्याएऽश्हा पुनमंवन्तिः। तस्मादशोषाणि सभ्ुद्धरेत्त हन्युः सशोषाणि यथा विषाणि ॥७६॥ गन्धशिटाबिश्वौषधविडङ्गगजमस्मथिः सभेरचू्णंम्‌ ५ कृुकलासरच्छयुक्तं देपास्सयोऽुदध्वंसि ॥ \७७ ॥ उपोदकारसाभ्यक्तास्तत्पच्रपरिवेष्टित् । प्रणरयन्त्यचिराच्चृणां पिटकाबुंद्जातयः. ॥ ७< ॥+ उपोदका काञथिकतक्र पिष्टा तयोपनाहो ठछवणेन मिश्च । दुष्टाजेदानां भरङ्ञामाय कञिदिने दिनि राजिषु मर्मजानाम्‌॥ ४५२.॥ खुदी गण्डीरकास्वेदो नाह्ायेदईदानि च । छवर्णेनाथः वा स्वेदः स्मीसकेन तथैव च ॥ ८१ ॥ । ग म मि व ककााकवककककाकवक । भ * ग. करेणु. । अ्टाधिकरततमस्तरः ] बहयौगतरङ्किणी । ७१९ ह रिदालोधंपत्तङ्गगहध्ममनःशिटाः । मधुपगाढो लेपोऽयं मेदोशरुदहरः परः ॥ <१ ॥ मूलकस्य कृतः क्षारो हरिद्धायास्तथेव च । शङ्क चुणेन संयुक्तो लेपः सिद्धोऽ्छंदापहः ॥ ८२ # शियमृलकयोर्बीजं भरक्षोघ्ं +सुरसा भ्यवभू तक्रेणाश्वरिपुं पिष्ट्वा लिम्पेदचंदङान्तये ॥ <₹ ॥ एतामेव किया छुयांदशेषां शर्करांदे ४ सर्षपारिष्टपञ्ाणि दग्ध्वा मष्टातंकैः सह ३ छागमञेण संपिष्टमपचीध्नं प्रलेपनम्‌ ॥ <४ ॥ पाणि प्रति द्वाद बाङ्गन्लानि भिचवेन्द्भस्ति परिवर्ज्य सभ्यक्‌ । विदायं मत्स्याण्डनिमानि केयो निकष्य जालान्यनटं किद्ध्यात्‌ ॥ <~ ॥ मणिबन्धोपरिषटाद्रा छयद्रिखाचयं भिषक्‌ । अङ्गन्ल्यन्तरितं सम्यगपचीनां प्र्ञान्तये ॥ <६ ध इति शओदाहकममं । > रकबिल्वतें अथं शाखोटकबिल्वतेलम्‌- गण्डमालापहं तें सिद्धं शाखोष्टंकत्वचा १ बिव्वाडइवमारनिगुण्डी साधितं चापि नावनम्‌ १ <७ ॥ इति शाशोरक् बिल्वतेटम्‌ \ अथ काञच्चनारगुगगृठः- पटानां दशकं यद्यं काश्वनारत्व चो धैः । षटपटचिषला याद्या व्योषं यादय पल्यम्‌ ॥ ८८ ॥ पठेकं वरुणस्यापि त्वगेलापच्रकं तथा । कषंकषमितं आद्यं स्वांण्येकज् चूणयेत्‌ ॥ <९ ॥ सर्वचुणंमिद्‌ं यपवत्तावन्मान्नस्तु गुग्शुह्टुः । संमद्यं गुटिकाः कार्याः शाणमाजरस्ततो बुध; ४ ९०1 पकेकां मक्षयेदख्ातः भरावर्धीमान्सद्ह् नरः! गण्डमालां जयेदु्भामपचीम््ुवानि च ॥ ९१ ॥ # कृ, स्षृषमू । + क. सुखी + >‹ क, इन्ग्रयनमू + ७२० जिम मडविरविता- [ अष्टाधिकशततमस्तरङ्गः ] गन्थीन्वणान्सगुल्मां श्च च्ुष्ठानि च मगद्रम्‌ । अनुपाने प्रयोक्तव्यः काथो सुण्डिनिकामवः ॥ ९२ ॥ क्राथः खदिश्सारस्य क्थः कोष्णोऽमयामवः ! इति काञ्वनारणगुग्गुलुः । निगंण्ड [० मू अथ निगृ्डतिलम्‌- निम्बाभ्वमारनिगुंण्डीसाधितं चापि नावनम्‌ ॥ २३ ॥ निगुण्डीस्वरसेनाथ लाङ्गलटीमूलकल्कितम्‌ । वेट नस्येन हन्त्याशु गण्डमालां खदुस्तराम्‌ ॥ ९४॥ हति निर्शण्डीतेलम्‌ । भ. अथ छच्छुन्दरीतेटम्‌- छ च्छुन्वर्या विपक्रं तु क्षणात्ते वरं धुवम । अम्यङ्कनन्नाशयेन्नणां गण्डमालां सुदारुणाम्‌ ॥ ९५ ॥ इति छच्छन्दरीतेटम्‌ । देव अथ गुजातेखम्‌- गुामुलफढेस्तेटं तोय द्विगुणितं पचेत्‌ । तस्याम्यङ्कन रशामयेदण्डमालां छखदारुणामर्‌ ॥ ९६ ॥ इति गुञ्ञातेटम्‌ । ॐ क जथ चन्डनादतङम्‌- व्वन्द्नं सामय लाक्षा वचा कटुकरोहिणी । एतत्तेलं शतं पीते समूलामपचीं जयेव ॥ ९७ ॥ इति चन्द्नादितेखम्‌ । [न र क तदम अथ व्योषायं तेखम्‌- व्योषं शिडङ्ख मधुकं सेन्धवं देवदार च । तेलमेभिः शृतं नस्याल्छरच्छरामप्यपचीं हरेत्‌ ॥ ९८ ॥ इति श्योषादयं तटम्‌ । दतेटम्‌ ् अथ चक्रमदेतेटम्‌- व्क्रमदेकमूलस्य कल्क दुच्वा विपाचयेत्‌ । केशराजरसे तटं कटुकं युदुनाऽथिना ४५९९ ६ [ नवाधिकराततमस्तेरेङ्ः 1 बहयोर्गतराङ्कणी } ७२ पाकरोषे विनिक्षिप्य सिन्दुरभव तारयेत्‌ । एतत्तेट (नेहन्त्थाशु गण्डमालां सुदारुणाम्‌ ५ १०० ५ इति चक्रमर्दतेटम्‌ । निषेधः गुरुषिशन्नमम्टं च श्टेष्मलं चं दधीनि च । देक्षवं वेदटे चेव गण्डमालादिंतस्त्यजेते ॥ १०१ ॥ अथ गण्डमाराकण्डनो रसः- कषः सूतं शद्धमस्य गन्धकं त्वर्धमुत्तमम्‌ । साधंकर्षं ताश्रमस्म मतं किं अिकषंकम्‌ ॥ १०२५ ध्योषं षट्कषेतुलितमक्षार्धं सैन्धवं सितम्‌ । काञ्चनारत्वचभ्वर्णं पटञज्यमितं स्तिपेत्‌ ॥ १०२ ॥ पटजयं गुग्गुखोश्च शुद्धस्य समुपाहरत्‌ १ एव्रद्युत्त्या त॒ संमेल्य छुरमीसर्पिषा ढम्‌ ॥ १०४ ५ गण्डमालटाकण्डनोऽ्यं रसो माषजयाव्मकः । मुक्तो निहन्ति गण्डातिं गण्डमालां च दारुणम्‌ ॥१०५॥। इति गण्डमालाकण्डनो रसः । इति ओयोगतरङ्खिण्यां गगण्डगण्डमाखावुदापचीरोगनिषदानचिकित्साकथनं नामाष्टापिकङ्ततमस्तरङ्कः ।॥ ९०८ ॥ अथ नवाविश्चततमस्तरङद्गः । अथ श्टीपदनिदानम्‌- यः सज्वरो वङ्नक्षणजो मश्ातिः शोथो नृणां पादगतः कमेण । तच्छलीपव्‌ स्यात्करकर्णनेनशिश्रोष्ठनासास्वपि केचिदाहः ।॥ १॥ बातजबाह- वातजं कृष्णरूक्षं तु स्पुटिलं तीत्रवेक्नम्‌ । अनिभित्तरुजं तस्य बहुशो ञ्वर शवः ॥ २ ॥ वित्तनमाह- वित्तजं पीलसकाशं दाहज्वरयुते अदु । & चै ७२२ चिमहछछमद्धविराचेता- [ नवाधिकरशततमस्तरङगः } ष्टेष्मजमाह- म्लेन्मिकं किग्धवर्ण च श्वेतं पाण्डु गुरु स्थिरम्‌ ॥ ३ ॥ असाभ्यत्वमाह- वल्मीकमिव संजातं कण्टकेरुपचीयते १ तं त्यजेद्व्सरातीतं महच्वं च विरोषतः॥ ४ ५ जीण्यप्येतानि जानीयाच्छटलीपदानि कफोच्छरयात्‌ । गरुत्वं च महश्वं च यस्मान्नास्ति विना कफात्‌ ॥.५॥ न [हु देशदाोषजमाह- ुराणोदक भूयिष्ठाः सर्वतुषु च शीतलाः । स्‌ ७.९ क्षे क अ ये देशास्तेषु जायन्ते श्टछीपदानि विशेषतः ॥ ६ ॥ ~ @ निषेध ® ~~ यच्छ्रठेष्पटाहारविहारजात पुसः पक्रत्या च कफात्मकस्य । साल्लावमत्युन्नतस्वष्टिङ्ख सकण्ड्कर श्ेष्मयुतं विवज्यंम्‌ ॥ ७॥ दोषा मांसाभयाः पादौ काटठेनाऽऽभित्य कुर्वते । शनेः शनेर्घनं शोथं श्टीपदृं तसखचक्छते ॥ < ॥! पाणिना सोष्ठकर्णेषु वदन्त्यन्ये तु पादवत्‌ । श्टी पद्‌ जप्यते तच्च देशेऽनरुपे मृल्छं मृकाम्‌ ॥ ९।। इति श्टीपदुनिदानम्‌ । अथ चिकित्सा टङ्वनालेपनस्वेद्रेचने रक्त मोक्षणे । पायः श्छेष्महरेरुष्णेः श्लीपदं सञुपायरेत्‌ ॥ १० 1 संपिष्टमारनाटेन रूपिका्मुट वल्कलः । प्रटे पाच््लीपदं हन्ति बद्धमूलमपि कुतम्‌ ।\ १२ ॥ पिण्डारकतरुसंमववन्दाशिफा जयति सर्पिषा पीता। श्टी पदमुय्यं नियतं बद्‌ध्वा खजेण जङ्घायाम्‌ ॥ १२॥ हितश्च टेपने नित्यं प्चे्को देव्भ्यः व+ सिद्धाथाशिञ्चकल्को वा सुखोष्णो मूञ्पेषितः ।। १३ ॥४ सेहस्वेदोपनाहाश्च श्छीपदेऽनिलजे मेषक्‌ । कृत्वा गुल्फोपारि िरां विध्यन्त चतुरहे ॥ १४ ॥ { नवाधिकदाततमस्तरङ्गः } बृहद्योमतरङ्कणी ५७२९ गुल्फस्याधः शिरां बिध्येच्छलीपदे पित्तसं मघे । पत्नीं च कियां कुर्यात्पित्ताञंदविसपंवत्‌ ॥ १५ ॥४ मखिष्ठां मधुक राख्रामदहिस्ां सपुननवाम्‌ । पिष्टाऽऽरनाकर्टंपोऽयं पित्तश्टीपदद्यान्तयं ॥ १६ ॥ रिरां सुविदिता विध्येदङ्गषे श्टेष्यश्टछीपदे । मधुय॒क्तानि चाभीक्ष्णं कषायाणि पिबेन्नरः ॥ १७।। पिबेद्धाऽ्प्यमयाकस्कं मूञेणान्यतमेन वा । गुद्चीं वा पिबेदेवं नागरं देवदारु च ॥ १८ ॥ पिबेत्सर्षपतेटेन श्टीपदानां निवृत्तये । पुतीकरञच्छद्‌जरसं काऽपि यथाबलम्‌ ॥ १९ ५ अनेनेव विधानेन पु्जीवकजं रसम्‌ । प्रयु खीत भिषक्पाज्ञः काटठसास्म्य यथाबलम्‌ ।। २० ॥ अनेन मुट स्वरसं पिशेद्वा तेटेन तुल्यं सितसषेपाणाम्‌ । मूत्रेण पथ्यामरद्‌ारूविभ्वं सगुग्गुं श्छीपदिभिनिषेव्यम्‌ ॥ २१५ काखिकेन पिबेच्चुणं दृद्धदारूकसमवम्‌ । रजनी गडसंय॒क्तां गोमूजेण पिबेन्नरः १ वषरत्थिं श्टीषदं हन्ति ददु ङं विशेषतः ॥ २२५ गन्धर्वैतेटभृष्टां हरीतकीं गोजटेन चः पिंधाति । श्टीपद्‌बन्धनसुक्तो भकत्यसो सप्तरात्रेण ५ २३ ॥ इति गोमृज्हुरोतकणं । अथ बुद्धदारुकं चुणंम्‌- धान्याम्लं तेल संयुक्तं कफवाताबेनाङनम्‌ ॥ दीपनं चाऽऽभकोषघ्नमेवच््ली पदनाडानम्‌ ॥ २५ कै जिकट ्रिफटां चर्व्य दार्वीवरुष्यगोष्छुरम्‌ । अटंबषां गद्ूचीं च सममामानि चुणयेत्‌ ॥ २५ ॥ सर्वेषां चुणमाहर्य वुद्धदारस्य तत्समम्‌ काखिकेन तु तव्पेयमक्षमाच्नप्रमाणतः ॥ २९ ॥ जीर्भे बापरिहारं स्पाद्धोजनं सार्वकािकम्‌ । नाक्षयेच्छटीपदं स्थौल्यमामवातं च दारुणम्‌ # २७ छ ७४ चिमल्यमह विरदिताः- [ नवाधिकराततमलतरङ्ग } दु्ठगुल्मारुचिहरं वातन्टेष्मरुजापहम्‌ । इति वद्धशारुक चणम्‌ । अथ पिप्पल्यायें चुणम्‌- विष्पटीलिपफटादारुनागरं सपुननंवम्‌ ॥ २८ ५ मागेद्धिपणिकैरेषां तत्समं बद्धदारुकम्‌ । काश्िकेन पिबेख्चुण कषमा भमाणतः ॥ २९२; जीर्णे चापरिहारं स्वाद्धोजनं सावेकामिकम्‌ । भ्टीपदं बातरोागांश्च हन्यार्फीहानमेव च ॥ ३० ॥ अथिं ष करुते घोरं मस्मकं च नियच्छति । इति एपिप्पस्याथं चणम्‌ । अथ छष्णायो मोदकः करृष्णाचे्कदन्तीनां कषमर्धपटं पटख््‌ ॥ २१ ॥ विहातिश्च हसतक््थो गुडस्य तु पटद्भयम्‌ \ मश्ुना मादक खादृच्च्लापद्‌ हान्त इस्तरम ॥ ३२॥ इति कृष्यादयो मोदकः अथ सोरे्वरं घतम्‌- खरसायान्यकनव्योषविडङ्गानि वचां सटीम्‌ । पाठेटाहपुष्ाहयामादेवदारुवराय॒तेः ॥ ३३ ॥ सपञ्चलवणस्षारे; कार्षिकेर्विपचद्घुतम्‌ । भस्थं तदरो धान्याम्लदृकमूलाम्बमस्ताभिः ॥ २४ ॥ यक्ष पिदेत्ततो मासं श्टीपद्‌ं हन्ति दुस्तरम्‌ । वृद्ध्यशायहणीरोगं गटगण्डाङुंदापचीः ॥ ३९५ ॥ घृतं सोरेश्वरं नाम श्री पद्क्किभिकोष्ठनुत्‌ इति सोरेभ्वरं धूतम्‌ । अथ विडङ्गायं तेटम्‌- वेडङ्गमारचाकषु नागरं चि्रकं तथा ॥ ६६ ॥ मद्रदावटकाख्यं च सवेषु लवणेषु च । तट पक्छ पपबेद्वाऽपि श्छीपदानां निवत्तये ॥ ३५७ ॥ इति विडङ्गं तेडम्‌ ¦ { दशाधिकशततमस्तरज्नः ] बुहद्योगतरेङ्गिणी ॥ ७२५ यवान्नं कटुतेलं तु कूमरमासं ठु योजयेत्‌ १ ग्ट पदानां परकञान्त्यथं मासान्ते दाहमथिना ॥ ३< प इति श्रीयोगतरङ्गिण्यां -छीपदनिदानचिकित्साकथन्‌ं नाम ऋ्वा- धिकडाततमस्तरङ्गः ॥ १०९. ॥ अथ दश्ाधिकडतवमस्वरद्नः ४ अथ विदधिनिदानम्‌- त्वथक्तमांसमेदांसि प्रहष्यास्थिसमाभिताः । दोषाः शोथं शनेधारं जनयन्त्युच्छिता मृकाम्‌ \॥३॥ महाशुटरुजावन्तं वत्तं वाऽप्यथ वाऽऽयतम्‌ । स विद्धिरिति ख्यातो क्ज्ञियः षडविधश्च सः ॥ २ ॥ पुथगदाषेः समस्ते शोणितेन क्षतेन च । षण्णामपि हि तेषां तु लक्षण संप्रचक्षते ॥₹॥ वातजमाह- क्रुष्णोऽरुणो वा विषमो रामत्य्थवेदनः विरोत्थानप्रपाकश्च किद्रधधिर्बातसमवः\ ४ ॥ 1पत्जमाह- पक्तोदुम्बरसंकार्ः इयावो वा ज्वरद्ाहवान्‌ ६ स्षिषोस्थानप्रपाकश्च विद्रधिः पित्िसमवः। ॥ कक्‌ जमाह शरावसदुशः पण्डुः शीतः सिग्धोऽल्पवेद्नः । विरोस्थानप्रपाकश्च विद्रधिः कफसमवः ॥ ६ ॥ संनिपातजमाह- तनुपीतसिताश्वेषा माचाश्च करमशः स्मृताः नानावणरुजाञ्चवो घाटालो (वेषमा महान्‌ १ ७॥ विषम पच्यते वाऽपि विक्रधिः सांनिपातिक आगन्तुविदधिमाह- तेस्तेभवेरमिहते क्षते वाऽप्यपकारिणः ॥ < ॥ % ग. न्ते चापभ्यकाः § ७२६ जिम मड विरचिता- { दश्ाधिकदाततमत्तरङगः} क्षतोष्मा वायुबिश्षिप्तः सरक्तं पित्तमीरयन्‌ । उबरस्तष्णषए च दाहश्च जायते तस्य देहिनः ॥५९॥ आगन्तुविद्रधिद्षेः प्नल्िविद्रधिटक्षणः । रफजबह- कूष्णस्फ्ते रावतः श्यावस्नी वदाहरुजगएज्वरः ।॥ १० ॥ पितिविद्रधिषिङ्गस्तु रच्छविव्रधिरुच्यते । उक्ता विद्धधयो दयते तेष्वसाध्यस्तुः सवजः ॥ १.१ ॥ ङा खा मिवच्छीघघाती गम्भीरो गुल्मवद्घनः। गुवंसारम्यविरुदान्नश्युष्कसंद्धिन्न मोजनात्‌ ॥ १२॥ अ(म्यन्तरानतश्चोर्वं किद्धीन्सप्रचक्षते । अतिव्यक्रायव्यायामवेगाघाताद्विदाहिभिः ॥ ६३ ॥ पथक्सेसूयवा दोषाः इषिता यन्थिरूपिणयम्‌ । बल्मीकवत्समुच्नदद्धमन्तः कुवान्ते विद्‌धिम्‌ः॥ १४ ॥ गुदे बस्तिमुखे नाभ्यां इक्षो वङ्क्षणयोस्तथा । वृक्कयोः प्लीद्धि यक्रुति हदि वा करोनि बाऽप्यथ ॥ १५।॥ रषामुक्तानि लिङ्गानि बाद्यविवधिलक्षणेः तचाधिष्ठानविशेषेण विदधिमाह- अधिष्ठानविहोषेण ङ्ग श्ण विशेषतः ॥ १६ ॥ गुदे वातनिरोधस्तु बस्तो कुच्छाल्पसूच्रता ॥ नास्यां हिक्ता तथाऽ्टोपः कुक्षौ मारूतको पनम्‌ ॥ १७४ कारिपुष्ठग्रहस्तीबो वङ्क्षणोत्थे तु विद्धौ । वक्योः पाभ्वंसंको चः ष्ठीद्ि श्वाखावरोधनम्‌ ॥ १८ ॥ सवाङ्गभय्रहस्तीको ह दि कासश्च ज्यते । श्वासा यङ्कति हिका चः छ्कोन्नि पेपीयते पयः ॥ १९॥ आमोवा यदेवा पक्रो मह्वाथादि चेतरः । सवां भ्म॑स्थितत्वाच विद्रधिः कष्ट उच्यते ॥ २० ॥ साध्यासाध्यत्माह- नामेरुपरिजाः पक्ा यान्त्य्॒वमितरे त्वधः # अधः इतेष जीवेच खुतेषुधभ्वं न जीवति ॥ २१ ॥ षा नी ग राता च * य, “ता गमङ्> \ २ 7, मममोसियितल्नरत्त वि? $ { दक्षाधिकशततमत्तरज्गः + चृहध्यीगतरद्धिणणी । ७७ हन्ना भि्स्तिवरज्या ये तेषु भिन्नेषु बाह्यतः । जपीवेत्क द्‌ाचित्पुरुषो नेतरेषु कदाखन ॥ २२ ॥ साध्या विद्धधयः पञ्च विवस्यः समनिपातिकः । आमपक्तविद्ग्धत्वं तषां शोपवद्ादिशेत ॥ २३२ ॥ आध्मानं बद्ध तिस्पन्दं छदिदहिक्तातुषान्वितम । रुजाश्वाससमायुक्त विद्रधिनाशयेश्चरम्‌ ॥ २४५ इन्नाभिबस्तिजः पक्रो वज्यां यश्च चिदोषजः। असाध्यो भर्भजो ज्ञेयः पक्रोऽपक्रश्च विद्रधिः ॥ २५ ॥ संनिपातोत्थितोऽष्येवं पक्त एब तु बस्तिजिः । मुरिप्रमाणो गुल्मस्तु विद्रधिस्तु ततः परम ।। २६ ॥ गल्मस्तिष्ठति दोषेषु विदरधिमसङ्ञोणिते । विद्रधिः पच्यते तस्माइुल्मश्चापि म पच्यते ॥ २. ॥ इति भिद्रधिनिदानम्‌ । अथ स्तनविदाधिनिदानम्‌- पवमेव स्तनकिरा विक्रताः भ्राप्य योषिता । सूतानां गर्भिणीनां च संमवेच्छ्वयथुघेनः ॥ रट ॥ स्तने सदुश्ये वाऽदुभ्ये बद्यविद्रधिलक्षणः 1 नाडीनां सुष्ष्मवकंत्रत्वात्कनम्यानां न स जायते ॥ २९ ॥ इति स्तभविद्रधिनिदानम्‌ । की क्कि कि = क्न = कि क अथ विद्धाचाकात्सत व्बाख्षास्षामः-~~ रसालपलट तुल्यो यः शोफो बाद्योऽथ वाऽऽ<न्तरः । पुथुद्ाहौ रुजानाहकारको विद्रधि; स्यूतः ॥ ३० ४ कियामाह~ जल्लौक्षापातनं शस्तं सर्वं स्मिन्नेव किध्धौ । भदुविरेको ध्वननं स्वेदः पित्तोत्तरं विना ॥ २१ ५ अपक्ते विदधौ युख्याद्वणशोथववोषधम्‌ । वातघ्नभूलकस्कैश्च वसातैदघुतप्टतैः ॥ ३२ ॥ ख खोष्णो श्रहक्तो छेषः प्रयोज्यो वातविकणौ । अपकविवधिः- स्वेदोपनाहाः कर्तव्याः शिख समन्विताः ॥ रेरे ॥ ७ द जिभलभडविराचेता- | द्शाभिकरातवतमस्वाङ्क यथमोध्रूममुङ्धैश्च स्विन्न पिष्टैः भठेपयेतत्‌ । विलीयते क्षणेतैवमपक्रश्येव विद्धिः ॥ ३४ ॥ वातनविद्धावाह- पुननवाद्ारुविश्ववृशमुलाभयाम्मसा । गग्गुलुं रुते वा पिबेन्मारुतविद्रैधो ॥ ३५ ॥ क्ष क पित्तजवद भावाह वेततिके शार्करालटाजम धकः सारिवायुतैः । भदिद्यार्क्षीर पिषेवां पयसोशीरचभ्द्नैः ॥ ३६ ॥ पिबेद्वा तिषलटाक्राथं चिव्रत्कल्काश्चसंयुतम्‌ । पञ्चवल्कलकल्केन धुतमिभ्रेण टेपनम्‌ ।॥ २७ ५ इ्टिकासिकतालोहमोशकृचुषपांश्ुभिः । गोमूज पिषेः सततं स्वेद्येच्छ्दटेष्मविद्रधिम्‌ ॥ ३८ ॥ परिषेकमाह- दृशमटकंषायेण सख्रेहटवणेन च ।- शोफं बणं वा कोष्णेन समूलं परिषेचयेत्‌ ॥ ३९ ॥ पित्त वेदरधिवत्सवां किया निरवशेषतः । बिढभ्योः कुशलः कुर्यादक्तागन्तुनिमित्तयेः ॥ ४० ॥ रक्त चन्दनमखिष्टानिशश्ामधुकगेरिकेः । क्षीरेण विद्धो केणो रक्तागन्तुनिभित्तके ॥ ४१॥ करष्णाऽजाजी विक्षालछा च धामार्गवफलटं तथा । पीता दयते निहन्त्याद्यु विद्रधीन्कोष्ठसं मवान्‌ ।॥ ४२॥ धामागवंफलटं कोशातकीफलटम्‌ । उवेतवषांसबो मूं मूरं वरुणकस्य च । जलेन कथितं पीतमन्तर्विदधिहत्परम्‌ ॥ ४३ ॥ सो माञजनक नियो हिङ्गुसैनधवसेयुतः । अविराद्विकधिं हन्ति भातः प्रात्भिषेवितः ॥ ४४ ॥ शिशुमुखे जरे धौतं हषव्पिषटं परगाटयेव । तद्रसं मधुना पीत्वा हन्त्यन्तर्विवरधिं नरः ॥ ५५ ॥ * ग, मपूक्तं विद्रधि जयेत्‌ । पवषिकशेततमस्तरङ्गः 1 बुहंदयोभतैरेङ्िणी ॥ २९ वरुणादिगणक्ाथमपक्रेऽभ्यन्तरो स्थिते । षका दिपभरतीवापं पिबेत्संशमनाय वे ॥ ४६ ॥ कामयति मानकबूले क्षोदयुतं तण्डलाभ्मसा पीर्तम्‌ । अन्तमूतं विद्रधिसुद्धतमाभ्वेव मनुजस्य ॥ ४७ ॥। अपके चेतदुदिष्टं पके तु बणवत्करिया। भियङ्कम्धातकीटोभधं करफलं तिनिसत्वचा ॥ पतेस्तेटं विपक्तध्यं विद्धो बणरोपणम्‌ ॥ ४४८ ॥ इति मियङ्गवाद्ये तेठम्‌ । अथ वरुणकथः- का सीससेन्धवशिठकाजतुहिङ्गचुर्ण- मिशभरीक्रृतो वरुणवल्कलटजः कषायः । अभ्यन्तरोल्थितमपक्रमतिप्रमाणं नृणामयं जयति विदधिमुयशोफम्‌ ॥ ४९ ॥ हति वरुणक्ताथः । अथ हरीतक्यादिचूणेम्‌- हरीतकीसेस्धवधातकीनां रजो घतक्षोद्रयुतं प्रथुक्तम्‌ । निहन्ति सथो धुधमेव पुसामन्तमवं विद्रधिश्रुयरूपप्‌ ॥ 4०1 इति हरीतक्या दिचूर्णंम्‌ । अथ वरुणादिर्घतम्‌- सिद्धं बरूणादिगणे किधिना तक्कल्कपाचितं सर्पिः अन्तविंद्रधिभुयं मस्तकद्यलं हुताङमास्यं च ॥ ५१ ॥ गठ्मानपिं पञथ्चविधान्नाङ्यतींदं यथाऽम्बु वायुसुख््‌ ॥ एतत्पातः प्रपिबेद्धोजमसमये निशशास्येऽपि ॥ “५२।॥ इति! वरुणादिघुतम्‌ । ॥ अथ कननर्लीयोगः- बरुणादिकषायेण रसगन्धककञ्मर्टां । „_ अक्ता निहन्ति माचेका बाह्यमन्तश्च विद्रधिम्‌ ॥ ५५३२ ॥ हाते कजजलीयागः । इति श्रीयोगतरङ्किष्यां विद्रधिरीमनिव्‌ानचिकिस्साकथनं साम द्हाधिकशततमस्तरङ्गः ॥ ११० | ७३. जिम मह विरविता~ [ एकाद्शलाधिकरातप्मस्तरङ्ग) अृथेकादश्ायिकशत तभस्तरङ्गः । कतक अथ तचरणशोथनेदनम्‌~ संकदोधोस्थितः शोथो वणानां पुकंलक्षणम्‌ । षट्धिधः स्थात्पुथेग्दोवे रक्तजागन्वुजौ तथा ॥ १ ॥ क्ाथाः षडिति विज्ञेयाः पागुक्तेः क्ोथलक्षणेः । शोषः कथ्यते चेषां पक्रापक्तादिनिश्चये । रक्तागम्तुच्णमाह- विषमं पच्यते वाता स्पित्तोत्थश्चाचिरं चिरात्‌ ३ क फंजः पित्तजः शोथो रक्तागन्तुसस्ुद्धवौ ॥ २१ भम्नगणमा€ह~ भष्दोष्मताऽल्पकशोथत्वं कार्िन्यं त्वक्सवर्णता । मन्दवेदनता चेव ल्ोथानामामष्टेक्षणम्‌ ॥ ४ ॥ पच्यमानस्य बणमाह- दद्यते दष्टनेनेव क्षरेणेवावपश्यते । पिपीटिकागणेनेष भिचखते दभ्यतेऽ्य वधा ॥५॥ खिद्यते चेव शखेण दण्डेनेवावतास्यते। पीड्यते पाणिना चान्तः सूचीभिरिव तुद्यते ॥ ६ ॥ शोषश्वाषो विवणंः स्यएद्‌ङ्खन्ल्ये वाव ताड्ते । आसने शायने स्थाने शान्ति ब्रशचिकविद्धवत्‌ ॥ ७५ न गच्छेदाततः शोथो मवेकाध्मातधस्तिवत्‌ । ज्वरस्तुष्णाऽरुचेश्वेब पच्यमानस्य टक्षणम्‌ ॥ < ॥ शोफानां पकटक्चषणमाह- वेद्नोपकामः शोथो लो दहितोऽल्पौ न चयोन्नतः । पग्डुमोबो वलीनां च तोदः कण्डूमुहुखंहः ॥ ९ ॥ उपद्रशाणां भरकशमो निन्नता स्फुटनं त्वचः नस्ताबेवाम्ुसचारः स्याच्छोाथेऽङ्कःखिपीशिते॥ १०॥ ¶ ग, जक्तवेदोषालागन्तु० । ग, शोफा एते तु विः।३क न्ते । उषाचोषौ वि० । [ फकादक्छधिकराततमस्तरज्गः ] बुहो गतरद्किणी + ७३१ पुयश्क पीडवत्यकमन्तमन्ते च पीडिते । मक्ताकाङ््चा मवेच्ेब ङोथानां पक्रलक्चषणमर ॥ ११ ॐ रपकमाह- कफजेषु ऋ शोफषु गम्भीर पाकमेव्यसक्ः + पक्तलिङ्धः ततः स्पष्टं यतः स्याच्छीतकणेषटतःः ।\ १२ ॥ त्वकरावण्यं रुजो ऽल्पत्वं घनस्पकशत्वमङ्मवत्‌ः । रक्तपाकमिति त्रयात्तं प्राकता य॒क्तसंशयः ॥ १२ ५ मतऽनिलादुडप्न किना च पित्तं पाकः कफः वाऽपि विना न पयः । तस्माद्धि सवं परिपाककाठे गच्छन्ति शोथाखिभिरेव दोषेः॥ १४॥ यच्छिनत्याममन्ञानायश्च पक्रमुपेश्षतेः । श्यप चाकिवं मन्तव्यो तावनिश्चयकारिणो ॥ १५ ४ ालान्तरेणष्म्युदिवं तु पित्तं कृव्वा वो कातकपठो प्रसह्य ४ पचत्यतः शोणितमेषः पाकः मतोऽपरेषां विदुषां दवितीयः ॥ १६ ४ कक्ष समासाय यथेक दह्धिव तिरतः संदहति प्रसद्य । थेव पूयोऽप्यविद्धिःसुतों हे मासं शिराः खायु च खव्तीह ५१५५ आमं विदह्यमानं च सम्यक्पद्छस्य टक्षणय्‌ । जानीयात्स मव्य शोष्पस्तस्करद्त्तयः ॥ १<८ ५ इडे बणङमोथनिद्‌ानम्‌ । वातजणमह-- द्विधा वणः परिज्ञेयः शर्दरागन्तुभेदतः \ दोकेराद्यस्तयोरन्यः शाखा द्क्चषतसंभवः ॥ १९ ॥ सबड्धः क ठिनसंस्पशा मन्द्सखान्राों महारुजः । तुद्यते स्पुरति इयावो बणो मारुतसेमवः ॥ २०४ पित्तजमाह- तृष्णामोहस्वरङ्कददाहदुःखावकारणेः बणं पित्तक्रसं वियाद्न्धस्नवेश्च पूतिकेः॥ २९५ कफ जमाह बह पिच्छो गुरुः ननिग्धः स्तिमितो मन्द्कैद्न्तः । पाण्डवर्णाऽक्पसङकेद्‌ थिरपाका कणकणः । २२ ॥ % प, शहुक्पलो गुः । ५३९ ण न्जनक ग, सक ए्कबुती रत्ताद्द्ित्नि? । | भिमरल मड विरविता- [ एकदशाधिकरातत रतरः] र कत जमाह~ रक्तो रक्ते सरवेदक्तो दविचिजः स्याचद्न्वयः ! व्बङ्मांसजः खे देशो तरुणस्यानुपद्रवः ॥ २२ ४ धीमतोऽभिनवः काठ सुखे साध्यः सुखवणः; । गुणेरन्यतमेर्हीनस्ततः कृच्छ्रो बणः स्थतः ॥ २४ ॥ सर्वर्विहीनों विकज्ञेयस्त्वसाध्यो मू्यंपद्रकः । दुषठवणलिङ्माह- पतिपूयोऽतिदुष्टारुक्छ्ाव्युत्सङ्गी विरस्थितिः ॥ २२१४ ॥ सरम्मद्ाहश्वयथुकण्ड्वादिभिरुपड्कतः + इष्टकणोऽतिगन्प्राडिः छद्धलिङ्गविपर्ययः ५ -२६ ॥ शुद्बणकक्षणमाह- जिह्वातंा मोऽतिमुदरुः क्ििग्धो विगतवेदनः । किंचिदुन्नतमध्यो वा इयावोष्ठो पिडिकः स्मरंतः ॥ २७॥ छव्यवस्था निरास्रावी शुद्धो वण इतिः स्मतः । बद्वणप्रशस्तिमाह- अणः छ्यति बन्धेन भदुत्वं चोपगच्छति॥ २८ ॥ रोहस्यपि च निःसङ्गस्तस्माएदु-इः परशस्यते । चणराोहणमाह कथोतवर्णप्रतिमा यस्यान्ताः क्टेद्व जिताः ॥ २९ ॥ स्थिराश्च पिटकादन्तो रोहतीति तमादिशेत्‌ 1 सम्यश्रढमाह- रुढवत्मानमय्यन्थिमशुनमरुजं बणम्‌ ॥ ३०९ ॥ त्वक्सवर्ण समतलं सम्ययूषं दिनिर्दिशेव्‌ । बणाशयमाह- त्वगामिषरिरा्ायुमज्नास्थीनि वणाः ॥ ;३९१ ४ ोषो मर्म च तान्यष्टौ दुःसाध्यान्दुत्तरो तरम्‌ 1 जिर्धोदमा ` न्‌, सुले ॥ ५ क, शतल्मू- । ३ क, | एकादयाधिकसततमस्तरङ्गः ] बृहद्योगतरङ्गिणी । ७४३ साभ्वास्ष्प्वमहट- सुखसाध्यः सत्वमांसाथिवयोबरवति वणः \॥ २२५ वृत्तो दी घेस्तु पिटकश्चतुरद्राक्रतिश्च यः। तथा स्फिक्पायुमेद्रेषु पष्टान्तवक्ञगण्डगः || ३२ \। कृच्छ्र साध्योऽस्षिदशननासिकापाङ्कनाभिषु सेवनीजठरभोच्पाश्वंकक्षस्तनेषु च ॥ २४ ॥ फेनपयानिलवहः हाल्यवाज्क्तनिगमः । मद्‌ रोऽन्तर्वद्नस्तथा कस्य स्थिसंभरितः ॥ ३५ ॥ दोषप्रकोपाद्यायामादमिवातादजीणतः । हर्षाक्कतोधाद्धयाचापि वणो रूढोऽपि दीयते ॥ ३६ ॥ कठिनां विषजुष्टानां शोषिणां मधुमेहिनाम्‌ णाः कृच्छेण सिध्यन्ति येषां च स्युवंणे बणाः॥ ३७ ॥ तैव सिध्यन्ति कीसर्पज्वरातीसारकासिनाम्‌ । रिपिायूनामनिद्ाणां श्वासिनामविपाकिनाम्‌ ॥ ६८ ॥ मिञ शिरःकपाले च मस्तुलुङ्गस्य दङानम्‌ । सायुच्छेका च्छिराखछेद्‌ाद्वाम्मीयात्क्रमि मक्षणात्‌ ।॥। ३९ ॥ अस्थिमेदात्सश्चल्यत्वाव्सविषत्वादतकितात्‌ । मिथ्यागन्धादतिच्रेहाद्रोक्ष्याद्रमादिघदनात्‌ ॥ ४० ॥ क्षो मादद्ञद्धको्टत्वात्सोहित्याद्‌तिकषंणात्‌ ¶ व्रणे मिथ्योपचाराच नैव साध्योऽपि सिध्यति ॥ ४१५ वसां मेदोऽथ मज्जानं मस्तुलुङ्गं च यः सखवेत्‌ । आगन्त॒जो बणः सिध्येन्न सिध्येद्ोषसमवः ॥ ४२६ मद्यागु्वाज्यिसुमनःपश्च चन्व्‌न चम्पकः । खगन्धा दिव्यगन्धाश्च सुम्रषुंणां वणाः स्मृताः ॥ ४३५ ये च मर्मसु संभूता मवन्त्यत्यथबेद्नाः । दृष्यन्ते चान्तराऽव्यर्थं बहिः शीताश्च ये वणाः ॥ ४४ ॥ दृद्यन्ते ब हिरत्यर्थं मबन्त्यन्तश्च हीतलाः । प्राणमाँसक्षयभ्वासकासारोचकपी डताः ॥ ४५ ॥ ्रुद्धपूथकधिरा बणा येषां च ममंसु । करियाम; सभ्यगारन्धा न सिध्यन्ति ये कणाः ॥ ४६५ व 9 ख, °दटडा । ३ द, वनां पिडक्राम-\ रग, तेषा कच स्याष््रणादूवणः. ॥ ७४ नरि ग्ट मड किरि क्ता ( रकादश्राविक्रखत्ततारस्तस्हः} वजेयेदेक तान्वेद्यः संरश्चक्षात्मनो खराः + इति बणविदानम्‌ अथ चिकित्सा । विम्लापनम- आदौ विम्लापनं कुर्याद्भितीयमवसेचनम्‌ ।\ ४५७ ॥ तुतीयसुपनाहं च चतुर्थीं पाटनकिया । पञ्चमं शोधनं देव षष्ठं रोपणमिष्यते ॥ ४८ ॥ छते कमा बणस्योक्ताः सप्तमं वेक्रुतापहम्‌ । अमभ्यर्य स्वेद खित्वा तु वेपानाञ्या- हानेः हाने; ४ ४९२ ४ विम्टापना्थं गह्सेयात्तटेनाङ्गछकेल् वा ॥. इवि दिम्यापनम्‌ \ अथावसेचवम्‌-- सक्तावसे चमं कुयदाद्‌ावेव. विचक्षणः ५-५५५. ॥ शोथे महति संरन्धे, वेदनावति- वा जणे 1 योः न याति शमं टेपस्वेदुसेच्छापतपणेः ॥ -«4₹. ।४ सोऽपि नाशं बजत्याड् शोथः शोण्िितमोक्षणातः ४ पकब्श्च च्छियाः सवां रक्तमोक्षणमेकतः 1\>५२ ॥ ग्क्त हि विक्कियां याति तन्मोक्षि यालि.4वेक्िया ५ विणं कविने इयकवे बणे. चात्यन्तवेव्ने-५- ५2 ॥ , सविषे च. विंरोकेण लौकापमिः पदैस्पि ^ इव्यवसवनम्‌ ॥ के क अथ बातजशोथे ठेषमाह~ भातुलुङ्कगाशिमन्थो च. सुरदारुमहोषधम्‌ ॥ “४ ॥, अदहिख। चेव रान्ना च. टेप; स्याद्वातशोथहा । कल्कः काखिकसपिष्टः क्षिग्धः शाखे।टकस्वचः ॥ ५५ ॥ छपणः इव मागानां बातकश्योथविनाशशनः । पित्नशोथे रेपमाह- वरां ऋ नठ्मूखं च मधुकं चन्दनं तथ्य ॥ «५६ ॥' हि य ककगकाककाककवववकककावाकनक ॥ «क न्‌, किप्टाप्रनैः >ग, नक्र त षक्रतः याति वज्चजन्नादिनि नः "चाद्िलिरूक्त 8. (कादशाधिकैयततमस्तङगः ] ब्रहंयोगतरैङ्गिणी । १७ क्ीतलश्चं गणैः सर्वैः चटेपः पित्तक्षोथजितं । शोथनिंवांपणलेपभाह- न्यो धोदुभ्वराश्वत्थपुक्षवेतसवल्कलेः ॥ ५५७ ॥ ससर्धिष्कैः परटेपः स्याच्छाथनिवर्गपभः परः । क त न्टेष्मजंशोये रेपमाह-- अजगन्धाऽश्वगन्धा-च-मखिंहा सर्लस्तथा.।॥\ =< ॥ पएकेसिकिग्डजणङ्खी च प्रषः छष्मक्छोःथहा । कफवातदूतशोथे कोष्णटेषर्माहि= पुननंवादारूशियुदशमूटभहोषधेः ॥ ५२ ॥ कफवातङ्गते शोथे ठेषः कोष्णो विधीयते 1 क्ष्णा पुराण पिण्याकं शिद्ुत्वकिसिकतां शिरा ॥ ६४ ॥ मुज पिष्टः उखोष्णोऽयं प्रलेपः श्टेष्मक्ञाथहा ॥ अथ बहम्न्ययोधादिरेपः- न्धय्नो धोदुभ्बराभ्यत्थपुक्षबेतससेल्टभिः ५ ६१. ॥ वन्दनह्वयमखिष्ठायष्टीसूरणगरिकैः । खतथोतध्रंतोन्मिने्टैषो श्तं्रसादनः ॥ दर.॥ दाहपाकर्जास्रार्वशोफनिंवांपणः परः । आगन्तुजे रक्तजे चै एष ठेपोऽतिपूजितः ॥ ६३ ॥' इति बहश्यथोधादिेपः । न राजौ ठेपनं दद्ाष्टत्तं च पतितं तथा ! न च पर्युषितं छ्यष्यमाणं तन्नेव धारयेत्‌ ॥ ६४ ॥ छ्यष्यमाणष्चुपेक्षेत भरदेडं पीडनं भति ल चापि शुखमादिम्पेततेन दोषः भर सिच्यते ।॥ ६५ ॥ तमसा पिहितती युष्मा रोमङ्कपमुखे स्थितः । विना लेपे नियाति रा्नौ नाऽऽखेपयेदतः 0 ६६ ४ राजावपि भटेपस्तु विधातभ्यो विच्चे? । अपाक्किज्ञोये गम्मीरे रक्त पित्तसंमुश्धंवे ॥ ६७ ॥। १ क. .अक्जिभ्यत इति पाठः + ७२६ किमशमडविरविता~ [ एकादशाधिकराततमस्तसङ्गः] अथोपनाहः- घ प्रक्षाम्यति यः शोफः धटे पादिकिधानतः । व्याणि पाचनीयानि दद्यात्तचोपनाहनें ॥ &< ॥ शणन्नटकशियूणां फलानि तिलसर्षपाः । अतसी सक्तवः फिण्वमुष्णद्रव्यं च पाचनम्‌ ॥ ६९ ॥ सतिखाः सातसीबीजा दध्यम्लं सक्ुपिण्डिकाः । सकिण्वद्खु्ठटबणाः शस्ताः स्यादुपनाहने ॥ ७० ॥ तेन सर्पिषा वाऽथ पित्ताम्यां सक्ुपिण्डिकाः । श्स्मेष्णः शोथपाका्थमुपनाहः भङास्यते ॥ ७१ ॥ कटुतैठान्वितैठंपः सर्निर्मोकमस्ममिः । चयः शाम्यति गण्डस्य भ्रकोपः स्फुटति हुतम्‌ ॥ ७२॥ दृण्डात्पलकमलेन पिडिकाः संप्रटेपिताः । तण्डलोदकपिषिनं नाङ्ञमायान्त्यसंश्यम्‌ ॥ \७३ ॥ हत्युपनाहः । अन्तः पयेष्ववक्ेषु तथवोत्स ङ्कवत्स्वपि १ गति-+मत्यु च रोगेषु मेदू प्राप्तमिष्यते ॥ ७४ ॥ रोगे व्यधनसाध्ये तु यथादेशाप्रमाणतः ॥ ` शखं विधाय दोर्षास्तु सरावयेत्क भितं यथा ॥ ७५॥ क चिच्छश्चनिक्चेपापवादमाह- बालच्रदद्धासहेक्चीणमीरूणां योषितामपि \ णेषु ममजतिषु पक्रदोषेषु दारणम्‌ ॥' ७६ ॥ चिरिषिल्वो नटी दन्ती चि्रको हयमारकः । कपोतकद्भःगुधाणां मलटेपेन कारणम्‌ ।\ ५७ क्षारद्रव्याणि याचन्ति क्षारो वा दारणं परम्‌ । पाचनभेदनम्‌- हस्तिदन्तो नटे घृष्टो बिन्दुमाजप्रदेषनात्‌ ।\ ७८ ॥ अत्यर्कडिने शोथे कथितो मदनः पर 1 यवमोधूमश्चर्णं च सक्षारं दारणं पुथ्‌ ॥ ७० ॥ # क" कोठरवत्सु । + क, नाडीत्रगेषु । एकाद्शाधिकराततमस्तस्ङ्गः । बह द्यागतराङ्कणा । ॥ 1९1 हरिवामस्मचूर्णाभ्यां पठेपो कार्ण! परः । अजविर्श्वारसदभ्यां च प्रेषो वणदवारणः ॥ <० ॥ इति पाटनम्‌ । ततः प्रक्षाटने काथः परोदटीनिम्बपजजः १ अविद्यद्धे विद्यद्धे तु न्ययोधंादित्वगुद्धवः ॥ ग, त्रिमः । ७८२२ विमहमडविरचिला-- !{पश्व््ाांघकराततमस्तरङ्ग] तंस्यातिमाञ्नगमनादूतिरिष्यते तु नाडीव यद्हसि तेन मता तँ नाडी । दोवैखिभिर्भवति सा पुथगेकशाश्च संमछितरापे च रल्यानमेत्तताऽन्या ॥ २१५ तच्नानिटास्परूषस्नक्ष्ममुखी सशूला फनायविद्धमधिक स्वति क्षपासु) पित्ता तुडज्वरकरी परिदाहयुक्ता पीतं वत्य्विकमुष्णमहःसखु चापि १२१ ज्ञेया कफाद्वहवनाऽज्ञनापेच्छलासरा स्तञ्धा सकण्ड्ररुजा रजनांभवृद्धा १ दाहज्वरभ्वसनश्रखछनवक्वश्षोषा यस्यां मवन्त्यमिहिताभि व टक्षणानि॥ ४॥ लपमादिशो त्पवनपित्तकफपरकोषा- दूघोरा मति स्वसुहरामेव काटराज्नेम्‌ $ नष्टं कथंचिदनुमाजसुदीरतेषु स्थानेषु शाल्यमचिरेण गतिं करोति ५ ५1 सा फेनिलं मथितमुष्णमसग्विमिभ्ं सावं करोति सहसा सरुजं च नित्यभ । नाडी जिदोषप्रमवा न सिध्ये च्छेषाश्चतसखः खलु यत्नसपथ्याः ॥ & ६३ इति नाडीध्णनिदामम्‌ । भथ नाडङ्व्रणाचकत्ा- नाडीनां गतिमन्विष्य ङखेणोत्कर्व कमकत । सर्ब बणक्रमं कुर्याच्छोधनारोपणाद्कम्‌ ॥ ७॥ नाडीं वातक्रुतां साधु पारितां ठेखयेद्धिषक \ अस्यक्पुष्पीफलयुतेस्तिरेः पिष्टे; परठेपयेत्‌ ॥ < ॥ पैत्तिकीं तिलमल्िष्ठानागदन्तीनिशहुयेः श्टेष्मिकां तिलयश्चाह् निङ्कम्मारिषटसेन्धवेः ॥ ९ ॥ शल्यजां तिटमशिष्ामध्वाज्यटपयन्मुहूः । आरग्वधनिकश्ाकालाचूणाज्यक्षीरसंयुता सूजव तिवंणे योज्या शोधनी गतिनादरिनीं ॥ १० ॥ % ग. “माये पाठः ॥ २ क, (उमच्वाः । दे क, °येच््छिन्नशोधिताम्‌ । [ फडराधिकशरततमस्तरङ्गः ) बहद्योगतरङ्कि्णं । ४४५५द्‌ धोाण्टाफलत्वड्द्नारूटानि गस्य च त्वग्लद्युनं च मुख्यम्‌ । ष्द्यकदुग्धेन सहेष कल्को वतीङक्कता हन्त्यचिरेण नाडीम्‌ ।॥ ११९५ शद्यकड्ग्धदा्बींमिवंति कत्वा भपरयेत्‌ ६ एष सवश्ारारस्थां नाडा हन्यास्मयोगराद्‌ ॥ १२॥ नाञ्याः शख्रेण वदनं बुहत्करत्वा प्रवेशयेत्‌ कशसो बास्तिविधिना तेटं जात्यादिसाधित॑म्‌ ५ १२॥ एवमन्यच्च यत्तेटं घुतं चा स्वरसं तथा नाङ्या अभ्यन्तरे वेदयो टश्ुहस्तः पवेशयेत्‌ 1 १५४ \ कपरकरसेस्तेटं सिदद्धाथकमवे भिषक्‌ । पचेत्सिन्दुरकल्केन माडङीदुष्टवणापहम्‌ ॥ १५ ।४ गुग्गुलु फलान्योषेः समाशिराज्यपेषितार्यैः । अक्षप्रमाणणा गारक खादृच्छाताम्न्ना करः ॥ १६ ४ माङ्ीदुशटवणं दयलमुदावतं मगद्रम्‌ । गुट्मं च गुदजान्डहन्यात्पक्षिरार्‌पञ्चगानिक ५ १७ ४ इति सत्ताङ्गो गुग्गुः । ईति आीयोगतरङ्किण्यां नाराबरणनिदानचिकित्साकथनं कमः पश्चदश्लाधिकङततमस्तरङ्कः ॥ ११५ ॥ भथ षोदेदायिश्ञततमस्तरङ्कः ता्यवापयासययवयसर्न्सकिः । निदानम्‌ ना अथ नगदरानदमनभ्- गुदस्य शङ्गन्टे क्से पार्श्वतः पिटिकात्तिक्रत्‌ । भिन्नो भद्रो ज्ञेयः स च पञ्चविधा मतः ॥ १ ॥ पञ्चविधत्वमाह- वातपित्तकफेखे धा चतुथः सानेपाततः ६ उन्मा्गगः पञ्चमः स्यादेवं पञथ्चकेधाो मतः २॥ दोषैः पुथग्युतेः सर्वैरागन्तुः सोऽ्टधा स्मृतः । अपक पिटकामाहुः पाकप्रात्तं मगद्रम ५६३॥ ५५ विमद मडइ विरप्विता- (-षोडशाभथिकशततमस्तरङ्ग ! युरवंरूषमाह- कटीकपालनिस्तोव्द्ाहकण्डूरुजाक्यः ॥ -मवन्ति फ्वंङूपाप्ण मविष्यति मगदुरे ॥ ४४५ भोजः- मं परिसमन्ताच गुद अर्ति तथेव च। मगवहारयेयस्मात्तस्मादेष मगदरः)॥ <~ ॥ गृढमूलां स॒सरम्मां रुग रूठकोपनामर्‌ । मगदरकरीं विद्यास्पिरकां नव्वतोऽन्यथा ॥*& ॥ तन्न श्यावारुणा तोदभेदस्फुरणरुक्तरा 1 पिरका मारुताच्पित्तादुष्टयीवावदुत्थता ॥ ७ धै रागिणी तनुरूष्माढ्या ज्वर धूमायन न्वता \ स्थिरा सिग्धा महामटा पाण्डुः कण्ड्ुमती कफात्‌ \< ॥ ङयाक्छ ताम्रा सदहैषा भोररुग्वातपित्तजा ॥ ९४ पाण्डुरा किं विदाइ्याष। कृच्छ्रपाका कफानिलाल्‌ ॥ पाद्ाङ्कष्छसमा स्वर्दषेरनानप्डदिधन्यथा ।॥ १०॥ शुलारोचकतुरकाहज्वरच्छर्दिरुपदुताः। जणतां यन्ति ताः पक्ताः प्रमादादक्तियावनराम्‌ ॥ ९९१४ -रतपानक्‌ दावमाह- कषायसर्स्येस्त्व तिको पितोऽनिट स्त्व पानदेश्षो पिटकां करोति १ उपेक्षणस्स्पाकमपेति दारुणं रुजं च भिन्नारुणण्छनह।नम्‌ ॥ १२॥ लजाऽऽ्गम म॒जपुरीषरेतसां बणेरनेकेः शात॑पोनक वदेत्‌ । उष्टशिरोधरं दाषमाह- प्रकोपनैः पित्तमतीव कोपितं करोते रक्तां पिटकां गुदागताम्‌॥१६॥ तदाऽऽद्युपाकमं हिमपूयवादहिनीं मद्रं तश्शिरोधरं वदेत्‌ ।॥१४॥ परिज्नाबिणमाह- कण्डयनो चनस्ादी काठिनो मन्द्वेदनः १ श्वेतावमासः कफजः परिखावी मर्गदरः ॥ १५ ॥ ग, "योन 1 [ परेडश्राधिक्रशततस्तरङ्ः 1 बहद्योगतरङ्किन्णीं । ५५५ ९ गाम्बूकावतकमादह- बहुबणरुजास्रावी पटिका गोस्तनोपमा । दाम्त्रकावतदल्लाडी शम्बुकावर्तको मतः॥ १६ ॥ उन्मागिणमाह- श्षताद्भतिः पायुगतप विवधेतें द्युपेक्षणास्स्युः कमयो विवार्यते ४ भङ्मु्ेते मागंमनेकधा मुखेवंणेस्तसुन्मार्गि मगंद्रे वदेत्‌ ॥ १७ ॥ असाष्यलमाह- घोराः सपिटका दुःखाः सर्व एव मगंद्राः । तेष्वसाभ्यल्िदोषोत्थः क्षतजश्च विशेषतः ॥ १८ ५ वातमूत्रपुरीषाणि कृमयः छ्युकरमेव च ।. मगदंयः. सवन्तस्तु नाङ्ञयन्त्याद्यु मानवम्‌ ॥ १९ ६. इति मर्गद्रनिदानम्‌ ? अथ चिकित्सा गुद पिस्कायामादौ. कुर्याद्रक्तावसेचनं मतिमान्‌ । भ#'जटसद्नाभिरशेषं सा पाक न प्रयाति यथा॥१॥ अपानमागाप्टकां दहेत्स्वणंशटाकयः. । अथिप्रतप्तथा पश्चात्छुर्यादयिवणद्छियाम्‌ । २१ ५ म ह रछवमाह कवटपञ्ेशिकाद्यण्दीगुडच्यः सपुनर्नवाः 1 पिष्टाः प्िटिकावस्थे टेपः शस्तो मद्रे ४२॥ भिन्करियामाह- पटिकानामपक्रानामपतपंणपर्वंकम्‌ । कम कुयांद्विरेकान्तं भिन्नानां वक्ष्यते च्छया ॥ उ ॥ पषणापादनं क्षारवह्धिदाहादिक कऋमम्‌ । किधाय बणवत्कार्यं यथादोषं यथाक्रमम्‌ ॥ ५५ # क, जट्काभिः १ % “राः; साबयितुं दुः ७६ लिमहल्टमहविरविता~ [ बेडशाधिकरत्‌तमस्तरङ्गः] लेपमाह- तिल चिवन्नागदन्तीमखिष्ठाज्येः ससेन्धवेः । सश्चौद्रेश्च प्रटेपोऽयं मर्मद्रकुलान्तकृत ॥ ६ ॥ रसाज्नं हरिदे दे मखिधानिम्बपल्वाः । चिवत्तेजोवती दन्ती कल्को नाद्ाबणापहः ॥ ७ ॥ स्न॒द्यकदुग्धद्ार्वीभिचति कृत्वा वि चक्षणः । भ्द्रगतिं ज्ञात्वां दद्याददुशटविश्ोधनीम्‌ ॥ < ॥ पषा सर्वक्रीरस्थां नाडीं हन्यान्न संशयः ॥ ।। तिलामवाटोधमरिशटपचं निक वचा कुछमगारधूमः १ सर्गद्रे नाडयुपदंशयोश्च दुष्टबणे शोधनरोपणोऽयम्‌ ॥ १५॥ खररुधिरसमेतं मृलतायाः रीर दुषादि सहितमस्भ्रा सारमेयस्य पिष्टम्‌ । मवति समुपलेपादाद्युमागदृरीणा- मयमधिकतरापामापदां नारदहेतु$ ॥ २९ ॥ ऋसुमनावट्पन्राणि गुद्धची विभ्वमेषजम्‌ । सेन्धवे तकसंपिष्टं टेपाद्धस्ति मर्गदरम्‌ ५३२० ॥ निशार्कक्षीरसिन्धुत्थपुराश्वदनननज्छवेः ६ सिद्धमभ्यश्जने तलं मभव्रहरं परम्‌ ॥ ३१ ॥ हति निश्ादितेटम्‌ \ अथ सिक्थकघतम्‌-~ सिक्थकं तथा श इःजीरकं रीषते कं सजंखादिरो ४ गोघृतं बणे साधितं लिद॑ं सिद्धिदं मवेत्क्षतरोगनाक्नम्‌ं ॥ ६२॥ इति सिक्थकधघुतमू । अथ बिडाठास्थिदेपः- चिफलारससयुक्त भिडालखास्थि प्रटेपनात्‌ । मंदरं निहन्त्याशु दु्टवण्हर प्रम्‌, ॥ ३२ ॥ इति बिडालास्थिटिषः । 0 0 # क, जातिस्तस्याः पत्रय । ४ षय न नरी पषयोगोधाषणिीणिणाणणीीणणीिििििरर [भ मिक नाल्का १. न्तका तत्र दयात्मयस्वतः। ८८॥ [ रेददापि्दाततमस्तरहधः } बृहोगतर द्गिणी; \ ७५. अथ बवकापिंको गुखुटुः-~ लिफलापुरकृष्णानां िपञ्ेकांशयोजिता गुःिक ४ कुछमगेद्रनाङडीदुष्टबणशरोधिनी कपथेता ॥ २४ इति सव््का्षिको शुग्मुलुः ४ अथ जम्बुक्प्रकारः- जम्बक स्या ऽऽमिषं मुक्त्वा प्रकारेव्यखनादििमिः। अजीर्णवजीं मांसेन अच्यते, तु भगद्रात्‌ ॥ ३५ ५ द्टात्पञ्च विधष्रदुछावृष्टादशविधादपि \ इति जम्बुक शकारः अथ विष्यन्दनं तेरमु- प्चिच्कार्को चरिवल्ाठे मटलयुूहय्मारकाः ॥ ३६ ४ स्नह्ी वचां लाङ्गली च हरितां मनःशिलाम्‌ । ज्योतिष्मतीं च संहृत्य तें धीयो विपाचयेत्‌ ४५ ३. (४ एतद्धिष्यन्क्नं नाम तेटं द्याद्धुगदृरे । दुष्टे पञ्चभ्रकारेऽपि दूरनडीगतेऽपि च + ३८ \ हशोधनं रोपणं चेव सुवर्णकरणं तथा इति द्िष्यन्वनं तेटम्‌ ॥ अथ क्रवीरादं तेखमू- करवीरनिज्ादन्तीलाङ्कलटीलटवणाभिमेः ५ ३९ ४ मातुटुङ्घाकंवत्षाह्वैः पक्त तें सगेदृरे \ इति कदवीरायं तेटम्‌ \ अथ ख्पराजस्कः-- रखेन्द्रमागद्धितयं स्टेच्छष्ार चतुखुणम्‌ ॥ ४८ ६ काकज्डःघारसेभैर्यं खल्वे दिवसयश्चकड्ध ताज्रसंपटके रुद्ध्वा सच्छिदधे हण्डिकाल्दरे ४४९१४ निवेशय वालुकां द्वा देयोऽभिः प्रदराशटकम्‌ । स्वाङ्न्दपीतं सम॒द्धत्य मधुटङ्कणसयुतम्‌ ॥ ४२॥। १ स, सुद्रचिक्पम्‌ + जिमह्टमडविरविता- (सक्षदशाधिकशततमस्रङ्गः] मेन्भूषागतं तावदयाबद्भमति तारकत्‌ । सूपराजरसः सोऽयं भर्यदुरङ्चलान्तकः ।॥ ८३ ॥ चष्टमा्रममुं लीद्बा मधुना सह पथ्यमक्‌ । जिषछलायाः रिबेत्काथं पश्चार्पथ्यं हितं चरेत्‌ ॥ ४९ ॥ मुक्तः स्वल्पेरहोभिः स्याद्धमद्रमहा गदात्‌ । इकति ङूपराजसर्सः । क्न न = क द अथ ज्मन्न स्स किः = किः मागो रसस्य गन्धस्य द्वो कन्याद्धिर्विमर्दृयेत्‌ ॥ ४५ |} क्रदवा गोलं ताञ्नपान्नं तावत्तस्योपरे क्षिपेत्‌ । मस्मनाऽऽपु्यं तनद्धाण्डं वद्धिं कुर्याहिनं तले ॥ ४९ ॥। शीतमुद्धत्य जम्बारवारा त सप्तधा पुटेत्‌ । गुखाऽस्य मधसर्पिभ्यां हन्ति सद्यो भगंदस्म्‌ ।। ४५७।। ताटम्रटीं सल श्युनां पिबेद्नु सकप्रखिकाभ्र । इति जिनेनो रसः \ दाञख्जकरियाऽपि कथिता शाखसाध्ये मर्गद्रे ।\४८ ॥ सा च तेनेव कर्तव्या राख्नशाखविदेव या । व्यायामं मे्युनं युद्ध पृष्ठयानं गरूणि च ॥\ खूढव्रणोऽपि यत्नेन वजयेद्भत्सरं नरई ॥\ ४९।६ इति श्रीयोगतरङ्किण्यां भगदरनिदानचिकित्साकथनं नामः पाडराधिकदाततमप्तरङ्ः ॥ ११६ ॥\ ठमर्थ सपदव्माधिकरात तमस्तरङ्गः ४ नापा) एककययमर्ययकलमपता्ः अथापर्दशनिदानम्‌- हस्ताभिधातान्नखदन्तकाताद्धावनादव्छुपसेवनाद्वा 1 ` योनिपरदोषाच्च मक्न्ति शिश्ने पञ्चोपदंहाः विविधाच ५१॥ कवभरकारानाह- | वातेन प्चतिन च सहोणितेन कफेन दोषैरखिटेः सरोषैः पच्चोपदक्ञाः कणवातलिङ्गवणास्थि मङ्कग्वयथुपदा; स्युः ॥ २५ {सष्दशाधिकसतेतमस्तरङ्कः ] चहद्योगतरङ्गणी ॥ छद वातजसह- सतोदमेदस्पटरणेः सक्रष्णेः स्फोटेर्व्यकस्येत्पवनो पदृश्‌ } पित्तजमाह- पीतबहङ्के द्युतेः सदाहे: पित्तेन रक्तरिपिरश्चेतावमासेः ॥ ३ ॥ कफ ज्‌माह- सकण्ड्रेः रो थयुतेर्महद्धिः शुद्कवणैः सावयतेः कफेन । अर्ाध्यत्वमाह- सानाविधास्पवरूजोपपन्नमसाश्यमाहुल्िमलोपद्शसर ॥ ४ ५ विङ्गि्ममांसं कृमिभिः पलग्धें सुष्कावशोषं परिवजयेत्तु । संजातमान्ने न करोति मढः क्रियां नरे यो विषयेषु सक्तः ४ कि काटल शोथसन्सिमिदाहपाक्तैर्विक्ीर्णशिभो यते स तेन ॥५॥ 1कङ्खाशसममाह- अङ्कुरेरिव संजातैरुपयंपरि संस्थितः । क्रमेण `जायते बतिस्ताअ्रचुडशिखोपमः ॥ & ॥ कमेश्च स्याभ्यन्वरे संधौ पवंसंयिगतापिवा। अवेदना पिच्छिलाऽपि दुश्चिकित्स्या चिदांषजौी ५ ५७॥ लिङ्कव तिरिति ख्याता लिङ्खाशे इति चापरे \ खीपृसयोदोरुणोपदेशमाह्‌- मेढसधौ बणाः केचिक्केष्चेत्सवांशभ्रयास्तथा ४५ कटत्थाक्कतयः केष्चत्के चित्पद्मदलोपमाः रुजादाहार्दिज्ञोाथाः स्युस्तुष्णादाहसमन्वताः खीणां पेसां च जायन्त उपदशास्तु दारुणाः १९॥ इ्युपदंशानिदानम्र ।॥ _ , अथोपदंशचिकित्ता- {स्निग्ध रिवन्नस्य तेष्धादो ध्वजमध्ये रिराव्यधः जलौक्ापातनं वा स्याद्ष्वाधःरोधन तथा ॥ १०॥ * फ, षने: जा- । ५७६६५ जिमछंभद्र विरविता- { सप्तदशाधिकशततमस्तङ्ग] सश्ोऽपहवेरक्तस्य रूक्सो फाड्ुपज्ञाभ्यतः । पाको रक्ष्यः प्रपरमेन शिश्नक्षवकरा हे सः ॥ १११५ अथोंपचार चटोटनिम्बलिंप्लागङवीक्ाथं पिबेद्ा खदिरसनाभ्बाभ्‌ । सशुग्गुटुं वा भन्निफलायुतं बा सवापद्शायहरः भरसमः ५ १२॥ वातजमह सपौण्डरीकं मधुकं राञ्राद्धु्ठपुननंवाः। सरलाद्ारुमदाख्यंटपो बात्लोपदशहः ५२३) । ` पपत्तजमाह~ गेरिकेखिनमसिंछामधुकोशशीरपद्यमकेः १ सन्बन्दनोत्पठेः क्िग्धेर्केषः पित्तोपदंशंहा ॥ १४ १. पित्तास्रजंमा्ई- निम्बाजजनाग्वैत्थकनद्भ्बशालजम्बकटोदुम्बरवेतसाद्धिः १ भक्चालटनाटेपच ताने कुयाच्चुण च पत्तास्रमवापदस ॥ २.५१ कफजेसाह~ जालाअकौणाश्व्कर्ण धवत्वाभ्भिः कफोस्थितम्‌ । सुरापिाभिरुष्णा भिः सत्तेटाभिः भटेपयेत्‌ ॥ १६ ॥ भ्रक्चाटखनं सगमाह- जिषखायौः कषायेण मृङ्कराजरसेन च । जरेणा प्रस्त्टनं इर्थादुपदंशधरक्ञान्तये ॥ १४७ ४५ धथ्ललटद्सटल्णन दाङडमत्वग्मवेन वा । गुण्डनं जस्थच्चुर्णेन उपदृशहरं परम्‌ ॥ १८ ॥ दहेत्कटाहे लिफलां तां मषीं मधुसंयुताम्‌ 1 उपदंशे प्डठेपोऽय सदयो रोपयति बणम्‌ \\ १९॥ जयाजात्वन्वमाराकशम्याकानां देः पथक्‌ ॥ क्रतं प्रक्लालने काथं मेद्रपाके भरयोजयेत्त ॥ २० ॥ धूकद्‌ लब्चूर्भेन रजसा इाडङिमत्वष्वः\ सुद्रष्यं तद्श्णे ङयद्धिपं .पुगणटेन वा + २९१ ॥ अ री तदय % ग, तदप्यस्य \ { सप्तदशाधिकंशततमस्तस्ङ्गः } चंहद्योगतरङ्गिणी । ७९६१ अथ भूनिम्बादिधुतम्‌- मनिम्ब निम्ब चिपठठापरोलकरशथधानीखद्रासनानाम्‌ । कषायकस्केः शुतमाज्यमाद्यु सर्वोपदंशापहरं पद्म्‌ ५ २२ इति मूनेम्काद्घुतम्‌ । अथ करजायं घुतभ्‌- करखनिम्बाजुनरालजम्दूवटादिभिः कल्ककषायसिद्धमः । सापनिहन्यदुपदंश्दोष सदाहपाकं खतिरागयुकूम्‌ः । २२१५ इति करखाद्यं घृतम्‌ # अ अथाऽऽगारधूमायं तेलम्‌- आगारधमो रजनी खराकिण्वं च तैखिभिः १ मागोत्तरेः पचेचैटं कण्डडोथरुजापहम्‌ः ।! २४ ॥ शोधन रोपण चेव खंवणंकरणं तथा । इस्यगिरध्मा्य तेटम्‌ । ५८ [ .क् अथ परदाय सापः पारदं गन्धकं तालं सिन्दररं च मनःशिलाम्‌? २५॥ ताश्रपाजे तु सघते ताश्रेणेव विमर्दयेत्‌ । यमे दिनके मदितमेतत्कण्ड्पदंशजित्‌ ॥ २६ ए इतिं पारदाः सर्पिः । क क क्कि अथोपदंशगजकेसरी रसः- लबवङ्कः पारदं शुद्ध मरिचं करहटाटकम्‌ । जन्तध्नं मस्तकः चेव प्रत्येकं कर्षसंमिंतम्‌ ।॥ २५ ॥ व्वतुष्कर्ष जवानी च गुड तद्भद्धिनिष्विपेत्‌ १ मल्टाःतकानां च मां विंशतिं द्वियुणां बधः ॥ २८ ॥ श्र्णयित्वा त तत्सर्व गिकं कारयेद्धिषक् । क्षमाचं ततः खादेदेकां प्राताहं मानवः ५ २९ ॥ ताम्बल्टं मक्षयेत्पश्चास्फथ्य इुग्धोदन हितम्‌ .\ सप्ताहान्सच्यते जन्तुः फिरङ्काश्योपवंङातः # २० ॥ संधिकोपखास्थिरोष्छास्थिद्युटस्धिरुजोऽपे च । ॐपदशोम सिंहास्यो रसोऽसो दासुमेारलः ५.२१ ७६५२ जिमर्टमडविरचिती~ [ जष्टाद्शाधिकरातत्श्तरङ्गः ] सोपदंशनृणां चेव कुष्ठिनां च सुखाय वै। दस्य॒पदंशमजकेसरी रसः । अंथोपदंशेभकेसरी- शस आकारकरमो टर्वगं मरिचं तथा ॥ ३२८२५ किडङ्खः मस्तक चेव प्रत्येकं बिटवं मतम्‌ । अरुष्कराणां कातव्या द्विगुणा त्वेकर्विक्ातिः ॥ ३३ ॥ दध्यस्य ददश टवा गडस्यापे तथा मताः युक्त्या समत्य गुटका खंदृक्कषहयानन्मताम्‌ ॥ २४५ पथ्यं दुग्धोदनं रम्यं ताम्बुटे परिषेवयेत्‌ । चस्ाणामेक्बिंदात्या मुच्यते तुपर्दृशातः ॥ २५ ॥ इत्यु पदशो मकेसयी । । अथोपर्दंशान्धसुयैः शद्नोपलं कोलमितं पटचिकं इदारसं निम्बरसं तथेव । लोहे कटाहे विनिधाय सर्वं संचुष्य सत्वकिपचुमन्द्जेन ॥ ६७ ॥ दण्डेन यावद्धि घनी मवे सिद्धो मवेन्ध्रुद्रनिमां च मात्रापर्‌ । दद्यास्फिरङ्गगामयके भिषग्भिः स्वेच्छं विधयं किट पथ्यमस्य । तेटाम्टवर्ज्यं निखिटवणच्नं घुतानुपानेरुपदंशसूर्यः ॥ ३५७ ॥ दर्युपदशान्धसुयः इति श्रीयोगतरङ्किण्यापदक्षनिदानविकित्साकथनं नाम सप्तदक्षाधिकसश्चतमस्तरङ्कः ॥ ९१७ ॥ भथाद्ाददच्ाधिकदाततमस्तरङ्गः । अथ रतिदोषसूतसेवननि्दान भ~ वेश्वारतिमंहत्पापं नानावीर्यं पतन्ति च (2) । नानाधातु पुथम्भेद्‌ं बहुरतिसमाभितम्‌ ॥ १ ५ तत्कथं योनििङ्खः च रतिबणसमद्धवम्‌। केद्मुत्पास्य पक्ष्म दे श्रवो केङानाङनय्‌ ॥ २४ चतस्य सेवमान्नित्य सूतदोाषसमाभ्रयात्‌ । विदाह्याङ्नकाहश्च लिङ्कद्ाहः शिरोभ्रमः ॥ ५ इति रतिदोषनिदानम्‌ । [ अष्टाद्शाधिकराततमस्तस्कधः ] कषहद्योगतरङ्किणी ४ ७३ अथ चिकिस्सा- कतकस्य दटोद भरतं जटे तेर तिलोदधवम्‌ + रतिवणंः हरेच्ेषे पानमाजान्न सहायः ॥ ४ ॥ तथा निम्बस्य प्राणं चवेणाद्वणनाङ्ञनम्‌ ॥ गन्धकं शोधितं सस्यक्िफटापुरसंयुतम्‌ ॥ <॥ मधष्वाज्याम्यां लिहेन्नित्यं स्वम्दोषवणनाकशनम्‌ \ पारदं गन्धकं वक प्रस्येकं युग्मनिष्ककम्‌ ॥ & ॥ सुश्टक्ष्णां कजनद्टीं कृत्वा दव्याणीमानि दापयेत्‌ ६ पस्तकं त॒टसी दीप्यं नागवह्धीवलं तथ ॥ ७ ॥ भरस्येक्ष सतप्तनिष्क स्याद्वटकान्सत्त कास्येत्‌ ।. एकैकं सप्तदिवसं धूमयोगाद्विनयकायेत्‌ ॥ < ॥ रतिवणं इाक्रगतं मर्मगं चातिदुस्तरम्‌ । चक्रं दधि घृतं चेव मोजपेत्परमं हितम ॥.९ ५, श्सं वङ्गः मेटयित्वा श्टक्ष्णचुशं तु कारयेत्‌ । अन्धकं बोालतुत्थं च लाक्षा चाश्रुतमस्तक। ॥ १८ ५. अपामार्गोस्थितं मस्म अहिफेनसमन्वितम्‌ ।. बटसीरससंघृष्टमथ व्रा चाहिवलिजम्‌ ॥ २२ ५, निष्कमाजेण वटकान्धुमयोगेन योजयेत. \ सर्व रतिब्णहरं पूवेवत्पथ्ययोगतः ॥ १.२ ॥. सस्तकीं दरदं त॒त्थं रजन च पूथक्प्ुथक्‌ \ निष्क्रमणं खंमर्यं नागवहीदृला्तान्‌ ॥ १.३ \ वटकान्सत्त करखाऽथ दिनक धूमयोगतः । क्षीरान्नपथ्य्योगेन लिङ्ुवणहराः पराः ॥ १४ ॥. अथ रसकपृरः- जव मागो, मवेत्सूतः फटकी दङ्ञमागिक्र६।' पटोरेकादशं पोक्तं खस्याश्च द्वादशं कमात्‌ ॥ १५ ॥ सिन्थोखरयोकक्ञं मागं जम्बीराम्खेन मदं येतत्‌ । पातनायन्ञ योगेण. यामकं' तु चत्॒ष्टयम्‌ ॥ २६ ॥ गखामानं तु व्‌एतव्यं लटवणाम्टविवचितम्‌ । खवैवातोद्धवाक्रोगान्बणरोगानसेषतः ॥ १७ ५. छद चिमह्मड विरचिता- [ अ्टाद्शाधिकराततमस्तरङगः निहन्ति सकप्तराच्रेण योगोऽयमम्रतोपमः ) अथ ताटकभस्म- ताटकं मर्द॑सेत्सम्यकूताम्ब्ुलीपणंवारिणा ॥ १८ ॥ चजिदिनं मस्त॒नाऽऽमयं दिनक प्रयसा रवेः । तद्धोटं मण्डमध्यस्थं किद्ाकक्षारसयुतम्‌ \ १९ ॥ चिदिनं पाचयेत्सम्यङ््‌ मन्द्मध्यहुठाथिना । ताटमस्म समाक्कष्य तण्ड्टद्वयमप्कम्‌ ॥ २० ५ आक्टं जातिपन्ं च टवङ्कः जातिकाफलम्‌ । संयोज्य सर्पिषा जम्ध्वा सवेवातकुलान्तकः ॥ २९१॥ वातरक्तं तथा कुषं यहणीं च मगद्रम्‌्‌ सर्वक्णाल्लिहन्त्याह्च नाम्ना ताटेश्वरो रसः ।\ २२ \\ इति रसरत्नाकरात्‌ । अथान्यो रसकपरः- सैन्धवं च जनवसारटङ्कणं कर्षमाजफटकेन योजितम्‌ । श्यद्धपारदपटेक्रमाजकं चि्मूलरसमर्दितं दिनम्‌ ॥ २३॥ काचकूप्यरसपूय(?) बुद्धिमा णवाद्युकसयन््मध्यगम्‌ । पाच्रयेत्पच्चति वासरार्धकं पृणंचन््रसदटशं तु क्पुरम्‌ ॥ २४ ॥ ब्रह्माक्मपि मक्ष) रोगिणां श्यूवातगजमुग्धकेसरी । सर्वरोगहितयोगुत्तमं तेटमम्टपदुजाच्विब्र्जयेत्‌ ॥ ल्ेहयुक्त घत भोज्यभेषजं एजमिच्गुणा सखगोपितम्‌ ॥\ २५ ॥ गन्धकं नवनीतेन वतिना धृतमाहरेत्‌ । तद्घृतं सेवयेच्िस्यं खूतदोषेषु पजितम्‌ । २६ ॥ सूतद्ाहे तालदाहे कूष्माण्डरससेवनम्‌ । तथा मारीं रम्माया योजयेस्सूतदोषनुत्‌ ॥ २७ # तथा निम्बस्य तेटेन पानटे पनयोगत! । अथ गन्धकरसायनम्‌- गन्धं पठरतं अर्य सूक्ष्मचूर्णं च कारयेत्‌ ५ २८ । माण्डगमें क्षीरपूर्णं तन्मुखे वखबन्धनम्‌ । मन्ध तस्य पारे शप्त्वा ततो म्राण्डमधोषुखम्‌ । २५ ५ ¡ जषटद्ाधिकदाततमस्तरङ्ञः | वुहद्योगतरङ्कणं ५७६९५ तत्संधिबन्धनं कृत्वा तद्व व द्िदापनम्‌ १ यामार्धं पटसंयुक्तं स्वाङ्गशरीतलमाहरेत्‌ । ३० ॥ तद्न्धं चू{णतं करत्वा अजाक्षीरेण मावयेत्‌ । इक्छदण्डरसश्चेव अग्रता मधु गोष्चुरम्‌ ॥ २१५ वाराही मधकं कठं मृङ्कराजं हरिपिया पकेकस्वरसेनेव भावयेहशवासरम्‌ ५ ३२ ॥ खर्मयेद्ध वये श्नित्यमसरुतीकरणं यथा । पिप्पलीं पिप्पल्छीमुटं वङ्गः नागकेशारमः 1 ३३ ॥ चिषठलां पद्मकं बीजं समांश च विनिक्षिपेत्‌ । ङाकरामधुसंयुक्त माषमाच्नं च सेवयेत ॥ ३४ ॥ शाल्यन्नं च सगोधूम घतं क्षार सरङाकरम्र्‌ । सेवयेन्नित्यं कृष्णां च वटोपटितनाङ्ञानम्‌ ।॥ ५ ॥ जरां त नाशयत्पसा षण्ठत्व बह्धमान्यतार्‌ । करछठानां च वुशाष्टानां वाताक्ीतिनिवारणम्‌ ॥ ३६ ५ विंशतिं च प्रमेहाणां मचकरृच्टराणे षोडशा । जणराजं गण्डमालां गदकोटं मगंद्रम्‌ \॥ ३.७ ॥ शुटमप्टीहविकारघ्नं रजोदोषं हठांमकम्‌ । स्तम्मनं वष्यमायुष्यं सवांमयनिवारणम्‌ \ ३८ ॥ शकमेहादिदोषाणां नाशनं परमं मतम्‌ । देहं खवर्णवणामं दिव्यत्वं च न संशयः \ सर्वभतहितं गोप्यं गन्धकाख्यं रसायनम्‌ ॥ ३९ ॥ इति गन्धकरसायत्तम्‌ । अथान्यद्भन्धकरसायनय्- शद्धो बटटिर्गोपयसा ष्िमान्यस्तत श्चतजतगडचिकाद्धिः पथ्याक्षधाञ्यौषधमङ्गराजेमाव्याऽष्टवारं पुथमाद्रुकण ॥ ४० ५ सिद्धे सितां योजय तुल्यमागां रसायनं गन्धकप्रूवेकं स्यात्‌ । माष्रह्वयं सेवितमाद्च इयाद्रायस्य वद्धि हटदेहवाहद्धिम्‌ ॥ ४१२ ॥ क्रषङ्क सपामां रसदोषमु्रं डुष्ठभमेहानुपदृशरमान्‌ । दातं तिषची ्रहणीमजाण रोगानुपानन विनाश्षनं स्यात ॥दर समस्तगदमखनं मगहक्ञां मनोरखन सहेमरससयतं भजति या "नसं वत्सरम्‌. ४ ७६६ विभ महविरचित्ता-- [ जध्ादश्षधिक्रशततमस्तरङगः \ त वस्य यमराङमयं मवति वत्सराणा शात बलं मवति कामिनीप्रक्टदपष्वद्रावणम्‌ ॥ ४२ ॥ एतद्रसायनवरं खलु मन्धकाख संसेकितं सखक्िधित्ता मनुजेन नित्यम्‌ ४ ४४. ॥ इतिः सन्धकरसायनख । अथ सिन्दुररसः-- तष्पले त गन्धस्य पारदं च चतुष्पटम्‌ ४ पटेकं हरितालं च तालटकएध मनःशिला ५.४५ ॥ तालाधं उङ्कणं शुद्धं चवसार तद्धकम्‌ । सर्वं निक्सिप्य खल्वे च मर्दृयेत्कज्नटीकरतम्‌ः ॥। ४३ ॥, शाकवृक्षस्य पच्रणां रक्त्वण दवं हरेत्‌ \ त्रवेम्दयेत्सम्यक्छाचकृष्यां विनिश्विपेत्‌ ॥ ४७ ॥ दिक्या अखमाच्छाद्य वञ्चभ्रुात्तिकया तथा १ कूपिका टेपयेत्सतत्‌ शोषयदातपे खरे ॥॥ ४८. ॥ वालकायग्नमध्ये तु कुिकां. तां किनिश्सिपेत्‌ । चुलटिकायं विनिक्षिप्य वद्धिं प्रज्वटयेत्ततः ॥ ४९ ॥॥ यमं धोड्शमाच्ं त॒ दीप्तमध्यखराथिना। स्वाङ्गःदीतटम्दाय खल्वमध्ये विनिक्षिपेत्‌ ॥ «५० ॥ तस्विन्द्रसमं व्यं षाङशांशं विलि श्षिपेत्‌ । सदेयेत्पुवेवह्ृव्यं काचक्कूप्यां निनिक्षिपेत ॥ ५५१ ॥ एषं सप्तविधं क्रत्वा क्षिप्त्वा कृष्यां विपाचयेत्‌ ६ स्वाङ्ग शीतलमादाय उदयाकंसमो रसः । 4२॥ सिन्दूरं सुक्ष्मटं चूर्णः नागदन्तक्टरण्डकेः वल्सिन्दूरं निषेवेत गुखामाच्रपरमाणतः ॥ ५३ ॥॥ डाकरामधुपिप्पल्या प्रातरूत्थाय सेवयेत्‌ः १ क्षयानेकादकश् हन्ति संनिपातांखयोदश् ५ ५४.॥ आमवातं च शट च. नाहयेन्नात्र संशयः. । पाण्डुं पविधं चेव कामलटाज्यनाह्ानप्र्‌ ॥. ५4 ॥ महोद्रानष्टपञ्च अुठ्मानामपि पञ्च च । अरोचक पञचकासं पञ्चभ्वासं जडं हरेत्‌ १।,५६ ५. [ एकोपर्विरत्यंधिकरततमस्तस्कगः ] ब हद्योगर्तैरङ्गिणी । ७६७ स्थिरायः कायसिद्धिश्च मेध्यं चाऽऽशुशुमप्रदम्‌ \ अज्ञपान विशेषेण सर्वरोगनिवारणम्‌ ॥ 4 ॥ इति धन्वन्तरिभोक्तं सिन्दरं टोकणप्रूजितमर इति 'सिन्दूररसः । अथ वीरविकमो रसः-~ पारदं च पलान्यष्टौ गन्धकं तालकं शिर्खा ॥ ५८ ॥ बितयं पारदं साम्यं मरदितं सृक्ष्मच्रणितम्‌ १ काचकूप्यां च पूर्णेन वालुकायन्त्र पाचितम्‌ ॥ ५९ ५ चिदिनं तमहोराज्नं धाक्यद्धं विचक्षणः । स्वाङ्ककीतटमवाच एकवारं उपुजयेत्‌ ॥ ६० ॥ गामा प्रयोक्तव्यं काकंराव्योषजीरकम्‌ १ वङ्कः धान्यकं चाऽऽ निगुण्डी यन्थिक वरा ॥ ६१ ५ तथा पं नागवलीगृड्धचीमास्सिकं गुडम्‌ ॥ अनुपानं सदा सेवेद्धिषमं सांनिपातिकम्‌ ॥ र ॥ रातिदोषं महाश्ीतं वणं नानाविधं हरेत्‌ । दौराविकमनामाऽये काहयपेन हि भाषितः ॥ ६३ ॥ इति श्रीयोगतरज्गिण्यां रतिदोषसूतसेवनदोषनिदानेचिकिंत्साकथनं नामाष्टापिकङ्ततमस्तरङ्गः ॥ १२९८ ॥। सयैष्धोनविश्दयांचशूक ततमतस्तश्ब्ः ॥ अंथ शकदोषनिदानम्‌- अक्रमाच्छेफसो वुद्धि योऽभिवाञ्छति मूढधीः । व्याधयस्तस्य जायन्ते दक चाष्टौ च शुकजाः॥१ १५ सार्षपिकामाह- मौरसर्षपसंस्थाना जुकदुमयदेटका विरक्ता श्टेष्मवाताम्यां ज्ञेया साषपिकाठुकसा॥र॥ अखजीमाह- कठिना विषभिरन्तर्वायुनाऽढी लिका मवेत्‌ 8 गुकेस्तु विषमेथंभे; पिटकाड्छीलिका मवेत्‌ ॥ ४ ॥ ७६८ निमह्छमह्ृविरचिता- [ एकोनविदत्यथिकशततमस्तरङ्गः 1 दुकेयंरप्ररितं हाश्वद्रथितं नाम तत्कफःात । कुम्भिका रक्तपित्तोस्था जाम्बवास्थिनिमाऽसुजा ॥ ४॥ नि 9 (हे नो ब॒ल्यजां खलजी विद्याद्यथा भोक्ता विचक्षणैः । पुष्करिकामाह- गदितं पीडितं यन्त संनद्धं बातकोपतः ॥५॥ पाणिभ्यां मृशासंभ्रढे संम्रढा पिटका मवेत्‌ दीघां बहवश्च पिटिका दीर्यन्ते मध्यतस्तु याः॥ ६ ॥ सोऽवमम्थः कफासूर्गम्यां वेदनारोमहधक्रत्‌ \ किटिकाभिश्िता या च पित्तद्ोणितसमवा ॥४७॥ पद्यकणिकसंस्थाना ज्ञेया पुष्करिकातुसा। शतपोनकमाद- स्पर्हीहानिं तु जनयेच्छोणितं शुकदूषितम्‌ ॥ ८ ॥ सदूमाषोपमा रक्ता रक्तपित्तोद्धवाचया। ध्यापिरेषोतत्तमा नाम शूकाजणनिमित्तजा ॥ ९ ॥ च्दिरणञ्सेरटिङ्खः चितं यस्य समन्ततः । वातक्षोणितजो व्याधिः स ज्ञेयः शतपोनकः॥ १५ ॥ शोणिताबुंदमाह- वात्पित्तष्कतो ज्तेयस्त्वक्पाको ज्वरद्ाहवान्‌ । कृष्णे; स्कोटेः सरक्ताभिः पिटकाभिनिपीडितम्‌ं ॥ ११॥ घस्य बरस्तिरुजश्चाया ज्ञेयं तच्छाणिता्खैदम्‌ । मांसपाकमाह- भांसदोषेर्णं जानीयादङेदं मांससंमवम्‌ ॥ १२॥ ङिय॑न्ते घस्य मासानि यस्य सर्वांश्च वेदनाः । वियात्तं मांसपाकं तु सवदोषङ्रते भिषक्‌ ॥ १२ ॥ तिलकाटकानाह- विदर्धिं संनिपातेन यथोक्तमभिनिर्दिशेत्‌ कृष्णानि विजाण्यंथं वा शुकामि सविषाणि च ॥ १४५ धानि त्तानि पचन्त्याद्यु मेदं निरवशेषतः 1 | =, ©. ॐ ग. शमाऽश्चुमा । वुः। [एकोनर्विशत्यनिकशततमेस्तर- हथो गतेरद्किःणी । ७६० कालान भूत्वा मासानि शीयन्ते यस्य देहिनः । १५ ॥ सनिपातसम॒स्थाश्च तान्वियात्तिलकाटकान्‌ । असाध्यंत्वमाह- तच्च मांसाद यच्च मांसपाकश्च यः स्मरतः ॥ १६५ विद्राधेश्च न सिष्येतये च स्युस्तटकाटकाः इति ज्ुकदो षनिदानंम्‌ । अथ चिकित्सा- हितं चं सर्पिषः पाम पथ्यं चापि विरेचनं ॥ १७१ हितः शोणितमोष्छश्च शुकरोगेषु देहिनाम्‌ । अन्यः- डाकदोषेषु सर्वषु विषर्घ्ीं कारयेत्कियाम्‌ 7 १८१ जलोंकाभिहरेद्क्तं रेचयेह्छञ्ु मोजयेत्‌ । ग्ग्गुल्य पाययेच्ापि चरिफलक्ाथसयुतम्‌ ॥ १९ ४ ध्षीरेण टेपसेकाश्च ङातानव एह कारयेत्‌ । उद्िख्य सार्षपीं तालपेणा्थं प्रेषयेत्‌ ॥ ₹० तिन्दुकिपलारोभेर्गोभ्रू् परिपेषितेः । कियेयभवमन्थेऽपि रक्तं शोध्यं तथोमयहः ॥ २११ अष्टीलटायां हते रक्ते श्टेष्मख्यान्थक्रिया चरेत्‌ \ क्नम्मिकायां हरदत्त पक्रायां शोधते बंणं ॥ रर ॥ विन्टुकनरिफटठालोचठपस्तठ च रोपणम्‌ अलटज्यां हतरक्तायां पूवं एव करयाक्रमः ॥ २३ ॥ स्वेदयेद्रथितं शश्वन्नाडीस्वेदेन बुद्धिमान्‌ । खखोष्णेरुपनाहेश्च बणोक्तैरुपनाहयेत्‌ ।॥ २४ १ उनत्तभाख्यां त॒ पिटिका संस्वेद्य बडिशोद्धुताम्‌ ॥ कल्कव्यर्णेः कषायाणां क्षदयुक्तरुपाचरत्‌ ॥ २५५ मः पिति किसपाक्ः पुष्कराोमूढयाहतः त्व क्पाके स्परशहानो च सेवयेन्श्रुदेत पुनः ॥ २९॥ बलातेटेन कोष्णेन मधुरेश्चोपनाहयेत्‌ । रसद्छिया बिधातच्योद्धिखिते शतपोनके ॥ २७ ५४५90 | ८ कद निमद्छमद्तिरविता- [ विंदात्यथिकशततमस्तरङ्ग; चथक्पण्यां दिभिः सिद्धं तेलं देयमनन्तरम॑ \ रक्तादिद्धिवत्छर्वा क्रिया शोणितजऽबुदे ॥ २८ ॥ मांसाद प्रङर्वाति क्रियां सदयोवगोदेताणरु ४ चिपटलागमग्गल्य व्वापे विक्षषणावचारयत्‌ ॥ २९ ॥ मासपाक्ते वटाद्यस्व गणस्य विधिवत्क्रतैः कषायध्वुणंकल्कंश्च सेकोद्धुलटनटेपनम्‌ ॥ २० ५ विद्धौ विधिवत्कार्य रक्तविद्रधिमेषजम्‌ । वरणादिकषायस्य पानप्रक्षाटने हिते ॥ ३१ ॥ तिलकाटंः सञमष्िख्य क्षरण लशुपाणना । (मिषजा चाथ कर्तव्या सयोबणावधारता ॥ ३६ ॥ मांसाद्‌ मांसपाक वेद्ध तटकलिकम्‌ । प्रत्याख्याय प्रर्वीति मिषक्तषा प्रातक्रयाम्‌ ॥२६३॥ दार्वीशसुरसयषयहर्भृहधुमनिशायुतेः । संपक् तेल मम्यङ्कान्मेदरोगं ॥वेनाक्षयेत्‌ ॥ ३४ ॥ अथ रस्ाजनठ्वः- रसान साह्वयमेकमेव प्रटेपमाच्रेण नयस्प्रङाान्तम्र्‌ | सपतिपयबणङशोथकण्डद्यालानन्वतं सवमनङ्रोगम्‌। ३५॥ साह्यमित्यनङ्करोगस्य विशेषणम्‌ इति रसाशथनटेपः इति श्रीयोगतरङ्गिण्यां शुकदोषनिदानचिकित्साकथनं नामेकोनर्विरत्य- धिकरदात्तमस्तरङ्ः ॥ १९९. ॥ अथ विक्चयधिकशततमस्तरङ्गः। क अथकृष्ठनिदानम्‌- विरोधीन्यन्नपानानि द्रवच्िग्धगुरूर्णिं च । मजतामागतां छदि वेगां श्चान्यान्प्र निघ्नताम्‌ ॥ १॥ व्यए्याममतिसंतापमतिसुक्वा निषेविणाम्‌ । अजीणाभ्यहिनां चेव पञ्चंकर्मापचाररेणाम्‌ ॥ २\ क 1 (2 तुलसी बै [ व्िरात्यधिक्षसततनस्तरङगः । वहदयोगतरङ्किणीं ५ ७५४१ कहीतोष्णं लघमाहारं कम त्यक्त्वा निषेविणाम्‌ । यर्मश्रममयातनां इतं शीताम्बुसेविनाम्‌ ॥ २॥ नवान्नद धिमत्स्यादिटवणाम्ल निषेवणम्‌ । माषमलटकप्षिन्चात्टकक्षारगुडााशिनाम्‌ ।॥ ४ ॥ ठयवायं चाप्यजीणँऽन्ने पनद्व च भजतां देबा । वि प्रान्गरून्धषयवां पाप्म कमं च कुवेताम्‌ ॥ <4॥ पाप्मभिः कर्मनि: सयः प्राक्तनेश्रेरिता महाः वातादयखया दोषास्त्वय्रक्तं मासमम्बु च.५ ९ ॥ दूषयन्ति स कुष्ठानां सप्तका दन्सं्रहः त्वचः कुर्वन्ति वेवण्यं दुशाः छुष्ठमुङान्ति तत्‌. ॥ ७ ॥ अतः कुष्ठानि जायन्ते सप्त. चेकादृदोव तु । कुष्ठानि सप्तधा दोषेः परथग्द्वेः समागते; ॥ < ॥ सर्वष्व पि जिदोषेषु व्यपदेरेऽधिकत्वतः अतिश्टक्ष्णखरस्पर्टाः स्वेद्ास्वेदो विवणता ॥ ९ ॥. दाहः कण्ड़ूस्त्वाचि स्वापस्तोदः कोष्ठान्नतिः भमः जणानामधिक श्यं शोघ्ोत्पत्तिः स्थिरा, स्थितिः ।॥ १० ४ रूढानामतिरक्षत्व नि मित्ते ऽल्प पे क (पनम्‌ । रोमहर्षोऽसुजः काष्णयं कुष्ठटक्षणमय्जमर्‌ ॥ ११ ५ विषमकृष्ठमाह- कृष्णारुणं कपाला यद्ृक्ष परुष ततु । कपाटः तोदबहुलं तच्छुष्ठं विषमं स्प्रतम्‌ ॥ १२ ५ ओदुम्बरं कष्ठमाह- सग्वाहरागकण्डूभिः परीतं रोमपिखरम्‌,. । उदुम्बरफलामासं दुछमोडुम्बरं वदेत्‌ ॥ ९३ ॥ मण्डलाख्यं कृष्ठमाह- ग्चेतं रक्त सस्थिरं स्त्यान स्ग्धयुत्सन्नमण्डटम्‌ । कच्छ मन्योन्यसंयुक्तं ङु मण्डलमुच्यव ॥ १४ ५ ऊक्चनिह्ाख्य कृष्ठमाह- ककं रक्तपर्थन्तमन्तःइ्याव सवंदनम्‌ ॥ यहक्षजिह्वासंरुथानस्रक्षजिद्धं तदुच्यत ॥ १०५ ।५ ५७ जिभटलमविरविता- 1 विशत्यधिकराततमस्तरङ्गः] पृण्डराककुषछमाह~ त चरक्तप्यन्तं पण्डरीकदलोपमम्‌ ! रक्तान्तं दाहकूण्ड्वास्ये चितं पद्मामेवांद्युाभेः ॥ १६५ सोत्सधं च सरागं च पुण्डरीक प्रचक्षते । काकणं कुष्ठमाह~- श्वेतं ताच्नं च तद्रूपं रजोघु्ठं विमुञ्चति ॥ १७॥ प्रायश्चोरासि तत्सिध्ममलाबुद्ुखमोपमपर्‌ । पर्व रक्तं च कृष्णं च काकणन्ताफटलोपमम्‌ ॥ १८ ॥ सदाहमस्पश्ंसहं सपाकं तावबेद्नम्‌ । जिदोषलिङ्क तक्कुष्ठं काकणं नेव सिध्यति ॥ १९ ५ चमांख्यं कुष्ठमाह- अस्वेदनं महावस्तु यन्मर्स्यककलटलोपमम्‌ । तदेव कुष्ठं चर्माख्यं बहलं ह स्तिचभंवत्‌ ॥ २० ५ किटेभं कष्ठमाह- यावं किणखरस्पर्श परुषं किटिभं मतम्‌ । अठकसककुष्ठमाह- त्रैपादिकं पाणिपद्स्फुटनं तीववेद्नम्‌ ॥ २१ ॥ रक्तेरठसक कुड गण्डः कण्ड्यनेशितम्‌ । चमंदलाख्यं कृष्ठमाह= सक्रण्ड्रागपिटकाददरमण्डलटमुद्धतम्‌ | २२ ॥ रक्तं सक्ोथ कण्ड्मत्सस्फारटं दलयत्यपि । तच्मदल्माख्यातमस्पशंसहमु च्यते ॥ २३ ॥ कृच्छकषठमाह-- सुक्ष्मा क्ह्यः पेरकाः साववत्थः पामेत्युक्ताः कण्डमत्यः सदाहा, सेव स्फोटेस्तीवद्ाहेरुपेता ज्ञेया पाण्योः कच्छुरुया स्फिजोश्च ॥ २४ ॥ स्प {द्कषल्ुमाह्‌- स्फाटाः उयावारुणा मासा विस्फोटाः स्युस्तुत्व चः । 9 क, तनु यद्रजोः म रि तरत्यभिकशततमस्तरज्ञः) बुहृद्योग तरङ्गिणीं १ ५७७ शत्ररस्षट रक्त श्यावं सदाहा शतारः स्यादुहूुवणमः || २५ ४ [9 = विचचिकामाह- सकण्डूपिटका इयावा बहुस्रावा विच िका । शि्रमाह- पाण्डरं ज्वि्र मित्युक्तं सस्वं कण्ड्धरान्वितम्ः \\ २६ ५ अनयिदग्धजं साध्यं श्वित्रं वज्यमतोऽन्यथा \ का ^ १ ह कृष्ठकण्ड्भेदविशेषमाह-- खरं इयावारुणं खश्च वातकुष्ठं सवेद सम ।। २७ ॥ पित्तास्पमङ्ुपितं दाहरागास्राबान्वतं मतम्‌ । क फात्कदघनं लिग्धं सकण्ड्ूरोत्यगौरवम्‌ ४५ २८ ॥४ द्विलिङ्गं दन्दजं इुषठं चिषिङ्गः सां निपातिकम्‌ । स्वक्स्थे वैवण्यमङ्कषु कु रौक्ष्यं च जायते ॥ २९ ५ त्वक्स्वापो रोमहर्षश्च स्वे दस्यातिप्रवतनम्‌ । कण्डुर्विपुयक्रश्चैव ङे शोणितसंभये ॥ ३६० ५ मासबत्तमाह~ बाहुल्यं वक्च्रोषश्च काकरयं पिटकोदमः) तोद्स्फोटस्स्थिरव्वं च कुष्ठे मांससमाअेते " ३१ ५ ५ मद्वुत्तमाह् क्तोण्यं गतिक्षयोऽङ्गानां संभवः क्षतस्पणम्‌ । मेद स्थान गते लिङ्क प्रागुक्तानि तथेव च ॥ ३२ ॥ मजनावृत्तमाह- नासामङ्ोऽक्षिरागश्च क्षतेषु किमिसंमवः । स्वरोपधातश्च मवेद्‌ स्थिमज्नासमाभिते ॥ ३२ ॥ दृभ्पस्योः ऊुछठबाष्ुल्य ॥विदुश्डोणितद्कयोः । यदपरं तथो्जातं ज्ञेयं तदपि कुशितम्र ॥ ३४ 1 साध्यं त्वयक्छर्मांसस्थं वातश्टेष्माधिकं च यंत । नेवसि हन्द्रजं चाप्यं वर्ज्यं मज्जास्थिसाभेत्‌ ॥ द. 1१ \७,०५४ निमद्छमद्विर चेता [ विंशस्यधिक्रशततमसतर्] आक्षाध्यत्वमाह- क मिकरद्ाहमन्दाथिसंयुक्त चः िदोषजम्‌ 1 भिन्नं प्रखताङ्कः चः रक्तनेच हतस्वरम्‌ ॥ २६ भ पञथ्चकर्मगणातीतं कुष्ठं हन्तीह कुष्ठिनम्‌ । दोषाभितकष्ठमाह- वातेन कुष्ठं कापालं पित्तादोदुम्बरं कफात्‌ ॥ ३७ ॥५. मण्डलाख्यं विवर्ची च कक्षाख्यं वातपित्तजम्‌ १ चर्मेककुशं किटिमं प्िध्माटस्विपादेकाः॥ ३८ ॥ वातश्छष्मोद्धवाः श्टेष्मपिचताद्दुशताखुषीं । सप्तधामहाकृष्ठमाह-- पुण्डरीकं सविस्फोटं पामा चमदटं तथा ॥ ३९ ॥, सर्वेषां कारणं पवं निक दहु सकाकणम्‌ । पुण्डरीक सुक्षजिह्व महाकुशानि सप्ततु ॥ ४०५ ई ॥ कृष्ठभेदवणमाह- छुटेकसंभवं श्वि किलास वारुणं चः यत्‌ । निर्दिष्टमपरिल्वे निधात्रद्धवसंभयम्‌ ॥ ४२ ५. वाताद्क्षारुण पित्तात्ताश्रं कमटपच्रवत्‌ । सवां टोमविध्वसि कफाच्छ्वेतं घनं गुरु ॥ ४२॥ सकण्डरं कमादक्तं मांसमदस्सखु चाऽऽदिशोत । वणन चेदृमुभमय करच्छं तचोत्तरोत्तरम्‌ ॥ ४२ ५ तन्मध्ये वजंनमाह- अशुङ्कटोमबहुलमससृश्मधा नत्रम्‌ । अनयिदग्धजं साध्व (श्वतं वज्थमतोऽन्यथा ॥.४४.॥ [९ © विशेषत्रजनमाह- गद्यपाणितलोष्ठेष्ु ज(तमप्थवचिरतनम्‌ । वजरनायं विशेषेण किटासं सिद्धिमिच्छता ।॥ ४५ ५ स्परकाहारशय्ष्रादिसेवनास्यक्ो गदाः । खव स्वारणो, नेजस्वाग्रिकारा, विशेषतः ॥१ ४६ ॥ ¡ विदात्यभिकदाततमस्तरङ्गः 1 बृहध्योगतरद्धिःणी १ ५७५ परसङ्ख द्वा्रसस्पशान्निश्वासात्सह मोजनात्त्‌ । सहक्ञाय्यासनाच। पि वख माल्यादुटेपनात्‌ ॥ ४०७ ॥ कुष्ठं ज्वरश्च दोषश्च नेच भिष्यन्द्‌ एव च । ओपसशिकरयोगाश्च संक्रामन्ति नरान्नरम्‌ \ ४८ 1१ इति इङानिदानम्‌ । क क अथं 1चाकंत्ा- वातोत्तरेषु स पिर्वमनं श्टेष्मोत्तरेषु कोष्ठेषु । पित्तोत्तरेषु भोक्षो रक्तस्य विरेचनं विहितम्‌ ।॥ ४२ ॥ विर्महानीलटमुशन्ति वाते पित्ते महातिक्तकमेव तज्जाः । त॒ दरीषशुशन्ति कुषे श्टेष्मात्मकेऽभ्यखनपानयोगे ॥ ५८ ॥ र कःलावमाह- प्रच्छन्ना जलोकाभिः गद्न्ध॑लाब्ुरिराव्यधैः । चिंग्धस्य मोक्षयेत्डुष्ठे दुष्टं रक्तं पनः पुनः ॥ ५१ ५ तस्य कियामाह- खते रक्ते हृते दोषे सेहः संशमितऽनिे । रसायनानि प्राशाश्वं प्रकस्ताः कुष्ठिनां मताः ॥ ५२ ॥ तस्योपचारः- वचावासापशेषटानां निम्बस्य कटटिनीत्वचः कषायो मधुना पीतौ वान्तिकृन्मदृनान्वितः ॥ ०३ \ इति वमने पञ्चकषायः । विरेचनं परयो क्तव्यं चि वृदन्तीफलचिकेः । षष्ठे मासे शिरामोक्षं पतिमासे विरेचनम्‌ ॥ ५५४ ॥ प्रतिपक्षे च वमने कुष्ठे ठेपं उयहे चरेत्‌ । लेपमाद- पथ्याकरखसिद्धाथनिशावल्गुजतेन्धवेः ॥ ५५ १ विडङ्गसदहितैः पिर्टपो मूज्रेण कुष्ठजित्‌ । एलाकविडङ्गगानमि हाताह्वा वचि्रकं कला ॥ “५& ॥ दन्ती रसाश्नं चेति टेपः कुष्टविनाङ्नः । णि श्नः ( । 0 % क, सभक्न्ति बराम्त्रम्‌ । ७७ जिम मड विरविता- [ विंरात्यधिकेशततमस्तरङगः] क कि कू कि ४ मू अथं सामराजवाकूचाचृणम्‌- सोमराजीमवं चूणं शुङ्गबेररसाश्रनम्‌ । उद्रतनमिदं हन्ति कुष्ठं रोगक्रकास्पदम्‌ं ॥ «५७ | हति क्षोभराजीबक्चीच्ूणंम्‌ । प तस्य बद्हमाह~ मनःशिलाटे मरिचानि तेखमाक पयः कुहरः प्रदेहः । कर खबीजेडगजं संदष्ठं गोमूत्र पिष्टं च परः घदेहः ॥ ५८ ॥ रेपमाह- धाद्ीस्नुद्दीस्जरसचकमदतुषोदकेः । कच्च्छदद्रृहरो टेपः कण्डत्वग्दौषनाङ्ानंः ॥ ५९ ॥ शगाटककटीमूले हविषा बह्यचारिणा । निपीतं शमयत्याद्यु कछरोगमसंङायम्‌ ( &० ॥ पर्णानि पिष्ठा चतुरङ्गुलस्य तक्रेण पणर्न्यथ काकमाध्यांः) तेटिप्तगा्स्व नरस्य ङढान्युन्मूलयेदश्वरिपुश्छदैवां ॥ ६१ ॥ पडगजद्युखसेन्धवसोकीरकसर्घपेः क्छिमिचचैश्च । किमिसिष्मददुमण्डलटकुछानां नाश्नो ठेपः ॥ ६२ ॥ न्रिफलटासुस्तपिण्डीतदार्वीहाम्याकवत्सकाः । सिद्धार्थः कुष्ठमुचायं खानपानप्रटेपनेः ॥ ६३ ॥ गख चिज्कशाङ्कःमस्मरजनीदूवां मयालाङ्गली- स्लुक्सिन्धूत्थलुमारिकाजलधरार्कक्षीरधुमेशजेः । दटूमेडगजाविडङ्कभरिचक्षौदेश्य खारीयुतैः + ९ कायं वे गजवचर्भवबुरकसाकण्ड्घ्नमुद्र्तनम्‌ । ६४ ।। कासमवैकमलानि सौवीरेण तु पेषयेत्‌ । दृद्रूकिटिमकुषछानि जयेदेतद्पटेपनात्‌ ॥ ६९ ।। घीजानि वा सषेपमूलकानां छाक्चारजन्यौ पथुन्नाटबीजैम्‌ । भीवे्टक व्योषविडङज्नङ्ष्े पिष्ा च मत्रेण विलेपनं स्यात्‌ ॥ वैदूणि सिध्मं किटिमानि पामां कपाटङ्कुषठं विषमं च हन्युः॥1६६॥ आरग्वधस्य पञ्ाणि आरनाटेने पेषयेत्‌ । दद्रकिरिमिकुष्ठएनि हन्ति सिध्ममसंशयम्‌ \\ ६७ ॥ [ विशत्यथिकराततमस्तरङ्कः 1 बहद्योगतरद्किणी 1 ७७७ प्रएञ्चाटस्य बाजानि धात्री सर्जरसः स्नही \ सोवीरपिष्टं दद्रणामेतइद्वतेनं परम्‌ ॥ ६८ ॥ दूवामयासेन्धवचक्रमदेकुटेरकाः काखिकतकपिष्टाः चेष्भेः प्रेपेरपि बद्धमूला वव्रं च कण्ड़ च विनाङयन्ति ॥६९॥ शिखरीरसेन पपे मूककबीजं प्रटेपतः सिध्मम्‌ क्षारेण कदट्या वा रजनीमिभेण नाक्षायति ॥ ७७ ६ अथ केसरषष्ठयोगः- कुष्ठं सट कबीजं पियङ््वः सषपा दुराटम्मा । पतत्केसरषष्ठं निहन्ति वचिरकाटजं सिध्मम्‌ ॥ ५७१४ हति केसरषष्टयोमः । अथ भपुन्नाटादिकेपः- ग॑न्धपाषाणसिभ्रेण यवक्षारेण टे पित्िम्‌। सिष्मं नाशपेत्याञ्च कटुतेलयुतेन च ॥ ७२ ॥ कासमदकबीजानि मलकानां तथेव च । गनल्धपाषाणामेभ्ाण सध्माना परमाषधमं ॥ ७३ ॥ बाज मटकजं सिम्बपचाणि सितस्षपान्‌ । गहधूमं च संपिष्य जलेनाङ्कः प्रटेपयेत्‌ । ५७९ ॥ उद्वत्यं नवनीतेन क्षाटयेदुष्णवारिणा 1 य हादनेन सिध्मानि श्ाम्यस्त्याद्यु शरीरिणाम्‌ । ४७५ ॥ छाक्षा भीवेशकं कष हरिदे गोरसर्षपाः 1 स्योषं मलटकबीजानि प्रपुन्नारष्टटानिं च ।) ७६ ॥ पतान्यम्टप्रपिष्टानिं केषद्रतंन परम्‌ ६ सिध्पानां िटिमानां च दद्रणां च विरोषतः ॥ ५७७५ भघन्नाटाकंडुग्धानि दन्तीजन्तुश्चसेर्धवेः गह धमनिशप्युगमसिंहीफट विषः समः ॥ ७८ ॥ लेपः समस्तकशछ्नः सुिवेवण्यनाशनः । इति प्रपुन्नारद्टेपः । अथ खादिरोदकम्‌- प्रेपोह्तनन्नानपानमोजनकमयं 1 ७९ १ क्‌, °तान्वङ्नप्रः 4 ५७७८ स्ने मह मह विरव्िता- [ विंद्त्यधिकश्चततमस्ताङ्गः) शीतलं खादिरं बारि स्वत्वग्दोषनाङानम्‌ । दह्यमानाच्च्युतः छुभ्मे सम्रटात्खदिराद्सः । साज्यधाच्नीरसक्षौदो हन्याल्डयुष्ठं रसायनः ॥ ८० ॥ इति खादिशरोदृकम्‌ । अथ खदिराष्टकक्ाथः- निम्बपच्शतं पिबा निम्बामलकमेव च 1 विडङ्कबाक्ुचीकल्कं पिबेद्रा कुषछठनाङानम्‌ ॥ अथ वजतेटमू्‌- वासागुड्ची जिषछापटोलकरथनिम्बाज्ुनक्रष्णव्रे्म्‌ । तत्क्राथकल्केन घतं विपक्वं तद्वजकं कुष्ठहरं पदिष्टम्‌ ॥ ९१ ॥ विकशीर्णकणाङ्गःलिहस्तपादः क्छिम्यर्वितो मय्यगलोऽपि मर्त्याः पोरणिकां कान्तिमवाप्य जंवेद्व्याहतो वषातं च कुष्ठी ॥ ९२ ५ इति बञजतेटम्‌ । ि अथ तृणतटम्‌- मखिषछारुथिशाचकमदरिग्बधपलवैः । तुणकस्वरसे सिन्ध तेटं छुषहरं कटु ॥ ९२ ४ इति तुणतेटम्‌ । अथ वजतेटम्‌- सप्तपणंकरञाकमालटतीकरवीरजम्‌ । गूं छही शिरीषाभ्यां विच्कास्फोतयोर पि ॥ २४ ॥ करस्नाजं चिफलां निकटं रजनीद्वयम्‌ । सिददाथकविडङ्ञेः च्‌ प्रपुन्नारं च संहरेत्‌ ॥ २९५ ॥ मूज पष्टः पचेतच्तेलमेमिः कुषटविनाक्नम्‌ । अभ्यङ्खगाद्जकं नाम नाडङीदुष्टबणापहम्‌ ॥ ९६ ॥ इति वजंतेलम्‌ । अथ ठघुमरिचायं तैरमू- मरिचाठशिलाब्दाकंपयोश्वारिजटाचिबुत्‌ । रङ्ृवस विशालारुडःनिशायुग्दारु चन्दनैः ॥ २.७ ॥६ कटुतें पचेत्मस्थं दयदौदिषपलान्वितैः । सगोमूत्रं तद्म्यङ्गाददरग्वि्चविनाशङ्कुत्‌ ॥ ९८ ८. [ विंदत्यधिकशततमस्तरङ्गः ] बुहयोगतरङ्किणी ! ४७८६२ सर्वेष्वपि च कुष्ठेषु तेटमेतत्मयुल्यते ६ इति ट घुमरिचाद्य तेरम्‌ । अथ ब्रहन्मरिचायं तेटम्‌- मरिचं विवृता दन्तीं क्षीरमाकः हाकृदसः ॥ ९९ 1 देवदारु हरिवे दे मांसी ङं कु चन्दनम्‌ । विशाला करवीर च हरितां मनःशिला ॥ २०० ॥ चित्रको लाङ्गटाख्या च बिडङ्खः चक्रमर्दक शिरीषः कुरजो निम्बः सप्तपर्णः घी स्मृता ॥ १ ॥ शाम्याको नक्तमालोऽब्दः खदिरः पिष्पटी वचा । ज्योतिष्मती च पटिका विषस्य द्विपलं मवेत्‌ ॥ २।४ अटकं कटुतेटस्य गोमू त॒ चतुशंणम्‌ १ सत्पात्रे लोहपाजे वा शनेद्धथिना पचेत्‌ ॥ २ ॥ पक्त्वा तेल वरं द्येतन्शरक्षयेत्कोिकान्वणान्‌ । पामाकिचविकाकण्ड्दरविस्फोटकानि च ॥ ४॥ वरखछयः पलितं छाया नीलं व्यज्खं तथेव च । अभ्यङ्घेन प्रणङ्यन्ति सोकमार्यं च जायते ॥९॥ प्रथमे वयसि सीणां नस्यं यासां त॒ दीयते ! परामपि जरां पाप्य स्तना यान्तिन विच्तियाम्‌ ५६ ॥ बटीवदुस्तरङ्खो वा गजो वा वायुपी{डितः \ जिभिरम्यखनेगांढं मवेन्मारुत विक्रमः ॥ ७ १ इति बुहन्मरिचा्थं तेखम्‌ । अथ सषेपादिवचुर्णम्‌- सर्षपकरथरजर्नादारुनिशादारुमशिषमः । लिपट सर्दीपरटरणश्वेताग्रवाभियङ्गूमाः ॥ < ॥ चिकटुिगन्धकेसरल क्षाश्रेषां कृतं रजः श्टक्ष्णस््‌ ६ ॐद्‌धूलनेन रक्तज पित्तजवातोस्थितं बाऽपि । निस्तोदमेदपीडाकम्पस्फुटनं स्विनाङयति ५९६ इतिसिषपादिचुर्णम्‌ । नो "वका [र १ ग, "छुं खच ॥ ५७९० जिमह्टमडविरचिता- [ विरात्यभिकदाततमस्तरङ्गः) अथ विषतेलम्‌- मक्तमण्टं हरिदे दे अके तगस्भेव च. । करवीरवचाकुछमास्फोतारक्तचन्द्नम्‌ ॥ १०१ माटती सप्तपर्णैः च मखिष्ठा सिन्दुवारकाः.। एषाम धपलटान्मागान्विषस्य द्विपटं मवेत्‌ ॥ ११॥ व्वतुर्गणे गवां म॒ञ्रे तेटप्रस्थं विपाचयेत्‌ । ग्वि्रविस्फोटकिटिमकीरलूताविचशिकाः ५ १२॥ कण्डकच्छ् विकाराश्च ये वणा विषद्ूषिताः दिषतेल मिदं नान्नाः सर्वबणविशोधनम्‌ ॥ १२४ इ किरि विषतेखम्‌ । अथ प्रकिया- शद्ध सूतं पल मितं सेन्धवं च पलठ्रोन्मतम्‌ । शाद्धतालकमु्टिं च पटलाध चुक्तजं स्जः ॥ १४. ॥ करोणपुष्पींरसे ताठं घसं संस्थाप्य चोद्धरेत्‌ । ततो किमर्दयेत्सक खल्वे कष्माफ्डजद्रवेः । १९ ॥ न्युक्तिकां संपुटे द्वा वचेः पलाङमस्मनि \ संस्थाप्य संपुटं युत्त्या सूचवद्ध गुरूक्त्या ॥.१६॥ समस्मवखं संवेष्ट्य तत्संवेष्टय ॒दम्बरेः । पटाञ्ञमस्मनि स्थाप्य स्वल्पहण्डीगतेऽश्च तम्‌ ॥ १७ ॥४ संमुख्य शुष्कं विपवचेद्धतं गजमिते भिषक्‌ । स्वाङ्गकरीतं खथुद्धत्य संपुटे सौषधं उटम्‌ ॥ १८ ॥ कूष्माण्डवाररिणा खल्वे संमखाप्रपिकां, चरेत्‌ ॥. पुनरेवंप्रकारेण परद्र समाचरेत ॥ १९॥ महातारेश्वरो नाश्नरा रसः कुष्ठान्तक्धूवेत्‌ । अदकद्रवसंयुक्ते दयाइओोन्मितं रसम ॥ २०.॥ दिन्यं ततो गुह्यं वा रक्तिकाजयम्‌ । षशिकामक्तमार्दधेण सह पथ्यं समाचरेत्‌ ॥ २१ ॥ यदि स्थोतुन शक्रोति तदा दुग्धोदनं चरेत्‌ \ गटत्कुष्ानि सर्वाणि इतद्ाणाङ्कटीनि च ॥ २२॥ ~) क णण किं 1) व यायिनि नानाभावा क्‌. खातु ॥ { वदालय्धिकशततमस्तशङ्ञः ] बहयोभेतरङ्किणी ७९ अष्टादृह्ापि नश्यन्ति मण्डलान्नाज संक्षयः । इति महाताटकेभ्बरो रसः । अथान्यो महाताठकेश्वरो रसः तठ तप्यारशलासत शुद्ध सन्धवटङ्कणम्‌ ॥ र२३२॥ समश च्रूणयेत्खल्वे सूताहगुणगन्धकम्‌ । गन्धतुल्य स्त ताभ्न जम्बीरेर्दिनपञ्चकम्‌ ॥ २४ ॥ माद्‌त षट्पुटेः पाच्य मूधरे सपुटोदरे । पुटे पुटे दवेम सवेमेतज्तु षदपलम्‌ ॥ २९ ॥ द्विपलं मारितं ताप्रं छोहमस्म चतुष्पदम्‌ । जम्बीराम्लटेन तत्सर्वं दिनं मर्यं पुटे्धघु ॥ २६ ॥ चिषादंश्षं विषं चास्य क्षिप्त्वा तस्य प्िचु्णंयेत्‌ । भाहुषाज्येन समभर निष्काधं मक्षयेस्सद्ा ।॥ २७ ॥ मध्वाज्येबांकुचीचणं कर्षमाचघ्रं लिहे । सवे कुष्ठ निहन्त्याश्च महातारेश्वरो रसः ॥ २८ ॥ हते महात्ताटेभ्वरो रसः । अथ भल्लातकावठेहः- निम्बगोपारुणाकट्वीश्वायन्तीलिप्ंटाघनप्‌ । पपटावल्गुजानन्ताव चा खंदिर चन्दनम्‌ ॥ २९ ॥ पाठाद्युण्टीसटीमा्मीवासामूनिम्बवत्सकम्‌ । श्थामेन्द्रवारुणीमूर्वाविडङ्कानि विषानटम्‌ ॥ ३० ॥ ह स्तिकर्णाश्रताब्दाह्पटोटं रजनीद्धयम्‌ क्रष्णारग्बधसप्ताह्वं शिरीष चोचटाफलटम्‌ ॥ २१ ४ मजखिष्ठा छाङ्टी रान्ना नक्तमाटः पुनर्मवा । हन्तीबीजकसारथ् भृङ्गराजङ्कुरण्टकम्‌ ॥ २२ ॥ एषां दिपलिकाम्मागाओ्टद्रोणे विपाचयेत्‌ \ अष्टमागावरिष्टं च कषायमवतारयेत्‌ ॥ ३३ ॥ मलातकसहस्राणि क्षिपेच्छिच्वाऽ्मणेऽम्मसि । चतुर्मागावन्लि्टं तु कषायमवतारयेत्‌ ॥ ३४ ॥ # क, सुद्री । 4 ग, रलानि ॥ ७९२ ञि महमडवराचता-- ( विशत्याधकशततमस्तरङ्गः ] तौ कषायौ समादाय वस्रपतो तु कारयेत्‌ । एकीक्कत्य कषायौ तौ पुनरम्मावधिभयेत्‌ ॥ ३५ ॥ गडस्थेकतुलां दुच्वा टेह वत्साधये द्विषद्‌ । मलातकसहखस्य तच्च बी जानि दापयेत्‌ ॥ ३६ ॥ चिकट चिफलां मस्तं विडद्खः वि्रकं तथा । चन्दनं सेन्धवं कठं दीप्यकं च पठं पटम्‌ ॥ ३७ ॥ प्वातुज ततिं च संञ्चण्यं घुतमाण्डे निधापयेत्‌ । सौ गन्धिकस्य दातव्यं चूर्ण पटवतुष्टयम्‌ ॥ ३८ ॥ महामहलातको द्येष महादेवेन निर्मितः । प्राणिनां त॒ हितार्थाय नाङायेच्छीघमेव तु ॥ २२ ॥ भ्वि्रमोदुम्बरं दद्ुम्रष्य जिह्वं सकाकणम्‌ । पुण्डरीकं च चमांख्यं विस्फोट रक्तमण्डलम्‌ ॥ ४०॥ कच्चरं कापा्टेकं इष्ठ पामां चापि विपादिकाम्‌ । अर्शासि षटूधकाराणे श्वासं कासं म्द्रम्‌ ॥ ४१॥ अनुपानेन दातव्य छिन्नातोयेन तं भिषक्छ्‌ । मोजनेन सदा योज्यसुष्णं चाम्लं विरशोषतः ।। ४२॥ अन्यान्यपि च कुष्ठानि नांशयेन्नान्न संकाय । इति मलातकावटेहः । अथ कष्ठकुठारः~ शद्धषूतसमा गन्धो मुतायस्ताञ्नगुग्गुलः ॥ ४३ ॥ चिषंटा च महानिम्बशिज्कश्च एशेखाजतु । इत्येतच्च णतं कुयाभव्येकं पटसंमितम्‌ ॥ ४४ ॥ चतुष्षष्टि; करखस्य बींजचृणंपलानि वे । तावष्ेथं मरतं ताम्रं मध्वाज्याभ्यां विलोडयेत्‌ ॥ ४५ निग्धे भाण्डे स्थितं खादेदिनिष्कं सर्वकुषठ्यत्‌ रसः कुषड्कुठारोऽयं गटच्छु्ठनिवारणः ॥ ४६ ॥ इति इषकुटारः । अथाष्टादशविधकषचिकित्सा- शाटि कोक्रवगोधूमयवसुद््‌ दयो हिताः । पुराणाः कते तिक्तशाकजाङनलसंयुताः ॥ ४७१ [बिदास्यधिकदाततम॑स्तरङ्गः] जंहद्योगतेरङ्किणी । ७९३ नीचलोमनखो नित्यं नित्यमौषधतत्परः । यो षिन्मांसञरावजी कुष्ठी कुष्टमपोहति ॥ ४८ ॥ इस्यष्टावशविधङ््चि किस्सा । अथ श्वित्रीण्याह~ भ्विधिणो हतदोषस्य हतरक्तस्य वाऽखकरक । ख द्राम्बुयवान्नानां तप्तस्य मलयूरसः । सगुडः शस्यते पाने यवागूमण्डमोजनः ॥ ४९ ॥ खदिरामटलककषाय बाकुचिबीजागम्वितं पिबेन्नित्यभ्‌ १ रा ङ्खुन्दुुन्व धवलं श्विचं हन्तीह तच्छीधम्‌ ॥ २५० ॥ बिमीतकस्वङ्मटयूजटानां क्राथेन पीतं गडरसयुतेन १ आवल्शुजं बीजमपाकरोति श्वि्राणि कुष्ठान्य पि पुण्डरीकम्‌ १।१ इति बिमातकादिक्राथः। अथ स्वत्पनीटीघंतम्‌- भेचकमलटयुवल्कलकटितरुफलटवल्कयोः कृतः काथः । गृडबाङु चीरजोयुक्पीतः श्विज्ाणि नाङ्ञायति ॥ ५२ ॥ माकेवपचं खदेदप्रष्टं तेटेन लोहपान्नस्थम्‌ । घीजकजुतं च दुग्धं तदु पिबेच्च्िजिनाशाय ॥ ५३ ॥ वायस्येडगजाङष्टकृष्णाभिर्मुटिकाः करताः । बस्तमूञरेण संपिष्टा घ्रन्ति श्वि्राणि ठकेपतः ॥ ४ ध विजकशुखावल्कटमलयूवर्कं प्रपिषटमिममूञेण । ठेपाद्धन्ति श्विचं कतिचिदहोभिधिरस्थमपि ॥ “५५ ॥ शिकापामागेमस्मापि टलेपाच्छ्ि्ं विनाशयेत्‌ । किं पुनयदि युज्येत धनंजयजटात््रचा ।॥ “५६ ॥ कुडवो वर्गुजबीजाद्ध रिताटचतुथमागस मिश्रः । मत्रेण गवां पिष्ट; सवणकरणः परं श्वित्रे ॥ “५७ ॥ लिफटां नी लिनीपञ्चं लोहचूर्णं रसा्नम्‌ । श्वेत गां दन्तिद्न्तमस्म तुत्थं च माकवम्‌ ॥ ^< ॥ मेषी दुग्धेन संपिष्य स्थापयेहोह माजने १ दिनमेकं ततो लिम्पेन्मुहूः श्विेष्वलुकभात्‌ । न्वि्राण्यनेन ठेपेन निजव्णं त्यजन्ति हि ॥ ५९५ ४७९ जिमह्ट मड दिरचिंता- [ विरात्थधिकदाततमस्तरङगः] सायोरजः कृष्ण तिलाश्नानि सावल्गुजान्यामटकानि जग्ध्वा | पिष्टानि मृङ्गस्य सक्रद्रसन हन्युः किलासं परि श्रष्टेपात्‌ ॥६०॥ वराया आदकमभरस्थी द्वावयोरजसो मतो । वायसीकाकमाच्यास्तु द्वे तरे शङ्किनी तुखा ॥ ६१ ॥ दिदोणेऽपां पचेदेतत्पाद मागावकोषितम्‌ । पचेत्तेन धृतं भरस्थं कषायेण भिषग्वरः ।। ६२५ अरुणां वत्सकफटं यूषणं देवदारु च । निदिग्धिकां मूङ्गराजं पारावतपदीमपि ॥ ६३५ पिष्चा स्षिक्दजामूञे कट्कमेनमतन्वितम्‌ ॥ नीलकं नाम विख्यातं घुतं श्विज्ननिषूढनम्‌ ॥ ६४ ॥ श्विज्ाणि रथयत्येतत्पानाम्यशनयोनजितम्‌ । इति स्वल्पनीटीध्रतम्‌ । अथ महानीकधुतम्‌- आरणग्वधं वायसी च सुरसा मदयन्तिका ॥ ६९५॥ एकेकस्य बुलाऽऽकेया फल चाऽऽढक जयम्‌ । वन्ती शारुहरिकवा च छटजं वरुणत्वष्वः ॥ ६६ ॥ विश्रकश्वाकमूलं च काकमाची निदिग्धिका ६ पर्षा दशापलान्मागांश्तुर्दोणेऽम्मसः पचेत्‌ ॥ ६७१ अष्टमागावशिष्टं तु पतं पुनरधिभयेत्‌ । वधि सर्पिश्च दुग्धं च गोम च रराकरढ्रसम्‌ ॥ ६८॥ शकेकमाढकं दद्यासरत्येकं वञ्जगाछितम्‌ । अवत्गुजं कटुक नक्तमाटपटानि ख ॥ ६९ ॥ जिफला विच्को दन्ती यस्तं कटुकरोहिणी । पिद्िमन्दश्च शिय्यश्च तथेङ्गगदिफटलानि ख ॥ ७० ॥ किराततिक्तक श्यामा नीलिनी नीलमुत्पलम्‌ ॥ कल्केरेते घतं सिद्धं पाययेच्छ्िजरोगिणम्‌ ॥ ७१ ॥ महएनीलमिति ख्यातमेतच्छ विजा पहं परम्‌ ३ मगंद्रं तथाऽशासि डुषठान्यष्टादशेव तु ॥ ७२ ५ अथवंविहितो योगो बह्यदण्ड इव ए5ऽहितः । श्वि्िणां भ्विज्रोगषु पानाभ्यञ्जनतः स्प्रुतंः ॥ ५७३ ॥ इति महानीट चतम्‌ । ° क, मारकागोगीं ज्योतिष्मतीति । [ िरस्यभिकरततमस्तरङ्गः ] बृष्द्योगतरङ्गिणी । ४७९ अथ ज्योतिष्मतीतेटम्‌- मयरकश्चारजटे सप्तकृत्वः परिखुते । सिं ज्योतिष्पतीतेटमम्यङ्खाच्च्ि्रनाश्नम्‌ ॥ ७४ ॥ इति ज्योतिष्मतीतेटम्‌ । अथ शगित्रेभर्सिहो रसः- च्यद्धसतबखिकज्नलटं छम वद्युगममवटिद्य स्षिषा । वायसीकश्शिकलटाबिमी तकक्षो दमक्षमितमेश्षवान्वितम्‌ १ कशीटयेवूनु पयः पिबेदिमं श्वित्रदन्तिहरिरीरितों रसः ॥ ७५ ॥ इति श्विन्नेमसिंहो रसः । अथ शशिटेखा वटी- शद्धसतं समं गन्धं तुल्यं च घ॒तताञ्चकम्‌ \ मर्दितं बाकुवीक्राथैर्दिनेकं वटकीक्रुतम्‌ । ७६ ॥ निष्कमाघ्नां सदा खादेच्छिजन्नीं शशिटेखिकाम्‌ । याकु चीतेटकर्देकं सक्षोवमद्ध पाययेत्‌ ॥ ७५७ ॥ इति शशियेखा वटी । अथ श्ेतारिः- शुद्ध सतसमें गन्धं चिफलां मूङ्गराजकम्‌ । गञ्जां मछ्छातकते करष्णां निम्बबीजं समं प्रथक्‌ ॥ ५७८ ॥ मर्दयेद्‌ म॒ङ्गजत्रविदिनमेकं निरन्तरम्‌ः । यायसीत्वग्रसैदेयाः मावनाश्वेकर्विंशातिः ॥ ५८९ ॥ बाकु चौवीजनि्युहेस्ताव तिखः भकल्पयेत्‌ । लतः सिद्धो मवेवेष भ्वेतारिनांमतो रसः । मध्वास्यैनिष्कमाने त खदेच््रविजदकिन्तञ्लनस्‌॥ २८० ॥ इति भ्वेतारिः । १ र ताखदिटेपनम्‌ अथ कृ्ठायुपदेशद। -- तां सूतबटी शिला च तुवरीसिक्थं वचा धूञ्रक यडदार सरश ङ्कजीरस्सकं गेरीकसिन्दरूरकम्‌ १ पूगं माहिषचुङ्ककं द्विरजनी निम्बे वरा माक्षिकं मृष्टं तुस्थमिदं सर्माशमखिरं चू्णद्धिमाग चतम्‌ ॥८१॥ ७ त्निमहछमडबिरकिता- | विंशत्यथिकशततमस्तरङ्ग] वाते ताञ्जमये शिधाय सकट ताग्रेण संघषंयेद्‌ यामेकं इरितालदटेपनमिदं सवन्विणान्नाङ्येत्‌ । पूयं स्रावयुतं क्र्मींश्च पिटकां सवो पदंशबणा- न्ाडील्यु्टमगेदरान्मुनिदिनात्सवान्गद्ान्नाश्येत्‌ ॥ <२॥ इतति दुष्टाद्य पदेशाद तालाद्ङिपनम्‌ । अथ ताटक्षस्म रसरत्नप्रदीपात्‌- तटे काखिकदेवपुष्पकराक्राथे तु दोटाभिधे यन्ते ताटकशोधनं निगदितं तं दाटकं भावयेत्‌ । वारान्विशाति पिप्पटोत्थसषिटेः खस्वे निधायाऽऽतपे बद्ध्वा गोलमथास्य पिप्पलटजयामूत्यधपुणें म्यसेत्‌ ॥८६॥ माण्डे तच पुनविमूलिमरणं करत्वा शरावं मुखे दत्वाऽ्मो विपचेद्रजाह्वयपुटे वन्येः सहस्रोपटठैः । एवं यामचतुष्टयेन विशदं स्याद्धस्म सवं गदे योग्यं कुष्टखुडोपदंङापवने नाङ्गीवणे शस्यते ॥ ८३ ॥ हति तालटकमस्म रसरत्नप्रदीपात्‌ । अथ तालकभूतिकिया माधवेनानुभूता- द्धं पन्ाख्यतालं द्विपलपरिमितं मिजदग्धेरदिनेकं संमयं खल्वमध्ये हढतरगुरिकां मस्ममूषधितां च (?)\ कृत्वा मस्माविटेखिः परिमितवस्नेर्ठ वितां तां च भ्रषां बिच्छे मूत्खपरेऽश्वत्थजमसितयुगभस्थमाजं विधेयम्‌ ॥ ८४ ७४ तस्मिन्परूषां च धुच्वा तदुपरि भसितं पस्थयुग्भ हदं च चुह्यामारोण्य पश्चाद्बटुकक् मपतीन्पूजये यो यर्सिद्द्रयै । छुयाव्रक्त्थकष्ठर्बिधिवद्थ कशानुख्ियामं च पश्वा- च्छः द्ाऽमूत्ताककेशा हिमकरधवलः स्वंरोगेषु योज्यः ॥८५५॥ गुखेकं वाऽधंगुथं निखिलगददहरेणानुपानेन दद्यात कष्ठ मेहो पद्‌ दान्पवनक सनकं रक्त पित्तं खडं च \ पाण्डुं शोफ स्वरष्द्ीन्क्णमशिलटमजीर्णं र्हिन्ति कमेण क्षाराम्टं वातव्यं वङिपदितविहीनो मवेस्सेऽ्यमानः॥ २८६ ५ इति ताटमूतिक्छिया माधवेनानुमूता । इति श्रीयोगतरङ्गिण्यां कुष्ठनिदानचिकिल्साकथनं नाम विदात्यधिकः, शततमस्तरङ्गः ॥ १२० ॥ णि [ एकविंशत्यधिकशततमस्तरज्गः } बृहयोगतरद्धिणी । ५५९५७ अयेकर्विददयधिककशषवतमस्तरकङ्कः पित पः अथोदर्देशीतपित्तकोठनिदानम्‌- रीतमारुतसं स्पशाद्पदुष्टो कफमारुतौ ! पित्तेन सह संमूय बहिरन्तर्विसपतः ।॥ १ १ पिपासारु विहा सदेहसादाङ्कगोरवम्‌ । गक्तटोचनता तेषां पवरूपस्य टश्षणमः ॥ २१४ वरटी दंक्षसंस्थानः शोथः संजायते बहिः । सकण्डूतोद्बहल-्छर्दिज्वेरविदाहवान्‌ ॥ २ ॥ खददमिति ते प्राहः शीत प्त्तिमथापरे । घाताधिकं शीतपित्तमुददं तु कफाधिकम्‌ ॥ ४ ॥ सोत्सङ्घेश्च सरागेश्च कण्डूम द्विश्च मण्डटेः । डी शिरः कफजो व्याधिरुूदद; परिकीर्तितः ५ «५ ॥ असम्यग्बमनोदीर्णपित्त्टेष्माविनियहेः । मण्डलानि सकण्डूनि रागवन्ति बहूनि च॥ ६ ॥ उत्कोठः सानुबन्धस्तु कोठ इत्यभिधीयते इस्यददृशीतपित्तकोठनिदानम्‌ । अथ चिकित्सा- शीतपित्ते तु वमनं परोलारिश्वासकछेः ॥ ७ | चिषटलापरकृष्णाभेर्विरेकश्चाजच शस्यते । अभ्यङ्गः कट्तेटेन सेकश्योष्णेन वारिणा ॥ ८ # जिषूलों क्षौदसयु क्ता स्पदेद्धा नवकर्गकोम्‌ । आ्दैकस्य रसः फेयः पुराणगुडमिभरितः ॥ ९ \ शी तपित्तापहः भ्रष्टो बद्धिमान्यविनाशकः । सिद्धार्थरजनीकल्कःं प्रपुन्नाट तिलः सह ॥ १० ४ कटुतैलेन संमिभमेतदुद्तैनं हितम्‌ \ यः सार्पिःसेन्धवाम्यक्तदेह आरक्तकं बरी ॥ ११ ५ शयीत तस्य शाम्यन्ति शीतपित्तादयों गदाः 1 सगुडं दीप्यकं यस्तु किवित्कटुक्तेटकम्‌ ॥ १२ ५। ऋ १ ग. "छा ससध चाद्यादुददोतिश्रशन्तये ६ ५५९८ जिम मड विरचित्ता~ (एककिरात्यधिकदाततमप्तर्् मक्षयेत्तस्य नश्यन्ति सोवर्दाः कोटसक्तकाः । सि्वार्थरजनीद्खु्टप्रपुन्नादतिठेः सह ॥ १२ ॥४ कयुतेखेन संभिभ्रमेतदुद्तंनं हितम्‌ । शीवपित्त उदरं च तथोत्कोष्ठामिधे गदे ॥\ १४ ॥ इति सिद्धाथकक्ताथः । अथाऽऽककखण्डम्‌- च तगेरिकसिन्धुत्थङ््‌खम्मक्ूसमेः सभेः उहतनं परशंसन्ति कोटोददादिनाक्षाने ॥ १५ ४ किमिदबुहरः कार्यः शी तपित्तेऽखिठकमः घुतं पीत्वा महातिक्तं शोणितं मोक्षयेत्तथाः ॥ ३६ ॥४ चिग्धस्विन्नस्य सं्ुद्धिमादो कोठे समाचरेत्‌ । ततः कुष्ठहरः सर्वो विधेया विधिराद्रात्‌ #" २७ ॥ सिभ्बस्य पजाणि सदा घुतेन धा्ीविमिभ्रा्णे जरः प्रयुङ्खयात्‌ १ विस्फोटकोठटकिमिशोतपित्तं कण्डं सपित्तं कफः च हन्यात्‌॥१८५॥ आ्द्र॑कं प्रस्थमेकं स्याङ्लोघूतं कुडवद्वयम्‌ । गोटुग्धं प्रस्थयुगुलं तद्धा शकरा मता ।॥ १९ ॥ पिष्पटीपिष्पलीमलमर्वि विश्वभेषजम्‌ ४ विघ्कं च विंङङ्कः च मस्तकं नागकेसरम्‌ ॥ २० ॥ स्वगेटापन्नकू चूर प्रत्येकं छलमाजकम्‌ । विधाय पाकं विधिवत्खदेदेतत्पलोन्भितम्‌ः ॥ २१ ॥ इद माद्रंकखण्डाख्यं पतर्भ॑क्ते व्यपोहति \ शोत पित्तसुददं च शीतमुत्कोठ एक च ।॥ २२५ यक्ष्माणं रक्तपित्तं च कासङ्वासमसोचकम्‌ वातगुल्ममुदावतं शोथकण्डूक्रमीनपि ॥ २३ ॥ दौीपयेदुदरे वद्धिं बदवीयः बिवधेयेत्‌ । वपुः पुष्टं प्रकुरुते तस्मात्सेव्यमिदं सदा ॥ २४ ॥ दत्याव्रकखण्डम्‌ ॥ अथ्‌ तान्नयोगः- शद्ध पारदगन्धकाभिकषितं युक्ट्या हतं यः पुमा- नद्यात्तान्रमनतनं शशिक्टाक्षोत्रान्वितं पथ्यसुक्‌ ६ छि विंशत्यपिकंदातेतेमप्तरङ्गः 1 बुहदयोगत्तराङ्गिणीं ४ ७९९ कोटठोदर्दकशीत पित्तंजरुजो नह्यन्त्यवश्यं दिनि- रह्पैरस्य नरस्य यान्ति विढयं खुछानि चाष्टादृक् ॥ २५ ॥ इति ताञ्चयोगई ६ इति श्रीयोगतरङ्किण्यासदर्दैश्षीतपित्तकोटनिदानचिकिस्साकयथनं नामेकर्विश्षत्यचिकङाततमस्वरङ्कः ॥ १२९ ॥ अथ दाविशव्यधिकडराततमस्तरद्कः । अथाम्छपित्तनिदानम्‌- विरुद्ध दुध्म्ट विदाहि पित्तप्रको पिपानान्नयजो विदग्धम्‌ । पित्तं स्वदेहोप चितं पुरा यस्दुम्ट पित्तं प्रवदन्ति तज्जाः १११ अविपाकक्मोत्छ्केद्‌ तिक्ताम्लोद्धारगोरवेः १ हस्कण्टदाहारुचिभिरम्टपित्तं वदेद्धिषक्‌ ॥ २१ पित्तजमाह- तुडदाहमखछाभ्रममोहकारि प्रथात्यधो वा विविधपरकारम, । हल्ासकोगानलसादहषस्वेदाङ्पी तत्वकरं कदाचित ॥ ३ ॥ ब्रान्तं हरित्पीतकनीटकष्णमारक्छरक्छाममतीांव वाम्डटम्‌ । मासोदकामं त्वतिप्च्छिलामं श्टेष्माजयातं विविधं रसेन ।॥ ४ ॥ मक्त विद्ग्येऽप्यथ वाऽप्यमुकते करोति तिक्ताभ्टवमिं कदाचित्‌ ॥ उक्ारमेवंविधमेव कण्ठहत्छुक्षिदाहं शिरसो रुजां वा †" ५५ करचरणद्ाहमोष्ण्यं महतीमरुचिं ज्वरं च कफपित्तम्‌ । जनयति कण्डूमण्डटपिटकावितगान्नरोगवचयम्‌ ॥ ६ ॥ रोगोऽयमम्टपिश्षाख्यो यत्नार्संसाध्यते नवः! चिरोष्थितो म्बेद्याप्वः कषटसाध्यः स कस्यशित्‌ ।। ७ ॥ सानिलं सानिटकपं सकफ धश्च टक्षयेत्‌ । दोषटिद्गेन मतिमान्मिषद्मोहकरं हि तत्‌ ॥ < ॥ वातजमाई- कम्पप्रलापस्रछमविमिविमिगाजावसादशुलानि । तमसो दक्लनविश्रमप्रमोहहर्षाः समारयुते ४ ९ ॥४ १ म, “कारतमम्खविक्तगद् ॥ ६६०० वि मलमडइविश्विंता- [ रार्थिदात्यधिकशतेतमस्तरङ्ग] कफ जमाह कफ निश्ीवनगोरवजङंतारुचिकशीतसादवमिटेपाः । दृहनबलसादकण्डनिद्रा शिहल कफानुगते । वातकफ जमाह उ मयमिदमेव चिद्व मारुतकफसंमवे मवत्यभ्टे ॥ १०॥ कफपितच्जमाह- वतिक्ताम्टकदटकोद्वारवमिहत्कण्ठदाहक्रत्‌ । भमी ग्रछांऽरुचिश्छद्राटस्यं च शिरोरुजा ॥ ११ ॥ प्रसेको मुखमाधुर्यं श्ेष्मपित्तस्य टक्षणम्‌ । एस्यभ्टपित्तनिकानम्‌ । अथेतबिकिस्सा- अम्लपित्ते तु वमनं पटोलारिष्टवासकेः ॥ १२१ कारयेन्मदैनं श्रद्धः सिन्धुयुक्तैस्ततो भिषक्‌ । विरेचनं भिवूच्चूर्णं मधुधान्ीफलववेः ॥ १२ ॥ सम्यग्वान्तविरिक्तस्य ससिग्धस्यायचुवासनम्‌ । आस्थापनं चिरोत्थेऽज देयं दोषाद्यपेक्षया ॥ १४ ॥ तिक्तञयिश्माहारं पानं चापि प्रयोजयेत्‌ । पथ्पमाह- यवगोधूमचणकमकुष्टकमसूरकाः । १९५ ॥ सुदराढकीयवाः पथ्याः सीर च ससितं नवम्‌ । पुराणराखिलाजानां सक्ून्सम धुकाकरान्‌ ॥ १६॥ घाट पास्वाऽम्लपित्तातेः पिबेत्तदोगक्ान्तये । परतीकरश्यङ्गानि घुतम्रष्टानि भश्षयेत्‌ ॥ १७ ॥ एणमांसरसं वाऽपि सह मक्तेन मश्चयेव्‌ । विदग्धे मोजने कार्यं वमनं कोष्णवारिणा ॥ १८ ॥ अन्न समूदितं तस्य इखुखं निद्धियते यतः १ ऊर्ध्वग वमनेधिद्धानधोगं रेचनैहेरेत्‌ ॥ १९ ॥ 9 क, "दुष्ठ्यादिषू? । [द्ीर्बिरत्यधिकडशततमस्तस्ङ्ग ] बुहद्योगतरद्भधिणी १ <०१ क्तवमनषेरेकस्यापि कोषोपरान्ति- मवति न यदि कायां रक्तमोक्षोऽस्य यक्त्या १ चृतिशिरविटेपस्याम्टपित्तघ्मक्ष्यो- कनसमदिततुतेवतिरस्ला च कार्थ । २० \। विज्रकेरण्डमलछानि यवाश्च सयवासकाः । जेन क्रथितं पीतं कोषटदाहाम्ड पित्तिजित्‌ ।। २१ ॥ इति विजकादिक्राथः । अथ दाक्षादिगुरी- चाक्षापथ्ये समे कृत्वा तयोस्त॒ल्यां सितां ससिपेत्‌ १ संकुख्थाक्षद्य मितां तव्पिण्डीं रचयेद्धिषक ॥ २२५ तां खदेकृम्ट पित्तार्तो हत्कण्टद्हनापहाम्‌ ४ तुण्प्खाश्रममन्वाभिनाशिनीमामवातहाम्‌ ॥ २९) इति चाक्षादिगुदी । अथाविपत्तिकरं चणेम्‌- पलखावराचिकटुमुस्तविडङ्पञै- स्तुल्यं टवङ्कमाखेलं द्विगुणिधारम्‌ ! चुर्णक्रितं सकट तुल्यसितं तवम्ट- पिचोद्रघ्रमकिपत्तिकरं नराणाम्‌ ॥ २४ ॥ इत्य विपत्तेकरं चणम्‌ । ह अथेलादिचुणम्‌- पटलातुगाध्योषशिवामयानां त्वग्यन्यिपारटीरदलाम्टकानाम्‌ । चुण सितातुल्यमपाकरोति प्रोढाम्टपित्तं दिवसास्यमक्तमः ॥ २4 ॥ इत्येटादिन्वुणम्‌ ॥ अथाभयायवलेहः- अमयापिष्पलछीदाक्षासिताधन्वयवासकम्‌ । मधुना कण्टहदाहमृराभ्टेष्माम्लपित्तनुतर ॥ २९ ५ इत्यमयाद्यवलेहः ॥ ८०२ चिनलमडविरचितः- (दाविंशत्ययथिकरातदमप्तरङ्गः] अथ यवादिकाथः निस्त॒षयवव॒षधाजीक्रथितं सटिटं 1अगन्धमधरुस्ितम्‌ १ दततरमभिहरति वमिं संजनेतामम्लछापेत्तेन ॥ २.७ ॥ इति यवादिक्राथः अथ गुड्च्यादिः- गुड्धची वचिञ्कारिष्टपटोलेः कथितं पिबेत्‌ । क्षोदयक्तं निहन्व्येतच्छदिं पित्िम्कसंमवाम्‌ ॥ २८ ॥ इति गुड च्या दिः । अथ दशाङ्खकाथः वासाप्रतापर्पटकनिम्बमूनिम्बमाकंवेः। चिफटाङटकेः क्राथः सक्षोद्रश्चाम्टापित्तहा ॥ २९ ॥ इनि दशाङ्खकाथः अथ पटोखादिकषायः- पटोटधाच्रीयधप्प्पिलछीनां काथं पिनेरक्षोद्रयुतं खुशीतम्‌ । स द्यम्टापित्तं विनिहन्ति शीघ्मयेषटं बाहुबलं च दयात्‌ ॥६०॥ इति पटोटखाद्िकषायः । अथ तिकटुकायं चृणं ठेदश्च- -विकटकसकण्टकारीप्षपटकारिश्कटजर्बाजानाम्‌ । सोराष्िकापटोलील्ायन्तीद्ारुमूर्वाणाम्‌ । विक्ता्चणालमटयजकलिङ्केलाकिराततिक्तानाम्‌ । सव चातिविषाकेसरदीप्यकमधुशियुबीजानाम्‌ ॥ ६२ ॥ चूण पटघ्चष्टमिदं पीतं लिशिरेण वारिणा प्रातः \ क्षोदेण चाथ लीढं पायेणाधोगतं हन्ति \ आतेविषममम्ल पिक्तं पथ्यथ्जो वासरे; कैध्ित्‌ ॥ ३९ ॥ इति चिकट्कादं श्यर्णं देहश्च । अथ पिप्पटीधुतम्‌- अधोगतेऽम्टपित्ते तु पेत्तिकय्हणीष्वे्थिः । पाचनं दीपनायं च वीक्ष्य वीक्ष्यावचारयेत्‌ ॥ ३४ ॥ ज्वठन्तमेव चाऽऽत्मानं मन्यते योऽम्टपित्तवान्‌ । तस्य संदोाधनं पथ्यं न शान्तिः ङोधनं विना ॥ ३५॥ [द्वाविंशत्याविकशततमस्तरङ्गः] बृहद्योगतरक्किणी । भद अविरोत्थे चिरोत्थे वा वमनं तजन कारयेत्‌ । सवाते सविबन्थेऽस्मिन्हिता कंसहशतकी ॥ ३६ ॥ अम्ट पित्ते प्रयाक्तव्यः कफपित्तहरो विधि । गुडकूष्माण्डकं चेव तथा खण्डामठक्य पि ।\ ३७ ॥ गुडक्चीरकणासिद्ध सर्पिरच प्रयोजयेत्‌ । पिप्पटीक्ाथकल्काभ्यां चूतं सिद्धं मधुष्टुतम, ५२८ ॥\ अम्टपित्त विनाशाय प्रातरुत्थाय ना पिबेत्‌ ५ इति पप्पी लतम्‌ ६ अथ शतावरीघतम्‌- शातावरीमूटकल्क घृतप्रस्थं पयः समम्‌ 1 ३९ ॥ पचेन्मदयथिना सम्यक्क्षीर दत्वा चतुगणम्‌ १ नाहयेदम्ट पित्तं च वातपित्तोत्थितान्गदुामन ॥ 2० ॥\ रक्तपित्तं तुषं मृदा श्वासं संतापमेव च \ पेयोंऽजेन्दीवरीमूलरसो वेयेनिगद्यते ॥ ४१ ५ इति शंतावरीघुतम्‌ अथ दाक्पव चुत्म- वाक्षाश्नताशच्छपटोलपनेः सोशीरधान्नी वनचन्वनेश्व । जायन्तिकापद्यक्छिरातधान्येः कल्केः पचेत्सर्पिरूपेतभेमिः ४ ४२ ४ मञ्जीत माचा सह मोजनेन बाक्षाघूतस्यास्य पटब्रमाणामुः । बलासपित्तं यहणीं प्रबुद्धं कासािसादज्वरमम्लपित्तम्‌ । सर्व॑ निहन्याद्‌ घतमेतदाश्यु सम्यक्मरयुक्तं ह्यश्रतोपमं च ॥ ४३ ।४ इति दाक्षादिधूतस्‌ । अथ नारिकिडखण्डपाको याोभरत्नावडितिः- जिः (देः ॐ कुडवपरिमितं स्यान्नारिकेट ण्डु पिष्टं पलटपरिमितस्षार्पिःपापचितं तुल्यखण्डम्‌ । निजपयासि तदेतस्परस्थमाचे वचक्त गडवद्थ सुशीते शाणमान्नं क्षिपे । ४४ 9 धान्याकपिष्पछिपयोदतुगाद्भिजीरे साक जिजातमिमकेसरवष् चणय । <०४ जिम मड विरचिता- [ाविंशत्यधिकशततमस्तङ्ग] हन्त्यम्ट पित्तमरुचिं क्षयमस्रपित्तं गुलं वमिं सकलपोरुषकारि पुंसाम्‌ ।॥ ४९५ ॥ इति नारिकिटखण्डपाको योगरत्नावछितः ! अथ खण्डपिप्पल्यवटेहो योगरत्नावल्याः- पिष्पल्याः कुडवं चुणं शतस्य कुडवद्ववम्‌ । पलषोडकाकं खण्डाच्छतावयांः पलाशकम्‌ ।। ४६ ॥ शिवायाः स्वरसस्यापि पटठषोडशकं मतम्‌ । ्षीरप्रस्थद्वये साध्ये लेही भूतेऽच निश्िपेत्‌ ॥ ४५७ ॥ जिजातकामयाजाजीधान्यञ्ुस्तशि वातुगाः । एतषां कार्षिकं चूर्णं क्षाणं कृष्णजीरकम्‌ ॥ ४८ ४ नागर नागक्त जातफलं समरिचं हिमम्‌ । द्वा पटज्यं क्षोद्रं ल्िग्धमाण्डें विनिस्िपेत ॥ ४९ ॥ प्रातयंथाबलठं लिद्याइम्ट पित्तप्रशशान्तये । इलासारोवकच्छर्दिपिपासादाहनाकनम्‌ ॥ ५4० ५ छलहदोगङ्ामनं इयं चेदं रसायनम्‌ । इति खड पिष्पल्यवटेहो योगरत्नावल्याः । अथ रसामतम्‌- चिकटडुरिफलायुस्ताविडङ्खन्दहनाः समाः ॥ ५१ ॥ एतेषां चितानां च प्रत्येकं तु पटं मवेत्‌ । कषद्यं गन्धकस्य रसस्य कवलयहः ५ ५२ ॥ बिडालपदमाजं तु टिद्यात्समधस्वषा । शीतोदकं चानुपिवेत्‌ कमाद्रन्यं पयोऽपि वा ॥ ५३ ॥ अम्लपित्तं चािमान्यं परिणामरुजं तथा । कामलां पाण्डुरोग च हन्यादेतन्न संक्षयः ॥ ५४ ॥ इति रसाम्रतम्‌ । अथ ीलाविलासो रसः- रसो बलिर्व्याम रविश्च लोहं धाञ्यक्षर्नरखि दिनि विम्य । तदृल्पक्चष्टं सदु माकवेन संमर्दयेदस्य च वलयुम्मम्‌ १ हन्त्यम्लपित्तं मधुनाऽवदटीढं टीटाविलासो रसराज एषः॥ ५५५॥ इति लीलाबिलासो रसः । बुहद्याोगतरद्किणी ॥` ८९५ अथ धानीटोहम्‌- धाजीचुणंस्याशटो पलानि चत्वारि टलोहष्व ण्व 8 यष्टोमधुकरजसो दिपटं दृद्यात्परादखितम ॥ «५& ॥ अमताक्राथेनेतच्चूण मान्यं चिसप्तधा युक्त्या! चण्डातपेषु द्युष्क भूयः पिष्ठा नवे घटे स्थाघ्यम्‌ ॥ «७ |} स्पिर्मधुसंय॒क्तं मक्तादो मध्थतस्तलोऽन्ते च । तीन पि वारान्खादेत्पथ्यं कोषानुबन्धेन ॥ «< ॥। मक्तस्याऽऽद शामयति दोषान्पित्तानिलोत्थितानाञ्खु ॥ मध्येऽन्ने विष्टम्मं जयति न्णां दद्यते नान्ञम्‌ ॥ ५९ ६ पानान्नकरतान्दोषान्मक्तान्ते शी टितं जयति । एव जीयति चान्ने द्यटं नणां सखुकषटमपि हन्ति ॥ ६० ॥ हरति च सहसा युक्तो योगोऽयमाञ्चु तञ्वरत्पित्तम् ६ वचष्चुष्यः पटितघ्नः कफपित्तससुन्धवाशख्येदोगान्‌ १ रक्तं प्रसाधयति च पाण्डुत्वं कामलां जयति ॥ ६१ ५४ इति धाज्ीटोहम्‌ । अथ व्रषपुष्पादिचृणम्‌- वबुषपुष्पं करञ्नस्य पलटवखिफलटर्वचः । चवुर्णमेतद्रसे मान्यं घाञ्यास्तद्च फाणितेः ॥ ६२ ४ कोटजेश्च मध्न्मिश्ं पाययेत्तण्डुटाम्बुना । पित्तश्टटेष्महरं नान्यदितः भ्ठ रसायनम्‌ ॥ & ३ ॥ इति बुषयपुष्पाढ्चुणंम्‌ \ अथ गडायो मोदकः- गुड पिष्पटि पथ्याभिस्तुल्याभिम्पदकः कतः । पित्तश्टेष्महरः प्रोक्तो मन्डायित्वं च नाङ्येत्‌ ॥ ६४ ॥ इति गुडाद्यो मोदकः । अथ खण्डकृष्माण्डकावलेहः- पाठापरोलदट चन्दन धान्यधाजि- वपसावराङ्कदटनागकणप्मखभिः ॥ % कः, ~ऊुबनख- इति बषाडान्तरम्‌ 8 न्द्‌ चिमह्टमड विरष्विता- [द्वाविंदात्याैकराततमस्तरङ्कः छेदः स्सिताज्यमध्रुभिः शिलया च {पिण्डीं हन्त्यम्टपित्तमरूचिज्वरदाहशोषान्‌ ॥ ६“ ॥ हन्त्यम्ट क्ततिव मनारुवचिदाहमोह- खाटलित्यमेहतिमिस्वणद्ाकदोघाय्‌ । अक्त्वा नरः सततमामलकारसन वद्धोऽप्यनेन हं मवेन्तरुणा। 1ररसखुः । ६६ ॥ कष्माण्डस्य रसो याद्यः पलानां शातमाजकमर । रसतुल्यं गवां क्षीर धाचीचूणं पलाष्टकम्‌ ॥ ६७ ॥ धाच्ीतुल्या सिता योज्या गव्यमाज्यं पलद्वयम्‌ । मन्दाथिना पचेत्सर्वं यावद्धवति पिण्डितम्‌ ॥ &< ॥ पलार्धं पलमेकं वा प्रत्यहं मश्चयेदिद्म्‌ । खण्डकूष्माण्डकं ख्यातमम्ट पित्तापहं परम्‌ ॥ ६० ॥ इति खण्डकुष्माण्डकावटेहः अथ नारिकेटखण्डपाकः कुडवं नारिकेलस्य सक्षम हष दि पेषितम्‌ । भ्रखण्डस्य कुडवं सवमेत्तुगुंणम्‌ ॥ ७० ॥ आटो ङ्य नारिकेलस्य जले पद्धामना पचेत्‌ । नारिकेटजलखाटाभे गव्ये पयासे तत्पचेत ।॥। \७१ ॥ पटमाज्स्तदर्धा ऽपि मस्सितः प्रत्यहं नरे; । नारिकेट कखण्डांऽय पृस्त्वनिद्राबटमभद्‌; ।। ७२ ४ अम्ट प्तं रक्तपित्तं गुट च परिणामजम्‌ । क्षयं क्षपयति श्षिप्रं छयष्कं वावानदो यथा ॥ ७३ ॥ ( पकमाज्गव्यघतेन नारिकेटस्य मजनं कतंव्यमिति संपदायः }) इति नारिकेटखण्डपाकः ॥ अथ ब्रहन्नारिकेटपाकः- प्रस्थ तु नारिकिटलस्य सक्षम दषदि पेषितम्‌ ) निष्डुलीक्रतकूष्माण्डखण्डानामर्धमाठकम्‌ ॥ ५७४ ॥ तदयं भजयेद्धव्ये घते तु कडवोर्मिते । ततस्तत क्षेपेच्छुद्धं गोदुग्धं चाऽऽढकोंन्मितप्‌ ॥ ७५॥ तच्चैव निस्षिपेद्धभ्ये सितां प्रस्थद्रयोप््भिताभ्‌ । पचेत्सक्माणे चेक यदुना बद्धिना भिषक्‌ ॥ ७६ ॥ {चयो विंशात्यथिकदततमस्तरङ्गः) बृहदयो गतरङ्खणीं । ८०७ सपक शीतले त चुर्णीङ्ित्य विनिक्षिपेत्‌ ¶ सक्ष्नैलां धान्यकं धानीं पर्पटं ज्वं जलम्‌ ५ ७७ ॥ उशीरं चन्दनं दक्षां गङ्कार च कसेरुकम्‌ । त्वक्पचकं सकचुरं कषेयुग्मं पुथक्पुथक्‌ ।॥ \८< ॥। सर्वं संमभिश्रयेदर्षेन्द्धाजने मन्मये नवे । यलमाज्मिदं प्रात्म॑श्चयेद्रा यथाबलम्‌ ॥ ५९ \। पतन्निषेवितं हस्ति रामानेतान्च सहायः । म्ट पित्तज्वरं पित्तं रक पित्तमराचकम्‌ 11 ८० ५ वातरक्तं तुषां ढह पण्डुरोग सकामलाम्‌ । श्वं क्षपयते सिप्र चट च परिणामजम्‌ ॥ <१ ५ नारिकेटकखण्डोऽयमग्विभ्यां माषितः पुरा । वर्णदो बंहणो व॒ष्यः पुस्त्वनिद्राबखषदः ॥ ८२ ५ इति बुहन्नारिकेट पाकः । प्तिश्टेष्मकरं सर्वं वर्जयेदम्छपित्तवासु १ विज्ञेषान्माषदध्यस्टश्चारतीक्ष्णसुरात्ययम्‌ (1) ॥ <३ ॥ ङ्ति श्रीयोगतराङ्गण्यामम्ट्पित्तनिदानचिकिस्साकथनं नामः द्वा्दिश्स्य- धिकदाततमस्तरङ्कः ॥ ९२२ ॥ अथ चयो्विशदययधिकरततमस्तरङ्कः ॥ अथ विसपंनिदानस- टवणाम्टकटूष्णादिसेकनादोषकोपतः चिसर्पः सप्तधा ज्ञेयः सर्वतः परिरूपणात्‌ ॥ १ ॥ चातिकः चेतिकश्चैव कफजः सांनिपातिक्तः । षस्वार एते वीस्तपां वक्ष्यन्ते दद्रजाख्यः ॥ २ ॥ आभ्चेयो बातच्त्ताम्यां यन्थ्याख्यः कफवातजः । यस्तु कर्दमको घोरः स पित्तकफसंमवः ॥ २ ॥ रक्तं लसीका त्वङ्रसं दुष्यं दोषाखयो मलाः ¦ विसर्पाणां समुत्पत्तौ विज्ञेयाः सत्त धातवः ॥ ४१५ वातजमाह- तच्च चातात्परी सर्पा वातज्वरसमव्यथः ४ कोफस्फुरव्यनिस्तोद्भेवायाभार्तिहषवान्‌ १५ ॥ © चिमलमडइ विर विता-[जयोविंशव्यधिकशततमस्तसक] पित्जमाह- पे्ाददुतगतिः प्तिज्वरालिद्नेऽतिलोहितः । कफ जमबह- कफरत्कण्डयनः सिग्धः कफज्वरसमानरुक्‌ ॥ ६ ॥ सनिपातजमाह- संनिपातसमुत्थश्च सर्वं लिङ्गसमन्वितः १ वातपित्तविसपमाह- चातपित्तविसर्वस्तु ज्वरातीसारतुङ्‌ रमेः ॥ ५ ॥ अस्थिमेदाथिसद्नतमकारो चकेयुंतः । करोति सर्वमङ्के च दीताङ्गारावकीर्णवते ८१५ यंयंदेषशं विसर्पश्च विखर्पति मवेत्स च । शान्तागारासितों(१) नीखो रक्तो वाऽऽश्ुपचीयते ॥ ९॥ अिदृग्ध इव स्फोटः शीघं गत्वा त्ुतेस ख । मर्मानुसारी चीसपेः स्याद्रातोऽतिबलस्ततः ॥ १० ॥ व्वथेताङ्खगः हरेत्सन्ञां निदा च इवासमीर्येत्‌ । हिक्तां च स मतोाऽवस्थामीदुशीं छखमते नना ॥११॥ कऋषिच्छमारतियस्तो भूमिशय्यासनादिषु । च्वेष्टमानस्ततः द्धिशटो मनोदेहथमोद्धवाय्‌ ॥ १२ ॥ दुष्प्रकेधोऽदलुते निद्रां सोऽथिबीसपं उच्यते १ अन्य्याख्यमाह- कफेन रुद्धः पवनो भिच्वा तं बहुधा कफष्‌ ॥ १३॥ रक्तं वा वृद्धरक्तस्य त्वङ्टिराख्रायुमांसमम्‌ । दूषयित्वा च दी वाणावृत्तस्थूलखरात्मनाम्‌ ॥ १४ ॥ गन्थीनां कुरुते मालां रक्तानां तीवरुग्ज्वराम्‌ । श्वासकासातिसारास्यशोष हिक्रावमिश्रमेः ॥ २५५ ॥ मोहवेवण्यमूखाङ्गमङ्गाथिसद्नेयंतः । इत्ययं यन्थिर्वीसपः कफमारुतकोपजः ॥ १६ ॥ $ ऋ, ‹पित्ताज्ज्वर च्छ्म ती? ॥ [त्रयोर्विशस्यधिकशततमस्तरङ्कः] च॒ हद्योगतरङ्किणी १ ८० द करदेमाख्यमाह- कफ पित्तास्ज्वरस्तम्मो निदा तन्दा शिरोरुजा ३ अङ्खगवसादविक्षेपप्रलापारोचकथमाः ॥ १७६५ मूच्छाथिहानिभदोाऽस्थां पपासेन्दियमोरवम्‌ । आमोपवेशनं टेपः स्रोतसां च दविसपति ॥ १८ ५ भायेणाऽऽमाशये गह्लन्नेकदेशं न चातिरुक्‌ ॥ शपिटकेरवकार्णोऽतिपीतलोहितपाण्डरेः ॥ १९४ ईशिग्धोऽसितो मेचकामो मिन शोथवान्गुरुः गम्मीरपाकः भराज्योष्मा स्पष्टः क्रिन्नोऽवदीर्यते ॥ २० ४ पङ्कवच्छीणंमांसश्च स्फुटस्नायुहिरागणः । शावगन्धी सकषीसपः कदैमाख्यसुश्न्ति तम्र ॥ २१ ५ तस्योपदवाः- जाह्यहेतोः श्चताव्छृ द्धः सरक्त पित्तमीरयेत्‌ । विसर्पं मारुतः कुयात्कुटत्थसवुशेश्ितम्‌ ॥ २२॥ स्फोटः शोफज्वररुजादाहाल्यं श्यावटोहितम्‌ 8 ज्वरातिसारवमश्चुतुण्मांसद्रणङ्खमाः । अरोचकाविपाको च विसर्पाणादुपत्रवाः ॥ २३ ॥ सिद्धासिद्धमाह- सिध्यन्ति बातकफपित्तक्रता विसपांः सवत्मिकः श्चतङ्कतश्च न सिद्धिमेति । पित्ताव्मकोऽखनवपुश्व मवेव्साध्यः कृखब्ाश्च मर्मसु मवन्ति हि सवं एव ॥1 २४॥ डति विसर्पनिदानम्‌ । अथेतच्िकित्सा- पर्वमेव विस्पेषु कुथांछङ्घनरूश्चषणे ॥ विरेकवमनारेपसेचनासुण्विमश्षणंर ५ २५ ॥ उपाचरेदययथादोषं विसर्पनकिक्ाहिमिः पटरोटपिलमन्दाभ्यां पिव्पल्या मदने नका (॥ २६।१ किसपं वमनं शस्त तथा चेन्दयवंः सह । जिफटारससंयुक्तं सपिखिवुतया सह ॥ २७ ॥ छ8द्ध ) च ८१८ निमलमड्विरचिता-~ -षङभेशत्यधिकरश्ततमस्तरङ्गः मसुराङ्तिसंस्थानाः पिटकाः स्युमेखरिकाः तत्ागरपं ज्वरः कण्ड्गा मज्गोऽरुविथ्चमः ॥ ३ ॥ स्ववि शोथः सवेवर्ण्यं ने्ररोगास्तथेव च । वातमन्ारका अह स्फोटाः कष्णारुणा रुक्षास्त्भववेदनयाजन्क्ताः ॥ ४ ॥ कठिनाशिरपाकाश्च मवन्त्यानेटसमवारं ९ पर्तजा आह- संध्यस्थिपक्णां मेदः कासकम्पारतिश्रमाः ॥ ५॥ कोथस्ताल्वोष्ठजिह्लानां त्रष्णा चारुचिसंयुत्ता रक्ताः पीतासिताः स्फोटाः सदाहास्तीववेदनाः ॥ & # मदवोऽचिरपाकाश्च पित्तकोपसमरुद्धवाः रक्ताप्रतजा जह विद्भेदश्चाङ्गमर्दैश्च दाहस्त्रष्णाऽरु चिस्तथा ॥ ७ ॥ भखपाकोऽक्षिरोगश्च ज्वरस्ताोवः सद्षरुणः रक्तजाथां भवन्त्येते विकाराः प्त्तलक्चषणाः ४ ८॥ कफजा आह कणफप्रसेकस्तैमित्यं शिरोरुग्गा्गौरवम्‌ । हलासश्वारुचिनिद्‌ए तन्दाटस्यसमन्विता ॥ ९१ श्वेताः लिग्धा मश स्थूलाः कण्डरा मन्दवेद्नाः मसुरिकाः कफोत्थाश्च विरपाकाः प्रकातताः ॥ १०॥ ज स्षवजा जदह नीटाश्वि्प्टविस्तीणां मध्ये निजा महषरुजाः । अमूताश्िरपाकाश्च शूतिल्लावाखिदोषजाः ॥ ११ ॥४ चमसं्तिता आह- कण्डरोधोऽरुचिस्तन्द्रा प्रटापारतिसंयुताः । दुशिकिस्स्याः समुदिष्टाः पिटकाश्चर्मसं्ञिताः ॥ १२॥ कफपित्जा आह- रोमकूपोन्नतिसमा रागिण्यः कफपित्तजाः । कासारो चकसयुक्ता रोमान्त्यो(?) ज्वरपूर्विकाः ॥ १३ ॥ 9 ग, "खाः पाण्डरा [द्धकंशव्यपिक्ररावतमस्तरङ्गः] बुहद्योगतरङ्किणीं \ ८१९. त्वग्गृता जह तोयबुदबुदसंकाज्ञास्त्वग्गतास्तु मसारेकाः। रसगता जाह स्वल्पदोषाः प्रजायन्ते भिन्नास्तोयं स्रवन्ति च ॥ &४ ॥† र्‌कगृता जाह रक्तस्था लोहिताकाराः शीध्रपाकास्तनुत्वचः । साध्या नात्यथेदुष्टाश्च भिन्ना रक्तं स्रवन्ति च॥ १५।४ मक्षिगता आद- मासस्थाः कठिनाः सिग्धाथिरप्णकास्तसुत्व चः । गान्रश्मुलोऽरतिः कण्ड्स्तुषाज्वरसमन्विताः ॥ १६ ॥ मेदोगता आह- मेकोजा भण्डलाकारा मद्व किचिदुन्चताः । घोरज्वरपरीताश्च स्थूलाः चिम्धाः सवेदनाः ॥ १७१ संमोहारतिसंतापाः कचिदाभ्यो विनिस्तरेत्‌ । दा गाज्समा रुक्षाशिपरिटिाः किचिदु्नताः ॥ १८१ मखनागता आह भज्नोत्था मृशासंमोहवेदनारतिसंयुताः । छिन्दन्ति मर्मधामाकसि प्राणनाश्यु हरन्ति च \ १९ ॥ भ्रमरेणेव विद्धानि ऊर्वन्त्यस्थीनि सर्वेत्त; शुक्रगता जदह पक्तामषए ण्टिकाः सिम्धाः श्टक्ष्णाश्चात्यर्थवेद्नाः ॥ २० ५ स्नेमित्यारतिसंमोहदाहोन्मादसमन्विताः । छ्यक्रजायां मदर्या त॒ लक्षणानि मवन्ति हि ॥ २१॥ सदोषा आह- निर्दिष्टं केवटं चिद्व हश्यते तु न जवति । दोषभमिश्ाश्च सत्तेता दष्टव्या दोषटक्षणेः ५ २२॥ साघ्पास्षात्यवकह- त्वग्गता स्क्तजाश्चेैव पित्तजा श्टेष्मजास्तथा । गेष्म पिक्तङ्कताश्येव खुखसान्य मसुस्काः \\ २२१ { ८२० जिम मड विरचिता [षञविशशत्यधिकदाततमस्तङ्ग] कि तता विनाऽपि फियया प्राम्यन्ति ङाराीरिणाम्‌ ! वातजा बात प्त्ित्थाः ब्टेष्मवातकरुताश्च याः ॥ २४ ॥ क्रच्छसाध्यतमास्तास्तु यत्नादेता उपाचरेत्‌ । अतोऽन्यास्तु विनिदिष्टा यास्त सम्यक्क्रिया किना 1२५ म सिद्धि्जायतेनंणां स्तवं नान्नासुपाचरेत्‌ । असाध्याः संनिपातोत्थास्तासां वक्ष्यामि लक्षणम्‌ ॥ २६॥ प्रवाटसहल्ाः काश्िव्काशिज्नम्बुफल्टोयमाः \ लोहजालनिमाः काश्विदृतसीफटसं नि भाः ॥ २७॥ आसां बह्वाकिधा वणां जायन्ते दाषभेदृतः 1 कासटिक्वापमेहाश्च ज्वरस्तोवः खदारुणः ॥ २८ ॥ प्रलापश्चारुचिरमुदां तुष्णा दाहोऽतिघुणता । मुखेन भरस्रवेद्रक्तं तथा घाणेन चश्चुषा ॥ २९ ॥ कण्ठे घर्घुरकं कूत्वा श्वसन्नत्य्थदारुणम्‌ । मसुरिकामिभूतस्य यस्यैतानि भिषग्वरः । ३० ५ लक्चषणानीह दुक्यन्ते न दृद्यात्तत्च भेषजम्‌ । मसूरिकाभिभ्रूतो यो मुश्शं घाणेन निश्वसेत्‌ ॥ ३१ ॥ स मृक्ं स्यजति जणं तुष्णातां वायुदूषितः। मस॒ारेकान्ते शोफः स्यात्कर्परे मणणिबन्धके ॥ २२॥ तथांऽसफटके वाऽपि दुश्िकित्स्यः सुदारुणः । कोढदवाकारमाह- कफमारुतसभ्रतः कांद्रवो नामतो गदः ॥ २२ ॥ अपाकः कोदवाच्ारः सुचिनिस्तोदकारकः । जटद्यक इवाङ्कषु विध्यतीव विशोषतः ॥ २४ ॥ सप्ताहाहादशादहाद्वा ततः स्वस्थो नरो मवेत्‌ । इति मसुरिकानिदानम्‌ । येतां क्ष क अयेताचाकेत्सा- मसरिकायां इुशोक्ता टेपनादिक्छिया हिता.॥ ३५ ॥ पित्तश्ेष्मविसर्पोक्ता किया वा संप्र्ास्यते। अथ वेणत्वगादिधूषः- वेणुस्वक्छरसा लाक्षा कार्पासास्थिमयुरकाः ॥ ३६ ५ [षद्ूर्विंशत्यधिकडशततमस्तरङ्गः। बृहदयो गतरद्किणी ¢ रह्‌ यवपिष्टं विष सर्विवचा बाह्यी यवर्चला धपनाथं यथालामं धूपमेनं प्रयोजयेत्‌ ॥ ३५७ ॥ आदावयं प्रयाक्तव्यो वर्यन्त्यस्मान्मघुरिकाः । न गृह्णन्ति किषं केचिद्यथालामश्ुतोरह ॥ < ॥ इति बेणुत्वगादि धूपः । अथ वानयादिकाथः- हवेत चन्दनकल्काट्यं हहिश्टमो ची मवं रसम्‌ \ पिबेन्मसूरिकारम्भे केवलं पारदान्वितम्‌ ॥ ३९ ॥ स्वासां वमनं पर्वं परोटारिष्ट्टवासकेः । कषायेश्च वचावत्सयष्टचहूुफलटक्छ ल्कितेः ॥ ४० ॥ सक्षोद्रं पाययेद्राह्मीरस वा हेटमोचिकूम्‌ । वान्तस्य रेचनं देयं शामन त्वबटे नरि ॥ ४१॥ माभ्यां हूतदोषस्य विहाष्यान्ति मसरिकाः। निर्विकारः स्वल्पपुयाः पच्यन्ते चाल्पवेवनाः ॥ ४२१ वानरीबीजजनितं कथितं पयुषितमुत्तमे दिवसे । चेजस्य पापरोगो न मवति पिबतां कविच्रणाम्‌ ॥ ४३ ॥ इति वानयद्च्छाथः । अथ बहत्पटोकाद्काथः- नारीणां बामपदस्थ नराणामपसव्यगय्‌ । पापरोगमयं बन्धाच्छिवास्थि विनिवारयेत्‌ ॥ ४४१ चेश्रासितभूतदिने रक्तपताकान्विता स्नुही मवने । धवलितकलटशे न्यस्ता पादरुजं दूरतो धत्ते ॥ ४५ ॥ पटोदटं सारिवा मुस्तं पाठा कटुकरोहिणी । खदिरः पिचुमन्दश्च बटा धची विकङ्कतः ॥ ४६ ॥ एषां कषायः पानान्तु हन्ति वातमखरिकाम्‌ । इति बरहत्परोलादिक्ाथः । [५ क अथ मनम्बादद्काथः- न्यो धपुक्षमसखिष्ठ शिरी षोदुम्बरत्व चाम्‌ ॥ ४५७ ॥ # क, वास्तूकं दिरमोचिका चाकमेद्‌ः । रर जि मछछमड़ विरचिता-[ प्व शत्यधिकरा ततमस्तरङ्गः ससर्विष्कं मघूर्या तु बातजायां प्रटेपनम्‌ । एतस्यां ज्ञो धनं नैव कार्य वेयेन जानता ॥ ४८ ॥ तज्ाऽऽदौ तर्पणं कार्यं लाजचूर्णेः सशाकरेः। आदावेव मसूरा तु प्क्िजायां पयोजयेत्‌ ॥ ४९ ॥ निम्बादिक्रथितं तेन प्क्लाम्यति भसुरिका। तयथा- निम्बः पपंटकं पाठा पटोलं चन्दनद्यम्‌ ॥ ९० ॥ घासा दुराटमा घाची सेव्यं कटुकर, हिणी । एतेषां रथितं शीतं सितया मध्ुरीक्रतम्‌ ॥ ५१ # मसरिक्मं पित्तक्तां हन्ति रक्तोत्तरामपि । इति निम्बादिक्माथः। अथ दाक्षादिकाथः- व्राक्षाकारमर्यखजुरपटोटारिध्वासक्छेः ॥ «4२ ॥ छाजामटकदुस्पशंः कथितं ङारकरान्वितम्‌ \ मसुरिकां पिन्नक्कृतां रक्तजां च बिनारायेत्‌ ॥ ५३ ४ इति वाक्षादिक्छ(थः । अथ पञ्चमूटादिक्वाथः- शिरीषोढुम्बराभ्वत्थशोलुन्ययोधवल्कलेः प्रटेपः सघृतः शतं बणवासपकाहहा ॥ ०४ ॥ खदेरा{रटपजेश्च हिरीषोदुम्बरत्वचा । कुयद्प कषास्थाय मस्या मषगत्तमः ॥ ५५५ कुषपन्नरसं वृयात्पानार्थं मधुसंयतम्‌ । कफजायां मस्या तु काठिनायां विङ्छेषतः । ५६ ॥ बृहतः पञ्चमृलटस्य वुषपञ्युतस्य च । कषायः शमयेत्पातः कषटोत्थां त मसरिकाम्‌ ॥ ५७ | इति पञ्चमूटादिच्छाथः अथ दराटभ्ाद्किाथः इराटमा पपटक पटोटं कटुरोहिणी । एपचन्मसूयत्मतषा कय 1पत्तक्छप्यव्मान ४ ५८ इति दुराटमादिक्षाथः [षडविंशास्यधिकशततमस्तरज्ञ ¡ बहद्योगतरङ्गिणी १ अथ गुड्च्यादिः- गुड ची पर्पटानन्ताकटकाक्रथितं प्वित्‌ । वातप्त्तिमसूयां त॒ घोरोपद्रवमाजि च ॥ ५९॥ इति गुडच्याद्िः । अथ नागरादिः- नागरमस्तग्धची धान्यकभार्गीच्षेः कृतः काथः । वातन्ेष्ममसरी द्री कुरुतऽनुपानतः सत्यम्‌ ॥ ६० ॥ इवि नागखदिः । अथ निम्बादिकाथः- निम्बः पर्पटकं पाठा पटोलं कटुरोहिणी । वासा इरालटमा धाती ससेव्यं चन्द्नद्वयम्‌ । ६१ ॥ एष निम्बादिकः ख्यातः क्राथः काकरयाऽन्वितः १ मसुरीं स्वजां हन्ति स्वोपद्रवसंयुताम्‌ ॥ ६२५ ठि निम्बादिक्राथः । अथ काञच्नारादिः- काश्चनरत्वचः काथस्ताप्यचू्णं विचूणितः 8 निर्गच्यान्तः प्रविष्टां तु मस्रीं बाह्यतो नयेत्‌ ॥ ६३ ॥ हति काञ्चनारादिः । अथ पटोखादिः- परोलकुण्डली सुस्ताच्रुषधन्वयवासके ‡ ॥ भूनिम्बनिम्बकटुकापपटेश्च शतं जटम्‌ ॥ &४ ५ मस॒रीः कामयेदामाः पक्ताश्चैव विशोधयेत्‌ ! नाव परतरं किंविच्छीतटगज्वरशान्तये ॥ ६५ ॥ इति परोल । अथ खदिराष्टकम्‌- खदिरजिफलारिष्टपरोलाभ्रतवासक्तेः ॥ क्राथोऽमागो जयति रोमान्तिकमसखरिकाः ६ कुष्टविस्फोटवीसर्पकण्डवादीन पि पानतः ॥ ६६ ॥ इति खदिराषट्कम्‌ । ८२४ जिम मडविरचिता- [षड्विंरास्यधिकशततमस्तरङ्ग] अथ पटोखादिकाथः- पटोपटमूलाकूणतण्ड्लपषीयकं तथेव धाची खदिरेण संयुतम्‌ । पिबेज्नलं खकरथितं सुश्चीतलं मसूरिकारोगविनाशनं परमण ६७॥ इति पटोटादिक्ाथः \ कि, कनति क्क ४ अथ शिरीषादिचुर्णम्‌- शिरीषोदुम्बराभ्वत्थवरस्टक्षत्वचां रजः । उद्धूटनेन जयति मसूराक्कुद्मुल्बणम्‌ ५ ६८ ॥ इति शिरीषादिचणम्‌ । अथ निम्बादिधावनम्‌- निम्बाति्चक्तकास्फोताषिम्ब।वेतसवल्कटलम्‌ । दत्तं प्रयोक्तव्यं मसरीवणधावने ॥ ६९ ॥ डति निम्बादेधावनम्‌ । धानम शाम््कमांसं स्वरसेन नेते समश्येत्तेन मसुरिक।म्यः । न जायते तच्न मयं मबन्ति नैताः प्रजातास्त॒ शमं प्रयान्ति 1\७०॥ इत्यन्‌ । अथ मसुरीधूपनम्‌- रालादहिङ्कगरसोनश्च धूपयेत्ता मसूरिका ३ क्रभयो न पतन्त्य जाताः शाम्यन्तिते लघु ॥ ७१॥ इति मसुरीधुपनम्‌ । आद्रकस्य रसं दयाहरद्न समन्वितम्‌ । कफपरकोपे चुषुरके मसूया कण्ठरोघने ॥ ७२॥ अतिक्टेदे भदातव्यमारण्योपल मस्मकम्‌ । यथादोषं प्रदातव्यं पथ्यम किचकश्षणेः ॥ ७३ ॥ कुयांदबणविधानं च मस्यां तेलर्वाजितम्‌ । तथा शोणितसंसष्टाः काच्िच्छोणितमोक्षणेः ॥ ५७४ ॥ काशिद्धिनाऽपि क्रियया सिध्यन्त्याश्चु मसूरिकाः । काशथिस्छियाकटापेन न सिध्यन्ति मसुरिकाः ॥ ७५॥ कृष्णाः क्रुष्णतराः काशचियत्नास्सिध्यनस्तिवान वा) स्तव पाठेः सिद्धमन्त्रे जवेर्भहविधानतः ॥ ५७६ [ष्दविशत्यधिकंदाततमसतरङ्गः) र्चहयोंगतरङ्किणी ॥ रष छी तलाराधनेश्चण्डीपठैश्चेतां उपाच्चैरेत्‌ 1 अयमेवं विधिः कायं? कोदवाश्यसयिऽपि च 11 ७७ ॥ अथ मसूरिकाभेदस्यं शीतङाया अधिकारः- देव्या शीतटया कौन्ता मसर्येव हि शींतटला । ज्वर एव यथामूताधिष्ठितो विषंमरवरः ॥ ७८ 11 सा च सक्तविधा ख्यात्ता तासां मेदास्प्रचक्ष्महे । - ज्वरपूर्वां बृहत्स्फोरैः शीतला बृहती मवेत्‌ ।\ ५७०1 सप्ताहान्निःसरव्येषा सप्ाहास्पूणंतां जेत्‌ । ततस्त॒तीये सप्ताहे शुष्यति स्खठति त्वचम्‌ ॥ <० 11 तासां मध्ये थदा काञित्पाकं गत्वा सवन्ति च। तच्ावश्रुटनं कुयाद्रनगोमयमस्मना ॥ ८१ ५ निम्बसस्पजक्लाश्वाभिर्मक्िकामपसारयेत्‌ । नटं च शीतं दश्याज्ज्वरेऽपिन तु त्धवेतः <र ॥ ` स्थापयेत्तं स्थले पूते रम्ये रह सि शीतले । नाश्य विः संस्परहोत्त तु न च तस्यान्तिक वजेत ध <३ ॥ बहबो भिषजो नाज भेषजं योजयम्ति हि । केवित्रयोजयन्त्येव मर्तं तेषामथ चवे ॥ < ५ ये इपितटेन सलिरेन विपिध्य सम्यक चिथ्चाजबीजसर्हेतां रजनीं प्पिबि न्ति १ तेषां मवन्ति न कदांखिदपीह र्हं पीडाकरा जगति ङरीतलिकाविक्छाराः ॥ <स ॥ भोचारसेन सहितं सितचम्दन ये | वासारसेन मधुकं मधुकेन वाऽथ | आक पिबन्ति खमनास्वरसेन मिध ते नाऽऽप्लुवन्ति अकि क्षीतखिकांविकारान्‌ ॥ <& ॥ ंध्नीयाल्निम्बपञ्चाणि परितो मवैनैीन्तरे । कदाचिदपि नो कार्यमुच्छि्टस्यः प्रवेशानंभ्‌ # ८७ ॥ स्फोटेष्वष्धिकद्ाहेषु रक्षारेणुटकरो हितः । तेन ते क्ोकमायान्ति भ्रषाकं न मजन्ति च ॥ << कष रक्षरिेणुत्करः छयष्कमोमयमस्मचु्णमरेपः ! चन्दनं वासवो वस्तं गुड्धवी काया सह ४ ॐ ॐ ८९९ जिम्ट मड विरता [षडविंशत्याधिकराततनस्तरङ्कः) एषां शीतक षायरतु रशाीतलटाज्वरमोशनः॥ <९ ॥ जचहोमोपहाररेश्च दानैः स्वस्त्ययनार्चनेः ॥ बिप्रगोज्ञेभ्रगोसणं पुजनेस्ताः शमं नयेत्‌ ॥ ९० ॥ स्तोजं च श्चीतटादेव्याः पठेच्छीतिनोऽन्तिके । बाह्मणः भद्धया युक्तस्तेन क्षाम्यन्ति शीतलाः ॥ ९१ ॥ अभ्यङ्कधौताम्बरधारणानि भ्मश्रुकियामङ्कटटेपक्रस्वम्‌ ६ (>> तद्रदार्तगेहे = (०९ खः वाद्यारवाक्नि च तद्दातगेहे भरश्स्तानि वदन्ति सन्तः ॥ ९२ ॥ अथ शीतछाष्टकम्‌- स्कन्‌ उवाच मगवन्देवदेवेशा शीतलछायाः स्तवं छ्युमम्‌ । बक्तुभहेस्यशेषेण विस्फोटक मयापहम्‌ ॥ ९३५ इश्वर अवाच वन्देऽहं शातद्छं देवीं रासमस्थां दिगम्बराम्‌ १ माजनीकलशोपेतां ज्रुषालक्रतमस्तकाम्‌ ॥ ९४ ॥ वन्देऽहं शीतलां देवीं सवरोगमयापहाम्‌ । थामासाद्य निवतंत विस्फोटकमय महत्‌ ॥ ९८९ ॥ शीतले शीतले चेति यो बूयाहाहपीडितः । विस्फोरकमभयं चोरं स्सिप्रं तस्य प्रणश्यति ॥ ९६ ॥ यस्त्वामुवकमध्ये तु धूत्वौ संपुजयेन्ञरः । विस्फोटकमयं घोरं कुठे तस्य न जायते ॥ ९७ ॥ ङीतटे ज्वरदृग्धस्य पुतिगन्धगतस्य च॑ । प्रनष्टचक्षषः पुसस्त्वामाहूजीवनो धम्‌ ॥ ९२८ ॥ शीतले तचुजान्योगान्नणां हरासि दुस्तरान्‌ विस्फारकविशीणानां स्वमेकाऽपतवर्षिणी ॥ २९ ॥ गलगण्डय्हा रोमा ये चान्ये दारुणा नणाम्‌ । त्वद््ुध्यानम त्रेण शीतदे यान्ति संक्षयम्‌ ॥ १०० ॥ न मग्नो नौषधं किंित्पापरोगस्य विद्यते । त्वमेका शीतले जासि नान्यां पश्यामि देवताम्‌ ॥ १०१॥ सणाठलतन्तुसव्रशीं नाभिहन्मध्यसं स्थिताम्‌ ॥ यस्त्वां ` वििन्तमेहेवि तस्य सुव्युनं जायते ॥ २॥ [पलविरात्यधिकराततमस्वरङ्गः] क्हद्योगतरङ्किणी । ८२७ अष्टकं शीतलाक्व्या यः पठेन्मानवः सदा ४ विस्फोटक मयं घोर खले. तस्य न जायते ॥ ३॥\. ओतव्यं पठितव्यं च नरेर्मक्तिसमन्वितेः । उपसगधिनाज्ञाय परं स्वस्त्ययनं सहत १ ४ ॥. शीतटाष्टकमेतद्धि न देयं यस्य कस्यचित्‌ १ किंतु तस्मै प्रदातव्यं मक्तिभ्रद्धान्वितो हि यः ॥ १०५ \ इति भीस्कन्वपुराणे काशीखण्डे शीतलाशटकस्तोच्रं संपूणेभू । इति श्रीयोगतरङ्गिण्यां मसूरिकाशीतलानिदानचिकित्साकथनं नाम घटविंशस्यधिकराततमस्तरङ्गः ५ ९२६ ।+ ॥ मथ सप्त्विश्चदयधिकङ्ततमस्सस्ङ्गः ६. अथ क्षुदरागनिदानम्‌- तजाऽऽदावजगाचिकामाह- ज्िग्धा सवर्णा अथिता नीरुजां सुदसंनिंमा । पिरका कफकातोत्था बालानामजगदल्िका ॥ १ ॥ स बभ्रख्यानह यवाकारा चुकठिना यथिता माससंभ्िता । पिटिका श्टेष्मवःताभ्यां यवप्रख्येत्ति सास्थूता१२॥ अन्धाठजीमाद- धनामवक्नां पिटिकामन्न्ता. परिमण्डलम्‌ । अन्धाटजीमल्पपयां ताः विद्यातकफवातजाम्‌ # २ ५ विवृतामाद- विधतास्वां महाद्ाहां पक्रोदुम्बरसंनिमाम्‌ ¶ ञमण्डटां प्चिङ्कतां विवृतां नाम तां विदुः ॥४॥ कच्छपिकामाह- सन्यः पञ्च वा षड्धा दारुणः कच्छणरोज्नताः । कफानिलएम्यां पिटिका हेया. कच्छपिका बषः ५.४५ & १८ चिमष्छमड विरविता-~ [सपविंशत्यधिकदाततमस्तरङ्गः] वल्मीकमाह- कट द ऋ गओीवांसकश्चाकरपाददेशे संधो गले बा जिभिरेव दोक; । ४५ अन्थिः; स वट्मीकवदक्रियाणां जातः क्रमेणैव गतः स पाकम्‌।;६॥ २१ तित क) श ४ "८१ मुखेरनेकेः ्तितोद्वद्धिर्बिसर्पवत्सर्पति चोन्नता्चैः । वर्मीकमाह्भिषजो बिकारं निष्मत्यनीकं विरजं विशेषात्‌ ॥ ७॥ निषा मेका दरन्द्रवद्धामाह- पश्मकर्पिकवन्मध्ये पिटिकाभिः समाविताम्‌ । इन्द्रवद्धां ठु तां व्दयाद्वातपित्तोस्थितां भिषक्‌ ॥ < ॥ गदभिकामाह- मण्डलाक्रतिभुस्सन्नां सरक्तां प्टठिकाविताम्‌ । रुजाकरी गद॑ंभिकां तां विदयाद्वातपितिजास्‌ ॥ २ ॥ पाषाणगदभमाह- वातश्टरेष्मसमुद्‌ मूतः श््रयशुर्हनुसंधिजः । स्थिरा मन्दरुजः सिरधो ज्ञेयः पाषाणगर्दुंमः ॥ १०॥ पनूसकामाहू-- कणं स्याभ्यन्तरे जातां पिरिकास्ुग्रवेदनाम्‌ । स्थिरां पनसिकां तां तु विद्यद्ातकफोत्थिताम्‌ ॥ ११॥ जालगदभमादू->* विसपवस्सपंति यः शोप्ररस्तचयुरषाकवानुः ॥ दृाहज्वरकरः पित्तात्स ज्ञेयो जालगद॑ंमः ॥ १२ ॥ इरिवेदिकामाह- पिरकायुत्तमाङ्गस्थां वत्ताुग्ररुजाकरीम्‌ । सवास्मिकां स्बदिङ्गां जानीयादिरिबेलिकामः ॥ १३॥ कल्षामाह-- - बराह पाश्वसिकक्षोषु कृष्णस्फोषां सवेदनाप्‌ । पित्तपरकोपसं मूतं कृक्षामिति बिनि दिशोत्र ॥ १४ ॥ * क. ्यादन्तःप्रपाकिनीस्‌ ६ [सविशत्यधिकशततमस्तरङ्गः। बृहद्योगतरद्गिणी ई. <८२९. गृन्वनामह-- एकामेताहदी दुश्ा पिरिकछां स्फोटसेनिमामः । त्वग्गतां प्त्िकोपेन गन्धनामां परचक्षते ॥ १५ ॥४ अभिरोहिणीमाह- कक्षामाभेषु ये स्फटा जायन्ते मांसखदारण्ण; । अन्तर्दाहज्वरकरा दीप्तपावकसंनिमाः ५ १६ ॥ सत्ताहाक््रादशादाद्वा पक्षाद्वा घ्रन्ति मानवम्‌ तामिरोहिणीं विदयादसाध्यां संनिपाततः ॥ १७ ॥ चिप्पमाह- नखर्मांसमापिष्ठाय वातपित्तं च देहिनाम्‌ । कुरुते दाहपाको तु तं भ्याधिं दिप्पमादिङोत्‌ ॥ १८ ५४ कुनखमाह- तदेवाल्पतरर्दोदेः कुनखं परुषं वदेत्‌ । अभिधातासदुष्टो यो नखो रूदरोऽसिंतः खरः ॥ १९ ॥ मवे छुनखं विद्यात्कुखीरमिति सं्तितस्‌ +. अनशयीमाद- गस्मीरामट्पसरम्मां सवणामुपरिस्थिताम्‌ \॥ २० ¶ पादस्याचुङायी तां तु कियाषन्तःपरपाकिनीम्‌ । विदारिकामाह- विवारीकन्दवदव्रत्ता कक्षावङ््क्षणसंधिष्ु ॥ २९१ ५ विदारिका मवेद्रक्ता स्वजा स्वलक्षणा । शकंरावुदमाह~ प्राप्य मसशिराच्ायुश्टेप्ममेदोऽनिलस्तथा ॥ २२ ॥ थि कुर्व॑त्यसो भिन्नो मधुसरपिवंसानिममर्‌ । घवत्याच्ावमनिटस्तज बद्ध गतः पुलः ॥ २३ ॥ मासं विशोष्य थितः हाकरां कनयस्वतः ¢ दुर्गन्धि द्धि क्नमस्यर्थं न्धनावणं ततः शिखः ॥ २४ ॥! सजन्ति रक्तं सहसा तै विद्याच्छकंराञुवम्‌ । धिमललभड विरचिता [ससविंशत्यधिकशततमसङ्ग वाददारीमाह- एरिक्रमणश्ीटस्य वायुरत्यथंरूक्ष योः ॥ २५ ॥ पादयोः कुरुते दारी सरुजां तलटसंभिततामर ६ कदरमाह्‌- हा्करोन्मयिते पादे श्चते वा कण्टक्यदिमेः ॥ २६ ॥ सन्धिः कीटवदुंत्सन्ञो जायते कवरं ठु. तत्‌ । अढसमाह द्किन्नाङ्गल्यन्तरी पादुः कण्ड्दाहरुजतन्वितो ॥ २७॥ दुटकदंमसंस्पश्शादटसं तं विमावयेत्‌ । इन्दटप्तमाह- रोमकूपाुगं पित्तं वातेन सह मूचितम्‌ ॥ २८ ॥ प्रश्यावयति रोमाणि ततः श्टेष्मए सशोणितः । सणद्धि राोपद्कर्पास्ति ततोऽन्येषामसंमवः १ २९ ॥. तदिन्वद्ध पं खालित्यं रुज्येति. च वि मान्यते,। दारुणक्यसाह्‌- कार्णः कण्डरा रुषा केङाम्रमिः परपुस्यते ५ ६० ।४ कफमारुतकोपेन व्िद्याहदारुणकं तु तत्‌ ॥. अरूषिकामाह- अङंषि. बहुवक्त्नाणि बहुङकेवी नि मधान ५.३१ ॥ कफासृक््किमिकोपेन वृर्णा. बिदयाद्रूषिकाम्‌ । पठितमाह- क्रोधक्ोकभमङ्तः शरीरोष्मा शिरोगतः ॥ ३२ ॥; पित्तं च. केशान्प्वति पलितं तेन जप्यते ६ भुखदूषिकामाह- शातमटीक्रण्टकपख्याः क्मारुतरक्त जाऽ ॥ ३३ ध जायन्ते पिटिका युन्मं विज्ञेया मुखदुषेकाः-। | पञिनीकप्रटकमाह- कण्टकेराचितं वुत्तं मण्डलं पाण्डु कण्डुरम्‌ ॥ ६४ ॥ पञ्चिनीकण्टकपरख्येस्तदाख्यं कफवातजम्‌ ६, 9 क» दुद््छिन्नो ‰ पितेविंशत्मधिकराततमस्तरङ्गः) चहदयोगतरेङ्किणी \ ९१ जतुमणिमाह- संमसुच्छन्नभरुजं मण्डर कफरक्तजम्‌ । ३५ ॥ सहजं ट्म चेकेषां टक्ष्यो जतुमणिस्तु सः 1 मशमारह- अवेदुर्नं स्थिरं देव य स्मिन्गाजे तु दश्यते ¶ ३६ ॥। माषवत्क्रष्णदत्सन्नमनिटलान्माभादिहेत्‌ । तिरककारकानाह- नीलानि तिलमाज्राणि नीसजानि समानि च ॥ ६५॥ वातप्िकलिकफोदेकात्तान्विययात्तिटकाटकान्‌ । न्य च्छमाह~ अहद्वा यदि वाऽस्यल्य श्यामं वा यदिवा सितम्‌ ५ ३८६॥ नीरुजं मण्डलं गाजे न्यच्छमित्यभिधीयते । टसङ्ग माह क्रोधायासभकु पितो वायुः पित्तेन संयुतः ॥ २९ ॥ ख॒ खंभागस्थ सहसा मण्डले विखजलत्यतः । नीरुजं तनुकं शयावं मुखे ष्यङ्क तमादिशेत्‌ ४ ४० 1४ नीलिकामार्है~ कृष्णानेवंगणां गारे मुखे वा नीलिकां विदुः १ पाण्डत्वमाह-- वायुनोदीरितः च्छेष्मा त्वचं धाध्य विद्युष्यतिं ६ ४१ ।६ ततस्त्वग्जायते पण्डः कमेण च विचेतना । भरसुषिमाह~ अल्पकण्डुरतिङकेदा सा भरतिः प्रकीर्तिता ॥१ ४२५ बिवतिंकामाह- परुषं परुषस्पश्ं व्यङ्गः श्यावं च मारुतात्‌ । पित्तासाघ्नं तथाऽऽनीरं श्वेतान्तं कण्ड्ुमत्कफात्‌ ॥ ४९ ॥ रक्तादक्ततमाक्ताञ्ने शेषं वचिमिविंमायते } मद नात्पीडनाद्वाऽपि तथेवाप्यमिधाततः ॥। ४८ ॥\ ८९ चिमलछमड्कविरचिता-~ (सार्विरात्यधिकराततमस्तङ, मेटच्म यदा वायमेजते सर्वतश्चरन्‌ । तद्‌ाए बातोपु्टत्वाचममं तत्षारेवतंते ॥ ७४५ ॥ मणेरधस्तात्कोशस्त यन्थिंरूपेण टभ्बते । सेदनं सदां चं पाकं च वंजति कचित्‌ ॥ ४६ ॥ विब्तिकेति तां विद्यात्सरुजं वातस मवाम्‌ । सकण्डूः कठिना वाऽपि सेवं श्टेष्मसमन्विता ॥ ४७ ॥ अवधारिकामाह- अल्पीयसी यवौ हरषाद्रटाद्ुच्छेत्छिथं नरः । हस्ताभिधाताक्पि व चर्मण्युद्रर्तिते बलात्‌ ॥ ४८ ॥ मर्दनात्पीडनाह्षाऽपि छ्क्रवेगविघाततः । धस्वाश्च पास्यते चमे तां विद्याद्‌ वषारिकःभ्‌ ॥ ४९॥ निशुदपषकशमाह~ वात्ोपसष्टे मेट्रे वे चमं संभयते मणिम्‌! माणेश्चमाोपनद्धस्त म्रच्सोतो रुणद्धि च ॥ ५०॥। निरुद्ध परकशे तस्मिन्मन्दधारमवेदनम्‌ \ भ्रं प्रवतेते जन्तोमेणिर्बिवियते न च ॥ ५९ ॥ निरुद्धपकशं चिद्यात्सरुजं वातसंमवम्‌ । रुद्धशद्माह- चेगस्धारणद्वायुविहतो श॒द्संभितः ॥ ५२ ॥ {निरुभद्धि महत्सोतः सक्ष्मद्वारं करोति च । मागस्य सोक्ष्म्याच्करृच्छरेण पुरीषं तस्य सच्छति ॥ ५३॥ सानेरुद्ध गुदं व्याधिमेनं विधथलत्युष्ुस्तरमर \ अहिपुतनंमाह- शक्रन्मूत्रसमायुक्तेऽघोतेऽपाने शिङो मषेतः ॥ ५४ ॥ स्विन्ने वा ज्लपप््रमाने वा कण्ड्‌ रक्तकफोद्धवा । कण्डूयनात्ततः क्षिपं स्फोर्टसौावश्च जायते ४ «५५ ॥ एकीमूतं बणेर्घोरं तं विद्याद्हिष्ुतनम्‌ वुषणकच्छमाह-- सानोत्सादनहीनस्य मलो ब्रषण संस्थितः ॥ ५६ ॥ [प्विशत्यधिकशततमस्तरङ्गः। बहद्योगतरंङ्धिणी । ०.६ । यदा प्रद्धिद्ते स्वेदात्कण्डं स जनयेत्ततः \ कण्ड्कयनात्ततः स्िभं स्फोरस्ावश्च जायते ॥ ५७ ॥ प्राहुकुषणकच्च्छू तां श्टेष्मरक्तप्रकोपजाम्‌ । गृदजशमाह- प्रवाहणातिसाराभ्यां निर्गच्छति गुदो बहिः ॥ ५८ ॥ श्यदुर्बटदेहस्य तं गुदभरक्षमादिदोत । सूकरद॑श्रकभाह- सदाहो रक्त पर्यन्तस्त्वक्‌पाकी ती ववेद्नः ॥ «९ ॥४ कण्डमाञ्ज्वरकारी च शोथः सकरद ष्कः । इति श्चदरोगनिदानम्‌ । अथ श्चद्रोगविकिस्सा- तज्नाजग॑द्िकामामां जलौकामिरूपा चरेत्‌ ॥ ६० ॥ शुक्तिसौोरािकाक्षारक ल्के श्वा ऽऽले पयन्मुहुः ॥ भ्टेष्म विद्र धिकल्केन जंयेचाजुशयीं भिषक्‌ ॥ ६१ ॥ विवतामिन््बृद्धां च गदंमं जाठटगदंममर्‌ 1 इरिवेटी गन्धनामां जयैप्पित्तविसपेवत्‌ ॥ & २ ॥ मधुरौषधसिद्धेम सर्पिषा नादायेद्वणम्‌ ॥ नीलीपटोल्योभलं जट पिष्टं पलेपयेत ॥ ६२ ॥ पिष्पटलीलेपनाद्धन्ति जालगदेमजां रुजाम्‌ । श्क्तावसेकैर्बहुभिः स्वेदनेरपतर्पणेः ॥ ६४ ॥ जये द्विदारिकां टेपेः शियुदेवदढुमोद्धवेः । पनंसिकं कच्छपिकामनेन विधिना नयेत्‌ ॥ ६“ ॥ साधयेव्करिनानन्याञ्शोथान्दोषसमन्वितान्‌ \ अन्धाटजीं कच्छपिकां तथा पाषाणगदमम्‌ ॥ ६६ ॥ सुरदारुशिटाङुषेः स्वेद यित्वा भरेपयेत्‌ ॥ ` कफमारुतक्ोथघ्तो टेषः पाषाणगदृभे 1 2०. ॥ शख्ेणोत्क्रत्य बरमीकं क्षाराथिम्वां भरसाधयेत्‌ ॥ भनःशिलाठमद्यातस॒क्ष्मेलागुरुचंन्दनैः ५ & < ॥ जातीपद्टव कल्कै निम्बतेटं विपाचयेत्‌ । वल्मीकं नारहायेत्तद्धि बह च्छद्र बहूव्रवम्‌ ॥ &% ॥। १०५ । । -4-2 4 चिमहं महविरचिता~ [सपरविंरात्यधिकदाततेम्तीङ्गः) पाददारीषु तु शिरां व्यधयेक्षलङोधनींम्‌ सेहस्वेदोपपन्नो तु पादौ चाऽऽटेपयेन्छुहु; ॥ ७० ॥ मधराच्छशटवसामज्नाघ्रतशश्चारोवि मिभितेः । सस्जसिन्धूःद्धवयोश्ववणं मधुघुतष्टुतम्‌ । निर्मथ्य कटुतेटाक्तं हितं पादपमाजनम्‌ ॥ ७९ ¶ अथोपोदकायं तेलम्‌- उपोदकासपप निम्बमोचकर्कारुकैरवरकमस्मतोये 1 तें षिपक्तं लवणेन युक्तं तत्पाददारीं विनिहन्ति ठेपात्‌ ॥ ७२५ इत्युपोद्काद्ं तेखम्‌ । नायिका 2० अथ चाङ्गरीधृतम्‌~- अलसेऽम्टेशिरं सिक्तौ चरणौ परिटेपयेत्‌ । पटोलारिषटकासासधिषलाभिमंहुमुह्ुः ॥ ७२ ॥ करखबाजं रजनी कासीसं मधुक मधु । रोचना हरितालं च ठेपोऽयमलसे हितः ॥ ७ ५ लाक्षामयारसो ठेषः कार्य वा रक्तमोक्षणम्‌ । बृहतीरस सिद्धेन तेरेनाभ्यस्य बुद्धिमान्‌ ॥ १६ ॥ शेटारोचनकासासचुणेवां भतेसारयेत्‌ । दहेत्कद्रमुद्‌ धुत्य तेटेन दहनेन वा ॥ ७६ ॥ चिष्पसुष्णाम्बुना स्विन्नमुद्‌धत्याभ्यज्य ते वणम्‌ । द्त्वा साजरसं चूर्ण बद्ध्वा बणवद्ाचरेत्‌ ॥ ७५७ ॥ स्वरसेन हरिद्रायाः पावे कृष्णायसेञमयाम्‌ । चुष्ा तज्जेन कल्केन छिम्पेचिष्पं पुनः पुनः ॥ ७८ ॥# निम्बोद्केन वमनं प्चिनीकण्टके हितम्‌ । निम्बोद्के कृतं सर्पिः सक्षौदं पानमिष्यते ॥ ७९२ ॥ निम्बारग्वधकल्कैर्वा म॒हुरुद्रर्तनं हितम्‌ । अहिप्रतनके धाञ्याः पूर्वं स्तन्यं विशश्लोधयेत ॥ ८० ॥ जे फलाखादृरक्राथवेणानां धावनं सदा । करज निफटलाकल्केः सर्षिः सिद्ध शिह्णोहितम्‌ ॥ ८१ ॥ # यवेल्चार्‌र ॥ + क, सनतिक्तेः स्‌ः} (पविरत्यधिकशततमस्तस्ह्ः। शहदयोगतरङ्किणी ¢ ४२५ ॥ ॥ रसान विशेषेण पानटेपनयोर्हितम्‌ ^ गद भ्रंरो गुदं सेहेरभ्यज्याऽऽञ् भवेशयेत्‌ ॥ <रे-\\ भविष्टं स्वेदयेचापि बद्धं #गोपनया महाम्‌ ! कोमलं पञ्चिनीप्ं यः खादेच्छकंरान्वितम्‌ ॥ ८२ ५ सतस्निख्ित्य निर्दिष्टं न तस्य गुदनिर्गंमः वुक्षाम्खानटचाङ्खेरीविश्वपाठायवाग्यजम्‌ ॥ <. ॥. वक्रेण शीटयेद्पायुभ्रंशार्तोऽनटदी पनम्‌ । गुदं च गव्यपयसा ब्रक्षयेद विशङ्कितः ॥ ८५ ॥ दुषप्रवेशो गुद्भ्रंशों विशत्याश्चु न सहायः । भ्रषकाणां बसाभिवां गुदे सम्यक्पटेपनम्र्‌ ॥ <& ॥ सुस्विन्नमूषिकामांसेनाथ वा स्वेद्येद्धद्म्‌ । चवाङ्धेरीकोटदध्यम्लनागरक्षारसंयुतम्‌ ॥ < ५ घुतमुत्कथितं पेयं गुद्भ्रंशरुजापहम्‌ ४ इतिः ्ङ्धेरीघुतम्‌ ५, अथ हरिदादिकेपस्तेटम्‌- क्षीरे महत्पञ्चमटं मूषिकामन्न्रवजिताम्‌ ॥ << ॥ पक्त्वा तस्मिन्पचेत्तेलं वातघ्नोषधरसंयुतम्‌ ५ गुदशरश्मिवं तेलं' पानाम्यङ्काच्छमं नयेत्‌. ॥ <९ ॥ स्वेदोपनाहौ परिकर्तिका करत्वा समभ्यज्य घतेन पश्चात्‌ ५ प्रदेरयिचर्भ शनैः प्रवृष्टे मसिः सुखोष्णेरुप्रनाहयेत्तत्‌ ॥ ९०.५४. देहस्वेदेस्तथेवेनां चिक्कित्सेदवपारेकाम्‌ ।. चर्मकीलं जतुमर्णिं महार्का स्तिटिकाटकान्‌ ॥ ९१ १ उद्धृत्य श्खेण दहेर्क्षारायिभ्यामङोषतः \ यौवने पिडकान्यच्छनीटिकाव्यङ्कःशकराः ॥ ९२ ॥४ हिरावेधेः प्रखेयेश्च जयेदम्यखनेस्तथा । लोधधान्यवचादटेपस्तारुण्यपिरकापहः ॥. ९३ ॥\. तद्द्र सेचनायुक्तं मरिचं मुखे पनात्‌ \ सिद्धार्थक्वचालोधसेन्धवेश्च प्रटेपनम्‌ ॥ ९४.।४. वमनं च निहन्व्याञ्च प्टिकां योवनोद्ध वाम्‌ । जातीफटं चन्दनं च मरिचं सह पेषितमर ॥ ९५६ ॥ # क. सच््छिद्रचमेणा +. ८३६ विमहमडइ बिरच्रिता-~ [ सप्तविरात्यथिकराततमस्तरदः ] भ खटेपेनं हन्त्याल्लुः पिटिका यौव नो्ध्वाम्‌ ६ दयङ्केषु चारुंनत्वक्च मखिष्ठाव्रषमाश्षिकेः ॥ ९५६ ॥ छेषः सनवनीतो वा श्वेताश्वशखरजा मषी । रक्तचन्वनमचिशछाङुषठलोधं पभियङ्ख कवः ॥ ९७ ॥) वटाङ्करा मसूराश्च व्यङ्कन्ना युखकान्तिदाः । व्रयङ्घानां टेपनं शस्तं रुधिरेण शशस्य वा ॥ ९८ ॥६ वरुणस्य कषायेण मुखमाक्षाद्य लेपयेत्‌ । तेनेव दधिमिभ्रेण पिटिकानीलशान्तये ॥ ९९ ॥ केवलान्पयसा पिष्ट्वा तीक्ष्णाङ्शालव्मटिकण्टकाच्‌। आलि =यहमेतेन मवेत्पश्मोपमं मुखम्‌ । १९०॥ मसुरेः सर्पिषा पिरिि्तमास्बं पयोन्वितैः । सप्तराज्ेण मवति पुण्डराकदलटपरमम्‌ ॥ १५ भरातुटह्नजटासर्पःशिलागोशङ्कृतो रसः । मुखकान्तिकरो टेपः प्डिकातिलकालजित ॥ २॥ क्राटीयकोत्पलामयदधिसरबद्रास्थिमध्यफटलिनीमिः। लिप्तं मवति हि वद्नं शाशरिप्रम सप्तराजण्‌ ॥ ३५ रध्योघ्शर्वरीद्वयमजिष्ठामेरिकाज्यबस्तपयः । सिद्धेन छिप्तमाननप्मिन्दुवदेतेन कल्केन ॥ ४ ॥ परिणतद्थिशरपुङ्कैः कुवलयदलकुष्ट चन्वनोशीरेः ! भुखकमलकान्निक्रारी भरद्ुटीतिककाटकाश्जयति ॥ ५ ५ हरिद्‌द्वययष्याह्नकाल्टीयकट् चन्दनम । प्रपोण्डरीकमखिष्ठापद्यपद्यककुङूच्छुमेः ॥ ६ ५ कपित्थतिन्दुकष्टक्चषवटपचैः पयो न्वितेः । टे पयेत्क ल्कितेरेतेस्तैटं वाऽभ्यश्ने पचेत्‌ ॥ ५ ॥ पिटिकां नीटिकां व्यज्खंस्तिटकान्मुखदूषकान्‌ । इति हरि्छद्टिपस्तेटम्‌ । अथ कनकतैटम्‌-- मधुकस्य कषायेण तेल स्य कुडर्वं पचेत्‌ ॥ £ ॥ कल्केः भियङ्गमसिष्ठा चन्द्नोत्पटकेसरेः । कनकं नाम तत्तेटं मुखकान्तिकरं परम्‌ ॥ ९ ॥ अतीद नीखिकाव्यङ्गनशलोधनं परमाितम्‌ । इति कनकतेटमू । [सक्र्विशत्याधिकडचततमस्तरङः] क्हद्योगतरद्धिणी ! दे अथ मलिष्ठायं तेरम्‌- मिष्टा मधुकं लाक्षा मातुलुङ्गः सयषिकम्‌ ५४ २१० ॥ कर्षभ्रमाणेरेतेस्तु ते स्य डव तथा । । आजं पयस्तु द्विगुणं शनेरद्थिन्य पचेत्‌ ॥ १९६५ नीलिका पिडिकान्यङ्कानमभ्यङ्कादेव नाशयेत्‌ \ मुखं प्रसादोपचितं वीपटितवजितम्‌ ॥ १२ \ सत्तराज्ञप्रयोगेण मवेत्कनकसंनिमम \ कृति मखिष्ठयं तलम्‌ \ अथ कुङ्कूमायं तेखम्‌- कुङ्कुमं चन्दनं टश्च मचखिष्ठा मध्ुयिका ।\ १२४ काटीयकमुशीरं च पद्मकं नीलमुत्पलम्‌ १ न्य्रोधपादाः युश्चस्य शङ्खगः पद्यस्य केशरम्‌ ।॥ १४ ५ दिपच्चम्रठैः सहितैः कषाये; पठिकेः पथक्‌ ॥ जलाढकं विपक्तव्यं पादुहोषमथ्रोद्धरेत्‌ ॥ १५ ५ मखिषठा मधुकं टाश्चा पचराङ्ग मश्रुयषिका । कर्षभरमाणेरेतेस्तु तैलस्य ऊुडवं पचेत्‌ ॥। १६ ॥1 अजाक्षीरं तद्िगणं शानैभंद्रथिना पचेत्‌ । सम्यक्पकः परं हयेतन्मुखवणेप्रस्धन्म्‌ \। १७ \४ नीटिक्छप्रिटिकान्यद्धननम्यङ्कदिव नाशयेत्‌ । सतप्तराचप्रयोगेण मवेत्कनकसंनिमम्‌ ।\ १८ ५ कुङ्कमाय मिदं तेटमभ्विन्यां निर्मितं पुरा । इति कुङ्कमाद्यं तलम्‌ । ~ अथापरं कृङ्कुमायं तेटम्‌- कुङ्कमं किं्कं लाक्षा मचखिष्ठा रक्त चन्दनम्‌ ४ ९.६ कालीयकं पद्यकं च मातुदुङ्कस्य केशरम्‌ १ कुखमं मधुयष्टी च फणिनी मदयन्तिकया ॥+ २० ॥ निशे दवे रोचना पद्ममुत्पलं च मनः शिखा । काकोल्यादिसमःयुकतैरेभिरक्षसमेर्भिषक्‌ । २९ ५ लाक्चारसपयोर्यां च तेट प्रस्थं विपाचयेत्‌ । कुककमाद्यमिद्‌ं तेठमम्बङ्गात्काञ्चनोपसम्‌ ५ रर ॥ ८३८८ जमल मह विरविता~ [ सर्विरात्यितहयततमस्तरडः ! करोति वद्नं सदयः पुश्िलाक्ण्यकान्तिद्म्‌ । सोमाग्यटक्ष्मीजननं वशीकरणमुत्तमम्‌ ॥ २३ ॥ इति कुङ्ङमाएयं तेलम्‌ । ि अथ हरिदाय तेलम्‌- अरूषिकायां रुधिरेऽवसिक्ते रिराव्यघेताथ जलोक्सावा ॥ तिम्बाम्बुसिक्धे शिरसि प्रेषो देयोऽश्ववर्चोरससेन्धकाभ्यामः।। २४ ।४ पुराण्मपि पिण्याकं पुरीषं कुक्कुटस्य, च \ म्रजपिष्टप्रठेपोऽयं शीघं हन्यादरूषिकाम्‌ ॥ २९५ | हरिदाद्यम शिष्ठा जिफटारिश्चन्द्नेः । पतत्तेलमरूषीणां सिद्धममभ्यखने, हितम्‌ ॥ २६ ५ इतिः हरिवः तेटम्‌ ।, अथः विषतेलम्र~ वाख्णे तु चिरं विध्येस्तिग्धस्विन्नां टटायनाम्‌ + अवपीडशि सेबस्तीनमभ्यङ्खाश्वावचारयेत्‌ ॥ २७ ॥ का्रवाणां तरुणक्षारपानीयं परिधावने । कायो द्ारुणके मूर्धि परेषो मश्चसंयुतः ॥ २८ ॥ पियालबीजन्घुकङुष्टमिभ्रैः ससेन्धवैः । काखिकेस्त् सपाहं ठेपो दारुणक्रापहः ॥ २९ ।४ साटतींकरवीराभिनक्तमालविपाितम्‌ । तैलममभ्ब्खने शस्तमिन्व्रटुपतापहं परम्‌ ॥ १३० ॥ इदं हि त्वरितं हन्ति दारुणं नियतं चरणाम्‌ः स्नुहीपयः पयोऽकस्य माकवं' लाङ्गली विषम्‌ ॥ ३६. ॥ म्रजमाज. सगोमूजं रक्तिकां सेन्दवारुणी म्‌, । सिदद्धाथकं तीक्ष्णतेलं. गर्म दच्छा विपाचयेत्‌ ॥, ६२ ॥ बद्धिना सदना पक्रं तैलं खादित्यनाज्ञनम्‌ । कूमप्रष्ठसमानाऽपि रुक्षाया टोमतस्करी .॥ ३३ ॥ दधा सराऽनेन जायेत ऋश्चषल्ावीक लोमशा ६ इवि, लिष्लेटभः ४ (सविंरीप्यधिकेराततमस्तरङ्गः] बहयोगतराङ्गणे १ टद्ष्ड्‌ | जथ गुजतिर्म्‌- बिंफटायोरजोमांसीमाकंवोत्पटसारिवैः ॥ ३४ ध सरसेन्धकैः पचेत्तेटमम्यङ्खादत्यसीं जयेत्‌ । चिक दन्तिनीमूलं कोंशातकिसमन्वितंम्‌ ॥ २ ॥ कल्कं पिष्ा पचेत्तेटं केशशच्चुविनाङ्नम्‌ ! गा पफंठैः पचेत्तेलं भृङ्गराजरसेन ठु 1 कण्डूदारुणहस्कुष्टकपाटव्याधेनाशनमर । ६६ । ईति गुखातिलम + अथ भङ्गरानतेलम्‌- मृङ्गसजैविफलोत्पलंसारि ठोहपुरीषसमन्वितवारि । तमिदं प्च दारुणहारि ङ सित्तकेशवंनस्थिरकारि ॥ १७ ॥ कति सुङ्गराजतेलम्‌ । अथ प्रपौण्डरीकायं तेकम्‌- पपौण्डैरीकमधुक्‌ पिप्पली चन्द्नीत्पछः । कार्पिकैस्तेटक्डवेस्तैरदिरामटकोरसः ॥ ६८ ॥ साध्यः सप्रतिमर्ः स्यात्सर्वशीषंगवापहः । इति प्रपौण्डरीकार्थं तेटम्‌ । क अंथ चन्दना तरम इन्ददुतते शिरा विद्ध्वा शिकाकासीसतुस्थकेः ।\ ६५ ॥ हेपयेत्परितः कल्कै स्तैलमभ्यखने हितम्‌ । क्ुन्नटशिखीजातीकरशचकरवीरकः 1 १४० ५1 अवगाढपं वाऽपि प्रच्छयित्वा पुनः पुनः । शुशराफटै शिरं लिभ्येत्केश भूमिं समन्ततः । इन्द्रष्टुघ्तापहो लेपौ मधुना ब्रहतीरसः.॥ ४१ ५। बृहतीरसफल पिष्टं गुंाफलमूलमिन्दरटलस्य । कनकूकिधुष्टस्य ततो दातव्यं भच्छितस्य सदा ॥॥ ४२ ४४ मथुकेन्दी वरमूर्वातिकाज्यगोक्षीर ङ्गे पेन । अविराष्वन्ति केशा घनदहढमूखायता शुद्वः ॥\ ४२ १ वरावरोह कोशिन्योश्रर्णे नाऽऽदित्यपावितम्‌ १ ग्चीस्वरसे ते मभ्यङ्गात्केदारोहणम्‌ ॥ ४४ ॥१ ४०9 जिमछमडविरचिता- [सपर्विंशत्यधिकराद्तमस्तरङगम चन्दनं मधुकं मूर्वा जिफला नीटसुत्पटम्‌ । कान्ता बरावरोहश्च गङड्ची पवेषमेव च ॥ ४५ ॥ लहचणं तथा के्ी सारिवे दे तथेव च । माकवस्वरसेनेव तटं स॒द्धथिना पचेत्‌ ॥। २६ ॥। शिरःसु पतिताः केशा जायन्ते सञ्चिता घनाः । हडढभमला अ्जाद्याश्च तथा अभरसनिमाः ॥। ४७ ॥ नस्येनाकालढपदढितं निहन्यात्तट मुत्तमम्‌ } हति चंन्वनायं तेलम्‌ । अथ रुष्णीकरणर्म्‌-- तेलं सयष्टीमधुकक्षीरधाजीफलटेः जतम्‌ ॥ ४८ ॥ नस्ये दत्तं जनयति केशाञ्डमशूर्णिं वाऽप्यथ । ह स्तिदन्तमषीं करत्वा दार्वीस्वरसमाविताम्र्‌ ॥ ४९ ॥ छोमान्येतेन जायन्ते हस्तपादतटरेष्व पि । कषं रक्रा हरातक्या द्वेकषामटकं तथा ॥ १९५० 68 तौञ्नचण कषमा सर्वमेकञ्च कारयेत्‌ । वखपतं कृतं पश्चादृम्टतक्रेण पेषयेत्‌ ॥ ५१ ॥ भदेयेच्िदिनं यावत्पश्चाव्केशेषु लेपयेत्‌ । सताहात्परता नित्य 1जवारान्ते परयलतः ॥ ५२ उक्तानक्तेषु ठेपेषु वे्ेतेरण्डपत्रकेः । यदाच दिवा सानं यक्तिरेषा परशस्यते ॥ ५५२ ॥ विषा नीलिनी पजं लोह अङ्गःरजः समम्‌ । अविमूजरेण संयुक्तं ्ष्णीकरणमुत्तमम्‌ ॥ *‡८ ॥। निफठाचूणंसंयुक्त टखोहचूण विनिक्षिपेत्‌ १ देषत्पक्ते नारेकले मङ्गराजरसान्विते ॥ ५.4 ॥ मासमेकं तु निक्षिप्य सम्यग्गर्तात्समद्धरेत्‌ । ततः शिरो मुण्डयित्वा ठेपं दद्याद्धषग्वरः \ ५६ ॥ स्वेछ्य कदलीोपजेमांचयेत्सप्तमे दिने । क्षाटयेच्चिफलाक्राथैः क्षीरमांसरसाशिनः ॥ ५७ ॥ क पाटरखनं चेतत्करुष्णीकरणसुत्तमम्‌ । इति कुष्णीकरणम्‌ । पिघर्विरात्यधिकरततमस्तरङ्गः] बहद्योगतरङ्किणी । ८४१ अथ पटोकघतम्‌- उत्पलं पयसा साधं मासं ममो निधापयेत्‌ । केशानां कष्णकरणं सहनं च विधीयते ॥ << ॥ खोहमलामल कल्केः सजपाङ्कखमेनरः सदाल्लायी । पलितानीह न पश्यति गङ्नक्लायीव नरकाणि ॥ ५९२ \ निम्बस्य बीजानि विमाबितानि भङ्गस्य तोयेन तथाऽसनस्य । तेटं तु तेषां विनिहन्ति नस्यं दुग्धान्नमोक्ुः पलितं समठम्‌ ॥ ६० ॥ निम्बस्य तैलं प्रक तिस्थमेवं नस्यं विधेयं विधिना यथावत्‌ १ मासेन गोष्षीरस्मुजो नरस्य चिरात्ममुतं पलितं निहन्ति ॥ ६१ ५ स्लीरात्समाकेवरसाद्‌द्धिपरस्थे मधुकोत्पले ॥ तेटस्य कुडवं पक्त तच्चस्यं पटितापहम ॥ ६२॥ कासीसरोचनातुत्थहरितालटरसाश्नैः । अम्छपिः प्रटेपोऽयं मुष्क कच्छरुहिधूतने ॥ ३ ५ पटोटपचिफलारसाशओनविपाचितम्र्‌ । पीतं छतं नाङ्यति कच्डरमप्यदहिपूतनम्‌ ॥ & ड ॥ इति पटोालटध्चतम्‌ \ रजनीमाकंवम्रटं पिष्टं शीतेन वारिणा तुल्यम्‌ । हन्ति विसर्पं टेपाद्रराहदशानादह्वयं घोरम्‌ ॥ &५ ॥ वचालोभमुशीरं च सर्पिः सजरसं तथा । रिकं मधुकं सिक्थमजाक्षीरेण पेषयेत्‌ ॥ ६ € कर्णो तेन प्रवर्धते नारीणां च पयोधरो । म॒खं चन्द्रोपमं छुयात्पादौ. पद्मदलोपमो ॥ १६९७ ¶ इति श्रीयोगतरङ्किण्यां श्चुद्रोगनिदानचिकित्साकथनं नाम सपर्विरत्यधि- कङ्ततमस्तरङ्गः ॥ १२७ † ^ छ हे चिम महविरविता-[अष्टानिंशत्यधिकरशततमस्तषङ्क) -भथाछ्यावद्यवययधिकद्रततमस्तरङ्गः । अथ मुखरोगनिदानम्‌ 1 म-मत्स्यमाहिषवाराहापोक्षेताभरक्मटकम्‌+ माषसपद्धिषक्षीरद्युक्तेष्चुरसफाणितम्‌ ॥ १ -अवाक्शाय्यां च मजतो दन्तघावनघषंणात्‌ ॥ ध्रमच्छदेनगण्ड्षाचुचितं च शिराव्यधम्‌ ॥ २॥ कृद्धाः श्टेष्मोल्बणा दषाः छुवेन्त्यन्तमुंखे गदान्‌ । मुखरोगाः पञ्चषष्टिः सप्तस्वायतनेषु च ॥ ३.॥ तत्र व्वायतनान्योष्ठी दन्ता दन्तासनं तथा 4 तालु कण्ठश्च (जह्वा च तथा सवश्व संमतः ॥४॥ आनूपपिंहितक्षीरद्‌ धिमाषाद्सेवनात्‌ । मखमध्ये गद्‌ान्क्लुयः कुद्धा दोषाः कषोल्वणाः ५८५५ वातजबाह- तच खण्डो इत्युक्तो वातेनोश्ो द्विधाङ्रतः ४ कर्को पुरुषो स्तन्धो संप्राप्ताजिटवेदनौ ५ ६ ॥ -द्ष्ल्येते परिपास्मेते चोषो मारुतकोपत \ पित्तजमाह- चीयते पिटिकाभिश्च सरुजाभिः समन्ततः ॥ ७४ सद्ाहपाकपिटको पौतामासो च पित्ततः \ क फ जमाई सवणाभिस्तु चीयेते पिटिकामिरवेदनों ॥ < ॥ मवतस्तु कफादोष्ठौ पिच्छिलो श्यीतलौ शुरू सनिपातनमाह- सङ्कृच्ृष्णो सक्रत्पीतो खकृच्छ्वेतौ तथेव च ॥ ९ ॥ सं नपातेन विज्ञेयावनेकपिटकाष्वितौ । र्‌ रजमाह- खजुरफलवर्णाभिः षिटिकामिर्भिपीडितौ ॥ १० ॥ # क, द्विषते द्‌ शइत्यद्याद्रहुद्यपाठः । अष्टाविंशात्यधिकशचततमस्तरङ्ग.1 बहयोगतरङ्किणी । (+ +~ रक्तोपसष्टे रुधिरं खवन्तौ शोणितभरमो । मसद्ष्टो गुरुस्थूलो मांसपिण्डवदुन्नतो ॥ ११. ४ जन्त्वश्चाच् मूखन्ति नस्स्याभयतोञुखात्‌ । सर्धिर्मण्डप्रतीकाङपे मदस्स कण्डरो भद्‌ ॥ १२५ स्वच्छं स्फटिकसंकाशं संस्रावं स्वतो मृमः \ तयोर्ब॑णो न संरोहेन्म॒दुत्वं नोपगच्छति. ॥ १२॥1 अ(ओ)ष्टौ प्यवदीर्यते पास्येते चछभिघाततः १ अथितौः च एनः स्यातां कण्डुलो दशनच्छदः ॥ श४ जलबुद्बदवद्वातं कणदोष्टे जटाङरुदम्‌ । इत्योष्टरोगनिदानम्‌ ।॥ अथाष्टौ दन्तमूलनाः- शीतादव्याधिमाह- शोणितं इन्तवेेभ्यो यस्याकस्मासवतेते ॥ १५ ४४ दुर्गन्धीनि सङ्कष्णानि प्रक्ेदीनि स॒दूनि च । दन्तमंसानि शीर्यन्ते पचन्ति च परस्परम्र्‌ ॥. १६ ॥४ शीतमदो नामप्स व्याधेः कफङोणितसमवः. ५ दन्तपुप्पुटकमाह- दन्तयोलखिषु वां ज्ञोथो बदरा स्थिनिंमोऽतिरुक् ॥ १५७४ दन्तपष्प॒टको नम स व्याधिः कफारत्जः दन्तवेष्टमाह- सखवन्ति पयं रुधिरं चला दन्ता मवन्ति चः 1# १८ ।४ दन्तवेष्टः ख विज्ञेयो दुष्टक्ञोणितसमवः ५ लालाक्लाविणमाह- श्व यश्चदन्तमूटेषु रुजावान्कफरक्तजः ५ १९ ॥। छालाञ्ावी स विज्ञेयः सोषिरो नाप्म नामतः । महासोषिरमाह- दन्ताश्चछन्ति वेषेभ्यस्तालु चाप्यवदीयंते ।। २० ॥ यस्मिन्स सर्वजो व्याधि्महासोषिरसंस्ञितः ^ [रातति 9 म, गङ.1 २ म, ना यस्व श्वयथुजायते महान्‌ ॥ द + रिम महविरचिता-अषटार्विशत्यधिकशततमस्तरङग परिदरमाद- द्न्तमांसानि शीयन्ते यस्मिन्छीवति चाप्वस्नक्‌ ।। २१॥ पित्तास॒क्फजो व्या धिर्ञेयः परद्रो हि सः। अपकृशमाह- वेष्टेषु दुहः पाकश्च ताम्यां दन्तादन्ति च ॥ २२॥ अभ्याघातास्मस्रबन्ति शोणितं मन्द्वेदनाः । आध्मायन्ते छते रक्ते मुखं एति च जायते ।। २३ ॥ य स्मिन्सोऽपद्घुशो नाम पित्तरक्तकरतो गदः । विदभमाह- ुष्टेषु दन्तमसिषु संरम्मो जायते महान्‌ ।) २२ ॥४ मवन्ति दन्ताश्च चटा; स षिदर्भाऽभमिघातजः। इत्यष्टौ दन्तभ्रुखजाः । अथ दन्तवेष्ठगताः- खलिवधंनमाह- मारुतेनाधिको दन्तो जायते तीववेदनः ॥ २५ ॥ वर्धनः स मतो व्याधिजति सुक्च पराम्यति। दृन्ताधिकोऽधिदृन्ताख्यः स चोक्तः खलिवर्धनः ॥ २६॥ कराठखमाह- शनैः शनेः प्रङ्धपितो वायुर्दन्तसमाभितः । करालान्विकटान्दन्तान्करालो न स सिध्यति ॥ २७॥ अधिमांसषकमाह- हन्ये पश्चिमे दन्ते महाश्ोथो महारुजः । छाटास्रावी कफक्रतो विज्ञेयः सोऽधिमां सकः ॥ २८ ॥ दन्तान्ते कौोटवच्छोथो हनुकर्णरुजाकरः \ दन्तम्खगता नाङ्यः पञ्च ज्ञेया यथेरिताः ॥ २९ ॥ इति दुन्तवे्टगताः । अथ दन्तरोगनिदानम्‌- न्तविदधिमाह- दन्तर्मांसमलेः सासेबांह्यजः श्वयथर्म॑हान्‌ । सदृाहरुकृस्वेद्धिन्नः प्रयासं दन्तावेद्रधिः ॥ ३० ॥ [अ्टार्विदात्यधिकततमस्तरज्गः] चहद्योगतरङ्किणां १ ८४५ द[ठममह दीयंमाणेष्विव रुजा मृङा दन्तेषु जायते । दाटनो नाम स व्याधिः सदागतिनिमित्तज; ॥ ३१ ५६ किमिदन्तकमाह- सश्चलं दन्तमाभित्य कोषेरुल्बणमारुतेः । शोषिते मज्नखषिरे दन्ते निमलटपुरिते \ ३२॥ ूतित्वात्क्रमयः सक्षमा जायन्ते जायते ततः \ कृष्णच्छिव्रश्चटखावी ससेरम्मा महारुजः ॥ ३२ \ अनिमित्तरुजो वातात्स ज्ञेयः क्िमिदन्तकः । भजनकेमाह- वकलं "वक्रः मवेद्यस्य दन्तमङ्कःश्च जायते ॥ ३४ ॥ कफवातक्रतो व्याधिः; स मखनकसंक्ञकः ॥ दन्तहषेमाह- ङी तखूक्चत्ववाताम्लस्पज्े मश्चाश्चषमा द्विजः ॥ ३५ ॥ मवन्त्यम्टाक्षानेनेव सरुजाश्चशिता इव । पित्तमौरुतकोपेन दन्तहर्षः स नामतः ॥ ३६ ॥ दन्तशकेरामाद- मलो दृन्तगतो यस्तु कफमारूतङो षितः! दाकरेव खरस्परा ज्ञेया सा दन्त्क॑रा ४ २७ ॥ कपाडकामाह- कपाटेल्विव दी्यत्छु दन्तानां सेव शकरा ६ कपाटिकेति पडिता ज्ञेया दृन्तविनाशिनी ॥ ६८ ॥ २यावदन्वक माह योऽसुचिभेण पित्तेन दग्धां दुन्तस्त्वरोषतः । ङ्यावतां नीतां काऽपि गतः स इयाक्दन्तकः ५२९ ॥ हनुमोक्षमाद्‌- वातेन तेस्तेमिश्च हसुसधेर्विसहतः । हनमोक्ष इति ज्ञेयो व्याधिरदितरक्षणः । >° ॥ इति दन्तरोगनिदानमः १ {11.11 उम. ककमा ८ वचिमहलमडइ विरचिता~ [अष्टाविरात्यधिकडशाततमस्तरङ्गः] अथ जिह्ागताः- वातजा माह जिह्वाऽनिंटेन स्फुटिता प्रप्ता मवे शाकच्छदनप्रकाशशा पित्तजामाह- पित्तात्सदाहैरुपचींयते च दुर्ध; सरक्तेरथ कण्टकेश्च ॥ ४१५ क्‌ प जामाह- कफेन गर्वी बहलान्विता वा मांसोच्छरयैः शाल्मटिकण्टकषाचेः। अधोगतो यः श्वयश्युः प्रगाढः सोऽलाससंज्ञः कफरक्तमू्तिः॥४२॥ जह्वा स तु स्तम्मयति प्रबद्धो म्ले च जिह्वा मुशमेति पाकम्‌ । जिहाय्ख्पः भ्वयथः स जिहूा- मुन्नम्य जातः कफरक्त मूलः । लाटाकरः कण्डुयुतः सचोषः सा तूपजिह्ला पठिता भिषग्भिः ॥ ४३५१ इति जिह्वागताः । अथ ताल्गताः- कण्ठशुण्डीमाह- ग्टेष्मासरभ्यां तालुमूलासखचुद्धो दी घंः शोथो ध्मातबस्तिप्रकाश ! त॒ष्णाकासभ्बासक्रत्तं वदन्ति व्याधिं वेद्याः कण्ठश्युण्डीति नाख् ॥ ४५९४।॥ तुण्डिकेरीमाह- कोथः शूलस्तोदृक्ाहप्रपाकी पागुक्ताभ्यां तुण्डिकेरी मत्य तु। धुषमाह- शोथस्तन्धो रो हितस्तालुदेशे ज्ञेयो रक्तात्स शुषो रुग्ञ्वर श्च॥४५ क च्छषपमाह- कूमोत्सन्नां वेदनः शीघजन्मा रोगो ज्ञेयः कच्छपः श्छेष्मणा तु ४ अबुदमाह- [जक विंश्षत्यधिकशततमस्तरङ्गः] बहवद्योगतरद्गेणी ९ । 4.4 पद्याकारं तालुमध्ये तु रोधं वियाद्रक्तादबदं परोक्तलिङ्गम्‌ ॥४६१ मांससघावमाह- दुष्टं भास नीरुजं तालुमध्ये कण्छात्स्थूलं मांसरसषातमाहु; १ पुप्पुटमाह- -अरस्थिरः कोलटनिमः कफेन मेदोयुक्तः पुष्णुटस्तालुदेशे ९ ४७ ४ ताट्पाकमाह- शो थोऽत्य्थं दीर्यते तालुमध्यं श्वासश्चोज्स्तालशोषोऽनिलेस्थः १ पित्तं कुर्यात्पाकमत्यथवोर तादन्पेवं ताद्ुपाकं वदन्ति ॥ ४८ ॥ इति तालुमताः । अथ कृण्ठमवाः- रोहिणीमाह- गटेऽनिलः पित्तकषटौ तु मितौ परदष्य मांसं च तथेव शोणित १ गलोपसंरोधकरेस्तथाऽङ्ङ्कुरे- निहन्त्यस्नन्व्याधिरियं हि रोहिणी ॥ ४९ ॥ जिह्वासमन्तादघ्रशवेदनास्तु मांसाङ्कुराः कण्ठनिरोधनाः स्युः । सा रोहिणी वातक्कता प्रदिष्टा वातास्मकोपद्रवगाढयुक्ता ॥ +° ॥ स्षिभोदधमा स्षिप्रविदाहपाका तीबज्वरा पत्तिनिमित्तजा स्यात्‌ । दोतोनिसेषिन्यचटोन्नता च स्थिराद्करा या कफस मवा सा५५१॥ गम्भीरपाङ्छिन्यनिवार्यंवी्या जिदोषटिङ्गाञ्जितयोत्थिता तु \ स्फोटे श्विता प्तिसमानणिङ्क साध्या प्रदिष्टा रुधिरास्मिका तु ॥ ५२॥ साऽऽ्या जिदोषजा हन्ति यहात्कफसमुदधवा । पञ्चाहाव्यित्तसंम्रता सप्ताहात्पव नोत्थिता ॥ ५५३ ॥ कृण्ठशाल्कमाह- कोलास्थिमाजः कफसंमधो यो अन्धिर्मटे कण्टकयुक मूतः ! खरः स्थिरः शखनिपातसाध्यस्तं कण्टशालकमिति ुबान्त\\५४॥ 4.1 -; जिमलछमड्विरविता-[अष्टविंशत्यभिकशततमस्तरहः अधिजिहमाह- जिह्लाथरूपः श्वयथुः कफान्तु जिह्लोपरिश्टादपि रक्तमिभात्‌। ज्ञेयोऽधिजिह्वः खल रोग एष विकषंयेदागतपाकमेनम्‌ ॥ ५९ ॥ वट पबाह- वलास एवाऽऽ्यतयुन्नतं च यन्थि करोत्यन्नगतिं निवार्य +. तं स्वंथेवाप्रतिवायंवीर्यं विवजनीयं बटयं वदन्ति ॥ ५५६ ॥ वटखाससज्ञकमाह- गलोपरोधं कुरुतः परवृद्धौ श्टेष्मानिलो भ्वाससुजोपपन्नम्‌ । ममच्छिदृं दुस्तरमेनमाहूर्बलटास सन्तं प्नेपुणा विकारम्‌ ॥ ५७ & एकव्न्द्म्‌ाह€- वुक्तेन्न तोऽन्तःश्वयशथुः सदाह सकण्डुरोऽपाक्यथदु्रुश्च १ नान्ैकव॒न्दः परिक्पीत्यतेऽसो व्याधिबेलासक्षतजपसूतः ॥ ५८ ॥ बुन्द माह- सयुल्चतं वृत्तममन्दद्ग्हं तीषज्वर वन्दसमुद्ाहरन्ति । तच्चापि पिचक्षतजप्रकोपाज्जेयं सतोदं पवनात्मकं तु।।५९॥ शतचघ्रीमाह- खर्तिर्धना कण्ठनिरोधिनी य चिताऽतिमाञ्चं पिशितप्ररोहेः । क अनेकरुक्प्राणडरी जिदोषाज्ज्ञेया शतघ्नी त॒ कतचिरूपा ॥ ६० ॥ गिटायुमाह- यन्थिगंले त्वामलटकास्थिमाच्नः स्थिरोऽल्परुग्यः कफरक्तमूतिः ॥ संलक्ष्यते सक्तमिवाशनं च स राखसाध्यस्तु गिटायुसंज्ञः ॥ ६१ ॥ गलविदधिमाह- स्वं गदं व्याप्य समुस्थितो यः शोथो रुजो य्न वसन्ति स्वाः । स स्वदाषो गट विव्राधिस्त तस्येव तुल्यः खलु सर्वजस्य ॥ ६२॥ [जष्टार्िश्यलयधिकशततमस्तरङ्कः] बुहद्यो गतरदङ्किणी १ ४९ = ह गृलख[वमाह- को थो महानन्नजलटावरोधी तीवज्वरो वायुगतेनिहन्ता । (क्षि, किदे, = (क, कफेन जातो रुधिरान्वितेन गठे गलो घस्त्व भिधीयते सः ॥६३॥ स्वरम यस्ताम्यमानः श्वसिति प्रसक्तं भिन्नस्वरः डाष्कविमरूकण्ठः १ क फोपाद्ग्धेष्व निलायनेषु ज्ञेयः सतोदृः भ्वसनास्स्वरघ्नः ॥ ६४ ॥ मासतानमाह- प्रतानवान्यः भ्वयशथः सुकष्टो गलोपरोधं कुरुते कमेण । स मांसतानः कयितोऽवटम्बी पराणप्रणुत्सर्वकरतो विकारः ॥ ६५५ ॥ विदारीमाह- सदाहतोव्‌ः भ्वयश्युः सताञ्नमन्तर्मटे पतिविज्ञीणमांसम्‌ 1 पित्तेन विदयाद्रद्ने विदारीं पार्भ्व विशेषतस तु येन होते ॥ ६६ ॥ इति कण्ठगताः । अथ सर्वमुखरोगनिदानम्‌- स्फोटे सतोदैर्वदनं समन्ताद्यस्याऽऽचितं सर्वसरः स वातात्‌ । रक्तैः सदाहेः पिटिकेः सपीति्यस्याऽऽचितं चापि स पिच्तकोपात्‌द्ा अवेद्नैः कण्ड्युतैः सवर्णैर्यस्याऽऽचितं चपि स वे कफेन \. रक्तेन पित्तोदित एक एव केशथिसखदिषश्टो सुखपाकरोगः ॥ &< ध ओष्ठप्रकोपे वर्ज्याः स्यर्मासरक्तचिदोषजाः \ दन्तमूले तु वर्ज्यो तु चिखिङ्कगतिसोषिरो ॥ ६९ ॥ अआ्ान्वयनषह्‌ दन्तेषु च न सिध्यन्ति इयावदाठनमखनाः । जिह्ा गतेष्वटासस्त॒ ताटन्येष्वञंदं तथा ॥ ७० ॥ स्वरघ्नो बलयो चन्दो बलासः सविदारिकः) गछीघो मसितानश्च शतघ्नी रोहिणी गे ॥ ८७२१ ॥ असाध्याः कीतिता द्येते रोगा नव दोव ठु । तेषु चापि क्छियां वैद्यः प्रत्याख्याय समाचरेत्‌ ॥ ५७२॥ इति सर्वमुखरोगनिदानम्‌ । ग, व्वेरषः ख । ~ द) लिमल मड विरविता-[अषटापेरात्यधिकशततमस्तङक) 7 कि, = कन ओष्ठरोगापकमः- सेह स्तिथोष्णान्परिषेकटेपान्छतस्य पानं रसमोजनं च । अभ्यखनस्वेद्नटेपनं तदोष्ठे विद्ध्यात्पवनामिमूते ॥ ७३ ॥ प्तं घुतं सजेरसं ससिक्थं रास्नागुडं सेन्धवगेरिकं च । पक्त्वा समांशं दङानच्छदुपनां व्वग्भेदहन्तु बणरोपणं च ॥ ७४॥ राट मधूच्छिष्टगुडेन पक्के तें घृतं वा विनिहन्ति लेपाव्‌ । त्वक्तोद्‌ पारुष्यरुजोऽधरस्य पूयासखसंछ्रावम पि भरस्य ॥ ७५ ॥ वेधं शिराणां वमनं विरेकं तिक्तस्य पानं रसभोजनं च । शी तान्प्रदेहान्परिषेचनं च पित्तोपसुषष्वधरेषु कुर्यात्‌ ॥ ७& ५ रक्त पित्तोपवातोत्थाओ्लोकाभिरूपा चरेत्‌ । ओशामयानव हिता पित्तविद्रधिसष्क्रिया ॥ ७७ ॥ शिरोविरेचनं धूमः स्वेदः कवलटधारणम्‌ ५ हूते रक्ते भयो क्तव्यमोाष्ठपाके -कषतात्मके ॥'७८ ॥ शरिदोषजे वाऽप्यथ दुष्टमांससमद्धवेऽप्योष्ठगदे प्रशस्ता १ रक्तछ्ुतेश्वानु हितः परेपस्त्व क्पथ्चकस्यातिभृद्कुतस्य ॥ ७९ ॥ पियङ्गुः्चिफलालोधचुणं पक्रेऽधरे हितम्‌ भद्धिन्ने श्ीणंमासि च किंवा अेष्ठामशधुक्जम्‌ + -<० ॥ इत्योष्ठरोगोपक्रमः १ अथ दन्तरोगोपकमः- शीतादेऽखघ्ुतिं कृत्वा कुयांहुण्ड्षधतररणम्‌ । द्यण्ठीपपटकक्राथः कवोष्णेश्च युहुभहः । <१ 1 दन्तम्रटसमुत्थेषु दृन्तोत्थेषु गदेषु च । रक्तमोश्षं परहसन्ति जलोकालाबुशुङ्ककेः ॥ ८२ ४ दन्तपुष्पुटके शस्ता सदा कफहरी किया । दन्तवेषठे विधिः कायो रक्तापित्तनिबर्हणः ॥ -< ३ ५ वेद भ॑ऽपङ्कशे चेव तथा पारेद्रे गदे । साषिरद्धितये रक्तखतेः पश्चाखश्ञस्यते ॥ <४ ५ सुस्ताभियङ्कःविफलावासालोधणएनर्नवाः 1 भनिष्काथ्य तत्कषायेण कोष्णे नाऽऽस्ये विधारणम्‌ ।॥ ८५॥ (आ ,% ग, त्वद्मेदः > न्‌. <स्ताविडङजिर । [अ्ट्विंशत्यधिकशततमस्तरङ्गः। बुहद्योगतरद्धिन्णी । > द, करस्करस्थुलजीरक्षछश्ण्टीकटन्नटः । मूच पशबाहेट पः शस्तः रोथरुजापहः ॥ <& ॥ दृन्तरागेषु स्वेषु शास्ता वातहरो बिधिः ४ घक्रतेटं कवोष्णं च शस्तं कवलटधारणे ॥ ८७ ॥। दष्टं दार्वीं लोधमन्दं समङ्खा पाठा एतेक्ता तेजनी पीतिका च! एषां चरणं घषश्माश्चु दिजानां रक्तखावं हन्ति कण्डं रुजं च ॥ <.) इति कुष्टादिचुणम्‌ । _ अथ जातीपत्रादिचृणंम्‌- जातीपच्पननंवागजकणाकोरण्टकषं वचा द्युण्ठीं कीष्यहरीतक्भति च समं श्टक्ष्णं भरः वर्णयेत्‌ ४ लचख्चुण वदने ध्रुतं किजयतें दागन्ध्यदन्तव्यथां चाश्चट्य त्वमातेवणन्बयश्चुरुक्रण्डक्रामेव्यापदुः ॥ <९ ए इति जतीपज्ादिचुर्णमः . अथ कणायं चुणम्‌- कणासिन्धूत्यजरणचूणं तण व्यपोहति घर्षणाहन्तचाच्वल्यव्यथाङ्पेथास्सखवान्‌ ४.९ ठ्ा इति कणाद्यं चणम्‌ 1 अथ जीरकादिचूणम्‌- जरणटवणयथ्याशाल्मटीकण्टकाना- मनुदिनमनुष्रष्टं दन्तमृटेषु चणम्‌ \ वणदरणरुगसखशध्ावचाञ्वल्यश्ोथा- नपनयति विवस्वानन्धकारानिवाऽऽछ्य ॥ ९११५. इन्ति जीरकादिचूर्णंम्‌ । अथ भदमस्तादिगरी- मदमुस्तामयान्याषविडङ्कारिष्टपलवेः ¶ मोमूत् पिदेशंरिकां छा याद्युष्कां भकल्पयेक ॥ ९२ ॥ तमं निधाय अखे स्वप्याचटदहन्तातुरो नरः नातः पस्तरं किकिच्रलटदन्तस्य मेषजम्र्‌. ५ सर ४ इन्ि मव्रमुस्तादिगुटी ६ ८५५२ चिमलमडविरचिता- [अषटाविंराल्ययिकदाततमःतरङग] = क द अथ दशमृल्यादितेकघुते- दशप्रटीकषायेण तेलं वा घुतमेव वा । जन + _ क ॐ ॥ र, $ अ विपक्तं केवरं ङास्तं सक्षाद्रं दन्तचालने ॥ ९४ ॥ कराले दन्तहर्षं च कापाल्यां सषिरद्ये । गण्डूष धारणाह्छेपात्पानान्नस्याच शास्यते ॥ ९९५ ॥ इति दक्षामूल्यादितेटघते । अथ लोधायं तेखम्‌- नाङीवणहरं कर्मं दन्तनाडीषठुं कारयेत्‌ । यहन्तम धि जायत नाङीइन्तं तमुद्धरेत्‌ ॥ ९६ ॥ छिच्वा मांसानि शख्ेण यद्यन्यः स्यान्न चोपारि। उद्धते त्रत्तरे दन्ते शोणितं संस्वत्यति ॥ २७ ॥ रक्तामियोगात्पूवाक्ता घोरा रोगा मवन्ति हि । चट मप्युत्तरं दन्तमतो नापहरेद्धिषक्छ ।॥ २८ ॥ शोधयित्वा हरेचापि क्षारेण ज्वलनेन वा । गतिं हिनस्ति हन्व स्थि दङाने समुपस्थितम्‌ ॥ ९९ ॥ तस्मात्समटं दशनम॒द्धरेद्धयमस्थि च) लोभखादिरमज्जिष्ठायष्टचाह्वेश्वापि साधितम्‌ ॥ १००॥ तट संशाधन इन्याहन्तनाडी गतिं कमात्‌ ॥ इति टलोधाद्यं तेटम्‌ \ अय सहचरकथः- कोष्णं सहचरक्राथं खदिरक्षोदसयतम्‌ । अ ४ क कन + § धरत्वाऽऽस्येन सहं न्ति तद्यथाशोथविद्रधीन्‌ ॥ १ ॥ इति सहचरक्राथः । अथ सहाचरायं तेटम्‌- तुलां धृतां नालसहाचरस्य दोणाम्मसा संश्रपयेयथावत्‌ । पूत्वा चतुमागुतेऽज तैलं पचेच्छनेरर्धपटप्रमाणैः ॥ २॥ कल्करनन्ताखदिराररेमदजम्बराश्नयष्टीमधुकोत्पलानाम्‌ । तत्तेखमास्येन धृतं कवोष्णं स्थर्यं द्विजानां प्वेदधाति सद्यः ॥३॥ इति सहाचराद्यं तैलम्‌ । [अ्टाविंशत्यधिकरदाततमस्तरङ्गः) बृहद्यो गतरङ्धिनणी । ५ फलटान्यम्लानि शीताम्बु रूश्चान्न दन्तधावनम्‌ । तथाऽतिकाठिनं मक्ष्य इन्तरोभे विवर्जयेत्‌ ॥ 2 ॥ इति दन्तरो गोपक्मः । अथ जिह्ारामोपकमः- जिह्वागतविकाराणां शस्तं शोणितमोक्षणम्‌ । ततोऽम॒ताकणानिम्बकटकाकवलो हितः ॥ ५ ॥ काञ्चनारत्वचः क्राथः प्रातरास्ये धुतः खखः । कुयात्सखदिरो जिदह्वाद्रणोन्मलनं म॒हः ।॥ & ॥ नवे जिह्वालटसेऽप्येवं तं त॒ शखेण न स्पृशेत्‌ । उन्नम्य जिहुामाक्ृशं बडिशिनाधिजह्िकामर्‌ ॥ ७ ४ छेदयेन्मण्डलागेण तीक्ष्णोष्णेघंषणा दिनि । इति वाग्महात्‌ १ उपजिहां सम्रिख्य क्षारेण प्रतिसारयेत्त ॥ < शिरोविरेकगण्डुषधूमेरेनासुपाचरेत्‌ । व्यो षक्षारामयावद्धिचूणंमेतत्पसारणम्‌ \ ९ ॥ उपजिहूापर्ञान्त्य्थं तेटं वा तेः परशास्यते 1 इति जिह्वारोगोपक्रमः । अथ ताद्रोगोपकमः- युङ्यात्कफहरं शुण्डया रसगण्ड्षधारणे ५ ११०५ कुष्ठोषणवचासिन्घुकणापाठापुवेः समः सक्ोदेभिषजा कार्यं गलद्ाण्ड्याः भघषेणम्‌ \) ११ ५ छेदयेदयुक्तितो बुद्धं खमिषगगलद्चाण्डकाम्‌ । मण्डलायेण जिह्लाया उपरिषशतस्लम्बिनाम्‌ ।\ १२॥। अत्यादानात्घवेद्रक्त सनिमेत्तान्घ्रयेत वा । हीनादानान्धकेच्छोथाो ठछालटाच्रावों अचमस्तथा ॥\ १३ ॥। तस्माद्वेयः भरयत्नेन तां छिच्वैन क्रम चरेत्‌ । सक्षौवेव्योषसिन्धुत्थेस्तद्वणं भरतिसारयेत्‌ ॥ १४ \॥। गलटज्ञण्डी कश्ामं याति क्ञीक्षीरावेखेपता १ तुण्डिकेय शुवे र्मे सचाते तादुपुप्युरे ॥ १५ ॥ ८५१७ चिमलछमडविरचित्ता-[अश्टविंशत्यधिकदाततमस्तरङ्ः तष एव विधिः कार्यो किशेषः शख्रकमंणि ४ ताटुषाके तु कर्तव्यं बिधानं पित्तनाशनम्‌ ॥. १६ ॥ इति ताटुरोम्योपक्मः । अथ गररोगोपकमः- साध्यानां रोष्दिणीनां तु ष्हेतं शोणितमोक्षणम्‌ १ छदने धूमपानं च गण्डूषो नस्यकमं च । १७ ।। तथाऽन्तबाद्यतः स्विन्नां बातरोंह्िणिकां लिखेत्‌ ॥ अङ्खन्ल्यग्रेण ङखेण नखायेणाथ वा भिषक ॥ १८ ॥ बातजां तां गते रक्ते ठवणेः परतिसारयेत्‌ । सुखोष्णान्स्नेहकवलान्फच्चमूलाम्बुनाऽथ वः ॥ १९ ॥ क्रत्वा मुहूर्तं स्थित्वाऽथ वातघ्नं पथ्यमाचरेत्‌ । वेल्ाव्य पित्तसंमूतां सिताक्षोदमियङ्गुभिः ॥ १२० यषयेलटोधपत्तङ्केः कवलः कथितेति । उपाचरेदेवमेवें परत्याख्यायाञखसंमवाम्‌ ॥ २४ ॥ अङ्खगरधघूमकदटुाभेः कप््जां भतिसारयेत्‌ । भ्वेताविडङ्खनद्ा्वाषु तेटं सिद्धं ससेन्धवम्‌ ॥ २२ ॥ नस्यकमणि दातव्य कवलं तु कफोच्छये । 1वेन्नाव्य कण्ठशाटुक साधयेन्तृण्डिकेरिवत्‌ ॥ २३५ एककालं यवान्न च सुर्ात सिग्धमल्पशः उपजिह्वकव चापि साधयेद्‌ धिजिह्वकम्‌ ॥ २२४ ॥ उश्षम्य {जह्वामाक्रष्य बडिशोनाप्थेजिह्वकम्‌ । छद यन्मण्डलामेण तीक्ष्णोष्णेरोषधेः पनः ॥ २५ ॥ यषयेदेकनन्द्‌ तु विसखाव्याथ किधर्षयेत्‌ + गेलायुं चापि राखेण साधयेत्तेश्व घ्षयेत्‌ ॥ २६ ॥ अममज पक्त. च छेद्सेदट किद्‌ धिम्‌ । कण्ठरोगेष्वसख्खोक्षस्तीक््णेरनस्याङ्िकिम च ॥ २७ ॥ धाने क्राथः हितो निम्बदार्वीन्दज शिवाक्रतः हरातक्भकष्पयो वा हतोऽ क्षोदसयुतः ॥ २८ ॥ पाठा रसान मूवां तेजादह्वेति खचर्णितम्‌ १ -स्मव इत पतरातभ्यं कण्ठरोगे भिषङ्मतभू ४ २९. ॥४ {जष्टविंद्षत्यधिकश्चततमस्तरङ्गः] बुहद्ोगतरङ्किणी ३ ८५५५९ गृहधूमो यवक्षारः पाठाव्योषरसाश्नम्‌ । तेजोह्लात्चिकलारोधं विजकश्चेति चुणंकम्‌ श १३० ष सक्षौद्रं धारयेदास्ये गलरोंगहरं परम्‌ । कालकं नभम तच्चूर्णं दन्तास्यगढरागनुतव्‌ ॥ १ ५ इति कालकं चणम्‌ 1 अथ पीतकं चणेम्‌- भनशशिला यवक्षासे हरितालं ससेन्धवम्‌ दार्बीचवक््चेति संचुण्यं माक्षिकेण समन्वितम्‌ ॥ ६२ मर्तं घुतमण्डेन कण्ठरोगेषु धारयेत्‌ १ मुखरोगेषु च भ्र्ठं पातकं नामतः स्मरत 1 ३२॥ इसि पीतकं चूष्यम्‌ \ अथ तेजोावत्यादिमुटिका- तेजोवतीं दारुनिक्ां सकरष्णां याजं ताक्ष्यभिर च पाडाम्‌ १ क्षेण कर्याद्रिकां सुखेन तयं धारयेत्सवंग््ठामयश्नीम्‌ ५ २४ ५ इति तेजोचतत्याद्गुरिका । इवि गलखेगोथक्रमः अथ सर्वैमखपाकचिकित्सा- वातसवंसरं तुरण लवणः भतिसारयेत्‌ १ तैलं वातहरः सिद्धं ष्हेतं कवलनस्ययोः 1 ३५ ५ {चेत्तात सर्वसरे कार्यः पित्तहरो विधिः \ परतिसर्णगङ्षधुमा संङणोधनएनि च ॥ ३६ ॥ कफालमके स्वसरे कमं छुयात्कफापर्हम्‌ । इति धर्वांपक्रमः ६ अथ पच्चपद्धवकबायः- मुखपाके शिरावेधः शिरः काथविरेचनम्‌ ॥ ३७ ॥ घतप्नचमधुश्छीरेधुमेश्च कवलग्रहः १ मुखपाक हरं मूयो जातीपन्नस्य चर्वणम्‌ 1 २८ ॥ जातीपन्नाग्रताद्धाश्षायासद्ार्वीफल जिकेः ४ क्राथः श्षोद्रयुतः शीतो गण्डूषान्मुखपाक जित्‌ ॥ ३९ ४ १ ग, ° रसे मूतं खः । ८५६ जिम मद्र विरचिता- [अष्टा विंशत्याधेकशततमस्तश्ष] क्रष्णजीरकक्षेन्र यव चवण तस्ञ्यहात्‌ । मुखपाकबणक्टेददो गन्ध्यमुपशाम्याते ॥ १४० ॥ परटोटनिम्बजम्ब्वाच्नमालतीनां तु पटवः करतः क्राथः प्रयोक्तव्यो भुखपाकस्य धावने ॥ ४१ ॥ इति पञ्चपलवकषाथः । अथ सपच्छदादिकाथः- सप्तच्छदोकपीरपटोटभस्ताहरीतकीतिक्तकरोहिणीभिः । यष्टयाहरह्नदम चन्दनैश्च क्राथ पिबेरपाकहरं मुखस्य ॥ ४२॥ इति सप्तच्छद दिकराथः अथ पटोखादिक्राथः पटोलह्याण्टाचिषटावेशालटा- अयन्तितिक्ताह्निशयतानाम्‌ 1 पीतः कषायो मधुना निहन्ति सुखे स्थितश्चाऽऽस्यगद्‌ानशेषान्‌ ॥ ४३ ॥ इति पटोलादिक्ाथः । अथ खदिरादिगटिका- खदिरस्य तलां तोयद्रोणे पक्त्वाऽश्टशेषिते । जातीकोजोन्दुयूपाङ्खनचातुज।तम्रगाण्डजंः ॥ ४४ ॥ पथक्रर्षंमितेः पिश्मटयित्वा चणोपमाम्‌ । गटीं करत्वा मखे धत्वा तां निहन्त्याखलान्गदान्‌ । जिह्वोष्ठदृन्तवदनगलतालुसम॒द्धवान ॥ ४५ ५ इति खद्रादिगुरिका। कुषेलटवालुकेटा समधुकधान्याकयशिमधुकबटा । हरति मुखपातिगन्धं रसोनमदिरातिगन्धं च ॥ ४६॥ ताम्बखमभ्यस्थितचर्णकेन दग्धं मखं यस्य भवेत्कथ चित्‌ । तेटेन गण्डषमस वेदध्यादम्लारनटेन पनः पुनवां ॥ ४५७॥ जातीदलेलामधमात्लृङ्खपओेः सटाज्यंतपिप्पटछीकेः क्र ताऽवटेहः छरुते नराणां कण्ठे ध्वनिं किन्नरनांदतुल्यम्‌ ॥४८॥ १ क, “न्दुपुगाच चाः । [एकोनरिशशदधिकदाततमस्तरङ्गः] बृहदयोगतरङ्किणीं । &५,७ मियङ्ककाश्मीरककोलमनज्नाह्धीबेरकेश्वन्द न मागयुक्तैः । रकि खे, [७ - कदो ९ कि [दिय कः [वेधुच्ते ~~ षिषः भ्ररेपो विहितो खस्य द्युति शशाङ्गादधिकां विधत्ते १ ४९ इति श्रीयोगतरङ्किण्यां मुखरोगनिदानचिकित्साकथनं नामाष्टा- विंशत्यधिकशततमस्तरङ्गः । ९२८ ॥ अयैक्छोनचिरदेधिकदाततमस्तरङ्ः 1 = विभ ( क अथ क्णरोगनिदानम्‌- खंमीरणेः श्रो गतोऽन्यथा चरन्‌ समन्ततः द्ूटमतीव कणंयोः । करोति दकोषेश्च यथास्वमावुतः स कर्णश्चूटः कथितो दुराचरः ॥ १॥ के ह्‌ कणनादमह- कर्ण भोजस्थिते वाते शृणोति विंविधान्स्वंराय्‌ 1 नेरीश्दङ्गनशङ्खानां कणेनादः स उच्यते धै २॥ ९ बाधियमाह- ॥ > < | यदा शब्दवहं वायुः भोजमाब्रत्य तिष्ठाति । छाद्धश्छेष्मान्वितो वाऽपि बाधियं तेन जाय॑ते १५२४ भ कणब्षवडमाह- वायुः पिक्षादिभिर्क्तो वेएावोषोपमस्व्नम्‌ 1 कसेति कर्णयोः श्वेडं क्ण॑क्षवेडः स कौीतितः ॥ ४॥ ९. ॐ कणसस्विमाईद रिसोमिध।तादथ वा निमज्जनतो जकपपाकाद्थ काऽपि विव्रषेः । सवे द्धि पयं ्रवणोऽनिलार्दितः स कर्णंसंखाव इति भ्रदिटः ॥ ५41 कर्णगधथकमाह~- मारुतः कफसं युक्तः कर्णकण्ड्ं करोति च । पित्तोपरशोषितः श्छेष्मा जायते कणंगूथकः ॥ & ॥ + ` कि ~ ८५८ जिमलछमड विरविता-[एकोनश्निराद्धिकराततमस्तशङ्गः ] -कणप्रतिनाहमाह- स कर्णगथो दृवतों यदम गतो विलापितो घाणभ्ुखं प्रपद्यते । तदा स कर्णप्रतिनाहसं्तितो मवेद्धिकारः गशेरसोऽर्धमेदकृत्‌ १५ किंमिकमंमाह- यवा तु म॒रछन्त्यथ वाऽपि जन्तवः सजन्त्यपत्यान्यथ घाऽपि मस्थिकाः 1 तद्शनस्वाच्छ्वणो #*निरुष्यते भिषग्मिरुक्तः क्िमिक्णं इत्ययम्‌ 1 < ४ कर्णगतकीटटक्षणमाह- पतङ्गः क्तपद्यश्च कणंस्रोतः परविश्य हि ६ अरतिं व्याद्खलटत्वं च भ्रा कुवन्ति वेदनाम्‌ ॥ २१ कर्णो निस्तुयते यस्य तथा फुरणपुरायते 1 कीटे चरति रुक्तीवा निष्पन्द मन्ववेद्मा ।॥ १०॥ सषताभिधातजमाह- क्षतामिघातप्रमवस्तु विद्रधिमवेत्तथा दोधक्रतः परः पुनः । सरक्तपीतारूणमसखमासरकवेतप्रतोद धूमायनकाह वोषधाव्‌ ॥ १९१ ॥ पतिक्णकमाह- कणंपाकस्तु पिंत्तन कोथविद्केदक्ृ्धवेत ॥ कर्ण विद्रधिपाकाद्रा जायते वाम्डपरणात ॥ १९२॥ पयं स्रवति वा पतिं स ज्ञेयः पूतिकर्णकः । कर्णक्षोथाददाकश्ासि जानीयादुक्तटक्षणेः ५॥ १३ ॥ वातादिजन्यस्रावमाह- नादोऽतिरुक्कणंमटस्य शोषः सावस्तनुश्वाऽऽखवणं च वातात्‌ । शोथः सरागो दरणं विदाहः सापत्तपुतिस्रवणं च पित्तात्‌ ॥ १४ ॥ # क. " स्यतं इति पाठान्तरम्‌ । १ य, ^ते वायुप्‌०। [एकोना राद्धिक्छशततमस्वरङ्ः] बच्ोगतसङ्धिणी. ४ ८५५९ वेश्ुत्यकण्ड स्थिरो थयुक्त- क्विग्धः छतिः श्टेष्ममवां च नीसक्रु\ सवक्णि रूपाणि तु संनिपातात्‌- स्धवश्च तज्ाधिकदोषवर्णः.॥ १५ ॥ अथ कणंपालिगताः- परिपोटकमाह- स्योकुमायां चिरोत्सृषटे सहसाभिपरवधिते । कर्ण पाल्या. मवेच्छोथः सरुजः परिपोटक्यन्‌ ॥ १६ ॥ कूुष्णारुण्गनि मस्तम्धः स वातात्परिपोटकः । उस्पातमाह- युवांमरणसंयोगात्ताडनादघर्षणादपि ॥ १७॥ शोथः पाल्या, मवेच्छयावो दाहपाकर्जान्वितः । रुक्ताः वा रक्तपिच्ाम्यामुत्पातः स गदो मतः ॥ १८ ॥ उन्मन्थकमाह- कं दलादर्धयतः पाल्यां. वायुः प्रकुप्यति! कफः संगृह्य कुरुते शोफ स्तब्धं सवेद्नम्‌ । १९ ॥ उन्भन्यकः- सं विज्ञेयो विक्रारः कफवातवजः ४ दुवि दों षृम्‌ह- संवध्यमाने, दुर्धिद्ध कण्ड्दाहरुजान्दितः.॥ २० ॥ शोफो मवति पाकश्च जिदोषो दुःखवर्धनः \.- पारेलेहिनमाद- कफासुक्क्रमयः कृद्धाः स्षपामा विसर्पिणः ।॥४ २९४ कृर्वन्ति पाल्यां, पिटिक्यः कण्डदाहरुजान्विताः.। कासुच्किमिस्पेमृताः सविसपास्तु ताः कमात्‌ \ २२५४ खिहेयुः सकट. पादि परटदहीति स स्प्ूतः ४ इतिःकणंरोगनिदानम्‌ । रिगदिकित क कनि सा अथ. कणरागाचकत्ा- क्णमुठे कर्णंनादे बाधियें क्ष्वेड एव चः २३ ५ % क, ^भदे चकं । द क, कण्टको + & ६० सिमहटमहविस्विता- [एकोना शद्धिकराततमस्तरङ्) चतुर्णामपि रोगाणां सामान्यं मेषजं विदुः) लिग्धं वातहरैः छेः स्विन्नं चापि पिरेचयेत्‌ । ४ ५ म्ुक्तोपरि हितं सपिबेस्तिकमं च पूजितम्‌ । न अथ खहतेकम्‌- अश्व्स्थपन्नखष्छे त॒ तिधाय ब्हुपचकम्‌ ॥ २५५ ॥। अङ्गारपर्णं तेल क्ते विद्ध्याच्छषण्योपरि । तन्तैटं खवते तस्मात्ख्छादङ्खारतापितात ॥ २६ ॥ तत्प्राप्तं भ्रवणस्रोतः सद्यो गृह्णाति वेदनाम्‌ । इति खलतेलम्‌ । अथ हिङूभ्वायं तेटम्‌-- शृज्गबेररसं क्षोदं सेन्धवं तेखमेव च । कदुष्णं क्णंयोर्धार्यं कर्णपीडापहं परम्‌ ।। २.७५ अकस्य पं परिणामपीतं घतेन लिप्तं शिखिना च तप्तम्‌ । आपीड्य तोयं श्रवणे निषिक्तं निहन्ति श्यकं बहुकेदेनं च।॥। २८ ॥) हुतञ्च जि परितप्त चिद्ाज्येन टिघ्ात्‌ करतलपरिपि्ाद्रूटसेष्टण्डपचात्‌ । गलितममलमम्मः ्रोजयो्यस्तमस्तं गमयति प्रथुपीडां गुलमप्यञसेव ।॥ २९ ॥ तीवजश्लुरप्तुरे कणे सशब्दे छद्‌वाहिनि । छागसूजं परशंसन्ति कोष्णं सेन्धवसंयुतम्‌ः ॥ ३० ॥ हिङ्गतम्ब्ुरुद्युण्टीभिः सिद्धं तें तु साषंपम्‌ । कणञूले पणादे वा ब।(धिरयंऽपि हितं मतम्‌ ।\ ३१ ॥ इति हिङ्ग्बायं तेटम्‌ । अथापामा्गतैलम्‌-- अप्ममागक्ष्मरजलटे तत्करुतकल्केनः साधितं तिल जम्‌ । अपहरति कणनादं बाधिर्य चापि पूरणतः ॥ ३२ ५ इत्यपामार्गतेटम्‌ । -कन्ि+ ग. (्ठेकीरापर॥ २ गश. "छाटवद्टसे२ } एकोनर्रंशदधिकशरतत्तमस्तरज्गः] बहद्योगतर ङ्किर्ण। \ ६१ अथ करलतातेरम्‌-- सिद्धं मूलतया तैलं साषपं मन्द्वदिना \ तस्य परणमाच्रेण कणंनाडी प्ररूणम्याति \॥ २३. ।४ इति मूटतातेलम्‌ । अथ शम्बृकतेरम्‌- शम्बकस्य त॒ मांसेन कटतेटं विपापचितम्‌ \ तस्य परणमाच्रेण कणेनाडी प्राम्यतिं \\ २४ \\ इति शम्ब्रकतेलम्‌ । अथ्‌ चत्वारि तलानि उप्त्दकसयविर्तकसो माश्जनमूलकस्वरसाः मधुतटसेन्धवयुताः प्रथगुक्ताः कुणगुलहराः ५ २५ ॥ तटं काखिकबीजपरकरसक्षोद्रेः समः यत स्यात्क्षोद्रादेकशि्मूटकदूर्टीकन्दद्रवेवा समम्‌ । द्यण्ठीत॒म्बरुहिङ्खगभिः शतमपि स्यात्कणश्युलापहं | सिद्धं विल्बगरेण साजपयसा मूत्रेण बाधियाजत्‌ ५२३६॥ इति चत्वारि तेटानि । अथ क्षारतडछम- हिङग्धस्ददारूमिसि मूलक मस्सभ्रज- त्वकष्षारसिन्धुरुचकोद्धिद शि विश्वः । सस्वजिकाविडवचाखनमतुटुङ्ग रम्भारसेः समधु सूक्तमिद्‌ं विपक्रम्‌ \\ ३५७ ५ तटं प्रसिद्धमिति तच्छ्बणामयघ्नं कर्णप्रणादबधिरत्वहरं नराणाम्‌ । श्ुभस्तकश्रवणाष्कुटिकान्तराख- शटलापहं चरकसुश्चुतप्राजत च्‌ ॥ २<। 1 इति क्षारतेटम्‌ । अथ मधसक्म्‌-ः जम्बीराणां फलरसः प्रस्थेकः कुडवाान्मतम्‌ । मादिं तज दातव्यं पिप्पली च पटानन्मता ॥ ३९ ॥ 9 कृ, (दिमितः १मा ८६२ चिमलमडविरविता-[ एकोन्य्रादथिक्रशततमस्तरङग घत माण्डे निधाथेतद्धान्यराश्चो विधारयेत्‌ । मासेन तज्नातरसं मधुसक्तं परजायते ॥ ४० 4 इदि मधुषुचछम्‌ । ॥ अथदीपिका तेलम्‌- महतः पञ्चमूलस्य कण्ण्डान्यष्टाङ्कन्लानि च । क्षोमेणाऽऽवे्टय संसिच्य तेठेनाऽऽदीपयेत्ततः ॥ ४१ ॥ यें च्यवते तेभ्यः सुखोष्णं तस्योजयेत्‌ । करोति दीपिकतिले सयो ग्रह्णाति वेदनाम्‌ ॥ ४२॥ ति दीरिकपतेटम्‌ । अथ समूवरफेनचु्णम्‌- सपुदफेनबुर्णैः जु न्यस्तं भवणसतच्चये ४, एयस्रवं गणं समन््रं इन्ति धकान्तभिर्का्चमान्‌ ॥ ४२॥ इति समुदफेन चूर्णम्‌ \ अथ विषयोगः- गोभूजेण विषे बहा सुक अथणे क्षिपेत्‌ । सद्य एष इवः शालः कण्डुः पीडा द शाक्तयति 0 ४४। दति किषयोगः । अथ शद्धायो गुख्ण॒टुः- खजः स्दान्मार्वकं यावसावत्सेस्थापयेदककय्‌ । अवेदनेऽच माज्ाण्पं तेदाद्यं स्थापयेच्छतम्‌ ॥ ४५॥ वक्षजानुकरावत्यं निभिषोन्मेष एववा । छन्धाक्षरदयोखारो यावन्मा्ामितिस्त्वियम्‌ ॥ ४६ ॥ रान्नासृतेरण्डयुराह्वविभ्वं तुल्यं पुरेण।पविसुष्य खादेत्‌ । वातामये कणंशिरोगके च नद्धीव्रणे च्पि मंदरे च ॥ ४५७॥ इति रान्नाद्या गुग्गुलुः । अथ प्चकषायः- कणीप्रक्षाटने शस्ते कक्ोेष्णं सुरमीजलम्‌ ॥ पथ्यामटकमखिषाटोध्रतिन्दुकवाश्च वा ॥ ४८ ॥ इति पञ्चकषायः । % ग, "जक्षाकः ॥ (एकानार््रशदधिकशततमस्तरङ्गः) बुहद्यो गतरद्किणी ॥ ८६९ अथ $ष्ठायं तेलम्‌- जातीपञज्रसे तेटं विपक्त प्रूतिकर्णजित । किवी रसाश्जनं नारीस्तन्यचुष्ट तद्थंक्रत्‌ ॥ ४९ ॥ ङद्िङ्गुव चादारुशताह्वविश्वसेन्धवे ६ । पतिकणापहं तैलं बस्तमूत्रेण सधितम्‌ ।॥\ ५० ४ इति कुशाद्यं तेखम्‌ । अथ गन्धकतटठम्‌~ चूर्णेन गन्धकशिश्ारजनी मकेन वस्वंशकेन कषटुतेटपलाषश्टकं च ॥ धन्रपश्ररसदुल्यमिवं बिषकषै नडी जयेचिरमवामपि कर्णजतोप्‌ ॥ ५११४ इसि गस्धकतेलम्‌ ४ भथ योभत्रयद- वार्ताकभूमद्ने्ो था सार्धपोऽव्यय तादने ह भोमूश्च पिष भवलि भिहितं किमिदु्जकेव ॥ ५२॥ प्ते कणक्कमौ योगश यम्‌ १ अथ कमिकर्णं योगवचत्टयभ्‌- शू्थांथर्तकस्वरसं रसं वा सिन्तुधारिजमर । शाङ्गी मूलतोयं वा ॐयुषणं वाऽपि चूर्णितम्‌ " ५३ ॥ एते योगास्तु चत्वारः पूरणाएत्करमिकणेके क क्रमी न्निर्मूखयन्त्याछ्य शातपद्यसपादेकान्‌ ॥ ५४ ४ © कर क इति कमिकर्णे योगचतुष्टयम्‌ ॥ अथ रूमिकणयोगः- हटखिरविमक्ते एकीक्रत्य बुधो गाल्येद्हटे श्चुण्णो । वसनेन तद्रसेन अवणे परिपूरयन्डलं युक्त्या ॥ “५९ ॥ कर्णजलौका नियतं करमिकीटपिपीटिकास्तथाऽन्ये ऽणि ॥ निपतन्ति निरवज्ञेषाः कारण्डाश्वापि सण्डस्थाः ४ ५६ ॥ इति कृमिकर्णं योगः १ ८६४ जिम मड विंरविता-[एकोनन्नशदधिकराततमत्तक्ग) अथ कणंमखहरणोपायः- प्रक्ेय धीमांस्तैटेन प्रविलाप्य च शोधनः । कर्णगुथं त॒ मतिमान्मिषग्जह्याच्छलाकया ॥ ५७॥ इति क्णमटहरणोपएयः । अथ कर्णंभरतीनाहे कियामाह- अथ कर्णप्रतीनाहे खंहस्वेदो प्रयोजयेत्‌ । क ततो विरिच्छष्शोरसः क्या भोक्ता समाचरेत्‌ ॥ «< | [नषधमाह- बाधिर्यं बालंवद्द्रोतस्थं सहजं चापि वजयेतं । खानं शीताम्बपानं च मश्चनं चापि वर्जयेत ॥ ५२१ ति कणंरोगचिकित्सा । क क्कि = कि अथ कणेपाटियेगवचिकिस्सा- अथ शतावरींतेकम्‌- पाटीसंशोषणे कर्याद्रातकर्णरुजंः च्तियाम्‌ । स्वेदयेद्यत्नतस्तां तु -स्विन्लां संबर्धयेच्छनेः ॥ ६० ॥ भाहिषनवनीतयतं सप्ताहं धान्यराशिपर्ुषितम्‌ । नवभ्साटेकन्दचण कबद्धकर कणपाटठलानाम्‌ ॥ &१ ॥ शा तावरीवाजिगन्धापयस्यैरण्डबीजकतेः । तें विपक्ते सक्षीरं घाठीनां पुषिक्कत्परप्र्‌ । £ २ ॥ इति शातावरीतेटम्‌ । अथ जवकवनायतलम-~ नीत्वा ऽस्त परिपोंट च चन्दिकां च परयत्नतः । कल्केन जीवनीयेन तें पयसि पाचयेत्‌ ॥ ६२ ॥ आनूपमांखक्ाथेन पाङिपोषणवर्धमम्‌ । इति जीवनीयतेटम्‌ । अथ जीवन्त्यायं तेरम्‌- शीतेटं पेजलोका मिः क्णत्पात्तसपाष्वरेत्‌ ॥। ६४ ॥ जीवन्त्या -चाभ्वगन्धाकबाक्‌चीबीजसेन्धवेः । टिनीङरसाभ्यां च गोधाकङ्वसान्वितम्‌ ॥ ६५ ॥ [्विदादधिकदात्तमस्तरन्गः] बहद्योगतरङ्कि्णी ॥ ट्द्थु पक्तं तेटं तद्म्यङ्खगदुन्मन्थं नाङ्येदधुवम्‌ ! इति जीवन्त्यां तटम्‌ । दुःखव धनक †सेक्त्वा जम्न्बाम्राश्वत्थपञ्रजेः ॥ ६६ ॥ काथेस्तेटेन सुशिग्धं तच्च॒र्णेश्चावधटयेत्‌ । बहुङो गोमयेस्तप्तं स्वेदितं परिटेपितम्‌ ।! ६५७ ॥ धनसार; समाचिम्पदजामत्रेण कल्कितेः । कणपाल्यामया येऽन्ये यथास्वं तानुपा चरेत्‌ ।! ६८ ॥ इति कणपालिचिकित्सा । इति श्रीयोगतरङ्किण्यां कर्णसेगनिदानचिकित्साकथनं नाभेकोन- तनिशद्धिकशततमस्तरङ्कः ।। १२९. । अथ रअिद्ादधिकशततमस्तरङ्गः 1 अथ नाक्षारोगोपकमः- आनह्यते यस्य विश्ुष्यते च प्रद्कियते धृप्यति चेव नासा । न वेत्ति यो गन्धरसांश्च जन्त्जष्टं व्यवस्येत्तमपीनसेन ॥ १ ॥ त चानिलन्छेष्ममवं विकारं बुयात्मतिश्यायसमानलिङ्कम्‌ ४ पुतिनास्षमाह- दोषेविदग्धेर्भटतालटमले संर्मा्तों यस्य समीरणस्तु ॥ २ ॥ निरेति पूतिभ्ंखनासिकाम्यां त पूतिनासं प्रवद्रन्त रोंगम्र्‌ 8 नासकपाकमाह- घाणाभितं पित्तमखूषि कुयाद्यस्मिन्विकारे बलवांश्च पाकः ३१ तं नासिकापाकमिति व्यवस्येद्धिकदकोथावपि चाकिमाच्मर । पूयरक्तमाह- देविर्विवग्वैरथ वाऽपि जन्तोछंलारदेशोेऽमिहतस्य तेस्तेः ॥ ४ ॥ नासा ख्वरेत्पुयमसण्विमिभ्रं तं पयरक्तं प्रवदन्ति रोय्र्‌ । स्वथमाह ्ाणाभिते मर्मणि संपदुष्टो यस्यानिलो नासिकाया निरेवि॥। <॥ कफानुयातो बहुशोऽतिन्लब्दस्तं रोगमाह्ुः क्षवथुं विधिज्ञाः % ग. पद्रथः? । । 8 3 4 ८६६ चिम मडविरविता-~ [त्रिराद्धिकशततमस्तरङ्गः क्षवथुभेदमाह- तीक्ष्णोपयोगाद्तिजिधघतो वा भावात्कदूनकनिरीक्षणाष्का ॥ ई ॥ सुजा दि भिबां तरूणास्थिममंण्युद्श्वा टितेऽन्यः क्षवथुर्भिरेवि १ भिशाथमाह- भ्रश्यते नासिकयेव यस्य सान्द्रो विद्ग्यो लवणः कणस्तु। ७ भाक्संचितो मूधनि पित्ततत्ते तं भ्रशथुं रागमुद्ग्डरन्ति ३ दी घमाह- णे श्रुशं दाहस्मन्विते तु विनिःसरेद्‌धूम इवेह वायु ॥ ८ चै नाखा प्रदीप्तेव च यस्य जन्तोव्याधिं तुतं दौप्तमुदाहरन्ति १ भतीनाहमह- उच्छासमागं तु कपरः सवातो सन्ध्यासखतीनाहञुवाहरेचम्‌ ॥ २ ॥ सविमह- ध्राणाद्‌घनः पीतासिेतस्तनुवां दोषः खवेत्स्ावसमदाहरेचम्‌ १ न्य [सापारशरषिमाह- आआणाभते स्रोतशंसखे मारुतेन गादं पतत्रे परिद्योषिति च। ऊ च्द्रहाच्छ्रसदूध्वमधश्च जन्तुयस्मन्स नास्रापारेश्लाष *डक्तःच६१०॥ आआमपानस्षमह- िरोगुरुत्वभरुचिनांसाखावस्तजुस्वरः क्षामः छवत्यतोऽमीक्ष्ममामपीनसटक्षणम्‌ ॥ २१ ॥ आमाटङ्गगान्वतः श्लेष्मा चनः खेष निमज्जति । स्वरवथ्यावेदश्युद्धश्च परिपक्रस्य लक्षणम्‌ ॥ १२॥ नात्शयासमाह- संधारणाजी णस्जोतिमाष्यक्रो धरतुवैषम्यशिसेमितापैः । पजागरातस्वपनाम्बुशीतेरवरयया मेश्ुनबाष्वैशोकेः ॥ १३ ॥ * उक्त इत्वस्याग्र अयं मन्थो ग. पुस्तके--सर्वात्मकार्बुद्माह-- दोषे्चिभिन्तेः प्रथगेकराध्य करपालथार्रासि तथेव ज्ञो षम्‌ । पारक्यसिदद्धं तमबेक्ष्य नाऽपि स्बरात्मकं सप्तधमर्वदं स्थात्‌ ४ ९ सरू एवास्याऽऽवरयकन्वेऽप्यङन्धत्वात्पत्यन्तराभावाचाधो निर्दिष्ट. + १ क, 'ध्पद्धेकैः । [निकदधिकशततमस्तरङ्गः] बुहद्योमतरद्गिणीं ६ <६९. संस्त्यानदीषे शिस्सि प्रवृद्धो वायुः भतिरयायसुकीरयेन्तु ॥ पुवरूपमाह- चयं गतममूधितु मारुतादयः पथक्‌ समस्ताश्च तथेव रोणिक्मः ॥ १४ ॥ क्ष्यमाना विविधः पक्येषनेस्ततः प्रतिर्यायकरा मवषन्ति हि । क्षवप्रव॒त्तिः शिरसऽतिपूर्णता तथाऽङ्कमर्दः परिहृषटरोमता उपद्रवाश्चाप्यपरे प्रुथग्विधा सुणां परतिडवाय पुरःसराः स्छृताः॥ १५४ वातजप्रतिश्यायमाद- आनद्धा पिहेत नासा तनुञ्ावप्रसेशिनी । गठताल्वोहशोषश्च निस्तोदः ङ्कयास्तद्ए ॥ १६ ५ मवेर्स्वरोपघातश्च परतिडयायेऽनिलात्मके । पित्िजप्रतिश्यायमाह- ङष्णः सपीतकः सावो घाणास्खवति पैत्तिके ॥ १५७१ क कनि कि कशो ऽतिपाण्डुः संतप्तो मवेदुष्णाभिपीडिंतः । सधुममभिं सहस्रा क्मतीव स मानवः ॥ १८ ॥\ कफजपरतिश्यायमाह- ष्णात्कफङ्कते श्वेतः कफष्वेतः प्रवर्तते । श्युक्ावमासः शुनको भवेहुरुशिरा नरः ॥ १९ ५४ संनिषातजप्रतिश्यायमाह- मटताल्बोष्ठशिस्सां कण्डभिरतिपीडितः \ भत्वा भूत्वा परतिरयायो योऽकस्मात्सप्रवतते ॥ २० ॥ संपक्तो वाऽप्यपक्ो कवा स सर्वप्रमवः स्मरतः । सिङ्खग कि चेव सर्वेषां पीनसनां च सकवंजे 1 २१९॥ कछसव्पववमष्ट्‌ प्रङ्केद्यते पुननासा पुनश्च परिष्युष्यदि) पुनरानल्यते काऽपि पुनर्विंनियते तथा ।५ २९२ ५ निन्वासश्वातिदुर्गन्धिरनरो गन्धं न वेत्ति च । एवं दु्टप्रतिङ्यायं जानी यात्कृच्छरसाधनम्‌ ५ २२११ १ म, व्दयोषैः चिः ६ > ग. दया + ८८६८ चिमलमङ्विरविता- जिादधिकराततमस्तरङ्गः] असाध्यत्वमाह- रक्तजे तु भतिश्याये रक्तसावः प्रवर्तते । ताम्नाक्चषश्च मवेजनन्तुरुरोघातपपीडितः ॥ २४ ॥! दुगन्धोच्छवासवदना नरो गन्धान्न वेत्ति सः। सर्वं एव प्रतिश्याय नरस्याप्रातिकारिणः । २५ घ दुष्टतां सान्ति कालेन तदाऽसाध्या मबन्ति च । मन्ति चाच कृमयः खवेताः सिग्धास्तथाऽणवः ॥ २६ ॥ क्रुमिजों यः हिरोरोगस्तुल्यं तेनास्य लक्षणम्‌ । बाधियंमान्ध्यमूकत्वं योरांश्च नयनामयान्‌ ॥ २७ ॥ शोषाथिसाद्कासाङ्ीन्द्धाः छुर्वन्ति पनसाः । अबुदं सप्तधा शोथाश्चत्वारोऽशश्चतुर्विधम्‌ \\ २८ ॥ चतुर्विधं रक्त पित्तमुक्तं घाणेऽपि तद्धिदुः \ इति नासारांगनिदानम्‌ । अथ चिकित्सा सर्वषु पीनसेष्वादो निवातागारगो मवेत्‌ ॥ २९ ॥ शिरसोऽम्यखनं स्वेदनस्यक टवम्ल मोजनैः । घुतपानेश्च वमनेयथा सम्यक्समाचरेद्‌ ।॥ ३० ॥ पञ्मू्टाशुतं क्षीरं किंवा स्याचिजकोऽमया । सापशंडो विडङ्कथ्च यूषः पीनसशान्तये ॥ ३१ ॥ क अथ गृडायो योगः- गृडमरिचवषि मिश्रं पीतमाश्चु प्रकामं हरति दधि नरगणां पीनसं दुर्भिवारम्‌ । यदि तु सघतमन्नं श्टक्ष्णगोधरूमचुर्ठौः क 4 क क्रतम पहरतेऽसो तव्छुतोऽस्यावकाराः ।। ३२ ॥ इति गडाद्यो योगः । क्त क अथ मरिचादियागः- स्वेषु स्वकां पीनसरोगेषु जातमाजरेषु । मरचगुडेन च दभा मुीत नरः छख ट मते ॥ ३६ ॥ इति मरिचावियोगः व्िश्चद्धिकड्चततमस्वरङ्गः॥ बहद्योगतरङ्धिणी १ ८६९२. अथ वि्रकादिगदी- कटुचिकं वि्कातेत्तिडीकं ताटीसपच्रं चविकाम्टसंज्ञम्‌ १ विचुर्णित जीरकचूणयुक्तमेटात्व चातत्स॒रमीङक्तं च । मिध पुराणेन गुडेन दृद्ात्तत्पीनसनां परिपाचनार्थम्‌ \॥ ३४ ४ इति विच्रकादिगुटी । अथ कटूफलादिचुर्णं काथश्च- कटफलरं शुङ्गबेरं च पिष्पटी मरिचानि च, सटी पुष्करमूलं च मार्गी मधुरसा वरा ॥ ३५६) अमया कृष्णलवणं शङ्खी ककटकस्य च । पतच्चूर्णं वरं परोक्तं काथो वा मूच्रमुरछितः॥ ३६ \ पीनसे स्वरभेदे च तमके सहटींमके । सं निपातेऽनिलटकूपे कासे श्वासे च शस्यते !\ ३७ ।१ इति कट्फलादिचूर्णं काथश्य । अथ पाठा्यं तेलम्‌- अपीनसे परतिनस्ये च जन्तोः खेहस्वेदो छर्दनं संखनं च । हिते मवेद्छघु तीक्ष्णं च मुक्तमुष्णं तोयं ध्रूमपानं च कायम्‌ ॥\ दा क फघ्चमन्नं वार्ताकं कुटस्थाठकिमुद्रजाः। यूषाः ससेन्धवव्योषाः शस्ताश्चोष्णास्त्व्पीनसे \\ ३५ ॥। कलिङ्कःदिङूगमरिचलाक्षासुरसकटूफलेः \ कृष्णोयाशिद्यजन्तु्वैरवपीडस्तु पीनसे \\ ४० ५। पाटठाद्विरजनीमूवां पिप्पली जातिपछ्छवेः । दन्त्या च तें सिद्धं स्यान्न स्यार्सम्यगपीनसे \\ ४१ ॥ इति पाठाद्यं तेटम्‌ । अथ सजांदिकषायो घृतं च- सजौञ्जनोदुम्बरवत्सकानां त्वचां कषायेः पारेधावनेन ॥ कषायकल्कैरपि चैभिरेव सिद्ध घतं घाण्केपाकनाशचि ॥ ४२१४ इति स्जादिकषायो धूत च । पीनसादि अथ षु- नासावनहे कतैब्यं पानं गव्यस्य सर्पिषः ४ ४२५ ७ जिमलटमडषिरचिता-~ [तिशदधिकरशततपस्तर ङ्ग} नासास्रावे घधाणयोरचूणंमक्तं नाख्याऽन्देयं येऽवपीडाश्च पथ्याः १ तीक्ष्णान्धूमान्देवदावंथिकामभ्थां मासं चाऽऽजं पथ्यमजा ऽऽ न्ति ॥ ५४ ।४ इति पानसादिषु । अथ व्याप्रीतेटम्‌- व्याघीदन्तीवचाशिग्ञखरसाव्योषसिन्धुजेः सिद्धं तें नसि र्षिं पूतिनासागदापहम्‌ ५ ४५५४ इति व्याघ्रीतेटम्‌ १ अथ रियतेलम्‌- शियुरसिंदही निद्खुम्मानां बीजैः सष्योषसतेन्धवैः । बिल्वपञ्नरसे सिद्धं तेल स्यात्पूतिनस्युत्‌ ॥ ४६ ॥ इति शिय्तलम्‌ । धत गुग्भुद्ुमिभस्य काषत्थस्य प्रयत्नतः । धूमं क्षवथुरोगन्नं भश्थयुघ्नं च निर्दिशेत्‌ । ४५.॥ द्ुण्ठीङ्ष्टकणाबिल्वद्राक्चाकल्ककषायवत्‌ । तें पक्छमथाऽऽज्यं वा नस्यातक्षवथनाक्ञनम्‌ ॥ ४८ ॥ नस्य हितं निम्बरसाखनाभ्यां दीपे रिरस्स्वेदनमत्पशस्त । नस्ये करते क्षीरजलावसेकाञ्न्शंसन्ति अखीत च मद्धय॒षेः ॥ ४९. नासास्रावेऽतिनस्यानि तीक्ष्णदन्यस्य कशर्पयेत्‌ । नासाशोषे क्षारपानं ससित च परशस्यते ॥ ५० ॥ अथ भतिश्यायपरतीकारः- भरतिश्यायेषु सर्वषु गहं वातविवर्जितम्‌ । घसख्ेण गुरुणोष्णेन शिरसो वेष्टनं हितम्‌ ॥ ५१ ॥ विडङ्ग सेन्धवं हिङ्खः गुग्गल्यं समनःशिलाम्‌ । भावेरयाये व चायुक्त शक्त्या धमं पिवेन्नरः 1 ५५२ ।४ भातरयायेषु सशिरःपीडषु नवसागरम्‌ । समानक कएचूर्णं सुष्मं संचूर्ण्य नहु य॑म्‌ ।५ ५३ ध गुशामा्रं तु तच्चृणं नस्यं प्रधमनं चरेत्‌ \ नरहयन्त्यनेन नस्येन प्रतिदयायशिरोरुजः ॥ ५ ॥ सषचं चुणमाधाय वाससा पोटलटीकृतम्‌ । कारवीं बखबद्धां वा परतिहयायमपोहति ॥ ५५ सटीतामटकीव्योषचुणं सर्पिगंडान्वितम्‌ । हरेद घोरं प्र तिङ्यायं पाश्वहृद स्तिद्युलनुत्‌ ।! ५६ ॥ इति सखस्याद्यं चणम्‌ ! अथ चिच्रकहरीतकी- ुततेखसमायुक्त सक्कुधूमं पिबेन्नरः । स धुमः स्यात्मतिश्यायकासाहेक्ताहरः परः ॥ 4५ प्रतिश्याये पिबेद्धूमं स्वग च समायुतम्‌ । चातुजातकचूर्णं वा घेयं वा कृष्णजीरकम्‌ ॥ ५& ॥ णुटपक्त जयापचं तें सैन्धवसंयुतम्‌ । भतिर्यायेषु सर्वेषु शीखितं परमोषधम्‌ ५ ५९ ॥ पिप्पल्यः शियुबीजानि विडङ्कमारेचानिं च । अवपीडः प्रशस्तोऽयं प्रतिश्यायनिवारणे ॥ &० ॥ शिरसोऽम्यश्नैः स्वेदैनस्येमंन्दाल्पमोजनेः । वमनैर्घतपानैश्च तान्यथास्वसमुपाचरेत्‌ ॥ ६१ ॥ कृमिश्ना ये क्रमाः भोक्तास्तान्वे करमिषु योजयेत्‌ । धावनानि कमिन्नानि भेषजानि च बुद्धिमान्‌ ५ ६२५ रक्त पित्तानि शोथाश्च तथाऽश्ास्यकुदानि च । नासिकायां स्युरेतेषां स्वं स्वं छयांचिकित्सितम्‌ ॥ ६९ ॥ गृहशधरमकणादारुक्षारनक्ताद्वसेन्धवेः । सिद्धं ल्िखरिबीजेश्वे तेटं नासाशेसे हितम्‌ ॥ ६४ ॥ चत्वायंच्च शतानि चिजकजटायुक्पञ्वम्रटास्ता- धाच्ीणामुदकार्मणेखिभिरपां कोणेन च क्राथयेत्‌ १ पादस्ये कथने गुडस्य च तुलां पथ्याठकेनान्वितां पक्त्वाऽस्मिज्डरातसशीतठे तु मश्ुनः पस्थाधमच्छ क्षिपेत्‌ ॥६५॥ ्योषस्य जिखगन्धिकस्य च पलटान्यञेव षट्‌ भष्षिपेत्‌ क्षारस्यार्भपटं रसायनमिदं संसेव्यते सवदा । १ क. “स्थैः कटूवम्लमो ` । ८७२ चिमह्भटविरवित-~ [एकर्थिशदधिकशततमत्तरङग] सोषभ्वासनटाप्रव्तिवमशथश्श्छेऽ्मप्रतिरहयायिभिः श्वीणोरःक्षतदहिक्तिमेः कफशिरोरुग्मिः पनशासिभिः॥ ६६॥ इति विच्रकहरीतक्ी । अथ िङ्ग्वादितेटम्‌- हिङ्गन््याोषावेडङ्गःकटफटवचारुक्ती *क्ष्णगन्धायते- लाक्षाश्वेतपुनर्नंवाङुटजजेः पुष्पोदधवेः सोरभेः १ इत्याभेः कटुतेलमेतद्नले मन्द्‌ सप्रे गतं पातं नासिकया यथाविधि मवेन्नासामयिभ्योा हितम्‌ ॥ ६७॥ इति हिङग्वादितेटम्‌ । अयुक्तान्नासिकारोगानिह वाताङिटक्चषणेः । ज्ञात्वा भिषगुपाचय।यथास्वं सुसमाहितः ५ ६&< ॥ इति श्रीयोगतरङ्किण्यं नासारोगचिकित्साकथनं नाम तिङ्ाद्धिकङततमस्तरङ्गः ॥ १३० ॥ अथेकच्चि चदाधेकश्चत तमस्तरक्कः ॥ अथ नेतरोगनिदानम्‌- उष्णाभतप्तस्य जटभवेाददुरेक्षणात्स्वप्राबेपर्ययाच्च । स्वदाद्रजाधुमानेषेवणाच छेदंविवाताद्वमनातियोगात्‌ ॥ १५ दवान्नपानाद्ातेसवनाच बिण्मचश्युक्रानिटनियहाच \ भसक्तसराद्नशोककोपाच्छरःमितापादतिमद्यपानात्‌ ॥ २॥ तथा ऋतूनां च विपर्ययेण शाभमिघातादतिमैशथनाज । बाष्पय्हात्सुरूमानिरीक्षणाच नेते विकाराञनयन्ति कोषाः॥ ३॥ वातात्वत्तात्कपादक्तादमिष्यन्दश्चतव्िधः भायेण जायते घोरः सर्धनेजामयाकरः ॥ ४ ॥ त[तजाककारानाह- 1नस्तादूनस्तम्मनरामहषसकोचपारुष्याशेरोमेतापाः। विदुष्कमावः शिशिराश्चता च वातामिपन्चे नयने मवन्ति ॥५॥ निनि # कृ. सोभाज्ञननाम । जिनाति भक ॥ क, दषषेपार। [एकत्र शदधिकदाततमस्तरङ्गः) बहद्योगतराङ्कणी ८ अद पित्तजविकारानाह- द्ाप्रपाको श्ेश्ञिराभिनन्दा धूमायनं बाष्पसमच्छयश्च । उष्णाश्चुता पीतकनेन्रता च पित्ताभिपन्चे नयने मवल्ति ॥ ६ ॥ कृफ्ज्‌(वेकरमादहदः- उण्णा मिनन्का शुरुताऽक्षिशोकः कण्ड्कपदेहाव तिशीतता च ! सवो बहुः पिच्छट एव चापि कफाभिपन्ने नयने मवन्ति 1७४ रक्तजविकारानाह- ताभ्नाश्चुता लोहितनेचता च राज्य; समन्तादतिलोहिताभ्च । प्त्िस्य चिङ्भगनि च यानि तानि रक्तामिपन्ने नयने मवन्ति।!॥। तत्राधिमन्थदोषमाह- चु द्धेरेतेरभिष्यन्देनराणाम ङ्रियावताम्‌ } तावन्तस्त्वधिमन्थाः स्युर्नयने तीववेद्नाः । ९३४ उत्पाद्यत इवात्य्थं नें निर्मथ्यते तथा! शिरो वेडनां वियाद्‌ धिमन्थं स्वलक्षणैः ।1 १० ॥ दोषजटदषटिषातस्य नियमदेनान्याह- हन्याददुर्धि श्छेम्मिकः सप्तराचायोऽधीमन्थो रक्त जः पथ्चराजात्‌ ३ घट्ाजाद्वा वातिकों वै निहन्या न्मिथ्याचारात्पैत्तिकः सद्य एव ॥ ११।४ आमान्वितमाह- उदीर्णवेदनं नें रागजश्ोथसमन्वितम्‌ । चर्घनिस्तादनुटाश्चयक्तमामान्वितं ददुः 1 १२१ पक्रदाोषमाह- मन्दवेद्नता कण्डूः संरम्माश्चुपरश्षान्तता । पभरसन्नवणता चाक्ष्णोः संपक्घ ठोषमाद्रित्‌ । १२॥ नेत्रपाकमाह- कण्डुपदेहाश्चुयुतः पक्रोदुम्बरसंनिमः । सरम्मी पच्यते यस्तु नेच्रपाकः स शोथजः ६ शो फटी नानि लिद्भुननि नज्रषाके त्वशाथज । १८ ॥। ५४ = मह महा वेराचेता~ (एकव्रिंषादधिकशततमस्तक्] डतापेमन्थरोगमाह- उपेक्षणाद्क्षि यदाऽधेमन्थो वाताक्मकः सादयति प्रसह्य । सजाभिरुय्ाभिरसाभ्य एष हताव्वेमन्यः खलु नाम सेगः ॥१५॥ वातपययमाह- वारं वार च पयति श्चुवो नेते च मारुतः, रुजश्च विविधास्तीवाः स ज्ञेया वातपर्ययः ॥ १६ ॥ शुष्कने चपाकमाह- यत्करूणितं कारुणरूक्षवत्मं संदष्यवे चाऽऽविलदर्शनं च । दारुण वत्मतिबोधने च इाष्काक्षिपकोपहतं तदृ श्चि ॥ १७॥ अन्यतववातमाह~- यः इयावदुक्ण शिराहनुस्थ) मन्यागतो बवाऽप्यनिलोत्थितो वा । कथ।दज वे शुषि लोचने च तमन्यतोवातसुदाहरन्ति ॥ १८ ॥ अम्लध्युषितनेजमाह- शयावं लोहितपर्यन्तं सर्व चासि प्रपच्यते । सदाह शाथ सस्रावमम्लाध्युषितमम्टतः ॥ १९ ॥ शर त्पतनज्दाषमाह- अवद्ना वाऽप सचेद्ना वा यस्याक्षिराज्यो हि मवन्ि ताश्राः सुहचरज्यान्त च याः स तादुग्ग्याधिः शिरोत्पात इति पदिष्टः॥२०॥ माहा च्छरात्पात उपेक्षितस्तु जायत रोगः स शिराप्रहष॑ः त[च्र्षिमच्च खवति भगाढं तथा न शक्रोत्यभिवी सितुं च ॥ २१ ॥ दाति सर्वगताः अथ कव्णगताः- नमञ्मरूप तु मबाद्ध कृष्णे सूष्व विद्धं परतिमाति यद्वै । चवि सरनदुष्णमताव यच्च तत्सत्रणं जुक्रमुदाहरन्त्ि ।। २२॥ इटः समापन भवेन्न यञ्च न चावगादंन च संसवे । ्द्नवान च युग्मद्युक्तं न सिद्धिमायाति कदारिदेव ॥२३५ -सथन्वारमकं कषणा ष्णगर्तं स चोषं शाङ्कन्दद्चन्दप्रविमावमास्म्‌ +---- दायसाथ्चमतनुप्रकारामथाब्रणं साध्यतमं वदन्ति ॥ २४ ॥ [एकर््शद्धिकरशततमस्तरङ्गः) बहच्छो सतर ङ्गिणीं १ ८७ गम्भीरजातं बहे च छुक्रो चिरोत्थितं चापि विवर्जनीयम्‌ । विच्छिन्नमध्यं पिष्शितावुतं च चलं शिरासक्ष्ममह शिक ।। २५।४ द्विव्वगगतं लो हितमन्ततश्च चिरोच्थिलं चापि विवजनीयम््‌्‌ । उष्णाश्रुपातः पिटक च नेच यास्मिन्भवेन्यद्रनिभं च शक्रम्‌ २६ ५ तदप्थस्ाध्यं प्रवदन्ति केविदुन्यच्च यात्ित्तिरिपक्षतुल्यम्‌ । भ्वतः, समाक्रामप्ति सवतो हि दोषेण यस्यासितमण्डलं तु २७ तम्षिपाकाट्यम। क्षिक पं सवव्मकं वजय तठ्यमाह £ । अजापरीष्रतिमो रुजावान्संलोहिता कोहित पिच्छिलाश्रुः ।\२८॥४ विगृह्य कृष्णा प्रचय।ऽभ्युपेति तं चाजकाजताभ ति व्यवस्येत्‌ ॥\२५॥ इति क्भष्णगताः अथ रदष्टेगताः- प्रथमपटलटगतदोषजविकारानाह- भ्रथमे पटर दोषो यस्य इष्ट्यां व्यवस्थितः । अव्यक्तानि च रूपाणि कदाविद्यश्च परयति ४ ३० ।४ दितीयषदटगतदोषजविकारानाह- हरे भशं विह्वटव्वं द्वितीयं परं गते । जितींयपटखगतयोषजपिकारानाह- मिका मङकांश्चापि जमटकानि च परयति ौ† ३१ ॥ मण्डलानि पतकाश्च मरी चीन्ङुण्डलानि च । घरिपरवांश्च विविधान्वषंमञ्चतमासि च !1 २२ ५ दूरस्थानि च रूपाणि मन्यत स समोपतः । समीपस्थानि दुरे च देगा चरविभ्रमात्‌ \1\ ३२. यस्नकानरि त्यर्थ सूचीपाह्ं न पदय्ति 1 ऊध्वं पश्यति नाकस्ताक्तुवीयं पट्टं गते ॥ ३४ ५ चतर्थपटलगतदोषजविकारनाह- महान्त्यपि च॑ रूपामि छादितानीव च्वाम्बरेः $ कुर्णनासप्श्चि्दीनाकनि लिक्कत्पनि च परयति ५ द. ।6 यथादोष च रज्यत हेद्‌ षि बलीयसि \ अधस्थिते समीपस्थं करस्थे चोप रिस्थिते ॥ ३६ # क न्‌, वदन्यश्च ॥ मी सिमलमडविरवचिता- [एकत्रिशदधिकरशततमस्तरङ्ग पार््दस्थिते तथा शोषे पार्श्वस्थं नेव परयति } समन्ततः स्थिते दोपे संकटानि च परयति ॥ ३७ ॥ वुशिमध्यस्थिते दोषे स एकं मन्यते द्विधा । द्विधास्थिते जिधा पर्येद्रहुधा चानवस्थिते।। ३८ ॥ दोषे हस्या भित तिय॑ड्हद्‌धस्वं च परयति । तिमिराख्यः सवै दोषश्चतुर्थंपटद्ं गतः ॥ २९ ॥ लिङक्नाशमाद- यद्यप्युपेक्षमाणस्य चतुथपटलटं गतः । रुणद्धि सर्वता हिं लिङ्कनाक्षमतः परम्‌ ।। ४० ॥ छिङ्कनाशं मलः कुयच्छादयेद्हशिमण्डलम्‌ । अस्मिन्नपि तमोभूते नातिरूढे महागद ॥ ४१।। न्वा दित्यो सनक्षजावन्तरिक्षे च विद्युतः । निर्मलानि च तेजांसि भाजिष्णूनि च परयति ॥ ४२१४ स एव लिङ्ग नाशस्तु नीषटकाकाचसं्ञितः वातजदोषे रूपद्शनम्‌- वातेन चात्र रूपाणि अ्रमन्तीव स पश्यति ॥ ४३॥ जा विलान्परुणा मानि व्याविद्धानीव मानवः । पित्तजदोषे रूपदशनम्‌ पित्तेनाऽऽदित्यखथ्ोतजङ्ुक्रचापतडिद्णान्‌ ॥ ४४ ।। न्रस्यतश्चेव !शेखिनः सर्वं नीलं च. परयति । कफ जदोषे रूपदर्शनम्‌- गीरचामरमोराणे भ्वेताभ्रपरमितानमि च ॥ ४९५ ५ कफेन पर्थट्ूपाणि सिग्धानि च सितानि च । पर्येदस्क्ष्माण्यस्य्थं व्ये चेयाश्चसंपुवम्‌ ॥ ४६ ॥ सटिलपुकितानीष परिजाञ्यानि मानवः १ रक्तजदोषे रूपदशनम्‌- पर्येवक्तानि रक्तेन तमां सि विविधानि च |] ७ ससितान्येव कृष्णानि पींतान्पपि च मानवः । संनिपातजदोषे रूपदशनम्‌- संनिपातेन विल्ाणे -चिप्ततानि च पञ्यति ॥ ८ ॥ [एकत्रिदादभिश्तततमस्तरङ्गः) बृहद्योगतरङ्धिणी । <८\७.9 बहूधावा दिधा वाऽपि सवाण्येव समन्ततः) ही नाधिकाङ्गान्यथ वा ज्योतीष्याप च परयति ॥ ४२१) पित्तं खुयात्परिम्टायि मूते रक्ततेजसा । पीता दिशस्तु खोतमाङित्यमिव परयति ॥ ५० ॥ विकी्यमाणान्खद्योतेबुक्षास्तेजोभिरेव बा । षदविधरागलक्षणमाह- वक्ष्यामि षड्विधं रागेटिङ्कनाज्ञमतः परम्‌ ।\ «५१ 1! शागोऽख्णो मारुतजः प्रदिष्टो म्लायी च नीलश्च तयेव स्त्तित्‌। कफालत्तितः शोणितजस्तु रक्तः समस्तदवोषप्रमवो विचि्ः॥*२।। अरुणं मण्डल बुध्या स्थुटकाचारुणप्रमम्‌ \ परिम्टायिनि रोगे स्यान्म्टायि नीलं च मण्डलम्‌ ।},५३॥ कोषक्यात्स्वयं त्न कदाचित्स्याखद्शनम्‌ । अरुणं मण्डटं वाताचच्वलं परुषं तथा ५ ५४१ पित्तान्मण्डलटमानीदटं कास्यामं पातमव च । श्ट्धेषमणा बहलं च ्धं शङ्ककुन्देन्दुपण्ड्रम्‌ ।॥ ८ ॥ दलपद्मपटाशस्थः शुष्को बिन्दुरिवाम्मसः । श्द्यमाने तु नयने मण्डलं तद्धिसपंति ५ 4६ ॥\ प्रवालपड्मपन्नामं मण्डल शाोणिताव्मकम्‌ । हष्टेरागो मवेचित्रो लिङ्कनाशे चिदोषजे । यथास्दं कोषलिङ्गानि सर्वेष्वेव मवन्ति हि ॥ ५७ |] षद्रोगानाह- यथा नरः नित्तविद्ग्धदुशिः कफ़न चान्यस्त्वथ भूमदर्शी ॥ यो ह्वस्वजातो नकुलान्धता च गम्भीरसंज्ञा च तथव टेः ॥*<। वटलिङ्कनाशाः षडिमे च रागा हषट्याभ्रताः षट्‌च षडेव चा पि ॥ पित्तविदग्धदश्िमाह- पतिन देन विद्ग्धह टेः पाता वेद्यस्य नरस्य दिः ॥ ५९ ॥। पौतानि खषानि च मन्यते यः स वै नरः पितिविक्ग्धदुष्टिः । भ्रात्ते तुतीय पटलं तु दोषे दिवा न परसेन्निश्जि वीक्षते च ॥६०।४ स % च्‌, <तात्सुषष्णं -प ६ ७५७८ चरि मल मड विरचिता [ए८कनिरादयिकराततमस्तरङग | राच स शीतादुगृहीतहष्टिः पित्ताल्फमावादृ रि तानि पश्येत्‌ | न्टष्मविदग्धरष्टिमाह- तथा नरः श्टेष्मकिद्ग्धवरुरिस्तान्येव इाङ्कानि च मन्वते सः।। ६१॥ धिषु स्थितो यः पटछेषु दोषो नक्तान्भ्यमाष्पाद्यति भरसह्य । दिवा स सूर्यानुगदहीतहष्टिः परश्यत्स खूपाण कफाल्पमावात्‌ ॥ ६२५ धमदर्गिनमाह- क्षोकञ्वरायासशिराभितावेर स्याहत्ता यस्यः मरस्य हिः । धडा स्तथा परयति सव माकान्त धूमदृ्शीं ति मरः पदिष्टः॥ ६३॥ छ र्व जात्वमह- यो स्वजात्या दिवसेषु कृच्छर द्ध्स्वाणि रूपाणि ऋ तेन पश्येत्‌ + नकृलान्ध्यमाह- विद्योतते यस्य नरस्य हषटिरकोषाभिपन्ना नङ्कुलस्य यद्वत्‌ ॥ ६? ॥ वचिनाणि रूपाणि दिवा स पश्येत्छ वे विकारो नकुलान्ध्यसंज्ञः १ गस्भरसज्ञकमाह- हरिर्विरूपा श्वसनोपसुष्टा संकुच्यतेऽभ्यन्तरतस्तु याति ॥ ६५ ॥ रुजावगाढा च तम ्षिरोगं गम्मीरकेति पवदान्त तज्ज्ञाः । बाह्यो एुनद्र! विह संप्रदेष्टौ निभित्ततश्चाप्यनिमित्ततश्च ॥ ६६ ॥ निमित्ततस्तच्न शिरो भितापाज्ज्ञेयस्त्व भिष्यन्द्‌निदरनिः सः । विदीयते सोव्ति हीयते व च्रुणाममीचातहता चः हरि; ।। ६७ ॥ सुरार्पगन्धवमहोरगाणःं संदुर्शानेनापि च, मास्करस्य । हन्येत दुशिमंनुजस्य यस्य स लिङ्कनाशस्त्वनिमितसंज्ञः । तत्राक्षि विस्पष्टमिवावभाति वैद्र्थवणां विमला च दुष्टिः ।६८॥ इति दु्टिगताः । अथ शुक्डटमताः- भस्तारं तञ्चु विस्तीर्णं इथावं ररूनिभं सिते । सभ्बेतं दु दुक्लामं द्युक्ठे तद्रर्धते विरात्‌ ॥ ६९ । पद्या रुदर छाम यन्मांसं चवते सिते । प्थश्ह्‌।घमांसाम बहटं च यक्कामिभमू ॥ ७० ५ स्थिरं भसारे मांसाढ्य इाष्कं द्ाय्वमं पच्डमम्‌ ॥ ७? ॥ [दकनिदादधिकशततमस्तरङः] श्यो गतर द्गिणी । ङ्याथः स्युः पिशितनिमाश्च चिन्दबोये छा क्त्या मास्त्वासितसिताश्च शुक्तिसंज्ञाः । एका थः शशरूधिरोपमश्च ¦बन्दुः हक्रस्थो मवति तठज्ञु~+ वदन्ति \ ७२॥ श्टटेष्म मारुतकःपेन यच्छ्ङ्क मांसयुन्नतम्र । पिष्टवत्पिष्टकं प्वेद्धि मटलाक्तादशंसंनिमम्‌ ५ \७३॥ जाटलामः कठिनो महान्सरक्तः संतानः स्मरत इह जालसंज्ञितस्तु। दाक्टस्थाः सितपिटकाः हिराव्रता या- स्ता विद्याहसितसमीपजाः शिराजाः ४५ ५४ ४ कांस्यामोऽग्रदुरथ वारेबिन्दुकल्पी विज्ञेयो नयन सिते बलासङूपः ॥ ५७५ ॥ इति द्युद्ंगताः । अथ सथधिगताः-~ पक्रः कोथः संधिजो यः सतोदः सखवेत्पूयं स हि पूयाठसाख्यः। ्रम्थिनाहपो इषशिसंधावपाकी कण्ड्प्राया नारुजस्त्पनाहः ॥ ७६ ॥ गत्वा संधीनश्चुमार्भेण दोषाः कयः स्रावाह्टक्षणेः स्वैरुपेतान्‌ ॥ तं हि खावें नेजनाङ्ीति चक तस्या लिद्धंः कीतयिष्ये चलुधां ॥७७॥। पाकातस्संधो संस्वेद्यस्तु पूयं पूयाघ्ावः स गदः सवेजस्तु । श्वेतं सान्द्रं पिच्छिलं यः सवेत श्टेष्मच्रावोऽसा विकारो मतस्तु । रक्तास्रष्वः शागितोत्थो विकारः घवेदुष्णं तत्र रक्तं भरमूतैम्‌ । हरिदाभं नीलश्ष्णं जले वा पित्तात्स्रावः संखवेत्संधिमध्यात्‌ ॥ ८९ ॥ ताञ्च! तन्वी दाहश्यूलोपपन्ना ज्ञेया रक्तात्पवंगी वु तशोफा 1 जाता संधौ ्॒द्ककृष्णेऽलजी स्यात्तस्मिन्नेव ख्यापिता पू टिङ्कैः॥ < ०५ किमिं मन्थि वर्त्मनः पक्ष्मणश्च कण्डं छुयुंजंन्तवः सथिजाताः । नानारूपा वत्म॑श्ुक्ान्तसधो चरन्त्यन्तनेयनं दूषयन्तः ५ ८१ ॥ इति संधिर्गताः। अथ वत्मपक्ष्मजाः- आभ्यन्तरसुखी तान्ना बाह्यतो वत्मंनश्च या । सोत्सङ्गोत्सङ्गपिरका रक्तजा स्थूकण्ड्रा | ८२ \ ७२ €< © िमल् मड विरचिता- [एक्रिरदधिकशततमस्तरङक वर्त्मनः पिटका ध्माता भिद्यन्तेऽधः खवन्तिच। कम्मीककचीजसहश्लाः कुम्मिकाः सनिपातजाः ॥ ८३ ॥ साकिण्यः कण्डरा गव्यां रक्तस्पपसंनिमाः। रुजावस्यश्च पिटकाः पोथक््य इति संज्ञिताः ॥ <४ ॥ प्टिकाया खरा स्थूला सूष्ष्माभिरभिसंमूता वत्भस्था शक्रा नाम स रागा वत्मद्कुषकः ॥ < पवांरुबीजसहटक्षाः पिटका मन्दुवेद्नाः सूक्ष्माः खराश्च वत्मेस्थास्तवर्शोवत्मं कीर्तितम्‌ ॥ <६ ॥ दी वाङ्कुरः खरस्तन्ध। दारुणोऽभ्पन्तरोद्धवः व्याधिरेषाऽभि विख्यातः ्ष्काश्ा नाम नामतः ॥ <७॥ काहतोदवतीं ताभ्ना पप्टिकाया त्‌ वर्त्मजा । मद्री मन्दरुजा स्रक्ष्मा ज्ञेया साऽखननामिकःा ॥ << ॥ चत्मांपचीयते यस्य पिटकाभिः समन्ततः । सवणाभिः स्थिराभिश्च प्केययद्वृहटवत्मं तत्‌ ॥ ८९ ॥ कण्ड्मताऽल्पतोद्न वर्भशोथेन यो नरः । न सम छादयेद्स्सि भवेद्न्धः स वत्मनः ६ ९० ॥ सद्रल्पवेदनं ताञ्च यद्वत्मसममेव तत्‌ । अकस्माच मवेद्रक्तं 1केटन्नवत्मेते तद्विदुः ॥ ९१॥ क्टन्नं पनः पत्तयुत शोणितं विददहेयदा । ततः ङ्िन्नत्वमापन्चमुच्यत बत्मकद्ंमः ॥ ९२ ॥ वतमं यद्भाद्यतोऽन्तश्च इथवं श्युनं सवेद्नम्‌ । तदाहुः इयाववत्मति वत्मरोगवि्ारदाः ।। ९३ ॥ अरुज बाह्यतः शुनं वटमं यस्य नरस्य हि । प्रङ्किन्नवत्मं तद्धिदययाच्छ्िन्नमत्यथमन्ततः ॥ २४ ॥ यस्य धातान्यष्येतानि संनद्यन्ते पुनः पनः । वत्मन्यपारपक्रषणे चापरे ज्खेन्नवत्मं तत्‌ ॥ ९५ विमुक्तसथधि निश्येष्टं वत्मं यस्य निमील्यते + एतद्वातहतं नाम जानी यादस्षिप्चिन्तक्षः ॥ ९६ ॥ वर्मान्तरस्थं वेषमं यन्थिमूतमवेद्नम्‌ ६ आ चक्षाताब्खुदृमिते सरक्तमविलम््न्रितमर ॥ ९७ ॥ -ववमननय्यितिय > क. धिषव । २ क, हिष्ट | रकतिशद्धिकशततमस्तरङ्गः बहयोगतरङ्क्िणी । <) कद्टीना फूं पक्त घाज्ीफटरसं मधु ५ ७ ॥। ०२ जिमष्मह विरविता- [ षरूर्विशदधिकराततमस्तरङ्गः ] शकरासहहितं पेयं सोमधारणमुत्तमम्‌ । माषवूर्णं च मधुकं विवारीं मधु शर्कराम्‌ ॥<॥ पयसा पाथयेत्परातरपां धारणमुत्तमम्‌ । स एव सोमो रजसा सह मूञजेण च स्रवेत्‌ ॥९॥ तञजेलापच्वुर्णेन पाययेत्सह वारुणीम्‌ ! जटेनाऽऽमलकोबीजकल्क समधुराकरम्‌ ॥ १० ॥ पिषेहिनिन्नयेणेव भ्वेतप्रवुरनाङ्ञनम्‌ ! तक्रोदनादह्वाररता संपिबेन्नागकेसरम्‌ ॥ ११॥ यहु तक्रेण संपिष्ठं श्वेतप्रद्रनाक्नम्‌ । सोभमरोगे विर जाते स्रवेन्पू्रममीक्ष्णशः ॥ १२ ॥ मरच्रातीसारमिव्येवं तमाहूर्बटनाङानम्‌ । ताटकन्द्‌ च वरुणं खजर कदटीफलटम्‌ ॥ १३ ॥ पयसा पाययेस्रातरपां घारणमत्तमम्‌ । ताटकन्द्‌ं श्र खजुर मधुक च विदारिकाम्‌ ॥ १४॥ शकरां मधु ष्व प्राइ्य मू्ातीसारकं जयेत्‌ । वक्रमवंकमूटं त॒ संपिष्टं तण्ड़लम्बुना ॥ १५ ॥ परमातसमये पीतं जलटप्रहुरनाशनम्‌ । रजन्यावसुतापाटाकोष्ठं कारुकटञ्चयम्‌ । लेहयेन्मधुना साधं बहुम्‌ पनु षये ॥ १६ ॥ इति श्रीयोगतरङ्किण्यां सोमरोगनिदानचिकित्साकथनं नाम पश्चजिदाद्षिकङाततमस्तरङ्कः ॥ १२९ ॥ मथ षटून्निदादधिकदाततमश्तःरङ्कः + अथ नगाजनरूतयोगसारोकूखीदेषचिकित्ा- अथ खीणां भिये देषमभिधास्येसतु विधा । देवादद्क्षपुरुषात्सपल्न्यावृश्च जायते ॥ ₹ ॥ अस्यायमर्थः. वेवादिति । विरुद्धनक्षच्रपरिणामादिदोषात्स प्रथमत एव जायते + ˆ~ ~~~ ग्‌, न्रिफलाचुर्णपजेण पाः | (सपत्िदादधिकदाततमस्तरक्घः) बहद्यो गतरङ्किणी । ९०३ अदक्षपुरुषादिति । अषतुरासमर्थङुरुपद्ुत्सितालापदरिक्पुरुषसयोगा- हितीयः \ सपलन्यादेरिति । नानाप्रकाररवितकर्मा दिजनितस्ततीयो देषः स त्वनियतकणष्ठ एव जायते । तच्च प्रथमे विवाहकाटिक विधान द्धोमः कतव्य: । ततः प्रहोषार्धं मक्तपुत्तलिकाद्यं कृत्वा गन्धादिभिरम्यर्ख्य व्र॒तं पिधाय जीवकतूलव्तिकार्दपसहितवं श्ुक्टपुष्पमाल्यार्बितं कुश विन्यस्तं कोणेषु षवतुवेणध्वजयुक्तं तस्याः शख्याः संदक्षनीङ्कत्य चतुष्पथे स्थापयित्वा । (ञ्ह वी ऊुरुष्व स्वाहा इति वङावारं जपेत्ततः श्म संपद्यते । द्वितीये तु ठजाटुमृटेन गज मदान्वितेन कष रमिभितेनाङ्गटेपन कृत्वा घसिद्धनवशारीविभ्रमधूपेन कृतगन्धधुपः समाटम्मनादिना कृतजुङ्गारवेषोऽनुगताभिमतस्योनसबन्धिवृद्धस्ीचा- दवचन विमोहितं वश्ाटंकारादिना भतार्यं पुरुषोऽनिश्छन्तीं जयं गच्छेत्‌ । कुमाराणां मोजनभुत्सुजेत । ततः संपद्यते खखम्‌ । दुतीये तु भियङ्खुममयूराशेखाइवेतपुननेवामलं पिष््वाऽमष्टपयसा समालोड्य सीयोनिं प्रक्षाटयेत्‌ । पिष्टेन सुकरमासिन वितस्तिधरमार्णां पुत्ति मन्धा- दिनाऽम्यर्ख्य शयं समुदिङ्य दमशाने वैकप्रहरे गते स्थापयेत्‌ । कुमारीं मोजयेत्‌ । ततः संपद्यते छ्युमम््‌ । “ अघोरोक्षापियं जनन हह स्वाष्ा: इति भन्ते दृश्वारं जपेत्‌ । इति नागाञ्जुनङतयोगसारोक्तशीहेषणिकिस्सा । इति श्रीयोगतरक्किण्यां ्ीद्धेषचिकित्साथनं नाम षटूत्निशादधि- कराततमस्तरङ्गः ॥ १३६ ॥ भय सप्र्भिशदःथकशततमस्वण्डः । यानिरोगनिदानम्‌ क कन अथ ४ विंशातिव्यापदो योनो निर्दिष्टा रोगसंयहे मिथ्याचारेण ताः सीणां प्रदु्ेनाऽऽतंवेन च ॥ ₹ ॥ जायन्ते बीजदोषाच्च दैवाच्च गृणा ताः पथक्‌ । सा फेनिलमुदावर्तां रजः कृच्छ्रेण युञ्ति ॥ २ ॥ १ क. "स्थानः । सै०। 2 क. “ज्ीव्ट्‌। ३ क. "ते स्यनेतस्था-! ग, दशाद्धं भिः + ५ क, "जन इं ९० चिमलमडइ विरविता- [सपा््रैशदधिकशततमस्तरङ्गः] वन्ध्यां नष्टार्तवां विदयादिष्छतां नित्यवेदनाम । परिष्टुतायां मवति याम्यधर्मेण रुग्मराम्‌ ॥ ३1 वातज माह वावा कका स्तब्धा शुलनिस्तोवपीडिता । वतसष्वपि च॒ाऽऽद्ासु मवन्त्यानिठवेव्नाः ॥ ४ ॥ पित्तजमाह- सदाहं क्षीयते रक्तं यस्यां सा लोहितक्षया। सवातमुद्धिरेद्वीजं वामिनी रजसा युतम्‌ ॥ ९॥ भरस्चेसिनी स्रंसते च क्षामिश्ा दृष्प्रजायिनी । स्थितं स्थितं हन्ति गर्भं पुज्घ्नी रक्तसंस्वात्‌ ॥ ६ ॥ अत्यथं पित्तला योनिदाहपाकज्वरान्विता। चतसुष्व पि चाऽऽयाखु पित्तलिङद्धनेच्छ्यो मवेत्‌ ॥ ७ ॥ अत्यानन्दा न संतोषं अाम्यधर्भण गच्छति । कर्णिन्यां कर्णिका योनो श्ेष्मसृर्भ्यां च जायते ॥ < ॥ मेश्चनाचरणात्पूर्वं पुरुषाद्‌ तिरिच्यते । बह्ककाश्वातिचरणात्तयोर्बीज न विन्दति ॥९॥ ग्टेष्मजमाह- श्ेष्मणा पिच्छिला योनिः कण्ड्यस्ताऽतिशीतटा । चतसृष्वपि चाऽऽयासु श्टेष्मटिङ्ोच्छयो भवेत्‌ ॥ १०॥ अनातंवा स्तनी षण्डी खरस्पर्शा च मेशथ॒ुने। अतिकामगहीता या तरुणी त्वण्डिनी मवेत्‌ ॥ ११॥ ९ ह सवदोषभकोपजामाह- विवरताऽतिमहायोनिः खचीवक्जाऽतिसंत्रता । सवेटिङ्खःससत्थाना सर्वदोषप्रकोपजा ॥ १२१ चतसृष्वपि चाऽऽयासु सर्वलिङ्खगजुदर्दोनम्‌ । पञ्वासाध्या मवन्तीह योनयः सकवकोषजए४ ॥ १३१ इति योनिदाषमिद्ानम्‌ । द वत ग क अ % क्‌, “शुने ्व॒रणा पु” । (पर््िरादधिकशत्तमस्तरङ्गः) बुहद्यो गतर्ङ्किणी &-; २, अथ चिकित्सा- खोनिव्यापत्छु मूपिष्ठं शास्यते कर्म वातजित्‌ । खेह स्वेद नबस्त्यादिविशेषाद्वातजादछ च ॥ १४ ॥ सिग्धस्विक्वां तथा योनिं इस्तिं स्यापयेत्समाम्‌ १ मथुरोषधिसंसिद्धान्वेसवारराथ्च योमिघु \ १ ॥ निक्षिप्य धाश्येश्चापि पपञितेटं यथाषटटम्‌ । योनिश्युटरुजदोस्थ्यक्ोफस्रव पशान्तये ॥ २६ ॥ अथ वचायवखेहः- ववचोपद्ुच्िकाजाजीकरष्णाचुषमसेन्धबक् । अजमोदायवश्चारवि्कं शर्करान्वितम्‌ ।॥ १५७५ पिद पसन्नयाऽऽलखोञ्य खाकेत्तद्घतमजितओ्‌ १ योनिपार््वा्तिहकोगगुल्मार्ञकिनिवुत्तये ॥ १८ ॥ इति वचादयवटेहः राक्लाभ्वगन्धाधुष्वकेर्योनिगुहरं पयः गुड चीचिफलटादृन्तीक्राथेश्च परिषेचनम्‌ ॥। १९१४ नतवातांकिनीकुष्ठसेन्धवामरदारुभिः तैलास्साधितो धायः पिचुर्योनि रुजापहः ४५ २० ॥ वातलं क्कक्ां स्तञ्धामल्पस्पकशां तथेव च । कृम्मी स्वेदेरुपचरेदन्त्वेरम नि संचरते ॥ २१९ ॥ धारयेद्वा र्कं योनौ तिलतेटस्य सा सदा । पित्तलानां च योनीनां सेका यङ्खपिक्क्तियाः ।॥ रेरे ष शीताः प्तिहराः कार्याः खेहनाय घुतान्निश्व। पिचवश्च घुताम्यक्ताश्चन्दनाम्मःसमुक्षिताः ॥ २२ ५ योनो स्थाप्याः खिया दाहक्रच्च्रप्राकपरशान्तये । धाच्चीरस्षं {सितायुक्तं योनिद्‌ाहे पिबेत्सदुए ॥ २४ ॥ स॒र्यक्रान्तामवं मरं पिबेद्ा पण्डुटाम्बुना । योन्यां बलटसज्ञश्यां सर्वं रुक्षोष्णमोषधम्‌ ॥ २० ॥ तेटं साधु यधाल्नं ख पथ्यारिष्टं च योजयत्‌ । फ्षपिल्या मरिचैर्माकेः शचताहाकष्ट सेन्धवैः ।। २६ " व तिस्तल्या प्रदेक्िन्या धार्या योनिविश्षोधिनी। खुरामण्डो क्षित धार्यः च्डर्योनो ककात्मरि ॥ २८ ॥ ४981 । 4 ५९९ जिम मह विरचिता- [ अषटाश्िश्चदधिकरततमस्तरङ्ग) कण्डयोच्छिल्यसस्रावशोथेट्याकेनेवुत्तये । सानेयात्समुतत्थाना काया यन्या यदा कय । २८॥ साधारणीं दृङाङ्धिन्नीमदाक्राथपिचुर्हितः सुगन्धीनां पदाथत्निं कल्कचृर्णथुतेः करतः २९ ॥ योनौ दौर्मन्ध्यक्ञमने योनौ दौर्गन्ध्यमाजि च । योन्यां तु परूयस्रावेण्यां रोघनद्रध्यानेामतम्‌ ॥ ३० ४ सगोभनेः सटवणेः पिण्डे; संपूरणं हितम्‌ १ शोधनदव्यएएणे निम्बपचादानिं \ गडचीलिफलादन्तोक्थितोदकधारया ७ योनिं पश्चाटलयेत्तेन तज कण्डूः परशाम्याते 1 ३११ अद्रपुष्पं सख द्रं पथ्याजाजी फलं तथा १ विकि पग च संच्ण्यं वसख्रपरतं क्षिपे्धगे॥ २२॥ योनिमंवति संकाणां न सवे जटं ततः ॥ ३३ ॥ क पिकनच्छरटमवें मूलं कथये द्विधेना भवेत्‌ । योनेः संकीर्णंताशान्तिः काथेनानेन घावनात्‌ ।। ३४ ॥ जीरकद्धितयं कृष्णा खुषवी सुराभेवंचा । वासकः सेन्धवश्चएपि सवक्षारो यवानिका ॥ ३५ ५ एषां चूण घुते किचिन्दुष्रा खण्डेन मोदकम्‌ । कुत्वा खादेयथाकह्कि योनिरोगा द्धिमच्यते॥ ३६ ॥ इपति श्रीयोगतरङ्गिण्यां योनिरोगनिदानचिकित्साकथनं नाम सक्षत्रिदधिकश्ततमस्तरङ्कः ॥ १३७ ॥ ८ अथा्टा्चिश्चदधिकरततमस्तरह्ः। ) अथ योनिकन्दनिदानम्‌- दिवास्वप्रादतिक्रोधाद्यायामादतिमेशथुनात १ क्षता नखदन्तादेवांतादयाः चुपिता यदा ॥ ११ पयशोणितसंकाशो ठद्ुचाङ्कतिसंनिमः । उत्फद्यते तदा योनो नान्न कन्दस्त यो निजः ॥ २५ रुक्षं विव्रणं स्फरितं वातिकं तं विमिर्दिरोत्‌ । # अदे (कि काहरयगस्वरचुत पत्तक त वक्ृद्धषक्‌ ॥ ₹ ६४ [श्ोनच्त्वारिंशद्धिकशततमस्तरङ्गः। बृहयोमतरङ्किणी ५ १०९ नीट पुष्पप्रतीकाशं कण्डूमन्तं कफात्मकम्‌ । स्वलिङ्कन्समायु्त संनिप्पत्मत्मक वदेद्‌ ।॥ ६४ इति योनिकन्द्निदानम्‌ ॥ अथ चिकित््ा- चिफल्ययाः कषायेण सक्षौदेण च सेचयेत्‌ । प्रमद योनिकन्देन व्याधिना परिभमच्यते ।। ५ ॥४ मूषकक्राथसंसिद्ध स्तिलतेलक्रतः पिच्च: । नाङयेद्यो निरो गांस्तान्धृतो योनौ न संशयः ॥ & ५३ आखोमसिं सपदि बहूधा सक्ष्मखण्डीक्रतं त- तटे पाच्यं ज्वलति {नियतं ~+यावदेतन्न सम्थक्त्‌ । नत्तेटाक्तः वसनमनिशं योघ्नेदेशे दधाना सत्यं पीडाजनकमबला योनिकन्दं निहन्ति ।। ७ ।४ जिफलां द्वौ सह चरो गड़्ची. सपुनलचंवाम्‌ । छाकनासांहस्दिदढे राघ्ा मेद शतपवरोम्‌ः | 2 ॥ क ल्कीङ्त्य घतप्रस्थ पचरक्षीरे चतुगंणे । तस्सिद्धं षाययेन्नारीं योनिरोमाव्मुच्यते ॥ ९11 इति श्रीयोगतरङ्खिण्यां योनिकेन्दनिदानचाकैत्साकथनं नममाष्टा्जिशादधिक्ररावतमस्तरङ्ः ॥ १३८ ॥ कास्ता सयेद्ोयचत्वारिङिदधिकरूुङततमस्वरष्ः ६ अथ गभोंतादनदिषिः- नष्टातेववचिकित्सा- आतवादक्षंने नारी मःस्यान्सेवेत 1नच्वशः ॥ कासिकं च निटान्माषानुदुःश्चच्च तथा द्धे धैः पीतं ञ्योतिष्मतीप्चं राजक्रायासन यहम्‌ ॥ । (ऋ का, शीतेन पयसा पिष्टं सम जनयेदध्ुवम्‌ ४२१ ॐ क्‌ द्वात { + क. य्कवदतम ॥ ~१ य, तिकः 1 सग, बरीदप्नः १ क ~ चिभहछ मद्कषिरनिता- [एकोनचस्वारिशदचिक्रशषततमत्तरङक] अन्ये योगाः शगृढदयामादिकुसुमजननोवायाः पूर्वमुक्ताः । गभविस्यायाह- एवं योनेषु शुद्धासु गम विन्दन्ति योषितः अबुष्टे प्राकृते बीज जौवोपक्रमणे साति ॥ ३ ॥ बीजस्य पतनं नाऽऽन इदि मच च फेनिलम्‌ । पंमःस्स्याह्टक्चषरररोमा विपरीतस्तु षण्डकः ॥ ४ ॥ स्ट ररास्यक्चममजा तिटमाषोतस्राशना मासं स्थित्धाऽङ्गना गच्छेत्पुजकामा निजं पतिम्‌ ॥ ५॥ समयोर्धन्ननिश्योः पुज: स्यात्कन्यकाऽन्यथा । षवतुर्थे दिवसे गच्छेत्पुत्रकामो नरोऽङ्गनाम्‌ । ६ ॥ पुः स्याच्छुक्रबाहुल्वाद्दुहिता व्वातंवेऽधिके । आदहाविमं खमुञखार्य मन्नं पश्चाद्रतं चरेत्‌ ॥ ७॥ यथा-- ॐ अहिश्सि अपयुरखि लर्वतः भतिष्ठाऽसि धाता त्वा दधातु । विनतः स्वा घातु बह्मवचंसौ मवेत्‌ ` इति ५ उक्तं च- ह्या प्रभापतिर्शिष्णुः सोमः सूर्यस्तथाऽन्विनौ १ समोऽथ भिल्राचश्णःं कीरं वदतु मे खतम \\ < ॥ तजित्ताच्चानदेहा खी तिषठेचापि समन्विता । एवं सा खुतमाप्रोति रूपायुर्बलटशाट्िनम्‌ ॥ ९५ पुष्ये पुत्रिकां कुत्वा हैमीं वद्धिभतापिताम्‌ । क्षीरे निवप््य संततं त्पिबेच्लकाषश्टकम्‌ ।॥। १०॥ ऋतोश्चतथदिवसे गमं धत्तेऽङ्गना सुखम्‌ । ढक्ष्मणां वरद्राज्खंश्च पिष्ट्वा क्षीरेण तिन्दुकनि ॥ ११५ चतुरः पुजकामायाः सव्येतरपुटे पिबेत्‌ । नसंः सन्ये पुटे कन्यां ठमतेऽ् न सहायः ॥ १२॥ क्लथेन इसगन्धायाः साधितं स्तं पयः} नातः सखात्वाऽबला पीत्वा गमं धत्ते न संशयः ॥ १३ ॥ पुजकारकणोगमाह- तिटतेलदुगधफाणितदधिघतमेकच पाणिना मथितम्‌ । पीत सपिप्पलीकं जवति घुं पर मदा ॥ १४॥ "` {एकोनच्त्वारिरादधिकदततमस्तरङ्गः। षह दययोगतरक्गेणीः | 6९ एकयच्पलाज्ञस्य पचमेकं पयोन्वितम्‌ । मिपीय ठलमते पुचश्त्वन्ते स्वथाऽगटा ।\ १९ पौ पुष्योद्धृतं लक्ष्मणाय मृ पिष्टं च कन्यया । ऋत्वन्ते घुतदुग्धाम्यां पात्वाऽऽप्ोस्यबला छतम्‌ ६ १६ नागकेसरभेकं तु पिष्ट्वा क्षीरेण याऽबला । पित्वा सुतमाप्ोति ऋत्वन्ते चिरजीविनम्‌ \॥\ १७ ४ जशिवलिङद्गीफटमेकं कत्वन्ते याऽक्ला गिति । खन्ध्याऽपि पुञ्रत्नं ठखमते सा नात्र सदेहः ॥ १८ ॥ एकस्थ मातुलङ्गस्य बीजानि सकलान्यपि । ऋत्वन्ते दुग्ध पिशानि पीत्वाऽऽ्मोत्यबला सतम्‌ ॥ १९ १ श्वेतायाः कण्टक्रयस्तु मूलं पुष्ये समुद्धतम्‌ । गोपयःर्िमबष्टा पीत्वाऽऽग्रोत्यात्मज वथा ५ २० ॥ अलासितासातिबलामधुकं वटस्य शुङ्गः गजकेसरं च । एतन्म धक्षीरघुतेनिपीतं वन्ध्या पुतं नियत भर्ते ॥ २९२ ॥ कूरण्टमुलं धातक्याः कुखमानि वराद्कुरा् नीलोव्पष्टं पयोयुक्तमेतद्धमप्रवं परम्‌ ॥ २२ ॥ जुकरशिम्बीमुटं मध्यं वा दधिफल पयस्कम्र्‌ ॥ पीत्वाऽ्थोमयलिङ्गीबीजं कन्यां नसते खी ॥ २६॥ पीला बण्डूटतोयेन तण्डु्टीयजटामतों । पवदध्मा च या नारां स्थिरगमां प्रजायते । २४ \ रोमराजी भवेद्यस्या कामतस्तु सुमुछता । तस्याः कर्न्यां जिजानायाद्क्षिणे वनय सुमम्‌ ॥ २५९५४ उन्नते दस्विणे कषयो भर्म च परिमण्डटे । पलं तेऽन्यथा कर्न्थां वामे कबं समेऽङ्कना ॥ २६ ॥ उद्भियमाणे छिल्ले कन्या पुजस्तु न च्छन्ने\ अले खरमशर्याः परीष्चणं कोष्टगतममं स्यात्‌ ॥ २७ ५ अथ फटधतब्‌- मस्तं कष्ठं हरि हे पिप्पली. कटुरोहिणी १ काकोली क्षीरकाकोटी' विडङ्ग एतेफला वचा ॥ २८५ मेषा राशा विशाखा च देवदार पियङ्ककम । दे सारिवे शवद्धा च दन्ते मश्चकरुत्परंम्‌ ॥ २९ ॥) ९१० {जभ मड विरचिता [चत्वाररिंरादधिकशततमस्तरङ्ग अजमोदा महएमेदा चन्दनं रक्तचन्दनम्‌ ५ जातीपुष्पं तुगा क्षीरी कट्‌रुटं हिङ्खः शकरा ॥ ३० ॥ पतेरक्षसमेः कल्के्धुतप्रस्थं भिषक्तमः । चतुगुणेन पयसा विपचेद्धोमयाभिना ॥ २१५ पुष्यनक्ष्रसंपन्नं भाण्डे हेमादेजे स्थितम्‌ । सर्पिरेतन्नरः पीत्वा ख्रीषु नित्यं व॒घायते॥ ३२॥ याच वन्ध्या पिबिन्नारी या च कन्याप्रजापिनी । पीत्वेतर्स्थिरगमां स्याद्या च खता पुनः स्थिता॥ ३२ ॥ अनायुषं या जनयेया वा जनयते मृतम्‌ \ सा च संजनयेत्पुच दाघायुषमरामिणम्‌ ॥ ३४ ॥ वेदृवेद्ङ्गन्शाखज्ञं सवावयवसुन्दृरम्‌ । नानेन सहश किंचेदोषधं चान्यदुत्तमम्‌ 1! ३५ ॥ वतते मत्यलोकछेऽत्र योषितां पुचदं परम्‌ । नान्ना फट घुत हयवदधारद्वाजन निर्मितम्‌ । २६ ।४ अनुक्तं लक्ष्मणामूल व्तपन्त्यज्च चिकित्सकाः । जीवद्त्सेकबणांया घतमस्मिन्पश्स्यते । आरण्यगोमयेनाच् ब ह्िज्वाटावधेः स्प्तः ॥ ३७ ॥ मेदा महामेदा तयोरम.वे ङःतावरी दविगणा देया । काकोटीयगला- माकऽश्वगन्धा द्विगुणा देया । पुनयहणं द्व गुण्याथम्‌ । जीवक षंमकयो- रमावे विदाररःकन्दो द्विगुणो देयः । एतस्य फटघतस्यपाठो नानात- न्मेषु नानातिधः । तन्न हेङ्कुनवचातगरजीवकषंमका अधेकाः । इति फटचूतम्‌ \ इति श्रीयोगतरङ्िण्यां गर्मोत्पादनविषिनौमेकोनचस्वाररिंडादाधि= करःततमस्तरङ्कः ॥ १३९ ॥ भथ चचत्वारिदादधिकशरततमस्तरङ्ः ॥ अथ मूदगभनिदानम्‌- सया*भवाततक्ष्णोष्णपानमङननिषेवणात्‌ । र्भ. पतति रक्तस्य सश दर्शनं मवेत्‌ः.॥# १ ॥ [चत्वारिंरद्धिकदाततमत्तरङ्गः} बृहश्योगतरङ्किणी ९१२१ आचतुथात्तथा मासातस्वेद्रमंविद्रवः 1 ततः स्स्थरकशरीरस्य पातः पञ्चमषष्ठयोः ।॥ ₹२१¶ गर्भोऽभिषातविषमासनपीडनायेः पक्त दुमादिव फट पतति क्षणेन 1 म्रः करोते पवनः खलु मूढगमं छलं च योनिजटठराद्षु मूजसङ्खम्‌ ॥ २) स्शोऽनिरेन बविशगुणेन ततः स गभः संख्यासुपेति चहुधा समुपेति योनिम्‌ । षरं निरुध्य शिरसा जठरेण कथ्ि- त्क शि च्छरीरपरिवातितकुन्जदेहः ॥ ४1 एकेन कश्चिद्परस्तु अजद्रयेन तियंगगतो मवति कशिदृवाङ्सुखाऽन्यः पा्वापरत्॒त्तगतिरेति तथव कशि- दित्यष्टधा गतिरियं ह्यपरा चतुधां ॥ ५५ ॥ संकीटकः प्रतिखुरः परिघोऽथ बीज- स्तेषध्वंबाहचरणेः शिरसा च योनिम्‌ ३ सङ्गी च यो मवति कीटकवत्सकीलो दुश्येः खुरः प्रतिखुरः स हि कायसङ्गी ॥ & 1। गच्छेद्‌ मजद्वयाशेराः स त बीजकाख्यो योनो स्थतः सपरिघः परिचण तुल्यः ॥१ ४७ \। अपविद्धश्ञिराया तु शीताङ्गी निरपचया ५ नीलोद्धतशिर हन्ति सा गर्भसवचतां तथा < १ गमास्यन्द्नमाकवीनां परणाज्ञः इयावपाण्डता । मवेदुच्छासपूतिरवं शूनताऽन्तसरते शिशौ ॥ ९ ॥ मानसागन्तभिमांतुरुपतापेः भपा!डतः गर्मो व्यापद्यते कक्षो व्याधिभिश्च भरपीडितः॥ १०॥ योनिसवरणं सङ्क: इक्षो मक्तट पच च । हन्य खियं मढगमां यथोक्ताशथ्चाप्वुपद्रवाः ॥ ११२ ५ इति भ्रढगमनिद्ानम्‌ १ | भ्‌ १ अथ चकत्ा- सतिका कमंङुराटा ब्रद्धा दक्षाङ्कना मुशम्‌ योनिं तु श्रहगर्मायास्तेटेनाभ्यज्य पाणिना \ १२१ 9१२ जिम मद विरथिता~ [चस्वारिंशदधिकशतर्तमप्तत्गः) संस्वेदयय मन्डं निबति हस्तं योनी निधाय थ! क्पीटस्थ पाणिषाको च समीकृत्योध्वगो धियौ ॥ १३ ॥ योनेरभिमुखं तस्य मूधानं वेरचय्यच। ` पाणिं निष्काइय च ततो निजं कमं समाचरेत्‌ ५ १४॥ एष एव विधिः कार्यः परिथेऽपि तथा धिया । बीजप्रतिखुरो दौ त॒ योनिपुषकटदिथहैः ॥ १५ ॥ उपएचरेत्तथा गर्मो मर्मिणी वेतिनो श्तिम्‌। शते गर्भे भिषक्पाज्ञङ्डिस्वा शख्ेण यत्नतः ॥ १६ ॥१ आकर्वदल्पमल्पं तर तत्खण्डं सोनितः शनेः । न चोपेश्षेन्मुतं गम मुहूर्तमपि पण्डितः ॥ २७॥ सोऽन्यथा जननीं हन्ति रुद्धश्वासः पश्युयंथाः । भण्डलामेण कर्तव्यं छेदमन्तर्विजानता ।। १८ ॥ वृद्धिपं तु तीक्ष्णां नारीं हिस्यात्क्थंचन । सचेतनंतु शखेण न कथंचन दारयेत्‌ ।॥ १९ ॥ आत्मानं जनमीं वाऽपि हन्यादश् सचेतनः ! लभिघातश्चतायास्तु ग्मः प्रस्यन्दते यदि ।॥ २० ॥ पाट यित्वोद्धरेज्नीवं यत्ना द्क्षेलिजं यशाः 1 -स्रावप्रतिबन्धोपायमाह- मधुकं शाकबीजं च पयस्या खरकारु च ॥ २६११ अहमन्तकः कष्णतिटास्ताज्रवह्छीं ङातारी । बुक्षादनी पयस्या च तथेवोत्पटसारिबा. ॥ २२ ॥। अनन्ता सारिका रास्ता पद्या मध्कमेव च । दहतीद्यकारमर्यश्वीरिशुङ्गत्वचो घृतम्‌ ॥ २२..॥ पूथक्प्णी बला शिद्युः श्वदश्ा मधुयषशिका.। शृङ्गाटकं बिसं द्राक्षा कसेरु मधुकं सिता ॥\ २४ ॥ वत्सेते सत योगाः स्युरर्धंश्टोकस्मापनाः । यथाक्रमं प्रयोक्तव्या गमंस्ावे वयोन्तिताः ॥ २५ ॥ गभेरश्चषणोपायमाह~ क पित्थबिल्वबुहतीप्रकीलेख्ुनि दिग्धिकाः । मुटाजि क्षीरासेद्धा नि पाययद्धिषगष्टमे ॥ २६ †। 9 ग्‌, न्यस्रा सुः॥' {चत्वाररिशद्धिकराततमस्तरङ्गः] बहद्योगतरद्भिणी । ९९ नवमे मश्ुकानन्तापयस्यासारिवाः पिदेत्‌ । पयस्टु दह्ामे दुण्ठ्या इातश्ात प्रहास्यते :। २ॐ॥ शुखनिवारणोापायमाह- सष््षीरा वा हिता श्युण्ठी मधुकं देवङारु च । षी रिकामुत्पटं दुग्धं समङ्कामूलकंः होवाम्‌ |; २८ ॥ पिबेदेकादुक्षो मासि गर्िणीौ जुलङ्ञान्तये । सितावि्ारोकाकोटीक्षीरं वाऽपि म्ुणाङ्िकाम्‌ ॥ २९ ॥ गभिणीं हाद्श्चे मासे पिबेद्रातद्वमाषधम्‌ । एवमाप्यायते गमस्तावा सरुङ्च प्रङाभ्यति ॥ २० \। कशकाशोरुद्लकाणां सलेर्गोक्चुरकस्य च । छातं दुग्धं सितायक्तं गमिण्याः द्यूलनुत्परम्‌ 1 ३१ ॥ कसेरुशुङ्गाटकपद्यकास्पठं समुद्धपणीमभुकं सश्ाकरम्‌ । सद्युलगमंयुतिपीडिताऽबला पयोविभेश्रं पयसाऽन्नसुक्पिबेत्‌ ॥३२।। गर्भेणीज्वरादिशान्त्युपायमाह- उन्दनं सारिवालोभ्रयद्धाकाङरकरान्वितम्‌ । काथ कत्वा प्रदातभ्यं गार्मिण्या ज्वरशान्तये ॥ ३३ ।। आभ्रजम्ब्रत्व चाक्ताथेटाजसक्त्ववलेदिका । लछीदवा निहन्ति हणीं माभिण्का दुस्तरामपि ।1 २४ । अथ इवबरास्क्थः- हवेरारलुरक्तखन्दनधघलाधान्धाकवत्साद्नी मस्तोकश्ीरयवासपपंटाजिपाक्राथं पबे<मिणी 1 नानाव्यापियतातिसारगद्के स्वश्चुता वा ज्वर गोऽयं सनिभिः परा निगदितः श्युखामयऽप्युतमः ।1३५॥। इति ह्ीबेरा्देक्ाथः गर्भिण्युपद्वनिवारणोपायः- माधामासं प्रयत्नेन गप्भणोनः प्रडापयेत्‌ । बात व्चिकरोस्थाये अहोत्था येऽप्युपद्रवाः ॥ ३६॥ गभिण्यषद्बास्तांस्तु गोधामांसमोहःति । गभषातनबर्णववः खज्जाद्दुधातक्षोषुष्पसरत्पटं मद्ुल)ध्कमर्‌ प ३९७ ।। ११५५ १४ चिमलमडइ विरचिता- [चत्वारिंशद्धिकशातलमस्तरङ्खः) जलटस्थयप लिया पीतं गमंपातं निवारयेत्‌ । पतन्तं स्तस्मयेदधर्भं ङलाटकरप्त्तिका ।॥ २८ ॥ मधुच्छागीपयः पीतं कि वा श्वेताऽपराजिता । पारावतमलटः पीतखूयहं तण्ड्ुटवारेणा । गभिणीगर्भतो रक्तं स्तम्मयेलिरुपद्रवम्‌ ।॥ २९ ॥ आकरा बिसतिदलटं सर्माद्ाक मासक्षिषेण सहु भक्ष्यते शचेया 1 नास्ति गर्मपतनोद्धूषवं मयं पापमीतिरिव तीथसेवया ।॥। ४०॥ छाङ्गटकं निसं चाक्षा कसेरुमंधुकं सिता । निवारयन्त्यमी गमंपातं परमवेद्नम्‌ । ४१।। कङ्कतीमूलमाबद्धं मारी सूश्रकेः समेः। कटिदेशे निताम्विन्या गमपातं निवारयेत्‌ ।॥ ४२ ६ मटगभोपकर्षणमाह- 'पाठासुरस्सिहास्यमथरक्टजेः पृथद् \ नामिबस्तिममे टेपो ्रहगमापकषथः ।॥ ४३॥ सुखप्रसवोपायमाह- मातुलुङ्गस्य म्रलानि मधुक मधुसंयुतम्‌ १ घतेन सह पातव्यं छुखं नारी परखयते ॥ ४४ ॥। सुषाम्बुपरिपिष्टेन मलेन परिलेपयेत्‌ । खाङ्गनल्वाश्चरणो सुते क्षिप्रमापन्चगभिणी ।॥ ४५॥ खकदर्शानात्पुक्चिपण्यां अपाभरर्भस्य वा परथ । नाप्मियोनेप्रङे पेन सिषं सूते नितम्बिनी ॥ ४६ ५ पपुटद्ग्धस्मजमकञ्चुकजलमध्ुपूरितेक्षमद्रन्दा । सध्या मवति विशल्या विश्रूढगमऽपि गभेवती ॥ ४५७ ॥ इहामुतं च सामश्च चिजमानुश्च भामिनि । उचेःभवाश्च तुरमो मन्द्रे निवसन्तु ते ॥ ४८ ४ इवमम्नतमपां समुद्धूतं वे तव टलघगमभंमिमं वियथ्चतु सखि । तद्‌ नटपबनाकेवासवास्ते सह लवणम्बुधरेदिशान्तु ज्ञान्तिम्‌ ॥४२॥ मुक्ताः पा्विपाश्ाश्च मुक्ताः सुयंस्य रभ्मयः । मक्तः सर्वंमयाद्भ्मं एहि मा चिरमाचिर स्वाहा ॥ ५० ॥ % ग, “दं साम्बकः । [बत्वारिशदधिकशततमस्तरङ्गः] बृहद्योगतरङ्किणी । ५१९६ जट चयावनमश्ेण सप्तवाराभिमण्ितम्‌ । पीत्वा भसूयते नारी दषा चोमयच्िक्टकम्‌ ।॥ ५११५ कलारसाष्टमिः पकश्चदिगष्टाद्क्ञाभिः क्रमात्‌ । अर्कश्च अवनैरवदेरुमयिंदाक्‌ वदेत्‌ ॥ ५२॥ उभयि शयनम्‌ \ | १६ | ६ | < (= | श © | 4 € १२।१४। “ _ इत्ति चण्लं वशेयित्वा हिमवद्क्षिणे पार्श्वे उरसा नम यक्षिणी । लस्या नपुरशब्देन विशल्या मव गाभाणे ॥ ५३ ॥।. हमं श्टोकं पठित्वा तु श्षिपव॒क्षतपञ्चकम्‌ । मभिण्युपरि सद्यः सा गर्म मुञ्चति मर््िणी ॥ ५४ ॥ मजारिवेवाशक्िबामसखटारसादिपक्षा नवकोष्टमध्ये । प्रसुतिकाठेः लिखितं गृहीत्वा सुखेन नासीप्रसवोऽतिक्ीघधम्‌ ॥ ष्व अन्यच [11 | ३ | ४ १।५।९५ |६।०।२ | जनिताः प्रसूताया वातो रूक्षेण विततः १ दीक्ष्णीरक्तोधितं रक्तं सद्ध्वा यन्धि करोति हि ॥ ५६ ५ नाभ्यधः पा्वयोर्बस्तौ बस्तिमूर्घनि वाऽपि वा । आध्मानं भज सङ्गश्च ना भिषस्त्युद्रेऽतिरुक्‌ ॥ अ ॥ एतद्धिषग्मिरुदितं मक्तछठामयलक्षणम्‌ \ प्रसवस्य विलम्बे तु धुपयेवभितो मगम्‌ ॥ +< ४ कूष्णसर्पस्य निर्मोकेस्तथा पिण्डीतकेन वा । तन्तुना ट ङ्कलीमूलं बक्षीयद्धस्तपादयोः ॥ ५९ ॥. सवचां विशद्यां वा धरये सूतये + ५१६ जि म्म विर्चिता- [रकचत्वाररिदादाधिकशततमस्तरङ्ः] क्षाशत्तगमत्टं स्वतनु*नन तन्तुता ॥ ६० बद्‌ध्वा रस्य" टु नियतं सुखं -री प्रयते । अथ बृतशुष्कमन्स्यप तचाकल्स्ा- गमा चाप्न सूट्ुष्का नोदेर पूरयद्यविं ' ६१ ॥ भहटणीयेः सासद्धं इग्धं स्तरस प्पेबेत । छाकातंवमजाताङ्कप्रत्यङ्खः मरूताऽ{द्तम्‌ ॥ ६२ ॥ पक्त जवेन तत्तस्मात्करांथेतं चाव।ते्ठते ६ शाक्रार्तवादि्को बायुरुदराध्मानकृद्धवेत्‌ . ६२ ॥ कदा चिचेत्तव१5ऽऽध्मानं स्वयमेदोपजायते । तवा स गर्भो मवति टोष्े नागोद्रह्यः* ) ६४॥ इति शभ्रीयोगतरद्धिण्यां मुदगर्भनिदानयिकित्साकयनं नाम चत्पा.रंश- दधेकशततमस्तरद्धः ॥ १४ ॥ अयैकचत्वारिदादनिकशततमस्तरङ्गः । अथ मक्लनिदनम्‌- पयिष्यां पतिते दत्से योनो पाडनमिष्यते। अप्रकेश्ो यथा वायोस्तथा सरक्षणक्तिया॥१॥ वायुः पकुपितः कयात्सरुध्य रुधिरं च्य॒तम्‌ । सूताया हृच्छिरोबस्तिशुलं + मक्र्टसेज्ञितम्‌ ॥ २ ५ इति मक्षह्टनिदानम्‌ । अथ चिकित्सा- ट ङ्णंनाभ्यशनस्वेदाः कतव्याश्च यथोदिताः । विया वातप्र>मन,ः पूगाद्यावतिताम्ब च | २६ हिताय खूतिकायाः स्वङ्कुलाचारवि्धिं चरेत्‌ । भिराचानन्तरं याये शोधनं च यथाचलम्‌ ॥ ४॥ * एतस्यायेऽय ग्रन्थो म॒ पुस्तके-अथापर पातनविधि.-- कटुतुम्ब्य्हिनिमभककृतवेधन सपः + कटुतेखान्ितेधूपो योने" पातयते परम्‌ ॥ ९ ॥ कन्चवेष्टे तथाऽङ्धल्या ध॒ष्टे कण्ठे सुखं पतेत्‌ । परामृखेन खाद्धस्या स्ते पाणिषादे वा ४२] इत्यपरः {पातन.वेधि । , ग पुस्तके सरवेत्र मधुलङब्देनेव व्यवहार. कियते । गम मनुर्विः ॥ द्विचत्वारिंशदधिकशततमस्तरङ्गः) बुहद्यो गतरद्किणी ! ९३५७ उपङुच्छां पिप्पलीं च मदिरां छामतः पिबेत्‌ १ सावचलुन सयुक्तां योनिश्‌लनिवुत्तये । ॥ यवक्षार 1पबेदुव्यसर्पषोष्णोदकेन दा । मक्तछ्छदाषान्त्यर्थं किंवा दुङजराञ्चतप्र्‌ ५ & ॥ चिकटु्चिजातधान्यकचर्णानि पुराणगडमिश्राणि । पीत्वेव सूतिका खी जहाति मक्कह्संज्ञकं श्युलम्‌ ॥ ७ ¶॥ शाण बाल सथतं सगुडं गटिकीक्रतं गिितम्‌ । मक्तलछटा(मचन्नुठ हनन्त सप्रू स्क्ञाणतातज्खम्‌ ॥ ८५ हेङ्गशुदद्ध ससपष्कं भुक्त मक्रटशुटनुत्‌ । च्यषण 'पप्पटमूट दारु चव्य स्चेतकम्‌।॥९॥ र्जन्या हपषाजा्जासक्चार टवणत्यम्‌ | कल्कमुष्णाम्बुना पीत्वा स्ुखेनाऽऽश्यु विरेख्यते॥ १०५ चिकटुक चातुजतकङ्कुस्तम्बरुचणंसयुक्तम्‌ । खादेद्रुङ पुराणे नित्य नारी मक्षल्कङटनाय ॥ ११॥ इति श्रीयोगतरङ्किण्यां मकछशारनिदानचिकित्साकथनं नामेक- चत्वा रिशदधिकडाततमस्तरङ्गः ॥ १२४१ ॥ र्य दिवत्वाररिललदविरुशततमस्तरङ्कः । अथ सूतिकारोगनिदानम्‌- अङ्कमद्‌ा ज्वरः कम्पः पपासा शरूगाच्ता शोफः शुखातिसारो च सूतिकारोगटक्चषणम्‌ | १ ५ मिथ्योपचारात्सङ्कृशा द्वेषमाजी णे मोजनात्‌ \ सूतिकायाश्च ये रागा जायन्ते दृारुणाश्च ते ५४२॥ ज्वरातेसारश,थाश्च जुलानाहबटक्षयाः । तन्दारुचिप्रसेकायाः कफवाताद्धवाश्चये | ३॥ कृ च्छरसाध्या इहे ते रागाः क्षोणमांसचलाभितः । ` ते स्वं सूतिकानान्ना रोगास्ते चाप्पुपद्रकाः ॥ ४ ॥ इति सातेकारोगानेवानम्‌ । ग. “जीर श्चा २ ग. ^कायास्तु रो । ९१८ निम मदक विरविता- [द्विनत्वारिंशद्धेकंशततमस्त््ः अथ चविकित्सा- अथ दशम॒लक्ाथः- वश्चग्रलीशतं तोयं कवोष्णं पिप्पलछीयुतम्‌ } पीतं तत्सृतिकारोगमुदग्मपि कृन्तति ॥ «५५ इति वृशमरटक्षाथः । अथ निगेण्स्यादिकाथः- संयोजितो दृङितया कणया कवोष्णोः निर्गुण्डिकालटश्चुननागरजः कषायः ४ पाता निहन्ति कफमारुतकोपजातं सूत्यामय सकलमेव सुदुस्तर च ॥&॥ शति निगुण्ड्यादिक्मथः + अथ द्वदार्वादिकाथः- खतिकारोगश्चान्त्यर्थं कुर्याह्वातदहरीं क्रियाम्‌ । स्वेद्पनाहनाभ्यङ्खः सावगाहः प्रास्यते ॥ ७ ॥ सुरदारुविश्ववचापुताघनककटतिकण्टकामया- कदुकाकिरातविषायवासनिदिग्धिकायुगधान्यरि \ गकृापेष्पलाद्वयक्रष्णजं(रककट्फलटश्च छतो जये- द्वधवत्स 1सेन्धूजरामठा नवसुत्तिकासकुटामयम्‌ः ८] इति देवदाकादिक्राथः। अथामृतारदिक्ाथः- सुतप्तलोाहमादाय वारुण्यां विनिधापयेत्‌ । सए पाता सुतिकातङ्कस्तान्सवरपनपकर्षति ॥२॥ अभ्रतानागरसहचरमद्रात्करपञ्चमलटजलटद्जलम्‌ । शूतशात पशत मधुना सह शामयति सूतिकातङ्म्‌ ॥ १०॥ इत्यप्रतादच्छछथः अथ सहचरादिक्ाथः- सहचरङुटत्थपुष्करदारुनिशादारुवेलसक्ाथः । पतः साहंङ्कन्टवणः शमयते शुलःज्वर। सत्याः ॥ १९१५ दाते सह चरप्देक्ाथः # क, ^.नेव(पर ¶ [द्विचत्करिशदाषकरततमस्तरङ्ग (बहद्योगतरङ्किणी । यद्‌ अथ मध्यमसोभाग्यशुण्म्यवरेहः- नाभरस्य पलान्यष्टौ घुतस्थ च चतुष्पलम्‌ । ध्वीराढरन सयुक्त खण्डस्याघतुलां पचेत्‌ ॥ १२१ ङा ताह्वाजीरकष्योषतिसुगान्विजवानिका ३ कारवीमिशिचनब्पाश्चिमुस्तानां च पटं पमः ॥ १९१ छुद्धाअकायस्योज्यं चिपट च पुथक्‌पूथक््‌ ६ स्वर्णं तारं ततो योज्यं यथा चाञ्िवटं मवेत्‌ ॥ १४ ॥ छेदी भूतमिदं सिद्धं घत माण्ड {निधापयेत्‌ । तद्यथाभिबलं खदेत्सुत्तिका तु विद्येषतः ॥ १५ ५ बल्यं वर्ण्यं तथा पुष्ट बलटीपटितनाश्नम्‌ । वयसः स्थापनं हयं मन्दायेदीपन परम्‌ । १६४ जामवातप्रशमनें सोभाग्यकरमुत्तमम्‌ । मक्षछशुलकश्मन सूतिकारोगनाज्ञनम्‌ ॥ २७ ॥ इति मध्यमसोभाग्यद्यण्ड्यवटेहः । अथापरा स्मेभ।ग्यशुण्टी- आज्यस्याथटलियुग्ममज्र पयसंः कसं तखा धं तथा- खण्डस्यापि पचेद्धिचणतमिदं बिभ्वोषधं प्रश्सिपेत्‌ 1 प्रस्थरशं गुडवद्विपाच्य विधिना मु्टेचयं धान्यकः मिहयाः पञ्चपलं पटं कृमिएरपाोः साजाजिजीरं तथा| १८ ॥ व्योषाम्भोददलोरगेन्द्रविडकामूङ्कस्य च प्रक्षिपत त्रकासञ्वरपाण्डुरोग्ञमनं बिडमेद्‌वेध्वंसनम्‌ १ द्युटारोचकनाशनं कृ मिहरं मन्दाभिसदा पनं सृतानां खलु खण्डनागरमिदं सो माभ्यद्‌ं सेवितम्‌ ॥ १९ ५ इत्यपरा सोमाग्यश्ुण्ठी । अथ पचचजीरावटेहः- रराह्छामिशिमेथिदीप्यहपषाषट्कटरदुविश्वं पृथु- बन्दा्गीतक पिस्थवेद्धबद्रहय।मामयानागजम्र्‌ । ग. न्त्य पठबिदातिम्‌ । श्वी । २ क, "सः प्रस्यद्वय खण्डत्तः पत्चाकसङमत्र चणितमर्थं अद्धि \३ रु, की । ९२० चमटमदावराचता- (न चत्वार्शद्ाधकराततमप्तरङ्गः] बेत्वं क्षीरगुडाञ्यमाजनतुटा्धं प्रस्थपक्कं चतुः कसेलोषधकृष्णजीरमबलार्तीः पञ्चजीरो जयेत्‌ ॥ २० ॥ इति पथ्चजीराबटेहः । अथ प्रतापटङ्केश्वराो रसः- एकेन्दुचन्द्रानलवार्धिञ्गुम्मिकटेकभाग क्रमशो विभिश्रम्‌ । सूताश्रगन्धोघणलोदङ्कवन्योपलामस्मविषं च यष्टम ॥२१॥ भसुतिव तिऽनिलद्न्तबन्ये चाऽऽद्रौम्मसा वह्छममुष्य दद्यात्‌ । चातामये श्टे्मगदेऽर्शासि स्यात्पुरासरत)दांचिफलायुतोऽयम्‌ । सशुङ्गबेरदव एष हन्ति ससं निपातं ज्वरमुयरूपम्‌ ॥ २२ ॥ इति प्रतापटङ्केभ्वसे रसः! इति सूतिकारोगनिदानचिक्षित्साकथन नाम द्विचत्वारिशदधिक. अततमस्वरङ्ः ॥ १४२ ॥ भथ निय्त्वाररादधिकराततमस्तरङ्कः । अथ स्तनरोगः- सक्छीरो वाप्यदुग्धा वा दोषं प्राप्य स्तनौ खियाः। प्रकूष्य मांसं सु।घरं स्तनरोगाय कल्पते ॥ १ ॥ पञ्चानामपि तेषां हि रक्तजं विद्धि बिना । दषक्षणानि समानानि बद्यविद्रधिटक्षणैः ॥ 2 ॥ अथ स्तनशोथोपकमः- गथ स्तनोत्थितमवेक््य भिषग्विद्‌ध्या- दय द्धेवधावभिदहितं बहधा विधानम्‌ । आमे विदहति तथैव गतेच षाक स्यातां स्तनो सततमेव विच्रद्धिदह्ीनौ॥३॥ जलो काभिहंरदक्त न स्तनावुपनाहयेत्‌ । पित्तन्नानि तु ङीतानि दन्याण्यन्न नियोजयेत्‌ ॥ ४॥ 9 स. पुस्तके--वातानिटदृन्तवन्धमाद)म्बुना धोरसुसानिपाते । निनानुपानैनिजपथ्ययोगै. सर्वात्िसारमहणीगद्रेषु ॥ परतापलद्कन्बरनामभेयो रघ. प्रयुक्तो गिरिराजपच्या ! इति पाठः । [तिचत्वाररिदादधिकराततमस्तरङ्गः] बहद्योगतरङ्किणी । ९२१ यजयद्वुणकत्सब गात सरश््य पारयतः] खेप ष्वेशालमृलस्य हन्ति पीडां स्तनोत्थिताभ्र्‌ | ५५ पिष्पल्यास्तप्तटोाहं च निर्वाप्य सलिले पिके । दुःखस्तना च या नासे सा रां छुखिता मवेत्‌ ॥ द ॥ सहरदं दुमायास्तु मूल पानी यपेषितम्‌ । स्तनरोगं हन्ति ठेपाक्कि वा कर्क्तटिका जटा ॥ ७॥ इति स्तनश्ोथोपक्रमः । अथ स्तन्यरागः- विश्स्तेष्वपि गाच्ेषु यथा कं न द्ुंरयते । सवदेहाभितव्वाच ड॒क्रटक्षणसुच्यते ॥ < ॥ तदेव चेष्टयुवतेदृरशनात्स्मरणावृपि। शाष्दसश्रव णाद्स्पक्षात्संहषांख प्रवर्तते ॥ ९२ ॥ सुप्रसच्च मनस्तच हषण हेतुरुच्यते । आहाररसथोनित्वादेव स्तन्यमपि खया; ॥ १०५ तदेवापस्यसंस्पर्लाहशंनास्स्मरणाद्‌पि। अहणाच् शरीरस्य शुकरवत्संभवतते ॥ ११ ॥ खहा प्निरन्तरस्तच्च भस्रवे हेतुरुख्यते | गुरुभिविषमेरस्नेदु्टेद्‌षिः प्रदूषितम्‌ ॥ १२५ क्षीरं धाज्याः कुमारस्य नानारोगाय कल्पते । सप्तविधक्तीरमाह- खटंवणं तच चाम्टत्वं कटक फेनिलं तथा ए १३ ॥ मांसधावनसंकाशां पीतामं च तथा परम्‌ \ एतत्सप्तविधं क्षीरमङद्दर जीवकोऽत्रवीत्‌ ॥ १४ ॥ मधुतेटघ्तभ्रख्यं कषायं च तदुत्तमम्‌ । करोति लवणं क्षीरमकालठे मलनिगंमम्‌ ॥ १५ ॥ कफ त तच्रगं कयाद्म्टं तु युखपाकताम्‌ । मांसधावनसंकाङां छदनं रुते शिज्यः ॥ १२६ ॥ कनिलं श्वासकासौ च कटुपीते दु मूञ्रटे ६ घुत्तभर्ये मवेस्पु्टिस्तेखामे बल वान्मवेत्‌ ॥ १७ ॥ मध्रपशख्ये मवेहृश्चः शूषायो मारुतो मवत्‌ । कषायं सदि ष्ुाावि स्तन्यं मारुतद्रु्तम्र भ १८ ॥ ५२९ विमल मड विराचिता- [निचत्वारेशद ि्कराततभ्तिङ्गः) करवभ्लछलबणं पीतराजमच्पि्तस गतम्‌ । कफजं घनं तोये निमजति सपपेच्छिलम्‌ 1१ १९ ॥ हिलिङ्ग हन्दजे विद्ात्सवषिङ्गः त्रदोषंजम्‌ । अदृष्टे वारिनिस्षिप्तमेकी मवति पाण्डुरम्‌ ॥ २० ॥ मधरं चाविवर्णै च तस्पसन्न विनिदिरोत्‌ । वातडृष्टस्तन्य उषपायमाह तत्र वातात्मके स्तम्ये दशमू्लीं यहं पिबेद्‌ ॥ २१५ घातष्यायिहरं सपः पीत्वा मढ बिरेचयेत्‌ । पित्तदुष्टस्तन्य उपायमह पित्तदुेऽपुतामीरुपरोल निम्ब चन्दनम्‌ -॥ २२॥ धारी कुमारश्च पिबेत्काथं प।सवा सहाककैरम्‌ । कफटुदछस्तन्य उबवावमाई- कफदुटे घतं पेयं य्टीसेन्धवसंयुतम्‌ ॥ २३ ॥ राटपष्पैः स्तनो ष्टिम्पच्छिक्ोश्च दशानच्छदा सुखमेवं वमेद्वालः कफङकापश्च शाम्बति ॥ २४॥ दिदोषदुष्टस्तन्य उपायमाह- न्द्रं द्वियोगाम्यां पूर्वाक्तारभ्यां विको धयेत्‌ । जिदोषद्ष्टस्तन्य उपायमाह- स्तन्ये चिदोषसंदुष्टे शकरदामं जलोपमम्‌ ॥ २५ ॥ नानावणंरुजं चाऽऽ विबद्धसमपवेहयते । क्षीराटसकमाह~ भ्रमारोचकघमांस्यपाकनतुष्णाज्वराद्यः ॥ २६ ॥ स्युर्य तं विजानीयात्क्षीरालटसकसंक्षकम्‌ । अथ स्तन्यविशुचिविधिः- धाज्ा पतारावेष्युदध्यथ मुद्रयुषरसारोना ॥ २७ ॥ मार्गहदिारुवचाः पिष्ट्वा पपेबेत्सातिविषाग्ताः । पाठां मुव च भूनिम्बदारुडुण्टीकलिङ्गकाः ॥ २८ ॥ सारिवानन्ततिक्ताख्यास्ततः स्तन्यविङहाोधनम्‌ । इति स्तम्धविद्यद्धिषिष्थेः। रिषत्वारिरद्धिकशततमस्तरङ्गः]बृहद्योगतरङ्किणीः ॥ ९२३ अथ स्तन्यवुद्धिः- भमिङ्कष्माण्डमुलस्य क्षीरपिष्टस्य या रसम्‌. ॥ २९॥ पिबेत्सकशश्षक्छर तस्याः क्षार बह षेवधते । कातावरी क्षीरपा पीता स्तन्यानेरवधनी ॥ ३० ॥ कवोष्णं कणया पीते क्षीरं क्षीरविवधेनम्‌ । यनकापासकिक्ष्वाक्रमलं सोवीरकेणवा ॥ ३१५ विदारिकन्दस्वरसं पिबेद्वा स्तन्यवधनम्‌ । अथ वज्ञकाञजिकम्‌- पिष्पलछी पिष्प्टछीमलं चब्यं ज्ञ॒ण्ठी यवानिका ॥ ३२ ॥ जीरके हरिदिदे विड सोवचट तथा एतेरेवोषथेः पिषटेरारनालं विपाचयेत्‌ ॥ ३३ ॥\ तद्यथािब्ं पीत्वा प्रसुता षछुखमशयते । अ(मवातहरं वष्यं कप््ययं वातनाङ्ञनम्‌ ॥ ३२४ ५४ तशद्ज्ञकासखिकः नान्ना सीणामास्नाक्वधनम्‌ । मक्तलद्यूलक्षमनं पर क्षारदेकध्नम्‌ ॥ ३५ ॥ इति वज्ञकाखिकम्‌ । इति स्तन्यवुद्धेः । अथ सतास्तनरनला- रतीयेऽद्कि चतथ वा सूतास्तन्य प्रवतत \ ज्वरथ्र माङ्कःमद्‌ः स्युस्तेन तस्यास्तदा खपाः ॥ ६६ ॥ तदुपदवज्ञान्त्थ द रक्चामन््ेण माजंयेत्‌ । प्रसूतां कङ्ातोयेन हातसषशोत्तरं सू(: ॥ ६७ ॥ सर यथा ॐ वीरमद प्रसूताया अस्या नाज्ञय नाङ्ञाय \ हितनाद्नाञ्चु ज्वरायास्त्वमुमाक्तया ॥ ३८ ॥ अथ स्तनमाजेनमन्ना यथा- चत्वारः सागराः पण्याः स्तनयोः श्वी रवाहिनः \- सन्तते सुममे [नित्य बाटस्याऽऽदयुक्टवर्दः ॥ 2 ॥ पीत्वा बालोऽप्रतरसं पयस्तव यथच्छया । दीर्घमायुरवाप्रोति देवाः पराइवाष्त वया ५-५~ ४ इति सुतास्तनरक्ला । क कः. ^ पयोऽगतरस पत्वा कूभागस्त भावने. ------- न्क क नत इनः र इद्त ` दप्दे सुश्तपारः। 1 विमल मडविरचि ता-[त्रिषस्वारिरादधिकड्चततमस्तरङग अथ श्रीमहतेटम्‌- अटंवषाकणाकल्केः सिद्धं वेटं करोति घानितायाः पिच्चुधरणनस्यदानाच्कुचयुगलं भीफलाकारम्‌ ॥ ४१ ॥ पभीपर्णरसकल्काभ्यां तेटं सिद्ध तिलो्धवम्‌ तत्तेलं तूलकेनेव स्तनस्योपरि दापयेत्‌ । पतिताबुस्थितो स्यातामङ्गनायाः पयोधरौ ॥ ४२१ इति भमद्तद्टम्‌ । १९ + स्स म्‌ अथ कससि तडब- कासोसतुरगगन्धास्ावरगज पिप्पटीविपक्छेनं ¦ तैलेन यान्ति बुद्धि स्तनकर्णवराङ्टिङ्गगनि ।! ४३ ॥ इति कासासायं तटम्‌ । अथ करवीरायं तेटम्‌- तालरालाचुणंमेक द्िचतुभागमम्बना । अभो हन्यातव्पक्रमेतद्धेपो लोम श्षणार्घतः ॥ ७ ॥ हरशितालमाग एको मागाः पञ्चैव शाङ्कन्चुर्णस्य । भागः पटाज्ञमस्मन एवं टलेपाक्कचा न स्युः ॥ ४९५॥ करवीरशिष्छा दन्ती चिजको धातकीति च । रम्माक्षारोदके तें परस्तं रोमशातनम्‌ ॥ ४६ ॥ हति करवीराद्ं तेटम्‌ । अथ कपुरायं तेरम्‌- कपूरमललातकङाङ्खचुण क्षारो यवानामजमोदकं च । तलं किपक्तं हरितालटमिभ्रं लोमानि नि्मलयति क्षणेन ॥४७५॥ इति कपरायं तेलम्‌ । इति टोमनिश्टीकरणम्‌ । जथ योनिर्तकोचीकरणम्‌- मोचरससूृक्ष्मचूर्णं लिप्तं योनौ स्थितं प्रहरम्‌ । शातवार्‌ भसूताया अपे योनिः सक्ष्मरन्ध्रा स्यात्‌ ॥ ४८॥ मङ्गापराटिकां इत्वा पहर काममन्दिरे । रातवार भरसताऽपे प॒नभवलि कन्यका ॥ ४९२ ॥ भनमकमननमननसन क ---------------------------------- --_ _ १. ग्‌, र भम्‌? [जिच््वारिशदधिकदाततमस्तरङ्ग.] बहदययोगतरङ्किणी 1 २९२५५ षन्बलक्रुसुम लोधं दाडिमीमुलवस्कलटम्‌ । चुरण क्त्य क्षिपेद्यानो योनिसंकोंचनं परम्‌ ॥ ५० ॥; सोराषटिकाटङ्कणसिन्धुशाषमायाफलेन्दुप्रक्रता वदीयम्‌ । तेन बब्ब्रूलमवचेन योनां धृता च सुची गमनेऽस्मथः ॥ “५१ ॥ टङ्घणोऽमरहई च कपूरा मधुना सह । च वटीकरुता धृता योन संकोचो जायते ममे ५२१ इति योनिसंकोष्दीक्ूरणम्‌ । अथ रण्डादियाोषिद्रिभनिवारणपातनविधिः- ताल्टीसगेरिकं पीतं किडाटपदमान्रकसमर । शी ताम्बुना चतुथऽङ्धि वन्ध्यां ख। कुरते अशम्‌ | ८३॥ पललाशबनीजमध्वाज्यलिपत्सामथ्ययोगतः योनिमध्य ऋतो गमं न धत्ते खी कदा्वन ॥ <४े र धूपिते योनिरन्धे तु निम्बकाष्ठेन युक्तितः । ऋत्वन्ते रमतेयासख्ीन सा गममवाप्रुयात्‌ ॥ ५५ ॥ तेटखाविलं सेन्धवखण्डमादी निधाय रण्डा निजयोनिमध्ये । नरेण साधं रतमातनोति यासन गभं टमते कदाचित्‌ ॥५६॥ धत्तरम्रलिका पुष्ये गहीता कटिसंस्थिता। गभ निवारयत्येव रण्डविडयादेयोपेताम्‌ \ “७ ॥ तण्डलीयकमल्ानि पदा तण्डलवप्र्णा 1 ऋष्वन्ते च्यहपातान दन्ध्याः कुकवान्त सााषतः ॥ ५८ ॥ राजकं तिलटतेटं च पिश्वा नारा कतो पिबेत्‌ । चिदिनं तेन गर्मस्य संमवो नेव जायते ॥ ५५२ ॥ पिबति परसुतिसमये काखिक्युक्त जएामवं पुष्पम्‌ । न विमति सा पसू्तिं धुतेऽपि तस्या न ममः स्यात्त ॥ &० ॥ श्रतमिया भ्रोषितमत्रुका या सुखेन सवः खुरतं करोतु । पश्चाद्धगे सेन्धवदीप्यलेलेरगमंदां पोरिकां ददातु " ६१ ॥ जाता सम्भव यदा तदडासा गभस्य पातं स्सा करतु, सदुगघिङ्कसु पलाश बीजमपि पपर्त्वर्‌ ननु मष्यमतत्‌ १ &रध४ ९२६ जिमद्टमड विरविता-[चटेश्वत्वारिशदधिकदाततम्तरङग ` गुनस्य च बीजानि तिटकारविके अपि । शुद्धेन क्तमेतन्तु गर्भं फातयति भ्रुवम्‌ ॥ ६२ ॥ इति रण्डादियोषिद्ध्मनिवारणपातनविधिः। इति भीयोगतरङ्किण्यां खीरोगनिदानचिकित्घ्ाकथनं नाम जिचस्वा- रिंशद्चिकराततमस्तरङ्कः ॥ ९४३ | भय अलच्यत्वाररिश्देयिकरा्ततमस्तरङ्गः ) अथ वारूरोगनिदानम्‌- चिबिधः कर्थेतो भाटः क्षीराल्नोमयवतंनः। स्वास्थ्यं ताम्यामदु्टा्यां दुष्टाम्यां र।गसमवः;॥१॥ वातदुष्टं शिश्युः स्तन्यं पिबन्वातगदृातुरः । कव्मस्वरः कुशाङ्गः स्याद्द्धविण्प्मजमारुतः॥ २॥ स्वेद भिन्नमलौ बालः कामलापित्तरोगवाच्‌ । तुष्णालुरुष्णस वाङ्गः (पित्तदुषटं श्ििन्पयः ॥ ३ ॥ कफदुटं पिबन्ध्वीरं बालस्तु श्टेष्मरोगवान्‌ । निव्रार्दितो जडः अुनवक्लाक्चभ्छर्वनः शिद्यः ॥ ४ ॥ शिङ्ञोस्तीवामतीवां च रोव्नाश्चयेद्ुजम्‌ । चछ्रोतांसि चाङ्गः संघांश्च पञयद्यत्नान्मुषहुमदुः ॥ “ ॥ कुक्णकः क्षीरङकोषाच्छिद्यूनामेव वत्मानि । जायते- तेन तन्नेजं कण्ड्करं च सवेन्मुहुः ॥ & 1 शिश्चः कय!लछलाटाश्षिक्रनासावघषंणम्‌ । शक्तो नाक्रभ्रमां दष्टं न वत्मान्मीलनक्षमः ॥ ७॥ म्भवः मारो गार्भिण्याः स्तन्यं पायः प्पेबन्णपि । कास{भेसाद्वमथुतन्दाकार्ारुचिश्चमेः।॥ ८ ॥ युज्यते कोष्ठव्रुष्या तु तमाहुः पारिग्भिकम्‌ । रोगं परिमवाख्यं च युञ्ज्यात्त्राञिदी पनम्‌ ॥ ९॥ ताटुमांसे कफः कुद्धः कुरुते ताटुकण्टकम्‌ । तेन ताद्ुप्रदेशस्य निश्नता म्रध्चि जायते ॥ १० ॥। जियन्त नाया णामन १ ग, "नामक्षिकमभि। जाः) [चतुश्बत्वारिंसषदधिर्कदाततमस्तरङ्गः]चहदययोगतरङ्किणी \ २५ तालुपाते स्तनटेषः कृच्छात्पान शकृद्‌ । त्रडक्षिकण्डास्यरुजा सीवादुर्धरता वमिः॥ ११॥ विस्पस्तु शिशोः प्राणनाज्ञनो बस्तिक्णीषजः । पद्मवर्णा महापद्म रोगो कोषज्योद्धवः ॥ १२॥ काङ्काम्यां हदयं याति हद्याष्ठा शवं वजत । छुद्ररोग हि काथेते अजगस्यहिपूतमे ॥ १६ ॥ ज्वराद्या व्याधयः सर्वे महतां ये पुरादिताः\ वालदेहेऽपि ते तहद्िजञेयाः कुशे: सदए ॥ १५४ ॥ इति बाटशेगनिद्ानम्‌ । अथ अहमरस्तबाङरोगनिदानम्‌- दावण उवाक--. क्षणादुद्धिजते षाः क्षणाच्नस्यति रोदिति । नखेदन्तेदारयति धाजीमात्मानमेव च ॥ १५ ॥ ऊध्वं निरीक्षते इन्तान्खदेत्कूजति जुम्मते । श्चकौ क्षिपति दन्तोष्ठं केनं वमति चासकृत्‌ ॥ १६ ॥ क्षामाङ्को निशि जागर्ति श्ूनद्भ मिन्नविरस्वरः । भमत्स्यक्ोणितगन्विश्च न चाश्नाति यथा पुरा ५ १७॥ सामान्यय्हज्ञष्टानां टक्षण सयुदाहतम्‌ । पकनेजस्य गानस्य सघावस्यन्वनकम्पनम्‌ ४५ १८ ॥ अर्ध॑दु्टषा निरीक्षेत वक्रास्यो रक्तगान्धकः। दन्तान्खादति विच्रस्तः स्तन्यं नेवामिनन्दति ॥ १५ \\ स्कन्दग्रहगहीतानां रोदनं चाल्पमेव च । नष्टसंज्ञो वमेत्केनं संज्ञावानतिरो विति । पुयज्ोणितगन्धत्वं स्कन्दापस्मारकक्षणम्‌ ॥ २० ॥ खस्ताङ्गो मयचकितो विहङ्कगन्धिः साञ्नाववणपरिपीडितः समन्तात्‌ । स्फोटै श्च प्रविततनुः सदाहपाके- ज्ञेयो मवति शिचः श्चतः शाकुन्धा ५ २१॥ चरणौ; स्फोटैश्ितं गान्नं पङकगन्धं सखवेदसुक््‌ । मिन्नव्वा ज्वरो दाहो रेवतीग्रस्तटक्षणम्‌ । २२ ५४ ५२९८ जि मदम विरचिता चदुश्वत्वार्रिरादधिकशततमस्तरङ्गः] अतीसारो ज्वरस्न्रष्णा तियंक्परेक्षणरोदनम्‌ । नष्टनमिक्रस्तथोद्धि्यो अस्तः पतनया शिङ्खाः ॥ २३ ॥ प्रसन्नवर्णवदनः शिराभिरमिसवुतः। मघ्रविङगन्धबह्वाशी मुखमण्डिकया ग्रहे ॥ २४॥ छदिः कासो उकरस्तृष्णा वसागन्धोऽतिरोद्नम्‌ । स्तन्यद्ेषो ऽप्तसारश्व अन्धपतनया भवेत्‌ ॥ २५ ५ वेपते कासते क्षीणो ने्ररोगो विग7न्धता । छदयतीसारयुक्तश्च शीतपतनया मेत्‌ ॥ २६ ॥ छर्दिस्पन्दनकण्ठास्यशोषमरखछाविगलन्धिता । ऊर्ध्वं परयेष्टशोष्ठन्तान्नैगमेषयदहं वदेत ॥ १७ ॥ अआसाघ्पकक्षणमाह- प्रस्तब्धाक्चः स्तनद्वेषी सुष्यते वाऽनेशं सुदुः । तं बालछम{चराद्धन्ति यहः संप्णलटश्चषणः ॥ २८ ॥ विपरीततमः साध्याशिकित्सेदंष्चेराद्धितम्‌ । इति यह्रस्तभाटरःगनिष्ानय्‌ । अथ चिकित्सा- बालानामोषधदानमाजामाद- भ्रेषज्यं पूवंसुद्िष्टं महतां यज्ज्वराद्षु । २९॥ केयं वदेव बालेऽपि माजा किंतु कनायसी । विडङ्कःफलमान्रं त॒ जातमाच्स्य मेषजम्‌ ॥ ३० ॥ मासि मासि प्रयोक्तव्यं विडङ्गानां विवर्धनम्‌ । अब्दादूध्व कुमाराणां दृदयात्कोलास्थिमाच्रकम्‌ । ३१ क्षीरान्नादे शिशो कोलमन्चादे तदुदुम्बरम्‌ । क्षीरादस्योषधं धाञ्यां क्षीरान्नादस्य चोमयोः ॥ ३२॥ आरमन्यन्नाहिनो देयमोषधं चेति जेजनटः । यथायोगं स्तनौ लिप्त्वा भेषज्यं पाययेच्छिश्युम्‌ ॥ ३२ ॥ माज्या छङ्ययेद्द्वान्नीं रिकोनाच्र विशोषणम्‌ । स्वं मिवायंते बाटे न स्तन्यं वायते कैचेत्‌ं \ श्तन्यामएके पयश्छागं गड्यं वा तड्कणं पिबेत्‌ ॥ ३४॥ {चतुश्च वारिंशदधिकशततमस्तरङ्गः]बहद्योगतरद्धिणी ३ ०९२९ बालानां ज्वसवान्तिरेककसनभ्वासेषु शृङ्गीक्वौ कृष्णान्दं मधुयुक्तथाऽऽर्ग॑पडुहिङ्ग्बेला धंमानाहके ॥ क्रच्छरे मस्तुयुता ञ्जरिद्धजगदे दधा श्युनः कण्ठगा काये क्षीरविदारिकाथुतघरतं दाहादिके नीषठिका॥ ३५ ॥ म॒दपिण्डनाश्चितप्तेन क्षीरसिक्तेन सोष्मणा । स्वे दयेदुल्थितं नरभिं शोथस्तेनोपशाम्यति ॥ ३६ ॥ दग्धेन च्छागक्षङ्कता नाभिपाकेऽवचुणनम्‌ 1 त्वग्मूत्या क्षारणं वाऽपि कुयाचन्दनरेणना ४५ ६७ ४ नाभिपाकते शिलालोधभियङ्कमधुकेः गतम्‌ । तेट मभ्य ने शास्तमेमिवाऽप्यवचुर्णनम्‌ ॥ ३८ ध बालो योऽचिरजातः स्तन्यं गह्नाति नो तदा तस्य । सेन्धवधाज्ीमधुघुतपथ्याकल्केन घषंये जहाम # २९ ॥ अस्तामयावचाबाह्मीकतकं श्षोदसर्पिषा। वर्णायुःकान्तिजननं लेहं बाटस्य दापयेत्‌ \॥ ४० ।। अथ मवांयवलेहः- भवह्व्यिषवयाकोलजम्बत्वग्दारुसषपाः १ सपाठा मथना लीढा स्तन्यदाषनिबहणाः ॥ ४१ ॥५। इति मर्वायवलटेहः अथ त्दमस्ताकायः- पीतं पीतं वमति यः स्तन्य तन्मधुसापषां १ दिवार्ताकीफलरसं पञ्चकोट च टलेहयत्‌ ॥\४२ १ सक्षोद्रशर्करां तिक्तां ठदवा बालज्वर जयेत्‌ । मद्रसस्तामयानिम्बपटोरमधुकेः कतः ।\ ४३ ॥। क्राथः कोन्णस्तु वाटानां सकटज्वरनाङनः इति मव्रयस्ताक्राथः\ ॥ अथ पटठकषादरधुपं ग पटेकषाववाकुषठं गज चमीविचमं चं \\ ४४ ॥ ननन १. नके निरूरोः ॥ 93, ९३० जिममडविरचिता- [चदुश्चत्वारिदादधिकशततमस्तरङचः] निम्बस्य पच्च माक्षीकं सर्भियक्त च पनम्‌) ज्वरवेगं निहन्त्याशु बाटकानां विशेषतः 4 ४५॥ इति पटंकषाद्िधुपः १ ॥ अथ मुव।युद्रतनम्‌- मूषां निशासषेपरामसेनभ्वेतासमङ्गाम्डुद्कारवी णाम्‌ १ छागीपयोभिः सह पेषितानाघुद्धतनं स्यान्मध्रुना शिद्यूनाम्‌ ४६४ इति प्रव्राद्युद्तेनम्‌ । क्ष क, की अथ विल्वादिक्ाथावकेही- शङ्ग्यष्दकरष्णा तिषषं चिच्ण्यं टे बिवदृष्ययन्मश्युना शिद्युनाय्‌ + कासज्वरच्छश्िभिरर्दितानां समास्षिकां वाऽतिविषामयेकाम्‌ ॥४५॥ विद्व. च पष्पाणि च धातकोनां जलं सों गजपिप्पली च ५ काथावलेहा म्ना विमिश्रो बालेषु योज्यावतिसारितेषु ॥ ४८५ इति बिल्वादिक्राथावलेही । अथ नागरादिकाथः- नागरातिविषामुस्ताबालकेन्दयवेः रतम्‌ १ कुमारं पाययेरपातः सबातीसारनाशनम्‌ ॥ ४९२ ॥ इति नागरादिक्राथः।॥ अथ लोधायषटेहः- लोधेन््रयवधान्याकधाचीह्धीबेरमुस्तकम्‌ । मधुना लेहयेद्वालं ज्वरातीसारनाशनम्‌ ।॥ ९५०५ इति टोधाद्यवलेहः । अथ मुस्तायवलेहः- घनङ्कष्णारुणाशुङ्कीचुर्ण क्षोदरेण योजितम्‌ । शिशाोज्वंरातिसारघ्रं कासभ्वासवमीहरम्‌ ॥ ५१ ४ इति मुस्तायवलेहः । अथ समङ्गगायवकेहः- समङ्खनेत्पलमअश्ातिरखतिलट चन्दनम्‌ । छागीक्षीरेण .सक्षोदरं रक्तातीसारनाङनम्‌ ॥.५२ ५ दवि-समदङ्खयदयवलटेहूः । | [वा १ क, “र स्तिल्बश्* ॥ [कटुत्वारिंसदतिकराततमस्तरङ्गः बह योमतद्गिणी । %६६ अथाष्टमङ्नटम्‌- पुष्करातिविषायासकणाशुङ्ीरजो लिहेत्‌ । मधुना मुच्यते बालः कासः पञ्चाभिेरुच्छितेः ॥ “५३ ॥ तुमा च क्षोद्रसर्टीढा कासभ्वासो शिङ्षो्जयेत १ दुराटभां कणां दक्षां पथ्यां क्षोदेण ठेहयेत्‌ ॥ ५४ ॥ जिराचं पथ्वराच्रं वा कासन्वासहरीं शिकः \ षवुणं कदटुकरोहिण्या मधुना सह योजितध्र ।॥ ५५ ॥ दिक्छां भरशमयेच्छ्िभ शिशोग्छ{दिश्व दुस्तराम्‌ । पटोललिफलटा रिह (रदाक्र थितं एपिबेत्‌ ॥ «५६ ५ ` धादुनिस्फ.टर्वः सपस्वराणां शान्तये ।शेद्युः ४ कणोाषणासिताक्षोदसक्ष्मेटासेन्धनंः कृतः ॥ ९4७ ५ भूखग्रहें प्रदातभ्यो बलानां लेह उत्तमः धृतेन सिन्धुर्भ्बिला शिङ्गमार्गारजो ष्ठत्‌ ॥ ५८ ॥ आनाहं वाप्कि शुं जयत्तोचन चा शिशुः । पवा गन्धवा जानन व्वाखुववद्धानमभ्बुच1रणा ४५५३ ॥ नाभो गदे वा ठेपेन शिशुना रेचन परम्‌ । | कटेेचननेजाणे शिषखेमागं हि योजयेत्‌ ॥ ६० ५ ञ्टिगन्धकसुद्धदाररतपुन्पा पवेच्‌प्पताः + माषद्वव मवा दुग्बेः स्वयेहिनपञ्चकम्‌ ॥ &₹ ५ रेचयेन्शुत्िकां शद्धा शिशुन्पं ददेतन्पषधम्‌ । इदु च्ट्दुन्दरषमटा मषा हरदा 1रचल्वपन्चकम्‌ ॥ ६२॥ इद्‌ सुरशयववद्‌धुपनं यः परसोजयेत्‌ । ६ निहन्ति सोदुन रान्न बाटकरस्य न संङत्यः.॥ ६३१ कटाचेकः दाधपननवे च सशाङ्खःबर बहतण््ट च ४ आलेपन श्छेष्महुरं ुखोभ्णं ककूणके कायपुर्दीहरान्त ६४ ॥ ष्याष समङ्गः समनगरेखाट, कस्खब।ज च छुख्टमतत्‌ ॥ क्रण्डूवैवानामथ वतेम॑नां तु अरं शशिधरां नयने विदध्यात्‌ ॥६.५॥ त्थनेत्पयस्तु गर्भिण्या बाटकंः.# दांस्मिद्रकं । जोषं म्चयेदन्न विरशोषादथिंद पनम्‌ ॥ ६६ ॥ ॐ क प्रारिणनङ़। ९३२ चिमष्टमड विरचिता [चतुश्य्वाररिरादधिकराततमस्तङकः] ताद्ुपाके यवक्चारमधुभ्यां भतिसरारणम्‌ । हरी तकी वचाद्ुटकल्कं मास्षिकसंयुतम्‌ ॥ ६७ ॥ पीत्वा कमारः स्तन्येन मुच्यते तालुकण्टकात्‌ । मखपाके तु बालानामाश्नसारमयोरजः॥ &< ॥ गैरिकं क्षौद्रसंयुक्तं भेषजं सरसाशनम्‌ 1 दार्वीयष्याभमयाजाजीपच्क्षोदेस्तु धावनम्‌ ॥ ६९ ॥ मखपाकूस्य तु भ्रष्ठं टेपस्त्वभ्वस्थवल्कजः । हशाङ्कपष्प्यखनरजो बालानां गुदपाकनुत्‌ ॥ ७० ॥ श्वजिहूामस्मना टखेषः पीतं वा 1सेतचन्द्नम्‌ । वचा कुष्ठं तथा बाह्यी सिद्धाथकमथापि च ॥ ७१ ॥ सारिवा सेन्धवं चापि पिप्पलो घूतमष्टमम्‌ । मेध्यं चूतमिद्‌ं सिद्ध पातभ्य मासमेव च ॥ ७२ ॥ दृढश्च तिः स्षिपभरमेधाः मारो बद्धिमान्मवेत्‌ । न पिक्ञाचा न रक्षांसि न भूतान च मातरः ॥ ५७३५ बाधन्ते च द्भुमाराणां (पिबतामष्टमद्कलटम्‌ । इस्यष्टमद्गटमर । अथ सामधृतम्‌- सिद्धा्थकवचां बाह्यं शङ्खपुष्पीं पुनर्नवाम्‌ ५ ५७४ ॥ पयस्यां मधुयर्टी च कटुतेटां फटजयम्‌ । सारेवे रजनीं पाठां मङ्दारुसुवर्चलाः ॥ ५७५4 ॥। मजखिष्ठां जिफटां श्यामां वषपुष्पं सग रिकस्‌ । मिषक्पक्त्वा घुतप्रस्थं सम्यङ्मन्ञाभिमन्नितम्‌ ॥ ८६ ॥ भस्रवेद्रभिणी नारी षण्मासान्सा प्रयोजयेत्‌ । सर्वथा जनयेव्पुचं स्वामयविवजितम्‌ ॥ ५५७ ॥ अस्य प्रयोगात्कुक्षिस्थः स्फूुटवाग्ब्याहरत्यपि । योनिदृषश्टाश्च या नायो रेतोदुष्टाश्च ये नराः ॥ ७८ ॥ धन्ध्याऽपि लमते पुञच्ं द्युरं पण्डतमानिनम्र । जडगद्ुदमुकत्वं पानादेवापकषोति ॥ ७९ ॥। १७. गेदश्चुः 1 देक, न भासं भूः ॥ [ुश्वत्वारिंशदधिकराततमस्तरङकः) बहद्यो गतर द्गिणी । 3. सप्तरा्प्रयोगेण नरः श्च तिधरो मदेत्‌ । नािर्दहति तद्वेहम न वज्जमपि हन्ति च । न तन्न व्यथते बालो यजाऽऽस्ते सोमसंक्तकम्‌# ॥ ८० ॥1 इति सोमचुतस्‌ । क क अथ य्रहयस्तवाटखरोगचिकित्सा- तजर सामान्यविधिः- संमेदकूलद्यमत्तिकाया मृतिं विधयेककरपमाणाम । निलोचनां श्लकपालपा्णिं जटाधरां रुद्र॑तचुं दधानाम्‌ ।\ मुजङ्गः मूषां मसितोज्ज्वलाङ्गी मङ्गीकरतादेषटलामरीलाप्‌ ॥\ < अचर मूर्तो समावाह्य खरं सर्वे्रहाधिपम्‌ । नन्दादिपूतनायुक्तं पुजयेचन्व नादिभिः ॥ <२ ॥ विरच्य तण्डङेशूर्णैश्चतुरसं करोन्मितम्‌ । तच्च संस्थाप्य पवस्यां तदुर्चाया विधिं चरेत \! (१) तत्तन्मर्तेधिचिन्नैश्च नानोपकरणादिभिः ॥ < ॥ तत्र कमो यथा- मामयलित्तायां ममौ तण्ड्लचूर्गन हस्तमात्रं चतुरघ्रं कृत्वा तन्मध्ये पर्वाक्तां गहाथिपमूतिं संस्थाप्योमदयेति स्प॒त्वाऽमुकनाश्नोऽमुकगोच्नो- त्पन्नस्थेतस्य बालस्य कारी रस्थितसर्वयहशाान्त्य्थ सर्वरहबडिं बाद्ण- हारा कारपिष्ये स्वयं चा करिष्य इति संकल्प्य तस्यां सवेग्रहभ्राण- प्रतिष्ठां विधाय “ सर्वयहाथिपतये हं फट्‌ स्वाहा ‡ इति मन्ग््ेण न्नान- वखचन्दनाक्षतश्रपदी एनेवेयसप्तपत। कासत्तपरदीपादिक विधाय ततो गुडधदकमत्स्यमांसछरावटकान्न स्विन्नगोधमादि विस्तीणवंशपान्नस्था- यास्तस्याः पुरस्तात्परिवेश्य “ ॐ नमो भगवते गरुडाय च्यम्बकाय सत्यसुवसव्यसुव हं फट्‌ स्वाहा इतिमन्त्रं पटित्वा चाटकेन मु्टिमा्- अन्नं संग्राह्य पुर्वपारवे श्ितेऽन्ने घ्याजयेत । ततोऽन्यन्म िमाजमन्नं गृहीत्वा ८अॐ फर्‌ वेनतेयाय नमः ततोऽन्यदपि “ॐ हा ह क्षः. इति कारय बट दच््रा बालप्रमाणापुष्पमा्लां गृहीत्वा बारोपरि.चिः परिभ्ाम्ब ॥ ‹ ॐकारिणि स्वणांपक्षि बाठकं रक रत स्वाद ---- स्व्णंपस्ि नाटकं रश्व. रक्ष स्वाहा > इवि. मण्चेण ता य. फखनयं त्व दादा अरमय) पर्यव ग. फटश्रयं त्वत्र दशा काद्मयै(स्तु) परूषकम्‌ । % क, “य बस्तमुष्डोद्‌ ॥ रक, त्येषा । ९६४ विमद मह विरचिता- [चतुश्वत्वारिदादचिकरात्तमसत्ग कण्ठेऽपयेत्‌ । ततस्तत्सवं राजा चतुष्पथे स्थापयित्वा पश्चाद्पदयद्नेव गहमागच्छेत्‌ ।॥ तता महेन्वरधपेन बालं धूपयेत्‌ । स यथा- कापासास्थिमयुरपिच्छनब्हतनि>माल्यपि-+ण्डीतक- स्व ङ्स पके.षदृङाविद्‌तषव चाकेशाहिनिर्मोकक्ैः ॥ -नागेन्द्रद्विजहिङ्कदश्च ~ ङ्गम रिेस्तुल्येः कृतं धूपनं ^<=करत्योन्मादपेशाचराक्षससुरवेङग्रहन्नः स्मतः ॥ ८४ #, इति माहेश्वरो धूपः । @ एवं जिदिनं कुयात्‌ । ततश्चतुथं दिने चतरो बाह्गणान्मोजयेच्छमे मवति । इति सामान्यप्रतनाविधिः 1 क क कि अथ विशेषविधिः- परथमे दिवसे मासे वषं नन्दाशिकशोर्महः। तया गरृहीतमान्नस्वः प्रथमं मवति उवरः ॥ ८५ ॥ कुन्थत्यनेकधा रोदित्याकारं सुरुतेऽतिः च । स्तन्यं न ग्नि शिङ्स्तद्रटलिं शछ्यमदृं शणु ॥ ८६ ॥ नदीकूलद्रषान्मत्स,मानीयास्याश्च पुत्तलीम्‌। कुत्वा शुङ्कोपक्ररणः इाङ्ान्नकुखुमाम्बरे; ॥ <८७,॥ दाङ्कसप्तभ्वजेः सप्तद्‌।पेभन्घाक्षतारिभिः । गडाम्बुम(समत्स्यायमनष्याह्ध बारुमाहरेत्‌ ॥ << ॥ . . पवस्यां दिशि पिष्टस्य बेदिकायां चतष्पथे अश्बत्थपतरे सप्ताशान्दकुत्वा दद्याद्कर्टिं शिद्धा; ५ ८९ ॥ ॐ> हीं दीं नन्दे भ्रथमदिनमासवर्षग्रहे इम बलिं गह्ल- -म॒द्ध. पर्व चाट त्यज त्यज एतस्य सक्छबाधां हन हन स्वष्हाः इति बलिमन््ः। तता यथाशाकं हेम द्‌ क्षणां दयात्‌ । तकत्तोऽभ्बत्थपन्नेण शान्त्युदकेन नामा भाषच्चत्‌ ` शान्तरस्तु तुश्रस्तु पुष्ेरस्तु यच्छरेथस्तदस्तुः इति। नता रसानसदद्धानमषलुज्गननेम्बफतचाशिवनिम।ल्येबादटं धरपयेत्‌ । * क. बिल्वम्‌ । + ७, भव्टफठ्छ । >‹ क, मा्ज्यरनिट्‌ । ~ क. इस्तिदन्तः । = क, गे गम्‌ । = क, स्कन्धः ॥ [चदुश्वस्वारिरादषिकदाततमस्तरङ्गः]्षटद्यो गतर ङ्किणी १ ९३५ धूपमन्वाो यथा- ॐ नमो नारायणाय हन इन मुञ्च सुच स्वाहा › । ततश्वट ऽहनि तुरो बाह्यणान्मोजयेत्ततः संपद्यते सुमम्‌ । द्वितीये दिवसे मासे वषं गह्णाति मातरा । खनन्दा नामतस्तस्य प्रथमं मवति ज्वरः १९० ॥ उन्भीटयति नो नेत्रे सोऽङ्सद्ेजयतस्यपि। न होते रोदिति स्तन्यं न ग्लाति च ङुन्थति ९१ ॥ तस्या बलियथा- प्रस्यैकेन तण्ड़टेनं करावे पृरयित्वा दधि गडधुतामेभेतं वेदेर्कां विधाय गन्धताम्ब्रलपीतपुष्पपीतसतप्तपताकाः सप्तकटशाः सत्त दापाः सप्तस्वस्तिका मत्स्याहि सर्व संपाद्य पनिमस्यां दिशि चतुष्पथे संध्यायां वलिर्देवः । एवं दिनत्रयं कुयात्‌ । ततः शान्स्युदकेन च्लानमर । शिकनि- भल्यसिद्धार्थकमाजरलटोमोश्ीरबाटकयुतेबाटं धूपयेत्‌ \ बङिधूपयोमंन्नो यथा- ॐ नमो रावणाय हन हन सश्च म॒ हु फट्‌ स्वाहा › 1 तत. ्तर्थञ्हनि चतरो बाह्यणान्मोजयेत्‌ । तुतीये दिवसे मासे वषे च पूतनानामग्रहः १ तद्रूहातलक्षण यथा-~ स्तन्यं न गह्लाति निब्द्धमुष्टिः कन्दत्यकस्माङुपर स्तं च ॥ उद्वेजयत्यङ्कःमकूएण एव कुमारकः पूनतया गृ्दीतः \\ २१ तदटलियंथा- नद्य मयकरलस्रत्तिकया दि भुजां प्रम्बपयोधरां अिनचां वाटं स्नान्यं पाययन्ती लालयन्ती च करत्वा रक्तोपचारेः पूर्वोक्तै्मत्स्यादिमिदक्षि- णस्यां दिशि चतुष्पयेऽपराह्धे ब्टिर्देयः । रशिदवनिमाल्यसषपगुग्गुदमष- शृङ्गे धपयेत्‌ । एवं दिनत्रयम्‌ । बकिधपयोर्मन्नो यथा- ८ ॐ नम्रे रावणाय हन हन अञ्च मञ्च असय चासय स्वाहा ॥ तर्थ दिनि चतुरो बाह्यणान्मोजयत्‌ । ततः संपद्यते ज्यम्‌ 8 वतुर्थे दिवसे मासे वषं गृह्णाति नाटकम्‌ ६ मुखमण्डितिका नाभ्ना अरहस्तह्टक्षण चथा ॥ रे ३६ जिभर्टमह्विरविता- [चत्चत्वारिराद्धिकरततमस्तर् उन्मीलयति दणग्द्रन्द्रं मीवां नमयति क्षणात्‌ । मुखमण्डितिकायस्तः स्तन्यं गृह्णाति नामकः ॥ ९४ ॥ तद्ल्ियथा- | न्युमयकूटमुदा पुत्तलीं द्विमुजां कपाटकतुंकाहस्तफं नीलोपचारे नीटदृकभ्वजेश्वतुरद्रपख्रयोदज्लस्वास्तकः सह बाटेद्‌यः । मत्स्य मांससु- रान्न पिण्डं प्चावल्यां स्थापपित्वोत्तरस्यां दिरयपराह्ल चतुष्पथे । ॐ नमो रावणाय हन हन मुञ्च मुञ्च स्वाहा ` चतुथंऽहनि चतरो बाह्यणान्मोजयेत्‌ । धूषपोऽत माहेश्वर एव ।॥ एवं ददिनज्यम्‌ + ततः संपद्यते शमम्‌ । पञ्चमे दिवसे मासे वषं गृह्णाते बालकम्‌ ! यहः स पतना नाम्ना तष्िङ्गः पतनाप्तवत ॥ ९५ ॥ कुलाटचक्रश्रात्तिकया पूवाक्तलक्षणां पुत्तटिकां कृत्वा शङुगन्धाध्- पचारः पच्चष्वजः पञ्ववटकः पञ्चदापेः श्वेतपुष्पः सहेदान्यां हिलि चतुष्यथे नक्तं बटि्देयः । शागन्त्युद्केन बालमभिषञ्वेत \ रिवरनिर्माः ल्यसपनेमाकशगुग्गटुनिम्बपज्वाटकयुतेबांटं धूपयेत्‌ । उभयोमंन्नो यथा- ° ॐ नमो नारायणाय नमश्व्चूर्णाय स्वाहा ६ ष्व तु्थेऽद्धि चतुरो बाद्यणान्भोजयेत्‌ । ष्ठे दिवसे मासे वर्षे ङहाकु्निरनाम यहस्तष्टक्षणम्‌ 1 जाय्त्यहर्भिशं चोर्ध्वं वीक्षते गाज्रमेदवान्‌ । अतासारी ज्वरी वाऽपि शङुनियस्तबाटकः ॥ ९६॥ तद्वाङकुयथा- पिष्टकेन पुत्तछिकां कृत्वा शुङ्करक्त पीतिः . पुष्येरक्ष्तमन्यैः भरदीवेस्ता. भ्ब्रटेन च पातदुक्ाध्वजदुशास्वास्तिकदकशवटकैः सह श्षीरजम्कतिलटमत्स्य- मासषरान्नापेण्डमाभ्चेय्यां दिशि मध्याद्धे चतुष्पथे बदिर्दयः ।- दाष्यु दकेन सानं शिवनिमाल्यसपंनिर्मोकथुरसनिम्बपचे धपः । उभयोमेन्नो यथा- ॐ नमी नारायणाय चणय हन इन स्वाहा । चतुथं बाणे जन ततः छ्यु मययुत्पद्यतं इति । १ कृ.-“मो रावणा" दग. मो दाक्णा?'1-३ ग; "मोःराधणा? । {चु्चत्वारिंशद्‌धिकरशततमस्तरङ्कः) बहयोगतरङ्किणी । ९९५७ स्मे देने मासे वषं वा छयुव्करेवती नाम मातुका बं गह्णाति । ह्युष्करेव तिकाथ्स्तो गाच्रख्द्रजयत्थथ ! मुष्टिं बधाति विभ्रान्तनेचः स्याद्टकोऽसक्रुत्‌ ॥ ९९ ॥ रक्तशङ्कगन्धादिभिः करशरासुरामांसमीनपिण्डं जयोदृशङ्ञष्कुली- चथोदरशादीपज्रयोदङस्वस्तिकेर्वजेश्च सह पश्चिमस्यां दिङ्यपराह्ले गामानेन्काशप्रदेदे बि दद्यात्‌ । शान्त्युद्केन खानम्‌ 1 ' ॐ नमो ककि, क क = १ रावणाय चटाक्यविद्‌ृवणाय संमक्चय ज्वल ज्व इन हनं फट्‌ स्वाहा ` गुगगुटुमेषहङ्गसर्षपोङीरवाटकघुतेर्धूपयेद्राखम । चतु्थऽह्धि चतरो बाह्यणान्मोजयेत्‌ । ततः संपद्यते मम्‌ । अष्टमे 1देवसे मासे वष आर्यका नाम पूतना । तद्भस्तटक्षणं यथा- गृधगन्धः पूतिगन्धो नाऽऽहारं वन्द तेऽसक्रत्‌ । उद्वेजयति गाच्ाणि बाट आर्यकयाऽऽहतः ॥ ९८ ॥ रक्त पात चन्दनपुष्पामरणवश्ष्वजदीपेः सह मस्स्यमांसमद्याश्चवरक- बिः परत्यषे पर्वस्या दिशि देयः । ‹ ॐ नमो रावणएय चेटोक्यवित्रा- वणाय संमोक्षय संमोक्षय ज्वल ज्वल हन हन ॐ हुं फट स्वाहा › १ अत्रापि माहेश्वरो धूपः । शाान्त्युद्केनाभिगेकः । चतुर्थेऽद्धि जाद्यण- भाजनम्‌ । नवमे सूतिकानाश्नी एतना तट्रृहीतठक्षणं यथा- गा्रभेदो विश्रान्ति शिबन्धोऽतिनिद्रता स तिक्राशहमस्तस्य ज्वरश्योत्पद्यते शिशोः ५९९ ॥ तङ्धस्तबाटकोपद्रवज्ञान्तियथा- नद्य मयतटमरुत्तिकायाः पुत्तचिकां द्विस्जां चिलचनां कत्वा शुक वाससाऽऽच्छाद्य दाद्पुष्षाधेः शङ्क यो दृशध्वजदी पस्वास्तकेखयोदश- वटकमत्स्य्माससरान्नरुत्तरदि शि यामनिष्काङ्प्रदेशे बटिडयः । शान्त्यु- दकेनाभिषेकः । गुण्गुटुगोश द्ग निम्बपञभ्वेतसर्षपधुतेधूपः । ‹ ॐ नमो + 9 कि + षय रावणाय चतुभुजाय इन हन स्वाहा ` । दाति बल्युत्सममच्ः ६ चतुथ बाद्यण मोजनम्‌ । दशमे दिवसे मासे वर्षं निंज्छता नाम पूतना! उद्वेजयति गाज्ाणि रोदित्यां द्ुरुतेऽपपे च । मतं पुरीषं गह्णाति बाछो.निक्तया हतः ॥ १०० ४ # 8 4 ५९३८ अिमलमड विरचिता-- [चटुश्वस्वारिशदधिक्ररततमस्तरङगय समुद्रश्रत्तिकया महानदीकूलद्रयण्त्तिकया वा पवंवत्पुत्तटिकां कृत्वा रक्त चन्द्नरक्तपुष्परक्तवख्ररक्तपथ्चध्वजपञ्चद्‌) षपञ्चस्चरस्तिकपश्चपषएका- मत्स्यमांसान्नादिमिवायन्यां दशे संध्यायां बठलदयः 1 रान्त्युदकेन सानम्‌ । काकविष्ठागोमांसगाशुङ्गरसोनमाजारलोमनिम्बपच् घुतैर्बालङ्गं धूपयेत्‌ 1 32 नमां रावणाय च्रूणताय रच्च सच्च स्वाहा, ` चतुर -ाह्यण माजन ततः सप्ते सखम्‌ । एकादृदो पिल पिण्डिका नाम पूतना प्लिपिण्डिकया यस्तो नाऽऽ्हारं विदन्ते शिद्युः । ऊ्वहशिगाजमङ्कयुक्तः कन्दति दुीघंदाः॥ १॥ पिष्टिकन पूर्ववत्पुत्तटीं कृत्वा पर्वाक्तैः पीतेरुपचरिः पर्वोक्तस्थाते चाटः । पनमस्यिमाहेषशङ्न्पुरानेमाकध्चतेवाटकं श्रपयेत्‌ । " ॐ नमो रावणाय चाणताय मुञ्च मुच्च स्वाहा ` चतुथं ऋह्मणमोजनम्‌ । ततः सप्यते शमम्‌ ॥ १ ॥ दाशे दिवसे मासे वषं कामुका नाम बाटयहः + कामुकाप्तः शिशुहासं छरुते तर्जयत्यपि । मृषहुमुहनिश्वासिति कृशो हुन करोतिच॥ २.४ क्षारेण पुत्ता कत्वा मोस्तण्डटरजोयुता ्वेतगन्धादेनाऽभ्यच्वं सप्तदौपध्वजादिमिः॥ ३ मत्स्यमांसञ्रापुष्पभमक्तकरम्भेस्तद्ुखिर्मतः एशान्यां देशि नक्तं लु चतुमागे तदर्पणम्‌ ॥ १०९॥ ॐ नमा रावणाय मुञ्च शुचि हन हन स्वाहा ˆ इति भन्त्रेण 'षेध्रूपो देयो | निर्मास्यपुरनिर्मोकसर्षषघतेधंपः । शान्त्यदकेनाभि- पव ऋ १ चतुथञह्ञ बाह्यमणमाजनम्‌ । एव ({दृनच्यग्यं कतव्य ततः शुभं संपद्यते 4 इति राचणक्रते कोमार्तन्ते पूतनाविधानम्‌“। इति श्रीयागतरद्धिण्यां बाररोगनिदानचिकित्साकथनं नाम चतुश्वत्वा रिद्रादधिकडशततमस्तरङ्कः ।॥ १४४ ॥ 2 - । 3 ग, श्य मूः । पश्चचत्वारिशद्धिकरततमस्वरङ्गः] बरहयोगतरङ्किणाः । ०६९५, ६ अभ पच्च चत्वारिशदाधेकरवतमद्तरङ्कः । ) अथ पिषनिदानम्‌- स्थावरं जजङ्कमं चेति विषं प्राक्तमकराचेमम्‌ । छराविमं गरसंज्ञं त॒ क्रियते विबिधोषधेः\ १॥ स्थावरं जजङ्कमं चति क्विविघ विषमुच्यते ॥ मूलायालसकमाद्यं स्यात्परं सपादेसंमवम ॥ २॥ निदा तन्द्रां मं दाहं सपाकं रोमहषणम्‌ । शोथं चेवातिसारं च् कुरुते जङ्कमं वेषम्‌ ॥ ३ ५ स्थावरं त॒ ज्वरं हिक्लां दन्तहर्षं गटलयहम्‌ । फनच्छर्यरुचिभश्वासं मदा च करुते विषम ॥ ४॥ इङ्कितज्ञो मनुष्याणां वाक्चे्टामख्वेक्कतः जानीयादविषदातारमेभििङ्ेश्च बुद्धिमान्‌ ॥ ५ ।॥ न ददाव्युत्तरं पुष्टो किवक्षुमाहमेति च । अपार्थं बहुसंकीर्णं माषते चापि मूढवत्‌ ॥ ६ ॥ हसत्यकस्मात्स्फुटति चाङ्गुलामाटसखेन्महम्‌ । बेपथश्चास्व मवति चस्तश्चान्योन्यमीक्षके ॥५ ७ विवर्णवकनो ध्यामश्च नखः कचा च्छनच्याप ६ वर्तते प्विपरीतं च विषदाता एवेचेतनः ॥ < ६४ आलछमेत सक्घदहहीनो करेण च टिरोरुहान्‌ । उद्वेष्टन भ्ल विषैः प्रापो माह एव च \1 ९ ज़ुम्भणं वेपनं श्वासो केयं पच्चावेषेषु चह भरष्कक्तेपः फट वेपेद्‌ीहो ऽच्रद्वेष एक च ॥\ १० ।४ मवेत्पन्पविषेभ्छार्दसष्मानं श्वास पद च) तकसारनियसविंषेरूपयक्तेभवन्ति हे ५ ११॥ आस्यदोर्मन्ध्यढारुष्यशिरोरुक्कफसस्रवाः देनागमः क्षीरविवेर्बिडमेदो शुरु जह्लता ॥ १२५४ हस्पफडनं धतुवेषमूछ। दाहश्च ताष्ि । प्रायेण पाण तीनि किषाण्येताने प्े्दटव्‌ ४ १२ ॥ सथः क्चतं जयते यस्य अन्ताः खवद्रक्त पच्यते चषएष्यम1क््णम्‌ ४ कृष्णी मतं द्भिन्नमत्य्थपूति क्षतान्मासं शयते यस्य च ५ १ ~ | % ब. फस्बत्े। € धिम मड विराचेता- [पश्चचत्वा रिराद्ाधिकराततमस्तरङ्कः) तृष्णा मूछा ज्वरदाहप च यस्य दिग्धाहतं तं मनुजं व्यवस्येत्‌ । लिङ्गगन्येतान्येव छुयाद्भेनरर्बणे विषं यस्य दन्तं भमाद्त्‌ ॥१५॥ इति स्थावरावेषम्‌ । अथ जङ्गमविषम्‌- वातपित्तकप्छत्मानो भोगिमण्डलिराजिलाः यथाकमं समाख्याता यन्तरा दरन्द्रङूपिणः ॥ १६॥ दंशो मोगिक्रतः कृष्णः सववातविकारक्रत्‌ । पात मण्डाठलेजः कोथा भदः पित्ताविकारवान्‌ ॥ १७॥ राजेलोास्थो मवेहंशः स्थिरः शाथश्च पिच्छिलः पाण्ड्चिग्धोऽतिसान््रासुक्सवभ्टेष्माविकारक्रत्‌ ॥ १८ ॥ मघाद्क्रित्तिकाष्टेषामरणीषु परयत्नतः । पूवा च प्रदष्टस्य कस्यचिजांदितं भवेत्‌ ॥ १९ ॥ नवमां पञ्चमी पष्ठी तथा कृष्णचतुर्दशी । चतुथी चाच दष्टानां सर्पैः कस्यापि जीवनम्‌ ॥ २० ॥ अश्वत्थदेवायतनरमरानवत्मीकसंघ्यासु चतुष्पथेषु । म्यि च पेञ्ये परिवजंनीयाः छुक्लो शिरोमर्मछुये च दृ्टाः॥२१॥ दात(कराणां विषमण्ड्यु हन्ति सर्वाणि चोक्तानि यथाक्रमेण । अज।णापेत्तातपणडितेषु बटेषु वृद्धेषु बुभरुक्षितेषु ५ २२॥ क्षीणक्षते मेहिनि कुटजे र्श्चेऽबले गमंवतीषु चापि । ङाखक्षिते यस्य न रक्तमपि राज्यो लताभिश्च न संभवन्ति ॥२३॥ शाता भरद्धश्च न राोमहषां किषाभिमतं परिवजंयेत्तम्‌ । जह्य मुखं यस्य च केडपाता नासावसादश्च सकण्ठमङ्गः॥२४॥ कृष्णः सरक्तः श्वययश्च दुरो हन्वोः स्थिरत्वं च स वर्जनीयः। व(तधना यस्य नरेति वक्बादुक्तं सवेदष्वंमधश्च यस्य ॥ २५६५ देष्टाानेपाताश्चतरोऽपि यस्यतं चापि वेदयः परिवर्जयेत । उन्मत्तमत्यथमुषद्रुत वा हं।नस्वरं वाऽप्यथ वा विवणम्‌ ॥ २६ ॥ सा।र्टमत्यथमवेगेनं च जह्य दृतं तच्च न कम कुर्यात्‌ । अथ दूषी विषमाह- जणं विषन्नोषधिभिर्हतं वा द़ावाथिवातातपश्ोषितं वा ॥ २५५ 9 क. दद्यात । [पश्वचत्वारिंशद्धेकराततमस्तरङ)-बहद्योगतरङ्किःणी । ९४१ स्वमावती वा गुणविप्रहुनं विषं हि दषीविषताममपेति। वीयां ति मावान्न निपातयेत्तत्कफान्वितं वषगणालबन्धि + २८ ॥ तेनार्दिता (मेन्नपुरीषवणों विगन्धवेरस्यय॒तः पिपास । मृखाभ्रमं गदुदवाम्बमिं च विचेष्टमानोऽरतिमापघ्रुयाद्वा ५२९२ अआमाङ्ायस्थे कफवातरोगी पक्राङ्यस्थेऽनिल पित्तरोगी १ मवेत्समुद्ध्वस्तरशिरोरुहाङ्खने विल्यूनपक्षस्तु यथा विहङ्खः॥ ३० ॥ स्थितं रसाद्ष्वथ वा यथोक्तान्करोति धातुप्रमवान्विक्रारान्‌ । कोपं च रीतानिलदुहिनेषु यात्याद्यु पुक्जलुणु तस्य रूपम्‌।\३११ निद्रा गुरुत्वं च विजृम्भणं च विश्टेषहषाोकवथ चाङ्कमदं ततः करोत्यन्नमदाविपाकावरोचकं मण्डलटकोठजन्म ॥ ३२५ मांसक्षय पाद्करपक्ोथं मृदा तथा छर्दिमथातिसारम्‌ । दूषा विषं श्वासतुषाज्वरांश्च छुयास्पव्द्धि जठरस्य चापि॥ ३३२ ॥ उन्माद्मन्यज्जनयेत्तथाऽन्यद्‌ानाहमन्यतक्षपयेच शुकम्‌ । दुःसाध्यमन्यज्ननयेचख ष्ठं तांस्तान्विकारांश्च वहुपरकारान्‌ ५३४ दूषितं देकशकाटान्नदिवास्वतेरभीक्ष्णशः यस्मात्सदूषये द्धात्‌स्तस्माददूषी वेषं स्घतम्‌ ॥ २५4 ॥ साध्यमालमवतः सद्यो याप्यं संवत्सरो षितम्‌ । दूषावषमसाध्य तु क्षषणस्वाहतस्ंवेनः ॥ ३६ ॥ सोभाग्याथ सखियः स्वेइरनोनानाङ्गजान्मलान्‌ । शच्चुपयुक्ताश्च गरान्प्रयच्छन्त्यन्नामेश्रतान्‌ । ३७ ध तैः स्यात्पाण्डः कृरोऽल्पािग॑रश्वास्या पजायते । ममेप्रधमनाध्मानं हस्तयोः शोथं एव च ।॥ ३८ ॥ जठरं यहणीदोषीं यक्ष्मा ग॒ट्मः क्षिय) ज्वरः । तवं विधस्य वाऽन्यस्य व्या्घेटङ्कानि दृश्येत्‌ ॥ ३९ # इति दूर्षविषानिदानम्‌ । अथ दूताविषनिदानम्‌- यस्माहनतणं पाप्ता स॒मः प्रस्वेदृ बिन्दवः तस्माहृतास्तु माष्यन्ते संख्यया तास्तु षोडश ॥ ४० ॥ ताभिदे दंश कोऽथ भरव॒त्तिः क्षतजस्य च । ज्वरो दाहोऽतिसारश्च गदाः स्युश्च च्रेदाषजाः ॥ ४११ .____-__--~- ~~ % ५, °अोत्पभा० ॥ 3 ५, “वगणा? ३ गर ` जोवासागज।( । र क, यर्म ) ज ॥ ९४२ पिम महाविराचिता- [पच्चचस्वार्िशदधिकराततमस्ताङग] पटिका विकिधाकारया मण्डलानि महान्ति च। दोथा महान्तो दवो रक्ताः इ्यावाश्चरटास्तथा ॥ ४२॥ सामान्यं सर्वलतानामेतदंशस्य लक्षणम्‌ । दंशमध्ये तु यक्करृष्णं इयामं वा जालकावृतम्‌ ।। ४३ ॥ देग्धाक्रुति विषं पाकः स्वेद्ङोथज्वरान्वितम्‌ । दूषी विषाभिकैताभिस्तं दृशमिति निर्दिशेत्‌ ॥ ४४ ५ शोथः श्वेता सिता रक्ता पाता च पिडिका ज्वरः| प्राणान्तिको मवेद्ांहः श्वासदहिक्लाशिसोयहाः ॥ ४५ ५ आदंशाच्छोणितं पण्ड मण्डलानि ज्वरोऽरुचिः । लोमहर्षश्च दाहश्च लूतादूषीविषार्दिते ॥ ४६५ मूषकविषमाह- मृखाङ्ःशोथवेवण्यक्कुद्मन्दृश्चुतिज्वराः । शिरोगुरुत्वं टष्ठासृक्छार्ददरे तु मषकः ॥ ४७॥६ रुकण्टकं (गिरधोारा) विषमाह- काश्य इयाचत्वमथ वा नानावणत्वमेव कवा । भोहोाऽथ बंस मेदो दष्टः स स्यारक्रकण्टकेः ॥ ४८ ॥ वुश्रिकविषमाह- क्हव्यायिरिवाऽऽदौ तु भिनत्तीदोध्वमाह्ा च ॥ वुश्विकस्य विषं याति दृ्ाः पश्चान्न तिष्ठति ॥ ४९॥ दष्टोऽसाध्यस्तु हृदघ्ाणरसनोपहतो नरः । मांस; पतद्धिरत्यर्थ वेद्नातां जहत्वश्न्‌ ॥ ५० ॥ कणम्‌) तषमह- विसपेः श्वयथुः गुलं ज्वरश्छर्दिस्थापि च \ लक्षणं कण्टे दंशश्चेवावशीयैते ॥ ५१ ॥ मण्ड्कविषमाह- हंटटोमोच्िटिङ्गन स्तन्धलिज्ो मृङ्ाषर्तिमान्‌ । दृष्टः हांतोद्केनेव सिक्तान्यङ्गानि मन्यते ॥ “५२ ॥ १ क्वाति मृदं पर । २ म. द्द्कोय० । ३ ग, दहो मोदृददि> ५ = %, च आदद्‌" । ५५ क. कृष्यै + [पश्वचस्वाररिंशदधेकराततमस्तरङ्गःबुहद्योगतरङ्धिणी + २४३ एकदृष्टार्पितः दनः सरुजः पीतकः सतुत ! छदिनिद्धा च स्विषेमण्ड्केरदटलक्षणम्‌ ५ ५३ ॥ मत्स्यविषमाह- मत्स्यास्तु सविषाः कुर्यद्हं शोथं तथा ज्वरम्‌ १ जलोकाविषमाह- कण्डं रोथं ज्वरं म सविषास्तु जलोकसः ॥ ५४ \ गहगोपिकाविषमाह- विदाहं श्वयथु तोदं स्वेदं च गहमोधिका ३ शतपयादिविषमाह- दंशे स्वेदं रुजं दाहं कुर्याच्छतपदीीकिषम्‌ ॥ ५५ कण्ड्मान्मशकेरीषच्छोथः स्यान्मन्द्वेद्‌नः + असाध्यक्ीटरसदक्लमसाध्व महाकक्षतम्‌ ।। “५६ ५ मश्चिकाविषमाह- सद्यः प्रस्ाविणी ङयावा द्ाहमुखःञ्वरान्वित्ता ॥ क्टिक्छष मस्षिकादंज्ञे तासां तु स्थगिका सुहत \ ५७ ५ चतुष्पदादिजीवविंषमाह- चात॒ष्पद्धिद्धिपाद्धि्वा नखवन्तैः श्चतं च त्‌ } क्रीयते पच्यते ब!ऽपि खवति उ्वरयस्यपि ॥ «< ५ अविषत्वमाह- रस॑च्नदोषं प्रक्तिंस्थितं तमन्नाभिकामं सममूच्रविर्कम्‌ \ प्रसन्नवर्णन्दिय वित्तचेषटं वैद्योऽव गच्छेद्‌ विषं मनुष्यम्‌ \\ `+ ॥ अथ श्वविषमाह- स्तो भान्तः सतापः श्वसनकसनवान्पीतवुक्कीटस्रुजः सोन्मादो अक्नमाणो दशति च मनुजं याति कतटकमेण । मेघाकाले तविशेषात्ममवति विकलटोऽसाध्यतामाप्लुचाच ` प्रायो वातप्रधान्तेऽखलमटकूलित्तः सारमेयेन दृटः ॥1 ६० ॥ इति विषनिदानम्‌ । % ग, अतीवदे०} ३ ग, शतिस्यघा तुमं ` ॥ १1. चिमष्ट मड विरचिता [ प्चचस्वारिंशद्धिकेशतेतमस्तरङ्षः आदो सर्षविषचिकित्सा- काय सदयः सर्पदष्टे मणिमन्तोषधकतिया । अचिन्त्यो हि भरमावोऽस्ति मणिमन्तोषधस्य यत्‌ । ६१॥ मलं तण्डुटवृरिणा पिबति यः भत्यङ्गिरासमवं निष्पिष्ठं श्चि भद्रयोगादषसे तस्याहेमीतिः कुतः । दपांदेव फणी यदा दुङ्ाते त महान्वत स्रूदधाः स्थाने तत्र तदेव याति नियतं वश्यं यमस्याविरात्‌ ॥ ६२१ मसरं निम्बपचाभ्यां खादेन्मेषगते रवां । अब्दमेकं न भीतिः स्याद्धिषातस्य न संशयः ॥ ६३ ॥ दङास्योपरि बधीयात्तत्श्षणाचतुरङ्गन्लम्‌ । श्षोमादिभिवाणिकया सिद्धमन्तन्ेश्च मन््रवित्‌ ॥ ६४ ॥ अम्बवत्सेतबन्घेन बन्धेन स्तभ्यत विषम्‌ । न जायते विषोद्वेगो बीजनाशादिवाङ्कुरः ॥ ६५५ ॥ सत्वमालम्ब्य दृष्टव्यस्तरक्षणादुरगो रिपुः 1 तदेव नि्षिषो मत्यां जायते मोगिभक्षितः॥ ६६ ॥ श्ट्ेष्मणः कर्णग्‌थस्य वामनासिकया कुतः । ठेपो हन्याद्विषं घोरं च्रुमूनासरेचनं तथा ॥ ६७ ॥ कुखिकामूखनस्येन कटदृष्टोऽपि जीवति । रिरीषपुभ्पस्वरसे सप्ताहं मरिचं 1सेतम्‌ ॥ ६८ ॥ स्थापितं सर्पदष्टानां पाननस्याश्चने षटेतम्‌ । वन्ध्याककोटिकामूलटं छागक्षीरेण पेषितम्‌ ॥ ६९ ध नस्यं क!सिकसपिष्टं विषोपहतचेतसखः । नक्माटफटनव्योषबिल्वमूल निशाद्वयम्‌ ॥ सोरसं पुष्पमाजं च मत्रं बोधनमश्नम्‌ ॥ ७० ॥ यः पिबानि पुष्पयागे जलपिष्टं सितपुननवामृलम्‌ । तर्सनिधा न वष बुश्िकञ्युजगाः प्रसपन्ति ॥ ५१ तण्डुलायकमटं हि पिष तण्डुलवारिणा । सोषणं पीतमाञतु निर्विषं द्भुरुते नरम्‌ ॥ ७२ ॥ भ्रटतामरिचं चाम्ब्ुपिषटं दशेन भोगिना \ पीतमाचं हरेत्र्णं विषमं विषमश्सा )॥ ७३ ॥ $ “~न चुघुन । वस्चस्वारशदाधेकशततमस्तरङ्ः] चहद्यागतराङ्कण। ॥ ४ + 1 घूतमधुनवनत पिप्पटीडुङ्कमेरं भच्विमपि च ददयात्सप्तपरं सेन्धवेन यदि मवति सरोषं तक्षकेणापि दष्टो5- गद मिह खद पीत्वा निर्विषं तत्क्षणेन ॥ ७४ ॥ प्रपौण्डरीकं सुरद्ारुमुस्तं कालालुसारी कटुरोहिणी च । स्थोणेयकं ध्यामकगुग्शुलूनि पुनागतालीससुवचंलाश्च ॥ ७५५ ॥ कुटंनटेटासितसिन्दुवाराच्छिफाश्च खुं तगरं पियङ्ुः । लोधाश्चने काश्चनमैरिकं च समामधं सेन्धव चन्दने च ॥ ७६ ॥। सूक्ष्मे चूणांनि समानि कृत्वा माण्डे निदध्यान्मधुसंयुतानि । एषोऽगदस्ताक्ष्यं इति प्रदिष्टो तविषं निहन्याद्‌ पि तक्षकस्य । पानाखनाभ्यशननस्ययोगे प्रयुज्यमानो भिषजा जवेन ॥ ७७ ४ इति प्रपोण्डरीकाद्िरगद्‌ः । अथ सर्पविषहरा वतिंः- जयपालस्य मज्जानं मावयेच्निम्बुकद्वेः । पक विंदा तिवारास्तुं ततो वर्सिः प्रकल्पयेत्‌ ॥ ७८ ॥ मुष्यलटालवा घुष्ठा ततो नेतरे तयाऽअयेत्‌ । सर्पदष्ट विषं जित्वा सा जीचयति मानवम्‌ । ७९ ॥ इति सर्पविषहरां वतिः । अथ तासर्दातं- क पिस्थकाईमर्यरिरीषधातुपुष्पाणि पपिष्ा सलिकेरदुष्णेः ५ पीतानि सर्पस्य विषं निहन्युर्विषं महामण्डलिनां च कु्टम्‌< ०४ स्वक्घप्तपर्णास्छुटजात्सनिम्बादब्दामयोज्ञीरनतानि ताप्यम्‌ लोभं विद्ध्यान्नवमं नवाङ्कः भभ्राचेतसं चूणंुदाहरन्ति ॥ ८१ ॥ लीहेऽथ हेमे सथ राजते वा स्थितं सदए सद्छनि भूषतीनाम्‌ । क्षोदेण लीढं सचराचराणे विषाणि हन्प्ध"वे मामवानाम्‌।1< र्‌ कपोतबिदमत्यंशिरोरुहाणि सङ्गा विष्णा शशि खिपेच्छकायम्‌ । यवस्य धान्यस्य तुषस्य बीजं कार्पासकं चाध्युषिता च माठा^८६। इत्योषधीभिः परिकल्पितोऽयं ूपोऽमदः स्याद्धजगाखुयुक्तं । गृहे विधेयः द्शलैरनेन निन्नन्ति सर्पाश्च तथ।ऽऽखव श्च ॥ ८४ ॥' , # दिषन््सिश्विम्‌, । ९४६ पनेभलमड विरविता- [पञ्चचस्वाशशादधिकराततमस्तङ्गः आस्तिकागदमाह-~- श्टेषपमान्तकत्वक्क्षवकं गुहची च्रुपवुमत्वग्बहतीद्धयं ख । एंषोऽगद्‌ः स्वदिषाणि हन्याद्ास्ती कनान्ना मुनिना प्रदिष्टः *<५॥ शति सपेविषचिकितस्सः । हि, अथ बृशिकविषप्रतीकारः- आरक्तवुन्तापामार्गपनं क्तं तदेव हि । चुश्विकेन नरं विद्धं कुरुते सुखिनं भ्रशम्‌ ॥ <& ॥ पानीयप्शिजेपालकल्कटेपेन स्वेथा । विषं वशचिकव्द्धस्य मस्मी मवति तत्क्षणात्‌ ॥ ८७ ॥ नवसागरहरिताले पिष्टे तोयेन टे पना्शे । तत्क्षणमेव हि जयतो वुशिकविद्धस्य दुर्धरं क्ष्वेडम्‌ ॥<८८ अजाक्षीरेण संपिष्ठा शिरीषफलमिभिता । उपकुल्वा विषं हन्ति वुश्िकस्य न संदायः ॥ ८९ ॥ मनःशिलाकुष्ठकरथबीजशिरीषकारमीरमकैः समांशैः ॥ गुटी कृताऽऽस्ये विधृता च खिता संहारिणी वध्िकवेफरतस्य॥ ९०४ अवतारयत्यधो नीतमूर्वमारोपितं तु वर्धयति । चाश्वकगरटं (बे धिवत्सायकपुङ्कामवं मूलम ॥ ९१५ दिरदपुरीषसम्ुत्थच्छजकवबहवारफटकरता गरिका । वु शिकविषस्य छ्ुरुते संकमणं नेव पाणिधृता ॥ ९२ ॥ तन मन्नरः- ॐ> आदित्यरथवेगन विष्णुबाहुबलेन च । खपणपक्चषघतिम भूम्यां गच्छ महाविष ॥ ९३ ॥ ˆ ॐ पश्षियोगिपादृाज्ञा भीशिवोत्तमप्रञुपद्ाज्ञा भूम्यां गच्छ महा. विष ` इति मन्त्रं वुशचिकविद्धकर्णे भिःसप्तवारं जपेत्‌ । दशं स्पुष्ाऽप्येक विक्षश्तिबारं जयपेत्सवंथा निर्विषो भवतिं । इति तीसटात्‌ । इति वुथिकविषप्रतीकारः । अथ श्ववेषप्रतीकारः- काकोदुम्बरिकामूलं घत्तुरफटसंयुतम्‌ । - पीतं तण्ड़लतोयेन समरमेयविषापदम्‌ ॥ ९४ ॥ {पञ्चचत्वारिशदथिकशततमस्वरङ्ः] बहद्योगतरङ्किणीं । १.९४. च“कारस्करफलं सेव्यं कमवुद्धं दिनि दिनि। सारभेयविषं हन्ति मासेन न हि संशयः ॥ ९५ ॥ तेखाकंदुम्धपलचैः सगुडेरमीभिर्थोगः समेरिति चतुभिरलर्कदष्टे । स्यात्सरमयावेषहा शरपुद्ूया वा धत्त्रबी जयुतपिष्टक पिप्पली वा ४ धत्तूरस्य शिफा पेया कणाक्षीरेण पेषिता 1 अङ्ारवंशजा वाऽपि श्वविषषघ्नी भयत्नतः ॥ २७ ॥ इति भ्वविषप्रतीकारः । अथ नखदन्तविषपतीकारः- ्प्विमन्दकशमीवटकल्कयुतं कथितं जमा क्िटिपनतः ¦ नखवन्तविषाणे निहन्ति नृणां विषपमाण्यखिलान्व पि संत्वमिद्म्‌।९८॥ इति नखदन्तविषप्रतीकारः। अथ मक्षिकाविषपतीकारः- सोमवल्कोऽश्वकणंश्च गोजिह्वा हंसपद पि । रजन्यो गेरिकं टेपो भक्षिकापिरकापहः ५ ९९ ॥ इति मध्िकाबविषप्रतपैकार; १ अथ व्रटीविंषम्‌- मरिचं नागरोपेतं सिन्धसोवचंलट(न्वितम्‌ । फणवद्िरस्टंपाद्धन्ति तद्वरसीिषम्‌ ॥ १०० ॥ इति षरर्ट(विषम्‌ । अथ चसरविषम्‌- नागरं गरहकपोतपुरीषं बीजपुरकरसो हरितग्टम्‌ अ सेन्धवं च विनिहन्ति किटेपाद्ाद्यु अ्रङ्कःजनितं 1 ॥ २ ४ तमायःस्वेद ताभृङ्खन्था करास्या श्व विघर्बणात्‌ । शुकव्याञ्रतरकष्षष्वसृगाठद्वीप्विाग्जेन््म्र ४ ₹॥ सुषिरं आाव्येदंशाददेष्येदश्चलाकूडा ५ इति भरमरवेषम्‌ । [५ ~ [षः रै [मीरग ,+ 1 कौ क. ऋय 4 १९८ तिमहमडविरलिता-- पश्चचत्वार्रिरदधिकशततमस्तरङ्गः] अथ म॒षकविषम्‌- अङ्गारधूसमसिष्ठारजनीखबणोत्तमेः । टेपो जयत्याखुविषं कोंलातक्यथ वा सिता॥३॥ क्षं ब्वामद्नकोश्वतः फले च संयोजितं तदेति चरणं मिदं चतुणाम्‌ । गोम्॒रपीतमखि्टाखु विषं निहन्ति काशातकक्रथनमापिबिता नराणाम्‌ ॥ £ ॥ इति मृषकविषस्‌ । अथ मण्डुकविषम्‌- श्िरीषबीजेः कुटिशशद्ुमस्य क्षीरेण पिषेः कृतटेपनानाम्‌ । विषं विनाक्षं बजति क्षणेन मण्ड़कदंङाप्रमवं नराणाम्‌ ५\५॥ इति मण्डूकावेषम्‌ । अथ दीविद्धकविषप्रतीकारः- शानो निमन्जयेयरि पूर्वं पुष्करिणीस्थताभ्‌ । रवो प्रातस्त् गत्वा विद्वान्सयतमानसः ॥ & ॥} तडागसस्थितस्तम्माएत्काषछठमानीय खण्डशः । पिबेद्रद्धः भरसुच्येत नाया वद्धेन्दियोऽपि च ॥ ७॥ इति खी विद्धबिषप्रतीकारः । अथ शुङ्गामत्स्यविषपरतीकारः- क्रष्णवेच्रस्य निष्काथः कल्को वा घृतमिथितः। शृङ्ग मर्स्यविषं हन्ति धूमो वा डर्हिंपक्षजः ॥ < ॥ इति शु दइीमत्स्यविषपरतीकारः । ॥ कद अथ पिपीलिकादिविषपतीकारः- पिपीलिकाभिदंशानां मस्षिकामशकेस्तथा ॥ १ क क + गोमूञ्रेण वरो लेपः करष्णवत्मीकमूत्करुतः ॥ ९ ४ इति पिपीलिकादिविषप्रतीकारः । १ @. अगर ६ [प्वचस्वाररिरादधिकदाततमस्तरङ्गः]बहदययोगतरङ्गिणी । ९४९, अथ शतपदीविषम्‌- छेषः प्रदी पतेटस्य खजुराविषनाशनः । हरिदद्वयठेपो वा सगैरिकमनःशिला ॥ १० ॥ इति शातपर्दविषम्‌ । अथ स्थावरविषपभतीकारः- अथ सवंविषनाशिनीं महाविया- दध्िणकरगतं कास्यपाचस्थं जठ बवामकरानामयाऽऽलोङ्य सप्तवारं वक्ष्यमाणमश्ेण मन्त्रयेत्‌ । ततस्तत्पाञ्चे दृक्षिणकरस्थ वामकरे गृहीत्वा दुक्षिणकरेण जलमादाय सप्तवारं शिरसि क्िपेत्सप्त उटुकानि पायये- त्सर्वस्थावरविषान्युच्यते। मन्तो यथा- : ॐ गुरके पायक्षरण उल्वीबवी चारिमारक्िषमोगरीं ` इमं शाब- रमन्तं कर्णे सप्तवारं जपेत्‌ । “ ॐ नभो मगवते भींधोणे इर ₹२ दर र पर २ वर २? वषर्टरर्रेठलांर् हरर मां ३ सररशर क्ष्व र क्षीं ₹ द्धी २ भगवति घाणेयः रसं रसः २ वर रे रस ५ खण्डावरः- रुपे ह्वीं २ बरविहङ्कममानुषयोगक्षेमं वक्‌ शखरिशेखारेखः २ स्वाहा सप्तवारं प्रजप्तेन तोयेन किट विद्यया) अनया भोष्षितो मर्त्यो मुच्यत विषतोऽखिटात्‌ ॥ ११५ तक्चकेणापि यो दष्टो विषं वायन मष्सितम्‌ ! तावुभावपि जेते विमुक्तो विषमादिषात्‌ ५ १२॥ पिषं इषा यदा मन्त्री मन्ञमावतयेत्सङ्कत्‌ १ याति निविषतां तृणमपि मारतं विषम्‌ ॥ १२ ¶ इति सर्वकिषनािनी महाविद्या । अथ विषज्वरपाता रसः- पाययेद्धिषमोक्तारं तस्छणाद्स्तक्ोणितम्‌ ! क्वि वा छाम पयः पश्चाद्वामयदा विषक्छयम्‌ ॥ १४॥ स्थिर मवति तत्को यद्‌ाऽसो निदिषस्तदा । कीतोपचारा वा सेकाः हीताः शीतस्थट स्थितः ॥ वविषाततिषवेगानां शान्त्ये स्युर॒तं यथा ॥ १५ ५ % ग, च्वची. चाः } > क. (सारी | ९९१० जिमहलमह्कविरविता-~ [पश्चचस्वारिशद्धिकशततमसतस््कः] मूनागताभ्नं ष्लिखिपिच्छताग्रं जहद्धिषं वा फणमून्मणिंवा, प्रक्षाल्य तद्वारि निपीय म्यों विषं जयेत्स्थावरजङ्माख्यम्‌। १६५ मारेचं निम्बपञ्नाणि सेन्धवे मधुसावषा । घ्रन्ति पीतानि वेगेन विषं स्थावरजङ्गमम्‌ ॥ १७ ॥ अङ्ोटमलनिष्काथं फाणितं सघुतं छिहेत्‌ । ते टाक्तशिज्नानाङ्गःगरदोषविषापहः ॥ १८ \ शकंराचु्णं संयुक्तं चुर्णं ताप्यसुवर्णयोः । लेहः पक्लमयत्ययं नानायोगक्रुतं विषम्‌ ॥ १९ ॥ रङ्गं विषं रङ्कुणमूषणं च तुत्थं सर्माशं कुरु देवद्ाल्याः रसेन प्के विषवज्पातो रसो म्वेत्सतावेषेकहन्ता ॥ १२० ४ निष्कोऽस्य संजीवयति प्रय॒क्तो न॒मू्रयोभेण च सर्वथेक । ¢ ५, 9, € जराविषेणाऽऽक्लितं तथाञ्न्येर्दुरेशिषेधूणितमातुरं च ॥ २१॥ इति विषवञ्पाताो रसः ६ इति स्थावरविषप्रतीकारः 1 | (कप अथ लताविषम्‌- कटभ्यर्जुनकासीसशेटुक्षी रिदुमत्वचः । कषायकल्कचूर्णाः स्युः काटलुतावणापहाः ॥ २२.४५ रजनीदयमखिष्ठा पतङ्कगजके सरैः । शीताम्बु पिषरारेपः सद्यो लुताविषापहः ॥ २३॥ गिरिकर्णोद्वियं शेलुः पाटला दे पुननवे। क पित्थश्च रिरीषश्च टेप टुताकिषापहः ॥ २४॥ इति टूताविषम्‌ । विषमुकतनिषेधमाह- विरुद्धाध्यङनक्ोधष्ुधाव्यायाममेश्चुनम्‌ । वजयेद्विषसक्ताोऽपि दिवास्वापं वेक्ेषतः ५ २५ ॥ पयो गब्यं नव्यं घतेमतिसितं नूतनसिता दुमोद्धः सूपो समरिचपटाटीफलरसः । अपि सिग्धं सुग्धं दधि च सितमक्तं के मथा विमं तत्पथ्यं गदितमिह पथ्यं विषजष्पम्‌ ॥ २६॥ % गु, "तजित्ति. # पचटचत्वारिंशदधिकंदाततमस्तरङ्ः) बृहद्योगतरद्गिणी ६ ९५१ छनी अद्यैरपाण्णेश्च चरेद्रा्नौ तथा दिवा । तज्छायाराबष्दाकिजस्ताः पलायन्ते ञ्जगमाः । २७ १ सोत्कम्पः पुखकावृतः भति यदवक्रं समाङोकते दन्तेनाधरपल्टवं दङ्ञाति चेत्सीत्कारमुत्कृुजतिं । यस्तापं जडतां च याति नितरां दष्टः सं उत्कण्ठते रन्तं वष्टि चितां मलःम्बरवतीं रोद्रीं भ्मज्ञानस्थलीम्‌।। र< नासावत्म विहाय यस्य पवनो वक्रेण याति हुतो नेच चातकिकासिति बहति यो थीवां च वक्रामरम्‌ । चन्द्रं पश्यति मानुबिम्बसहशं सयं शाशाङ्काकृतिं दष्टो याति म्जंगमेन सदनं वेवस्वतस्याचिरात् \ २९ ॥ यो मरस्य नीलकण्ठोऽस्म्यहमिति मनका मावयन्मध्यनाडी- मार्गणोर्ध्व समीरं नयति च वपुषः चुन्यतां ध्यायमानः १ संदष्टस्त्रकेणाप्यथ गिलि तमहाकाटकूटोऽपि मूर्छ प्रा्तोऽप्याश्वेव भूयो मवति स मनुजो निविषस्तत्कषक्नीन २४ इति आयोगतरङ्गिप्यां विषनिदानचिकित्साकथनं नाम पश्वचत्वाद्खदाद्‌- धिकश्चततमस्तरङ्कः ॥ १४५९ ॥ च्यावयति भथ घट्‌चत्वाररिंश्दधिककततमस्तरङ्गः 1 | विरुद्धाहारोऽपि विषवत्तरं मारयतीति विषरोगानन्तरं विरुद्धाहारो भ्रण्यते- विरुद्धमपि चाऽऽहारं विद्याद्वरावेषोपमयम्‌ । तद्घोधायः भिषद्छस्थाप्यो मोजनावसेरे नूपेः" १॥ कर्लक्रमेण सदो वाः विरुद्ध्हारसेथनम्‌ । निहन्ति मानवं तस्माद्दिरुद्धमङनं त्यजत्‌ # २१ ठयाचिभिन्दिकदीबल्वं मरणा वाह यच्छति ४ निरुद्धमकश्नं तस्माहजयेदृात्मवाक्रः ४ २४ तिति 1 + क, श्तयः, 1 गत्र ऋस्थिदतामः । ९.५२ जिम महविरचिंता-[षट्‌चत्वार्िंशद धिकराततमस्तरङ्ग) दुग्धं शाककूलस्थमीनमदवेरावछाफलक्षारप- हृम्टेमसिकरारजःम्बवद्धिक्षाद्रंः पर थग्वाऽप्र थक्‌! दुशं स्यादय उष्णलाद्ुचपयस्तेठासवाङ्घ्यायुध #- स्तेटेनाष्यथ तक्रमाज्यकदलछाधानापयःसक्त(भेः॥४॥ इदं सयोगवविरुद्धम्‌ । अथ क्डर्वरुदड यथा- मुहर्तपञ्चकादुर्ध्व क्षीरं मजते विक्रियाम्‌ । तदेव द्विगुणे काटे विंघवद्धान्त मानवम्‌ ॥५।॥ अक्तथितं दद्च घरिकाः कथितं षद्वेगुणाश्च ताः पयः पथ्यम्‌ । अथ वा मधुररसाट्यं यावत्तावत्पयः पथ्यम्‌ ॥ &॥ अथ विशिष्टस्योगविरुडं यथा- स्यमांसगुडमःमटकेः ऊखमावहति सेधवेतं पयः । क्षाकजाम्बवसुरासवः पुनमांरयत्यब्ुधमाद्यु सपवत्‌ ॥ ७ एण सुगौभयुरेश्च ति त्तिरिलटवका दिभः । सर्वेजाङ्गलठमासिश्च क्षीरं न पतिषेध्यतं॥ < ॥ अम्टेष्वामलनक्तं पथ्यं टवणेषु च सन्धवम्‌ । कषायेष्वमया शास्ता कटवर्गेषु नागरम्‌ ॥९॥ पटो तिक्तवर्भघ मध॒रेषु त॒ शाकरा \ एतेः सह हितं दुग्धमेतदन्येर्बिकारक्रत्‌ ॥ १० ॥ राविष्ीरं न सेवेत यदि सेवेत न स्वपेत्‌ । पदि स्वपेद्दरतव्यायुस्तस्मात्पथ्यं दिवा पयः ॥ ११.॥ ववण विशसं चाम्लं दुगन्धि्मथितं पयः । व्जयेत्कामलापाण्डूशो फकुष्ठा दिरांगङ्कुत ॥ १२ ॥ न रारो दि युश्ीत न चाप्यचुतशकरम्‌ । नासदसुपं नाक्षोदं नोष्णं नाऽऽमलकेवना ॥ १२१५ शस्यते दधि नो रा्ो शस्त चाभ्बुघुतान्वतम्‌ 1 रक्त पित्तकपफोव्थेष विकारेषु हित न तत्‌ ॥ १४ ॥ हेमन्ते शिशिरे चापि वर्षासु दुधि शस्यते \ शारद्धीष्मवसन्तेषु प्रायकषस्तद्वि गहितम्‌ ॥` १५ ॥ 1 क कं कैकरश्चरणायध इत्यमरः । िद्रबस्वारिरद्धिकशततमस्तरङ्गः)बृहद्योगतरङ्गिणी | - ९९५ ज्वरास्ष्टुष्ठबी सपेपित्तपाण्डवामयश्नमान्‌ \ प्ाक्ुयात्कामलां चोग्रां विधिं हित्वा दधिभियः ॥ १६ ॥ ज्ञेव तकं करके दयान्नोष्णकाले न दुबे । न मुद्छाश्रमदाेषु न रोगे रक्त पित्तजे \ १५ ॥ वातपित्ते तथा चोभे कफोत्थेष्वामयेषु च । मा्गावत्ेध उष्णे च वायौ तक्रं प्रक्ञस्यते\ १८५ उष्णेन दिष्यसिटेन वराहगोधा- मांसेन थाति विक्कतिं मधु मूटकेश्च । द्तेण वोष्णमपि बुल्यघतं घतं च कस्ये दक्ाहमुषिते च तथा घतं च ॥ १९८ मोधातित्तिरलावबर्हिपललान्येरण्डतेलापभिना _ - मत्स्यास्तैश्चवमाधचैरथ पषदक्छाभिषाण्यासवेः । तठ; सर्षपजेः कपोतपलटं सिद्धं विरुद्धं तथा नानिकन त॒ पाचितानि तरसा इयापादयन्स्यङ्किनम्‌ ॥ २० 1) हारीतस्य पलं हि दारुरजनी शुटेन विद्धा निज्ञा चङ्क पाचितमत्ति मानवमथो कोञम्मतेखेरपि । म्नोतं केनचिदेव मासपलले शुटेन दुष्टं मतं बासण्या बिसकण्टिका सह तथा इल्माषकेश्वाहिता ॥ २१ ॥ दुष्टं पायसमन्वितं कृकारया चन्द्रस्तु निम्बरसे- स्ते साधमफेनके किटिवससेद्धो विरुद्धो बकः । स्िःक्षो द्रव साम्बुतेटमप्रथक्क्रत्वा द्विशो वा चिज्ञों निस्सा पयुषिता तथा युहुरनुष्णोष्णीक्रृता नो हिता 1२२५ अव्युष्णौ वमिरेककृन्नि गदितं वृन्ताकमापाचितं पिण्याकेन तु साधिता सहं पविरकाय स्प्रतोपोदका । सूपो माषमवस्तु मूलकयुतः शुलामगुल्मपदो इटं टाद्ुचमाज्य दुग्धगुडवध्यन्नं समां परथ ॥ रशे । संक्लर्मक्तपयःपटेः समथितिदु्टः परयग्वाऽपथकू तीण क्षोदकणागुडेः सह तथा स्वात्काकमाच दूरा अभ्‌, सुपे । 4१० ० विमल मइ विरचिता~ [सपचस्वारिंशदधिकसततमस्तरक्ः] स्नेहे निस्तटने खषस्य तलित्ता किंवोषिता यामिनीं ` करम्पिह्टस्त सतक एवमहिभेमलातमन्नादोामः ॥ २४ \। इति श्रीयोगतरङ्किण्यां विरुद्धाहारकथनं नाम षद चत्वारश- दधिकङ्ततमस्तरद्ः ॥ १४६ ५ भथ सप्तचस्नारिदादाथिकच्ाततमस्तर्ड्ः ¶ [५ अथ षाण्ल्याधिकारः- भ्रमवति न हि पुंस्त्वं यस्य पुसः पकामं सन मवति सम्थद्लीषु मन्तुं क्थवित्‌ । नं च सखमपयाति प्रायशो बालकानां सम्दयति च टञ्ना तस्य हषा सपुज्ाम ॥१॥ ¶वेतरति न हि कन्यां कोषे षण्डाय पुसं त्यजति च परिणीता सुन्दरी तं स्मरार्ता । उपहसति तमु्चेः कामहीनं मनुष्यं तत इह कथयिष्ये षण्डतायाश्िकित्साम्‌ ॥ २॥ चाण्टयानि का्निचिहोषरक्तदुशेन रेतसा । पुथक्पुथग्मवन्त्यन्यन्मनोन्नैन च हेतुना ॥ ३ ५ अन्यदाजःश्चयादन्यद्वेतःक्षेण्येन तद्धवेत्‌ । असेक्यश्च सुगन्धी च कुम्मीकश्चेष्यकस्तथा \॥\४॥ एते षण्डा बीजदढोाषदुराचरणपाप्मभिः। एकाङ्म पि षण्डं हि वदन्त्यन्येऽगदंकराः ॥ = ॥ भरमच्छेदजमेकं तद्परं सहजं स्म्रतम्‌ । तवमष्टादृक्षविधं षाण्ठ्यं समुपजायते ॥ & ॥ स्वहेतुजमाह- अतिव्यवायशीटस्य दोषा दुष्टाः स्वहेतुभिः। श्ुकनाडीगताः शुकं दूषयन्ति प्रथक्पूथक्‌ ॥५७६ वातदुष्ठशुकमाह- तच वातविदुष्टे तु शके स्तः शोणमेचका वर्णो तोद्ाद्यः -स्ं जायन्ते गाच्रसंधिषु ॥ < ॥ [सक्तचल्वारिदादधिकराततमस्तस्कः]बहयोगतरङ्धिणीं ॥ ९९५५ पिचदुष्ठशुकमाह- पप्त्तिन दुष्टे तस्मिस्तु नीटपीतप्रमे मते । द्ाहदोष्दयो देहे टोहगन्धश्च जायते ॥ ९॥' न्देष्मदुष्ठशुकमाह- के तु श्टेष्मणा दुष्टे श्वतवर्णोऽभिजायते । पतिगन्धश्च वपुषि कण्डतिगुरुतादयः 11 १० ॥ रक्तदुष्टमाह- रकेन दुष्टे शुके तु गन्धः कुणपवद्धवेत्‌ । अनल्प च मवेच्छुक्रमतः कुणपनामरूम्‌ ॥ ११॥ दिदोषदष्टमाह- यच्ठ्छक्तं कषितं वातश्टेष्मभ्यां यन्धि हि तत्‌ । दिदोषव्णंपीडाभिरुपयुक्तं च जायते ॥ १३ ॥ वषित श्टेष्मपित्ताभ्यां शक्रं पयसमं मवेत्‌ । श्टेष्मपिचिरुजावणंगन्धं चापि प्रजायते ॥ १३ ॥ दुं वातपित्ताभ्यां क्षीणञ्युकतं पजायते । लद्र्णवेदनामन्धयुक्तं क्षीणामिषधं हि तत्‌ ।। ६४ ॥ जिदोषदुषमाह- अिकोषदुष्टं यच्छुक्रं तन्मूच्रमट गन्धवत्‌ ॥ तद्णवेदनायक्मसाध्यमषपिदुःखदम्‌ \॥ १५ ॥ केब्यजननदोषमाह- तेस्तेमविंरहयेस्तु रिरिसोमंन सिं क्ते 1 ध्वजः पतत्यतो नृणपं कुग्यं समुपजायते ॥ १६ ॥ लीक्ष्णेैरम्टोष्णलवणेरतिमाओोषसे बितेः । सौम्धधातुश्षयो दुष्टस्तस्माल्छ्ैन्यं परं स्प्रलम्‌ ॥ १७ ५ शुकक्षयहतुमाह- अतिष्यवायशीलछो यो न च वाजीकेयारतः) ध्वज मङ्गमवाप्रोति स ज्चकश्चयहेहुकम्‌ ४ १२८ $ ग~ खे नू ४ ह, निम मह विरविता- [सप्तचत्वारिरादधिकराततमस्तरङ्ग शुक््जननक्रममष्ट- पिन्नोरस्यल्पबीजत्वादासेक्यः पुरुषो मवेत्‌ । स शुकं प्राश्य छ मते ध्वजोच्छ्ू(यमसंङायम्‌ ॥ १९ ५ सोगन्धिकदोषमाह- यः पतियोनौ जायेत स सोगन्धिकसंकज्ञकः । स योनिशशफसोर्गन्धमाघधाय टमते बलम्‌ ।॥२०॥ कुम्भीकदोषमाह- स्वे गुदे बह्मचर्याद्यः सखीषु पुवसपरवतते । कुम्मीकः स तु विज्ञेय ईष्यकं शुणु चापरम्‌ ॥ २१॥ दैष्यंकदाषमाह- बृष्ा दयवायमन्येषां व्यवाये यः भवर्तते । हेष्यकः स तु विज्ञेयो हग्योन्याख्योऽपि स स्पतः ॥ २२॥ एकाङ्गदाषमाह- या शुक यस्य वध्राति तस्यामेवस पूरुषः, अन्थस्वां जायते दीव एकाङ्क तं विदुर्बुधाः ॥ २६॥ ममच्छेददोषमाह- चक्रवाहिशिराममंच्छेव्‌ाद्वाऽभ्मरिश्ोधनात्‌ ॥ दकेष्पं संजायते नृणां तन्मर्मच्छेद्‌जं स्मृतम्‌ ॥ २४ ॥ म हषण्डमाहू-- यो मा्यायाशतो मोहावङ्गनेव प्रवर्तते । तच्च खीयेषिताकारो महाषण्डो मकेन्नरः ॥ २५ ॥ असाध्यं सहजं षाण्ठ्यमेतदाहुमनीषिणः । ममच्छेदजमप्येवं यच बिद्धगन्धिरेतसः ४ २६ ॥ दति धुरुषषाण्ठ्य निदानम्‌ । अथं सीषाण्डयनिदानम्‌- खीणामातवमप्येवं पथग्दोदेद्विश निशः ? रक्तेन च विदुष्टं हि नापत्यजननक्षमम्‌ ॥ २७ ॥ 9 क. संति 3 द) [सप्तचस्वारिरादधिकशततमस्तरङ्गः] बहदययोगतरक्किणी १ . ९२५७ # ॥ पूर््ाक्तान्येव नामानि कद्ादेषां भिषग्वरः । बौजदोषा अपि व्ये गणिता निष्फला यतः ॥ २८ ६ इति खीषाण्डयनिद्‌ानम्‌ । अथ शुकातंवयोरठक्षणम्‌- स्फटिकाम उकं लिगं मधुरं मधुगन्धि च) चाक्र मिच्छान्त केचित्त तेटक्षोद्रनिमं वरम्‌ ४२९६५ दाशाखपतिमं यत्त॒ यद्वा छाक्षारसोपमम्‌ । तशातवं प्रक्षंसन्ति यद्वासे न दिरशथयेत ५३० ॥ शाष्द्धातवां यदा नारीं शद्धश्क्रः पमान्वजेत्‌ः । सा तदा गममाधत्ते नान्यथेति दिनिशितम्‌ ॥ ३१ ॥ बटवीयंप्रमातेजोमेधावीयायुरन्वितः । तयोः संजायते पुः पुञखियोः इद्धरेतसोः !॥ ३२ ॥ इति शक्रातंवयो्टछंक्षणम्‌ । अथ वाजीकरणविधिमाह- नरो वाजीकरान्येगान्सम्यक्द्युद्धो प्नेरामयः । आसप्तति भर्वति वषादुरध्वं तु षोडत्‌ ॥ ३३५ नतु वे षोडशोनस्य सप्तेः परतो नच) आयुष्कामो नरः खीभिः संयोगं कतुमहंति ॥ ३४ ॥ शुष्कं रूक्ष यथाकामं क्षयकाष्ण्यांतिपाण्डुताः । अतिष्यवायाजनायन्ते रोगाश्चाऽऽक्षेपकाद्यः #॥ ३५ ४ खी सेवनान्मेहमेदोव॒द्धिरङ्धे च मादृवम्‌ \ त्यजेत्पज्यश्ुष्चिस्थाने टलोकाष्यष्चं च मेथुनम ॥ ३६ ४ आयुष्मन्तो मन्दृजरावपुर्वणबटान्वताः । स्थिरोपवितमांसाश्च मवन्ति खीषु संयुताः ॥ ३७ ५ अथ खीगमन कतुदिनसयादामाद- यहादसन्तक्रदोः पक्चाद्रषानिदए्वसाेः हेमन्ते शिशिरे चापि कामं सेवेत कामिनाम्‌ ॥ ३८ ॥ ग्लानिः कायाथिद्‌।बल्यं धात्विन्दियबदटश्छ्यः छद्व्द्धश्युपदंश्ाश्च रोगाश्चान्येऽतिदुजंयाः ॥ ३० \ अकाटमरणं च स्याद्रजतसिययन्यया ६ . २५५८ विमल मड विरचिला- [सक्तचत्वारिरादपिकषशततमप्तरङ्गः) अथ खीसङ्गनिषेधः- रजस्वलामकामां च मलिनामप्रजामपि ॥ ४०॥ वर्णवृद्धां वयोवद्ां तथा व्याधिप्रपीडिताम्‌ । हीनाङ्गी कुरिटां द्वेष्यां योनिदोषसमन्विताम्‌ ॥ ४१॥ स्वगो गुरुपरनीं च तथा प्रवांजेतामपि । संध्ययोः श्राद्धदिवसे संक्रान्तिदिवसेऽपि च ॥ ४२५ नरो नितम्बिनी नैव मजेदायुविवद्धय । रजस्वलां चतुर्थाहान्नरस्याऽऽसेबनात्पुनः ॥ ४३ ॥ धुष्टयायुस्तेजसां हानिरधर्मश्च तता मवेत्‌ । सेवनयोग्यां सियमाह- वयोरूपगुणोपेतां तुद्यश्ाल गुणान्वयाम्‌ ॥ ४४ ॥ अतिकामोऽतिकामाद्यां हट इशामटलक्ुताम्‌ । सेवेत प्रभद्ां मर्त्या वाजीकरणबरु हितः ॥ ४५ ॥ भेथनान्ते हितमाह- सानं सशर्करं सीरं रसो मक्ष्याश्च गोडिकाः । व्यजनं स्वप्रसेवा च व्यवायान्ते हहेतानि तु \॥ ४६॥ त्र शुकदोषनिवारणाथं भेषजमाह- तज्ाऽन्याञ्डछक्रदोषांखीन्सेहस्वेदा दि भिजंयेत्‌ । किया विक्ेषेमंतिमांस्तथेवोत्तरब स्तिमिः ॥ ४५७ ॥ पाययेत नरं रर्पिर्भिषद्कणपरेत सि । धातकीपुष्पखदिरदाडिमाजुनसाधितम्‌ ॥ ४८ ॥ अन्थी मूते सटीखसिद्धं पालाशे वाऽथ मस्म्नि। परूषकवटादि भ्यां पुयप्रख्येऽत्र साधितम्‌ ॥ ४९ ॥ भ्रागक्तं वक्ष्यते यञ्च तत्कायं क्षीणरेतसि । विद्भमे तु पिबेत्स्पः सिद्ध चोक्षीरदहिश्ुभमिः ॥ ५० ४ निग्धं वान्तं विरिक्तं च निरूढमनुवासितम्‌ । योजयेच्छकदोषातं सम्यगुल्तरबास्तना ५ ५4१ ॥ दुर्गन्ये पयसंकाश्े मञ्नभख्ये वथाऽऽतवे 1 पिषेवद्रभिषः कषध चन्दनक्राश्चमेद वा ४५२५ [सप्तचत्वारिंशदाघक्चततमस्तरङ्गः)कहद्यो गतरङ्किणी 1 ५५ विधिपुत्तरबस्त्यन्ते कुर्याषार्तवद्युद्धये । खीणां सेहादियक्तानां सर्वस्वातवरुश्ु वे ।। ५३ ॥ कयात्कल्कान्पिच्ुश्चारि पथ्यान्याचमनानि च । मनोघ्नजे तु कर्तव्या निद्प्नविपरीतता \॥ ५४ 1 वक्ष्यमाणो विशिशोऽपि पिधघय विधिरादरात्‌ १ सोभ्यधातुश्चयोच्थेऽ् निदएनपरिवजनम्‌ \॥ ५.4 ५ अभ्यङ्कसानदुग्धाज्यबह्यचयंसितासवम्‌ 1 जाङ्कलामिषयुषाश्च वरवासःखगादयः ।) “५६ ॥ साधुसो धस्थितिवर्यञ्गान्घद्रव्यसेवनस्‌ । विधिवाजीकरः सर्वः कतेष्यश्च विजानता ॥ ५५७ | छ्युकक्षयोव्ये षाण्ड्े तु बह्यचर्यं विशेषतः ६ वृष्यो विधिः समस्तोऽपि वक्ष्यमाणोऽच् शस्यते ॥ ५८ ॥ जासेकवयादेः प्रतीकारो निदानेन सहोदितः निबद्ध स्व यथा रेतस्तथाकत्वारत सह ॥ ५९ ध तद्योनिंगदितं बीजं युक्त्या तलेन संहरेत्‌ । यथासान प्केजानाति तथा तस्या भगे स्षिपेत्‌ ॥ ६०} तद्धीजं तच्च मवति स पुमान्मद्नोपमः। यन्न यञ्च करोत्येवं तच्च तच स पुरुषः ॥ ६१६ अथ सामान्याकाषम- चूर्णं पिदार्याः सक्तं स्वरसेनेव मावेतम्‌ । सर्पिः क्षोद्रयुतं टीदवा दश्च गच्छेन्नरोऽङ्कनाः ॥ ६२१ एवमामलरके चुणं स्वरसेनेव मावितम्‌ । लाकरामधसर्पिम्यं युक्तं टीदवा पयः पिबेत्‌ ॥ ६२१ पतेनाश्ीतिवर्षोऽपि युवेव परिहृष्यति । विदारीकन्दकल्कं च घतेन पयसा नरः ॥ ६४ ॥ उदुभ्बरसमं युक्त्वा वृद्धोऽपि तरूुणाखयेत्‌ । अभ्वत्थफलद्राङ्गाम्रमुटत्वङ्निःलुतं पयः ॥ ६५ ॥ पीत्वा सकाकरं चेव वद्धोऽषि तरुणायते । स्वयगसेश्ठरकयोर्बीजचुप्ठ सश्करम्‌ ॥ ६६ ॥ धारोष्मेन नरः षमत्वा वयसा न श्छय क्जेत्‌ माषाणां पलमेकं तु संयुक्तं सधुसपिषा ॥ ६७ \\ ९६० ( 49००-१ जिम मद्विरविता- [सपतचत्वारिरादभिकरततमस्तरङ्गः) तष्टीदवा तु पिबेर्क्षीरं तेन बाजी मवेन्नरः कर्ष मधुकचुणस्य घुतक्षोत्रसमन्वतम्‌ । ६८ ॥ पयोनपानं यो ष्टेष्य।त्स गच्छेदश चाङ्कनाः गृष्टीनां बद्धवत्सानां माषपर्णीञ्चजां गवाम्‌ \1 ६९ ॥ यत््रीरं तव्प्रशंसन्त बलकामेषु जन्तुषु । हाकरायाः पटेकं स्यादेक गन्थस्य स्पषः ॥ ७० ॥। भरस्थो विदारीचूणानां पिप्पल्याः पस्थ एव च। अर्धाढकं तुगाक्चीयाः क्षोदरस्यामिनवस्य च ॥ ७९१ \। तत्सवं मखत 1तष्ेःद्ाजने घुतमावेते । माजामभ्नेः समां तस्व प्रातः प्रातः प्रयोजयेत्‌ । ७१ ॥ एष व्रष्यः परं योगः कण्ठयो चंहण एव च । अथ पुपटलिकापाकः- कुडवश्चाणितानां स्यादात्मगुक्ताफलटस्य च ॥ ७३ 1! कुडवश्वैव तत्सवं विपचेतक्षीरसापषा । पक्षां पूपटिकां खादेव्रद्धाः स्युयस्य यांषितः ॥\ ५७४ ॥ दति पपटिकापाकः। अथ रसाखाकरणविधिः- द्धामाढकमीषदृम्लमधुरं खण्डस्य चन्द्रद्युतेः प्रस्थं क्षोद्रपटं पटं च हविषः हुटयाश्चतुमांषकाः ॥ अक्षार्धं मरिचाद्रेगद्य तु पुनर्द्रो माषकावेकतः करत्वा श्ुद्कुपटे शानः करतटेनोन्मथ्य विल्ावयेत्‌ ॥ ७५ 1 म॒द्धाण्डे सुगनाभिचन्द्नरसस्पुष्टेऽगुरुधुपिते सत्कपररजोरजस्ुशि मृदा ष्देव्या रसाला मवेत्‌ ॥ या पीता परमेश्वरेण सुरसा सेय रसाला तथ राज्ञां मन्मथदीपनी सरुषचिरा कान्ता च नित्यपरिया ॥७६ हति रसालछाकूरणविधिः । अथ बहदश्वगन्धायं घतम्‌- शु मदेशोत्थितमच्छं भ्रलङतं सम्यगश्वगन्धायाः 1 पुण्येऽहनि तर्छ्ुण्णं विपवेद्नोणेऽम्मसोऽथिना विद्वानजः % क, पक्त्वा पू । ॥ (सिस चस्वारिंशदधिकशततमस्तरङ्गः]बहद्यो गतरङ्किणी ॥ प ज्ञास्वाऽष्टमागजेषं गरह्णायात्तद्धसं सुपरिप्रतम्‌ 1 दे अच पटकते वे दयाच्छागस्य शुद्धमांसस्य ।। ७८ ॥ सर्पिष्प्रस्थमथेकं गव्यं पथसश्चतुगुणं दयात्‌ । क ठ्कानक्षसमांशानूष्वंमतः संप्रवक्ष्यामि । ७९. ॥। काकोल्पो सुह्वीके दवे मेदे जीवकर्षमो स्वयंगुप्ताम्‌ । पलां चष्टीमधुकत माषच्छदसुद्धपर्ण्योौ च ॥ ८० ॥ जीवन्तीमुपड्कुल्यां बलाविद्‌ारीवरीश्चापि । दत्वा सम्यणग्विपचेत्छपिरथोद्धत्य माजने खहढे ॥ ८१ प मध्ुशकंरयोः कुडवं द्त्वा संस्थापय ततः । तदह्ीदवा पाणितलं सुशखीत तथा यथेष्टमाहारम्‌ ॥ <२ ॥ श्छीणक्षत शिद्यव्रद्धाः श्चीणेन्दियबलवणंमासाश्च । भ्राह्येतजल मन्ते पुर्गिटारोग्यतेजसां वृद्धिः ॥ < ॥ उपयुज्य सर्पिरेतत्सप्ततिवर्षाऽपि पूरुषः सहस्रा । बहुकराः खियोऽधिगच्छति नरयति शुक्रक्षयः क्र(पि ॥ <४ ॥ पुजार्थिनी च नारी लमते तनयं सवन्ध्याऽपि । उपयुद्धे थः पुरुषसखीन्मासान्साधमासं वा ॥ ८५ ॥ मारीक्तं स गच्छन्नेव भवेदयोषितां तुिः । खालित्ववलीपलितेर्न चास्य देहोऽमिमूयते श्षिपरम्‌ ॥ ८& ॥ चातव्याधिभिरातीस्तथेव हृदुस्तिरो गाताः । अविरादपि सखानःः सर्पिररोगाय मवतीह ॥ ८७ ॥ एवं जगद्धितार्थं सर्धिरिदं वाजिगन्धायाः \ भष्ठं वाजीकरणं निदिं पवेमन्विभ्याम्‌ ।) << \। हति ब्हदृश्वगन्धाद्यं घृतम्‌ । अथ शतावरीघतम्‌- धूतं शातावरीगमक्षीरे वरागुणे गवाम्‌ ॥ विपवेत्तन्निपी याऽऽ महद्ल मबाघ्ुयात्‌ ५ < ॥ इति दातावरीघुतम्‌ । अथ टघवाजिगन्धाब धृतम्‌- कल्केन वाजिगन्धाया विपचेद्घतभुत्तमम्‌ । वतुर्मुणमजाक्मीरं दश्वो स्याथ इते. ॥ भेनेचे ९६२ जिमद्टमड विरचिवा- [सक्तचस्वाररिंशदाधिकदाततमस्तरङ्खः) सितां समां प्रदायायद्कटपुष्टिषिचुद्धये ॥ ९० ।! इति लघुवाजिगन्धाय युतम्‌ \ अथ गोक्षुरादिचुणम्‌- गोश्छुरक्चरकोौ शतमलटीवानःरनागबल्छाऽतिबला च । चूणंमिदुं पयसा निशि पेयं यस्य गृहे प्रमद्ारातमास्ति ।॥ ९१ ॥ इति गोष्रादिचुणंम्‌ । थ स्वर्णमाक्षिकादिचणम्‌- ¢ - > माक्षीकधाक्गदपारदलटोइ चण पथ्याशिलाजतुविडङ्गघछतानि योऽयात्‌ \ पकोनविश्यतिहदिनारनि गदातितोऽपिं साक्ीतिकोऽपि रमयत्यबलां युवेव ।\ ९५२॥ इति स्वर्णमाक्षिक्पद्चुणस । अथ पायसविंधिः- गवां विरूढयत्सानां सद्धा पासि पाखसम्‌ । गोधुमश्मितादञजेः सितासर्पिविमिभितम्‌ ॥ २३ ॥ भक्त्वा इष्यति जी्णाऽपि दक्ञवारास्तुरङ्कगवत्‌ \ इति पायसविपिः । अथ माषादिवचिर्णम्‌- पिष्पटीलखवणोपितौ बस्ताण्ड। क्षीरसर्षिषा ॥ ९४॥ साधित मक्षयेथयस्तु स गच्छेसप्रमद्ाकतम्‌ । बस्ताण्डसिद्धे पयसि मावितानसक्रत्िटष्न्‌ ।॥ २९५ ॥ यः खादत्स नरो गच्छेत्खीणां शतमपूर्ववत्‌ । कुलरकमनक्राणामण्डान्येवं हि भोजयत्‌ ॥ २६ ।। उच टाचूणंमप्येव क्षीरेणोत्तममुच्यते । सातावयुंचटाचूणं पेयमेवं सुखाम्बुना ।। ९७ ॥ धुतटिप्तमाषविद्लं दुग्धे सिद्धं सिताज्यसयक्तप ॥ भुक्त तदेव कुरुते तरु गो {मिरत्तीव दुस्तोषमर ॥ ९८ ॥ जिकण्टकात्मगुप्ानां बीजचुण सशर्करम्‌ \ षार चादुपिबन्गच्छेदशवाराक्िरन्तरम ॥ ९० ॥। (सक्तचत्वारिंशदधिकशततमस्तरङ्गः] बहद्योगतरङ्किणी ९६६ भाषपिष्पटिशाटीनां यवगोधुमयोस्तथा । र क क्कि ॥ १. कि य शकरा पिष्पलीयुक्तं चूर्णं तद्वृष्यमिष्यते ॥ १०० ॥। इति माषादिचुणम्‌ \ अथ माषायं चुतम्‌- माषाणामात्मगप्ताया बौींजानामाठदकजयम्‌ ॥ जीवकर्षमको वीरा मेदा वद्धिः क्ातावरी ॥ १ भ मधकं चाश्वगन्धा च साधयेक्कुडवोन्मितान्‌ । समे तस्मिन्घतप्रस्थं वव्याहश्गुणं पयः ॥ २५ बिदारीणां रसप्रस्थं परस्थमिश्ुरसस्य च । ङ्स्वा शृद्धमरिना सार्य सिद्धं सर्पिविपाचयेत्‌ ॥ २४ शाकंरायास्त॒गाक्षीयाः क्षोदस्य द ए्रथक्ुथक् । मागाश्चतुष्पला वाऽत्र पिप्पल्याः सावयेत्पटम्‌ ॥ ४५ पटं पूर्वमतो टीहूा ततोऽन्नुपयोंजयेत्‌ + यदीच्छेदृश्चयं युकं शेफसः स्तन्धतामपि ५५. ॥ इति माषाद्यं चूतम्‌ । अथ गोधुमायं घतम्‌- गोधृमतः पटकातं निष्काथ्य सटिटाढके ? पावावशेषे पतेऽच्र द्रव्काणीमानि दापयेत्‌ ।\ & ॥} गोधमसमुखातषूटं माषो दक्षाषरूक्कम्‌ । काक्तोी क्वीरकाकोटी विदारी सश्ञतावरं ॥ अश्वगन्धा सखजरा मधुकं उयुषणं सिता । महातकं चाऽऽत्मगुत्ता सममामानि कारयेत्‌ ॥ < \ घृतप्रस्थं पचेदेवु क्षीरं द्स्वा चठुशुणम्‌ । , मृद्रिनाऽथ सिद्धेऽस्मिन्दग्वाण्येतानि निष्पत्‌ ॥ ९ त्वभेद विष्प्ां धान्यं कूरं नागकेसरम्‌ १ यथालामं तिनिक्षिप्य सितष्छद्रपलाशट्कम्‌ ॥ २० ॥ दुश्वेष्ुदण्डनाऽऽलोङ्य विधिवदधिनियोा जयेत्‌ जाल्योद्नेन सुखी त पिबेन्मासरसेन काः ॥ {१ ॥ केवलं वा पिबेदवुष्यं पलठमाच्चप्रमाणतः ज तस्य लिङ्गै थिल्यं न च शयेकक्षयो मवेत्‌ ॥ १२५ ५६ जिम मड विरिता-~ [सप्तचत्वारिंशदापिकदाततमस्तसङ्गः त्यं परं वातहरं ह्युकसजनन परम्‌ । परमोजस्करं चेव पुशिकर्णबटपदम्‌ ॥ १२४ शुककृच्छ्रपरशमनं बुद्धानां चापि शस्यते । पटद्यं तदश्चीयाष्शाराजमतान्दतः ॥ १४ ५ सीणां शतं च मजत पीत्वा चारु पिबेत्पयः । अश्विभ्यां निर्भितं चेव गोधुमाद्यं रसायनम्‌ ॥ १५ ॥ जलद्ोणेऽथ गोधुमक्राथस्तच्छेष आढकम्‌ 8 युद्राढकस्य तत्स्थाने तत्सम ताटमस्तकम्‌ ॥ १६॥ क्षे क, डते गोधूमाद्यं घूतम्‌ । अथ जीवन्तीयं घतम्‌- जीषन्व्यतिबलटाभेदाकाकोटीद्यजींवकेः । सम मागीक्रतैः कृष्णाकाकनासारसायनैः ।। १७ ।! रास्नामवूनयषटयाहूसरला मीरुखन्वनेः । स्वयगुप्तासरीशुङ्खीकलटशीसारिवाब्द्केः ॥ १८ ॥ सहदेबावरा विभ्वा पिप्पटीमूटवज्ननेः । पिषेस्तेटं घतं प्तं क्षीरेणाष्टगुणेन च ॥ १९ ॥ तदुश्नमनुकासरे ज्ञेयं बटश्क(िवर्धंनम्‌ । बुहणं वात पित्तघ्धं गुल्मानाहहरं परम्‌ ॥ २०.॥ नस्ये पानेऽस्य संयुक्तमूष्वंजज्चगदापहम्‌ । इति जीवन्तीयं घृतम्‌ । अथ गडकृष्माण्डकावरेहः- कूष्माण्डकात्पलकषतं सुस्निग्धं निष्कुटलीकरतम्‌ ॥ २१ ५ प्रस्थ षच घुततेटस्थ तस्निस्तपते निधापयेत्‌ । त्वक्पत्र धान्यकष्योषजीरकेटाद्िपानलटम्‌ ॥ २२ ५ ष डयन्थाचव्यमातङ्कःप््पटलीद्यङ्बेरकम्‌ शुङ्गाटकं कसेरूणि परवाङं ताल मस्तकम्‌ ॥- २६ चुर्णीकरत्प्र प्राहं च गुङ्स्य तुवा पचेत्‌ $ द।तीमरते प्रपस्यष्टौ मधुनः संप्रकल्पयेत्‌ ।\ २४ {पचस्वाररिशदधिकश्षततमस्तरङ्गः) बहद्योगतरङ्किणी । ९.६५ कफ पित्तानिटहरं मन्दाञ्मीनां च दीपनम्‌ । कशानां बृहणं अष वाजी करणसुत्तमम्‌ ।। २२५ ४ भ्रमदृासु प्रसक्तानाये च स्युः क्षाणरेतसः । क्षयेण च गह्ीतानां परमेतद्धिषग्जितम्‌ \॥ २६ ॥ कासं श्वासं ज्वरं हिक्छां हन्ति च्छर्दिमरोचकम्‌ 1 गडकष्माण्डकं ख्यातमन्विभ्यां ससद्ाहतम्‌ ॥ २७ ॥ इति गडकूष्माण्डकावलेहः । अथ बुहत्कष्माण्डपाकः- कृष्माण्डस्य तुलां निधाय विं धिवस्स्विन्नां परापरा एुन- यत्तां कषमितेः उचणिततमेर्ग्याषादजीराभमिः ष्वातुजतवराबटलाजयवराताटासमेथाचेच- हन्तीवारणपिष्पटीश्चुरतिटवराक्षा्िकण्टाम्बुदेः ५ २८ ॥ वठ्याश्वामयबचारवानारेसर्टी यशोतुगापिप्पट(- मूलाग्जैः सलवङ्गङाल्मणिजयाकङोढजातीफलेः १ जातीकोशविद्ारेसिन्पुमुसटीञ्युङ्गारकः साधः प्रस्थेनाभ्रप्टेन चापि सितया साध तुलामप्नया ॥ २९ ॥ य॒क्त्या साधु विपाच्य माजनगतं करत्वा यथाच प्रगे कष्माण्डस्य रसायनं खलित इद्धा नरः राटयत्‌ । वृष्यं बंहणम भिदीपनकर यक्ष्माम्लापेत्तापहं पाण्डश्वासनिदम्ल पिचक्षामनं मेहाद्रोगप्रएत्‌ |) १३० ॥# एतेनातिबटी वटी विरहितः खाणां युवेव बज- द्वन्द बुदद्धतरो नरोऽतिटटितः भक्ञाप्रमापाजंतः । इति धटत्कूष्माण्डपाकः । अथ महाकूष्मण्टपाकः- कूष्माण्डस्य पचेलिमस्य बृहतः खण्डास्तुलासामता- स्तद्धी जान्विगतत्वचश्च विपचेन्मन्देन सतप्ताधिषा ५ २१५ पक्ताम्किविदमुनमृढहदयः प्िष्वा शिलाया शन स्तत्कल्क घर्मः वतेम इुडवद्रन्द्रेन समगजयत्‌ ४ ६६६ निमह्टमडइविरविता- [सक्तचत्वारिदादाधेकराततमस्तरङ्गौ शाते तत्र वरा वरी सटिमिशश्ीभीखण्डवकीबला वेलाछाघनषट्कटश्छुरहयोशीराजमोद्ाचिवृत्‌ः ॥\ ३२॥ कुष्ठं कट्फलमूसटछीगजकणाताटींसजीरद्वय- वराक्षागोश्ुरवृद्धकारुहुत ञग्य्ीटवङ्गगम्बुजम्‌ शङ्ख चारजवानरीङु दिकाखजुंरने मी तकं कङ्कोलो हपुषाकिदारिलवणभेष्ठश्चतुजतकम्‌ ।\ ६३ ॥ जातीकोशसुवर्णमास्षिकयगं शङ्गारकं शाल्म्टछा- त्वक्चेषां म॒दुल रजः पिच्ामेत परत्येकमन क्षिपेत्‌ 1 अभ्रं वाऽपि पटपमाणममलं ताभ्नं सलटोहं मतं प्रत्येक पिचय॒ग्मकं च सितया साकं तुलामानया ॥ ३४ ॥ सपाच्यानलठयोागतः विरचयेचक्रीं यथाभिक्रगे तामदयादपि सायमम्बु कियद्‌ाचामेच ताम्बलममक्‌ ४ कुष्माण्डस्य रसायनं निगाइेतं वाजीकरं खीजषा- मभ्विभ्यां कफवात पित्तगदजिच्ट्ुक्रातवातङ्कनत्‌ ॥ ३५ ॥ दूष्यं चाप्यातश्रुहृण क्षयहरं जीर्णज्वरघ्े वमि- महच्छदि च रक्तपित्तषिजायि स्यादम्टपपित्तापहम्‌ । रक्तातां व वेडामयप्रद्रयोः पण्डते प्रघूत्यामये मन्दा्म। जठरामयेऽरुचिशिरःपीडाङ्गःपीडासु च ॥ ३६ ।४ आषल्ये पलिते वलीष॒ नयनशभोज्ाभये श्ञस्यते दाहे सवशराश्जेऽ पए पवने पण्ड्ङ्ृच्छेष च ॥ ३७ ॥\ इति महाकृष्माण्डपाकः । आअथश्मन्वाकवाक अश्वगन्धापरस्थमेकं पवेतक्षीरे चतुगुणे । घूतप्रस्थं समाद्य खण्डप्रस्थत्रयं तथा ॥ ३<८ ।। भस्थाध। च (तेलान्माकान्पाचपेन्परडुब्रह्धिना । व्याष 1नेजातं हपुषां शताह्वां शतमष्टिकाम्‌ ॥ ३९ ॥ दाप्यपाष्करकाजाज सर्दी गोश्चुरक कलाम्‌ 1 यवान। अनन्थिकं लोद्ठं नां इाट्बं पटं परम्‌ ॥ १४० ॥ दत्वा सद्धऽज् विथिवस्मातः खदेदधथाबलटम्‌ + सववाताम्यान्हान्त्‌ः काटेपषछगदास्थतानि । 2)" ॥॥ [कृश्चस्वारिंशदधिकशततमस्तरङ्गः ब हदेगतर द्धिः णी ॥ ९६९७ अस्थिमङ्क तथा शोषं संधिवातव दारुणम्‌ । वध्महृद्वोगगुल्माञ्चःकासभ्वासप्रमेहनत्‌ ॥ अश्वभ्यां विहितो चोभो बाजीकूरणसत्तममर ५ ४२॥ इत्यश्वगन्धपाकः 1 अथ गोक्षुरपाकविषिः- प्रस्थ माोक्षरसकष्मचूणमुदितं दृग्धाढके पावितं जातीपजलवङ्कलोहमरिच कपूरमाकटकस । अभ्धेः श्ोषमजानजियुग्ममुसलीधाज्ीकणाकेश्ञार जातीकोशपलेटदुीप्यनटदं ्युण्दीक्बेराश्चजस्‌ ॥ ४३ ॥ त्वक्पचं करिकेसरं गजकणारा्रीबंलटाबीजक ष्वीनीकन्दयवानिङ्ङ्कमतुगाकषद्वयं योजयेत्‌ तुल्यं क्षकरया तदृधविजयां प्रस्थाधक्‌ मोधुतं युक्त्या वेयवरेण निर्भितमिदं प्रोढाङ्गनाइ पुत्‌ ५ ४४॥ कीयस्तम्मनतुशिपुशिजनकं वाजीकरं कामिनां मुक्तो गोक्षषरपाक एष इरिणीनेन्नाविटासास्पद्मर्‌ ॥ ४५ ॥ इति गोश्षुरपाकवधेः । अथ कपिकचर्छुपःकः- प्रस्थं स्वगुत्तबीजानां सूक्ष्मं चूर्णीक्रतं मषक । पचेत्पञ्वाठके दुग्धे स॒र्पा मृहुवद्धिना ॥ ४६ ॥ प्रस्था गोघुत द्रवा द्विपस्थां शकंरामपि । जाती रटे जातिपचं कङ्लोटं नागकेशरम्‌ ॥ ४५ ॥ लदङ्कुः दीष्यमाकलमग्धिहोषं ्कटर्‌्वयः । जिजातं हेमजीरं व पियङ्कुः गजपिष्वलाम्‌ ॥ < ॥ प्रत्येक कर्षमादाच मक्षयेत्पलटमाज्जया । प्रमेहक्षीण्यकृच्छारमगुल्मशुलानिलामये ५ ४९ ॥ शास्तोऽयं खीष गर्मार्थं षण्डानां शुक्रवुद्धये । प्रसुतानां हितो रक्तविकारविनिवारकः ।\ ५० ॥ पुसां वाजाकरो बटयश्चश्छुष्यः कामवधेनः ! कामिनीदृपदिध्वंसकता निधुवने चणाम्‌ ५ ५११ ऊ ६६८ ५. शातं क्ल गे, का च्छे, चरिमह्ठमह विरचिता (सपतचत्वारिरादभिकशततभर्गः ' नारस्यनेन समो योगो वाभ्यां निभितः द्युमः) क पिकच्छरबीज पाको दीपनः पाचनः परः ॥ ९२॥ क पिकच्छुषाकः । अथ ब्रहन्मुसरखीपाकः- सुसलीकन्दचृणं तु क्षीरेऽश्गुणिते पचेत्‌ ¦ परस्थं घनेऽत्र वातव्यं चुणमेषां पथक्पलम्‌ ॥ ५२ ॥ व्योषं अिजातहपुषे शताह्वा शतमूटिका । अजाजी दीप्यकश्चेव चिच्रको गजपिप्पली ॥ ५४ ॥ यवानी अन्थिके धाञीसदठी गोक्ुरधान्यकम्‌ । अश्वगन्धामयमोचाः सिन्धुश्लोषो ठवङ्गकम्‌ ॥ ५८ ॥ जात।फछं जातिपन्नी नागकेसरकः क्षुरः । बला चातिवला नागबला मरिबीजकम्‌ ॥ ५ ६ ॥ यदीशाल्मणि निर्याङ्ाङ्कगराम्बुदजोङ्घकम्‌ । त्वकक्षीरेका बालकश्च कडोलाकलकं हिमम्‌ ॥ ५७॥ ठुञ्चतानां तिलाना तु प्रस्थार्धमिह योजयेत्‌ । मस्म सतपा तु पलमभ्रकलोहयोः ॥ ५८ ॥ सवंद्विगुणखण्डस्य पाकं करुत्वाऽज्र योजयेत्‌ । भेषज्यानां गणं सव॑ वटी कुय।द्विचक्षणः । ५९ ॥ अधमुषटिमितास्तासु छ्युमेऽहनि विचक्षणः । इष्टदेवं समभ्यच्यं खादेदेकामहसमुंखे ॥ १६० ॥ ततः किंचित्पयः पेयं खादेद्धीडक गत्तमम्‌ । मन्दा भिगुल्ममेहाश्षःश्वासकासवणक्षयान्‌ ॥ ६१ ॥ कामलां पाण्डुरोगं च श्यकक्षेण्यं च दुकक्षयम्‌ । वातरोगं पित्तरोगं कफरोगं तथेव च ॥ ६२ ॥ षाण्ठ्य च भ्द्रं स्जाणां युकरदोषम॒रःश्चतम्‌ १ रजोदोषं भ्रत्रक्ृच्छं मूज्ाघातं तथाऽदमरीम्‌ ॥ ६३ ॥ मलदोष तथाडऽनाहं कारयमाबल्यमुल्बणम्‌ । वातरक्तं च हन्त्येष मुसटीकन्दटेहकः ॥ ६४ ॥ शृसिक्तचत्वारंशद्धिक्ररततमस्तरङ्गः]बहयोगतरङ्किणी 1 , ९६९ अभिकरत्कान्तिक्रत्तेजोवुद्धिक्रत्कामचु द्धिङ्कत्‌ । अश्विन्यां निर्मितो योगो वटीपटितनाङनः ॥ ६५ ॥ श्षीणद्युकरान्नरान्दश्ा नारीश्च क्षीणवीयंकाः। ताटमूल्यवलठेहोऽयं निर्मितो धरणीतले । नास्त्यनेन समो योगो विरोषाच्छुकवुद्धये ॥ ६६ ॥ इति घ॒हन्भुसलापाकः। भ्व्‌ ग्र र, अथाश्वगन्धापाको योगसारात्‌- संचुण तुरगी विदारियुसटी गोक्षुरकं तत्पुथग्‌- दचास्रांशं सड पावितं च महिषीदुग्धाढठके गोधघुतम्‌ । दयाभ्रं चेक्चुरबीजमकारटिमवं मोचारसं पाटिकं जातीपिटखवङ्गजातिफलकं भीरूचतुजातकमर ॥ ६८७ ॥ शक्त्य प्रथगत्र केश्रजटामांस्यग्विङोषं तुगा- जाजीय्न्थिकशोथहाजिकटुकं धाचीजलछाकहलटकम्‌ । कडग टोचरटपञ्चनीजचविकाकर्षाराचृर्णं पथ- - ण्ट्िभस्थासितशशकंरासुतरसं कषं च मन्दाथिना ।॥ ६८ ॥ युक्त्या वेद्यवरेण पाचितमिदं संभक्ष्य सास्म्यं बलं प्रातः सेवितमोषधं पिचुयुगं दुग्धं तदन्ते पिबेत्‌ । रागातों जरयठोंऽपि नित्यमसक्रत्कन्दपदपाद्धत रामाणां श्ातकं विजित्य हि भवेत्तेजःप्रतापोद्धतः ॥ ६९ ॥ वातं पित्तकफक्षयं च कसनं पाण्ड्षमेहाद्िका- खित्वा मन्मथकान्तिवियहधरः पाकोऽभ्वगन्धाभिधः।॥। ७० १ इत्यन्यगन्धापाको योगसारात । अथ ब्रहत्सोभाग्यशण्टी- नागरं खण्डशः क्रत्वा प्रस्थमात्रं मिषर्वरः । अजादुग्धाढकद्वन्दे विपचेन्मन्दवद्धिना ॥ ७१ ॥ चनीमृते तु पयसि शुण्ठीं तस्मात्समुद्धरेक्‌ ¦ अतिसूक्ष्मं च निष्पेष्य शोषयेक्ातपे देनम्‌ ॥ ७२१ घ॒तमानां समावाप्य तदू दुग्धं तु पुनः पशत । यावव्विण्डत्वमायाति ततस्तत्र च मिश्रयेत्‌ ॥ ५७३५ चेद २.७८ चिमह मडविरविता-{सस्तचत्वारिंरादधिकशततमस्तरङ्गः] ष्यातर्जातं तमां बेहद धान्यकं जारकद्वयम्‌ । भििमाकरूष्कं ऊ लवङ्घः च शतावरम्‌ !; ५४ ॥ ताटभठीं (कटुकं कपिकच्छु च षटूकदु । जादीपठलं जातिकक्च गङ्गाट चद्धदारकूम्‌ । ७५ | चिवृतं पञ्मबीजं च फलां च बलान्य्‌ । जलं सेष्यं वाजिगन्धाचन्दनागरुकारवाः ॥ ७६ ॥ कङ्कोटमजगन्धां च द्राक्षामक्षाटचारजम्‌ । अजमोदां च वातामनारकेटगर्‌ तथा ॥ ७७ ५ कर्परमभ्रक लोह वङ्कः ताम्रं शेटाजतु । स्व्णामादक्िकमप्येतस्पस्येक कषस मितम्‌ । ७< ॥ चर्णीङ्कत्य किपेत्तच् पाणिभ्यपं मवंयेद्द्रढम्‌ । ततः खण्डतलटां पक्त्वा तया तच क्रिकां चरत्‌ ॥ ७९ ॥ खण्डनागरकं नान्ना भेषज्यमिदयुत्तमम्‌ । यथाबलटमिदं खादेतपातनंक्तं च भेषजम्‌ ॥ ८० ॥ आीणामिहेतं नाच पथ्यापथ्यवेचारणा ॥ क्षये पाण्डौ ज्वरे कासे श्वासे मन्दानटे तथा ॥ > न चान्नपाने, परिहायमस्ति ॥ ५१ ॥ यथयेष्टचेष्टां विचरेस्पयोगान्नरो मवेत्काञ्डनसयाक्ि गोरः । अनल्पमेधा नस्सिंहवायों हढेन्ियो व्याधिगतः सुबदधिः ॥ ९२॥ दन्ता विशीर्णा पनस्व भव्याः केशा विशीर्णाः पुनरेव नव्याः । विङी्णंक्णङ्खदिनासिकोऽपि कृम्यर्दितो मिन्नगलोऽपि कुष्टी ॥९.३॥ द्यष्कः पुनः स्याद्रतमूटश्ञाखस्तर्यथा माति नवाम्बुसिक्तः । ब्स्पतेरप्यधिकं हि बुद्धया अन्धं विशालं च नवं करोति ॥९४॥ गह्णाति सदयो न च विस्मरति. च केति. कल्पायुरनल्पवी यम्‌ \ ङुवंन्निमं कल्पमनत्वबुद्धि जरिवज्ञरो वषशतं छसखीं स्यात्‌ \ पुष्टान्मयुर!अयति स्वरेण बटेन नागं तुरगं जवेन ॥ ९५ ॥ इत्यम॒तमद्यातिकम्‌ । अथ रतिवद्भाख्यपुगपाकः घुगं दुद्विणवेशजं दश्पलोन्मानं मृक्ं कर्तये- तच्छिन्ने जटयोगतो मृदुतरं संकुस्य चुर्णाक्रितम्‌ ४ नच्चुर्णं पटशोधितं वदगुणे गोश्च द्ध दुग्धे पचे- दुष्याज्या खि संयुतेऽतिनिबिडे वद्याच्कार्धा सिताम्‌) ९६।४ चङ्क तज्ज्कलना ष्छितिं भरतिनयेत्तस्मिन्पुनः भ्र्िपे- द्यद्य तत्तदुद्ाहरामि च जवादहष्काऽऽदरात्सहिताः \ दा नामनला बला सचपला जातीकलालिद्धिता- जातीपन्नकपन्नपञचकयुतं तच्च त्वच्य संयुतम ५ ॐ७ ४. विश्वा वारणवारि कस्विवरा वांशी वरी कवान्दी- दाश्च सेक्चरभोश्चुराऽथ महती खजूरिका दतीरिका । # एठदमे पूवो परभन्र्गतिलिरहेण वुटित ईति. ख्यते । ९.७२ विमलम्‌ विर ्चि ता~ सप्तचस्वारिंशद धिकदाततमस्तरङ्कः। धान्याकं सकसेरुकं समधुकं शुङ्खाटकं जीरकं पथ्वीकाऽथ यवानिका वरटिका मांसी मिी मेथिका॥९९। कन्देष्वज् विदारिकाऽथ मुसली गन्धरवगन्धा तथा कचु करिकेसरं समरिचं चारस्य बीजानि च। बीजं शाठ्माटिसंमवं करिकणार्बाजं वरा जीवजं भ्वेत चन्दनमच रक्तमपि च भींसंत्तपष्पेः समम्‌ ॥ ९९ ॥ सर्व॑ चेति पथक्प्रथक्पटमितं सचण्य तन्न क्षिषे- त्सूतं वङ्कभ्रजंगटोहगगनं सन्मारितं स्वेच्छया । कस्तरीघनसारचृणंमपि च प्राप्तं यथा परक्षिपे- त्पश्चादस्य त॒ मोदकान्विरचयेद्विष्वप्रमाणानथ ॥ २०० ॥ ताम्मोक्ताऽतिसदा यथामलटबलटं भुखीत मम्ले रसं पर्वस्मिन्न शिते गते परिणतिं प्रागमोजनाद्धक्षरत्‌ । नित्यं भीरतिवद्छभाख्यममक यः पगपाकं मजे- त्स स्याद्ीर्घंविवद्धिव्द्धमदनो बाजीव शक्तो रतौी॥१॥ दीप्ताथि्बंलटवान्बटी विरहितो हशः स पृष्टः सदा बद्धो योऽपि युवेव सोऽपि साचेरः पृणन्दुवत्सुन्द्रः ॥ २॥ इति रतिवह्टमाख्यपगपाकः । अथ महाकामेश्वरः एतस्मिन्रतिवष्टमे यदि पनः सम्यक्खुरासानिका धत्तरस्य तु बीजमककरमः पाथोऽग्धिक्ोषस्तथो । सन्माजुफलकं तथा खसफलटं पक्त्वाऽपि यः किप्यते चू्णाधां विजया तदा स हि मवेत्कामेश्वरः संक्तंया। २॥ इति महाकामेश्वरः । सुन अथ कामसुन्दरो मादकः- मेथी गुडधची मसी सरी च विदारिकन्दखियुगन्धिसिन्धुः । धात्री लवदङ्केश्ुरमोष्धराश्च इातावरी मोचरसश्च पण्यः ॥ ४॥ कुष्णाभ्वगम्धाकदलीजकन्दनागाहजातीफटजातिपचम्‌ । शङ्खी घनीयाह्वयकटरफटं च चूणीन्यरताभरं द्विुणं नियोज्यम्‌ ॥५॥ [सच्त्त्मरिदादधिकरततमस्तरङ्गः] बुहद्योगतरदङ्धिणी । ९७३. सर्वतुयाशविजया सबेद्िशणराकरा । पिण्डि च मधुसपिभ्यः माषो टण्कोऽथ वा मितिः ॥ ६ ॥ इति कामसुन्द्रो मोदकः । क षि अव सूककामश्वर्‌ स््ः- शारपङ्रवा जयायास्त्वग्वषाोश्वश्च जटात्वचः । चाम्पेयमूल जात्पक्रविदारीकन्दज रजः ॥ ७ १५ सम॒द्रफलजं चणमजगन्बोत्थकीजजम्‌ ! बज चातिबलायाश्च पुथक्पलभितं रजः ॥ < ॥ तुल्यकश्क्ाङशनस्याम्भ्रश्रूणं तुयशिमिष्यते । तद्धावनोषधेषु स्याच्चुणंद्धिगणश्चकरा ॥ ९१ अतिश्वता तयोकस्तु तुयं जाप्तेकाफलम्‌ | माचा स्यात्पञ्चभिः शणेमूलकामेश्वरो रसः ॥ २१० ॥ इति भटकमेश्वरो रसः । अथ कमदेववटी सारसमहात्‌- कुष्ठं कट्‌फलसेन्धवं जिकटुकं मेथीयवान।द्ववं वासामो चरसं विदारिमुस्टाजातींषफलं चित्रकम्‌ । जीरं चापरजीरक गजकणाद्राक्षामयपवानरी तालीसं तिसगन्धिकं जिटवणं बेभोतकं गुङ्किका # ११४ । अम्माकन्दुशश्तावरीहयसटीयर्टःभियालापुता जातीपन्नलवङ्गकेसरजलं गोक्षुरकं शर्मा । धाचीमाषपुननंवाश्च कनकं शृङ्गाटकं मस्तक मांसी चावि बटाज्यं च नटदं मा्गीमरूणस्तिछाः ॥ १२ ॥ कङ्लोटं करहारकं च विजयः भीरुगन्धा छद्- मज्ना पद्यकबीजमेतव खिलं चुर्ण क्रितं (ेग्धकम्‌ । एतत्कषमितं प्रथक्पृथगयथो तुयांशतुलयां जयां तस्या अर्धमितं भताभ्रकमहो बङ्गः तदर्धं स्िपेव ॥ १३ १ लोहं मारितमेतद्धंममलं सूतं तद्ध यतं हिका सर्वेभ्यो द्विगुणा सिताऽथ मधुना चाऽऽज्येन संमिभयेत्‌ १ 9 गगरा पाकस्तु्य" 8 1. ह) + 1 जिम्छमडहविरविता--[सपतचत्वारिरदधिकशततमस्तरङ्गः) कायोस्तस्य पटार्धमानवरिकाः खादेयथाभि भगे नक्तं चापि जराकिपत्तिकमनीमेकां च दुग्धं पिबेत्‌ ॥ १४॥ एषः सोगतिसिंहनामभिषजा लोके प्रकाङ्णीक्रता हम्मीराय महीस्ज शतवधूसंमोागमाजे मुदाम्‌ । पषा वी्यकर्( महाभयहरी शुद्धो धतेजस्करी कान्तिस्थोल्यमतिप्रकाशजननी वित्तामयध्वसिनी। तारुण्य दधधतकामिनीजनमहादपेद्धिपानां महा- सिंही सवेमनोविनोदनवती भीकामदेवाभिधा ५ १५ ॥ इति कामदेववदी सारसमहात्‌ । अथ क्यमदेवचुर्णं बरन्दात्‌- परं गोक्षुरबीं जस्य द्विपलं कपिकच्छुरम्‌ । पटं नागबलाबीजं पटमेक हातावरी । १६ ॥ विदारीकन्दचुणंस्य पटद्व्मथापरम्‌ । चपसबीजं द्विपलं बाजिगन्धापलज्यम्‌ ॥ १७ ॥ वासाच तालमूली च गुडचीरक्तचन्दनम्‌ । चिखुगन्धिकणाधाजीलबङ्क नागकेशरम्‌ ॥ १८ ॥ एतानि कषमाज्ञाणिे खक्ष्मचूणांनि कारयेत्‌ ॥ बाटशाल्मलिमूलं चं मवेदेकेकविंङातिः ॥ १९ ॥ कुशकाश्षशिफासप्तशकरासमयोजितम्‌ । दुष्टद्यक वीयहानिं मचङ्च्छाणि यानिच॥ २०॥ भजाचघातं मुज्कोषं जशेच्छुक्रविकर्घनम्‌ । शतं गच्छति च स्रीणां इयतुल्यपराक्रमः ॥ २१४ वन्ध्या पुजमवाभ्रोति अ्क्व्वा चणंभिदं कमात्‌ । कामदेवामिषं चुण। घन्वन्तरिनिरूपितम्‌ ॥ २२॥ इति कामदेवचुर्णं वृन्दात्‌ । अथ मदनमञ्जरी वरिका- चत्वारो टयो मागास्तदन निगदितं मागयुगभ्‌ च्छु यङ्ग मागेकं शाम्ु्बीजं चि तयम पि सतं तत्समा सिंद्धमलीं ४ % ऋ समक्न्देकविंश । [2 [ पविः [सक्लचस्वारिंशदधिकदाततमस्तरङ्गः) ब्रहदययोगतरङ्केणी । ९६७ वचातज्तं सजातीफलमरिचकणानागरं देव पष्पं जतीपनं च भागद्धितयमथ पुथक्सकवमेकय चणम्‌ ।! २३ ॥ सर्वद्व्यंशा सिता स्याद्‌घूतभधुसहेत्ता मोदकीङकृत्य चेत- त्वष्देदथिं समीक्ष्य प्रसमर्मामिनवानन्दैसवधनाय । योगो वाजीकराख्याऽष मिह निगदतां भेरवानन्दनान्ना निःशेषब्या धिहन्ता दछितबहूुवधृद्ामकन्दपेदर्पः ॥ २४7 इते मद्नमखथरा वाटिका । अथ वङ्कश्वरादिवटी- वङ्कः मतं युतं खों सगनामिश्च ङुङ्चुमम्‌ । अभ्रक पारदश्चेव हिङ्गरद्धगन्धकस्तथा ॥ २. ५ मस्तक्ी नागफेनश्च कवाबाजातिपन्नकम्‌ १ जातीप्तटं च त्वक्चार इाण्ठीमकाटेबजकम्‌ ।॥ २६१ बला तुगा च कपूरो टवङ्गः पपेप्पलठां तथा । आकलटकरमभ्वैव नागो अुजगवह्छरी ॥ २७ ५ दागक्षसरमस्तायि चन्इनं चन्यक सठा १ मरिचं पच्नकं यष्टी शाल्मटीत्वक्‌ च कटूफटम्‌ ४५२८ ॥ चषभिर्भसद्टी चेष प्षीरकन्दुः शातावर्‌। ६ कृष्णाभ्वगन्धा कनक मासा माचरस। बटा 1 २९ ॥ मङ्कराजश्च गोकण्टः कङ्कटः सयवानिकः ॥ समुदशोषयीजानि चिपश्वाज्ञद्धूराषयः ॥ २० ५ योजयेत्सममागश्च सुक्ष्मचणाक्रुतामषक््‌ ॥ अशा विजयां शद्धा सितां स्वसरमा 1स्षपत्‌ ॥५ \१ ४ गरिका मघस्य कषमा विधीयते । ध्मात वाऽथ मध्याह्न संध्यायां वा विंशोषतः 1 ३२१ कां खादेदुन् पिबेत्पयः हाक्रया युतम ! बलवद्धिमवाभ्रोति रेतोवबुदध वेहाघतः ॥ रेरे रेतःस्तम्भं वयःस्तम्म वलापठेत्तनाङ्नम्‌ ॥ खेण्यज्वरातिसाराश्च अहणा नाहयेद पि ॥ २४ ५ नारी वर्यकरं चेव नारातवकर तथा । कान्तिदं भरतिमाद्‌ च बु द्धिमेधाविवधेनम्‌ ! संवत्सरपयोगेण सर्वव्याधिविनाङ्नमर ४ ३५ ॥ इति वद्कश्वरादिवदी । > न मदट् म्ड्व सचता | स्तक्त्वाररषदाव ररततमस्तरङ्क! | अथ कामेश्वरो मोदकः- सम्यङ्भारेतमभ्रकं कटुफल कुषटाश्वगन्धाभूमुता- मेथीर्मो चरसं विदारिधसलटीगक्षरङेक्षरकम्‌ । रम्भाकन्दशतावरीमजसम्मदहामाषास्तिलान्धान्यकं यष्ट (नागबलाकचूरमद्न जतारूट सन्धवम्‌ ॥ ३६ ॥ माङ्क्िकटलङ्किकािकटुक जं। रद्य चिचक चातुजातपुननंवागजकणाद्रक्षामयावासकम्‌ । बीजं मकरिशाल्मा्लेजिफलकं चूर्णं समं कल्पये- च्चृणाशा विजया सिता द्विगुष्णेता मध्वाज्ययोः पिण्डितम्‌ ॥३.अ॥ कषा्धा गु्िकमथ द्धिगणणितं संसेव्य पेयं पयः भ्वेताढ्ं प्रबलास्ु ्वास्करणे स्तम्मेऽप्यसो कामिनाम्‌ । रामावदयकर सुखातिखखदं रम्याङ्गनाद्ावकं सोन्द्यप्रतिभाविमानि च पदं भेषजञ्यमेतन्मतम्‌ | २८ ॥ क्षीणे पशिकर क्चयक्षयकररं हन्त्याञ्चु सर्वमयं कासश्वासप्हापिसारशमनं मन्दा्चिसंदीपनम्‌ । दुनामय्यहणी परभेह नि चयन्ेष्मा तिरक्तपरणा- न्नत्यानन्दृकर वराषकावतावाचावेलटासोद्धवम्‌ ।॥ ३९ ॥ धत्ते सगुणं महास्थरदश्ाध्यानावसानाञ्ल- मभ्यासन निहन्ति स॒त्युपाटेतं कामेश्वरो वत्सरात्‌ । सवेषां हेतक्रारको निगादेतः भ्रीनित्यनाथेन च वृद्धानां हे तनं मनोमवकरः प्रोढाङ्कनासगमे। सद्धोऽय मम हष्टप्रत्ययकरा राज्ञा सदा सेव्यताम्‌ ॥ २४२ ॥ इति कामेश्वरो मोदकः "~~ ` "क न मि का र क क आच महाकामश्वरा मादकः- कङकाटो बहदेटिकागजबलावीरावरीन्दीवरी- वासावत्सकबीजवारणकणाकिनश्वोपकल्योषणम्‌ । धाजानि चपसतिकण्टकसणामाषेष्ुराणां तथा मजनानों बद्रीबिमीतकशिवाधानीपियालोद्धवाः ॥ ४१ ॥ 1 # क. “बरा” इत्ति पाठान्तरम्‌ । % क, (तमावमातिवयदं चै? 1. {सपचत्वारिंशद्धिकशततमस्तरङ्गः] बध्यो गतर क्किणी । ९९७९ तालीसं शिवकन्दटास्रतलटतागाङ्केरुकषीबी जक सुङ्गधान्यकाचे्कं समुसलीहीरासटीमेथिकाः । का्वीयुग्बषमोऽथ मेद्स्ुमहामेदे द काकोटिका तद्वल्क्षीरकवायसी निगदिता बुद्धिस्तथा स॒द्िका ५ ४२१ शाल्कद्वयराजेकाद्वयपथग्जीराजमोदाद्यं भां खण्डद्यमाश्चिशोषमुसर्टली मासी सर्वाशी मिसिः) जातीपनिटवङ्कमस्षकूरमः कारमीरकु दाडिमं वात॒जातकलोणिकाङ्कम॒देकाजातीफलं यष्टिका ॥ ४३ ऋाक्षपस्वाखसवत्कट मद्नकं रुङ्गगटद्भ्रोषणं जम्बुपद्यकपुष्कराहुकदृर्टाकन्दाभ्वगन्धास्तिलाः । माषाः श्ाल्मट्िबीजवल्कलरसामटं ख पोनन॑वं कर्षकं प्विजयाऽखिलार्धंतुटया देयाऽथ दुक्त्यंक्ञकाः ॥ ४४ ५ रसरसकम्मजङ्गगस्तारतापजवङ्खा गगनतरणिसारा वेधमुख्यास्तुषाराः । दिजणितसितमेतच्चुणंसोलं विद्ध्या- तदनु मधुहविम्यां प्राश्य पेय पयोऽचु " ४५ ॥ यक्ष्माणं अहणीगदं गवरुजामानादहष्टीहोदरा- तयुन्मादानटसादरद्‌धेकसनापस्मारमेहाभ्मरीः । शुं भ्वासमरो चकं ज्वरमुरोरागं किमि कामर्टां पाण्डत्वं च इहटीमकं च जयति मीमानयं ङीखया ॥ ५६१ रेतशक्षीणमदटं करोति मदनोन्मादेन मन्दान पक्त्या गुवंश्नस्य दीनवपुषं कान्त्या जडं मेधया १ कार्नादीङ्ञातसङ्गसङ्गरजयोदामभचिया कामिनं दुर्बजं दामरेतसं छतनयं कु यात्वलंकारिणम्र ॥ ४५७ ५ पारीन्द्रं च पराक्रमेण तुरगं वेगेन तारापतिं कान्त्या च द्विरदं बटेन शिखिनं नदेन बुद्ध्या बुधम्‌, नासत्याबधरी करोति वपुषा ठखावण्यलक्ष्मीज्षा भ्ीकामेडवरसेवथा गतवया अप्येति यूनः भयम्‌ ॥ ४८ ॥। इति महाकामेभ्वरो मोदकः । ________---~ ~~~ 9 क, इारीः । 9३२ द, -- जिय मड़ विरचिता-~ [सक्ठचत्वारिंशदथिकदाततमस्तरङ्गः] अथ चन्दोदयो रसः- पटं मकः स्वणंदटं रसेन्द्रं पटाष्टक षोंडङागन्धकस्य। कोणेश्व कार्पासमवेः पखनेः सवं विमद्याथ कुमारिकाद्धि।।*९। तत्काचक्ुम्मे निहितं खगे म॒र्कपटेस्तहिवसञ्रयं च । पचेक्रमाग्मो प्सिकताख्ययन्ने ततो रजः पह्टषरागरम्यम्‌ \। ५० ॥ निगद्य चेतस्य पटं पठानि चत्वारि क्पूररजस्तथेव । जातीषटलं सोषण मिन्द पुष्पं कस्तुरिकाया इह शाण एकः ॥५१४ वन्द्रोद्योऽय कथितोऽस्य माषो अक्तो हि वह्टीदटमध्यवर्ती ६ मवोन्मदार्वा प्रमष्ारातार्नां गवाधिकत्वे श्छथयतस्यक्ाण्डे ।॥ ५२५ शूतं घनीभूतगतीव दुग्धं मृदुनि मासानि समण्डकानि । माषान्नपिष्टानि सवस्ति पथ्यमानन्दकायीन्यपराणि चाञ्च ॥५३॥ वलौपषटितनाङनस्तलभूतां वयस्तम्मनः समस्तगदखण्डनः प्रचरयोागपश्वाननः । गृहेषु रसराङयं वसति यस्य बन्द्रोदयः स पञ्वक्रदुपितों सगद्रक्षां मवेद्लमः ॥ ५४ ५ रतिकालठे रतान्ते वा पुनः सेव्ये रसोत्तमः । अभ्यासात्साधकः सीणां हतं जयति नित्यक्ः ॥ ५५ ४ मानहानिं करोत्येष प्रमदानां त॒ निशितम्‌ । स्थाबरं जङ्कभविषं विषमं विषवारि च ॥ “थ # न विकाराय मवति साधकेन्रस्य वत्सरात्‌ । मत्युजय यथाऽभ्यासान्मत्युं जयति देहिनाम्‌ ॥ तथाऽयं साधकन््स्य जरामरणनाकश्नः ॥ «५५७ ॥ दाक्षिणात्याः शोणकापासदवमेव गद्नान्ति। पाश्चात्वास्तव्पुष्पेणेव यावद्रर्दत्वं मदयन्ति ॥ उमयथेव निष्पतसतरदोषः । शाखान्तरेऽस्य मकरध्वजो नाम । इति चन्द्ोदसो रसः । अथ कामबाणो रसः- हतेग्रामतमन्धिज्ञाषसमनाजातीफलटाकल्करा- फेनाश्वाहजहाश्च देवकुसमं क्परकस्तरिकाम्‌ । [स्तचत्वारिशदधिकशंततमस्तरङक्गः]धृषहद्यो गतरङ्गिणी | ९\अ९ पिष्ट्वा तत्सममागिकं सुनिमितेः कृष्णादहिवटटीरसै- मार्यं पक्षे निधाय सजले तन्नारिक्छेलोदुरे ५ ५८ ४ कारत्रोणयुगे विपाच्य किंपिवत्तञ्जीणंडग्धं हरे- व्छष्ष्मे स्वणयुतं विधाय पयसा चद्छ्रयं सेदयेत्‌ ॥ ताम्बूलेन समं निकषा समये कामाभ्मिसर्दीपनं षण्डोऽपि परमद विजित्य तदुते कान्ति तनोति खया; ॥५९।॥ बुद्धि वातिक्टं ददाति नितरां युक्घाऽुपानैरयं बुद्धानां मद्नोदृर्यं कितनुते स्यात्कामबाणो रसः । इति कामबाणो रससः। अथ कामदेवा रसः- तारं हिश््टसौीसकाञ्नकमसतं टं व वङ्गः तथा युद्धा रसमस्मना रसपतेः स्थं च खल्वे शमे ॥ ६० ॥ मद्योन्मचतजयारसेन मुसदटीनीरेण तत्सप्त्ा सिद्धोऽयं किट कामदेकरसराश्राक्तां मवेहह्टभमः वटैकप्रमितोऽनुपानसहितः सवरन्गदाल्नाशयेत्‌ सतम्मे निस्तुषमूष्टजाणकजयाजातीसिताज्ये युवः ॥ ६१ ॥ पुष्टौ साज्वसिताविदारिमुखलीयुक्तः परमते लिहेः त्खीणां सोवनदपगर्बितङतानां दावण ङिकमः॥ ६२॥ इति कामदेवो रसः । अथ मृत्युंजयां रसः- बलिः सूतो निम्ब्ररससमरसां मस्म सिकता- हये यण्छे कूत्वा समरविकणारटङ्कुणरजः । निधं ठङ्गाम्मोटवकदटलितः क्षोद्रहविषाऽ- घटढो मारकं दरयति समस्त गद्गणम्‌ ।॥ ६2 ॥ जरां द्षेकेश क्षपयति च पुरं षवेतनुते तनो तेजः स्फारं रम्राति वधुनामपि शतम्‌ । रसः भीमान्पुत्युजय इति गिरीशेन गदितः प्रमावं को वाऽन्यः कथयितुमपार भरमवति ॥ &६४॥ लृङ्काम्मोलवकदटित इति । मातुटुङ्गदवं कणशो बुच्वा दिनं मद्ये दित्यथः । इति शुत्युजयो रसः ‡ ~+ ९.८० निम्टमष्टविरचिता- [सप्तचत्वारिंशदधिकदाततमस्तरङ्कः सथाऽऽनन्दो रसः- इद्धं रसं समिषं प्रहरं विमद्य तहोलकं कनकचारुफले निधाय । दोलागतं पण्व दिनं विषमुषशिताये प्रक्षाल्य तव्पुनरपीह तथा दिषारम्‌ ॥ ६५ ॥ तत्सतकं गिरिशलोचनयुग्मगन्धं युक्क््याऽवहार्यं कुरु मस्म समं च तस्य ६ वैक्रास्तमस्म जयफालनर्वाशका्षं सर्वैरविषं द्िगणितं सृदितं च खत्वे ॥ ६६ ॥ घ्न्य कनक मङ्गरसेन गाढ- मषेश्य माजनतलटे विषश्चपमाजं । भङ्कद्रवेण सिथिल ट घ्ुकाचकूपी- मापृयं रुद्धववनं सेकताख्ययन्ध्रे ॥ ६७ ॥। तां वासरा्धमपदौप्य निसगेक्षातां हषा विचुण्यं गङ्ाटिषु शाटिमाच्रम्‌ । आनन्दद्ूतमखिलामयद्ुम्मिसिहं गद्याणकाधंसितया सह टेङडि पश्चात्‌ ॥ ६८ ॥ रोगानुरूपमनुपानमपि पका क्षोणी भर्जा प्रचुश्पजुनमा्रुहि त्वम्‌ । कीया विश्षो धवलटया स्फुटमिन्दुकान्त्या वेथेभ्यरेतिभिरुदं मज वेद्यराज ५ ६९ ॥। तथा द्विवारमिति । पृर्बवदखिं द्धिः सूर्यात्‌ । गिरिशो चनयुग्मे- ति 1 षडगुणयुक्तेति यावत्कावक्ूप्याद । इस्यानन्दो शसः । अथाभङ्गनिगडां रतः- मि्िरङुटिक्ञमुक्ताताटवेक्रान्तमास्व न्मणिङ्ुजमणि मस्मान्येकमागानि कत्वा ॥. कनकरजतताप्यव्योमसस्वानि चत्वा- ` यखिटसमरसेन्व्रं गन्धकं सर्वंतुद्यरम ५.७० । {तसघत्वारिशदाघककाततमस्तरङ्गः]बृहद्योगतरङ्किणी } ८१ मद वदाटेतमतच्छोणकापसिपष्पा- म्बु मेरमल तरेश्िमांवयित्वा विशोष्क ४ कमद्हनवेपक्तं वादुकाकाचकुम्मे न्न दनमथ कलठाजञिनाच्छहालष्टखेन ॥! ७१ ॥ युतमथ मरचेन्दुत्वक्षयोजातिकोशा- मरद्ुसुमस्गाण्डेमावयेजनायतेऽसो ६ मद्नननिगडनामा माषमान्ो दिनादौ निशि च ुजगवह्ीपर्णखण्डेनः मच्छ: \। ७२ ॥ तदच खुरामे दग्धं पेयमल्पं सिताद्यं पुनराप साताम चारुताम्ब्टलमद्यातः ६ दह समुद्तमन्नं पथ्यमाह दविजन्मा मुनिरासखेटगदानामन्तके ख्वातकीर्ये ॥ ५३ ॥। पन ससव्य मत्या रमकातिं रमणीवुन्दमानन्डतन्व्‌- मामन्दं तस्य इ॒क्क्वचन च मवति प्रत्यहं वर्धे षच । षण्डः षाण्टयं जहाति प्रबटतरमपि पौहिमाप्रोति गां शेफः पा तित्ययुक्तं गतनवतिसमस्थापि मत्यंस्य चारु।॥५७*४॥ के बहना कथितेन गरहेऽसौ यस्य नरस्य वसत्यसमस्य पच्चशरस्य रशारसूय शरवय मदतांह सदा माहेलठाहक्यस्थः!।! ७५ ।} महागन्वशातेमेष हान्त सहसा यक्ष्माणसञअं जये- दानाहयहणी यहान्ग्टपयति पोढं विधत्ते बटम्‌ । पाण्डु खण्डयाते प्रसद्य रखयत्यज्ञा विनां भृशं पित्ता दटचत्यकहयसुदुरष्याधिं विद्ुम्पत्य पि ४ -७& ५ आओजःकान्तबटप्रमेदाधेषणाहग्दन्तनासाथ्तति- पादि दृहहहव्वम पटतां पशः प्रकुयांदयम्‌ । सगो नास्तिस यां न दान्तिसमुपया्येतेन भूमीतले मुमाोपचजपुजितेन स्यषमीपरेमरस्पदेना निञ्चग्र्‌ ५ ७७ ४ इत्यनङ्ानेिगड रसः । अथ प्रमदेभाङ्कुशपाठः- विद्छद्धो रसो मासमुन्मत्ततेठे दशाहानि तेटे तथो *षवुँदेषु । किधाच्योऽहिशं तच तें पटं जीवते तत्समो गन्धनामा।।७<ा॥ * क, जातीफरूतैरेषु ॥ ५८९ निमष्टमह विरष्िता- [सप्तचत्वारिदादाकैकराततमस्तरङ्गः] कुता कनज्नर्दिं तां विनिक्षिप्य कूप्यां सुदुस्वर्ण पाक्राणि युताष्टमांशाह्‌ ६ ततो मस्मसाद्कयामं किंघाय स्वक्ीतं समाषाय सिन्छुरकल्पम्‌।॥५९॥ यहं खाखसत्वक्कषायैर्विमय्यं यहं वेजयीजातिसरैर्विनैकम्‌ । तथा कोकिलाक्चषस्य घस्ंकषायेर्धिवायाथ ममी क्षिपेद्ोटकं तम्‌॥२८०॥ मुदा दषङ्कलोन्माकमाख्छाद्य पथ्चाव्रण्योपलदन्द्रवद्धिं किधाय। सुशीतं मूदुस्वेदमापं रसेन्वं गहीत्वा ततो मागमानं ववामः॥<१॥ रसाद्रचोमवेकान्तजाती प्रसनं कव द्विमागं जिम सजङ्गम्‌ । #सितं कान्तमस्म विषं केसराख्यं जिजत तथा वङ्गःमस्म समस्तम्‌।।८२।४ अहेः फेनतापफीजयो+र्धमागं विमद्यांथ यामं मरुदमू"पभ्रसुनेः । विक्ारीषरावासक्षेनांगव्टौबटाङ्ञाल्मलीमकेदीमूटजातेः ॥ <३ ॥ पयोमिश्व गोधा-ङूथिरम्मासमुस्थेः शाताह्वामहाकीष्यमुण्डीसमुस्येः ४ «=महापविकाय्टिहस्तिदवेश्व वि माध्यं स्िवारं ततो गोटमस्य॥ ८४ दिन स्वेदयेत्दवाखसत्वक्कषायेसिबध्याम्धरे कोटकायन््रमध्ये । अकूपारक्षोषस्य तैलेन माव्ये दिवारं तथा स्व्णंबीजस्य तेटेः॥<4॥ तथा वेजयेरजा वतिसाश्ल्य तेटेहिवारं विमाऽ्योऽय गोट निबध्य । ततो भ्रत्पटेखिर्धंराधारयन्ञे पेर्र्ववस्स्वा ङ्गा तं ततखिः ॥<६॥ उशीरेण भाष्यः दुगन्धेन तदष्त्तथांऽजागुडेनाथ कस्तरिकाद्धिः। विमाष्यं शिवद्िर्‌कुबादः शिष्टालीकववेः शातपञ्छेद्धवेः सिद्ध एषः तमेनं स्वतूर्याश्कपुरयुक्तं निषेवेत बह्यद्रयेनामितं च । रुषद्गुः सितापुष्वसारोऽचुपानं हितं क्षीरपानं विवज्योऽम्छं वगः << ॥ पटित्वा च पाक्षं मन्ञराजं मारश्च यन्ञाणि वे पुजयित्था। निषेवेत पव क्तरीत्या रसेन्दरं निषेवेदस कामिन सङ्गमं च । <९.॥ जिदोषन्न एषोऽबटागर्वहारीं वशी कार्यकारी महास्तम्मकारीं । सदा पुष्वज्योस्थानकारी नराणां तथापातकारी नचावाक च कारी यदयेकराच्ादपि नूत्नयोषासङ्गगाखच्यतं बीयबद्ादिरिच्यते। कि = कि तथाऽपि तुल्यो दवकाटय॒क्तेस्तेजोवलट नेव जहाक्ति किंचित्‌ ॥९२॥ * क, रोप्यमस्य. । + रच्रवेक्चया क्पर्णमागम्‌ 1 % क, भकपुष्पेः. । = क, भावणी । स्/ क. आतिषनत्रौ ४ % विजयजतेकेजतौफर्वेखेः । २ क. अरण्योपलद्धन्द्बह्धिः । रे क. तरिगसुन्थेनं- * क. कुर्‌दुमकेलरेणः । ५ क, केतकारुतनरयेः + & क, कुकी । ५क, पश्च । < क. योगिनी + पश््तच्त्वा रिदादाधकशततमस्तरङ्गः]बहद्यागतरङ्किणी १ १ -२ रसमेनं सेवयित्वा न सेवेत जिय यदि) निगंच्छेन्नेनयोर्वीयं नेचनाशस्तडा मवेत्‌ #॥ ९२॥ नाङ्गः शेथिल्यमावें वरजति न च करिखुख्वते तस्य कएन्ति- मामा जायतऽह्ादशबिधमतुलं नाशमेति प्रमेहम्‌ । नष्टं वीयं प्रपन्नं भ्रमवति याहि पुमान्केवते रम्यकान्तां षण्ढो वा बाजितुल्यो जनयति व महावाजितुल्यांश्च पुच्रान्‌\९३॥ धन रसं च प्रमदा निषेवेव्कुमारितुर्याऽऽप्रवया अपे सा स्यात्‌ । एतव्रसास्वादनतः पु्मांस्तां युवाऽपि यातु न समर्थं पव ५९४४ गमय गतान्डोषान्हन्ति वातकफोदवान्‌ । प्रमदेमाङ्स्ुशो नाम रसराजः घुसिद्धिदः ॥ ९५ ॥ डरिषधुरतितः पती रसाया यवनपतिवं नि्तासहख्यु क्तः 3 सतु युवतिरतीशविधातुकामः भणतिपरः स बभूव बु्धिनाथे १ ९६ ॥ प्रमदेमाङ्क्लुशसंज्ञं रसमस्मे बुद्धिनथोऽदात्‌ । राजा प्रीत्याऽवात्कोरबपकवहुनगगञ्चुदकरं तस्मे ५ ९७ ध इति परमदेमास्कुशो रसः ६ अथ पुष्पधन्वा रसः- इरयुजगटोहं साभ्रकं वाभिमाब्यं विजयकनकयष्टीक्षाल्मलीनामवर्यप्‌ ॥ यतम धुपयखण्डं पुष्पधन्वा दिवो रमयति बहुकान्ता वीर्घमायुनेराणाम्‌ ४ ९८ ५ इति पुष्पधन्वा रसः । अथ पञ्चत्तायक्- सूतं मस्मीकरतं युद्ध गगनं दरदं तथा 8 अन्धिङ्ञोषं नागकनं जातीपन्नीफलं तथा ॥ ९९ ॥ अकहा्टांस्तथा बोधावानरीकोकिलाश्षकाच्‌ १ एतानि सममागानि खल्वे चूर्णीकृतानि क ५ ३०० ॥ विजयाक्ाल्मलीमूलमसितस्वर्णबी जंकेः ६ क ताह्वापोस्तमधुकनागवहटीदट द्वेः ५ ? ॥ मागांश्कूपुंरय॒तो रसोऽयं पञ्चसायकः ! माजाषष्टद्यं चास्य मधुचितयसंयुतः ५२५ ८४ जिमल मड विरयिता-~ [सप्तचत्वारिदिदधिकशरततमस्तरङ्गः] पथ्यं क्षीरं यथासात्म्यं गच्छेख प्रमदारशतम्‌ । निशामुखे रसो याष्योऽम्टव्गं च षजयेत्‌ ॥ ३॥ इवि पञ्छसायक्ः । अथ प्रमदानन्दो रसः- कणाजातिजं शिङ्खट र्ण च वराटं विष हेमबीजं व विन्वध्र्‌ । क्षं मदंयेन्निम्बुनीरेण यामं तथा धूततोयेन मृङ्गीरसेन ५४॥ अद्रे च मेहे विकारश्रहृण्यां कफे वातश्यले सुतो खण्डमेहे । प्रहस्तः सितासेवितः श्युककारी रसः सर्वकाऽऽनन्दनामा प्रसिद्धः ॥ ५५ ॥ चपलटानवयोवनमिन्नमदाप्रमद्ाकतदर्पंहरः सरष्टा । कथितो मगुणा सुनिना शतशोऽचुमितो रसिके स्सराजपरः॥६ ॥ इति प्रमकानन्वो रसः । अथ मदनकामेश्वरः- वटि पारकं नागकेनं समांशं विमयाहिषद्टीरसेयममाच्रम्‌ । वटी वहमाना सिताल्या हि सेव्या पुनर्मोजनं नैव कार्यं तदन्ते॥७॥ पयो माहिषं सेवनीयं निकशाष्टौ मजेन्मेथुनं निम्बुनीरं सिताल्यम्‌ । पिनिद्धीजयुक्त्ये पुनर्भेथनं व रसः कामदेवेशभान्ना प्रसिद्धः ॥ <€ ५ इति मदनकामेभ्वरः १ | अथ नारीमतगजाङ्क्‌शः- पारद स्वणनागाभ्रं वङ्गः तीक्ष्णं सतारकम्‌ \ मनःशिलामाश्षिकं च यथोत्तरविव्धितमप।॥ २॥ स्वांशं चाहिफेिनं शदधमेकच् मर्दयेत्‌ । स्व णाहविजयापञचरसेन सुरपुष्पतः ॥ १० ॥ करहाटात्काञ्चमारात्विष्यल्या आवणीद्रयात्‌ । नागवल्ल्याः कुङ्कुमा रसेन च पूथक्जयम्‌ ॥ ११॥ एवं सिद्धे रसो" नाज्नञा नारीमत्तगजाङ्कुशः । कारमारकं जानुपानं भुरपुष्पयतं सममः ११२ ॥ [सषंबत्वाररिं्चदधिकडसततमस्तरङ्ः]चहदययो गतरङ्किणी । द्द्‌ भत्युषे व्यम तु खादेदम्टादि वर्जयेत्‌ । पीवरोरुस्तनभोणीनारीश्चतमनुवजेत्‌ ५ रसमेनं सेव यित्वा प्रमेहादिचिनाशनम्‌ ॥ १३ ४ इति नारीमत्तगजाङ्कुकाः अथ पथ्चबाणां रसः स्तम्भमने- रसाभ्रनागायसगन्धवङ्क काप्दिकं तत्सममागयोजितम्‌ । रसेन हेम द्विगुणं किमिभितं क्षीरेण माव्य च गतां चिवारम्‌ ॥१४ ॥ पकाधिका्विंशजयारसस्य ततश्च दयात्कनकस्य सत्त । खवङ्जातीफलकुङ्कुमं तथा कङोटकाकल गजेन्द्रा ॥ १५५ ॥ करुष्णाहरे्वन्दनतोयमाब्यः भ्रत्येकमेकस्य च सप्त भावनाः । दर्पेण चेकां च ददीत माबनां सिद्धो रसः स्थादिति पञ्चबाणः १६ वीर्यस्य बुद्धि च करोति पुंस्त्वं नशेन्दियाणां हि उखखावहं च । येषां गहे चागणिता रमण्यस्तेनेव कायो रसराज एषः ५ कान्ता मियत्वं बहुह्युकतां च हेफामिवृद्धि इढतामुपेति ॥\ १७ \। इति पञ्चबाणः ! अथ शृङ्गाराभम्‌- ब्योमाभौ चन्दरवारीमकणगजगवत्वग्द्टं चोय्मांसौ ताटीसं जातिकों सुरकुङममङापारदै देति शणम्‌ ६ शाणार्धं किश्वकष्णोषणशिवपुतनाक्चद्विशाणं सुगन्धं सें जातीफल तत्पथगथ विधिना मेटयित्वाऽम्मसेष॥। १८ ॥ वस्वः कार्याः परूषादटव दिनवदुमे मक्षयेत्ताश्चतसखः सान्द्रं पर्णं च तोयं तदनु परिहरत्यथिमाल्दयामरोगाव्‌ । शङ्गगराभ्रं पमेदक्चयकफकसनभ्बासन्ुलाम्ड पिचा- सु क्पित्तच्छर्दिपाण्डुश्वसनगदतृषो इ न्ति वृष्यं विशेषात्‌ १९१ हति ङ्गाराम्‌ । अथं षण्मुखरसः- हराकौयोवङ्गभककखिकले जख द्विपाकास्थिराद्धिधिखितमन्टऽरेुरि पुनः ४ रे ५८६ जिमह्मड विरविता- [ स्तचस्वारिंशद्थिकशततमस्तरङ्गः) ददं पक्त कूष्यपं मवति सिकतायन््रज्ुषित- स्तलस्थः षण्ठत्वप्रखयकृद्य षण्मुखरसः ॥ ३२० ॥ इति षण्मुखस्सः अथ रस्राजः- क््वेडाहिषेनफटिनीविषमशिदिग्धे वसे निबध्य रसगन्धक्खपराणि ! गौर्यां पचेत्तदलु लछावपुटेः हतेन सोवर्णंबीजजटठरे षिनियोजितानि ।॥ २१ ॥ निष्पेषयेहुकदशान्तरतश्च तेषां तोयेरपूपसमुपकलप्य विद्युष्कमर्के । तत्कवेमे प्रतिपटं प्रविधाय दिग्ध- मेवं पुटेदधिशतं रसराज एषः ॥ २२ ॥ रेतःस्तम्म विधत्ते वपुषि च घनतामभिमान्द्यं निहन्या- दयक्षमाणं च क्षणेन क्षपयति सहसरा पोरुषं व्यातनोति १ उच्चेःशुलप्रमेहानिटकफगदहव्रोगपाण्डुपरतिहया- कासभ्वासोद्राक्षिभवणसुखगदानाद्य खाषत्यवश्यम्‌ ॥ २३ ॥ इति रसराज $ अथ महाराजवटीरसः- बीजं बह्मतरो्विधाच बहुधा खण्डं जियामोषितं छागे दुग्धवरेऽथ दाष्कमथ तदुन्धेन तिथ्यशिना । युक्तं काचेघदीच्युतं इतस्रजो योगेन कृत्वा ततः सत्वं तस्य निगृह्य काचघयटिते माण्डे म॒खं स्थापयेत्‌॥ २५ ॥ . तत्तेटं बहटमादाय ताभ्बुटीप्गं चरेत्‌ श्विप्त्वा तज रसं बह्छमङ्कन्ल्य्ण मदैयेत्‌ ॥ २५ ॥ युक्त्या तां कज्जटीं मुक्त्वा ताम्बूलं शीटेदु । शाकाम्टमाषषर्‌काद्िवजितं पथ्यमाचरेत्‌ ॥ २६ ॥ अनेन रसराजेन षण्ठोऽरि पुरुषायते ६ अपुववच्छतं गच्छेद्धनितानामदो गणान्‌ ॥ २७ \ 9 ग. तिष्वाश्ि?। ग, "नवटी० 1 ३ क. न्टीयतं॥ ४ क, न्मा तुतः! [स्तचत्वारिंशदषिकरततमस्तरङ्गः] ब्हद्योंगतरङ्धिणीं ॥ ९८७ पुरुषोऽशी तिवर्षींयोऽप्यनेन तरुणो मवेत्‌ ¶ स रोगो नास्ति नानेन यः प्रशाम्यति देहिनः # २८ ॥४ वटलीपङितिध्वंसी योग्तेऽयं क्षयद्युखजित्‌ । वएवपितच्तकफातङकहस्तिपथ्चाननः परम ॥ २९ ॥\ नास्त्यनेन समं टोके {किविद्न्यदसायनम्‌ \ इति महाराजवटीरसः । अथ राजवटीरसः- दथामधसरसुरसाकाङाम्ड्देपुननंवाः ।1 ३० ॥ बिल्वमाकंवदुर्वे च पिप्पटीरुबुवासकाः । सोमराजीवक्रमदं तिलपर्णीदिवाकूराः ॥ २१ ॥ पतेरषां स्वरसेखिजिर्मावयेनल्िमलाम्बरम्‌ । धरिणाहे च देर्ष्ये च हस्तमाच्ं भिषग्वरः ।॥। ३२ #. आते शोषये दबुद्ध्या प्रतिवारं तुणोत्तरेः । ततः चटितं गन्धं पेषयेचतुराज्यकम्‌ ॥ ३३ ४ लविि्का टेपयेद्रखं तद्दर्दिस्तस्य कल्पयेत्‌ । अयःशालाकयाऽऽबिष्य तस्याः पुच्छं मखं पुनः ५३४ प भज्वाल्याधः स्थिते पाजे शाणसर्पिः स्रवे यत्‌ ६ गृहीत्वा काचपाचं तत्स्थापये विषम श्नितमर \1 ३५ ॥ नागवष्टीदले तञ्च चतुरक्तिककामितम्‌ ६ गृहीत्वा पारदं वटं छयद्ध तत्र च निष्सिपेत्‌ ॥\ ३६ ॥ अङ्खल्या भद समर्य तयोः कज्जलिकां चरेत्‌ । खादेतद्कटिकां भ्रातः पथ्यं दुग्धोद्नं टद ॥ ३७ ध दिनानि भनुसंख्यानि पश्वान्सुद्धं ससेन्धवम्र 1 > जिसतादहे व्यतीते. त॒ शाकमाषाम्टवजिते ॥ २८ ॥ ककारषट्‌करदितं मोजनं पथ्ययुचमम्‌ । कुष्टमष्टादृश विधं भमेहक्षयकामलाः ॥-ॐ । हृद्धोगग्रहणीपाण्डकासभ्वासमर्मद्राः \ चणाश्च विविधाः सर्व कृ मिद्चखालिखातेयः ५४०१ आमवाताक्तिवदनकणंस्याऽऽतङ्कस चयाः । अचिमान्यं च षाण्ठ्यं च रक्तपिच. ्रमस्तुषा ॥ ४९ भै जिमहमडविरवचिता- [सप्तचस्वारिंशदाधिकशततमस्तरङ्गः] मछ तन्द्रा सहद्रोगा जठराण्यखिलामिं च । अजीणांनि च सबाणि वलयः पटेितानि च.॥ ४२॥५ नश्यन्त्यनेन योगेन सत्यं शिववकचो यदि । नास्त्यनेन समो योगो बुष्यः कुन्नापि मूते ॥ ४३२ ॥ इति राजवरीरसः । अथ मदनकमेश्वरो रसः- तारं चज्ञं सवणं च ताभ्रं सूतं च गन्धकम्‌ । लोहं कम विवद्धानि कयदितानि माजचया ॥ ४४ ॥ विभर्धं कन्यक्ताद्रावेरनन्यसेत्काचमये घटे । क्षते । विभुश्य पिठिरीं मध्ये धारयेत्सेन्धवे मूते ॥ ४५ ॥ पिठिरीं भुदयेत्सम्यक्त तभ्यां निवेशयेत्‌ । वहि शनैः शनैः कुर्या हिनैकं तत उद्धरेत्‌ ॥ ४६ ॥ स्वाङ्गशीतं च संचुण्यं मावयेदृरकदुम्धकेः । अश्वगन्धा च काकोली वानरी मुसखटी सरा ॥ ४७५ लिंँजिवेटे रसेर्माष्यं शतावर्याश्च मावयेत्‌ । पद्मकन्दकसेरूणां रसेः काहास्य मावयेत्‌ ॥ ४८ ॥ कस्तुरीव्योषकपुंरकङ्लोटेलालवङ्खकम्‌ पर्वच्वर्णांदश्टमाकामेतच्चुर्णं विमिश्रयेत्‌ ॥ ४९ ॥ सर्वेः समां शकरां च दत्वा शाणोन्भितं एपेषेत्‌ १ गोदुग्धद्धिपटेनेव म क ॥ ५० ॥ अस्य प्रभावात्सोन्दुर्य बलं तेजो विवर्धते । तरुणौ रमयेद्ह्लीने च दा भिः; पजायते ॥ ५१ ॥ इति भद्नकामेभ्वरो रसः \ अथ पणन्दुरसः- ज्ञाल्मल्युर्थेदैवेमयं पक्षक शद्ध शद्तकम्‌ । यामद्वयं पवेद्ाज्येर्वजेबेद्ध्वाऽथ म्र्दयेत्‌ ४ ५२१ दिनिकं शात्मटीद्गवेमदेयिष्वा बदीकतम्‌ 1 वे्टयेन्नागवल्याऽथ निष्िपेत्काचमाजने ॥ ५३ ॥ ॐ क, िषुख्य । २ क, शीश 3 3 ग. पत्नित्वे र [सप्तचत्वासिरद्धिकरततमस्तरङ्ः] बहयोगतरङ्किणीं । ९८२ भाजनं शाल्मलीद्रावैः पर्णं थामद्वय पचेत्‌ १ वालुकायन्त्रमध्ये तु दवे जीणे समुद्धरेत्‌ \ ५४ ॥ दियं मक्षयेखातर्नागवहीदलान्तरे । भुसं ससितं क्षीरं पठेकं पाययेदनु ॥ ५५ ॥ रसः पूर्णेन्दुनामाऽय सम्यग्बीयकरो मवेत्‌ । कामिनीनां सहस्रैकं नरः कामयते धुवम्‌ । «६ ॥ इति पुर्णेन्दुरसः \ अथ वीयरोधिनी गटिका- नागवद्टीदलदावेः सप्ताहं शद्धसतकम्‌ १ मर्दयेरक्षाटयेदम्डे श्तुर्निष्कपरमाणकमर्‌ ॥ ५७ ॥ विषकन्दगतं कत्वा विषेणेव निरोधयेत्‌ । ततः सुकरमासिस्व मर्म कषिप्त्वाऽथ शोषयेत्‌ #॥ ५८ ॥ संध्याकाले बलिं इत्वा कुङ्कटं वारुणोच्युतम्‌ । ततदचह््यां खोहपाचे तेटे धन्तुरसंमवे ॥ ५९ ॥ स्िप्त्वा विंद्यत्यले पाच्यं यद्रसं मांसप्िण्डगम्‌ । संध्यामारभ्य मन्दाग्मो यावत्छुर्योद्यं पचेत्‌ ॥ ६० ४ हठाज्नागरणं कुर्यादन्यथा तन्न सिध्यति । प्रातरुद्धत्य गुटिकां श्वीरमाण्डे ततः क्षिपेत्‌ ॥ &१ ५ ततः क्षीर ज्च॒ष्यते यस्थिपरं प्रत्ययकारकम्‌ । रतिकाटे मुखे धाया गुटिका वीयरोधिनीं ॥ ६२ १ क्षीरं पीत्वा रमेद्ठामां कामाकुलटकलान्विताम्‌ \ मखस्थां धारयेदन्तेस्तदा वीयं न सुञ्चति ॥ ६३ १ अथ हिरण्यगभगुटिका- उल्कृष्य मलं विषजं विद्ध्यादुमेऽस्य सूतं कनका (क) स्थ पिष्टम्‌ । वेटयेत्कोल मदेन तच्च मासेन पश्चात्पचनेन यामम्‌ ५ ४ ॥ धच्चरबीजोढवतेखगर्भे संबद्धतां याति मखस्थितोऽयम्‌ । संमोगकालटे इढतां करोति वीयस्य इम्धं मनतं नराणास्‌।।६५॥ इति हिरण्यग्मगुरिकःा । अधान्यो रस्राजः- नागाहिषतेनफटिनी विषभुशिविटेपिते १ यले निर्बध्य विधभिवद्सगन्धकखर्थरम्‌ \ ६६ त ९९० विमल मड विरचिता- [सक्तचस्वारिशदधिकरातेतमस्तरङ्गः] गौय पचेछछावपुटे शतेन च नियोज्य तु! ऊर्ध्वाधो हेमबीजानि पेषयेदशतः कमात्‌ ॥ ६५७ ॥ तेषां तोयैः पनः कुला पपिकामकरोषिताम्‌ । तत्कर्दमेः प्रतिपुटं दिग्धां क्रत्वा पुटेच्छतम्‌ ॥ ६< ॥ रसराजो मवत्येष सवेरोगहरो रसः ६ जम्बूवर्णोऽतिकविनो रूक्षो वीर्यवलीं मवेत्‌ ॥ ६९ ¶ जातीफललटवङ्काम्यां रतो कीयं निरोधयेत्‌ । पटुदीप्यरिवाविश्वेर्देश्वानरविवर्धनः ॥ ३७० ॥ क्षयघ्नस्तु तथाऽ्शोन्नस्तक्ङ्कष्णामयान्वितः १ अहण्यां जातिकोज्ञोन रेके कुटजकारिणः ॥ ७१ ॥ भमेहे शाल्मली द विबंदयाऽक्षिगदे हितः । सामे वाऽपि निरामेवा समे वा विषमे ज्वरे ॥ ५२॥ देयो नताब्द्कदटुकाकारविभ्वसुतेन वे । रास्नाम्मसा वातरोगे पप्त्तिरोगे प्सेताञ्जरिः ४ ५७३॥ अश्चत्वचा कफञ्याधो पाण्डुरोगेऽजमूजकेः १ अशमर्यांमरममेदेन ङे वत्गुजवायसेः ॥ ७४ ॥ मर्गद्रे गुडेनेव बणे पोनर्नवायुतः । मेदोरोगेऽम्बुमध्ना प्रद्रेऽशोकवारिणा ॥ ७५ ॥ शुके हिङ्खकरथाम्यामरुचो रुचकेन वा 1 छर्यां धाजीरसेनैव क्षिण्ये पर्णेन दापयेत्‌ ॥ ७६ ॥ ब्राक्षारसेन शष च संक्ञानाशे किरातकः । मृखायां चन्द्नाम्भोमिर्विद्रधौ वरणाम्बुना ॥ ७७ ॥ सर्वेष्वन्येषु रोगेषु ताम्बरूलीदवृटयोगतः १ इत्यन्यो रसराजः | अथ कामिनीमदभञनो रसः- इद्धसतसम गन्धं रक्तोत्पटदलटवयेः ॥ ७८ ॥ मदितं बाटुकायन्ते यामं संपुटकं पचेत्‌ । रक्तागस्त्यव्रवे म्यं दिनिकं सितया सह ॥ ५७९१ यथेष्टं मक्षयेच्ानु कामयेत्कामिनीक्षतम्‌ ॥ ८० ४ इति कामिनीमदनमञनो रसः , सि्तचत्वारिंशद्धिकरत्तमस्तरङ्गः]बहद्योगतरद्किणी । ९९ अथ महासगन्धितेटम्‌- कपूरागरुचोचबोलटनलिकालाक्चासरीधातक्षमै- पुष्पेः सप्तदटेलवादलुसुरसेः शेठेयमांसीप्टवेः 1 दलाञ्ुङ्कमरो चनादमनकभीवासजातीफले कडठे कसुकेजंटामदमुराकोन्तीटवङ्खामयेः ॥