आ नन्दात्रमसस्डतन्रन्या

ग्रन्याङ्ः ८६

श्रागासहमदवरचता
विधानमाल ।.

मनम द पि मः

एतत्पुस्तकं
० शा०रा० मारुरकरोपाहैः शंकरशाधिभि

सराधतद्भू । / >८८ 1.8
त्‌

घी. ए. इत्युपपदधारिभेः र &
विनायक गणेश आपटे
इत्ये तैः
| पुण्याख्यपत्तने
आनन्दाश्रममुद्रणादय

आयसाक्षैद्रयित्वा
प्रकाशितम्‌ |

स ५१

धिते िमोतयानादृपअस

शाटलिवाहनक्षकान्दा; १८४२
घि (ताब्दाः १९२०

८ अस्य स््वैऽधिकार राजश्ासनानु्.रेण सछवायत्तीकृताः )

मूरयं सपादरूपशृचतुष्टयथू 1 ( ४८४ )

आदशंपुस्तकोदेखपचिका ।

[ण क व 9

[ककु

अस्या बिधानमारायाः पुस्तकानि येः परहितेकप॑रतया संसकरणार्थं पदः
= ख + [> + ©
तानि तेषां नापानि पुस्तकानां संज्ञाश्च कृतज्ञतया परदश्येन्ते --
( क. ) इति संक्ञेतम्‌-संयुगंप्रानन्दा्रपसंस्छरतग्रन्थमंग्रहार पस्थम्‌ ।
( ख. ) इति सं्ञेतम्‌-अआटपरे. इव्युपाद्यानां पुण्यपत्तननित्रासिनाम्‌ , अप्पा-
सहेव इत्येतेषाम्‌ ।

1] श्रीः ॥

अथ विधानमालास्थदिषयानुक्रमाभेका प्रदश्येते

विष्रयाः
मङ्खगखाचरणम्‌
विधानशब्दन्याख्या
मालार्ब्दव्याख्या
शास्रस्य मङ्करुपरत्वम्‌
धमाथकामेति कमभदन
व्यवहारे द्विविधः ...
कमणां घमोयकामपरत्वम्‌....
निस्यादिमेदेन कमणामनन्त्‌ .
र्वम्‌ ... (न
आद्त्यधिक्ररणयपूवेपक्षीयद
छान्त ...

नित्यानि कर्मणि ... ~:

सैमित्तिकानि कमोणि
काम्यानि कमोणि ....
निस्यकाम्येकदे शानि
षटूसगतयः 1
पुष्पवर्तीविधानम्‌ ... „“^“

विकृतमस्षवशान्िविधानम्‌....

पोडशोयचःरपूजामन््ः ~
तत्र दानमन्त्रः
यममूर्तिरतिपाद नमन्तः
यमरत्पत्तिविधानम्‌
वाजिद्टानमन्तः
दसमूर्तिदानमन्नः ....
समाननक्चत्नजननबिधानय्‌....
तन्न मूतिदानमन्तः.... ~.
यूलश्ान्तिविधानम्‌....

पष्ठङ्काः | विषया ष्ठाः
| तन्ना(मषक्रमन्तर २५
मूतिरानमन्बः , १७
२ | आ्छेवाविधानब्र्‌ ... ह
३ गण्डान्तव्रिधानम्‌ .... १८
८५| अव होम्‌ ५००९ षु
तत्र सन्नाः =. १९
अथ शताष्षयः >
सूतिकास्तन्यषपेनविधानम्‌ २९
रेवतीग्रह्दानमन्त्रः..- = +)
वाल्हपीटःसमनम्‌ २२
षटिनिक्षेपमन्तरः ॥
वेतताक्षग्रहषाडाश्चमनम्‌ २२
„| नवग्रहपीडाज्ञमनप्वेधानम्‌ न
६ बाटनिक्षेपमन्त्रः .... २४
वयसग्रहुविधानम्‌ 8
महाजने ग्रहपीडासचमनवि° २५
| दच्रपःछग्रदप, उाशसनदविषानम्र्‌ ;)
१० | दस्तिपाद्रर्पःडादमनधरि° ..- 5;
११|कणेप्रहुपीडारमनतिषानम्‌ ... २६
„, |ताखग्रह्मीडाङमनविधानम्‌ ..+
, (स्कन्द्गहृषीडाक्षमनव्रिषानम्‌... २७
१२ स्कन्दपपस्मारर्पी डाश्चमनवि ° २८
,, |सेपग्रहपीडारमनविषानम्‌ .... २९
१२ रिषुग्रह्पडाशमनपिषानम्‌ ... २०

महूपुतनाग्रहपौ डाशमनविधानम्‌ ;,

भ.

„ (रेषतीग्रहपीडाज्ञमनविषानस्‌. ..

१४। ्येपूतनाग्रहपी डाज्ञप्रनवि °

२१
२२.

२ विधानपारास्थप्रिपयानुक्रमणिक्रा |

वप्रयाः प्रषठाङ्; विषयाः पृष्ठाङ्खाः
ककन ग्रह्पडाङमनविधानम्‌ ३२ देयो वलिः. ०
विः वरेवर्धपदाज्ञमनवि० ३२ सप्तम मासे गभेषेदनाह्‌-
दष्करवग्रहपाडास॒मनविर .-- > |. रमवम्‌... | ४१
असत्पतनःग्रहपाडाजमन्° २४ | क्रयाक्रटगुणात्तर्‌ ० 2
गमिं गीपरथममासपीडा्मनवि० + अष्टमे मासि ससच-
प्रथममासि गभेवेदनाहूरमाष- | मदिषदानविषिः. छ
छौ + + , [अष्टमे मासे गभरथार्थ
तथा क्रयाकाटगुणोत्तरे ३५ विः - ४२
द्वितीयमासे गभेरक्षाथं देयो अष्टमे मासे गभवेदनाई-
वि; द „, | रमाषधम्‌ ४२
क्रियाकाटगुणोत्तरे ... नवमे मासि गभरक्नायं
द्वितीयमासे गमरक्षाकरमो- .. = | , विः ४४
पधम्‌ ... ... ,, |बलिस्वरूपमाह प
क्रियाकालगुणोत्तरे .. २६ बटिमन्तरः १
तृतीयमासि गमेबेदनायां बिः ,, नवमे मासि गभेवेदना
तृततीयमासि गभेरक्षाथमौ- हरमोषधम्‌ ॥
धम्‌ २७ क्रियाकारगृणोत्तरे ... ॥
क्रियाकारगुणोत्तरे ... „ |दशमे मासि गर्भरकषा्य
चतुथमासि मभेवेदनाहर | देयो बिः एषु
मषव बालश | वाट्प्रकारमाह कः
पञ्चमे मासि मभिणीग्- तत्र मन्त्र ,
र्यं वलिः ३८ दशमे मासि गमेवेद नाह-
पञ्चमे मासि गभवेदना- रमौपधम्‌,.. र,
„ इरमोषपम्‌ _ २९ | एकादशे मासि गभर
क्रियाकाखगुणोत्तरे .. „, कार्थं बिः ४६
षष्ठ मासे गर्भिणीमभे- १ | षएकाटत्े सासि गभे
रक्ताय वलिः ..- ... ४०| दनादरमौषधम्‌ ... ... ध
षष्टे मासे गभवेदनाहर द्वादशे मासे गभरक्षा्थ
म।षवम्‌ र ४७

सप्तमे मासि गभरक्षा्थं ....

| दयो बाटः
अथ सुखमप्रसवोपायः

११

विषानमालास्थविषयानुक्रमणिका।

स ~

अन्यञ्च
योनिरेपनमन्तः
छन्धजातकोक्ताने बार-
रक्षोपयोगीनि द्वादश
विधानाने
श्द्र उवाच ....
राक्षस्य उचुः...
तत्र प्राथेनामन्बरः
पश्च पट्वाः
मोहिनीपीडाशमनवि
धानम्‌
सुनन्दापीडाज्ञमनवि-
धानम्‌
पुतनापीडाशमनवि- ...
धानम्‌ ... ..
आसुरीपीडङ्गमनवि-
धानम्‌ ...
रेवतीपीडाश्षमन-
विधानम्‌...
रु नीपीडाङमनति- ..
धानम्‌
पिज्ञाचिकापीडा्- ...
मनवि० ....
पारिनीपीडा्चमनवि-
धानम्‌
महामारीपीडश॒मनपे-
धानम्‌ ..
काटिकापीडक्षमनवि-
धानम्‌ .... ~

गरष्टाङ्काः ¦ विषयाः पृष्रङ्काः
४.७ भागिनीपीडाशमनपि ६
>१ | अथ दन्ध्यामष्कावे-
४८ | धनम्‌ ९
ईश्वर उवाच . ... ६३
); । वन्ध्याोमपक्कादटः ... ६५
अभिषेकस्थानानि .... ... ६६
दीतिथिनियमः 6
स्नपनविधिः ... त
९ पट्टवाः ६७
!” |अभिषेकमन्तः
घटिकास्नानम्‌ छ
! ।अथ रुद्रस्नानम्‌ ६, + &९
देशग्रामाद्यद्धुतमहाव्या- |
+| पिपीडकमनवि० ७२
. (जनमारश्चान्तिः २
+९ ब्रह्मवैवतें ७३
धेनुद्‌ानगन्त्रः „^. ७४
५४ |पाथेनामन्तः #
गगेचचनम्‌ .... ७५
4 हनुपत्पताकाविधानम्‌ ५
गरूड उवाच .. ७&
५६ ब्रह्मोवाच .. ७७
गगेपोक्तगोश्चानिनिविधानम्‌ ... ८०
+ | अथान्वक्ञान्तिः ८& `
गजमारसान्तिः ९३
4८ करमञ्ञान्तिविधानम्‌ १००
खरश्षान्तिविधानम्‌ ... ... -१०१
९ | सारमेयश्चान्तिः ... १०२
न्षचशपनविधानम्‌ ... 8
६० | गृहारिष्शमनविधानम्‌ ११३

¢ विधानमालास्थक्षियानुक्रमणिका |

७ हभ ~~ ~

भजक न्‌ म

विपरयाः
[वच्य

भाण्डोच्छययपद्कपातशिघ्न-
ह्रं विधानम्‌
गरदतुटास्तम्भभङ्नदोषहैरं
विधानम्‌
अभिद्ग्धग्रहपुनराधानम्‌
ग्रमारेष्ट्मनविधानम्‌

टकषादधवारिष्शमनविधानम्‌ . ..

कदली दुष्यसवष्िघ्ररश्मनषि°

निषिद्धतरग्रहमरोहविघ्रहरं षि

स्वस्थारषकमनविधानम्‌
या्रारेषएशमनविधानम्‌
भक्ुष्टरतजनितविध्नश्मन-
विधानम्‌
कपोतशान्तिविधानम्‌
पट।सरटनिपाततघ्नहरं व°
पटटीपतनसरटमरोहणविच्र-
हरं विधानम्‌
माजन्यादि दुष्टरनःस्पश्चनवि-
ध्नह्रं विधानम्‌
दापापपुवकृष्पाण्डमेदफल-
चासविधानम्‌
नवदुगेपूजनविधानम्‌

पतुरङ्कसन्यदृटकरणवि°
रमद्‌।क्षावष नमू
च्र्‌ावजयप्रहवां कङ््णयि नणि
अथ बरपहविधानम्‌
प्तनदूरपद्देषानम्‌

ृष्टाङ्का
अथ ममिकमङ्कविधानम्‌ ..-
पेषणीवरवतिमङ्खविधानम्‌ ...

| विषयाः
११४ जयपद्टविधानम्‌
११५ रणपवेशषषिधानम्‌

अथ ष्ङ्कन्यासः

. ११५७ षडक्षरमुद्रा

अथ रक्षाविधिः

. ११८ [अथ खण्डकयू

„, । अथोषध्रयः ..

... १२० | सवायुधनिवारणम्‌ ...
१२२. ... = =" १ 4 ११५] ०७४

१२३ अ नधोंषधयः
१२४ गु्टेकािधानम्‌

. + (कषपाद्काविधानम्‌ ... ...

. १२६ | (गयटितजस्ञेपरक्षप्रशख-
ज(टनविधानम्र्‌ ..

... १२७ शसरदारुणौकरणविधानम्‌ ,.

१२८ पेच्छविधानम्‌

१२९ |उयम्बक्विधानम्‌
जयकाहृराविधानम्‌
१२०

मस्परपाविधायष

... १३१ | यमागेखयन््रविधानम्‌

रेपुस्तम्भनविधानम्‌
, (वैरि दिदरेपणवेधानम्‌

- १३२ |अथ मोहनविधानम्‌
दुगद्टाकरणविपानम्‌

१३४ संशोणविधानानि

.-. १३५ स्रीषुखपसवविधानम्‌
... १२३७।चतुचिश्यन्न्म्‌
१३९ से शलमादिकीटनिषारणं

› (चतु्विशतियन्चभ्‌

--` १४० ।छरिकायुद्धविजयपदं द्विष

आनद्धमाजनविधानम्‌

भ)

विधानमालास्थविषयारुक्पणिका |

विषयाः प्रषठङ्कः [ क्रियत पद प्राङ्क | वेषया;

यन्त्रम्‌ ... अथ शोिकाविधानप्‌
ग्रहशूतपिशाचनिवारणं शतय- | तत्र दीपनमन्नः

न्तरम्‌ .... .. १८८ | चैनञ्ुदधपरतिपद्धिधानाने
अपुप्पापुष्ककारकं दराचिशय- काक्पण्डपरीक्षाषि-....

न्नम्‌ ... ... . ,, | धानम
अथवविद्याक्तदासुरीविषानम्‌ १५६ क्षिप्नधान्यपरीक्षावि-
ततर विधानक्रमः .... ... ,, ¦ धानम्‌
षडङ्घन्यासः... ... ... , च॑ चजुद्धमतिपटायप
द्वितीयं वद्चाकरणम्‌ ... .... „, राक्षानधानम्‌ ....
प्रदषगनितविधानम्‌ १५७ | अन्यच्च
टण्यादनण्यकरणवि० १५८ वत्सराधिपतिपृजावि-
अरकटेन्षविवाहृ्रिधानप्र्‌ ... १५९ धानय
परतिकूखविधानम्‌ ।
वसन्तपूजार्वधानम्‌ ... .... १६३ धानम्‌
तत्र ध्यान्रिधिः ९६५ दमनकावाहनम्‌
ततः स्तुतिः वः कः वः दमनकध्यानम्‌
जावाहनम्‌ .... ..- --- ,) [तज विसर्जनमन्त्रः
भीरागध्यानम्‌ ... ... ,, भावुक्रामदोत्सवानि- ,...
वस्षन्तध्यानम्‌ == ०० वनप्र
ुसमाञ्जस्यपेणम्‌ १६६ ततर दिधानक्रमः
पञ्चमध्यानम्‌... ... ... ^, पुराणवचनात्‌
भरवध्यानय -“* ~“ 5 |ज्ीरखषष्टीपिधानम
` मेषघरागध्यानम्‌ ९६५७ |नागपश्चमीरि पानम्‌
नटनारायणध्यानम्‌ .... )» |पवित्रारोपणविधानम्‌
तः पृ "~ _ ९६८ |माद्रषदे मासि गरुडपश्चमी- ...
कातिकद्‌पोत्सववि- वेधानम्‌

धानम्‌ ... ~ ... १६५ | तीजमन्बाः
तत्र मतान्तरम्‌ ... » ` [आश्विने मासि नवचण्डी-

माघमासपुराणोेक्ं दीपसप्त-.. विधानम्‌
म॑विधानम्‌ =. ^. 5 |तत्र कुमारीपूजनमन्त्रः

धू

, ९७८

९७९
९१८०
१८२

१९
१८५९

९८७
१८८

९१९०
१९२

६ दिपानमारास्थविषयानुक्रमणिका ।

` व्रिषयाः ` पष्ठङ्काः ¦ विषाः पृष्ठङ्का;
नवदुरगायूजनम्‌ .... ~ १९३ | जथाभिपवेशविधानम्‌ =... २१८
नव विपनामप्रेयानि.-- -- » |तत्र क्रमणानुगमनवेशेषः --. २१९
अय हयनामानि ... --- ॐ | पातलक्षणान्याह .-- -. २२०
इद्रमहोत्सवविधानम्‌ , ..~ ६९४ क षनियतणाप्रानम्‌ ... २२१
विजयादश्मविधानम्‌ .-* १९९ हदक्वानकपात्रवानच्रू, == ९९१
समीपायनामन्तः .., ,.. ८०० | मारस्तश्रवण्रवानम्‌ ४: ९२
अस्मन्तकमाथेनामन्त्ः ,,.. „> [हादव्न्रवयव्रधानम्र्‌ ... २९४
नरकचतुरदशीविधानम्‌ ... २०६१ ।श्ीमद्धारवनश्रवणत्रिधानम्‌ ... २२५
भ्ातद्वितीयासदितवाटेमह रामायणनघ्नवणविधानम्‌ ... २२६
त्सवविधानम्‌ ..- -- २०२ वासिषटश्रवरणविधानम्‌ .... +
तत नीराजनमन्ताः ... ... ;+ |काशखण्डश्रवणविधानम्‌ ...
वलिमूतिदानमन्त्रः .... .-- २०३ ्राह्मत्रवश्रवणविधानम्‌ ... २२७
संकाणेविधानानि ... -.. २०४ काङ्िकिपुराण्रवणत्रि० ... +> `
चिवछिङ्मेदविधानप्‌ ... , माघमाहात्म्यश्रवणविधानम्‌ .... „> `
तज पौराणमन्ताः .... ... २०९५ नानापुराणश्चवणविधानम्‌ ... २२८
भूमिभेदविधानम्‌ ... ... २०६ वेदपारायणविधानम्‌ ... २२९
पवेतमेद्विधानम्‌ -.. .... २०७ | विनायकपूजाविधानम्‌ व
मध्यरात्रे षेनहृम्बारववि० ... २०९ | नवग्रहमखविधानम्‌ .... ... २३१
अथात्यपुजाविधानम्‌ ... ,, |वसिष्टोक्तनवरग्रहमखवि० ... २३२
तत्र भाथनामन्ताः ... ..-. २१० इण्डलक्षणं वणमेदेन कृण्ड-
चतु।वशातमृतेय; ... --- २११| मानच... ... ... २३२३
बह्मचारेनिधनविधानम्‌ ... २१२ कुष्ठखननपरीक्षा ... ... २३४
कष्ठिरणविधानम्‌ -. ~.“ २१२ | आचायोदिक्रलिग्बरणम्‌ ... ,;
नारायणयवटिमव्तिवि ०... [अश्निनमानि वक्ष्ये... ... २३५
यातमरणविधानम्‌ .. .... २१४ |अग्निनामाज्गाने होमवैफस्यं ...
गद्या गङ्गरब्दा यथा ... २१५| अहमण्डलानि चः... „~
अथ भूगुपातावेषानम्‌ ..- २१६|आदित्यादिनवग्रहस्थापनम्‌ .... „,
तत्र विधिमाह ... ..- २१७|अधिदेषतामत्यधिदेवतास्था-
प्राथेनामन्त्र = ~ ५ | पनम्‌ ... ... ... २३७

तत्र पातानाह ५००५ ); [गणनाथादीनां स्थापनम्‌ ,.. २३८

दिधानमाटास्थविषयानुक्रमणिका |

विषयाः
वासुक्यादिनागपूननम्‌
अच्िन्यादीनां पूजनम्‌
योगकरणपुजनम्‌
गङ्खगगदिसवसरित्पूननम्‌
सप्तसागरपूजनम्‌
पवेतपूजनम्‌
ऋषिपूजनम्‌
छोकपारुपुजनम्‌
ग्रहमेदेन कुङ्कुमादि..-.

ग्रहभेदेन पष्पधूपदीपनेवेद्- ...

फलानि ...
ग्रहाणां होममन्नाः ...
अकादिसभिषः
वज्या; समिषः
हवने नियमाः
होमस॑ख्या
प्रथप्रीदतञ्वालावणफटम्‌
घुक्घवयोटेक्षणम्‌
ग्रहाणां वणगोत्रदेरतिथिन-
षत्रकृथनम्‌ ...
अथ संकल्पः
आचायोदीनां पूजनम्‌
ग्रहदानानि ....
अभिषेके पाोराणमन्नाः
सिदस्ये चर्यं गोभसववि-
प्रहरविधानम्‌
अनव्रतस्वेदनयनस्ु-
तिकाक्मेधुन० ...
काकरयेनादिदृषटपति-
विधानम्‌ ...

. २४०

& - 9९

,-* ८२

००९ ५५

विषयाः

धानम्‌

,» |सप्र धान्यान्याह ..-

„, (मानङ्धिनीपूजावि

,; । धानम्‌

उदक्यासूतिका्चु- ...
द्विविधानम्‌

विरजयात्राविधानम्‌. ..

यात्रानिययः

,; , यात्रानिगेममन्त्र

9? | आदित्यवार उदुम्बरया-
(तात्िधानम्‌

रपवायनदानमन्नः ...

>

2१

११

2१

... २४३ वन्रारिसमषेणमन्वः ....
, २४४ येषौणेषहदानपन्त्री ...

,; | पिरजाम्भःपान- ..“.
1, मन्त्र .... ^,
› (अरधदियव्रतविधानम्‌

नियमस्वीकारमन्त्राः..

- २४५ आद्‌ ब्रह्मपुना
- २४६ तत्र प्राथनामन्त्रः ..-

%१ अथ महश्वरपूजा ५७

,-. २४७ ततर प्राथेनामन्ः
.. २४८ ।अथ व्रताङ्न्होमविषः

कपिर षष्ठीविधानम्‌ .-.

... २५० सिंहस्थे गुरो गुरूपूना-
ति | युतं गोदावरीयात्ापि° ..
. २५१ मोक्षतीथेपञ्कम्‌ ....

ब्रह्महत्यापिनाक्ननं

तीथेम्‌ ३6 द अ

पृश्रङ्ः | ` तक्रिषयाः ृष्ठङ्काः | क्षयाः प्रष्ठङ्कः
. २३८ जन्ममासादिपुजाे-...
. २२९

५.१

विषयाः; रङ्कः | विषयाः पृषठाङ्ः
कारीसमं भविष्ठानाख्यं । विधानत १
तीथम्‌ . २७६ | नलाश्चयानां रक्षणानि .... „+
गोदावरीदशेने जाते... | अथ प्रपाविधानम्‌ २०४५
मन्त्रः :; । अन्नसत्रविधानम्‌ २०७
प्रभिपातसन्ञः ) (दततेङृपुतव्रधानम्‌ २०९.
तीर्थे विभिः ,; । सपिष्डेपु दत्तकः कतेव्यः ... ,,
अथ वहृस्यतिपूननम्‌ . २७७ तदभव्रेऽसपिष्डिस्थोऽपि ....
गातमीपराथनम्‌ ?) | दहरचूतकदवदूवतावध-
गादावसोयावन। नराणां “^ | मनबदाकूरणवि० ३१०
प्रसा "=". २७८ | अचृतनरृतवरातापारहूरणवे. ...
कन्यागते गुरो श्रीशेलया- .. | धानम्‌ .. ३११
आवरिधानम्‌ -“ >» |चर्मपात्रययुद्धिविधानम्‌ . ३१२
कातिकियदशेनविधानम्‌ .... २८१ | रिषपजागरिधानमर ... २१४
कमण्डखादीनामपेणमन्त्; ... ,, (रपोत्सगबिधानम्‌ ... ३१५
रह्मकूचविधानम्‌ ` २८३ |तत्र विधानक्रमः -.““ २१६
बरह्मकूचलक्षणम्‌ ठ | नारायणवहिविधानम्‌ . ३१८
नार्कस्वाध्वेदन्तोद्रमनवि- . .. नागवलिपिधानम्‌ . २९७
प्रभद्खवि° .... २८५ | अस्थि दरपीकरणपरिधानम्‌ ३२८
महानदामहापूरभङ्गविधानम्‌... २८६ अस्थ्यभतर पालाज्ञविधासम्‌... ३२९
बाछकस्य भासप्वत्सरवु- .... था महादानाने ` ३३१
द्विषि .-. ~... २८८ पेतकर्मेणि दष्टकारखविवरणम्‌... ३३२
अथ मृत्युनयव्रिषानम्‌ ... , शार्बाघ्ात्रधानम ३२३.
अथ रद्रानुष्टानम्‌ ... ... २९५ | रङनशास्राबलोकन ॥
वृक्तारोपणविधानम्‌ . २९७| विधानम्‌ - ३३४
वादना षद्विधोत्पत्तिः ... ,, सप्तशताशकुनपेश्रणविधानम्‌ ३३६.
जन्वत्यनात। वणचतुष्टयम्‌ ... ,, शरौभागवतशकुनावलोकनम्‌ (
बटीविषये निरेषमाइ .. २९९ [रघुवंशशकुनावलः कनम्‌ ..+ „>
हषोद्यापनविधानम्‌ -- # |उथश्रुतितविधानम्‌ ,.* ३२३७
वटोद्यापनप्‌ ए ^ ३०१ [त्रिपुष्करादियोगज विघ्न-
गलाजवादापन" „, ` . भदङ्कविधानम्‌ - ३३८ `

वरिधानमादास्थविपयानुक्रमणका |

विधानमाखास्थविषयानुक्रमणिका ! ९

विषया
ग्रहणवेधदोषहरं विधानम्‌
दिदोषदुष्टवस्रदोषहरं
विधानम्‌ |
आस्तीकमते सपेदष्टापमस्यु
हरं विधानम्‌
नव नागाः
अभिषेके पोगराणमन्नाः
मन्त्रोपदेकञविधानम्‌ ...
ब्रह्मयामरोक्तं परासादोद्या-
पनधानम्‌

३
प्रासादकरृश्न्यासविधानम्‌ .... ३
- २४

र

र

वास्तुपूजाविधानम्‌ ...

भासादवास्तुषूजाविधानम्‌ ...

गृहवास्ुपूनाविधानम्‌
वास्तुमण्डलदेवताः ....

दु्स्थानगतादिव्यपूनावि° . ..

तत्र पूजाविधानम्‌ ...
चनद्रपूनविधानम्‌
मङ्घट्पूनाविधानम्‌ ....
वुधपुजाविधानम्‌
गुरुपुजाविधानम्‌ ,..
शुक्रपूजाविधानम्‌
रनेशधरपुजाविधानम्‌...
रोहिणीशकटमेद्‌-
विधानम्‌...
शनिस्तोत्रम्‌... ^“.
राहुपुजादि धानम्‌ ....
अथ केतुपूजाविधानम्‌
अथ तुखापुरुषविधानम्‌
विष्णश्राद्धविधानम्‌ ...

~------- ~~~ ,__

पष्ठाङ्काः विषया पृष्णङ्गा
२४० |दिव्यमातकाविधानम्‌ ... ३८२
धमेचीरिकाविधानम्‌ .... ३८७
स्थाखापाकादिहोमकुण्ड-
लक्षणानि... ... ... ३८८
अनौ अथ विक्ञेषङुण्डानि ..
- | अङ्कखलक्षणम्‌ = ,.. ,.. +,
॥ मेखलालक्षणम्‌ क +
। मानाधिक्यन्यूनत्वफरम्‌ ...
अननहयनहोमस्य फलम्‌ = ... >
द्रव्यहानहामस्य फलम्‌ = .-.
हानहाीमफम्‌ ,.. ,-„ +;
}मद्रव्यहीनहोमफम्‌ ... 5)
५० | बाह्मणरक्षणम्‌ =. ~" »'
, धषमखुद्राः _.-. र ५ 9
1 द्रव्यहोमे विक्षेष;ः ... ... ३९१
, ३५३ अय सुव्रस्मङन्नषणम्‌ ... 5
, २५४ | जहुतिषिभागटक्षणम्‌ =...
. ३५६ वणषु कुण्डावशषः ... --: २९२

, ३५८ | द्र्टुकण्टविशेषमाह ..

३५९ देवयोनिरक्षणम्‌ 9 (2

गं २६९० अन्यन्च (8३१. ह छ 6 ५१
, ३६१ | विवाद्तवन्धमध्ये

मातरजोदोषे ... ... ३९४

.. ३६३) सप्त जिह्णानामान्याह ... २३९५

... ३६८ सप्त जिहास्तुतिमन्न्राः ..

,.. ३७०| पौराणाः ,„“ ,. ३९६
, ३७१ | मज्चकदानपन्व; =... .-. +

. ३७२ | अथ पुण्याहवाचनम्‌ ...
-* २७८ दष्टमसवदोषहरं विधानप्‌

«०» ३९७

१० विधानमाखास्थविषयानुक्रमणिका ।

.-___--------------------------
विषयाः पृष्ठाः | विषयाः पृष्ठाङ्क(
निषिद्धाभ्यङ्कदोषहरं ... | एरष्णचतुदशीमसूतिदौ-
विधानम्‌ ... “~ ४०१ परं वि ,, ,.. ४०२
निषिद्धवारेऽभ्यद्धः दोष- .. अमाप्रसू्िदोपहरं विधानम्‌ ... ४०२

हराणि द्रव्याणि .. ~ नष्टानन्तदोरकतिन्नहरं विण १?

हति विधानमाटास्थविषयानुकमणिका समातिमगात्‌ ।

ञष्तत्सदरदह्यणे नमः)

विधानमाख
श्रीदसिहमभट्रविरचिता ।

मे

यो धात्वन्तरश्चाखममेचतरः कारुण्यरत्नाकरः
सोजन्यामतपुणेमानससरिच्छीश्ंभुचित्तः सदा ।
भूपालालिकलाटनीयचरणदनद्रस्य सूनुर
भूविस्तारियश्चाः सदा जयति स श्रीविश्वनाथः सुषीः॥ १ ॥
प्रणम्य छम्बोद्रमृत्तमानां संतोषदां सवेपुराणष्ष्टम्‌ ।
धमोयेकामन्यवहारसिद्धघे करोमि शुद्धाथविधानमाखाम्‌ ॥ २॥

विधानमाङेति ग्रन्थनामघेयम्‌ । तचान्वथम्‌ । विधानानां माणव मा परः
म्परेत्यर्थः । विधानं विधिः । यद्यपि विधानशब्दे करणाधिकरणयोष ' [ पां
सू० ३।३ 1 ११७ ] ‹ इत्यस्युटो बहुखम्‌ ` [ पा० सू० ३।३। ११३ }
‹ भवे च ` [ पा० सु° ४।४। १४४ | इत्यादिष्वर्थेषु स्युद्‌ स्मयते । तथैव
^ उपसर्गे घोः किः ? [पा० सू० ३।३।९२ | ˆ कमण्यधिकरणे च` [ प
सू०२।२।९३ ] इत्यादिष्वर्थेषु किरपि स्मयते । ततश्च विधानविधिश्षब्दयोः सवा-
येविषये पर्यायत संभवति तथाऽप्यत्र भावये एत "विज्ञानमानन्दं ब्रह्म' [ ब्‌ ०२।
९।२८] इतिवत्‌ नैयायिकाभिमतपदतिप्रस्ययाथेकरपनातः करपनान्तरत्ेन गौरव-
तया बेदान्तिभिस्युडभाव एवाङ्कीङृतोऽसंभवाभावात्‌ । यथा सति संभवे उद्धिदा'
यजेत ` इत्यादो सामानाधिकरण्यं निर्वोदुं पवेपक्षिणा मत्वथरक्षणाऽऽभ्रेता 1
सिद्धान्तिना त्द्धिनत्ति पञ्चफमिति खनित्रवद्‌वयवन्युत्पसिपरित्यागेन लक्षणा-
मनाभिस्यापि बलिभिदादिकमोन्तरव्यवच्छेदकनामपेयपक्षाङ्गीकारेण सपान
धिकरण्यमांधितम्‌ । "सोमेन यजतः इत्यादौ तु "अश्निहोत्र जुहोति! "दध्ना जुहोति'
इतिवत्पृथगत्पत्तिवाक्याभावाद्यागं विधायागस्यां तस्मिन्नेव वाक्ये सोमोऽपि विधी `
यते। तथा ‹ अक्षरमम्बरान्तधतेः › [र ०सू० १।३।१०.| इतिन्यायनाक्षरादिषु रूढि

१क. ववाथः स्फुर ए०।२ खं, “मिद्ड्मार. ३ कं €्याउदृत्याऽपित' ।

२ भ्रीनसदमष्विरचिवा-

परित्यज्यापि न क्षरतीत्यक्षरमित्यवयवप्रसिदिरङ्खमी क्रियत इतिं तत्र गौरवमेव
न्याय्यम्‌ । अत्र तु लाघवेनैव चरिताथे्ादवरवमन्याय्यम्‌ । यथा महागिरिमहोद्‌-
भिसाहितस्य महाक्षितिरक्षणस्य कायस्येकस्मिन्घष्टीर पातरि संहतेरीश्वरे संभवत्य-
नेकेशवरकल्पनाय गौरवस्यान्यास्यत्वाट्धायवमेव युक्तम्‌ । अतो विधानकषन्दे ल्युट्‌ -
त्वयस्यैव भावायत्वान्न करणाद्रथंपरत्वम्‌। वेधानशब्दो व्याख्यात इदानीं विधा-
नमालन्दे समासेकदेशमूतो मालाशब्दो व्याख्यायते । विधानानां मारा
विधानमाटा । ग्रथितानेकद्रव्यसमुदायो माटाङ्ब्दे नोच्यते । पुष्पमाला कण्ठमाटे-
स्यादिमसिद्धेः । अनेकेषां विधानानां व्यापाररूपतवेन क्षणिकत्वाद्िषानसंबन्धि-
मालानुपपततः मतिज्ञादोषश्च । अतः केवलावयवशब्दस्य गुख्याथीसंभवेनावयवा
इवावयवा इतिवदुपमेयतवेन माटेव मेति व्युत्पा समासः कर्तव्यः ।
मारव माङेति व्याख्याने विजातीयत्वाभावादेकस्यैव पदार्थस्योपमानोपमे-
यत्वानावः । घट इव घटः, पट इव पट इति तद्विरोधात्‌। सत्यम्‌। तथाऽपि माखेव
माङत्यत्र यया ‹ श्येनेनामिचरन्यजेत इत्यत श्येनशषब्दस्य ` गुणपरस्वाङ्गी-
कारेण मत्वथेटक्षणामयाच्छेयनन्ब्दस्य नामपरेयप्रतरेन सिद्धान्तिनाऽऽभिता ब-
स्ययेलक्तणा । तत पूथैपक्षिणा वत्यर्थक्षणाया मलर्थलक्षणातो बीयस्त्वनैक-
स्भवोपपानोपमेयत्वामावेन च नामधेयस्य दुबरत्व आके पुनः सिद्धा-
न्तिना वचनव्यक्तिसमये लक्षणामात्राश्रयणाभावेनापिकदोषाभावः समा ।
कि चैकस्योपानेःप्रयेयभावो "गगनं गगनाकारम्‌ इतिवद्‌ घटते तद्रन्माटेव मारे-
रयुपपशयते | इवि विधानमाटाशब्दसमथेनं यथाकथंचिं्छृतं परं तु विधान-
अन्दरथेस्य करोत्यथेस्य स्त्र चैकरूपत्वान्मालाया अनुपपत्तितो बिधानमाटा-
ष्दा्योऽवटमानोऽप्यनेकद्रव्यदेवतादिकरणसेमदानादिकारकसंबन्धभेदाद्विधाना-
नेकत्वस्योपपततेधोपपयते । तहस्मिन्य्न्ये साध्यसाधनेतिकर्तव्यतानिरूपण-
चयाणामापि भेदानां तरिधानञञब्दवाच्यत्वे कथं मावा एव स्युहिति निश्रयः
छतः { सत्यम्‌ । परं तु साधनादीनां कारकाणां क्रियां परति प्राधान्यात्‌ पृथक्‌.
त्वेन भत्येकं विधरनङब्दपक्षा नोररी क्रियते । कर्मण ईप्सिततमत्वात्‌ क्रिया-
प्याऽ्ुदेदयत्येन मधानत्वात्वर्मणि सयुद्त्यये संभवाति भावार्थ ` एव `
सयुडिति निभः कथं सप्रयत इति चेत्सत्यम्‌ । कर्मणोऽप्यंशच मेन ॒प्राधान्पा-
भाान्ये, उदेव्यत्येन भधानत्वमुपयोगितवेन कारकत्वादपरधानत्वम्‌ । तेनाऽऽ
कारेण कमणि कारकञन्दभवृच्तिः षट्‌ कारकाणीति नियमः। तस्मादपि भावाय-
ˆ~ _

० कनक

क्कश

१क. पि कु.पि गौ°।

विधानमारा ! 3

नियमो घटते । सतीष्वन्यासु व्रिधानमाकासु किमर्थमियं निरस्यते । यतः स~
पुराणदृष्टामात । अत्र पुराण्चन्द्‌ा रूट पारत्यजञ्य ' आचारात्स्पतिवरटीयसी `
इत्यनन न्यायेनावयवमसिद्धया बेदतद ङ्गोपाङ्गस्मृतीतिहासादिप शासेषु
मत्तः । यच्च पि पुराणपु न टर्यते तथाऽपि सषु मिलितेषु दृष्टमिति स्वैदैदसा-
यक्यम्‌ । तहिं जुद्धास।वधानमालामिति पदस्य पे इषत्वारदयं विधानमाडे-
त्यव व्याख्यानम्‌ । नायं दोषः । चुदधार्थेति पये पदस्यारसकरान्तः(१) समोासीमूत-
स्याप् छद्धायक्गब्दस्यतरविशेषणपक्षयाऽव्यन्तान्तरङ्कविशेपणपरतिपादनत्वविज्गा-

पनार्थं समशित्वम्‌ (समयितम्‌ ) (१) । किं चानेकेष्वपि निबन्धनेष्वेवं यते संक्षि-
पयुक्त्यान्वततकभापातेवत्‌ । सत।षद्‌ामित्यनेन स्वयुणसामय्या निर्दोपर सनानां

दकेरामिर्वं॒संतोपदात्रीभित्य्थः । असूयकायानजे जनायेत्यनेन हेतनैत-
द्विपरीतेभ्यो ब्रूयादिति तात्पयेतो येऽनसूयका नवः, यतस्ते सन्तस्तेषां
संतोषदाम्‌ । अथ वा गुणदोषौ निरीक्ष्य दोषमहाणं कृत्वा ये गुकीदयो इद्धा
गुणदृषटयस्ते परोक्षमपरोक्षं वा सर्वेज्ञायमानत्वात्सन्तीति सन्तस्तेषां संतोषदामिनि।
किद्‌ पापीयान्‌ अग्निहोत्रे जुहृयात्‌ › इति ' स्वमांसं भक्षयेत्‌ › इतिवत्संतोषदां
सतोषच्छेत्रीमिति ग्याख्यायाच्हिं स्वगेकामेण मीमांसकेन म्रेयसीयसा
अभ्रा हूयत यस्मन्‌ मे सोऽग्रिहोत्रनामधेयो होम इति हमविशेषः समर्थितो
यंथा ता शुद्धायोदिशब्द संनिधानाद्धरिं चन्दे निष्णु बन्दे न तु दरदृरमित्यथीदेव
तां पावेतीत्याभिजनेन नाना बन्धुभियां बन्धुजनो जुदाव' इत्यन दे्‌ स्पधौयां
दाम्दे चेत्यथद्रये संभवत्वपि भयमातिक्रमे क(रणाभावादिति न्यायेन स्पध
वे निधतेऽपि बन्धुपियामित्यादिसंनिदहितायेषटेनेह “उपद्ये भ्रियम्‌ ` इत्यत्र
च गन्धद्रासामत्याद्चथसनिधानेनव ₹ब्दाथता । अतो. हरिं जुदावोपद्वयेपदयत्‌ः
सतोषवेतरणीछामिति घोरपेणपरत्वम्‌ । एवंविघे म्रन्यग्रन्थने को हेतुरिति
भन्ने परणम्य म्बोदरमित्युत्तरम्‌ । टम्बोद्रमितिरक्षितेन त्तत्वेन सआंखस्यः
मङ्गटपरत्वं ज्ञाप्यते । मङ्गरादीनि मङ्खरमध्यानि मङ्गङान्तानि श्ाख्राणि
भथन्ते वीर पुरुषाणि भवन्त्यायुष्मत्पुरुषाणि चेति मदाभाष्यकरेणं क्तम्‌ ¦
ˆ अथ शब्दानुशासनम्‌ ' इत्यत्राथशब्दस्य मङ्खखायेत्वमांनन्तयोर्थत्वं देति सरह
अथातो धर व्याख्यास्यामः › इत्यत्र धमैरब्दे मङ्गलार्थे संभवति पुनरप्यथ-
शब्दस्य मङ्खगलान्यानन्तयायत्वं विशेषकः सूजकारकायमनोवाकूङृतनमस्का-
रक्षया ्रणम्येत्यादौ नमस्कार्न्थे भाप्यत्वमरदरुनसमय आनन्तयार्भत्ं

१५. षु भगहा" २ ख. “पि प्रत्येक घु" २ क. "पदार्थाः ४ ख. ण्व पतां पर॑

२ भ्रीनसिहभदट्विरचिवा-

परित्यञ्यापि न ्रता्यकषरमित्यवयवमसिद्धरङ्गे रियत इतिं तत्र गौरवमेव
न्याय्यम्‌ । अत तु लायवेनेव चरितायेतवादवरवमन्याय्यमू्‌ । यथा महागिरिमहद-
पिसाहेतस्य महाक्षितिरक्षणस्य कायस्यकस्मिन्घ्ीर पातरि संहतरीश्वरे संभवत्य-
नेकेश्वरकल्पनाय गोरवस्यान्यास्यत्वाह्टाघवमेव युक्तम्‌ । अतो विधानशब्दे सुद्ध -
त्ययस्येव भावायत्वान्न करणाद्यथपरतम्‌। विधानक्चन्दो व्याख्यात इदानीं विधा-
नमााज्ब्दे समासेकदेशभूतो मालाशब्दो व्याख्यायते । विधानानां माखा
विधानमारा । ग्रथितानेकद्रन्यसमुदायो मालागब्दे नोच्यते । पुष्पमाखा कण्ठमादे- `
त्यादिभसिद्धेः। अनेकेषां विधानानां व्यापाररूपत्वेन प्षणिकत्वादविधानसंबन्धि-
माटानुपपत्ते; प्रतिङ्गादोपश्च । अतः केवरावयवशब्दस्य मुख्याथासंभवेनावयवा
ह्वावयवा इतिवदुपमेयत्वेन माकेव मारेति व्युत्पा समासः कव्य; ।
माहव मारेति व्यारुयाने विजातीयत्वाभावादेकस्यैव पदार्थस्योपमानोपमे-
यत्वाभावः । घट ईव घटः, पट इव्‌ पट इति तद्विरोधात्‌। सत्यम्‌। तथाऽपि माव
मालेत्यत्र यया ‹ इयेनेनाभिचरन्यजेत › इत्यत्र श्येनशचब्दस्य ` गुणपरत्वास्गी-
कारेण मत्वथेरक्षणामयास्ठेयनशब्दस्य नामपरेयपरत्येन सिद्धान्तिनाऽऽभिता ब
स्ययेलक्षणा । तच पूैपक्षिणा बत्य्थलक्षणाया मलर्थलक्षणातो बीयस्त्वनैक-
स्वोपमानोपमेयत्वामावेन च नामधेयर्कषस्य दु्ैरत्व आशङ्के पुनः सिद्धा
न्तन वचनव्यक्तिसमये रक्षणामात्राश्रयणामावेनापिकदोषाभावः समाभिं ।
किं चैकस्योपनेप्रमेयभायो "गगनं गगनाकारम्‌ इतिवद्‌ घटते तद्रन्पारेव मारे-
्युरप्रते ॥ इवि विधानमालाशन्दसमथेनं यथाकथंचित्छृतं परं तु बिधान-
अन्दरयस्य करोत्ययेस्य सर्व यैकरूपत्वान्माकाया अनुपपत्तितो विधानमाला-
वन्दार्योऽवरमानोप्यनेकद्रन्यदेवतादिकरणसेमदानादिकारकसंवन्धमेदाद्धिपाना-
नेकत्वस्योपपत्ेधोपपद्यते । तस्मिन्नथ साध्यसाधनेतिकर्तन्यतानिरूपण-
याणामपि भेदानां निधानशब्द्वाच्यत्वे कथं भावाथ एव व्युडिति निश्चयः
ङतः । सत्यम्‌ । परं तु साधनादीनां कारकाणां क्रियां भति प्राधान्यात्‌ पृथक्‌.
त्वेन भत्येकं विधानशब्दायश्षा नोररी क्रियते । कर्मण इण्सिततमत्वात्‌ क्रिया-
पष्याऽुदेदयत्वेन भषानत्वात्कमेणि व्युटूपत्यये संभवाति यावा एव
यदिति निरयः कयं संपयत इवि चेत्सत्यम्‌ । करमणोऽप्यंश मेन पराथान्या-
भधान्ये, उदेद्यतवेन भधानत्वमुषयोगितवेन कारकत्वादु्रधानत्वम्‌ । तेनाऽऽ
भम कमणि कारकञन्दभवृचिः षट्‌ कारकाणीति नियमः। तस्मादपि भावायै-

# 9 8 20 1

१क. पिकु.पि मोर।

विघानमाल ! द

नियमो षरते । सतीष्वन्यासु विधानमाटासु किमथमियं विरच्यते ! यतः स~
पुराणमिति । अन पुराणश्न्दो रूदिं परित्यज्य ‹ आचारातस्पतिर्थीयसी
इत्यनेन न्यायेनावयवभसिद्धया बेदतद ङ्गोपाङ्गम्यनीनिहमादिपु सास्ेषु
मत्तः । यद्यपि पुराणेषु न दृश्यते तथाऽपि सषु मिरितेषु दष्टामिति सर्वरैदसा-
यक्यम्‌ । तिं शद्धा्विधानमालामिति पदस्य पे इषटलात्छयं वि्धानमाङे-
त्येव व्याख्यानम्‌ । नायं दोषः । शुद्धर्थेति पे पदस्यार्सक्रान्तः() समासीमभूत-
स्यापि शुद्धायशव्दस्येतरविशेषणापिक्षयाऽवयन्तान्तरङ्कविश्चेपणमतिपादनत्वनिज्ञा-
पनां समितम्‌ (समितम्‌ ) (१) । कि चानेकेष्वपि निवन्धनेष्वेवं दस्यते संक्षि-
सयुक्त्यन्विततकेमापेतिवत्‌ । संतोषदामित्यनेन स्वगुणसामभ्या नि्दोषरसनार्ा
दकेरामिरवे संतोपदात्रीमित्यथः । असूयकायानृजवे जनायेत्यनेन हेतुनैत-
द्विपरीतेभ्यो ब्रूयादिति तात्पयेतो येऽनसूयका ऋजवः, यतस्ते सन्तस्तेषां
संतोषदाम्‌ । अथ वा गुणदोष निरीक्ष्य दोषमहाणं छत्रा ये गुबीदयो इद्धा
गुणदृष्टयस्ते परोक्षमपरोक्षं वा सर्वङ्गोयमानत्वात्सन्तीति सन्तस्तेषां संतोषदामिनि।
कश्चिदपि पापीयान्‌ “अग्निदं जुहुयात्‌ इति ‹ स्वमांसं भक्षयेत्‌ ' इतिवत्संतोषदां
सतोपच्छत्रीमिति व्याख्यायाचहिं स्वमैकामेण मीमांसकेन ` मेयसीयसा
अमनो हूयते यस्मिन्‌ मे सोऽपिहेजनामधेयो होम इति होमविरेषः ` समर्थितो
यंथा तथा शद्धायोदिशब्दसंनिथानादधरिं बन्दे विष्णुं बन्दे न तु दर्दूरमित्यथीदेव
(तां पावेतीत्याभिजनेन नाश्ना बन्भुभिरया बन्धुजनो जुदाव' इत्यत्र देस्‌ स्पथी्या
दा्दे चेत्यथदरये संभवत्वपि पथमातिक्रमे कारणाभावादिति न्यायेन स्प्ा-
थत्वे निथितेऽपि बन्धुभियामित्यादिसंनिहितार्थबेनेह “उपहये भ्रियम्‌ › इत्यत्र
च गन्धद्वासमित्याय्थसंनिधानेनेव शरब्दायैता | अतो ` हरिं जुदावोपहमयेपद्बद्‌
संतोपवितरणशीखामिति धोरपेणपरत्वम्‌ । एवंविषे गरन्यग्रन्थने को हेतुरिति
भभ रणस्य रम्बोदरमित्युत्तरम्‌ । रम्बोदरमितिलक्षितेन तुतेन शाखस्यः
अद्मालपरत्वं ज्ञाप्यते । मङ्गलादीनि मङ्गलमध्यानि मङ्गलान्तानि श्ाख्राणि
भ्थन्ते वीर पुरषाणि .भवन्त्यायुष्मत्पुरुषाणि चेति महाभाण्यकारेणोक्तम्‌ ।
ˆ अथ शब्दानुक्षासनम्‌ ' इत्यत्राथशब्दस्य मङ्खखा्त्वमानन्तयौर्थत्वं वेति सरै
ˆ अथातो धम व्यास्यास्यामः › इत्यत्र धभेकब्दे मङ्गलार्थे संभवति पुनरप्यथ-
शब्दस्य मङ्कान्यानन्तयोयेत्वं विशेषकैः सूजकारकायमनोवाकूकूतनमस्का-
रापक्षया भणम्येत्यादौ नमस्कार्म्ये भाप्यत्वमदशनसमय आनन्तयार्ैतवं

नि नि 'मोनोानण०ननननन क

९ ख. "षु जीणश्चाः ९ ख. गि प्रत्ये पु २क., 'पदा्थस्ा ४ ख.

ॐ , ॐ

२ श्रीत्रसिहमष्विरचिवा--

परित्यज्यापि न क्षरतीत्यक्षरमित्यवयवप्रसिद्धिरङ्क क्रियत इतिं तत्र गौरवमेव
न्याय्यम्‌ । अतर तु लायेनेव चरितायतवाद्रौरवमन्याम्यमू। यथा महागिरिमहोद-
धिसाहैतस्य महाक्षितिरक्षणस्य कायस्यकस्मिन्सर्ीर पातरि संहतरीश्वरे संभवत्य-
नेकेश्वरकल्पनायां गोरवस्यान्याय्यत्वा्धाघवमेव युक्तम्‌ । अतो विधानक्ब्दे ल्युट
त्ययस्यैव भावायत्वानन करणाद्यथपरत्वम्‌। वेधानशब्दो व्याख्यात इदानीं विधा-
नमालाञ्ब्दे समासेकदेशमूतो मालाशब्दो व्याख्यायते । विधानानां माढा
विधानमाला । ग्रथितानेकद्रन्यसमुदायो माटाशब्दे नोच्यते | पुष्पमाला कण्ठमाले-
त्यादिमसिद्धेः । अनेकेषां विधानानां व्यापाररूपतेन क्षणिकत्वाद्विधानसंबन्धि-
मालानुपपततेः भतिङ्ञादोषश्च । अतः केवरावयवरब्दस्य गुर्याथीसंभवेनावयवा
ह्वावयवा इतिवदुपमेयतवेन मारेव माङेति व्युत्पा समासः कर्ैव्य; ।
मारव मारेति व्यारूयाने विजातीयत्वाभावादेकस्यैव पदार्थस्योपमानोपमे-
यत्वाभाव; । घट इव घटः, पट इव पट इति तद्विरोधात्‌। सत्यम्‌। तथाऽपि मारे
माकेत्यत्र यया ‹ इयेनेनामभिचरन्यजेत इत्यत्र श्येनशषब्दस्य गुणपरत्वाद्नी-
कारेण मत्वयक्षणामयाच्छेयनब्दस्य नामपरेयपरत्वेन सिद्धाम्तिनाऽऽभिता व
स्ययेलक्षणा । तत्र पूवैपक्षिणा वत्य्थक्षणाया मलर्थलक्षणातो बठीयस्तवनैक-
सवोपयानोपमेयत्वामावेन च नामेयपशषस्य दुष॑टत्व आशङ्कते पुनः सिद्धा-
न्तिना वचनव्यक्तिसमये रक्षणामात्राश्रयणामावेनाधिकदोषाभावः समार |
ङं चेकस्योपयानेप्रमेयमायो "गगनं गगनाकारम्‌ इतिवद्‌ घटते तद्रन्माखेव मारे-
तयुपपचते ॥ इवि विानमालाशब्दसमथेनं यथाकथंचित्ृतं परं तु विधान-
चन्दययेस्य करोत्यर्थस्य स्मैन यैकरूपत्वान्ादाया अनुपपत्तितो बिधानमाखा-
अम्दायोऽपटमानो्यनेकद्रन्यदेतादिकरणसेमदानादिकारकसंवन्धभेदाद्विधाना-
नेकत्वस्योपपतत्ोपपयते । तदस्मिन्रन्ये साध्यसाधनेतिकर्तव्यतानिरूपण-
जयाणामापि मेदानां व्रिधानरब्दवाच्यत्वे कथं भावा एव्‌ स्युडिति नियः
ङतः । सत्यम्‌ । परं तु साधनादीनां कारकाणां क्रियां भरति प्राधान्यात्‌ पृथक्‌.
त्वेन भत्येकं विधानश्ब्दापक्षा नोररी क्रियते । कर्मण ईष्सिततमत्वात्‌ क्रिया-
पेषयाऽगुदेदयत्वेन ` भषानत्वा्कर्मणि व्युदूपत्यये संभवति यावा एव
खडिति निरयः कथं संपत इति चेत्सत्यम्‌ । करमणोऽप्यंश;येन पराधान्या-
भाधान्ये, उद्यत्येन भधानत्वमुपयोगितवेन कारकत्वादमधानत्वम्‌ । तेनाऽऽ-
भतम कमम कारकञन्दुभवृचः षद्‌ कारकाणीति नियमः। तस्मादपि भावाथ

सि

४ क. ति कुत्रपि गौः।

भनग्यग्,

विधानमाख ! ङः

नियमो परते । सतीष्वन्यासु विधानमाङासु किमथमियं विरच्यते | यतः स
पुराणमिति । भन पुराणशचब्दो रुदं परित्यज्य ‹ आचारात्सपतिर्बलीयसी °
इत्यनेन न्यायेनावयवमसिद्धया बेदतदङ्गोपाङ्गस्मृतीतिहासादिपु॑शेष
मृत्तः । ययपि पुराणेषु न दृस्यते तथाऽपि सषु मिलितेषु दृष्टमिति सर्ैदसा-
यक्यम्‌ । तरिं शद्धाय॑निधानमालामिति पदस्य पे ष्टत्वातकयं विरधानमाङे-
त्येव व्याख्यानम्‌ । नायं दोषः । शुद्धा्थेति पये पदस्यासंक्रान्तः (१) समासीमूत-
स्यापि शुद्धाथशब्दस्येतरविरेषणपिश्षयाऽत्यन्तान्तरङ्गविशेषणभतिपादनत्वविज्ञ-
पनाय समशितवम्‌ (समर्थितम्‌) ()। कि चानेकेष्यपि निबन्धनेष्वेवं द्दयते संकषि-
षयुकत्यन्विततकमापेतिवत्‌ । संतोषदामित्यनेन स्वगुणसामग्या निरदोपरसनाना
दाकेरामिर्वे संतोपदात्रीमित्यर्थः । असूयकायानृजवे जनायेत्यनेन हेतुनैत-
द्िपरीतेभ्यो ब्रूयादिति तात्पयेतो येऽनसूयका ऋजवः, यतस्ते सन्तस्तेषां
संतोषदाम्‌ । अथ वा गुणदोषौ निरीक्ष्य दोषमहाणं कृत्वा ये गुबीदयो इद्धा
गुणद््टयस्ते परोक्षमपरोक्षं वा सर्वङ्ञोयमानत्वात्सन्तीति सन्तस्तेषां संतोषदामिनि।
कश्चिदपि पापीयान्‌ “अग्निदो जयात्‌ ' इति ' स्व्मासं भक्षयेत्‌ ' इतिवत्संतोषरदा
सतोपच्छत्रीमिति व्याख्यायाच्हिं स्वगेकामेण मीमांसकेन त्रेयसीयसा
अग्रौ दूयते यस्मिन्‌ ्टोमे सोऽगनिदोज्रनामधेयो होम इति होमविरेषः ` समितो
यंथा तथा छद्धायोदिशब्दसंनिधानाद्धरिं बन्दे विष्णु बन्दे न तु दरदूरमित्यथौदेव
(तां पावेतीस्याभिजनेन नाज्ना बन्पुभियां बन्धुजनो जुहाव" इत्यत्र द्वम्‌ स्पधोर्या
दब्दे चेत्यथदरये संभवत्वपि मथमातिक्रमे कारणाभावादिति न्यायेन स्पधी-
यत्वे निधितेऽपि बन्धुभियामित्यादिसंनिदहितार्थवरेनेह “उपहये भ्रियम्‌ : इत्य
च गन्धद्रारामित्याद्यथसंनिधानेनव शब्दा्ेता ।. अतो - हरिं जुहावोपदवयेपदवत्‌ः
संतोषवितरणरीामिति पोरपेणपरत्वम्‌ । एवंबिपे म्रन्थग्रन्थने को हेतुरि
भरे मणस्य रम्बोद्रमित्युत्तरम्‌ । रम्बोदरमितिक्षितेनं तृप्त्वेन शाखस्यः
मङ्गलपरत्वं ज्ञाप्यते । मङ्गखादीनि मङ्गलमध्यानि मङ्गरान्तानि शास्राणि
भरथन्ते वीर पुरुषाणि भेवन्त्यायुष्पत्पुरुषाणि चेति महाभाष्यकारेणोक्तय्‌ ।
` अथ शब्दानुशासनम्‌ ' इत्यत्राथरब्दस्य मङ्खायेत्वमानन्तयौर्थत्वं देति संदेहे
ˆ अथातो धरम व्याख्यास्यामः ' दर्त्य॑त्र धमैशन्दे मङ्गलार्थे संमवति पएनरप्यथ-
शब्दस्य मङ्गान्यानन्तयाथेत्वं विशेषकैः सूज्कारकायमनोवाकूङृतनमस्का-
रापक्षया भणमभ्येत्यादौ नमस्कारगन्थे साप्यत्वमद्श॑नसमय आनन्त्यायैव

~~~

ज जनन भा = न ००.०७१

= = ० म ~ न "० न 9 = भा

नयग गणौ

१. "षु जीर्णा ९ ख. 1 प्रत्ये$ हु" ३ क. "पदार्थाः ४ ख. ण्व पतां बे `

विधानमाख ।

कथ्यतते } यथा कान्यपरकाशचे “ काव्यं यद्चसेऽथंकृते ` इति ! यदु दिश्य भरयतेते
पुरुषस्तत्मयोजनं यमथेमधिकृत्य भरवतेते तत्मयोजनम्‌ । “यदृत्तयोगः भाथम्यम्‌'
इत्याचुदेशटक्षणमिति । धर्म वाभ्य कामं वोदिश्य पुरुषः वृत्तो द्यते ।
तस्माद्धमोयथकामानां परयोजनरूपत्वम्‌ । यद्यपि ‹ धमौदिष्वनियम इष्यते › इती.
रस्ति तथाऽपि कृच्छ्ादिजन्यस्य धस्यानपेक्षिताथस्यानन्याधीनत्वस्माथ-
म्यमितीष्टस्स्वथंकामव्रिषया भवेत्‌ । तदथकामपरपुरुषायेक्षया वस्तुबुत्याथस्यैव
धमौनन्तर्षम्‌ । अथौनथेयोः कामाकामयो्माधरममुरुत्वे समाने कथमथस्यैव
धमीनन्तरयम्‌ । सत्यम्‌ । तथाऽपि, अर्थस्तु केवरं - कामवद्ध्मस्य कायेपेवेति
नास्ति । धर्म प्रैत्यपि कारणत्वेन दृष्टत्वात्‌ । तस्माद्धमोथेकामेति कमदनद्रो
घटते । एषां प्रयाणं व्यवहारः भरवृत्तिरक्षणस्तस्य सिद्धये प्राप्त्यै । स च
भवृत्तिकक्षणो व्यवहारः कचिद्रागतः । कचिदागमतः । तन शाखविरोषे
गुढश्केरादिभक्षणादा " अनिषिद्धसुखत्यागी पशुरेव › इति न्यायेन रागजोऽपि
व्यवहारो न दुष्टः । श्ञाख्रविरोषे तु पटाण्डुगृञ्नादिमक्षणादौ रागजो दुष्ट एव ।
अत्र त्वागमतो यो व्यवदारस्तृस्येव सिद्धा इत्यथः ! एकानि कमोणि केबलं
धमंपराणि पुराणश्रवणादीनि । एकान्यथेपराणि गजाश्वादिश्ान्त्यादीनि ।
एकानि कामपराणि विजयादशमीवछिदिनविधानादीनि । एतेषाभैवानन्तमेद्‌-
मिश्नत्वाभित्यनेमिततिककाम्यकःम्येकदेशनिस्यनित्येकदेश्चकाम्यने मित्तिकनिर्य-
-नेमित्तिकनित्यनेमित्तिकैकदेशनित्यनिस्येकदेशनेमित्तिकनैपित्तिककाम्यकाम्य-
नेमिततिकनेभित्तिकैकदेशकाम्यकाम्येकदेकनेमित्तिकनित्यनेमित्तिकेकदे शनिस्य-
काम्यादिद्रारा कर्मणामनन्तत्वम्‌ । यथाऽऽकृत्यपधिकरणयूर्पक्षसमये किं जाति-
षोच्या व्यक्तिवेभियसबन्धः समुदयो वा छिङ्खः कारकं वा संख्या षा व्यक्ति
विशिष्टा जातिवां जातिविशिष्टा व्यक्तिवां जातिंसंबन्धो वा जातिसमुदायो
धा जातिविशिष्ः संबन्धो कवा संबन्धविरिष्टठा जातिवां जातिविशिषटसमुदायो
घा समुदायविशिष्टा जातिवां जातिविशिष्ठं कारकं कारकविशिष्ठा जातिवां
जातिविशिष्टा संख्या वा संख्याविशिष्टा जातिवो जातिषिषिष्टं छिङ्धं बा
लिङ्कविशिष्टा जातिर्वेतीत्यादिपक्षाणामनन्तत्वम्‌ । एते र॑क्षा अनन्तत्वे
दृष्टान्ता नोपयोगितवे सिद्धान्ते जातेरेवाभिधेयत्वादितरेषामुपलक्षणी यत्वात्‌ ।
दाषटन्तिकपक्षाणामपि शा्ञवबखेन सूक्ष्मदृष्ट्या संमवादुपयोगित्वम्‌ ।
तत्र च नित्यानि ‹ यावज्जीवममनिहोतरं जुहुयात्‌ › इत्यादीनि । नैमित्तिकानि
‹ भिन्ने जुहोति ' ' स्कन्ने जुहोति › इत्यादीनि । काम्यानि ‹ ज्योतिष्टोमेन

९ क. प्रति का

९ श्रनुसिहभषविरचिता--

स्वगंकामो यजेत › इत्यादीनि । जन्पाष्म्यादीनि नित्यकाभ्यकदेशानि, अक
रणे भरत्यवायश्रवणात्फलश्रवणाच । एवमनन्तत्वात्तमेणां भ्रज्ञाबखेन स्वय-
मेदाहत्वम्‌ । येषां प्रतिपादक्वा्ये कामिप्दसरन्धस्तानि कऋास्यान्येव ।
येषामकरणे भ्रत्यवायस्तानिं नित्यान्येव । येषां नियतदेश शख्त्वाभा-
वस्तानि ग्रदणादीनि नभिक्तिकाल्येव्‌ । पुत्जन्मसमयेऽनष्ठीयपानानि, तानि
नेमिततिककाम्यानि । काम्यनित्यैकदेशान्यपरपक्षश्रादधादीन्येवं कर्पेणएमनन्त-
त्म्‌ । एतेष्वेव शन्तिकपीष्टिकसंकञकानि तानि विशेषतो निरुप्यन्ते । गरमाधाना-
दीनामनिरूपणे कारणमाह । गृहयसूतरादिगरन्येषु ग्रथितस्वाजिरूपणे वयाक्तिल-
षणो दोष एव न गुणः । तस्पाच्छान्तिकपोष्टिकानि भत्येकं वर्णोपयोगीनि
संकरजोपयोगीनि सवेजनचमत्कारकाणीति कर्माणि निरूप्यन्ते । करोमीति
बृतिमत्ययाययोमध्ये र्ययार्थस्य धानत्वात्‌ । भावनारूपत्वे च करियगा-
णत्वं माराया एव तस्मादित्युपभ्यते । यथा पुष्पमालाग्रन्थितुमलामेब पति
| न च पुष्पाणे मत्येवं ममानेक्शासदृष्रन्थसंग्रहकसैत्वमेव न तु ग्रन्थ-
५५ मेषां ग्न्यानां पौरपेयाणां महपिभिग्रयितत्वात्‌ । अपपौरषेयाण। तु का
कया । अन्यथा विवाद शादिवत्‌ मतिकुञ्चकानि भवेयुः । यचार्पण्यदि मदीया-
नीति योऽभिद्यात्‌ तेन मूखेवदरोज्रभश्नोत्तरबत्स्ववचनविवात एव तः स्यात्‌ ।
तस्याद्यं भमेसंग्रहकारा एव । तत्राप्यसंगतसंगतिकाराः । ताथ॒संगतयः
ष्ट्‌-आक्षेपिकी, आपवादिकी, भ्तयुदाहरणलक्षणाः बुदधिस्थानरक्षणा, आतिदे-
शिक, भासङ्किकी वेति । इमाः स्वविषयपरा यथायथमुपयोज्यन्त इति तात्प-
यायपरिश्द्धिः सर्वत्र ब्ञातव्या । ॥
तत्राऽऽदौ पुष्पः तश्रिधानं निरूप्यते ।

भथमर्तो दृश्यमानं रजः साध्वसाध्विति विविच्यासाधुनः प्रतिकारः कथ्यते
वराहपुराणात्‌- ष
| भथमतां द्वितौ वा शमाञुभनिरक्षणम्‌ |
कलवय जत॒भिः सम्यम्धमैशास्विचारतः ॥ १
शुभाय श्वेतवच्रादया रोगिणी रक्तवाससा 4
नाम्बरधरा नारी विधवा जायते धुवम्‌ ॥ २ ॥ .
भोगिनी पीतव स्रा च ददवा .पतिव्रता 1
ईनगा सणवज्ञा च सुभगा प्षोमुवचिणी ॥ ३ ॥ ------) +क्त च सुमा दोगुनी ॥ ३ ॥ -

१ ख, ज्ञातिभिः ।

विधानम ]

आलोहिते भवेदन्ध्या श्वेतवर्णे च पुत्रिणी | |
छृष्णे न (तु) ्रिधवा नारी रजस्ये पुत्र वं तु ) रक्षणम्‌ ॥ ४॥
ऊढा संबरसरार्भे च मासे पक्षे तथा खलु |
रजस्तु द्यते स्रीणां सवेदेवाशुभावहम ।। ५ ॥
चेतरे मासि विशेषेण वैधव्यं लभते धुवम्‌ । |
वैशाखे बहुपुत्रा स्याञ्ब्यष्ट रोगावृता भवेत्‌ ॥ ६ ॥
आषाढे मृल्ना * भोक्ता भरावणे धनिनी भवेत्‌ ।
भद्रे तु दुभेगा छ्वीवा श्वार्विने च तपस्विनी | ७ ॥
कार्तिके निधना बाडा मार्गशीर्षे बहूमना ।
पोषे स्यात्पौथरी नारी माघे पूत्रसखान्विता ॥ ८ ॥
फारगुने सवसंपन्ना भथमतुंफलं स्मृतम्‌ ।
आदित्ये विधवा नारी सोमे दैन्यमवाप्नुयात्‌ ॥ ९ ॥!
मङ्ख ्ात्मपाताय कल्पते नात्र संशयः |
बुधे च धनिनी भोक्ता गुरी भवैः सुखमदः ॥ १० ॥
कन्यापुत्रमसूवोरे भागेवस्य न संक्षयः !
पौथरयकारिणी देन्देऽ्यमते भदुरगरहः ॥ ११ ॥
बेधव्यदा च अविपद्‌ द्वितीया पत्रवर्धिनी ¦
सौभाग्यद तृतीया च चतुरी सुखनागशेनी ॥ १२ ॥
पश्चमी सुभगा चेव षष्ठ संततिनाशिनी । .
सपमी पननाज्ञाय पुत्रदा सोख्यदाऽ्मी । १३ ॥
नवमी क्ेश्चदात्री स्याददमी च सखभदा !
एकाद्श्यथेनाशाय द्वादशी रतिव्धिनी ॥ १४ ॥
वयोदशी भा ज्ञेया दुर्भगा च चुरी ।
पाणमासी त्वमावास्या दुःखसैभोगवधिनी ॥ १५ ॥
भातःकाटे रजः सीणां पथमं शोकवर्धनम्‌ । तकारे रनः सीणां भयमं शोकवधेनमू्‌ ।

#** मुद्‌ प्रा्रत्यामे › इति पाणिमि समत्युक्तमट्धरातोः क्िपूपत्यतरे तुकि च कृते
` मृत्‌ › इति मयोमस्य कथेचिदुपषादयितुं क्यत्वेन प्र णवियोगाञ्नया प्रजा यस्या त्य्थी-
विरोधे छन्दोदुरोषे च पाति मत्यनेति यथास्थितमेव पायिति प्रतीयते । साध्वप्ताघु षा साधभिर्वि-
चारणम्‌ |

१९ ख. ईस, म्ब त आतो विधवा नारी पतिपयाव्रताऽ्सना । वै” ] रख. न्दे मरियते भरुरग्रतः।
“1

श्रीनसिहभट्टविराचेता-

संगवे सखस॑तान॑ं मध्याह्ने धनसततिः ॥ १६.॥
अपराहे धनावा्षिः- सायाहे मध्यम फलम्‌ ।
पर्वरात्े सुखायाटं मध्यरात्रे धनक्षयः ॥ ५७ ॥
धररत्रेऽथेनाश्चः स्यादखथमतुफर स्मृतम्‌ ।

ग्मध्ये सुखावाकषिगृद्रारे वियोगिनी ॥ १८ ॥
शरय्यास्था सुखदा भूमावनेकापत्यसततिः ।

पुरन्धया दृस्यते यत्तु रजः शीर्णा सुखाय तत्‌ ॥ ९९ ५
विच्वस्तया तु यददृष्टं रजो वैधम्यदं स्मृतम्‌ ।

रजः परयति चेत्कन्या पुमान्धाऽथ सुखं भवेत्‌ ॥ २० ॥
स्वयं शठं तथा स्ीणामात्मघाताय कट्पते ।

पित्रे रनो दैन्यं विवन्ध्या तु खक इटे ॥ २१॥
अग्नी सुखदा सीणां भरणी कामवर्धिनी ।
फुत्तिका दैन्यदा ज्ञेया रोहिणी सुखदा भवेत्‌ ॥ २२ ॥
मृगस्तु कामभोमाय सुखदं रुद्रदेबतम्‌ । |
आदित्यक्षं च सुखदं गुरुभं सुखव+नम्‌ ॥ २२ ॥
आष्टेषा सुखनाञ्ञाय मघा वधन्यद्‌ स्मृता ।

पूवा फर्गुनका पत्रकन्यकासुखवाषना ॥ २४ ॥
उत्तरा हथनाशाय हस्तः पत्रविवधनः |
चित्रा विचिज्रतनतां कुरुते नाज संशयः ॥ २५ ॥
स्वाती शुभाय नारीणां विशाखा सुखनारेनी ।
अनुराधाञ्थमोगाय ज्येष्ठा मततयोगदा ॥ २६ ॥
शुभ चाप्यञयुमं परु पुत्रोषाढाऽ्यनाशेना ।
सुखद्‌ा(ऽप्यु्तराष्पडा च्रवणं सुखवधनम्र्‌ ।॥ २७ ॥
घनिष्ठाष्वक सीणां प्रथमर्ता सुखप्रदम्‌ ।
तष्स्कयुणा भक्ता नक्षत्र च चरुगणम्‌ ॥ २८ ॥
-कारश षड्गुणो ज्ञेयो मासशाषएगणः स्मृतः ।

क्ते द्ञ्चयुण वद्मदसेन च तताअधकम्‌ । २९ ॥
अद्युम्‌ चद्रजः सेणा प्रथमता ह दस्यते ।

विधानं तत्र कतेन्यमरिषट्रं विशेषतः ॥ ३० ॥
पञ्चमे दिवसे साला द्राभ्यामप्यत्र मङ्गषेः |
उष्णेस्तु वारिभिः श्रेष्टः पचपट्षसेयतैः ॥ ३१ ॥ `

विधानमाख |

ति्तेखेन शुद्धेन श॒भकरकेन वा पुनः|
आह्निकं च बिधि कृत्वा विधानं सूनमारभेत्‌ ॥ ३२ ॥
घुभाचारसमायुक्तः श्रद्धया प्रया युतः ।
स्थण्डि च ततः द्त्वा स्वस्तिवोच्या द्विजोत्तमैः ॥ ३३ ॥
अभिमतिषटापूते च हवनं तत्र कारयेत्‌ ।
अष्टोत्तरसहस्रं च नुहृयासतिरसर्पिषा ॥ २४ ॥
पधानं पायसं भोक्तं सधुतं च सक्चकरम्‌ ।
आ कृष्णेनेतिमन्त्रेण पधानं चेति वा पुनः ॥ ३५॥
सूयेसूक्तं जपद्धदरान्विष्णुसुक्तं च षा पुनः ।
सूयधूजां ततः कुर्यात्करवीरैः सुरक्तवैः ॥ ३६ ॥
धूपाथ गुगगुखं दध्राद्दीपं दद्यासमयत्नतः |
वहवरुत्तरतो विद्रान्स्यापयेत्कदटीं जुभाम्‌॥ ३७ ॥
हनः पञ्चपलाल्यां च पटस्यापि सुलक्षणम्‌ ।
पलार्धेन तदर्थेन तदधार्घेन वा पुनः ॥ ३८ ॥
सुस्तम्भां पञ्चपत्राठ्यां कदेश विराजिताम्‌ !
राशो कृतमतिष्ठं तु तण्डुलानां नपोत्तम ॥ ३९ ॥
तण्डुना प१।रमाणमाढकानां चतुष्टयम्‌ ।
दद्या्ता.विमवयोय सवचां च सदक्षिणाम्‌ ॥

अछ्कृताय विदुषे भरोत्रियाय कुटुम्बिने ॥ ४० ॥

तत्र मन््नः-- |
सुपत्रे सुभगे देवि रम्मे भरम । ` `
र्त मां रजसो दोषाद्‌ दष्स्यास्य विगर्हितात्‌ ॥ ४१ ॥
कदल्ये कामद्‌।यिन्ये मेधायै गिरिजे नमः ।
रम्भाये नवसारायै स जीव शरदः शतम्‌ ॥ ४२ ॥
दानेन तव देवेश्चि सविता विश्वतोयुखः ।
भीतो भवतु मे सयो दोषं हरतु दुष्करम्‌ ॥ ४३२ ॥
इति दानमन्त्रः । ततस्त्वाचार्यपा्थना--
आचाय त्वं महाभाग महादोषविनाञ्चनं
दानस्यास्य परमाव्रेण रजोदोषाचं पाहि माम्‌ ॥ ४४ ॥
_ -इत्याचायेपरा्थना | ---शत्वाचयेमाथना। _
१स. भन॑तुरमार। `
द्‌

१० भ्रटृसिहभद्विरचिता--

ततोऽभिषेचनं कार्यं दंपत्योश्च विशेषतः ।
बेदबिद्धथो धनं देयं यथाशकूत्या(क्ति) च तपेणम्‌ ॥ ४५॥
यस्मिन्वाससि तदृ रजो दुष्टं भयावहम्‌ ।
तदरासो यत्नतस्त्याज्यं ततः शान्तिकरं भवेत्‌ ॥ ४६ ॥
इति श्रीरृसिहमष्टविरचितायां बिधानमालायां प्रथमतां
रजोदो षष्ट्रं पुष्पवतीविधानम्‌ ।

~, र्म

अथ वितप्रसवजनितविप्रशान्िविधानम्‌ ।

यथपि रनोदोषो निराफएतस्तथाऽपि रजःसमये निषिद्धाचरणनिमित्तविष्त्या
्ुत्पततस्त्वापस्तम्बीयविश्वरूपपपाठकमेक्तन्यायेन संभवति । तद्विधानम्‌-
विदृताङ्गानि जायन्ते त्वपत्यानि वरपोत्तम ।
यानि यानि महाबाहो तच्छृणुष्व विधानतः ॥ १ ॥
हीनाङ्गान्यधिकाङ्गनि सद॑न्तानि दिषतः । `
` उत्पन्नान्येव पश्यन्ति प्रवदन्ति हसन्ति च | २॥
सकूचांनि च जायन्ते पित्रोमृत्यु दिशन्ति च ।
सपेव्याघ्रहृकादीनां रूपैनोनाविधैन॑प ॥ ३ ॥
जायन्ते पाणिनां गभा महाभयविधायकांः `
उत्पद्यन्ते विरीयन्ते कलिनेकेन देहिनः ॥ ¢ ॥
तज्नन्मभयनाक्षाय विधानं कथ्यते मया ।
यस्या उद्रसंभूता इयते विकृति ॥ ५॥
दसादादृष्वेगुद्धिाः सपनीयाः शुमेनेरे; ।
जनयित्री च राजेनद्र जनकं धिरेषतः ॥ ६ ॥ .
सकुल्या अपि मनुजाः शुह्धमास्यानुरेपनाः ।
शुक्कास्बरथराश्ापि शछ्ष्णवाचः प्रयत्नतः ॥ ७॥
छृताहिकस्तु कतो च विदधीत वरिधानकम्‌ ।,
सदनस्योत्तरे भागे स्थण्डि तत्र कारयेत्‌ | ८ ॥
वाचयित्वा द्विनान्स्वस्ति पी पूज्या यमाकृति; ।
काकायसमरयौ चण्डी मदिषोपरि संस्थिता ॥ ९॥
भ बद्धयुम्परेम वेष्टिता च विकेषवः |
चदुशना पिस्छकेशा पिङ्गभ्मशरुतिरोचना ॥ १० ॥

विधानमारा † ११

कणिकारभवैः पुष्पैः पूजिता सुमनोहरा ।
वामहस्ते गदा पज्या दक्षिणे काटदण्डकः |
वामे दला पूज्या तथा खड्ग दक्षिण ॥ ११ ।
यम परेतसख श्राद्धदेव देव मदयामते |
कालदण्डधर श्रीमन्वैवस्वत नमोऽस्तु ते ॥ १२॥
षोडशोपचारपृजाऽनेनैव मन्त्रेण कतेन्या |
ततथा प्रतिष्ठाप्य हवनं कारयेद्धधः |
तिखाज्यतण्डुदखस्तत्र प्रधान सद्द्‌हृतम्‌ ॥ १३ ॥
तेनेव स्िष्टट्ज्जेयं भरायधित्तं तु सर्पिषा । `
कृणुष्व पेतिमन्त्रेण जहयाच सखम्‌ ॥ १४॥
रक्षोघ्न जपेन्मन्नाञ्छं न इत्यपि शान्तये ।
ततो दापर्बरि कृयोद्धमराजस्य त॒ष्ये ।॥ १५॥
समाप्य विधिवद्धोमं दानं तत्र समारभेत्‌ |
नाराम्बरहत चण्डमाहष यपवाहनम्‌ ॥ १६ ॥
आचायोय ततो दव्ात्सखड्गं च सदक्षिणम्‌ ।
पुष्पमाखवृताङ्ग च स्वणशङ्गः मनारमम्‌ ।॥ १७॥
ताम्रपृष्ठं रोप्यखरं रत्नपुच्छ सचामरम्‌ |
दक्षिणां हुवणं च दव्राद्धमेस्य तुषिदम्‌ ॥
संपुञ्य विधिवद्धिपं वस्लाङकारभूषणेः ॥ १८ ॥

त्र दानमन््रः
यमका नमस्त्भ्यमकाटखमरणाप्‌ |
ठलाय तवं दानन भ्रायतां म परेतरादर्‌ | १९॥
सदाक्षण माहव सपय ततः श्रयः सपाद नपृवेकमृत्वक्‌षूजा ।
ततोऽभिषको विक्रत मातापि; सगोजयोः॥

ततथाऽऽचायांय यममरतिप्रतिपादनं तत्र मन्न
यमोऽसि पुण्यरूपोऽसि पुण्यमूर्तिनिरामयः ¦
दानेन तव देवेश विघ्ना नश्यन्तु मे प्रभो ॥ २०॥

इति यममूतिभतिपादनम्‌ । ततश्च यथाशक्ते ब्राह्मणतपेणम्‌ ।

१ ख. "कः ॥ अधोवा* । २ क. भ्यत्ततः । ति" 1

१२ ्रीनृसिहभटरविरचिता

एवं कृते पिधाने तु विघ्ना नश्यन्ति मूरिश्षः ।.
विकृतपसवोधूता नात्र कायां विचारणा ॥ २१ ॥
इति ्रीरृसिंहमद्टविरवितायां विधानमाखायां विकृतमसवन-
। नितविघ्श्चान्तिविधानम्‌ ।
=
अथ यमछावाचविषानम्‌ ।
फरचरणाद्रन्ययाते विधानमस्त॒ यमरस्य तु विषतत्वाभावादकृतिकादन्य

द्िपानं कथ्यते तदपि काशीखण्डे ज्ोनकसूतसंबादे--
त्रिषिधा यमलोत्पत्तिजोयते योपितामिहं ।
सुतो च सुतकन्ये च कन्ये एव तथा पुनः ॥ १॥
एकाशेङ्क विनाशाय द्विरिङ्खमे मध्यमो स्मृतौ ।
पितरीविरोधिनौ हयौ तत्र शान्तिविधीयते ॥ २॥
हैममू्तीं विधातव्ये दस्यो द्विजोत्तम |
पटेन वा तदर्धेन तदधार्धेन वा पुनः | ३ ॥
ब्रह्मस्य पत्रे च स्थापयदरक्तवाससि ।
स्वस्तिके तण्डुलानां च न्यस्ते पीठे द्विजोत्तम | ४॥
पूजयेदरक्तपुष्पे चन्दनेनायुदपयेत्‌ ।
द्षङ्खेनेव धूपेन धूपयेत्ययतः पुमान्‌ ॥ ५॥
दीपनीराजयेचेव नैवेद्यं परिकल्पयेत्‌ ।
यस्म त्वं सुकृते मश््रेणा्षतेर्चयेत्ततः ॥ ६ ॥
अनेनेव तु मन्तरेण होमं कुर्यादतन्द्रितः ।
अष्टोतरसदसं च पायसेर्ने ससर्पिषा ॥ ७ ॥।
भान्तिपाठं जपेद्वद्रान्सूयमक्तं जपेत्ततः । `
विष्णुसूर्तं तथा गाथां वैश्वदेवं जपेद्धः ॥ ८ ॥
अख्वदानं ततो दद्यादाचार्याय इटम्बिने } `
तयोमूतिः दातव्या यजमानेन धीमता ॥-९ ॥

चत्र दानमन्न्रः-

अश्वरूपो महाादू अशिनो दिव्यच्षुपौ ।
अनेन वाजिदनिन प्रीयेतां मे य्चखिनौ ॥ १० ॥
इति बाजिदानमन्ः । ।
१. मते मत्रगनतं ब्र ¡ २क. जनस क्रत न क शीमत्वद्पु्रणमतं वि" ! २ क. ््ननारानं क्वः , २३ ख. श्रो वि्रकरो डे
भ्ल, न चष! ५ ख. न्क जवेद्राः। ६ व, वदी जग,

विधानमाला | ९१३

आचायः प्रथमो वेधा विष्णुस्तु सविता भमः ¦
दसमूर्तिमरदानेन प्रीयतामन्विनो भगः ।॥ ११ ॥
` इति मर्तिप्रतिपादनम्‌ ।
ततोऽभिषेचनं कायं दषत्योषिधेवहूषैः
आचायान्भोजयेत्यश्चाहक्षिणाभिश तोषयेत्‌
सारंकारेथ वसश प्राथयेद्रचनैः शुभैः ॥ १२ ॥
एवं छते विधाने च यमरोत्पत्तिश्चान्तिकम्‌ ।

जायते नाजर सदेहः सत्यमेतहूवीमि ते ॥ १३॥
इति काशीखण्डे शोनकसुतमतम्‌ ।

इति भ्रीनृसिषमटषिरचितायां विधानमा-
खायां यमरत्पत्तिविधानम्‌ ।

जेयो कोने

अथ प्माननक्षतरजननविधानम्‌ ।

यदा पितृनक्षत्रसमाननक्षत्रे जन्माथ वा ज्येष्ठापत्यनक्षत्रसमाननक्षञे जन्म
भवति शिशोस्तदा शान्तिकबिधानं कतेव्यम्‌ । अत्रापि संगतिः पूववत्‌ । यदि
बधान न क्रियते तदा पूवस्य विघ्नो. जायते तत्परिहरणोथं विधानगुक्तं पद्म
पुराण उपामहेन्वरसंवाद्‌--
ईश्वर उवाच-
समानभ। यदा देवि पिवापुत्रो च सोदरो
भगिन्यौ वा स्वसा बन्धुस्तद्‌। पूरवंस्य नाशनम्‌ । १॥
पिधानं तस्य करव्यं जन्मनक्षत्र पूजनम ।
्षत्रदेवता पज्या त्वधिपरत्यधिपुवेकम्‌ ॥ २ ॥
यस्य ऋक्षस्य यद्द्रव्यं दक्षिणाविधिमन्त्रणम्‌ |
तजर तस्य विधातव्यमृक्षदेवततुष्टये ॥.२ ॥
गृ्योक्तेन विधानेन हवनं तन्न कारयेत्‌ ।
भक्तया हरिष्रो देवी ( यौ ) स्वणंरौप्यमयौ जुभौ ॥
तन्न मतिदानमन्तः--
विविधस्यास्य देवेश पितरों विश्वतोमुखो ।

निषा ०००० जयन ०9

.१ स, भैः ।बाह्णान्मो" ।

१६ भरीन॒सिहमहविरपिता-

जव्राटिः क्यपो जिष्णुर्विष्णुधैव सनातनः ॥ ९ |:
दुबसाश्च ऋषिभरेषटुः कण्व; कात्यायनस्तथा |
माकेडेयो दीर्वैतमाः शनःशेपः सलोचनः॥ १० |]
वसिष्ठश्च महातेजा विन्वामित्रः पराशरः ।
द्ेषायनो महावुद्धरेवरानो धनंजयः ॥ ११॥
एते चान्ये च मुनयो वेदव्रतपरायणाः ।
सरिष्यास्त्वाऽभिषिञ्चन्तु सदाराश्च महाव्रताः ॥ १२।
पेतास्तरवो वर्रयः पुण्यान्यायतनानि च ।
एेरावतादयों नागासतुरेशस्तुरंगमाः ॥ १३ ॥
सुरधेनुमुखा गावः सरितः सागरास्तथा ।
बाहनानि च देवानां सर्वेषामायुधानि च ॥ १४ ॥
अग्नयः पितरस्तारा जीमूता दिशो दश्च। `
एते चान्ये च वहवः पुण्याः संपरिकीतिताः । १५ ॥
तोयेस्त्वामभिषिज्चन्तु सर्ोत्पातनिवर््नै; ।
कर्याणं च भकुवन्तु आयुरारोग्यमेव च ॥ १६ ॥
यथाऽभिषिक्तो मघवान्छगेराज्यमवाप्तवान्‌ ।
बाप शमनः स्वाम्यं दक्षिणस्या दिशो महत्‌ ॥ १७॥
परुणो जलनाथत्वं धनं प्राप धनाधिपः |
सगरः; पृथिवीशञत्वं तथा चान्ये महीभृतः ॥ १८ ॥
पतः स्वस्तकमण्डलमध्य सरवोपधीपूरणे शतच्छद्रसमीपे सोबणेमूलयते निर
तिपुरुपमूर्तिं दितीये घटे वल्ञोपार पूजयेत्‌ ।
चतुभुजं महाकायं मताः महाभयम्‌ ।
शक्तेपाशासिखटङ्गसहितं पूजयेत्सुधीः ॥ १९॥
जलपूर्णं घटे विद्रन्वंशपातर मनोरमे |
पिधाय तत्र तं देवं यातुधानं चतुभुंजम्‌ ॥ २० ॥
गन्ध पुष्यक्षतैः स्ेपचरस्त पूजयेत्‌ ।
आमिषं चेव नेवेचमुचितं नातिपरमतः ॥ २ १
ताम्बर च ततो द्द्यादक्षिणां शक्तितस्तथा ।
शुः #
मऽ ह भेषाने च हमं चापि वितेषचित्‌ | एवं ठते.विधने च हेमं चापि विकेषनित्‌ ॥ २२॥
१ ख. 'दिरेराक्तवरवंनयौः „ अथाऽऽप जः त
थ ष भस"! ३ स, ष्णाः टुत ८

विधानमाख | १७

तिकाज्यं च चरुधरापि प्रषौनथापि कीतितः।
णुष्व पानः प्रसिति मन्त्रः भोक्तो मनीषिभिः ॥२३॥
जाते तु हवने विद्रानमिषेकं सर्मोरमेत्‌ ।
सुखतयोस्तु दपत्योः पुरस्छृत्य रियं तथा ॥ २४ ॥
पटे निधापयेद्धामानभिषेकं समाचरेत्‌ ।
अभिषके तु संजाते पूर्वोक्तविधिना ततः ॥ २५॥
नवेन कम्बलेनेब दंपती च समावृतौ ।
अभिषेके शुभे सभ्यग्बाल तं च परित्यजेत्‌ ॥ २६ ॥
आचावेस्तु महामायः पूजनीयः प्रयत्नतः |
वस्रयुग्मेण संवेष्टच भूषणानि समपेयेत्‌ ॥ २७॥
गां च दय्यत्मुशीर्छा च सवत्सां च पयस्विनीम्‌ ।
कस्माचदप्राह्मणायाऽऽशु कम्वर तु भदापयेत्‌ ॥ २८ ॥
धान्येन सहितं विद्रानायसं च समपेयेत्‌ ।
र्ति तां च सवचां च समूलां पात्रसंयुताम्‌ ॥
हृष्ट पुष्टमना भूत्वा ब्चाचायोय निवेदयेत्‌ ॥ २९ ॥

तत्र दानमन्त्रः
देव त्वं निक्रेतिः पुण्यः पुण्यमूर्िनिरामयः |
मृरसमवनं दोषं प्रसञामय मम प्रभो ॥३०॥
इति समाभ्य देव तमाचायोय निवेदयेत्‌ ।
एवं कृत्वा विधासं च ब्राह्यणान्भोजयेच्छुचीन्‌ ॥ ३१ ॥
साद्य दक्षिणादानैनेमस्कारैहे
एव कृते विधानेऽस्मिन्दपत्योः सदहबाखयोः ॥ ३२ ॥
निर्विश्चं जायते नूनं कतां च रद्ध याऽन्वितः
नन्दत सुखसतानः त्रिय भामोस्यनापयाम्‌ ॥ २३ ॥

इति भीवरसिंहमटविरचितायां विधानमाटायां गृ्योक्तं यूरविधानम्‌ ।

[01 "यन्य -वयसभष्ष्य्
॥

अथात अण्टेषाविधानम्‌ ।
€+ क 8.
नागप्रतिङृतिं कुयात्सौवणीं पलमानतः |

१ ख. "धानं परिक । रख. “तितम्‌ । ३ ख. ने पएश्वादृमि°। ४ ख. माचरेत्‌ |
५ सता 1 ६ ख्‌. म्यक्कम्बलं तं पण ।
रै

१४ भ्ीनुरसिहमहविरचिता-

प्रीयेतां मूतिदानेन देवो हरिहरावुभौ ॥ ५॥
इति दानमन्त्रः,
दानं होपविषेः पादानं दच्वाऽभिषेचनम्‌ ।
अभिषेचनपूजाऽत्र विप्रपूजा स्मृता शिवे ॥ ६ ॥
ततोऽभिगम्य गोविन्दं शूिनश्च निकेतनम्‌ |
तूर्याणां च निनादेन जयघोषेण पावेति ॥ ७ ॥
पूजावि्ं समाप्येवं सर्वोपस्करसंयुतम्‌ ।
मायेयेदेवदेवेशौ रक्मीरैस॒तेश्वरौ ॥ ८ ॥
दण्डवत्पर्णिषातेन वन्दनीयौ पुनः पुनः
ततः स्वगृहमागतय ब्राह्यणान्भोजयेत्सुधीः ॥ ९ ।
तोषयेदक्षिणादानेयंथाशक्ते वरानने ।
एवं ठृते विधाने तु विध्मश्ान्तिभेबेदधुवम्‌ ॥
तुष्टिदं पष्टदं नृणां विधान चेति सुन्दरि ॥ १०।
इति भ्रीन॒सिहमह्रविरचितययां विधानमारायां ` पद्मपु
` माननक्षत्रनन्मजनितविघ्नयिनाश्ननविधानम्‌

अथ मूलविधानम्‌ । _ `
पितृरातृसवन्धदुडे्नक्षजरविधानानन्तरं ` ` स्वभावतो दुष्टनक्षचव्रिधानस्य
{स्थतया मूरादेरानन्तयेम्‌ । गूनक्षत्रोत्पन्नस्य शिंशोजैनम्या जनकस्य च
¶ विषातन्यम्‌ । तत दन्याणि-कलशः रतच्छिद्रः । अन्ये चत्वारः करकाः ।
श्यस्य मूलं कतेन्यं शक्तयनुसीरम्‌ ।. उयहतं यसं पश्च रत्नान च ।
` हीरको मोक्तिकं चेवं विद्मः पुष्परागकम्‌ । `
गोमेदः पञ्चमः शक्त्या रत्नानि कथितानि च ॥
तत;ः-प्रातरेवे सितैः पिषः कक्कितैरितरसभ्षैः ।
सयातां देपती ततन सरिशू हृष्टमनसौ ॥
ततः संबन्धमुचायं सखरितवाचनं त्वाऽभरीश्चानभागे
वण्डुलमये कठान्सस्ाप्य यमे सप मृतिका नघयभयतस्तयाकाभ्यां गोगुङगो-
व्छमूमेदभेमरसत्तिका वमकाद्रदाचतुष्पथाज्रुस्थानादेश्स्थानादत्थ- |
भूखा सृततिकाः । द्वितीयके पथवगल्यं निक्षित । तृतीये सप्र धान्यानि `
१ ख. .नकत्किः । २-ल, इष्ट न ३ ल. सपार्नव्यंव० ।

विधानमारा } ` १५

निक्िपेत्‌। पश्चगव्यं सर्वोषधीशच चतुर्थे ता वक्ष्यमाणाः | प्श्चरत्नानि पञ्चमे । सप्त
धान्यानीह यान्युक्तानि तानि व्यन्त व्रीहिगोधूमतिरमाषमुद्रभियगु
यवाः । पञ्चरत्नान्युक्तान्याह- हीरको मौक्तिकं भवार माणिक्यं वैदूयेमिति ।
न्यम्रोधोदुम्बराश्वस्थाश्चूतः पृक्षश्च पञ्चमः । एते पश्चपट्टवाः । चत्वारस्तु तेः
पृणी; कायौः । जडं निक्षिप्य वसैः संवेष्ट्य चतुभिब्रोह्यणेश्तुरस्तान्कलशा-
नगृहीत्वोरिक्षप्य ततस्तं शतच्छद्रं भरस्नाप्य॒तत्रत्यमुद्कं शतच्छिद्रे भक्ष
न्यम्‌ । तत्र गन्त्राः-पावमानीभिः पश्वभिः, समृद्रस्येष्ठेतिचतुभिः;
आपश, देवस्य त्वा, इम मे वरुण, आपो दि ठा मयोभुवः । ततो वेदादिभिः
रातच्छिद्रकररे श्तौषधीः भरस्थाप्य भरथमे घटे सृत्तिका, दितीयं पश्चग-
व्येन, तृतीयं सप्तधान्येशचतरथं रलैरिति चतसृभिधोराभिमेण्डटदेश्चानमागे
भद्रपीट उपविष्टानां शिग्चुजनकजननीनां ततो श्लाचाये; शतच्छिद्रं कटश
गृहीत्वा स्नपनं कुर्यात्‌ ।
त्त्र पच््ाः-. |
स॒रास्त्वापभिषिल्चन्तु ये च सिद्धाः पुरातनाः ।
ब्रह्मा विष्णुश रुद्र साध्याश्च समरूद्रणा; ॥ १ 1
आदित्या वसवो रुद्रा अश्विनौ च भिषग्बरो ।
` अदितिर्देवमाता च स्वाहा सिद्धिः सरस्वती ।\ २ ॥
कीतिटेषपीचयुतिः भीथ सिनीवाखी इदूस्तथा । `
दितिश्च सुरसा चैव कूच विनता तथा ॥ ३ ॥
देवपरन्यस्तयवोक्ता देवमातर एव च ।
रावौस्त्वाममिषिश्वन्तु श्ुभाशाप्सरसां गणाः) ४ ॥
नक्षत्राणि पुहूतोश्च अराणि संधयः ।
संबत्सरदिनेशा्च काः काष्ठाः क्षणा कवा; ॥ ५ ॥
सर्व त्वामभिषिञ्चन्तु कारस्यावयवाः भाः)
वेमानिकाथ सर्वे वै मरद्धिः सहिताः शुभाः \ ६ ॥
वानपस्था द्विजाः श्रेष्ठास्तथा वैखानसाः इमाः.
सैव ऋषयश्चैव सदाराः सुदृढव्रता; ॥ ७ ॥
मरीचिरत्रिश्यवनः पुलस्त्यः क्रतुरङ्किराः ।
भृगुः सनतछमार् सनक सनन्दनः ।॥ ८ ॥
सनातनथ दक्षश्च योगी ब्रह्षयोऽमलाः ।

१८ भ्रीनुसिहमदृवेरायिता-

अथ णा शक्तितः कुयादित्तवाल्यप्रिवामनः॥ १॥
मले यत्तु विधानं स्यात्तत्सम्‌ सपदेधते ।
दद्राय प्रचेतस इति मच्छ विरदोषतः ॥ २ ॥
नेदेधे ह्ाभिषं नासि पूना दानकृतिः समा ।
# (~ चद नर हे
अयुत हवनं त्वत्र तिः साज्यः प्रपानकंः ॥ ३॥
बरह्महक्षस्य समिधः कवमष्टात्तरं जुभाः।
शुमा इति द्रादशाड्गुमिताः साग्रा अवक्रा अ्रणाः सत्रचः। अन्य-
त्सव पूरविधानवत्‌ | व
इति श्रीनुिभटरपिरचिताय। विधानमालायां गृह्योक्तमा श्टेषाविधानम्‌ ।
भथ गण्डान्तेेधानम्‌ |
गण्डान्तं विविधं जञेयं तियिटपरभसंज्गकम्‌ |
विधानमुच्यते त्र त्रितयेऽपि समादतः॥ १॥
तथा च श्रीपतिः
मध्य पुणानन्दयोन।डिक द्रे स्यादण्डान्त कौरष्योस्तभैका |
कादण्डादो वृश्चिकन्ते जपान्ते मेपस्याऽऽ्दौ सवेकार्येषवनिषटम्‌. ॥ २ ॥
गण्डन्त तदति ख्यात्‌ रेवतददस्चयोनप।
ु्रप्तय दुष्ट भका विवर्जयेत्‌ ॥ ३ ॥
गण्डान्तेअस्मन्यदा जन्म वार्कस्य कदाचन्‌ |
नव(तदा) भूयाद्िपोर्भहेष्वपि दःखस्य भा मन्‌ ॥ ४ |
तस्य ज्ञान्त प्रवक्ष्यामि शासदषटेन केप्रणा |
गण्डन्त यानं कऋक्षाण तत्र तर्षा च देवताः ॥ ५॥
उत्पन्न 1उस्भक यास्मि्क्षतरे तस्य देवता ।
पूजन(यः भयटनेन मन्वरस्तछ्ि ङ्सेङ्गकः
विधानं सवंसामान्यममिपेकादिकं तथा ॥ ६॥
अथ दोमः-
मूते नेऋतिबत्ये चर्होमः भक्स्यते |
रसस च प्रधानाय जुहुयाच्छतमष्ट बा ॥ ७॥

[मिम अ

मगो 01

१ क. ठवुताः।

विधानमाडा |

तत्र मन्घ्रः | मोषुणः कराप्वो घोरो निक्दनिगयश्री चरुहोमे विनियोमः }
तत आञ्यनान्या देवताः । ब्रह्मजज्ञानं गोतमो वामदेवो ब्रह्मा षटु ।बरह्मजङ्गा-
नामिति व्रह्मणे समिधो व्रह्मृकषस्यष्टोत्तर श्तं साज्यमू(ज्याः।) । अयम्बकं मिम)
मवरुणो ( णि ) द(वोसिष्ठो सुद्रोऽतषटप्‌ । उयस्वकाय । इदं विष्णमेधातिथिः
काण्वो रिष्णुगांयत्री । केवाज्येन विष्णवे । प्रनापते भाजापत्यो हिरण्यगर्भः
मजापिचिषटय्‌ । आज्येन भरजापतये | अय तिराञ्येन | नाममन्त्राः । ॐ अभ्मये
स्वाहा । ॐ सोमाय स्वाहा ¦ ॐ पवनाय स्वाहा ] ॐ मरुताय स्वाहा । ॐ अन्त-
काय स्वाहा । सबद्रवयैः सित्‌ । शान्तिकर जपः । ‹ जातारमिद्रं › ‹ त्वं नो
अग्ने › ‹ सुगं नः पन्थाम्‌ ' * असुन्वन्तं › ‹ तच्छा यापि ' + आनो नियुद्धिः
' वयं सोम › ‹ तमीक्ञानं ` ‹ नमस्ते रुद्र मन्यवे › ‹ स्योना -पुथिवि › ‹ इमं
मे" ‹ समुद्राय त्वा › ` ब्रह्मजज्ञानम्‌ ' इति शान्तिजपः | म्‌ खजञ्येष्ठागण्डान्ते हवने
विशेषः । इनदरनिचती भधानदेवते चनौञ्यसमिद्धिः भत्येकमषटोसरशातं जुहुयात्‌ ।
इदरष्ठानि शत्समद इन्द्रकिषटुप्‌ ! इन्द्राय । निकतिमन्त्रः पर्वोक्तं एव । भागक
हवनं शान्तिपा् । पोष्णाचिन्योः । पूषाणमन्विनौ चवौज्यत्समिद्धिः भरधा- |
नदेवेतायजनम्‌ । तत्र॒ मन्त्रौ । संपूषन्नित्यस्य कण्वो धोरः पूषा
गायन्नौ । पूर्णे । अन्विनावतिगौतमो राहुगणोऽनिनाबुष्णिक्‌ । अन्ध.
भ्याम्‌ । शेषं पूववत्‌ । साधैवै्गण्डन्ते चरुसमिद्धराज्येन भत्येकमषटो तरशतं
जयात्‌ । आयंगोः सपरा सपौं गायनी । सर्भ्यः । उपपटु ( रताः
पितरो यौम्यायनः शः पितरचिषटप्‌ । पितुभ्यः । शोषं पतेवत्‌ । शान्तिपाठ; |
तथेवाऽऽछेषायामायंगौरिति चर्वाज्यसमिद्धः ्रत्येकमष्टोत्तरशतं , जुहुयात्‌ ।
शेषं हवनं शान्त्पाटश मूलमिधानवत्‌ । अत्र सर्र स्नानादनन्तरं हवनसमये
नवग्रहमखः कायः । पर्चादाचारय पूजयेत्‌ । वखयुमरेणाटंकारिः पूजितां सोवणीं
र्ति दात्‌ । पण्नक्षत्रणि ग्‌ ण्डान्तसंज्ञाने । तेषां नक्षत्राणां .या_ अधिदेक्ता-
स्तासां ूरतयस्तासां दानं यथाशक्ति धान्यं च देयम्‌ । आचाय भयुखभ्यो बाह्य
णन्यः सु वणश तमानं ` दक्षिणाङतमानमिति परं सौवणमेव भवति । ततः ` सर्ग
विभा हवनकतारः स्नपनकतोरश्च दक्षिणाभिः संताप्याः । ततो ब्राह्मणभोज-
नम्‌ । ततः सर्वे ोकाः राटभरवणपुवकं गण्डान्ददेवतापीतये संतोप्या; । अनेन
विधानेन तदपत्यं पितुदेशेनयेण्य॒चिरायु्च भवाति । एतद्िधानं मुल
आश्छेपायां गण्डान्ते च ्रहारिटे च जइातव्यम्‌ । अथ दतौषधयः
कथ्यन्ते- .

जन्‌ भजनम ० ~ 9

१ ख. याम्येन र" ¦ ९ क. “ङि दानं दे |

9

श्रनुरसिहभटविरचिता

अधःपुष्पी १ शङ्खपुष्पी २ म्रयूरस्य शिखा २ तथा)
उयेष्ठी 9 च काकजङ्या ५ च कुमारी ६ जौरकद्रयम्‌ ७-८ ॥ १ ॥

अपामागो ९ भङ्कराजी १० टक्ष्मणा {१ चतटक्ष्मणा १२।
जाती १३ दवा १४ तथा न्यारा १५ पत्रक १६ केच १७ रोघ्रकम्‌ १८॥
शम॑{ १९ काशय २० विस्वश्च २९ विष्णुक्रान्ता ८२ क्पाटका २२।

नकुटटी २४ चन्दनं २५ चैव रक्तचन्दनमेव च ,६। ३ ॥

जटामांसी २७ च मूवां २८ च दारकोऽथ २९ शिवा ३० मता ।

भरस्तरी ३१ ठुलसी ३२ चेव ब्राह्मी ३३ छाङ्गलिका ३४ तथा ॥ ४॥
कुन्द २५ दंवङकन्दथ ३६ प्रयगु २७ ग्प्रत ३८ तथा|

सषपा २९५ जलठवृक्ष्च ४० गन्धारा ४२ चन्द्रवहमा ४२॥ ५॥
तेजास्वनी ४३ च भूषाटी ४४ दन्तकः ४५ कदडी ४६ तथा |

सहदेवां ४७ तथा वद्या ७८ तथा खोकपरियकरी ४९ ॥ ६ ॥

उमा ५० नर्चा ५१ घना५२ विश्वा ५३ सिन्धुवारा ५५ सरस्वती ५५।
शङ्खिनी ५६ पञ्रिनी ५७ योषा ५८ ठछिता ५९ मृतवारिणी ६०।७॥
नजरा ६१ निगेमा ६२ राञ्या ६२ रोदिणी ६४ इतमूखिका ६५ ।
जवन्तां ६६ विजया ६७ रामा ६८ पिप्पली ६९ च कपर्दिनी ७०॥८॥
मरूवकः ७१ सुराराशा ७२ शतपत्रा ७३ प्रभञ्जनी ७४ |

(जसक्का ७4 नियाटुस्तु ७६ सागराहा ७७ करञ्चिका ७८ ॥ ९ ॥
एकता ७९ न्यग्रोधमूख ८० च तुम्बरी ८१ कुशा ८« सती ८३ ॥
जानक ८४ करहा ८१ क्षेमा ८६ रिभाऽ ८७ जाजी ८८ छृपावती८९ ॥
विडङ्ग ९ ०1वमल। ९१ नाला९२ घण्टा ९३ च गिरिकिणिका९४॥११॥
रामणा.परमणा९ ६मङ्\९ज७कलाङ्की ९८ कार्मरी ९९ इता १०० ॥

या जषध((रतमन््रस्याऽऽथवेणमिषगषिः सवपधादवतानुषटपछन्द भकः

घीमरक्षपणे विनियोगः । या ओषधीः ]

इति उचोषधयः |

इति श्रीनृसिहमह्विरवितायां विधानमाटायां मूखाश्छेषा
रवतज्यष्ठान्विनीमघ्रागण्डान्तविधानम्‌ ।

विपानमाख !

अथ सूतिकास्तन्यवधनविधानम्‌ ।
रिश्चुरक्षारल-

सूतिकायाः स्तनक्षीरमकस्मातक्षीयते यादि ¦
विधानमेतत्कतेग्यं यद्ष्यामि निबोध तद्‌ ॥ १ ।
रेवतीग्रहमामन्ञ्य पूजयेत्मयतः शुचिः ।

ब्रह्मवृक्षस्य पीठ च न्यसे्न्याम्बरे सुधीः ॥ २ "
कृष्णधतूरपुष्पसतु धपः कष्णागरोः शुभः |
धूपयेदीपदानेन ग्रहं नीराजयेत्तथा ॥ ३ ॥
रक्ततण्डुरमक्तेन गुयुक्तेन चैव हि ।

महिषीसपिषा चेव पूरिकाः पाचयेत्सुधीः। ५॥
सुधाफलानि नषे पायसं च विशेषतः ।

सकपूरं च ताम्बूल तटवङ्गं च दापयेत्‌ ॥ ५॥
सुगन्ध चन्दन तन्न ध्वजान्सप्त समाहरेत्‌ ।

छत्रमेक तथा कायं पीतवर्णं हरिद्रया ॥ ६ ॥
खजूरीनारिकेखानि यथाशक्त्या(क्ति) निदा(धा)पयेत्‌ ।
रूप्यं वा हेम वा तत्र वद्िपातरे निधापयेत्‌ ॥ ७ ॥
होमं च विधिवत्छत्वा जहूयात्तिरसर्पिषा |
अष्टोत्तरसहस्रं च तथवा्टाधिकं रतम्‌ ॥ ८ ॥
जुहुयात्मयतस्तत्र मन्त्रा्क्षोनिवारणान्‌ |

जपेच्छान्ति द्विजैः साधं रं न इत्यादिमन््रवित्‌ ॥ ९ ॥
यत्प्रधानं हविस्तेन भक्तं वे सिषटकृदवुपैः ।

एवं समाप्य विधिवद्धवनं मन्त्र विद्द्िनः ॥ १०॥
भ्ाथ्ये भक्तया ग्रहं पीमात्रेवतीनामपेयकम्‌ ।
दद्याद्धिाय मेधावी ग्रहं तं द्क्षिणायुतम्‌ ॥

सपीठं च सवसं च नेवेदयं चब सर्वशः ॥ ११॥

तत्र दानमन्त्रः - _ _ _
नमस्ते भगवन्देव रेवतीग्रह शोभन ।
ग्रहेश तव दानेन स्तन्यं भवतु मे सदा ॥ १२॥
इति रेवतीग्रहदानमन्त्रः ।
ततः समुदरज्येष्ठा इत्यभिषेकं समाचरेत्‌ । तत आचायैतब्रह्यिक्पूजनं
पश्चाद्राह्यणभोजनम्‌ । भुक्तेषु विप्रेषु तदुच्छिष्टेन गतक्षीरायाः स्तनावाटिप्य
, कपारीगूरकन्देन हारिद्रायुक्तेन स्तनद्रयमारिम्पेत्‌ |

भ्ानुसिहमद्विरचिता--
एवं कृते विधानं तु इदृक्षीरं प्रजायते ॥

इति श्वान ददहमञ्व्रधिताया विधानमाटायां कुमेविषाकोक्त
सूतिकास्तन्यवथनविधानम्‌ ।

अथ गटय्रहपीडाशमनम्‌ ।

भद्ागरिरधिते फमविपाके भोक्तं॑तदुच्यते । तत्रोध्यकेशगरहो नाम
शर्क गृहणाति कदाचिदपि युवानं वद्धं च । तस्याऽभ्टौ चङ्ग ॒पवह््यामे
प॒ भन स॒ बाधते तस्याद्मो स्फोटा जायन्ते । तजन कृच्छचा-
दपण मयम्‌ पआयातरत्त डुयतत्‌। ततश्वरवुतेरोदरेण सूक्तेन जुहुयादृव्याहतिमिश।
शक्त्या 1हण्य दश्रात्‌ । ततो वछिविधानम्‌ । तचाऽऽह-स्थण्डल्पत्समन्ततो दी
पटक्पालानुदश्य पुताक्तवतिमज्वलिताननिदध्यात्‌ । पञ्च दापान्प्रहषीटाग्रतो
वात्‌ । द्रविन्या पतरपाटमुदिश्य स्यण्डिलादक्षिगतो निदध्यात्‌ । उत्तरतो
त द पन्दुगामुदेश्य निदध्यात्‌ । ईंशानदियि सद्रानदिद्यैकादश द्‌।पाननि-
चात्‌ । ते च द्द्रा बौरमद्राद्यः भसिद्धाः । पूैतो ह्यादित्यानादक्य
दद्र ॒दपाननिदभ्यात्‌ । उत्तरतो वसनदिर्याष नमिदध्यात्‌ | पनः
स्यण्डर्स्य परेतः सप्ततिं दीपानक्तत्राण्यदिञ्य निदध्यात्‌ । द्वो दीपौ
गङ्गयञुनं उदिश्य स्थण्डिस्य पथिमतो निद यात्‌ । पञ्च दीपान्गणेश्मुदिष्य
स्या्डलस्यशान्यां निदध्यात्‌ । षोडश दीपांशन्द्रमदिदिय निद यात्‌ | यस्यं यस्यै
देवतायै बटिपूना करियते तिङ्गान्मन्त्ानुचारयेत्‌ ।
अपूपा मष्क मुहा भक्तो दंधियत, शुभः |
डरशन्दन्‌ चणक्गोधूमयावनाटघुगगिका लोकमाषया प्रसिद्धाः । आद्र
^ ८। १९ हादराकल्केन युक्तं त्वा तेन स्थानानि विषाय पृपादि सुतर त
निधापयेत्‌ |
पायस सघत तक्रं कदट(नि तयैव च ¦
करर प्राक्षपाटूद्रानान् रष्पाक्षतादटतं ॥ १ ॥
ट च ताग्रपत्रेण रिचिक्कुम्मे प्रतिक्षिपेत्‌ |

नण मन्त्रत त तु नि्िपेचच चतुष्पये ॥ २
, त मन्बः--

क जहि ईर रु ङुशट गह्‌ {ण चदि स्वहा)
इति बरिनिक्षेपयन््रः

विधानपाडा ।

ततः परेऽदनि ब्राह्मणभोजनं यथाशक्ति कर्तन्यस्‌ ।
एव्‌ कृते विधाने तु बारषीडा विनदयाति ।
सुखं विवधेते सम्यक्रिक्षोनोज विचारणा ॥ ३ ।
इति शरोवरसतिहमद्विरचितायां विधानमाखायामूष्वं-
केशप्रहवाल्ग्रहपीडाञ्चमनवि धानम्‌ ।
अथ विव्रताक्षय्रहपीडाशमनविधानम्‌ ।
पथमं ज्वरोऽभजायते | ततश्च हस्तयोः पादयोश्च स्फोटा जायन्ते विषूचिका
च भवति बाधिर्यं च जायते । तत्राऽश्दो चान्द्रायणं कुयात्‌ । पुरुप॑सूक्तेन
ताम्रपात्रेण सहस्चवारं सचिवस्य स्नपनं कयात्‌ । यत्र ॒विष्णुप्रतिमा तत्र शाल-
ग्रामचिखायां वा सदृश्चदरः शतपत्रैवां देवस्य पूजा विधातन्या । ततश्च सहस्र
नामस्ततरं जपेत्‌ । घृतदधिप्रायम्नारपप्रिकागृषवूणं कलशं किंचिद्धिरण्यसहितं
यस्रेणाऽपवेष्टय गन्धादेभिरलंदरत्य तं कुस्भ चतुष्पथे पूरण मन्त्रेण मन्धितं
निक्षिपत्‌ ।
इति श्रीनृिहभद्ृेरचितायां विषानमादाय मेटुगिकमविपाकोक्तं
विष्रताक्षग्रहषीडाशमर विधानम्‌ |

[र

अथ नवग्रहपा।डाशमनविधानम्‌ |
सखिनपध्विस्वारिसवन्िखगाभिणं नवग्रहुः संक्रमते ।
तस्य लिङ्क भ्रवक््यापि माणिनां हितकाम्यया ॥
मेह च दाहो भवति तस्य स्फोटोऽभिजायते ॥ १ ॥
अधमानि (अष्मानी) जायन्ते (ते) नयनरोगी च भवति। सी चेत्तदा पूर्वं य
उदिष्टस्तेषु व्यभिचारणीत्थं पीड्यते । तत्र परायधित्तम्‌ । च्छ्य भाजापत्यं
च्छ कृच्मतिकृच्छ्र चान्द्रायण समस्तव्यस्तव्यावतारतम्यन कुयात्‌ ।
धनुदानवि धना भर्यक्षां धेनु दयात्‌ । निष्कद्रादशचकरं हेमं दव्ात्‌ । कूष्पाण्ड-
होमं पुरुषसूक्त दिरण्यधेनुं च दचात्‌ ! तथा हि- , `
| पटन्‌ सुक्र्तां राजन्धेनु स्वणमयीं जुभाम्‌ ॥
सवत्सां वखसं वीतां दब्ाद्विष्नोषक्ान्तये ॥ १॥ `
विप्राय परिशीलाय श्रोत्रियाय कुटुम्बिने |
कृतज्ञाय च भक्ताय तीथसेदापराय च ॥ २॥
रीथ मातापि्रोधरणचतुष्टयम्‌ । ततश्च यथाञ्चक्ति ब्राह्मणभोजनं कुयाद्‌ |

२४ श्रीरृतिहमटषिरवचिता-

शक्तिशब्देन राजा चेदयुतं ब्राह्मणान्भोजयेत्‌। इतरो धनाव्यशेत्सहसतं भोजयेत्‌।
निष्किचनश्वेच्छतं वा धशतिं वा भोजयेत्‌, बलि च निक्षिपेत्‌ ।
पञचसा्ैश रल पूरण कुम्भ सध्रूपकम्‌ ।
अक्षतेशन्दनेयुक्तं कूसुमेथ मनोरमैः ॥ २३ ॥ `
निक्षिपेन्मध्यरत्रे च शसपाणिश्तुष्पये ।
वक्ष्यमाणेन मन्त्रेण मन्वते कलशं भुचिः ॥ ४ ॥
नि्षिपेन्निमयो पीमाञ्जले वा सरितो हः ।
धामानिति पञ्चाक्षरमन्त्रवित्‌ । जल इति तडागादिजषे । सरितो ददे महाः
नदहदे | तत्र मन्त्रः
नवग्रह महाबाहो सवेग्रहनिवारण ।
घटि गृहाण निरवत्रं रोगिणं कुरु सत्वरम्‌ ॥ ५॥
इति वङिनिक्षेपमन्त्रः
एवं ते विधाने च विघ्नः कोऽपि न जायते |
आयुतिवधते तस्य धिपानं यः समाचरेत्‌ ॥ ६ ॥
इते नत्रसहमट्विरचितायां विधानमाखायां मेटगिकमविपाकोक्तं
नवग्र"(डाशमनविधानम्‌ |

कोकः य वयामि,

अथ वायसय्रहदिधानम्‌ ।

देवद्िनक्ष्तडागवल्मीकादिषु विष्ठामोचकं वायसो नाम गरदो गाति ।
तःलणाद्‌ाप्मानज्वरा, अरुचिमान्पाददाही च जायते । तजर विधानम्‌--स्वस्ति-
पाचनपूवकं हवनं कायम्‌ । अभ्रिमुखपुतरकं व्याहताभेजुहुयात्‌ । शवेतटृष्णयी
तनपवल्नराटय कटलञं पञ्चलाेन पूर्ण कुम्भं कृतवा गन्धपुषपाक्तैः समभ्य्यं
भद्एि चतुष्पथे बरछि निष्िपेनमन््रेणानेन-ॐ धरं घरं घ्रः ॐ फट्स्वाहा |
वायसवहिरेष मकषितः । ततक्षणादेवाऽप्रोग्यं भवति |
एवं कृतं वधाने च विन्नः कोऽपे न जायते |
आयुविवधेते तस्य विधानं यः समाचरेत्‌ ॥ १ ॥
रत ज्नृसदमह्विरचितायां विधानमाखायां
कमविपादयक्तं वायसग्रहविधानम्‌ |

पो "क

नि रुगु क. 'येरत्े्ड ! २ ङ, "श्वं भर चर । ३ ष. हो

[ग्र |

दिधानमाख | २५

अथं महानजिहयरहपीड(शमनविधानम्‌ ।
पुसरोख्ूखलुपाण्यायुधानि च पदेन रङ्घयति ते जिहा्रहे नाम गृ-

ह्याति तस्मादास्य्ञोषोऽभिनायते । गद्रदबाग्नह्वाव्रणी जायते } कफवाञ्जायते
तत्र मिथानम्‌-निरा्नोपवासं कुयात्‌ । व्याहृतिभिराञ्येन जुदुयात्‌ । उदुरय-
पिति सूक्तं जपेत्‌ । अष्टोत्तरसहपं गायग्रीजपं कुयीत्‌ । अननं युतब कं द्यत ¦
सवेश्चाखिभ्यो क्िमरिभ्यो दक्षि गं दव्रात्‌। आमिषं मत्स्यानां तिखिष्टमयह मस्स्यान्‌
सुरारुधिरसुपशकानान्धान्पुष्पाणे चन्द्नमक्षतांश्च बस्यर्थे वंशपत्रे निषघ्य
चतुष्पथे निक्षिषेत्‌ । मध्यरात्रे पूर्ण बीजत्रयेण मन्त्रयित्वा ग्रहनाम समुर
चतुध्येन्तं स्वाहाकारेण निक्षिपेत्‌ । ततक्ष गदेवाऽऽपेग्यं जायते ।

एवं कृते विधाने च विघ्ररक्षिः प्र्ञाम्यति।

आयुविवधेते तस्य व्रिधानं यः समाचरेत्‌ ॥ १ ॥

इति श्रीनूसिहमदरविरचितायां तरिधानमालायां पैटुगिक4-
विपाकाक्तं महाजिडाप्रडीडाशमनप्रि पानम्‌ |
अथ क्षे्पालग्रहपीडाशमनविधानम्‌ ।
देवतानिन्दया क्ेत्रपाछो नाम ग्रहो गृङ्णाति तेन गुरीतो पुखपाकी ज्व व्रणी
भवति । ततस्तदेवतामिषेकं कुयात्‌ । पश्वामृतैः सु पुष्पैः पूनां कुर्यात्‌ । सषेतस्य
पतिनेति सर्वोपचारान्विदध्यात्‌ ।
पञ्चखाद्यं सुरामा बल्यर्थं प्रति प्रादयेत्‌ |
यथाशक्ति ब्राह्मणभोजनप्‌ । अगमोदिषटं बडुकस्तोतं नपे |
निर्वनो जायते प्राणी विधाने विषिते सति|
्षेत्रपाखमसरादेन सुखी भवति मानवः ॥ १ ॥
इति श्रीनृसिदमश्विरवितायां विधानमाखयां सषेत्रपालग्रहपीडा तमन िषानश्‌ ।
अथ हस्तिपादग्रहप।डाशमनविधानम्‌ | |
यो वसखधान्यादिकमुचितराजविदितमूल्यादथिं नहाति ते हस्तिपादो नाम
रहय गृहाति । तसक्षगादेव वरटमीकग्याधिना। पीडयते । हरिद्राबणं थने भवति ।

क क

तत्र विधानम्‌-त्रिरात्रमुपव्रसन्नष्टोतर्यतं व्प्ाहतिमि.स्तशाज्पेन जुहु त्‌ ।
1 1

विधानमाश। २९५

अथ महाजिहग्रहपीडाशमनविधानम्‌ ।
मुसरोदटूखलभूरपाण्यायुधानि च पदेन ङ्धयति ते जिह्रह नाम गू.
हात तस्मादास्यश्ञोषोऽभिजायते | गद्वदबाग्निह्ात्रणी जायते | करवाञ्जायते
तत्र निषानम्‌-निरारोपवासं कुयात्‌ । यारृनिभि गञ्येन जुहुयात्‌ । उदुत्य-
मिति सूक्तं नयेत्‌ । अष्टोत्तरसहस्रं गायत्रीजप कुयात्‌ । अन्नं पृतवड़लं दयात्‌ ।
सथक्राखिभ्यो विभ्यो दक्षि गा दत्ात्‌। आमिषं मत्स्यानां तिरपिष्टम पई मरस्यान्‌
सुरारुधिरसूपशाकान्गन्धान्पुष्याणे चन्द्‌नम्षताच्र बस्यर्थे वंशपात्रे निष
चतुष्पथे निशक्षिषेत्‌ । मध्यरात्रे पूर्ण बीजत्रयेण मन््रयिता ग्रहनाम समुचय
चतुध्यन्तं स्वाहाकारेण निक्षिपेत्‌ । ततस गादेवाऽऽ तगं जायते ।
एवं कृते विधाने च विश्नराक्षिः प्रशाम्यति ।
आयुविवर्ेते तस्य विधानं यः समाचरेत्‌ ॥ १॥
इति श्रीनृसिहमतरिरचितायां परिधानमालायां येक्‌गिकपै-
विपाकोक्तं महाजिडग्रयीठायननप्रेयानप्र्‌ ।
अथ क्षेजपालग्रहषीडाशमनविधानम्‌ ।
देवतानिन्दया क्षेत्रपालो नाम ग्रहे गुडति तेन गैतो मुखपाकी उव व्रणी
भवति । ततस्तदेवताभिपेकं कुर्यात्‌ ! पश्चमतैः सुध; पनां कुयात्‌ । कषितस्य
पतिनेति सर्वोपचारान्विदध्यत्‌ ।
| पञ्चखाव्यं सुरामं बल्यर्थे प्रतिपादयेत्‌ ।
यथाशक्ति ब्राह्म णभोजनप्र्‌ । अगमोदि ह बडुकस्तोत्रं जपेः ।
निविघ्नो जायते पराणी विधाने विषिते सति |
कषत्रपामसादेन सुख मवति मानवः ॥ १ ॥
इति श्रीनृसिश्मदटविरवितायां विधानमाङायां केत्रपालग्रहषीड। पमन विधान्‌ ।
अथ हस्तिपाद्रहर्षाडशमनविधानम्‌ 1 |
यो वच्धान्यादिकमुनितराजविदितपूरयादधि ई ृहाति ते हस्तिपादो नाम
रह गृहाति । ततक्ष गादेव वरमीकल्याभिन( पौड्ते । हद्राव गं रयन, भवति ।
तत्र विधानम्‌-तरिरात्रुपव्रसन्नष्टोत्तरशतं व्याहतिमि (स्तरान्येन जुहु एत्‌ ।

~ गोन

१ ख. "्कसुक्तं जः

२४ श्रीतृतिहमदृषरिरवचिता--

शक्तिशब्देन राजा चेदयुतं ब्राह्मणान्भोजयेत्‌। इतरो पनाल्यश्वत्सदस्तं भोजयेत्‌
निष्किचनशेच्छतें वा विशति वा भोजयत्‌, बटि च नेान्षपत्‌ ।
पश्चखा्ेश रत्नेश्च पृण कम्मं सधूपकम्‌ ।
अक्षतेन्दनेयुक्तं कुसुमेथ मनोरमः ॥ २ ॥
निक्षिपेन्मध्यराते च शस्रपाणिशतुष्पये |
वक्ष्यमाणेन मन्त्रेण मन्तं कलशं शुचिः ॥ ४ ॥
निक्षिपेननिमेयो पीमाज्जटे वा सरितो हरे ।
भौमानिति पञचाक्षरमन््रवित्‌ । जर इति तडागादिजे । सरितो हदे मह-
नदीहदे । तत्र मन्नः-
नवग्रह माबि सवेग्रहनिवारण ।
षि ग्रहाण निघ्नं रोगिणं कुर्‌ सत्वरम्‌ ॥ ५॥
इति बङिनिक्षेपमन्ः
एवं कृते विधाने च विघ्नः कोऽपि न जायते |
आयुरिवधेते तस्य विधानं यः समाचरेत्‌ ॥ ६ ॥
इते श्रावरात्तहमट्रविरचितायां विधानमालायां मेटगिकमेविपाकोक्तं
नवग्रहपोदाक्ञमनविधानम्‌ |

अथ वायस्त्रहदिधानम्‌ |

देवद्विनक्षेत्रतडागवल्मीकादिष विष्ठामोचक्ं वायसो नाम्‌ ग्रहं गहा |
तत्षणाद्‌धमानज्वर।, अरुचिमान्पाददाही च जायते । तत्र विधानम्‌- स्वस्ति-
वाचनपूरवक हवनं कायम्‌ । अघ्रिमुखपत्रकं व्याहृतिभिजुहुथात्‌ । शेतदष्णपी
तवेणवेसञेराकषटव कलर पञ्चलायेन पूरणं कुम्भं कृतवा गन्धपुष्पाक्षतैः समभ्यर्च्य
भदषि चतुष्पथे बि निश्षिपेन्मन्त्रेणानेन- घ्रं घं ध्र; ॐ फट्स्वाहा |
कायसब्िरेष पकडठितः । ततक्षणादेवाऽऽरोग्यं भव्ति |
एव कृते वधाने च विघ्नः कोऽप न जायते,
आयुविवधते तस्य विधानं यः समाचरेत्‌ ॥ १ ॥
इति श्रीनृसिहमदहूमिरचितायां विधानमारायां
कमविपाङोक्तं वायसप्रहमिपरानमू ।

~ तयन

नि का
ब्र

क ध ठ › ९५ ५ (>| ©.
१ $. "दे ¦ २२. "कशं ब च| ३ ख. शहा मरग्र।

कषक

दिधानमाछा | २५

अथं महाजिहग्रहपीडाशमनबिधानम्‌ ।
मुसलोदूललबुपाण्यायुधानि च पादेन लङ्घयति तं जिहागको नाम गु-
लाति तस्मादास्यश्ोषाऽभिजायते । गद्वदवाग्निहात्रणी जायते ¦ कफृबाञ्जायते
तत्र निपानम्‌ जिरा्ोपवासं कुयात्‌ । व्याहतिभिराज्येन जुहुयात्‌ ! उद्त्य-
मिति सूक्तं जपेत्‌ । अष्टोत्तरसहस्रं गायत्रीनपं क्यात्‌ । अन्नं युतबटृलं द्‌्तत्‌ ।
सवेशाखिभ्यो विमेभ्यो दक्षि गा दव्रात्‌। अमिषं मत्स्यानां तिरपिष्टमपःं मह्यान्‌
सुरारुधिरसूपभाकान्गन्पान्पुष्याणि चन्दनमक्षतांश्च वलये वंश्चपाते नि षाय
चतुष्पथे निक्षिपेत्‌ । मध्यरात्रे पूर्ण बीजत्रयेण यन््रयितवा ग्रहनाम समु्रायं
चहुध्यनतं स्वाहाकारेण निक्षिपेत्‌ । ततश्गादेवाऽऽरोगयं जायते|
एवं कृते विधाने च विद्नराशिः पर्चाम्यति |
आिवधेते तस्य विधानं यः समाचरेत्‌ ॥ १ ॥
इति भनृसिहमदविरचितायां बिधानमालायां भैकगिक4-
विपाकाक्तं महाजिडप्रःपीडाञ्चमनक्तेधान मू |
गि न.
अथ क्षतपाटप्रहपीडाशमनविधानम्‌ |
देवतानिन्द्या क्षेत्रपालो नाम ग्रहो गृणाति तेन गृदीतो मुखपाकी वसी व्रणी
भवति । ततस्तदेवताभिषेकं कुयात्‌ । पञ्चामृतैः सुपः पूजा कुयात्‌ । कषेत्रस्य
पतिनेति सर्वोपचारान्विदध्यात्‌ ।
पञ्चखाचं सुरामं बल्यर्थ प्रतिपादयेत्‌ ।
यथाशक्ति ब्राह्मणभोजन । आगमोदि बडुकंस्तोनं नपे ।
निर्विश्नो जायते प्राणी त्रिधाने विहिते सति |
षेत्रपाटपरसादेन सुखी भवति मानवः ॥ १ ॥
इति श्रीनृसिंदृमह्विरवितायां विधानमाखायां सेत्रपालग्रह्मीडा पपन तिधा ।
अथ हस्तिपादग्रहपडाशमनविधानम्‌ । |
यो वञ्धान्यादिकमुचितराजविदितमूलाद्भिरं जहाति तं हस्तिपादो नाय
हो गृहणाति । ततसषगादेव वरपीकव्याधिना पीडे | ददिम रयनो भवति ।
तथे विषानम्‌-त्रिरातरणुप्रसन्ष्टोत्तरतं व्पाहृतिमिःसतछाज्मेन जुहु त्‌ ।

१ ख. 'कचुक्तं ज? |

२६ भ्रीवरसिहमटविरचिता--

छक्त्या हिरण्यं दात्‌ । अन्नं तेप तिनपिष्ं माहिषसीरं नम्य कशे निधाय
निश्चीये घतुष्ये निक्षिपेन्मन्त्रेण । सोऽपि मन्नः-
वरि गृहाण भूतेश्ञ रोगिण मुश्च सत्वरम्‌ ।
८ ष {क
प्रीतो मव महावाहो बशिदानेन सवदा ॥ १॥
एवं कृते विधाने च रोगमुक्तो नरो भवेत्‌ ।
पष्िमांस्तष्टिमाञ्श्रीमान्दसितिपादपरसादतः ॥ २ ॥

इति श्ीनुसिहभदरविरचितायां विधानमालार्यां मेटुगिकमेनिपा-
कोक्तं हस्तिपादग्रहपीडाशमनविधानम्‌ ।

अथ कर्ग्रहपीडाशमनविषानप्‌ ।

यः भराणी मातापित्रोयुरगुरुभायैयोः पितृव्यपितृम्यपतन्योमोतुलमातुलानन्यौः
हषट्कनिष्भ्रातमातपल्योः सुरतादि शृणोति तं कणेग्रहो शाति ।
तस्य चिहं परवक्ष्यामि कणेयोरुपनायते ।
आकस्मिकं च बाधिर्यं कणेपीडा महीयसी ॥ १॥
श्रुणोति चिट्चिटाकारं कणेग्रहनिपीडनात्‌ । `
वक्ष्ये तस्य पतीकारं सहाबलिविधानकम्‌ ॥ २॥
सुरामांसं तरपं पश्चखावं विश्ञेषतः; ।
विरुपष्टं च मरं च फरपुष्पं तयैव च ॥
चतुष्पथ उषःकारे मन्त्रपूर्वं निधापयेत्‌ ॥ ३॥

गरदाणेमं बि देव कणारिषटकर प्रह ।
आतुर्स्ष सुखं सिद्धि परयच्छ त्वं महाब | ४॥
एवं कृते तिषाने तु सुखसिद्धिः भ्रनायते ।
नर्यन्ति कणेजां रोगाः कणंग्रहसुपूजनात्‌ ॥ ५ ॥

इति श्रीनृसिहमहनिरचितायां विधानमालायां कणंग्रहपीहा-
दमनविधानम्‌ ।

अथ तोलग्रहपीडाशमनविधानम्‌ ।

बन्धुषु दोषं संभावयन्तमुपकतुरपकारिणं खमरत्या सुङतघिक्रपिगं तेलो
नाप ब्रह गहाति |

विधानमाखा ।

तस्य टिद्धः प्रवक्ष्यामि लोकानां हितकाम्यया }
श्वासः कासो ज्वरश्वैव शिरोतिपरिपीडितः ॥
विच्छायो-किकिरोः विग्न मृतकस्पश्च जायते ॥ १॥
तस्य शान्तये कृच्छ्रत्रयं कारयेत्‌ । विष्णोः सहस्राभिषेकं कारयेत्‌ ।
कूष्पाण्डन जुहयात्‌ । कया निजेति जपेत्‌ । अनेन ` द्धिसक्तुचूणस-
धिरक्षीरपपुपसुरागन्धपुष्पवस्रादिरिरण्यजरपुणकुम्भं निशायां चतुष्पथे बर
निदध्यात्‌ ।
त्र मन्त्रः-
व्या्थिं हर पदहावाह्नये महाभयविनाशन '।
प्रसन्नो देवदेवेश विकटं जाहि रोगिणम्‌ ॥ १ ॥
६१ भ्रीनृपसिमटरविरचितायां विधानमारायां ` तोखग्रहषीड-
रमनविधानम्‌ |

[1

अथ स्कन्दग्रहपीडाशमनविधानम्‌ ¦
वाटफस्येव पीडाया ग्रहसंचारे वाटमादाय या सञ्युचिछष्टा सत्यपरं स्पृशति
ते बाखकं स्कन्दो नम ग्रह गहाति।
तस्य ङ्गं प्रव्यापि बालानां हितकाम्यया
पाद याहृस्तयोधापि वायुकोपः भजायते ॥ १ ॥
उक्तं च महाभारत-
स्पृञ्चश्च निकटे षाह वारूमादाय मानवः |
स गह्णाति अहस्तं क स्कन्दो नाम महावर; ॥
स्येह पादहस्तेषु विकारो वायुजो भवेत्‌ ॥ २॥
्ष।रदधिकृसरापुपतिरपिष्द्धराजमापनिष्पावपकमांससुराकदरीपुणे-
कुम्भे तस्योपारं किचित्ममाणं कास्यपाचं निधाय दसखद्रयेन संवेष्ट्य रक्तसत्रेण
, कृष्कमरक्तादिभिश्च मध्यरात्रे बछि दद्यात्‌ । विशेषेण दक्षिणस्या दिशि
ग्रमाद्वष्टिः | ५
तत्र मन्त्रः
बाटमास्करसंकाञ्च रक्तपास्याभ्बरपरिय
भगृहणीष्व बि चेमं पूनोपस्करसंयुतम्‌ ॥ १ ॥

नी [ गि

१.ख. “ग्र कन्दुमूढपू* ।

२६ श्रानृसिहमटरतेरचता--

कक््या हिरण्यं दनात्‌ । अन्नं तेप तिजपिषटं माहिषक्षीरं नग्यं कटश निधाय
निक्षीये खतुष्पये निक्षिपेन्मन्त्ेण । सोऽपि मन्त्रः
बि गृहाण भूतेश रोगिणं मुञ्च सत्वरम्‌ ।
प्रीतो भव महाबाहौ बषठिदानेन सवेदा ॥ १॥
एवं कृते विधाने च रोगमुक्तो नरो भवेत्‌ ।
पष्टिमांस्तष्टिमाञ्श्रीमान्दस्तिपादमसादतः ॥ २॥

इति श्रनूसिहदृविरचितायां विधानमाला्यां मेटुगिकमेविपा-
कोक्तं हस्तिपाद्रहपीडारमनविधानम्‌ ।

अथ कमंग्रहपीडाशमनविधानम्‌ ।

यः प्राणी मातापित्ोयुरूगुरुभायैयोः पितृन्यपितृन्यपल्योमतुरमातु खान्यः
वर्षवनिष्ठधरातृभातुपतन्योः सुरतादि शृणोति त॑ कणंग्रहो शाति ।
तस्य चिहं परवक्ष्यामि कणेयोरुपनायते ।
आकस्मिकं च बाधिर्यं कणपीडा महीयसी ॥ १॥
शृणोति चिट्चिटाकारे कणेगरहनिषीडनात्‌ ।
वघ््ये तस्य प्रतीकारं महाबहिविधानकरम्‌ ॥ २ ॥
सुरामांसं तेरुपकं पश्चखा्रं विशेषत; ।
विरिष्टं च मूं च फलपुष्पं तथेव च ॥
चतुष्पथ उषःकाङे मन्त्रेषु निधापयेत्‌ ॥ ३॥
तत्र मन््ः- |
गृहाणेमं बि देव कणारिष्टकर ग्र ।
आतुर्स्थं सुख सिद्धि परयच्छ त्वं महावर! ४॥
एवं कृते विषाने तु सुखसिद्धिः प्रजायते ।
नदयन्ति कणेजां रोगाः कणगरहसुपूजनात्‌ ॥ ५ ॥

इति श्रीनृसिहमहतिरचितायां विधानमालायां कणेग्रह्षीडा-
वरमनविधानम्‌ ।

-शकडल्यवजटः,

अथ तोटग्रहपीडाशमनविधानम्‌ ।

भन्पुषु दोषं संभावयन्तमुपकतुरपकारिणं स्रयकृत्या सुडतपिक्रपि ग॒तो?
नाम प्रहर गृहणाति ।

विधानमाखा | = ५ २७

तस्य रिद्खः प्रवक्ष्यामि ोकानां हितकाम्यया !
श्वासः कासो ञ्वरश्रैव शिरोतिपरिपीडितः ॥
विच्छायो- करिकर चिभ्रो मृतकरपश्च जायते ॥ १ ॥
तस्य शान्तये छृच्छर्रयं फारयेत्‌ । विष्णोः सहस्वाभिषेकं कारयेत्‌
कुष्पाण्डेन जुहयात्‌ । कया नधितरेति जपेत्‌ । अनेन दधिककछुचूणस-
धिरक्षीरपूपसुरागन्धपुष्पवस्रादि दिरण्यजलपृणेकुम्भं निश्चायां चतष्पये बि
निदध्यात्‌ ।
तत्र मन्त्रः-
व्या्िं हर महावा महाभयविनाश्न 1
प्रसन्नो देवदेवेश विकटं जाहि रोगिणम्‌ ॥ १॥
पि श्रीनसिहभेटरविरचितायां विधानमाखायां ` तोरग्रहपीड-
दमनविधानम्‌ ।

| 4

अथ स्कन्दग्रहपीडागमनविधानम्‌ ।
बालकस्येव पीडायां ग्रहसंचारे बामादाय या ख्युच्छष्ट सत्यपरं खृश्ति
तं बाखकं स्कन्दो नाम ग्रह गहाति।
तस्य ङ्गं परवक््यामि बार्न हितकाम्यया ।
पाद योहस्तयोश्चापि वायुकोप्‌ः भरजायते ॥ १ ॥
उक्तं च प्रहाभारत-
सपृशंथ निकटे बहि वारमादाय मानवः |
स गह्णाति ग्रस्तं क स्कन्दो नाम महाबलः ॥
तस्येह पादस्तेषु .विकारो वायुजो भवेत्‌ ॥ २॥
ष।रदधिङृसरापूपतिरपिषटमृद्राजमापनिष्पावपकमांससुराक॑द खीपूणं-
कुम्भ तस्योपारे किचित्ममाणं कांस्यपात्रं निधाय वसद्रयेन संत्य रक्तसत्रेण

कुङ्कृमरक्तादिभिथ मध्यरात्रे बि दृव्रात्‌ । विशेषेण दक्षिणस्यां दिक्च
प्रामाद्हिः ।

तत्र मन्त्र;
बारमाछरसकाच्च रक्तमास्याम्बरपेय ।
भगृहष्व वि चेमं पूजोपर्करसंयुतम्‌ ॥ १ ॥।

कि) यकम,

१ ख. “रा कन्दुमूहपू ।

धीनर्सिहमटरविरचिप।--

ततश प्रतिष्ठाप्य नुह यान्तिटसरपिषा |
तीरं च सपरपाज्छेताऽजुष्ट्यालयतो बुधः ।)
नाममन्छ्रेण चेह रवाहान्तं श्रद्धयाऽन्वितः ॥ २ । |
पशाद्वाटकस्य रामरक्षास्तोत्रेण रक्षां कृत्वा ततो द्रोणमात्रपकानपक्मासिः
दधितरिष्िषटरुधिरिरण्यरक्तचन्दनवस्गन्धाक्षतादिमि वृक्षमूले पदोपसमये. बि
इवात्‌ | । |
एवं ठरते विधाने तु रोगमक्तः रिशुभवेत्‌ |
सकन्दग्रह्मसादेन नात्र कार्यां विचारणा ॥ ३ ॥
दाति शौ नसिहभद्रकेरदितार्था बेधानमाला्यां खन्दग्रह-
पौडाशमनमिधानम्‌ |

"र [रिम 222 भ

अथ स्कन्दापस्मारपीडाशमनविधानम्‌ ।

अगर मूजरपुरपोत्सगकतौर सकन्दापस्मारो नाम ग्रहो गृहणाति ।

तस्य डा प्रवक्ष्यामि बालानां हितकाम्यया |

न्यथा भवति जेहायां फेनयरैव प्रजायते ॥ १ ॥ `
अपरारिवचिहं जायते तच पूव्॑िथाने यदू्रवयं समुदिषठं यच हवनं तदेव
पत्‌ । ततश शान्तिभवाति |

इति श्रीन॒सिंहमद्िरचितायां विधानमाटा्यां | सकन्दाप-
स्मारपाडाश्मनविधानम्‌ |
९ न ~ # श
व नद्स्कनद्हपीडाशमनविधानम्‌ ।

उच्छष्टा सती जननी बालमादाय. श्रयने

निद्राति
भ्स्पा वालकं निद्रास्छन्दो नाम ग्रहो गह्णाति | *

तस्य लिङ्क परवकष्यापि बाटानां हितक्राम्यया ।
निद्राखन्दस्य संुषटयै ्िधानं चाज कथ्यते । १॥
आष्मानी च ज्वरी चैव श्वासौ कासी च जायते ।
पीनसी सक्तनयनो पहुमूत्रो विशेषतः ॥ २ ॥

पुरीषं बहुधा चास्य जायते नाज संचयः

अरुचिशेव संतापो दिवा रान च जायते ॥ ३ ॥
भरि तस्य भवश्ष्यामि येन रोगात्ममदयने '

विधानमाह् ) २९

पायसं सर्पिषा युक्तं मसिं कुक्डुटमेषयोः ॥ ४
सुगन्धानि च पुष्पाणि दश्ञाङ्कः धूपनं तथा |
वटस्य मूख्दशे तु मध्यरात्रे विनिक्षिपेत्‌ ॥ ५॥
विधाय रकैचित्कनक सतास्बूल सदीपकम्‌ । -
निक्षिपेन्नाममन्त्रेण श्रद्धया परया शुचिः ॥ ६ ॥

एवं कृते विधाने च रोगयुक्तो भवेच्च
निद्रारछन्दप्रसादेन नाज फायां विचारणा ॥ ७॥
इति श्वीनृसदभहविरवितायां विध्ानमाखायां निद्रास्फन्दग्रह-
पीडारशमनविधानम्‌ ।

बा भवममन भा

जथ (य ¢^, [स ५
अथ मषग्महषःइडरशिमनावधानम्‌ |
माच्रा निभेप्सितस्ताणडितो न प्षमापितथ सनिद्रं ङरुते तें मेपग्रहो नाम
ग्रहो गृह्णाति ।
तस्य लिङ्ग परवक्ष्यामि बालानां हितकाम्यया |
सवाङ्खषु वायुपरकोपो भवति ।
नेत्रोन्प॑खनं कुरते मुखे फेनोऽभेजायते । |
निरीक्षितुं न शवनोति शषोभंङ्गोऽभिनायते ॥ १॥
तस्यं रोगस्योपश्ञान्तये विधानमुदिष्प्‌ | हिरण्यं दद्ाच्छेतवसं च दयात्‌।
पायसं सक्तराजापू गाञ्च स॒गन्धानि पष्पाणि चन्दनं स्वे कटके निधाय
निहीये शसख्पाणिवेष्टं समाहरेदनेन मन्बेम-- -
वलि गृहाण देवेश विपुञश्चामुं च बालकम्‌ । _
स्थापितं तेऽग्रतः सम्यक्च्छिशोः शान्तिपदो भव ॥ २॥
ॐ फ टृस्याहोते बट निक्षिपेत्‌ । _
एवं कृते विधा? च रोगगक्तिः प्रजायते | |
व्याधितस्य रिक्षोननं नान काया विचारणा ॥ ३ ॥

कष चिन्मरेन तं वलि ब्राह्मणाय दरात्‌ |
इति श्रीनसिंहमदविरचितायां विधानमालार्यां मेषग्रहपीडा-
शमनविधानम्‌ ।.

‡ __ (>$

भरानासहमट्रविरविता-

अथ रिशुगरहपीडाशमनवि धनम्‌ |

देव्ाह्मणगोगुवौचायौदीनामवङ्गाकारिणं यु्रान वा वद्ध षा बाट बा
शचियं तथावयस्कां वा रिद्यको नाम ग्रहन गृहणाति ।
तस्य चहँ परवक्ष्यामि पाणिनां हितकाम्यया |
विधानं चापि ब्यम येन रोगाद्विमुच्यते ॥ १ ॥
ञवरश प्रथमं ततर जायते ना संशयः ।
भ्तासारो भवेदश्रादास्यश्ोषशच भायते ॥ २॥
श्तयः पाद्योः कम्पो जायते शिदयपीडनात्‌ ।
तस्य शान्ति प्रवक्ष्यामि यया रोगाद्विुच्यते ॥ ३ ॥
खाजान्ससरपिषथैव पायसं तण्डुलोद्धवम्‌ ।
छकटस्य च मेषस्य मासं रकतं तथैव च | ४ ॥
र्तपस्ं तथा रक्तचन्दनं रक्तपुष्पश्म्‌ |
सुवणं व्द्मं चैव नव्ये कम्मे निधापयेत्‌ ॥ ५ ||
पटमूटसमीपे च इम्भं ततर निक्षिपेत्‌ ।
पूरा च पूयस्य दिति मन्त्रेण मन्ति ॥|
वलिमेनं शुचिर्भूत्वा श सेपाणिरविरोेषतः ॥ ६ |
तत्र मन््रः-
श्न कुः सिज्यकाय स्वाह, इ ।
एवं एते विधाने च रो गमु्फस्तु नायते |
च युकस्य. मसादेन नाज कार्या विचारणा ॥ ७ ॥

इति शनरसिहमदट्विरविता्ा विधानमाखार्या
रिब्रषीडमनविधानम्‌ ।

जथ महापूतनाग्रहपीडाशमनपि पानम्‌ |

चोरादिसाहसकारिणो ¶ दण्डयत्यदण्डचान्दण्डय ति या राजा त राजानं

राजापत्यं वा राजपत्नीं वा हापूतना नाम ग्रहो गृहि ।

तस्य िङ्खः पवक्याक्ष नराणां हितकाम्यया }
व तस्व तीकार रोगमुक्तो भक्त.॥ १ ॥

केन केकसाविसारी भवाति । तस्व शन्तये-

पिधानमाखा । २१

पश्चखाध्रानि चानानि हरद्राखहितानि च ।
` तिरपिषं च न्धं च सुमन्पि ङुसुख्पनि च ॥२॥
निधाय कलशे धीमान्सुवर्णं च विशेषतः ।
वद्ेण वेष्टितं कुभ्मं तडागान्ते विनिक्षिपेत्‌ ॥
वक्ष्यमाणेन सन्तरेण प्रदोषे च विद्चेषतः ॥ २॥
तत्र मन््रः-

नीखाम्बरधरे देवि पूतने विकरतानने 1
व्याधितं यश्च राजानं बारै वा तथा च्ियम्‌ ॥
एवं कृते विधाने च रोगश्चान्तिस्तु जायते ॥ ४ ॥

इति श्रीनरसिंहभटरतिरचितायां विधानमाखा्यां महापूतना
पीडाश्मनविधानम्‌ ।

अथ रेवतीग्रहपीडाशमनविधानम्‌

संध्याक्रारे मक्तकेशयुचषटं शयने रेवतीग्रहः संक्रपते ।
तस्य लिदगं भवक््यामि नर्णां हितकाम्यया ।
आस्यक्ोषश दाह सबाङः कम्प एव चं ॥ १॥
कृष्णवर्णो भवेन्नूनं रोगी नात्र विचारणा ।
घतं छाज मसिं च कोंकूङ्कटं मेष तथा ॥ २॥
रक्तवस्ं च रक्तं च रक्तचन्दनमेव च|
नतने करश्च हेम मिदध्यात्मयतः शहुचिः ॥ २ ॥
रमीमूकेऽथ वा पूरे बटस्य निशि दक्षिण।
भरदेशे निक्षिपेद्धीमान्दरस्वा मन््ेण मन्त्रितम्‌ ॥ ४ ॥

तत्र गन््रः--
चित्राम्बरधरे देवि चित्रमास्यानुरेषने ।
रोगान्युश्च महाभागे गहाण बलिमुत्तमम्‌ ॥
एवं कृते विधाने च रोगशान्तिस्तु जायते ॥ ५ ॥

इति श्रीन॒सिहमषटविरचितायां विधानमाकाय। रेवतीप्रह्पीड(शभनविपानप्‌ ।

अथोधपूतनाग्रह्पडाशमनरिधानम्‌ ।

विच्रोमाद्धयाद्राऽपि श्राद्धानि न करोति योऽधिकारी पितिगां तं नरमूष
पुतनाग्रहः संक्रमते |

तस्य चिं प्रवक्ष्यामि नराणां हितकाम्यया |

अक्षरोगी ज्वरी कासी जागर जायते नरः ॥ १ ॥

निद्राति बारे सम्यक्शीतार्पिपरिपीडितः |

पटं सम्यक्च वक्ष्यापि येन शान्तिस्तु नायते ॥ २ ॥
समासाननरुधिरगन्वसञहिरण्यपरण ममं सदिवशमूले दोपे मन्मेणाने र्‌ बश
दचात्‌ | |
तत्र भन््रः--

तमृभ्वपूतने देष गृहाण वलिगुत्तमम्‌ ।
चेयं विकारान्पश्वाय दुगे दगािहारिणि ॥ ३॥
एवं कते विधाने च व्याभिमुक्तः शिुभवेत्‌ ।
रिञ्जवां तरुणो हृदो नाज काया विचारणा ॥ ४ ॥
शते भरनृसिहमदविरचितायां विधानमालायामूर्वपूतनाग्रहपीडा-
रमनविधानम्‌ ।.
थ शकना ्रह्पीडाशमनवरिशानम्‌
पितुमातुगुरुस्वामिनो विनाऽन्यषायुच्छष्टमोजनं देवालये मूत्रं पूपं निष्ठीवनं
च कुरुते तं शकुनी नाम प्रह गृहणाति । |
तस्य लिङ्ग पकष्यामि नराण । हितकाम्यया |
पुखे व्रणी च कण्ठे च गुदे चैव पिरोषतः |) १॥
अतीसारी ज्वरौ चैव कृष्णश्चापि भजायते |
ष्टी स्रा तथा चान्नं मसिं मेषसगु्धम्‌ ॥ २ ॥
तिरुपिषटं दद्र च हिरण्य चन्द्नं शुभम्‌ |`
निधा तानि नव्ये च कल प निधापयेत्‌ ॥ ३ ॥
इभ तं सरितसतीरे गवा गोष्ट शिाल्ये।
भस्वारेयसुदिर्य स्थापयेत्मयतः दविः ॥ ४ ॥
मन््रेणानेन दैवो बि द्ाल्रयत्नतः |

वरिधानमाडा | `` २३१ |

्गृहीष्व विं चेमं दङनि स्वं महावले ॥ ५॥
दियं विकारान्युश्वाद्य शोभने कामरूपिणि । `
एवं ते विधाने च रोगमुक्तिश जायते ॥ ६ ॥
इति श्री नृसिंहमहविरचिताया विधानमालायां शकुरनग्रहपीडा-
शमनविधानम्‌ । |
अयं दित।यरेवतीग्रहपीडाशमनविधानम्‌ ।
कुटम्बार्थव्यतिरेके स।धनेन ज वति वृद्धोवा तरुणोवां धालोवातं
्ितीयरेवती नाम ग्रह शरहाति । |
तस्य लिङ्क मवक्ष्यापे लोकानां हितेकोम्यया |
ूत्विष्ठाविषिपि्गो दुगेन्िजायते यथा ॥ १ ॥
तथैष मूतरवषठारेपं विना दुगन्धस्पनायते । हरिद्रावणाः स्फोटाः स्वाङ्गेषु
जायन्ते | एतदुपान्त 4 पूवेमेव ब्‌।ट दव्रात्तेनेव मन्त्रेण |
एवं ते विधाने च रोगमुक्तिस्तु नायते ।

इति श्रनूिहमहविरचिताय। विधानमाछायां द्वित्ीयरेवतीग्रह
पीडाशमनविधानम्‌ ।

[1

अथ शुष्करेवती य्रहपीडाशमनरिधानम्‌ ।
भूमौ पतितं मादेन पयदनन्मश्चकादपि । मातुापि पितुरपि तं बालं
शुष्करेवती नाम परह गृहाति ।

# ` हस्य लिङ्गः वक्ष्यामि परथमं जायते ञ्वरः !
आधमानी हद्धही चैव जटरान्निषीडनम्‌ ॥ १.॥
तस्योपक्चान्तये मुदरन्वेततण्डुलभोजनम्‌ ।
सुगन्धीन्यपि भ धूपश्च सरखोद्धवः ॥ २॥

बरन्रेणनेन बर दद्यात्‌--
अनाभू माणबदन घोरे देवि घोरार्तिनारिनि ।

हमं बिं गृहाण त्वं व्याधिमुक्तं शिद्यं कुर ॥ ३॥

इति श्रीनृसिंहमदविरचितोरयां विधानमाखायां
शुष्करेवतीग्रहपी डाङ्षमनविधानम्‌ ।

३४ श्रीररिहमष्पिरचिता-

अथासपृतनाग्रहपीडाशमन विधानम्‌ ।
अक्षालितचरणो योऽत्ति तं बाट दध युवानं वाऽसत्पूतना नाम ग्रहो शृहाति।
तस्य रिङ्कः प्रवक्ष्यामि षभरमागमनुस्परन ।
अवेदी देहकम्पी रात्रौ निद्राविरहितो दिवास्रापी भवति । `
तस्य शान्ति प्रवक्ष्यामि नराणां हितकाम्यया |
तिरुपिष्ं तैलपक्रान्नं च सुगन्धीनि च द्रव्याणि सुगन्धिकुसुमानि च कुम्भ
हिरण्यं निधाय षरि दव्राचच मन्त्रतः । बाह्यारी(छिन्द)स्थाने प्रदोषसमये
निदध्यात्‌ |
तत्र मन्रः--
नीलछाम्बरधरे देवि पूतने विकृतानने ।
रिं विकारान्पुश्वाद्य गृहाण बलिमुत्तमम्‌ ॥
एवं कृते विधाने च विन्न; कोऽपि न जायते ॥ १ ॥
इति श्रीनसिहमद्रविरचितायां विधानमाराय(-
मसत्पूतनाग्रहपीडाक्षमनविधानम्‌ ।

गि = । । ।

अथ गरिणीप्रथममासपीडाशमनपिधानम्‌ ।

तत्र बारुरकताभरसङ्गन ग्भिणीगभेरक्षार्थं मासविशेषोऽभिधीयते । शिशु
रक्षारत्ने प्रजापतिं सद्दिश्य देयो बिः

श्ेतवस्ं पायसं च गव्यं क्षीरं तथा घृतम्‌ |

श्वेतच्छत्रं चन्दनं च सरत्नं चाङ्खखीयकम्‌ ॥ १ ॥

कुम्भे निधाय देयो यै बकिधूपसुभूपितः ।

दापदाराजितथापि ताम्बुेन समन्वितः ॥

दिरण्यसदहितः शक्त्या गवां दोहे निधापयेत्‌ ॥ २ ॥
ततर मन्तः , । |

एदि भगवन्ब्ह्मन्पजाकतैः प्रजापते ।

परिष्हाण च वटि सापत्या रक्षं गभिणीम्‌ ॥ २ ॥

इति प्रथमे मासि गर्मिणीगमेरक्षणवलि; }

शि अथ पथममासि गभेवेदनाहरमोषधम्‌ ।

नारत्वनीयटीकायामपेकषतायोतिन्याम्‌ -मथममासे गभवेद्ना जायते तदा

कोक्षीरतगरं समभागिनमुदकेन पिष्ट क्षीरेण सदह णयभेत्‌ ।
तथा च क्रियाकाल्युणोत्तर--

यदि स्यात्थमे मासि गर्भिण्या गभेवेदना ।

न रोत्पङ सनां च शद्खाटककसेरुकम्‌ ॥ १ ॥

#ततोयेन पिष्ट तु क्षीरेणाऽऽखोडचय तत्पिबेत्‌ ।

एवं न पतते* गभः स च शखः प्रर्भ्यति ॥ २॥

इति श्रनृसिहमद्रविरचितायां व्रिधानमान्ायां ्रिन्रुरक्षारजनोक्तं
गभिणीमथममासपीडाहरमाषधम्‌ |

~ ® म १ ® ~ >~ _ क
अथ द्वितीयमासे गभरक्षार्थं देयो बदिः |;
समुदिश्यान्विनो देब देयो मन्तरेण मन्नितः |
दध्यन्नं पायसं राजाः पिण्याकः कुसुमानि च ॥ १॥
गन्धश्च धूपो दीपश्च वस्त्रेणाऽभ्बेष्टितो घ
हेम्ना युतश्च शाखायाः समीपे निक्षिपेद्रलिभ्‌ ॥ २॥
क्रियाकाटगुणेोत्तरे-
सुमन्धपुष्पवस्लाणि ष्णा च गिरिकर्णिका ।
नीखोत्पलन्यलामे वेद्युत्पखानि समाहरेत्‌ ॥
गोदोदस्थानमारक्ष्य निक्षिपेखयतः शुचिः ॥.३ ॥
तत्र मन्त्रः
भगवन्तो प्रगृहीता पभावन्तौ परि लिमम्‌ |
सरूपो देवभिषजों रक्षतं गर्भिणीभिमाम्‌ ॥ ४॥
इति द्वितीयमासे गभेरक्षार्थं देयो बलि; ।
अथ द्वितीयमासि गर्भरक्षाकरमोषधमर ।
नारायणीय्ीकायामपेक्षिताय्योतिन्याम्‌--
शाकमुत्परं नीरं कसेर भद्धमवेरकम्‌ ।
स्मास(्)मुदकंः पिष्ट्वा क्षीरेणाऽऽखोडय तत्पिधेत्‌ ॥ १ ॥

# ^. पतते 2? इत्वचाऽ्तःच्छन्द्ःचुरोशच्च व्यत्ययेनाऽऽ्त्मनेपदं जाहि
दधग्यम्‌।

विगर भरणणषीरि

[मितिवद्यो

१.ख. सुरू ।

भीनृ्िहमद्रषिरचिता- -

भरोदकानां बहुवचनस्य कारणमाह्‌-यदि संतापो दारुणो वर्तते तदा शी

भव्यमस्तदा कवोष्णं वातशछेष्पमावे सति तदोष्णपिति |
क्रेयाकाटगुणोत्तरे--
द्वितीये मापि त्वथ चे भवति वेदना |
तगरं कुङ्कुमं बिखं $ए्रण समन्वितम्‌ ॥ १ ॥
अनाक्तीरेण तिषा क्षीरेणाऽऽलोडय ततपवेत्‌ ।
एवं न प्ते गर्भः सर्वशः अज्चाम्यति ॥ २॥
डति भ्रीनसिहमद्रविरवितायां विधानमालयां रिङ्रक्षा-
रतनोक्त द्ितीयमासि गभरकनाकरमौषधम्‌ ।

| = नकरः [पणी

अथ तृतीये मासि ग पिणीगणेदनायां बिः ।

चिवुरक्षरले- |

गभिणीगभरकार्थ विमति तृतीयके ।

रद्रानेफादश्नोदिदय देयो मन्तरेण मन्तितः | १ ॥

यृतमन्नं च राजाथ ध्वन शतश चन्दनम्‌ ।

भेतवखाणि पुष्पं च श्रतं भूपमदीपको ॥ २ ॥

पम्पक्षान्याञ विद्नशनान्तिकराणे षु । `
एतत्सनं समाहृत्य कश्च सनिधापयेह्‌ ॥
हदशान्यां दिश्चि रत्रौ च निक्षिपेत्मयतः शविः ॥ ३

निायां गोदोहवेखायापि्यर्ः । .क्रियाकालगुणोत्तरे य॒ज षि
भीयसतव्चलासुयस्थानमिति तव्यम्‌ ।
तत्र मन्त्रः- |
महादेवः सिवो द्रः संकरो नीललोहितः ।
ानो गिजियो भौमो भवोद्भवः ॥ १ ॥

शाकं तेनसा इृद्धघा नित्यं र्या तु मभिणी |
युयमजेव इदध्या तु नित्यं रक्षत गभिणीम्‌ ॥ २ ॥
इति मन्त्रेण देयो वलि; |

विधानमाख |

अथ तृतीये मासि गर्िणीगर्भरक्षाथमोषधम्‌ ।
नारायणीयदीकायामपेक्षिताये्योतिन्याम्‌ । तुतीये मासि-
पग्र च चन्दनं तोयं तगरं समभागितम्‌ ।
पवद्रारिणा ष्टं क्षीरेणाऽऽखोडच तरिपेत्‌ ॥ १ ॥
करियाकाटगुणोत्तरे- |
तृतीये मासि गभिण्या गभे भवति वेदना }
प्मकं चन्दनं चैव वाखकं पद्ैनाटकम्‌ ॥ १॥
पिष्ट शीतेन तोयेन क्षीरेणाऽऽखोडच तत्पिबेत्‌ ।
एवं न पतते गभः स च शूलः प्रशाम्यति ॥ २ ॥
इति श्रीनृसिंहमटविरचितायां विधानमारायां तुतीयमासे
गभिणीगमेरक्षाथमोषधम्‌ ।
हि भ क क =, क, (क
अथ चतुथं मासि गर्गिणीगभवेदनाहरमोषधं बरिश्च ।
नारायणीयदीकायामपेक्षिताथय्ोतिन्याम्‌--
क्षीरं च कद खीमूखमुत्पलं वारुकं तथा ।
आलोड्य समभागेन पिवद्रोगोपशान्तये ॥ १ ॥
क्रियाकाटगुणोत्तरे-
चतुर्थे मासि गर्भिण्या गर्भे मवति वेदना |
उशीरं कदलीमूरं पद्मनारं सशशकंरम्‌ ।॥ १ ॥
ीततोयेन पिष्ट च पिबेत््षीरेण संयुतम्‌ । -
एवं न पतते गभः स च सूलः भनाम्यति ॥ २ ॥
षखिमांसि तृतीये च पोक्तोऽसौ च चतुथके ।
, इयात्मयत्नतो विद्रा्ना्र कायां विचारणा ॥ ३ ॥
इति श्रीनृरसिहमद्राविरचितायां विधानमाखायां शिश्ुरक्षारत्नोक्तं
चतुर्थे मासे वेदनादशैषधकथनं बारेषेधानं च ।

* जाहि मामितिवदाषैः पद्ग्यत्ययश्छन्दोनुयेणद्रोद्धन्यः ।

९२७

२८ भररासहमदवेराचेता-
क ~८ € पर्‌ ०८ ०, ० क,
अथ पमे माति गर्गिणागर्रकषाथं देयो बदिः ।

कमरिपांकसमुचये--
ग्भिणीगभेरका्थं पञ्चमे मासि वै वरि; !
विनायकं समुदिश्य देयः संयतचेतसा ॥ १॥
विनायकं गोमयेन कुयांपिषठेन बा पुनः ।
चतुरस स्थण्डिरे च स्थापयेत्त गणाधिपम्‌ ॥ २॥
अभ्यच्यं गन्धपुष्श् बि तत्पुरतः क्षिपेत्‌ ।
सरितः पृरिने वाऽथ परमतागरे च बा तले ॥ ३ +
छायामाभित्य दक्षस्य कस्यचिच्छयेनकं विना
तत्र ते सुमतिष्ठाप्य गणराजं कृताङृतिम्‌ ॥ ४ ॥
अन्नं पढ़ं तथाऽपक्‌ मांसं पकपपककम्‌ |
पायसं च मधदरान्ागुडक्षीरफलांनि च ॥ ५॥
कद टीफलपिण्डाटुमधुकानि च पूरकम्‌ |
रड्डकाजारकेटं च कन्दुमूलानि सषैपान्‌ ॥ ६ ॥
सवेपान्यानि लानां वरान्नं तिरुपिष्टकम्‌ |
इषं च तदरसं चैव मारव पैष्टी तथा सुराम्‌ ॥ ७ ॥

गाढं चैव विरोपण धूपदीपौ त याविषो ।
*तथाविधराब्देन यः कथिदधुपः स मयेवे)नाभ्यक्तं इत्यथे; ।
करियाकाटगुणोत्तर--
पकापहे च मांसे च मत्स्याधापि विरेपतः ।
पटटीसहकाराणां मूं मधुसमुद्वम्‌ ॥ १ ॥
अन्येषां पादपानां च 'बिलवादीनां च मूकम्‌ ।
बिस्वादिश्ग्देन्‌ दशगूरी प्रसिद्धा ।
एतत्सव समाहत्य वंशात मनोरमे
मनोरम इति पच्चवणिनितेऽभरकादिरचनाविरोपैरण्दित
ततर मरन्वः-- त
कदन्ताम्विकापुन त्रिनेत्र गणनायक ।
द प पदन ॥ १॥ | भरमक्तमारयानुटेपन ॥ १ ॥

^ ख, एके घ उच्यते" द-ख, भे रिलत°। ३ ल, ल्ान्वितम्‌ ।

विधानमाड | ३९

स्कन्द्प्रिय महाबाहो पाज्ञदस्त नमोस्तु ते ।
भगृलीष्व वरि चेमां सापत्या रक्त गभिंणीमू ॥ २ ॥
बलिप्रदायकं मत्येमायुषा चामिवधेय
अलक्ष्मीनामकं पापं मम सवो विनाश्य ।॥३॥
चवं मन्त्रं समुचायं सगदा गर्भणी. बली(सा बाला गर्भिणी सदा) |
नमस्कुयोत्मयत्नेन संराध्यं च पुनः पुनः ॥ ४॥
येन मन्त्रेण गभिणी नमस्करोति स एष मन्न्रः--
वक्रतुण्ड महावीयं महाभाग महावर । `
शिरसा त्वामहं वन्दे सापत्या रक्ष मां सदा ॥ ५॥
इति गणेशचनमस्कारः ।
इति वरि दच्वा रक्षामन्त्रं षेत्‌ । तथा हि--
अयं बलिमेया देव त्वदर्थे भतिपादितः |
रक्षमं शिश्रुमानन्दरूप शेटस॒तत्मज ॥ ६ ॥
इति पश्चममासे गभिणीगभेरका्थं देयो बलिः ।
न सा (९१
अथ पश्चममासे गभिगीगप्वेदनाहरमोषधम्‌ ।
नारायणीयदीकायामपेक्षिताथद्योतिन्याम्‌--
पश्चमे मासि गभिण्यां गर्भे चद्रेदना भवेत्‌ |
तन्निवारकमेवाऽऽजु भेषजं कथ्यते मया ॥ १ ॥
नीखोत्पछं मणां च कोलीक्षीरं तथव च ।
केसरं पद्मकं चैव तोयेनाऽऽरोडय तस्पिवेत्‌ ॥ २ ॥
क्रियाकाटगुणोत्तरे-- |
अथास्याः पञ्चमे मासे गभ भवति वेदना |
मीरोत्पं सनां च पद्रकेसरसंयुतम्‌ ॥ १ ॥
अजाक्षीरेण तत्प तोयेनाऽषखोडच तत्पिवेत्‌ ।
अत्र योगे कोटीष्षीरमेव मुख्यं तत्पुनः केषांचिस्सेव्यं केषांचिन्न सर्वं
तस्मादजाक्षीरम्‌ । |
एवं न पतते गभः स च रोगः प्रशाम्यति ॥ २॥
इति श्रीनृसिहभद्टविरवितायां विधानमारायां प्रशमे मासि गमिण्या
गभबेदनाहरमौ षधं शिश्ुरक्षारत्नेक्तं विधानं च ।

सीन शनि करसम्‌
4 भ्ण

भथ पष्ठ माति गर्िणीगर्भरकषार्य देयो रि; ।
कमेविपाकसमुचये--
गभिणीगभरशर्थ षषे मासि तथा बिः ।
वसूनष्टं समुद्य देयो मन्त्रेण मन्त्रितः ॥ १॥
पृतान्न च हर ्राकरं खण्डं छाजाश्च पायसम्‌ ।
पतवणानि पुष्पाणि तथा नीलोत्लानि च ॥
सकाञ्चनः पृणेकुम्भः सर्वं नयास्तरे क्षिपेत्‌ ॥ २॥
कुम्भः स रेन पूं इति । अत्र मन्न; ~
मासः पावकः सोमः परत्युषो मारुतोऽनलः ।
धरो धुव इति देते बसवोऽशनौ प्रकीर्तिताः ॥
गगृहन्तु बहि चेमां सवे रक्षन्तु गभिर्णाम्‌ ॥ ३ ॥
इति षष्ठे मासि देयो विः |
अथ षष्ठे मासिग १षेदनाहरमोषधम्‌ ।
नारायणौयटीकायामपेिताथ्ोतिनयाम्‌ पष्ट चैखामृद्रीकोत्परकेसरं पिबेत्‌|
करियाकारगुणोत्तरे-- |

अथ स्मे मापि गरषिणीगर्र्ाथं देयो बि; }
भथ स्मे मासि गरभवेदनाहरं विधानम्‌ । -एतावां्तु विरोषः । ष्ठे च
स॑ दवाः | अन कन्दो देवता । अत एव बङ्दिने मन्त्रभेदः | वलिसमुदायः
पूवं एव ।
ततर मन््रः-- ` [1
न्द्‌ ष््युख दरवेश शिवपीतिषिवन ।
| भगृहोष्व बर चेमां सापत्य रक्त गभिणीम्‌ ॥ १ ॥
वेटिसेपस्थानं नदीतटम्‌ । # ४ ५
एति सङ मासि देयोबालिः ) `

विधानमाडछ | ४१

अथ सप्तमं मासि मपेवेद्नाहरगोषधम्‌ ।

नारायणीयदीकायामपे्षितायेचोतिन्याम्‌ -सकषमे कपित्यत्वव्फलमूलसरकरा-
खाजाञ्च वेणुशकेरा । सर्वं सरमां तवा वारिणा निष्पीडच दातम्यम्‌ ।
क्रियाकार्गुणोत्तर-
अथास्याः सपमे. मासे गभे भवति वेदना ।
कपित्थत्वष्च श्राल्कं शकरायुक्तमञ्जसा ॥ १ ॥

अञ्जसेति शकरा समभागा ।
शीततोयेन पिष्ट तु ्षीरेणाऽऽखोडय ततिपरेत्‌ ॥
क ¢ निकर ५
एवं न पतते गमेः स च रोगः प्रश्ाम्पति॥ २]

इति भ्रीनुसिहमद्रविरपितायां षिधानमाखायां चिशुरक्षारत्नोक्तं
सप्तमे मासि गभेवेदनाहरभेषलविधानम्‌ ।

[1

( अथ गर्भिण्या अष्टमे मासि सपतखमहिषीदानविपिः ।

एवं गुणविशिषट पुण्यदेशे पुण्यकाटे च ममोद्रमध्यस्थे गभं ओत्सुक्यगतिंैक-

सयशेथिस्यपवनग्रहवरू(दुरु)क्तिवाक्स्वलननेत्भ्रान्तिरुज(गु)ग्रत्वालस्यस्वरस्प-
न्दस्वरभेदानिच्छाङ्गस्पन्दवैवण्यंग्रन्थरत्वोन्मादादयो ये दोषास्तथा मम भमा.
दादशुचित्वात्करियालोपादसत्यभाषणादशुद्धमूमिक्रमणाद्रहणस्यावरोकनास्मदौ
पादौ खानादपविनस्य भक्षणाय दोषाः कमजा अकर्मेना वा समुत्यन्नास्ते्षा संशो-
धनार्थं तथोद्रस्थस्य गरभस्याऽप्युरारोग्येश्वयादिसककटमनोरथसिद्धवर्थं गवै.
द्‌नापरिहारार्थं श्रीयमदेवतापीत्यर्थंससत्वमदिषीदानमहं करिष्ये । तदड्ग-
स्वस्तिवाचनं भतिग्रहीतृवरणपूजनं महिषीपूजनं च करिष्ये । इति प्रयोगं विधाय
स्वस्तिवाचनं भतिग्रहीत॒पूननं च इयात्‌ । तत्र प्राङ्पुखो दाता मतिग्रहतुरुर ङु -
खस्य व्रणं निष्पाद्य यथासंभववश्चगन्धसरद्मुद्विकादिना विमसमीपे पाथये-
द्नेन मन्त्रेण

मनसे(दैप्सितञ्यु(सि)दधधर्य गृहाणेमां द्विजोत्तम ।

मया दत्तां सदासौर्यसंतानफल्दायिनीम्‌ ॥ १ ॥

ततः भतिग्रहीजा (ज ) मां [ प्रतिग्रहामीति | महिषीसमीये वक्तव्यम्‌ ।

# धनुधिह्णान्तःस्थो ग्रन्थः ख, पुस्तके नासि ।

२ भरररसिहमटरविरचिता- न

ततो महिषीपूजनम्‌ । भाङ्ुखां महिषीं संस्थाग्य पुष्पचन्दनवसरत्रस्तामलरय
संपूज्य च प्राथयेत्‌ |
तज मन्त्रः-
इनद्रादिरोकपालाना[पूञ्या] या महिषी श्भा ।
महिषीदानमाहात्म्यभोतु्मे सवेकामद्‌ा ॥ २ ॥
धमेराजस्य साहाय्ये यस्याः प्रः भ्रतिष्ठितः ।
महिषासुरजननी साऽसतु मे सर्वकामदा ॥ ३ ॥
इति महिषीं संमाध्यं पतिग्रदीतृहस्ते शिवा आपः सन्तु इत्यादिकं बिधाया-
मुकसगोजयेत्यादिकं चोजञायं स्वदक्षिणहस्ते पु्ाक्षतयुक्तमुदं गृहीत्वैनं भयोगं
पठत्‌ । इमां महिषीं भयमोद्रमगभ॑यक्तां सवर्र सांढरतां( कार्या यथोपस्कर.
सहितां धमेदेवतां मदीयोदरस्थगभ॑स्य सर्ोपद्रवदोपविनाशनार्थ गुणवत्संतान-
भ्य सततरसुखकामा तुभ्यमहं संमददे[तेन] भगवान्‌ धर्मः भीयताम्‌ । मे
वाञ्छितायसिद्धिरस्तु ।
उद्रस्थस्य गस्य ये दोपोपद्रवाः स्मृता; !
तेषां निरसनाथोय दत्तेयं महिषी मया ॥ ४॥
गृहाणेमां द्विजश्रेष सुखसिद्धिमदायिनीम्‌ ।
दानेनानेन सङ यथोक्ते फलमस्तु मे ॥ ५॥
वत्सन्न मम। देवस्य सत्यादि जपेत्‌ । धमय देवायेमां महिषीं प्रतिगहा-
मपि पठित्वा को ददातीति जपेत्‌ । ततो दक्षिणादानम्‌ । प्रथमगर्भयक्ता
दविवखगुक्ता साकारा । ते चारंकाराः। सुवणेद्गी सुबणंतिरकसुवर्णण्टायुक्ता
ताग्रदोहन[पातर युता | पिण्डकमस्बपदा(मान(ण)सप्तपान्यानि । ब्राह्मणाय षस
` भवक्रजकुकोष्णीपमाव्रणानि । कर्ममातरारुकाराः । मालाद्रयम्‌ । रक्तचन्दना-
रुणेपनं च । करानि चतवारि । दक्षिणा दानानुसारतः । पादुकाप्रदानम्‌ ।
त्यष्टमे मासि महिषीदानविधिः.। )
अथाष्टमे मासि गर्गिण्या गर्भरक्षायं देयो वलि; ।
कमेविपाकसगुच्चमे-- ` , ` ;
मभिणीगभरसर्थं वलिमीते न(ऽय) चाम 1
दगामुदिश्य दातव्यो हषं कुषन्न सीदति ॥ १ ॥
बरिदानप्रकारमा्- :
सगुडं पायस रानास्तृणधान्यौदनं घृतम्‌ ।.

विधानपाखा | ४३

अपुपाः कृसराश्चैव माहिषं दधि मूलकम्‌ ॥ २ ॥
माषा निष्पावका मृद्राः श्यामाकाः कुसमानि च ।
नीखोत्पलानि च तथा पणकृम्भः सका्चनः ॥
एतत्क्षपेनदीतीरे मन्त्रेणानेन संयतः ॥ २ ॥
ग्रन्थान्तरे तु पिशेषमाह--
गिरां बा सरितस्तीरे देवस्थाने तडागकरे |
राजमागे दुमाधस्तो बटिमेनं विनिक्षिपेत्‌ ॥ ४ ॥
तत्र मन्त्रः
कात्यायाने महादेषि ज्येष्ठे बन्धे निशषप्रिये ।
दुगे देवि महाकालि सिहलादूखवाहने ॥ ५॥
धनुष्खड्गधरे देवि दुष्टदेत्यत्िनाशिनि ।
नदीचेरुभिये देवि कुमारि सुमगे शिवि ॥ 8 ॥
अष्टहस्ते चतुरक पिडगे श्रुकनासिके ।
प्रगह्णीप्व बहि चेभं सपित्यां रक्ष गभिणीप्र्‌ ॥ ७.
इत्यषटमे मासि गभिण्या गभेरक्षार्थं देयो वरि; ।

पम) सनामप्णाककठ वरव

अथाष्टमे मासि गिण गभविदनाहरमोशधम्‌ ।

नारायणीयीकायामपेक्षितायवोतिन्याम्‌--
अष्टमे मासि विज्ञेयं धान्यं केसरक तथा ।
शाट्कमुत्परं चेव तथा च गजपिप्परी ॥

त क

निष्क्वाथ्य सितया सवं देयं रोगोपशान्तये ॥ १ ॥
क्रियाकालगुणोत्तरे--
अथास्यास्तरष्टमे मासि गर्भे भवति वेदना ।
पद्मकं गजदष्णा च धान्यमुत्परक्‌ तथा ॥ˆ२ ॥
शीततोयेन पिष्ट्वा तु क्षीरेणाऽऽलोड्य तत्पिबेत्‌ ।
एवं न पतते गभः स च रोगः प्रभ्ाम्यति॥ ३॥
इति श्रीनसिदहमदहविरवितायां विधानमारार्यां कमविपाक-

समुचयोक्तमष्टमे मासि मभिप्या गभेवेद्नाहर-
भेषजविधानम्‌ ।

विधानमाशा | ४५ `

अथ दशमे मासि गर्भिणीगर्भरक्षा्थं देयो बिः ।
कर्मविपाकसंग्रदे--
गर्भि्णीगभेरक्ा्थं मासे च दकशषमे बलि; ।
उदिश्य निक्तं देवं ब्लदियस्तु मन्निणा (तः) ॥ १॥
तन्न षरिप्रकारमाद--
पकान्नं कृसरो (रं) टाजाः (नान्‌) पक(पकफटं तथा ।
इक्षुणां निक्षिपेतच्तत रक्षो(सं) मन्त्रेण मन्त्रकृ(वि) त्‌ ॥ २॥
कृष्णगन्धं कृष्णवल्ञं कृष्णानि कुसुमानि च ।
धूपो दीपश्च नेवेच्॑ बलये संप्रदीयते ॥ ३ ॥
नीरोत्पलानि इम्भान्ते (न्तः) सजटानि विनिक्षिपेत्‌ ।
दक्षिणाशां परति तथा नीत्वा तत्र विनिक्षिपेत्‌॥ ४ ॥
तत्र मन्घ्ः--
ञहंडहांदहीं हं स्वाहा। |
बारतन्त्रे च कुक्कुटाचायेमतेऽपि भोजराजमते च समै संमतताऽस्य मन्त्रस्य ¦
बि गृहाण रक्षस्त्वं मया दत्तं ( ते ) प्रतिपादितम्‌ । `
वरि[त] मवराक्य(स्व) सापत्यां रक्ष गर्भिणीम्‌ ॥ ५॥
मिविष्नं कुरु कुरु गभ॑पीडनात्‌ ।
परेतासन महाबाहो कुमुदे ्तवत(भरव)भिय ।
परगुहीष्व बलि चेमां सापत्यां रक्ष गर्भिणीम्‌ ॥ ६ ॥
अत्र बटो ब्राह्मणेविषैजेनीयस्तैरिक्रंसोऽक्षेपणीयः ।
इति दशमे मासि गभरक्षार्थं देयो वरि; ।

अथ दशमे मासि गरभवेदनाहरमो षधम्‌ ।
नारायणीयदीकायामपेक्षिताथंचोतिन्याम्‌-दशमे काष्मीरोत्पं मधुरः ससितं
तण्डुलेन पिष क्षीरेणा ]ऽऽखोख्य तत्पिवित्‌।
क्रियाकारगुणोत्तरे--

अथास्या दक्षमे मासि गमे भवति वेदना ।
शकरा चोत्परं चेव मधुकं मुद्रमेब च ॥ १॥

९ त. "वनिते" । २ ख, °: भक्षे" । ३ ख, “इरोद्फ क्षीरेणाऽ्टो ` ।

४६ ्ोनूसिहभदविरविता-

द।ततोयेन पिष्टा च क्षीरेणाऽऽदटोख्य तत्िपवेत्‌ ।
एवं न पतते गभः स च शलः भ्ाम्याति ॥ २॥
इति श्रीनृसिंहमदटविरचितायां बिधानमालायां शिडरकषारत्नोक्तं दमे
मासि गभिणीगभवेदनाहरमेषनविधानभ्‌ ।

अथकाद्रे माति गर्भिणीग १रक्षा्थं देयो बलिः
मविपाकसंग्रर-- ।
गभिणीगभरकषार्यं मासि चैकादशे बिः |
वासुद्वं समुद्र्य देयो नात्र विचारणा । । १॥

` पायसापूपपिष्टं च गुडो टानाश्च सक्तवः |
षिषटशब्देन पिषटा्नम्‌ |

श्यामो ध्वजस्तथा धूपः

श्याम च चन्दनं स्मृतम्‌ ॥ २॥
व्याम चन्दनं इृष्णागर । इयामो धूपः भरियगुः । श्यामानि च नीटोतला

नीत्ययः। तदभावे श्यामानि मोगराणि कद्म्बपुष्पाणि | श्यामले कटके निषा
स्प निक्षिपेत्‌ । जले रे बोधदरमस्य षा ृ"दावनतढे षाअपि निनिक्त
तज प्रयतो भूत्वा मन्नमुच्चारयेत्‌ |

पाच्वनन्यभभाव्यक्त कोस्तुभद्योतिताङ्गक ।

भगृ्भष्व बि चेमं सापत्यां रक्न गभिणी म्‌ ॥३॥

ह्येकादशे मासि गभिणीगरका्थं देयो बलिः ।

अथेकादशे माभि गभेवेदनादरमौ षधम्‌ ।
द्मे मासि यदुक्तं गर्भवेदनाहरमोषधं तदेवेकादशे मासि देयमिति।
क्रियाकारगुणोत्तर-- `
ततश्ेकादरे मासि गभे भवति वेदना ।
पदमोत्परं च मधुकं तालकेनापि संयुतम्‌ ॥ १ ॥
शोततोयेन पिष्ट ठ प्ीरेणाऽऽखोडयं ततििबेत्‌ ।
एवं न पतते गभः स च शूलः भदाम्यति ॥ २॥
इति श्रीनृसिहभटिरिचितायां विधानमारायां रिषयरकषारत्नोक-
मेकादशे मासि गरभवेदनाहरभेषजविधानय ।

विधानपार | ` ७

अथ ददे मासि गर्मिणीगर्रक्षाथं देयो बलिः# । `
अथ [ च 1 द्वादशे मासि ग्भ भवति वेदना ।
पद्मं शडगारकं चैव चोत्पटटं च सनाङ्कम्‌ ।॥ १ ॥
शीततोयेन पिष्टा तु क्षीरेणाऽऽङोडच तत्पिबेत्‌ ।
एवं न पतते गभः स च शलः प्रञ्ञाग्यति ॥ २॥
अत्र स्त्र व्यावृततक्षीरशब्देन गोक्षीरमुच्यते त्चापकमेव । यदाऽपकाभाव -
लदा पड़ निवीप्य सितया सह भयोगे देयम्‌ । गोक्षीरस्याप्यभावो यदा तद्‌
कृष्णाजाक्षीर हातव्यम्‌ । पथ्यं क्षीरोदनम्‌ (नः) ।
इति शरीनुसिहमदटवि रचितायां विधानमालारया चिञरकषारर्नोक्त
दरादश्षमासे गभेवेदनाहरमेषजविधानम्‌ ।

अथ सुखप्रस्वोपायः ।

नारायणीयदीकायामपेक्षिताथेद्ोतिन्याम्‌--
करङ्गभूतगोमुधा सूतकीभवनोपरि ।
तत्काटे निहितो नाया; सुखभसवकास्कः ॥ १ ॥
कर मूतगोमूधी ऽस्थिमात्रावशिष्टं गोमस्तकमिति ।
तथाच-
उपोदक्यास्तु मलानि तैखयुक्तानि कारयेत्‌ ।
योनेः पेपो दातव्यः सुखमसवकारक; ॥ २ ॥,
अन्य्च- वा ।
अपामार्गस्य मूलानि पां चेव विशेषतः ।
येषयेदारनाछेन तेन योनिः परिप्यते ॥
तदेव पाययेद्धीमान्मुखप्रसवदैतवे ॥ २ ॥
अन्यच्-- ।
वंशस्य निम्बस्य च समदिष्टा त्वकसंपयुक्ता तख सीरसाल्या ।
मूला प्रधाना चु (तु) कपित्थपतर करञ्जबीजं च समस्तमेतत्‌ ॥ ४ ॥
अजापयःसंयुतमेव पथ्यं युतं च तेेन युतं समांस( शं म्‌ ।
योनिभरेपं विदधीत तेन तच्चापि पेथं खड्‌ सौर्यसिद्धये ॥ ५॥
न
* अव देयो बद्टिरित्युक्ताऽगेऽथ' दुपि्रदित्यन्तश्ोकेनोषधकषिधान द्वाछिषिधानम्रन्धस्रुरित्‌
इत्यनुरप।यते । | | |

# 6

४८ भीनृसिदमदविरचिता--
ग मृतं चा(नशवाभकमे(क पति सम्पदां च योनेर्नं करोति दुः खप्‌।
एवं विधानं न करोति जानन्स भ्रूणहा नात्र विचारणी यम्‌ ॥ ६ ॥

तत्र योनिरेपनमन्नः--
हिमबदुततरे पर्वे शरी नाम यक्षिणी ।
तस्या तृपुरश्ब्देन विस्या भवतु(साऽ२ तु)गभिणी ॥ स्वाहा ॥ ७॥
इति मन्त्रः । |
५ (ममन्दिने पितुमदचता वचो यः दृष्णगर्भा निरदनरूजिश्वना ।
अवस्यवो हषणं वज्रदक्षिणं मरुत्वन्तं सख्याय हवामहे |
इति परानीयं मन्त्रयित्वा पाययेत्‌ | )
इति श्रीनृसिंहमहविरवितायां विधानमाला्यां पृथ्वीमहङृतशिशुर-
तारतनोक्तमुखमसवोपायविधानम्‌ ।
भथ प्रसङ्गेन टुभ्धनातकोक्तानि बाल-
रक्षोपयोगीनि द्वदश विधानानि ।
तत श्रीखन्दसूयंसंवादे विमोचिनीपीडाशमनविधानम्‌।
सूयं उवाच--
केन कमविपाकेन वालानां जायते व्यथा ।
नातमानाणि बाटानि कर्मं किं परिङ्वते ॥ १
आहारशैव निद्रा च रुदितं हास्यमेव च |
स्वाभाविक त्विदं देव कम चैषां षडानन ॥ २॥
भम गस्त्वस्य करणत्कथं पापं प्रजायते |
पापं विना कथं व्याधि; प।उयत्यखिलाञ्छिक्न्‌ ॥ ३ ॥
तेषां कमफल कि च मातापित्रोस्तु कमंजम्‌ ।
न्मन; समयस्थाथ तन्ममाऽऽचक्ष्व सुव्रत ४ ॥
भीस्कन्द्‌ उवाच- ।
येन कमेविषरकेन रिशूनां जायते गदः ।
तत्सवं कथयिष्यामि पृच्छतस्ते दिवाकर ॥ ५॥

लद्भमयां रावणो नाम पौरस्त्यो पवनो नम परसो गेषरः।
* वनुश्िहान्तगंतो गन्थः ख. पुस्तके नास्ति -------- म सस्नि । `

१ ख, -स्यापिति°।

बिधानपार

स्वसारस्तस्य वीरस्य द्रादश्षाऽऽसन्पहाबखाः | ६ ॥
ताभिः कृतं तपो घोरं सवेलोकमभैयप्रदम्‌ ।
पीडितं ताभिरखिरं जगत्तीत्रतपोवात्‌ ॥ ७ ॥
सुद्रस्त्वाराधितस्ताभिस्तपसा तीव्रतेजचा |
प्रस्नोऽमृत्तदा देवस्ताभ्य एवं षरं ददौ 1 < ॥
र्द उवाच-- ॥
वरदोऽहं बराहोभ्यो# युष्पभ्यं रजनीवराः+ }. .
ताभिवृतं तदा भशं बालानां देहसंभवम्‌ ॥ ९ ॥
वसाख दमांसमदोस्थिमजाद्यक्रात्मकै रे ।
देहि देवेश सवे भो जीवतामेव शंकर ॥ १४ ॥ .
तच्छत्वा वचनं तासां चुकोप परमेश्वरः ।
व्रह्मव्समुद्धूतास्तपोवृत्निपरायणाः ॥ ११॥
तत्कथं बारुघाताय चेतो बः परिवतेते ।
सवलोकमतं देयं प्राथितं तु मनीषिभिः ॥ १२॥
राक्षस्य उचुः-- ।
यदि प्रसन्नो भगवान्ददास्यस्पसिियं शिवः ।
सर्वेषामपि बाखा्नां मेदसा तृप्निरेव नः ॥*१३॥
रुद्र उवाच--
यासी जिजामुखेऽश्नाति बार स्पुश्चति भुञ्जती ।
पसूतिसमयेऽभ्यङ्गां न करोति भमादतः ॥ १४ ॥
नग्ना निद्राति राजौ वा निष्पन्नसुरता सती ।
तस्या वां दिनैमासैवंर्षेरपिः विक्ञेषतः ॥ १५ ॥
आये तु दिवसे मासे वषं वाऽपि विमोचिनी।
ग्रहातु मल्सादेन ज्वराचैरेदनाचयेः ॥ १६ ॥
द्वितीये मोहिनी नाम सुनन्दा तु तृतीयके ।
चतुर्थे पूतना नाम पश्चमे ह्यासुरी तभा ॥ १७ ॥.

॥

% द्रेऽभीष्टवरणेऽहा योग्या इत्यर्थः । + वरसब्दोऽमा्टवाची । वराऽभीष्टा पियेत्यथेः ।

बहुवीदिसमासः । आहिताग्न्यादिल्वाद्राजदन्तादित्वाद्रा वररब्दस्य परनिपातः। ख- पुस्तकस्थषाठे

|

त॒ रजनीचर्यं इति भाव्यम्‌ ! प च च्छन्दोविशदध इति कत्वाऽयमेवाऽऽदुत इति ध्येयम्‌ £

१ ख. भ्रयेकम्म्‌ । २ ख. रनीचराः।

षष्टे तु रेषती देवी वारं हात सत्वरम्‌ ।

सक्षम शङ्धनी नाम तषमे च पिज्ञाचिका | १८ ॥

मवमे पातिनी देवी शिज्ं गृह्णातु सत्वरम्‌ |

महाभार हु इये कालिका तु ततः परम्‌ ॥ १९ ॥

रदश भामिनी देवी पीडाकरणतत्परा |

मूयमेवं कुरुध्वं भोः परीढां वालकयिग्रहे ॥ २० ॥

त्मनो दिवसे मासे वर्षे चापि पृथक्पुथक्‌ |

निमित्ते सति राक्षस्यः शुचौ तु न कदाचन ॥ २१॥

युष्मभ्यं ब्दिानं ये विदधत्यखिं परम्‌ |

ग्रेतमपि षाठ तं संतुष्टाः परिमुश्चत ॥ २२ ॥

इति रग्धवराः सर्वाः पीडयन्ति दिबून्हि ताः।
दिनमासान्दमानेन नात्र कार्यां विचारणा ॥ २ ३॥

भयमे दिवसे मासे वपे देव वरिमोचिनी । `

तस्यास्तु जायते पीडा रिशूनां तीव्रवेदना ॥ २४ ॥

ज्वरस्तु प्रथम्‌ तवननेजरोगस्ततः परम्‌ |

न गृहणाति स्तनं डम्भो बान्तिरात्यन्तिकी भवेत्‌ ॥ २५॥

ष्टं बध्नाति वेगेन दन्वान्दन्तेदंशत्यलम्‌ ।

इत्थं प्रजायते पीडा विमोचिन्या दिवाकर ॥ २६ ॥

कस्याः पूर्नां पवक्ष्यामि वाटानां जान्तिकारेणी म्‌ |

करवीरस्य पुष्पाणि चन्दनं रक्तपुवेकम्‌ ॥ २७ ॥

वूपस्तु शिवनिमोरयं साज्यं बिल्वदलं स्मृतम्‌ ।

दपासतु पञ्च विङ्ेयास्तथा पञैव पोलिक्राः ॥ २८ ॥;

पृष्टाः पञ्च बजेया ध्वना; पञ्च सुपीतकाः ।

ताम्बूटवीरिकाः पञ्च पूग) फलसमन्विताः ॥ २ ९ ||

'ततष्डुलमक्तस्तु मोक्तः साज्यगुडस्तथा ।

सराव नूबने पाज्ञ निधेयं स्मेव तत्‌ ॥ ३०॥

-तस्त पत्तर कुयाजथा उभयतो बृदेः |

निद्ध्यात्त्र तां धामान्पीतवच्समाताम्‌ ॥ ३१॥

ष तसूत्रोपयीतां तां पूनयेद्वक्तिभान्रः |

१ स. 'तवन्नापर |

विधानमाखा । ५१

ूवेक्तेरेव संमरिगेन्धधूपादिभिवुधः ॥ २३२ ॥
दक््यमाणेन मन्त्रेण प्राथेयेत्ता समाितः ।
तत्र मन््रः- किना
ॐ नमो भक्तवत्सटे विमोचिनि स्वाहा |
एवं मन्त्रं समुच्चयं सर्वा पूजां प्रकल्पयेत्‌ ॥ ३१ ॥
केषाचिन्मत एकस्मिञ्छरावे तां पतीं निधायान्यास्मजञ्खरतवे गन्धादिता-
घृढान्तः सभारो निधीयते । तेत्र ब्रह्मयामल उक्तम्‌ । एक एव यदा
भबति तदा पुत्तटीं शराव आदो निधाय तस्याः पुरतस्तत्सर्वं निक्षिप्य
तैवोपचारन्विधाय पश्च पटवानेकोकृत्य वालकाङ्कनभ्यः सवं निःसायं सोद-
कृंसितस्त॒ पुननीराजनं विधाय तत्सवं नेता नयतु सक्रम्बरः सम्षश्ो
््रमुच्चारयत्‌ । ते च प्टवाः
जम्ब्वाम्रोदुम्बरान्वत्थवरानां प्टवास्त्था |
सवोङ्गेभ्यः समुत्तायं पीडा वाटस्य संव्रजेत्‌ ॥ ३४॥
दस्यं रातरित्रये कुयाद्िधानं सुसमाहितः ।
ग्रापादुत्तरता नत्वा पूत्ररत्रे विचक्षणः ।॥ ३५॥
तस्मिन्स्थाने जपेन्मन्त्रं बालानां शान्तिहेतवे |
एव प्रञ्ञान्तिमायाति चिद्यपीडा न संशयः ॥ ३६ ॥
इति श्रीनृसिहभद्रतिरयितायां विघ्रानमाटायां माक्ैण्डेयपुराणे
टन्धजातकोक्तं भ्रथपदिवसमासाब्दजनितविमोविनी-
पाडान्मनविधानम्‌ ।

जयन भवनस्य पक्वो

अथ मोहिनीपीडाकमनविधानम्‌ ।
छन्द उवाच- |
द्वितीये दिवसे मासे वर्प चेव प्रभाकर |
मोहिनी नाम देव्यत्न कुरुते प॑डनं शिक्चोः । १ ॥

स्वर्‌ नेत्रजं कासं श्वास चेव व्रेशेपतः) १५८ (
छदनं ्रदणीं देप जनयत्यनिशं चिशेः ॥ २॥
तत्र शान्तिविधानं च परवक्ष्यामि समासतः । 9

मातीङुसुमेः पूजा चन्दनं मरयोद्धवम्‌ ॥ ३॥ --~ °

न क ऋः

१. त्न | २ ख, शरवे निः | ३२क., (यनिधा०।

भर्‌ ्ीनर्सिहमदरपरिरविता--

कुङ्कुमं केशरं दिव्यं कपूरं स॒मिटेपनभ्‌ ।
दिव्यभक्तिसमाचारा दश्चाङ्क धृषनं तथा ॥ ४
नवरेचं पुवेवदेयं तयैव पटवक्रिया } `
पुववत्पत्तरटीं त्वा शरावे संनिवेशयेत्‌ ॥
वक्ष्यमाणेन मन्त्रण कुयोत्सवमत्न्द्रितः । ५ ॥
तत्र पन्नः-- ४

= सरवरि सवजनभिय॑करि आदि अहि जत्सवम्‌ ॐ नमो भगवति स्वाह
इत्यनेन हि मन्तरेण स्व दता विधानकम्‌ । `
रात्रित्रये विधातव्यं पश्चिमे प्रामनो वहिः ॥
भथमे यामिनीय दति मवति सौरूयदम्‌ ॥ ६ ॥

इति व तायां विधानमालायां लुञयजातकोक्तं
दितीयदिवसमवपेजनितमोरिनीषीटामनविधानम्‌ !
+ सुनन्दापीडाशमनविधानम्‌ ।
कन्द उषाच-
तृतीये दिवसे माते वर्ष सुगु विधिं खे।
एुनन्दा नाम्‌ देव्य वाटानां मयद्‌ भवेत्‌.॥ १ ॥
अवस्थां कुरुते घोरां सुनन्दा चैव भामिनी ।
द्धोगच्छ्देनं श्वासो ज्वरेण सह्‌ जायते ॥ २ ॥
आकुञ्च्यति मात्राभि रिबून्रोगादहनिश्म्‌ ।
इत्थं संजायते पीदा सुनन्दाकोपसेभवा ॥ २ ॥
तस्याः शन्तिविधानं तु भकश््यामि समासतः ।
सतपत्राभि पुष्पाणि चन्दनस्यानुटेषनम्‌ ॥ £ ॥
हरद्राकुलकुमं नागकेश्चरं वारकान्वितम्‌ }
गनपाथं प्रपनं दच्ाहूमटं चातिशोभनम्‌ ॥ ५५)
पृताक्तं खदिराद्तारः सेमताप्य विशेषतः ।
पूववर्भुचतली कृत्वा शरावे संनिवेशयेत्‌ ॥ ६ ॥
भसतित्रयज्ञाटीना्ोदनः सपिषाऽन्वितः।
दीपा; पोिकाः पञ्च तावन्तो मुष्टिका स्यताः ॥ ७॥

कका = ~

प्रिधानपासः)

ध्वजाः पञ्चैव विज्ञेयाः सहिताः पञ्चपह्टरैः ।
वक्ष्यमाणेन मन्त्रेण वरि सर्वं समाहरेत्‌ ॥ ८ ॥

तत्र मन्ः-
ॐ नमः सुनन्दायै हुं फट्‌ सराह |
इत्यनेन प्रकारेण ग्रामात्पूवै विनिक्षिपेत्‌ ।
त्रिरात्रं रजनीयमे पूर्वे बारो( धो परश्चान्तये ॥ ९ ॥ `
एवं फते विधाने तु व्याधिमात्रं विनश्यति ।
वेते दीपबद्वाटः शुङ्कपक्षाग्नवत्स॒खम्‌ ॥ १० ॥

दति श्रीनर्सिहभट्रविरचितायां विधानमाखा्यां ततीयदिनमा-
साब्दजनितसुनन्दापीडाङ्मनविधानम्‌।
अथ पुतनापीडाशमनविधानम्‌ ।
स्कन्द उवाच-
चतुर्थे दिवसे मासे वर्षे चैव विभाकर ।
पतना नाम देष्यत्र पीडां परक्रुते शिशोः-॥ १॥
संतापो जायते पूत्रमतिसारस्ततः परम्‌ ।
ष्टं बध्ाति कम्पश्च वारं वारं भरजायते ॥ २ ॥
तस्याः श्चानिति प्रवक्ष्यामि पीडया उष्णदीधिते।
पुवेवरपुत्तटीं कृत्वा शरावे संनिवेशयेत्‌ ।॥ ३ ॥
वेष्येद्रक्त सूत्रेण कुङ्कुमेनानुरेषयेत्‌ । |
परजयेद्धोत्ुरेः पुष्पेवेद( द्‌ )रापत्रसयुतः ॥ ४॥
भत्स्यमांसस्य धूपोऽज गग्येनाऽऽज्यन संयुतः
रयो दीपाख्िकोणास्तु साज्यवत्तिसमन्विताः ॥ ५ ॥
तिश्चस्तु पोटिका ज्ञेया मुष्टयस्तु चग्रस्तथा ।
ध्वजाञ्लयः समाख्याता नाज कायां विचारणा ॥ ६ ॥
प्रसृतिज्रयमुदिषटं तण्डुरानां भरभाकर ।
तद्धक्तं सर्पिषा युक्तैः शरवे सं(नवेशयेत्‌॥। ७ ॥
रक्तवस्चेण संवेष्ट्य नमस्कृ त्वा(त्य)तु पुत्तखम्‌ ।
दध्यक्षतसमारोपं विदभ्यात्तु समाहितः | < ॥
पटैः पञ्चभिषीटं सबौड्गेषु ममानेयेत्‌ !
१. कःच्रण,. | २९ख. र्दन |

नायि नान ` मिमन्ति

ध भीनर्िहमहविरतिता--

तत्र मन््रः--
ॐ नमः पूतने मातवेर परय सुशोभने ¦
षालक मुञ्च वेगेन वछिदानेन षिते ॥ ९ ॥
इति मन््ं समुचये सर्वं वरिमुपादरेत्‌ ।
मदषे क्षणनिवृत्ते सप्तसप्त विधिं शृणु ॥ १० ॥
दक्षिणां दिक्षमाभित्य निक्षिपेद्रापतो बहिः
एवं कृते वलो सम्यग्वालकः सुखमाप्नुयात्‌ ॥ ११ ॥

इति श्रीनूिहमदाषेरचितायां विधानमाटायां छन्दपुराणोक्ं
चतुयदिवसमासव्जनितपूतनापी टारमन विधानम्‌ । |

वयासः छमयति ज्ययसि

अथाऽऽमुरपौडामनव्रिधानम्‌ ।

स्कन्द्‌ उवाच-- |
पञ्चमे दिवसे मासे वषं चैव प्रभाकर |
आसुरं नाम देव्यत्र वालकं वाधते भृशम्‌ ॥ १॥
तत्र विदन परवक्ष्यामि बालाङ्खेः यत्मजायते )
स्वरस्तु पथमं पश्वादुदरोगो अभी ततः ॥ २ ॥
मष्िन्धः भरापः स्यादुदरेमोऽनदनं तथा ।
सिरोरूनायतेऽत्यन्तमेतटक्षणकं से ॥ ३॥
पूकत्पुचटीं त्वा पीतसूत्रेण वेष्टयेत्‌ ।
पीतवासो वसानां तां श्रते संनेवेशयेत्‌ ॥ ४ ॥
परताभ्यङ्गो विषेयोऽतर हरिदरारेपने कृते }
ततः पूज[ मङुरबीत ङुसुमेः करवीरनैः ॥ ५ ॥
जपापुषयवन्धुजीवैस्तथा वारस्य चान ।
चन्दनेनाजुलिमू| ता दिव्यगन्धोपदोभिताम्‌ ॥ ६ ॥
राजिकासषेपधो परताक्तोऽ्र भरस्यते ।
दापकाः स्त निजया ध्वजास्तावन्त एव च ॥ ७॥
काः पिकाः सप्त सप्त सोलि ( वै मालि ) कास्ता ।
गवचाय सगुदष्ट्दनः सघृतो हविः ॥ < ॥
ष्टवस्तु यथापूव कारयेन्माजनं रियो; ।

व्रिधानपाय।

मन््रमेनं समुचयायं त्रिवारं भरतिपुजने ॥ ९ ॥
तत्र मन्नः- |
सुकल सुभगे देवि सवेशत्ननिवारिणि ।
करु शान्ति शिशेधात्र बलिदानेन राक्षसि । १० ॥
इृत्युचाये क्षिपेस्पुव्ेमध्यराज निवासरम्‌ ।
पश्चिमां दिश्चमाशित्य प्रामाद्धन्वन्तरे% रवे ॥ ११ ॥
इति धनर्सिहमट्रविरचितायां विधानमालायां स्कन्द पुराणोक्त
चण्दिवसमासवपेजनितासुरीपीडाश्मनवि वानम्‌ ।
अथ रेवतीपीडाश्मनविधानम्‌ ।
स्कन्द उवाच - [र
अथ षष्टे च दिवसे मासे वर्षे दिवाकर ।
वती नाम देव्यत्र शिदचं गहात्यसंशयमप्र ॥ १ ॥
दां तु जायते पीडा वरणानां शिञुमूषेनि।
ज्वरस्तु मखश्चोको(षो)ऽपि तृषा समभिजायते ॥ २ ॥
भकम्पन्ते च गात्राणि रुदितं च पुनः पुनः
तत्र शान्ति प्रवक्ष्यामि शृणु सूयं समादितः ॥ ३ ॥
पेवत्पुत्त्ीं कृत्वा शरापरे संनिवेशयेत्‌ ।
गङ्खातोयेन संस्नाप्य जु्धवरस्रेण वेष्टिताम्‌ ॥ ४ ॥
शु्धसूत्रेण सवातां शङ्माल्यानुखुपनाम्‌ । ,.
शुद्धधूपोऽत्र निर्दिष्टो विस्पते सदानघ ॥ ५॥
आच्येनाक्तस्तु विश्वात्मन्दीपाः पश्च प्रकोतिताः
तावन्तो मुष्टिका ज्ञेयाः पोिकाभिः समन्ताः ॥ ६ ॥
प्रसतित्रयमात्रा्णां व्रीहौणामोदनः स्मृतः)
दध्ना सह गुडेनाक्तस्ताम्बूरं च विरेषतः ॥ ७॥
ध्वजश्च पञ्चभियुक्तं बामन (व) भ्रकट्पयेत्‌ ।
ह्यमाणेन मन्त्रेण प्रक्षिपेच समाहितः ॥ < ॥
# ‹ धनेरुस ' इति ्युत्पादितस्य सान्तस्य धनुःराब्दम्यानररङब्देन समासे धनुरन्ब्रर इति
भाष्यं तथाऽपि अर्ण्वाच्छन्दर नुते र शिरोशुवाहव इव्विदुकःरान्तथनुशब्दृमनुमाय यथास्थितय-
योगः स्मथनीय इति विदुषः प्रार्थये ।

(५ न
१ ख. ट सुमनोहरम्‌

५६ भीदरसिहमटविरचिता-
तत्र मन्ः--
रक्षसि त्वे महाभागे वालं यु्च श्यभानने ।
तमं कुरु जगत्यसमिञ्छोभना भव रेवति ॥ ९। ।
इति मन्त्रेण संमन्ञ्य प्रहोषे वठिमाहरेत्‌ ।
संस्नाप्य बालकं पश्चपलमैः सुसमाहितः ॥ १० ॥
नग्रादुत्तर देशे रेदतीवटिमाहरेत्‌ ।
एवं परान्तिमायाति बापीडा भरमाकर । । ११॥
शपि शरीनृसिहमटरविरवितायां विधानमालायां छन्दुपुराणोक्त

पषटठादेवसमासवषेजनितेवतीपीडाग मनविधानम्‌ ।

अथ दकुनीपीटाद्मनप्रिध नम्‌ |

स्कन्द उवाच-- |
सपमे दिवसे मासे वपँ चैव दिवाकर ।
सकूनी नाम देग्यत्र बाढं ग्रलाते दारुणो ॥ १ ॥
ज्वरस्तु पथमं तवच्छिरिरोगस्ततः परम्‌ ।
भटापर्त्वतिसारः स्याद्रान्िराःयन्तिकी भवेत्‌ ॥ २ ॥
अक्ष्णोनिमीटनं चापि गाज्रकम्पोऽभिनायते |
तत्र सान्ति प्रव््यामि शकृनीमीतिञधिनीम्‌ ॥ ३ ॥
प्तचन्दन। षाग पूव॑वतयत्तलीं छताम्‌ ।
पथाकालोद्धवेः पुष्पैः पूजयेचत्नतः सुधीः ॥ ४ ॥
धूपस्तु गुग्गुलः भरेयान्दीपाः पश्च मकोतिताः |
पोठिका युष्िकाः पञ्च ध्वना; पच स॒शोभनाः ॥ ५॥
नवेधमोदनः स्िःसहितः भसृतेमेतम्‌ । |

तण्डुलानां सुरश्रेष्ठ मन्त्रत कल्पयेत्‌ ॥ ६ |`

तत्र मन््रः-

ॐ नयः पद्मपनासि वरिशाख्वदने शिवे ।

संगृद्य बल्मिनं तं बाट सुश्च सुशोभने ॥ ७,॥

इत्यच्चाय ततो पीमान्वडि निशि समाहरेत्‌ । `

दक्षिणां दिश्षमाभ्रित्य रिधाय | ॥ ८ ॥

९ ख, वहि रृहण सकं बा | रख. ब्व्य ब°।

विधानमास ] | ५७

शवं ठरते व्रिधाने तु त्रिरत्र सुरसत्तम |
च्याभिमुक्तो मवेद्रारो नात्र कायो रिचारणा ॥ ९ ॥

इति भीनृसिहमदरविरचितायां विधानमालयां स्कन्द्‌ पुराणोक्तं
स्मदि समासवपेजनितशकुनीपीडाश्मन विधानम्‌ ।

अथ पिज्ञाचिकाषीडा्मनविधानम्‌ ।
स्कन्द उवाच-- | |
अथाषटमे दिने मासे वपं देवी पिशाचिका
पीडयरयेव वाखानि ज्वरच्छर्दिक्षिरोतिभिः ॥ १ ॥
नेनरपडाऽङ्-संकोचो हृदरोगश्ाभिजायते ।
सृणु तस्य पृतीकारं येन तुष्येतिपक्ञाचिका ॥ २॥
भकुयाच्च रिरात्रेण शान्ति बालातिहारिणीम्‌ ।
पुवेवत्पुत्तखीं कृत्वा शरावे संनिविश्षपेत्‌ ॥ ३ ॥
पश्चामृतेस्तु संस्नाप्य देवीं तां लिञुना सह ।
चन्दनेनानुरिप्ताङ्गीं खेतपुष्पैः प्रपूजयेत्‌ ॥ ४ ॥
ध्वजाः स समारूयातास्तवत्यः पोलिका स्मृताः ।
मुष्टिकाशापि विज्ञेया दरिद्राक्ताः शुभाः स्प्रताः॥ ५॥
पीतवर्णेन वस्रेण सूत्रेणापि सुसंस्छरतम्‌ ।
विजयाचूणेधूषोऽर घुताक्तः संभकीतितः.॥ ६ ॥
दीपान्सस्र घृतेनैव पुरथित्वा नियोजयेत्‌ ।
परस्तित्रयभक्तस्य घुताक्तस्य विसेषतः ॥ ७ ॥
नेवे्यं करपयेद्धीमान्देग्ये तरये न संक्षयः|
ताम्बूलं च सकपुरं भक्तिभावेन दीयते ॥ < ॥
` श्त्या च दक्षिणां तज देवताभीतये खे ।
वक्ष्यमाणेन मन्त्रेण सवमेव विधीयते ॥ ९ ॥
ततर मन्वः-- . `
ॐ नमः सवेभूतेशि शोभने त्वं पिज्ञाचिके ।
वटि चैव पुरस्कृत्य त्वरितं गख बाकम्‌ ॥ १० ॥
यथाविधानतः कयां पञ्चपटवसच्किया ।

१ख. शस्ये नमो सपः) २ख. श्णादेया द° ।

ष८ भीनुसिंहभहविरचिता--
तरिरा रजनीवकतरे पर्पादिः क्षिपेत्‌ ॥
एवं छते विधाने च रोगशान्तिः प्रजायते ॥ ११ ॥
इति भनुसिहमदविरचितायां विधानमालायां ब्ह्मयामलोक्तमष्टम-
दिविसमासवषंजनितपिन्चाचिकापीडा रमनविधानम्‌ |
अथ पारिनीपीडा्मनविधानम्‌ ।
स्कन्द उवाच-
नवमे दिवसे मासे वषँ चैव भरभाकर ।
देवता पाशिनी नामं बाधते वाटकं भद्‌ ॥ १॥
तत्र चिङ़् भ्वक्ष्यामि समासेन दिवाकर । |
ज्वरश्छर्दिगेरोत्पीडा संकोचो नेबयोस्तथा ॥ २ ॥!
अंद्गुष्टमध्यमायोगमग्राभ्यां कुरुते भरम्‌ ।
अन्नत्यागेन संतोषो गुखे गन्ोऽभिजायते ॥ ३ ॥
तव शान्ति भवशष्यामि परारिनीभ्रीतये रवे ।
पवत्युत्तरी कृत्वा शरावे संनिवेशयेत्‌ ॥ ॥
श्वसेण संवीतां शुसूतरेण वेष्टितम्‌ ।
पूनयेच्छुपुष्येय मन्दाराचैः सुगन्धिभिः ॥ ५॥ |
गन्धाय घनसारेण युक्तं चन्दनमर्येत्‌। ` |
दशाङ्गं धूपन धूपं ततो दीपान्मकटपयेत्‌ ॥ ६ ॥
नवे वा सप्त वा दीपान्पोडिका वा नवोत्तमाः |
उत्तमङन्देनास्ारपका अद्ग्धा इत्वर्थः | |
तावता शृष्टिकान्दचरादूष्वजधिव विक्ेषतः ॥ ७ ॥ `
नवभद्धतिमानेन तण्डुरोदनमुत्तमम्‌ । |
दध्ना क्षीरेण चाभ्युक्ष्य मवदं परिकल्पयेत्‌ ।। ८ ॥
मयरात्रत्येग्रामपक्रिमे मक्षिपद्रलिम्‌ । `
एतावता विधानेन रोगमुक्तो भवेच्छिशयः ॥
पञ्चानां प्टवानां तु विद्‌ध्यातपूवेवक्कियाम्‌ ॥ ९ ॥
इति भ्रीनृसिहमदषिरयितायां विधानमाछायां ब्रह्मयामलोक्तं
| पारिनीपीडाशमनविधानम्‌ |

१ख. पन न्पन्नज्नः र मालति कुरते मृ" । \ ख. स्ततः । २ ख. तजनी

५९

अथ पहामारीषौराञ्चमनतिभानम्‌ ।
` स्कन्द्‌ उवाच-
दक्षमे दिवसे मासे वर्थ चैव दिवाकर ।
राक्तिरत्र महामारी राक्षत घोररूपिणी ॥
मृत्युकस्प ज्वरं शुखं विदधाति दिवानिशम्‌ ॥ १ ॥
ट्म इुरतेऽ्यन्तं दिका कासमतिश्नयम्‌ ।
` तस्य शन्ति प्रवक्ष्यामि बारानां हितकाम्यया ॥ २ ॥
पुवेवत्पुत्त्ं त्वा श्रते संनिवेशयेत्‌ ।
सरापयेत्सारेतो बाभिश्वन्दनेनानुलषयेत्‌ ॥ ३ ॥
पीतवद्वेण संवीतां पुष्पमारोपशेभिताम्‌ ।
दशाङ्क धुपने धूपं महामायं प्रकल्पयेत्‌ ॥ ४ ॥
दीपास्तु पञ्च विक्षेयास्तावत्यः क्षीरमुष्टिकाः ।
पोटिकाः पञ्च वै शस्ता ध्वजाः पञ्च सुशोभनाः ॥ ५॥
संस्कृतं सर्पिषा भरत तण्डुलानां च पौष्करम्‌ । _
नेवेदयार्थे न्यसेत्तत्र शरवे सुमनोहरम्‌ ॥ ६ `|
ताम्बृरसष्ितिं भानो दक्षिणासदहितं तथा ।
दक्षिणार्थे नवं वस्रं रनतं शक्तितोऽपि वा ७॥
पटवः पश्चभियुक्तं षरि सर्वं समपंयेत्‌ ।
मध्यरात्रात्तमवोक्तु वि इयादिनत्रयम्‌ ॥ ८ ॥
दक्षिणां दिशमाश्रित्य परक्षिपेन्नगराद्भहिः ।
मन्त्रेणानेन मातेण्ड वक्ष्यमाणेन ते मया ॥ ९॥
तत्र मन्ः-- |
ॐ नमो रक्तवणि रक्त पअनिभानने !
रक्तोष्टे रक्तदक्षने महामारि महाभये ॥ १०॥
महाबरे महाकाये महाभयनिवांरिके ।
अनेन बलिदानेन तुष्ट भव सुशोभने ॥ ११॥
व्याधिना पीडितं बार रक्ष(कष)[मं परमेश्वरि ।

१ ख. वारिणि।

६९

श्रीनरसिहभटरविरविता--

इमं न्प्र समुचायं सर्व वलिमुपादरेत्‌ ॥

घमा बाखकानां हि नात कायां विचारणा ॥ १२॥
इति श्रीरृसिहमट्रविरप्चतायां विधानमाखायां ब्ह्मयामलोक्तं

दश्मदिवसमासवषंजनितमहामारीपीडारमन-
विधानम्‌ ।

अथ कारिकापीडाश्मनविध

स्कन्द उवाच-~

त्तर ग्नः

एकादशे दिने मासे वषं चापि दिवाकर )

काटिका नाम देव्य तत्पीडा जायते शिशोः! १ ॥
ज्वरस्तु प्रथमं तावद्‌ धुद्रोमस्तदनन्तस्म्‌ ।
मुखक्षोको(फो) मरहाम्छानिस्ततः स्याचित्तविभरमः ॥ २ ॥

तुदन्ति स्वेगा्राणि वेपन्ते च पुनः पुनः ।
अवस्था पृत्युकस्पा स्यात्कालिकाकोपसंभवा ॥ ३ ॥
तत्र शान्ति भरव्यामि बारानां हितकाम्यया । .
पवत्युचरं कृत्वा शरवे संनिवेशयेत्‌ ॥ ४ ॥ .
गङ्खातोयेन संस्नाप्य चन्दनेनानुेषयेत्‌ ।
करवीरस्य पुष्यस्तु पूजयेद्धषरीदरेः ॥ ५॥
ूपयेमुजकेरेय सपनिर्मोकसैषः 4
वचाखसुनफनच यृतयुक्तः ससज॑केः ॥ ६ ॥
द्पस्तु प्श्वभिः सूय तेस्तु नाराजयेच तमू |
नैवेदं पायसं क्षीरं पष्टिकास्तिर्मोदकान्‌ ॥ ७ ॥
अपूपान्युष्टिकाः पोटी; पञ्च पञ्च भकस्पयेत्‌ ।
ध्वजाथ पश्च विहयाः शरावे सवमेव तद्‌ ॥ ८ ॥
निवेशय सकट देव्ये कालिकायै निवेदयेत्‌ ।
मन्त्रेणानेन सप्ता वक्ष्यमाणेन ते मया ॥ ९ ॥

ॐ नमो घोररूपायै विकटे घोरदर्शने ।
जाहि सवेजगद्धात्रि बारु शश्च बखिभिये ॥ १० ॥)

२ ख. छण्ठानि । ३ ख, ददी” { ३ ख, श्नटेपैष्व° ॥

विधानमाख । ६

एवंविधं विं कुयात्पववत्पह्टवाक्रेयाम्‌ ।
एवं कृते विधाने च रोगमुक्तिमभेत्रेच्छिशो; ॥ ११ ॥
बाऊः प्रदोषसमये यामादक्षिणतो वहिः |
निपेयो मन्त्रम॒च्ाये नरेणेव सहेतिना ॥ १२॥
इति श्रीनसिहभदट्रविरवितायां विधानमाखायां ब्रह्ययामरोक्तमे-
कादशदिनमासवषेजनितकाटि कापीडाश्मनविधानम्‌ ।

|, च

` अथ भामिनीषीडाश्चमनविधानम्‌ |

स्कन्द्‌ उवाच- |
द्रादक्षे दिवसे मासे वष चेव दिवाकर ।
भाषिनी नाम देव्यत्र पीडयत्यनिरं रिषम्‌ ।॥ १॥
आदो ज्वरं प्रकुयोच हृद्रोगं तदनन्तरम्‌ ।
कासं श्वासमतीसारं प्रखाप जम्मणं तथा ॥ २॥
कम्पन्ते सवंगात्राणि तथा जाड्यं च नेजयोः

इत्थं नानाभकारे रिशूनां जायते गदः ।॥ ३ ॥
तत्र शान्ति परवक्ष्यामि बारानां हितकारेणीम्‌ ।
परववत्पुत्तलीं छतस्वा शरावे संनिवेशयेत्‌ ॥ ४ ॥
गन्धपृष्पाक्षता धूपदीपाश् विविधा मताः ।
नेवेयं विविधं चात्र भामिन्यें परिकरपयेत्‌ ॥ ५॥
वस्नं छत्रं ध्वजं सूजमोदनं पयसाऽन्वितम्‌ ।

` अपुपेः पायसं क्षीरं ष्टिकामिथ संयुतम्‌ ॥ & ॥
नैवेयं करपयेद्धत्तया संध्याकाटे निशायुखे ।
ग्रामादुत्तरतो देशे बहिरेव न संशयः । ७ ॥

इत्थं पश्चदिनेष्वेव कतव्यं रोगमुक्तये ।
मन्त्रेणानेन सक्षाश्व मन्त्रयेत्सवेतो वलिम्र्‌ ॥ ८ ॥
तत्र मन्रः--

वरि गहाण बारस्य व्याधीन्संहर संहर ।
पञ्चवक्तरप्रसादेन प्रसन्ना मव भामिनि ॥ ९॥
एवं कृते विधाने तु वाटकः क्षेममाप्तुयात्‌ |

मप
सायो

९ ख. "्त्यविलाच्छिन्युन्‌ । २ख, पं सभर त ३ ख, पस्तके त्विदम नासि ।

९६२

भीनर्सिहमट्रतिरचिता-

इथं ते कथितं सूयं शन्तिकृट्म्जातकम्‌ | १० ॥

सूयं उवाच--

यन पापन्‌ वारानामङ्गानानां गदो भवेत्‌
तत्सव पूर्वमव त्वमुक्तवानासे षण्युख ॥ ११ ॥

रात श्रीन्‌।सहूमहटूतिरचितार्या भि गनपालार्या . स्कान्दं

0

दादज्र।दनमासाब्दजनितमामिनीपीशाक्नमन-
विधानम्‌ |

अथ वन्ध्याभिषेकविधानम्‌ |

नमः सक्लकटयाणभाजनाय पिनाकिने ।
नमो रक्ष्मीनिवासाय देवतायै गिरां नमः ॥ १ ॥
प्रख्या (मान्य) ्रमस्यद्युतिनिचयपयाप्रवपपे
नमो विष्नभरेण िघर्नेपटिष्ठाय महसे |
नगतमा दुभावस्थितिर्यनिरायासरचना-
विनोदासक्ताय भरणतफलसि। दमरतिभुवे ॥ २॥
यदेनन्द्रानायपुरन्दराचैराराधितं भक्तिभरानताङ्ख
भोचण्डिकायाश्ररणार विन्दं वन्दामहे तत्छुलदेवतायाः ॥ २॥
1कृष्टचख्कुण्डरस्तवकयुष्टगण्डस्यलं
महाहेमणिमेखलं मरकताङ्कुरर्यामटम |

करोतु करुणां सद्‌ा कलितप खषाब्दक्रमा-
न्महः कमपि मोहनं कपतं गशवम्‌ ॥ ४ ॥
रन्ते कृतागसि रुषा परुषं वाणा
ण्ठृताग्ररसनाधनियन्व्णेन्‌ |
मौनेन मूनमधिगच्छति या ददातु
सा पावती हरविभक्ततनुः शिवं व; । ५॥

तनुते पृथवीमह्ः सोऽयं वालोऽप्यकालचरितश्री;
भगे (हताय शिबूनां सिञरर्नारत्संजः ग्रन्थम्‌ ॥ & ॥

१ ल. ध्ये मिरिनगरख नवरि्ष° |

विधानमाख | ६३

परयोगसारपमुखागमेषु पोक्तेषु शासेषु च सुश्रुताय; ।
यदुक्तमेकत्र निबध्यतेऽस्मिन्प्रन्थे मया तत्खटु वारतन्त्रम्‌ ॥७।॥
बार|क्षा]योनि कमाणि यन्त्राणि चाभिधीयन्ते । तदुच्यते गगे(भे)को-
शाच प्रसवसमये निर्गताः षोडदवषपर्यन्तं बारव्यपदेशेन(शं)भजन्ते । गभ॑शच
सीपुरुषजन्मान्तरदुष्कमेवशन्तु(न्न) जायते । ये चैवेविधाः पुरुषा याश्च सियस्ते
स्वे वन्ध्याव्यपदेशभाजो भवन्ति । अतो बन्ध्यानामपि गभेसंजननाय बन्ध्या-
भिषेकादिविधिः प्रथममभिधीयते । भविष्योत्तरे
कार्तिकेय उवाच-
पुवेमेव त्वया ज्ञातं सन्ति बन्ध्या न हि खियः।
दोषैस्तु वितिधाकररग्रेहधातुविकारजैः ॥
घन्ध्यात्वं जायते तासां तानाचक्ष्व भरयत्नतः ॥ १ ॥
सिय संतानसत्फा इति न्यायेन स्रीणां संतानं भान्यम्‌। येन येन पभका-
रेण संतानं भवति तेन तेन अकारेण बन्ध्यात्वं हरति स स कतेव्यः। तथा
हि भारतशभ्रवणम्‌ । विरजयातराविषः । विष्णुश्राद्धम्‌ । इत्यादिपकारेः लियः
संतानं प्यन्ति । बन्ध्याभिषेकं स्तुतं कथयिष्ये । भविष्योत्तरे
इश्वर उवाच-- `
्रहदोषान्पव्ष्यामि श्रुणु पुत्र यथाहेतः ।
दा्िश्षच्च ग्रहाः प्रोक्ता नारीपीडाकरा्च ते । १॥
ग्रहाः कोमारिकाशान्ये तेऽपि तावन्त एव हि!
चतुःषष्टिः समाख्याता ग्रहाणां करूरकमणाम्‌ ॥ २ ॥
चतुःषष्टिसदस्राणिं एकेकस्य प्रविस्तरः; ।
तेषां मध्ये तु मुख्या ये चतुःपष्टिस्तु नायकाः ॥ ३ ॥
दोषेदरोद्ंमिवेत्स ग्रह मृहन्तु(न्ति) योषितः ।
पाज्रसकरदोषेण निषिद्धशयनात्तथो ॥ ४ ॥
आसनाच्च निषिद्धाच्च निषिद्धाननस्य भक्षणात्‌ ।
निषिद्धकाखाश्नतो गषिद्धाचरणात्तथा ॥ ५ ॥
निषिद्धदेवनमनान्निषिद्धव्रतप्‌ननात्‌ ।
जारस्य सङ्खदोषेण परवस्रविभूषणेः ॥ £ ॥

६४

श्रीनू्सिहभटरविरविता-

लालेोच््छिष्टस्य संपकादीपच्छायानिषेवणात्‌ ।

केञ्ञोदकेन संसिक्ताद्धीनमभवयोपिताम्‌ । ७ ॥

चेटिकादिसमाछचेपात्पारुष्यात्सवेजन्तुषु ।

एतेद्‌पिश ते सर्वे ग्रहाः पीडाकराः स्मृताः ॥ ८ ॥

भयमं पष्यवाधा स्याद्र गृहन्त्यतः पम्‌ ।

पश्चारक्षीरं ततो बारं नंत्र कायां विचारणा ॥ ९॥

ग्रहनामानि वक्ष्यामि वरी रेवती शिवा ।

सुबखा कण्डना चेव पुतकण्डनिका तथं ॥ १० ॥

गोमुखी च बिडाी च अजा वक्रा च रोचना

कुटी पिङ्गला नामं मत्स्यनासा तथा परा ॥ १० ॥

स्कन्दग्रहास्तथा चान्ये सर्वेषां नायकाः स्मरताः |

रजनी कुम्भकणो च तापक्षी परमोदनी ॥ १२ ॥

[परा च | रोदनी चात्र धनदा नकुखा तथा]

चतुःषष्टिः समाख्याता नामतो बारपातरः ॥ १३॥

अजेको जम्भको भीम उपस्कन्द्श्च पञ्चमः ।

बारानां पौडकाः सरवे भ्रमन्ति वलिकाङ्क्षिणः ॥ १४ ॥

वलि द्द्याद्विषानेन यतो मुश्वन्ति नन्यथा | `

चतुरस्रं श्चभ क्षेत्रं कारयेत्मयतः पमान्‌ ॥ १५॥

शिल्पविद्धारयेत्मतरं भूमिमालक्ष्य शोभनाम्‌ ।

हस्तेः षोडशभिः भोक्त केतं प्षेजविचक्षणैः ॥ १६ ॥

तत्रान्तरे परकतेव्या नव कोष्ठाः सुशोभनाः ।

कष्टे कोष्ट च सेनानीरेकैकं पगमाङिित्‌ ॥ १७ ॥

अन्ये द्वे फड्जे वत्सं संखिखेत्ेत्रतो बहिः ।

अन्ये दे पङ्कजे धीमान्भेत्रमध्ये च षण्णुख ॥ १८ ॥

तरस्य पूवेतशक्रं षोडशारं समाङिसेत्‌ ।

पश्चिमे संखिखेतप्मषटपत्र सितं शुभम्‌ ॥ १९ ॥

सकेसरं सनां च सपरागं मनोहरम्‌ ।

तवर्य दक्षिणे पाव भेरी मूतिमाटिखेत्‌ ॥ २० ॥

9

१९ ख.ष्ही चतथा प्रा मोदृनी तेः ।

विधो्तमाशं । ६५

` त्तरे संटिखद्धौमाज्छर्मा मतिं हनूमतः
कोषेषु नवसु श्रीमान्पोक्तान्य्जानि यानि मेते) ॥ २१ ॥
तत्र तत्र खिखेहुगा नव चैताः पृथक्पृथक्‌ ।
तासां नामानि वक््यामि दुगाणां शृणु नन्दन ॥ २२ ॥
महाषटक््मा न्यसेस्पूव्र चण्डिक। वहिक ।
क्रौञ्चीं तु दक्षिणे कोषे नैकहते भ्रामरी छिखेत्‌ | २३॥
पिमे पाशिनी च॑व वायस्य म॒गवाहिनीम्‌ ।
कोवेरीमत्तरे कोष्ठे जम्बुका रिवकोष्टके ॥ २४ ॥
मध्ये तु संटिखेद्धा्रीं चतुवेक््ां चतुभुजामू ।
मराख्वाहनां देवीं छोका्नां हितकारिणीम्‌ ॥ २५ ॥
प्रान्तरे छिखिदगी कुङ्ङ्मेन सुशोभनाम्‌ ।
द्रे पबे क्षेत्रपध्ये चये प्रोक्ते ते पया पुरा॥ २६ ॥
नानी तु संटिखेत्ततवर दंपत्योः सुसमाहितः ।
दे बाह्ये पङ्कजे क्ेत्रात्तत्र गङ्गाद्रयं छिखित्‌ ॥ २७ ॥
कषेत्रस्य पवेचक्रस्य पोडज्ञारस्य षण्पुख ।
कखः षडत्र चद्दरस्य तत्र तत्र समालिखेत्‌ ॥ २८ ॥
पथिमेऽषटद रे देवानिन्द्राव्ान्सङिखेत्कमात्‌ ।
गन्धपुष्पाक्षताधृपदीपेनेतरे्यसंचयेः ॥ २९ ॥
सर्वषां मध्यदेशे त॒ पजयेन्पां समाहितः ¦
पावेतासदित धापान्वन्ध्यादोषानवहंणम्‌ ।॥ २० ॥
पारितः क्षेज्रतः पूज्या रेवत्याद्िग्रहाः कमात्‌ |
-एवं क्षेत्राकरृति एत्वा सोपवासः शुचिव्रतः ॥
पूजयेन्नाममन्त्र॑श्र सवास्तधि पृथक्पृथक्‌ ॥ २१ ॥

अत्र वन्ध्याभिषेककाटं वक्यापि-
पातनिमुंक्तकाे तु स्नार्न कुयोच्छुभेऽहनि ॥
तचाऽऽह-- |

[ १ % | "क ठ
त्रिष्‌ (उयु)त्रासु[च)] पव्या पाजापत्ये पुनव ।
अधिन्यामथ रुष्ये च मतरे वारे शुभे रवो॥

ख. शतुः । २०। २ ख. पुरतः।

६६ श्रीनूरदिहभदररिरचिता--

तिथौ शुम च संशोध्य वटं चन्द्रमसस्तया ॥ ३२ ॥
अथाभिपेकस्थानानि वक््ये--

मातस्थाने ग्रहे वाऽपि तिपथे च चतुष्पथे

जीर्णकूपे तडागे च नदीनां संगमेषु चं ॥

एकटृक्षे स्मशाने वा देवतायतनेऽपि वा ॥ ३३ ॥

4 $

अथ स्ीतिथिनियमः ॥
अष्टम्यां राजपत्नीं तु पध्याहे स्नापयेत्ततः ।
पुत्रकामा गवां तीर्थे विप्रपत्नीं तु संगमे ॥ ३४ ॥
मातुः स्थाने तु दोभाग्यां स्मक्षाने मृतवारखकाम्‌ |
काकवन्ध्यां जीणकूपे बन्ध्यां पुष्करिणीषु च ॥ ३५ ॥
अआभिचारकरीं नारीं पुरुषं गतरेतसम्‌ ।
स्नापयेच्च प्रयत्नेन हिवस्याऽऽयतने श्रमे ॥ ३६ ॥
शभ बीजवतः क्षेत्रमिति न्यायेन गतरेताः पुमानपि स्नपनीयः; ।- त
सपनतिधि,
अव्रणा नूतनाः कुम्भा नव कायाः सुशोभनाः
प्रक्षटयेत्तु तस्तोयगाङ्; सवान्समादहितः ॥ ३७ ॥
तण्डुखोपरि संस्थाप्य चन्दनेनानुेषयेत्‌ |
सवेषु तेषु कुम्भेषु पषटवान्परियोजयेत्‌ ॥ ३८ ॥
ते च प्ट्वाः
चूतोदुम्बर यज्ञाद्गन्यग्रोधाश्वत्थसंमवाः |
पटटवाः सवेकार्येषु कायसिद्धिविधायकाः ॥ ३९ ॥
दिरण्याक्षतदूवा्च ओषध्यः पञ्च वै मृदः |
एकस्मिन्कलशे सवं निषेयं वारिणा सह ॥ ४० ॥
द्वितीये पश्च गव्यानि चन्दनं च तुर्तीयके |
चतुर्थे हेमरजते पश्चमे सवेमोषधम्‌ ॥ ४१ ॥
षष्टे तीथाम्बु संन्यस्य सप्तमे सवेधान्यकम्‌ ।
अष्टमे फलपुष्पाणि नवमे मां च विन्यसेत्‌ ॥ ४२ ॥
मामिति सिविनामाक्षराणि संङिख्य भूजेपत्नादिषु ॒विन्यसेन्मातकाममाक्रैः
इद्‌ |
----------------
१ स्‌. च. धरथृ्े २. "हे स्नपः। ख. भे मत्स्या]

विपानमाच | &७

अनेन विधिना मन्त्री त्वभिषेक प्रकस्पयेत्‌ |

एवं एते विधाने च वन्ध्याऽपत्यमवराप्तुयात्‌ ॥ ४३ ॥

अगीजी बीजमायरोति क्ली वाऽय पुरुपोऽपि वा |

अभिचारषतं दोषं विधिरेष प्र्म्यति # ॥ ४४ ॥

अनेनव प्रयोगेण मनच््रप्तेन सुव्रत ।

दुभेगा सुभगा षराञपि कन्या मामति संततिम्‌ ॥ ४५॥

दबाभिश्वोपस्रष्टस्तु (देवीमिश्चोपस्रष्टाना) गलानां अ्रहपीडने ।

क्रियामेतां नरः इयात्सधक्स्तु यंशस्करीम्‌ ॥ ४६ ॥

सभाया दक्षिणां दद्यज्नारं वाभ्य हाटकम्‌ ।

दस्त्यश्वरथयान वा मुकुट कुण्डरं तया । ५७ ॥

धनधान्यं हिरण्यानि यस्तु संतुष्यते+- गुरूः ।

तेन तुष्टेन तुष्यन्ति देवता मातो ग्रहाः ॥ ४८ ॥
अथाभिषकामिषमन्त्रः-- उ रों ह सो बोषट्‌ । मुख्यामिषेकमन्त्रोऽयम्‌ ।

ततश्च (समुद्रव्येष्ठा' इत्यादिसवेमन्तररभिषेकषिषधिः । निर्बीजस्य पत्युः । उ सां
फट्‌ २ स्वाहा |
हे _ भरे, ^ ९ =
सषयैरक्षतेव ऽपि देहे संताडयेत्सियम्‌ ।
पुरुषं वा ग्रह्रस्तं गृहीत वा शिद्च तथा ॥
एवं कृते पिधाने तु नारी बन्ध्या पसयते ॥ ४९ ॥
इति भ्रीनसिहमदह्रविरचिता्यां विधानमाखा्यां
भविष्योत्तरोक्तं बन्ध्याभिषेकविधानम्‌ ।

जायसः मिय

अथ घ।टकास्नानम्‌ |

ह्वर उवाच--
श्रुणु षण्मुख तच्चेन स्नान घटिकया परम्‌ ।
धारयन्ति च ये वत्स घटिकां देवनिर्मिताम्‌ ॥ १ ॥

टङाम वृषटयाऽपि विना द्वाः इति महाकविग्योगानुरोधन्नादार्थकरमधातोरकमंकत्वेऽपि
ण्यर्थमन्त्भाव्य प्ररामयतीत्यर्थकत्येन सकर्मकत्वम्‌ । तदुक्ते भह्दीक्षितैः कोम॒यां क्षि क्षये अकर्मकः ।

अन्तर्भावितण्यर्थम्तु सकर्मक इति । + कश्चि्यतति सिद्धये › इतिवद्‌रषः पद्व्यत्ययः स्वीकार्य
शछन्वोन॒रोधात्‌ 1

॥

१ क, "क्षिणाद्वेया न \ ९ ख. धनुषा ३ख.सै ञं ४ ख. ॐ ओं सं? ।

६८ शीनुसिहभद्यरिरचित--

तेषामयेध काम सौभाग्यं बुद्धिरेव च |
पवेवन्मण्डलं कृत्वा गोरीं तत्र पूजयेत्‌ ॥ २ ॥

पुत्र वित्तानुसारेण विधिना परिपूजयेत्‌ ¦

एेशान्यां दिशि संस्थाप्य पटिका मधुप्रिताम्‌ ॥ २ ॥
पष्पमालोपशोभादयां रक्तसू्रेण वेष्टिताम्‌ ।

हिरण्यं निक्षिपेत्तत्र न रिक्छां स्थापयेद्धपः ॥ ४ ॥
वस्रेण च समटरत्य गन्धं तरव निक्षिपेत्‌ ।
कुङ्कमागस्कपूरचन्दनेनानुटेपयेत्‌ ॥ ५ ॥ |
उशीरं चन्दनं पुस्तापुक्केश्चकन्दा)रतोषधीः ।

तथा चाऽऽमलकान्दुवौः क्षिपेदोरोचनां बुधः ॥ ६ ॥
रतमष्टोत्तरं कृत्वा गोयां वरै मुरुबियया ।

अभिगन्ञ्य षटीगेोरीं लिङ्घपन््रेण वैं सुधीः ॥ ७॥
रताष्टाधिकमग्यग्रो घटिकामभिमन्त्रयेत्‌ |
ततोऽभिषेकं इये योषितो बां नरस्य वा ॥ < ॥
अभिषक्त भवेन्नारी नरश विधिवद । `
अपुत्रो रमते पुत्रं जीबदरत्सो भवेद्ध्रुवम्‌ ॥ ९ ॥
एतदेव विधानं तु यदि कुया गुर्विणी ।

पुत्रं भसूयते सा तु महावीयेपराक्रमम्‌ | १० ॥
राजा विजयमामोति एतत्छत्वा च संगरे ।

या च रूपवती कन्या वरं न कमते यदा ॥ ११ ॥ `
साऽप्यनेन विधानेन रूपवन्तं नरं लभेत्‌ ।

येन येन हि भावेन यिका कारयेन्नरः ॥ १२॥
तस्य तस्य हि भावस्य फलमामोत्यसंश्चयम्‌ ।

यत्ते चोक्तमथो किचित्संषपेण षडानन ॥ १ ३॥

तत्सव मूरमाभिस्य त्वनेनैव तु कारयेत्‌ ।
मूरमाभित्य यचोक्तं तन्मूलमन्त्रणेत्यथः |
घटिकायाः परं श्रेयो नास्ति नास्ति षडानन |¦ १४ ॥

धमोयेकाममोकषेषु घटिकास्नानमुत्तमम्‌ ।
यरिकां धारयेद्यस्तु नरः भाभरोति वाञ्छितमर ।। १८ ।!

विधानमाख | ६९

अप्र छमते पुत्रं निधनो ख्यते धनम्‌ ।
प्रधानपुरुषो बुद्ध पातं भामोत्यमतेका ॥ १६॥

इति भरीनसिहमट्विरचितायां विधानमालार्यां भविष्यात्तरोक्तं
घटिकास्नानविधानम्‌ ।

. .. . . गी नयतत

अथ रुद्रस्नमसम।
भविष्योत्तरे इृष्णयधिष्ठिरसवदे- |

युधिष्टिर उवाच-
रुद्रस्नानं विधानेन कथयस्व जनादेन |
सवेविघ्रोपडशमन सवेजान्तकर परम्‌ ॥ १ ॥

श्रीढष्ण उवाच--
शुणु पाथं परवक्ष्यामि रुद्रस्नानविधानकम्‌ ।
कुमारं रुद्रतनयं सवेज्गं परमेश्वरम्‌ ॥
अगस्त्यो मुनिश्षादूखः रुखासीनमुवाच इ ॥ २॥

अगस्त्य उवाच-
सवेज्ञोऽसि कुमार तं प्रसादाच्छकरस्य च ।
स्नानं सद्रविधानेन ब्रू कस्य कथ नवद्‌ ॥ २॥

स्कन्द्‌ उवाच--

मृतवत्सा तु या नारी दुभगा ऋतुवनिता ।

या सूते कन्यका बन्ध्या स्नानमारसां विधीयते ॥ ४
अष्टम्यां वा चतुदेश्यामुपवासपरायणः }

छपतुश्ुद्धो चतुर्थेऽदहधि प्रापे सूधदिने तथा ॥ ५॥

नवो संगमे कुयोन्मदानयोर्विंशेषतः

रिवाख्ये गवां गेटे विविक्ते वा ग्रहाङ्गणे ॥ ६ ॥

आहिता द्विजं शान्तं धमेन्गं सत्यवादिनम्‌ ।

स्नानार्थं पभराथयेदेनं निपुणं रुद्रकमेणि ।॥ ७ ॥

ततस्तु मण्डं दयो च्चतुरखमुदक्ष्टवम्‌ ।

बद्धचम्पकमारं च गोमयेनानुदेपयेत््‌ ॥ ८ \

"~~~ 1 [दि ज्ज =-= =

भरीनू्सिहमषह्वरचिता-

तेषामयं कामश्च सौभाग्यं बुद्धिरेव च }

ूवेवन्मण्डरं कृत्वा गौरीं तत्र मपूजयेत्‌ ॥ २ ॥

पुत्र वित्तानुसारेण विधिना परिपूनयेत्‌ ।

एेशान्यां दि संस्थाप्य पटिकां मधुप्रिताम्‌ ॥ २ ॥

पष्पमालोपशोमाढचां रक्तसूत्रेण वेष्िताम्‌ ।

हिरण्यं निक्षिपेत्तत्र न रिक्तां स्थापयेद्रधः ॥ ४ ॥

वेण च समात्य गन्धं तत्रैव निक्षिपेत्‌ ।

ड्धमागस्कपूरचन्दनेनानुरेषयेत्‌ ॥ ५॥

उज्ञीरं चन्दनं युस्तापुत्केश(कन्दा)शतोषधी; ।

तथा चाऽऽमलकान्दूवौः क्षिपेहोरोचनां बुधः ॥ ६ ॥

शतमष्टोत्तरं छरत्वा गौयां वे मुरवियया ।

जभिमन्त्य घटीगोरीं टिङ्कमन््रेण वै सुधीः ॥ ७ ॥

रताष्टाधिकमन्यमग्रो घटिकामभिमन्त्रयेत्‌ ।

ततोऽभिषेकं कये योषितो वां नरस्य बा ॥ < ॥

अभिषिक्ता भवेन्नारी नर्‌ विधिवह्ुद। `

अपुत्रो लभते पुत्रं जीवदूत्सो भवेद्‌धरवम्‌ ॥ ९ ॥

एतदेव विधानं तु यदि कुर्याच गुर्विणी |

पुत्रं सूयते सा तु महावीयपराक्रमम्‌ ॥ १० ॥

राजा विजयमामोति एतत्कृत्वा च संगरे ।

या च रूपवती कन्या व्रं न रमते यदा ॥ ११ ॥

साऽप्यनेन विधानेन रूपवन्तं नरं लभेत्‌ ।

येन येन हि भावेन षिकां कारयेन्नरः | १२॥

त॑स्य तस्य हि भावस्य फलमाशोत्यसंश्यम्‌ ।

यत्ते चोक्तमथो फिचित्संक्षेपेण षडानन ॥ १२ ॥

तत्सव मूलमाश्रित्य त्वनेनैव तु कारयेत्‌ ।
ूटमाभित्य यचोक्तं तन्मूढमन्त्ेणेत्यथः ।

यटिकायाः प्रं श्यो नास्ति नास्ति षडानन ॥ १४ ॥

धमोयेकाममोकषष घटिकास्नानमुत्तमम्‌ ।
यटिकां धारयेचस्तु नरः भामोति वाञ्छितम्‌ ॥ १५॥

विधानमाखा।

अपुत्रो मते पुत्र निधनो कमते नम्‌ ।
प्रधानपुरुषो बुद्धि पतिं प्राोत्यमतका ॥ १६ ॥
इति श्रीन॒सिहभ्टविरवितायां विधानमारा्यां मविष्यात्तरोक्तं
पटिकास्नानविधानम्‌ ।

\

इम नयाय ननन

अथ रृदस्नानम्‌ ।
भविष्योत्तरे दरष्णयुधिष्ठिरसवादे- |

युधिष्ठिर उवाच-
$ (= म (८
सुद्रस्नान विधानेन कथयस्व जनादन ।

¢ (~ =

स्वविघ्नोपशमनं सवशान्तिकरं परम्र्‌ ॥ १ ॥

श्रीदरष्ण उवाच--
शृणु पाथं प्रवक्ष्यामि रुद्रस्नानव्रिधानकम्‌ ।
कुमारं र्द्रतनयं सवेजञं परमेन्वरम्‌ ॥
अगस्त्यो मुनिशादूखः सुखासीनमुबाच द ॥ २ ॥

अगस्त्य उवाच-- `
सर्वज्ञोऽसि कुमार त्वं प्रसादाच्छंकरस्य च ।
स्नानं रुद्रविधानेन ब्रूहि कस्य कथं भवेत्‌ ॥ २ ॥

स्कन्द उवाच--

मृतवत्सा तु या नारी दुभेगा ऋतुवजिता ।
या सूते कन्यका बन्ध्या स्नानमासां विधीयते ॥ ४ ॥
अष्टम्यां वा चतुदेहयामुपवासपरयणः !
ऋतशद्धौ चतर्ेऽदि परापे सूभ॑दिने तथा ॥ ५॥
नचो संगमे कुयोन्महानयोर्विशेषतः । |
रिबाटये गवां गेटे विविक्ते वा गृदाङ्कणे ॥ ६ ॥
आहिता द्विजं शान्तं धमेङ्गं सत्यवादिनम्‌ ।

` स्नानां भाथयेदेनं निपुणं शुद्रकमेणि ॥ ७ ॥
ततस्तु मण्डलं ुयोच्चतुरसमुदक्प्टवम्‌ ।
बद्धचम्पकमालं च गोमयेनानुदेपयेत्‌ ॥ ८ ॥

९६९

७० भीनूर्सिहमदषरचिता-

मण्डपभूमिं समाजेयेदित्य्थः |
तन्मध्ये शेतरनसा सृपूर्णं पञ्ममारिखैत्‌ ।
मभ्यं तस्य महादेवं स्थापयेत्कणिक्रोपरि ॥ ९ ॥
द्यादलेषु नन्यादीतुपू विधिपूर्वकम्‌ |
नन्दी भद्रो महाकालः कुवेरश्च चतुर्थकः ॥ १० ॥}
ृद्रादे लोकपा दरेष्वनपु विन्यसेत्‌ ।
देवीं विनायकं चेति स्थापयेत्तत्र मावतः ॥ ११॥
दच्वाऽध्यं गन्धपुष्पं च धूपं दीपं गुडोदनम्‌ ।
भक्ष्यं नानाविषं दद्यात्फलानि विविधानि च | १२॥४
चतुष्कोणेषु कटशाञगृद्घररचनाधिकान्‌ |
विन्यस्तेषु कुममेष सुपुष्पा शतौषधीः# ॥ १३ ॥
मण्डपस्य चतुदिश्षु ददाद्धूतवरि ततः ।
आग्नेय्या दिति कर्वयं मण्डपस्य समीपतः ॥ १४ ॥
अश्चिकायं शमे कुण्ड पुष्पपत्ैरलंृते ।
ख्वणं सर्पिषा युक्तं सितया मधुना सह ।॥ १५॥
मा नस्तोकेन मन्तरेण जुहृयात्पयतः शुचिः ।
नक्रहमसे जात आदौ पश्वादयं विधिः ॥ १६ ॥
द्वितीयस्याग्निकायस्य कर्ता च ब्राह्मणो भवेत्‌ ।
सर्ाप्यङृदाचा्यः सितचन्दनचर्वितः ॥ १७ ॥
पितवस्नपरीताङ्कः सितमाट्य विभूषितः ।
राभितः कण्ठसूतरेण दस्तकणंमिभूषणः ॥ १८ ॥
मण्डपस्य समीपस्थो जपेद्रदरान्विमत्सरः |
यावदेकाद््गताः (तं) पुनरेव जेच तान्‌ ॥ १९ ॥

देवमण्डलवत्कार्यं दवितीयं मण्डलं सुमम्‌ |
तस्य मध्ये तु सा नारी शरेतयुष्पैः समाता ॥ २० ॥

भ

(9; म
-चतवन्ञपरधाना श्वेतगन्धानुेपना |
% | नकल च च्--- --- पायामिति नियमाच्छतोषु्ीटियत कर्मधारयो दुरकभस्तथाऽपि खतमवयवा
श्रता ताः राताक्यवा ओषध्य इति मध्यमपदलो षि्रमासो बोध्यः । तदेत जिोकनाभेनेत्यचर रघु-
१श्टीकायां महिनयेन व्याख्यातम्‌ } | ॑

६. न ग जन्नागणन्नन्नः चैव स्था० । २ ख. "्जाी यद्‌] ऽऽचा० ।

विधानमाडा | १

सुखासनोपविष्टो य आचायां स्द्रनाप्यदरत्‌ ॥ २१ ॥
अभिषिश्वेत्तथा चनामकेपत्रपुटाम्बुना ।
चतुःषष्टिचेनेव रुद्रेणेकादशेन # तु ॥ २२ ॥
शतानि सपन वणानां चतुभिरधिकानि तु ।
वर्णानामिति ऋचां चतुःषष्िऋचामेकादशद्रत्व; पठितानां च सद्राणा-
[ मित्यथः |।
अच्दद्रिणेति मन्त्रेण स्नानाथं विनिवेशयेत्‌ ॥ २३ ॥
अग्वस्थानाद्जस्थानाद्रल्पीकात्संगमाद्धदात्‌ ।
वेश्याङ्गणाद्राजख्दादयोष्ठादानीय वे मृदः ।॥ २४ ॥
सर्वोषधीरूपानीयः- नदीतीर्थोदकानि च ।
एतत्संक्षिप्य कटे शिवसंजञे सुपूजिते ॥ २५॥
आपादतल्केशान्तं कुक्षिदेशे विशेषतः ।
साङ्ग (गे) स्नापयेद्धक्तया सुीलां काचिदङ्गनमर्‌ ॥ २ ६ ॥
सद्रामिजापह्द्धि्न्स्नापयेक्करुशेदकः ।
स(प्रपैतो दिङ्युखाप्रस्यैः पश्चाच करंशोदकंः ॥ २७ ॥
एवं कृत्वा स्नातकाय दद्याद्वा काश्चन तथा ।
होतुरेवा्र निर्दिष्ट दक्षिणा ग प्रस्ना ॥ २८ ॥
ब्राह्मणानां तथाऽन्येषां स्वश्षक्तया मुनपुगव ।
गोवस्रकाश्चनादीनि दच्वा सबोन्क्षमापयेत्‌ ॥ २९ ॥
कुतेनानेन किपिन्द्र शद्रस्नानेन भामिनी ।
सुभगा कान्तिसंयुक्ता बहुपुत्रा च जायते ॥ २३० ॥
सर्वेष्वपि च मासेषु ब्राह्मणानुमते जुभम्‌ ।
तस्मादवरयं कतेव्यं सिया पुत्राथमेव च ॥ ३१ ॥
या स्लानमाचरति सेद्रमतिप्रयिद्धं ्रद्धान्विता द्विजवरनुमते च नाय ।
दोषाल्निहत्य सकखांश्च श्रीरभाजो भत; मिया भवति भारत जवपुत्रा+ ॥
इति श्रीनुसिंहभद्विरवितायां विधानमाढायां भविष्योत्त-
रोक्त रुद्ररनानविधानम्‌ ।

कसाये | र

प-सं

भ, (त

# एकादश पस्मणमस्येति इप्रत्ययेन यथाकथंचिननिवहणीयस्‌ । तद्प्यपित्वादवेतिं बेघ्यम्‌ ।
+ जीवतीति जवः 1 इग रेति कः । ततो बहुवरीहिः । ज(पत्पुत्रत्यर्थः ।

१ क. ण्टसाक्चतै;ः। २ ख. प्व स्गत्वा। रख. राच नि)

७२ भीनरसिहमद्रत्रिरविता--

अथातो देशनग्र्रमोद्‌ पतमहाव्धाधिपीडाशमनक्रिषानम्‌ |
यथा सर्वोपद्रवोऽभिजायते राजायज्गया ब्राह्मणानदरष्टे देवान्न पूजयति
यूत मन्यते जाः पीडयति चेत्तदा सर्वदेशेषु सर्वनगरेषु सवग्रामेषु सर्वोपद्रव
नायन्ते । आश मत्युकरः कालस्फोराद्यो मङ्व्याधयो वनित । तेषां शान्ति-.
विधानं त्रवीमि । तचाऽऽ६ कमविपाकसंगरदे-शिवारयेषु विम्णुगृहैषु शक्ति्भैरव-
गणाधीश्वरमृर्यषु सर्वेष देवतायतनेषु सरस्रकरशाभिपेकं कुयात्‌। पत्यक यदेव-
तायतनं तटिङ्मन््रस्तिाञ्यद्रव्येणायुतङोमं कुयात्‌ । भत्येकं॑ यथाविधि
जाप्यपुवरकं गोमूदिरण्यकम्बलकमण्डलच्छत्रचामरोपानदानानि ङयोत्‌। अन्नदानं
नाह्मणपूवकेषु सर्वमाणिषु कुर्यात्‌ । एतत्स राजविषयम्‌। तथा हि सामान्यप्रा-
मषु शक्त्या नपहोमब्राह्मणतर्पणंकर्यान्हाव्यापिदान्तये |
तदुक्त ब्रह्माण्डपुराणे-
रामे चेदुतं यस्मिज्ञ्वरिताः स्यर्थदा नराः ।
भाणद्च्छाणि जायन्ते राजा कुर्यात शान्तिकम्‌ ॥ १॥
एवं कृते विधाने तु ग्रामशान्तिभेवेदिह ।
नश्यन्ति व्याधयः स्वे सुरायतनपूजनात्‌ ॥ २ ॥
रने शरीनृसिहमडविरवितायां विधानमाटायां ब्रह्माण्डपुराणोक्तं
दशनगर्रामोदूतमहव्वाधिपीदाशमनविधानम्‌ ।

अथ जनमारशान्तिः |
जनमारसमुत्पत्ति प्रवक्ष्यामि च शान्तिकम्‌ ।
यदा लोभसमाविष्टः पीडनेकैन्धमैः मजा; ॥
छेशयत्यनिशं राजा न च धरम समाचरेत्‌ ॥ १ ॥
तथा च काञ्ञीखण्डे- |

| सागरं तं योजनानां देशः सर्वोऽभिभूयते ।
(९ राजकृतेद्षिः परेषामपि सुव्रत ॥ २ ॥
यदि पजा न वश्याः स्युस्तस्य पापपरायणाः।

षटोभसमाविष्ट, साध्वाचारषिवभिताः॥ ३ ॥
पषयन्वे न च वेदङञो देवविमास्तथा पितृन्‌ (ता) ।
ताः स्वधमाभिभूताः स्युस्ततो रुद्रः प्रकुप्यति ॥ 9 ------- उत्त खः कषयति ॥ ४॥ |

१क, शा वेदज्ञा)

विधानपाछ ७३

अन्तकोऽप्येप भगवान्भूनानां परिय एव च |
कुरुते स दिक्ारांथ ह्त्पातांश पृथगिधात्‌ ॥ ५॥
तारग्रहोरका स( रो ) द्रा राहुकेतू एद नैनम्‌ ।
उ +यास्तमयं चन््रस्यदिस्वावेपयेयः | ६ ॥

विपयेयशब्देन शीतोपष्णव्रिपयेयः

विकारो मगसिदहानां विन्यत्पातःलखगानि च।

भमिकस्पोऽय निघोताः शीतोष्णानित्म्विप्रिया ।॥ ७॥

अतिद्ृषटिरनव्ृषटिस्तथवतैविपयेयः ।

गरएटया दुग्धद्‌। नात्र रगपुक्ता भवान्तच।

एतद्राजटरत पपं तज्ञेयं नत्र संसयः ॥ < ॥

ब्रह्मवैवर्ते -

राजा यः कुरुते पाप ब्रह्महत्यादि दारणम्‌ |

चश जान्दन्ति सदसा सी धं कुरुते मक्चम्‌ ॥ ९ ॥

तेन राज्ञ च सा पृथ्वीं सनरा क्षयमात्रनेत्‌ |

काटस्फोटादयो दोषा वद्याविक्नातटक्षणाः | १० ॥

म्रभवन्त्यपधं नेव चन््रमच्तछरमि चेव हि)

आजुमृत्युकराश्चव सोफा हुद्रौमकारिणः ॥ ११॥

रुद्रपरकोपजास्तस्पाजनमासेऽभिजायते |

तस्पात्मस्राद वेदे पावेतीवह्धभं सिव्‌ ॥ १२ ॥

गाणपत्येन विभ्रिना हथवेिरसा तथा |

आ (अकेन विघानेन कुराद्ेयभसादनम्‌ ॥ १३॥
सूक्तं तथा मापा विष्णुसूक्तं तथेव च.।

वरदुपहारान्वविधिवरषु नितरद येत्‌ | १९ ॥

भअवाहयिता सगणं रुद्रं शेसुतान्वितम्‌ ।

रिवद्रारे विधिस्तैष कार्यो नान्यत्र वै ज्मः | १५॥

>< उयम्बकण च मन्त्रेण हमं तच प्रकस्पयेत्‌ ।

सामधा ब्रह्मवक्नस्य सहया सटदृस्चकमप्‌ \ १६ ॥

साञ्य च पायसं चव सहश्च जह यात्सधीः |

=----~-~~------- ~ 1 1" श) अ वा)
[रि = "र ~~ ~ न =

ररी

#* अत ल्यक्रेभमवे आष; । > उपम्ब३.न्द्‌ऽसििचसीते अर ददा यथाकथक्विश्स्थि-
तस्य गिःशत्च-ननीय्‌ |
१ |

छपर शनुसिहमदटविरविता--

कि, (०2 ०

सहस्रं विखपैश्च स्विच्छिनर्दिनोत्तमः | १७ #
जुयारक्षीरषष्ठीभिस्तथा च तिलसर्पिषा 1
सर्वेः स्विष्टकृतं चेव जपेच्छान्ति द्विजोत्तमः ॥ १८ ॥
ततोऽभिपेचनं नणां सर्दषामपि कारयेत्‌ ¦
आचायत्रह्मक्रतिविरभ्यो हेषदानं प्रदापयेत्‌ ॥ १९ ॥
गामाचायौय साध्वीं च सवत्सां च पयस्विनीम्‌ ।
सदधिणां सवां च सारकारां समभाजनाय्‌ ॥ २० ॥
नम मोतं सयु्वाये पभ्राङ्पुखाय निवेदयेत्‌ ।
वक्ष्यमाणेन मन्त्रेण दाता चेवोत्तरामुखः ॥ २१ ॥
तत्र मन्त्रः--
पेनुस्त्वं पथिवीरूपा सवेषापक्षयंकरीये कुर )# ।
जनस्यास्य च सवस्य मृत्युं नाश्य शोभने ॥ २२॥
इति पेनुदानमन््रः । |
सप्र धन्यानि पिभेभ्यो दश्राद्राजा समाहितः |
भूमिदानानि भरणि विविधांश्च तुरङ्गमान्‌ ॥ २३ ॥
दद्यच्छकट्दानं च धुयोर्भ्यां सनियन्तितप्‌ ।
ततथ रद्रसःने मभोगारं सुसस्छृतम्‌ ॥ २४ ॥
दशाङ्खन च धूमेन धूपयेरयनः पुमान्‌ ।
सतपत्राद्पृष्पाग पूजाय म्रतिपद्यत्‌ ॥ २५ ॥
विदेप्य चन्दनं श्वेत सकपूरं पुसंस्छृतम्‌ ।
दौपनीराजयेदेवं नवेद स्तोषयेच््छिदम्‌ | २६ ॥
ताम्बूल द्‌पयेद्धदरान्द्रव्िण कनकादि च|
एवं संपूज्य देवेशं भाथयेत्सननो नृपः ॥ २७ ॥
त प्राथेनामन्दः--
देवदेव महादेव महापापिनाश्चन |
जनमारशृतां पडा सद्र नाञ्चय श्रंकर.॥ २८ ॥
इति संराध्यं देवेशं ङ पाचैव प्रदक्षिणाः ।
जपञ्छवीः स्तुती्धीमा्छद्धया परया युतः ॥ २९ ॥
प्रसादिते ततो सुद्र जनमारो निवर्ते |

मि पाका

* अप्पे प्रयोगः ।

दिधानमाख । । +:

ब्राह्यणान्भोनयेत्पश्वात्सदृसखश्षतसंख्यया ॥ २० ॥
सद्राचेनं गां दानं मायन्रीजप उत्तमः }
निवारयति विघ्नानां राङ्खि नात्र विचारणा ४३१ ॥
शवपूजां शिवध्यानं शिवाराधनसक्कियाम्‌ ।
य्‌ क्रुवृन्त सदा भक्स्यात विघ्रान्‌ भजन्त दं ३२॥
यो राजा मङ्कलाविषटो धमकौतिपरायणः |
न भवत्तस्य राष्ट तु जनमारः कदाचन्‌ ॥ ३३ ॥
उपवासेन भूपारो विधानमिदमाचरेत्‌ ।
सभायसचिवः श्रीमान्सपुत्रः: सरोहितः ॥ ३४ ॥
, धममङ्ःलगीतेध न्ते विविध॑रपि ।

अणुयद्रष्णकख्यान हृष्टपष्टजनावतः ॥ ३५ ४

तथा च गगेवचनम्‌--
उपोषितो नृपः स्नातः शुक्कवसख्रसमावृतः
आत्मरक्षाविधानङ्गः शान्तिमेना समारभेत्‌ ॥ २६ ॥

३।त श्रानृ(सहमद्वेरचितायां विधानमारायां गगेषोक्तं
जनमारशान्तिविधानम्‌ ।

अथ हनुमत्पताकाविधानम्‌ ।

तथा च गरुदपुराणे राममरुडसंबदे-

1 रामस्निकूटाद्र नागपाचेस्तु पीडितः

नारदस्य वचः श्रुता सस्मार च्नितासुतम्‌ ॥ १ ॥
तदाऽसौ काश्यपो षरीरः समागत्य रणाङ्गणम्‌ ।
प्रणाममकरोत्तस्मं रामायोमिततेनसे ॥ २ ॥

निवाये पन्नगास्चं तन्भेघनाद समीरितम्‌ ।
त॒ष्टाव रपुव।र त सन्य च सलक्ष्मणम्‌ ॥ २ ५
उवाच प्रणिपत्याथ रामभद्र खगेश्वरः ।

गरुड उवाच-

आश्वयेमिदमत्यन्तं यद्धवानस्मरद्धि माम्‌ ॥ ४ ॥

१ ख, नृत्यैश्च" 1 २ ख. शतालजम्‌° । ३ कृ. ग्यािति° |

७४ शरौनृसिहमदविरचिता-

सहस्रं बिस्वपतरेश्व स्वविच्छिनेष्विजोत्तमः ॥ १४७ १
नुुयालक्ीरषष्ठीमिस्तथा च तिसर्पिषा !
सर्वेः सिष्टकृतं चेव जपेच्छार्ति द्विजोत्तमः ॥ १८ ॥
ततोऽभिपेचनं नणां सर्वषामपि कारयेत्‌)
आचायब्रह्मकतिविभ्यो हेमदानं प्रदापयेत्‌ ॥ १९ ॥
गामाचायौय सार्ध्वी च सवत्सां च पयस्विनीम्‌ ।
सदक्षिणां सवस्रां च साकारं समाजनाम्‌ ॥ २० ॥
नष्म गोरं समुच्वाये भ्राङ्पुखाय निवेदयेत्‌ ।
वक्ष्यमाणेन मन्त्रेण दाता चेवोत्तरापखः ॥ २१ ॥
तत्र मन्त्रः
धेनुस्त्वं पृथिवरीरूपा सवेपापक्षयंकरी(यं कुर )% ।
जनस्यास्य च सवेस्य मत्युं नाश्य श्ञोभने ॥ २२ ॥
इति धेनुदानमन्न्ः
सप्त धान्यानि षिमेभ्य। ददाद्राजा समाहित
मू(मदानानि भूरीणि विविधांश्च तुरङ्गमान्‌ ॥ २३ ॥
दच्ाच्छकटदान च धुयाभ्यां संनियन्त्रितप्‌ |
तत रद्रसदने गभोगारं सुसंस्कृतम्‌ ॥ २४ ॥
द्ञाङ्गन च धूमेन धूपयेत्मयनः पुमान्‌ |
यतपत्रादरपुष्पाग पूजाय प्रतिपादयेत्‌ ॥ २५ ॥
वाटप्य चन्दनं श्वेत सक्पूरं सुसंस्छृतम्‌ ।
द्‌ पनीराजयेदेवं नेषेदेस्तोषयेच्छिम्‌ ॥ २६ ॥
ताम्बूर द्‌पयेद्वद्ान््रविणं कनकादि च |
एव सपूज्य देवेशं प्राथयेटसजनो नपः ॥ २७ ॥
तत्र प्रायनामन्रः-

देवदेव महादेव महापापविनाञ्जन ।

ननमारङृतां पडा सो नाश्चय शंकर. ॥ २८ ॥
इति सत्राथ्यं देवेशं कुपाचैव प्रदक्षिणाः |

नपञ्छबः स्तुत पीमज्छद्धया परया युतः | २९॥
मरस्ादिते ततो रटे जनमारो निवर्त |

+ अपः प्रयोगः ।

विधानपाख ! ७भ्द्‌

व्राह्यणान्भोजयेत्पश्चानसदृसश्तसख्यया ॥ ३० ॥
रुद्राचनं गवां दानं मायज्राजप उत्तमः}
निवारयति विघ्नानां राद्ध नात्र विचारणा २१९ ॥
रिवपूजां शिवध्यानं किवाराधनसच्कियाम्‌ ।
ये कुवन्ति सदा मक्स्याते विघ्नान भजन्ति वै| ३२ ४
यो राजा मङ्टायिष्टो धमंकीतिंपरायणः |
न भवेत्तस्य राष् तु जनमारः कदाचन्‌ ॥ ३३ ॥
उपवासेन भुपारो विधानमिदमाचरेत्‌ ।
सभायंसचिदः श्रीमान्सपत्ः- सपुरोहितः ॥ २४ ॥
, धममङ्धखगीतेध नतश्च विविधैरपि )

गणुयद्रष्णकवाख्यान हृष्टपुषएजनावतः ॥ २५ ४

तथा च गगेवचनम्‌--
उपोषितो नप; स््घतः शुक्तवस्रसमावृतः ।
आत्मरक्षाविधानत्गः शान्तिमेन[ समारभेत्‌ ॥ ३६ ॥

इति भीन सिंहभद्विरवितायां विधानमालायां गगेमीत्ते
जनमारशान्तिविधानम्‌ ।

1

अथ हनुमत्पताकाषिधानम्‌ ।
तथा च गरुदपुराण राममरुडसंवादे-

यदा रामचिकूटाद्री नागपारैस्तु पीडितः
नारदस्य वचः श्रुत्वा सस्मार दिनतासूतम्‌ ॥ १ ॥
तदाऽसौ कास्यपो वीरः समागत्य रणाङ्गणम्‌ ।
प्रणाममकरोत्तस्मं रामायोमिततैनसे ॥ २॥

` निवाये पन्नगा तन्पेधनाद समीरितम्‌ ।
तुष्टव रघक।र त सप्षन्य च सरक्ष्मणम्‌ ॥ २ ५
उवाच प्रणिपत्याथ रामभद्रं खगेश्वरः ।

गरुड उवाच--

आश्रयेमिदमत्यन्तं यद्धवानस्मरद्धि माम्‌ ॥ ४ ॥

१ ख. रृघ्येश्व° | २ श. 'ताःलजम्‌* । ३ क. ध्यारिति ।

1, भ्रौनुसिहभद्रविरचित शपः

सहसरं बिसवपतरैथ स्वविच्छिनरद्विनोत्तमः ॥ १७ १

जुहुयारक्षीर षष्ठीभिस्तथा च तिटसर्पिषा ।

सर्वः खिष्टकृतं चेव जपेच्छास्ति द्विजोत्तमः ॥ १८ ॥

तताऽभपेचन न॒णां सवषामपि कारयेत्‌ |

आचायब्रह्मकत्विरभ्यो हेमदानं प्दपयेत्‌ ॥ १९ ५

गामाचायोय साध्वी च सवत्सां च पयस्विनीम्‌ ।

सदक्षिणां सवचां च साङ्कारां सभाजनाम्‌ ॥ २० ॥

नम मों समुच्ाय प्राङ्पुखाय नितरेदयेत्‌ ।

वक्ष्यमाणेन मन्त्रेण दाता चैवोत्तरापखः ॥ २१ ॥
तत्र मन्ध

धेनुस्त्व पृथिव्रीरूपा सवेषापक्षय॑करी(यं इर )% |

जनस्यास्य च सवस्य मृत्युं नाक्ञय शोभने ॥ २२॥
इति पेनुदानमन्त्रः १

सप्र धन्यानि किमेभ्य दश्राद्राजा समाहितः ।

मूमिदानानि भूरोणि विविधांश तुरद्मामान्‌ ॥ २३ ॥

द्ाच्छ्कटदान च धुयोभ्यां संनियन्वित्‌ ।

तत रदरस्दने मभोगारं सुसंस्छरतम्‌ ॥ २४ ॥

द्ाङ्गन च धूमेन धूषयेतमयतः पुमान्‌ |

अत्तपत्राद्पुष्पाग पूजाय प्रतिपादयेत्‌ ॥ २५ ॥

विष्य चन्दनं वेत सक्पूरं सुस॑स्ृतम्‌ ।

द्‌ पनीराजयेदवं नेषेदैस्तोषयेच््छिविम्‌ ॥ २६ ॥

ताम्बर दापयद्िदरान्द्रविणं कनकादि च |

एवं सपूज्य देवेशं पराथयेःस्रननो नपः ॥ २७॥
तत्र प्राथनामन्ः-

देवदेव महादेव महापापविनाशन |
ननमारष्ता पडा सव्रो नाज्य संकर. ॥ २८ ॥
इत सतराध्यं देवेशं कुपाचैव प्रदक्षिणाः |

नपञ्छव(; स्तुत।षीमाज्छद्धया परया युतः ॥ २९ ॥
भरस्तादिते ततो रुदर जनमारे निवर्त |

* अपः प्रयोगः |

विघानमाख †

व्राह्यणान्मोजयेत्पश्चात्सदसक्षतसख्यया । ३० ॥
रद्राचैनं गवां दानं गयन्रीजप उत्तमः }
निवारयति विघ्लानां राजि नात्र विचारणा ३१॥
शिवपूजां शिवध्यानं रिवाराधनसक्कियाम्‌ ।
ये कूवेन्ति सदा मक्स्या ते विघ्नान्‌ भजन्तिषे॥ ३२॥
यो राजा मङ्गखापिष्टो धमकोतिपरायणः |
न भवेत्तस्य र्ट तु जनमारः कदाचन ॥ ३३ ॥
उपवासेन भूपालो विधानमिदमाचरेत्‌ ¦
सभा्यसचिवः श्रीमान्सपुत्रः. सपुरोहितः ॥ ३४ ॥
धममङ्कखगीतेध नैत्ेश्च विविधैरपि ।
शुणुयद्रेष्णवाख्याने हृष्टपषटननावतः ॥ २५ ४

तथा चं गगेवचनम्‌-
उपोषितो नृपः स्नत्तः शुक्छवस्रसमावुतः ।
आत्मरक्षाविपानक्षः शान्तिमेन[ समारभेत्‌ ॥ ३६ ॥

( (क

इति श्रीन॒सिहमद्रविरचितायां विधानमाछायां गगेमोक्तं
जनमारश्ञान्तिविधानम्‌ ।

[0

अथ हनुमत्पताकाविधानम्‌ ।

तथा च गरुडपुराणे रममरूढसंवदे-

यदा रामख्िकगाद्रौ नागपाशेस्तु पीडितः
नारदस्य वचः श्रुखा सस्मार ्नितासुतम्‌ ॥ १ ॥
तदाएऽसो काद्यपो वीरः समागत्य रणाङ्गणम्‌ ।
प्रणाममकरोत्तस्मं रामायोभिततेनसे ॥ २ ॥

` निवाय पन्नगास्ं तन्पेधनादसमीरितम्‌ ।
तुष्टव रघवर त ससन्य च सरुक्ष्मणम्‌ ॥ ३ ॥
उवाच प्रणिपत्याथ रामभद्र खगेश्वरः ।

गरुड उवाच-- ,

आश्चयेमिदमत्यन्तं यद्धवानस्मरद्धि माम्‌ \॥ ४॥

१ ख. स्यश्च | २ ख. (तालजम्‌ । ९ क. "यारि" |

७६ श्रनसिरमडविरवितः

सति भीरं महयस्द्रे सगणेप््र हनमति ।
स्रीं च चरे रखे सपमे सास्दवत्यापं।। ५।॥
अङ्न्पद्‌ं द्‌।वद्क्तं चतर च तरद तया
भन्द्‌ सत पह्यतार्‌ च्पत्रास्त ब्रयाजनम्‌ ॥ & ५
राप्र उगाच-
भक्दीतिमपागम्य पद्रताश्च भृजगमःः |
एतप्‌ सत्स कारप 1२१) तस्यपपमदयन्‌ । ७ ॥
गरुद उवाच्‌-
रामद्‌व मदाबाह्‌ क५।न[ चरितं श्रुणु )
आःत्मनाऽ५ सपावष्टा मा कुरूष्वाज गहणम्‌ | < ॥
साक्षाच मगवान्कप्णुक््यस्तु जनक्रास्मजा ।
सोभित्रिः फणिराजे,ऽयं रुद्राश्च कपयः स्ताः | ९ ॥
सुभ्र्वा वरमद्य श्चयुरेष मत नटः
।१।द्‌ दस्य नून पस्य नारू षए्दच॥ १८॥
महायद्चाः सुपणाऽय जाम्बब[धाप्यजकपात्‌ ।
अष्ह्दुन्याऽङन्द्‌ा चार्‌ द्धिवक्च; पिनाकथुक्‌ }} ११॥
अपरा जच्छय तारः स्थाणध् तरसं मतः ।
गन्द्‌{ सुमतनुः साक्षद्धनम्यन्भगवान्ध्मतः | १२4
अवतर्मेहारद्रास्वदर्थे रयनन्दन्‌ |
अवसन्सवदेशेषु नानापवेतमधेसु ।{ १३ ॥
धृत्वा च कपिरूपाणि अवतेसभेदीतले ।
सवजप्‌ क्रत पराप्राः कारण .तहूवाप् त ।१४॥
पुरा द्वारः सन्पामयतादृव्य्पयोऽमवत्‌ ।
नानापीडाकराः सवे द्ातिस्पफतेरकादयः ॥ १५ ॥
तरव व्वावाम्‌ः सवं पइत जगततीतटम्‌ |
कषयाऽपए तृफला बरह्माण शरण ययः | १६ ॥
उच जमता नाथं बरह्माण क्परद्धकम्‌ ।
>< ऋ जाह जगच्धाय व्याधिभ्यो जगतीतटम्‌ ॥ १७ ॥

भे नान

# इकरोऽप्व^ इति परङ्ातिमावादृसाधि: 1 >, आर्दस्पाद्वचत्ययेन णर परद््‌।

+

` १ क. ` त्म्य }

परिधानम्सा |

दारुणेदोपेज्वंराचे श महोखवणैः
जेजरीभूतं विश्रमेव्यौकुःीकरनय्‌ ॥ १८ ॥
अःषयाने न सिध्यन्ति मनच््रयन्नाणि चह)
पीटर्यन्ति महारोगा मानवान्राश्कारिणः।॥ १९ ॥
एत्तत्ते कथितं सव रक्ष तस्चतुरानन ।
आश्वास्य सकर्लछँट्धोकानियंयो कमदोद्धवः ।
रद्रस्थानं महादटच्व भु्तमुक्छमद्‌ नर्मास्‌ ॥ २० ॥
स्द्रानानम्य देवरः मोवाच चतुराननः
व्याधीनां चटितं सवं खद्राणा पुरतः सुधीः ॥ २१
तच्छत्वा ब्रह्मणो वाच्यं रूट एकादश्ामखाः |
समाश्वस्य वरिरेञ्चिते वौरभद्रादयः सुराः ॥२२॥
संभूय वानरे वज्ञे सुभ्राकममुखा इमे
पयटन्पवेता्राणि यण्डलानि च सवशः }} २३ ॥
नादयन्तो जगत्सवं भुभुकारेः सुदप्टणः ।
क्मेडितेः क्ीडितेस्तेषां व्याधयो न.क्पाययः ॥ २४ ॥
ततस्तु सकट दृष्ट तिरा चेेतं मरत्‌ ।
तुतोष भगवान्ब्रह्मा ददो तेभ्यो वरन्हन्‌ ॥ २५॥
ब्रह्याव्राच--
युष्मासु कपपिमुद्राऽस्तु मतसंजीविन कला |
आज्ञाऽस्तु सवेजगति त्रेगोऽस्तु मनसः समः | २६ ॥
युष्पान्स्परन्ति ये मत्याः प्जयन्ति भवत्तनः |
पताक्रा विवधः तदा चतवारणसयताः } २७
भल्यभल्यानि खव्रानि स्वं पेयं च सवेः
युष्मानुदिश्य ये मत्या यज्ज्॒हति हृतारने ।- २८ ॥
हावः पुण्यतम्‌ रद्रास्तपा प्साः न सद्यः |
पायसनव साल्यन तथव एल्क्ार्पषा | २९ ॥
यजन्ति भवतां न्दं ते यान्ति परमं पद्म्‌ |
पठन्ति स्द्रमखिरं गाथा वेगवानरसीस्तथा } २०.)
प्रानस्तोकेन (त) इति का पनो ज्यातिरथापिषा)

१क. प्व बुबका 1 २ ख. "स्न्‌ वीराणां चेः

७८

श्रोतूर्सिहमद्विर्सयचता-

भवतां यजनं चत्र मायञ्या गा प्रकीर्तितम्‌ ॥ ३१॥
एवं ये माना रोके विधानं प्रिङषैते
ष्याधिमुक्ताः सुखासीनास्ते न यान्ति यमक्षयम्‌ ॥ ३२ ४

गरूड उचाच्‌--

इति राम्‌ पुरावृत्तं कपीनां कथितं मया |

एतेषु सवंरुद्रेषु हनुमान्कपिनायकः ॥ ३३ ॥
विधानं तत्र कतेव्यं यत्रास्ति हनुमच्तनुः ।

गोपुरे हनुमन्पूर्तिः शिलायां च प्रतिष्ठिता ।¦ ३४ ॥
ततर सरव परकतेव्यं विधानं स॒रसत्तम ।

सम उच

कैन केन भरकरारेण क्रियते कपिपूजनम्‌ |¦ ३५ ॥
पताकाः कीदृशस्तत्र कति कारयां विरईगम |

हषनं कतिसंख्याकं कि द्रव्यं को जपो भवेत्‌ ॥ ३६ ॥
किं दानं केन वरिभिना तम्ममाऽऽचक्षव सुव्रत ।

ग्रह उवाच-

जनमारे समुत्प प्रामे वा एतनेऽपि वा ॥ ३७ ॥
मभवत्योषधं नेव मणिमन्त्रपुरस्करिया |

विधानं तत्र कतेव्यमेकादर््या तिथौ रवौ | ३८ ॥
प्रातःकारे समुत्थाय कृतश चो द्विजोत्तमः |

सत्वा गद्नाजचे पुण्ये तिरामरकसंस्कृतः | २३९ ॥
एकादश द्विनाज्छषठान्सोपवासाननिमन्त्रयेत्‌ )
जागरस्तेस्तु कत्य: सर्वोपर्रसंयुतः ॥ ४० ॥
आद तु मण्डपं कृत्वा समतरापि सुशोभनम्‌ । `
ुष्पमण्डपिकां मध्ये मण्डपस्य भरकस्पयेत्‌ ॥ ४१ ॥
पथ्चामतेस्तु स्नपनं सदरभ्यः परिकर्पयेत्‌ ।

ततस्तु कुसुमेः पूजां शतपत्रादिभिः शुभैः ॥ ४२ ॥
चन्दनं च सक्पुरं देयं रद्रानुटेषने ।

दशार्णा धूपमादच्रादीपनीराजयेत्ततः ॥ ४३ ॥
नेवेयं विधिवद, ताम्बुखेनैव संयुतम्‌ ।

एकाद पताकास्तु पेषु परिकस्पयेत्‌ ॥ ४४ ॥

या या यस्म समदिष्टा पताका च सुरोभना।

~

विधानमाछा !

तस्य तस्येव रूपं तु तस्यामेव मकरषयेत्‌ ।॥ ४५ ॥
एवं कृते विधाने च सपताके सतोरणे ।

भ्रातःकाे तु काङ्कत्स्थ जागरान्ते द्विजोत्तमः; ॥ ४६ ॥
छृतस्नाना नदीतोये हेमं कयः समाहिताः !

पायसेन तु साज्येन तथैव विरसर्पिष | ४७ ॥
अयुतं हवनं कृत्वा पुनः पूजां भकरपयेत्‌ ।

पताकां हनुमदुद्रारे तस्येव च निधापयेत्‌ ॥ ४८ ॥
राजद्वरे च सोग्रीवीं सोषेणीमापणे न्यसेत्‌ 1
नखनीरपताके तु शिबद्रारे तु विन्यसेत्‌ ॥ ४९॥
यङ्गगेहेऽङ्खदस्येव तारस्य तरटस्य च ।
जाम्बवन्मेन्दयोग्रोमादक्षिणोघरयोववहिः ॥ ५० ॥
दधिवक्रपताकां च भैरवस्याऽऽख्ये न्यसेत्‌ ।

द्ारदेशे जनानां च शुदरमुतीर्विरेखयेत्‌ ॥ ५९१ ॥
चिभिताः पञ्चवर्णेशच ग्रामे सूत्रे वेष्टयेत्‌ ।

प्रत्यहं कारयेद्ध्रान्भक्त्या ब्राह्मणतप॑णम्‌ ॥ ५२॥

दब्मद्रल्नाणि ऋतिविरभ्यः सारुकाराणि भूपतिः |
छत्राणि करपत्र पादुका विङेषतः ॥ ५२ ॥

धेनुं पयस्विनीं ्यादाचायोय सवत्सकाम्‌ ।

सदक्षिणां सवल्रां च साल्कारां गुणान्विताम्‌ | ५४ ॥
खह्मणे महिषीं दद्यात्तथैव पृथिवीपतिः ।

अन्येभ्यो ब्राह्मणेभ्यश्च सप्र धान्यानि भूरिशः ॥ ५५ ॥
खवणं सघृतं देयं तें च सगुडं तथा ।

शय्यादानाएने भृरोणि क्षेत्राणि विविधनि च | ५६ ॥
एतत्कृत्वा विधानं तु राजा क्षेममाप्नुयात्‌ |

रुद्र॒ एवात्र निर्दिष्टो जपः सवपुखक्षणः ॥

अथवा हवनं शस्तं मानस्तोक इति स्फुटम्‌ ॥ ५७ ॥

एतद्धि गुनरदेशचे प्रसिद्धम्‌ ।
इति शरीनुसिदमद्रवैरचिता्यां विधानमाखारयां
हनुमस्पताकागरिधानम्‌ ।

१ क. आयचां ह ।

७9

८० भ्रीमसिहमद्रविरचिता-

अथ मगप्रोचछगोशान्तितिपानम्‌ ।
च्याधयस्तु दश्च भोक्ता गवां वक्ष्यामि तानिह |
उद्रि हदयश्रष्टी पदनो मोहनस्तथा | १ ॥
गोरिङ्कः पूतना चेव दारुणः सुरकस्तथा ।
करङिखो लस्बकणंथ कणाक्षेपस्तथा परः ॥ २॥
एकादरतेः ग्नां व्याधयः परिकी्दिताः।
तेपा रूपं समुत्थानं यादु तद्रदास्यहम्‌ ।
शान्तिकमं च नि यदश तत्र निर्मितम्‌ ॥ ३॥
रात्रा गोष्ठेषु या मावो वित्र्मान्त यद्‌(त)प्ततः।
उद्विग्नो नाम स व्याधिस्तत्रं चेवं प्रजायते ॥ ४॥

प्रजायत इति प्रकरपं दशयति भरन्तः |

अश्चप्रमोचनं यत्र कृवेन्ति च चन्ति च |
हद्रोग तं विजानीयाद्रोष रोगं विचक्षणः ॥ ५॥
शाणिते यत्र दुवरेनति पुरीये मूत्रयन्ति च ।
वेपमानाः स्खलिताः पत्तनो व्यापिस्स्यते | ६1.
हम्बारवांथ कुन्ति मण्डलानि तैव च।
उत्पतन्ति पतन्त्येव मोहनं तँ मिहुषौधाः ॥ ७ ॥
यास मूत्र पुर॑प च क्षाद्रवच्च पवतेते।
रह त पूतना क्दाह्पुं सम समुन्नम्‌ ॥ ८ ॥
याद्‌ जहा च निभिन्ना गवां चेव परजायते |
तृणग्राहऽप्यङक्ततं व्रततं + च कलिङ्खकप्र्‌ ॥ ९ ॥
यासा नतराम्‌ रक्तानि सवन्ि सिं वरह
माह्क्ाव वदयन्त त विद्यादारुण मदम्‌ | १०।
1
* उपक्र -षयस्तु द्रति परतिज्ञाय “उद्विमो इद वार्ह › इत्यादिना ० व्या पेनमान्युक्ला
एद्रोतेः इनयुकं परिगणनयाऽपि नानानेकादरदःतपति तयप कटिरन्यतिभिकनां द्शा-
ना) स्वूपलश्चणपरतिपाद्नादुपक्रमेोपसक्ासञेन “इत्ये दृश गरष्ठी -प्र्‌ › इत्यपेक्चिनर्त्यनुर्मःयते ।
प्रत्न्तरदुद्नमन्तय न {निन्त पार्‌ परर्मः 1 + उद्धत इत्पदिगेरागपपिप्रादकवाकय गङ्ख इत
रियद्रोरिङ्कक च तम्‌ › इत्यरक्षितिति भाति ।
1 1 1 1 क
कृ. टं पतितो मोः २ ख. किक छः।

तरिधानभा्ं । १३.

उरंथाय मते या तु घणेना्ऽघाति ः मारंतप्‌
कणोक्षेप इति हेयो गोपु व्याधिः समुत्थितः ॥ ११॥
खुरेण या न शक्रोति यातुं पञ्ुवदातुरा ।

खुरकं ते विजानीयद्धोषु रोमं समुत्थितप्‌ ॥ १२॥
यासां स्फुरन्ति गात्राणि रोमाण्युष्वं भवन्ति च |
उभौ कणौ च छम्देते विद्याच छम्बकणेकम्‌ ॥ १३ ॥
इत्यते व्याधयो दृष्ट अन्येऽपि विविधास्तथा ¦

गर्गेण मुनिना तेन बं्ष्यते ज्ान्तिधानकम्‌ ॥ १४ ॥
आदो तु कारणं तेषां व्याधीनां वच्मि निश्चयात्‌ ।
नग्नाः काषायवसना मुण्डा ये परिचारकाः । १५॥
व्यङ्खगश्च स्वखिताधरैव दरतस्तान्विवजेयेत्‌ ।

चिज इष्ठयुक्तशच वथा पापहतानपि ॥ १६ ॥
अन्ते(न्ता)ऽवसायिनशवैव दू रतस्तान्विवजेयेत्‌ ।

एते गोपा न कतेव्या मां व्याधिकसं येवः ॥ १७ ॥
नाकेकाष्टेन हन्याद नोपलेन तयैव च ।

दयष्ककाष्ठेन नो हन्यात्क शया नैव ताडयेत्‌ ॥ १८ ॥
जस्तूुक्षा्रधाजीमां बरोदुम्बररोहिणाम्‌ ।

अश्मन्तकस्य शालस्य यष्ट सद्र प्रकल्पयेत्‌ ॥ १९ ॥
शान्तिकृभं भवक्यामि पेनूनां हितकाम्यया |

अश्वत्थे वा पाशे वा समे देशेऽ वा पुनः ॥ २० ॥
महास्थाने चेकवु्े ग्वा गेषटेऽ्य बरा पुनः ।

व्रात्यो वा गौरकशवापि कुण्डश्चापि विरेषतः ॥

वेश्यो वा सुत्रतस्तेषामभवरे कर्मङृद्धवेत्‌ ॥ २१ ॥

सुत्रत इतिदब्देनामी व्रास्याद्ाचचिषु वर्णेषु सन्ति तस्पात्फारणंत्सुत्र॑तः शद्ध
वैश्यः । तेषां सर्वेषामप्यभावे ब्राह्मणो भवति । गगा त्ये दुष्मप्याचरेत्‌ |
अतः कारणादिष्णुक्चनम्‌-- ` | ‹

8. ~ वा वा या त धाया अव

ह ध ------- अन
1 णी मि त त नन ~ ` न श

# जिघती यर्थः ¡ आर्ष; प्रयोगः |

जक

१९ ख. क्षये शान्पिदिषा \२खं. गतः पारि । ३२. प्दह्यतः व्र. न्ने च
वृक्षे च ग° |
११

८२ शरीनुसिहमद्रविरचिता-

मत्कमे इवतां पुंसां कर्मंरोपो भवेद्यदि । |
तकम ते भकु॑न्ति तिकलः कोटयो महषयः ॥ २२ ॥

तथा च बामनपुराणे-

गेबारथे ब्राह्मणार्थे च निन्यमप्याचरेत्तु यः |

तस्येह कीरति मोक्षं च प्रत्र भ्रदद्‌ म्यहम्‌ ॥ २३ ॥
अन्यच्च--

दीयतीत्रामयग्रसतं ब्राक्मणं गामथापि बा]

मोचयन्मुच्यते पापादाजन्ममरणान्तिकात्‌ ॥ २४ ॥

अवः कारणात्रू--
निन्दमप्याचरन्विमो गव्ये न च दोषभाक्‌ । इति |

रोगग्रस्तानां भाणिनां हितमाचरनिभः भरेय एवाऽऽ्ओति तस्माच्तित्यमसिति।
कतोऽत्र शुद्धिमान्स्नात्वा गोशानित परिकरपयेत्‌॥ २५॥
मण्डपं कारयेत्स्थूरं चतुरस सुशोभनम्‌ ।
भू्भिं संमाजेयेत्त् पुष्पमकरश्रोभिताम्‌ ॥ २६ ॥
विन्यसेद्धरवं त सपत्नीकं चतुर्भनमू ।
सुवणत सुस्निग्धं स्वर्णाभावे तु राजतम्‌ ॥ २७ ॥
तस्याप्यभावे ताम्रं वा रक्तचन्दनजं ततः |
इद्कुमेनापि संलिख्य पटे वा तदभावतः | २८
चन्दनेन मियां तस्य स्व्णादीनामभावतः |
अञ्जनेन लिसित्कालीं भृत्या चाषए्वाहुकाम्‌ ।॥ २९ ॥
त्रिकूटं दमरं चोर्ध्वं द्ग चषकमुत्तमम्‌ ।
एवमायुषमीक्ं तं दक्षिणोर्ध्वं दक्षिणम्‌ ॥ ३५ ॥
तयैव योगनाथां तां तत्पत्नीं परिकरपयेत्‌ ।
चक्रं खयवाङ्गमुसरमभयं सेटकं तथा ॥ ३ १॥
ण्ट पानं गदां चेव कालिकायां न्यसेत्तथा ।
पूर्णो कुम्भौ जलेनैव तयोरमर तु विन्यसेत्‌ ॥ ३२ ॥
वसपात्रे सनृतते च कुम्भयोवत्रयन्य॑सेत्‌ ¦
दधिभक्तस्य पिण्डो तु तयोरुपारे विन्यसेत्‌ ॥ २३ ॥
तरस्य परतिनैतेन मन्त्रेणाखिरमाचेेत्‌ ।
मोरीमिमायमन््रेण तस्मै च परिकसयेत्‌ ॥ ३४॥

परिधानमाला } ८२

मूलमन्त्रेण वा कुयादवायञ्या वा समाहितः ।

पतिष्टा पिधिरतछुयोत्काङश्चवणपुतरैकम्‌ ॥ ३५ ॥
स्वस्तिबाच्य ततो विप्रान्वुणुयादभिकमणि ।

पङ मासं तथा चाऽऽमं तयेव दिमपिण्डकाः ॥ ३६ ॥

आमश्नब्देनापक समर्‌ । दिपक्ञब्देनापकानपिण्डाः । स्वै पश्चपज्चस-
ख्याकाः । करश्योरग्रतो पिन्यसेत्तान्‌ ।
सुधृतेन सृतेन साषेयेण स॒योजयेत्‌ ।
दौपान्सुवृचान्पञ्चैव तावतो सुष्टिकाञ्छुभान्‌ ॥ ३७ ॥
तिथि श्ुह्धपतिपद्विधानेऽस्िन्पयुञ्यते |
खदि रोदुम्बराश्वत्थपटाज्ञानां शुभाः स्मरताः ॥ ३८ ॥
साभ॑धो विस्ववृक्षस्य सहस च पृथकृपृथक्‌ ।
कमीवुक्षस्य च तथा तथा यज्ञतरोरपि ॥ ३९ ॥
मुखमपरेः भकतेव्यं यथाविधि विचक्षनः ।
क्रव्यादस्य तथा मसि छागस्य च यस्य च ॥४०॥
केशा मानवाग्रैव रड्ुनं च वचा त्वचा |
साषेपेण च तैरेन घृतेन च गुडेन च ॥ ४१ ॥
युक्तानि कारयित्वा तु धूपा च द्विजोत्तमः ।
सुरारुधिरसेयुक्तं मासं पहं तथेतरत्‌ ॥ ४२ ॥
दिशां च विदिशां चैव बिं कुर्यात्यत्नतः ।
एतद्विधानं केवरूमण्डपवरिषयमिति न तत्सीम्नोऽप्युदिष्म्‌ (१) !
कतां क्षेमभवामोति गां प्षेमकरो यतः ॥
शान्तिमेतां भयुञ्खीत सावित्रीं मनसा स्मरेत्‌ ॥ ४३ ॥
एषा हि वेदमाता तु द्विजैः पुवंभदाहबा ।
छृष्णच्छागस्य मेदसि रुधिरं च विशेषतः ॥ ४३ ॥
क णाभ्यां गृष्च # तस्यैव जह्याच बतं दिनः ।
सपृतं ष सतेकं च सपेपाश्च विमिश्रयेत्‌ ॥ ४५ ॥
एषं यो जुहुयाद्दान्ह्रोगस्य विनाशनम्‌ ।
जायते नाज संदे गगेस्य बचनं यथा ॥ ४६ ॥
एष्पकणेस्य रुधिरं छागस्वापि च हावयेत्‌ ।

* गहीत्वेत्यथः । अत्र त्यवार्षः; ।

८४

भरोरूसिहभद्विरविता-

चक्रकुक्कुटर्मासानि पतनं ज्ञमयन्त्यरम्‌ ॥ ४७ ॥

मोहक नादयत्याङ्ु शम्या समिधो धुवम्‌]

कूसरो यादकथेव नाज कायौ विचारणा ॥ ४८ ॥
पाण्डुरच्छागर्मासानि हृदयं रसनां तथा ।

मधुसपियुतां एसा जुह्यात्यूतनाग्रहे ।॥ ४९ ॥
आश्वत्थ्योदुस्बरीभिश खादिरीभिस्तयैव च ।
जुहुयात्सपिषा दिद्रान्का(नगो)टिद्कस्य विमोक्षणे ॥ ५० ॥
शम्या सह पलाहेन सर्पिषा यावकेन च |

आसुरेण च मसिन व्याधिः श्राम्यति दारुणः | ५१ ॥
इृष्णच्छागस्य वाऽनस्य च्छाम्या वाऽपि समाहित; ।
णित सर्पिषा युक्ते जहुयात्तुरकोद्रवे ॥ ५२ ॥
छागस्याप्यतिवद्धस्य वसाहृद यश्चोणितम्‌ ।
अरिषटाक्षतसयुक्तं हृतं # कण्टूषिनाशनम्‌ ॥ ५२ ॥
युतसपपतंरं च हृदयं कुक्छुटस्य च

ययोपनीताः समिधो हवयेम्बकणके ।। ५४ ॥

मां शान्ति यथोद्देष्टां यः पयुरज्याद्‌ द्विजोत्तमः ।
कारयेद्यो गवामर्थे बाजपेयङ्ताधिकम्‌ ॥ ५५ ॥

तेन पुत्राच पोत्रा धनं धान्यं तयैव च|

गावश्च प्रिवते(धे)न्ते रोके कौतिमवाप्नुयात्‌ | ५६ ॥

मह्मणा ब्रह्मशब्देन स्तृरते प्रणवेन यः |

स शिवः शान्तो देवो गवां मारीं व्यपोहतु ॥ ५७ ॥
योऽच्येते च सद्‌ा देवो विष्णुना प्रमविष्णुना ।

स श्षिवः शाश्वतो देवो गवां मारीं व्यपोहतु ॥ ५८ ॥
नित्यं रुद्रबरोपेतो श्दरमक्तिसमन्वितः ।
यण्टाकणेगतो देवो वि्ज्ञानविधायकः | -५९ |.
रुम्बोद्रेण देवेन गजवक्तरेण यः स्तुतः ।

स शिवः शान्वतो देवो गवा मारी व्यपोहतु ।। ६० |
सवेरोगहरेणापि रविणा यः प्रणम्यते ।

स शिः श्रातो देवो गव मार व्यपोहतु \ ६१ }}

1

* इदं वधानं कणाकषपस्योति पृवोततदन्धसदर्भादाति ।

विधानपाडा | ८२५

श्रीमता रुधिराङ्गेण घण्टाकणेगणेन यः ।
नित्यं प्रणम्यते भक्त्या प्रहृष़ेनान्यचेतसा ॥ ६२॥
निवाय देवदेवाय महादेवाय श्राश्वते ।
रुद्राय स्थाणवे नित्य हरायोग्राय ते नमः ।॥ ६३ ॥
परमेश्षाय सिद्धाय मन्त्र सिद्धिपदायिने ।
यम्बकाय च देवायानन्ताय च नमो नमः| ६४॥
अभिमन््य सदा तोयमेतेमन्नेयंथाक्रमम्‌ |
पोक्षयेत्त॒ गवां देहं ततः सिद्धिभेवेदिह | ६५ ॥
एवं यः पठते + गोष रोगातांस विक्षतः
मोश्षान्तिक सदाकारुं गोषु ्ान्तिभपेदिष् ॥ ६६ ॥
प्रातः भातस्तु सततं गो्ान्तिकमिदं पठेत्‌ ।
गवामुत्सवकारेषु पस्थाने वा समागते |
आयुष्मान्बरवान्भोगी श्रीमानथेपतिभेवेत्‌ ॥ ६७ ॥
एकतः क्िविसमानि(अनां) सदस तरितं बुधः
गोक्षान्तिरेकतश्चैका सदस्ताच गरीयसी ॥ ६८ |
वैशाखे हारकायां च गोविन्दस्य विोकनम्‌ |
तस्मा्पुण्यतरा शान्तिगेरवां सत्यं वदाम्यहम्‌ ॥ &९ ॥
ब्राह्मणस्य पारेजाणाद्र्वा द्रदश्चकस्य वा |
तथाऽन्वमेधावभूयस्नानाद्रा डुद्धिमाप्नुयात्‌ ॥ ७० ॥
गवामङ्गेषु तिष्ठन्ति भवनानि चतुदश ।
तस्माटबां भ्रकतेव्या ह्यपचारक्रिया बुधे; ॥ ७१ ॥
गद्मवगाहनं मातुः पाद पड्कजसेवनम्‌ |
भारतश्रवणं तेभ्यः पुण्यं धेनुचिकित्सितम्‌ ॥ ७२ ॥
गवां मेषजकतां च ग्रीष्मे पपादिधायकः |
योगयुक्तो रणे धौरशत्वारस्ते हरेः कराः ॥ ७३ ॥
गवामङ्गेषु ये दोषा उद्वि्राद्याः प्रकीतिताः।
अजानां महिषीणां च किङेयास्ते न संश्चयः | ७४ ॥
इति श्रीव्रसिहृमशविरचितायां विधानमालायां
गगेभोक्तं गोश्चान्तिविधानम्‌ ।

स यवः चनः

+ आषत्वाद्य त्ययेनाऽऽ्मनेपदम्‌ ।

भरोवरसिहभटविरचिता-

चक्रकुक्कुटमांसानि पतनं कमयन्त्यरम्‌ ॥ ४७ ॥
मोहक नाख्यत्याङ्च शम्याश्च समिधो धुवम्‌ |
कृसरो यावकथैव नाज कार्यां विचारणा ॥ ४८ ॥
पाण्डुरच्छागमसानि हृदयं रसना तथा ।
मपुसपियुतां कृत्वा जुषयात्यूतनाग्रहे ॥। ४९ ॥
आश्वरथ्योदु ्ब्रीभिथ खादिरीभिस्तयैव च ।
जुहयात्सर्पिषा विदरान्का(नगो)टिङ्कस्य विमोक्षणे ॥ ५० ॥
दाम्या सह एलाशेन सपिषा यावकेन च |
आसुरेण च मसिन व्याधिः श्राम्यति दारुणः ॥ ५१ ॥
कृष्णच्छागस्य वाऽजस्य च्छाम्या वाऽपि समाहितः ।
शोणितं सर्पिषा युक्तं ज॒हुयात्छुरकोद्वे ॥ ५२ ॥
छागस्याप्यतिवृद्धस्य वसाहृदयश्षोणितम्‌ ।
अरिष्टक्षतसंयुक्तं हुतं # कण्ूविनाञ्नम्‌ ॥ ५३ ॥
युतसपपतेरं च हृदयं कुक्डटस्य च ।
यथोपनीताः समिधो हवयेषटम्बकर्णके | ५४ |
गवां शान्ति ययोदिष्टं यः भयुजञ्ज्याद द्विजोत्तमः ।
कारयेद्यो गवामर्थे वाजपेयङ्ूताधिकम्‌ ॥ ५५ ॥
तेन पुत्राश्च पोजाथ धनं धान्यं तयैव च ।
गावश्च परिवते(ध)न्ते लोके दीरिमवाप्तुयात्‌ | ५६ ॥
शिवधमात्‌- ०
नह्मण्छ ब्रह्मशब्देन स्तृरते प्रणवेन यः |
स शिचः शा्वतो देषो गवां मारीं व्यपोहतु ॥ ५७ ॥
योऽच्येते च सदा देवो विष्णुना भमविष्णुना ।
स शिवः शाश्वतो देवो गवां मारीं व्यपोहतु ॥ ५८ ॥
नित्यं रुद्रबरोयेतो शदरमक्तिसमन्धितः |
घष्टाकणेगतो देवो विश्वज्ञानविधायकः | -५९ |}
रम्बोद्रेण देवेन गजवक्त्रेण चः स्तुतः । |
स शिवः शाश्वतो देवो गवां मारीं व्यपोहतु |! ६० ॥ `
सवरोगहरेणापि रविणा यः मणम्यते } `
स शिबिः श्रा्वतो देवो गदां मारीं व्यपोहतु \ ६१ ॥

भगान ग्य त्वन्न इद्‌ त्िधानं कणाक्षेप्येति पर्वोत््मन्धसरभाद्धाति ।

विधानपाडा |

श्रीमता रुधिराङ्गेण घण्टाकणेगणेन यः ¦

नित्यं परणस्यते भक्त्या भरहृषटेनान्यचेतसा ॥ ६२ ॥

शिवाय देवदेवाय मषदेवाय ज्ञ्वते |

रुद्राय स्थाणवे निस्य हरायोग्राय ते नमः । ६३ ॥

परमेश्चाय सिद्धाय ग्रसिद्धिमदायिने ।

यम्बकाय च देवायानन्ताय च नमो नमः| ६४ ॥

अगिमन्ड्य सदा तोयमेनेमन्त्े यथाक्रमम्‌ ।

पोक्षयेत्त॒ गवां दें ततः सिद्धिभेवेदिह ॥ ६५॥

एवं यः पठते + गोषु रोगातांसु विक्षेषतः ।

गोशान्तिकं सदाकालं गोषु शान्तिभषेदिष ॥ ६६ ॥

भ्रातः भरातस्तु सततं गोशान्तिकमिदं पठेत्‌ ।

गवामुत्सवकारेषु परस्थाने वा समागते ॥

आयुष्मान्बरवान्भोगी श्रीमानयेपतिभवेत्‌ ॥ ६७ ॥

एकत; क्षिवसद्मानि(अनांँ) सष्सरं त॒लितं बुः ।

गोश्षान्तिरेकतथैका सदस्राच गरीयसी ॥ ६८ ॥

वैशाखे द्वारकायां च गोचिन्दस्य विरोकनम्‌ ।

तस्मस्पुण्यतरा शान्तिगेवां सत्यं वदाम्यहम्‌ ॥ ६९ ॥

ब्राह्मणस्य परि्ाणाद्धवां द्रादक्षकस्य वा ।

तथाऽ्मेधावभृथस्नानाद्रा शुद्धिमाप्नुयात्‌ ॥ ७० ॥

गवामङ्गेषु तिष्टन्ति मुवनानि चतुदश ।

तस्माद्ववां मकतेग्या हुपचारक्रिया बु्ैः ॥ ७१ ॥

गङ्खगवगाहनं मातुः पादपङ्कजसेवनम्‌ |

भारतश्रवणं तेभ्यः पुण्यं धेनुचिकित्सितम्‌ ॥ ७२ ॥ `.

गवां मेषजकतां च ग्रीष्मे मपाविधायकः ।

योगयुक्तो रणे धीरधत्वारस्ते हरेः कराः | ७३ ॥

गवामख्गेषु ये दोषा उद्धि्ाद्याः प्रकीतिताः |

अजानां महिषीणां च षिङ्ञेयास्ते न संज्यः | ७४ ॥
इति भ्रीनसिंहमद्विरचितायां विधानमार्यां

गगेभोक्तं गोशान्तिविधानम्‌ ।

+ आतव द्य त्ययेनाऽऽत्मनेषदृम्‌

८८ भनूसिदभदतिरविता-

जन्मनक्षत्रा्तुयंदशमपोड शाद शत्रयोविशनक्षत्राणां मानसादयः # संज्ञाः]
पीड्यन्ते [ इति शेषः । |

यस्य रारिस्तु सूयाग्रेयदि वा राहृणा त्था |

विविधेवां तथोतपातेस्तस्य स्याद्राजिपीडनम्‌ ॥ २२ ॥

यस्य वा ब्राह्मणाः करुद्धा देवा वा पितरस्तथा ¦

रोगीनानाविपैस्तस्य पीड्यन्ते वाजिनो भृशम्‌ ॥ २४॥

हयमारो भवेत्तस्य यः साहसकरो नप } `

रात्री च वाजिज्ञाखायां नास्ति दीपे निरन्तरम्‌ । `

तेन दोपेण घोटानां संमव्रन्ति मह्गदाः ॥ २५ ॥

टेण्डापकरषणं नास्ति दिवा नास्त्येव घपषेणम्‌ ।

मक्षिकाव्रारणं नास्ति नासति शद्धिभेबोऽपि च ।

कुशाश्च व्याधयुक्छाश्र जायन्ते ना सशयः | २६॥
उरःपमाणः कतेव्यः स्थानस्यत्र सयुच्छरयः

शस्यस्यादरणं काथ भुव्रस्तञ्जेतिचक्षणे; ॥ २७ ॥

अश्मन्तकस्य वाऽःम्रस्य छाग(्ञाक)स्य शिकषपस्यः८ च |

बद्योेव जम्बा स्थानस्तम्माः श्युमाबहयः; ॥ २८ ॥

कण्ठदारु भकतेग्यमेभिरेव द्रुमोत्तमैः |

शरेच्छयो विधेयोऽत्र रिल्पज्ञास्रेण भूमुजा ॥ २९॥

रेण्टापकषंणं रात्री नेव कायं प्रघषणम्‌ |

एतदन्यादुश सवेमश्वानां व्याधिदं भवेत्‌ ॥ ३० ॥

रेवन्तकस्य पूनाऽत्र तथा वास्तुपरपूननम्‌ |

कृत्वा विशोध्य समयं घोर्टास्तत्र निवेशयेत्‌ ॥ २१॥।

पीडिते जन्मनक्षत्रे स्नानं विष्टितमाचरेत्‌ |

पीडकस्तु ग्रहः पूज्यस्तथा नक्ष्मेव च ॥ ३२॥

पिनायकोऽपि संपूज्यो गाणपत्येन कमणा ।

मेत समितशव तथा श्रारुकटङ्केको ॥ ३३ ॥

वूष्पाम्डो राजपुत्रथ पुञ्या चैवाभ्बिका तथा |

+ अताऽऽदिपदेन कमंजस्यापे महणम्‌ ] क+जादृय इत्यचितम्‌ । > कोशे शिंश्चपाशचव्वः
नाटिङ्ग उक्तोऽन तु टिद्ुन्यत्यय आर्षः । युक्तं चेद्माह्यम्‌ ।

१ ख, अश्वाश्च | २ ल. कगे!

पिधातंताह्छं |

पीडितं राजनक्षत्रं ग्रहैः कूरैभयावरैः ॥
इस्पातेदविषंस्तत्त॒ फभ्यतेऽज समासतः ॥ ३४॥
षदूभो नरः स्याननपतिनेवकषः
कूरान्तरेष्षे चरपीडितं भम्‌ | `
कुर्वीत पूजां खट्‌ तस्य राजा
नरोऽथ वा क@क्ञनिवारणाथम्‌ ॥ ३५ ॥
जन्पक्षमादयं दशमं च कम -
साधातिक षाडशमृक्षमा्यत्‌ ।
अष्टादशं भं समुदायसत
पराहृखयोर्विशमिर्द विनाशम्‌ ॥ ३६ ॥
यत्‌ पञ्चविंश खट मानसं त-
द्धः षड्भिरत्थं पुरुषोऽपि षडमः
चिश्वभरेशे नवभिः स्वजाति
देशामिरेकोद्धवभैनवक्षः ॥ २७ ॥
यक्केतुसूयोत्मजभोगयुक्त
विभेदंवक्रो पहतं कुजेन ।
उर्कादतं यद्धहणाहतं बा

€

प्रपाईत भ यदुषाकरण ॥ ३८ ॥
जन्र्भे प्रतिहते तननाशषः

कमणः फरहृतिदेक्षमक्षं |
घोडे भवति बान्धवर्पाडा-

ष्टादशे तनुमृतां धनहानिः ॥ ३९ ॥
प्राणिनामसुहृतिस्तु विनाशे

मानसे विकता मनसः स्थात्‌ |
जातिमे भवति मोजविनाश्षो

देश्षभे भवतिं देश्षविनाशः ॥ ४० |
भपीडिते सत्यभिषेकधिष्ण्ये

भवेन्पाणां तनुदेशंपीडा ।
धोराऽपि पीडा परक्रमं प्रयाति

षस. प्तं यत्तु दिषाक^। `

भीनूसिहमद्विरचिता-

अथाश्वशानििः।

ग्हककषादिवेकृत्याद्धवन्त्यश्वास्तु रोगिणः |
तदा निगेमयेत्स्मानात्कसयेद्रा विधानकम्‌ ॥ १ ॥
पूजयेच्छंकरं देवं पवेतीसहितं विभुम्‌ ।
नारायणं त्रिया युक्तं मन्त्स्तछिङ्गकैनुपः ॥ २ |!
भरारभेच्छुमनक्षतरे ग्रामस्य तु चतुष्पथे ।
सुरामासोपहारायेगीतवाचादिनतेनैः ॥ ३ ॥
्रहमानि समुदिश्य वर च परिकल्पयेत्‌ ।
आदं रेवन्तकः पूञ्यः पशाच ग्रहदेवता ॥ ४ ॥
पूजयेदभिषेकं च सूयेस्य परिकर्पयेत्‌ ।
सूयकान्तक्िलायां वा यन्त्र वा ताम्रजेऽ्च॑ेत्‌ ॥ ५॥
` अरकेपत्रेऽ्य वा रक्तवन्दनेन सम रिखेत्‌ |
सूयं रयसमासीनं चिन्तयेदरुणं तथा ॥ ६ ॥ `
सक्तभिवोजिभिः श्ठयैन्तितं रथसत्तमम्‌
ध्वजेन सहितं राजा चिन्तयेद्राजिशान्तय ॥ ७ ॥
बाजिभिविंनयो रां वाजिभिः स्वगसंप्थितिः ।
गुणिभिरदोषरहितेमेहवेगपरायणैः ।॥ ८ ॥
यस्य धान्यं धनं तस्य यस्याश्वास्तस्य जीवितम्‌ ।
सुभगं मनिभिः भक्तं यस्यान्वास्तस्य मेदिनी ॥ ९ ॥
तस्मात्सवंभयत्नेन चिन्तयेद्ाजिन हितम्‌ ।
अभिषेकं च सूयेस्य सदस्रकरूररतथा ॥ १० ॥

उदुत्यं जातबेदसमित्युचोदननवेत्यनेन बाऽ्ोत्तरायुतंत्रयजपं कर्यासदक्ना
न चरुघृताभ्यां नुहुयात्‌ । |
पतदुक्तं स्कन्दपुराणे-
दशनमन्यं नयेल्सिममन्यानापि स दषयेत्‌ ।
रेवन्तं पूजयेत्तत्र महाकालीं हरं हारम्‌ ॥ ११ ॥

४०

सहल्तकलशः स्गानं रबेरेषं भकस्पयेत्‌ ¦
अश्वानां व्याधयो यत्र तत्र जह्मणमाजनम्र्‌ ॥

१ ख, (तज |

विधानमाख ! ८७

` भरकूयौलखयतो बानिनाश्चः क्षिपं प्रशाम्यति ॥ १२॥
तज ग्रहान्पदशयति-

इश्वरस्य कुरस्य यमस्य वरुणस्य च ।
बुहस्पतेरुशनसः सोमस्याथ विवस्वतः ॥ १३ ॥
अरहा नानाविधा घोराः प्रवरा दयेकर्विशतिः।

त्र माहेन्वराः सप्त महारोद्राः भफीतिताः ॥ १४ ॥
चत्वारो राक्षसास्तेभ्यो मुनिभिः परिकीर्तिताः ।
जयो रोद्रास्तु रान्ना वैते निच्ननति तुरंगमान्‌ ॥
एवं प्राणहरा राजन्करूरा मुवनवर्तिनः ॥ १५॥

यावान्काषछोऽशवश्चान्तिकस्य क्मणस्तावन्तं काटमाह--

त्रिदिनं चैष सप्राहं दशं पक्षमेष च ।
तत्र कुर्या्यथाभोक्तं जपमष्टोत्तराय॒तम्‌ ॥ १६ ॥
तावन्तमपि होमं च कमकाण्डे भरकीर्तितम्‌ ।
एवं रक्षोगरहीतानां वाजिनां महदुखणम्‌ ॥ १७ ॥
जायते च बहूनां च रोगाणां समुदायतः }
देवानां च प्रसादेन पूजितानां यथाविभि ॥ १८ ॥
-जायते रोगनिभुक्तिनात्र कायां विचारणा । |
तस्मादेवपरो नित्यं शुचिः स्नानमुपक्रमेत्‌ ॥ १९ ॥
अश्वशान्ति मशराजः ड्याचैव समाहितः ।
भरभातसमये स्नातानटंकृत्य तुरंगमान्‌ ॥
विप्रैः सह स्वयं स्नायादित्या् भगवान्पुनिः ॥ २० ॥
तत इत्यस्याथः समाप्े कमंण्यश्वान्मरनाप्य स्वयं स्नायादिति । मनसो रुच्या
दानानि दद्यात्‌ । यतः कारणाद्रहनक्षत्रगत्या राजनक्षत्रे पीडिते सति राह्गः
सब॑संपद्‌ः पीडश्न्त इत्यस्ति ज्योतिःशाच । |
तच्राऽऽह श्ारिद्योत्रोक्तायामश्वशान्त्याम्‌-
स्थाने श्रुमे स्थापितानां सक्षस्ये वाऽथ
हयानां जायते घोरो मारको नात्र संशयः ॥ २१॥
यस्य षा जन्पनकषत्रं कर्मजं वाऽय मानसम्‌ |
सायातिकं सागुदायं तथा बेनारिकं च भम्‌ ॥ २२॥

८८ शरषनृसिदमदरतिरचिता-

जन्मनक्षजाञ्चतुथदञमपोद शा्ादग्रत्रयोर्विशनक्षत्राणां मानसादयः # संगाः |
पीड्यन्ते [ इति क्षेषः । ||

यस्य राक्चिस्तु सूयावंयदि वा राहृणा तथा |

विविधंवां तथोत्पातंस्तस्य स्याद्राजिपीडनम्‌ ।॥ २३ ॥

यस्य वा ब्राह्मणाः कुद्धा देवा वा पितरस्तथा |

रोगेननाविभैस्तस्य पीडयन्ते वाजिनो भृशम्‌ । २४ ॥

हयमारो भवेत्तस्य यः साहसकरो नप | |

रात्रा च वाजक्ञारा्यां नास्ति दीप्रे निरन्तरम्‌ |

तेन दोपेण घोटा संभव्रन्ति महागदाः; ॥ २५॥

रण्डापकषेणं नास्ति दित्रा नास्त्येव घषेणम्‌ |

मक्षिकाव्रारणं नासन नासति शृद्धिभवोऽपि च ।

कृताश्च व्याप्रयुक्तवि जायन्ते नाज सक्रय; ।॥ २६॥
उरःममाणः क्तव्यः स्थानस्यव समुच्छ्रयः

शस्यस्याद्धरणं काथ भुवस्तञ्मैमिचक्षगैः ॥ २७ ॥

अव्रमन्तकस्य वाऽऽम्रस्य उग(शाक)स्य श्ििङ्घपस्यः. च |

बद्यव्व्‌ जम्बु स्थानस्तम्माः शुभावहः ॥ २८ ॥

कण्ठदारु मरकतेग्यमेभिरेव द्रुमोत्तमैः

शारोच्छयो विषेयोऽ्र रिव्पञ्ास्ेण भूभुजा ॥ २९ ॥

टेण्टापकषंणं रात्रो नेव कार्यं परघर्पणम्‌ ।

एतदन्याद सवेमनश्वानां व्याधिदं भवेत्‌ | ३० ॥

रवन्तकस्य पूनाऽत्र तथा वास्तुमयूननम्‌ ।

छृत्वा विशोध्य समयं घोरास्तत्र नवेशयत्‌ ॥ ३१॥

पीडिते जन्मनक्षत्रे स्नाने विहितमाचरेत्‌ ।

पीटकस्तु ग्रहः पूज्यस्तथा नक्षत्रमेव च ॥ ३२ ॥

वरेनायक्रोऽपि संपुञ्यो गाणपरयेन कर्मणा |

मतश्च सामतश्चव तथा श्ञाटकटङ्कैकौ ॥ -३३ ॥

कुष्माम्डो राजपुत्रश्च पूज्या दैवाम्बिका तथा ।

* अजाऽ&दपदेन क्मेजस्याते अरहणम्‌ । क4जाद्य इत्या चतम्‌ । >< कोय रशिश्षपाशच्द्‌ः
भीटिङ्ग उक्तोऽत्र तु हिद्व्यत्यय आरै; } यक्त चेद्‌ ग्राह्यम्‌ !
---------------------

१ ख, अश्वाश्च २ ख. क्रौ०|

विधार्नमाह्य | ९

पीडितं राजन्न ग्रहैः कूरैभयावरैः |
स्पातेिंविषेस्तत्तु फथ्यतेऽज् समासतः | ३४ ॥

षटूभो नरः स्यामृपतिनेवक्षः

कररान्तरिष्े चरपीडितं भम्‌ । `
कुवीत पूजां खट तस्य राजा

नरोऽथ वा छेकनिवारणाथम्‌ ॥ ३५ ॥
जन्मक्षमाद्यं क्षमं च कमे -

सांपातिक षोडकमृक्षमाचात्‌ ।
अष्टादज्ञं भं समुदायसहं

प्राहुस्योर्विशषमिर्दं विनाशम्‌ ॥ ३६ ॥
यत्‌ पञ्चविंशं खलु मानसं त-

दधः षड्भिरित्थं पुरुषोऽपि ष्डभः |
विश्वेभरेशे नवभिः स्रजाति-

देशाभिषेकोद्धवभेनेवकषेः ॥ २३७ ॥
यक्केतुसुयोस्मजभोगयुक्तं

विभेर्दबक्रोपहतं कुजेन ।
उस्काहतं यद्हणाहतं वा

भपीदितं भं यदुषाकरेण ॥ ३८ ॥
जन्पर्भे प्रतिहते तनुनाशः

कर्मणः फलहतिदेक्षमषे |
धोडरे भवति बान्धवर्पडा-

ऽषटादक्े तनुमृतां धनहानिः ॥ ३९. ॥
भाणिनामसुहृतिस्तु विना्ञे

मानसे विकठता मनसः स्यात्‌ ।
जातिमे भवति मोजविनाशो

देश्षभे भवेति देश्षविना्चः ।॥ ४० ॥
भपीडिते सत्यभिषेकधिष्ण्ये

भवेश्रृपाणां तनुदेशपीडा |
धोराऽपिं पीदा प्रशमं प्रयाति

पलं, (तं यत्तु दषा |

९०

आदसिहमद्षिरविक्ा--

स्नानंयंतः स्नाति पयोऽभिधास्ये ॥ ४१ ॥)
गोक्षोरयुक्तरथ पूगेकाशः(षा)

फेनः सिताशेषतनव रस्य ।
तथा शद्न्मूतयुतः पयोभिः

स्नानं नणां प५डतजन्यम्‌ स्यात्‌ | ५२ ॥
अन्षारमय्यामिषयग्दल्चादं

मध्वाञ्यदयेमी हतकमेपीडः ।
भियंगुसिद्धाथेकभीरखदूवां

क्षनावरीस्नाननिरस्तदोषः ॥ ४३ ॥
सापातिके मेऽभिहते निरस्य

मध्वामिषे कोयेमनोभवौ च॑ ।
दूवांखभिद्धि विदधीत हमं

दानं च दु्याद्विभवादुरूपप्र्‌ ॥ ४४ ॥
अश्वत्यिद्धायेकदेवदास-

भियगुबेखैयेवचन्दनादः |
लङ्ष्टपस्नानमदेपदोषान्‌

सांयातिकक्षपमवंस््ठिनन्ति ॥ ४५ ॥
स्वरणं सरूप्यं सघ्रदायधिष्णये

तपे परदद्यद्विदभ्रीत होमम्‌ ।
वरक्षपसिद्धाथक सवेनन्ध-

युजेः स्नानमुशन्ति शस्तम्‌ ।॥ ४६ ।!
सरुद्रसाविच्यभिमन्निताम्बु-

पुगधटः पोडमभिषिनाच्े |
तप्रूऽभिषेको मणिबीजराप्य-

सवपिधीस्रभयुतैः परशस्तः | ४७ ॥
यानासनोवींवसनानि गाश्च

शक्तया पदद्यादृद्रेनपुणेभ्यः
होम च कुयाच्छुमदूषेया च

वनाज्ञिकोपद्रवनाञ्नमिच्छन्‌ ॥ ४८ ॥
कार्याऽग्जदेमो पतपायस््यं `

द्विजा मनसनापश्नान्त्यं ।

विधानपाख्‌ | ९१

स्नायाच्छिरोषातिदराबेन
मदरास्बुभिश्वन्दनसंयुतैय ।॥ ४९ ॥
स्नानं प्रतपने त्वभिषेकिष्ण्ये
समस्तरत्नेः सखिरष्टुतः स्यात्‌ ।
स्वजातिषधिष्ण्येऽपि च सरवैबीजैः
सवारभिः सवैसुखाय राज्ञाम्‌ ॥ ५० ॥
देशक्षं परिषीडिते वजह वस्तम्बेरमस्थानतः
छरा ग्रादवृषशूङ्गक्तच्थ ( ढृत्तथ ) रणमोषटाङ्णःरसद्रदात्‌ ।
वद्मकात्सरसं, द्विजातिमवचष्ुद्रार वात्संगमा-
दानयाथ मृदो निधाय करसे राजाऽभिः
षेकधिये ८ कं भरियात्‌ ) ॥ ५१ ॥
टेण्डापकषेणं यत कृतं भवति वाजिनाम्‌ ।
तत्रेव परिकतंव्यं गन्धौर्णां च. पुजनम्‌ ॥ ५२ ॥
यन्परवशब्देन तुरंगमाः ।
यदप स्थापिता यत्र दथा श्चुचि % (शौ च)गिवार्वे |
स्थानापकषेणं त्वा श्रुतपूजा बिधीयते ॥ ५३ |
भुवश्रष्देन शाटिशोत्रशास्चम्‌ ।
इवेःश्रवा हयः पूज्यस्तुरंगाधिपतिस्तु यः !
हयमारे समुत्पन्ने तस्मात्तं परिपूजयेत्‌ ॥ ५४ ॥
इमां शान्ति मवक्ष्यामि तन्मे निगदतः शुणु |
बाह्य! भूम च संसोध्य क्षयां (क्ञातिर्यी) बा समाहितः ॥५५॥)
गोमयेनानुसंरिप्य तां भूम परिशेधिताम्‌ |
अहृरात्रोपितो भूत्वा सोपवासः पुरोहितः ॥ ५६ ॥
रात्रं जागरणं त्वा तस्यां भूपावनाखसः ।
सूयोणां च निनादेन गीतनत्यतरिनोदेतः ॥ ५७ ॥
चन्दनैः इद्कुमेर्दिव्येः कुसुमे; भकिरेन्मदीम्‌ ।
पूपेस्तु धूपितां सम्यण्दीेर्नररानितां श्चुमाम्‌ ॥ ५८ ॥
एवं राज्रिमुषित्वा तां पातेःकारे पुरोहितः
स्नात्वा शुक्ाम्बरषरः शुमास्यानुरेपनः ॥ ५९ ॥

ॐ द्युदीङि भारपधान्पे लिर्दक्षः ।

शरनूमिहमद्विरचिता--

सोष्णीपोऽरकृतः शक्तया सदायेः शुचिभिः सह |
चत्वारो ब्राह्मणास्य सहायाः स्युरतन्द्रिताः ॥ &० ॥)
करगवेदपारगो ह्येको द्वितीयो यजुषां वरः ।

तृतीयः सामनिन्ुख्य्तुधचाप्ययवेतित्‌ ॥ ६१ ॥

स्वे खद्धगः कुरीनाः स्यु; जचयः शीटसंयताः |
अहंमावैरसंवीताः पचित्रचरितास्तथा । ६२ ॥
तेषामभावे सर्वेषामेको नाऽस्ति (स्तु) तथाविधः ।
तस्याभावे हि कतेव्य ऋक्‌शाखी तखविद्द्विजः ॥ ६३ ॥
तस्याप्यभावे कतेग्यो यजुर्वेद्परायणः ।

सामादिद्रा मवेद्धिमो बेदश्नाख्चपरायणः ॥ ६४ ॥
सर्वषामप्यभावे तु मीमांसातच्छकोषिदः ।

आचार्यं तं प्रकुर्वीत पुराणाथविदं घ्रम्‌ ॥ ६५॥
धमेशाञ्धरतं नित्यं निष्णातं सवकर्मसु ।

पायनं ते विज्ानीयात्कमेसिद्धिमदं नृणाम्‌ ॥
कूलीनं वैष्णवं दान्तं बह्विसेवापरायणम्‌ ॥ ६६ ॥ `

स्था च भीभागव्ते-

अत्य्‌ -

साहं तथाऽग्ियजमानहविर्विंताने
थोतदृघूतप्टुतमदन्हूतम्‌ ङ्पुखेन ।

यट्राद्यणस्य मुखतश्रतोऽसुधासं
तुष्टस्य मय्यवहितर्निजकयपाद्रै; | ६७ ।}

यस्तु वयाङरूते वाचं यश्च मीमांसतेऽध्वरम्‌ ¦
[9९ न्क |
तावुभौ पुण्यकमोणौ पट्ृक्तिपावनपावनौ । ६८ ॥

तस्माटकारणाद्धद्रानेको विष्णुरूपः ।

मण्डपे विस्तृते सम्यक्तन्मभ्ये कुण्डगुत्तमम्‌ ।
लक्षणोक्त परकुर्वीत यज्ञविद्याविज्ञारदः ।! ६९ ॥
प्रितो मण्डलं कार्यं चतुरस्रं सुश्ञोभनम्‌ ।
तष्डुरेलेक्षणोपेतेरचिते सुमनोहरम्‌ ।। ७० ॥
विदिष्षु विन्यसेत्छुम्भान्पूणानोषधिवारिणा ।

‡ सख. मायी स्याचतु" २ स, ®कऽन्यह्म"

विषानमाश् |

[१

रसांश्च विन्यसेत्तेषु एेशान्यादिक्रमेण तु ।॥ ७१ ॥ .
सर्पिषा पयसा दध्ना मधुना च यथाक्रमम्‌ |
कुम्भास्तान्परयद्धिरान्साक्षतान्ससुमांस्तथा ॥ ७२ ॥
संवीतान्वसखवुगमेश् वंशपातरै; प्रपूरितान्‌ ।
सपूजयेत्ततो देबान्डुम्भेषु च दिगीश्वरान्‌ ।॥। ७३ ॥
प्रास्यादिगुख्यदिग्भागेष्वचयेदिन्द्रतः सुरान्‌ ।
न्यस्तेषु देवकेष्टेषु सवखेषु विशेषतः ॥ ७४ ॥ `
कृत्वा स्वणेमयान्सवानुपचारैः पृथक्पुथक्‌ ।

यस्य यस्य च यदं यत्स्थानं याऽभिधा क्रमात्‌ ॥ ७५॥
तदिङ्गेनेव मन्त्रेण कार्ये सर्वं विधानकम्‌ ।
तेषामेवाय मन्तरस्तहोभं कुयाद्विधानवित्‌ ॥ ७६ ॥
साञ्येन पायसेनेव जुहुया पृथक्पृथक्‌ ।

अयुतं वा सदस वा तथा च तिरुसर्पिषा |} ७७॥
विरवपतरस्तथा पुष्पैः पत्रैनोनाविपैः श्युभैः |
जुहुयाच्छीफर्ेस्तदरद्‌ बीजपुरेभनोरयै; । ७८ ॥
खजुरेनोरिकेरे सितया गुग्गुरेन च | |
साञ्येशच तण्डुरशापि होमं कुवैत्प॒थक्पृथक्‌ ॥ ७९ ॥
ऋग्वेदी पूवेदिग्भागे जपेच्छान्तीरनुत्तमाः । `
यजुरध्ययनो विरो वारुण्यां जपङृद्धवेत्‌ ॥ ८० ॥

र ७ 0 ८

याम्ये तु सामगो विमो कोषेरेऽयवेविजपेत्‌ ।

तेन तेन भकारेण हवनं यैरञ्जसा ॥ ८१ ॥
यथासंख्योदितं ढृत्वा हवनं जातवेदसि । |
शान्तिपाठं ततः कुयुरितरैव्राह्यणैः सह । ८२ ॥
होमावरिषटैः स्े्तदरव्यै [स्तु] स्विषटकृदधषेत्‌ ।

ततो हमवि कुयोच्थाशास्रमतन्दितः ॥ ८३ ॥
हयानां रोगजान्त्यथं या पूजा परिकीर्तिता ।

तां तु वक्ष्ये समासेन मेषनेः सह संमतः } ८४ 1
इन्द्रादीनां पृथक्पूजां चतुणो विनिवत्य च ।
ईञ्ानादिचतुर्णा तु ततः कर्यातपुरस्करियाम्‌ | ८५ ॥

१ ख, युरेणं व° । २ ख, धर्यात्पयत्नतः ¡ ३ ख, अनेनैव प्र ।

५१ भ्रीन्‌ सिहभट्वरिरचिता-

सोष्णीषोऽखकृतः शक्त्या सहायः शुचिभिः सह
चत्वारो ब्राह्मणाश्चास्य सहायाः स्युरतन्दरिताः । & ० ॥
कटमवेदपारगो ह्येको द्वितीयौ यजुषां वरः ¦
` तृतीयः सामनिन्ुख्यश्चतुधशवाप्ययवतरित्‌ ॥ ६१ ॥
स्व स्वद्गः कुलीनाः स्युः ज॒चयः शीरस॑यताः।
अहेभावेरसंवीताः; पविज्रचरितास्तथा ॥ ६२ ॥
तेषामभावे सर्वेषामेको नाऽस्ति (स्तु) तथाविधः ।
तस्याभावे हि कतेव्य ऋक्शाखी तच्वविदद्विजः ॥ ६३ ॥
तस्याप्यभावे कतव्यो यनुर्वेदपरायणः ।
सामविद्रा भवेद्िमो वेदज्ञाख्नपरायणः ॥ ६४ ॥
सर्वषामप्यभावे तु मीर्मासातच्वकोविद्‌ः ।
आचार्यं तं भ्रकु्बींत पुराणाथेविदां षरम्‌ ॥ ६५ ॥
धमेदास्ररतं नित्यं निष्णातं सवकर्मसु ।
पावने तं विजानीयात्कमेसिद्धिमरदं नणाम्‌ ॥
कुटीनं वैष्णवं दान्तं बह्िसेवापरायणम्‌ ॥ ६६॥
तथा च श्रीमागवते-
नाह तथाऽग्रियजमानहविर्विंताने
शोतद्‌ घुतप्टुतमदन्दुतमङ्ुखेन ।
यद्राद्यणस्य ुखतशवरतोऽसुघासं
तुष्टस्य मय्यवहितेनिंजकमेषाकै; ।॥ ६७ ॥
अन्यच्‌ --
यस्तु व्याकुरुते वाचं यञ मीमांसतेऽध्वरम्‌ ।
ताबुभौ पुण्यकपोणौ पङ्क्तिपावनपावनौ ॥ ६८ ॥
तस्पातकारणाद्धिदानेको विष्णुरूपः । `
मण्डपे विस्तृते सम्यक्तन्मध्ये कुण्डमुत्तमम्‌ ।
रक्षणोाक्तं पकरर्बीत यज्ञविद्याविश्चारदः । ६९ ॥
प्रितो मण्डलं कार्यं चतुरस्रं सुञश्लोभनम्‌ ।
तष्डुरेले्षणेपेतर्चितं सुमनोहरम्‌ ॥ ७० ॥!
विदिश्चु विन्यसेछुम्मान्यूणानोषधिवारिणा ¦

१ ल, मगायी स्याचतु॥ २ ख, र्वेऽव्यद्म्‌° |

रसश्च विन्यसेत्तेषु एशान्यादिक्रमेण तु ॥ ७१ ॥

सर्पिषा पयसा दध्ना मधुना च यथाक्रमम्‌ |

कुम्भास्तान्पूरयद्वद्रान्साक्षतान्ससुमांस्तथा ॥ ७२ ॥

संबीतान्वखयग्मेथ वंशपत्रेः प्रपूरितान्‌ ।

संपूनयेत्ततो देबान्डुम्भेषु च दिगीश्वरान्‌ ।॥ ७३ ॥

माच्यादिमुख्यदिग्भागेष्वचयेदिन््रतः सुरान्‌ ।

न्यस्तेषु देवकोषठष सवस्ेष रिशेषतः | ७४ ॥

कत्वा स्वणेमयान्सवानुपचारः पृथक्पुथक्‌ ।

यस्य यस्य च यद्रूपं यत्स्थानं याऽमिधा क्रमात्‌ ॥ ५५॥

तद्ि्गोनैव मन्त्रेण कार्यं सर्वे विधानकम्‌ ¦

तेषामेवाथ मन्त्सतेहोमं कयाद्विधानवित्‌ ॥ ७६ ॥

साञ्येन पायसेनेव जुहुया पृथक्पुथक्‌ ।

अयुतं वा सदं घा तथा च तिरसर्पिषा ॥ ७७ '॥
बिर्वपतरस्तथा पुष्पैः पद्रेनोनाविपरैः शभः ।

जुहुयाच्छीफटैस्तदरद्‌ वीजयपुरेमनोरमैः ॥ ७८ ॥

खजूरेनारेकेरे् सितया गुगुरेन च । |

साज्येशच तण्डुकशापि शमं कुवीत्पथक्पुथक्‌ ॥ ७९ ॥

कगेदी पूवेदिग्भागे नपेच्छान्तीरनुत्तमाः ।

यजुरभ्ययनो विप्रो वारुण्यां जपटढृद्धवेत्‌ ॥ ८० ॥

याम्ये तु सामगो विभो कोवेरेऽथबेवि्नपेत्‌ ।

तेन तेन भरकारेण हवनं इयरञ्ञसा ॥ ८१ ॥

यथासख्योदितं छृत्वा वनं जातवेदसि ।

शान्तिपादं ततः कुयरितरैब्राह्मणैः सह ॥ ८२ ॥

होमावरिष्टैः सवतद्रैव्ये [स्तु] स्विषटङृदधयेत्‌ ।

ततो होमवरिं कुयोद्यथाशाद्रमतन्दितः ॥ ८३ ॥

हयानां रोगज्ञान्त्यथं या पूजा परिकीर्विता ।

तां तु वक्ष्ये समासेन मेषनेः सह संमतैः । ८४

ृनरादीनां एृथकभूनां चतुर्णा विनिवत्य च |.

इश्ानादचतुणा तु ततः इयात्पुरस्करियाम्‌ ॥ ८५ ॥

क = कन [। च

३४

भीनरिमहरिरचिता-~

पश्ान्याममिङ्ण्डाष पूवेदक्षिणतस्सथा ।

भूमौ कुवीत देवानं मण्डटेष्वेपि पूननम्‌ ॥ ८६ ॥
अत्र विपास्धयः काय। नैव कुयांसवयतेवित्‌ ।
भाय त्वथ दिग्भागे वह्भिपजा पिधीयते | ८५७ ॥
एेञ्ाने पूजनं बायोः पूर्वे देवेशमचयेद्‌ ।

सावित्रं तु जपेन्मन्त्रं यनुद विशारदः ॥ ८८ ॥
भग्रेये बह्व चश्वैव सौम्ये सामविदुत्तमः |

सवमेव तु कतेव्यं पूरो विधानतः ॥ ८९ ॥
त्पातेषु च स्वेषु तुरगेषु वृषस्य च |

पायथित्तं प्रकु्ीत ततः सय प्रशाम्यति ॥ ९० ॥
हयराखोत्तरे भामे स्थण्डि च प्रकखयत्‌ |
त्रिरात्रोपोपितस्तत्र सान्ति कुयोद्‌'दरनोत्तम; ॥
पथिन्निमन्नितः पुरै तचरिरात्रमुपवासितः ॥ ९१ ॥

स इत्यस्य कोऽथः। विराजं तत्रैव निषासकारको ब्रह्मचर्येण

ददकुम्मास्तु चत्वारः स्थापनीयाश्वतुरदिंशम्‌ (र) )
गसपाज्राण दयान पूणकृम्भग्ुखपार्‌ ॥ ९२ ॥
शिरःसातः कृतोष्णीषो यथावत्छतमङ्गछः
शुक्रासा जितक्रोधो बहवचेन समीरितः}! ९३ ॥
अकृतो (आहती)जेहयादरहौ घतेन सुसमाहितः
पितामहाय रुद्राय स्कन्दाप वरूणाय च ॥ ९४ ॥
अआन्वभ्यां चव सूयाय शक्राय च तथाञ्य्ये )
वायवे चाथ हरये श्रिये देव्ये तथेव च ॥ ९५ ॥
गन्पचभ्यश्च सोमाय दयुखंःभ्रचस एव च |

देवता या भवेत्तत्र हयुलपातस्य तु कारणम्‌ | ९६ ॥
मण्डलेऽस्मिन्वारं सम्य्विधिवत्परिकस्पयेद्‌ ।
श्तमष्टाघक हत्वा प्रातिदेव द्विमजात्तमः }। ९७}
ततश्च पूजन कुयादेदानां च रि्ेषतः ।
पायसेधारिकादीपधूषमार्यानुेपनैः ॥ ९८ ॥

न

१ स, दिष्टवि !

पायसैरिति बहुबरचनं येन कारभेन तद्रक्ये पायसं कें तण्डुरुसंभवापिषि
न यस्य कस्यचिद्धविषः |
मधुना पयसा चैव बाह्मणान्भोजयेत्ततः |
एकक देवमुदिश्य दश सघ ्रेपश्च च॥

परसंख्याऽज निर्दि स्वणेस्यव्‌ पनाषामः ।॥ ९९ ॥
तथव रजत देय ताग्न कस्य च द्षणा |

हृति धनिधनीतरनिणेयविषयम्‌ ।
याजकानां हि तुषटयर्थं नाणकं च भरदापयेत्‌ ॥ १०० ॥

याया देवता येन येन पूजिता तां तां तस्मे तस्मं साल्कारां सकुम्भां सरणं
सवदा सदक्षिणां दचात्‌ । दस्तकणेपाच्रवच्लाण सवभ्यः सूर्मानलतवं म्रकदत्य
दयात्‌ । ब्रह्मणे महिषीं दद्यात्‌ । अखं सापर्कर्‌ दचादाचायाय ।
ततस्तु वाचयेत्स्वस्ति संपूञ्य कुर्द वताम्‌ ।
रेवन्तकस्ततः पुंञ्यस्तताऽग्वान्पारपू न्यत्‌ ॥
ततस्तु भेषजं कुयादश्वानां रोगगृक्तये ॥ १०१ ॥
तथा दि-
अश्वकन्दस्य खानि कुमाराकन्दमव च ।
व्योषं च सपषपेयक्तं पयसा परिखोडथत्‌ ॥ १०२
तरीदिपिष्टेन संमिश्र दव्मात््चतुष्टयम्‌ ।
[ मेषनं तच्च घोटाय | एककस्मं पथक्पुथक्‌ ॥ १९०९
घातैलेन घोटनमङ्ाने परमद यत्‌ ।
ततस्तु सवं वाद्यानि मृन्मये ज्ुचेमाजनं | ९०४॥
निधाया््वास्त॒ नीराज्य तदेशान्यां दिशि क्षिपेत्‌ ।
वक्ष्यमाणेन मन्मेण [ बाजिनां रोगमुक्तपे | । १०५ ॥।

सच मन्नः-
एद्येहि भगवन्देव हयान्मुश्च मदग्रह ।
अनेन बलिदानेन उशमुक्तिकयो भव }} १०६ ॥
टु फट्स्वाहा ।
ततो मह विशुद्धात्मा कृतमङ्करुक्तुकः
रक्षोघ्नं च प्रदद्यत्तु धान्यं विप्राय भूरि च।॥ १०७॥
रक्षोघ्रशब्देन तिखाः । मूरिशब्देन पुरुषभारत्परम्‌ ।

९६ भौनुसिहमष्रिरचिता--

क $ ॐ ¢
राज्ञो विजयदं पुष्यं धनघान्यकिविधेनप्‌ |
¢ ९ $= # = ¢ #, $
दष्टद पृष्टद खाक सवेक्रिषनदरं शुभम्‌ ॥ १०८ ॥
रति भरीनृसिक्द्टविरवितायां व्रिषानमाला्ं शाङिहेजो-
्तमदवशान्तिविधानम्‌ ।

नवयन रिरि

अथ गजमारशान्तिबिधानम्‌ ।

यदा च नराणां तु रोगोत्पत्तिः पजायते ¦
वदा गजद्रहत्ाभो विङ्गयः पृथिवीभृतम्‌ ॥ १ ॥
तदुक्तं बामनपुराणे-
ङ नरग्रदसंक्षोभो गजान जायते यदा | |
तदा संपूनयेदिन्रंपुष्वगन्धादिभिः सधीः ॥ २॥
विश्वतश्क्षरिन्यादिसृक्तर ददविनोत्तमः।
पूनयेत्मवतो भूत्वा विभवर्ैः समाः ॥ ३ ॥
अनेनेव तु मन्त्रेण जह यादयुतत्रयम्‌ |
अष्टाभिकं च मतिमान्पायसेन च सर्पिषा ।॥ ४ ॥
सतातरत्या जपद्द्न्सां चैवायुतत्रयम्‌ ।
जरा हि यद्‌ रोगपीडिताः सयुमेहीपते; ।
` तदेनं पूनयत्सम्यगित्याह भगवायूरिवः ॥ ५॥
वच्रपुराणे-
प्वारद्राह्यणेभ्यश्च गाः पदद्यानुषोत्तमः ।
सुवणं दक्षिणां तत्र भत्येकं निष्कमेव च ॥ ६ ॥
सहस ्ाह्मणा भोऽ्याः सू्मवसैरलकताः ।
ततः भेतपिशाचेभ्यो वहि द््राद्विानतः; | ७॥
सुरा मासिचणष्िच सप्रतं पायसं तथा
शराषदशक पूर्ण तेन एत्वा क्िपेनिश्च }, ८ ॥
इति पद्मपुराणोक्तगजच्ान्तिः ।
| अथ गरुढपुराणोक्तगजज्ञान्तििधानम्‌ ।
तथा च गरूहपुराणे सनत्कुभारवचनात्‌-
+य राजा भ्रकुबीत गजानां शान्तिकं परम्‌ |

गजानां रोगतप्नानां तदुत्पातोदये सति ॥ १ ॥
नादन्ति कवखानातं, मुश्वन्त्यश्रूणि संततम्‌ ।
तथा प्रशान्ता निर्वेदा (विष्णा) भवन्ति मद्वजिताः ॥ २॥
विमनाख्स्तसवाङ्गः सुपो नषटपराक्रमः |
नष्टशोभः सदादीनो नष्टसज्ञोऽभिजायते ॥ ३ ॥
लानाव्याधिसमुत्याभिः पीडाभिः पीडयते मुम्‌ ।
इति ग्याधिसमाक्रान्तष्वेव हस्तिषु भूपतिः ॥ ४ ॥
कुयात्तु शान्तिकं राजा गजरक्षणतत्परः ।

` गोगरहना यदा नागास्त्यजन्ति बर्माङ्ककम्‌ ॥ ५ ॥
तदाऽपि सान्तिकं कायं गजविष्नोपश्चान्तये |
युदधारम्भेषु सर्वषु गज॑शान्ति समारभेत्‌ ॥ & ॥
मण्डपं चतुरस्रं च द्वादशारं च कारथत्‌ ।
तन्मध्य इषुमाने च कुण्डं कुर्याद्विचक्षणः ॥ ७ ॥
दक्षिणे पश्चिमे योनी तितस्तिपरमिते शुभे |
कण्डं त्रिमेखकरं कायं वितस्त्य॒च्छरायश्ञोभितम्‌ ॥ ८ ॥
केचि(षां मोन्मतेन इन्त स्यात्कुण्डं सर्वगुणान्वितम्‌ |
तत्पुरस्तादाक्षिणतः कुण्डं इस्तप्रमाणकम्‌ ॥ ९ ॥

, अन्यत्तु कारयद्वद्रान्पश्िमे चोत्तरे तथा ।
त्रिकोणं दक्षिणे कुण्ठं पश्चिमे बतुं स्मृतम्‌ ॥ १०
उत्तरे चतुरस्रं च धेवं कुण्डकृतिः स्मृता ।
अकंखदिरपला्चशमीवित्वतरुदढधवाः ॥ ११ ॥
समिधः पूवेतः भोक्ता मध्ये मिल्वस्य शोभनाः ।
तिरतण्डुरकाजेवां यवसिद्धाथ्चाछिभिः ॥ १२ ॥
यवेरेव च मध्यस्थे कुण्डे च हवनं स्मृतम्‌ ।
दध्ना च पयसा चैव घतेन मधुना तथा ॥
कोणस्थेषु यजिः भोक्ता मध्यमे सकरेरपि ॥ १३ ॥

यवेरेव च मध्यस्थे ` अस्यायमर्थः । इतरेषु कुण्डेषु यथहवनं नासि ।

स्थापयेच्च ततः कुम्भानष्टावष्सु दिष्च च |

वखयुग्मेः परिच्छनान्सकीषशिसमन्वितान्‌ ॥ १४. ॥
सवेरत्नस्तु सयुक्तान्यन्धपुष्पोदकेरपि ।
डा (क) रावरपमाणं च वृहत्कुम्मं च मध्यमम्‌ ॥ १५॥
तीर्थोदकेन संपूर्णं सवेरत्नः समन्दितम्‌ ।
सवाषाधसमायुक्त सुवणेहदय स्मृतम्‌ ॥ १६॥
हृद यशब्दो मभेवाचकः; ।
तण्डुरानां चतुष्के च न्यसेत्तं सुस्थिरं शम्‌ ¦
चतुरः कटशानन्यांश्तुष्कस्य समीपतः ॥
कोणेषु च तथा विद्यान्मण्डपस्य तथा घटान्‌ ॥ १७ ॥
तथाक्षब्देन जलोषधिरत्नवस््रयुग्मयुक्तानिति ।
स्पमरेत्पमधानकल्शे नरसिहाढतिं हरिम्‌ |
चक्रशङ्खगदाशाङ्खःवजरासक्षरश्रक्तयः ॥ १८ ॥
पत्रोदिक्रमयोगेण ध्यातव्याः सकेरुष्वपि ।
बहिः शक्रादि दिक्पाछांस्तत्र तज च संस्मरेत्‌ ॥ १९ ॥
भधानकुम्भा्पुरतः इयाचक्रान्नमण्डलम्‌ ।
तत्र सपुज्य देवेशं पश्चाद्धोमादि साधयेत्‌ ॥ २० ॥
गुख्यकुण्ड ततो धीमाञ्जुहयात्तिरसर्पिषा ।
ततः [स्ष्ृते (दि) त्यादिः समानस्तु विधिक्रमः ॥ २१ ॥
एवं कुण्डषु जुहुयुर्विधिवत्मयता द्विजनाः ।
एव समाप्य वाधना हाम तत्र पराहतः ॥ २२॥
सस्पृशज्चदकुम्भं तु जयेद शसदहस्रकम्‌ ।
भाय 1चरसा सपं वभः सह्‌ शुचिव्रतः ॥ २३॥
मण्डपस्थेषु कुम्भेषु पत्येकं च सहस्रकम्‌ ।
पयन्तकटशान्खष्टूवा जपेत्तत्र सहस्रकम्‌ ॥ २४ ॥
अनन्तरषु दुम्भेषु गायच्या प्रणवेन च |
कहत्वागमयुंगपत्कायं होमतन्त्ं तु पुषेवत्‌ ॥ २५॥
प्रातेङ्कम्भ सदस च जपेत्तानप्युपस्पृशन्‌ ।
पूनयेष्छोकपालारदीनान्धादिभिरतन्दितः ॥ २६ ॥

सवारुकारप्नोभादवान्दिग्यलक्षणरधितान |
~ -- न ६

१क. च ब्मुु° |

विषानमाला )

तचिङ्गकस्तथा मन्त्ररदेवान्स॑तपेयेद्ुधः ।! २७ ॥

अभ्यज्य वारणान्सर्बास्तिथा चेव तुरंगमान्‌ ।

सवोरुंकारशोभादचान्स्वौस्तान्स्नापयेद्धधः ॥ २८ ॥

बराह्यकुम्भोदकेनेव स्नापयेत्ततर साधकः |

राज्ञो नीराजनं कुयात्तदा्ंयैव मन्रदित्‌ ॥ २९ ॥
अन्येष्व(न्येस्त्व)यं मिधिः कार्यो यतो राना हरेस्तनुः ।

एवं इत्वा विधानं च सखस्तिवाच्य द्विजोत्तमः ॥ ३० ॥

दक्षिणा ततो दद्याद्विमेभ्यो भूरिकर्पातत्‌ ।

आचार्यं पूजयेत्पश्ाद्राद्यणांधैव ऋत्िजः ॥२१॥

दासेभ्यशैव दासीभ्यो दव्रद्रच्ाणि भूरिशः

समस्तकरणाधीशं आआामणीपगुखान्नरान्‌ ॥ ३२॥

पुजयेद्धनधान्याभ्यां सन्मानेन प्रतोषितान्‌ ।

ततो मेरीनिनादेन निःसाणानां महाः ॥ ३३ ॥

शङ््लानां कालानां च गजानां वहितेस्तथा ।

हेषाभिस्तुरगाणां च नादयञ्मतीतरम्‌ ५२३४ ॥

प्विशेद्धुपतिः सम्यङ्पण्डितं राजमन्दिर्म्‌ ।

पुनस्तत्र चपारोऽसी स्वस्तिवाचनतत्परः ॥ ३५ ॥

दानं दद्यादृद्विनातिभ्यः परिगह्याभिषेचनम्‌ |

वाजिश्चासं च संपोष्य दस्तिश्चाखां तयेव चः॥ ३६ ॥

सिद्धाथास्तण्डुटान्पुष्पमकरध तिखानपि ।

परकिरेत्स्व ययुर्वि गजानां शान्तिहेतवे ।। २७॥

शालामध्ये नूरसिहं च सुदशेनमनामयम्‌ ।

पुजयेटन्ध पुष्पैश्च दीपे्नीराजयेतच्ततः. ॥ ३८ ॥

ततो भूतबटि दद्यादननैवेहुवियेवेहिः ।

ततः संवेशनं मन्तरेराचायेः कारयेत्सुधीः ॥ ३९. ॥

गजानामभिषिक्तानां तथा चेदमपि वाजिनम्‌ ।

हृष्टपुष्टमना राज चिरं राज्ये मदीयते ।} ४० ।॥

इति श्रीनृसिदभटविरचितायां विधानमाछायां गरुढपुराणोक्तं

यजशान्िविधानम्‌ ।

९९.

१०० भीरृसिहमट्रविरचिता-
अथ करभशान्तिविधानम्‌ ।
तद्धविष्योत्रे कृष्णा्जुनसंवादे ]
युधिष्टिर उवाच-
दासंराणां कथं कृष्ण रोगमुक्तिसत॒ जायते
तरह कनं विधानेन यमाणेन भूमुजा ॥ १ ॥
भीटृष्ण उवाच्‌-

पुरा राजान्पशाचानामधिपेन विशः पुरः
कयत च वटाधस्ता्रमेण(ख)कमिधानकम्‌ ॥ २ ॥
उतप्न्ते महारोगाः करभेष होणा; |

विधानं तत्र कतंग्यं तेषां रोगोपशान्तये ॥ ३ ॥
ग्रामादुत्तरतोऽरण्ये मण्डपं परिकरपयेत्‌ ।

तत्र मध्ये पकुर्वीत कुण्डं हस्तमितं शभम्‌ ॥ ४॥
तास्मन्कुण्ड तिः साज्येहेवनं कारयेद्रधः ।
अष्टापक्रायुते च राजानां च तथव च ॥ ५
पायसेन च साज्येन सहसरं जहयात्सधीः

बाख प्रदद्यात्तत्रव पश्चखब्यः परयत्नतः | ६ ॥
आचायाय तत्‌। ददान्मश्चकं च सतूलिकम्‌ ।

बह्म णार्माजयत्पश्रात्सदस् चुभलक्षणात्‌ ॥ ७ ॥
भरामदान ततः कृय्टोचमद्रयसंमितम्‌ ।

पवतस्य समपि च्‌ या भूमिः कृष्णपिङ्गला

सा दत्ता यद्‌ विप्राय पापमुक्तस्तदा मेत्‌ ॥ ८ ॥

पिशाचाधिपतिरूवाच--
एतस्मिन्विहिते वेश्य विधाने शद्धयोदिते ॥
क्‌ $ (क ¢ =
तदा करभ्रोगाणां विमुक्तिजोयते धुवम्‌ ॥ ९ ॥
इति श्रीनृपिहमदकरिरचितायां विधानमाडायां
करभरान्तिषिधानम्‌ ।

"सकती सन्ध सछ्यकथत्या

प का
१ कृ, "स्तस्रमन्वितम्‌ |

विधानमारा । १०१

अथ खरशान्तिविपानम्‌ |

खराणामुद्र रोगो जायते पादतः कचित्‌ |
अथ वा सवेदेहे च तदा शान्ति पकस्पयेत्‌ ॥ १ ॥
शुचिः शुङ्काम्बरधरो राजा सह्‌ पुरोधसा ।
स्वामी वा तेषु कुर्यात्स विधानं विधिवद्ुधः ॥ २ ॥
त्रिशतं विंशतिं बाऽपि नव वा च ततः प्रान्‌ ।
विभवा(ता)नुसारतः कुयोनित्रेणाज्छुभलक्षणान्‌ ॥ ३ ॥
तण्डुरोपार संस्थाप्य सर्वास्तान्करान्स॒धीः ।
सौषधान्ससुवर्णोश्च वस्रैरवेष्टितानपि ॥ ४॥. `
पुजयेत्ेषु सर्वेषु वह्विभ्यानपरो द्विजः ।
चतुर्भुजं सप्तजिहं जिने मेषवाहनम्‌ ॥ ५॥ `
मेषदङ्गः च पिङ्गाक्षं शक्तेपाशासिधारिणम्‌।
चवं तेषु स्मरेदेवं हव्यवाहं महाभुजम्‌ ॥ £ ॥
कुम्भानां पुवेतः पङ्किविधातस्या प्रयत्नतः |
दक्षिणोत्तरतः सवो गन्धपुष्पादिपूजिता ॥ ७ ॥
तस्यास्तु पश्िमे भागे स्थण्डि जुहयात्सुधीः ।
समिद्धिदेविषा चैव सहस्रं च पृथक्पृथक्‌ ॥
ततथ पायसेनांपि जुहुयाच्छतसंस्ययां ॥ ८ ॥
उक्त च-
अष्टोत्तरायुतं कुयोदभिसृक्तेन च द्विनः ।
चरुणा सघृतेनैव द्विजः कुयोदतन्दित; ॥ ९ ॥
एतस्मिन्विहिते वेश्य विधाने बिधिबहुषैः ।
शान्तिभवति रोगाणां खराणां नाज संशयः ॥ १० ॥
इति श्रीनूरसिहमद्रविरवितायां विधानमाखायां खरशान्ति-
विधानम्‌ ।

१. नाभिंजुः ।र२लखनया।\अ'ः)

१०२ भाद्तिदमदविरविवा--

अय सरमयशान्‌ः |

पद्मपुराण रन्द्रसत्यश्रवंसंबादे

इन्द्र॒ उवाच--
अह तु एृगयायुक्तो जिङ्भासुस्तव सत्यताम्‌ ।
अयामि कानने पारं जाङ्कनटे दंशसंयते ॥ १॥
मृगयक्रोडमानोऽदं राजवेषधरः परमः |
नां ददः समाकीणों जिर्ासुः ापदान्वदून्‌ ॥ २
अकस्मादेव विप्रे सारमेया; भपीडिताः |
व्याधिभिवहुमिव्रह्यन्वदं न्वदं रो रोगं च शान्तिकम्‌ ॥ ३ ॥
भेषजानि न सिध्यन्ति विहितानि भिषण्बरैः ।
वे्य(चाविज्ञातरोगाणां शान्त्यर्थं दि द्विजोत्तम ॥
विधानं क्रियते सम्यगेतन्मुनिमतं महत्‌ । ४ ॥

षिरुदाच--

विधानमस्ति देदेन्दर श॒नां रोगोपशान्तिदकत्‌ ¦

या शान्तमद्भारणां च सेवोक्ता मुनिभि; शुनाम्‌ ॥
महाव्याधिगृहोतानामकस्मादेव सुव्रत | ५॥
नश्यान्त व्याधय; सवे सारमेयाडगसंभवाः |
वनाऽपस्मारमक हहे स एवात्र जयुनां यतः ६ ॥

इति भरीनृसिहम्टविरचितायां विधानमारायां -
सारमेयशान्तिविधानम्‌ ।

ककर कक पवकनन

अथ नक्षज्रशमनविधानम्‌ ।

यसमिन भवेत्पीडा तस्य ऋक्षस्य देवताम्‌ ।
भतम स्वणमर्ीं ( सौवर्णीं मतिमां ) कृत्वा पूनयेतमयत छती ॥ १॥
गोमयेनानुसंङिप्य मण्डं शुभलक्षणम्‌ ।
चतुरस्र च सवात तण्डुटेश्च कृताकृते; | २}
छृत्वा ठु स्थण्डिलं तत्र यत्नतः कृष्णया मृदा ।

त. बद्र, ९ ख. “द्‌ तब्रोगसा। २ ल. ष्तः शचि; |

विधानमाख 1 १०२३

बेदीस्थाने सुधीः कुर्यात्तण्डुलानां महाचयम्‌ ॥ ३ ॥
तत्र प्रमाणं खारी वा द्रोणा वा द्रादश्च स्मृताः ।
अभवे पश्च वा द्रौणा द्रोणं वा तदभावतः ॥ ४ ॥
इेशानकोणदेशे तु कशं स्थापयेत्सुधीः ।

निधाय द्रविणं तत्र क्ररशे शक्तयपेक्षया ॥ ५॥

पीठं तु पुवैतः स्थाप्यं नववद्ेण संयुतम्‌ ¦

स्वस्तिकं तण्डखानां च शुभानां तत्र संलिखेत्‌ ॥ & ॥

ञ्ुभानामिति भरयत्नकमेणा निष्पन्नानाम्‌ ।
तन्मध्ये देवतास्तिसरो नक्षजत्रितयस्य वै ।
यस्मि्रक्षे गदोत्पत्तिस्तस्य पूवोपरे सुधीः ॥ ७ ॥
उदडुनी पुजयेद्यत्नादधिम्रत्यधिदंवते ।
परकटीभूतचिह्कस्य रोगस्य च नुवर ॥ ८ ॥
यस्मिन्दिने ततः पूवं षष्टिनाडीषु संभवः ।
ततश्च पुरतस्तद्रत्तस्मात्पूज्यमुडुज्रयम्‌ ॥ ९ ॥
देवता यस्य ऋक्षस्य मन्त्रस्तलिद्धः एव च ।
द्रव्यं च तस्य यत्मरोक्तं पधानं प्राकृतं तथा ॥ १० ॥
तत्सवं विदुषाऽऽनीय होमं तत्र प्रकर्पयेत्‌ }
रेशान्यां मगवद्विष्णोनाज्नां द्रादशकस्य वा ॥ ११॥
चक््यमाणानिं नामानि शुणु भूपतिकुनर ।
हरिनोरायभो विष्णु्गोचिन्दो गरुडध्वजः । १२ ॥
उपेन्द्रो माधवो धाता श्रीवत्साङ्े जनदेनः
पद्मनामोऽच्युतो नानां विष्णोद्रोदश्चकं स्मृतम्‌ ॥ १२ ॥
गणेशं पूथैभागस्थं दुगौमपि च पुवेतः
अगनर्दिंशि तु संपूज्य देवं क्षेत्राधिपं सुधाः ॥ १४॥
उत्तरे रुद्रमूतिं च पृजयेतख्मयतः पुमान्‌ ।
पश्चोपचारसयुक्ता पृजां तत्र परक्रपयंत्‌ ॥ १५॥
स्वगद्योक्तवेधानेन कुयादभिमुखं सुधाः } .
करदं जल्पूणं च वद्युरमेण वेष्टितम्‌ । १६ ॥
निधाय चोषधीस्तत्र पञ्चप्टवसंयुताः
पञ्चस्थानमृदां कुम्भ आख्वा प्रकरपयेत्‌ 1 १७ ॥
इमं मे वरुणेत्येवं ज मन्त्रेण वा पुनः |

९०४

शरीन॒सिहमदरविरचिता-

सर्वे समुद्राः सरित इति मन्त्रं पटेद्धुधः | १८ ॥
यश्चिद्धितेविश्ष यथेत्यादिसूक्तं जपेदद्रिजः।
आवाहयेद्‌घटे देवं वरूणं पयसां पतिम्‌ ॥ १९ ॥
एवं नक्षत्रशन्तयर्थ विदध्यात्पवरेपीठिकाम्‌ ¦

ततः स्नानादि ऋक्षाणां चमनं परिकस्पयेत्‌ ॥ २० ॥
समान्योऽयं विधिः भोक्त नक्षत्राणां परपूजने )
स्वोषधीनामपाप्तो भवेदेका क्तावरी ॥ २१॥
सर्वेषामपि गन्धानाममावे चन्दनं मतम्‌ ।

दतपत्रं सुमनसां धूपाभवे च गुगगुुः ।॥ २२॥
नेवेद्यानामभावे च पायसं परिकीतितम्‌ |
मन्त्राणापप्यमाव्रे च गायत्रीमन्न उत्तमः; ॥ २२॥
अष्टोत्तरसदखं च तथा शतमुदाहूतम्‌ |

जुहुयास्मयतो धीरमास्ततः पृणाहृतिरभवेत्‌ । २४॥
हेमद्रव्यस्य द्ष्पाप्ठौ तिः भीक्ता मनीषिभिः
नक्षजाणां पृथक्त्वेन नक्षजरश॒मनं त्रुवे ॥ २५॥
अश्विन्यां चाप्यहोरात्रमथ वा दश्च वासरान्‌ ।
पीठोत्पनस्य रोगस्य नात कायां विचारणा ॥ २६ ॥
देवते अश्विनौ तत्र द्विभुजौ शुकृवणेकौ ।
सुधाकलकशसंयुक्तो कमण्डलुधरो शुभौ ॥ २७ ॥
देवस्य त्वेति वा देव्या गायञ्या पूजनादिकम्‌ ।
नीलोत्प च पूजायां धूपः सघृतगुग्गुटधः ॥ २८ ॥
्षीरोदनं च नेष्यं समिधः प्रीरटृक्षनाः।

भधानं पायसं दरव्यं तिराश्ैव पृतप्टृताः ॥ २९ ॥
अष्टोत्तरसहस्े च तथेव शतमुच्यते ।

एवं रोगः समं याति दानैः पुष्यैस्तु भेषजे; ॥ ३०.॥
भरण्यां मरणं रोगादिनानामेकर्वि्षतिः(ती) ।
विग्रहेषु मनुष्याणां दुबोरा रोगसंस्थितिः ॥ ३१ ॥
यमस्तु देवता तत्र ृष्णवर्णो द्विबाहुकः ।
कुलायवाहनः श्रीमान्पाशदण्डधरः प्रभुः ॥ ३२ ॥

यमाय सोमं यमो यमोऽलुषटप्‌ । इति पजादिमन्त्रः |

छृष्णागुरुः सुगन्धश्च परूपो गुग्गुुरेव च ।

वरिधानमाा १०५

कष्ण सुमह्कापुष्पमथ वा करवीरकमर्‌ | ३३॥
गुडापुपं च नेवेद्यं मध्वाज्यतिख्क इति; |
पवरेसख्या सम्रदेषए्ठा हवन नात्र सक्चयः | ३४
कृत्तिकाया दिनान्येव सपोक्तानि मनीषिभिः
अश्च देषत्ता तत्र रक्तवणोंऽजवाहनेः ॥ ३५ ॥

चतुमुनो धृतामत्रसुवः सवरदामयः |

५ +

अनि दुतं मधातिथिरप्रिगायत्ाति पूजादिमन्त्रः।

रक्तचन्दनमवात्र गन्धस्तु परिकातितः ।॥ २६ ॥
पुष्पाणि करवीरस्य | रक्तस्य | च विरेषतः |
केवर सर्पिषो धुप दपः सप्त प्रकोतिताः ॥ ३७ ॥
घुताद्‌नं च नेवेच्ं घतं चेव पधानकम्‌ |

द्वनस्य परमाण सदस दा शत तथा ।३८॥
राहि्यां तु दिनान्यष्ठा छश भेदति देहिनाम्‌ ।
प्रजापतिस्त॒ तस्यापि देवता परिकातिता ॥ ३९॥
रक्तवणशतुबाोहृदसारूढथतुमखः
पद्मपद्चाक्षवरदामयहस्तो भिराफयः 1 ४० |

ध्वजे कमण्डद्ुयेस्य दभेमुष्टिगणाकरः |

प्रजापते हहरण्यगमेः प्रजापातासष्विति प्जादेमन्त्रः |

गन्धयि कुङ्कुम देयमोषधा्ना चं ध्रूपनप्‌ | ४१॥
घषारोदन च नव्य पच्वधान्य प्रधानकम्‌ ।
तिलाश्च तण्डु पु यवा गोधूमंकार्सतथी ॥
एतषां सवदायथ पश्चधान्यं प्रकीर्तितम्‌ ॥ ४२ ॥

तथा च माकेण्डेयपुराणे--

१४

तिरो व्रीहियषो यटा गाधंमः पंचमे; स्तः,

अनेन पञ्चधान्येन भीयतां परमेश्वरी ।॥ ४२

मृगज्ञषं दिनान्येव पञ्च रोगस्य देहिनाम्‌ |

सोमो हि देवता तस्य ऋेतवणेः च॒भाक्ृतिः |! ४४ ॥
दशाश्वरथमारूढः श्वेताश्वोऽपि निगग्रत ।

द्विमुजोऽपि गढायुक्ताऽभयपाणिः स सामरा | ४५॥

१ ऋ, 2९; ॥

१०६ श्रीनरसिहमटरविरविता--

आप्यायस्तेति गौतमः सोमो गौयत्रीति पूनादिमन्तः ।
चन्दनं छेपन तस्य कुमुदं कुखुम मतम्‌ ॥
दशाङ्खम्ापि धूपोऽ् नैवेदं पायसं तथा ॥ ४ ६ ॥
परथानदरव्यं गोक्षीरं युतं वा धेतुसमवम्‌ ।
तवती चैवं संख्याऽर हवने परिकीर्तिता ।\ ४७ ॥
आद्रायां तु मृती रोगादिनानामेकरविकति ¦ ।
स्रो हि देवता तस्या वृषारूढश्चतुभुजः ।। ४८ ॥
शूसय्वाङ्गवरदामयदस्तः भकीर्तितः ।
नमः श्भव इत्यस्य हिरण्यगर्भो रदवो बृहतीति पूनादिमन्त्ः ।
चन्दनं च सकपूरं गन्धार्थं दापयेदधुधः ॥ ४९ ॥
पूजायां धौस्तुरं पुष्पं दश्ाङ्खः धरूपमेव च ।
संवेद्यं पायसं साञ्यं प्रधाने मधुसर्पिषी ॥ ५० ॥
अष्टोत्तरसदस्रं च रतमषटोत्तरं तथां । |
जुहयात्मयतो विद्रान्महारोगोपशान्तये ॥ ५१ ॥
पनपैसौ यदा रोगः रीर जायते नृणाम्‌ ।
सप्तरात्र तु पीड स्यात्तस्य रोगस्य दारुणा ॥ ५२ ॥
अद्ितिस्तस्य ऋक्षस्य देवता परिकीर्तिता ।
चतुभना पीतव! खास ्कण्डलुः ॥
वस्दामयहस्ता सा काया स्रणेमयी शुभा ॥ ५३ ॥
अदितिर्यौरित्यस्य गौतमोऽदि तिचिषटविति पूनादिमन्ः ।
कुङ्कमं च दरिद्रा च गन्धस्तस्याः भिर्यकरः ।
अगसितिपुष्पपजा च धूपा मरयनस्तथा ॥ ५४५ ॥
गुडोदनं च नेवेयं प्रभानं पायसं मतम्‌ ।
संख्या होमस्य विज्ञेया शतमष्ट त्तरं तथा ॥ ५५ ॥।
रोगपीडा भवेक्णां पुष्य्षं दिनसष्ुकम्‌ ।
चतुभुजः पीतवर्णो देवतात ब॒स्पति; ॥ |
दण्डाक्षसूत्पाणिस्तु साभयः सकमण्डलुः | ५६ ॥

[मि 0 1 1 8 त"

भ नकन
(मि 1 त त ति त 1 1 (अ,

# , " वकि
गन

१ ख. पूर्वदि्तु सं । २ ख. तिर्दुवता तस्यं ममिभिः पए" |

विधानमास्‌ |

वृहस्पते गृत्समदा मनि चष्ट पूजादिमन्त्रः ।
ङ ह्मनानुलिपाङ्ग वारिजः पूजितो गुरुः ।
साल्येन विस्वगर्भेण धूपनीय्‌ः भयत्नतः | ५७ |
गुडमण्डकनधेचं पधानं घृतपायसम्‌ |
दोमसंख्या इतं साष्टं पुष्यक्ष दरिकातिंता } ५८ ॥
आद्छेवायां सप्तरात्रं वा दिनान्येकिन्चानेः |
सपस्तु देवता तत्र मष्टामण्डलरूपधुक्‌ ॥
विशेषन्रि(शखि)रिराशण्डः षटाजह्वः पिङ्कटोचनः ॥ ५९ ॥
आयं गौः सापैराज्ञी सपौ गायत्रीति पूनादिमन््रः ।
कालोद्धवानि पुष्पाणि गन्धः कुडकुमकेश्षरम्‌ |
सघतो गुग्णुटुधरंपः साज्यं क्षीरा्नमोजनम्‌ ॥ ६० ॥
गव्यं घृतं प्रधानं स्यान्नक्षत्र सपदेवते ।
होमसंख्या समुदिष्ठा नूनगष्टोत्तरं शतम्‌ ।॥ ६१ ॥
मघायां मरणं रोगादिनान्येतरेकर्धिंश्चतिः ।
पितरो देवता तत्र कृष्णवणोशतुभंजाः ॥
रुद्राक्षसूुत्रदरदकमण्डद्ुधराः शुभाः ॥ ६२॥
आयन्तु नः पितर इत्यस्य शङ्खः पितरखिष्टवेति पूनादिमन््ः |
गन्धार्थं चन्दनं देयं पूजा चम्पकला मता|
धूषाथं गुग्ुटुः सालञ्यतिल् पिष्टं च भोजनम्‌ ॥ ६३ ॥
प्रधानद्रव्यमुदिष्टं साञ्या्र तिरतण्डुटाः ।
दोमसंख्या समुदि शतमष्टोत्तरं तथा ॥ ६४ ॥
पुवेफट्गुनिकायां उ रोगः पक्षपममाणतः |
भगस्तु देवता तत्र पञ्ारूदस्तु रोहितः ॥
अभयाग्जकरः श्रीमान्यग एव न सेरयः ॥ ६५॥
भग एवं वसिष्ठौ भगष्टुबिति पूजादिमन््रः।
रक्तचन्द्नरपस्तु पुष्पं स्यात्करवीरकम्‌ ।

ख. युः पुनः पुनः|

५७४

धूपो रिस्परसः भोक्तो नेदं कृसरो मतः ॥ ६६ ॥

साञ्याश्च वीह्यस्तच परधानं द्रव्यमेव च।

होमसख्या समदिष्टा शतमष्रोत्तर तथा । &ऽ ५

उत्तराफलगुनीरोगदिनाल्यदेक विशतः |

अयमा देक्ता पदममध्यस्थः पद्यदणकः ।

पद्याम्‌यकरः श्रीपल्स्वणेमानिमेद्यच्रुतिः ॥ &< ॥
पानो पित्रो दीषैतम्पर अयेमासिषविनि पूजाएदिषच््ः ।

षष्पंतु मधुदरक्षस्य तथा कुङ्कुपकसरम्‌ )

धूपार्थे गुग्गुः स्प्यो नेतरं धृतपायसे; ।। ६९ ॥

घतादन प्रधान स्यादुत्पन्नगदश्चान्त्य !

हापसख्या समदिष्टा शतमषत्तर तथां ॥ ७० ॥

हस्ते यादि गदोत्पत्तिगृत्यदे जायते नणाम्‌ ।

दिनानि पश्वदश वा प्रायः शाय कर्पते । ७९१ ॥

सविता देवता तस्य सप्राश्वरथवाहनः

द्विजो रवणेः स्यात्पदमासनसमाश्रयः ।\ ७२ ॥

कि कनन

अदष्मेनति हिरण्यस्तूपः सविता त्रष्टूबराते पूजादेमन््ः

पूञ्यो रक्तः करवीरे रक्तचन्दनटेपनंः
सष्टक्या एव नियासो धूपः प्रोक्तो मनीपिभिः ॥ ७३ ॥
नेवेद्याथेमपूपाश्च दपि परोक्तं प्रधानकम्‌ )
दोमसंख्या समुद्दिष्टा शतमष्टोत्तरं बुधैः ॥ ७४ ॥
चित्रायां जायते रोगो दिनान््वेकर्विंशतिः ।
एके षश्चदश॒ प्राहुस्त्वष्ा नक्षत्रदेवता }\ ७९५ ॥
पद्मस्थथित्रवणः स्याद्धयायते स चतुभुजः ।
पद्माक्षसूत्रवलयषुद्चाम्‌ यद्र; प्रभु; \ ७६ ॥

प्रे पत्नीरेति काण्वो मेधरानिधिस्त्वष्ा यायनी पूजादिमश्चः |

गन्धस्तु कुङ्कुम भ्रष्ठ जपाङ्कसुमपूजनम्‌ ।
आञ्यन धूपन तस्य स्कं चादने स्पृतम्‌ ॥ ७७. |
चेत्राज्ने च प्रधान स्या्चित्रारोगापनुत्तये ।

होमस॑ख्या समृदष्टा शतमष्टोत्तरं तथा ॥ ७८ ॥

. तिधानमाग } ९०५१

स्वाता पासद्रयं रोगः प्राणिनां जायते श्रुतम्‌ ¦
वायुश्च देवता ततन मगारूदशं मेचकः ॥
असिचमेधरः श्रीमाद्धियुजः परिकीर्तितः ॥ ५९ |
वायवायाहि दशेत पधुच्छन्दो बायुगोयजीति पूजादिमन्ः }
धूपः गन्धः) कृष्णागरुः भोक्त; स च वें धूपनं मतम्‌ ¦
धत्तूरकुसुमः पजा पवनस्यापि दररिता ॥ ८० ॥
दधिभक्तस्तु नेवेदं यवाः सज्याः प्रधानकम्‌ |
होमसं॑ख्या सपर्दिष्ठा शतपष्ात्तरं तथा ॥ ८१ ॥
पिश्चाखा्यां नणां रोगे गासराः पश्चर्वि्चतिः।
इन्द्राप्री देवते तत्र गजानवाहनो मतो ॥ ८२ ॥
चतुबादू सुव्रणेस्य (णां च) निजश्ाख्चविशारदा |
पाक्नाङ्कुशश्चरयक्तां तथाऽभमयविराजिता ।॥ ८३ ॥

इन्द्राम्री आगतं सुतमिस्यस्य विश्वामित्र इन्द्राग्नी मायत्रीदि पूजादि ।
डु ङ्छुमं चन्दनं गन्धः शतपत्रः सुपूजनम्‌ ।
धूपस्तु देवकाष्ठस्य नेवेयं गडपायसम्‌ ॥ ८४ ॥
क्षीरौदनं परधानं च विश्षाखारोगमुक्तये |
होमसख्या समुद्दिष्टा शतमष्टोत्तरं तथा ॥ €५ ॥
दिनानि दश्च रोगस्यानुराधाणं विदुबेधाः
पद्मासनो रक्तवर्णो मित्रस्तस्य तु देवता
पद्माभयकरः श्रीमाद्धिभजः परिकीतितः ॥ ८६ ॥
पत्रस्य चषणीधतो बो विश्वामितो[मिजो] गायत्रीति पूजादिमन्नः
कुङ्कुमेनानुरिप्नाङ्कः पुण्डरीकस्तु पूजितः
धूपितश्वन्दनेनेव नैंबं ठृशरो मतः ॥ ८७ ॥
मरधानः सौरणः कन्दः साञ्य एव्‌ निगद्यते
एव संपूजितो भित्र भवेद्रोगविमुक्तये ॥ ८८ :
ष्टोम संख्या पुबेवत्‌ । |
ज्येष्ठार्या रोग उत्पन्नो वतेते दश्च षासराम्‌ |
इन्द्राऽस्य देवता प्राक्ता नक्षत्रस्य (व्रशषतः । ८९ ॥
गजपृष्ठे समारूढो दिव्यसिंहासने विभुः ।

१ ख. “श्च पृज्येत्‌ । अ २ ख. चपा । २ ए. ध्रपस्तुच ४

११० भरःनसिदमदतिराचत--

तवणम्‌ बद्नधरोऽथयपाणिमेदःमुजः ॥ ९० ॥

द्रं घो विश्वत इति मधुच्छन्दा इन्द्रो गायत्रीति पुनादिपन््ः ¦
चन्दनेन सगन्पेन चविताङ्ने दिवस्पतिः |
पश्पूजा व्िवानन कपूरागरधूपनम्‌ ॥ ९१ ॥
घतोदनं च नेदं प्रधानं स्रणो मतः
ोमसंख्या सथुद्दिष्ठा स॒तमष्त्रं तथा ॥ ९२॥
मले मृत्यभेवेद्रोगादथ दा पश्च वासरान्‌ ।
रागयुक्ताः परजायन्ते व्या्यस्नस्य देहिनः ॥ ९३
निकरतिदेवता तस्य प्रतार्दस्तु मेचकः

¢^ ह

खद्गसखेदटकधारा च द्विय॒जः पारकाततः | ९४ |
मोषुणः कण्वो निक््तिगोयत्रीति पूनादिमन््ः |

छृष्णागुरविरिप्ाङ्खः ष्णसौवीरपूनितः

मुस्तावाखकधूपेन्‌ धूपितः श्ान्तिकृद्धवेत्‌ ॥

स्मासपुरिक।पूणनेगेयं परिकस्पयेत्‌ ।

प्रधान मूके साल्य यातुधान्रेयकरम्‌ । ९६ ।

सदस ज़हुयात्तस्य रक्षसः परिकान्तये )

एव विप परङुरुते मृररोगोपशान्तये ॥ ९७ ॥

पुवाषादाभिषे त्वक्षे यदि रोगोऽभिजायते ।

मृत्युस्तु नियतस्तस्यं यस्य व्यापिपरपौडनम्‌ ॥ ९८ ॥

अथवा सप्रात्र च सपविश्तिवासरन्‌ ।

जरं तु देवता तस्य शुह्छवणं श्ुभारति ॥ ९९ ॥

वरुणोऽस्य जरस्यापि स्वामी पूज्यतमो मतः ।

स्फाटिको वा सुवणेस्य कृतिभिः पूज्यते जुम ॥ १०५ |}

मकरासनसंविष्टः पद्महस्तो भवेदिह |

त्वा यामीति [शुनः शेपो] वरुणो गायत्रीति पूजादिमन््रः |
वाड्तचन्दननाऽऽजु कल्ारस्तु सुपजतः ॥ १०९१ ॥
शखज धुपन चान्न नेवेद्यं गडमण्डकाः |

रोगनिथुक्तिदाः भोक्ताः सथृता रक्तशार्यः \ १०२ ॥

पयरीरीकाचय

ख. कश्णनं । २ खे. दिधाने केत्यम्‌ | ३ ख. शस्य नरस्य भ्यू |} & च+
पञ्चिद्धिते विरो यथेति विश्मिनो । ५ क, “इकम्‌ । र

{१० भःनसिदमट्रतरतचित-

शेतवण्‌[ वज्ञधरोऽभवपाणिमेदभुनः } ९० ॥

इन्द्रं वो विश्वत इति पधुच्छन्दा इन्द्रो गायति पएनादिमन््रः ।
चन्दनेन सगन्धेन चर्चिताङ्खो दिवस्पतिः |
पञ्चपूजा विधानेन कपूरागश्धूपनम्‌ ॥ ९१ ॥
घुतोदनं च नेत्रेच परधानं स्रणो मतः
हामसख्या सषु रतमष्त्तर तथा || ९२ ॥
मरे यृत्यभेवेद्रोगादथ दा पश्च बासरलत्‌ |
रागयुक्ताः प्रजायन्ते व्याधयस्तस्य दे ९२ ॥
निकरेतिरदेवता तस्य मरतार्दस्तु मेचकः ।

$

खदगखेदकधार च द्रयजः पारकाततः ॥ ९५४ ॥
मोषुणः कण्वो निक्रैतिगायतीति पूनादिमन््ः |
कृष्णागुरुतिष्टिप्नाङ्ः ृप्णम वीरपजितः।
मुस्तावाख्कधरूपन धूपितः ्ान्तिकृद्धवेत्‌ ॥ ५५ ॥}
स्मांसपूरेकापूणनेतरे्ं परिकस्पयेत्‌ ।
प्रपान मूलकं साज्य यातुधानमियकरम्‌ ॥ ९६ ।
सदसत ज॒हुयात्तस्य रक्षसः परिशन्तये }
एव विप्र कुरुते मकरोगोपशान्तये ॥ ९७ ॥
पवाषाढामेषे त्वक्षे यादे रोगोऽभिजायते
मृत्युस्तु नयतस्तस्य यस्य व्याधिप्रपाौडनम्‌ | ९८ ॥
अथवा सप्तरात्र च सप्रत्रिरतिवास्तरान्‌
जक तु देवता तस्य शुङ्धवर्णं शुभाकृति ॥ ९९ ॥
वरुणाऽस्य जलस्यापि स्वायी पूज्यतमो मतः |
स्फााल्का वा सुव्रणस्य दूतम; पज्यत्‌ ज्युभः ।॥ १०५ ॥
मकरासनसेविष्टः पद्महस्तो भेदि
तत्वा यामीति [गुनः शेपो] वरुणो गायन्ति पूनादिभन््रः ]
गर्प्नचन्द ननाऽऽद्चु कह्ारस्तु सुपजितः ॥ १०१ ॥
सर्ज धुपन चाज नवेद्यं गडमण्डकाः |
रोगनिगुक्तिदाः भक्ताः सपृता रक्तशारयः ॥ १०२ ॥

ख. 'कामर्भेनेः | २ख. विधानं कर्तव्यं म्‌ः। ३ ख, न्स्यनरस्यव्या । £ चसु,
यद्विद्धिते विरो यथेति विन्ःमिने । ५ क, "कम्‌ । ते 1

विधानमाल | १

प्रथानद्रन्यमुदिष्टं सवेशास्रविशारदैः |
होमसंख्या समुद्दिष्टा शतमष्टोत्तरं तथः ॥ १०३ ॥
उन्तरापूविकाभ्षाहा चिरात्र रोगकारिणी
विख्ेदेवा देवता श्वेतवणोशतुभैजाः । १०४ ॥
वरदाभयहस्ताश्च साक्षसूत्राम्बुनादताः
विश्वेदेवास आगतेत्यस्य भरद्रानो विश्वेदेवा गायति पूजादिमन््रः |

गल्धाथें चन्दनं तेषां पुष्पार्थे श॒तपत्निकाम्‌ ।} १०५ ॥।
उशार धूपनं द्याने पश्चमक्ष्य)ङ्मू |
समिधः क्षाररक्षस्य तण्डुखाश प्रधानकम्‌ । १०६ ॥
अष्टोत्तरशतं होमः समदिष््े मनीषिभिः |
गोगोन्पानिनेदेदे स्याच्छवणे षषटिवासरान्‌ |
केचिन्नव दिनान्याहूर्विष्णुरत्रैव देवता ॥ १०७ ॥
पूञ्यस्तु कृष्णवणः स्यात्पन्नगाश्चनवहिनः |
कङ्खचक्रगदापाणिः पीतवासाशतुभजः ॥ १०८ ॥

इदं विष्णुभधानियिव्रिष्णुगायीति पूजादिमन्बः |
श्रीखण्डटेपनं तच माटतीङ्कसमं तथा ।
दशाङ्गं धूपनं तत्र सकपूरं परदीयते ॥ १०९ ॥
मण्डकाः प्षीरसंयुक्ताः शुद्धश्रकेररा सह ।
तस्मिन्होमे विधातव्यं प्रधानं रक्ततण्डलाः ।
शतमष्टोत्तरं विच्ाद्धवनं रोगश्ान्तये ॥ ११० ॥
सार्धमासं गदरोन्पिभनिष्ायां पजायते ।
वसवे देवता तन्न श्वेतवणो चतुभुजा ॥ १११॥
वरद्‌ाभयपाणिस्तु साक्षसूत्रकमण्डदुः ।

आगनापिद्‌ देवा विन्वामित्रो वर्सेवसिष्टविति पूजादिमच्यः |
सकपूरं चन्दनं च गन्धस्तत्र शुभावहः । ११२ ॥
पुष्पं तु शतपत्राख्य धुतगुग्युदुधूपनम्‌ ।

` गुडाञ्यपूरिका देया नेत्रेदया्थे मनीषिभिः ॥ १९१२ ॥

समिधो देमदुग्धस्य भथानद्रव्यदैतवे )
शतमष्टोत्तरं होमसंख्या च परिकोततिता | ११४५ ॥

० 9०

१ख. भ्श्ुभाजगाः। २ ख. (विकम्‌ । ३, बायन्तामेः ४ स, °सवोऽनुष्ु" 1

९

4

शनो देर्वारभिष्टय इत्यस्य रि

क्री चके,

र्म

श्रोनृसिहमट्रतरतिना-

त्रयोदशदिने ऋसे शतमिषाभिषे |

वरुण दवता तत्र मकरोपरि संस्थितः ॥ ११५ ॥
यष्टिपाज्ञधरः श्रीमान्गदापद्मश्यस्तथा |
गौरवरणेधतुहुः भ्वेतवचेण वेष्टितः ॥ ११६ ॥
रोचना गन्य उदिषटषम्पकं कुसुमं मतम्‌ |

दसाद्णं धूपनं तस्य नेवेच्रं पायसं तथा ॥ ११७ ॥
समिधो कल्जुस्यापि प्रधानं ्ीरसयताः ।

वरूण इत्यस्य शुनःङेपो वरणो गायत्र।ति पूजादिमन्तः
संख्याऽत्र शतमुदिष्टं साष्ट रागोपश्ञान्नये ॥ ११८ ॥
प्भद्रपदायां तु मृत्युभेवति देहिनः ।

अथ वा केशकारीणि दिनान्येवेकविक्चतिः ॥ ११९ ॥
अनेकचरणो देवो देवताऽस्य प्रङी्तिता |
खद्गचमंधरो बराग्मी मुनदयसमायुतः ॥ १२०॥

हारट्राचन्दनं धूपः पुष्पं स्याच्छतपत्रकम्‌ ।
वेद्य मादकापृपाः पायस साञ्यमृत्तमम्‌ ॥ १२१ ॥
प्रधान चापि तत्सव समदिष् मनीषिभि, |
सहस्र हवने सख्या इतं वा परिकल्पिता ॥
दशरात्र भवत्छशाऽदिवुध्ये देहिनां तथा ॥ १२२॥

चिष्णुर्योनिमित्यस्यादिवुध्न्यो जगतीति पूजादिमन्त्रः |

अश्वारुढोऽश्वसदसो द्विवाहु कशाश्चयः ।
छोहिताम्बरसंवीतो रुसन्मकरकुण्डलः ॥ १२३ ॥
गन्धां चन्दनं तस्य पृष्पमागस्त्यमेवर च ।

द शङ्ख धूपनं धूपो नवव क्षरषषिकाः ॥

घृतोदनं प्रानं च पोक्ते वेदाथकोविदैः | १२४ ॥
शतमष्टोत्तरं होमः कथितोऽ्र सदा बुः
रचत्यामष्टरात्र च मरण वा प्रजायते ॥ १२५ ॥
पुषा तु देवता तत्र पञ्चवर्णे[ऽम्बुनासनः

विभुजः पञ्चपाणिः स्यान्पत्रगभेग्रियो विभः ॥ १२६ ॥

युद्रपऽजकपाद्गायत्रःनि पूजादिमन्त्रः |

विधाना | ११३

पूषणं न॒ वामदेवः पृषाञनुष्रविति पूजाद्विमन्त्रः|

रक्तचन्दनगन्धादयो मन्दारकुस॒सपरियः।

धूपार्थे गुग्गुटुस्तस्य साञ्यः भाक्तो मनीषिभिः ॥
तिखतण्डुलपिष्टेन नेवं परिकीतिंतम्‌ ॥ १२७ ॥
अखण्डितफखनि स्युः परधानं यत्ञक्नाखिनः |
शतयष्टात्तरं संख्या हवने परिकीतिता ॥ १२८ ॥

इति शरीरृसतिहभद्रविरचितायां विधानमालायां नक्षत्रशान्तिविधानम्‌ |

[णी पयि = |

अथ गृहारंषशमनविधानम्‌ ।

पवर श॒ररसंवन्थिपीडाङशमनविधानानि पोक्तान्यध्रना गहारिष्शमनतरिधानानि

वह्यन्तं तन्न
जायन्त तानन

न~ ~~

[जा भ

सुमुहून रचत सद्दे गहात्तमअरेषए्टनिमित्तेऽसति यान्यरिष्टानि
वक्ष्ये | तथा टि

अकस्मागूटस्ये गेहे छत्राकं व्रती तरी |
सरघापटल सपानगेमः सञ्जना मुखात्‌ ।। १ ॥
तटपाणि(णा)प्रहगोपधाः सरराश्च पिपीलिकाः |
वृश्चिका मत्कृणा देशास्तथा च परिषपक्षिकाः ॥ २॥
पतेरषा दजन पापं स्यः स्वामिभयपरदम्‌
तदाषञ्चमन प्राक्त परिघान पूतरेस्‌ारमिः। ३॥
लुभ तथा जुम वारे विष्ठशन्त्यं पिधानकम्‌ ।
अ{चररस्रयता व्द्रान्गद्याक्तन च कपेणा || ४
श्वेतसषेपतरेन तिेवांऽऽपखकः सह्‌ |
स्नायाननदाजछ प्रातगेहस्वामी दहितच्छ्या ॥ ५॥
छुङ्ाम्बरधरः भ्रीमाञ्चुक्रमाल्यानुटेपनः )

करत्वा तु मण्डपं गेहं चतुरस्रं गुणान्वितम्‌ ॥ £ ॥
कारयेत्स्यण्डिक सत्र स्थालीपाके तथा यथा |
स्व।स्तवाचनयपूत्रे च हामकमं समारभेत्‌ ॥ ७ ॥
पारुशाः समिधां हत्वा खादिगीबो सद्रकय्‌ |
अयुते जुहुवाह्ट्रान्मायञ्या घतपायसम्‌ ¦¦ ८ ॥

ॐ कन [व 7

क. न्यथगु | रय, ततिं त्य्‌ ! म ३. "पतनं प ।

२१५

११५ श्रीनृसिदमटवरेरचिता-

तितः सवरीहिरः साञ्यैव्योहतीः परिकल्पयेत्‌ १
अपृपाञजहुयात्पश्वात्यायमे च हूते सति ५९६४
मादक्ाञनुहृयात्पश्चादोद च क्षीरषष्टिकान्‌ ।
खञूरान्नारकखान [सत वाऽपि यथाविधि } १० ॥
कद खाति च विस्वानि बीजप्रफलानि च ।
शान्ता पटद्टुदरान्सवारण्रपक्षन्तये | ११४
वरष्णोनामसहसरं च स्तुतिं सप्त्चतीं शभम्‌ ।
स्थाण्डल्मत्पू्तः पाठ पूजितोमाधरवे सति | १२ ५
दुगाया अपृ राजेन्द्र बिदध्याल्निपूननम्‌
सहस्रकटशस्नानेः स्नापिते भगिरिनापतो ॥ १३1
नव्यं पायसं द्ात्सवोरिषटोपशन्तये ।
दश्यते यदूगृहेऽरएनरन स्वणेज्‌ हं तत्‌ ॥ १४ ॥
दव्राद्वमाय कस्मविदरस्ञारकारसयुतम्‌ ,

गां च दद्यात्सवृस्रां च सुशौलां च पयस्िीम्‌ ॥ १५ ॥
देवस्य स्ेत्यनेनव ब्राह्मणाय भक्षयेत्‌ \

एवपिथे विध्राने तु कृते सति पहीपते ॥

गृहयारष्ानि सत्राणि नच्यन्त्येव न संशयः ॥ १६ ॥

उति भरीनृसिदसद्रविरवितायां विधानमालायां भवरिष्योत्तरोक्त-
गरहारेष्शमनविधानम्‌ ,

अथ मणिकभङ्विधानम्‌ |

सनत्कुमार उवाच-
गणु पष्मुख वक्ष्यामि गहार्ष्टं परं हि ते ।
अक्स्मान्माणकं भ्रं जल्पूरमं गृहाङ्गे ॥ १ ॥
भत बरण दिद्राद्गहिण्या मर॑णप्रदम्‌ ¦
तच्छान्त्य व्रिद्ध।ताऽञ्जु विधानं वारुणं श्युभम्र्‌ ॥ २॥
सृवणप्रातम्‌। कृयान्ङत्रयपतेः ज्ुभाम्‌ }
निष्डत्रितयमानेन मकरं राजतं तथा ॥ ३ |

[कण्व

१ तं, ^रणं भवेत्‌ ! त

विधानपालख २१२.

उदकृम्भापार स्थाप्या देप सवस्क ।

शतप्स्तथा पञ्चः दता करवास्कः }} $ |

कहर; इु सुम॑श्वैव पूजयेतयतस्तु ताम्‌ |

चन्दयनानुसष्टप्य दशाङ्खनव धूपयत्‌ ॥ ५ ।

प्रधानं नेदद्र) पायस प्राक्त हवन घततण्डटैः }.

पधान पायसं साल्यं यजिसख्या चर्तन षट्‌ ॥ & |]
कदा प्षत्रभ्ियमिति प्रआ)न८जी)गर्तिः श्जुनःशेप षिवेरुणो देवताः
जरी छन्दः |}. इति हवनमन्न्रः ॥

तता जपे्सुधाः सक्तं वारण प्रयतः पमान्‌ |

होमान्ते वरुणं दद्यादाचायोय सबाहनम्‌ ।॥ ७ ॥

दाग्ध्री च श्वेतवणां चर्मा पदद्यात्सदाक्नषणम्‌ |

मणिक नूतनं दद्याद्‌ व्राह्मणाय इटुभ्विने ॥ ८ ॥

भिन्न त्यक्तवा नव॑ तत्र स्थापयेद्रेदिकोपरि |

न्त्रघाच्ञ विप्राणा तूयोण्‌ा च पहस्वनः | ९॥

विवाहूतरेधिवत्काया प्रतिष्ठा मण्कस्य च)

वर्धाश्च भाजयेनपधाव्रथायत्तवा(क्त)सदक्षणान्‌ ।॥ १० ¢

छीश्च संभोजयेत्ताभ्यो दव्राद्रख्ाणि कञ्चुकीः |

कणंपत्राणि सानि कण्टसत्राणि चैव हि! ११॥

हा रद्रा कङ्कृमं देव्य चन्दनं साञ्जन तथा |

एव्‌ कते पिधाय च स॒जल्लान्तज{यत हं |} ९२॥

इति श्रीनृरसिहमटविरवितायां विधानमाखा्या मणक
भङ्विधानम्‌ |

अथ पेषणींवरवतिभङ्कविधानम्‌ ।
यदा तु पषणभङ्गो जायते शिखबाहन |
[सया हस्तेन कस्याधथित्तस्या घिघ्रोजमजायत | १ ॥

वेधव्यं मते सा हि परभमरे वैरवरतिनि
पण्या वा प्रमस्नायामात्पनारस्तदा भवेत्‌ ॥२॥

१ ख, दर ।

११६

शीनसिदमद्रविरचिता--

विधानं तत्र करतव्यं नरेण टदिनमिच्छता |
पपर्ण( उश्च का वरवारसि समन्वितम्‌ ॥ ३ ॥
दृदोपं च ससिनिग्धं पषणलक्षणान्वितम्‌ |
गमे {यो ञ्चमे बरे ज्ुभयोगे विवाहम ॥ ४॥
साता श्द्धन त्टन श॒भवकस्ंसमाकवतः |
गो धर्मिमायेति ऋचा पूनाहोमां परकरपयेत्‌ ॥
स्थण्डलस्यात्तरे भाग स्थपंदतयषण। ज्युमाम्र्‌ ॥ ५4 ॥
वरवर्तिंसमायुक्तामष्टसोभाग्यसयुताम्‌ |
भोमनौश्ैव मन्त्रेध सोमाग्यवसुसंग्रहः | ६ ॥
पनयेच्छतपत्रादयैः पावतीपरमन्बस ।

वणेरजता््यां च विदधीत तन्‌ तयोः ॥ ७॥
अधेनारश्वरं स्तोत्रं जपेत्तत्र समाहितः |
आचाय वेद वित्माज्गः समायेंः चुमरक्षणः ॥ ८ ॥
वेसयुग्मेण सवेष्टय पेपणीस्थाघुमेश्वरों ।
ततश्वरुघत (भ्यां च हवनं हि निगद्यते ॥ ९ ॥
अष्ट त्तरसदटसरं च द्रव्याभावे शतं मतम ।
होमावसनि विप्रभ्यो द क्षणाः परिकल्पयेत्‌ }} १०}
ततस्ता दपद्‌ः सवोः प्रक्षार्य सरितां जरः ।
हारेद्रया च तेषेन संङिप्य प्रयताङ्गना }| ११ ॥
सूतश्च पष्टयेत्सव।च्िवत्याऽच्छिन्नया सुधीः |
द्रव्या च समाग्यं पुरध्रीषु निषेदयत्‌ ।॥ १२॥
ततः कञ्चुक्रिकाः सप्त निदध्यात्पेपणीपु च ।
कणेपत्राणि तम्ब कण्ठसूत्राणि चैव हि | १३॥
तत्सत्रं विनिवे्याऽऽजु पुरेध्रीषु च पश्वसु ।
पञ्च पेषणिका दनादेकामाचायेयोपिने ॥ १४॥
सपम्‌ पषणीं गेहे स्वकीये स्थापयेस्सुधीः )
तत्रस्था देपता देवाद्‌वां च पारयनयत्‌ | १५॥
आचायाय प्रदातव्या विदुषे श्रोत्रियाय च |
समाजयत्तु वधवान्पथुनानि यथेच्छया । १६ ॥

दिधानयान् | ११७

सप्नवा पश्च दादर च वितचद्चःटचपिवजितः।

दत्तवा ताम्बूख्दानानि परायेयच्छरटक्ष्णया भिस ।॥ १७ ॥
अनुत्रजेत्तु सीमान्तं दंपती(मिधुन)षु मतेषु व |

आचाय चाप्यनूत्रज्य भरविद्नेन्निजमन्दिरम्‌ । १८ |
ततः सगोत्रसंपन्नः पारणं परिकरषयेत्‌ ।

एवं कृते विधाने च विद्रा नव्यन्ि तक्षणात्‌ \} १९}
दुखं च वधृते गेहं धनधान्यसमाकुलम्‌

अक्षमया जायत तस्याः सततः पुत्रफातद्ये | २० ॥

क #५.

इति शरीनर सिहमट्रविरचितायां दिधानमालायां पेषणी-
य॒रवतिभद्खविधानम्‌ ।

यलोपः नडशः

अथ भाण्डव्डिवपङ्क्र्पातनतताव्रद्रहर्‌ दषानम्‌ ।

भाण्टोच्छायस्य पद्किःेन्निपतेद निमित्ततः)

अरिष्टं तद्विजानी यात्सद नाधिपतध्रुवम्‌ ॥ १
तच्छान्त्यं त्वरितं कायं विधानं विधिसत्तमेः |
भाण्डानां पङ्क्तयः पञ्च देया पिप्रेभ्य एवच] २
त्रियम्बकेण मन्त्रेण होममादो परकस्पयेत्‌ ।

समिधां हवनं कायें पाला्चीनां शतं वुधैः ॥ ३ ॥
प्रधानं पायसं साञ्यं भरायश्चित्ते तं स्मृतम्‌ ।

छरत्वा स्विष्टं विद्राज्छान्तिपाठं परस्सुध।; ।। ४ ॥
भाण्डपङ्कः प्रभप्राया आख्वाटेन वा न्यसेत्‌ । (2)
ब्राद्मणान्भोजयेत्पश्वादक्षिणाभिः सुतोपयेत्‌ ॥ ५॥
आचायं पृजयेद्धक्तया व्राखंकारभूषणः |

एव कृते विधाने च कल्याण तत्र वधत | & ॥

इति श्रीनर्सिहमह्टविरचितायां विधानमाखायां रसंदहि-

तोक्तं भाण्टोर्रावपङ्किप्नजनिनविद्वहरं विधानम्‌ |

११८ ्रीन॒सिहमष्ररावता--

अथ गृहतुटास्तम्पसङ्गजदोदशमनविधानम्‌ ॥

भारते श्रीदृष्णचन्द्रहाससंवादे ।
चन्द्रहास उवाच-
स्तम्भे भग्ने यदुशरेष् गहाधारेऽथ का विभो।
परभगे सदनस्तम्मे ग्रहा(तुख,) धार च भूषते ॥
महाविन्नपदो नृणां कथं शान्तस्तु जायते ॥ १ ॥
श्रीकृष्ण उवाच-

विधानं तत्र कतेव्यं नरेण हितमिच्छता |
धनधान्यसमायुक्तं गेहं देयं वरिपथिता ॥
अभावे तद्वहं त्याज्यं त्यागाभाते यजेद्धिः॥ २॥}
व्रीरीभिनिरसमायुक्तान्सवरताञजुहुयातछुधीः
अष्टात्तरसदृस च भरदान पायस स्मरतम्‌ | ३॥
अष्टोत्तरसदस च जुहुयात्तदनारुसः |
उयम्बकेण च मन्त्रेण गायच्या वा समहित; ॥ ४ ॥
होमन्ते विधिवस्ठृत्वा मन्तेवामिषेचनम्‌ ।
तता वद्लाण विप्रभ्यः; प्रदत्रान्मुममाहनः । ५॥
आचार्य प्रणिपत्याथ दानमानस्तु तोषयेत्‌ ।
रजतं काञ्चनं दव्राद्धेतं व्राः पयसिनम्‌ ॥
एवं कृते विधाने च गै शान्तिमवेदिह ॥ ६ ॥

इति श्रीनृसिहमद्विरचितार्यां विधानमाखयां गृहतुख-

स्तम्भमद्गजदोषशमन विधानम्‌ ।

छतत क्तनटानययानाो तनयस

अथाञ्निदग्यगृहपुनराधानविधानम्‌ ।
श्रीहृष्ण उवाच--
अग्निदम्धे यदा गेहे पुनवासो विधीयते |
तदा विधानमुदि्टमपिभिस्तच्वदचिभिः;॥ १ ॥
कुडयादि पातयित्वा च भूमिं च निखनत्सुधीः ।
विधाय समतां तत्र जछेरापूरयेत्ततः ॥ २ ॥

१ ख. यं दिकात्ये। २ख. 'द्यानिषा- +

विधानमाहा १

कदेमेन समाद्किप्य स्थण्डि मा्मयेत्ततः 1
पञ्चामृतैः समभ्युक्ष्य मण्डपश्च विधीयते । २ ॥
विदधीत ततः ज्ञान्ति वारूणीं जातवेदसीप्‌ |
वारुणेरेव यन्नैव वारुणीं परिकस्पयेत्‌ ।॥ ४ ॥
पाठाः समिषधस्तत्र वाञ्जुखावां श्रतं शतम्‌ |
जुहृयात्सघता राजस्तथा वश्वानर पनः ॥ ५॥
व॑श्वानरेश्च पन्तरेष सपिधः खादिरीस्तथा |

अकेस्य वाऽथ स्राञ्याथ सख्यया च श्रतं शतम्‌ |} ६ ॥
स्थण्डि द्रे विधातव्ये मण्डपाभ्यन्तरे श्युभे।
आचार्या द्र नपदिण्ःबृविम्मिः सह भपते | ७
वेन्वानया ठु शान्तां च भधानं च घृताोदनम्‌ ।
उत्तिष्ठते च सन्ेण हवनं प्रिकरपयेत्‌ ! ८ ।
अष्रोत्तरसदखं च जहयात्मयतो दिजः
मनोऽ्योतिजुषतामिति स्याद्रारूणी यनिः | ९५
अष्त्तर सदस च हवनं परिकह्पितम्‌ ।

पायसेन प्रधानेन साञ्यनव च भूपते }} १०}
होमान्ते वह्धिविरुणावाचावायव (भ्यां) भदापयेत्‌ ¦
कत्वा हेममयो सम्यक्साटकारौो सदक्षिणौ ॥ ११
आचायां यस्य यस्तस्मं दब्यात्तं विधिवन्नृप |
ऋत्विग्भ्यश्च धनं देयं वल्लारुकररसंय॒तम्‌ ॥ १२॥
गामेकां च ततो दब्राद्र्राह्यणाय डटस्विने ।
वरूणप्रांतये मवमाद्धयान्यपमतव च | १३॥

णवं कृते विधाने च पुनर्गृहं समाचरेत्‌ ।

आयन्ययां विश्लोध्यव्‌ नाच कायां विचारणा }} १४)
ब्राह्मणान्मा जयेननित्य यथाशक्ति यथावसर
यावत्छमाप्यते गेहकूपं राजङ्खोत्तय ॥

शवे प्रञ्चाम्यातें स्थानं जवलनस्योपप्रानता | १५॥
दते भीत्रसिहमट्र विरचितायां दिधानयाटरायाप-

प्रिदग्धगृहपुनराधानव्रैधानम्‌ ।

1

क ज

१ ख. “मारभेत्‌ |

११८ ्रौनुसिहमष्वरवता--
अथ गृहतुटास्तम्पभङ्गजदोषशमनविधानम्‌ !
भारते भ्रीढृष्णचन्द्रदाससंवादे )
चन्द्रहास उवाच-
स्तम्भे भगे यदुश्रेष्ठ गृहाधारेश्य वा विभो ।
भभग सदनस्तम्मे ग्रहा(तुखा) धारे च भूपते ॥
महाविश्रपरदो नृणां कथं शान्तिस्तु जायते ॥ १ ॥
भीकृष्ण उवाच--
विधानं तत्र कतैव्यं नरेण हितमिच्छता ।
धनधान्यसमायुक्तं गेहं देथं तरिपथिता ॥
अभावे तद्वहं त्याज्यं स्यागामरे यनेद्धवरेः॥ २।}
व्री स्तिसमायुक्तान्सघृताञजुहूयाल्सुधीः ।
अष्टोत्तरसदखं च परधानं पायसं स्मृतम्‌ ।॥ ३ ॥
उष्ठोत्तरसदसं च युहृयात्तदनारसः |
उयस्बकेण च मन्त्रेण गायच्या वा समाहितः ॥ ४ ॥
होमान्ते विधिवत्कृत्वा मन्त्रेधवाभिषेचनम्‌ |
ततो वस्लाणि विपरभ्यः प्रदव्रातखमादितः।। ५॥
आचारय प्रणिपत्याथ दानमानस्तु तोषयेत्‌ ।
रजतं काञ्चनं दव्रादधतं दव्रात्पयस्विनम्‌ ॥
एवं कृते विधाने च गृहे शान्तिमेवेदिह ॥ ६ ॥
इति भरीनृसिदभट्रविरचितार्या विधानमाखायां गृहतुख-
स्तम्भभड्ग जदोषरमनविधानम्‌ ।

अथाश्निदग्यगृहपुनराधानविधानम्‌ ।
श्रीकृष्ण उवाच-
अग्निदग्ध यदा गेहे पुनवासो विधीयते ¦
तदा विधानमुदिष्टमुषिभिस्त्वदरिभिः ॥ १ ॥
टचयांदि पातयित्वा च भूमिं च निखनस्युधीः |
विधाय समतां तत्र जछरापरयेत्ततः ॥ २ ॥

१ ख. ये दिनतये। ख. 'ड्यानिषः }

विधानमाह ¶ २१९

कदेमेन समाष्टिप्य स्थण्डिलं माजयेत्ततः 1

पश्चामतंः समरभ्यश्ष्य मण्डपश्च दिपीयते | ३
विदधीत ततः शान्ति वारणं नातेदर्ताम्‌ |
वारुणेरेव सन्नेष वारुणीं परिकत्पयेत्‌ ॥ ४ ॥।
पारः समिधस्तच वाञ्जुीवां शतं शतम्‌ ।

यात्सघता रजस्तथा वश्वानर पुनः ॥ ५ ॥

वेश्वानरेथ यन्तरेध समिधः खादिरीस्वथा |

अकस्य वाऽथ साञ्यरा्र सर्यया च शत शतम्‌ | & ॥४
स्थण्डि द्रे विधातव्ये मण्डपाभ्यन्तरे शुभे |
आचार्या ट्र सपदिष्टवत्विममिः सह्‌ भूपवे ॥ ७ \
वे्वानयां तु शान्तौ च प्रधानं च घुतांदनम्‌ ।
उतिषठति च मन्ेण हवनं परिकरपयेत्‌ \। ८ ॥
अष्टोत्तरसदसे च जुहुयास्मयतो द्विजः |
मनोञ्योतिजुषनामिति स्याद्रारुणी यजिः | ९॥
अष्टोत्तरसहस्रं च हवनं परिकर्पितम्‌ ।

पायसेन प्रधानेन सा्येनेव च भूपते | १० 1
होमान्ते वद्िवरुणावाचायोय (भ्यां) भरद्‌ापयेत्‌ ।
करत्वा हेममयौ सम्यक्साङकारौ सदक्षिणी | ११ ॥
आचार्यो यस्य यस्तस्मं दद्यात्तं विधिवनूप ।
ऋरिविग्भ्यश्च घनं देयं दखराकारसयुतम्‌ ॥ १२ ॥
गामेकां च ततो दव्ाद्‌ब्रह्मणाय कटन्विन |
व्रुणपरोतये गेषम्‌ त्रेप्रात्यथेमव च ।। १३ ॥

एवं कृते विधाने च पुनहं समाचरत्‌ ।

आयव्ययं विशोध्येव नात्र काया वचारणा 1 १४ ।
ब्राद्यणान्भेनयेन्निःयं यथाज्ञक्ति यथावसु ।
यावतसमाप्यते गेहकमं राजदुलोत्तम ॥

शवं प्रशाम्यति स्थाने ज्यख्नस्योपघातता ॥ १५॥
इति श्रीवरसिंहमटृविरवचितायां दिषानमाखयाम-

भिद्र्धगृहपुनराधानविधानम्‌ ।

ख. सारभेत।

१२० भरीनसिहमट्ृतिरविना--

अथ ग्रामारिष्ठशमनविधानम्‌ ।
जम्बुकः शङ्को व्याघ्रः शुरद्धो वा सरुस्तथा |
ग्राममध्ये यदा यान्ति त सर्वेऽरिष्टसूचकाः ॥ १ ॥

तथा च मन्स्यपुराण--
ग्रमे बा नगर बाऽपि दिवा सक्रमत यद्‌ ]
टृकादित्वापदो ऽरग्व(कन्योऽ)रिष् सूचयति ध्रवम्‌ ॥२॥
दस्यूनां भयमत्यन्तमग्रेश्वापि प्रजायते
राजक दिक तत्र जायते नात्र सञ्ययः।॥३॥

तथा च भारते-
गध्रादिविहगा यत्र श्वापदाः ्ञश्कादयः |
दिशन्त्यदमनां रामे प्रविष्य यदि वासरे ॥ ४।॥
यदिवा फलमिष्टं तदध निश्चि जायते |
अधं फं दिशन्त्येते धत्वा ये विनिवेशिताः ॥ ५ ॥

च्छया ये प्रविष्टास्ते संपृणेफल्दा ध्रवम्‌ |

प्रान तत्र कतव्य परवा मूभताऽपवा।॥६॥
चतुष्पथे चिवद्भरे तथा राजनिवेशने ।
मण्टपं कारयेर्स्थरं चतुरस्रं सशोभनम्‌ ।। ७ ॥
पताकातोरणेयुक्तं एतं वस्ेमनारमः |
तन्मध्यं स्थण्डि कृत्वा हवन्‌ तु समारभेत्‌ ।॥ < ॥
गणेशं पूजयेत्तत्र हमषीट सवके ।
दुमांमपि तयाम क्षत्रनाथतन्‌ तथा [९ ॥
आतून इन्द्र श्चुपन्तमन््रण गणनायकम्‌ ।
पूजयेरस्यापयित्वा च नानातीथमतवेजेरेः ॥ १० ॥
नपायाः कुसुमः काछसंमवेवो सुरक्तकः ।
धेत्रस्य पतिनेन्येव क्षेजनाथं प्रपूजयेत्‌ ॥
गारोहममायनि तथा दमा दगातिनारिनीम्‌ ।
चन्द नन वाप्याऽऽञ् सक्परण साधना । १२॥

साधुनति श॒द्धनेत्यथेः
ततस्तु भरूपयद्ूयदशाङ्कः सव्रतस्नथा |
दपन(राजयत्प्ाज्ञुचः परन्‌पकत्‌ | २३॥)

रिधानयाला । १२१

ताम्बूलमधयेत्तेभयः प्रस्ताद्धक्तिपूवंकम्‌ ।

ततस्त नामपन्तरण प्राथेयसयतः शचः ।॥ १४॥
एवं पूजादिसंस्कारेः पूजितं देवतात्रयम्‌ ।
प्रणस्य विधिवद्धोममाचायेस्तु समारभेद्‌ ॥ १५॥
पिहिते विधिवच्छुण्डे कृत्वा वहविमुखं सुधीः ।
पाखाशौः समिधः सम्यगयुतं च पृथक्पृथक्‌ ॥ १६ ॥
मतये गणराजस्य तथा क्ेत्राधिपस्य च !
दुगोभीत्यथमेवाऽऽ् तथा च तिरुसपिंषा ॥ १७॥
तथा च पायसेनापि वि्वपत्रस्तथाऽपि वा ।
्राक्षाकदर्खनजरीपियाल्वीजसचयंः ॥ १८ ॥

अयुतं हामसख्या च समुद्दिष्टा मनीषिभिः ।
्राक्नादिकफटसंघाने नव संख्या समाहूता ।॥ १९ ॥
लक्षणं च यथोददिष्ं फमागेषु कोविदः ।
तत्तथेव न संदेहः साज्यं स्ंयुदाहृतम्‌ ॥ २० ॥
पधानं पायसं तत्र सवेत्रेति विदुबुंघाः |
ततः सिष्टकृते ूते(तं हृत्वा) प्रतिपूजा विधीयते ॥ २१ ॥
आचार्यं पूनयद्रखहिरण्यरनतादिभिः।

ततश्च विपवर्येभ्यः सप्त धान्यानि दापयेत्‌ ॥ २२॥
यङि देद्यालसयत्तेन ग्रामस्य सवेतादिम्‌ |

तरमक्त विमश्याऽऽज्चु परक्षिपत्सेतादश्चम्‌ ॥ २२ ॥
उदयः सवेजगतो ग्रामस्यास्यं विंरोषतः
उदयाऽस्तु नृपस्यास्य पारः सह निरन्तरम्‌ ॥ २४ ॥
त्यु्ाये महा्रोपेस्त्‌योणां चेव निस्वनः ।

दान दद्यालयस्नेन गोहिरण्यादि शक्तितः | २५ ॥
त्राद्मणान्भोजयेत्पश्चाद्विधिमाढयं न कारयेत्‌ |
एव कृते विधाने च विघ्ना नह्यन्ति तत्क्षणात्‌ ॥

याणं जायते भ्रामे नात्र कायो विचारणा ॥ २६ ॥
इति श्रीनुसिहमट्रविरचितायां विधानाय ग्रामारिषकमन-
विधानम्‌ |

१२२ शराननमिह्‌मदेरचिन

अथ वृक्षोद्धवारिष्शमनविधानम्‌ ।
तच्च काशीखण्ड --

हञञावातं विना वृक्षाः पतन्ति च महीतले |
उन्पूखन्ति जछाघातं विना हिर्यन्ति दग्वत्‌ ।॥ १॥
अपुष्पाः पुष्पिता वक्षा अफलाः फडरिता यदा|
अपणां दशेयन्त्येढ पणांनि विविधानि च ॥ २॥
अन्यर्षा फटमन्येषु टप्राने्र वा) तततीषु च|
श्ण सस्यमायाति तथा वस्तुवपयेयः ॥ ३ ॥
अनला बाफिकास्तोयेः पृणोः स्युजेखद्‌ं विना ।
वषास्वपि घने नित्यं जख्द्ानिस्तु जायते | ४॥
तदा महद्धयं विच्यास्पुरस्य विषयस्य च
विधानं तत्र कनेव्यम॒त्पन्नारिष्श्चान्तये ॥ ५ ॥
नपो वा प्रामणीवाऽपि पारो यश्चापि कथन |
कुयाच्छान्ति परयत्नेन भ्रेयोबुद्धिपरायणः ॥ & |
पुरे कृतं विधानं च देशारिष्दिनाश्रनप्‌ ।
ग्रामे कृते ग्राम एवारिष्टं ना्सवाप्नुयात्‌ ॥ ७ ॥
वृक्षा यः पाततां पर्रनस्यिन्कुाद्िधानकर्‌ |
आख्वार परक्रुवात ह्िन्‌्वक्षतरे सुधाः < ॥
जस्तु पूरयत्स्वच्छनपर्सूक्त तु वारम्‌ |
वप्राङ्धेश्ञाचतोयं च तथता विधीयते ॥ ९ |
तत्रापि # प्रहुरद्धनुगुत्पन्नारषटशन्तये |
यस्मिस्तर भवेदृष्टमारषटं तत्र तत्र च ॥ १० ॥
गोमूत्रं प्िपेन्मूरे मूटगन्त्रेण बुद्धमान्‌ ।
नपन्सहस्रनामानि विष्णुभक्तिपुरःसरः ॥ ११॥
ततस्तु विहिते स्थूटे मण्डले तसुसंनिधौ ।
शहयात्पायसं सम्यगयुतं सघृतं सुषीः ॥ १२ ॥

{ दहेदित १९ नो* ६ (>~ ~ ---- ५ रः [ स
ददतव प्रयापः 1 ' अद्भ्यः सपः 2 " बहुले उन्द्‌ ` इति बहुटयः

~~--------------------------~-----------~------------- (मिरग भ

क. तथैवनु ति" ।

दिधानपाट |

सवर्णं रजतं बाऽपि दव्रादाचायेतष्टये |
व्यु्पं ठता दब्याटासकां च पयस्विनीम्‌ | १३॥
द्रिजानामयुन सनस्करमोजयन्पाकमचयः
कदलानि च साल्फाने रकरासाहितान चं | १४॥
स्थ प्रवद दव्रन्नु षादटचदनञ्डिनप्‌ |
आना मद्राः क्रतव इत्यव पाठ परठत्सर+ः ॥ १५॥
युत तु प्रवं देयं पायसं ङकररान्वितय्‌ |
सखण्ड तटपक च व्यञ्जनानि दद्ून च|) ९६॥
भोजयेन्मियुनान्येवं मारीङकरव्ये ।
एवं कृते विधाने च विघ्न्रन्वस्तु जायते ॥ १७ ॥]
इति श्रीनृसिहमट्रविरचितायां विधानमालयां दृक्नोद्धवारिष्-
दयनपिधानम्‌ |
अथ कदटीदुष्टपसत जित ित्र शमन्‌पि
पद्मपुराण उमामहै्वरसवादे ।
उमावाच--
प्रथमः प्रसवो देव रम्भाया दृश्यते यदा |
दक्षिणाभिमुखो दृष्टे विदधाति फरसक्रिम्‌ |
भूपारे वा कृषाण वा फट कमसत जायते ॥ १॥
भरीमरह्वर उवाच-
यद प्राम्ययुखा देवि कदर तु प्रसरयते
तदा भ्रापपतेनारं विदधीत न संशयः ॥ २॥
एवं विध्रे समुत्पन्ने विधानं तत्र कारयेत्‌ ।
सूतके चोपचयां सा कदली हितमिच्छता । २
दर तु जागरः कार्या होमं कुयोत्ततः प्रम्‌ |
कद्दटेवनं कायेमन्याभ्यस्तु समाहतः ।॥ ४ ॥
सदस प्रयतो षाग्म्धी जपेच्छान्तीरनेकस्चः |
पष्णुस्तु देवता तच तद्छिङ्घो मन्त्र उच्यते ॥ ५॥
विप्रभ्यो विधिवदद्यात्सप्र धान्यानि संयतः

दद्यात्तं कदलीं राजा दिपरवयाय पीमते | ६ ॥

चनम्‌ ।

१२४ ध्रीतरसिहमट्प्ररथिता-

एव कृते विधाने चं व्रिद्चश्ञान्िस्तु जायते |

पू[जते विपरवर्ये च कतो मुखमवाप्नुयान्‌ ॥ ७॥

इति श्रीन॒सिहमद्रविरवितायां विधानमालछायां पद्मपरा-
णाक्ते कदल।दुषटमसवजनितविष्नशमनविधानम्‌ ।
अथ नेषिद्धतरुगृहपरोहजननितविध्नहरविषानम्‌ ।
मधुश्च बीजपूर दाडिमी कदली तथा |
यस्मिन्गृहे भरोहन्ति तद्वहं न भरोहति ॥ १ ॥
एतटगसाटेतायामक्तमसि तस्य सान्तिविधानं वक्ष्ये
ह्स्यत यस्तर्गहे प्ररूढः स्वेच्छया खट |
तम्नतायस्य चान्यस्य फर्नां शतमाहरेत्‌ ॥ २ ॥
फलान ताने विप्राय दद्माच्छान्ताय धीमते |
तत हवन कायं तिखव्रीहिमिरादरात्‌ ॥ ३ ॥
या आषधारति मन्त्रेण हवनं कारयेदबधः |
श्रीसूक्तं च जपेत्पश्वात्पारूषं च तयैव च ॥ ४ ॥
व्गयुग्मं ततो दद्यादाचायाय भहीयसे ।
सघृतं पायसं दव्राद्नििभ्यः शक्त्यपेक्षया ॥ ५॥
एवं कृतं भधाने च विद्नन्नान्तिस्तु जायते
ततत वधन (यासा पादपः सुलामेच्छता ॥
विदक्षाःजप पाल्याअस्त वहूनां मतमीदश्म्‌ ॥ ६ ॥

इति श्रीनुसिहमदविरचितायां विधानमाखायां गर्मैसंहितोक्तं
निषिद्धतरुगरहमरोदजनितविद्नहरविधानम्‌ ।

'धवि्यमेनन्लस ग्नेय

अथ स्वस्थारिष्टशमनविधानम्‌ ।
तदुक्तं माकेण्डयपुराणे माकण्डयक्रोष्टसवादे ।
दत्तात्रेय उवाच-

णु राजन व्याम स्स्थारिष्टविनादनम्‌ ।

विधानं च समासेन यत्छृतं दरितं हरेत्‌ ।॥ १ ॥
व

१ ख, महीपते)

कि

वक्रानमादस्‌ |

देवमार्गो ध्रुवः शुक्रः सोमच्छाया अरुन्धती |
अगस्त्य इ्वरुश्वापि पुष्यतारा द्विदेवतम्‌ ॥ २ ॥
अकस्प्राच्रस्य कस्यापि न मवन्त्याक्षिमोचराः |
तस्य मृतयः समीपेऽस्ति नात्र कायां विचारणा ॥ ३ ॥
निजनासाग्रमत्युचमधोदष्रयाऽविलखोकयन्‌
सपर्यति तदा मृत्यं वरिनानीयान संशयः ॥ ४ ॥
न्युव्जां तु मध्यमां कृत्वा विधाय निजसक्थनि |
उन्नम्यानामिकां प्श्येत्स्वस्थारिष्टं विचक्षणः || ५॥
उल्पषप्ना चोद्धरेत्सा तु तदा मृत्युन संशयः ।
तत्र शान्ति भकरवीत मया पोक्तां निवोध ताम्‌ ॥ ६ ॥
यानि भोक्तानि मे तात स्वस्थारिष्टानि कानिचित्‌ ।
तेषु पिचिद्धवेदरत्स तत्र श्ान्तिर्विधीयते ॥ ७ ॥।
विधाय मण्डपं रम्यं चतुरस सुशोभनम्‌ ।
स्तम्भेः षोडशभियोक्तं चतु्रोरं सुलक्षणम्‌ ॥ ८ ॥
कोटिदामं लक्षहोममयुताख्यं समाहितः ]
हवनं कारयेद्धीमानुत्पन्नारिष्टशान्तये ॥ ९ ॥
अयम्बकेण च मन्त्रेण गायञ्या वा समाहितः ।

धानं पायसं साज्यं पाटाी; समिधस्तथा ॥ १० ॥
जुहु यात्मयतो भूत्वा सहस्रं नात्र संशयः ।
तिलव्रीहियवेश्वापि खोकपाटयजिः स्मता ॥ ११॥
गाणपत्यं तु हवनं फटेस्तु कदखादिभिः !

प्रत्यकं च सहस्रं तु शतं वा शक्त्यपेक्षया ॥
देवतायाः परधानत्वमत्र भक्तं मनीषिभिः ॥ १२ ॥
मृत्युजयस्य नान्यस्य स्वस्थारिष्टविनाशने ।

जपेच्छान्तीस्तु शवानि स्तोत्राणि विविधानि च ॥ १३॥

ततस्तु मूतिदानं च दद्याद्विमाय चाऽऽत्मनः ।
पठेन वा तदर्धेन तस्याप्यर्धेन वा पुनः ॥ १४॥
सोवणीं स्वतनुं त्वा वञ्लयुम्मेण वेष्टितम्‌ । `

कि क अ

तिखानां रारिमाधाय तत्र तां विनिवेशयेत्‌ ॥ १५॥

पि निप

१२५

ननदन

१२६ भावृसिहमघ्रवरप्दा--

पूजयद्रन्पुप्पा्यरुपचा+पनोरभः |
पाराणरव यन्तरश्च सा म्‌तरूपचयते ॥ १६]
आचायाय ततो दव्रादक्षिणासहितां जुमामू |
शृत्युजयस्य देवस्य पठ संपूज्य विग्रहम्‌ ॥
त चापि वभवयाय दव्राचेव सदक्षिणम्‌ | १७}
तत्र मन्त्रः
स्वस्थारिष्टसमुद्धूतं विन्नं नाश्य संकर |
निजमूरतिमदानेन मन्युं जय समागतम्‌ ।॥ १८ ॥
इति दानमन्त्रः |
अथ स्वमूर्तिदानमन्ः
आचायं वद विसान्न सवेह [रद्‌ |

दानेन मम चानेन विष्वद्रक्च ॥ १९ ॥
इति स्वमतिदानमन्नः |

ततस्तु भाजयद्धिमान्सहस्नं च नाधिकम्‌ ।

पस्चाटक्रारसाहैतं यथाशक्ति सदक्षिणम्‌ ॥

एव ठते वधानं च स्वस्था विनश्यति ॥ ९० ||

रत श्रानू(सहमट्रविराचतायां विधानमारायां स्वस्था-
रिष्ठशमनविधानम्‌ ।

अथ यात्रारिष्टशमनविधानम्‌ ।
तज ज्योतिःश्ास्े गगेसंहितायाम्‌--

माजारयुदध कखः इटुम्वं रजस्वला सती उ्वछ्नो ग्रहषु |
जकालब्ृष्टः सवसूतके च प्रयाणकाटरे मरणाय षट स्यः। १५
साद्मद्‌ा वट्टक्षभदः सर्पेण मोगेस्य च रङ्घनं चेत्‌ |
वायुः प्रतापा रुदतश्ुतिधेत्मयाणक्रारे मरणानि पञ्च ।२॥
छ्नपपातस्तुरगाडमकम्पो चष्टस्रं काकरुतं याद्‌ स्यात्‌|
काश्ञतानःस्मरण शुत च प्रयाणकाठे मरणाय पञ्च | २॥

--------------(----

१ ख, मार्गेषु च|

ष

विधानम | १२७

इत्यादि हश्यते चिहं प्रयाणे त॒ भियासुभिः |
विधाय शान्तिकं श्रेष्टं विधानं गम्यतां सुखम्‌ ।॥ ४॥
वराहपुराणे--
प्रयाणे दृस्यते यच या्ाविध्नकरं परम्‌ ।
तच्छन्तय समद विधान पवेचाराभः।॥ ५॥
कुयादूत्रतं सिद्धिविनायकाख्यं शक्त्या तथा ब्राह्मणभोजनं च |
तरां विदध्यात्कुख्देवतायाः स्नायात्तिेवा जुभकायेसिद्धये।।६॥

इति श्रीनुसिंहमदट्रविरचितायां विधानमालायां यत्रारि
एसमनविधानम्‌ ।

| (ग्रीक

अथ भेकदुष्ठसर्तजनितविघ्रशमनविधानम्‌ ।

गगेसहितायाम्‌-
भका यदा शब्दात घमकारं यामक्रमार्दकूक्रमशाभपं नूनम्‌ |
फर विदध्यात्छट्‌ वासराणामकोत्तराणां त्वारत्‌ टे पध्ये ॥१।।
पन्दर्या रुतं सचरुभय विदध्या्रह्णां यदा बह्विमयं च पीडाम्‌ |
शोकोपराव्ध खड दक्षिणे च धनक्षय नरदरान्चमान ॥२॥
पजन्यखाभो दिले पथिमायां स्थानच्युतिः स्यात्खलु वायुदेशे |
अथस्य ठाम ददाश सोस्यमागे सवाधातरद्धमेवताङ्गकाण ॥३।॥।
ऊष्वोधरे वं भयश्ोकाचन्वां करोति मेको सुतमेष यच |
वहेभेयं वद्धिम्यं च पीडा सोकोपरुष्िः खु जायते च ॥ ४॥
एतत्फरू पवेत एव विचयाद्रयस्तं यदा तच कुशानुपीडा ।
तच्छान्तये शान्तकरं परिधानं दबोदितं तत्पारवक््यतेऽ ॥ ५ |
भेकस्य रूपं विदधात ताच्र ने्रद्रय रत्नमयं च तस्य
कालायसस्याङनुघे चतुष्टय स्याद्रोप्यीदरं पश्चप्टममाणम्‌ ॥
संपञ्य गन्ः खट बारुणेस्त्‌ भक परदव्मादद्विजपगवाय | ६)

तत्र पराणो मन्तः
उरपन्नविध्रमश्षमोऽस्त तेञ्य हनेन मेक प्रतिपादनेन |
अरिष्टशान्त्यथेमिदं भय॒क्तं पुणो मवत्व् मनोरथो मे ॥ ७ ॥

रक्तया संभोज्य विप्रंध पकान्नेः पायसादिभिः |

१२८ न सिहयट्रवेरयाचता-

९

एवं कृते विधाने च चिष्ना नह्यन्ति सवेक्षः ॥ ८]
रात्रौ यदा रौति च ददेगोभ्यं पवेक्रमाद्रहिदिमादिकेष |
दिगन्तरेष्वेबम्दाहरन्ति फं हि तद्रद्धि न द्ये च ॥ ९ ॥

१

इति श्रनुसिदमटरभिरविता्या विधानमारखायां ओष्पकाले
भक्दुष्ठरुतजनितविघ्नक्मनविधानम्‌ ।

अथ कपोतशान्तिविधानम्‌ ।
महाभारते भौप्मयुधिष्ठिर संवादे ।
युधिष्टिर उवाच-
कपोतः यदि गाङ्गेय प्रविश्नत्याख्यं नृणाम्‌|
कथं जान्तिभेवेत्तक्य सञ्मनस्तद्रदस् मे ॥ १॥
भाष्म उवाच-
प्रविष्टे सदनं राजन्कपोते मभयकारिणि |
उदरसं जायते सश्च नात्र कायां विचारणा ॥ २॥
अथ बा सद्मन; स्वामी त्वरितं मृत्युमाप्नुयात्‌ ।
गेहिनी वा गृहेशस्य राजा कुप्यति वा भृशम्‌ ॥ ३ ॥
येन येन पकारेण प्रोद्रसं जायते गृहम्‌ ।
स स संपद्यते राजन्कपोते सदनागते ॥ ४ ॥
निविशेत्सदनं यस्तु कपोतो विघ्नकारकः ।
स हन्तव्यो मृतस्यास्य मेदसा जुहुयात्सुधीः ॥ ५ ॥
जीवद्वते कपोते चेद्विपानान्तरमस्ति तत्‌ |
शटीनां पिष्टमादाय पयसाऽऽखोडय तत्पुनः ॥ ६ ॥
विदधीत कपोतस्य रूपं शाञ्चविचक्षणः |
गडनाद्रमापूय मुख रकरया पुनः ॥ ७ ॥
मधुना चरणों तस्य पक्षा वाऽऽ्ञ्येन पक्षिणः
ततो वह्विमुखं कृत्वा हावयेल्रयतः सउपीः ॥ < ॥
देवाः कपोत इत्येष यजने मन्त उत्तमः !
खगं पिष्टमयं तं तु नुद्ुयार्सपिषा युतम्‌ ॥ ९ ॥
शतधा ते खगे कृत्वा भागशः परिकल्पयेत्‌ ।
रिरसोऽप्यषट भागाः स्युः प्रयो; षोडश स्परताः ॥ १०॥

पिधानभाल ) १२९

धक्षसः पोडशेव स्युिरद्चिश्च पादयोः ।
सावतुष्टते छिरसा कसुभ्या यजन स्मृतम्‌ ॥ १९१।
मना ज्यातनुपतामात वक्ष्न्द्रमस् मवेत्‌ |
यस्त्वा हृदा कारिणा मन्यमान इति बा)

यस्म तं सुकते जातवेद इति दक्षिणचरणयनिर्ये | वामचरणयजनमभ्वि-
भ्यामेव । श्येनस्य पक्षा हरिणस्य वाह्‌ इति दक्षिणवामपक्षयजनं रुद्राय ।
ततस्त तिदखव्ररहेभिन्यीहती; कतवा पथारिस्वषक्रति हते सवि जश्ान्तिपाटः।
परधानं पक्ष्यङ्य प्रायधित्त आज्यं सितं ( ति ) सर्वे विद्यमानं होमद्रन्यम्‌ |

एतत्सवं कृत्वा वस्वभिचनद्राश्विदेबा ये पूनिनास्तघ्िङ्गरवं मन्तः पतिपूजां विधाय
ततोऽभिषेचनं सङ्कटुम्बस्य यजमानस्य तत आचायंपूजा |

साकारा सवचां च सवत्सां च पयस्विनीम्‌ |
धेनुं दद्यास्सुवणं च दक्षिणार्थं विशेपतः | १२ ॥
आचायाव सुङ्ञीदाय श्रोत्रियाय छुदुभ्विने |
ब्राह्मणान्मोजयेत्पधाययाश्चक्त्या (क्ति) च दक्षिणाम्‌ ॥
एव दढरतं वेधां च कपतः शान्तिदचवत्‌ ॥ १३ ॥
इति श्रीनृरसिदभट्रविरवितायां विधानमाखारयां
भारतोक्तं कपोतलान्तिति शनन |
अथ पद्ीपरटनिपातवित्रहरं विधानम्‌ ।
गगेस॑दितायाम्‌-
पट्टी पतति चेत्पुसां दक्षिणाङ्ख न सा श्युमा।
वामभागे ज्ुभा प्रोक्ता प्रयुक्तः सरटस्नथा ॥ १ ॥
तथा्ञब्देन निषाती छक्षितः।

पट्टीसरटयौः पते विधानं तु विधीयते ।
स्नात्वा शुद्धन तेन स्री वाऽय पुरुषाऽपं क| २॥

कयातप्दक्िणाः जभोर्विष्णोगोऽपि समाहितः |

य

चत्‌[विशातैरवाक्ताः भ्राधरस्य प्रटाक्षणाः।३॥

१३० श्रीसूसिहभष्रमिरचिताः

प्रातःकाले हरेः कयः सायंकाटे कपर्दिनः १
महाप्रदक्षिमा संभोरेकाऽपि सुभदा भवत्‌ ।
अन्चक्तौ च शरीरस्य मुनीनां मवमीदृशम्‌ ५ ४
तामप्याद-
वृषे चण्डं प चेव सोमसूत्र पुनप्म्‌ ।
चण्डं च सोपसत्रं च पचश्वण्डं पुनवरेष्रम्‌
इति महापदक्षिणा ।
ततो चीराजनं इयोदीपेः पोडक्चमिस्तथा ।
तवेदं विविधं दद्याष्टिष्णोः शंभोथ दुष्दम्‌ ॥ ९ ५
ततः स्वगहमागत्य व्राह्यणान्मोजयत्सुधीः ।
एवं कृते विधाने च विघ्ना नद्यन्ति तत्क्षणात्‌ ॥ ७ ५

उति श्रीनसिहभटविरचितायां विधानमाला्या
परटीसरटचिपातविद्नहर विधानम्‌

अथ पी पतनसररमरोहणवि हरं विधानम 1
त्था च नारदसहितायाम्‌-

परटयाः प्रपतने चवं सरटस्य प्ररादणम्‌ ॥
सवाद्धस्वञुमे विच्राच्ान्त इय। त्स्व! क्तत; ॥ ९।
शभस्थाने ज॒भावाध्चिरन्रम्‌ द्‌षशान्तय ।
तत्स्वरूपं सुवणन रुद्ररूप तर्थव च्‌ ॥ २ ॥
मत्यजयेन मनच्ेण वस्ाद्‌भिरयाचयत्‌ ।
अथं तच प्रतिष्ठुप्य नह याचिखपायसंः ॥ २ ॥
आचार्यो वारुणः सक्तः इया त्तच्ामषचनम्‌ ।
आज्यावलेकनं कत्वा चक्त्या ब्राह्यणमासनम्‌ ॥ ७ ॥
गणेशक्षत्रपाटाकेदगोक्षोण्यङ्खन्द वताः
तासां तुष्य जपः कायः शेष पूत्रेवदा चरत्‌ ॥
त्विग्भ्यो दश्िणां द्ात्षडश्बभ्यः स्वशक्तितः ५॥

इति श्रीनसिहमटूविरचितायां विधाचमाखायां पट्टीपतनसरटपरोहण-
निन्नहरं विधानम्‌ |

{वधानमाला } १३९

प्य (क ¢ _ क स > क ध |
अथ माजन्पाददछर्चःस्पशेजामदावद्रहर्‌ 1 वधानम्‌ ।
अजारजः खररजस्ततीयं पाननीरनः)
एकदा स्परवाच्रण रोक्रस्पाप धिय. हरन्‌ । ९।
तच दिधानम-
ग्धाजलेन सुस्नातः स्मरेद्ष्णुं शिव रतम्‌ |
जननीं स्वा निजं तातं गृह पापापनुत्तयं ॥ २॥
दक्त्याः च द्रविणं किचिद्याद्िभाय पीमते।
शवं फते पिधाने च रजोिघ्नो न जायते ।॥ २॥
इति भ्रीनासिहमदटरपैरवचिताया विधानमाखया दुषएटरजः
स्पशे नानितपिद्वहर पिधानम्‌ |

शेना वयः रिद मोमिन

अथ दपेपपुवकृष्माण्डगेदफट चोर्यजनित वे ्रहरं भिषानर्‌ ५
तथा च स्पृनिवचनम्‌--

गिपस्योपपुवः पंसा श्चीणां कष्माण्डभेदनम्‌ |

चयं पहाफदखानां च वशच्छ्दाय कल्पते || १ ॥

तजाधिकारं पिना जातेषु तरिषु किचेत्तद्‌ा विधानं कतेव्यमू }
तदाह वृद्धगगेः--
द।पोषुवनं येन कृतं स्यान्निशचि वा दिवा }
कूष्माण्डमद्र्न नाया द्रार्भ्या फर्ह्यतस्तथा ॥ २४४
द्‌।पोपप्र्ने दीपं दब्राद्विपगहे सुधीः)
कृष्माण्डभेदने द्ाक्कूप्पाण्डं च द्विनात५ # ३ ॥
एतद्िदयौ सपुदिष्टौ मन्तो दाने यजौ तथा }
मनोञ्योतिजैषतामिति. दीपमणारने ॥ ४ ॥
दानं च्‌ हवनं परोक्तं यथागाक्ति महर्षिभिः |
एव कृते. विधाने च विघ्नः कथिन्र जायते ॥ ५॥

(क (9)

इति भ्रावरसिहमहविरवचितायां विधानमाखायं दीपोपपवक्ष्पा-
ण्डभेदफटचोयजनितविघ्रहरं विधानम्‌ |

न 9 = (का नि तक
१२३२ धानृसहमट्रविरत्चता

अथं नवदुर्गप्‌ननविधानम्‌ ।
तत्र व्याडिः--
दुभेमष्विधं वि्यात्परिघा(खा)भिरिपूतरेकम्‌ ।
जनं दारुजं यित्तिसभवं नरचक्रजम्‌ ॥
वनजं पङ्कजं चव सवं पनुजरस्ितम्‌ ॥ १ ॥
तथ! च मृपाख्वह्टभे--

^ ५, नै

प्रथम्‌ मृन्मयं दुगं द्वितयं जटसंज्ञकम्‌ ।

तुतीयं प्रामकोटश्च चतुथं वनगहरम्‌ ॥ २॥

पञ्चम गिरेकोटथ षटु कोटश्च पारेखः।

सप्तम भूमिचक्रस्थ विषसाख्यं तथाऽछ्मम्‌ । २ ॥

जखान्तरारं-जरजं परिखा परिखामिधम्‌ ।

गिरिदुगं गिरिः सम्यग्दारजं दारुभिः कृतम्‌ ॥ ४॥

भित्तिजं धूं ज्ञेयं कान्तारं वनसंमवम्‌ ।
नरव्युहमयं दर्भ नवदुगेमुदाहृतम्‌ ॥ ५ ॥

नररण्वेगजेगरैव भागग॒ः परिरक्षितम्‌ ।

विदयाचन्मानवं दुर्म यत्र तत विधीयते ॥ ६ ॥

चतुरं सुव्र्तं च भित्तिजं दुगेमुच्यते ।

भिचा कुटयापरराहंश कदम; प्रियते पथि ॥ ७ ॥

विय्यात्तत्कर्दमं दुगं परच॒क्रविघातचरत्‌ ।

नानाविषालने यन्तर्रण विधीयन्ते यतस्ततः} < ॥

से(भे)रगर्दीनि रजेन परिघातायं देरिणम्‌ ।

तथा च भित्तिजे दरगे इदपड्कजरक्षिते ॥ ९ ॥

(% ज॑वरक्षाभिधा भित्तिद्रैतीयाऽन्यत्र या मवेत्‌ ।

तद्ूटिकं विजानीयाद्‌दुभ [दुगे] विचक्षणः ॥ १० ॥ )

भित्तिः शिलापयी ज्ञेया तथा चेवेष्टकोद्धवा ।

पङ्केन रचिता चव तिविधा भित्तिरच्यते । ११ ॥
आयास्तत्र जयः पक्ता ध्रनसहूगजास्नथा ¦

[सि

# धनुश्रिह्वान्तगं पयं ख. पुस्तफे नास्ति |

९ ख्‌. परघाः। ९ ख. य पव॑ते ।

विधानमाना } १३२

पूेदारे गजः श्रेष्ठः सिद्ैवोत्तरामुखः ॥

ध्वजस्तु पथिमद्रारे यथास्थानं तथा नुमः ॥ १२॥
तथा च व्याडः--

रचिते नूतने दुर्गे परिखासुदर्मीकृते ।

शान्त्ययमात्मनः कृयादिधानं प्रथिीपतिः ॥ १३ ॥

आमन्त्य व्राह्यणान्याजा वेदगाखविद स्तथा |

आचारनिपएणान्यज्ञकमकण्ड विशारदान्‌ ॥ १४ |

विधाय मण्डपं दिक्षु पवोदिषु यथाक्रमम्‌ )

अष्टसु वाधवद्रजा वधान तत्र कस्पयेत्‌ ॥ १५ ॥

पाटः खादिरःदार्वीरपामागेमवास्तथा ।

वाञ्जुलः परप्परशाऽऽम्रकिखजाः सपिधस्तथा ।! १६ ॥

एकेकोऽय॒तं विद्यात्सहसरं वा समाहितः

यस्यां दिशि विधानं स्यादृषि्यात्तां देवतां बुधः ॥ १७ ॥

तदिङ्खनेव मन्दरेण पकरुयोय ननं बधः ।

दुग्धोदनं घृतं मांसं पायसं तिरतण्डुखाः }! १८ |

चवोज्यं पायसं सर्पिः पधानं च यथाक्रमम्‌ |

यस्यं यस्यं देवताये यस्मधानद्ुदाहूतम्‌ ॥ १९ ॥

तदेव स्विष्द्द्वियालायधित्तं तु सर्पिषा |

विधायाऽऽदावचेनं च सर्वोपस्करसंयुतम्‌ ॥ २० ॥

व्याहृतीः करयेन्पशाद्यथाःविमयगारवम्‌ |

ततो बल्िविधिं कुया दीे्नीराजनं ततः ॥ २१ ॥

नवेद विष्विधं कयोदिक्स्दामिप्रीतये बधः |

आचाय।न्पन रन्पाद्रश्चारुकारभषणेः ॥ २२॥

ब्राह्मणानुत्विजश्वैव तथेव नपप॑ंगवः |

अन्याश्च ताषयद्राजा द्वा दानान्‌ भूरर; ॥ २३॥

एतद्विधानं कवन्यमष्टधेव विधानतः |

यद्यशक्तोऽष्षा कुमेकस्मिननेव कारयेत्‌ ॥

पजयर्दवताः; सवास्तासा मन्त; पएयक्पृथक्‌ ॥ २४ ॥

त्था च माचस्इ्धस-

१३४ अनुसिहमट्रविरप्वता-

्वधानन एनः दुगे दुगेम ह्मिधयदं ॥ २५ ४
तस्पाहुगेस्य रक्षाय पूनयहुगेदकताः. ¦

पुष्पधृपव्च नवद्रमासमद्रंस्तथारम्बरः ॥ २६॥
पव ददं कृत्‌. दुग राजा विजयपाप्ुयात्‌ |
रषषटरच वधेत सवे वाराभनोभयूयते | २७॥

इति श्रीनमिह्टमटूतिरयितायं विधानम
व्यादिमतोक्तमरष्विधनवदुगपननत्रिघानम्‌ ।

वककषयवनव्यि

अथ दुयद्दीकरणविधारम्‌ |

प्रानसोटास-
यदा कदाचिद्राजेनद्र दुगग्रामो (हेयम; परैः ¦
क्रियते पृथिवीशस्य दृगेसखंबरणं तथा । १ ॥
चाररक्षा षिधातन्या वाह्याभ्यन्रमद्धसा ।
खदबद्धं कपाटे च वज्रनाराचसयुते ॥२ ॥
स्पगृखापिहिते सम्यक्तथा उत्रामेटटातरुने
वाम वा दह्िणं वाऽपि कुदेशे निगृढक्रम्‌ ॥३॥
दरार खपारस्युक्त ध्वान्तयक्त विषायते |
अगख्ध्यं च तत्रापि रक्षणं परकद्पयेत्‌ | ४ ॥
अन्तर।भयतां भित्ती कण्ठद्‌घ्रे(न्य्‌।) पकस्पयेत्‌ ।
त्न्तरं पधातन्या जाग्नास्तदद्राररक्षकछाः ॥ ५॥
तजाप्रर्‌ गृह्‌ सधि ददस्तस्म प्रकस्पयेत्‌ |
तस्य 'च्डद्राण कुवीत वायुषेतो ५ तस्ततः ॥ &
युद्ध (ऊध्वे0वक्नाणि कुर्वीत योधविग्रहगुष्षये |
युद्ध (साध) चक्रेषु सर्वेषु भरवप्रपखाणि वा ॥ ७ ॥
युद्धयन्नाण तुङ्याने रचयेद्यद्ध काङ्क्षिभिः |
तत्र तत्र [व्रचयत्तणमकटरत्रग्हान | ८ ॥
यवागूमाणकस्तप्रास्तत्र तत्र निधापयेत्‌
कचाश्ययेराः (कवादेश) सवेत्र करण्डान्फणिनां तथा ॥ ९ ॥

६ खम चाभिभूय { ख. दारः ।

विधानपास १३५

संतप्राः सिकताः सुक््षाः खण्डे खण्डे नियोजयेत्‌ ।
कखन वर्हुशस्तत्र खण्डवक्तषु याजयत्‌ \ १० ॥
येन येन प्रकरेण भवद्रारेषिनिश्रह

तत्र तत्र (त तं सर्प) परवत नार कायां विच्छरणा ॥ ११ ५
सवं ददीदरते दुगे ुगादवीं प्रपूजयेत्‌ ।

पवोक्तच वचिधानेन विाधङ्ञा धरणपतः ॥ १२)
जपायाः कुसुमः पञ्चः शतपत्रः समोगरः ।

करवारेः सुगन्धश्च जानापुप्यमेनारमेः 3 २३२५
तेषामभाव सवेपामरफेपुपत्र पजयत्‌ ।

खण्डरस्थां दवतां राजा यक्षिणीं दिव्यरूपिणाम्‌ 1 १४
रक्त मसि च मेदश मधु सर्पिगुडादनम्‌

नवेग्ाथं तु दव्याश्र दच्याप्छवेपनाटसः ॥ १५1
दारे देव्या विधाक्व्यं तोरणं च भयंकरम्‌ ।
अन्मालाभेरव्य्रः पताकाडम्बरयाण च ॥ १६॥
चामराणि च दिव्यानि शपामि विविधानि च |
एतत्सव प्रक्ीत यक्षिणीपीतये नुषः ॥

पाषेयेदेवतां तां च यक्षिणीं भूमिव्छमः ॥ १४७ ॥

सच चयनापन्न-

रक्ष रक्ष महादवि पदादवस्य वद्धे ।

दम मे चरवगभ्यो दटेन हृता शिवे ॥ १द ॥
इति सप्राध्ये भषालखो दण्डवलसमणमद्धवि ।

शवं ऊुते विधन तु दुमेपजएभधे नप ॥

विजयं प्राप्न यात्छम्यगबारानेग्रहतत्परः ॥ ९९ ॥

५३ १५

दते थीन॒सिहमद्रविरचितायां विधानमालायां मानसोहासोक्त
दुगेदीकरपत्रिधानम्‌ ।

अथ चतरङ्गसेन्यदटीकरणविधानम्‌ ।

आगते परचक्रे तु स्वचक्रं पौषयन्नुपः ।
धन्‌ रत्नं वेच ताम्बूरुमोनपुवेक; । १ ॥

१२६ श्रीनुरसिहमद्रविरविता-

वेतनादिकतां राजा वधेयेञ्जयसिद्धये |
आहय प्रकृतीः सवोः श्रेणीव विशेषतः | २ ॥
तथेवाऽऽटतरिकं सवं मानपूवं महीपतिः |
संभावयेत्ततो दस्युन्निगच्च परचक्रवत्‌ ॥
आत्मोदयं परण्टानि संवि)क्य सुखं व्रञेत्‌ ॥ ३॥
तथा च माकेण्डेयपुराणे--
परागामानं ततौ मखं सतोऽन्वान्पुर जास्ततः ।
ततो दुर्गाणि राष्रं च ज्ञात्वा राजा धरान््जेत्‌ ॥ ४ ॥
याजादयुद्धिं विजानीयादास्मनोऽपि बखाबले |
निजोदयं परण्छानिं ततो वेरिगणान्तरजेत्‌ ॥ ५॥
चतुर्वेदमवेमेन्वेरभिषेकं समाहितः ।
परिगृह्य सहीपाखो विजयाय वरजेत्सुधीः 1 ६ ॥
दत्वा दानानि भूरणि दयादिविषिधानि च ।
तत्‌ः पुजितसत्खइगस्तन्पाणिः पृथिवीपतिः ॥
निगेच्छततूयेघोदेण स्तूयमानस्तु बन्दिभिः ॥ ७ ॥
तत्र नि्यणमन्त्ः-- तत्रा यामीति ।
इमं मन्बमुचचाये तुरंगमारद शकुनान्संविलोकयन्त्रनेत्‌ । रसचामरयुग्मवी-
ज्यमानो विस्तारेतसपट्वच्छनस्तुरंगवलगनचश्चख्ङ्कण्डटो यत्र यत्र॒ वेरिवगे-
स्तत्र तत्र ससंन्यः संव्रजेत्‌ । तथा च--
ट्यां वासनायां निवेशं कारयेनरुपः |
मायुर<) वचज(मनुष्वनस)मुच्छयं वा्यवादनपू्रकपर्‌ ॥ ८ ॥
य॒द्रव्यृद्मन्यकृवीन हृषटपुषो महीपतिः |
यावः नुभलान्मतानात्तपूरान्मर्‌ःपनिः | ९॥
फत्ता तु माहन सम्यक्सवपफरणेष्‌ च|
व्‌द्च्छु च सवषु मन्त्रभषजःवेन्नपः | १०॥
मन्तरयन्त प्रदह््यामं सङ्ग्रापवरमुतचमम्‌
यस्य प्रभावतो युद्धे दुवस्य बरं भरेत्‌ ॥ १२ ॥

"1

ननन

णीं न -न्दकोनिरोकतयोषद्यं

१ ख. प्राञ्जय॑त्‌ ¡रख प्रतिग?|

विधानमाख | १२३७

¢ 2 = ॐ [व

खतुरसं चतुद्रारं त्रिरेषं पद्मगभेनम्‌ ।
हस्तत्रयमरमोणं च तण्डुरेमंण्डलं छिखित्‌ | १२ ॥
तत्र चक्रे छिखिदेवं रुद्रं दुगोसमन्वितम्‌ ।
एकेकपत्र(ब) पत्रेषु वसुसंख्येषु मन्त्रवित्‌ ॥ १३ ॥
अणिमाद्या सिद्धयंस्वः पूजनीयाः पृथक्पु्थक्‌ ।
मध्ये देवं टिखेच्छमुं भद्रकाटीसमन्वितम्‌ ॥ १४ ॥
प्णवादिनमोन्तेश नाममन्दरस्तैथाऽ्चैयेत्‌ |
नीरघोदकान्विनैः कुम्भैः सदूवाक्षतपटवैः ।॥ १५॥
मत्युं नयेन मन्तरेण शतधऽप्यभिमन्तितेः |
अभिषिश्ेत्तत वीरं शुभे रमर स्वरोदये ॥ १६ ॥
ओजस (ओं जूं सः ) इति ृत्युजयमन्त्रः ।
अभिषिक्तस्ततो वीर रणेऽसां विजयी भवेत्‌ |
रेने भिद्यते तस्य शरीरं शत्रनोदितैः ॥ १७ ॥
एवं मण्डलमध्यस्थोऽभिविक्तो नुपति्यंदा |
तदापमुति युद्धेषु शत्रूञ्जयति सवेदा ॥ १८ ॥
राज्यचरष्ठो छमेद्राज्यं रोगी रोगासमुच्यते ।
युक्तपीडा ग्रहाः सयं शान्ति ङवैन्ति सवेदा ॥ १९ ॥
एवं ठते विधाने च टत्वं छखयते चमु |
वेरिवगेः क्षयं याति नात्र कायां विचारणा | २० ॥
इति धीनुसिरमद्रविरचितायां विधानमाखायां चतुरङ्-
सेन्यददीकरणविधानम्‌ ।

अथ रणदीक्षापिषानम्‌ं ।
भारते युधिष्ठिर उवाच--
कथं गाङ्मेय वीरस्य रणदीक्षाविधिभेतरेत्‌ ।
तत्सव च समाचक्ष्व विस्तरेण महामते} १ ॥

[| ५ ट, ज (4
१ य्‌, 'स्ततोऽचं ] २८८. छः चम |

1 भरीनसिदभदरविरचता-

भीष्म उवाच-
रणदीक्षाविधि तात शुणु मे गदतो धुवम्‌ ।
आगते प्रचक्रे च स्वामिकायं समुदये ॥ २॥
निजमृहरणोद्धारे सीदुटग्रहनिग्रदे ।
एतेष सवेकार्येष रणदीक्षावि धिः स्मृतः ॥ ३ ॥
गोग्रहे ब्राह्मणार्थं च नास्ति सद्मामदीक्षणम्‌ ।
सानं कृत्वा शुचिभूत्वा स्वस्तिवाच्य द्विनोत्तमेः ॥ ४ ॥
हयादिदानङ्द्राजा रणदीक्षा समाचरेत्‌ ।
वेतारभैरवं देवं प्रणम्य शिरसा भुवि ॥ ५॥
संपुञ्य कुलदेवी च रणदीक्षा समारभेत्‌ |
विधाय तिक भारे चन्दनेन सु्मान्तरतम्‌ ॥ & ॥
मषापय महाश्रष्टमङगुर्या च कन्या |
रक्तचन्दनसंयुक्तानक्षतान्संनिवेशयेत्‌ ॥ ७ ॥
= जूस एवं मन्त्रेण कृतदीक्षाविधिनृपः।
षडद्यान्यासपूर्वेण मन्त्रेण न्यस्ततसत्फः ॥ ८ ॥
तया तु कट्या युक्तञ्चिदशेरपि दुनेयः।
असंशयं भवेद्राजा रणर्दक्षातो भृशम्‌ ॥ ९ ॥
पर्वोक्तमण्डलस्यान्तर्योधशस्राणि विन्यसेत्‌ ।
पूजयेद्विधिवत्तानि ततो जागरणक्रिया । १० ॥

तन्न सवेशखपुजनमन्नाः ।
भखांखींखंखेख खं खः रोद्रमतेये खद्गाय नमः|

इति खडगमनच््रः । षोडञोपचारेष्वयमेव ।
श््ीदींहंडहौ हः श्रीभमैरवरूपाय रक्षायुधाय फलकाय नमः।

इति फलकमन्ः } सर्वोपचारेष्वयमेव ।
'खंरींलुं रेख छः न््रायुधाय धनुषे नमः

इवि धनुमेन्स्तथेव ।

स्रासास्रसे सो सः बह्या्यपश्चदेवतामतेये पश्चबाणस्वरूपिणे बाण
गय नमः |

अनेन सचेपूजार्िंधिबोणानाम्‌ ।

१ ख. स्िवाचनधूकम्‌ । २ ख. ठेचन्दनोपार स्वत्‌ | रख. जुं डइतिमं 1४,
फफ फफ फः! ५ द. सद्रायु |

` निंधानमास ) १३९

ॐ क्रा केकर करका कः बूरूतयं मरवायुधाय इन्ताय नमः)
पुत्रेवदयं कुन्तमन्तः |
ॐ अघोरे खुरकं चयुण्डदयद्ाछ्ष्‌ छ इः भगवतीमुतेये कल्या
यन्य छारषायं नमः ।
सर्वोपचारयाग्योऽयं छरिकामन्नः ¦

ततस्तु प्‌।जतेषु सवोयुधेषु तेखपकानि नानाविधाघ्रे खाद्यानि चान्नानि
मसिान्यपि नवेद्याथ भ्रकस्पयत्‌ । ततस्तु सकपूरं वाम्बूरं षरिकसपयेत्‌ । ततस्तु
रक्ताक्तस्यादनस्य पटनिरन्मादकान्कृत्वा षट्निशद्विेभ्य आ(घानामा)युषेभ्यो
( धानां ) वर्यथ पूजितानां पद्ध पुरस्ताख्िधापयत्‌ । एवं ते सति राजप-
मुखसवेयोधकष्ठेषु रक्तकरवारमार। निधाय भाटेषु सिन्दूरं विरेपयेत्‌ ।

[कोते

ततस्तूदया-स्ठु सतरसानक न्य इत्युचाय सर्वजपं महाञ्चन्दप।प्‌ कृयुः |

इति श्रीनरसिहभद्रविरचितायां विधानमाखायां
र्णदीक्षाविधानर्‌ ।

अथ दीरविजयप्रदरणकंकणविधानम्‌ ]
तया गोजांतिमातखमागिने चरङ्ग्ूखवाटखकतदरक अत्यजन्‌ पन्ेण

गरन्थितव्यं अ्रन्थिसप्तकम्‌ । तत्र गन्धपुष्पाद्युपचारान्विषाय तस्य प्रन्थियुक्तस्य
दारकस्य कंकणं कृत्वा तद्रणकंकणं तज सव्यदृस्ते बद्ध्वा रणे विनयी भेत्‌ ।

इति श्रीनुसिहमष्रविरचितायां विधानमारायां
वीरविजयपद्रणकंकणव्रिधानम्‌

अथ वीरपटूविक्नम्‌ !

कपुरं कुङ्कुमं चैव मारोचनसमन्वितम्‌ ।
काकेखन्षस्य ठेखन्या श्वतवद्वे सुशोभने ॥ १ ॥

ॐकारद्रयमभ्यम्थं साध्यनाम ष्टे छ्िखित्‌ |

कि ० क

सगमस्थदहकारस्थं टकारपरिवेष्टितम्‌ ॥ २ ॥

१ ख. `जाहिनाः |

१४० धरीनसिडमद्रविरविता--
प्रिषेिनमिति पट वतम्‌ ।
पृथ्वीसपटमध्यस्थं वज्नाष्टकयुतं तत; ।
प्रणवा्यरिनापात्र ईफडन्त दिगन्तकं ।॥ २ ॥
मन्त्रमेनं सतं # जप्ता स पष्य मूष्न बध्यते |
भरं नयति वीरत्वं समरे वजया भवत्‌ ॥ ऽ ॥
इति श्रीन॒सिहमदविरचितायां पधानमाखार्या
वौरपटविधनम्‌ |

रणम पयोनयन्ण्ययम

अथ सिन्दसपदरविधानम्‌ ।

॥->९

पूवैपटविधानेन सिन्दूरपटमािखत्‌ ।

(श

दभेगङ्धमजटेधातपटे सिन्दूरधूसरे ॥ १ ॥
कोकि राक्षस्य ठेखन्या छिखद्रूप हनूमतः ।
तस्य देवस्य हृदय इमं मन्तं समाङिखेत्‌ ॥ २॥
ञ्हांहींहंहंदहंहः।
मन्त्रस्याक्षरमाटायाश्क्रवाटं समाछिसेत्‌ )
तदन्तरारमध्ये तु निजयोधाभिधां छिखेत्‌ ॥ ३ ॥
तस्य गन्धादिकं सर्व नवेच्यान्तं विधीयते ।.
ततस्तु पष्मादाय ऋनं मूध्नि नियोजयेत्‌ । ४ ॥
पटं सूत्रेण मूधस्थ सप्रवारं च वष्टयत्‌ ।
तेन बद्धेन पटेन दनुमन्तस्यविक्रमः ॥
जायते नात्र संदेहः सत्यं सत्यं वदाम्यहम्‌ ॥ ५॥
इति श्रीनसिहभटविरयितायां विधानमारा्यां
सिन्दूरपटविधानम्‌ ।
अथ जयपटूविधानम्‌ ।
श्म वाससि सिद्धवर्थं छिसेदेवं तु भेरवम्‌ ।
विश्ुखं दक्षिणे हस्ते कपार वामहस्तकं ॥ ९ ॥

[क णीथे 99 >0->- ववानयाक-

# आगमश्चान्नस्यानित्यत्वात्सागरं ततुकरामस्येतिवदिडभावों बोध्यः ।

वाक नन ०५

(जमकिननिक्यकमन

१ ख. तथा 1

दिधानमाख ] १४१

एवंविधं छिखेदेवं पुवद्रव्यैः भयत्नतः |
त्रिपुरानामबीजानें हृदये तस्य संटिखेत्‌ ॥ २॥
गन्धपुष्पादेकं कृत्वा पटर तन्मूध्नि धारयेत्‌ |
पश्चि बद्धन तेनेव चखोक्यं तु पराजयेत्‌ | ३ ॥
ॐ एं क्रीं ष्की तरिपुराये नम इति त्रिपुरानामभन््नः |
इत्येकं जयपट्विधानम्‌ |
| अन्यदाई-- |
केन्यारचितसत्रेण अष्टोत्तरगुणैन च ।
कतन्या रञ्जुका तत्र दाघां च कटिमात्रिका | १
मृत्यु नयेन मन्त्रेण ग्रन्थीनषटत्तर सतम्‌ ।
ग्रथत्वा मन्त्रमुच्वायं निविष्शात्तरामुखः ।॥ २ ॥
गृहे न्द्रयचयो भूत्वा रदानां तां विधाय च|
मृत्युनयेन मन्त्रेण कट्यां वद्ध्वा जयी भवेत्‌ ॥ ३ ॥
इति श्रीनृसिहमद्रविरवितायां विधानमाायां
जयपट्विष्ानम्‌ !

अथ रेणपरवेशविधानम्‌ |

ब्राह्मणी (हयं च) कवचं कृत्वा यो योधो रणमाविशचेत्‌।

परभवान्त न तस्याङ्गे प्रहाराः शज्रनोदिताः ॥

चन्दनेन विदिप्राङ्गः सकपरेण साधना ॥ १ ॥

साधनेति शुद्धेन ।
ञ्भत्रां्रीतं तर बं त्रः इति बीजक्रमेण चन्दनर्जनिषु षडङ्कषु कुड्कुमकेस-
रसन काकेलाक्षस्य ठेखन्या षड्‌ वीजानि व्यक्तानि संङिखेत्‌ }! पुरोधसा
गन्धपुष्पादिषोडशोपचारान्कारयित्वा ददानि च षडङ्गानि त्वा रणे पवेश
कयात्‌ । एतद्राह्मफवचमू । इति कवचवटम्‌ ।
इति रणप्रवेशविधानम्‌ |

॥ गणि ध 1१8

माकन,

स, कीकर जि" ।

१४२ भरीनृिदमदरतिरवित-

अथ १३ङुन्वाद्रः |
आनुरोम्येन भरातिरोम्येनच] मृल्युंनयमन्त्रं योधपडङ्खेष विन्यसेत्‌ ।
रिखितस्तु षटद्धेषु न्यासोऽयं शद्वारणः ।
इति षडङ्गन्यासः ।

अथ षडक्षरमुदरा ।

घण्टिकारसविन्यस्ता अङ्गुष्ठानामिकातटे ।

षटक्षरा महारिच्या ददाति खघुहस्तताम्‌ ॥

एतन्यद्रामभावेण सङ्ग्राम विजयी भवेत्‌ ॥ १ ॥
रति षटक्षरमुद्रा ।

पानक (त्न्यः

अथ रक्षाविपिः ।
द्रव्यैः पूर्वोदितैरेव भूजेपत्रे सुशोभने
रिखेन्मृत्युनयं मन्तन चक्राकारं विशेषत; ४ १
तन्मध्ये वीरना्नो हि वणेमाखं टिखेत्सुधीः ।
मृत्युंजयेन मन्त्रेण ग्रथितं तच्च नामकम्‌ ॥
रकं त्वां कट बद्ध्वा सट्न्रामे विजयी भवेत्‌ ॥ २॥

ॐ्हंजूंसः। |
इति रक्षाविधिः ।

अथ खण्डकम्‌ |

अरण्यपर्दी(कदी) मूर पुष्यार्केण तु गर्ते #
कन्यारचितसूभरेणः शतघ्चेन तु वेष्टयेद्‌ ॥ १ ॥
ग्रन्थयेन्मन््रजाप्येन प्रत्येक. च पृथक्पृथक्‌ |
अष्टोत्तरशतेनेव जायते वीरखण्डकमर्‌ ॥ २ ॥ |
ॐ कुमारि अवतर अवतर हरबाणवास्िनि तिपुरुषपये सवायुधं भञ्जय
भज्य स्वाहा ¦ असकस्थेन बद्धेण तेनैव वैरिणां दुजेयो भवति.।

१ त. त्व इदं ब २ ख. अजं ।

विधानपाख ) १४३

स्तम्मयेस्सवकषश्लाणि वैरिणां शक्तेसयुतः ।
जायते नात्र सदेहः सत्य सत्यं वदाम्यहम्‌ ॥ २ ॥
इति खण्डकम्‌ ।

अथोषधयः ।
इश्वरी ब्रह्मदण्डी च कुमारी वैष्णवी तथा |
वाराही वजिणी चण्डी तथा रद्रनयभिधा ॥ १॥
खङ्कखी सहदेवी च सोमराजी शनूमती ।
श्वेताऽपराजिता गुञ्जा शेता च गिरिकर्णिका ॥ २॥
षद्रिणी शङ्खिनी चैव विडद्धः शतपुष्पिका ।
खजरी केतकी तारी प्रग नारिकेलिका ॥ ३ ॥
अञ्जनः काश्चनश्वैव चम्पकोऽतमन्तकः कुहा ।
अपामागों च भुद्खग च ब्रह्मक्नो वरस्तथा ॥ ४ ॥
अपामार्गो मङ्ख चेति द्रयोद्रिवचनेन दवौ द्रो विधत्ते । लोहितन्वेतमेदाद-
पामागभेङ्गराज द्रौ दरो स्तः।
दतमली बलायुभ्म गोजिदात्पर्ञारिवा |
अष्टखाहरसा वजनी हारेद्रा तारकं शिखतवा) } ५॥
एताश्रौषधयो दिव्या जयां संपरकीतिताः
सरयन्दुग्रहणे पर्ने दीपोत्संबदिनत्रये ॥ ६ ॥
पुष्यभुलाकंसंयोग आश्िने नवमीदिने ।
खादिरेण तु कखेन पोद्धरेत्ता महोषधीः ॥ ७ ॥
बरिपुजाविधानेनं सवेकमंस॒ सिद्धिदाः |
सवांवतकटीकण्ठिरोवाहृषु संस्थिताः ॥
ति्शैरप्यवध्योऽसो युद्धे चेव चतुर्विधे ॥ ८ ॥
इत्योषधयः |
अथ सवायधानिवारणम्‌ ।
चण्डी चक्री च वज्री च बिश मुदरी तथां |
देहस्थाः समरे पंसां सवायुघनिवारकाः ॥ १ ॥

त क ह
--~-~ --- ~~ ~ --- ~~ ~ 9 म आक

९ क, श्ुकिणी । २ त, स्युद्धनि" |

१४४

मा न मेन क १५०७४०७०

भरीतरसिहमद्रमिर विता--

गृहीतं च सुनक्षञ हपामागेस्य मूलकम्‌ |

छेपमस्त्रेणम वाराणां सवेशखनिवारणम्‌ ॥ २ ॥

दक्षवदहुम्थिनथाका वामे चेन्दुधूतो यदि |

रखरहरनिभिदः सदमप्रामे विजयी भवेत्‌ ॥ ३॥

तिखोषवेष्टिति त्वय रसं वजाभिसयुतम्‌ |

चक्रस्य च करस्थं च सवोयुधानवारणम्‌ ॥ ४ ॥
हति भ्रानयिदभट्रवेरचितायां विधानमालछारयां

सवोयुधनिवारणम्‌ |

अथ रणतिरकविधानम्‌ |
गिरिकर्णी शमी गुञ्खां म्वेतवर्णां समाहरत्‌ ।
चन्दनेनान्वितानां च तिलकाद्विजयी भेत्‌ ॥ १ ॥
अधःपुष्पी ज्ञेखा चेव श्वेता च गिरिकर्णिका |
गोरोचनसमायक्ता तिकः शत्रमोहकः | २ ॥
कनकान्चनये(खनया)बहः षट्विन्द्‌; पञ्चमस्तथा ।
तेषां ठ तेकर यस्य पश्चधा रस्यत सः|| ३॥
कृष्णकाक्कपार तु चितामत्तिकयाऽन्वितम्‌ )
शवेतगुज्ञां वपेत्तत्र तस्या मूटं समाहरेत्‌ ॥ 9 ॥
भारस्थं तिरकं कृत्वा तस्य मूरस्य बुद्धिमान्‌ ।
सद्प्राम युध्यमानस्य रूपं तु बहुधा भवेत्‌ ॥ ५॥
शगणमेश्यमाणं च परं चान्ने पतत्यधः
छाया यस्य जछे याति समः कासमदैनः ॥ ६ ॥
तिरुकस्तस्य सवेस्य सखस्य भारे विराजते |
स यत्र भुवि तिषठेत्त ततर वाऽपि जखान्वितान्‌ ॥
परयद्रारगणः सवा व्याघ्रसिह्टकास्तथा ॥ ७॥

इति श्रीनुसिहमद्विरचितायां विधानमाखायां
रणतिखकविधानम्‌ |

[म 2

(1 कतवा "~न 4 8 १1 0 काकवत

१ द. दन]

विधानमाहा १४२५

अथ नवोषधयः |
ब्रह्मदण्डी च कौमारी इन्वरी वैष्णवी तथा }
वाराही वनिणी स्य महाशक्ष्मीस्तथेव च ॥ १}
एताश्चौषधयो दम्या यवैता मातरः स्मृताः|
कृत्वा तन्मालिदं हस्ते वद्ध्वा तु विनयी भवेत्‌॥ २ ॥

इति श्रीनुसिहभदविरचितायां दिषानमालायां नवोषधयः ।
अथ गरिकाविधानम्‌ ।

वङ्गं सीसं च सुहं हेमदारसमन्वितम्‌ |
घज्ायसादिभियुक्तः क्रियते पारदो रसः ॥ १॥
वज्ञाणां द्रावणं वक्ष्ये पारदस्य च बन्धनम्‌ !
खयुद्रावं तथा छोहे संयतां परस्परम्‌ ॥ २ ॥
अस्थिशङ्खलमध्यस्थं त्वा दजनिरुद्धकम्‌ ।
जलभाण्डे विनिक्षिप्य स्वेदयेदिनसप्रकम्‌ ॥ २ ॥
वङ्गिकारससधरषट नष्पिष्टं च षारदम्‌ ।
उट्काकन्दमध्यस्थं पनाय च ततः पुरे ॥४॥
रेचितं रोहवृ् तु रस्कणेन तु भावयेत्‌ }
टघुद्रावा भवेदेषा यपमात्रा न संञ्चयः ॥ ५॥
सर्वास्तानेकतः एत्वा मुखमध्यस्थिता भवेत्‌ ।
गुटिका जायते रम्या त्रा वजकेसुन्द्री ॥ ६ ॥!
पखस्था सिद्धिदा पक्ता रजमत्युविनस्यति |
सङ्ग्रामे दिजयी वीरो वज्रदेह भवेन्नरः ॥ ७ ॥
सवेखोकमियो नित्यं नारीणां सुतरां तथा ।
गुटिकेयं मया ख्याता यथोक्ता ब्रह्मयामले ॥ < ॥

षति भ्रीतृसिहमद्रविरचितायां विधानमालायां ब्रह्मयामलोक्त
गुटिकाविधानम्‌ ।

१9

१४६

भ्रीनर्सिदभहषेरचिता--

अथ कपदिकाविधानम्‌ ।
[9 व्याघ्री गूर्यी दंसी चतु प(षे)व कपर्दिका ।
परतासां टक्षणं द्ये मभाव च यथाक्रमम | १४
सिं सुवर्थवगां च "व्याघ्री धूम्रा रसेषिका ।
मृगी तत्र च विङ्ञेय! पीतपृष्ा सितीदरी ॥
हसी जलत(च)रा ता वहा नातेदावका ।
एवं विशेषं विङ्गाय ततः कमं समारभेत्‌ ॥ ३ ॥
ओषधी सिंहिका नाम तया पष्ट पहरसः।
सिहीकपर्दिकापष्ये क्षिप्त्वा ते मूरखस्युतम्‌ ॥ ४ ॥
वि(पि)धाय वदनं दस्याः सिक्तेन च समन्ततः ।
तस्यां वक्त्रस्थितायां वज्नायवे नरः | ५ 4
मदोन्मत्ता गजास्तस्य दशनेन पराङ्पुखाः ।
रणे राजङले श्रते पिवादे वाऽ्परानितः ॥ & ॥
-व्याघ्नीरसेन संघष्टः पारदो गटरससयुतः
पुव्ेघत्साधयेदव्याघ्री एर रवर तथाप्रेषम्‌ 1 ५ 1
मगमूत्रेण संभिन्ना मत्तिका रसक्षयुता
मगपिष्ण्ये क्षिपेन्मग्यां तस्याः फट्मतः शृणु ॥ ८ ॥
्रखमध्यकृता सा तु वं कुयाच मानवम्‌ ।
रतिकारे मखस्था याञ्वलमाणह्रा भवत्‌ ॥ ९
हंसषदरसाघष्टः परदः भूरसयुतः
हंसमध्ये नरेद मःन्छसम्या सवेचिद्धिदा ॥ १०१
ग्रहः पीडां न कुवन्ति दुरित ज्यात क्षणात्‌
स्थाचरं जङ्कयं काऽपि विप नर्यति तक्षणात्‌ ।॥ ११॥

इति श्रीनृसिहमटृतिर चतायां विधानमारया
व्रह्मयामलोक्तकपदिंकाविधानम्‌ ]

|

अथ. योगवटितशचपरपक्षिपसखनोखनविधानम्‌ ।

कृत्तिका च विजश्ञाखा च भौमवारेण संयता |
दिने घटितं श॒स्रं सद््रामे जयदं मवेत्‌ | १ ॥ `

इति

रिधानयास् १९७

विद्युत्पातयतास्थक्िने पेपयेत्करकाम्बना ।

अनेन बिखिखिदाक्ष्यै संनाह फलर्केऽपि ग ॥ २॥
त्रं लग्नानि शद्धाणि चुटन्ति च नमन्ति च |

न भिन्दन्ति न्ररौराणि पुष्पाणि च मृदूनिच)रे॥

रीनसिहद्रतिरवितायां विधानमालायां ब्रह्मयामरोक्त.
गोगघटितङद्धपरपक्षह्तसद्धयोटरवि धानम्‌ ।

(री णर

अथ शखदारुणीकरणदिधानम्‌ ।

कृष्णसपैरिरो हौ विषं पञ्च पलानि च ।
चुच्छन्दरीवसाश््टौ च तथा च गषगोधिका ॥ १॥
कृष्णस्य वृधिकस्याषटो कयेश्ैव पलाष्टकम्‌
द्र पले हरिताटस्य कृकलसवसापटयम्‌ ॥ २ ॥
काङ्न्छीकरवीराणां ऋणि ऋषि पलानि च |
एतेषां शोधितं कर्कं भह्ातकसमन्विनम्‌ ॥ ३ ॥
सर्वेषां च॑व शख्ाणां टेपोऽयं समुदाहृतः |
विद्धास्तु तेमनुष्याश्च त्यजन्ति जीवितं ध्रवम्‌ ॥ ४ ॥
रक्तकञ्चुकिका नारी रक्तमावरणा तुया;
पत्या तु सदित्म नारी पवेतानपि शतयेत्‌ ॥ ५ ॥
गीता मिका नटी षडुविन्दुकीटकान्विता
गस्तखेपेन सदया पे जायन्ते कौटका वणे \ ६ ॥
इति श्रीनुसिदमट्रतेरचितायां विधानमाखयां
ससखटारुणकरणदिपानम्‌ |
अथ पिच्छवेधानम्‌
षर््चि्षत्या धनुष्षष्टया हतेनाष्टेत्तरेण दा |
मय रोट्कपकषाणां तन्मात्र पथि पिच्छ्कम्‌ ॥ १॥
ग्रहण मुक्तपयेन्त सक्तसूञ्चण बन्धनम्‌ ।

श्रीनूसिहभट्रविरचिता--

इषटमन्ताभिजपनं तैरिसेन्यनिवारणम्‌ ॥
सप्रिसगमुपातेन गच्छ मच्छ परं ध्रवम्‌ |
सवे स्थानो वीरः स्दसेन्सविजयावहः ॥ ३ ॥
इति श्रीनुतिहमटभिरविता्या तरिधानमारायां
ब्रह्मयःमलेरं पिच्छविधानम्‌ |
थ अपरस्ट्रू)रवधःनृष्‌ |
खङ्कनख ?दष्दस्टा च ह णन्मत्तरसान्वता 1
माजेरेसलकं वश प्थायन्टं रणःङिखित्‌ ॥ १॥
काकरक्तं दश रिष्ठा दिलःतमरटलहछम्‌ ।
काकपिच्छरयं ठः-7य छिले्यस्त यणार्यम्‌ ॥ २ ॥
मध्यं दलस्य मध्यरथं कदुराप्‌ शसंन्यकम्‌ |
बाह्येन दादुगीदेन पये मुणं -नः॥ ३॥
वारुमष्डट. त्का पायुर देच रङिकाप्‌ |
दाद स्वर्सयुकता इषयेत्ट्वेमामेदः | ४ ॥
उयस्वद्स्य निनादेन व्यः ङुटीटृतमानफाः ।
वर रयरत्वा सष्टदीशः पडायन्ते महारणात्‌ ॥ ५ ॥
इति श्रीनसहब्ट्िरददितायां विधानमारायां
यम्बक विधानम्‌ ।

पवमानो `मम

आथ र. ख्ल्(हुल धारम्‌ |
यु टणएऽऽयसं रस्यं शभागं तु काश्येत्‌ |
चतुणां षटश्क द तादय दंघ्नुत्तमम्‌ ॥ ९ ॥
पश्चानायपि तेषां च दारयेदखयकाहछाम्‌ ।
काकनङ्फारसेरिद्घं सक्षवारं ठ कारयेत्‌
तस्या नदेन टोरेणं एलायन्ते रिपुत्रजाः ॥ २ ॥

दाति श्रीरुर्सिहमदविरचितायां विधानमाखायां
जयकादछाविधानम्‌ ।

८ `
१ स, येत्छरमा ।

विषानमाश । १४९.

अ्थाऽऽनद्धभाजनविधानम्‌ ।
पवेवत्तु प्रकारेण खोरः पश्चभिरुत्तयेः ।
भागकल्पनया कुयोड्दकां टक्षणसंयुताय्‌ |¦ १
संनद्धा वमेणा सम्यक्सूच्ररज्जुसमावताम्‌
वृषस्य रक्तवमंस्य चमं निरछम कारयेत्‌ । २॥
चमणाऽनेन सनद दका तां सुमनाहरःम्‌ ।
तुम्बन चिक्य दण्दी ढृष्णोन्पत्तरसःन्विता ॥ ३ ॥!
माजेयेद्विततं स्वे सद्यवारं षृट्ट्रये ¦
दण्डे च वििका दन्ता छज्जाष्कुरससयुता ॥ ४ ॥
मुखं विमद येत्तेन जायते वाद्यभाजनम्‌ ।
ब्राह्मी जाती कुयारः च विद्युद्धस्मांदनान्विता ॥
इष्टमन्त्रामियप्त तज्जयार्थे वा्यभाननम्‌ ॥ ५॥

इति भीनृरस्तिहमटरविरचितायां विधानमारायामानद्धभाजन-

विषानमू |

(णी

अथ भस्मरेषाविधानम्‌ ।

अग्निहो त्रश्मशानान्त्ययातिगेहसमुद्धवम्‌
भेस्मत्रितयमादत्य कदेच्यं मस्मकुषनम्‌ ॥।
इन्द्रवृक्षययं कायं एस्त्मेषुखख शृदम्‌ ।
कारयेद्‌मूमिमष्यस्थं दस्दीरे तु सब्मनि। २)

स्मनसनिदिधस्यापि दुःयादाभ्यां च कण्डनम्‌ ।
चटुवेणद्धदाः दन्षटशडुष्पद्मयणद्‌ः ॥ २॥
तासु सवासु कन्यासु यतुर्विःतिकन्यकाः )
ता रासादिगीतेन सह मन्त्रं पुं गायेत्‌ ॥ ४ ॥

मन्त्रमाह-
काटबुकयुचुडंडत्ररच्यविनच्छभः | रःउलिकरंतउदी जाटदिम्‌ ।
किपिछ्टर्हिभद्रस्तजउपतीतिमाखायन्त गयेत्‌ |

भयकजनासननजनभः -भकमिकनोक

[शभ

१ ख. सवस्तुप । २ स. काटटकग्टर्सचुड वरः उत्तरष्यविउच्छरवभणुर्टठकरतडकंजादई-
स ˆ |

द्विपिस्छर्हिश्पिच्छणडिद्धिपिनरहम

इ ई₹।

५५ भरीन्सिषमट्विरथिता--

तेन मन््ेणोारितेन सह्‌ भस्मवन्दनं कुयात्‌ । (* सेषाश्च कुमारिकाः करतत
सिकानिनादेन नतेन कुयु; } )
एवं तन्नि विधं भस्म तस्मात्पिद्धिभेविष्यति।
स्वसैन्यस्याग्रतस्तस्य भस्पनो रेखां कतां नोद्धङ्ययनिति वैरिण; ५
पिते च रिपोः सेन्यं भङ्कमापरोति तत्क्षणात्‌ ॥
इवि ्रीरृरसिहमट्विरवितायां विधानमाद्मय
ब्रह्मयामरोकछं भस्मरेषाप्रिषानम्‌ ।

॥ णी 0 शि 1

अथ रिपुमारणापयोगियमामेटयन्बविशनम्‌ !
मारणे मोहने स्तस्मे द्िद्ेष्युच्वाटने वक्षे |
एकं यमागेकं यन्तरं भेदै वद्ुभि्ुतम्‌ ॥ १ ॥
दादशारं छिखेचक्र वृत्तत्रयविभूषितम्‌
रषटीमन्ं टिखेद्ाचचे यमश्छोकं ठु मध्यतः ॥ र ॥
ॐ हं विछृतरदष्रानने फट्‌ स्वाहा । इममुक्मन्तरं दश सहस्राणि जपेत्‌ ।
यृतमधुना रक्तपुष्पैः सदस्नमेकं ह्ावयेत्‌ । ततः सिद्धो भवति ।
यम्राजसहोपम्ये यये दारुभयोदयः |
यदयो निरयाख्येयो यस्येयो वानराय, ।} ३ ॥
इति यन्ब्र्टोकः |
„ इमं मन्त्रशोकं द्र्रिशदक्षरसख्याकं दरारि्त्सहस्राभि जपेत्‌ } तथा च
पूवविधानेन सप्त रतानि हाबयेव्‌ । एवं मन्व: सिद्धो मवति |
मनरैष्सितकमाणि फल्दानि करोति च ।
चिताङ्गारं विषे सक्तं कृष्णोन्मत्र॑सस्तथा | ४ ॥
एवं नरास्थिटेखन्या यन्त्रं प्ेदपटे छिखित्‌ ।
साध्यनाम च तन्मध्यं हं फडन्तं विशेषतः |! ५॥
यमं कुरबीत्‌ चेतस्थं मरिपासनसंम्थिनम्‌ ।

* वमुश्चिहगतो भागः ख. पृस्तके नास्ति.

~~,

1
॥ रख. "नेवा ।२ल. टारे} रष. श्दस्त } ४. फडिति वि । ५ कृ.
र्व चे" ।

स्वेपानमाडा ! १५९१

कृष्णाष्टम्यां चतुदेद्यां गन्तव्यं पितमन्दिरथ्‌ 1
नग्नो मुक्तङ्िखो भूत्वा मव्रमांसंस्तथाऽचेयेत्‌ 4
किप्रलच्छष्रदवस्या ङः कष्णसूररेण वेष्टयेत्‌ ॥
द्मरानमूमिमध्यस्थं सष्टाद्यन्मारवेद्वियुम्‌ ॥ ७1

इति श्रीद सिहभट्त्रिरचितायां विषानमाखयां बह पामरोकछ
रिपुमारणोपयोगियमागेख्यन्बदिधानम्‌ |
अथ रिपुस्तम्पनविधानम्‌ 1
रोचना कुङ्कुमं चन्द्रः ृष्णोन्मत्रसस्तथाः |
खाक्षारसन सयुक्त जम्बाररससयुतम्‌ ।॥ १ ॥
रोदिषोद्धवटेखम्या भूजेपत्र विरेखयेत्‌ !
यन्त्रं षटकोणकं पिद्रान्काध्यनास्ना च गर्भितम्‌ ॥२॥
बाह्ये चोकारपरिधि षटसु कोणेषु सर्खित्‌ |
वहनिमण्डरगं कृत्वा रक्तसत्रेण वेष्टयेत्‌ | २ ॥
सिच्छ्केनाऽशते कृत्वा मध्यकुम्मे विनिक्षिप्‌ )
पजयेद्रक्तपएष्पैम्तु चन्दनेनानुटेपयेत्‌ !! ४ ॥;
रोहिषोद्धवटेखन्येति पुरोक्तम्‌ 1 रोदिषस्तृणविशेषः । दे्ान्तरपरमाणेन नाना
नामानि भजते} बहनिमण्डलमं कृत्वेति तरिरेषापण्डलमध्यगमिति । सिच्छ्केनाऽ-
चृवमिपति सिच्छकं पदट्सूत्रमिस्यभिधानाणेवेऽस्ति तेन वेष्टितमिति ¦
इति श्रीरिहभष्टविरवितायां विधानमाटायां
रिषुस्तम्भनविधानम्‌ |

अथ वैरिविद्रेपणविधानम्‌ ।
च्रे ¢ ^~

निम्वाक्षाचच्रकस्तुल्यमहषरधरान्वितेः ।
अतवद्धऽकृर्खन्या {र्खद्न््ामेद्‌ वरम्‌ ॥
रञ्जकाम्बरसयुक्त माहेषस्यारासर इयात्‌ । २
कुयादित्यस्याथैस्तदम्बर निवध्यव तद्रक्षास । रंञ्खकाम्वरापाते गारक
गन्धकुङ्कुममष।मङ्राजरसः पारारेष्ठम्‌ । ठस्मिन्वाससि साध्यनामाक्षरावाख

~ ~ > = = न्ध ल ~~ जि = म पि कदि

१८५२ भ्रीनूसि्भट्षिरचित

संलिख्य महिषस्योरसि निवध्य तं महिषं राजिकामिस्ताश्येत्‌ 1 एवं सप्दिनं
कर्यं चेदम्‌ । तत्र मन््रस्ताडनविधौ --

गच्छ गच्छ महापाप यमराजस्य बाईहन ।

विदरेषं कारयेः शचरूञ्छीधं भव शिवो मयि | २॥ इते ॥

[49 3 कन ९ वैरिदिदरिषण > (क
इति श्रीनुरसिहम्विरचितार्यां षिधानमालार्था विधानम्‌ ।

इवेन प्रमयः

अथ मोहनविधानम्‌ ।

क्षरा तां हरिद्रा च मेषमूत्रेण करिपता ।
कोकिटाक्षस्य ॐेखन्या नालीरक्तपटे छितेत्‌ ॥ १ ॥,
साध्यनामयुतं मध्ये रञ्चकाम्बरवेषटितम्‌ 1
पर्वताकारयन्यं घ िखतटनिवेशितम्‌ ॥ २ ॥
पूजयेत्पीतपुष्पे कुम्भकेन च वायुना ।
वायुना ३.म्भदं स्वकीयं प्रणवाषटकम्‌ ॥
ततस्तु जायते बनं सप्राहान्मोदनं रिपोः ॥ ३॥

इति श्रीनृसिंहमदटेविरचितायां विधानमारायां बरह्मयामलोक्ते

मोहनग्रेधानम्‌ |

# न {` अ. [ प

अथ सकोणत्रेधानानि ।
तत्र चतुखिशय्न्नसित स्रीसुखप्रसवविधानम्‌ |
यदा प्रसवकारे स्री भसवे छिर्यते भृशम्‌ ।
चतुखिशषत्समाख्यं तु कोषटुमानं समाङ्िखित्‌ ॥ १ ॥
न्युग्जमाने समाछिख्य वरिवणाद्खगरवणकेः ।

९ (>> ~
अङ्कव्यक्ततरेधीमानचेयेद्न्धपुष्पकैः ॥ २ ॥
विन्यसेन्पश्चकस्याधो गर्भिण्याः ढशयुक्तये ।
सद्यः पसतिमायोति गभिण नाज संशयः ॥ ३ ॥

तत्र भेषजं च--

अपामागंस्य मुखं हि पाडमूयन संयुतम्‌ !

विधानमाख | १५३

आरनाखेन संपिप्य पाययेच्वरितं सुधीः |
योनेः भरेपनं यात्तेन सदयः प्रमूयते ॥ ४ ॥

चतुखिशव्न्त्र्‌ ।
९, ९६. २ | °
६ र्‌ १२ १९
९५ १० 4 १

इति भीनुसिहमषविरचिता्यां विधानमारायां मेरवयन्तर-
पगायोक्तं चतुश्िशवन््र सदतं सीसुखप्रसवविधानम्‌ ।

धिनि वस + (कययव

अथ क्ेजशटभकीटकनिवारणं चतुर्विंशतियन्वविधानम्‌ ।
ताडपत्रे समालिख्य चतुर्विंशलमाणकम्‌ ।
कञ्जटेन तु ठेखन्या पूतरवत्पूनयेस्सुधीः ॥ १ ॥
एरण्डकाषटनिवंदधं सूत्ररज्ञ्वाऽ्ररम्वितत्‌ ।
सेत्रस्य कोणदेशेषु चतुष्वेपि समाहितम्‌ ॥ २ ॥!
चतुधो विहितं सम्यक्पूजयित्वा भरयतनतः ।

रलमान्कीटकान्सवौन्विनादशयनि दरक्षणात्‌ ॥ २ ॥
५

१५४ श्रीररसिहभद्रतरिरचितवा-

इति श्रीनसिंहमदविरचितायां विधानमालायां भेरबयन्त्भगाथोक्त

्षे्रश्षकभकीटङनिवारणं चतुर्विशषतियन्नविधानम्‌ ४

1) [यद्ध (श 2 क = क

अथ च्छुरिकायुद्धविजयपरदं द्विषष्टियन्विधानम्‌ !
दिषष्टिसेजगकं यन्तरं भूजेशत्रे समारिखेत्‌ \
कस्तूरी घनसारश तथा कुङ्कुमकेसरम्‌ । १ ॥
मिभि्रं कारयेत्सरवे वेच यन्तरं समारिखेत्‌ ।
प्ववत्पूनये द्िदस्त = > क्षिणे भ
शूवेवत्पूजये द्वद्रस्तद्वद्‌ध्वा दक्षिणे करं ॥
छरिकाद्न््युद्धानि जयेदुग्रो न संचयः ॥ २॥
द्िषष्टियन्तम्‌ )

इति श्रीनुसिंहमद्रविरवितायां विधानमालायां भरवानन्दभगायोक्तं
छरिकायुद्धविजयपरद्‌ द्विषष्टियन्नविधानम्‌ ।

विधानमाडा | १५८५

अथ ब्रहृक्रूतपिशाचनिवारणं शतयन्तदिधानम्‌ ।
ङिखितं वनसारा्रैः सिद्धिदं भूजेपत्रके ।
द्रारदेशे धृतं सम्यग्य्रहभूतादिवारण्यम्‌ ॥ १ ॥.

, शतयन्तम्‌ । प्रकारान्तरेण सतयन्तम्‌ }
~ [१२[ ५९] २ 9
४४ | &७ | | | | ६ | ३ | ६ | ४५
२ | -------- -- ६५८] र| ८| १

[एप [ द| इ | [४ ण् ष०|
इति श्रीरृरसिहमद्विरचितायां विधानमाछायां मेरवानन्दमगाथोक्त-
गरहमूतपिश्ाचनिवारणं शरतयन्तरविधानम्‌ |

अथापुष्पप्ष्पप्राधिकारकं दार्जशयन्बविधानम्‌ ॥

अपुष्प रखना चेत्स्यात्तस्या हस्ते परवध्यत्‌ }
दरा्भिश्त्संख्यकं नाम खनं भैरवमन्तितम्‌ ॥ १ ॥
खितं .घनसारादयैभूजेपत्रे सुटक्षणे ।

संस्कृतं गन्धपुष्पादैस्तदा पुष्पं भवेत्छियाः ४ २ ॥

र्धनशच्यन्त्म्‌ ।

इति श्रीन॒सिहमद्रविरचितायां विधानमालायां भेरवानन्दपगाथोक्त-
मपुष्पापुष्पप्रा्निकाश्कं द्राजिशद्यन््रविष्ानम्‌ |

अेयाम्करिवमयरतवयन्वकः -दष्कममद्ित

१५६ धीनसिहमष्रविरविता--
¶ ^~, ॐ, #~ प
अथाथवदियोक्तमाघ्ुरीविथानम्‌ ।
उचाटनं स्तम्भनं च वरीकरणमाच(द)नम्‌ ।
जारणं मारणं चैव पड्धा परोक्तं मनीषिभिः ॥ १॥
तत्र विधानक्रमः-

आदावासुरीमृरमेन््रः। ॐ कटुके कटुकपत्रे खुमगे आसुरि रक्ते रक्तवाससे आ-
धर्वेणस्य दुटितरयोरे अथोर्मकारफे अमुकस्य गपि दह दहं साध्य उपविष्टाय
गुदं दह दह सुप्राय मनो दह दष ्वुद्धाय हृदयं दह दह हन हन दह दह पच
पच इन तावद्‌ तावत्पच यावन्मे वरमायाति स्वाहा । इति मूलमन्नः |

अथ षटङ्कन्यासः--

ॐ कटुके कटुक्पत्र हुं फट्‌ स्वाहा हृदयाय नमः । ॐ सुभगे आसुरि हं
फट्‌ स्वादा शिरसे स्वाह । ॐ रक्ते रक्तवाससे हं फट्‌ स्वाहा शिखाय वषट्‌ | ॐ
आथवेणस्य दुहित एद्‌ खाहय कवचाय हम्‌ । ॐ अधोरे अधोरकमेकारके हं फट्‌
स्वाहा नेजजयाय वौषट्‌ । ॐ दुं फट्‌ स्वाहया अस्राय फट्‌ । इति षडडग-
न्यासः |

अथ द्वितीयं वणेयति वरीकरणम्‌ |

राजिकासूक्ष्मचूरणं कृत्वा तदेव युताक्तं कुयोत्‌ । ततः साध्यमूर्तिस्तेनैव वर्णेन
कायां । आत्मनः पुरतः सा करिमधिद्धाजने परिसंस्थापनीया । पश्चात्सक्नबारं
तस्यां शतो पाणपरतिष्ठं कुयादरक्ष्यमाणेन मन्त्रेण । ॐ +-अस्याऽपसुरीमन्त्रस्य बह्य-
विष्णुरुद्रा ऋषयः ऋर्यजुःसामाथवेच्दसि भाणात्मशक्तिर्दैवता ओं बीजं करौ
रकिः दीं हृहथं दञ्यवाणस्तच्वममुककायोर्थे जपे विनियोगः। ॐ आं हीं करौ यं
रंरुषष्ंष ध हसः अमुकस्य प्राणा इह भाणाः। अगुकस्य जीव इह स्थितो
जोव । अमुकस्य दर्वेन््रियाणि इदेन्दरियाणि यान्तु । इदैवाऽऽगत्य सुखं चिरं
तिषटन्बु स्वाह । अयं प्राणप्रतिष्ठामन्तो भाजनस्थापितायां साध्यमूतौ कर्त्रा

दक्षिणक्रेण कृषाभ्वासे योजनीयः । तत्तोऽकेकाटैरभर पज्वाटय स्थारीपाकन्या-
येना्रिमुखं कृत्वा पएशाद्धाजनस्थितायाः साध्यमूर्तछंलाद्देरे तस्या एव नामा-
पराणि छिखेत्‌ । ततः पादादारभ्य शखेण[सा छेत्तव्या । अष्टोत्तरशतं कृत्वा तत-

+ क. ख. युस्तकयोभध्ये देन्काररृछन्द्र्मिकाले वर्वते. परमेतच्छाच्चविशुद्धम्‌ ।

ण

१ स्‌. षोढा“ । २ ख. मन्विधानम्‌ । २ ख. प्मानि च्छन्दः । ४ ख, प्तं अ०॥

विधानमाटा ] १५७

स्तावत्संख्यया हवनं कुयान्पमन्त्रेण } नारी दा पुरुषे वा वद्यो भवाति । आसु-
रोपुष्पाणि मनःरिखा प्रिवदूनुच्चन्दनं नागकेसरम्‌ । एतेषां वर्णं यस्य मूध्चि
प्र स वशे भवति । आसुरी पुष्पाणि सीवीराल्जनचूणेमषटोत्तर्तवारं मन्ति-
तम्‌ । तेनाऽऽत्मनेत्रे अभ्यञ्यावलोस्यते यत्द्रूशमियात्‌ । आसुरीसर्पपतेटेन
दमं कारयेत्‌ । दक्षिणाभिमुखः सप दिनानि हवनं कारयेदष्टोततरशतवारम्‌
भत्यहमेकेकस्याः मायां भोजनं पूजनमेकैकस्य व्राह्मणस्य पूजनं भोजनं च ।
आर्ते वचर आसुरीमूतिपूननम्‌ । आसुैमूर्तिः सक्घमापा्णां सौवण नाम -
रक्तो सप्तानाम्‌ । आचायेपूजनम्‌ । दक्षिणार्थं चिहायणो रक्तवर्णो षः ।
किं कुयोज्लननी स्नेहात्ि कुर्यान्नपतिभुवः।
कि ङयात्कुपितः कारे द्यासुरी व्रगा यदि ॥
इति श्रीनुसिहमट्रविरचितायां विश्नमालायामासुरी-
विधानम्‌ |
अथ भरदोपगर्जिंतविधानम्‌ ।
ब्रह्मीदनविषेः पूर्व भदो गितं भवेत्‌ ।
तदा विघ्नकर्‌ हेयं वटारध्ययनस्य तत्‌ ॥ १ ॥
तस्य शान्तिविधाने तु वक्ष्ये साद्धानसारतः |
स्वस्तिवाचनं तु हवनं कारयेद्बुधः ॥ २ ॥
परधानं पायसं त साज्यं साष्ट्ते यजिः |
सूक्तं दुरस्पतेविदरन्पटेत्यज्नायिग्रदधये ॥ ३ ॥
गायन्रीय जपन्मन्त्रं प्रायधित्तं तु सर्पिषा |
धेनु सवत्सकां दद्यादाचायांय पयस्विनीम्‌ ॥ ४ ॥
शी खान्दोपविषेः पथाद्‌ व्राह्मणान्भोजयेत्ततः |
गनमष्टोत्तरं धीमास्तता ब्रह्मौदनं पचेत्‌ ॥ ५॥
इति श्रीगङ्खधरपद्धतौ गङ्गगधरोक्तं व्रतवन्धकारभरदोष-
गभमितविधानम्‌ ।

फव्नमननन्यद अवन्य्यतनद9 सिम

१५८ शरानसिहमट्रविरचिता--

अथाटक्षण्याटक्चणा (०य।)क्रणप्रिधानम्‌ ४
तत्र याइ्दस्क्यः--

अविष्टुतब्रह्मचर्यो लक्षण्यां खिवमुद्रहेत्‌ ;
अनन्यपूुव्रिंकां कान्तामसपिण्डां यवीयसीम्‌ |} १ ॥
अछक्षण्या वधूरेवं स्पेणाऽपतिमा यदि |

विधान्‌ प्राधषत्छृत्वा तता द्युपनयाद्ध ताम्‌ ॥ २ ।¢
ततः पराक्षा तस्यास्तु कतव्या सुपरीक्षकः |
द्मश्ानमत्तिकामेकामेकां राजाङ्खणाद्रेत्‌ ॥ ३ ॥
अष्टसांमाग्यनिचयं जिषु चाणि नियोजयेत्‌
सेतोभद्रमादाय तण्डुलानां यथाविपि ॥ ४॥
छोकपाखन्समभ्यच्यं गणाधीश्वरपुतरकम्‌ ।
तस्मान्मण्डलतः; पुव न्यस्ते मात्तके समे |} ५॥
सोभाम्यनिचयं चापि समभ्यच्यं तु तामपि
उपविश्य कुमारीं तां पराङ्मुखी सुसमाहिताम्‌ ॥ ६ ॥
पष्पमाखाताङ्खं च सारुकारां ससाक्षताम्‌ ।
श्रोसूक्तेनाभिषिच्याऽऽछु कुमारीं तां परीक्षयेत्‌ ॥ ७ ॥
आवध्य लोचने तस्या वस्रेण शुचिना तत; |
रिन्यसंदाक्षण षाणि कस्मिधिदपि सा वधुः |॥ ८ ॥
न्यस्तहस्तः यदा कन्या सामाम्यनिचये तदा ।
सांभाग्यं छभते कन्या भतुरायुष्यसचिका ॥ ९ ॥
राजाङ्गणम्‌दि न्यस्तकरा यदि कुमारिका |
पाच्चर्यक्रारिणी ज्ञेया नात्र कायां विचारणा ॥ १० ॥
चतामस्मनि चेत्या निदधाति इमारिका ।

तदा वधन्यमाप्नति मुनानां मतमोटहज्चम्‌ ।॥ ११ ॥
विरक्षण यदि प्राप्न मायाः फिट द्यते ।
कृष्णजिहयं कृष्णता स्थुरोरूथ सैरोमका ॥ १२ ॥
दृष्णांष्टी पिङ्खनयना सहतश्रूखता श्युभा ।

हस्तकेशी इमश्रुपुखी एत्तमाखा स्वरे खरा । १३॥

को णो भ ~ ~~ क यययो नना या
~

१ ख. माधाय ! २ ख. डनम"! ३ ख. सटोम०।

विधानम १५९

चजंनीया प्रयत्नन संयुक्ता या विलक्षणः १
अलक्ष्येति स नार बजिता मुनिसखचमेः | १४ ॥
साऽपि चेत्करणीया स्याद्धिवावं विधिना वुर्धः ।
अन्वत्थे वा पलार बा न्यग्रोधे वा शमीतस ॥ १५ ॥
विधानमेतत्कतन्यं गङ्गायां च शिराले ¦
विवाहो विधिवत्तत्र क्रियते ण्टप्रक्रिया ॥
शिखायां मूर्विमाङिल्य हरितेन पोरुषीम्‌ ॥ १६ ॥
चथा च गरुढपुराण-
समारक्षणषीडायां त्वपि विभरुतमध्रवम्‌ !
इत्य॒चायं शिप पुरूषे चाक्षतान्क्षिेत्‌ ॥ १७ ॥
विश्चीणः जायतेऽस्पा तु सप्राहं नात्र सञ्चयः 1
ततस्तु विधिवत्कार्ये विधानं विधिदच्मेः ॥ १८ ॥
सोभाग्यमन्तरमुचाये हक्षतान्कन्यका क्षिपेत्‌ 1
मतिदां वतो दचादुतराह्मणाय कुटुम्बिने ॥ १९ ॥
हाटकस्य परस्याथ तद्धास्य वा पुनः ।
एवं ते विधाने तु विघ्ना नश्यन्ति ततक्षणएत्‌ +} २० 4
ठक्चण्या जायते साध्वी सोमाम्यथनपुत्रद्‌ा 1
विटक्षणेष्वपि सदा योषिवोऽवयवेषु च +
लक्षण्या जायते नूनं नात्र कायां विचारणा 1 २१॥
इति श्रीनृसिहम्विरचितायां विधानमाटायामरक्षण्यारक्षणी(ण्य)).-
करगव्रेधानम्‌ ।

अथ तुतीयभ्रायांपरिणयनेऽकंवरक्षविवाहविधानम्‌ ।
यदि च चतु्धौमपि परिणयति तदा त्॒तीयापरिणयने वृक्षपरिणयनविधानं
नास्ति} तथा च सन्दपुराणे-
चतुथीमपि कु्याततु नोचेत्कुयाद्रिधानकम्‌ 1
िधानमादो कृत्वा च प्थात्परिणयेदरधूम्‌ ॥
तृतीयां विधिवच्ेष्ठां साधरुसेततिसिद्धये।॥ १॥

९ क, °तठे 1 वि । २ ख, यपाल्क्रणपीडा या त्रपि विन्वमनुधरुवम्‌ ।

१६० श्रीनृसिहम्ट्रविरवचिव-

तथा च काटिकापुरामे-
द्रे भाय तु मते पसस्ततीयां इर्ते यदि |
चतुधमापं कृया्तु नाचत्दुयाद्रधानक्य्‌ ॥ २॥
भायोत्वं मवमे तततीया सखसिद्धये।
साक्षात्सग्रहसटभ्यथं समा भव चाभना | ३॥
इयुक्तवा वक्षोपयक्षतानिक्षेपणं कयात्‌ । तच्र स्वस्तिवाचनं देमदानं वस्रदानं
च यथाज्ञाक्त कयात्‌ |
तथा च लिङ्ापराणे-
मृतभार्यो यदा कुयादविधानमिदयुत्तमम्‌ ।
तदाञकेया दिषातव्यो विवाहो विधिवच्छुभे | ४॥
अकंयातं यदुक्तं तदंकेवक्षस्य द्विलिङ्गता विद्यते । अकेशत्पुस्त्वेन यदा
व्यवहियते तदा विशेषोऽपि } मन्दारोऽकंविरेषः । मन्दारादितये मन्दारस-
जातीयो व॒क्षविशरषोऽकसब्दे नाभिधीयत इति । अकंया सह यदा विवाहस्तदाऽ-
काया ब्र्यक्षत्रियविड्जातीयत्वामावात्याभिक्नरभतोदग्रहणासंभवात्तदपावखोक-
नेय॑व विवाहः । तच रूपावलोकनमनिष्टपरिहाराथेमिति | नेव गमभ्णामितं
इतिवदकः भति संवादः । यतोऽकों सुभगा[त्वा)]्भाव[व्‌]चेन भीता वेदेनैवो-
पाध्यायञ्ुखोच्ारितेनेव भरितः संनकोरूपमवखोकयेद्‌ । अत्रैवार्थे मन्तः
आश्चसन पव्चसनमथा अधि ठिक्तेनम्‌ ।
सूयांयाः प्य रूपाणि तानि ब्रह्मा तु ज्॒न्धति ॥ इति !
आस्मात्सरत एव पृभ्माम त्‌ इतं पाणप्रहण कथम्‌ । अयमक आक्षेपः |
अन्योऽपि सत्यनोत्तभित इत्यत आरभ्य इहैव स्तं माः इतिषयन्तदश्चवगपरिमितो-
द्रादसक्ते जुभनिस्यकेऽ्यमसंक्रमः कथमिति
अचाऽऽषेपदरयस्येकमेवोचरम्‌ । अकेविवादाणिफारिणोऽकविवादानन्तरमेव
कन्याविवाहः । यदा त्क्केविवाहाधिक्रायेभावस्ददैनामचं एरित्यञ्य विवाहसमये
पाठो ब्रह्मयज्ञादौ चापर्त्वागः । यदा शिखवद्‌यादिभिर्विवाहस्तदाऽपीयमेष्‌
रोदिका पठनीया । शरमतोदे देहवत्‌ । यदि जीषत्पत्नीकस्तदी्यां परिगणयति
तदा वद्रमातुिड्यीदाडिमीधात्रणां मध्ये कयाचिदेकया सह कतेग्यं विधानं
नत्वकंयेति निश्चयः ।
इति श्रीनृसिहमषह्टविरचितायां विधानमारायामक-
वुक्षविवाहवरिधानम्‌ |

वरिधानमास्‌ | १8६

1 # ५,

अथ प्रतिकृरप्वेषानम्‌ ।
तथाच स्वरवः

कृते वाडनिथये पथास्प्त्युमेत्यस्य कस्यचिद्‌ ।
तदा तुं ्ान्तकर कायं गृह्यसूत्रादेधानतः ॥ ९ ॥

यदा कृते निश्चये वाङ्मये पङ्के क्षयदिव्यभामान्रिक्षालातस्तद्‌ श्रान्विक
गृह्यसबोक्ते कुयादयमं च पुजयेन्मङ्गछा् |

निश्चये जायमानं तु यस्मिन्व क्षयो भवेत्‌ ।
तद्रशवधनार्थ[तु] विधानं शानकोत्रवीत्‌ ॥ २ ॥

अथ प्रतिकूरुनिणेयः |
तत्र गगेः--
कृते बाङ्निश्वये पशान्ृत्युमःयेस्य कस्यचित्‌ |
तदा न मङ्गलं कुयात्कृते बेधव्यमाप्नुयान्‌ । ३ ॥

क

सधार्तथ-
वधुवरा्थं घाटतं सुनवय व्रस्य गह्‌ त्वय कन्यकायाः ।
मृतये दि स्यान्मनुजस्य कस्याचत्तदा न कायं खदु जातु मङ्गय्‌ ॥४।

स्मतिचन्दिकायाम्‌-

छते वाडनिश्चये पशवान्पृत्युमेस्यस्य गोत्रिणः |

| (, ड मैः ॐ

तदा न मङ्कटं कार्यं नारीवधनव्यदं यतः | ५॥
भृगुसहितायम्‌-

वाग्दानानन्तरं यत्र इरयोः कृस्यचिन्मृतिः ।

तदद्राहया नेव काये; सखपक्षक्षयद्‌ा यतः ॥ & ॥
बुद्धक्ञनकः

परषध्वाः पिता माता पितृग्यश सहोदरः ।
एतेषां प्रातकूल चेन्महाविश्चभद्‌ हि तत्‌ ॥

१ ख, त्त्मङ्घटठं न कतव्य जासवेधव्यदहया ! २८. निषि |
९१

१६२ भरोनरसिंहमद्टविरचिता--

वाग्दानानन्तरं यत्र कृरयो; कस्यचिन्मतिः

तदा संवत्सरादूध्वं विवाहः शुभदो भवेत्‌ ॥ ८ ॥
स्मतिरत्नावस्याम्‌--

पितुरब्दामिहाऽऽशोचं षण्मासं मातुरेव च !

मासत्रयं च भायोयास्तदधं स्वसु(खातोपत्रयोः | ९ ॥

अन्येषां तु सपिण्डानामाज्ञौचं माससंमितम्‌ ।
तदन्ते श्रान्तिक इत्वा ततो रग्न विधीयते ॥ १० ॥

ज्यातिष्पका्े-
प्रतिकूटेऽपि कतेव्यो विवाहे मासमन्तरा |
आन्ति विधाय गा द्वा बाग्दानादि चरेत्पुनः | ११॥
समृत्यन्तरे--
दंपत्योः पितरो भ्राता सपत्न सहोदरः ।
पितुन्धस्तादृशशथव पितामह(६ःपतामद्य ॥ १२ ॥
कृते बाडनिथये पश्चान्धरृतो भवति मानवः |
एषां मध्ये तु यः कथिसतिकूर तदुच्यते ॥ १३ ॥
परतिकूडे तु संजाते विवाहं नैव कारयेत्‌ ।
नारी वेधव्यमाप्नोति न्यथा कारये्यदि ॥ १४ ॥
अतो दोषविनाशार्थं शान्ति कुयाषिवक्षणः ।
पुण्येऽहि विभ्रकथिते कृत्वा पुण्याहवाचनम्‌ ॥ १५ ॥
पजयेतमयतो देवान्यथाशक्ति दिरण्पयान्‌ ।
भियं हरर शेवं शमु मत्यं संपजयेत्ततः ॥ १६ ॥
त्रसुक्तन तिय वेष्णामदं यरेष्णस्तु इत्याप |
गारोमिमायेति शिवां उयस्बकेन(ण) महेश्वरम्‌ | १७॥)
परं मत्यास्तु मन्तरेण मृत्युं संपूजयेत्ततः ।
वासांसि गन्धपुष्पाढ्यानुवचारान्परकस्पयेत्‌ ॥ १८ ॥
अथाऽऽल्यभागपयन्तम॒परेषादि पषेवत
दुवोतिलाज्यचरूणा हनेदष्टो त्तरं तम्र ॥ १९ ॥

तिधानप्टः |

भूः स्वादय मरन्य॒ने्यहु सुखाय बधतामिति ।

एवं व्याहृतिभिहृला रतन तु विचक्षमः ।॥ २० ॥

स्विष्कृदिष्पसंघानं भायधित्ताहुतीस्तया |

एवं समाप्य हमं ठु दश्रष्टिमाय दक्षिणाम्‌ | २१॥}

गोषिरण्यं च वासांसि दच्वा द्यस्माल्नष्ुच्यप |

तदाऽ्रिष्टमङमनं दिधानं कियते बुः | २२॥

एेन्वयदीतिजननं पुवपोजपरवधेनम्‌ |

सवेमुत्युमतिक्रस्य दीगेगायुरदाप्नुयात्‌ ॥ २३ ॥
ततर दानमन्वः--

नारायण नमस्तुभ्यं वेदाधार धराधर |
परतिकूरमवं दोषं विनाङ्य विधानतः ॥ २४ ॥
इति यन्त्रेण नारायणमूतिंदानम्‌ ।
्षीराणेवसमुद्धते सवेविश्नो पशान्तये ।
स्वमूिदानसतुरं अपिदरूटमयं इर ॥ २५॥
भते रक्ष्मीमूतिदानसन्तः ।

वासोमिगन्धपुष्पाद्रुपचार; प्रपूजयेत्‌ । `

रत्वा विधानं गां द्वा वाग्दानादे चरत्पुनः ॥ २६॥

इति श्रीनृसिहमद्रभिरचितायां वरिधानमालायां
पतिकूविधानम्‌ ।

अथ वमन्तपूजाविधनम्‌ |

कार्तिक्यां पुणिमा्यां ठु दादशयां वा समाहितः; ।
ब्राह्मणे; सह मृपाछो दिधानं च समारभत्‌ ॥ १ ॥
कृ ताभ्यङ्स्ततो राजां गुह्मास्यानुकेपनः |
शु्ठाम्बरधरो धीमान्ुत्रपोजेः समावृतः ॥ २ ॥
आबाद ब्राह्यणान्सगोन्क्षत्नियादिपुरोद्धवान |
मण्डलं करारयेच्छीमत्पोडश्ारं पुरोधसा ॥ २.॥.

१६४ श्रीनृसिहभद्विरचिता--

चतुरस द्वितीयं च चतुःषष्टिमिकोष्टकम्‌ ।
अष्टकणिकमन्यत्त्‌ पण्डरं कारयेत्स॒धीः | ४॥
मण्डपाभ्यन्तरे चान्यं मण्डपं ठु सलक्षणम्‌ ।
क्षणःमण्डन्दे) यावनार्नां पुष्पमण्डपिकानितम्र्‌ ॥ ५
वैः परिवतं सम्यङ्नानावर्णेः सुलक्षणः

दक्षिणोत्तरतः सम्यक्कारयन्मण्डरानि च | ६ ॥
षोटशारं चतुःषष्टि तथाऽष्टकणिकाभिधम्‌ ।

क्रमेण पुजयेत्तानि मण्डलानि नपोत्तमः | ७ ||

प्रण्टट प्रथम कट इश्ान्याददक्रमणत्‌।

अषट्पाङ्कषु पुष्पस्तु मातुकाः पूजयेत्रमात्‌ ॥ < ॥
साविर््री वाडवीं करीं कोर मारुतीं तथा ।

गाणे पन्नगीं सारं पजयेत््रमशचस्त्विमाः ॥ ९ ॥
मात्स्यीं कर्म च शंसीं च सेदं व्याघ्रीं च वारुणीम्‌ ।
गोरीं वषभवक्तरीं च पूज्याः पड्किक्रमादिमाः॥ १० ॥
लाहवीं गतमीं ठृष्णां नमंदां च सरस्वतीम्‌ ।

भीमां तापीं च भद्रां च पूजयेत््रमश्षस्त्विमाः | ११ ॥
पाशिनी शक्तिदस्तां च भ्रामरीं महिषासनाम्‌ ।

गदिनीं श्रूखिनीं चण्डीं शङ्खिनीं च प्रपूजयेत्‌ ॥ १२ ॥
लक्ष्म सरस्वती कां धानीं कान्तारवासिनीम्‌ |
जम्बुकां पञ्चन्‌ पां माटतीं पूजयेत्क्रमात्‌ ॥ १२ ॥

ध्वजिनीं वेरा वारां चापिनीं चपलां श्रवाम्‌ ।
पुष्पितां पुष्पमाखाल्यां पूजयेन्मातुकाः क्रमात्‌ ॥ १४ ॥
एवं सपुञ्य विधिवच्तुषष्ट तु मात्काः

षोदश्षारे च भद्रे च पूजयेद्रागदेवताः ॥ १५॥

श्रीरागं च वसन्तं च पञ्चमं भ्रव त्या |

नारायणं नटाख्यं च मेघरागं च पूजयेत्‌ ॥ १३ ॥
समित्रं सभाय पूजयेसयतो नपः
दिमीकान्पूजयेत्पशवादारास्वपि दशस्वपि ॥ १७ ॥

"~ --~--~--~---

र ख. भर्ता) र ख. जम्बूकां ¦ २ ख. जलन । ४ख. श्नं | ५क,
तबो; ! ६ स, रङ्गं च°।

विधानमाटा | १६५

आदा ध्यानं स्तुतिः पथादावाहनमतः परम्‌ ।
ततस्तु धाथनं तेषां ततः पूजा विधीयते ॥ १८ ॥

तच ध्यानविधि
हेमचस्पकवणामं हेमकेयुरभुषणम्‌ ।
हेमवणोम्बरधरं ध्यायेच्छरीरागमादरात्‌ ॥ १९ ॥

ततः स्ततिः-कि दानैः करतुभिः पुण्यैः ्रीकण्टमस्तुष्यति प्रभः |
ऋतौ श्रीरागमीतेस्तु नादङ्ग्धो यतः शिवः ॥ २० ॥
अाऽऽवाहनम्‌--
एषि श्रीराग रागेश्र भद्रेऽस्िन्संनि्धिं कर्‌ |
बसन्तदेवसाशय्ये पूजां गह नमोस्तु ते ॥ २१॥
मूलमन्त्रेण सर्वास्तु विख्याताञ्चगतीतरे ¦
सर्वेषामेव रागाणां यो रागः सतु केद्रवः | २२॥
मृगभोगी(गि) शिशुन्सवान्सुविद्या जगतीतले ।
पुष्णाति रागरूपेण तस्माद्रागो हि केशवः | २३ ॥
तदश्च वसन्तध्यानम्‌-
नवाम्रतरमृलस्थस्तप्रहारकसनिभः |
पुष्पमारावृतः सम्यग्येयः स्याककुसुमाकरः ॥ २४ ॥
ठव आबाहनम्‌--
शिताय सवेजगतां सुखाय सुखिनं सताम्‌ ।
आदटरूतोऽसि मया देव वसन्त वनराजिप ॥ २५॥
चम्पकाशोकपुनागनागकेसरपाटरेः |
नवाभ्रपछवस्निग्धेरुक्षितः कुसुमाकरः ॥ २६ ॥
प्राथनीयोऽसि देवेज्च पूजनीयोऽसि भूमताम्‌ |
फाल्गुने कार्तिके वाऽपि पूणिमायां निज्ञामुखे } २७ ॥
पूजिते त्वयि पुष्पेच पुनिताः स्यु सुरोत्तमाः |
अतस्त्वां पनयाम्यद्य वसन्त मदनमरिय ॥ २८ ॥
श्रीरागमरमुखा रागा निषादगप्रयुखाः स्वराः ।
करा काकरीमुख्याः पूनिताः सन्तु चाद्य मे ॥ २९ ॥

५ स, -द्दरीकाममा- । २ के. जन्ते श्री" 1 ३ ल. (नां ततः।

॥ । जः
०७० ॥ = । > 2 +~ = १०१८-4. ~
१६६ "11101

वि्वावसुमखाः स्वे गन्धवोः नरास्तथा ।

एजिताः सन्तु म चाद्य वसन्त त्वयि पूजिते ॥ २०
अथ कुसुमाञ्धरयपेणय्‌-

चम्पकाशोकपुंनागमान्तीमोगराथि च )

मरूबक्रो दमनकस्त्वदये चार्पितो मया ३१॥

गन्धं मरयजं देव मृगनाभिसमन्वितम्‌ ।

वसन्त तव्‌ भोगयं मया दत्तं गृण क्षम्‌ ॥ ३२ ॥

आस्यं च बतिसंय॒क्तं कपुरेम समन्वितम्‌ ।

वसन्त तव्‌ तुष्टयथ॑मातिंक्यं परतिगश्चताम्‌ ॥ ३३ ॥

सोपस्करं महादिव्यं घतेन च समन्वित ।

मक्ष्यभोज्यादि संयुक्तं नेवेदयं पतिगृ्ताम्‌ ॥ ३४ ॥
तवः प््षस्तिः -

बसन्तपूजेनं ष्टं सवेविश्नोपञ्ान्तिदम्‌ । `

तुष्टिदं पुष्टिदं छेके भयो भवंति दष्टिनाम्‌ ॥ ३५.

आदौ प्ञचमध्यानम्‌--
तस्रकातेस्वराभासं हेमकेयुरकुष्डङम्‌ ।

2 ¢ = #

बाणचापरधरं देवं पञ्चम ध्यायतापिदह्‌ ।\ ३६ |

1
सर्कण्ठकण्ठङ्रप्रतिनाद वाद ङ्खोहितभियनरपरतिकाकरीकम्‌ ।

सिद्धाद्मानाकरतदाहृूतयन्त्रवीणागीतं भियं सुरवरः खद पञ्चमं म्‌ ॥३७४

अयाऽऽवादनम्‌-
एदि पश्वम रागन्दर भद्रेऽस्मिन्संनिधिं कुर ।
[+ (+
गृहाण गन्धपुष्पादि बहि चैव मया इतम्‌ ॥ ३८ ॥
अनेनैव प्रकारेण पश्चमो ह्यपचयेते |
ते न यान्ति यमस्थानं नन्दन्ति सुरसंसदि ॥ ३९ |}
अथ भेरबध्यानम्‌-- .

खङ्गचमेषरं स्नग्धं चूतपटटवसनिभम्‌ .।
केयुरण्डटधरं भैरवं ध्यायतां हृदि ॥.४० ॥

। +

\ ख. स्तुतेः+र२स्, वतुदे"। ३, ^ समं प । ४. स. पिवाद्‌" ।

तिधानयाड ] १६७

अधाऽऽवाहनम्‌--
एहि मेरव रगे देवदानववह्म ।
विधेहि संनिधिं चात्र पसन्नो भवमे सदा ॥ ४१॥
अनेनैव भरकारेण पुजां इ्याल्मयत्नतः |
मूलमन्त्रेण गन्धादि नवेचान्तं प्रकल्पयेत्‌ ॥ ४२ ॥

टज माथना-
वसन्तपूजने चास्मिस्त्वमाहूतोऽसि रागप |
कुर शान्ति जंगत्यस्मिनििघ्रा्नाक्ञय नः सदा | ४३॥

ततस्तु मेधरागध्यानम्‌-
नृत्यन्मयुरच्छददत्तदृष्टिः करे दधानश्छरिकागुदाराम्‌ ।
केयरमुदराह््तिबादुदण्डः स मेयरागः कथितो मुनीन्द्रः ॥ ४४ ॥

इति मेयरागध्यानम्‌

आपषवचनम्‌--एवंबिधं मेघरागं चिन्तयामीति ध्याने कृत्वा पथादावाइनम्‌ !
एषि रागाधिप किम मद्रेऽस्मिन्संनिधं कुर ।
पृथ्वीजीवितहेतुस्त्वं मेषराग कृप कुर्‌ ॥ १ ॥

इर याबाहूनम्‌

ततस्तु पोदशोपचारसष्टितां एनां कयात्‌ ।

ततश्च नटनारायणध्यानम्‌--
सर्ूरवचक्रगदापद्मधरं देवं चतुभुजम्‌ |
नटनारायणं रागं चिन्तयामि हृदि मभुम्‌। १॥

इति ध्यानम्‌ |

अथाऽऽवाहनम्‌--

एहि रागेनदर तरिते गरह्यणेमां सपयेयाम्‌ ( सपर्या च गृशषणमे ) |

५ क

पूजिते त्वाये देवानां गणः स्यात्‌ पूमितो मया ॥ २॥

इत्याबाहनम्‌ । ततश पूजादि सर्व कायम्‌--
एवं ध्यानपरा पूजा रागाणां विहिता क्रमात्‌ |
भूयातसुखमपदा नृणां वसन्तस्याचेनं शुभम्‌ ॥ १ ॥
एवं सर्वेषु रागेषु पुजितेषु नराधिपैः ।
ऋतुराजंस्ततः पूज्यो ध्दानानाषटनपूमेकम्‌ । २}

हि? क

१६८ भीनृसिहभ््विरचिता-

तत्र क्रतुराजस्य ध्यानम्‌--
नवाम्रपटटवाभासं धुक्ताभरणभूषितम
सचूतमस्नरीदस्तमृतुराजं विचिन्तयेत्‌ ॥ २ ॥
रति कतुराजस्य ध्यानम्‌ |
अथाऽपवाहूनम्‌-
ऋहतुराज समागच्छ मण्डेऽत्र स्थिरो भव |
पूजिते त्वायि सवं हि विश्वं स्यात्पूजेतं मया ॥ ४ ॥
इत्याबाहनम्‌ । ततः पुजा-
चुतपटलबमन्दारशतपत्रमरूबकेः ।
कहारेः कुमुदे; पद्रः पूजयेत्कुमुमाकरम्‌ ॥ १ ॥
अष्कणिकमध्ये तु परिसंस्थाप्य तं विभुम्‌ |
ऋतुराजं स्ाध्यक्षः स्वगस्य च यथाक्रमम्‌ ॥ २
मनत्रस्तलिङ्ककंवांऽपि नाममन्त्रः पृथक्पथर्‌ ।
चन्दनाक्षतदूवाभिरन्यैवां मङ्टोचयैः ॥ २ ॥
ओचयित्वा हि तं रागं स्वस्तिाचनपुयकम्‌ ।
ततस्तु पूजयेद्विपानाचायेपमुग्वाञ्छ्नीन्‌ ॥ ४ ॥
गोभिवंखैः सुवणादिधातुमिर्बाणकाप्रिमिः |
धान्येनोनाविधैः पैः संस्यषद्धिपरैस्तथा ॥ ५ ॥
सपल्याणेस्तुरङ्े् गोणीपृषठेषुरंधरः ।
कस्तूरीवीणकेः खच्छेधेनसारकरण्डकैः ॥ ६ ॥
उश्नीरतारुन्तेथ चामरैः सुमनोरमैः।
अक्नेनौनाविवै्वस्तुसंचयैः पूजयेदद्विनान्‌ ॥ ७ ॥
ततो बन्दिजनत्रातानरां चैव ुशीरुवान्‌ ।
तोषयेदरखमास्ये् पर्गन्धबधिरादिकान्‌ ॥ ८ ॥
एवं यः कुरुते राजा वसन्तस्य पपुजनम्‌ ।
तस्य राष्ट्रे भवेत्कषेमं धनधान्यसमाकुलम्‌ ॥
नन्दते पृथिवी सवां सवैसंपत्समन्विता ॥ ९ ॥
इति शरीनसिहमविरचितायां विधानमालायां चतुर्वर्ग.
चिन्तामणौ हेमाद्रिपोक्तं वसन्तपूजनम्‌ |

1

६२, पूजयि ¡ २ सं (भिनाण | ३ क, स्यण्ट} .

पिधानपखा | १६९

थ्‌ क = © त ध्‌
अथ काकतकडपात्वार्ववानम्‌ ।
तेथा च विष्णुषमात्तरे--
वैष्णवानां परो धमः कार्तिके मासि सुव्रतः |
¢ ४ ५ (कक (क धिपुवेकम्‌
सवसं दीयते भक्त्या विमेभ्यो विं ॥ १॥
तथा च यागियाङवल्क्यः--
अह्यो मासस्य षण्णां वा तथा संवत्सरस्य च
(क ड ए (५
अथोनां संचयं कुयात्कृतमाश्वयुजि त्यनेव्‌ ॥ २ ॥ इति ।
यदे सवेस्वं दातु श्क्तिनास्त्यथागमाभावाच्वरोषे सति तदाऽऽश्विनद्द्पुर्णं
मामारभ्य हरेजामरमहात्सवं कानिकोपुणिमापयन्तं छृत्वा पश्चात्पूणिमायां
राजौ पथमयमे दीपदानं कुयात्‌ । ““ दीपथ्षुरुत्तमम्‌ '› इतिस्एृतिवचनन्या-
येनं विष्णुगृहे शिवाख्ये तुलसीवन्दावने बिखतर्पूले वा दौपप्रञ्वाख्नं कुयात्‌ ।
तत्रं मतान्तरम्‌--

यरिपरन्गृहे यावन्तो मनुष्यास्तावतो दीपान्पञ्वाखयेत्‌ । उखतरं स्तम्भं स-
मारोप्य तस्योपरि दीपभाजनं त्वा घृतेन तेटेन वा पुर्ण॑ढृत्वा स्थूढतरां
यतिं नियोञ्य भ्र्वास्य भीरक्ष्मीनृसिहो भीयेतामिति संकल्पं कुयात्‌ । यथा-
शाक्ते ब्राह्मणतपणं कुयात्‌ । ततश्च त्रिपरवधप्राप्नयश्रीशिवप्रीत्यथं दीपदानमहं
करिष्य इति संकरं कुयात्‌ |

एवं कृते विधाने च प्रदीपोत्खवसंज्के |

®= (०

नदन्र जायते राष्ट्र वधन्ते सुखस्पद्‌ः | ३॥

दति भीतरसिहमट्रविरवचितायां विधानमाखयां विष्ण-
धमोक्त हारजागरपुबक दौ पोत्छवविधानय्‌ |

1 |

@ क

अथ माधमास्तपराणक दपित्तत्रमवधानमर्‌ |
ओदित्यपराणे-

माघमासं समपन्न शचङकपक्च तु सपमा |
तत्रे नाराजन इयाद्रवेदापस्तु सप्रभः । १॥

१ ख. "याममध्ये दी" । रख. “ज केविन्प्तम्‌ |
९९

१७०

श्रासाद्दमद्र रचत

प्रातःकाले शचुचिभूत्वा स्नात्वा गङ्काजले शुभे ।
ततो नीराजयेद्धक्त्या सहस्रां नभोगतम्‌ ॥ २ ॥
दण्डबस्णिपातैश स्तोत्रैः सर्वमनोरमे;
दुह्ठाम्बरधरः श्रीमाज्छक्छमाल्यानुरुपनः ॥ ३ ॥
अक्षतैरचेयेदेवं सद्टसप्षि विभावसुम्‌ ।

` तकत नीराजनमन्नः-

जय सूर्य जयाऽऽद्वित्य जय भानो जय प्रभो |
मया नीराजितोऽस्यव् क्षेमं कुर जगत्पत्ते ॥ ४॥

इति नीराजनमन्नः |

आदित्यहृदयादीनि जरपेरस्तोज्ाणि यत्नतः ।
पणस्य भारकरं पश्ात्सानन्दो गृदमात्रञत्‌ ॥ ५ ॥
स्थंण्टिले रङ्गमाखाभिः सस्निग्धे सदनाङ्कणे ।
पुनस्तत्ापे कतव्य सूयेनाराजन बुधः ॥ ६ ॥
शक्त्या तु भोजयेद्धमान््रणिपातेः क्षमापयेत्‌ |

एवं कृते विधाने च मरसन्नः सविता मवेत्‌ ॥ ७ ॥
पुष्टिदं तुष्टिदं खोके पापक्षयकर परम्‌ |
सदन्कामान्ददात्याज्न कतर्णा नाज सञ्चयः ॥ ८ ॥

इति श्रीटर्सिहमट्ृविरचितायां विधानमाराया-
पादित्यपुराणोक्तं दीपसप्तमीविधानम्‌ ।

अथ रोटिकादिधानम्‌ |

भविष्योत्तरं-

पुरा कृतयुगस्याऽऽदी राक्षसोऽभूरनपरूधकः

सुता तस्य महाघोरा होटेका नाम राक्षसी ॥ १॥
तस्या विधानमल्युग्रं कायेमुखणनाक्षनम्‌ ।

फारगुने मासि संप्राप्ते शुृपक्षे सुखास्पद ॥ २॥
पश्चमीपरमुखास्तत्र तिथयोऽनन्तपुण्यद्‌ए; ।

१९ ख, °मण्डितिर। २ ल, "तव्या सूर्यनीराजना। ३ क. हेला } ४ स,
न्मरूब" 1

विधानमास्‌ ।

दश्च स्युः श्चोभनास्तासु काष्ठस्तेयं विधीयते ॥ ३ ॥
अपत्येवोऽथ वृद्धेवां युवभिवां दिनात्यये ।

पप्तायों पुणिमायां तु कुयोत्त्काष्टदीपनम्‌ }। ४ ॥
भद्राकरणमुद्धदल्य दीपयेत्काष्संचदयम्‌ ¦

स्लात्वा राजा शुवचिभूत्वा स्वस्तिवाचनतत्परः ॥ ५॥

द्त्वा दानानि भूरीणि दीपयेद्धोङिकाचिप्तिम्‌ ।

©

ग्रामादहिथि मध्ये बा तूयेनादसमन्वितम्‌ ॥ & ॥
तत्र दीपनमन््ः-

प्रदीपयेऽय ते घोरां चिति राक्रससत्तमे |

हिताय सवंजगतां भीतये पायेतीपतेः ॥ ७ ॥
ततोऽभ्य्॒ष्य चितिं सवौ साज्येन परयसा सुधीः
गन्धपुष्पैः समभ्यच्यें कृत्वा चैव धदक्षिगम्‌ ॥ ८ ॥
नारिकेकानि दिव्यानि बीजपूरफलानि च
्राकष्चुकदरादीनि फएडानि च समपेयेत्‌ ॥ ९ ॥
अचेयित्वाऽक्षतै रक्तैः कुङ्कुमेन सुसंस्कृतः. !
गीतैवोचैस्तथा नत्ये राभिः सा नीयते नरैः ॥ १०.॥
प्रभातसमये जाते स्रात्वा गाङ्गे तु बाररिणि।
शंङिकाचयनं प्राप्य भस्म तत्परस्विन्यते ॥ ११ ॥
वादनं करतारीनां कुयांचेव परस्परम्‌ ।

गीयते देवगान्धारे वसन्ते देक्कीतेनम्‌ ॥ १२॥
होडिकादाहजं भस्मरजो मूध्नि सुधाये ।
भस्मोद्रटितसवाङ्ाः ध्वेढनेकपरायणाः ॥ १३ ५
परतारणेकनिपुणा हासोर्सवरसेप्सवः।
सिन्दुरोदूरनं कयरन्यद्रविणसंपदा ॥ १४॥
पराशकूसुमोद्धूतशचुभवारिपसेचनम्‌ ।

विधीयते पिथो लोके वसन्तप्रीतये ध्रुवम्‌ ॥ १५॥
द्वितीया च त॒तीया च चतुथी पश्चमी तथा |

१ ख. “यां पौ्ेमस्यां तु“ । २ क. (दोटकाः } रे ख, 'क्षिणाम्‌ ।

१७२ भ्रीरसिहमट्विरकचिता-

षष्ठी च समी चैव सेचने तिथयः स्मृताः ॥ १६
जेन वाऽथ प्छेन दध्ना च पयसाऽपि बा।

पुणा च रसेनैव वसन्तस्य परसेचनम्‌ \ १७।

आदौ देवेष कतेव्यं ततो विप्रेषु बन्धुषु |

कतेव्यं भूमिपाकेन सुखसंभोगवृद्धये ॥ १८ ॥
निटेञ्जा माचरदहिता गतेष्यां गतसाध्वसः |
त्रीडयः सकरा खेका वसनम्तस्योत्सवं प्रति ।॥ १९ ॥
नित्ते चोत्सवे तस्मिन्गुरुममुखतो द्विजान्‌ }
संपूजयन्पहीपालो बल्नारुकारभूषणेः ॥ २० ॥
बन्दिनिशारणाध्यप्षान्नटतस कुशौ र्वान्‌ ।
इन्द्रनारुकखाभिङ्ञास्तोषयेदनसंचयेः ॥ २९१ ॥
एवं कृते षिधाने च हेङिकायाः; प्रयत्नतः ।
प्रसन्ना जायते सा तु जेरोक्यसुखंदा भवेत्‌ ॥ २२
आख्यनमेतद्धोखायाः पुराणे परिचक्षते |

क (क

तुष्टिदा पृष्टिदा रोके विधाने विहिते सति ॥ २३

इति श्वीनसिंहभद्टविरचितायां विधानमारयां
भविष्यपुराणोक्तं होटिकाविधानम्‌।

अथ चज्शुद्धप्रातपह्पानावन |
तभ्राऽऽ्दौ काकपिण्डपरीक्षाविधानं गगसंहितायाम्‌--.

फार्णुने मासि दरेस्य मध्यरत्रे पुराद्बहिः ।

धृन्वन्तराणि संवीक्ष्य पश्चादन्तरसंनिधो ॥ १ ॥

भूमिं संशोध्य यत्नेन निखनेत्कुद रदिभिः

कष्टकास्थिशरावाणां खण्डक्ानि वहिः क्षिपेत्‌ ॥ २॥

प्रसिश्वेत्सरतस्तोयः सरस्यादिभवेरपि।

ततः संमाजेनं कृत्वा धूपयेद्रूपसंचयंः । २ ॥
आरटिप्य चन्दनेरदिव्यैः पुष्पाणि विकिरेत्ततः ।

महाफणिमहाभोगददाधारङृताख्ये ॥

रसन्ना भव मातस्त्वं कुरु चाद्य जनप्रियम्‌ ॥ ४॥ `

\ ख. "यः स्युभाः

विधानमाखा ] १७३

इत्यनेन मन्त्रण गन्धपुष्पादे विधाय ““ पुथ्वि त्वया धृता लकाः "” इति
भ्रातःकारावःपे पठन्पुवरभिमुखो निषण्णो वर्तेत | ततः परातरेवारुणोदयवेखायां
दध्योदनपिष्डपश्चकं सव्यञ्जनं पुवादिक्रमेणोत्तरपयन्तं निदध्यात्‌ } “ दधि
कऋान्णो अकारिषम्‌ "‡ इति स्तोकं दधि पिण्डोपरि निधापयेत्‌ । ततो दिक्क्रमेणे-
सद्रयमवरुणकुेरेभ्यशथतुरः पिण्डास्तदि ङ्मन्न नाममच्छेश्च चतुथ्यां समपयेत्‌ |
नमोन्तय॒च्चायं ततश्च पञ्चमं पिण्दं ब्यणे समपेयेत्‌ } ततस्तां पिण्डमूरमिं भणिपत्य
धन्वन्तरसप्तकै भभ्यन्तरं व्रजेत्‌ । तदनन्तरं काकागमनं निरीक्षित | यस्मादे-
गविभागादागच्छति वायसः, कंचित्पिण्डं गाति, साक निःशद्कं वा
तदवरोकनोयम्‌ । शब्दायमानो मानी वा क वा ग्रासमान परिगरह्यान्यं काक
परयति यां यां चेष्ठां कुरुते तदनुरूपं फएरूमादिशेत्‌ | यतो दिग्विभागाद्‌ागच्छति
तस्मिन्दिग्िभागे दुर्भिक्षं सूचयति । यदिग्देशषस्थं पिण्डमश्नाति तस्मिन्देशे
सभिक्नं सूचयति । अन्यान्समाष्य त; सह पिण्डमश्नाति तदास्त्यन्तं सुभिक्षं
सृचयाति । मोनेनात्ति तदा सुभिक्षे सति पुनदंस्युभयमादि ति । साश्रर्कं समश्नाति
तक्वा तस्मिनेव देशे स्थाने स्थाने सुभिक्षं (दुभिक्षं) सूचयति । [ निशः सम-
श्राति तद्‌ | स्थाने स्थाने दुभि(इभि)क्षमादिशति । अपरेण गुहीतपन्न बा-
दात्य भक्षयति तदा राजभेयमादिशति । तस्मिन्नेव बणेविहेषोऽस्तिं ।
शुभ्रकण्ठः काको ब्राह्मणस्तस्य फं तरभिमासैः । मयुरकण्ठः क्षत्रिय-
स्तस्य फकं षटमिमोसंः । शिखिाकारं मस्तर्वः यस्य स वेहयस्तस्य फं
नवभिमोसै ; । कृष्णकण्ठ; काकः शद्रस्तस्य फलं वर्षणं भवति । प्श्वानां
पिण्डानां मध्ये ब्रह्मस्थार्मगतं पिण्डं चेद्रुलाति तदा सवेदंशे सुभिक्षं जायते } यस्य
वणेस्य काको मध्यमं पिष्डं गृहणाति तस्यैव बणंस्य कषेमं विदधाति | #[ पिण्डं
गृहीत्वा यां दिश्मनुधावाति तस्थां दिशि स्माससंख्यया मदहषं विदधाति ।

द्‌ षश्चमने तात्कालिकमेव विधानम्‌-
पायसं शकेरा पृपपूरिकाक्षीरषष्टिकाः।
एवमादीनि चान्नानि निक्षिपेत्काकभुक्तये ॥ ५॥

आदिक्चम्देन धतमा(मां)समुदिषटम्‌ । चेसपिण्डमात्रमपि न गाति तदा तत्र सवत्र
ननभारं दिशति तदा सर्वरन्ेनरमूति कृत्वा काकेभ्यो भूतेभ्यः श्वभ्यो निद्‌-

# धनुध्िह्वान्तगेतो भागो नास्ति. ख. पुस्तके
१ ख, "कं निभ॑यंवा। २ ख. भमत्ति त ३ ख. भयं देश ४ ख, °स्ि ङष्यकण्डो |
५ ख °सेः 9 9 ते ~ ख 9.+*> +©
» `सः । क्ञामकˆ । ६ ख. "ण जायतते प । ७ ख. "नस्यं दिः |

१७४ श्रीननसिहम ददिरायता-

ध्यात्‌ ्वाण्डाङपतितभूतवायसगृहे (्रहराक्षसयक्षभेरपेताखपिशाचेभ्यो बि
विदधाति मश््ंण ।

एवं कृते विधाने च विघ्ना नदयान्त तत्क्षणात्‌ |
नन्दते जमति ८ जगत्यां नन्दते ) छोको नात्र कायां विचारणा | ॥६

इति श्रीनसिंहमभष्टविरचितायां दिधानमालायां
काकरपिण्डपरीक्षावेधानम्‌

अथ क्षिप्तथान्यपरक्षाविषानम्‌ ।
( + ततथ्ै्रमासि भरतिपत्तिथो विधानमन्यदसति । )}
फाटगुनस्यामावास्यायौ दिनात्ययसमये श्रामात्पूवं उत्तरे वां पुवस्पि््
भूमिमाने समस्थरे भूमिशुद्धि ववेधाय धान्यसख्ययाऽवदान्हृत्वा
तेष्वयटेषु गोमयेन संमाजेनं कृत्वा गन्धपुष्पादिकानुपचारान्वदध्यात्‌ !
एदस्मिन्नेकस्मिन्नवटे शतं इतं धान्यकणानिषक्षिपेत्‌ । द्रदश द्रादं शबरा
एकैकस्य धान्यस्य कतन्याः । दव्यङ्ककं उयङ्खन चतुरङ्ग वाऽग-
न्तरं कार्यम्‌ । एवं धान्यमितावटपद्न्तयो भवन्ति । ततः कणेषु
निक्षि्तेषु मासाधिदेवताः षोडशोपचरेरुपचयो(रे)त्‌। ततश्चाऽष्राकपनः पच्छा
प्रदक्षिणं कृत्वा गहं संव्रजेत्‌ । पथालातःकारे समुत्थाय कृतस्लानाद्या्नकः
समागत्य पुनस्तेषामवगनामचेनं छन्वाञकंपत्राणि निःसायांवरगमानवरोकयत्‌ ।
तत्र धान्यकणानां न्यूनाधिक्यं (कत्वे) संविरोक्य तस्मिस्तस्मिन्मासि तादृशमेव
फलमादिक्ेत्‌। यस्मिन्माति यस्य धान्यस्य न्यूनता भवति तस्थ मासस्याघद्‌व्‌-
ताभरीतये ब्राह्मणतपेणं इयात्‌ । एकस्य विद्दत्राह्यणस्य द्वारदेशे शक्तया धान्य-
रारि दद्यात्‌ } तस्याप्यभावे स्वे स्वे द्वारदेशे सेधान्यपूनां कृत्वा मास्षपयन्तम्‌-
न्तिकेभ्यो भिष्ुकेभ्यः स्तोकं स्तोके देयम्‌ ।
एवं ते विधाने च विद्व; कोऽपि न जायते |
इति श्रीनसिदभदविरवितायां दिधानमाटायां सवधान्यजिङ्ञा-
साख्यं विधानम्‌ ।

+ धनुश्चिह्ान्तमेतमथिकम्‌ ।

(षी ५ क 11 क
~~~ भम०अअनअ
नजन
८ ^ क

१ ख, °ति विधानमाङायां काकपञ परि" ! २०्या सूर्यास्तसमये । ३ ख. ख. द्द मत, ए ।

विधानमाख ! १७५

अथ चेजशुद्धपरतिपद्वायुपरीक्षारिधानम्‌ ।

चेजमासि प्रामात्पुवै पथिमे वा दक्षिणोत्तरयोः समस्थके देशे संमार्जनं
कृत्वा तस्य संमाजितस्य मण्डस्य चतुदिंक्ष॒ चतसः पताकाः समुच्छित्य तासां
मध्ये स्थण्डिङं ृत्वाऽभिमुखं विधाय गणपतिदुगाक्षत्राधिपतिपुवेकमष्टरोकपा-
दभ्रीतये साञ्येन पायसेन हवनं इयात्‌ । मन्तु तदटिङ्ककैः भस्येकमष्टोचर-
तमू । तदे(तेनै)व सिवष्टछतम्‌ । ततो हवने ते वायुपराथेनां ्यात्‌। `

त॒त्र पराथनामन्बः--

एष्ात्मन्सवेभूतानां कुरङ्ग पतिवाहन ।
समादिश फर चास्मिन्वत्सरे हि सदागते ॥ १॥

इत्यावाह्च(ति माध्य) पवनं प्रणम्य क्षणमात्रं तिष्ठेत्‌ । यावत्सूयेस्य दश्चनम्‌ ।
केकेषां)चिन्मतेनादयाखषोदश्च परानि परीक्षेत । ततस्तु यदिग्विभागाद्रायुराग-
र्ति तद्वरोकनीयम्‌ ।
सुभिक्षं जनमारं च सुराञ्यं धनमूढताम्‌ ।
बहुतोयं जनं हर्षं संतोषं तनुते क्रमात्‌ ॥ २ ॥
अन्यच्‌-
पुवेवायुधेनोत्कर्पं बहविवायुजनक्षयम्‌ ।
दाक्षिणः पदरुमारं च नैतो धनहानिश्त्‌ ॥ ३ ॥
पाथिमो मेषनृद्धि च वाय्यो रौ(ग्यस्त्वी)तिमादिश्चेत्‌ ॥
अआत्तरो धपान्यराभाय खद्रवायुषनप्रदः ॥ ४ ॥
अनयोद्रेयोव॑चनयोमध्ये द्वितीयस्याथः भायो घटते ।
साधपोरूषमानेन पताकोच्छाय उच्यते ।
तासां कम्पादिजानीयार्फटमेतन्मदीपतिः ॥ ५ |
दोमधूमशिखायां च प्रेक्षणीयः भभञ्जनः ।
एवं इवेन्महीनाथो न डुत्रापि च सीदति ॥ ६ ॥

रति श्रीनृसिहमद्विरचितायां विधानमारायां
गगेक्तं बायुपरीक्षाविधानम्‌ |

भे प ककन ० काकण

१ क, मामिति | २ ख. "क्त प्रतिषदूवा" ।

१७६

शरन॒सिदहमटरतरिरविता-~

अथ दत्सराधिपतिपुजाविधानम्‌ ।

यशवैनश्ुद्धपरतिपदि नवास नपो हि सः
तस्य पजा विधातव्या चनाकरतारणादभिः। १॥
पतिगृहं ध्वजाकमे शक्त्या ब्राह्मणतपेणम्‌ ।
नरक्षणं च कतव्य शकुनान्‌ शुमभप्सुभः।॥ २॥
रधुर्दद्महाकाय्ये श्रमद्धागवते तथा |
सप्रशत्यां स्तुतौ देव्या उपश्रतिकृतो तथा ॥
केतेव्या शकृनेर्छा च समाफरदिक्ञद्धये ॥ ३ ॥

इति भ्रानृरसिहमहविरपितायां विधानमाखायां

वेत्सराधिपतिपूजाविधानम्‌ ।

गी णाक

अय दमनकारोपणविधानम्‌ |

भविष्योत्तरे

चैत्रे पासि सिते पक्षे चतथ नकी तथा ।
दशमा दरदा चव तथवे च जयादश्ा॥ १॥
चतुदेशी पञ्चदशी अष्ठा दमनकापंणे |

चतुथी गणनाथस्य दुगोया नवमी तथा ॥ २॥
विष्णोस्तु दशमी पुण्या रवस्येव द्रादश्ी चुभा।
जयोदशीश्वरस्येव श्रष्ठाऽरण्यनिवासिनः ॥ २ ॥
भरवस्येक्वीराया ज्ञेया भूता फलदा ।

पूणिमा सवेदेवानां पण्या दमनका्पेणे ॥ ४ ॥

तत विधानम्रू--

ख. बंरोम"। २ ख. वेमा । ३ क. 'मीदिनि। द्‌ | ख,

भतफ । ६ ख,

कारईस्तागतः भेष भोक्तो दमनको बुधैः

आनाय मन्दिरं ज्ञात्वा कृत्वा गन्धादिपूजनम्‌ ॥ ५ ॥

अपेयेत्सवेदेवेभ्यो यथाकार य्थौविधि ।
ध्यानमावाहन पूजां तथेव च विसजेनम्‌ ॥
कृत्वाऽपयदमनक द्वेभ्यः स॒समाहितः; ॥ €

स्तम ` } ७ सख, शथाहिधेः |

तथेवं । ५ ए,

्विधोनमटा । १७७

तत्रा+ऽवाहनम्‌--

एहि दैत्यवुखश्रे्ट चे्रपवेणि मानद ।

अर्पिते त्वयि देवेभ्यः एत्य भवतु ये सुभम्‌ ।) ७

, इति दमनकावाहनम्‌ ।

सुस्निगधपष्बाभासं पय॒रवरवाहनम्‌ }

चिन्तयामि सदानन्दं शुचि दमनकं हृद ॥ ८}
इति ध्यानम्‌ |

पूजयामि सुभैः सच्छेरत्वापद्ासुरददन |

पुजितेन तया सवन्पूनयापि सुरोत्तमान्‌ ॥ ९ ॥

इति मन्त्रेण पितं दमनकं पृष्पमन्डविकाघ्यस्यहिन्ोरक उपवेरितेभ्यो
देवेभ्यः समपेयेत्‌ } ततो गन्धपुप्पाद द्वा गुवादीनभ्यच्यं च विसजयेत्‌ |
तञ पिसजेनमन्तः--
गच्छ गच्छासुरशरष्ठ ययास्थानं महामते ।
अपिते स्वाय देवेभ्यो जगद्स्तु निरापयय्‌ | १०॥
इति विसजंनमन्ब्ः |

थ

दिन्दोखविसजन जङ्कमानामेव । स्थादराणामुभयासमभवात्‌ । कैषा यन्यते
यादद्रसन्ततु । अथवा कृतयगाहिपयेन्तमथवाऽपर?एव्ीोतिथिपयन्त विसजन न
कतेव्यं देशषान्तरव्यवहितपिचादिपननयेपरतीक्षायेम्‌ । यटि पित्रादिसंनिधानं
भवेष्तदा तत्पजनानन्तरमेवं विसमेन कायम्‌

देवतानां गुरूणां च पूजायाः क्रम इद्शः

पञ्चस्वायतनेष्वेव प्रधान प्रथम स्मृतम्‌ | ११६

पथासरतसत्वेन स्वरूच्या वाऽपि पुजनम्‌ )

यवन (पश्चा) मन्त्रराजानां कंतु कयोदुपासकः ॥ १२ ॥

अआह्ल्यावानन सन्ब्र्दवतामादिती यजेत्‌ । ({)

आदं पिता ततो मागा~चायेन्तुरपानुल्ाः ॥ १३२

पितृमातुष्वसारव ञ्यायसो खातरस्तया |

एतत्पमतयः श्रषठाः प्रपूञ्या यापित नराः | १४॥

पितृसाम्यानिवतुव्याणं पूजा स्वािपितुपूजने |

९ख. न्दं सुव दु । २ख. भवत } ३८. तो चनेह }

५

१७८ भ्रीनरसिदमट्रषिरवचिता--

पहामन्त्रोपदेा चेरिपत्वत्पजने स्मरतः | १५
सर्वेषां चेव पूज्यानां श्रेष्ठां च पितरा यतः।
एते मान्या यथापूरमभ्यो माता गरायस। | १६ ॥
अथवा--
गुरवः पञ्च सर्वषासेभ्यो माता गरौयकसती |
इत्या दवाक्यपयालचनयाऽद्‌। माठुरद पूनप्राद्चः | तदयुक्तम्‌ । यथा
्रम्यारण्यपञ्युभ्यो जलर्तिर्पयसा पएूदाकनिन्दादवंक्यदविखापाद्‌ रत्ेनाजाश्ीरेण
जुहातात्यजाक्षारविधेनाऽ्पेक्षिता स्तुतस्तथा मातपूजाविधावितरनिन्दया परा्षस्त्यं
न तु पितुरधिकतवम्‌ । इतः । पितुस्तस्या अपि पूर्यत्वात्‌ । प्यस्य पुज्यः
पूञ्यतरः पितामह मातामही वा । पृञ्यतरस्य पृज्यः पृञ्यतमः प्रपितामह
मातामहपितामहा (मातामह) वा यथा तेषां पूजनातितुपूजनं [ न ] गुरतम
गुरुकरपन्यायन तथा पितरि स्वरूपेण गुरुत्वं मात॒पृज्यत्वेन गुरुतरत्वं अयेषु
भ्रतृपूज्यत्वेन गुरुतर (म्‌) त्वम्‌ । तस्मादादौ पितपूननमेव देवतागुरु-
पूननानन्तरम्‌ । यथाराक्त तिलाज्यहम कुयात्‌ । यथाशक्ति दक्षिणादानम्‌ ¦
तता ऋल्मणङुमारेकाराधनं यथाशक्ति । एतदमनकविधानं भविष्योत्तरोक्तमू ¦
स।ख्यायनअस्त । देमाद्रिपण्डिनो क्ते चतुवेगेचिन्तापणावप्यस्ति |

कते दपनकरवाम्बिन्विधान नरपुंगवः
स्न (वजयधा्रमवन्नात्र विचारणा | १७

इते श्रानुसहमहरविरचितायां विषानमाखयां
भविष्योत्तरोक्तं दमनकारोपणविधानम्‌ !

अथ भरावृकामहोत्सवविधानम्‌ |

>

व्॑ञाखे कृष्णपक्षे स्यादष्टमी तिथिरत्तमा ।

नवमी दशमी तदरत्तिधिरेकादशी श्युभा ॥ १1
दादश तत्परा चव भृताऽ्मा च विद्चेपतः \
उयष्टस्याऽज्या सभा तद्त्स्‌त मातयदत्सछवे ॥ २ ॥
सूतक व्रिचते साच छोकस्थ्र सकरस्य च |
धानष्टापञ्चके यद्यदरूननीवं डुभेप्समि; ॥ ३ ॥

विधानम | १७९

१५ €,

विबाहमङ्कलखादीने कुयात्कमाणि मनवः ॥
८ €
श्राद्धादि सक्ष कार्यं नात्र कायां विचारगा ॥ ४॥
तत्र विधानक्रमः

भातःकारेष्एरमीं पाप्य समाहूय दिनो चयम्‌ ।

पूनयेद्विधिवद्धक्त्या क्वागेपणपूदरकद्‌ | ५ ॥

प्रस्थाप्य तं समभ्यच्ये नदस्य कारयेत्परम्‌ ।
विधानं भूमुर्नां सम्यग्ब्राह्मणेंः सह्‌ चापरः || & ॥;

हस्ते कङ्न्णमादवध्य कखस्य महीपतिः |

ग्रामादा(्रा)य समस्त च दस्मं दद्चाहनाषए्।। ७ ॥

एतदेव विधानं तु नवम्यां क्रियते बुधः|

दश्वभ्यां रातरेवं हि दीपनियोणमूत्तमम्‌ ॥ ८ ॥

विदध्यात्सद्मनस्तस्य कृराटर्योग्रसयुनस्‌ |

सवथान्यमयो दीपः पञ्चतिसमन्वितः ॥
शरावसयुटे न्यस्तः स्दघुतापूरेतः शुमः ॥ ९ ॥।

सद्धतं सच्रस्तप्मिति ¦

भावुकाभूतिमानय तत्र त प्रपूजयेत्‌ ।

ततश्च ब्राह्यणायारं नीयते भूपतेस्ततः ॥ १० ॥

ततः सचिवग्ुरूयानां सद्मानि प्रतिनीयते ¦

यत्र यजाञऽगता दापस्तत्र तच प्रपूञ्यते || ११ ॥

समानीय पुनः सद्म बरुदास्य विशेषतः ।

शिक्यस्थं तत्र तं कत्वा रात्रिश्ेषस्तु स्धयते ॥ १२ ॥

एकादश्यां तिथौ रौ कयोज्नागरणं नः ।

स्वषु स्देषु गष्वव यावचादाते मारः ।॥ १३ ॥.
(दते भास्करं पश्वान्नियाणं दुखपस्य च ।

काष्ठस्य कुरूप कृत्वां संवाह्य च कुमारकः ॥

नरारतस्तता नात्वा हृक्षाप।र पाराक्षपत्‌ ॥ १४
इृत्यकाद्श्यां वानम्‌ |

हाद्श्यरुहटकास्य ठ काचद्‌के वनणर्यत्‌ |

तथेवाष्रासु तिथिषु वजयं धरयतनतः ।
त्क

ख्‌, ^त्दा स्ना्यंच। रख. धद्यांस्ह।

६

१८० शरतरसिहमटूविरचिता--

सासप्रादतस्तताङ्ग कपद्का निरस्विनीय्‌ ॥ १५॥

नटाचत्वा नर्‌ काचत्तदूपस्टेते तथा |

मदत प्रापमध्य हु उष्टक दद्यपमद्‌ः || १६ ॥

यःघशयत्वा ततः साधर नृनमञ्ज्कयाऽ्लुरः |

चततव्य्‌ा मृता दत्य उदका युधे पातिः | १७॥

शन्तमस्तु जगत्सवं धमदुद्धिस्तु जायता ।

चिकधता श्रुतमगि। गरदा वृद्धस्तु जायताम्‌ ।। १८ ॥
पन्ता चेद्‌ दातारो धमनीलः पदिद्रता; |

रुखमरूषता रा जायतां योपितामदि | १९ ॥

सच च हु खनः सन्तु सव सन्त्‌ निरामयाः

स गदान पठ्यन्त मा कथिहुःखमाप्तुयात्‌ ॥ २०॥

१३य्‌ रत सचऽपि उकं निहतै सति ।

व (वधान कतव्य द्रदहशयां गध्यवाचरे

~ _

नयाद्रेया च त्वपरं महटयुद्धं विधीयते ॥ २१ ॥

पूराणवचनात्‌-
म्टयुदधं जयोदृश्यां चत्दंश्यां च योगिन: )
अपाया च दूषण गान्धारीपजनं दुभम्‌ ॥-२२॥
सा वना सानरद्व्या रष्िण्यां क्रियते जनैः |
त त गृह्णातत सा दद प्रान्तं तिथेयेतः॥ २३॥

ततस्य दश्यामव मल युद्धम्‌ । तज महटचतष्टयं कर्तव्यम्‌ । नगरे विपिने
९.१५ चहुरः स्तम्ान्समारोप्य तत्र रद्गावतारं कुर्यात्‌ । स्तम्भमूे सै
वान्यः पारपूगाने सजखानि भाण्डानि विन्यस्त । तत्समीपे चतुरः
पटान्नवाय तषु पटेषु महामिनयकार्णो नरान्विनिवे कयत्‌ । तेष मदेषु
(नावषटषु कव्ित्यारः किरसि पुतजटपृणेकटशो गरुत्पश्चधारः प्ट पद्‌ स्खल-
न्सन्सतूयनिनादा यनगर्जितकारी सह पौरनै रङ्गं समायै टः सह
"युद्ध कयात्‌ । १७ परस्परं च इयः । शिरस्थं कलक स्कोटयेत | स्तम्भ्‌
4टस्थानत इ्म्भान्स्फोटयेत्‌ । तत्कलशषस्थं धान्यद्चयं जलं यत्न निखाभि-
ख धावति तत्र तत्र वारिभे कानि ५ न्यान्यग्रंसराण कानि मध्यस्थान

नि वि

अन ठुन्ठे । २ वर्यतार्‌। ३. (दं पवते) ४ ङ्‌ अमं वि. ।
। सर न्‌ ताग ।

दिधानमाखा ] १८१

कानि पञिमानि रदङ्गाद्हिने धावन्ति तत्स समारोक्तनीयम्‌ । समालोच्य
तादा फट वक्तव्यम्‌ । तचाऽह-अग्रधान्यान्यद्रत दव यान्ति तदा महत्सुभि-
क्षम्‌ । अनेनैव धकरेण यतस्वमावं धान्ययप्रे धावति तद्वहृतरं भविष्यतीति
्ातव्यञ्‌ । ततः सानन्दा; स्वान्स्वान्गृहान्गच्छयुः } ततश्तुदेश्यां सायंकाले
अञ्नुक।भूय सऽपि पुमासी गृहतक्द्धाञ्चरपदः ˆ उद योऽस्तु, उद योऽस्तु › इति
ग्राममध्यं ग्राप प्रदाक्षणीदरत्य किचित्स्थानान्वरं व्रनेयुः | त कांचिदेकां कस्म्‌-
कारेणाऽऽनीतां तरिमनारीस्वरूपिणीं सादुकास्वरूपिर्णं सादं पटान्तरेऽभिनि-
षण्णां कृत्वा सवे पारास्तत्र त॒णमयं युरुषं तस्या यादृशटास्वरूदिण्या देव्या
दस्ताक्षतास्तन्मस्तके क्षेपायेत्वा ततस्त तगपुरूपं ददरेयुः । तदस्त सानन्दा;
एनः पुरमात्रजयुः । उदक सस्पश्य स्वान्स्वानाञन््जेखश्च । यन्रं यर गच्छन्ति
तत्र ततर पाव्रपूनापूवेकानुपचारान्कास्ययुः । एवं भृतदिने नक्तवेखायां
यागिनीविधानम्‌ । ततस्तस्मिननेवं नक्तेऽपरव्विधानम्‌ ।

चिश्चुः काष्टमयस्वच्र करतेन्यः शिर्षपिभिद्टः)

इति क्षरवृक्षस्य काष्स्य यस्य कस्यचिदेवं हत्यम्‌ ।

हरिद्राक्तं न्यचेन्तस्य गन्धायौः परतः सथीः |

प्रजास्ताः कन्यका देव्या भूतघातुः सुखक्षणः; ! २४ ॥

पुरा भरव द चश्रलवर्यारेणः |

इत्युद्धायं जनाः सर्वे प्रातःकारे समनः | २५ ॥

ततस्तु पुरजा छखोक्ा चरा नायः सबारकःः |
कस्वखोत्तरषारिण्यो हिरिकङ्न्मकास्तथा | २६ ॥

सूत्रच्रहृत्तर्त्तरशतगुणमयं हस्तकङ्कणं हरीति निगच्ते |

कुटारान्करण्ठतः कृत्वा वजेयुः शश्णं हि ताय्‌ ॥
प्रदाक्षणपरक्रपणः स्तातरेनोनादिपेस्तथा ॥ २७}
पुष्पनानाविषर्देवीं पजयेयुः भ्रयत्नतः |

ततस्तु मण्डल देव्याः पूरकम्ण्टकस्तथा | २८ ॥
आच्छाद्य पधवद्धक्त्या पटिक्ाः सफेटयेत्ततः |
संवेद्य विविधं दैव्यं भोद्गकायं समपेयेत्‌ | २९!)

भमो यभ

१ ल. अनम 1२ ख. सुर । ३ स. ^ निषिशं डः 1४ स स्यागा-षाः |
५ ख. क्त्या कटि० । ६ ल. भादका- |

१८२ भ्रीनसिहमट्ानरचिता--

ततः संपराथ्यं देरी तां गच्छेदु्निंनमन्दिरम्‌ ।

सखीं तिरुकभाल तां निस्वदपधरास्तेथा ॥

रात्रौ जागरणं कुयुरा्तशद्धाः गुधित्रताः \! ३२० ॥
शुचिव्रता ब्रह्मचयेयुक्ता इत्यथः ।

जैप्रेतलटनासानि पवित्राणि गृष्टयः ।

मध्यरात्रे ततः उयुयुदामासं परस्परम्‌ ॥ ३१॥

हन्यतां इन्यत शीघ्रं प्रहरं दर्यवुगवस्‌ ।

इतो दैत्यो हतो दत्य इति दरयुख्दायुयाः ॥ ३२ ॥

तस्मिनेव तु समये क्विक्यस्थो दीपदैत्यराट्‌ |

स च्छत्तव्योऽद्वरगेण वद्ुधा कारयद्धतय्‌ ॥ ३२ ॥

हृते च प्ररे दषे निहते च सुदारूम |

नतेनं च भियः कृयुखिपुरानिहमे कते ॥ ३४ ॥

ततः मरमातस्मये चौयसारोप्य केषुचित्‌ ।

सरेषु च समारोप्य विदर््यत्वेडनं बहु । ३५॥

सपर कपकार च भतमातुः भियंकरम्‌ |

कस्पयेयुस्तु नचेयं द्यः जुभदुतान्विताः ॥ ३६ ॥

एवं कृते रि्राने च कस्पयेय्‌ रणोखदणद्‌ |

तच्चापि एतरिमं स्फीतं प्रहारे जजेसैकृदम्‌ ॥ ३७ ॥

दकटोपरि विन्यस्य नयेयुः पुरत दहः |

ततस्तान्सीरपष्ठस्थान्ववः(न्पफि)तीन्स्तेयिनो जनान्‌ ॥ ३८ ॥

आनयेयुवेटि्रौमान्न्यसेयुद्रैपचभ॑यि |

रिखास्त्वादाय तेषां तु ठतः कुयतिसजनम्‌ ॥ ३९ ॥

तेऽपि चौरः निरस्तस्य रजन्यां निहतस्य च |

दग्धाः (ग्वा) साना मच्छेवुः सह तेः पुरसंवेः | ४० ॥

कृतस्नानाः पुरं पाप्य त्वमिदं रिवात्मजाम्‌ ।

भावुकं जगतां धारी पराथययुषेरान्वहून्‌ ॥ ४१ ॥

जयं देदि यशो देहि ददि सोभाग्यशुत्तमम्‌ ।

८ $

देहि पुत्रंध पोतं देहि सवायंसपदः }! ४२ ॥

क. जेता” 1 र ख. 'दीयं १६ 1 ख, “ष्यात्ठेरेवः । ४ घ. श्य सुरात्म०

विषानयाह्ा ) १८३

देहि द्धि गवां शच्वत्ससस्यां मेदिनीं इरः |
सुभिक्षं चास्तु सवत्र गाशेञ्यं माऽस्तु निप्फटय्‌ ।। ४३ ॥
मागे च गच्छतां नृणां मा सन्तु परिपन्यनः |
जटं धान्यं तुणं वासो रसाः शाका धनानि च ॥ ४४॥
बहूनि सन्तु छोकेषु न कथित्सीदतां जनः ।
अन्नं बहुतरं चास्तु दाने चाऽऽद्तक्यमुसमम्‌ ॥ ४५ ॥।
संतोषः; सव॑दा चास्तु स्न्परमादाच्छिवात्मने |
एवं ये क्ते टोका विधानं परतिवत्सरम्‌ ॥ ४६ ॥
ते न परयन्ति दारिदं भोक्तारः सुखसंपदाम्‌ ।
एतत्सप्रस्तमाख्यानं पुराणे परिमीयते ॥
पवि सुरसं श्राग्यं लोकानां हितवधेनम्‌ ॥ ४७ ॥
इति श्रीदृिहभदट्रविरचितायां विधानमारयां
पद्प्राणोक्तं मावुश्महात्सवद्रिधानम्‌ ।
अथ शीखाषष्ठीविधानयुकते नामपश्चर्म विधानम्‌ ।
तथा च मविष्योत्तरे-
श्राषणे मासि पञ्चम्यां सिते पक्षे विधीयते |
पिधानं नागदेवानां खोलाषट्टयास्ततः पर्‌ ॥ १॥
ुूतदधितये नामः शेषः स्कन्दो हि दृयते ।
सा नागपञ्चमी पएूञ्या मणराजयुताञ्छुभा ॥ २॥
प्रातःकाले सदा षष्ठी पूज्या च युदतीजनैः ।
अपराहे सदा नूनं वंधव्याय च पूर्यते (कल्पते) |! ३
इति स्पृनिदिन्तःमथिः
नागास्तु मन्मया ज्ञेया आख्याः इङ्कयेन बा ।
चन्दनेनाथवा टेख्यास्तद भावे हरिद्रया । ४ ॥
आरेख्याः सदनेष्वेव स्वस्मिन्स्वस्मिन्मनीपिभिः ।
मन्भयास्तु विधातव्वास्े पूज्याः पुरवासिनाम्‌ ॥ ५।

९८४

२ व ( (+ चित य
‰। ननः ६भ्दसचता-

५
कतारो नापिकास्तेष यत्र कूत्राऽऽस्पदे शुभे !
गङ्ख.वःररिमि सुरनारेद्धंनग्ः एुश्यासिभिः॥ £ ॥
सेस्नाप्य पयसा पूर मन्घेस्लिङकेध्रुवम्‌ ।
दध्ना च सुपिषा चेव धुना सितया वथा ॥ ७॥
ततो गङ्खागलेनेव्‌ ततो गन्धं सभपेयेत्‌ ।
पूनयत्छुमुमदिव्यरपामामण दूनेया ॥ ८ ॥
बिखपत्र॑ष वष्टूभिदेशाङ्कनेव धूपयेत्‌ ।
द पनरःजयेत्पश्ानवेयं तु समपंयेत्‌ | ९ ॥।
ताम्बर क्रुकयुक्तं सकपूरं समपयेत्‌ ।
ततश धाथैवेन्नासान्वासङिममर्कस्नचर || १० ॥
नमामि वासुकं नमं नपि ते तक्षकं विभुम्‌)
नमाम इङ्ख नागेन्द्र कुमुदं उणमम्दहृम्‌ ।॥ ११ ॥
अनन्ते युजम्‌ श्रेष्टं नापि रुकृटक्‌ विप्‌ |
पद्म नमामि नागेन्द्रं एण्डरकं नमाम्यहम्‌ | १२॥
नमामि कलिकं नागं नागखोकानेकेतनम्‌ ।
इति संपरणैभन्नामा््गंणङ्ःमानि सवेश; | १३ ॥

षे #~ | > क क ^
सब रति रासुकिपयग्राणां नवानां नामानि गणमननिति स्तुबभिति ।

१ ख. "तस्ति । २ ख, शखानपि !तथा हिनः! ३ क. 'ममन्ना?! ४ द्ध

अआरापयन्पावतास वदान पिवति च्‌ |
ततः परः कणद्रुत्व तरजद्ायतन्‌ पचम | १४॥
अद्ध गान्माससरस्शश्वात्पत्नास्दणा यथादापे |

\, (~ =

सायका स्वय भुक्त्वा गहस्यापां तिरेपतः।) १५॥

ना(गस्थार्‌ पुनयच्छन्मात्कानयनं सुध; |

नागमोमातपमार्नःव पत्तिक सपनाः सधी; | १६॥

५ (~
दुयःनारीपलिनिगं वाजिपृषटसमाश्रयाम्‌ |
पूजयेद्रन्पपुष्पेध दीदैनदीरायवेत्दः ॥ १७ ॥
ण्ट ^ ^ भः ^

नषेयेविदिध मक्त्य दःस्डसस्योषयेच्छभः |
गोतवादरेजपोदश्च ता च जामरयेन्निङ्ि ] ।

०19
गन्ना

1

वधानमास्‌ | १८५

शी रानाम्नीं सुशीलां च मृन्प्यीं वाजिसश्ुताय्‌ ।
गरातःकाठे तिथ षष्ट्यां विधानान्तरमिष्यते ॥ १९ ॥
योषाजनय क्रियते सीटाव्रतमनुत्तमम्‌ ।
गङ्खसेकततः किंचिस्छमानीय तु सेकतम्‌ । २० ॥
वीरणानि समानीय क्रियते कृत्रिमं सरः
ूर्नस्तस्याथ शीटायाः कृतायाः फणिनां मृदा ॥ २१ ।
रिन्वमदमिभन्ते च त्वकपत्रपुटे शुभे ।
दब्यात्तं ब्राह्मणेभ्य तत्पत्नीभ्यां विशेषतः | २२ ॥
वेशपातरेषु विन्यस्य नूतनेषु जुमेषु च ।
कापोसकानि वख्राणि तथा कणोवतसकान्‌ ॥ २३ ॥
कण्ठसूत्राण हार इर्ङम चन्दन तथा ।
अञ्जने चाष्ट सोभाग्यवस्तूनि सवसूनि च ॥
सावित्रीपीतये टचार्टीरामतीपवरद्धुये || २४॥

तत्र दानयन्त्ः-

प्रीयतां व्रह्मसाविन्नी जीरा च प्रीयते सती |

द्धिभक्तपदानेन भृयान्म संततिः जुभा॥ २५॥ इने

एवं कृते विधाने च नागानां भीतिवधेने |

रीछाव्रतविधानेन सष्िते क्षेमदं वृणाय्‌ । २६॥

विधानस्यास्य कथितं पुराणे च कथानकम्‌ |

विधानं ठस्य सवं च समासात्कथितं मया ¦ २७ ॥

इति श्रीनृसिहमहविरचितायां विधानमालायां भविष्योत्तरपुराणोक्तं

सीराषष्ठीवियानयुक्त नागपरचमोवियानम्‌ ।

भथ परविन्ररोपणविधानम्‌ ।

याः पूवगुक्तास्तिथयशेजमासि श्ुमाषहाः
अष्टौ दपनकारोपे पवित्रारोपणे गताः ॥ १ ॥

इन्दुम ----"------~-----"----------------------------~-~~---- ~~ न

1
३

५

।
दध्‌ |

[नण

मु.

¢
य पिः
¶
पण प

२६
“६१

0
दक्‌

(5
१ 1

५

त; १५९

[, , १)
५१४

(मवि)

#।

त्च

त.
६.५

५

५,
ट्प

प

न
यः
भे
५.

भन

+ ध.
9 ६
#

पथयाऽधिक स्य
फर्‌ च॑
हशय दाशद्‌ स्य

#

त्रह्मसूत्रं भ

9 ||

1
६

र

(सः
9
५

१५.
१९

६

सूः }} १२ ॥

न
(-4
५

सम

भष ¦
| ८ ॥
|
रक्ष्‌ ।} १२. ।

1,
१

(कीन)
[ड 4
भौ

पथि
धु पति

| +

¢
#

संमतप्रू

(कके शू व
॥*
क
(न क्य
१८२५११९

ए्ञ्येचु

=

1 न्ययं

र्‌ £
1
श

9)
र्न

। €
।
>

६

#
कै

क
{६
रं न

ञ्य स्याल

+

=

कै
तर
मन्‌
(५ च

भौ)

अननत

#

सवः ~

# च|

।

(|

पत्‌ {

८ ल. रभ्य
| ् + अ,

तस््रो

तर
५

£
।

स्प्र

५
व्यै

५
९1 4६ उ दन्न ;
क गश <~----~*---- + निः [~ = 31 + 2)
त वुन्‌; पाद्न्णो (वद्र २५ (६ {4 4
म © के भ ५ न ०

यन्य सदु लरन्य सद्दत्‌ |
= र 0 ०» त 7 --~ न+ )} && ,
~ ५१ ५२९ 1 च [4 {४९ ५ = १२५३५,१ {| ९8 |
४ घ्य ध क र 9 ट
{नच (नृध्यः समदः पवस रष्दूड |

[आ न

प्ेत्रारषनं न्णां ददा भद्रदद दुष्‌ |
उन्दने काऽपि कतव्यं यावन्न तष श } १८ ॥

¢ ॐ ह.

आपाद्परमति परोक्ता मासाः पञ्च पनीपिभेः |
पवच्रारापण भ्ठाससषु च्रादण्‌ उमः }; १९ ||
वेतद (न्ादयेट अचु सम्रारिनः

खान्यासंस्द पतःनि पिद्ाणि च मान्धिकः | २५ })
आरो पयेत्पदि्ाणि रविपएवंघु पश्र |
दवेषु स्थानसुदिष्य तेदःऽऽराभ्य यथाद्रिषि २१६
एवं छते विधाने च संपू वाको {

निषे कि

सत(दत। भवेन्नृणां नत दुय दचःर १२ !

|” 4

इति श्रीनुसिहमष्टविरदितायां दिधानमादायां
पवित्रारोपणविधानम्‌ ।

यनि शिक योषा विणेन

अथ भादपदे मासि गरुडपव्मविधानम्‌ :

क

तत्र ददतोये स्नानं कृत्वा वल्मीके विधानयेतत्कतेग्यम्‌ } कृष्पारष्टपणनि
चतुदश तावन्त्येव कुष्पाण्डीपुष्पाणि तावन्त एव॒ गोधूमवुर्णस्य नागा
पःवञ्पास्तावन्त एव॑ दौपास्तावन्त पएव मुष्टिकास्तःयन्त एव ऋषिपो-
छद्धास्तःधन्त्येव यज्घसुज्ाणि तावन्त्येव पदित्राभि तुदेशमिदींजवं-
ठट समन्ाद्गङ्गाजटेन सेचनीयम्‌ । ततस्तु सर्पिषा पयसा च सेचनीयम्‌ !
पूः मण्डोपणाने वामकरे गृदात्वः्तरानिष्लो मान्ति; क्रमेण कष्टे -

९८८ भ्रीनसिहमद्विरचिता-

शवरीवीजपभूतीनि कीजानि समुचये पणोनि विन्यसेत्‌ । तत्र बीजरेवाऽऽसनं
दत्वा वीजोद्धारेण सदं नागा योजनीयाः ।

१.१

3“ कण्ठन्वराच। आज्ञा १। ॐ पाराक्षीची आज्ञारे | “परिपाधामेनी आज्ञा ३
ॐ पिद्धापिचे आज्ञा ४ । ॐ धूमेयाची आज्ञा ५। ॐ पटिरेयाची आज्ञ ६ ।
ॐ गरुढार्च{ आज्ञा ७ । ॐ विनायकाची आज्ञा ८ । ॐ भाद्रनायकाची
आज्ञा < । ॐ भड्गिटाचा जज्ञा १० । ॐ अडवबारखाची आज्ञा ११] ॐ
अडवरभाभिनीयेची आङ्गा १२। ॐ नौगाची आज्ञा १३ } ॐ गुरूची आह्ञा
९४ |
एवं प्रकारेणतानि बीजानि प्रत्येकं मन््ररूपाणि } ततः पजान्त आर

तान्‌ ाधूमान्समापं सगृह्य स्नानं कृत्वा तनैव माजेनमेतैरेव वीजरेभिरेव
तपेणं कतेव्यम्‌ । ततो जलाद्भिनिर्मत्य वर्मीकमागत्य दक्षिणीकृत्य गोधू-
मेरचेयेत्‌। दण्डवत्मणिपातं कृतवा क्वेडनं कुर्यात्‌ । ततो गच्छ रे धाव रे विष तव
पिता अडवाल प्राप्न इत्युच्चाये क्वेडनं कुर्यात्‌ । पुनस्तु देशभाषया श्वेनं
कुयात्‌ । सर्वे निस्वपवित्रावत॑सा दभेपविज्राणि निम्बपट्वपवित्राणि करयोस्वां
मन्त्रसुचारययुः। परस्पर कणषु मन्त्रजप (च| कुयु; । यः परम्परया गुरस्तस्म पवि-
जारापण कृत्वा प्रणमयु; । परस्परं चापि तस्मिन्नेव समये यस्थ कस्मेचिच्छद-
धानाय मन्तो दातव्यः | प्रत्यहं चिसंध्यं मन्न्रस्यास्यानृष्टत्तिमाननं तर्पणं जट.
पान्‌ च!

एव कृते विधानेऽस्मिन्मन्तः सिध्यति सस्वरम्‌ ।

द पराणान सपण यत्र कुजापे जाीवदि ॥ १ |

तावक्कुयात्मयनेन विषस्योत्तारणं बुधः

जलाचष्चन शस्तं जपः कण तथव च | २

निम्बस्य पे भरष्विंषस्योत्तारणं वधैः |

व्नम्वाभावं महानम्बस्तदमापे कशः सरतः ॥ ३॥

कुशाभादे मयूरस्य पिच्छचूल; पकीतितः

वस्यात्तारण कायं सारदरोधपसि मन्त्रतः ॥ ४

भरवस्याऽऽखये तद्रन्नान्यत प्रधिपीयते |

विषस्य देष्टसंस्थस्य कृयीचैब प्री क्षणम्‌ ।॥ ५॥

न
सर अक्रमः! २ ख, भारस्री* ३ ख. चाची |

विधानपाडा | १८९.

नागवह्टीदलेनव कांस्यपात्रेण वा पुनः |

उध्यदत्तं दटं कार्य जला्रं च समन्त्रकम्‌ ॥। ६ ॥
शिरस्थस्येव दष्टस्य पर्णं संश्छिष्य विग्रहे ।

दष्टास्पदं समानीय ज्ञातव्या विषरसस्थितिः }} ७ |}
यत्र कुत्रापि देहे तु पणं रुगाति वहिवत्‌ ।

तत्रैव विषमयोदा ज्ञातव्या मन्त्रकोविदंः || < ॥

यतो विषं समुत्तीणे तत्र बन्धं त्रियायुषा ।

मन्नेण सहितं कृयाद्विपस्योत्तारणं पुनः ॥ ९ ॥
यावननिविंषता देहे दष्स्यंव प्रजायते ।

तावत्क्रियां बिदध्यात्तु विषस्योत्तारणं परति | १०॥
नागानुमतवेत्ताये यदि यान्त्यनुमन्िनुम्‌ |

नो गच्छेत्त् वेत्ता तु मन्त्रस्यास्य विचक्षणः ११॥
दष्ट तु प्राणिनं श्रुत्वा कृत्यं त्यक्त्वा तु सत्वरम्‌ ।
स्नानं कृत्वाऽध्रैवासाश गच्छेत्त् तु वेगवान्‌ ॥ १२ ॥
अनेनव तु मन्त्रेण विषं हरतु सत्वरम्‌ ।

दष्टिगासपि सर्वेषां नात्र कायो विचारणाः ॥ १३॥
लूताविस्फोटकाशवैव कारुस्फोटा विरेषतः

नश्यन्ति विषमन्तरेण सत्यं सत्यं वदाम्यहम्‌ ॥ १४॥
सर्वेषमपि देवानामेको विष्णुः सनातनः ।

पक्षिणां गरुडः रेषो नागानां नृपतिकैणाम्‌ ॥ १५॥
चत्॒णी ( बणोनां ) ब्राह्मणः श्रेष्ठः सरितां जाहवी तथा ।
सतीनां जानकी शरेष्ठा धेनूनां सुरराइगवी ।॥ १६ ॥
तथा च छघरिद्यानां विद्यं सुभगा मता |

विषे हृते तु सपेस्य दष्टे व्याधिविमुक्तये ॥ १७ ॥
किचिद्धनं स्वयं दद्यान्न किचिदपि याचयेत्‌ |
मन्त्रस्यास्य विधानेन तेन विधिवद्धव॑ः ॥ १८ |
प्रीयते केशवो देवस्तथेव विनतात्मजः |

यथा भागीरथीस्नानं भये तीथेसत्तमे ॥ १९ ॥
विषस्योत्तारणे तद्रत्स्नानं मन्त्रविदस्तथा |
अभिषेकसतस्तोयबिन्दलेग्नो हि मन्त्रिणः | २० ॥!

7 कनि

० ५ 4 ८५) श, ४
| २ {
५४

५१६

>, ¢ प |, ^ शि त्यो

ककत कि १ र
५ कः वि
<^ `

#
५१४,
५५
तनन
&\ 4 2

= नः

म (च{च {य

\ + + 1)
श

#
१

> = ६८६१} ५१३
भभ
५ ५

भ्न

^
एच

।
>+
+ म ५
॥

त्था च पुराण---

तै

॥

प

५

{

स्व्‌)

3

क

भ,

यास्तु तिथयो

वैकामरफ्टमरदः
कुमर | ५॥

{
२१५

शै

(की
॥६
चलौ

¢ य

पमण्डपम्‌ |! २ ॥

कः

श
॥।
१

#1

ह॥

इमः

9

युद अद्ध त्र
ॐ अ {५५ ५

चर

५

र
"ॐ "<>

प
[अ

#

4

१
४६

प

एमन्त्रसान्यतम्‌ | ६ ॥।

1५
। य 1 1 1

चु
# भ
है
सए
1
सः

|, "+

(६
द
ड

छ
क
+

1
न
त

ह

ष ।

(आ
"१ £
बै
॥. 1
\ #

्‌
¶

हमष्रदिरथितायं
ख्य
(त
स्तय स
र
सपे

क्त
4

पनधुर
£

(
रतं कुया

।#41

(न्क

[षि
1)
[नस
प्रषु
>
९

च +~ (नन न
भयन्‌ खुर

|
न्यसे

लि्ले
द्‌ दैद्वास्थाने

रदत चन्त

प
= क

(५
{त दसा च

+

क

९।

१

र स्रव
र

पः
ख]

सुवर्णं निक्षियेत्त

पष्प

©

धून प्र

उकापूञन
सन्‌ ध
मा

तस्योप

^
त [त
५६

{य

४.11
9
एं

एष्ट
स्नत्वा श्च
गे

वस

स

गे

सय

[क

जि

:वानरयान ८६, >

सथ दद्धं लपवू |
पटटवं तदनन्मरम्‌ ¦} ८ म
तता विकानणष्देघ्रमदं जपपरम्पस |
सयःप्य [धवद्वद्रन्सुति सश्र इमम्‌ \ ९};
पुनः प्रपरूनयक्छुस्षं पुस्ति्तं च कुमारिका
उपचारः पोदशचधिव्रञ्चणान्धोजयसदः }} १० |
तटपङेन साज्येन पायसेन विष्ठेपदः ।
त्वस्तु तुरग शष्ट हयभरदणम्‌येनम्‌ | ११
आनीय सरितस्तोदेः सापयित्वःऽचेयेःतर
दन्द्रस्थानुट्पेन सदैतश्राटुर्यितय्‌
भानाय्‌ सदन रस्यं ुयोनद्धारालरािः
स्वय ठिष्टननिराह्मसोऽशक्तश्वखक्तम ननः |} १३ };
एद्मेकोचरा इद्धी रूपाणां परिक्छीर्िता ¦

वर्थव्‌ शन्यक्देमहुदारा दृद्धिरुत्तप || १४}

रात्रा जागरणं कायं सौीतवादित्रनिरयनेः
ताम्बूखदानैदहुयिः स्तोतरदेव्या मनोरमः }} १५}
ततस्तु नवमा प्राप्य द्रुषानम्याष्टलङ्खुत्तमय्‌ ।

मक्त ( णानन्डत ञम्‌

ति देव्या; भ्रकुवीत सुवणेस्य पर्न चं | १६॥;
तदुर्धेनच वां कुयशदर्धेन चदा पुनः|

म्रापेण वा यङतेव्या विदु पदम्रहमर्‌ |} १७}

दद्युरमेन (ण) संगीत पड (वट) स्यीपरि विन्यसेब्‌ ¦
परतिष्ठयन्छमुदःये पुष्पः स परिन्यसेह्‌ ॥ १८ ॥
पूनयिता यथाधमं यथामावं यथाप्रेपे )
ततस्तु भरारभेद्धोम स्वस्तिवाचनपदङ्य्‌ ¦} १९ ॥
प्रधानं पायसं साज्यं तिवषी पतःन्तरे |

अन्यं मङ्लदववेयरिषनफषःदिकः | २० ॥

¢ ~) व
=.

4
<
४

हि
१ ६4

उस्भाया

१९२

त्त्र भरचम्‌

भरीगृसिहमदरविरचिता--

साञ्यैस्तु हवनं कुयाद्विरखपतरैविशेषतः |

जपस्यास्य द्‌ जंरेन विधाय हवनं बुधः ॥ २१॥
प्रनिशछोकं तु जहुयात्सवद्रव्याणि भक्तिमान्‌ ।

नमो देव्ये च मन्त्रेण विदध्यःद्धवनं बुधः | २२॥
तुयंघोपसमायुक्तं कुयानकूष्पाण्डभेदनम्‌ ।
विदपोत्ाऽञ्यु शसेण शक्तरत्िप्रमाणतः | २२॥
ये तु जाप्यस्य कतांरो हातारोऽप्यलिजस्तथा ।
आचायव्रह्मबु्य!श्च पनयेत्ान्ययानिधि ॥ २४ ॥
दानानि बहुशो दद्यातिरुषेनुयुखाने च ।
कमा्मरूप्रतरगवृदटिः पञ प्रकोतिता | २५ ॥

ता भाक्सङुमायेध मातकामणव्िग्रहाः )
प्रतिप्मति श्रेष्ठाः एजनीयाः प्रयत्नतः ॥
भोजनाच्छदनः सन्यक्ताभ्बूखथ सचन्द्रकः ।॥ २६ ॥

दुमारपूननमन्याः
मन्त्राक्षरमर्या कर्मं पातां रूपधारिणी ।
नवहुगात्मकां सान्नाय्य यास्यहेम्‌ | २७ ॥
निपुरां जरिगुणां धात्रीं मागह्गानस्वरूपिमम्‌ ।
तेरोक्यवन्दितां देवीं त्रिपुरां पूजयाम्यहम्‌ ॥ २८ ॥
कालिकां तु करातीतां कारूण्यहद यां शिव्रम्‌ ।
फटयाणजननीं देवीं कस्याणी पूनयाम्यदम्‌ ॥ २९ ॥
अणिमादिगुणोदारामकाराक्षरान्विताम्‌ । `
अनन्तशक्तिभेदां तां कामाक्षीं पूजयाम्यहम्‌ ॥ ३० ॥
कापचारां महामायां कारूण्यहूदयां रिवम ।

कामदां करुणां दान्तां कारोतरं नमाम्यहम्‌ ॥ ३१)
चण्डवेगां चण्डमायां चण्डयुण्डविनाशिनीम्‌ ।

तां नमामि जगत्पूञ्यां चण्डिकां पूजयाम्यहम्‌ | ३२ ॥
सुखानन्दकरीं शान्तां सबेदेवेनेमस्कृताम्‌ ।
सवेभूतात्पका देवा शांभवा पूनयाम्यहृम्‌ ॥ ३३ ॥
सुन्दरीं स्वणेवणोमां पुत्रसोमाग्यदायिरनीम्‌ |

१, धीत सुशन्ने। २ स, रराजीं न ३ सेनां नत्वा भिज}

त्रिध्ानमास | १९३

सतोवजननी दर्वीं कामारी पूनयान्यदम्‌ | २४
दुग्‌ दुस्वर्‌ कायं भयज्ञाकविनासर्नय्‌ |
पनया सदा भक्त्या दूनां दुम({नारर्नर्‌ | ३५ ॥
आद्या चैव महार््मादंसय कटका तथा |
कामाक्षा कालरातां च चण्डिका लाभवं तथा|} ३६
सुभद्रा चेव दुगं चनव दुगौः पदीर्रित
एतास पूजन सम्यग्छननें काञ्छतं फम्‌ || ३७ ॥
इति नवद नोपूननप्र्‌ |
ततो नव विभरनमपवयानि--
प्रथमो मत्स्यरूपी च द्विनीयः दूमनापककः |
ततत वराह खतुथा नहः स्मनः | ३८ ॥
पञ्चमा वामनश्च षष्ठो मागवसङ्गछछः |
सद्मा रामभद्र दवङ्मनन्दनोऽपएमः | ३९ ॥
नारायणस्तु नवमा न्‌ नारायणाः स्मुनाः |
एतषा पजन तुए नव स्युर्न जनादनाः|॥ ४० ॥

अथ हयनातच्रान-

प्रतिपत्मभति भ्रष्ठ हयदरद्स्तु पूजनम्‌ ।
स्नपयित्वा नदीतौये गन्पधृपस्तु पूजयत्‌ | ४१॥
उद्चःश्रवा हयश्ाऽभ्ययो द्वितीयो पयपृष्पकः |
ततायः क्षपश्रद्राजा चतुथा राजहसकः ॥ ४२ ॥
सवेसाख्यमद्‌ः श्रेष्ठः पञ्चमा सकराख्य
षष्टः सुलोचनो वहः सप्रे मर ५२ ॥।
अष्टमः काटकेश्ञथ नवमः सिद्धिदायकः
एतेषु पूजितेष्वेव पूजिताः स्युः सुरोत्तमाः |! ४४ ॥
दधिक्राव्णो अकारिषमिति हयपूजामन्त्रः |
१ ख. “मन्द्र । २ ख. (तीयो होमः 1 ३ ख. तुथस्तु वलाहकः । प्छमो राजसश्च
षश्च मरूराल्यः । पततमोलोशने नाम अष्नो मकरादयः 1 नवमः कशकरेयस्तु वृहमः
पिद्धिदायकः
२५

१९४ शरीन॒सिहभद्रविरचित--

एवं कृते विधाने च रात्रा चित्यं तु जागरम्‌
गीतवादित्रधोषष स्तोतर्देव्या मनोरमः ॥ ४५ ॥
ततस्तु नवीं पराप्य कृयानस्थण्डिष्टमन्तमपू ।
उत्तममिति रक्षणान्वितम्‌ |
पुजितायाः शिवामूरतेरग्रतो दवन शुभम्‌ । ४६ ॥
ततस्तु स्थापितस्य घटस्य पुनः परजां विधाय तत्रतयान्पवषान्याङ्कुरान्स-
गृद्य घटस्थनेवोदकेन यजमानयुख्यानां सर्वेषां जनानामभिषेक इयात्‌ । ततस्तं
घटं सनं कस्यचित्करे द्वा टूयेघोषसथायुक्तः पूजितैरभ्वेस्तेरेव पुजितैनेव-
भिकिपररन्यंश्च पिपरमुख्येः परजने; सह्‌ नगरस्य परदक्षिणानवके इत्वा सुरयो-
न्म्तं॑महावरं रक्तवणनेत्र॑ मिषं शक्तेदृष्टिपति निहन्यात्‌ । ततस्तस्य
शोणितेनाक्तं भक्तं विकी्येत । ततस्तु नवचाथस्वरूपेभ्यो नव विप्रेभ्यः
पायस्प्रमुखाणि चाम्ानि योगिहृन्देभ्याः दद्याद्‌ ।
कन्धा पुद्राथ शङ्खस्य रप्यस्य स्फटिकस्य बा।
सुवणेस्य च ताग्रस्य शङ्खं द्श्ाद्रिशेषतः ।
एवं संमोञ्य विधिवत्सुरामांसानि दापयेत्‌ ॥ ४७ ॥
एवे चण्डिकाप्रीतिकर भोजनविधं समाप्य ततश्च विधानान्तरं समारभेत !
इति श्रीनृ्सिहमष्रविरचितायां विधानपारा्या नवचण्दी विधानम्‌,

अथेन्द्रमहोर्सवगोवध॑नपजनविधानम्‌ ।
विष्णुपुराणे पराशरमेत्रयसेवादे } पराशर उवाच--

विमराम्बरनक्षञे कारे चाप्यागनो जम्‌ 1
ददरेन्द्रमदोत्सादायोद्यतवान्स त्रनोकसः | १ |
इष्णस्तानुत्सुकान्षष्रवा गोपानुत्सवलाटसान्‌ |
ऋ।तूहखादिद्‌ वाक्यं पाह हृद्धान्पहापतिः ॥ २ ॥
1ऽयं शक्रमह नाम येन वो हषं आविशत्‌ |
भह ते नन्द्गोप्च पृच्छन्तमिव सादरम्‌ ॥ ३ ॥

१ ख. शिप्राः

विधानपानरा ] १९५

मेयानां पयसां देको देवराजः शतक्रतुः ¦
तेन संनोदिता मेषा वपन्त्यत्र पयोरसम्‌ ॥ ४ ॥
तद्वृष्टिननितं सस्यं वयमन्ये च देहिनः |
भुञ्ञानास्तपेयामस्वां देवीं या कुट्पू[जता | ५॥
क्षारवन्त्य इमा मावो वत्सवन्त्यश्च निवृताः
तेन संवधितेः सस्यैः एुष्टास्तुष्ा भवन्ति तः । &
नासस्या नात्णा भुमिं क्षुधातां ननाः कचित्‌ ।
हडयन्ते यज श्यन्ते वृष्टिमन्त दखह्छः } ७ |
कुवन्ति क्षीरवृद्ध च कौलालं च वने बने।
पजेन्यः सवरोकस्य भवाय भूवि वषेति ॥ ८ ॥
तस्मासपावषि राजानः स्वे नन्दन्ति बारिणा।
भद्धया परयन्द्रस्य फुयादुत्सवमुत्तमम्‌ ॥ ९ ॥
डाते तस्य वचः श्रत्वा जानज्छीमद्वदाग्रजः |
आह्‌ मापाधप व्रास्यामन्द्रदपोजहपेया | १०।
न वय कृषिकतोरो बाणिञ्याजीविनो वयम्‌ ।
गावोऽस्महैवतं तात वयं च हि वनेचराः | ११
आन्वौक्षक --ची वातां दण्डनीतिस्तथा परा |
विद्याचतुष्टयं देतद्रातीमन शृणुष्व मे | १२॥
कृषिस्तद्रच्च वाणिञय ततीयं पञ्युपाखनम्‌ |
विद्या ह्येका महाभागा वातो बत्तित्रयाश्रया \॥ १३ ॥
कपषेकाणां कृषिवत्तिः पण्यं बाणिज्यजीविनाम्‌ ।
अस्माक गाः गवोऽस्माक) परा वत्तिवोतोमेदरियं चरभिः।॥ १४)
विद्यया यो यथा युक्तस्तस्य सा दवतं महत्‌ ।
संव तस्याचेनाया च सव तस्योपकारका ॥ १५॥
यो यस्य फलमश्नन्वे परजयत्यपरं नरः )

ह च मरेत्य चाऽऽ ततो नाऽऽयमोति शोभनम्‌ ॥ १६ ॥
कृष्यन्ताः प्राथताः सीमाः सीमान्तं च पएनवेनम्‌ |
वनान्ततशथ गिरयः सर्वेऽस्माकं सदा! गतिः | १७ ॥

५

तद्धारवन्धावरणानगृहक्ेत्रिणस्तथा । (?)

[मी

१ख. (कं षरा म्‌

१९६ श्रीनूसिहमट्रूविरचिना--

सुखिनः सकला टोका यथा ३ चक्चारिणः || १८}
शरयन्ते मिरयः सवं वनेऽस्मिन्कामरूपिणः |

तत्तद्रूपं समास्थाय रमन्ते स्वेषु सानुषु ॥ १९ ॥

यदा च॑तऽपराध्यन्ते तैषां ये काननौकसः |

तदा विहादिरूषैस्तान्ातयनिति महीधरः || २० ॥
गिरिय्गस्त्वयं तस्म्वोयङ्ञघ पवतेतानर्‌

।कपस्मतिः मदनम्‌ मावः राद दवता; | २९१।
मन्द्यत्गपरा विप्रा सीताया क्षेकाः |
गिरिगोयज्कलस् ववमद्विवनाश्रणाः | २२ ॥

ध भ, = 1

तम्मादरोवधेनः अल्‌ मदि द्माह५ःा |

अच्यतः पृञ्यत। पध्यान्पदृन्दत्क विध्षनदः || २३ ॥
सव॑धोपस्य संदोहो गृह्यतां मा विचायताम्‌
तोपयन्तस्तता विस्वा ये चामिव्ज्च्काः | २४।
तमाचत ( तेऽचनौकाः ) कृते होमे भोजितेषु द्विनातिषु
गेरत्पुष्पकृताः पीडा; परिगच्छन्तु मोगणात्‌ ॥ २५॥
एतन्मम मतं गोपाः प्रीत्या तु द्रियते यरि |

ततः रता मवेत्मीतेगेवामद्रेस्तथा मम्‌ ॥ २६ ॥

ड१ तस्य वचः श्रत्वा नन्दाच्रास्ह व्रजौकसः |
"त्दुत्पुह्टस्वाः सव साधु साष्वत्यथाल्दन्‌ | २७ ॥
शामन ते मतं वत्स यदेतद्धकतोदितम्‌ |

तरकारप्वामद्‌ सव्‌ मारयज्ञः प्रवत॑ताम्‌ | २८ ॥
वर्थवं कृतवन्तस्ते भिरियन्घं व्जांकसः
दापपायसपामाच्र्क्रः शेखवार ततः |! २९ ॥
दिन मोजयामासुः शतशोऽथ सदृशः ।
हषभाक्वानन्दन्वःतन्त) सताषानटदा च।३०॥
(मारमूधनि एृष्णाजपे रखे ऽहमिति मतिमन्‌ |
बुभजञजं बहु तथां माोपएवयहूत एन {६ ३२१॥

तेनव दुष्मो रूपण गोपः सह्‌ गिरेः क्षिरः |

[ग

न,

= ५

"न~ ~= ---~ न~ ----- ~~ 9

ठ ८ 4 १.० ख ~ स्व्‌ ५ ‡
१ ८. न्‌ तक्र { > ख, द्य ¡ २ ख, यष {

भमत = ककन) क.9-7 कनन

वरिपानपारा } ` १९७

अधिदद्याचययास्‌ द्वितीयामात्मनस्दुम्‌ ॥ ३२
अन्तधोनं गते तरिमन्गोपा गिरिमहत्सवम्‌

कृत्वा गिरितटे गोष्ठं निजमभ्याययुः पुनः ॥ ३३ ॥
ततस्ते विस्मयन्ती इ दष्टा कृप्णस्य चष्टितमू्‌ |
हयग्रावतनु धृत्वा यथृखादा्ुत्तमम्‌ ।॥ ३४ ।
पस्थ द्रोणरापे खारदोऽपि ततः परम्‌ |
आन।त सवेगापस्तः स्वस्पवत्तेन भक्षत | ३५ ॥
उश सकका गोपाः पत्या तं देवकीसुतम्‌ ।
प्रभावस्ते महान्कृष्म खोकाततीतस्तु दश्यते | ३६ ॥)
वाटस्यापे ष्षुधावोषो वडव्‌.नवत्कयय्‌ ।

अस्माकं तु शिष्य; ष्म यत्कसेापि तदद्भुतम्‌ ॥
देवानामविनिवोच्यं क च मातुपगोचरम्‌ ॥ २७॥

श्रीकृष्ण उबाच-

[ नीर

९ स

अरं सवेगतः साक्षी सक्वातस्परमपरप
त्रयाणां जगतां खष्रा धता इतो स्वयं किवः \ ३८ ॥
यद निरियर-द्िन्भवद्धः सङुवाहनष्र्‌ |

स यज्ञपुरुषथास्मस्त(ाश् द)दद्यपप सवेश्षः ।॥ २९॥
अन्नापसाधनं स्वे कण्टर्णापपर्मरुखप्‌ |
इत्युक्त्वाऽन्तदेे कृष्णस्तत्र तेषां च प््यताम्‌ !| ४० ॥
कृष्ण कृष्णेति ते भोचुरशुष्वेश्चव तद्धिरः |

युसलोटुख श्रूं घरे पेदणीतले | ४१ ॥
इत्यादिसकटेप्येव श्रुत्वा कृष्णस्य भारतीम ।

तुष्टस्ते महयामा नन्दा वजवात्तिनः || ४२ |
परादुपरभृव गा{दन्द्‌ः भसन्नतनरौ्वरः |

उवाच वचनं श्ष्णं नन्दादींस्तान्नाकसः ।॥ ४३ ॥
मत्ययो वस्तनूनां मे नातः सवत्र शोभनः ।
यद्यद्दृष्रतमं स्के ततत्सवं भदाम्यहप््‌ । ४४ |!
मारईुरष्वं तु संदे ट्रप्मं मां वित्त सादरम्‌ |

पा त त-न म ण जि = पकम

9 धनं 1 स प्व म ज श्रि
निग} २ख. ममदः । क. इष्य ठे । ४ क. तिदे च्म

९९८

श्रीतरसिहभट्विरचिता-

ये रिष्यन्ति मे चेमं मं गिरिपखात्मकम्‌ | ४५ ॥
्रत्यम्दभिषमासेऽस्मिन्पक्े शुके विशेषतः ।

नवमीं तिथिमुदिश्य ते यान्ति परमां गतिम्‌ ४६ ॥
गोवधनगिरेरस्मादन्यस्मिन्विषयोत्तमे ।

ग्रामे वा पत्तने वाऽपि स्वे स्वे ह्ये शुचिव्रताः | ४७ ॥
मृन्मयः पेतः श्रेष्टे गोवधेनमिरिः स्वयम्‌ ।

करैव्यः श्रद्धया सम्यक्नृणवृकषोएशोभितः ॥ ४८ ॥
गों तत्र कतव्य मया सह जुभावह्‌ |

पूजनीयः स रौटेनद्रो मन्तुस्तस्य मुधनि ॥ ४९ ॥
उपत्यकायामपरा पूजनीया प्रयत्नतः |

गावो गोपाश्च संपृज्या गन्धधूपैः समचिताः ॥ ५० ॥
ततो युसरशुपादि पाकानां साधनं महत्‌ ।
दाश्चाल्लाणि च सबोणि वस्ञाणि विविधानि च ॥
मननाममन्त्रमस्चायं पुजयेस्रयतः पुमान्‌ ॥ ५१ ॥

तथाशि-

मसे बख्देवं' च वासुदेवमुरखले ।

दुं देवं गदापाणिं षरहे च जनादेनम्‌ ॥ ५२ ॥
वैरिषतिनि गोषिन्दं पेषण्यां श्रीधरं तथा ।

नारायणं तु मणिके च्॒ट्ां देवं हुताशनम्‌ ॥! ५३ ॥
भाजनेऽप्यारनारस्य रक्ष्मीशं पूजयेत्सुधीः ।

` महानसे महाविष्णं वैङष्ठं देवतास्पदे ॥ ५४ ॥

कपाटे केशवं चेव पक्री(की)छे पुरपेत्तमम्‌ ।

प्दयुञ्नं देहरीदेशे लिन्द माधवं तथा ॥ ५५

अद्गाणे चक्रपाणि च स्कं पुस्तकाख्ये

चये श्ाङ्कधरं देवं तूणीरे वामनं तथा ॥ ५६ ॥

बाणेषु बख्मद्रं च खड्गे नन्दकधारेणम्‌ |
कुन्तायुधं पञ्चनामं तोमरे गरुडध्वजम्‌ ॥ ५७ ॥

छुरिकायां हृषीकेशमुपेन््रं चैव चमणि ।

चतुभज तु फलके कंकटे मधुघातिनम्‌ ॥ ५८ ॥

१४ख. तुवा ।२व लक्ष्मपंप्‌)।

दिषनपान्द | १९९

स्वभुवे दज्चकवये सवेतरेैव तविक्रमम्‌ |
एवं संपुजयदेवं मामेव वृष्णिनन्दनम्‌ ॥ ५९ ॥
इदं रुते नित्यं विधानं पिदत्सरम्‌ ।
नन्दत सदन तस्य्‌ यथाते नन्द्‌ गोडखम्‌ || ६०॥
संदानं वधते तस्य पुत्रपोत्रपपोत्रकैः |
गव च क्षावुरद्धुः स्यद्धनधः्यसमन्विता | ६१ ॥
तस्मादिदं प्रकतेव्यं विधानं मम सुव्रत |
प्रसन्ने माये सवेत विजय प्राप्नुयान्नरः ॥ ६२ ॥

इवि अीरृसिहमद्टविरवितायां विधानमाखाया विष्णुपुसेणोक्त-
भिन्द्रमह।त्सवगोवधेनपुजनव्रिधानम्‌ ।

अथ िजयादशम विधानम्‌ ।
प्राह नारदः-

सूर्योदये यदा राजन्दयते दशमी तिथिः |

आश्विने माति श्ुक्ठा तु विजयां तां विदुबधाः \ १॥
वथा च स्छन्दपुराणे-

मातेण्डस्योदये पुण्या वतेते द्रमी तिथिः

आश्विने मासि शङ्घे तु सा भवेञ्जयदा वृणाम्‌ ॥ २॥

निषिद्धमपि कतेव्यं तेखाभ्यञ्जनमादरात्‌ ।

अश्वानामाप्‌ं कतव्य तेरस्लान नदेन ॥ ३ ॥

येयाषसमायुक्तान्पुरं भवेरयेद्ध यान्‌ ।

पुष्पमाखापरीतास्तान्हयांधन्द नभूषितान्‌ ॥ ४ ॥

चामरेवीज्यमानश्चि साधुशब्दंथ राछितान्‌ |

राजदरारि समाविष्टन्त्लीभिनीराभितान्हयान्‌ ॥ ५॥

संपूज्य विधिवद्राजा नमस्कु योत्मयत्नतः |

भक्ष्यं भोज्यं स्वहस्तेन भोजयेततुरगान्रपः ॥ ६ ॥

ख. वां जगु" |

२०० शरीनसिदमद्रविरचिता--

वाहाधिकाञ्णिः सवान्दरानमानेस्तु तोषयेत्‌ ।

तथेव वारभान्यजा पूनयच क्रमेख्कान्‌. ॥ ७॥
नाममन्त्रेण विधिवचतुध्यन्तेन मन्त्रवित्‌ ।
कृताभ्यङ्े महयोदेस्न्‌योमः युभङब्धये ॥ ८ ॥
ततश्च पूनयदेवान्गन्धपुप्णादिकरलम्‌ ।

आहूय वश्मणान्सवानवाचयनन्यप्नमद्प्म्‌ | ९ ॥
तनस्तुरगमामद्च तूयेपोषसमन्वितः ।

वन्दिभिः स्वयमानस्तु सन्मराः श्कुनत्रजत्‌ | १० ॥
ज्योपिःगास्रोदितां काष्ठा सुस्टद्धिः परिवारितः ।
सप्राप्नस्ते चमावुन्नमप्न्तदमस्यका। ११॥
अदतीयं नषे बाहद्रेमास्सह पुरोधसा

सनिषण्णः दयीमुटं विद ध्यातस्वसितवाचनम्‌ | १२ ॥
कायेदिशचाञ्जनेः साकं पयोगङ्गुसखवेदेत्‌ ।

ततः प्रोक्ष्य शमे मूमि मूमिप्रुवम्‌ ॥ १२
उत्कृत्य मृत्तिकां तत्र पक्षिपरचष्डुखच्शुप्न |

सपुगं हेम शक्त्या तु तदमवे तु तारकम्‌ ॥

ततः प्रदक्षिणं कु यत्तस्य दक्षस्य भुपति; ॥ १४ ॥

सत मन्नः-

सभी जयते पायं खम शथथिताङ्किनी |

कि

धारेण्युनवाषणारां रस्य परवद्एटेना | १५

हि | १ १

इति शमीप्राथनामन्नः !
अतमन्तक महष्श्च सवदाषनिवारण ।
इष्टानां दररेन दहि कुर शातच्रदिनास्ननम्‌ ॥ १६ ॥
रन्यदमन्तक्रप्राथनमः
तत; रमीतरोवाञ्डमन्तकरय वबा भयोः पजाभि गरीया तस्यां मृदि
तष्ड्र्पगरेमानि परक्षिप्य गोखकं कृतवा सवेकायसिध्यथं महाति ततो दक्ष

नमस्कृत्य दिग्डिङ्गमन््रः प्राचीपूबोदिश्जयं गृहीतख्कः करोति । एषं
त्रिचतुष्पादक्रमण तुरितासिदिण्विनयं कृट्रा रत्रमो जिता इति व्रूयाह्‌

विधानमाखं २०१

इन्द्रादीन्देवानिविपां् नमस्छृत्यं स्वपुरं पविशेत्‌ । ततः प्रविष्टः सन्मह्रारसमीपे
पुण्यस्गीभिर्नीराजितो द्वारं स्यस्तेषु मश्वकेषु तूिकोपारे तण्डुखः कृतमूतिषु
राचरुषु पदं कत्वा छव्धश्रिभाचुज्ञ निषण्णो मृत्वा द्रव्यवद्वताम्बुखादि सवं
दयाद्‌ ।

एवं कृत्वा विसृस्याऽ्ञु सवोन्पाराचिनाख्यात्‌ ।

भतिचषं छते चेव सवेकायेपरी भवेत्‌ ॥ १७॥

एवं सर्वेषु पारेषु विधिरेष सनातनः ।

निष्पादितो यथाधमं विदधाति सुखं भरियम्‌ ॥ १८ ॥

एवं कृते विधाने च तुष्टि पृष्टिदे नणाम्‌ ।

सर्वः परजनः सार्धं वैजय पाप्ुयाननपः ॥ १९ ॥

इति भ्रीवरसिहमदटर विरचितायां बिधानमाछायां भविष्योत्तरपराणाक्त
विजियादङ्मीविधानम्‌ ।

भमन दि भय

अय्‌ न्र्‌कृचतुद्‌र्‌(दद्वनप्‌ |

तत्र स्मृतिवचनम्‌-

कृष्णपक्ष चतदरयामान्वनस्य वधदेयं |

तंस्नानं भकतेव्यं नरनेरकमीरभिः ॥ १ ॥
तत्र भयोगः-

सवचपापातानमृत्तो नरकासुरतुषटदम्‌ ।

सवंकामफलपराप्त्यं तिलस्नान -कराम्यहय्‌ ॥ २ ॥
तत्र विरेषः-- |

छृतस्नाना तिैनांरी नीराजनपरा भरेत्‌ ।

वेधव्यं छमते सा तु देशे च मरूके भवेत्‌ ॥ ३॥

त्रिकटु सघृतं पथासाश्नीयाद्धितेकाम्यया |
व्ाह्यणान्भाजयत्पथरद्रप्णवान्विप्यातुष्रये 1 ४॥

२०२ ओीनृसिहभटरपिरचिता--

एवं कृतं विधाने च पुष्टे तुष्टिदे नृणाम्‌ ।
आरभ्यं छमते सद्यो विजयं प्राप्नुयादुध्रुवम्‌ ॥ ५ ॥
इति श्रीनृसिहमदविरवितायां विधानमाटायां नरकचतुदेशी-
विधानम्‌ |
अथ बरतद्वितीयासरहितवलिमहोन्सवविधानम्‌ ।
आचिने कृष्णपक्षे तु द्रादशषोमुरुययश्चसु ।
तिथेषुक्तः पूवर नणां नीगजनाषेषेः ॥ १ ॥
कृनाभ्यङ्मदात्साहा कतम्यानुरेपनाः।
शुचिवद्धाः जुभाचारा गृहातकरदीौपकाः ॥ २ ॥
नीराजययुरद्वास्तु विप्रान्याच तुरङ्गमान्‌ ।
जयेषटाञ्टष्ठाञ्चघन्यथ मातुमुख्याश्च योपितः।
राजानं सचिवं दापि रजपावपि ध्रुवप्र्‌ ॥ ३॥
तज नौराजनमन्बः-- -
दीपोत्छवे महापुण्ये उलिराज्यप्रवतेके ।
भूयाच्छमकर नृणां कृता नीराजना मया ॥ ४ ॥
विरोचनसुतो धीमान्परमं दवकारणय्‌ ।
वदिभूयात्पुखावात्र सवषां पराणियामपि ॥ ५॥
सुभिक्षमायुरारेग्यं नित्योद्रोगपरः जनाः |
भवन्त्विह महोत्साहे रघो नीराजिता मया ॥ ६ ॥
इति नीराजनमन्ः |
एवं विधानं कतव्य राजौ नीराजनात्मकम्‌ |
नित्याभ्यङ्कपरः पुभिहेषटः परमहोटसयैः ॥ ७ ॥
कातिकश्य सिते पक्षे नक्षत्रं यदद्िदेदतम्‌ ।
नीराजनं न कुरत पतिप्ाह्‌ मोतमः | ८ ॥
कातिके शुद्धपक्षातरे विधानं द्वितयं तिथ |
स(रनीराजनं प्रातः सायं मङ्क्माशिका | ९॥
आतःसायाहयोः कार्यं सपताकं ग्रदाचनप्‌ |
पुष्पाणां प्रकरं योषाः कुयुश्वलररयूभिषु ॥ १० ॥

१. ° नृणां 1 सख. “षिरा ॥ ३॥ राः

पिधाना ! २०३

दथिदूोक्षनापुप्परकरं चन्दनं तथा |

परकीयं सद्मनो दरार तेरगश्च सस॑शटरतेः |

उपचाराञ्टमाचारःन्कुयोद्रिदिने सीः | ११॥

मानुष्दुससुनादभ्या द्य देश्राद्‌मूषणप्‌ |

व्रह्मणस्या धन माय गास्य्व तण जंख्म्‌ | १२;

क्ष्यं भोज्यं च सवभ्यः पाजिभ्या भूतिमिच्छता |

द्य वर्हुतर्‌ सन्वःन्न्णुःन त्स्य | १३॥

कोडादयूतं ततः कुयाट्राह्चणप्रम॒खो जनः |

कुयात्तामबूटदानं च भिधःशरीपिविरधेनम्‌ ॥ १४ ॥

ततो रात्रो समभ्यच्यं पुष्पः रकरष्टमास्‌

दापनाराजयंदनस्तापयस्यतां नृपः ॥ १५

तते; प्रभाते विसर भनिनी खात्मन्दरम्‌ |

गत्वा निमन््रयड्‌ चात॒ञ्जनक जनन तथा ॥ १६॥

आनीय सकदटान््ःस्यरमं स्वं मन्दिरं प्रति|

अभ्यङ्ग कारयंद्रनदा्द्ुपमल्यच्र मानयत्‌ | १७ ॥

पित्रादिसवेवन्धुभ्यां दद द्रखःजि मूरिलः।

तश्च ताभ्यः परद्‌ातन्य बद्ञाटङ्कारभूषणम्‌ ॥१८ ॥

विधानान्तरगं चैतदद्वितीयोत्तवूतैकम्‌ |

कतेव्यं पाणिभिः सर्वरायुरारोग्यमीप्छुभिः ॥ १९ ॥
एतट्रधानद्रेतय नराणा कत विदःयाच्छुमकमःसद्धम्‌ ।
अतोऽन्यथा चद्विदपाति हान भृति विघातादेति चाऽऽहुरायाः; | २० !}

विधानान्ते वेषि कृत्वा गीवागर्मन्दिरे ।

सवेधान्ययुतां इयाद्रद्धगुगमण दष्टताय्‌ ।॥ २१॥

पूनितां पुप्पधृपा्ैरूपचरमेनोरमः |

दानभन्ेणम संपन्ञ्य दद्याद्ष्यय चपतिः ।॥ २२॥

त॒च्र दनम
विरोचनसुतो धीमांधिरनीवी महयशाः ।
विप्राय विधिवदसो दद्यन्ये विपुर सुखथ्‌ } २३॥
राति दानमन्त्रः |

०५

२ ख. शिवृद्धये । त}! २ क, न्तः प्रष्तेितु षि!

२०४ भरीनर्सिहमद्षिरषचदा-

ततः स्वान्सरान्गृहन्यान्तु लोका राजपुरःसराः
चिरं नन्दन्तु सुधियः प्रसादान्मधुघातिनः ॥ २४ ॥
एवं वलिमहोत्साह्‌ परप्रे सवेजनाभ्रेये ।
विधानमेतच्छमदं यः कयात्स सुखी चिरम्‌ ॥ २५॥
इति श्रीवरसिंहमद्रविरचितायां विधानमाङायां घातृद्विती-
यासहितवटिपहोर्स्रवादेधानय्‌ ।

अथ सेकीणविधानानि ।
आदित्य पुरणेऽरष्टाध्याये--
अकालवष्टिस्तरमखकृन्तनं फरेषु पुष्पेषु विपयंयोद्धवः
दुबापरोहाः सदनेषु निन्दितास्तरपरोहा नृपतेभयमदाः ॥ १ ॥
मरतिप्रमङ्गः सहनः सुराणामात्पातिको वा भयद्‌ नृफणामू ।
तदा मातेव्रेह्यबरटोजनाना तद्भापतद्रशभयस्य हतुः ।॥ २॥

॥ - गौ

अथ शिवि ङ्गभेदविधानम्‌ ।
सहनोत्पाटिते देवे ( शिद्क ) यदि ( भेदे ) शूटभूती यदा }
पिण्डिकायास्तद्‌पप्येवं विधानं तत्र कथ्यते ॥ १ ॥
पिण्डिका यदि भिन्ना स्यात्तदाऽन्यां कारयदधः।
तलिङ्घः स्थापयेन्न सन्त्रस्तद्धिडमासंज्ञकः ॥ २ ॥
श्रीसूक्तेन चुभाचारेत्रोक्लणेनंषिकवतेः ।
श्रद्धया परया राजा विधन कारयेत्सुधीः ॥ २ ॥
गभोगारं जैः बुद्धः प्षाख्येतथमं ततः ।
दश्षाङ्गेधूपयेद्धुपैः पयसा पूरयेत्ततः । ४॥
पश्चाच प्षाटय॑त्तोयेरुष्णेः पट्टवसंय॒तः
कुस्माभिषचन कुयुद्राह्यणाश्च सहसकम्र्‌ ॥ ५ ॥
शत्‌ चाषा तङ्मन्तय। मस्त सतुयेकेः |
गन्धपुष्पे तन्पन्त्रेधुपयेचानुटेपये्‌ ॥ ६ ॥
कालोद्धवेश पुष्यथ पूजयेखयदरः शुचिः
भूषयन्नव्रत्नथ वसयुग्मेण पेषयेत्‌ ।

१ ख. यत्सुरव;। त" |

दिधानमास् |

दापयेद्यज्सूत्राणि सप्र वा पठ वा सुषीः) ७॥

त्र पोराणमन्नाः
एवं सवन्वरानङ्ग्देह्मङ्गविधायक |
रक्ष खाकाञ्जगन्नाथ प्रसन्नो मव शकर ¦ ८
भरतिष्टा तव्‌ लोकेऽस्मिन्सुखदा भवतु पो ।
विन्ना नश्यन्तु सर्भऽपि प्रसन्नो भव शंकर ॥ ९
छोदहिवाक्च महावाघ्ले वेदम्‌तिं ( वें ) निरामय |
पावतानाथ विश्वेत साना कर्‌ स्दद्‌ा॥ १०॥
मूटमन्बेण सर्वेऽपे ह्यपचाराः प्रकीपिताः |
क्षमवृद्धा च कखन्तं सवेदा देहधारणाम्‌ ॥ ११ ॥
ततः प्रदक्षिणां कयुटेपतिभमखा जनाः |
वृषभ पूजयद्राजा गन्ध पु्पाक्षतेधवम्‌ ॥ १२ ॥
अष्टोत्तरसहस्रं च हावयेत्पायसेन च ।
तण्डुरे; सर्पिषा युक्तैरषटोत्तरशतं ततः ॥ १३ ॥
विख्वपतरः सहस्रं च शतपत्रः सचम्पङ्ः |
सितोत्पेः सदं च जुहयात्सघृतेः सुधीः ॥ १४ ॥
अपू्थापि कतेव्यं पुरकः क्षीरषरकः ।
मोदकेथापि कतेव्यं मातुटुद्मरूरस्तथा } १५॥
भधानं पायसं तत्र तिटव्रीहिसमन्वितम्‌ |

रोप्यं तु पारदं काऽपि पीठे संपूजयेच्छवम्‌ ॥ १६ ॥

सृक्त तु परुषं दिद्रा्पेद्धुपाटसनिधा ।
श्रोसूक्त तु शुभाचारः भैयस्करायदं परम्‌ ॥१७॥
एर्व समप्रै हवने व्राह्मणान्भोजयेत्सुधौः )
दद्याच्च वस्युग्पाणि सार्ङ्काराणि भूपतिः | १८ ॥
दक्षिणाय तु कनकं रजतं वा समाहितः ।
पोडशभ्यो द्विजातिभ्यो धान्यं दद्याच्च पष्करम्‌ | १९ ॥
येन येन विधानेन क्रियते द्विजतपंणम्‌ ।
तच्छ्रणुष्व महावाहो यतस्ते शिवमतयः | २० ॥
पथमं शेकरं विव्राद्द्धितीयं गुलधारिणम्‌ ।
तताय पावेतानाय चतुय हपमध्वजम्‌ } २९१ ॥
पञ्चम प्श्चवदनं षष्ठं खटूबाङ्कपाररेणम्‌ ।

पञ्चपुराण

„+ जेप

भरीनसिदहमदरतररचित--

सप्तमं प्रमथाधीश्चमष्मं च कपदिनम्‌ ॥ ८२॥
नवमं गिरिशं विद्यादसमं फएणिम्‌षणम्‌

एकादञ्च च भतेश्र द्वादश छत्दासदम्‌ ॥ २३॥
जयोदश्ं वामदेवं भगं विचाच्चहुदंश््‌ ।

भृत्यनयं पञ्चदश्मीश्ानं षोडश स्मतम्‌ |

एतानि शिवनामानि क्रमाद्धिियु योजयत्‌ | २४॥
उपचारः पोडश्भिरपचर्यो महेष्वरः
प्‌डनान्नातदवभ्या दच्ाद्धाननस्ड्धकस्ा ॥ २८५॥
वखाण्याच्छादनाथोय दक्षिशां च यथाविधि ।
संमोजयेदृद्रिजपत्नीस्तावदीरेव सुव्रताः ॥ २६ |!
पावेती्रीतये पुष्पवद्वारड्गरमूपमंः ।

एवैविपे विधाने च कृते टष्ट्रदिना वरे || २७ ॥
्षेमदो जायते देवः पावेनैीप्राणदट्धभः।

विघ्ना नश्यन्ति सर्वेऽपि लिङ्खन्भदसमुद्धवाः ।॥ २८ }

0 नी

थ न धृ
अथ भूमिभेदविधानम्‌ |
अकस्माद्धिय्यते भूपिरनिभित्तं सगजेना ।
तदाऽऽदि्चति मूपस्य राषटूपीडं पहीयसीप्‌ ॥ १ ॥
व्याधीनां दारुणा भीतिः परचक्रभयं तथा ।
तत्पीडाश्षमनं कायं विधानं पृथिकरीभुना ॥ २॥

क

उमामरैष्वरसवार । उपोगाच्‌-

दि भमिद्धिषा नाथ भिव्यते निमित्ततः ।

(कप

कि कसात नपाटस्य वटरदस्व परैश्वर ॥ ३ ॥

> परहन्व्र्‌ उवाच

भूमिपेतयेदश्च जायते च्निमित्ततः |
तदा दिङ्ति राषटस्य नाञ्च सह महीभना } ५)

चयन = [म र क
[ष जना [11 0 7 कि 7 । प्म ~ "मन == =

९, यस्कन्द्वः \२ख. तत्तंच गः ।

विधानमालख २०७

विधाने तत्र कतन्यं विद्रधि विधिपूकम्‌ ।

स्योना पथिविमन्तरेण लक्षाणि जुहृयादस्‌ । ५ ॥

तिखाज्येन तु व द्िदरन्त्री्ठियुक्तेन सत्तमः;

होमान्ते विधिवद्राना धेनु दव्रात्सदक्षिणाम्‌ | ६)
पयस्विन्यंजनी धनुरिति छक्षणम्‌ । अथवा या काचिद्धपेत्‌ ¦

गवामङ्कन्वु तिष्टन्ति भुवनानि चतुदश

इ्यादिपाराणवचनेः संपराभ्यं भरोच्रियाय कुटुम्बिने विप्णुभक्ताय दयात्‌ |

ततां वख्राणि मूषा ऋत्िरभ्यो भूरिदक्षिणम्‌ |
शय्यां सदक्षिणां दच्राद्राद्चणाय कंटम्विने ॥ ७ ॥
व्यजनं चामरं चेव द्यात्क्ोडस्य तुष्टये

तत्‌; सत्यवती भ्राम ब्राह्मणाय वद्‌ यत्‌ | < ॥
भिः कस्यपसंभूता वराहेम समुद्धता |

प्रीता भवतु दानेन ब्राह्मे प्रतिपादिता ॥ ९॥
यक्किचत्कुरते पाप ज्ञानतोऽङ्ञानतोऽपि वा |

अपि गोचमेमात्रेण भूमेदानेन शुध्यति ॥ १० ॥
ससीरां सद्रषां भूयो द्ासृथिदीं नपः ¦
सेपापर्पिनियक्छः स {स्मः परमन्वरः ॥ ५१॥
भूमिपतरैतभेदेन थो विश्वः परिजायते |

नर्यतेऽसौ भुवो दानात्पवनाष्िव बुद्धदः ॥ १२॥
होमद्रव्येषु सर्वेषु विराज्यं हि प्रधानकम्‌ ।
मन्त्रष्वेवं च स्वेषु स्योना पृथिवी भवेति ॥ १३ ॥
आचार्यो विमरवह्दे च दानेवु च मरी स्मृता ।
देवतासु च सोद वराह देवता स्मतः ॥ ९४ ॥
यस्मिन्कारे सयुद्धतिभंवो भेदस्य जायते

५, = प

अद्रो जायते देते करत न विङुङ्घर्यत्‌ ॥ ९५॥

अथ पद्मपुराणोक्तं पतभेदविधानम्‌ ।
उमामटेष्वरसंतादे महेश्वर उवाच-

~ भ भण नके ग 9-७०

क म त मा ताम णभ > 9 १

र ५५ ©

१ख, नन्यत्र ¦ रख, भमि: कार्य 1 ३ ख. श््वितेपु ष । ४ ख. नन्दषुदाः।

५०८

भरीनसिंहमद्रविरविता--

विनां तटित्पातं विना पवैतमेदनम्‌ 1

जायते यदि रद्राणि तदा राज्ञो भयं मवेत्‌ ॥ १॥
विधानं तत्र कतेव्यं स्वहिताय महीक्षिता ।

आहूय ब्राह्मणात्राजा मानपुर विमत्सर; ॥ २ ॥
कूयौत्पवेतदानानि धानूनामष्रधाऽ्र च |

अष्टौ पवेतमूतीध विप्रेषु पतिपादयेत्‌ ॥ ३ ॥
दिमवान्माल्यवान्सन्यो विन्ध्यो मल्यनिष्डुरो ।
गवेताद्विध सुमेरु गिरीणां मूतेयोऽषषा ॥ ४ ॥
कनकस्य सुमे; स्यद्राजतो रौप् (तः श्वेत ) पयतः |
मास्वर्वास्नाम्रमूरतिंश् विन्ध्यः कांस्यमयः स्मतः ॥ ५॥
निष्कुटं खोज विद्यारङ्गजं हिमपवंतम्‌ ।

स्यं सीसमयं धरिद्यान्माण्डूरो मर्यः स्मतः ॥ ६ ॥
मेरोः परैः षड्भी रजतद्रेस्तथाऽ्टमिः

विजता माट्यवान्क्ायः सद्यः श॒तपरस्तथा | ७॥
तथेव हिमवाऽ्ेयो षिन्ध्यः शतपरो भवेत्‌ ।

पलानां च सदसेम निष्डुटं कारयेद्बुधः ॥ < ॥
द्रात्रिरस्पर्को देयो माल्यवान्पण्डितोत्तमैः |

सुवणं दक्षिणां देषु दव्ाद्धूपतिसत्तमः ॥ ९ ॥

आदो तु हवने त्वा गायज्याऽयतसंख्ययः |
पायसेनाऽऽज्ययुक्तेन ततो दानविधिः स्मतः ॥ १० ॥
ब्राह्मणान्भोजयेत्यश्रादक्षिणाभिस्तु तोषयेत्‌ ।
अभिषकविषेः पशात्छृखा ब्राह्मणमोजनम्‌ ॥ ११॥
समुक्तेषु च विरेषु गरहीयादाशिषो नुषः ।

यस्तु भिन्नो गिरिस्तत्र निदध्यारक्नीरशकरे ॥ १२॥
यानि कानि च दुप्पाणि यानि कानि फडानि च |
ततस्तु जायते शान्ती राज्ञो रषटस्य पावैति ॥

एवं कृते विधानेऽस्मिन्वि्नः कोऽपि न जायते ॥ १३ ॥

1 1

विधानमाला |

अथ मध्यरात्रे पेनुहुम्बारदविधानम्‌ |

तथा भ्रीभारते-

घेनुः शब्दायते राजन्मध्यरत्रे गृहे शे ।

नाञ्चाय सवेराष्स्य तत्कु खस्य विशेषतः ॥ १ ॥
शासित विषे मद्रं ते तया क्षेमं भविष्यति)

न करोषि यदि क्ष्माप शान्ति गगोदितां शुभाम्‌ ॥ २॥
तदा सर्वस्य राष्ट्रस्य त्वया सह महद्धयम्‌ ।

ग्रमे रुतं निशीये गोग्रोमस्यव भयं भवेत्‌ ॥ ३ ॥
राजधान्यां तु राजेन्द्र तदा पृथ्वी विरीयते।

अत्र शान्तिर्विधातव्या जपहोपसुराचनः ॥ ४ ॥
मुत्युजयेन मन्तरेण लक्षजाप्यं विधीयते |

यथोक्तं हवनं पशात्ततो ब्राह्मणभोजनम्‌ ॥ ५॥
मत्युजयेन मन्त्रेण समेव विधीयते ।

धेनु पयस्िनीं दवाच्रथाक्षणरक्षिताम्‌ | ६ ।

सप्र धान्यानि देयानि विपरिभ्यो भूतिमिच्छता |

या गौः श्ब्दति रजेन्द्र साऽपि देया द्विजातये ॥ ७ ॥
गृहे गृहे च टेख्यानि गोकुलानि विचित्रकेः |

गोपा; सह राजेन्द्र यमुनातीरकेछिभिः ॥ ८ ॥
उच्छ्रायं तोरणानां च विदध्यान्नागरो जनः

एवं कृते पिधाने च विघ्नः कोऽपि न जायते ॥ ९ ॥

[|

अथाश्वत्थपूनाविधानम्‌ ।

सकन्दैपुराणे-

५

यस्य सी सप्रसूनित्यं मुनापत्याऽथं वा भषेत्‌ |
तेनाऽऽजु पिष्पः पूज्यो यथाविधि हितेप्सुना । १ ॥
भृगुवारे पदषे च सायंविधिमुपास्य च |

सभाय; पिष्टं गत्वा प्राथैयेत्तं समाहितः ! २ ॥

२०९

९१० श्रीतृसिहमद्रषिरचता--

तत्र भाधनामन्बः--
बोधिदटरम मदाप्त पहपायनिकारण |
नारायणस्वरूपरस्त्वं क्षेमं करं जगत्पते ॥ ३ ॥
इति संप्राथ्यते क्च कत्वा चेव प्रदक्षिणम्‌ |
आख्वाटे जं क्षिप्त्वा ततः स्वगृहनाव्रनेन्‌ ।॥ ४ ॥
ब्रह्मचारी # स्वपेद्रा्ो मुक्त्वा मुवि हरिं स्मरन्‌ ।
नेधाय तुखसीदाम कण्ठे युद्रितलोचनः ॥ ५॥
ततः प्रातः समुत्थाय स्नात्वा गङ्गाजले तिः
गच्छता द्रावपि ब्रह्मन्पप्पलछान्तकमादरात्‌ ॥ & ॥
पेष्णोनोज्नां सहस्रं च जपेत्ततं समाहितः
कूयात्समाजनं तत्र न्रासमन्तानर्धमोः ॥ ७ ॥
विकीयं तत्र पुष्पाणि चन्दनं च विदेपतः |
कुङ्कुमं केसरं चेव पिष्पटाङ्घ विर्पयेत्‌ ॥ ८ ॥
आख्वारे क्षिपेद्वारि क्षीरं दधि घतं मधु ।
तद्विष्णोरिति मन्त्रेण पायसं जुहृयात्सुधीः | ९ ॥
अयुतं वा सहं वा यथाविभवसारतः |
मातुटङगेस्ततः कयोद्धवनं शतसंख्यया | १० ॥
उदेशो विष्णुदंवत्यो द्रव्याणां हवने स्मरतः |
धाजाफटस्तथा दाक्षाफरः खनजूरकस्तथा ।॥ ११ ॥
इुदण्डश्च कदरू; शतसंख्या पृथक्पथक्‌ |
जापं तु हवने तस्पिन्सूत्ररावेष्टयेचिभिः । १२॥
पष्प सस्कृतं सम्यण्बाससा वेष्टयेत्ततः ।
गन्पपष्पाक्षतः सम्यग्व्षाङ्गः तत्समच॑यत्‌ ॥ १३ ॥
द्‌ शाङ्गेधपयेदधुपरदीपनाराजयेत्सुधीः |
गवेद्यविधिवद्धक्तया ताम्बरेन सुतोषयेत्‌ ॥ १४ ॥
वाधिह्रुम महावरक्ष महापापनिषदरन।
पुत्रान्देहि जगन्नाथ कुर्‌ मे जीवसंततिम्‌ ॥ १५ ॥

0 1 विणि

~~

# आपत्वाच्छपोऽलुफि साघु; ।

ज "म भा कोम्या कान "कं
क ०9

९९, (र कप्रदृ |

इति सपाध्यं प्रदक्षिणीकृत्य दण्डवत्मणिपातंः प्रणम्य तत आचायं-

€>

पुजनं कुयात्‌ ।

वस्युग्मं च पेन च दव्यादाचायतुष्टये |

अन्राऽप्चायेपाथनामन्तः पौराणः-

आचाये त्वं महाविष्णुरादायोनीयमग्िजा ¦
दत्तं मे संतति श्रेष्ठं प्रसननेनवे चेतसा ॥ १६ ॥

युवं वस्वाणीति वस्राणि समषेयेत्‌ , हिरण्यरूप इति दिरण्यम्‌ । गवामङ्गेषु
तिष्ठन्तीति गोप्रदानम्‌ ।

ततः स्वगृहमागतय ब्राद्मणानभोजयेन्सुपीः |
चतुर्वंशषतिसंख्याका षिष्णुपूरती; प्रकस्पयेत्‌ ॥ १७ ॥

तत्र परत्येकमूर्तिपाथेक्यम्‌ |

परथमं केशवं विद्याद्द्वितीयं मधुसूदनम्‌ ।

संकषेणं तृतीयं च दायोदरमतः परम्‌ ॥ १८ ॥
वामनं पञ्चमं विचात्षष्ं भयुम्नसंब्कम्‌ ।

सप्रमं विष्णुनामानं माधवं षषम विदुः ।। १९. ॥
नवमं चानिरुद्धाख्यं दशम्‌ पुरुषोत्तमम्‌
एकादक्षमधोक्षनं दादश च जनदेनम्‌ ॥ २० ॥
चरयोदद् च गोविन्दं धिषिक्रममतः परम्‌ ।

श्रीधरं पञ्चदश हृषीकेशं च षोडशम्‌ ¦ २१॥
नारसिंहं सप्ठदश्च वासुदेबमतः परम्‌ ।

अतः परं पञ्चनाभं कृष्णं विद्यतिमं तथा । २२॥
एंकविरतिमं विदयादुपेन्द्र जगतः प्रभुम्‌ |

हरिं च द्रार्विंशतिकमच्युतं च ततः परम्‌ ॥ २३॥
चातुरविंङतिकं विद्यान्नारायणमनुत्तमम्‌ ।

एतानि विष्णुनामानि चतुर्विंशतिषु न्यसेत्‌ ॥ २४ ॥
ब्राह्मणेषु नभोरत्न विष्णुधमेरतेषु च ।

तेभ्यो दद्या रत्नानि वच्ाण्याभरणानि च ॥ २५॥

# आषत्वान्मरि साधुः ।

२१२

यमा इत्यस्यायमथः-हीनाङ्गधिकाङ्कव्याधिग्रस्तवन्ध्यमृतापत्येतरे । साधव
इत्यस्यायमथेः--ङुरीना विवाविकारदाः केवलमतुकालाभिगाभिनः सुशीला
अनभिश्स्ता दुष्टमतिग्रहरहिता दान्ता उदारा उपकारिणः; सोजन्यश्चीटाः
भरोत्रियाः । एबमेतद्विधाय पशात्तच्छरीरं क्षीरादिपश्चामृतेः' भललाप्य हरिद्राक्तं
कृत्वा घृतेनाभ्यज्य तद्र्मिणाऽद्निना सूयकान्तादुद्धूतेन वा कपाठामिना वा
लोकिकाम्रिना वा ददेत्‌ । अन्त्येष्टिविधिनाऽऽपरदिवसमारभ्य द्रादशादपरयन्तं

भरीनूसिद्भद्रविरचिता-~ `

भुक्तवन्तस्ततस्ते तु देदयुराहिषमुत्तमाम्‌ |
एवं कृते विधाने च ष्टे पिप्पर्पूजने ॥
नायते पुत्रसेतानमक्षयं गुणवत्तमम्‌ ॥ २६ ॥

अथ बह्मचारिनिधनविधानम्‌ ।
येषां कुले ब्रह्मचारी निधनं भाप्नुया्यदि ।
तत्कुटं क्षयमामरोति सोऽपि दुगेतिमाप्नुयात्‌ ॥ १ ॥
ग्रहत्वमाप्युयाद्धोधिद्रुमेऽनवरतं वसेत्‌ ।
तस्यापि तस्य वक्षस्य गतिमिच्छन्महीयसीम्‌ ॥ २॥
विधानं च विधायाऽऽदयु तत उर्व समाचरेत्‌ ।
मृतस्य त्रियमाणस्य षडब्द्‌ व्रतमादिशेत्‌ ॥ २ ॥
निशत ब्रह्मचारिभ्यो दद्यात्कोपीनकान्नवान्‌ %।
हरस्तमाजाः कणेमात्रा दधात्ृष्णाजिनानि च | ४॥
पादुकाछजमास्यानि गोपीचन्दनमञ्जसा ।
ब्रह्मसूत्राणि साधूनि प्रवारमणिमालिकाः ॥ ५॥

यद्यत्मदीयते तेभ्यो मन््स्तष्धिङ्गकेः स्फुटम्‌ ।

प्रयोगो ( त्येकं ) ब्रह्मसायुञ्यसिद्धये मतिपादने (येत्‌ ) ॥ ६ ॥

अभावे व्रतिनां पूज्या गृहस्थाः साधवः शुभाः ।

कमं कयीदिति।

एवं कृते विधाने च विध्नः कोऽपि न जायते ॥ ७॥

1

* आषित्वादिङ्घव्यत्ययेन कथंवचिचिर्पहणीयम्‌ ।

९ ख, 'प्दुन्वोधै° । २ क, “गो वता" ।

विधानमाख | २१३

अथ कृष्ठिमरणविधानम्‌ ।
तत्र यमस्मरणात्‌( णम्‌ )-
मृतस्य कुष्ठिनो देहं निखनेदरष्ठभूमिषु ।
वासरतरितयं पशादुद्धत्यान्यत्र तदत्‌ ॥ १ ॥
न गद्धापवनं कायं न निक्षेपो विधीयते ।
षडब्द्‌ ्रतपूवण वाधनाजन्त्यक्रतु चर॑त्‌ ॥ २॥
ततोऽस्थिसंचयं तस्य गङ्धगयां पक्षिपेत्स॒धीः ।
मासि मासि ततः कयोन्मासश्राद्धाने पावेणात्‌ ॥ ३॥
संकल्पविधिना केचित्पवदन्ति मनीषिणः
इत्येतत्कुष्टिनो दयध्वं कथितं शास्रकोषिदंः ॥

(न

स्मृतिविद्धिरनूचानेयमाचः पूतविग्रहः ॥ ४ ॥

मदाय दिविस

अथापमूत्यो नारायणीयवलिभवृ्तिविानम्‌ ।
तन्न कानि कान्यपमृत्युलक्षणानि तान्याह--

सपेव्याघ्रहता ये च ये च शस्हता नराः
जले मञ्ना विषे पीत्वा मृता ये शृङ्किभिहेताः ॥ १॥
उपलैस्ताडिता ये च टगुडनेहता भृशम्‌ ।
रज्ञ्वा नियन्ता ये च बुङ्खरायन्निता ये ॥ २॥
अश्वादीनां पदाघातेरये मृता गजपोथनः ।
वृक्षाग्रात्पतिता ये च ये च पवेतमृधतः ॥ ३ ॥
शूखेन निहता ये च वहिना ये मृता नराः ।
विपूचिकागदन्याप्त्या ये मृताः क्षयपीडनात्‌ ॥ ४॥
पाद्य मरणं ये च मृतां निस्खटनादपि ।
मृता बन्धनामारे येऽज्ञातींषधसेवनात्‌ ।॥ ५॥
व्रणकरूमिनिपातेन जजेरीभूतविग्रहाः ।
इत्याद्यसद्सैदेषिमेता ये भुवि मानवाः ॥ & ॥
तेषां गत्यथमादिष्टो बलिनोरायणीयकः
वि्ेषार्सपेदष्टस्य कुयाद्धाजगिकं विग्र ॥ ७ ॥

१ च. "ता मध्वखलाद्‌ ।

२१४ श्रीनू्सिहभट्रविरविता--

वलिद्रयं विधातव्यं सपेदष्स्य देहिनः |

यस्य नास्ति शरीरं च नार्त्यस्थ्नां च चयः इचि ॥ ८ ॥
-+पालाक्षीयो विधिस्तस्य ब्राह्मणस्य विधीयते ।

गवादय हतो यस्तु यासी प्यनुगाभिनी॥ ९॥

टषोत्सगेस्तयोनास्ति नास्ति नारायणो वलिः |

दण्डा ये द्विजजातीनां भोक्ता मोञ्जीनिवन्धने | १०)

ता एव समिधो श्ेयास्तेषामन्त्येष्िदीपने )

बरद्रनातौ कुरैरेव दाहो दे्स्य निहवे ॥ ११ ॥

सर्वेषामपमृत्यां च बटिनारायणीयकः

कतेव्यो विधिवद्द््टो महदे नोऽन्यथा भेत्‌ ॥ १२ ॥

अभ्निहो्रपये विप्रः पेतः स्यादषमत्युतः

भिभिमांसस्तथा पक्षैस्तस्यायं क्रियते षटि; ॥ १३ ॥

प्रेतश्च यजमानश्च द्रावप्यभिपरां यदा |

द्खा गोदश्षकं सद्यः इयादृध्वं यथाविधि ॥ १९ ॥

मीर)

अथ यतिमरणविधानंम्‌ ।

कारीखण्डात्‌--

यतेषतु्विधस्यापि निधने करियते विधिः |

विधानं तस्मवक्ष्यामि संस्कारं यतिधर्पिणाम्‌ ॥ १

सनात्वा गृहस्थः शुद्धात्मा यतिसंस्कारमारभेत्‌ ।

शिक्ये शरीरमासेप्य गन्धपुष्पेररंडृतम्‌ ॥ २ ॥

घोषितं जयशब्देन दुन्दुभीनां सेरपि ।

माचीयुदीचीं वा गत्य च॒दधदेशं समाश्रयेत्‌ ।† ३ ॥

नदी तीरेऽशवत्थमूले गवां गोष्ठे हरेगेहे ।

छायायां ब्रह्महक्षस्य भूमिं पोक्ष्य समाहितः ।\ 9 ॥

विमो व्याहृतिभिः प्रोक्ष्य दभौनास्तीयं पुष्कलान्‌ ।

दक्षिणाग्राञ्छरीरं तत्सावि्या प्रोक्ष्य यत्नतः ॥ ५॥

+ स्वार्थे पज्ञायण्‌ । ततो गहादित्वाच्छे साधः।

विधानपाछं ) १५

स्नापयत्सारतस्तायः पठन्सूक्त च पारषम्‌ ।
प्रत्युचं प्रतिपाद्‌ वा मन्धपुप्प; समचयत्‌ ॥ & ॥

विष्णो हव्यं # रक्षस्वेति तच्छरौर ण्ड निधाय हसः जुचषादपत ह्य्‌
देशं जपत्‌ । ततः पुरुषसूक्त यतश्चूपभ्य प्त | ब्रह्म जज्ञानामात मरून ।

भूमिभूमिमयश्रागान्माता मातरमप्यगात्‌ |
भूयाम पुत्र; पञुमिर्यो नो द्वेष्टे समिच(भ्यकताम्‌ ।

इति मधोनं भिन्यादर्मना परशुना वा । ॐ भूभुवः स्वरामत्याभमन्त्य
दर्भराच्छाद् देवयजनं पूरयेत्‌ अभ्निनाऽभिः समिध्यत पृथत्रा दातत मन््द्रय
त्रिदण्डिविषयम्‌ । श्वापदादिमृगवायसगोमायुरक्षणाय सम्यकूादयत्‌ । याद्‌
दगालादिभिर्म्ष्यते तदा नम्मिन्देयेऽनावरष्टिभवति } तस्माद्धूमि शिखादिभि-
राच्छदयेत्‌ } गङ्गायां नमेदायां वा तष्िङ्खरव मन्त्रव पूवाक्तः कुयात्‌ । यूत
मन्त्रानुपपक्तिस्तत् प्रणवेनव कुयात्‌ । यत्र गङ्खनमेद्‌यारभातिस्तत्र सतै
नुच देशे सामान्यन््यां वा । [यदा] गङ्गाशब्देन भागोरथां गादावर भराच्यत
तदा गङ्ानमेदवोरिति द्विवचनेन दर एव निदिंष्टे । भागीरथी गोतमी स्वकव ।
आनायकभगीरयगौतमसंवन्धिन्वेनापाधिको मेदो न तु ताचिकः । सासि
द्विकं चोभयत गङ्खगशब्द वाच्यत्वम्‌ । गातमीशब्दमत्यतव्यत्वं न भगारयानति
स्वरूपे । अथ च भागीरथीश्ब्दपस्येतव्यतयं न ॒भोतमानीते स्वरूपं । यथा
जपाकुसमसंबन्धाद्रकूः स्करिकश्वम्यकदुप्पसवन्यात्यानः स्काटकः | न पत्‌-
शब्दो रक्तस्य प्रत्यायको न रक्तशब्दः पीतस्येल्यपाधिको भेदः } स्फटि-
कवाच्यत्वं स्वरूपमात्रस्य तद्रदिदम्‌ । सत्यपि भदेऽभद्‌ः । यथा पयण्ण्याः
कृविरीच्ण्डवेगाक्षिमामोमत्यन्तं रूपमोघभदेऽप्येकमेव तद्रचदम्‌ । क चाभयत्र
गङ्गाचब्दवाच्यन्वं खन्दपुराणब्रह्यपुराणाभ्याम्‌ । स्कन्दपुराण भागरध्या
गङ्गरश्ब्दो यथा--
मष्णुपादाध्यसंमूते गङ् तरिपयगानिचे ।

१ (^

धमेद्रवीति विख्याते पापं मे हर जाहवि ॥ इति ।
ब्रह्मपुराणे गोदावर गङ्गाशब्दो यथा--

बरह्मादरिशिखरोत्पने त्रिकण्टकविराजिते ।
गोतमपराथिदे गङ्ख गृहाणार्ध्यं नमोऽस्तु ते ॥ इति ।

1

[वागादि पवको

क रक्ष्नोते परदुस्यत्यय अधस मासिःतेत्‌ |

२१६ शरीनुसिहमट्विरचिता--

टृष्णव्रेण्यादिषु सरित्सु लोकमध्ये गङ्गाशब्दः समुदरगामित्वगुणयोगा-
द्वणो देवदत्तमतासेहृशब्दवत्‌ । यतिनिधने नाश्चौचं विधीयते नोदकक्रिया
वहनखननक्षिरःस्फोटनादि ङुवेतामपिं सथः शोचमेव } यतस्तत्र नारायणमय-
त्वात्मेतत्वाभावः । यतश प्रेतत्वघिमुक्तया संन्यासस्वीकारः; । अतोऽपि-
पदे पदेऽश्वमेषस्य फलक्मास्नोति मानवः ।
अनुव्रजति साध्वीं यो यति गोत्राह्मणा्थिनम्‌ ॥ ७॥
सोऽपि तट्टोकमाम्मोति इत्याह भगवान्हरिः ।
पयेपकारिणः पुंसः कमंरोपो भवेद्यदि ॥ ८ ॥
तत्कमे ते परकुवेनिि मुनयो हि ममाऽऽङ्गया |
धमेसंजस्पने देवसेवायां गो चिकित्सिते ॥ ९ ॥
यत्कमं द्यते पुंसां विधास्ये सफलं हि तत्‌ ।
व्याधिग्ररलस्य विस्य तुषातेस्य च कस्यचित्‌ ॥ १० ॥
यथोपङकरते सदयः स मे ध्येयो निरन्तरम्‌ ।
मासोपवासिनी नारी गवादरथे हतो नरः ॥ ११ ॥
संन्यासी महुणग्राही चतस्रो मम मूतेयः |
सन्यासी भगवान्विष्णुः; सन्यासी शंकरः स्वयम्‌ |
संन्यासी विश्वसद्देवस्िमूतिभेगवान्यतिः ॥ १२ ॥
अथ भुगुपातविधानम्‌ |
चतुवेगेचिन्तामणौ-
ब्रह्महा मद्यपः स्तेयी तथेव गरुतल्पगः |
एते महापातकिनो यथ ते; सह संवसेत्‌ ।॥ १॥
भायात्यागी पितुत्यागी मातुद्रोदी महागदः |
एतेषां परतनं श्रेष्ठं मगो चैव यथाविधि ॥ २॥
हरिषनद्रे पुरन्दरे श्रीशे जिपुरान्तके ।
महावले च कावेयो्मोकारे सिन्धुपवेते ॥ ३ ॥
एतेषु भृगवः श्रेष्ठाः पोक्ताः शास्रविदुत्तमेः ।
तेषु तेषु च यः पातो भृगुपातः स उत्तमः} ४॥

९१
१११ क|

प्रेधानमाष् |

तै विधिमाह-
निवार. निराहारः स्नात्वा नयां निदः जुः |
गुह्ठाम्बरथरा भूवा धृतमाटयानुरेपनः ॥ ५ ॥
जपन्नामसहम्राणि विष्णोस्तद्यानसंमतः |
राजो जामरणं कायं गीतवादिचनिःस्वनेः । ६ ॥
ततः भ्रभातसमये खायाद्धाजीफटमेले |
कृत्पाऽऽदहिक्विधि सम्यगनुहुयानानदेदुसम्‌ || ७ |
तिरुराज्यय॒तेलक्ष गायजया वा सहस्रकम्‌ ।
होमान्ते विधिवत्पज्या ऋचिजः कनकादिभिः | ८ ॥
भगमरधनि-देतेल- मेर पजयेतस५ः
गन्धपुष्पस्तथा.धूपनवेयविविघरपि ॥
प्राययरक्षत्रनाथ त कुताञ्जदटपटः सभाः ॥ ९॥

त्न प्राधनपन््ः
देवदेव. महादेव क्षज्रपाछ महापते |
कुरु मे सफलं कामं भगुषानादिमं परमो ॥ १०1!
इति सेभाध्यं देवं तं मृग्वग्रस्यं सम्तः |
कत्वा प्रदाक्षणां देव्‌ भरव सिाद््दायकम्‌ | ११॥
व्राह्मणानभिवन्द्ाथं निभयो युक्तमुधनः |
स्परक्नाराय्णं चित्ते कृत पाप सथ्रुचरन | १२]
निषटन्मुगुसमीपे च मानस धृतवाञ्छि; |
निपतद्धगुपातेऽ मतः मरामोति बाज्छिनम्‌ | १३ ॥
तेज पालानाई--
पारावते मं।सषाख्यौ हंसपातन्र शेटधिकः ।
उध्वंहस्तो गध्रपातः सिहपातोदसौ तथा ॥ १४ \
एते पाताः समाख्याता यगुपानष दहिनाम्‌ ।
पारावतन पातेन ब्रह्म निपतेदनो ॥ १५॥

२१८ भ्रीनसिहिभष््विराचेता-

मययपो मौस॒देनेव देसपातेन तस्करः |
मातग शिक्ख्येन भावं त्याग्युष्येहस्तकात्‌ || ९१६
पितृत्यागी गृध्रपातास्सिहीन्सातुविरोधक्रत्‌ ¦
ओदराख्यादीयेरोगी निपतेद्धगुमूधंतः । १७ ॥
संसगीं भुगुपातस्य दशनाचचुद्धिमापतुयाव्‌ ।
निमित्तेन विना यस्तु निपतेद्धगुमूषधतः + १८ ॥
-नास्ति तस्य एर रिचिदात्पहय स भकेखरः ।
नश पतनं शष्ट विशां काष्मथिसेवनम्‌ +
गूद्राणां करपत्रेण मरणं ब्रषटमहखः ॥ १९ ।॥
अथाभिप्रवेशविधानम्‌ |
चतुवेगेचिन्दामणौ देमाद्रिविरचिते पराणसंग्रह-
याञ्ुवृ्तऽङ्गना रोके कमेण 1 मनसा मवेत्‌ ।
भूत एत्या न जवत्सा वाह्नमामेपरयथणा | १॥
आतीऽऽते अदिते हृष्टा भोषिते पिना कृशा ।
मृते भ्रियेत या पत्यं सा स्री ज्ञेया पतिव्रता २॥
मातृक पतृक चैव दत्ता यस्िन्छुरे सती ।
कतय पुनायेका भतोरमनुगच्छति । २ +
तिलः कोटयोऽथकरोदः च यानि रोमाणि मानवे ।
कवद्रषेसदस्राणि पत्या सह्‌ वसेद | ४ ॥
विशन्तं पन्नगं गृधी बलादुद्धरते विखत्‌ |
पाति प्रापनिमज्जन्तमेश्वोद्धरतेऽङ्गना ॥ ५ ॥
मृते पत्यौ तु या जीवेद पटिकापञ्च मुवि ।
पध्यं नास्त तस्यास्तु यावद्विश्चति चानटे ॥ ६ ]
त्या च # मविष्यपुरागे सावि्रीवचनम्‌--
सतां संतोषनित्वा (वस्या) च स्रीणां मतौ सदा गतिः |
ति
* भूबातोकृटि शवदिरे स्य इटि च ते पोद्रादित्यत्तशोप भविष्येति सार्थीयान्य
योगः 1 अत एव यद्धविष्ो विनर्‌ःतीत्यादि पचन न्म्‌ । एवमेप धर्मसिन्थौ जगोतिर्भन्थे च
नोवुभ्यमाणो मतेष्यपग एप्ववटिकत्यग्दवकारान्तेष्यशब्ड्पयगः सर्वजन नः साधति प्रतीयते ॥

१कृ. यावद्रमा"।

व्रिधानमाल ) २१९.

देदो वणाश्रमाणां च शिष्याणां च सदा गुरूः ॥ ७ |
तथा च श्रीमहाभारत आदिपतरेणि खाण्डववनदष्--

गतिः परजानां नृपतिः तानां च पिता गतिः |
वेदो गतिद्विनातीनां पतिः ब्ीण्पं सदा मतिः | ८ ॥
माता गाते; स्तन्यभर्तां गिशनां दाग गतिः फणद एव नान्यः ¦

तस्मान्मृते भतरं नान्यमानसा बहि पिश्त्येव विधिमयुक्तम्‌ ॥
[17 जन स्वगेमति परर खभेत्पुमस (च प्रसा) सह या त॒ गच्छति ॥९।}

तत्र च क्रमेणानुगमनविद्चषः--

राय्याप.ख्नयाजव ब्राह्मणीं इस्ते यदि ।
सा खाति ब्रह्मसायुञ्यपनन्तं गतकस्मछ ॥ १० ॥
एकाकिनीं वसेसमेतभूमिदेशे त्वहर्निशम्‌ #

अनन्‌ तायमयाचन्त। सुज्जायत्छयमागतम्‌ | ११ ॥
मलिना नटेलासस्नेहा जिक्रारस्ननकारिणी ।
अमावृतासप्यनास्तीण। सा अग्यापाछिका स्मता ॥ १२ ॥
तदन्या नेविशेद्राहन शयीत पतिना सह्‌ !
वामाङ्खः विधिषत्काष्टनिरये दभयन्त्रिते ॥ १३॥
उत्ताचज्ञायिनौ मत्वा स्मरन्ती श्रःजनादेन |
तदङ्कपश्चके पुत्रो दंवरोऽथ च गोचनः ॥ १४ ॥
जुहयात्सपिरानीय गायञ्याऽऽदहतिषश्चकम्‌ ।
नाभां वक्त्रे ट्टे च तथेव करयद्रेयोः ॥ १५॥
समीपे बहनिमाधाय कृतस्नानो विरोदनः ।
टटाट इन्द्रमुदिहय वक्त्रे चैव प्रजापतिम्‌ ॥ १६ ॥
नाभावधि समुद्य पाण्योः सूयेयमाों क्रमात्‌ ।
यजेदेवानिमान्पुत्रः कृतवा पूते पितुः ॥

ददर इतां वाह्नं तणेराद्‌पयत्सुध।; ॥।. ९७ ॥

सुधीशब्देन शास्रोदेश्ञमात्रं कृत्वा येन केन्‌. प्रकारेण वहिः प्रक्ीप्रो मवति स
५५ [कर % £
एव कतव्य: ! तदभावे वहविमरपातनं कुयात्‌ |

4

१ ख, श वणक ¦! २ व. स्तव्यो भीः ३ च. ददीत; कर|

२२५ भ्रीनरसिरभष्रिरचिता--

सह शयने पपाद वा यद्व्रतं तत्तु कथ्यते |
तखाभ्यङ्कपरा भत्वा धुतमास्यानुङपना ॥ १८ ॥
अश्वपृष्ठे समारूढा वपन्ती वण्डुखन्रजत्‌ ।

आनमन्तीं राते विान्दवमतगरूनाप। १९॥
टसन्वी ददती वित्तं सवसाधारण सताम्‌ ।

नत्वा गङ्गगन्नि स्नात्वा स्मरेर्साविचरिकां सतीम्‌ ॥ २०॥
वंल॒पात्रेषु विन्यस्य कण्टसूत्रावतदश्यन्‌ |
कृापासकानि वस्चाण दर्द्राकङ्ङ्प तथा ॥२९॥
नारिकेलान तम्ब नानारत्नानि मार्जः |
सादि्ी्रीतये दद्याह्ादह्यणीमभ्या यथात्रेधि | २२॥
शण याचितं तस्याः सापिच्यास्तु समञ्जसा ।
ततीऽभव्राद्म दाश्च सूयं पिपवधस्तथा | २३॥
कुत्वा प्रदक्षिणां वहेः ऋानभयणपूयकंम्‌ |
तिष्टद्धगि लापे !क्षप्टवा पष्प विभावसो ॥ २४॥
ततश संविशेदहिमध्वत्राहख्ता सती ।

पारावतन पतेन तथा मखलपाततः | २५ ॥
ग्रटिकाषस्येन सहेन गध्रपातेन ग एनः |

वेहस्तन्‌ दसन्‌ तथदादरपाततः ॥ "२६ ॥

तुज पानन्शश्षणान्वष्--

पारावतो यथोट्डीय खादच्छेत्पथिवीतलम्‌ |
पक्षावाक्च्य श्चिरसा पारावत उदाहृतः ॥ २७ ॥
उध्वेमुद्धियते यदन्ुखरं युवती जनेः ।

विद्यातं मौसलं पातं भगो बहो स उत्तमः ॥ २८ ॥
टेसो यथा विश्दस्यु सरितः पवते प

न सा मतोर्‌ याज्नुगच्छत ॥.२९॥
सिहशचपेरमुद्धत्य कूरजरं रति धावति ।

तथा स्तं समदत्य विरद्रहि पतिव्रता ॥ ३० ४
उदरेण स्पश्चद्रहि निविष्टा या विभास्य |
उदराख्यः; स विङ्यो भग बह्म स उत्तम; | ३१॥

दधानम ]

2)
९१
ह ~

एवंविधस्तु पातयां निवरिशेञ्जाततरेदसम्‌ ।
माप्तुयाद्वह्यसायुज्यं मय सह्‌ पतिव्रता ! ३२ ॥

अथ कष्ठनिपेवणदिपधानम्‌ |
काशखण्डे--
पापनिमञ्ननापपुत्राणाषू( णां र्पेन जितम्‌ ।
गुरद्रादृदृतघ्नाना प्रयागं कष्टुसवनम्‌ | १॥

मापे मासि भरयागे चये वेञ्चन्ति हुतनभ्‌ |
ते यानि ब्रह्मसायुल्यमनन्प धातक्स्पपाः || २॥

तन्न विधानमाह-

कृतस्नानविधिः सम्यणिधाय पितृनपणम्‌
दत्वा च विविधं दान भाणयेट्रद्यणञ्जदान्‌ |; ३।
एकाकी कलदीनशेज्जीवनेद्‌ध्वदेदिकय्‌ ¦
विदध्वार्सवेमेमाऽऽ्य स्ेकम्मिन्नेव कसरे |} ४ ॥।
पश्चाद्धिधीयते चोध्वं सद्धादा गतरिणा यदि |

कुत्वा समङ्ग सान स्मता टक्ष्मीपएतिं हृदि ।॥ ५॥
आगत्य सरितस्तीर्‌ प्रयाग तीयेयुत्तसमर्‌ ।
रचयेत्स्वयमेवाऽऽञु चितिं काष्टमयी दटाय्‌ }} &
उप्वाग्रदारभिः सम्यग्रचतां विस्तरत चिताम्‌ |
स्मरन्नारष्यण दवं श्राटुमुखः स्वरमापददत्‌ | ७॥
पादमृरे न्यसेदरह्नि स्मरन्नारायणं प्रभुम्‌ |

एव या ददात क्षम जरर वरयस्यतः॥

स याति व्रद्मायत्पनमर गतदधसदः | ८ |

र

। शहभट(वरप य वधानयारसया
स णदरप्राचान |

इति श्रीन्‌

२२२ श्रीनरसि््म्रषिरचविता-

अथ साधारण्हरद्याश्वमणावेवानर्‌ ।
चतुवेगेचिन्ता्रणो पुराणसंग्रहे--

सवेपाफविनिमाक्तिकरणे यस्य मानसम्‌ |
वतेते विधिवत्तन प्राणं श्रयतां ध्रुवम्‌ | १॥
प्रातःफाटे समत्थाय दन्तधावनपुवेकष्‌ |
प्रातःस्नानं विधायंच जुहयाञ्जानदेदसष्र्‌ | २॥}
कृत्वाऽऽहिकं समाहूय वक्तारं शाद्खकोविदम्‌ ।
संभाग्याऽऽसनदानेन न॒ग्रस्छुयात्समञ्जसा ॥ ३ ॥

तन्न नयस्कारमन्नः-
नमस्ते मगवन्व्यास सवेशाञ्चाथेकोषिद ।
ब्रह्मविष्णुमदेश्चा नयते सत्यवतीसुत ॥ ४ ॥

इति नमस्कारमन्त्रेण व्यात्तस्वरूपिणं वक्तारं प्रणमेत्‌ । तत्र पुराणक्थाश्चः-
वणस्थानान्याई
शिवाये हरिगहे देवतासदने तथां |
हन्दावने नदीर्त।रे तथा चेव गरे जुम ॥
पुराणं शणुखाद्धक्तया यथोक्तविधिना गदी ॥ ५॥

ततो गन्धपुष्पादिभिरचयित्वा तेनोक्तां पुराणकथा शृणुयात्‌ ।
प्वेपक्षोक्तिसिद्धान्तपरिनिष्टासमन्वितप्‌ ।
कथां श्रुत्वा पुनः पूजां कूयद्रक्तुः प्रयत्नतः || ६ ।४
नारायणं हृदीकेशं मानसे परिचिन्वयेत्‌ ।
निधाय वुरखसीं हस्ते पुष्पयुक्तामतन्द्रितः 1! ७ |
प्राथेयित्वा हि तं तिप मोजयेखयतः शुचिः |
अन्यां भोजयेद्विभान्विधिवन्मानपुवेकम्‌ ॥ ८ ॥
एव नित्यं कथां दिद्राञ्छ्णुयान्मधुघातिनः ।
क्थासमाप्ना विभ्य ग्यासरूपस्य धीमतः ॥ ९ ।\
दद्याद्धित्तं च वह्लाणि वक्त॒तुष्टिकराणि च ।

कथापरसङ्खतो याने तान सेव्यानि सवेशः | १० |}

तेभ्यो वित्तं प्रदातव्यं कायोकारयषु मानवैः \

न कानानानि

\ स. "निन्ये | २ ख. तेषु वि! २ ख. कार्थःकार

विधानम 1 २२३

इदमेव फ नृणां श्रोतृणां मुनिभिः स्मृतम्‌ 1
त्याज्य यस्यरञ्यते सदो गराह्यं संगृह्यते ध्रवम्‌ ॥ ११
इति श्रीदसिहमद्रविरचि्ायां विधःनमाखयां साधारण-
हरिकथाभवमविधानम्‌ ।

वणयि पदप शववयययनन

अथ भारतथकणत्रिप्रनम्‌ ।
तच यात्ञवेसक्यः-

तरिदद पूणपृथिवीदानाव्रत्फटमश्रुते 1
तपसथ परस्येह्‌ निस्य स्वाध्यायव्राद्िनः} १॥
यस्य यस्य जपः प्रोक्ते व्रह्ययज्ञे मनीषिभिः ।
तेन वेन भवेद्धिमो निस्यं स्वाभ्यायवान्धिनः 1 २॥
एकतश्चतुरो वेदान्टरत्वा मारदमेकतः \
षिष्णुन्प तुलितं यवत्तावद्धि गुर भारतम्‌ ॥ २॥
भाति सष॑पुराणेषु रतिः सर्वेषु जन्तुषु ।
तरणं सेपापानां तस्माद्धारतमुच्यद्े ॥। ४ $
यस्य नास्ति सुतः पसो यस्य हत्या सुदास्मा ¦
यस्य चातु्यंलिप्साऽस्ति भरोतव्यं तेन भारतम्‌ ॥ ५॥
अपमत्य॒विन्ाज्ञाय महाजोकापुत्तय ।
कटाव्रिज्गानसोख्याय श्रोतव्यं मारत नाभः \ ६॥
यथा घात्चये हेम वजरं रत्नोचये यथा ।
तोयेषर जाहवीतोयं तथा श्ेषु भारतम्‌ ॥ ७ ॥
धमोथेकाममोक्षाणां चतुणामुत्तम फलम्‌ ।
आब्यो हयो जयेप्सूरना व्यासवक्जानकध्वनिः + ८ ॥

कतकेन तु पानीयं निमरं जायते यथा ।
मारतश्चवणान्रणां तथा निष्कस्मषं मनः ॥ ९ ॥
पवित्रं निमरं स्वां पथ्यं लण्ड रुचिभदम्‌ ।
तथेव भारतं लोके श्रोतव्यं तेन मानवः ॥ १० ॥
प्रयागे मकरस्नानं द्विजातिभयवारणम्‌ ।
भारवश्चवणं चैव सममेतञ्चयं स्मरतम्‌ \। ११ \

२२४ श्रीनसिहमद्रवरचता--

तत्र भारतश्रवणे विधिः--

सलात्वा गङ्गजछे पुण्ये कताहिकविधिनंरः ।

रणयाद्धारतं रस्वमादेपवपरःखरमर्‌ । १२ ॥

मरनतिष्येनपप्रां च दद्द उद-सकराप्‌ ।

समाघ्रे सति सबस्यष्टक्चहामो विधायते | १३॥

होमान्ते किधिवद्ादाचकग्भ्या भारदाक्षणामय्‌ |

ततां बर्ारमानस्य सपञ्य चं यथाप | १९४ ॥
मूषणहेस्तकणाना वस्चः क्षीमादामः सदाः |

राजतं सद्दं जिष्णुं इर दञ्चमः पटः । ९५ ॥

चतुदन्तं सकुथकर साङ्कुसं च सपजटठरम्‌ (सहान्नम्‌ ,।

विधाय विधिवदद्यादाचायाय सदक्षिणम्‌ ||

आचायोर्ना समभ्यच्ये वक्लालकारभूषणः ॥ {६ ॥

तचाऽऽचायेपूननमन्त्र --
9 ®. € ५ + रः
आचाय त्वं महापिष्णुच्यसरूप नमोऽस्तु त |
= ^ € = ५ ध
परसन्रे त्वयि विगर प्रसन्ना मे जनादन; ॥ १७॥
मया ते वदनाद्धिम पिजं भारतं श्रतम्‌ |
तेन मे सफलाः कामाः सकाः सन्तु सखरम्‌ ॥ १८ ॥

इत्याचार्यप्‌ननमन्नौ ।
ततः सर्वेभ्यो भूतेभ्यो यथाशक्ति धनं दगात्‌ । भारतस्य वक्त्रे भागतयुरलकं
दयात्‌ ।

(क

इति श्रीनसिहमष्रविरवचितायां विधानमाह्ायां
भारतश्रवणविधानम्र्‌ |

अथ रहरिवशश्रवणाविधार्तम्‌ |
जपवच्छवणं भोक्त हारिवेलस्य सररमिः।
श्रवणान्ते हरेमूरतिः सश्रीकस्य च दयते };
सुवणन ढता सम्यग्टक्षणा पलमानतः ॥ < ॥
विशेषोऽत्र सयुदिष्ठो मनिभिस्तचवदरिमिः |
स्थातव्यं बरह्मचर्येण याब्रह्न्यः समाप्यते ॥ २॥

विधानमाद्य ) २२५

समाप्ता काधव्रदश्र्रर क्षाम द्जातय्‌ |
भाजयन्पशनल्यव चनुवश्रानमादरान्‌ ॥ ३ ॥
परत्यवरेदमन्तेण विेषहवनं सहस्सेख्यं कयात्‌ |

एवं कृते विधाने च प्रजा प्रापाोति मानवः

धनमारग्यमायुष्यं सामाग्य मुणगारवम्‌

भाम्रोति मनुजः सम्यङ्नाज कायो विचारणा ॥ ४1
इति श्रीनसिहमदरविरवितायां विघानमाखायां

हरवंशभ्रवणविधानम्‌ ।

| > । क

अथ श्रीमद्धागवतश्रप्रणविधानम्‌ 1
शतं भोञ्यं भरतिस्कन्धं सरग दचाययवसु |
श्रते सिहं खुवणस्य पुमानस्य सास्वरम्‌ ॥ १ ॥
आचायोय सुधीदेस्वा सक्तः स्याद्धववन्धनः |
मायञ्या हवने कायं पायदेनाऽऽञ्यनस्नथा ॥ २ ॥
तिखव्रीहिभिरेवा्न मता व्याहृतयो य॑जा)
होमान्ते भगवान्विष्णुः पञ्यः स्वणेपयः चुभः ॥ ३
उपचारः षोटञ्चाभयन्तेः फारषसमवः 1
ततथ षेनुदानं च वक्त्रे देयं प्रयत्नतः ॥ ४ ॥
एवं कृते विधाने च सबेपापनिवारणम्‌ ।
फलदं स्यात्पराणं त श्रीयद्धागदतं श्भम्‌ | ५ ॥
धमोर्थकानमोष्वाणां साधनं नत संखयः }
अथेवादान्वदन्त्येव प्राणानि च केचन ॥ ६ ॥
न तथ भारतं सम्यक्टृतं भागवतं जनेः)
विधानसष्ितं सम्यक्पराणफटदं भवेत्‌ ॥
तस्मा्िपानयुक्तं तु पुराणं शुणुयान्नरः 1! ७ ॥

इति श्रीतरसिहभटविरविनायां विधानमाटायां श्रीमद्दागवतेश्रवं
णविधानम्‌ |

|

२२६

भ्रीन॒रसि्मट्रविरचिता-

अथ रमायणश्रवणविधानम्‌ ।
रामायणे श्रुते दव्राद्रथं हैसययं सुधीः)
चतु्भिवोजिभियेक्तं तथा प्षौसपताकया ॥ १॥
यन्तरा चैव समायुक्तं सिकिणीनादनादितम्‌ ।
संपादिते रथे सम्यग्धेनु दघात्पयस्विनीम्‌ ॥ २)
ब्राह्मणान्भोजयेतश्ाच्छतयष्टोत्तरं सुधीः
एवं कृते विधाने च महाकाव्यं फल्पदम्‌ ॥।
रामायणं भवेूनं नात्र कायो विचारणा ॥ ३ ॥

इति श्रीनरसिहभह्रतिरचितायां विधानमाखायां रमायण-

श्रषणविधनिम्‌ |
अथ वासिष्ठश्रवणपरिधानम्‌ ।
वासिषटश्रवणे जाते कृतिनां विधिपुवेकम्‌ |
प्रदेयं शशिनो विभ्वं राजतं परमानतः |
हवनं पायसेनैव साज्येनायुत्तसंमितम्‌ ॥ १ ॥
इति श्रीनसिहमद्राविरचितायां विधानमारायां
वासिष्ट्रवणव्रिधानम्‌ ।

1

अथ काशीखण्डश्रवणविधानम्‌ ।
कादा खण्ड श्रुते दद्याद्वा पञ्चकमादरात्‌ ।
विधान पूववत्कायं गायञ्या हवनं मतम्‌ ॥ १ ॥
अयुत वा सहस्र वा शत वाडछ्राधिकं तथा |
भधाने पायस साज्य प्रायाश्त्तं चतुक्रिधम्‌ ॥ २॥
छते तु हवनं पश्वाद्रवां दान विधीयते|
तत्‌ भाजय द्र्रस्तिषा पत्नाच् मौजयेत्‌ ॥
पव कृत स्वधान च फलप्रापिमकचणाम्‌ ॥ ३ ॥

इत भानूासहमट्विरचतायां तिधान-
मालायां काशीखण्डश्रक्णयिषान्‌म्‌ ।

विषानमलः | २२५

अथ बाह्लत्रयश्रदमादवशानृभ्‌ ।
तथा दि-
घह्याण्ड ब्रह्मेव तथा ब्रह्मणि संभरते |
गा भूमि महिषीं दद्रा्तमाद्वोदावमाहनात्‌ ॥ १॥
हृति श्रन्‌ सिदभष्रविरचितायां विधानमाायां
व्राह्मच्रयश्रदणव्रिधानम्‌ |
अथ काटिकाप्राणश्रव्रणविषानम्‌ |
पुराणे कालिक्रायाध श्रुते दव्यादत्ि श्चुभम्‌ |
क.स्यपाजराणि देयानि घण्टा दपणमञ्नसा ॥ १ ॥
गायञ्या हवनं कायं सहस्रं तिकसपिंषा ।
होमान्ते विधिबरङुयौच्छतव्राह्यणभोननम्‌ ॥ २ ॥
इति भ्रीनृसिहमट्रषिरवितायां विधानमालाययां
कालिकापुराणश्रव्रणविधानम्‌ |
अथ माघमाहास्स्यश्रवृणग्रिधानम्‌ ।
पञ्मपुराणे-
शणुयान्मापमादारम्यं पाघस्नाने कृते सति |
सट्रषं शकटं दयात्कम्बटं कनकं धृतम्‌ ।† १
चरिश्च्दूपाणि वशस्य साट्क्ाराभे शक्तितः |
तावान्त मिथनान्येव भोजयेत्सादरं सुधीः ॥ |
भुक्तेषु मिथुनेष्वेव दय्ाच्छपोणि भक्तिमान्‌ ॥ २॥
तत्र शपदानमन्ः
माधवः प्रतिग्रहणाति माधवो वं ददाति च)
माधवस्तारकां खक प्रायतत मधगोभ्च्युतः ॥ ३ ॥
इति गुपदानमन््रः |
इति श्रीदसिहभद्विरचितायां विधानमारा्यां
माधमादव्म्यश्रदेणत्रिधानम्‌ |

7 पणणं

१ सख, ययधावसु } काः |

२२८

शरीनसिहभहविरविता--

अथ नानापुराणश्रवणदिधानम्‌ ।

येषां परोक्तं मया चात्र पुराणानां विधानकम्‌ ।
पृथक्त्वेनेव षटं तत्पृथग्दानसमन्वितम्‌ ॥ १ ॥
मत्स्यादीनां न॒ शेषाणां सवेसाधारणो विधिः|
पुराणश्रवणान्ते च दग्राद्धेनं सवत्सकाम्‌ ॥ २ ॥
वस्रारंकारसदितां साधुलक्षणलक्षिताम्‌ ।

वेदार्थो दुमो रोके ममां साहृदयं परम्‌ ॥ ३ ॥
कृष्णेन्‌ कृपया नृणां पुराणे सुगमीकृतः ।

पभृत्वं मिज्धरममथ कान्तासंगतिरेव च ॥ ४॥

वेदे पुराणे काव्ये च क्रमशः परिकीत्येते ।

पुराणे श्रूयमाणे च ग्रामे च सकटैनेनैः ॥ ५॥

न शृणोति कथं पापः पापवेच्छत्तिकारकम्‌ ।

तेन माता एता वन्ध्या न श्रुतं येन भारतम्‌ ॥ £ ॥
न दत्तं ब्रह्मणे चिन्न खातं गौतमीजटे |

पराणीं वृिमा्चित्य ये जीवन्ति द्विजोत्तमाः ॥ ७ ॥
ते यान्ति ब्रह्मायुञ्यभनन्तं मतकस्मषाः ।

ते सूयेमण्डरं भित्वा यान्ति ह्म सनातनम्‌ ॥ ८ ॥
गङ्गातोयेन शुद्धेन पठित्रीदतविग्रहाः ।

ये गरण्वन्ति कथां विष्णेस्तुर्यास्ते सनकादि कैः ॥ ९ ॥
विप्राणां शौनकस्तीणों भवान्ि गतकरसषः ।
परिक्षितस्तु भूपानां हरिदत्तो विशां तथा ॥ १० ॥
पुराणश्रवणेनेव विधिपूर्वेण स्वरम्‌ ।
तस्मात्पुराणश्रवणं विधिपूर्वं हितं रेप ॥ ११॥

इति शरीवरसिहमटविरचितार्यां विधानमारयां
नानापुराणश्रवणविधानम्‌ ।

दविधानमाख | २२९

अथ वेदपारायणविधानप्‌ ।

आश्विने सरवविघ्ररमनाथेमथ वा यदा कद्ावित्समय उत्पननमहाव्याधि-
शमनार्थं वेदपारायणं चरेत्‌ । मन््व्राह्मणयोवेदेत्यनेन वचनेन वेदपठनं
छत्वा षडटद्गानि पठेत्‌ ।
ततो वाक्यं पुराणं च नारार्ञंसीश गायिकाः |
इतिशसांस्तथा विां योऽधीते शक्तितोऽन्वहम्‌ ॥ १ ॥
अनेन न्यायेन ्ेदादिचतुर्वेदपठनं तत्पारायणमिति जाते पारायणे सति
सौवर्णी गायत्रीपरतिमां सौवर्णं वेद्‌ पुरुषं च त्वा कलशोपरि स्थापयेत्‌ । तिटा-
ज्येन गायञ्या हवनं जपस्य दशांशेन विधाय पशाद्यथाविभवं ब्राह्यणत-
£ ¢
पणं र्यात्‌ ।
तथा च श्रीमद्धागवते-
नाहं तथाऽगरि यजमानहविर्विताने थोतदघुतष्टुतमदन्हुवभुङ्मुखेन ।
यद्ाह्यणस्य मखतशरतोऽनुघासं तुष्टस्य मय्यवदहितेनिजकमेपाकेः ॥ २ ॥
इत्यनेन न्णायेन रोके ब्राह्मणभोजनं कतेव्यम्‌ ¦
ततो वेदपारायणङ्ृद्धयो ब्राह्मणेभ्यो वख्राणि भूषणानिःकनकं गाध्र दद्यात्‌ ।
पुवप्रतिष्ठापिते करुशे यानि धान्यानि भरोहन्ति तरेव परोहाङ्रंस्तन करशा-
दकेन सकुटुम्बस्य यजमनस्याभिपक्र कुयु; । ततस्तान्साधुवचनः समाभ्य
भ्रस्थापयेत्स्वयं सीमान्तमनुत्रजन्‌ ।
वेदपारायणं येन साधुना सुखसिद्धये ।
कतं भवति तेनाऽऽ्जु वाजिमेधशतं शुभम्‌ ॥ २ ॥
इति श्रीररसिंहभ्षिरचितायां विधानमाखायां
बरेदपारायणविधानम्‌ ।

[न गिं (र) पं

अथ विनायकपूजाविधानम्‌ ।

तत्र याज्ञवल्क्यः
विनायकोऽविघ्रकमसिद्धयथं विनियोजितः ।
गृणानामाधिपत्ये च रुद्रेण ब्रह्मणा तथा | १॥

(९)

श्रनृसिदभद्विरविता--

तेनोपद्ष्टो यस्तस्य लक्षणानि निगोधत |
स्वम्रेऽवगाहतेऽ्यथं जले मुण्डास्तु प्यति ॥ २ ॥
फाषायवाससशवेव क्व्याद्‌शाधिरोहति ।
अन्त्यजेगेदिभी र्टः सरैकत्रावतिष्ठते ।॥ ३ ॥
व्रजन्तं च तथाऽऽत्मानं मन्यतेऽन॒गतं परैः ।
विमना विफडारम्भः संसीदत्यनिमित्ततः। ५।॥
तेनोपसष्टो रमते रास्यं नो राजनन्दनः

कुमारी न च भतरं न पुष्पं गम॑मद्ना | ५॥
आचायेत्वं श्रोत्रियश्च न रिष्योऽध्ययनं तथा |
वणिग्छाभं न चाऽऽपरोति षि चव फूषीवलः | ६ ॥
सपन तस्य कतव्य पुण्येऽहिः विधिपूवेकम्‌ ।
गोरसपषेपकेन साञ्येनाऽञच्छादितस्य च ॥ ७॥
सवषधं; सवेगन्धेविरिप्रिरसस्तथा ।
भद्रासनोपकिष्टस्य स्वस्तिवाच्य द्विजोत्तमे; ।॥ ८ ॥
अश्वस्थानाद्रनस्थानाद्रल्मीकात्संगमाद्दत्‌ ।

कि

मृत्तिका रोचनां गन्धानगुगगु्धं चाप्ु निक्षिपेत्‌ ॥ ९ ॥
अहतेरव्णेथेव चतुर्भिः कर्रैहदात्‌ |

चमेण्यानड्हे रक्ते स्थाप्यं भद्रासनं तथा |! १० ॥
सदस्राक्षशतधारं प्वि्मृषिभिः स्मरतेम्‌ ।

तेन त्वामभिपिश्चाम पत्रमान्यः पुनन्तु वं ११॥
भगं ते वरुणो राजा भगं सूर्यो बहस्पतिः

भगामन्द्र्च वायु भय त ऋषयो ददुः ॥ १२५
यत्ते केशेषु दूमाग्यं सीमन्ते यच्च मृथेनि |

रखे कणयोरक्ष्णोरापस्तद्‌ प्नन्तु सर्वैदा ॥ १३ ॥
सानं सषेपतंलेन सवेणोदुम्बरेण तु |

नुहुयान्मूधाने कुशान्सव्यन परगृह्य च ॥ १४ ॥
मित्रं भमितश्चैव तथा शाख्कटङ््ौ ।

कूष्माण्डा राजपुतरशरत्येतः; स्वाहासमन्वितः ॥ १५ ॥

---------~---~----------------- ~ ---~~-ू-ू--- डिन

ख, श्व समि.

विध्ानमास) २३१

नापभिवेलिमन्त्रे नमस्कारसमन्वितरः

दव्याचतुष्पये शूर्पे ुशानास्तीयं सवेत; ॥ १६}

छृताकृतास्व्डुखांध परुखदनमेव च ।

मत्स्यान्पकस्तथैवाऽऽमान्मांसमेतावदेव त ।॥ १७ ॥

पुष्पं सुगन्धं चित्रं तु सुरां च चिविषामपि।

मृटक्‌ पूरिकापुपांस्तथा वेष्टनिकः खनः ॥ १८ ॥

दध्योदनं पायसं च गुडमिश्रसितोदकम्‌ म्‌ |

एतत्सव समाहत्य भमा कृत्वाऽऽनत शिरः; ॥ १९ ॥

विनायकस्य जननीमुपति्ततोऽम्विकाप्‌ ।

दुबोसषेपपुष्पाणां द्वा ्येपूगेमञ्जचिम्‌ ॥ २० ॥

रूपं देहि जयं देहि भगं पावेति देहि मे |

पत्रान्देहि घनं देहि सवेकार्मश्च देहि मे| २१॥

ततः श््धाम्बरधरः जचङ्कमास्यानटेपनः ¦

व्र्मणान्भोजमेद्राद्रखयम्ं गुरोरपि ॥ २२ ॥

एवं विनायक पुञ्य ्रहाश्चेव विधानतः ।

कमणा फटमाम्रोते श्रिय पाय्यात्यनुत्तमाय्‌ ॥ २२॥

आदित्यस्य सद्‌ा पूजां तिक्‌ स्वामिनस्तथा ।
महागणयपतेशेव इबेन्सिद्धिमवप्तुयात्‌ ॥ २४ ॥

इति श्रीनसिंहमदविरचितायां विपानमाखायां याज्ञव-
ठक्योक्तपिनायकपूजाविधानम्‌ |

जो जिनो दयः, भेन

अथ नवग्रहमखविधानम्‌ |
याह्ञवस्क्यः-~

श्रीकामः शान्तकामां वा प्रहयङ्ग समाचरत्‌ ।
दष्टयाय॒ष्पुष्टकामो वा तथवािचरनरपि ॥ १॥

सूयः सोमो महीपुत्र; सोमपु्ो व॒हस्पतिः |

शुक्रः रनर राहुः केतुधव ग्रहः स्मरताः ॥ २॥
ताश्रकात्सटकाद्रकूचन्दनात्स्वणेकादम |
रनताद्‌यसः सांसात्कास्यान्कासं ग्रा क्रमात्‌ ॥ ३॥

२३२ भ्रीदसिहभटविरचिता-

सुवर्णे वा पटे टेख्या गन्धेमण्डलकेषु च |

यथावर्णं प्रदेयानि वासांसि कुसुमानि च ॥ ४ ॥
गन्धा बर्यथेव धूपो देयश्च गुमः |

तव्या मन्त्रवन्तश्च चरवः प्रतिदैवतम्‌ ॥ ५॥

आ कृष्णेन इमं देवा अग्निमूषां दिवः क कृत्‌ ।
उद्धध्यस्वेति च ऋचो यथा संपरिकातिताः । ६ ॥
एकंकस्य शतं राए़म्रविरतिरेव वा |

हातव्या मधुसर्पिभ्यां दध्ना क्षीरेण संयुताः ॥ ७॥
गुडौदनं पायं च हविष्यं क्षीरष्टिकाः ।

दध्योदनं च कृसर मांसं चित्राद्रमेव च ॥ ८ ॥
दव्याद्रहकमदेतदद्विनेभ्यो मोजनं बुधः |

शक्तत। वा यथाखामं सत्कृत्य विपिपूवक्म्‌ ॥ ९ ॥
पनुः शरङ्खस्तथाऽनड्वान्देष वासो ह्यः क्रमात्‌ !
कृष्णा गारयस # छग एता वं दाक्चणाः स्पताः ॥ १०
यस्य यस्य यदा दुष्टः स तं यत्नेन पूजयेत्‌ ।
ब्रह्मणा च वरो दत्तः एूनिताः पूजयिष्यथ ॥ ११॥
ग्रहाधीना नरेन्द्राणामच्छप्रयाः पतनानि च।
भावामाका च जगतस्तस्पात्पञ्यतमा प्रहा; | १२॥
गरष्णापिदमानिःभ्यं कुयो्ः प्रतिवत्सरम्‌ |

आरोग्यं वणंसपत्तां (त्ती) जीवेद्रषेश्चतं नरः | १३ ॥

इति भ्रीनूृरसिंहमद्विरथितायां दिधानमालायां
याज्ञवस्क्योक्तं नवग्रहमख पिधानम्‌ ।

सदम

अथ वसिष्ठाक्नवग्रहमख विधानम्‌ ।

जदत्यद्चा ग्रहाः सवे दुस्थानास्थता नणाम्‌ ।
तदा कुवन्ति सवे पीडा नानाविधा ध्रुवम्‌ । १॥
तरप।डाशमनायाऽऽज्च विधानं तु विधीयते |
पूवे्चास्रानुसारेण वित्तज्ञाय्यव्रिवनितः ॥ २॥

* अयःसन्दात्स्वाथं प्रजञवण्‌, रोह इतिवदिति शब्द्कस्यदभः |

विंधानपाखं | २३३

आहूय विधिपर्ञनपरःन्विान्समादितः |
प्रारमेट्ृहपूनाथं विधान वििवच्नः । ३ ॥
जच्छ्टरिम तु भावेन ययाप्रेयदमात्वनः।
शतषधीः सगाहुत्य कलशे च तन्देरम्‌ ॥ ४ ।
यत्र करज च खेटस्य करियते पूजनं बुधः |
तत्रावखोक्यद्भूयिद्रद्वमःटटक्मम्‌ । ५ ॥
शुङ्ाभा च रस स्यदु एवा पुत्रे्ुद। जुम्‌ |
तां विव्ादूबाद्यण्ा मि सदवयनमापरक्ःप्‌ | ६॥
आखोहितां वीक्ष्मरसा भूसिमाहुमृ जतम्‌ )
आभि दारिकक्मि सस्या कुर्वि पण्डतः ॥ ७ ॥
पौतबण रपे क्षारं भिषदष्टं (अः) ब्षरा्र्‌ |
शान्तिक पुर्मीत एुटं भेपमर्मम्‌ ।} ८ ॥
कटुकां मव्नन्ध च ष्णां कद्ध गकुपरम्‌ ।
उचाटनादिकं कमं सस्यं ुर्बास सेद्धये ॥ ९ ॥
ब्राह्मी भूः सदणषु शस्ता क्ष जये जुभा
वशी ख्या (स्वा) दिद्रये भष शोद्रो दण स्क जुभा।१०॥
पु्वोत्रणुत्रा भूभिर्बिषरयः पण्ड एःन्बित्त्‌ |
तस्या कुण्डं भकुर्बात चतुरं कर्धि }। ११॥

उच्छायस्त्रक्गृखः षड्भिर्येख! चतुरङ्गुल ।
नेवितास्तयात्रा च आः कारेऽद्कटसष्कम्‌ ॥ १२ ॥
सवावयवसंपुभोत्सेषे ख ङ्गुखुसषकूप्‌ ।
मध्येऽङ्गृ्पमःण च सदां कायो हि पण्डः ॥ ९१२॥
कुण्डात्पुवेविभमस्था तस्त्यन्तरक्ञाछिना ।
गतो द्गुह्प्रमाणा च तच संस्था दवे(कसाच्‌ ।॥ १४॥
कीटं ब्राह्यणे कण्ठं कौशं क्त्रिये तथा ।

कीटं चोरुजे कुण्डं कौं शूदर माप्वु ॥ १५ ॥

वसिष्ट उवाच--
हस्तधसःजपरत्त टि विप्रस्य चतुरङ्गम्‌ ।
इपुमातरं क्षत्रियस्य तावदेव विच्छ पतव्‌ |¦ १६ ॥

॥

१. 'दपकम्‌ |

+

२२४

भरीनुसिदमट्विरचश--

प्रथमादधिकं कुण्डं शूद्रस्य पद्मिरङ्कल ¦ |
मानहानाधिक कुण्डमनेकमयवंधेनम्‌ ।॥ १७ ॥
यस्मात्तस्मासयटनेन श्ान्तिङ्कण्डं विधीयते |
खन्यमाने यदा कृष्डे पाषाणः प्राप्यते तदा ॥ १८ ॥
धनायुवृदधिदो ज्ञेयोऽस्थिकेेषु धनक्षयः ।
अङ्कारखण्डकान्दषटवरा व्यजत्तक्कुण्डगञ्जसा ॥ १९ ॥
अङ्गारदंशेने रोगो दैन्यं केशिोकने ।

पाषाणदशने सौख्यं कुल्नाश्चः शवास्थिषु ॥ २० ॥
कोव्रिदारस्य कृष च भस्माङ्गारास्थिखपेरे ।

सर्पं च वृथिके दृष्टे रोगमृत्युभयप्रदभ्‌ ॥ २१ ॥
पाषाणे श्रीमदारोग्यमिष्टका सवेकामदा |

अङ्कारे स्वामिनो राशः खपेरे श्चीधनक्षयः ॥ २२॥
भस्मना संततिच्छेदः सिकतामिषेनक्षयः |

गजास्थि स्वामिनं हन्ति तुरगास्थि धनापषम्‌ ॥ २३ ॥
मानुषास्थि मनुष्यां इन्ति होतुनं संशयः ।

पन्वस्थि पश्चुसंघातं हन्ति ना विचारणा ॥ २४॥

शवर कुण्डखननपरीक्षा |

सव॑रक्षणरसंपुर्े कुण्डे च विदिते सति ।

विदभ्याद्धोमसधानं ह्येमटक्षणकोविदः |} २५॥

कुण्डस्य रुद्रदिग्भागे द्विदस्ते पीठमारमभेत्‌ ।

किचिन्मध्योत्तरं (न्त) कयोदृच्छराये द्रादशाङ्न्म्‌ ॥ २६ ॥
आयेमाचायैमह्रूय कुङीनं वेदपारगम्‌ |

देवद वा द्विजश्रेष्ठं कुशं यज्ञकमेणि ॥ २७ ॥

सदाचारांध विदुषः कुखीनन्कुशखन्क्रत

® क, (प

ऋत्विजोऽ्ट च चत्वारो द्रावप्येके विपेविदम्‌ ॥ २८ ॥

र्‌ क ¢ ४. र ®.
समिदाज्यतिखान्दभोन्पवान्क्षेद्र पयोदधि ।
पुष्पाणि च तथा धूपं नेतरे्यं च समाहरेत्‌ ॥ २९ ॥
यजमानः शरचिः स्नातः भद्धायुक्तो जितेन्द्रियः|

्, ¢ येवच्चा नः ८ (+ = (=

पादञाचाध्यवद्धाच्राचायाद्‌स्तताऽचंयत्‌ ॥ ३० ॥
भस्य यागस्य निष्पततो भवन्तोऽभ्यविता मया ।

व्रिधानमाला | २३५

सपरसादं भकुवन्तु श्रान्तिके हवने शुम 1 ३१

इति सप्राथ्ये विप्ास्तान्दव्राप्पृगा(ग)फल कर |

आचायत्वे वृतोऽसीति ब्रह्मलिक्ते वृतोऽसि च

सदस्यत्वे ब॒नोऽसीतीत्यद्राततवे वतोऽसि च | ३२॥
इति बरणविधि; । ततस्तटेखने इतेऽभिप्रतिष्ठं इयात्‌ । तजाभ्भिनःपानि

वक्ष्ये-

आदित्ये कपिल नाम पिङ्कः सोम उच्यते |

धूमक्तुस्तथाऽदङ्खरं जठराधरवुंषस्य च ॥ ३२ ॥

गुरां चव शिखी. नाम शुक्रे भवति हारकः

दनथरे महातेजा राहौ केतौ हताश्चनः ॥ ३४ ॥

अविदिस्वाऽम्निनामानि होमं कयाद्िचक्षणः !

तद्धुत्‌ न च संस्कारं न च यज्ञफलं लभेत्‌ | ३५॥

पीठे चादर षद्मं कृत्वा शरेष्ठं सिताक्षतेः

रुद्रकुम्भं सवखरं च सपत्राम्भःसपट्टवम्‌ ॥ ३६ ॥

पष्पचन्दनसंयुक्तं पीरस्येश्ानते न्यसेत्‌ ।

सितेरखण्डितैः श्रेष्टः क्षारितः शालितण्डुङैः ॥ २७ ॥

ग्रहानाहूय संस्थाप्य पड्कने रूपधारिणः ।

वृत्तं मण्डलमादित्ये चतुरस्रं निशाकरे ।॥ ३८ ॥

महीपुत्रे त्रिकाणं च बुधे स्याद्वाणसनिमम्‌ |

गुरो च पष्टिशाकारं परश्चकोणं च भागेवे । ३९ ॥

धनुराकृति मन्दे च शूपाकारं च राषटवे |

केतूनां च ध्वजाकारं मण्डलान्येव कारयेत्‌ || ४० ॥

शुक्राकां पराङ्गुखां ज्ञेयं गुरूसास्यावुदङ्युखा ¦

परत्यद्शुखः जानिः सोमः शेषा दक्षिणतोमुखाः ।! ४१ ४

मध्ये तु भास्कर वि्याच्छशिन पूतेदक्षिणे ¦

दक्षिणे रोदितं पिद्यादूबुधं पुवात्तरेण तु । ४२ ॥!

उत्तरे च गरं विद्रादपूर्वेणेव तु भागेदम्‌ \

पिमे तु शनिं विश्राद्राहु दक्षिणपश्चिम ॥ ४३!

पश्चिमोत्तरतः केतुः स्थाप्यो वे शुङतण्डुरेः ।

वणेस्य च गणेय॑क्तान्ग्याहत्याऽऽदाहयेत्त॒ तान्‌ ॥ ४४ ॥

॥ 1 त

१ ख. 'रेअजलाप्रेः ¦ २ क. “ठस्येस्चतवः न्यः ¦

१ ए १ ।

५२६ भरीनृसिहभटदिरविता-

भो भोः सूयं शदरध्यक्न कलिङ्कदिषयेद्धव |
करियपलाच (ज) स्त॒ द्थमः दह) पद्चलाल्छन | ४५॥
ञमध्य वरप्रद |
रूप (देन्प्रणत्त | ४६॥
अहये चन्द्र जगत्म्ाण यसन ष्विपयोद्धव

गतुवणोद्रिएत्(जी)य मदाएाणे बरपट्‌ | ७७
दशाान्ववाह्नाऽऽगच्छ उभारूषी स(पिन्स)पाविभ्‌

टताश्नदर दे्‌ पन्डेमःप्स्दशिनाऽचित | ४८ |
उज्नयिन्यां ख मौ भो भौोब्र चतभन |
भरद्राजकये जात सछकच्गटाधर | ४९ ॥;
मेषमारूढ वरट्‌ स्कन्दपाण तडिस्यभ्‌
स्याना पृशिद्रिच्छय दे याभ्य प्ररिष्ठिति ॥ ५० |
अहा यन्द्रहुत श्रीमन्मधीयःक्चमुद्धव |
अनिभोत्र चतुषा्ं खडगखेटकषारक | ५१ ॥

४" गदाधरद्‌ सिंहस्थ सुवणम्‌ समाविच्र |

द जत ।॥ ५२ ॥

एद्याङ्खःरसयाज(जय हयं ` चतुभून ॥ ५२ ||
दण्डक्षद्यूरवरदकण्ष्डटधर प्रया |

महान न्द्राप संपएञ्य चिपिगश्योत्तरे दके ॥ ५४॥

भान भीजकट जात्‌ श्रुक्र हन ।

समागच्छ चतुव मुयुमत्ततभूषण ॥ ५५ ॥
१।२ष्व्‌(घा) ्रादङहस्त कषण्डद्षर्‌ प्रभो |

प्यत्र भातष्ठा हु(्ाऽञ्छ) शुक्र उ्योतीतिपूनित ॥ ५६ ॥
अहा सारष्ट्ूसमातं च्छयादुत्र चदुधन |

दृ ष्णव्रणाकेगोते (ऋ) य ब्णखदड्गघन्‌धेर्‌ || ५५७ \;
वरद्‌ त्व समागच्छ िश्ाटन्गध्रगहनं |

भजापतावं सपुञ्म श्चस्युजस्योत्तरे दरे |} ५८ ॥

"नः ~~~“ ~------~-----~---------~-----------~--_-----~--~------------~--------- ~~~

# शृ त्रापषद्धुः रलरवदचेप्रो . बरदह ।वरद्‌ातत्पस््कृहतादरिव्यास॒कूप मद्र्‌भद्श्वास्य स्त
इति भत्वर्थऽरज चचा स्थितस्य मतिश्चिन्तनं यातत न्यायन यश्राकृ्थं विनिवाह्य चन्द्रसुतदिेषग
धष्यामतिं [दुः प्राधये |

निषानयासम्‌ ] २३७

४

सजात दर दये रष कायदेद्टत्‌ |

गोत्रे पर्टीनसे हटि चिष्टख्ड उर्द्‌ | > |
कराटवदन भ्रष्टं काटरूपिञ्धनप्रभो ।

आय गारतमन्तरण्‌ पल्य नकतपएत्रके | ६० ॥

केतवो विदिषाकारा सरयाद्िसय॒ददाः |

द्विजा अश्रिन((न्गोक मद्टस्त वरप्रदाः | ६१ ॥
आगच्छत कयपःतस्थाः शोभन मास्ते दख |
व्रह्मजज्ञानपन्तेण चिचगप्र उदारता: | ६२॥

एवं ग्रहन्पतिष्ठाप्य स्थापनी याध ददः |

तेषां स्थानानि नागानि मन्व प्रददस्यह्म्‌ | ६२३ ।
रुद्रं उयम्वक्मन्मेणं रवेरचरदा न्यसेत्‌ ।
सोधस्यःऽञ्ययदिग्माने श्रीश्च त ननक्मतसनाम्‌ ॥ &४ ॥
यदक्रन्देति भौषरय स्कन्दं याञ्ये प्रपूजयेत्‌ |

विष्णुं पिप्णो र्राटेति यरेत्पू्रे बुषस्य च |} ३५॥
गुरोरतरताऽभ्यच्यः बद्धा अद्तियन्त्रतः |

सजोपा इति जुक्रस्य पाच्यां इक्र नेघपयत्‌ ॥। ६६ ॥
रानेथ पश्चिमे स्थाप्यो य्मायेतिज्छक यमः |

काष्ण्र सा(दपन्न्णम रादा; स तवथ्तर्‌ । ६७ |
चित्रगुप्रं तु केतूनां विचन्वेतोते नकसते |

ग्रहाणां देवताः ख्याता मुख्याः जुष्वधिदेवताः ॥ ६८ ॥
द्रं भोथामे भवेद्रह्निरापथोमाऽधिनऋति |
“धरा च स्कन्दवायव्ये दिप्धुनःरायणोदरे 1 ६९ ॥

# चित्रगुप्रान्तरे बहा अधदेदषचषाययेत्‌ |
>» सनोपोदापिदिं दिप्णुरिन्द्रस्त्वन््री पमरतिः॥
नमोऽस्तु व्रह्मजङ्गनमाधेदैदः यथाक्रमम्‌ || ७० |

=

|, (णीति

* ठाण्वधिदेवता इत्यनेन प्रत्यधिटेरदाकमंकश्रावणं प्रतिन्त५+ दभेश्चत्यदिनारायणौत्तर
इत्यन्तेन अन्येन वह्न्यन्यराविष्णवः प्रत्यध्दिवाश्चनरः धाद्विताः । अमे च चि्रगपतान्तरे
त्यनेन बह्मा श्राकिति न तु किष्णोरयेतना इन्देनद्राणीवजःयतिसप ह्पनत्यधिदिाः। ततश्चैवन = वते.
तेषां तद्रनथो भरष्ट दाति । >< अस्मिञ््छोक इदं रिप्णु"7ोऽस्ु वह जज्ञान भत्वा दमन्वतौकद्रंना-
तत्यरपिदेषस्थापनमन्वसंबहं चिकीर्षति मापि । पुवग्रन्थसदूर्प्यएे तथव प्र्तःयते } परं ८
द्त्वात्पत्यस्तराभावाच्च यथास्थित एव ष्टोकः स्थापितः ।

२२८

[षं

श्रीनर्मिहमद्रषिरचिता-

अ नो भद्रैत्यनन्तं च रवः पुतं प्रपूजयेत्‌ ।

देवानां वासुकिः पूज्यो म॒गाङ्छस्याग्रतो बुधः ॥ ७१ ॥
तां पुयेयाऽहिचक्रस्य तक्षक स्थापभत्पुरः

तन्नो पातेति कर्कोट पजय दुत्तरं वुभात्‌ ॥ ७२ ॥
तमीच्ानेति पदं तु गुरोरग्रे निधापयत्‌ ।

महापद्मं च शुक्रस्य सम्यतः साम्यतो न्यसेत्‌ # ॥ ७३ ॥
श॒तं मित्रेति केतूनां पु(कु)खिकं पुरतो न्यसेत्‌ ।

आ नो भद्रानबाकेन एवं परत्यधिदेवताः ॥ ७४ ॥
गणनाथं तथा दुगा वायुमाकाशमेव च ।

कुमारावशविनां देषो छोकपार्छस्तिथव च ॥ ७५॥

शनेः केतोश्च पुत्रं तु गुरः सूयेस्य पश्चमे |

आवाहयामि देवेश गणानमधेप शुभम्‌ ॥ ७६ ॥
आखुबाहनमारूदं तप्तकाश्चनंसमभम्‌ ।

छम्बोदरं महाकायमेकदन्तं गजाननम्‌ ॥ ७७ ॥

बिश्रतं पुस्तिकामक्नान्कमलं च परश्वधम्‌ ।

आगच्छ भगवन्देव यज्ञेऽस्मिन्संनिधो भव ॥ ६८ ॥
नमो गणेति मन्त्रेण गणेशं पुवेतो न्यसेत्‌ ¦

आवाहयामि देवीं तां दुगा दुगातिनाशेनप्‌ ॥ ७९ ॥
सुल्िग्धां इ्यामवणौ च सवदास्परधारिणाम्‌ ।
अनेकबाहुवदनां बहुरूपधरा रिवाम्‌ ॥ ८० ॥

तज्राऽऽवाहनस्न्न--

आगच्छ देवि चायुण्डे यङ्ञेऽस्मिन्संनिधा भव ।
त्वयि संनिदहितायां च कमेसिद्धिभेबेन्मम ॥ ८१ ॥
जातवेदसेमन्त्रेण चायुण्डां दक्षिणे न्यसेत्‌ |
आवाहयामि देवेशीं चतुःषष्टयधिदेवताम्‌ ॥
मण्डमाराधरां घोरां व्याघधचमोम्बरमियाम्‌ । ८२ ॥

+ अचापि कियान्यन्थो र्ठ इति भाति।

[कि म

१ स. “नः उधर ९क्‌, ततो इ" । ३ ल, (नहुनभम्‌ । ट्‌ ।

व्रिधानमाल्म्‌ | २३९

भत्रपारं दयारूढं खड्गपात्रधरं जुमम्‌ ।
विश्रतं उमर चुर सपेयन्नोपवीतिनम्‌ ॥ ८३}
आगच्छ भगवन्देव यज्ञेऽस्मिन्संनिधो भव ।
भूतानामिनिमन्त्ेण भैरवं चोत्तरे न्यसेत्‌ ॥ ८४ ॥
गणनाथं प्रलिष्ाप्य सवेदेवसमन्वितम्‌ ।
घृतं धृतेतिमन्व्रेण अन्तरिक्षं तु पिमे ॥ <५॥
अग्र आञ्येतिमन्त्रेण उत्तरे च धनाधिपम्‌ ।
भियं मन्ेण तदेव्या श्री ते इति दक्षिणे ॥ ८& ॥
या्वाक्रशेतिमन्त्रेण पुर्वे स्थाप्या तथांऽश्िना |
सप्त सप्त यजेद्धानि परागेदाश्विनिपुतरशनम्‌॥ ८७ ॥
अश्विन्यां तेजसाऽश्िन्या यमाय भरणीषु च।
कृत्तिकायामभिदेवो रोदिणी ब्रह्मदेवता ॥ ८८ ॥
सोमो वैश्वेति सोम्यस्य नमस्ते रुद्रदैवते ।
अदिति्योः पुनवेस्वोः पुष्ये वाचस्पते इति ॥ ८९ ॥
सार्पे च दैवतं सपः पितरः पितृदैवते ।
भग्रणेति भाग्यं च देव्या रभुयै(चा्चेयु)रयंमम्‌ | ९० ॥
हस्तं विघतिमन्त्रेण त्वार त्वाषटेति पूजयेत्‌ ।
वायो अन्येति वायव्यभिन्दरा्रीति द्विदेवतम्‌ ॥ ९१ ॥
नमो मित्रेति भिनक्षं स इषिति पुरंदरम्‌ ।
मूं मातेव पुत्रं तु पूवोषादामपा्मत्‌ ¢?) ॥ ९५२ ॥
विश्वे अध्रेति विश्वेशं गायच्या वाऽभिजिन्न्यसेत्‌ ।
श्रवण विष्णुमन्त्रेण धनिष्ठां वसुधारया ।॥ ९३ ॥
पञ्चवारणं वारुण्यां अजपादोवनोदिते ! ¢?)
रिवो नमेत्यद्धिुध्ये पोष्णं पुषस्तवेन तु ॥ ९४ ॥
योगे योगेतिमन्त्ेण विष्कम्भादि भरपूजयेत्‌ ।
भद्रं क्णेतिमन्त्रेण करणान्यखिलन्यपि ॥ ९५ ॥
धरबोऽसीति धवो मध्ये ग्रहाणां शततारकाम्‌ ।
गङ्खां च सरितः सवोः पश्च नेति पूजयेत्‌ ॥ ९६ ॥
सागरांधेव समैतानिमं म इति पूजयत्‌ |
पृथिव्यां पवेतान्कांधित्पवैतेति प्रपूजयेत्‌ 1 ९७ ॥

९८०

श्रीवरसिदमष्रविरचिता--
{बायस्तेतियन्त्रेण रेवत पूजयेत्ततः
मिनिरन्त्रेण ऋण पूजने मतम्‌ । ९८ |
असंख्यतिति संपूज्या रदो शद्रपटेऽम्यसि |
पुञ्यो विष्णुः सवसृक्तन द्सनेन तथव च ॥ ९९ ॥।
दतुःपट्ियदो वास्तुः पूज्यो वास्तोष्पते इति ।
मघानां स्वेति वायय्ये मणनाथं प्रपूजयेत्‌ । १०० ॥
प्रजापत्त इत्यनेन पूज्यो दक्षः परजापतिः
सद्रङुम्नाग्रनः पूञ्या चाण्डा जऋतवेदसे ।॥ १०१॥
यो बः रिितिमन्त्रण चोत्तरे पातृषण्डलम्‌ |
भरछोवरन्सत्यषयन्तानेश्यादौ भषूनयेत्‌ ।॥ १०२ ॥
अहते इन्द्र मजेन्द्रस्थ वज्रहस्त प्रपूजित्‌ ।
जतारदितिमन्देवं पाची संरक्ष दिक्पते ॥ १०३॥
अषौ मेषस्थ स्चाचं स्तिपाणे महर |
त्वं नो अधरेति सज्य दिशं वहे प्रधार्य ॥ १०४ |
अष्ट प्प्यारू दृण्डपाम वश्षरद्‌ ।
सुग न इदि संपञ्यं डेह्णानश्ना परशर्य | ९०५॥

ध)
= रै

अष्ट नकत दक्वा सच्त्य। ख्ईूगधारक ।
आगच्छ कुणपारूढ सुन्वन्त पूजत ॥ १०६ ॥
अहौ दरण वारुण्यं खाद्‌ चूष्यम्‌ ।

* ४4)

॥;

सागच्छ पाद्पाणे त्वं तस्वायामीति पूजित ॥ १०७ ॥

अहो वायो मृगारूढ ध्वजहस्त धपूजित |

आ ना निघुद्धमन््ेण पारदाश्च प्रपार्य | १०८

अह ्विनरराजेद्र श्षिविकारूड वित्तप्‌ |

रक्षोत्तरदेे सभ्यग्बये सोमेति पनित ।॥ १०९ ।
षभमारूढ श्टषागे दृव }

र) 7माणीच रक्ष त्वं दमीशरेतिपनित | ११० ॥

अही हसास्थत ब्रह्यन्ग्योम रक्ष निरश्न्तयम्‌ ।

व्रङ्धजङ्गानमन्तेन पूजितः सर्फण्डडुः ।॥ १११

अहो गरुडमारूढ दङ्तनक्रगदाधर |

६ ख. शवा? |

पिधानमाद्या | २४१

स्याना प्राथवपूनादे पाल्य त्वमधादेश्चम्‌ |} ११२
सपूञ्य बल्पुप्पस्तु प्रक्रमेण दिर्गश्वरान्‌ ।

तत्र यं स्थापेताः पीठे ब्रह्म दवाधदेवर्ताः |} ११३ ॥
विाचन्त्याः समुखाः सद मूतोव बरषदाः |

मुदुभिः शेभनवंलः पारधाप्याः पथक्यथक्‌ | ११४ ॥
यगकपाथ वा स्व सद्रदुम्भयुमेषाः

श्रोखण्ड भामेद्‌ चन्द्रे मामाक रक्तचन्दनम्‌ }! ११५॥
चमस च बुधे जप्‌ रषाणां कुङ्कुम स्मतम्‌ |
दयारकुसुमः सूयं कुयुदः सोममयेयेत्‌ ॥ ११६ ॥
[क्षातेज तु नपापुष्पशवस्पकः सोमनन्दनम्‌ |
शतपत्रः पूज्या जतदुप्षस्तु नागदः ! ११४७ ॥
मिकाकुसुमेः पङ्गुं न्द पुस्पदिधुतुदम्‌ ।

केतु नानावधंः पुष्पकट्काल्द्धवः युभेः | ११८ |,
परतिष्ठासमवभन्तरेः पश्चाद्ूपं पदःपयत्‌ |

कन्दुराञ्य रवधरप तण्डुटःञ्यं (नज्लाक्रं | ११९}
सटटकाधपमुक्रीजे बुषेऽगरूरदाहूतः

स एव तिद शाचार्ये साज्यं विल्वाङ्कुरं क्वो ।! १२० ॥
गुग्युर सूर्यपुत्र दु रष खक्ष बुदाहुता।

नसं केता समा!दषट वसवस्तराते धूपयत्‌ ।। १९१ ॥
गुडान्न क्षीरकासार दग्धाननं दधिमक्तक्म्‌ |

घुतान कृररान्पापणन्सरार चन्रं गुडादिमिः ॥ १२२॥
द्राक्षक्षुपगनारङ्गजम्दार्‌ दीजपूरकम्‌ |

खजूर सारकरे च दाडिम च ययाक्रमदष्र्‌ | १२२॥
अरामं याने भक्ष्याणि फलि तानि दापयेत्‌ |
खेचराणां च ताम्दल्मेकंकस्य प्रदापयेत्‌ ।॥ १२४ ॥
नववर्तियुतो दीपो घतेन परिपरितः ।

ग्रहाणामग्रतः; कायस्ननाञस्यदन मन्ितः | १२५ ॥
ग्रहदेवापिदेदाय् स्थापनीया दिगीश्वराः !

प्रतिष्ठा ङ्गमन्तरथ पुनस्तेषां पकसपयत्‌ ॥ १२६ ॥
ततः कुण्डं समासाद्य नरेत्वाभ्राक्रया चरम्‌ ।

२४२ श्रीनसिहभहविरचिता-

श्रपयित्वा ततो चेः कतेन्यः खेचरान्पाते ॥ १२७ |
आारावाञ्यभार्गांशच जुहुयात्पश्चवारूणीम्‌ |
हिरण्यस्तूप आ इष्णन व्रष्टुप्सविता मतः ॥ १२८ ॥
आप्वायस्वे गातमस्तु गायत्र सोमद्‌वतम्‌ |
अभिमूधां विरूपाक्षो गायत्रं चाञ्निदेवतप्‌ ॥ १२९ ॥
उद्धध्यस्व बुधाशषटबविग्वेदेवाथ्‌ देवता; ।
हस्पते गन्ममदश्चिषएव्देगो बहस्पतिः ॥ १३० ॥
# अन्नादेभिभेरद्राजचखिष्टप्पपा च देवता |

सिन्धुद्रोपस्तु गायनी आपः स्न इति क्रमाद्‌ ॥ १३१ ॥
प्रक्रान्ते वापदेवस्तु गायत्रं स्याच्छतक्रतुः |
केतुं कृण्वन्मधुऋपिगोयत्री चेन्द्रदेवतम्‌ ॥ १२३२ ॥
एकेकां च घतस्याऽऽहपिमेकेकां चसोस्तथा ।
मन्त्रं मन्वे स्वक्रयं च दव्यादेव्रहन्ध्राते ॥ ९३२॥
समिदाञ्यचराद्ययः कतेग्यस्तु क्रमेण तु |
सामदकमय सूयं पाट क्षरिनस्तथा ॥ १२४ ॥
खादिरी मूभरिपुत्रे च ह्यापामा्गीं बुधस्य च।
गुरारश्वत्थजा पराक्ता श्ुक्रस्यादुभ्बस्। तथा | १३५॥
रम भ्राक्ता च मन्दस्य सामं (रहः) दूवा प्रक(तता ।
केताः कशाः समादिष्ट यज्ग्ि्यापेन्चारदंः | १३६ ॥.
अभावे तु प्रकतेव्याः सवा ब्रह्मतरोः शमाः |
या ओषधीरित्यनेन सभिधस्त्वाद्रका हरेत्‌ ॥ १३७ ॥
अक्रोधनो गतन्याधिः शुचिः सन्त्राह्यणेत्तमः |
पूवाद्क्मान्तता वाऽय सोम्यता बाञ्य पाथमात्‌ | १३८ ॥
अहरत्सामधः सगं नतु य्यादञ्चः; इषाः

हुत्वा परारवक्षस्य सपेषा ए्ेनपत्तयः }) १३९ ॥
सवान्कामान्समासोनि नात्र काया पिचारणा |

खादर चाथंलामाय द्रपरामाःमण रूपवान्‌ ॥ १४५० ॥
अश्वत्थः सपवंकामाणां ददात्यविरतं फलम्‌ ¦

हैमक्षीरस्य समिधः सौभाग्यसुखद्‌ा सृणाम्‌ ॥ १४१ ॥

0० प ि- ५०७ --्‌म भकककननवक

* इदप ल. पुस्तक नास्ति ।

विधानान्न | २४३

समी शमयते पापं दूब द्यरविवर्धिनी ।
कुशा धमौथकामानां फलदा नात्र संचयः ॥ १४२ ॥
रक्नोघ्नास्तु कुञ्चः काशाः पिदाचगणवारणाः |
तस्मात्कशः पविनास्तु काशास्तेपामलखाभतः |! १४२ ॥
छशा स्थूला च दीघां च युना शीणौ दखीकृता ।
कीटविद्धा तथा श्ुस्का वजेनीया परयत्नतः ॥ १४४ |
यक्रा द्िक्ञाखा तव्धीना समभिननष्ठा श्रुतौ स्मतं ।
वि्ीणोऽऽ्॒ष््षयं ङ्याद्‌द्विदखा व्यःधिकारिणी ॥ १४५ ॥
हस्वया मृत्युमामरोति वक्रा विष्ठकरो स्मृता ।
स्थरा हरति वित्तानि कृशरया पापसंचयः ॥ १४६ ॥
विशाखा नेवरोगाय कृमिदष्टाऽथेनारिनी ।
देष वितनुते दीधां प्राणश्च त्वग्वि्वजिना ॥ १४७ ॥
रास्ता दश्राङ्गुखोपेता द्रादश्ाङ्गुखेका तथा ।
रोगदन्त्री मनस्तृष्टिसपदयागविवर्धनी ।॥ १४८ ॥
म्नाराभप्रदा पापक्षयदा रोगनाञचिन। ।
आयुर्विंवधिनी शओोकनाश्लिनी धनदा तथा ॥ १४९ ॥

अक।दिसमिधो ज्ञया दिद्रद्धिगंतमत्सरेः ।
अष्टोत्तरसदसं च शतमष्टाधिकं तथा ।। १५० ॥
अष्टाविंशतिमष्टौ बा यजेत्पश्चामृतटुताः ।
इन्धनैः पृरिते वह सुसमिद्धे विशेषतः ॥ १५१ ॥
निधरमे टेखिदाने च होतव्याः कम॑सिद्धये ।
अन्नटरत्रे (अप्रवृद्धे) समिद्धे च जुटुया्यो हुताशने ॥ १५२ ॥
यजमान भवेदन्धः सौमित्र इति नः श्रुतम्‌ |
आ कृष्णेनेति सूयस्य इमं देवेति शीतगो; ॥ १५३ ॥
अमनिमृधोति भौमस्य उद्धुध्यस्प्रेति बोधने |

% वस्तेति जीवस्य स॒क्रस्यानात्परिभुतेः ॥ १५४ ॥
दं नो देवी सनेमेन््रः कय! नधित्र राहवे |

केतुं कृष्वन्न केतूनां दोममन्ाः भकोतिताः \ १५५ ॥

क 0० न पा भ नमता 0 न -- न

[श १ | वी, 2 =+अआय रि ! न [क्‌ र्थ तः तिगश्िन 3.
। वुहस्पा तरिरा त समन्तात मत्व५5र अध्या वुहृस्पता मन्न इात्‌ । स्वन्तं मृतिाश्वन्दना्‌र

सेतिन्थयेन यथाक्र्थ्‌चद्व्यास्थैयप्‌ ।

२४४ भ्रीनृसिहहविरचिता---

देषाणां स्थापने मन्वेहोमो व्याहूतिभिस्तिके; |

अन्नाद्रिरेषहोमः स्यादन्ते व्याहूतिरुच्यते ।॥ १५६ ॥

न मक्तवाखे जयान्नानपानिनजानकः।

अनपातितजानथ्‌ रक्षसे जहयाद्धावेः ॥ १५७ ॥

हूयमाने हृताशे च यदि उवालासमुद्धवः ।

सिद्धिदो यजम्रानस्य ज्ञेयः प्रीतो मनीषिभिः ॥ १५८ ॥

सा ज्वार यादे रक्ता स्यात्कृष्णा चेव विशेषतः ।

उदिता शद्रमयद्‌ ऋत्विजां नात्र संसयः ॥ १५९ ॥

वद्धिः प्रदरक्षिणाददेः सरिखो धूमवर्जितः ।

(स्नग्धः सुगन्िगेम्भरधिरायुदोतुरादिरेत्‌ ॥ १६० ॥

मन्ते सवहृत्यानां दक्छस्पुणोहुति शुभाम्‌ ।
'वयुतऋतिविकंसहितः पूणोहुतिमुपारमत्‌ ॥ ५६१ ॥

श्रपर्णा खादिरी दाद विक्ङ्कतसमद्धवा ।

बाहुमात्रा मकतेव्या सुगा स्याद्धस्तमा्रिका ॥ १६२ ।

यस्य काषटस्य दवी स्यात्तस्यैव स्यात्सुवः शुभः

खादर हेमदग्धां वा भोक्त यज्ञस्य कमणि ॥ १६३ ॥

चतरखमुखा दवा यानः स्याचतुरङ्कला |

अधाङ्गुलसयुच्छाया पश्ाडइगख्मितानना ॥ १६४ ॥

हारणासुरमाना स्यान्माने उयड्गुर उच्यते ।

विपक्षः जुभदो ज्ञेयः सुवो यज्ञस्य कमणि ॥ १६५ ॥

चन्दनेनारुरिक्राङ्गौ इत्वा द्वींसवौ शुभौ ।

वामहस्ते धां ददीमाल्येनैवाभिघारयेत्‌ ॥ १६६ ॥

शुक्रञयोत्यजुकाकेन पतेचाच्छन्नधारया ।

नष्टः शाल्मुखः कतः शान्तात्मा च हुतानटः ॥ १६७ ॥

हीमान्ते यजमानेन कतेव्यं ग्रहुपूननम्‌ ।

यो यस्य विदितो होमः स्वं तस्य नियोजयेत्‌ ॥ १६८ ॥

अष्टापिकसदस् च शतमष्टाधिकं तथा ।

अष्टावक्चतिरद स्युर्टा वा समिधोऽकजाः ॥ १६९ ॥

अकरतुप्ट्य च हीतन्याः पृषदाज्येन संयुताः

£ ® क

समिद्धथो द्विगुणे भोक्तं पषदाज्यं मनीषिभिः | १७० ॥
ˆ~ अ
१ क. “त्‌ मन्यः प्र ।

विधानमाटा | २४५

ततस्तु विगुणः प्ोक्ताभ्निला यज्ञविश्षारदेः ¦

तिरेभ्यथाक्षतास्तदरत्समुदिणएथतुगेणाः ।॥ १७९१ ॥

ञ्कारपुवेमुचायं मन्तं तद्धि ङ्गकं श्भम्‌ ।

भ्यात्वा च भास्करं देव काश्यपि च कृलिड्गजम्‌ | १७२

सप्रम्यां च सथुत्पन्नं विशाखक्षेसमद्धवम्‌ ।

वर्णेन क्षत्रियं विद्याद्धगवन्तं विभावसुम्‌ ॥ १७३ ॥

आहृत्यन्ते समुच्वायं चतुथ्यां अ्रहनामकम्‌ |

विशेषणं विरेष्यं च ततस्तु ज॒हयात्सुषीः ॥ १७४ ॥

आजगाककस्तमुद्धून यसुखातरव्रामनम्‌ |

अष्टम्यां कृत्तिकायां च जातं विद्यादहं विधुम्‌ ।। १७५ ॥

वेश्यवणसयद्धतं दशाश्वं द्विभुजं तथा |

देशे मालवकं जातं भारद्रानकखद्धवम्‌ | १७६ |

उज्यित्यां समुद्धूतं दरामीतिथिसंभवम्‌ ।

पुवाषाटासमुत्पन्न क्षत्रिय मङ्गलं षटु; ॥ १७७ ॥

अभरिगोचस्मद्धदं चन्द्रज वरयवणेजम्‌ ।

गिरिवंने सश्चुत्पन्नं देशे मगधसज्ञके | १७८ |

द्वादश्यां च धरिष्टायां बुधं सवेक्ञमुत्तमम्‌ |

गोत्रे चाऽऽङ्गिरसे जातं सिन्धुदेक्षसमुद्धवम्‌ ॥ १७९ ॥

सिन्धुग्रामे सबुद्धुतमेकादश्यां विर्घेषतः ¦

पुवफट्यु निक्षे ब्रह्मवर्णं वुहस्पतिम्‌ ॥ १८० ॥

देशे भोजकटे जातं विद्याद्धोत्रे मृग भगम्‌ ।

नक्षत्र रेदतीसंज्ञे चतुदेश्या समृद्धवम्‌ ॥ १८१ ॥

वर्णेन ब्राह्मणं भ्रष्टं दैत्याचार्ये चतुभंजम्‌ ।

करयपस्य करे जातं सयंपत्र सरनथरम्‌ ॥ १८२ ॥

रेवतिक्छक्षजं हेयं जातं सोराषए्मण्डले ¦

श्रवणं सथुद्धूतं कृष्णवणं चतुभुजम्‌ ॥ १८२ ॥
क्मण्टरवक्षमाखधनप्पाश्ान्विभ्रतं करः |

चतुदेश्यां समुद्धूतं कृष्णपक्षे विशेषतः ॥ १८४ ॥

यमरूपं महाघोरं देवदत्यनमस्कृतम्‌ ।

१ ख, °वते प° ।

२४६ श्रीतरसिदभदटिरवचिता-

पेठीनसक्टे जातं देशे बबरसंञके ॥ १८५ ॥

पणिमायां भरण्यां च ।सदिकातनय विदु; ¦

शूद्रवणं महार देववेसमयप्रदम्‌ ॥ १८६ ॥

गोत्रेण जंमिनें जातं मटये पवेतोत्तमे ।

अमायां सपेदेवत्ये शद्रवणें मदहवटम्‌ ॥ १८७}

केतुं विद्यान्पहारोद्रं चन्दरसूयययपरदम्‌ ।

येन केन प्रकारेण सुप्रीतं कारयेद्धषः ॥ १८८ ॥

गौरं गोरतनुं रक्तं गोरं गोरं सुपीतकम्‌ ।

कृष्णं ढृष्णं च धूम्र च भास्कारादिग्रहं स्मरेत्‌ ॥ १८९ ॥

एके वदन्ति केतूनां रूपबाहुस्यमञ्जसा ।

एक एवास्ति केतुस्तु नानावणं बदन्ति तम्‌ | १९० ॥

अथ सकखः-
यथासंख्याकेन समित्तिटवव्रोञ्यदरव्यैव्योहूनिमिकऋछयजुःसामाथर्वमन्तेयंन-

मानस्य सपुत्रस्य सकरस्य सान्वयस्य सपञ्युधनस्य सवत्तस्य सशारस्य
समृतकस्याऽध्युरारोग्यसिद्धयभमुन्पन्नेवनिद्रच्यः सधक्रामपःटनात्प्वथ यत्कृतं
ग्रहहवनमनेन ग्रहृहवनेनाऽऽदित्यादिनवग्रहाः सुप्रसन्ना भवन्तु । अनेन ग्रह्मसा-
देन यजमानस्य मनोरथाः सफलाः सन्तु | मूनवेमानम वरिप्यन्चिविधराकल्याण-
विनाञ्नाथं क्ष्मापराप्त्यं पराप्रश्रीपरिचराणाथ तिथियुहूतंकरणरप्ाधिदेवतपी-
त्यथ पवोग्रेयदक्षिणनंक्रनपधिमवायन्योततरेशानोष्वोधो यानि कानि च तीथानि
याः काथिदेवतास्तेषां परौणनायं जम्बृशाकक्रोश्चङकगशाल्पटिष्श्चपुष्करसप्रीपेषु
परसाव्रानि तीथोनि कित्राणि गङ्गाः सरितः पुण्या नैमिषचम्पकारण्यवद्रिका-
श्रमभमृतिपुण्यारण्यानि वाराणमीमुक्तिनगरीश्रीमद्दरारकामभतिरकेप्णवस्या-
नानि तेषां पंणनाथं सपन पाताखानि मयाद्य हाटकश्वराधोरोकसंस्थितवा-
सुक्रिग्रमुखपन्रगकुश्रनयभ स्वरोकसंस्थितेन्द्रादिदेवतगणगन्धवेयक्षराक्षस-
विद्याधरमूतेतपिशाचवेताटाषटविधदेवयोनिप्रीत्य्थं मनुष्यरोकसंस्थितसनकस-
नन्द्नादिभीत्यथं पितृरोकसंस्थितवसुनद्रादविप्रीणनार्थं [ यत्कृतं हवनं तेने ] ते
दोमाधिष्ठातारोऽग्रिवायुसूयोदि यज्ञदवाः प्रीयन्ताम्‌ |

आचायः परथमं पुञ्यो गजाश्वरथकाश्चनैः ।
तोषयित्वा महादानेनेमस्टरत्य क्षमापयेत्‌ ॥ १९१ +

दिधानमास ) २५७

ततस्तु ऋत्विजः पज्या ग्रहमूनिप्रदाननः ।

चस्वारकारदानेन दक्षिणानि मूलः | १९२ ॥

यस्मे यस्म नमोगाय येन येन यथाविधि ।

छतं स्याद्धवनं तं तं तस्मे तस्थे प्रदापयेत्‌ ॥ १९३ \

ततस्तु ब्राह्मणाः सर्व सदस्यत्वेन सर्श्ताः |

तेऽपि पूञ्या यथाविद्यं यथाविमदमात्मनः | १९.४ ।;

रवेधनुं विधोः शङ्खमनड्वाहं कुजस्य च ।

हेम ज्ञस्य गुरोवेखं हयं शक्रे नेश गाम्‌ ॥ १९५ ॥

अनं राहोविदुस्तज्ज्ञाः केतूनामायसं तथा |

सितासिते च गावो स्तो रक्तोऽनड्वान्यकीतितः ॥

पीतं वशं हयः शेतस्तयवाजः भकीतितः ॥ १९६ ||
तथा च पेठीनसिः-

आदित्याय छमा धनुं शङ्खं सोमाय दापयेत्‌ ।

भोम रक्तमनड्बहं सोमपुत्राय काश्चन्‌ ! १९४७ ॥

गुरवे वस्रयुग्यं च दयं शेतं मृगोस्तथा ।

रनेश्वराय कृष्णां गा राहोश्छामं तथव च ।

केतूनमायस दद्यात्सत॑षामप्पं काश्चनम्‌ । ९९८ ॥
तथा च यात्रवल्क्यः--

धेनः शङ्खस्वथाऽनडन्दरेम वासो हयः कमात्‌ ।

ङृष्णा मांरायसं छगो ह्येता व दक्षिणा; स्मृताः ॥ ९९९ ॥

हयस्य हषमस्यापि साम्यं सवेत करध्येत्‌ ।

एतन्पनियतं श्रेष्ठं दक्षिणाय पृथक्वृथर्‌ ॥ २०० ॥

आस्वीणदाससा साधं प्षटतण्डुकसंयतयम्‌

ब्रह्मणे यत्ञकरदवद्य्यथापित्तं च दद्षिमाम्‌ ॥ २०१ ॥

आचायंमसिनं यस्तु बह्धाणमपि ऋत्विजम्‌ ।

कुवन्नेवाऽऽप्नुयात्तस्य यज्ञस्य सकर फलम्‌ ॥ २०२ ॥

विमाभव्रे परकतेव्या्रत्िजों ता मनीषिभिः ।

सद्धावे न. दि कतव्यौ फटच्युतिक्षयानरुभिः ॥ २०२ ॥

यज्ञकुण्डात्पध्िपतो दभिपेदः सपाचरेत्‌ ।

२४८ भरीनरसिदभद्विरविता-

आद्‌।य रुद्रकर द्विजैः सार्धं ततो गुरूः ॥ २०४ ॥
पश्चाङ्गसद्रनप्येन वरं कुयात्सदारशिवम्‌ ।
ईश्वरो वमो यस्य तस्य वद्यं जगञ्चयम्‌ | २०५ ॥
उच्चार्यं वारुणान्मन््राञ्च कमश्वत्यपटवैः ।
उदुत्योदधुत्य संसिशरत्सकटतं सपत्रकम्‌ ॥ २०६ ॥
आम्रोदुम्बरन्यग्रोधजम्बुदु बोः समूखिकाः |
सपुष्पाः सकुशः भोक्ता दिदद्धिरभिभेचने ॥ २०७ ॥
आपो हि ेतिसूकतेन मन्तैव।ऽपि तिभिस्तथा |
पञ्चैन्धेवोरगेस्नावदिदमापेठि वे तथा ॥ २०८ ॥
सयुदरञयेष्टगन्त्ेम्तु चतुभिरमिषेचयेत्‌ ।
आप्यावपश्वनद्रेति रिरो मेति च पञ्चभिः | २०९ ॥
देवस्य त्वा्निभिः कुयोदभिषेकं महामतिः ।

$

तथा पौराणषिपिः-

सर्वे समुद्राः सरितस्तीथानि जदा नदाः ।

आयान्तु मम देहस्य दुरितक्षयकारकाः ॥ २१० ॥
इति यजमानः भाथयेत्‌ ।

ततश तेव्रद्यणेः पौराणवचनैरभिषेकः कर्तव्यः ।
तथाहि-~

शक्रादिदेदनाः सवो ब्रह्मविष्णुमे्वराः |

सर्वे त्वाममिषिश्चन्तु सुरषल्योऽपरराङ्गनाः | २११ ॥

नारायणो जगन्राथो देवः संकषेणो विभः

प्रद्म्नश्रानिरुदढथ ऋद्धिमिच्छन्तु ते सदा । २१२॥

नारदायया ऋऋषिगिणा ये चान्ये च तपोधनाः |

भवन्तु यजमानस्य आ्मीवोदपरायणाः ॥ २१३ ॥

इन्द्रो वद्धियमश्वैव निक्रतिवेरुणस्तथा !

वायु; सोमश्च रुद्राच दिक्पालाः पान्त॒ सर्वा ॥ २१४॥

वत्सरायनमासाध तिथिवारथ नाडिकाः |

गहूतोस्त्वाऽभिषिश्न्तु नक्षत्राणां च देवताः ॥ २१५॥

आदित्यथन्द्रमा भौमो बुधजीवसिताकनाः ।

्रास्त्वामभिषिशवन्तु राहु; केतुश्च तपता; ॥ २१६ ॥

तिधानपास | २४९

आदित्या वसो रद्रा विदेवा मरुद्रणाः |

रोकपालः प्रयच्छन्तु मङ्गखानि दिने दिने} २१७॥
गन्पवांः किना यक्षाः सिद्धा विय्ापरारनथा
आमष्ञ्चनतु त सतं चद्ः सागरपतेताः ।! २९१८ ॥
बरेदगास्राणि मीमासि छन्दस्याममयश्चकरम्‌ ।

पराणानि च सणि सेतिहासानि स्पतः ॥ २१९ ॥
गायत्री चेव सावित्री शची छक््मीः सरस्वती )

मृडानी मातरः सवो भवन्तु वरदास्तव ¦} २२० ॥
यमेव रुदरकुम्भेण कतारमभिपषेचयेत्‌
सबोन्कामानवाम्मोति यथाद्भहवूननाद्‌ ॥ २२१ ॥
नोपसमा न च व्यापिने च परिययियगिना ।

न दारि्य न शोकः स्यात्कृतववं ्रहपूननम्‌ ।॥ २२२ ॥
विवाहोत्सवयज्ञादौ राञ्यमा्ौ महीपतिः)

याज्रादा[ धनषद्धा च कयद्रहमख बुधः || २२३
वित्तरक्तिगृहे नास्ति यदि स्वाद्रहपीडनम्‌ |

दत्ते स्वस्प हि भावेन प्रसन्नास्ते नव ग्रहाः ॥ २२४ ॥

अन्नहीनो दहेद्रा मन््रहीनस्तु ऋलिजः ।
यजमानमदाक्षण्यो (अदक्षिणो यजमान) नास्ति यज्ञसमो परिपुः1२२५

श र

„४१
८)

वेदशासख्पुराणेषु होमाभ्निखिविषः स्मृतः ।
कोरिलक्षायता जञेयाः सवकमखु शोभनाः | २२६ ॥
कोरिदमं यदा शक्तिरक्षे बाप्प्यय॒ते तथा ।

तिवर्प भरकतेग्यं हवनं पुष्टिवधेनप्‌ ॥ २२७ ॥

काखा बाजसनेयी सा सवेसाधारणा मता ।

तां पुरस्कृत्य मुनिनः. वसिष्टेन प्रकारिता । २२८ ॥
अध्येतव्या प्रयत्नेन ासिष्ठी शान्तिरुत्तमा |

शान्तिकं यः पठेन्नित्यं श्रद्धया यः श्रुणोति बा |
सानकरा ग्रहास्तस्य समेकाटे भवन्ति हिं ॥ २२९॥
यथा समुत्थितं यन्त्र यत्नेन परतिवध्यते |

एव सथुसयत घर्‌ सवेशन्त्या विनस्यात ।। २२० ॥

[क

षि दुयंः! २ कृ, मुच्छितं। ३ क. तंख्ंय |

२५०

भ्रीनृतिदभद्टविरविदा --
यथा वाणप्रहाराणां कवच वारण भवेत्‌ |
वथा सवोपवातारना ज्रानिनिभदानं वारणम्‌ ॥ २२१ ॥
वाल गरृहन्तु त देवा आदित्या वसवस्तथा |
मरुतथाश्विनौ शराः सुपणेः पन्नफास्तथा ॥ २३२ ॥
असुरा यातुधान पिज्ाचा राक्षसा नगाः |
शाकेन्यो यक्चवेताख यामिन्यः पएतना शः | २३३ ॥
जम्भकः सिद्धगन्पवाः साध्या विद्याधरा नराः)
दक्षा खक्ष यं ये विघ्नरविनाशकाः | २३५}
जगतां जान्तिकतारा ्याद्याथ महषयः
माव्घ्नोम्राचमे प़पमा सन्तु परिपन्थिनः॥
सास्या भवन्तु स्रारलग्धा भृतमताः सखावहाः ॥ २३५॥

शरात्र श्रानृसिहमहरविरचिता्यां विधानमाखछयां
वरसिष्टोक्तं नवग्रहमखविधानम्‌ ।

४
2

अय त्तह्मते सूय गप्ि्वजानतवेप्रहरविषनम्‌ |

मनुर

इदमे मापे बुधे मंहिषीपरसतरे श्रावणे दिवा वडवायसपरे च विधानं बो ध्यम्‌ ।

राच बुधे च महिषः श्रावये वडवा दिवा ।

सिदे गावः परसूयन्ते स्वामिनो मरणं ध्रवम्‌ ॥ २ ॥
विधां तत्र कतेव्यं नरेण हितगिच्छत्‌ा ।
सारः सूतः प्रकतेव्यो हेमः सुथेस्य वृष्टये + २॥
भधानं तिूसर्पीपि पायसं इकंरायुतस्‌ |
दख हवन प्राक्त दानान्य यथाविधि ॥ ३1
सरकिरणधीत्यं कतेव्यानि च धीमता |
एवं कृत विधाने च वेघ्नरः कोऽपि न जायते ॥ ४॥

इत श्रानृातहमटवराचक्या. विधनमारा्यां शिहमते सये

मसव्रनलितदिन्रह्रविधानम्‌ ।

विधानमाख | २५५१

अथानवरतस्वेदनयनदतिकाक्मेथुनदशनजनित-
विघ्हरं विधानम्‌ |
यदि स्युर्विषमे स्थाने मनुप्याणं नमश्वराः |
सान्तिकं च न कुवन्ति न भजन्ति सुरान्दरिनान्‌ ॥ १ ॥
ये ये धिघ्नाः परजायन्ते तेषां वाञ्छथ पारेति |
दक्षिणं नयनं तेषां सरवति द्रवते % सदा ॥ २॥
निमित्तेभ्य ऋते काक्मेथुनं यस्तु परयति |
मरकृतिववेछृतिं याति षण्मासान्निधनं भवेत्‌ ॥ ३ ॥
तस्य शान्ति प्रवक्ष्यामि सवेमाणिदितां श्चुमाम्‌ |
प्शवानर्‌। शुभां देवि देवानामपि दुखुभाम्‌ ॥ ४ ॥
दृष्ट्रा काक्ररतं पौमान्विदभ्याच्छान्तिकं तद्‌ |
खात्वा तेन्‌ शुद्धेन वारिणोष्णेन संगवे ॥ ५.॥
+ प्रारभेद्धवनं धीमानन्वानरसुनोपन्रत्‌ |
अयुतं वा सहस्र त्रा ह्यधमाज इति स्मरेत्‌ ॥ £}
स्मरेदिति अषचं जपेत्‌ ¦
यात्तदक्षाकिन पायसेन ससर्पिषा ।

अभ्निमीठ इृत्यग्नेवां लक्षनाप्यं समाचरेत्‌ ॥ ७ ॥}
व्याहृतीनां सदस्राणि जुहुयात्पञ्चविंशतिम्‌ |
होमान्ते महिषीं द््राद्राह्यणाय सदक्षिणाम्‌ ॥ < ॥
तरुणीं रूपसपन्नां भूरिक्षारां सुखोभनाय्‌
सवत्सकां यमपरीत्ये ह्काटमरणापहाम्‌ ॥ ९ ॥

दत्वा तां मदिषीं घीयान्त्राह्यणान्भोजयेचतः |

^ ५.

यं एय कुवेते देवि विधानं विधिसत्तमाः । १० ॥
तेषा भरोतीोऽनख। दग हदः सम्यडनापांमः |
यमस्तु माहैषाद नद्भद्‌ाते वपुर्‌ सुखम्‌ ॥ ९१ ॥.
नासेणां वा नराणां क दक्षिणं नयनं स्रवेत्‌ ।
विना नदानययााणे पण्मासाच्न्म्रातिम्रदम्‌ | १२॥

आ।त्वाद्वयत्ययेनाऽऽत्मनेपदम्‌ । + आत्वादयत्यवेन.परस्येपद्‌ं जाहि मामिपवत्‌ ।

१ ख, “तो भवेदैवो देवानां वदनं प्रथः । त्वविघहरो भृत्य ददा 1

~~~ ---------

२.५२ शरीन्‌सिहमद्रविरचिता--

तयेव विग्रहे सेदं विना घमेः प्रजायते |
सोऽपि चेत्सततं नणामादिशै्पूवेवत्फछम्‌ ॥
तद्घ्रक्रमनायाऽऽजु विधान पूवरैवत्स्मृतम्‌ ॥ १३ ॥

इति श्रीनसिहमट्रविरचितायः मिधानमाद्यावामनवरनस्वेद्‌-
नयनुतिकाकमेथनदरेनजनितविघ्रहरविधानम्‌ |

थ न कन,
अथ काकश्येनादिदष्टपाक्षस्पष्टयादिजनितवि ्रहरं
विधानम्‌ ।
काकश्येनकपो तगध्रवन्ाकादिदृएपक्षिगणे यः कोऽपि यदा मनष्यस्य जीवतो
पिग्रहे पिीनो भवति निषथिष्टठे वा मवति तदा तस्य नरस्य नायो वा षण्मा-
साभ्यन्तरेण मरणं व्रिनिर्दिशेत्‌ । तेषां मध्ये गृध्रस्तु मासमात्रेण मरणं सूचयति ।
श्येनस्त तात्कािकं मरणं सूचयति । कपोतो दीधंव्याधिं न तु मरणम्‌ ।

वरकः प्रतिष्ठाहानिं करति । काकस्तु संततिपिच्छित्ति ददाति । एतद्धारते
विस्तरण दितम्‌ ।

तत्र शान्तिविधानेम्‌-

गङ्खाजले कृतस्नाना द्विजानाहूय सत्वरः ।
कृतस्वस्त्ययनो षीमाज्ञपेन्मृत्यंजयं ततः ॥ १ ॥
चिवाख्ये शहस्थाने प्रदीपं दीपवेत्मधीः |

घतेन तिख्तेखेन कोसुम्भेनाथ वा पनः ॥ २ ॥
परदक्षिणानमस्कारान्रकुयाच्छक्तितच्यहम्‌ ।

पिल पूजय॑द्धमान्मूरतास्त्वातिमन््रतः ॥ ३ ॥
अष्टोत्तरशतं (त, वारान्प (रं म) न्दे कुयोलखदक्षिगाः।
तथा. गोगोष्मध्यस्थः स्पृरद्राः पृष्ठमागतः ॥ ४ ॥
यथाशक्ति तिखान्दश्राह्राह्यणाय कटुम्बिने ।

नमो रुद्राय भीमाय नीलकण्डाय वेधसे । ५ ॥
कपर्दिने सुरेश्ञाय व्योमकेशाय वै नमः|
इृत्यादिस्तोत्रमारास्तु जपन्नेव दिनत्रयम्‌ ॥ & ]
श्यत शिवसांनिध्ये शिवध्यानपरायणः |

चतर्थे दिवसे प्राप्रे मोज्येरूदक्तितो कलिजान }। \९ ॥

पिधानयाःला ) २५३

काकादिमूतेयः कायां गौरसषेपपिष्ठतः ।

छन्तव्याः कण्ठतः साञ्या होतव्या यमतुष्टये ॥ ८ ॥
यमाय सोममित्यायेमन्न्नंथ यमदेवते ।

एवं कृते विधाने च दुष्पक्षिस्पृष्टिावितः ॥

विघ्नो नश्यति मत्येस्य सम्यगेतन्निवोधत ॥ ९ ॥

इति शरीनुसिहमह्विरचितायां विधानमालायां काक्येनादिदुष्-
पक्षिस्पृष्टयादिजनितविन्नहरं विधानम्‌ ।

्त्वयेटेीकयदेनवा कययर

अथ जन्ममासादिप्‌जाविधान्‌म्‌ ।
निषिद्धं यतर मासे यत्कमे पुंसां मनीषिभिः ।
तन्मास एव्र कतेव्यं मासाधीकस्य पूजनम्‌ ॥ १ ॥
तस्य देवस्य कतेग्या मूर्तिः स्वणमयी शुभा ।
निष्केण वा तदर्थन तस्याप्यर्धन वा पुनः ॥ २॥
ध्यानयुक्तं दां शरेष्ठं निनवाहनशचािनीम्‌ ।
तदिङ्खनैव मन्तरेण पूजयेसखयतः पुमान्‌ ॥ ३ ॥

सप्तषिमते-

गणेदपरमुखा देवा दुगोच्या मासदेवताः |
पूञ्यास्तछटि धे मेनत्रेयोजयच विरेषतः ॥
सप्तधान्यमये राशौ स्थापयेत्पटुत्तमम्‌ ॥ ४ ॥

उसममिति श्रीपर्णदिदकाष्टादिजं तजसं वा । सप्र धान्यान्याई--

यवाः भियंगनो माषा आहक्यश्चणकास्तिखाः ।
व्रीहय सम॒दिष्ं धान्यानां सप्तकं बुधैः ॥ ५ ॥
पदटरस्योपरि विन्यस्य वद्मच्छिनमुत्तमम्‌ ।
तस्यापरे न्यसेन्मरति शाटेतण्डुख्पङ्जाम्‌ ॥ & ॥
द्धेणान्येन तां मर्व समन्तास्पपिपापयेत्‌ ।
एजयत्कारर्जः पष्पद साङ्ग नव धूपयत्‌ ॥ ७ ॥
चन्दनेनानटि्ाङ्गं ग दीपेनरजयेत्ततः |

ततस्तु हवनं कायं एत्या चाश्चमुखं वषः ॥ < ॥।

२५४ भौचसहमद्रविरचिता--

म्रघानं पायसं तत्र सतम्ोत्तरं भवेत्‌ ।

व्याहृतीः कारयेद्धिदान्यथासंख्यं यथाव | ९ ॥

तदिङ्धनंव मन्नेण प्रधानं जुहयाद्वघः | `

हमान्ते विधिवत्पूमां तन्यत; कारयेस्युधीः ॥ १०॥

म्तिपाद्य ततः रयो द्येमक्ं यथाविषपि |

अभिषेकं ततः कुयोदाचायंः कतुरञ्जसा ॥ ११॥

शान्तिपाठं पठेयुस्ते ये सदस्या द्विजोत्तमाः |

आचायोय ततो दचाद्वमेकां टश्रणान्विताम्‌ ॥ १२ ॥

अन्येभ्यो विपरवर्येभ्यः पदचाद्भूरिदक्षिणाम्‌ |

ततस्तु भोजभच्छक्त्या साधुदाचा क्षमापयेत्‌ ॥ १३

अत्र मासशब्दो जन्ममासवाचको त्रेयः । नतु पोषाषादौ निषिद्धत्वेन

स्मतव्यां ।

जन्ममासे जन्मतिथो जन्पर्े जन्पलप्रके |

विधान तु प्रयाक्तव्य विदुषा शान्तयिच्छता ॥ १४ ॥

विवाहे व्रतवन्भे च जन्ममासादि वजेयेत्‌ |

एव ते डिधाने उ विघ्नः कोऽपि न जायते ॥ १५॥

इति श्रान्‌।सदमद्रविरवितायां विधानमालायां जन्पमासादि-
पुजाविधानम्‌ ।

अथ मातङ्किनीप्जाविधानम्‌ ¦
भैरव उाच--

शृणु देवि महागुह्यं मातेङ्किन्याः समुद्धवम्‌ ।
रुषाण्वं कयान ते हारे परमर्दवतम्‌ ।॥ १ ॥
रमारवीसमायुक्ते पुरुषं रेषङायिनम्‌ ।

तत्र गत्वा महात्मानावुभां नारददुभ्बुरू ।॥ २॥
कृताञ्जटिपूटा भूत्वा परमेशमपृच्छताम्‌ ।
नारायण सदादेव्‌ मतङ्गानं बद्‌ प्रभो ॥ ३॥

कक्‌

१ य. 'थःविपि! त्‌ ।

विध्रारप्यस््‌ )

अूनारायण उवाच--

समय ऽस्पन्मुना प्रप्रा च्‌ चक्स्पदरतप्‌ )

* टृ्रस्तज मह्‌्ट्‌त उमया सदा प्या ४ ॥

जयशब्दैरनेकेस्त्‌ भोक्त देवो पया मनी ¦

रेभे मां करो मासे रेभे लक््मीं पर्तिवराम्‌

वरिविते आसने दत्त उभयोमानपुयेकम्‌ }
आवाभ्यामुपावष्टान्यः चष्टे नसलरक्म्‌ | ६३
अन्नरारिमहदिव्यो नानाग्यञ्चनरसयुनः ।

खनोहरो महास्वादो बिविधास्ादनेयुतः । ७ ॥
जायातो दृष्टिपथं राल्चिरावयोधित्रकारिणोः \
सामरस्यं वदा जात भाक्तमुच्छष्ठमावयोः ॥ ८ ॥
देवदेव्योस्नदाच्छिषटमावाभ्यां सक्षत अनी)

उच्छ्र 2९ ददाति पोतः शंभुः सुरेश्वरो ।॥ ९
दत्तमातरे तदप्च्छष्टे कमार स्वेखकश्चणा |

आवाभ्यां च स्म्रत्पन्ना दिव्यरूपा कृशोदरं | १०॥
साञ्पयुदाच पिव गोरःमुच्खष् ४ काटक्षय हहं वाम्‌ |
उभाभ्या दत्तमुच्छ्ष्ट तस्यं सप्रस्छरयुतम्‌ ॥ १२॥

चतु चष वादित्रः सहितं पीतिपूषेकम्‌ ।
उत्तु ततः कन्यां भीतिपूवं मुहुमृहुः | १२॥

देवदेव्या उचतुः--

दिवाह्यम्‌ ।

न काट्श्षय दते

त्वां यजन्ति च ये कन्ये जपहोमाचेनादिभिः ।

तेषां कमोणि सिध्यन्ति षदयादीनि न संशयः ॥ १३॥

तदात्रभुति रकेषु स्याताच्छष्टा परेश्वरी ।
अनेकगणस्यक्ता साधकता दरदा }। १४1
मायन नतेन वाद गन्धवोणा ददा पवा)

ननाम तान सगीत दरितानाह्‌ चष्रद्‌ ॥ १५६;
तदाप्रमृति नाम्ना सा नाताच्छ्छ्ा कुमारे)
मातडनमेनाति विख्याता कारपताथप्रद्‌ दृणाम्‌ 1 १

क 4१,

५ [+ । च के कने,

काचि काड्श्चयामिति घातो रामो रःज्यन्चाकनरितिक्र

|

२८५८५

२५६

श्ीनसिहभट्विरचिता-

वेष्णोस्तु वचनं श्रुत्वा गतां नारदतुम्बरू ]
आयादिमातृभियुक्त गिर दृष्ट तु सुन्दरम्‌ ॥ १७ ॥
शुद्ध स्फटिकसंाचं गङ्गव्यांपदिगन्नरम्‌ ।

सपुणचन्द्रसट पीयूषकरसनिभम्‌ ॥ १८ ॥

दष्टा हिवागेरं विषां पर्‌ हृषेमवापतुः ।
ऊचतुश्च गिराशस्य वणेन तां विचक्षणा ॥ १९ ॥

नारदतुम्बुरू उचतुः-

जय क्षोणीधर श्रीमञ्ेरराज पहगिरे !

त्वदरनाद्वतं पापमावयेनिगेतं तमः ॥ २० ॥

इति स्तुत्वा गिरिं तो त॒ प्रणस्य च गणेश्वरम्‌ ।
केखासरिखरासीनं देवदेवं जगद्ररुम्‌ ॥ २१ ॥

युक्तं स्कन्देन देषेन सेनेशेन दिवोकसाम्‌ ।

तौ मनी तो समाविष्ट पमच्छतुरुमासुतौ ।॥ २२॥
कटपमाच्छशकन्याया मातङ्गिन्या महामती ।

उचतुश्च तता देवां कखं प्रति मुनीन्वरां ॥ २३ ॥
शृणुतं विपरबरयां ते करपमत्यन्तसुन्दरम्‌ ।

यस्य विज्ञानतः सवो भाग्ययुक्तो भव्त्यम्‌ ॥ २४ ॥
अचेनं साधन ध्यानं विनियोग च सुव्रतां |

उच्छं तु पदं पूर्वं चाण्डास्याः बुणुतं शुभम्‌ ।॥ २५ ॥
मातङ्गिनीषदं चान्ते ये स्मरन्ति मनीषिणः ।
सवेवरंकरी स्वाहा मन्त्राजमनुत्तमम्‌ ॥ २६ ॥

ते यान्ति परमं स्थानं दुःखश्ञोकविव्ितम्‌ ।
बाखातरिवोजमाय्यं च माया्बीजन संयुतम्‌ ॥

इम मन्त्रं महागुह्यमावाभ्यां पकरटीदतम्‌ ॥ २७ ॥

दुग्धेऽग्रिखोकानंर्वभेय॒क्तं न्यासोऽङ्गषट्फे विहितः सुविद्यः |
सङ्कत्कृते न्यासवरे शरीरे सिध्यन्ति कमांणि च साधकानाम्‌ ॥२८॥

उच्छिष्टेन बि दद्याद्र रत्रौ च साधकः |
¢ ($
घतुदेश॒पकारेण बि दय्यासयत्नतः ॥ २९

क. प्रो मभ्य | २ ख. भ्न ३९,

द्विधानमख | २५७

ध्येया सुनटप्चाभा चङ्खङ्कष्डरधारिमी |
चतुयुजा चकवक्तरा कःणादःदाङ्छदाभया ॥ ३० |
युक्तापवाटमालभिभूपितङ्कीः सप्रस्वरा ।
ङृष्णांज्चुका सहानीलमयुखामा सधिस्पित्ता । ३१ ॥
कपुूरागरधूपेन धूपिताद्रंकचा छवा |
सदेटश्षणसंयक्ता पुष्पमालोपक्नेभिता । २३२ ॥
भावयुक्तस्य भक्तस्य भक्िमुकतपदायिनी |
त्रिकोणं पथ्चकोणाषटदलं षोडज्चपत्रकम्‌ ॥ २३ ॥
चतुरं चतुदरारं इत्ते व्यायायसंयुतत्‌ ।

सोवर्णे राजते ताम्रे वाऽय भूजेस्य पत्रक ॥ ३४ ॥
टे वाऽप्यहिखेग्रन्तं समरेखं मनोदरम्‌ ।
चन्द्रचन्दनकस्तूरीरोचनागसकु ङ्कः ।। ३५ ॥
टिखेदयन््ं च देवस्य सु(दषिमानेसुखत्रह्‌ |

ततं च विततं चैव घनं सुषिरमेव च । ३६ ॥
चतुद्रोरेषु वाद्यानि पूजयेत्पूषैतः क्रमात्‌ ।

वटुकं च गणेशे च क्ेत्रपाटं च खोगिनीम्‌ ।। ३७ ॥
आग्नेयादिषु कोभेषु पूनयेत्साधकः सुः ।

पादुकां मावनां चेव भथग पूजयेत्सुधीः ॥ ३८ ॥
उवी मेनकां रम्भां घृताचीं पुञ्चकस्यटाय्‌ ।
सुकं मञ्जुयोषां च पदहारङ्वई। तथा | २९ ॥
यक्षगन्धवेसिद्धा किंनरास्तथा ।
विद्याधरान्पन्नगथ तेषा रामा मनोहराः ॥

षोडशारे गहपचे पूनयेचान्यथाविधि }! ४० ॥

अत्र पिशाचा अनुषङ्ग ज्ञातव्याः } एवं षोडश देवयोनिश्चक्तयः ।

+ १

१101)

पूरे च फामवाणं तु कन्यायाश्च नमोन्तकम्‌ ।

पूजयित्वा क्रमं सेमनेन विधिना तदा ॥ ४१॥

अजिया सिमा चैव रुयिमा गरिमा तथा ।

प्राकास्यं वरिनाञछक्(मदिवोपदुा वूगोटिष्ा तया ॥९२)

२१८ भ्रीनुसिदभदविरविवा--

अञ्जनाख्य! च सिध्यन्ति पूजितास्ववष्प्रकं |

अप्रतोऽष्टदरे पूञ्याः सिद्धयः सिद्धिकाङ्क्षिणा ॥ ४२ ॥

ब्राह्मी महेश्वरी चेव कोमारी वेस्णवीं तथा ।

वारा चव कदेरी तथा चन्द्री च चण्डिक्रा | ७४ ॥

इत्यष्टदट ग च शक्तीः सपूनपेन्मुधीः |

उन्मादनं रोचनं च ततः संमोहनं श्रम्‌ ।॥ ७५ ॥

जारणं मारणं वाणान्पश्चको मेषु विन्यसेत्‌ ।

इच्छा क्रिया श्रानश्चक्तेः पूजनव्यट्रद्चक(णके ॥ ४६ 1

रतिः प्रीतिगनोमावा छष्टच्या पजिताः शुभाः |

रागाः श्रीरागग्ुख्यास्तु निषादाद्यास्तथा स्वराः ॥ ४७ ॥

रागिण्यश् टयास्ताखा देव्याः पथिपतोऽचेयेत्‌ ।

गन्धपुष्पादिनेवेय येया्रिभवविस्तरै; ॥ ४८ ॥

कुखाचारक्रमात्पूञ्या गुरूभक्िपरायणेः ।

मोनेनाच धरं पूज्या कुमारी सा प्रेश्वरौ + ४९ ॥

एव सा पूजितः भक्त्या सवेकामपदा मवेत्‌ ।

गं खु ष्टमिति रत्नानां जयेण स्या पूजनम्‌ ॥ ५० ॥
इति पूजनम्‌ ।

काम्यकम(भोमि वक्ष्यामि सवसिद्धिमदानि च (दे तथा ) |

कुण्डे वा स्थण्डिरे काऽपि विधिहोमः प्रश्चस्यते ॥ ५९१ ॥

वरयाक्रषेणकानार्थ योरिद्ःडे विधीयते |

आर्जवकं ततः कत्वा यथाकविषना एजः ॥ ५२14.

देवीमावाह्य विधिवत्छाध्यानां तु कुमारिकाम्‌ ¦

संपूरप होमयेत्पशवद्र क्ताम्दरवतां शिवाप्र्‌ ॥ ५२ ॥

रक्ताक्षा रक्तमालां रक्तचन्दनरविताम्‌ |

रक्ताश्वपारफुसुभेगगुठेथ धृदष्टुतः ॥ ५४ ॥

होमयेदयुतं येन राजा व्यः समोलिकः ।

मष्टकाजानिपुनागेद।मयेद्धाग्यकामुकः ॥ ५५ ॥

राञ्याथा विखपनरश्च तथोत्परुसमन्वितंः |

स्ह, (५

अकम्‌; श्वेतपुष्पश्र चस्पकेवोऽपि नारद्‌ । ५६ |

दिधानमाद्य } २५९.

उत्पलरमोगकामाथां केवलरदोमदेन्सुधीः |
क्ष्मोपु्येस्तथा विद्रान्हमयद्धोगकागुकः \। ५७ ॥
वकु जपापुप्ः किञुकेवेन्धुजीवकेः ।

सवंवश्यविधो विद्रन्होमयेल्यतः शुचिः ॥ ५८ ॥
आकषेणपरो दिदरान्म वक्तमधुभियेत्‌

वाञ्जुखः पुष्टकापस्तु गुहूचमनज्वगातहूत्‌ ॥ ५९
आयुष्कामो टि दूबोभिषेना्थां सवणे पुष्पकः
स्रौवर्या्थी तिः सञ्यटेवणन समान्वतः ॥ &० |
कदम्बकुसुमह्वा सवेक्द्यक्रो भवेत्‌ ।
रोचनाकुङ्क्मेदेत्वा स्रीवश्यं लभते नरः ॥ ६१ ॥
अन्नाधौ अद्भहोमेन पित्तार्थी शारितण्डुटेः
मधुजितयहामेन सवेषरयकरो भवेत्‌ || ६२ ॥
नन्द्ावतयजदस्तु स वःग्विभवमाव्रञेत्‌ |

लक्ष्म्यथा कर्णिकारस्तु तेजो्थां ककिंलुक्यजत्‌ । ६२ ॥
क्पिलाघत्तेन वित्ताथी पुत्रार्थ तत्पयो यजेत्‌
द्ेपामन्पादरूरणे धस्त्रेजहयात्सधाः | &9
विषवह्धाद खार्म्बद्‌ नयुष्डकादटः |

द्रः दछष्यान्वकस्याि विभीतकतरोस्तथा }} ६५ ॥
आल्फगधरपचेश्च तेलाक्तश्च पिरेषतः ।

नककोणे तथा कुण्ड वेरिनारोय होमयेत्‌ | ६६ ॥
दक्षिणाभिसुठो भूत्वा न्रौ दृष्टं निमाखयेद्‌ |
परोचाटनष्घद्व्रान्वायन्छाङ्चामुखौ भवेत्‌ ॥ ६७ ।
तेषां जारणषरचवं नक्छत्यभिमुखो मवेत्‌

मारणा्थीं त देषा दाहङमुखा मवेत्‌ | 8८ ॥
शान्तिके ङ्प भूस्दा स्तम्भन पथिमामुखः |
उत्तराभिमरखी भूत्वा सवकमोणि कारयेत्‌ ॥ ६९ ॥।
मङ्ख पाष्टिकं कमे पूवाज्चास्यः भ्रसधयत्‌
आरोग्याथां सुखाथीं च सौम्याशाभिमुखो यजेत्‌ । ७० ॥

श्रीनृसिहम्टविरचिता--
सगुडं पायसं चेव इधथैव विच्ेपतः |
हुत्वा जयति विदाथ सदोणि चन संद्चयः।॥ ७१६५)
अषपरमारतविनाञ्ञाय पायस सदतं यजेद्‌ |
मरी वानि सदखानि सासम्दासािनारने ।। ७२ ॥
जुहयासयतो भूत्वा पुदःशास्यस्तु सन्यविद्‌. ।
निगुण्टीरूरेमेन वायुं शमयतेऽद्धसा ॥ ७२ ॥
अथातः संपदक्ष्यामि जीवसयाःऽऽकपणं परस्‌ ।
आकृष्ट(तिधितयं छत्वा जीदन्यासं च कारयेत्‌ ॥ ७४ ॥
ङलाटमृत्तिकःरूपं मपच्छेन ३ परम्‌ ।
अपर छवसनव्‌ रूपत्रयद्ुदाटृतश्र्‌ ।॥ ७५ ॥
यं यं कामयते कमं त तं सुखमवाप्तुयात्‌ ¦
स्व(सु)रूपं दिन्यसेक्कुण्डं सश्ङ्गुटयधस्ततः ॥ ७६ ४
ख्वणं दरेखलायां तु मधूच्छ्ं तु पूरयतः ।
गृन्सय दक्षिणे ङुण्ाचोञ्यं रूपत्रयं बुधः ॥ ७७ ॥ .
वैरिणां विजये विद्ा्ंबणं होमयेत्सुधीः ।
भीकम वा तथा इयाद्ुबनं बुद्धिपचरः ॥ ७८ ॥
लवणं मधुनानज्चं च रूपं कत्वा यथाविधि |
आरभ्य द्षिणादङ्प्रेवमपादावसानकम्‌ ॥ ७९ ॥
पुरुषाणामयं होमः द्ीणां यैव विपर्ययात्‌ ।
सप्तरात्रान्महादेवि छते मदनातुरा ॥ ८० ॥
तिष्ठते बन्धकीमवे कन्यासिद्धिरियं स्मृता ।
रवण तेलसंयुक्तं निम्बपतरैः समन्वितम्‌ ॥ ८१ ॥
याञ्यु सिद्धिकरं बहम हतं शघरुविनाशदत्‌ ।
हरद्राचूणमिभरं तु लवणं स्तम्भकारकम्‌ ॥ ८२ ॥
यच्च सम्यक्परं दस्तु तेन तेन च होमयेत्‌ |
एूवाले पू्वरप्र च सिद्धयर्थं च जयेद्दुधः ॥ ८३ ॥
मातङ्किनी तु मध्यादे मंध्यरा्रेऽय वा पुनः |
कुयादुचाटनं शजोक्षजाप्यातर संशयः ॥ ८४॥
मृख्यत्वात्तु जपे दश्च दोममावरे्‌ |

-मन्न्िकस्य भवेत्सिद्धिः सिद्धो मन्त्रो भवेदिह ॥ ८५ ॥

विधान्माा }

कन्यापूजा च कतेव्या गन्धपुष्पार्दपदा ।
याक जपेयरडु कुमारीनपतिःते ॥ ८६ ॥
मादद्धिनीपरन्ददेन सिद्धो भवति भूतले ।
यद्चत्साधयते चमं तत्तसामोत्यसंशयम्‌ ॥ ८७ ॥
योरमिन्यष्टकमेवाऽऽश्ु पूजयेच्ट्द्ध याऽन्वितः ।
ततः स्वथं च मुद्धीत चकीटरत्य रसोचयम्‌ | ८८ ॥
मद्यमंसादिनेवेचेस्तपेयेत्परमेन्वरीम्‌ ।
वलि निवेदयेत्य्छान्मातद्भि्वं वरानने ॥ ८९ ॥
नमो भगवति भके मातङ्कन्ये नमोऽस्तु ते ।
नमोऽस्तु जगतां घाच्ये कुमार्यं ते नमो नमः ॥ ९० ॥
इति स्तुत्वा महादेवं महादेवस्य वह भास्‌ ¦
मातङ्धिनीमसादेनं हङ्कनादष्मो यदेद्‌ । ९१ ॥
इमं बं परगृहीष्व स्वाहेति पयतः पुमान्‌ ।
मन्त्रगुचचारयेद्यस्तु सदत विजयी भेत्‌ ॥ ९२॥
मान्नीनस्नमव्यं तरिषु छोक्रेषु दुर्मम्‌ |
सुखोपायेन वश्य तु भोक्त तव वरानने ॥ ९२ ॥
जिपुरा भैरवी सिद्धिस्तथा तिपुरसुन्दरी ।
राजटक्ष्मीमेहारक्ष्मीस्तयव भवनेश्वरी ॥ ९४ ॥
मातङ्धिनी महामारी वाखा च यामल तथा |

एताः सिद्यसनस्थःः स्युर्या इति वदो धिहुः ॥ ९५ ॥

(4 क्य

एतासां स्मरणं यस्य मन््पु् दिने दिने ।

स राञसु भवेन्पान्यो नात्र कायो दिचारणा |} ९६ ॥

एवे तु कथितं भद्रे नारदस्य च धमतः।

मया कारण्यमनसा तेनास सुभगे मुनिः ॥ ९७ ॥
किं स्यादहैः फलं न्णां सदखतदश्निणेः ।

यदि मातङ्किनीकस्पे हदये परिवतेते ॥ ९८ ॥

१ ख. न जगतां द ¦

२६१

२६२ भ्रीनृसिदभटविरपिता--

इदं रहस्यं परमं कथनयं न्‌ कस्यचित्‌ ¦
ोगयोक्षपरदं नृणां ना कायां विचारणा ॥ ९९ ॥
इति श्रीनृभिहभष्रविरचितायां विपानमाखयां मत्स्यसंहितीक्तः
मानाङ्कनीपूनात्रिधानम्‌ ¦

अथोदषेः (क्या) सूतक) (तिका)शु द्धविधानम्‌ ।

उदकी (क्या) सतक (तिका) चव पीडचयमाना उ्वसादिभि; ।
सानेऽक्षमा तदा कायां स्पष्ट्वा स्पषरवा रतष्टातेः ॥ १ ॥
तथा च वसिषटस्मृता--
ञवरातिपी।डता नारो सूतक च तथादक (1९ उदक्या सूतिका तथा }¢
स्पृष्ट स्पष्ट्वा शतस्नानेः शुद्धा परक़ृतेभेवेत्‌ ॥ २
रते भागाः चरीरस्य केशाग्रास्परिकल्यिताः ।
पादाङ्स्यवधि परगेमेन््रेवीरणस॑ङ्ञकैः ॥ ३ ॥
तथा हि- |
१ केशाग्रं २ केशमध्यं च ३ केशमूरं च ४ मस्तकम्‌ ।
५ रराटं & शरूखते ७ कर्णो ८ नेतरे ९ नासापुटे तथा ॥४॥
आष्ट १० दन्ताध ११ चिदुक्‌ १२ रसनाद्रय १३ गमेव च।
कृण्ठस्तु ९९ स्कन्धयुगम्‌ ९८५ च बाहुयुग्मं १६ तथव च| ५॥
कूरो १७ च कराग्रे १८ च तथा वक्ष; १९ स्तनद्रयम्‌ ।
२० स्तनयाम॑भ्वभागेष २९ इ्ाक्षद्रुयं २२ मतः परम्‌ ॥ &
उदरं २२ नाभिदेश्स्तु २४ हथा पृष्टं २५ कटि २६ स्तथा |
जयन २७ यानभा << स्तु उरू २९ जानू २० च सक्थिनी ३१
जङ्घे च ३२ युल्फदशश्च ३३ पादाङ्कस्यो २४ नखानि ३५ च ।
निः; कुत्वा सस्पशेष्टद्रानककं शद्धिहेतदे ।॥ ८ ॥
प्ाजापत्याम्पञ्डदस्‌ द्यात्तरछुद्धिहेतवे
ततोऽभिषेचयेारीं गहीतान्या्धकां वुधैः ॥
ब्राह्मणान्मोनयेलपव्रारस्मरेदषिवचो मदत्‌ | ९ ॥

वरिधानयासा 1 २६३

तथा हि--
सोमः यच ददावासां गन्पवेध ्ुमां गिरम्‌ 1
पाचकः सवपध्यत मध्या वे यापएता ह्यतः १०॥

इति श्रीनृसिदहभद्रविरयितायां विधानमारा्यां वसिष्टस्मत्युक्तमुदष्धे-
( क्या )सुतक्भे( तिकः )बुद्धिदिधानम्‌ ।

अथ विरजयाजाविंधानम्‌ 1
आदित्यपुराणे सूयं उवाच --

यस्य नास्ति सुतः पुंसो यस्तु पशाच्यसंयुतः |
महग्रहगेदीतात्मा स गनच्छेद्विरजं मरति ॥ १॥

चत्र यात्रानियमः -
गन्तव्यं श्वोदिने येन यात्रायै विरजस्य वे ।
आघ्रे तु दिवसे तेन भोजनीया द्विजोत्तमः |} २॥
खक्ष्मीनारायणपीत्ये द्वीभिः साधं महामते
पश्चारान्पिबुनन्येव शक्त्या काप समाहूतः | ३ ॥
वसखस्तु दक्षिणादानयेथातरिभवमास्मनः |
निष्ाद्य विधिवद्धक्त्या गृहे भोज्यविपि सुधीः ॥ ४ ॥
भुद्भात च स्वये पात्ततस्तस्य कुटुम्बिनी ।
समाप्य वििवत्छांध्यं विपि सायंतनं सुधीः ॥१५॥
भ पेशषय्यां समासात सिया साधे महामते ।
नियम व्रहयदधेस्य गहात्ा ददमानसः ॥ ६ ।
परातःक्राटे सपुर्शाय दन्तधावनपुवेकम्‌
प्रात्विंषि समाप्यव निगेच्छेद्विरज परति ॥ ७॥

तत्र यात्रानिगममन्नः-
अद्यपमृति यात्राये गृहीतानियमः स्वयम्‌
दशनेच्छरदं मातः कमरे तव पादयोः ॥ <}

इते कूत्वा पव सम्यक्सास्तवास्य दद्ररगात्मः |
हृष्टमना वस्स निगेच्छेत्ुखसिद्धये ॥ ९ ॥

२६४ श्रीनरसिहमद्विरचिता-

यो येन षरत्म॑ना याति विरजं तीयेमुत्तमम्‌ ।
तत्र वत्म॑नि या नद्यो गोदाद्याः सागराम्बुगाः ॥ १० ॥
तास्तु वक््यन्ते--
गोतमी तपती रेवा ठृष्णा भीमरथ। तथा ।
वर्त्मगा खलु साधूनां नणां विरमयायिनाध्‌ ॥ ११॥
मा(या)ना सानं भरकतेव्यं हमभराद्ं यथाविधि ।
विरजं प्राप्य सदत प्रणिपत्य हः ॥ १२ ॥
दृष्टा मङ्गातयं खानं पुण्यं कुयोदतन्द्रितः ।
अमासोमसमायोने विरजे फटयुत्तमम्‌ ॥ १२३ ॥
अथाऽऽदित्यवार -उदुम्बरयाजाविधानम्‌--
आदित्ये सूरयतीयैस्य मभनं शस्यते बुधैः ।
व्रह्े युदूते उत्थाय स्लात्वा गङ्कात्रयेऽपरे ॥ १४ ॥
आगत्य भास्करं तीथेमुदुम्बस्तं वरम्‌ ।
जलं दृष्ट महापुण्यं देवानामपि दुलभम्‌ ॥ १५॥
तत्र स्नात्वा महावीर्ये विदध्याज्र्तपेणम्‌ ।
मातवि्धिं समाप्याऽऽबु दिरण्यश्राद्धमारमभेत्‌ ॥ १६॥
तपयित्वा पिननेवानििरस्यापैमेदःपनैः |
अश्वदानं ततो दया(तः कुया )द्रह्मणाय सदक्षिणम्‌ ॥ १७ ॥
कलसं स्थापयित्वा तु यङ्घवृक्षस्य दक्षिणे |
तस्योपरि निधायेव वंशपात्रं मनोरमम्‌ ।॥ १८ ॥
तस्यापरे न्यमेदरखमनच्छिन्नं च स्ुड्कुमम्‌ ।
स्थापयेत्तत्र देवानां बह्याच्ानां चयं शुभम्‌ ॥ १९ ॥
कृत्वा स्वणेमयं वत्स भत्ये$ पलसंख्यया ।
तदर्धेन प्रकतेव्यं दथाविमदमान्वनः ॥ २० |!
भस्नाप्य पयसा दध्ना मथुनाऽऽञ्ये(जक्तेोन सिषा ।
पूनयेसखयता विटान्मन्धरुप्पाङ्नाङिभिः ॥ २१ ॥
पपेरदपेष नेवेचेस्ताम्दूरेश्च सदक्षिगैः ।
ततो बहिशुखं एता जद्रयात्तिखसपिषा ॥
एकेकशोऽयुतं िद्रानयन्वररेत पएृथक्चृथक्‌ ॥ २२ ॥

्रघानमाला |

ते च्‌ मन्बाः-
ब्रह्य जज्ञानमिनि बरह्मणे } तद्विष्णोः परमं पदमिति विष्णव । अस्मेरुद्र

इति ्द्राय।

होमान्ते विधिवदब्राद्धनुं विद्रान्विरिश्चये ॥

विष्णवे मेच(मञ्च)कं दव्रात्सोपधानं सदक्षिणम्‌ ॥ २३॥

रुद्राय वषभ दद्यात्सुक्षीटं च धुरंधरम्‌ ।

बराह्मणान्भोनयेटपथास्सेपून्याऽऽचायमादरात्‌ ॥ २४ ॥

मूतीनिवेद्र तस्मे ता अन्येभ्यो भूरिदक्षिणाः ।
एवं निष्पाद्य तत्स्व पाययेदयह्ञपादपम्‌ ॥ २५॥

तत्र पाथेनामन्तरः-

हेमक्षीर मक्षविष्णो चतुरानन शंकर ।

पूजिते त्वयि वृक्षेशे पूनिताः सन्तु देवताः ॥ २६ ॥
कामान्मे सफटान्सवोन्विधेहि सततं पभो ।

इति संमाथ्ये वृक्षं तै कृत्वा चैव प्रदक्षिणाम्‌ ॥ २७ ॥
प्रणम्य विधिबद्धक्त्या ्ागच्छेन्निजमन्दिरम्‌ |
आगत्य मन्दिरं विद्रान्यञ्जीत सह भायेया ॥ २८ ॥

इत्यादिस्यवार उदुम्बरयात्राविधानम्‌ ।

अमासोमसमायोगे परातर्स्थाय मानवः |

कृत्वा गङ्गजये स्नानं निगेच्छेद्विरमं भति ॥ २९ ॥
यत्र गङ्कत्रयस्याघो मिश्री मवति निश्चयात्‌ |

विरजे भाग्यतो नृणां गदाधरसमीपतः | ३० ॥
तम्र स्नान प्रकुर्वत महापातकञान्तये ।

निधाय षच्येग्रेन्थि दंपती पृच्रकाम्यया ॥ ३१॥
सम॒च्चायोऽद्र(ऽऽत्म)पापानि पात्तापाकटेद्धियो ।
स्नान भक्त्या विदध्यातां विरजे तौथेसत्तमे | ३२ ॥
पिण्डदानं भकुर्वीत सुवणेश्रादधपुवकम्‌ ।

गां पदवाच्छमां षीमानिविप्रायाहोिमुक्तये || ३२ ॥
ततस्तु वुद्धिमानाच्छेद्रामतीयं ्॒चित्रतः ।

ततर स्नानार्दक कृत्वा पदयेद्रमेश्वरं सुधी; ॥ ३४ ॥

२९९५

२६६

भ्रीदरसिहभद्गिरचता-

£ € $
कापांसकानि वस्राणि तथा कमावनसक्रन्‌ ।
ब्राह्मणेभ्योऽङ्ना दव्रा्कण्ठसून्नाणि चैव हि ॥
यूपोभि विविधान्येव जानकौीतये सुधीः ॥ ३५ ॥

त॒ सन्न

रायपत्नि महाभागे पुण्यमूर्ते निरामये !
गृहाणेमानि शरूपौणि मया द तानि जानकर \ ३६ ॥

इति शूप॑मरतिपादनमन्तरः )

कञ्चुकीवस्युग्मै् तथा कणोवतैसकैः !
कण्ठसूत्् मूषामिः प्रीयतां निमिनन्दिनी ।¦ ३७ ॥

इति ब्रञ्रादविसयपेणमन्त्रः ]

दातं वाऽय तदर्थं वा वथा वा पश्चर्विशतिः।
ददश द्वादशं वा तोषयेञ्जनकात्मनाम्‌ ॥ ३८ ॥
ततस्त भूरिदानानि एत्वा तत्र महामते ।
निगेच्ेद्रहितीथेस्य समीपं भ्द्धयाऽन्वितः ॥ ३९ ॥
त॒त्र स्ञात्वा जछे पुण्ये वैरजे भक्तिसंयुतः |
तपयित्वा पितृन्छम्य्नुृयात्तिखलपिंषा ॥ ४० ॥
अभ्रं दृतं वेत्यमुना मायञ्या वा समाहितः ।
अष्टोत्तरशतं विद्रान्पेषं दवात्सदक्षिणम्‌ ॥ ४१ ॥।
मेषाराभे प्रदद्याच्च पट्रमो्णं द्विजातये ।

तदभावे यथाशक्ने स्वणं दव्रात्समाहितः ॥ ४२ ॥

ततर दानमन्नो-

मेषबाह महाबा सप्रजिद् सुरेश्वर ।

प्रीतो भवान श्रीमन्मेषे दत्ते पया सति ॥ ४३ ॥
ओणेपटमनुध्यें स्वणेवीज तव परमो ।

दत्तं गृहाण देवेश पापं सहर सत्वरम्‌ ॥ ४४ ॥

£

इति मेषां गेपटृदानमन्तनो ।

ततो निगेम्य गेविन्दवद्मां कनखं सतीम्‌ ।

. समाप्य प्रयतो भूता दण्डवल्णमेन्पुुः ॥। ४५ ॥

ततः स्ञात्वा जटे पुण्ये भियो दष्टिनिपात्तने ।
पष्पाणां भकरदैवीं कमखां परिपूजयेत्‌ ॥ ४६ ॥

दिघानपाटख्‌ ¦ २६७

चन्दरेनानुमवप्यं धूपयद्पसंचयः |
द्‌पनःराजयनपथान्नकेद्यः परितोषयेत्‌ । ४७ ॥
कपुरसमवेतेन ताम्बेन सुतोषयेत्‌ |

नव्थन वाससा दवीं कमलां परिधापयेद्‌ ॥ ४८ ।॥

मदूमहुः भणम्येतर वणेयेत्सतोजसं चयः !
ततस्तु प्राथयेद्धक्त्या षटत्वा चेव पदक्षिणम्‌ ॥ ४९ |!
निगेत्य स्थानतस्तस्मात्तारातीयमनुत्रञेत्‌ ।
दृष्ट्वा तञ्जलक्टोटं क्षासद्ुक्पूयसंयुतम्‌ ॥ ५०॥।
अवुत्सयंस्तु तत्तोयं स्नायाच्डुद्धेन चेतसा ।
तत्र दच्र्दृघत तर राजतं पारद तथा| ५१
गुक्ताफलानि दरं विद्ध तथेव च |
सनत्कुमार क्त्येव वि्तश्नाठ्यं विजयेत्‌ ॥ ५२ ॥
ततस्तु तत्पयः पीत्वा चुदटुकेः सप्तभिः सुधीः ।

` समु्रेच पापानि यथा रोकः गृणोत्यलम्‌ ।। ५२ ॥
यानि चोचःरितान्याञ्यु विखयं यान्ति तानि वै ।
तस्मादुत्तरता गत्वा भागेवं तीयमुत्तमम्‌ ।॥ ५४ ॥
कुतस्नानस्तु ताराख्ये भागवे दानमादिशत्‌ ।
चामर व्यजन छत्र पादकाः करपाज(यष्ट)काः ॥ ५५ ॥
वख्रयुग्मानि(णि) धातानि यज्ञसच्ाणि चंव्‌ हि ।
भामगेवं च समुदिर्य ब्राह्मणाय निवेदयेत्‌ | ५६ ॥
ततस्तृत्तरषो देशे देवे सिद्धेश्वरे सुधीः |
ताम्रं नागं च विन्यस्य देवगूधेनि बुद्धिमान्‌ ।॥ ५७ ॥
पूजां प्रकरपयेददक्त्या सप्तधान्यैः सुशोभनाम्‌ ।
ततो गदाधर देवमावजत्यतः पमान्‌ ¦ ५८ ॥
गयाश्राद्धं पकुबीत यथा्रैधि यथावसु ।
ततो निगैत्य विरजा्टक्ष्मीमानम्य भक्तिमान्‌ ॥ ५९ ॥
गङ्खगत्रये जरं पीत्वा मन्दिरं स्वं समाविशेत्‌ ।
देमरप्यादिदानःनि तत्र कयां शक्तितः | ६०}

तज विरजाम्भःपानमन्बः- |
ये मे छुक्षिगता दोषा ये मे गभेविमोचकाः ।

६.१

श्रीनरसि्हमद्रपिरविता--

ते सर्वे विख्यं यान्तु विर्‌ जाम्भोनिपेव्रणान्‌ | ६१
एवं कृते विधाने च वरजे विरजा भवेत्‌ ।
सवरेव्याधिष्रेनिग्ुक्तो धभियते च शतं समाः ॥
लभते पुत्रसपात्त सदान्काप्सानवाप्तुयात्‌ ॥ ६२ ॥

इति भ्रीत्रसिहभदट्विरथचितायां विधानमाङग्प
विरजयात्ाविधानम्‌ }

भोगकोकयीालोकोगय्कने कनयम

अथाधदयत्रतविधानम्‌ ।

अगस्त्य उवराच-

भगवस्त्वत्मसादन श्रतोऽय त्रतविस्तरः ।

अर्धादयं तुमे ब्रूहि दुर्यं हि चराचरे।॥ १॥
जीवित प्राणिनां पुण्यं यदि तद्रदसि भ्रमो।

कथं काय कृते किं स्यात्फटं कथय षण्मुख ॥ २ ॥

श्रीस्कन्द उवाच --

भरूयतां पुण्ययोगोऽयं दुरूभोऽधादयोदयः
तियङ्मनुष्यदेवानां दुष्पापः सवेकमदः ॥ २ ॥
माघाजरायां व्यतीपात आदित्ये विष्णुदेवते |
अर्धोदयः ब विख्यातः सहस्चाकंगरहैः समः ॥ ४ #

चथा च~

अमाऽकंषातश्चवणेयक्ता चेत्पौषमाघयोः |
अर्घोदयः स॒ विज्ञेयः सूयेपवेशताधिकः ॥ ५ ॥
पुराकृतं ष्सिष्ेन जामदग्न्येन सुव्रत ।
सनकाद्यमनुष्येश्च बहुभिमनिसत्तमेः ॥ ६ ॥

अन्यः सतसदसेश्च इष्टं भवति कृस्भज ।
व्रतानां यद्ृतीथासं फलं येन कृतं मवेत्‌ ॥ ७
ससागरा धराः चव संप्रद्रोषसमन्विता ।
दत्ता स्याद्येन तत्सव विधानं विहितं मुवि ।॥ < ॥
गड्गायां च प्रथागे च पुष्कराणां चये तथा }
मानसे चिष्णुतीर्थे च यत्पुण्यं स्नानदानतः | ९ ॥

विधानमाटा ) २६९

अर्धादयविधानेन भते तत्फलं नरः ।

नारी वा परुषो वाऽपि दंपती वा समाहता ॥ १० \
विधुसे ब्रह्मचारी वा कुयोदर्घादयत्रतस्‌

अश्वमेधायुते पण्यमिष्ापूर्ते च यद्धबेत्‌ \ ११ ॥

गां च रक्षणे पण्यं तदधादयङृमभत्‌ ।

वाचि सत्यं गहे क्ष्मं संतति चानपायिनीम्‌
आयुयेज्ञोभिवद्धि च विधानाष्मतें नरः ।
इन्द्राभियमरोकेषु नेकतस्य पयःपतः ॥ १३ ॥
वसेद्रायक्वेरेश्चभवनेषु विधानतः ।

कोटिदािन धैनूनां पता ये तीयवासनः,॥ १४॥
अर्पोदयविधानस्य कलां नादन्ति षोडशीम्‌
भूर्छोकाधिपतित्वेन स्वर्छोकपाङनन यत्‌| १५।

फल परोक्तं मुनित्रातेस्तत्फकं खमते हं सः।

ततो दिरण्यगभंस्य प्रमावार्परमेष्ठिनः ॥ १६ ॥
अर्घोदय विधानस्य फर प्रायोन्यविस्युतम्‌ ।

ततो विष्णुः सुव(पोणस्य त(स्थसै)ोक्याधिपतिभवेत्‌ ।
शङ्खचक्रगदाधारी वनमाली हारः स्वयम्‌ ॥ १७

अगस्त्य उवाच-

स्कन्द केन मिधानेन कतेव्यं व्रतथ्ुत्तमम्‌ ।
अर्धोदयाख्यमुदेश्चासवृहि मम पृच्छतः ! १८ ॥

स्कन्द्‌ उवाच-

कृते छं वसिष्ठेन चतायां रघुणा कृतम्‌ ।

दरापरे चमेराजेन कलौ प्णेदियेन च ।॥ १९ ॥
अन्येर्देवमनुष्येश्च दानवेद्रनसत्तम ।

कृतपर्पोदयं सम्यक्सवेकामफट्प्रदम्‌ ।। २० ॥
माघमासे तु पोषे वा दशं सूयदिने तथा ।

श्रवणे च न्यतीपाते कायेमेतद्‌वतोत्तमम्‌ ।) २१};
पुवाहि संगमे स्नात्वा छचिभूत्वा समाहितः ।

१९ क. "दुरेण च

भीन॒रसिहमरवेरचिताः-
सपपापविराध्वर्थं नियमस्थो भवेन्नरः ॥ २२॥
तज नियमस्वीकारमन्नः--

त्रिदेवतं व्रतं देवाः करिष्ये युक्तिमुक्तिदम्‌ ।
भवन्तु संनिधा मेऽ चयो देवास्रयोऽप्रयः ॥ २३ ॥

इति नियमस्वीकारमन्नः.

ब्रह्मविष्णुमदेशानां सुबणेपरसंख्यया ।

कर्तव्याः प्रतिमा बरह्मन्यथाध्यानं पयटनतः | २४ ॥
वित्ताभावे पार्थेन तदधापेन वा तथा ।

दतत्रयेश सार्धेन द्रीणानां ति्पकेतः ॥ २५॥
ब्रह्मणे तु भकतेग्यो नात्र कायां विचारणा !

फतव्यां विष्णुरुद्राभ्यां गिरी पूरवोक्तसंख्यया ॥ २६ ॥
कय्यात्रयं ततः कुयोदुपस्करसमन्वितम्‌ ।

देवानां चरयमुदिश्य शक्तितो भक्तितत्परः ॥ २७॥
बह्यावष्णुशवप्रात्य दात्य तु गर्वा चयम्‌ ।
दिरण्यभूमिधान्यादिदानं विभवसारतः ॥ २८ ॥
कयो श्रद्धयोपेतो बाद्यणेभ्यः भ्रयतनतः !

मध्याह्वे तु नरः स्नात्वा जुचिभूत्वा समाहितः ॥
तिरपवेतमध्यस्थं पूजयेदेवताजयम्‌ | २९ ॥

आदौ ब्रह्मपूना-

नमो विश्वसजे तुभ्यं सत्याय परमेष्ठिने ।
देवाय देक्थतये यज्ञानां पतये नमः ॥ ३० ॥

ॐ नमो ब्रह्मणे पादौ स्वणेगर्भाय वै नमः |

उरू धा नमो जान्‌ जद्घे च परमेष्ठिने ॥ ३१ ५
वेधसं च नमो गृह्यं स्तना प्मोद्धवाय च ।
कव्दक्‌ हसवाहनाय क्कच तु दक्षिणम्‌ ॥ ३२ ॥
ॐ नमः सामवेदाय पूजयेत्पाध्माननम्‌ |

नमा हययववदाय यजुवद वं नमः॥ २२ ॥
इत्यत्तरादं पवांस्यमग्वेदाय नमो नमः

रोक्पारास्ततः पुर्याः सैः समेन््े; प्रयत्नतः ॥ ३४ ॥

वरिधानमाल्‌ ¦ २७१

त पभरायनामन्नः--
दिरण्यगभं देवेश परधानव्यक्तरूपक्‌ |
प्रसादसुमसा चत्वा परमा म सफर कृरु | ३५ ॥
इति प्राथनामन््रः |
भथ विष्णुपुजा ।
नारायण जगन्नाथ नमस्ते गरूडध्वम
पाताम्वबर्‌ नमस्तुभ्य जनादन नमोस्तुते । ३६
अनन्ताय नमः पाद्‌! विष्णुरूपाय वे नमः |
उरू नमो मकन्दाय जान्‌ जङ्घे नमो नमः }} ३७ ॥
गोचिन्दायेति गृह्यं त॒ प्रयुभ्नायेति पूजयेत्‌ }
पद्मनाभायेति नाभिं चतुेक्त्ाव्जसमवाम्‌ ॥ ३८ ॥
भवनोदरायोदर्‌ वक्ष; कोस्तुभवक्षसे ।
चतुभुजाय वे वाद््तुरो बेदरूपकान्‌ ॥ ३९ ॥
दिश्वतोवदनायेति वदनं च हिरिस्तथा |
मोछि सहस्ररीपव केकचवाय नमो नमः | ४० ॥
तच प्राथनामन्नः--
आदित्यचन्द्रनयन दिग्वाहो दैत्यसूदन ।
पूजां दत्तां मया भक्त्या गृहाण करुणाकर ॥ ४१ ॥
इति पराथनामन्त्रः ।
अथ यदेश्वरपूना
महेश्वर मर्देश्चान नमस्ते त्रिपुरान्तक |
जीमूतकेशाय नमो नमस्ते ठषमध्वज ॥ ४२ ॥
इ्ञानाय नमः पादौ चन्द्र्ेखर्‌ ते नमः |
जङ्गपे जानू पडपतय ऊरू रंकराय वे ॥ ४३ ॥
उमाकान्ताय गुह्यं तु नीरटोहित ते नमः
नाभि वा उदरं फृत्तिवाससे ते नोऽस्त्विति ॥ ४४ ॥
नागोप्वीतिने कक्षी वाहृन्भोगियुताय च |
नीरुकण्ठाय कण्ठं तु मुखं पश्मुखाय्रं च | ४५}

तत्र प्राथनामन्त्रः--
अन्धकारे हमेयात्पननमौ रोकान्तकारक ।

२७२ श्रीन्िदमट्रप्रिरचिता-

पूजां दत्तां मया भक्त्या गृहाण एषभध्वन ॥ ४६ ॥
इति पाथेनामन्तर; |

इति पूजाक्रमः प्रोक्तो मन्त्रतः परयत्नतः ।

आचार्यं पूजयेद्धक्त्वा वल्ारंकारभूषणे; ।॥ ४७ ॥

हस्तमाजाः कणेमात्राः पीठं छत्रं कमण्डलुः ।

शेतवस्चयुगं देयं ब्रह्मणे सवैमूतेये ॥ ४८ ॥

पीतवस्रयुग विष्णोखादहितं शंकरस्य च ।

पथ्चामूतेन स्नपनं पूजनं इसुः स्वकैः ॥ ४९ ॥

ब्रह्माणं, पूजयेद्धक्त्या कमरेशच स्वकैरिति ।

विष्णुं संपूजयेद्धीमांस्तुकसीख्द संचयेः ॥ ५० ॥

शंकरं पूजयेत्पश्वाद्विखपनैरखण्डितेः ।

तत्काटसंमवेरदिन्येः पूजयेत्त॒ यथाक्रमम्‌ ॥ ५१ ॥

यथाशक्ति तु कर्तव्यं व्रतमेतत्सुदुखभम्‌ ।

जीवितं प्राणिनां चैव अनित्यं निथितं यतः ॥ ५२॥
अथ व्रताङ्नहेमिधिः-

देवतात्रयमुदिभ्य शाखेन कमणा ।
रुद्राय विश्वरूपाय प्रजानां पतये नमः ॥ ५३ ॥
अनेनव तु मन्त्रेण वदवि संस्थाप्य भक्तितः)
ततो होमं प्रकुर्वीत यथाविभवसंभवम्‌ ॥ ५४ ॥
अग्रये प्रजापतये स्वाहा । अम्नये पिष्णवे स्वा | अध्रये सद्राय स्वाहा)

® (५

ॐकारपुवेमुचाये मन्त्रेनं द्विजो ततमः ।
त्रिदेबतयजिशात् स्वाहन्ता परिकल्पिता ॥ ५५ ॥
होमस्तु चरणा कार्यो पुताक्तेन द्विजन्मना । `
प्रजापते न त्वदेतानिति हेमो भिरिश्ये \ ५६ ॥
इदं विष्णर्विष्णवे च उयम्बकं श्ूिने तिति ।
एतेमन्नेराञ्यहोमः स्वाहान्तेनःमभिः स्मरतः ॥ ५७ ॥
रतः पूणोहुतिः कायौ बरह्मणे विणे तया ।

भ्‌एष्पपराम ब्रृष्ण

धि
भाद्रे स्कन्दतिथां कष
ज्यतापाते सहायाभे कपकापा्ठर(सा पषा कपिदच्यते | १॥

२५

त्रिधानमालस |

स्वाह्मन्ताय च सद्राय घामस्त्‌ इतिं मन्त्रतः | ५८ |]

मन्त्रमेनं पट धतं व्रह्मा नामिः करन्‌ ।
समुस्वाय।ऽऽदूति दग्रा च दःमावसानक ॥ ५९ ॥
तर्णं रूपसंपन्ना यद्धीलां च पयस्विनीम्‌ |
स्वणशरङ्कभं सेप्यश्चरी ताग्रप्ट सवत्सकाम्‌ ।॥ ६० ॥
रतनपुर तशा कश्षघण्टाम्रणमूविताय्‌ |
चामरैः पश्चमियक्तां कस्वदेषटं सदक्षिगाम्‌ | ६१ ॥
आचायाय सुक्षीषाय भोभियाग कुटुम्विने |

द्वा तां षेनकां धीमान्दंकामानवप्नुयात्‌ । ६२ ॥
तेन दत्तं हृतं तद्रमिष्टे यज्ञः सरस्रप्रा ।

धदयस्य सयय्याद्रबानङ्गा विष्ानद्रत्‌ | ६३२ ॥
परेत पायसनद साञ्येन च सदक्षिणम्‌ ।
कस्यपातरं म॒निश्रेएठ दयाद्विमाय सुरव | ६४ ॥
सूयंमुदिर्य विमषं मदापापापयुन्तनं |
एवे कृते पिघ्रानअस्न्सवन्समानयप्तु यात्‌ ॥ ६५ ॥

हात ्रनासर्हभटविरवचितायः [दषानमाच्व्‌
स्कन्द दुराभाक्छयधाद्‌यत्रतातध्रनस्‌ ।

बोजयििरः पेभदिोनीमतरनियनि कमि

अथ इद (च्दारवधाननर्‌ |
एिरसदार -

भ रोरिण्यां भापवास्तर |

षण्णां योगे ये वरज भाग्पानसारिणी |

तदा धयस्य सिद्धयय विनं छियते षषः २}
सूयनारायण देवं स्वणेमति सुरखक्षणम्‌ ।

पलन कारयद्धामास्तदधापन का पनः।२॥

र्य रप्ययय कूयात्पररष्टमिराद्रतः।

सप्भस्वरगेः सखायं ५वनस्दर्पसमन्वितय्‌ । ४ ॥

५५, => क

तत्र तं विन्प्रसेदंषं सूयलारायणं प्रभुप्‌ |

२५७३

२७८

भीवृसिहमष्रयरचिता--,

हिभूजं प्रहस्तं च मद्डग्जखारायेब्‌ ॥। ५॥
पुण्यकारे य(तोदा राजन्कुतस्नःनो नसेचमः
दाष का भिया य्तः इयदतद्शनकमष्‌ | ६ ॥
तपि पितन्देदान्थद्धया परया य॒तः)
विधानं भारमेद्मास्तमेवाप्रप्रनिष्धये ॥ ७॥
स्वरिदवाचनपव तु हवनं कारयंद्धषः
आ्ेवक्च ततः श्रवा तिखान्य जह्याद्‌ बुधः ॥ ८ ॥

सदश्च चव सादिच्या अधनं चव रत्स्मतम्‌ |
दसा स्विष्द्रतं खन्यद्पायध्ितं ठु सपश । ९ ॥
डेमादो एजितं सूयं हषान्ते भनिपुंजयेत्‌ ।
पुष्पः क{खीद्धवेभेन्धख्पयत्मयतः पुमान्‌ ॥ १० ॥
यक्रपुरेम धृपेन धृपयेत्तद नम्तरम्‌ ।
दप्न।राजयेह्त्निभ्धनवेयः पारताषयत्‌ ।॥ ११॥

तत्रागं कपिशं साभ्रं दहृक्षीरा च्रपप्रजाप्‌ |

नवाग्रपटठवाभासां पौतनेचां बुहत्स्तनीम्‌ ॥ १२ ॥

{क ८५ १ > ष
सयम नामेत्यस्य जीवल जामव्यङ्कवरसां वेत्यथेः

सदरम शुभ्वा साख्कारां सवत्काम्‌ ।

तां गरं यत्नन संपूज्य दद्चयुःमेण वेष्टितम्‌ ॥ १३॥
दण्डवल्यणिपातेन प्रणम्य भक्तितत्परः |

आचायाय तुरीखाय ससुदण प्रदापयेत्‌ । १४ ॥

पन द नन्न्न्यः-

सवेदेवमयीं सोरग्र। सदखोकमर्यी तथा |
सकेलोकनिभितचं गं सवेदेवयमस्कृ ताभ्‌ ॥ १५ ॥
मयच्छामि पह्यखस्यामक्षघ्यां च श्चुमामिति.।

भणन्तु सकख देवा भमेस्नद्धः भरजायताम्‌ ॥ १६॥
या लक्ष्मी; छवेभूतानां या च दषे व्यवस्थिता |
धनुरूपण स दवा पम. पाष ग्वप्हूतु॥ ९२७1

न

गावौ मे अग्रतः सन्त्िल्याचायस्य मोत्रनःमन्युदधयेदिङ्मुखो यजमानः
पाङ्युठाय ब्राह्मणाय तां कथिखं दन्रात्‌ | त; -पुवेवूजितं सुय॑न्धरायं विदुष
बराद्मणाय दात्‌ |

दिभरानिणला )

तज द्(चमन्तः
मण्‌ जन नाच (कवन्दल्यरन्वश्वनःमुख्‌ |
दन्न तवर दच्च मम नञ्यतु पातक |; १८ |)

दूति दानमन्नः |
ततः संपादित दासे स्वन्यच्यो दीयतां वस)

युथासस्य यथादत्तं यथ्ादाष यथधादखम्‌ + ९९ ॥

एवं द्रते विधानेऽम्मिन्मदमागस्य इत्रत ।

२७्ब

व्राह्मणान्भानयवच्छक्त्या तता मृज्प्त च स्वरम्‌} २० ॥

सूयेपवेशतान्येवं सोम्रहसदस्रकम्‌ ।
राजेन्द्र कपिखापषटयाः कलां नान्त पोड्ीम्‌
दस्वा तु क्पिखापष्टीविधानं विपिषूदंकम्‌ ¦

व्रह्यहा पच्यत पपान्नात्र कषा वचारणा ।॥ ~+ |

इति श्रीनसिहभट्रतेरचितार्या विधानमालायां
भवप्यपुराणोक्तं कपिटावष्टत्रिधानम्‌ ।

शिनेः जेमन + ममि

अथ पिहस्े ब्हस्पतों बृहस्पतिपजनसहितं मोश-

वरीयाजःदेवानम्‌ ।

ब्रह्माण्डपुराणे ब्रह्मनारदसंवादे नारद उवाच-

ये त्वया प्रापिता दैव संसारं भुवि मानवाः |

तेषामुद्धरणाथाय तीर्थं किं कट्पितं विभो ॥ १॥
भीव्रह्मोवाच-

अस्ति विख्यातमतुरं पापल्धा तरणं परम्‌ ।

गोदावरीति विख्याते चमुना र॑ चतं पुरः । २॥

व्रह्माद्विशिखर नातं तीधानःपुचतमोत्तमम्‌ ।

शतयाजनविस्त।ण पूवंसागरग सभम्‌ | २॥

बह्महत्यादिपापानां मातथी क्षयकारिणी ।

दषा सती मुनिशेषठं प्राणिनां मवयायिनाम्‌ ।

गङ््रारे कुञावतं विसे नीरपेते |

त्वा कनखले तीर्थे पनमेन्म्‌ = छन्यते } ५६

२७६ शीन्‌{सहमष्विरचिता--

इति मोप्तनीयैपञ्चकम्‌ ।

अथ ब्रह्यहत्याविनष्षनं तीथ श्रीगोदादय। पदमनगरे--
अस्णावररुण यामध्ये यच्र भाच सरस्वती ।
तत्र स्नात्वा च पीत्वा च बह्छहत्यां व्यपोहति ॥ & ॥

तत्‌ कारीसमं पतिष्टानाद्यं तीयव्‌--
विश्वः पिप्पटेरोऽयं मोदेयं किर जाह्नवी |
भनिष्ठनमिदं काञ्ची सिहस्ये च वृहस्पते ॥ ७॥

तथा च--
उमभ्दके पकं चब गङ्खासागरसगमे |
समेन सुरभा गोदा जिषु स्थानेषु दुख्मा\८॥

^ &\ 9

अतः कारणात्छगपाहशनाकृष्युना सिस्य युरो सति गोतमी
तत्राऽऽद्‌ याजायुखपरयोगः
अद्र गच्छामि मौतभ्या दरेनेप्स॒रतन्दितः |
यात्रानेयमयाक्तः् जपन्नारायण्फमिधाम्‌ ॥ ९॥
नमो देति महापुण्ये पुण्यतोयद्धमन्धिते |

तव यात्रां विधास्यामि परसीद्‌ गोतम ॥ १० ॥ इति |

ततो दरेने जतिभ्यं मन््रः--
मनोदाकायभः पाभ्रस्तो वहदिधरपि |

व्य यात्तन॑दैयं स्वा पूतोऽहं देवि गोतमि ॥ ११ ॥;

नमो देवि महागङ्धः मष्टदेवस्य बह्म ।

गन्तम्यम्‌

कथि

दहति त्वं शिषो क्ष गोदावरि नमोऽस्तु ते ॥ १२॥
इति नमस्कृत्य गह्धनं पाहः सम्टरनाञ्जलिभूल्वा भङ्मं भणमेत्‌ । ततर मन्नः-

दण्डदवस्ाशिपातेन शृष्टबा गोद्‌वरपयः |

प्रणमन्त्वसङृशे तु तै न यान्ति यमाख्यम्‌ ॥ १३ ॥

दव गाक्रम पापल्धः स्मा त सम्रद्र्‌ )

लुदन्ते ते ददे मातः कुर मोक्षस्य भाजनम्‌ ॥ १४ ॥

इति प्रणिपतमन््ः । ततः--
युण्डनं चोपदासथ सवेती्येष्वयं दिधिः ।

विधानमाया २७७

। क

इतिन्यायेन रीथदिष्वं दत्य सिदस्यवुद्गपनिमननमारमेत |
सवणे तरद्‌ वाचाय॑ दतं दे पलससख्यया |
तष्डलापारि विन्यस्त कटे स्थापयेदूवुधः ¦ १५
कुस्भवक्ञे तु विन्यस्य व्ञपात्रं सवक |
तत्र तं स्यापयेष्टन्पतिष्टागन्यदत्परः |} १६ ॥
वादैस्परयन स॒न्तेन तोघयेदेवयन्त्रिणम्‌
वृहस्पतेतिमन्नेण नुहूया{त्िसपिषा ॥ १७॥
अ तरसद्तं च शतं चाषए५धके तथा |
होमन्ते विधिवष्याद्वामेकां च पयस्विनीम्‌ | १८ ॥
जाते नक्त दिजः साधं दिदध्याज्जागरं बुषः।
गीत्वा नस्य पुराणश्रवणेन च | १९ ॥
शान्तिपाठेरनेकेथ नीत्वा राति परयरनतः।
प्रातःकाडे समुत्थाय स्नानं इत्वा यथाविधि ॥ २०॥
तपयित्वा सुमनसो भूर्नन्तदुतमन्पनन्‌ |
पितुश्च ॥िव!दद्रन्धारमेत्पूजन पुनः| २९॥
मुनिपुष्पः समभ्यच्ये चन्दनेनातुरेपयत्‌ ।
धूपैश्च वि्रिधैरदेवराजाचा्यै च धूपयेत्‌ ॥ २२॥
दीपनाराजयद्धक्त्या नेषेच्यः परितापथत्‌ |
पातवखद्रयं तस्म हयपेयेदे दमन्त्रिणे ॥ २३ ॥
वहृस्पतं प्रथम मातसूक्तं च जपत्तत्‌ः |
ततस्तु भायार्‌ च स्मया निद ॥ २४॥
नमस्त वााम्दरासाय ददाचायाय धपरत्‌ |
सिदृस्थायः च जीवाय ररोकयदितकरिणे ॥ २५ ॥

अथ गोतमोपरायेनम्‌--

गोदावरि महाभागे महापापविनागिने |
धमो्काममोक्षाणां ~+सुमे गौनमभिये ॥ २६ ॥

प, [कि ५, 1 (क

# स्थितपंः } + टमधानोरन्तभावित्प्यथःततरि एच'रित्वादुचूत्यये इम्भयि
पाप्रयिचीत्यथंः |

२७८ भरीनृसिदहमष्रात्रचिता--

नमस्ते भुवनाषींशे नमस्ते सरनिम्नगे |

ब्रह्म द्विशिखरोद्धते पाहि लोकत्रयं चिषे ॥ २७ }}

मञ्जन्ति तव तोये ये तवाद्श्नी प्रणमन्ति य।

तान्मुद्धर वेगेन पपव्पे्मतप्प्परे ॥ २८ ॥ इति ।
गोदावरीयाधिनां नराणां भश्सा-

ते धन्या मानवा खोके कुतस्तेषां ठु दुष्कृतम्‌ ।

ष्टा यंगोतिमीं गङ्गा सिंहस्थे दरमन्त्रिणि ॥-२९

जनन्यु(नो)पकृतस्येह नोत्तीणोः स्युः कदाचन ।

ते भवन्ति न सदेष्ये गोदावयो तु पिण्डदः ॥ ३० ॥

अश्वमेधेन फं पुण्यं फं एं बुगुसेवन।त्‌ ।

यावन्न क्रियते खाक गोदावय। निषेवणम्‌ ॥ २१ ॥

ततस्तु विधिवदयय)द्र हेममयं श्भम्‌ ।

आचायाय सुवृत्ताय स्वापस्करसयुतय्‌ ॥ ३२॥

कृताज्ञलिपुये भूत्वा ह्ाचायं .पाथयस्सुधीौः ।

दानेन च नमस्कारवनयेने क्षमापयेत्‌ | २३.॥

इते कृत्वा गुरोः पूजां विष्ञ्याऽऽचायस्त्तमम्‌ ।

व्राद्यणन्भानयनयम्दःत भनःयतठरभस्तदा । ३४ ॥

एवं ते विधानं उ पापष्घु्तमे भवेन्नरः |

सवोन्दकामानदशति नन्दतं# पुच्रपत्कस्‌ ॥ २५

इति भान।सहमटरविरचिदायां षिपानम्धलायां सिंहस्थे बहुम्पतां
स्पतिपूननसदहितं मोदवबरयाजाविधानम्‌ ।
अथ कन्वमष बृहस्पत चशेटयजिवषारयम्‌ |
स्छन्दपराणे सन्दसयेसवदे सय उवष्व- |
कन्यागते गरा स्कन्द्‌ एष्ण्यां घते |
श्रीरेटे तु विशेषेण तन्ममाऽऽचक्ष्व प्च्छतः ॥ १ ॥
श्रीस्कन्द उवाच-
^\ = = € =

गणु भास्कर वक्ष्यामि श्रीहटे यद्िधीयते )

# आपत्वाग्यत्ययेन। ऽऽत्मनेषदम्‌ ।

१ ख. जन्मन्युपर - ।

प्पधारमाया । २७९

विधानं मनुजः सन्यक्टग्मायाद्ातुयाविप्यः |} २॥

या गनिर्योगष्(यु्तान मुनानामृध्वरनसास्‌

सा गतिः सवंजन्द्नं कृप्यातीरनिवानिनाद्‌ ॥ ३ ॥

हावटे च वैराटे तथा वरणीयमागनं |

करटाटे महातीर्थं द्ष्मा मागीरयीमम्‌ा ॥ ४॥।

कन्यागते सुराचाये ये च्छन्ति रमाचलम्‌ ।

शिवरात्र विषेण ते न पद्यन्ति भारम्‌ ॥ ५ ॥
तच शिवरात्र श्रीपवेतं गत्वा यत्क्रियते विधानं तद्रकष्यते-

चतुदंश्यां प्रभाते च समुत्याय समाहितः |

स्नायान्नीटसरित्तीये कुखदेवएदतपेणमर्‌ | & ॥

कृतक्षारक्रियः सम्यग्जीवञ्लनककदते ।

ङुयौन्स्नानिधिं सवेसदितं श्रद्धयाऽन्वितः ॥ ७ ॥

हेमश्रादधं ततः इयौदानानि कि बूरििः |

ततो मन्दिरमागत्य श्रीञेखाधिपतेः भरभोः ॥ < ॥

पण्डपादि दिदध्यात्त तरण्णडस्वराणि द |

साय॑क्ारे शिव पर्यन्य श्न जुनमाद रात्‌ ।॥ < ॥

गभोगारं भिरीश्चस्व क्षाट्यटन्ववाष्रगा ।

ततस्तु धूपयेद्ुपदींपेनीरःजयेत्ततः ।॥ १० ॥

ततो वित्वदछैः पुः कणिकारसपन्पितेः ।

पूनयेत्पादतानाथ याकर्स्यार्चेतसा खाचः । ९९ ॥

पूजान्ते धूपयेदेवं दीपर्नाराजयत्पुनः |

नदे विविधभेच््यः तोपयेररधेतपतिपर्‌ ॥ १२॥

व्राह्यगेभ्यो घने दब्याच्छीरप्णाभीदये वृधः |

सवत्षां महर्षी दब्यास्छपर्याण दुर्गमम्‌ । १३ +

धन्‌; पयस्िनीदंच्राच्छफटं सटरषं तथा ।

प्रटकखानिं वद्लाणि मूमदान त्व्‌ च | १४

प्रियंग्‌ ५वगधूयान्यावनाछस्तथा तिन्‌ ।

एवमादीनि धान्यानि शय्या दर्पात दीपिकाः ॥ १५॥

कृरपत्रीश्च मणिकाञ्चटपुणः(स्तभव्‌ च ।

रूटानि वीजपूराणां कृष्पाण्डानि तथैव च ॥ १६ ॥

२८० शरीनसिहमद्रतिरविता--

नारिकेखानि रसम्माणि जर््बीराणि तथैव च)
्ुर्पारणि पित्राणि च्छनाणि विक्रियानि च ॥ १७॥
रानिकामानयप्यत्र श्रीकरष्णाया प्रदापयेत्‌ ।
तत्सथरुखम पाक्त सोत्र कायो वचारणा ॥ ९८ ॥
ततः परनाते विपङे स्नाखा एृष्णाजरे वुधः |
ब्राह्म गान्भोजयेच्छे्ठाननेननाविषैः शुभः ॥ १९ ॥
करतप्रणामो दस्य स्वयं मुल्नीत भक्तिमान्‌ |
पारणःन्ते वतस्तिस्ल यट वेयुनर्यीः शुभाः ।२०॥
ग्रहणीयादरिकः दो षसाम्बरधरः इचिः ।
ततस्त ग्रहमागच्छेदूषदक्रद्यत्रतः पमान्‌ | २२॥
अन्येऽपि टौक्चिक्ायाश माग॑सेकादयो गृहे |
भगिनीयप्तखा सरकः कृयुस्तास्तद्धिते रताः ॥ २२॥
नास वा रववेबारे हु भर्व पुजवेस्सुरस्‌ |
गन्ध पयय स्माद श्रुमद्रव्याण चपेचेत्‌ ॥ २३॥
गव्यं विवि च॑म दाज्बरं तदनन्तरम्‌ ।
ततस्तु भाजयष्टोकान्बाह्ध गार्दालडचित्रतान्‌ ।॥ २४ ॥
ततस्तु सखयप्ीया्रुपी शयनपाचरेत्‌ ।
ततः प्रभावं अवक सौपदारे श्ापत्रतः | २५॥
स्नाता पठेम बुद्धेन न तवव्रनमद््‌ |
पारवद्‌प्य मेषादी गृह्धयान्युसमःडिरः ॥ २६ ॥
करृतसवस्ययनः मच्डेन्पन्दिरं पातरतीपतेः।
गकं ताने वदामि यषदरणतगीस्तथा | २७ ॥
तत्सं भिन्यसंतज वृषभस्य समीपतः ।
तततऽलोकयेदेवं शं करं लोकरंकरम्‌ ॥ २८ ॥
गन्धपुष्वाक्षतादनि चापयेद्धक्छिमान्नरः )
मराथयेदेवरवेर प्रेतकाणव्मम्‌ ॥ २९ ॥

तत्र प्राथनापन्नः
इट्‌ जन्मनि ददे यत्य पातक मया |

तरपव सवं सहदेवं क्षिं नाञ्चय शंकर ।। ३० ॥
इति मायभितवा प्रदक्षिण करप स्वयन्दिरे बेत्‌ । तनः सुड्ृद्धः सरैकपञ्‌कौ
भङ्ति-।

(,

विरधानपाख | २८१

वे दते विधाने च कन्यासंस्थे बृहस्पत) !
श्रीगिरौ कृष्णवेण्यां बा सवपापः मुच्यते ॥
सबोन्कामानवाभोति देहान्ते मोक्षमाप्नुयात्‌ ॥ ३१ ॥
त्र पुराणवचनं केदारखण्डे
रेतःकष्डोद्‌क पीता वाराणस्यां मृतो यदा |
श्रीरेट शिखरं ष्वा पुनजेन्म न भ्यते ॥ २३२ ॥
इति श्रीनुसिंहमट्रविरचितायां विधानमालार्या
कन्यागते बहस्पतो श्रीशकयात्राविधानम्‌ ।

अथ कातिकेयदशनविधानम्‌ ।
पद्मपुराणे--
कातिक्यां ठत्तिकायोगे शिवयोगसमन्विते |
यः परयेत्छृत्तिकापुत्रं स भवेद्रद्यसत्तमः | १ ॥
नीर्कुण्डे सुधीः सत्वा स्वामिनं योऽवलोकरयेत्‌ ।
सप्रजन्मसु विप्रः स्याद्धनाल्यो वेदपारगः | २॥
दृष्ट्वा देवं महासेनं कुशैः पुष्पैः समचयेत्‌ !
चन्दनेनानुसंशिप्य दज्ञाङ्गेनेव धूपयेत्‌ ॥ ३ ॥
दीपनींराजयेद्धक्तंया मयुूरमपि पूजयेत्‌ ।
कमण्डलु ब्ह्यसूजमक्षमाखां कुशस्तिखान्‌ ॥
पचोपवीतकान्येव( उपवीतानि च मृदं ) समन्त्राणि समपेयेत्‌ ५ ० ^
तज मन््राः--
कमण्डलु जंलापूणेः सखणेगर्भः सुलक्षणः ।
अपिंतस्ते महासेन पसनोऽनेन मे भव ।॥ ५॥
हति कमण्डलुसमपणमेन्न्ः ।
ब्रह्मसूत्रं महादिव्यं पीतये ते मयाऽपितम्‌ |
ब्रह्मजन्मास्तु मे देव ब्रह्ममूत्रसमपेणात्‌ ॥ ६ ॥

इति यज्ञोप्ीतसमपणमन्त्रः |
६

+॥1

२८२ शरीनृरसिहभस्दिरविता-

मोमतीतीरसंभूता गोपीवापीममुद्धय्‌

यमृ,दपिंता मया तुभ्यं व्रह्मजन्माक्षयं गुह ॥ ७ ॥
ॐ इति गोपीचन्दनापेणमन्त्ः ।

उपवीतानि शुञ्राणि पवित्राणि शिवात्मज ।

पुरतस्तेऽपयाम्यद प्रसादार्थं तव भ्रमो ॥ < ॥
डते पवित्रारोप्रणमन्तः 1

विलप; काश्यपसंभूतास्िलाः पापदराः स्पृताः ¦

पादयोरपितास्तेऽद्य सवेपापापनुत्तमे ॥ ९ ॥
इति विलापेणमन््ः |

दमौ बह्ममया दिष्णुस्वरूप। सुद्ररूपिणः ।

भीर्यर्थं तव देवेन न्यस्ताः पादवरे मया ॥ १० ५
इति दभौरोपणमन्त्रः !

अषार्विरनिसंख्याकं सुदराक्षयौजिता मया ।

अपिता तव हस्वे च गृहाण सुरसेन्यप ॥ ११ ॥
इ््यक्षमारापिणमन्तः । |

सुवणेमृत्तमं रोके मुक्तियुक्तिमदं दथा ।

अर्पितं तव देवेश देन्याज्ञानापनुत्तये ॥ १२ ॥
इति सुव्रणापरणमन्तः ।

(

` एतत्कृत्वा समस्तं च प्रणस्य च युहमुहुः

">

धरासादतो बिनिगत्य विधानान्तस्मादिगे(चरेत्‌ ॥ ९३ ॥

# कमण्डलुमिन्यादिस्मपयेरित्यन्तश्टक्रेन तत्तत्पदार्थस्म्थणे प्रतिज्ञाय तत्र षोराणम
न्वप्रद्चमा्थे त्र मन्वा इत्यक्तणं दत्वा कमण्डलुर्जलापूर्णं इत्याद्यस्ते ते मन्वा उक्ताः । तत्र
गोमतीर्तस््यादिगोपीचन्द्नसमर्पणमन्वदृशचनात्पवितरभमर्षणमन्े च संख्याया अनुषादावात्तथाऽे
स्वणंसमर्थणमन्वदशच च पच्चोपवीतेत्यादितृतीयचरणस्यने ` नुल्पुव्ेपररीतारीतिपठेन भरष्यमित्यन्‌-
मीयते । |

ख स्तेन गः

वरिधानमाा | ९८९

द्‌ल्षण स्कन्धमारप्य मामेनयं तु मातुलः
कुयसदाक्षणास्तस्स्तूयनाद समान्वतः. || १४
तताऽवतायं तं धामान्स्वस्कन्धाद्धागेनासुतम्‌ ।
सपूनयद्धरण्याद्‌सपाद्धभाक्तपठेकम्‌ । १५॥
तत। मन्दिरिमागत्य स्लायात्तटेन सुव्रतः
ब्रह्मणान्भ जयेद्ू(रधन तेभ्यः समर्पयत्‌ | १६ ॥
एव कृतं विधाने तु सवेषापहरे चभ |

सप्तनन्मसु वप्रः स्याद्धनादया वृदपारगः |}. १७॥

इतिश्री सिह मटरविराचेतायां विधानमाखयां
कानिकरेयददेनविधानम्‌ !

अथ ब्रह्मक्चंवेषानम्‌ ।
बरह्मञुद्धौ गृहारम्म सूतके मृतसूतके ।

यज्ारम्भे धनप्रान परायथित्ते विशेषतः | १ ॥

रोगयुक्तं च संपर्के करुद्रपापापनसिषु ।

विदभ्याद्रह्यकूचं च मासि मांस्यपि बा द्विनः।॥ २॥
तत्र ब्रह्मकूचेलक्षणम्‌-

दुग्धं दधि युतं मूत्रं पश्चमं गोमयं तया |
देदश्ुद्धचथेमादष्ट पवित्रं गम्यपञ्चकफम्‌ ॥ ३ ॥
गव्यं तु गोश संमतं क्षीरदध्यादि पञ्चकम्‌ ।
पृथग्भूतं गवां चव पञ्चानामिति निश्चयः | ४॥
नवाग्रपट्टवाभा या पातनतज्रा सुरक्षणा ।

सा धेनुः कपिला ज्ञया साक्षाद्िष्णुस्वरूपिणी । ५ ॥
लाक्षारससमानाभा श्वेतरोम्णी टखाटतः।

सा रक्ता कथिता पिष्णुसवरूपा ेनुरुत्तमा । & ॥
या गोः स्फटिकसंकाश्चा सुस्निग्धा स्ि्धलोचना )
सा गोः श्वेता समादिष्ट मुनिभिस्त्दररिभिः॥ ७४
अतसीपुष्पसकासाः छम्बधीनपयोधरा

सा नीली सुरमिर्या महापापविनाकिनी ॥ <

२८४ शरृतिंहमटविरचिता--

भिन्नाञ्जनसमानामा पीनोश्ची चारमस्तका )
सा ढृष्णा कृष्णरूपा च महादोषनिवारिणी ॥ २ ॥
ॐ कपिलाया धतं (मूत्रमेकपं) ग्रा्ममङ्ाभ्र च गोमयम्‌ ।
सीरं सप्रपडं ग्राह्यं दधि जिपरमच्यते ॥ १० ॥
धुतमेकपटं श्रां पलमेकं कुशोदकम्‌ ।
घतेन तेजो वीयं च घतमायुयश्ञस्करम्‌ ॥
युतमारोग्यकरणं घतं रक्षोघ्नमेव च ॥ ११ ॥
नद्यां प्रस्रवणे तीर्थे रस्ये निजेने बने ।
` यदक्घागारे गवां गोष देवतायतने तथा ॥ १२॥
तत्र ञात्वा श्ुचिभूत्वा शुष्वासा जितेन्द्रियः
+ गायञ्या श्य गोमूत्रं गन्पद्रारेति गोमयम्‌ ॥
आप्यायस्वेति च क्षीरं दधिक्रान्णोभ्य वं दधि।॥ १२३॥

तेजाशस शुङ्धक्र)पस्यमृतमान्ति नामधामसासि भियं देवानां धृतं देवयनन-
मसीरयाञ्यम्‌ । देवस्य त्वेति इशोदकम्‌ । आपो हि टा मयोभुव इति उय॒चेना-
भिमध्नीयात्‌ | |
पारां पाद्चपत्रं च ताच्रमाजनमेव च ।
उदुम्बरमयं पां शरोवृक्षस्याथ वा भवेत्‌ ॥ १४॥
सक्तपत्ना्च ये दभो अक्षता यवक्षुताः |
तेषु केषु च संगृह्य पञ्चगव्यं द्विजोत्तमः । १५ ॥
सुषेण जया सेवा यज्ञायकोषिदः ।
स्वाहाऽ्रये च प्रथमा सोमायेति परा स्मता ॥ १६॥
आहृतिद्रितयं मुख्यं पश्चगव्ययनां स्प्रतम्‌ ।
मा नस्तोक इद्‌ विष्णुगांयत्नी बह्मजेत्यपि ।॥ १७॥

> गोमू ताम्रवणायाः श्ेतायाश्वापि गोमयम्‌ 1
पयः काञनवणांया नीलाश्च तथा दपि ॥ १॥
धृतं च कष्णव्णायाः सर्प कापिलमेव च ।

अलाभे सकेवणानां पञ्चपव्येष्वयं विधिः ॥ २॥

` + अ ल्यवारषः ।

दिधानमालसा । २८५

समग्रस्य तृतीयांशमेतैव्यांहतिभिस्तथा ।

अने विधिवद्ुत्वा इृदरशषं पिवेनरः ।॥ १८ ॥

पञ्चगव्यं महाभ्रेटं देवानामपि दुरंभम्‌ |

मासि मासि नरोऽश्चीयात्सवेपापापनुत्तये ॥ १९ ॥

अधंमासे तु योऽश्रीयात्स स्वर भाप्नुयाद्धरुवम्‌ ।

ब्रह्मरोकमवाम्नोति षष्टे ष्ट पु वासरे ।॥ २० ॥

वचस्य(यत्त्वग)स्थिगतं पापं देहे तिष्ठति वे नृणाम्‌ ।

बष्यवूर्चो दहैत्सवं घृतसिक्त इवानलः ॥ २१॥
इति श्रीनृसिहभद्रविरचितायां विधानमालायां

बरह्मकुचेविधानम्‌ ।

अथ वाटकस्योध्व॑दन्तो हमजनितविव्रभङ्गविधानम्‌ ।
ब्रह्मयामरे--
थमं दन्तनिमुक्तिरूध्वां वाटस्य चेद्धपेत्‌ |

केशाय मातुरस्येह तदा भोक्ता मनीषिभिः | १॥

चिघ्रमङ्गं भवक्ष्यामि विधानं विधिपुवंकम्‌ ।

सावरणं राजतं वाऽपि ताम्रं कांस्यमयं तथा ॥ २॥

दध्योदनेन पूर्णं तु पात्रं दव्राच्छिशोः करे !

समन्त्रं भाजन द्वा संपर्येन्मातुरः चिचयुम्‌ ॥

सारंकारं सवख च शि्ुमालिङ्य सादरम्‌ ॥ ३ ॥
तत्र मन््रः--

रक्ष मां भागिनेय तवं रक्ष मे सकलं कुटम्‌ ।

गृहीत्वा भाजनं सान्नं भसन्नो भवमे सद्‌ा ॥ ४ ॥

नि्विघ्रं र कस्याणं निर्विघ्नां च स्वमातरम्‌ ।
त्वमप्यात्मानमातिष्ठ चिर जीव मया सह्‌ \॥

इति भाजनदानमन्त्रः ।
ततोऽभिनन्दयेद्विदरन्भगिनीं भगिनोपतिम्‌ ।
जयेषटाञशरष्ान्गुरुन्विधान्पवित्रानभिबादयेत्‌ । ६ ॥

२८६ भौनृसिहमद्रविरविता-

एवं कृते विधाने च षिच्नः कोऽपि न जायते!
उध्वेदन्तोद्ममवं पापं नयति तत्क्षणात्‌ ॥ ७ ॥
बालकं जननी चेव चिरं जीवति मातुः ।
तस्मात्मयत्नतो विद्रान्विधानं सम्यगाचरेत्‌ ।॥ ८ ॥

इति ५ नृमिहमटरवरिरचिनायां विधानमारायां वारुकस्या-

ध्वेदन्तोद्वमजनितविश्न मद्गविधानम्‌ ।

र

अथ महानदमहापुरहरविधानम्‌ ।

ब्रह्मपुराणे ब्रह्मनारदसंवादे नारद उवाच-

निस्तरन्ति कथं छोका गङ्नापरपरिष्टुताः । `

तन्ममाऽऽचक्ष्व खोकेशच सस्वनिधिविदां बर ॥ १॥
श्रीब्रह्मोवाच--

श्णु, नारद वक्ष्यामि विधानं विधिपुवेकम्‌ |

तरन्ति येन मनुजा नदीपूरपरिष्टुताः ॥ २ ॥

पतिप्रियहिते युक्ता सवीरा सुभगा सती ।

कतेव्यं हि तया सम्यग्विधानं विधिपूर्वकम्‌ ॥ ३ ॥

स्नात्वा तेेन शुद्धेन शुह्काम्बरधरा सती ।

आगत्य सरितस्तीरं दृए्टवत्मणमेनदीम्‌ ॥ ४ ॥

परिधाय नवं वसं सकरूपोसक्रमुत्तमम्‌ ।

सर्पे षोडशषवन्धे च कणेपत्रादिकं तथा ॥ ५ ॥

हरिद्रां कु्कुयं चैव जीरकं धान्यकं तथा ।

खवणं च गुदं चैव तण्डुखान्मधुकं तथा ॥ ६ ॥

अक्षताधन्दनं चापि चन्द्रं कस्तूरिकां तथा |

एतत्सर्वं तु गुषैस्थं समन्त्रं सरितिऽपंयेत्‌ ॥ ७ ॥
तत्र मन्नमाचायः समुचारयेत्‌--

इमं मे गङ्गे यमने सरस्वतीति अन्यान्यपि वारुणानि सूक्तानि जप्‌ ।

िधानयान्य ) २८७

कराभ्यां शूपमादाय सप्तवारं जटं क्षिपेत्‌ ।
सरितः सरितो मध्ये मन्त्ानुचार(न्पत्रुवोनी सनी ।॥ ८ ॥
तत्र पोराणमन्त्राः--
गृहयणाध्य मया दत्ते गङ्ख जिपरथगामिनि।
लोक्रानुद्धर तीरस्थान्पूरं संहर चाऽऽत्मनः ॥ ९ ॥
इति जपित्वा षरर्पण जलमध्ये ज प्रक्षिपेत्‌ । एवं प्रतिमन्त्रं जरमध्ये जख
किपेत्‌ ^
गङ्ख त्वे पुण्यरूपाऽसि सवेपापतविनारिनी ।
पुरेण ते जगसप्रं सुद्र समुद्रम ॥ १० ॥
जीवनं तव लोकानां सुमगे तारणक्षमम्‌ ।
अध्याथमपितं तुभ्यं गृहाण परमेश्वरि ॥ ११ ॥
अत्युत्कटेन तोयेन सव जगदुपष्टत्‌ |
रक्ष तत्सकखं मातवंलिदानेन सुव्रते ॥ १२ ॥
स्वर्गे मन्दाकिनी देवी पाता भोगवत्यसि ।
भागीरथी तु भूलोके गहाणाध्यं नमोभ्स्तु ते ॥ १३ ॥
उत्तङ्कवौ चिवेगेन वितं जगतीतलम्‌ ।
रक्षितुं तत्समस्तं हि पुरं संहर चाऽऽत्मनः ॥ १४ ॥
ष्पधूपान्वितं सव वि तुभ्यं पया हृतम्‌ ।
गहाण त्वे जगद्धात्रि कृपया रश्च भूतम्‌ ॥ १५ ॥
इति सप्र मन्त्रानुचाये सप्तवारं तेन शर्पेण गङ्खामध्ये मङ्खाजटं भरकषिपेत्‌ |
तत्सर्वे वस्रादिकं गङ्गया पक्षियेत्‌ । अथ वा तत्स्वरूपिण्ये सुचरित्राये ाह्यण्य
दद्यात्‌ । ततस्तु तां पुरपरीं स्वे जना नमर्ङुयेः ।
कुपासकं च वस्नं च कणंपत्रादिकं तया ।
कृताञ्जटिपुटाः सर्वे हपयेयु : समञ्जसा | १६॥
एवं ठते विधाने तु पूरं संहरति क्षणात्‌ ।
ृष्पष्टो जनः सवो विधानानन्दति ध्रुवम्‌ ॥ १७ ॥
इति श्रीरृसिहमह्रत्रिरचितायां विधानमाखायां
महानदीमहापूरहरविधानम्‌ ।

८८ भ्रीनसिहमद्विरचिता--

अथोवन्चस्य वालकस्य मासरसवस्तरवृद्धिविधानम्‌ ।
र(ङ्ोन्धजातके--
मासः पूर्णो यदा जातो जननाचं शिशोस्तदा ।
कार्यं हृद्धिविधानं तु मात्रा वारस्य वृद्धये ॥ १ ॥
अभ्यज्य बालकं सम्यकूपटटवाद्येन वारिणा ।
दिपेनीराजयेदरल्च नूतनं च समपेयेत्‌ ॥ २॥
ॐ अपुपान्पुरकान्साज्यान्त्राह्यणीभ्यः समपयेत्‌ ।
ब्राह्मणान्भोजयेस्सम्यञ्बाखकायुर्विवरद्धये ॥ २ ॥
अस्योत्पन्नस्य वारस्य सम्यगायुर्ववद्धये ।
जन्मक्षदेवताथीन्ये इत्यं स्वं समपेयेत्‌ ॥ ४॥
एवं कृत्वा मासि मासि बाश्युवेद्धिदं विधिम्‌ ।
संपाते द्वादशे मासिं विधानान्तरमादिरो(चरेत्‌ ॥ ५॥
सुदाः कारयेत्स्थलाः सुवत्ता वश्पेटिकाः
निधाय मोदकादीनां खाद्यानां तत्र संचयम्‌ । ६ ॥
आच्छाद्य नूतनेवेखैः प्रणो द्रादश्च पेटिकाः ।
जीवत्मजासु नारोषु प्रतिसपादयेत्तुधीः ॥ ७॥
प्रतयञ्द्‌ च ततः कुयारसमाटद्धिमनु्माम्‌ ।
संततेः क्षमवद्धयथं जननी पुत्रवत्सला ॥ ८ ॥
यदाऽन्दषष्टिरापुणां संमाप्ते जन्मवासरे ।
लात्वा शुद्धेन तेरेन पूजयेद्रत्सरापिपम्‌ ॥
ब्राह्मणान्भोजयेच्छक्तया तेनाऽऽरोग्यमवाप्नुयात्‌ ॥ ९ ॥
इति श्रीनृसिहमदरविरचितायां विधानमाखायामुत्पन्नस्य
बालकस्य माससवत्सरवद्धिविधानम्‌ ।
अथ मृत्युंजयविधानम्‌ ।
ग्रहपीडासु खवांसु महागदनिषीडने
वियोगे बान्धवानां च जनमार उपस्थिते ॥ १ ॥
राज्यभद्यो धनगछानावपमत्युषिनाश्ने ।
अभियोगे समुत्पन्ने मनोधमेविपयये ॥ २ ॥

#* आषताहङ्कव्यत्ययः कत इति भाते । पूरिकाः सान्यानति तु सम्यगेव ।

ल्यु जयस्य देवस्य व्रिधानं क्रिये बुधः ।
यदाकदा!चत्समये प्राप्त चन्द्रवछे शरुमे।३॥
दयभे तिथ शुभे बारे श्लभनक्ष्रसयुने |
शुम योग ज्यु छ्य ञ्चमग्रहममीक्षिते। ४)
मत्युजयस्य देवस्य विधानं जुमदं स्मतंम्‌ |
मण्डिते शंकरदारि चिभिते मण्डपान्विते ॥ ५॥
दीपस्थानं तु संशोध्य रंत्नकम्बटसंयुते |
ब्राह्मणान्वेदसास्न्नानाहूय गतमत्सरान्‌ ॥ ६ ॥
स्वरितिवाचनयुवे तु विधानं परारमेत्‌ * ।
धारन्धस्यं च कायस्य सदशो जप उत्तमः | ७॥
उनाधिकस्तु कायां जपो हीनफटः स्मतः 1
राषटमद्मो जनङ्केशे महारोगनिपीडने ॥ ८ ॥
काटस्ख्या जपः भक्त मुनभस्त्छद्‌शभः ।
सामान्यगदपाटार्या दुष्स्वम्रस्य दशन ॥ ९ ॥
मत्युं नयस्य मन्त्रस्य जपो लक्षमितः शुभः
अपमत्युविनाश्ाय जपोऽयतमितः स्मतः |¦ १० |
द्वात।श्रचणे जाप्यं सुहृदामनवे श्वुते ।
यातायामयुतं काय सरस वा समाहितः ।¦ ११॥
आदावभ्यच्यं दवेक्चं रोकरं खोकककरम्‌ ।
गमागार जलगाङ्ः क्षःटयेचन्दं नान्वतः | १२ ॥
दशञाङ्कधपयेदधूषः स्नेपयच्छंकरं ततः ।
पञ्चामतेः सयन्द्ेश्च सुष्पः साप्षतेः शुभः १३ ॥
तत्र पञ्चामतान्याद-
पयो द्धि धृतं गव्य शकरा च ञयुभं मधुं ।
आप्यायस््ेति च क्षीरं दधिक्राव्णस्तथा दधि ॥ १४ ॥
तेजोऽसि शक्रमित्याञ्यं मधयातास्तथां मधु ।
गायडया शकरेराशद्धिजटस्नान ततः परम्‌ ॥ १५ ॥

ऋ व्यल्विढो डित्करणेनानुदररत्छक्षणत्मनःवस्या नत्व सेदं कश्चियतती"
तिवदयोध्यम्‌ ।

ॐ

सप्षिंमते च--
तेखाभ्यङ्खः शुभः शमो सवेकायंषु चोत्तमः |
यथापि पिधातन्यः सवश।नवारणः | १६ ॥
चन्दनेन सुगन्धेन कुयोदेवस्य टेपनम्‌ ।
स्यार प्राणिना कार्ये जङ्खम्मे सकनिष्ठिकम्‌ ॥ १७॥
ततः पष्पेविधातन्या पजा देवस्य रखिनः |
काटोद्धवयथाद्ेएठयावरस्यारस्वमनार्चिः ॥ १८ ॥
दञाङ्गरपरयतपथाद्‌प्रूधनीराज्यत्ततः 1
दीपिकाभिश् साञ्येस्तु नेवेदेः परितोषयेत्‌ ॥ १९ ॥
नास्वृरमपवेन्नाङ्ख परीत्यै देवस्य शूलिनः |
न्यस्त जाक्षरो यन्त्री सवदेहावयवेषु च ॥ २० ॥
रद्राक्नपाटिकादस्ती जपेःचनिनिनरकरम्‌ ।
यावन्नो जुम्णं निद्रा शरीरस्यावघदेनम्‌ ।॥ २१ ॥
जायते मन्त्रिणस्तावदेव स्याञ्जप्‌ उत्तमः |
जपान्ते च पुनः चभोः मतिपूजां तु कारयेत्‌ ५२२ ॥
ततः प्रदश्षिणीह्त्य शंभुं स्वगहमाव्रजेत्‌ | ए
निवेत्यवाऽअहवकं विद्रान्भञ्ञायाद्रधना ग६। ॥ २३ ॥
हविष्यान्नं ससपिस्तु सगुडं परायसान्वितम्‌ ,
भुक्त्वाऽऽचम्य नलेरूष्णे; पनः सीतेजेरेस्तथा ॥ २४ १
कृ तास्यशुद्धिः शचिमाञ्छयीत. पृथिवीते
एवं दिने दिने दिद्रान्छृतनाप्यो महामतिः ॥ २५ ॥
पणेसंख्यस्य जप्यस्य दशशचदवनं मतम्‌ ।
पायसेन च साज्येन सपिद्धिस्तिरसर्पिपा ॥ २६॥
श्राव्रक्षस्य फडः पचः कृपम; चवपचकेः
साज्येरेव तु खभरैरन्येयेज्ञफलेस्तथा !! २७ ॥
हवनं कारयेद्टिद्रान्टताचायोचेनक्रियः । |
जाद्यणान्मोजयेत्सम्यग्दशिन यजेस्वथा ॥ २८]
` शवं कृते विधाने च सवंकापफलं खमेत्‌ ।
चान्तताथस्य सादः स्यान्नात्र कायां विचारभा | २९॥.
आराध्य प्रिधिवदेवं मृल्युनयमुमापनिम्‌ |

त्रिधामा | २९१

गनावेघ्रा गतद्धशः सतत सुद्माप्त॒यान्‌ | ३० ॥

अय नाप्वन्लणन्‌--

अस्य श्रीञ्यस्वक्मन्त्रस्य वसिष्ट ऋषिः । मुन्युंनयर्द्रा ददता । अनुष्टुः
पूखन्दः । देवदे०। प्रणव बीनरक्त । स्वेकामसद्धययथं जप ध्राचयांगः ।

अचर मयन्त्रेण करनयुद्धि कत्वा पणवं करतख्याविन्यस्य व्याहूट्वा्रमन्त्र-
पादचतुष्टयं सवै च करयोरङ्गष्रादिकनिष्रिकान्नपद्युदिपु, न्यस्य

ॐ उयस्वकं स्वङ्ञाय हृदयाय नमः }. ॐ यजामहे नद्चिरूपाय जिरसे
स्वाहा | ॐ सुगन्धि पष्िविधेनमनादिवोधाय शिखाय वषट्‌ । ॐ उवोरुकाम्‌
वन्धनाद्राजिणे वजक्वचाय हुम्‌ । ॐ म॒त्योयुक्षाय नित्यसद्ु्मूतेये नेत्रचयाय्‌
बोषट्‌ । ॐ माऽमतादचिन्त्यानन्तशक्तयेऽद्खाय षट्‌ । एव्‌ स्तण म॒न्नष्‌ व्यूएक-
न्यास दृता द््न्यासमार मत.

ञॐ उयं उयक्षश्षाय तिनेवाशक्तिसटिताय शिखायां पादुकां पूजयामि ४
ॐ व बाटाकेतेलसे वानारक्तिसदहिनाय सिरसि पादुकां पूनयामि | ॐ कं काल
न्तकेशाय करयाणीङ्क्तिसदहिताय टले पादुकां पूजयामि } ॐ यं यज्ञेशाय
यज्ञरूपाशक्तिसहिताय, थुदोः पाकां पूजयामि । = जां जालधरेशाय्‌
ञ्वारामुखीदाक्तसदहिताय नेत्रयोः पादुक पूनयामि } ॐ मं मदृदेतेश्षाय
महारक्तिसष्टवाय भोयो षादुकां पूनयापि | ॐ हे दाकिनोशाय हेमवती.
रक्तिसदिताय चात्तकायां चादुकां पूजयामि } ॐ सु सुराय सुगन्धाशाक्तः
सदितघ्य कपोख्यो, पाडकां पजयापि । ॐ गे गङ्गाधरेक्ञाय गम्भीरासुक्ति-
सदित्मयो््वषटे पादुकां पूजयामि । ॐ भि पौमदीज्ञाय धीराशक्िसरहितायाध-
रोषे पादुकां पूनयाभ । पण्डशकासेश्ञाय पुणोच्क्तिसह्ितायोध्वेदन्तेषु
पाटकां पूजयामि । ॐ ५ पएौवनेशाय टौवना ( सक्तसोदेतायाध्रोदुन्तषु
फद्कां पूजयामि । ॐ वरं वरिदक्ञाय वरेष्याञचक्तिसहिनाय जह्यां पुक्‌
पूनयामि । ॐ धं धन्बीशाय ध्वान्ताशक्तिसध्तिय इना पदुका पूजयाम ।
ॐ नं नदीस्वामधशाय नप्देनीररसटिताय वक्त्रे पादुका पूजयाम्‌ | ॐ उ
बुद्धि (उमुदढा)शायोमाकशा्तसदहिताय कण्ट पादुका पूजयाम्‌ । = वा वारणा-
शाय वामाशक्तिसदिताय स्कन्धयोः पादुकां पूजयामि । ॐ रु सद्रेशाय रूप-
वतीशक्तिसदिताय बाह; पादुकां पुनयापमि । ॐ क कान्तीज्नाय कान्ता

क्तिसहिताय दस्तयोः पादुकां पएनयाभि }\अॐ मम्‌ म्पहुष्टमाश्ाय मङ्खखश्च

"ज =,

प ज |
९ न र, | र ९ ह । र 41 श

५९२

क्तिसदहिताय वक्षसि पादुकां पूजयापि । ॐ वं वेदवेदेश्चाय वेदगर्भश्चाय वेद-
गम शक्तिसहिताय स्तनयोः पादुकां पूजयामि । ॐ व॑ वकी शाय बन्दिनीशक्ति-
सहिताय हृदये पादुकां पूजयामि ¦ ॐ धं धमीज्ञाय धनुष्मतीशक्तिसहिताय
नाभ प्रदुकां पूजयामि ¦ ॐ नानक्रेष्वरेशाय पुषटेशक्तिसहिताय कंधरायां
पादुकां पूनयामि । ॐ मं मृत्युंनयेन्ाय गृत्युनाशिन। शक्ति नदिनाव गुदे पादुकां
पूजयामि । ॐ त्यों त्यादीशाय स्यादिशक्तिसदहिताय पायो पादुकां पूजयामि ।
ॐ यु मुक्तीञाय मुड्ंदाशक्तिसहिताय कटां पादुकां पूजयामि । ॐ क्षीं क्िती-
श्राय क्षेमकरीलन्िमिटिनाय जान्वोः पादुकां पूजयापि । ॐ यं योगिनीश्चाय
यन्भेदिनी शक्तिसहिनायीवः पादुकां पूनयामि । ॐ मां माङ््स्येश्ञाय
महृद्धिशक्तिसहिताय जङ्ययोः पादुकां पूजयामि । ॐ मं मृत्युविनादनेश्षाय
मृतवतीरक्तेसषिताय गुल्फयोः पाद रा पूजयामि। ॐ तात्ान्त्रिकेशाय तन्वती.
शक्तिसहिताय पादयोः पादुकां पूजयामि ।

इति बणन्यासः |

5“ छयश्वकं॑त्िपुरान्तफेशाय तिोक्याशक्तिसदिताय शिरसि पादुका
पून यामि । ॐ यजा यज्ञपतीशाय स्वादादाक्तिसद्ताय रटे पादुकां पृज-
यामि । ॐ महे महत्तस्वेशाय मायाशक्तिसदिताय श्रो्रयोः पादुकां पूजयामि |
$ सुं सुखीश्षाय सुरुचिशक्तिसदिताय चक्षुषोः पादुकां पूजयामि । ॐ गन्धि
१रनेशाय रगनारक्तेसदिताय नासिकायां पादुकां पूजयामि । ॐ पुष्ट पुरु-
पैशाय पुरैदरीशक्तिसदिताय वक्रे पादुकां पूजयामि । ॐ वर्धनं वरदेशाय
पदकरणीराक्तिसदहिताय बाहोः पादुकां पूजयामि । ॐ उवा, उव
तीशायोध्येरेतःशक्तिसदिताय हदये पादुकां पूजयापि । ॐ सूक ॒रूपवतीक्चाय
रवमशक्तिसदिताय कु््योः पादुकां पूनयामि । ॐ पिव मितरश्ाय मिभिकाश-
क्तिसदहिताय नाभा पादुकां पूजयामि । ॐ बन्धनाद्वाख्चन्द्रमौखीशाय बरी.
शक्तिसद्िताय कट्यां पादुकां पूजयामि । ॐ ृत्योमेन्बीशाय मन्त्रशचक्तिसदि-
ताय गुह्ये पादुकां पूनयामि । ॐ मुक्षीय पुक्तिकरीक्षाय सुक्तिशक्तिसरिताय
जान्वोः पादुकां पूनयाभि । ॐ मा महाकालेश्चाय महाशक्तिसदहिताय न्यो;
पादुकां पूजयामि । ॐ [अ] मृतादमृतेञचायःपना्ननिःनः? पव पादयोः पादुकां
पूजयामि ।

इति प्रा(पोदम्यासः ।

पन्न" = ~

\ ख. सहारद्रर । २ ख. ""वड्ीश ¦ ३ ए. "मापी? 1

विधानपादम | २९३

ॐ उयभ्बकं भवरक्षाय भूक्ति(ति) शक्तिसदितायाऽऽधरे पादुकां पूजयामि ।
ॐ यजामहे सर्वेशाय हइवीणीदक्तिसदिताय स्वाधिष्ठाने पादुकां पूजयापि |
ॐ सुमन्धि सद्रकाय विभुपा( त्व ) शत्ति.सहिताय मणिपूरे पादुकां पूजयामि ।
ॐ पृष्टिवधनं परुषवरदेश्ञाय वंरावधनीश्तिसिटितायःनाहन पादुकां पूजयामि

उवीसकमिवग्रेश्ञायोग्रा्यक्तिसदिताव विङ्ुद्धे पादकं पूजया" । ॐ बन्ध्‌-
नान्पहादेवेश्चाय मानवीकषक्तिसटितायाऽन््ञयां पदुक्ां पूजयामि । उ म॒त्यो-
म्षीय भीमेशाय भद्रकारीशक्तिसदिताय ब्रह्मरन्ध्रे पादुकां पूजयामि । ॐ
माऽगृतादील्चानेशयेश्वरीशक्तिसदिताय सदृखदटे पादुकां पूजयाम

इति वाक्यन्यासः

ॐ उयम्बके यजामहे उयम्वकेकायाम्विकाशाक्तसटिनाय पुवेवक्तरे पादुका
पूजयामि । ॐ सुगन्धि पुष्टिवधेनं मृल्यजयेजाय वामाशक्तिसदिताय दक्षिण-
वक्ते पादुकां पूजयामि । ॐ उवांरूकमिव वन्धनान्पहादेवाय भीमाशक्तिसटिताय
पथिमवकतरे पादुकां पूजयामि । ॐ मृत्योमुश्नीय माऽमृनात्सं जावनेशाय रद्रीर-
क्तिसदितायोतच्रवक्त्रे पादुकां पूनयाभि ।

इति चरणन्यासः |

ॐ उयम्बवेः यजामहे सुगन्धि पुष्टिवधेनं महेशाय गारीश्क्तिसदिताय दक्षि-
णपा पादुकां पूजयामि । ॐ उगौरुकमिव बन्धनान्मत्योमुक्षीय माऽमृताच्छं-
भवीञ्ाय व्यापिनीशक्तिसदिताय वामपार्श्वं पादुकां पूनयाप्म |

इत्यधचेन्यासः ।

ॐ उयमभ्बकं यजामहे सुगन्पि पुष्टिवधेनम्‌ ।
उवोरुकमिव वन्धनान्म्त्योमृक्षीय माऽमृतात्‌
सवौख्येशायानाख्याशक्तिसदिताय सवश्चशरे पादुकां पूजयामि ।

इति समग्रचेन्यासः |

एवं षद्विधदेहाङ्कन्यासं कृत्वा षडङ्कन्यासमारभेत ।

ॐ नमो भगवते उयस्बकाय शरूरुपाणिने हृदयाय नमः । ॐ नमो भगवते
सद्रायामतमतेये मां जीवय श्विरसे स्वाहया । ॐ नमो भगवते रुद्राय चनद्रशिरसे
जटिने शिखायें वषट्‌ } ॐ नमो भगवते भिपुरन्यकायदहयं हह कवचाय
हम्‌ । ॐ नमो भगवते अखेचनाय ऋग्यजुःसाममन्त्राय नेचत्रयाय वाट्‌ ।

२९५ शन भट्भत्ररच्ता-

ॐ नमो भगवते बहित्रयाय महामृत्युंजय उ्वछ ज्वल मां रक्ष रक्षाघोरास्राय
फट्‌ | |
एवं न्यासादिकं कृत्वा रिवो भूत्वा शिवे यनेत्‌
ततशन्द्रपण्डरोपरिवद्धपञ्मासनस्थं प्रबहृदमृतचन्द्रकलछाधरं योगमुद्राबद्धाधरहं
स्नदरूयममनपृणकन्टचोनग्दमनद्रयं मे ममूयो्निन्योचनं पिङ्कजटाजूटं नागभूषितं
भक्तानुकम्पिनं सदर ध्यात्वा स्ने्पर्मेन मनसा पूतरोक्तेन विधानेनाचैयिता
शरण त्रन्‌ |
हस्ताभ्यां कशद्रयामतरसेराघाबयन्तं शिरो
दाभ्या त। दधते मरगाक्षवल्यं द्वाभ्यां वहन्तं परम्‌
ङ्कन्यस्नकर्ट्रयागनवट्‌ केखाससंस्थं तिवं
खच्छा(वद्धा) म्भोजगतं सुचन्द्रयु्टं देवं जिने मजे ॥ ३१॥
एवं ध्यानपरो जपं कुयात्‌ ।
अथ मतान्तरम्‌ ।
यम्वकमिनिमन्त्रस्य भत्रावरुणवसिष्ठ ऋषैः | द्रो देवता । अनुष

> कि (त

पछन्द्‌; । उयम्वक्रमन्त्रजपं विानयागः |

अत्र मूरखमन्त्रेण करदुद्धि कृत्वा प्रणवं करतटयोीविन्यस्य व्यापकन्यासं
¢

कुयात्‌ । व्याहूत्यादिमन्त्रपाद चतुष्रय सव॑ च करतख्योरङ्कनरःषु विन्यसेत्‌ ।
ततो देहाङ्घन्यासमारमेत ।

५4८

ॐ उयम्बकमिति शिरसि । यजामह इति ल्रटे । सुगन्धिमिति गुखे }
ुष्िधनमिति हृदये । उवारुकमिति नाभौ । बन्धनादिति कव्याम्‌ । मृत्योरे-

+$ ऋ

त्यूरुदये । मृक्षीयेति जानुद्रये । माऽमतादिति पादद्वये ।

इति देदाङ्खन्यासं कृत्वा षडङ्कन्यासमारभेत |

ॐ नमो भगवते उयम्बकाय गटपाणये हृदयाय नमः । ॐ नमो भगवते

£. शिरसे ५ ् = (न
रुद्रायामृतमूतय मां जीवय शिरसे स्वाद । ॐ नमो भगवते रद्राय शिर्न्द्राय
न, क न्दः ॥ 4 क ५ (१ ^+ 9

जाटन ॥नेखायं वषट्‌ । ॐ नमो भगवते चिपुरान्तकाय हयं हीं हं कवचाय हुम्‌ ।
ॐ“ नमो गवते त्रिरोचनाय ऋग्यज्ञःसाममन्त्राय नेत्रत्रयाय वौषट्‌ । ॐ नमो
भगवते बह्निजियाय महामृत्युंजय ज्वल ज्वर रक्ष रक्ष मामघोराखाय फट्‌ ।
भूमुवः स्वरोमिति दिग्बन्धः |

दरिधानमादलय ) २९५

सतश्व्द्रमण्डलोपारवद्धयञ्चामनं चन्द्रवर्णं खददमुनचन्दरकलाधरं योगुदट्राव-
ददस्तद्रयं साममयं ्चलचन-
वद्धपिङ्जटाजूरं नागाभरणभूषितम्‌ ।
भत्तानुकम्पिनं कुत्वाऽभ्यचेन शरण चमन्‌ ॥ २२ ॥
मत्युं जय महादव त्राहि मां शरणागतम्‌ ।
ऊन्ममन्यजरारोगः पीडित कमेवन्धनंः ॥ २२ ॥
तावकस्त्टिस्थनप्राणस्त्वचित्तादं सदा मृड ।
इति विज्ञाप्य देवेशं मन्तरं जयस्वकं जपत्‌ ॥ ३४ ॥
ॐ जूं सः ॐ भूभुवः स्वः ॐ
ॐ यम्बक यजामहे सुगन्धि पुष्िवधेनम्‌ ।
उवोरुकामिच बन्धनान्परत्योमुक्षीय माऽमृतात्‌ ॥
ॐ स्वः, भुवः, भुः सःच, हाम्‌; ॐ ।
ॐ इशानं मूध्नि । तत्पुरुषं मुखे ! अथोरं हृदये । वामदेवमूर्वाः । सयोजातं
पादयो; । ततो जपं कुयात्‌ ।
इति शरीर सिहमद्टविरचितायां विधानमाखयां
मयु जयविधानम्‌ ।
अथ रुद्रानुष्ठानविधानम्‌ ।
¢ © यः
चतुवेगेचिन्तामणा--
अभिक्पे महाव्याधौ महपापविनाशने ।
यज्ञादा ग्रह्षपीडायां युद्धयत्रामुखे तथा ॥
८ षदः ् ¢
अनुष्ठितो नरे रुद्रो रद्रपीडानिबारणः। १॥

५. र "=

८८ अर्थक्ञानं किना क्म न अ्यःसाधने यत्तः! अर्थज्ञानं साधनीयं दिजः भ्रेयोयनिस्तत
इत्यमियुक्तोक्तर्मन्वस्यार्थ प्रद्चयातः-
ञ्यम्बकमिति । हे भगवन्‌ › उयम्बक्‌ं जिने सुगान्य दिच्यसारभवुक्त पुष्टवधनं स्वभक्तपाटनवधक
त्वां यजामहे । यथोर्वारकं कर्कव्यदेः फं पकं सद्न्यन।द्‌वन्तान्मुच्यते तथाऽस्मान्मृत्योः सकाशा-
न्ुश्रीय मोचय । अमुतान्मोक्षान्मा मु्धीय मा मोचय ।
यजामहे चिनेचं त्वां सुगन्धि पुष्टिवधनम्‌ ।
ककस्यादिफष्ं पकं यथः बृन्पात्यमुच्पते ॥
तथा म॒न्योमाचास्मानम्‌नान्मा विमोचय ›› इति ।

२९.& भ्रतसिहमटविरचिता--

तत्र विधानक्रमः-

एकादशद्रिजातीनां परथमं वरणं भवेत्‌ |

एकाद्रयामिन्दुवारे शुभनक्षत्रसंयुते ॥ २ ॥

प्रातःकारे समुत्थाय स्लात्वा गङ्गाजले शुभे ।

पातत समाप्यैव काटश्रवणपुवकम्‌ ॥ २ ॥

वरणं कायेमुदिर्य कतेग्यं नूनमत्विजाम्‌ ।

ततस्ते शुचयो विप्रा ह्यागत्य शिवमन्दिरम्‌ ।॥ ४ ॥

अचैयित्वा रिवं सम्य क्पुष्पैनांनाविषैः शुभैः ।

कुयुः षोडश धीमन्तो हयुपचारान्पथक्पृथक्‌ ॥ ५॥।

मूखमन्त्रेण शवस्य सवेकामफलेच्छया ।

ततस्तु दीपमाप्ताय्य जपं कुयुरतन्द्िताः ॥ ६ ॥

रुर विन्यस्य सवाङ्मो क्रमादक्षरतो बुधाः ।

नियमेन जपे सिद्धे कुयुस्ते यजन ततः ॥ ७ ॥

आगमोद्िष्मार्गेण समाप्य विधिवद्यनिम्‌ |

ब्राह्मणान्भोजयेत्पश्चादश्रात्तेभ्यश्च दक्षिणा; | ८ ॥

आचायमृलिजः सर्वास्तोषयेत्कनकादिभिः ।

एकादश टषान्दद्यादस्विरभ्यस्तु सदक्षिणान्‌ ॥ ९ ॥

साखंकाराणि वस्लाणि धान्यानि विविधानि च।

एकादज्ञभ्य ऋतिविगभ्ो द्यादरुद्रस्य तुष्टये ॥ १० ॥

यादि तुष्टो महारदः सिद्धिभिः किं प्रयोजनम्‌ ।

कि स्यात्तु निधिभिस्तस्य महपञ्मादिभिस्तथा । ११॥

कियततु पुथिवीस्वाम्यं यङ्ग: कि भूरिदक्षिणैः ।

तुष्टे सर्वश्वरे रुद्रे पूजिते च यथाविधि ॥ १२॥

एवेविधे महररुद्रविधाने विहिते सति ।

अदेवो दैवमामोति नात्र कायां विचारणा ॥ १३ ॥
इति श्रीनृसिहभद्रविरवयिता्यां विधानमाखायां

रुद्रानुष्टानविधानम्‌ ।

अथ वृक्षागेपणव्रिधानम्‌ ।
चतुवैगेविन्तामणौ--
अश्वत्थमेकं पिचुमन्दमेकं न्यग्रोधमेकं दश्च तिन्तिडशर ।
कपित्थविल्वामलकौत्रयं च पञ्चाम्रवापी नरकं ने पर्येत्‌ ॥ १ ॥
त्न केषांचिदारोपणे सकामता केषाचिदारोपणे निष्कामता । अश्वत्थवट-
ननिम्बानामारोपणे केवरं निष्कामता । आग्रतिन्तिञ्यारोपणे केवर सकामता ।
कपित्थविरामलकधीनां जये द्विस्वमावता । इति पुराणमत्तम्‌ । अन्येषामपि
पष्पजातीनां वृक्षाणां सकामनिष्कामताऽस्ति ।
्क्षगुरमलतानां च षडधोत्पत्तिरिष्यते ।
अग्रमुरेश्च शाखाभिः फटेवीजंश कन्दकः ॥ २ ॥
अष्टादशषमकारेथ भारसंख्या निगद्यते (?) ।
तेष्वष्रादशमारेषु कुञ्चराज्चन उत्तमः ।
तथैव वटवृक्षः स्यात्पिचुमन्दोऽपि तादश ॥ ३ ॥
तजाश्वत्थजातौ वणेचतुष्टयमस्ति । तथा हि--
शुद्धपक्षे मधो मासे यस्य शुङ्दखोद्धवः ।
दश्यते स द्विजातिः स्याद्राितुपृ(दप्तरं मोक्तिकारकः ॥ ४ ॥
मधेवासिते पक्षे दृश्यन्ते रक्तप; ।
नवीना बोधिवृक्षस्य वापितुवि(वप्तुः स्याद्विष्णुरोकडदः ॥ ५ ॥
माधवे मासि पीतश्च पटवो यस्य दृश्यते |
सारूप्यं च सिते पक्षे स ददाति च वापितुः (कप्े भददाति च) ॥ ६॥
वैशाखे दृष्णपक्ष च हरित्पह्टवसंभवः ।
नूतनो दृश्यते यस्य स शूद्रगुण उच्यते ॥ ७ ॥
ब्राह्मणः क्षत्रियो वेश्यः शदरशचत्वार एव च ।
शुक्को रक्तस्तथा पीतो हरितो जायते क्रमात्‌ ॥ ८ ॥
उघ्तो येन बटो भुमौ पुत्रपोत्रमपोतरकैः ।
संतानैनन्दयत्येनं वापितारं धप्तारंच) न संक्षयः । ९॥
सवोर्ेषु जटा यस्य परोहन्ति च मूटबत्‌ ।
स वटः शंकरः साक्नादधक्तिमुक्तिपरदो भवेत्‌ ॥ १० ॥

९0
म,

२९८

अनुसिदमदविरयचत--

निम्बावरोपणे कतुगेदयुक्तिस्तु जायते |

पञ्चाङ्खः सेविते निम्बे महाङकष्ं बिटीयते ॥ ११ ॥
धात्री कपित्यविस्वानां रोपणं कोतिक्धेनम्‌ |

रीयते शंकरस्तेस्त वष्नास्त्यत्र संशयः ॥ १२॥
प्रामेण शिरे कारे वापिते चूतपश्चके ।

मङ्गलानि कभेत्कतो सहाणड्का महाफलम्‌ |} १३ ॥
राञ्यं प्राम्नोस्यविरतं कृतासु वह्पङ्पु |
शिखोक्तेन विधानेन नात्र कायां विचारणा ॥ १४॥
चस्पक्रालक््पृनगजन्तरपाट्‌ तकादरकान्‌ |
तरून्वापायेता श्रीयाञ्ञायते पृथिवीपतिः | १५॥
रिप्पलः शेकद्रारि त्रदे मार्गे चतुष्पथे |

जलाशये गवां गोष्ट रोपितः सपेकामदः ॥ १६ ॥
निम्बश्तुष्पथे रोप्यः संह वोधिद्रुमेण च

यदा फति साक्षात्स रद्ररूषी न संजयः ॥ १५७ ॥

पिष्पङस्य दे ठस्य निम्बस्य गदितं फलम्‌ ।

(वद्धद्रते शिवे स्वणपापंत स्वतुलासपम्‌ ।॥ १८ ॥

भद्‌ क्रषणतक्रमणः सप्र पपष्फटदुमः ।

अभिवन्द्रः श्रनेः परीत्य नरैः स्वहितभीप्सभिः ॥ १९ ॥

-सरपृश्य श॒निवारेऽस समालिङ््यः पन; पुनः ।
अन्यदा प्रणमेन्ैव सस्पृशेत्त कदाचन ॥ २० ॥

अश्वत्यसेव्रयः भतुप्पशेनेन सणएलभेत्‌ ¦

गङ्ख स्नानणर सम्यङ्नात् कायां विचारणा 1 २१

गरन्राणां वापने यच विधानं त्रियते नरै ]

वर्ष्पामि तत्समासेन हित्पय प्राणिनामिदई्‌ । २२१

कृष्णायां मुवि संरोप्यश्रूतः पलल्ैनिधो ¦

उश्याने शटिकायां च संशोभ्य पृथिवीतलम्‌ | २३ ॥

मान धृत्वा भुवः सम्यगष्टादश्चकरान्तसम्‌ |

तत्र ते कापवे्द्रःपान्द्याहृर्यर्म्धवे ॥ २४ ॥

धात्री स्वद्रारि संयोज्यां कपित्थं तु चतुष्पथे ¦

शिबपाकारमध्ये त बापयेच्छरीतरः.पथान ॥ २५. ॥

निम्न दे तिन्तिडीं तु चम्पक वाटिकान्नर |
उदुम्बरः समारोप्य उद्याने वाऽव वन्‌ ॥ २६ ॥
अन्ये जम्ब्वादुयो वन्न नृप्राने जलाश्रय
आरोप्य वि्िद्धीमाननन्तं फल्यश्चते । २७ ॥
अथ वह्टीविषये विदेपमह-
काटिकायां सपारप्वः रका सिदिरे मा |
अशोकर्तिकां निम्ने ङुस्यारोधसि माधवे ॥ २८ #॥
कृचिन्म(षां म) तेन सा रोप्या माधर्वीण्डपान्तरे \
पिप्पली नागब च मृदुवृक्षतरे तथा ॥ २९॥
वादिकाभ्यन्तरे सोप्या खमुरी नाच्िरिका
वृन्दावने तु तुलसीं ग्रीष्मान्ते परि्रापयेत्‌ ॥ २३० ॥।
अन्या पुष्पजातीश्च यथकाटं यथाक्षिति |
एतत्फलं समारोक्य वापयन्ति तरून्नराः #
ते यान्ति ब्रह्मसायुस्यं व्रिधूनीकरतछस्मपाः ॥ २१ ॥
इति श्रीनृसिंहमद्रविरचितायां विधानमाखायां िल्पश्नाखे
मोजकरतवरक्षारोपणत्रिधानम्‌ ।

पि 1)

शु ष न नृम
अथ वृश्नोयापनविधानमुः !
0 0 ७

चतुवेमचिन्तामणौ--
आरोपितस्य वृक्षस्य इवेनुदयापनाविधिम्‌ ।
फं तु लमते सस्यगन्यथाऽधफटं टभेत्‌ ॥ १॥

ततोद्याषनविधागने. विक्ञेषः-
यः काल उदितः सस्यम्विवाहे मुनिर्पुगवेः |
तस्मिन्नेव भरकतेव्य उ्यापनविधिस्तरोः ॥ २ ॥
नान्दीश्राद्धं भकतेव्यं पिषरोव्यापनाविधौ ।
नवग्रहमखं चाऽऽ्दौ विदधीत यथावसु ॥ ३॥
सहस्रपणेसंपत्तौ सत्यां बोधितरोधुचम्‌ ।
जात्कमीदिकं कयाद्रोदानावधिकं ततः ॥ ४

२.९.

नसह द्वसचत-~

निम्बाधरोपणे कतुगेदयुक्तेस्त जायते

पश्चाङ्कः सेविते निम्बे महाकष्टं विरीयते ॥ ११ ॥
धातीकपित्थविदवानां रोपणं कोतिवधेनम्‌ |

सीयते शंकर स्तैस्त वद्रनास्त्यत्र संशयः | १२ ॥
पा्ेण शरिरे कारे वापिते चूतपश्चके |

मङ्गलानि टमेकतो खहाण्ङ्का महाफलम्‌ || १३ ॥
राज्यं भायोर्यविरतं कृतासु बहुपङ्किषु ।
शिरपोक्तेन विधानेन नात्र कायां विचारणा ॥ १४॥
चम्पकालोकपनागजम्बुपाटद्टिकादिकान्‌ ।
-तरुन्वापयिता श्रीमाञ्जायते पृथिवीपतिः ॥ १५॥
पिप्पङः स॑ द्द्रारि ब्रटो मागे चतुष्पथे |

जलाश्षये गवां गोष्ठे रोपितः समेकामदः ॥ १६ ॥
-निम्बशतुष्परथे रोप्यः सह वोधिदरुमेण च |
यदा फति साक्षात्स रद्ररूषौ च संश्चयः ॥ १७ ॥

(पप्पलस्ग्र दरे तस्य निम्बस्य गत फलम्‌ ।
विदघद्रते शिवे स्वणेमपंत स्वतुखाखूमम्‌ | १८ ॥

्रद्‌क्षपप्रक्रम्रणः सप्नानः 'प्प्पडटूमः।

अभिवन्द्ः शरन: भरीत्ये नरे; स्वहधिर्मप्तुभिः ॥ १९
संस्पृ गनिबारेऽत) समाटिङ्गयः पुनः पुनः ।
अन्यदा प्रणमेननैव संस्पृशे कदाचन ॥ २० ॥
अश्वत्थस्य धेनुष्शनेव समारभेत्‌ ।

गङ्गस्नानफरः सम्यङ्नातर कायो पिचारणा +) २१}

रस्राणां वापने यत्तु विधानं क्रियते नरः |
व्र्ष्यामि तत्समाक्षन हिकख प्राणिनामिह | २२१
कृष्णायां मुवि संरोप्यशरृतः पखलुकैनिधो 1
उद्याने बाटिकार्यां च संशोध्य पृथिवीतलम्‌ ॥ २३ ।
सानं धुत्वा भुवः सम्यगष्टदश्चकरान्तस्म्‌ ।

च त॑ वापवेरद्धःपान्फृलबाहुरयूब्धये ॥ २४ ॥
धात्री खद्रारि संयोज्या कपित्थं तु चतुष्पथे |
शिवभाकारमध्ये तु वापयेच्छरीतर्‌.पुषान्‌ ॥ २५ ॥

निम्ने दरे तिन्तिडीं तु चम्पक्र वाटिकान्तरे |
उदुम्बरः समारोप्य उद्याने बाऽ्यवा वन ॥ २६ ॥;
अन्ये जम्ब्बादयो वृश्चा नृपद्यान जलश्रय ।
आरोप्य विपिबद्धामाननन्तं एख्मश्चुते | २७ ॥
य दद्धीविषये विदेपमाद्‌-
वीरिकायां समारप्यः यद्रीका रसिदिरे सभा ।
अशोकलनिका निम्ने ङस्यारोधसि माघे ॥ २८ ध
केचिन्म(षां म) तेन खा रोप्या माधवीपण्डपान्तरे ।
पिष्पद्टी नागबष्टो च मृुव्रक्षतटे तथा ॥ २९ ॥
वाटिकाभ्यन्तरे रोप्य खञुरी नार्किरिका }
वृन्दावने तु तुटसं ग्रीष्मान्ते परिवापयेत्‌ ॥ ३० ४
अन्या पुप्पजानीश् यश्काटं यथाक्षिति ¦
एतत्फङं समालोक्य वापयन्ति तरून्राः #
ते यान्ति ब्रह्यसायुच्यं विधूतीकृनस्मपाः । ३१ ॥
इति श्वीन सिंहमद्रविरचितायां विधानानां क्षिरपास्च
भोजकरतवृन्नारोपणपरिधानम्‌ ।

[वि

थ्‌ 9. | ++ !
अथ वक्नोयापनविधानमू
© 0 (न दः
नुवेमेचिन्तामणौ--
आरोपितस्य वृक्षस्य कुवचुद्यापनाविपिम्‌ ।
# = £ ॐ __ ५
फट तुं लभते सस्यगन्यथाऽधफटर मेत्‌ ॥ १॥।
जोद्यादनविधाने विज्ञेषः-
यः कष्ट उदितः सम्यग्विबाहे मुनिपुंगवेः ।
तस्मिद्ेव भकतेव्य उद्ापनविधिस्तयोः ॥ २ ॥
नान्दीश्राद्धं पकतेव्यं पिषटोद्यापना्िधौ ।
नवग्रहमखं चाऽऽ्दो विदधीत यथावद } ३ ॥
सहस्रपणेसंपत्तौ सत्यां बोधितरो ध्रुवम्‌ ।
जातकमीदिकं कृयाहोदानावपिके ततः | ४ !\

३०१ भ्रीनसिहभद्रविरचिता-

कार्यमुद्यापने नूनं विवाहविधिवनरेः ¦
पुक्षशाखां समारोप्य समीपे पिषप्पर्स्य तु ॥ ५\1॥
आखवाखे जलं क्षिप्त्वा शतक्ुम्भमितं शुभम्‌ ।
साश्षाखा सच वक्षश्च वद्लयुर्मेण वेष्टितः ॥ ६ ॥
सेचनीयोऽथ दुग्धेन मधुना सघुतेन च |
तयोः शाखामयान्दस्तांश्वतुरः परियोजयेत्‌ ।॥ ७ ॥
त्रिसूत्रेण त्रिवृत्तेन सव्यतस्तो भवेष्यत्‌ ।
ब्रह्मणस्य दक्षस्य विधिरेष सनातनः ॥ ८ ॥
पषियस्य तु वृक्षस्य शरो ग्रा्चः परस्परम्‌ ।
केदयः मरतोदमादद्यात्तरीये प्टवग्रहः ॥ ९॥
तथा च याज्ञवस्कीये धमेशासे-
पाणिग्रहः सवणासु शृहीयारकषभरियः शरम्‌ ।
धृष्य भ्रतोदमादश्द्रेदने स्वग्रजन्मनः ।! १० ॥
संयो्य विधिवत्त तु परक्षाश्वत्थो सुवेष्टितो ।
फत्वाऽप्रिवदनं समस्यगजुहुयात्तिरस्पिषी ।
प्रधानदेवता ब्रह्मा दृक्षस्यास्य न संशयः ॥ ११ ॥ ¦
श्न पश््रः-
ट्र सुपणां सयुजा सखाया इति ।
अष्टात्तर खहसं च जुहृयात्तिखसपिंषी ।
ततो व्याहुतिभिहमं विद्याच यथारुचि ॥
चरं साञ्यं तु जुहुयाद्रि्ान्स्वष्द्ते# समम्‌ ॥ १२ ॥
सममित्यस्य कोऽथः-सास्याथरुतिटाः ।
शान्तिपादे ततो बिदराचिवपरश्च सहितः पठेत्‌ ,
अश्निपुपेविभागस्थं ब्रह्माणं पूनितं पुरा ॥ १३ ॥
स्वणमूर्तिफलैः सां स्वणेभूषीदसंस्थितम्‌ ।

+~ "~ ण व

~" ~"

मानेन,

> ताद्ध्य्‌ चीं दाच्येति वातिकराच्वुर्थ्यं चतुष्येषा ! तथा च चिष्टृत्तिद्धयर्थमित्यरथः

प 'इान्तकः = + [क [क # „ भह न ध
तयुक्तं प द्वल्तकमया भोजी दीक्षितेरदिदण्ड्य दिभ्यश्वेति. सजे -तादर््वे चतर््द्या । एषां सिद्ध
मिति । | ॥

सवश च ततो दव्रादाचायाय महायसे }} १४॥
महीयसे सवेह्ञायेति |

धनुं पयस्विनीं दव्ात्सुशीलां वत्ससंयुताम्‌ ।

ब्राह्यणान्भोजयेत्पश्वादयात्तेभ्यञ्च दक्षिणाम्‌ ॥ १५ \!

ृक्षवेष्ठनवस्े च ब्राह्मणाय समपयेत्‌ ।

नीराजयेत्ततो वक्षं दृदमूरं समादितम्‌ ॥ १६ ॥
समाहितं दृदवेदिविराजितमित्ययः ।

एवं कृते विधाने च पिषटोद्यापनाभिषे |

समग्रं लमते कतो फलमारोपगोद्धवम्‌ ॥ १७ ॥

इति श्रीनसिहभश्टविरचितायां विधानमाखायां पिपिले-
द्यापनविधानम्‌ |
अथ वरोद्यापनम्‌ । `
तनेवोक्तम्‌-

न बध्नाति फलं याददरापितो वटपादपः ¦
तावदुद्यापनं नैव कतेव्यं हितमिच्छता | १ ॥
जाते फटे तदा कार्या वटस्योद्यापनाविधिः |
आदौ संवरणं कृत्वा परिसंजोध्य भूतटम्‌ ॥ २॥
वृत्तं वा चतुरस्रं वा ददभाकारसदतम्‌
प्राकारान्तस्ततः कृयान्मण्डप तोरणान्वतम्‌ । २ })
मण्डपाभ्यन्तरे कृयांद्धोमङण्ड विचक्षणः ।
प्रयुतस्योचितं सम्यक्सवेरक्षणसयुतम्‌ ॥ ४
षत्विजस्तत्र कतेव्याश्चत्वारः कमकोविदा; |
आचायेलछक्षणोपेतमाचाय पर्रिकल्पयेत्‌ ॥ ५ ॥
छन्धवणे च कवत ब्रह्माणं यज्ञकमेणि ।
स्वस्तिबाच्य द्विजाः सर्वं चतुवेदपरायणाः ॥ & ॥
आदौ वता ऋलिजस्तु कृत्वा वहिमखं विदः ।
ज॒हयुः पायस साज्यं गायत्या प्रयुत्‌ ततः ।॥ ७ |
सावि्रीप्रीतये स्वे ततो व्याहूतिभिर्येजिः |
प्रधानं पायसं चैव सावित्र देवत परम्‌ ॥ <॥

२०२ श्रीनृसिदमटविरवचिता-
कृता स्तिष्कृतं सम्य{खसुञ्य हव्यवाहनम्‌ }
पूना पूतः पीठे सावित्रं भरतिपूजयेत्‌ ॥ ९ ॥}
उपचारः षोडशषभिस्ततः संवरणं तरोः \
आस्य वेदिकां सस्पवकुयौत्स्यण्डल्ुत्तमम्‌ ।! १० ॥
अम्मिवक्त्रं ततः कुयुद्वकृत्वा दनं तत्र कारयेत्‌ ।
चिवाह्वेधिवद्धोमांस्ततः संबेष्टयत्तरम्‌ ॥ ११ ॥
भरिसूञ्या मन््रतः सम्यक्परि त्वा भिवेणस्त्विति ।
सुवणं दक्षिणां दद्याद्धनं दच्यात्पयस्िनीम्‌ ॥ १२ ॥
नैयग्रोधं फलं दवयात्सौवणे भ्रोजियाय च |
सवत्सां महिषीं दद्यादाचायोय महीयसे ॥ १३.॥
पञ्युग्मं हमै दच्ात्तत्पल्ये कज्चुकादिकम्‌ ।
फुण्डले हस्तमात्रा तत्पर्ये कशमूषगे ॥ १४ ॥
व्राद्मणान्भाजयेन्पत्रान्पिधृनानि च षोडश ।
वंशपा्ाणि तलिङ्गमन््रस्तोजैयंथाविधि ।\ १५॥
आचार्य प्राथयेन्प्वारसम्यकेश्क्षणया गिरा ।
ततः प्रदक्षिण।कृत्य न्यग्रोधस्य समाहितः ।॥ १६. ॥
सम्यक्फरमवाप्रोति वटस्योद्याएने ते ।
यङ्ैः पि वहमिदोनेस्तपोभिस्तीदसःधनैः ॥
आरोपिषं बटे नृणां सान्नाच्छंक रविग्रह ॥ १७ ॥
इति श्रीन॒सिंहमहविरचितध्यां विधानमाला्या
हक्षोच्रापनविधानम्‌ ।

दि ~

अथ तडगद्नट्तिपायापचचषानम्‌ ॥
भविष्यपुरणे-

देवखाते तडागे च पुष्करिण्यां सरोवरे!

वाप्यां कूपे कङिषेण कयां दु्यापनाविधिम्‌ ॥. १ ॥
युधिष्टिर उवच--

तरन्ति मनुजाः सम्यक्यतिता भवसागरे

प्रयान्ति तव सायुज्यं तन्ममाऽऽचक्षव माधवं ॥ २॥

श्रीकृष्ण उकच--
सफारगहन पारं पतता य ज्लैरपरमः)
तेषामद्धरणापथाय (वधान {चान्तन्‌ मया ॥३ 1}
तटामा इदा सरा गजप्‌ ददात तथाऽ का)

दीधिका वापिका कूपस्तथ्ा पुष्कारेणी शुमा ।
कृस्या तु ररिमा कायां सवेपापापनृत्तये ।॥ ४ ॥
तयेतेषां नराक्षयानां रक्षणानि वक्ष्ये-
कुरयामावभ्य पाषाणेनिम्नां तु निखनेन्पदीम्‌ ।
तज यञ्जलमातिष्ठेत्स तडागः परकोतितः 1 ५॥
जलान्तः शेधस्द्भामिं तत्र इयास्णाङ्काम्‌ |
आरोपयच नलिनीः सवेजात्याः प्रयत्यतः ॥ ६ ।
तन्मध्ये रोपयेत्स्तम्मे काषटन वा शिखमयम्‌ |
सरस्यारोपयेदवक्षान्वारिकास्तजन कारयेत्‌ ॥ ७ ॥
प्रतिष्ठां देवतानं तु सरस्यन्ते नियोजयेत्‌ ।
सरस्तत्छृतरमं विद्याह्टोकानन्त्याय कल्पत + ८ ॥
लक्षणे देवखातस्य गिरौ यत्परिवतते ।
सहजं कृतिम वाऽपि स्तम्भस्तु बहुभिवृंतम्‌ 1 ९ ॥
गिरौवापथिवा कर्यं जीतसेनिक्रयुतम्‌ !
गम्भीरान्ते सूृष्ष्ममुखं सोपानपद्धिशोभितम्‌ ॥
तदवखातमदिष् मर्निभस्तच्वद शिभः ॥ १०॥
दीघाभिदरीषिका ज्ञेया द्विवक्ता निम्नम्‌तखा
शोधिता जरपयन्तं इदपापांणसोभित। ॥
सा दीधिका व्रिजानीयादटोकानन्न्यपदा नृणाम्‌ 1 ११ ॥
चापिका चतुखस्या स्याद्‌ प्ररिताऽमसमाव्रता ।
मधुहन्तुः समायुक्ता चतुव श्तिमराताभः ॥ १२
वराहं करये शेषं कमंसमाध्रयप्‌ |
भृगु कार्देहस्थ समग्र कार यत्या; ॥ २२॥
अन्यस्तु देवलिङ् बहभिः परिश्रनत् ।
पुरे वापय वा कायां तथा देवस्य संनिधां॥ १४ ॥
कटिक्मयां ठेपाद्याने सा सायो स॒क्तिमोप्स॒मिः)

२०४

श्रीनृसिहमद्विरचिता--

चतुरास्या द्वियक्ता वा जिवक्तरा वा भ्रकखसििता ॥

सा वापिका समुदिष् रोकानन्त्यमदा नणाम्‌ ॥ १५ ॥
कुपस्तु मन्दिरे भोक्त बद्धः सोपानपङ्किभिः ।

फ़पाटेन युतो वक्त्र कूपः स परिकीतितः ॥ १६ ॥
एकववत्रा पुष्करिणी सुखमा सवेदेटिनाम्‌ ।

नराधिनां पदूनां च सुगमा या पदक्रम ॥

रिरपविद्धिः समदिष्टा श्रेष्ठा पुष्करिगीफरे ।। १७॥
पिवस्पानोयमेका गोस्त॒षार्तोऽन्योऽपि कश्चन ।

कतुः स्वगेफलायाऽऽशु करपते कि ततोऽधिकः ॥ १८ ॥
डरयामानीय निन्ने तु तभोचयानं प्रक्पयेत्‌ ।
वालनारनमाराद्विपादरपैस्पद्रोभिनम्‌ ॥ १९ ॥
इन्सवापयेत्तत्र कद खीकन्द्‌ संचयम्‌ ।

आद्रे च हरिद्रां वा शालीन्सवतैसंमवान्‌ ॥ २० ॥
एतद्विधानं कुटयायाः कतुः कामव्िवधेनम्‌ ।

सहं मानसादीनां सरसां तु चतुष्टयम्‌ ॥ २१ ॥

कता तेषां मृडानीदो न तत्नोद्रापनाव्रिधिः |

विरजाख्यं सरस्तदरदरान्धारं सर उत्तमम्‌ ॥ २२ ॥

कूपेषु इषभः भ्रष्ठ न तत्रोद्यापनाविधिः |
याषीकूपतडागानां कुयादु्यापनं बुधः ॥ २३ ॥

आदा निरीक्ष्य तत्काटं ज्योविःशाख्ोदितं शुभम्‌ ।
जलाश्रयात्पश्चिमतो मण्डपं कारयेदुधः ॥ २४ ॥

शोध्य भूतं रम्यं स्थण्डिटं तत्र कारयेत्‌ ।
वान।रसमिषश्ात्र सहं जुहुयाद्भधः ॥ २५ ॥

वरणो देवता चान विदध्यात्कनकस्य तम्‌ ।
स्थण्डिलात्पूवेतः पुञ्यः पीठे वानीरसंभवे ॥ २६ ॥
वञयुग्मे समार्सानो मकरोपरिसंस्थितः ।

पाशं खड्गं तथा से(धरन्खे)ः तोमरं चोध्वदक्षिणात्‌ ॥ २७।
दस्तक्रम विजानीयात्पाशादीनां चतुष्टये |

यदद्धि ते तु मन्त्रेण बरारुणं हवनं सतम्‌ | २८ ॥

अधानं पायस भाक्त पायधित्तं तुं सपिषा।
हमान्ते विधवरन्कुयोन्पानपू्नां च पाशिनः | २९
आचायाय ततो दद्यान्मदहिषीं च पयस्विनीम्‌ ।
ब्रह्मण वद्धयुगम चे ऋत्वरभ्या भूरिदाक्षणाः | ३०॥
मूतिमाचायेवयाय दद्यद्रस्रसमाद्रताम्‌
अभिषेकं ततः ङया्राप्याः कतुः समाहितः ।! ३१ ॥
मतीनां च कछान्यासं कुयोदेवस्यं वाजः |
वराहस्य सश्पस्य सकरुमस्यापे तच्वाबेत्‌ | ३२ ॥
तथेव दूवरखातादिजलाश्चयविधानकम्‌ ।
कुयात्फरस्य सप्राप्त्यं स्वमेस्य तु न सशयः ॥ ३२ ॥
ब्राह्मणान्भोजयेत्पश्रात्समानेः परितोषयेत्‌ ।
एवं कृत्वा तु बाप्यादिजरस्याद्यापनं सुधीः ॥ ३४ ॥
पराप्नुयादिन्द्ररोकस्य शाश्वतीं च समोपताम्‌
यजञैः किं वहुमिभूष तपोभिव व्रतस्तथा । ३५ ॥
एक्गोत्चिकृत्ायं यदि भूमा विधीयत |
यथा गङ्गाजल रष तडागाम्ब तयथात्रेधम्‌ ॥ २३६॥
द्रतोयाशये राजन्विद्यते परतोयता ।
पञ्च पिण्डाननुद्धुत्य न स्नायान्परवारिषु ॥ २७ ॥
इति ्ुद्रनखाश्षयेषु विज्ञेषः । तथा च याह्ञवस्क्यः-
शुचि गोत॒पिकृत्तोयं भक़ृतिस्थं महीगतम्‌ । इति ।
तथा दानखण्डे--

जटाधरं जगत्सवं जटाधारां हि देवताः ¦
तस्माञ्जद्प्रदानेन भीतो भवतु कश्वः ।। ३८ ॥
ति जख्प्रश्ंसा ।
इति श्रोनूसिहमष्विरचितार्यां विानमांखायां
तडागादिजलखाङयोच्रापनविधानम्‌ ।

अथ प्रपाविधनिम्‌ |

भविष्यपुरणि कृष्णयुधिष्टिरसतरादे । युधिष्ठिर उतार -
२९

२०६ श्रीनसिदभदविरचिता-

कथं कृष्ण तरन्त्यत्र संसारे पतिता नराः ।
स्वस्पेनैव तु काडेन तथा दानेन शस म ॥ ९ ॥

श्रीटृष्ण उवाच--
विधानयेकमतटं सामान्यनरसेवितम्‌ ।
प्रपाख्यं विद्धि राजेन्द्र कथ्यमानं मया बृणु ॥ २॥
यस्मिन्पयि जरं नास्ति नास्ति प्रामः समापगः।
भ्रपा तत्र प्रकतेव्या स्वगभोगेप्सुभिनेरः ॥ ३॥
माघमासेऽसिते पक्ष शिवरतं विशेषतः
कुला त॒ मण्डपं रम्य चतुद्रर सुश।भनम्‌ ॥ ४॥
ताला शिरामयी कायां दृः स्तम्भेरविराजिता ।
एकवक्त्रा द्विवक्ता वा पूर्वोत्तरमुखा श्युभा ॥ ५ ॥
मार्गाणां सति बाहृल्ये यत्र कुत्र च वत्मेनि ।
तत्र तां कारयेद्धीमान्मणिकं च निधापयेत्‌ ॥ ६ ॥
हृदग्राबमयं रम्यं मन्मयं वा समाहितः ।
पवेनास्तु समुद्दिश्य स्वगेकापोऽथ वाऽऽत्मनः ॥ ७ ॥
प्रावटूसमयपयन्त जः स्वच्छः प्रपूर्यत्‌ ।
यवागं तक्रसंयुक्तां व्यञ्ञ्नस्तु समन्विताम्‌ ॥ ८ ॥
अन्येवो बहुमिश्वामेः सयुतेशवैव संयुताम्‌ ।
ताम्बूलं ङ्वणं वाऽपि खषा नानाविधास्तथा ॥ ९ ॥
प्रपाया योजयेच्छक्त्या जटं वा केवरं तथा ।
ब्राह्मणार्थं पृथक्पात्रं बद्यचिहेन रक्षितम्‌ ॥ १० ॥
स्वस्तिवाचनपूवं तु सवेमेवतपरकसपयत्‌ ।
एर्वैविधा प्रपा पोक्ता िद्रद्धिधमकोषिद्‌ः ॥ ११॥
शिनं जननी यद्रुत्तषाहरणे क्षमा ।
सर्वेषामपि रजेन््र मागेगाणां तथा प्रपा ॥ १२ ॥
नन्दन्ति पितरस्तस्य तुष्यन्ति कुर्देवताः !
स्तुवन्ति मनुजास्तं तु येनाध्वनि कृता प्रपा ॥ १३ ॥
करतुकोरिशचते यत्तु पुण्यं संमते नरः ।
तथा मन्दिरवी्रायां भरपाछ़चदवाप्नुयात्‌ ॥ १४ ॥

मि न

"१ ल. मन्दारवृक्षा ।

विधानमाद | ३०७

दुधभिक्ष प्रासमातान्नं भ्रीष्ये चिन्दुसमं जम्‌ |
तुलितं क्रतुलक्षेण द्यमेतत्ततोऽधिकम्‌ | १५॥
प्रपा तु द्विविधा परोक्ता मुनिभिस्तत्वदरिभिः।
चरा बाऽप्यचरा राजन्सवेकाम्िवधिनी ॥ १६ ॥
कावडिस्थेन तोयेन (वीवभधेन समाहत्य) मागे यलराप्यते जम्‌ ।
मनु नान्विदधि राजेन्द्र भ्रण सा स्थावरेतरा ॥ १७ ॥
शाखायां मणिके तोयं जोका्थं यन्निधीयते |
सा पभरपा स्थावरा क्षया लोकानन्त्यपदायिनी ॥ १८ ॥

इति श्रीररसिहमट्विरचितायां विधानमारयां

पपाविधनम्‌ ।

भये

अथान्नस्चविधानम्‌ ।

भविष्यपुराणे--
भूपतेः सवधम करं ु्यं वद्‌ केशव ।
सवदा क्रियमाणं च सवेकामसुखास्पदम्‌ ॥ १ ॥
भ्रीढृष्ण उवाच-
यदीच्छसि महाराज्यमिहायुत्र महासुखम्‌
तल्मयच्छ कुरुश्रेष्ठ स्वन्नसत्रं यथेच्छया ॥ २॥
यो यदिच्छति राजेन्द्र तस्मे तच्च परदीयते ।
अश्रं बहुविधं तद्धि खेच्छाभोजनमुच्यते ॥ ३ ॥
अन्नमेकविधं दन्तं बहुधा वा प्रकखिपतम्‌ ।
अनन्तसुखदं केयं दातुनोज विचारणा ॥ ४ ॥
कार्तिके वाऽथ माघे वा रावणे श्द्धिसंयुते ।
प्रारभेतान्नसजं तु भीतये सवेनाकिनाम्‌ ॥ ५ ॥
वारिदस्तृ्निमामोति सुखमक्षयमनदः ।
तिखप्रद्‌ः प्रजामिष्टां दीपदथक्षुरुत्तमम्‌ ॥ ६ ॥
अनेन प्रकारेणाक्षयसुखमाभ्िरननदानेन भवेद्‌ । यतः कारणादभ्नदानेन सवे-
मेव घटते तेन कारणेन भूमुनाऽन्सनं विधातन्यम्‌ ।

२०८

-4ीनृमिरमटरविरविना--

आहूय ब्राद्यणान्राजा स्वार्तवाचनपूवकय्‌ |
प्रारमेतान्नसत्रं तद्यत्र सांख्यं निरामयम्‌ । ७ ॥
तीर्थे वाऽपि पुरे वाऽपि तथेव च महापथे |
जदाक्चयसमीपस्थं विदध्यात्सत्रमण्डपमर्‌ ॥ ८ ॥
महानसं समाधाय सर्वोपस्करसयुतम्‌ ।
पुसरोदूखलादीनि पाकयन्त्राणि सव॑दा ॥ ९ ॥
निधापयेद्भहटूल्याश्चु वुस्या(लादी)नि समन्ततः |
पृतकुम्भांस्तेलकुम्भान्व्य ्ञनानि बहून्यपि ॥ १० ॥
पणोनि विहितान्येव शाकान्नानाविधांस्तथा ।

तेरानि भाण्डनिचयं दधिक्षीरघटान्बहून्‌ ॥ ११ ॥

सूदान्पस्थापयेत्त्र कुशलान्पाककर्मसु ।
आन्धसिकवधूस्तत्र शुचिचित्तान्निषापयेत्‌ ॥ १२ ॥
गिरिजानरभीमानां भतेषु परिरिक्षितान्‌ ।

सेतुषु भदातव्यमिच्छापूर््ये चतुर्विधम्‌ ॥ १३ ॥

अन्नं तु तृद्चिपयन्तं साधुशष्दसमन्वितम्‌ ।
आचान्तेभ्यस्ततो दद्यात्तास्बुरं च सुसंस्कृतम्‌ ॥ १४ ॥
शय्यां दव्राच्छयादुभ्यः पादशौचं च कारयेत्‌ ।

एवं यः कुरुते राजा प्राप्तुयात्स सुखं परम्‌ ॥

सत्रिणः सूतकं नासति स्मृतिरेषा सनातनी ॥ १५॥

तत्र॒ याह्नवल्क्यः

चत्वजां दीक्षितानां च यहकमं प्रक्वेताम्‌ ।
सातरव्रतेत्रह्मचारेदातब्रह्मविद्‌ं तथा ॥ १६।
नन्दन्ति पितरस्तस्य कुखानि च पितामहा; ।
अनदोऽस्मत्ुले जात इति संचिन्त्य सवदा ॥ १७ ॥
नित्यं गयायजिस्तस्य नित्यं गङ्गाक्गाहनम्‌ ।
नित्यं हुरपरदानं च पुंसो न्त्ान्रसत्रिणः ॥ १८ ॥
इति श्रीनृरिष्मषविरचितायां विधानमालाया- `

अथ दत्तकपुत्रप्रिधानम्‌ ।

शनोनकस्मृतौ शोनक उवाच--

इदानीं संथवक््यामि पुजरसग्रहमुत्तमम्‌ ।

बन्ध्या मतमरजा वाऽपि पुत्रां समुपोष्य च ।! १

आधाय विधिवद्रहनि स्वगद्योक्तेन वत्मना ।

बन्धूनाहूय सवस्तु ग्रामस्वामिनमेव च ॥ २ \

वाससी कुण्डरे छत्रयुष्णीषं चाङ्टीयकम्‌ ।

दद्यादाचायवयाय संपृञ्य दिजपुगबान्‌ ॥ ३ ॥

मधुपर्क ततो दथात्पृथिवीज्ञाय श्ािने ।

पायसं चैव साञ्यं च ₹तसंख्यं तु हावयेत्‌ ॥ ४ ॥

परजापते न त्वदिति प्रजापतिमुदिर्य जुहूयास्स्विष्छतं हत्वा शमं समाप्य
दातुः समीपं गत्वा पुभ्रं देहीति याचेत ।
समक्षस्थो ददन्तस्मे ये यङ्खनेति पञ्चमि
देवस्य त्वेति म्घ्रेण हस्ताभ्यां प्रतिगद्य च |
अङ्गादङ्कत्य॒चं जप्त्वा चाऽऽघाय सिद्युमूषेनि ॥ ५॥
बश्नादिभिरणद्त्य च्छजच्छायानिषण्णं ढृत्वा |
वृत्यते वादित्रैः स्वस्तिशब्दे् संयुतम्‌ ।
यस्त्वा हृदेति द्राभ्यां त॒ तुभ्यमग्र ऋचेकया ॥ ६ ॥
सोमो दददिल्येताभिः पत्यचं पञ्चभिस्तथा ।
स्विष्टकृदवक्षेषं च कृत्वा होमं समापयेत्‌ ॥
ब्राह्मणानां सपि्डेषु कतव्य पुत्रसंग्रहः ॥ ७ ।

तद्भवेऽखाभे वाऽसपिण्डस्थोऽपि ।
षत्रियाणां सजाता वा गुरुगोत्रे समेऽपि वा ।
वेश्यानां वेश्यजातो च दत्तपुत्रविधिः स्मरतः ॥
शदराणां श्रद्रनातो च कतेव्यः पुत्रसंग्रहः । ८ ॥
यदि स्यादन्यजातीयं गरहीतमपि नन्दनम्‌ |
अश्नभाज न कुर्वीत मन्वादीनां मतं दि तत्‌ |

नि णम क ० 9

१ ख, “स्यं च, हा"! २ ल. पाचयेत्‌ !

-------- न= ० “~~ =

भीनुसिदमटविरचिता--

दौर भागिनेयश्च बरैसतु क्रियते सुतः |

ाह्मणादित्रये नास्ति भागिनेयः सुतः कचित्‌ ॥ १०॥

नेकपत्रेण कर्तव्यं पुत्रदानं कदाचन ।

बहुपुत्रेण कतेव्यं पुत्रदानं यथाविधि ॥ ११ ॥

दक्षिणां गुरवे द्या्यथाहक्ति द्विजोत्तमः ।

मृषो रा्टाधमेवापि वैश्यो रत्नशतत्रयम्‌ ॥ १२ ॥

श्रः सवेस्वमेवापि शक्तस्तु यथावसु ।

दत्तपुत्र यदा जाते कदाचिच्छौरसो भवेत्‌ ॥ १३ ॥

पितुर्वित्तस्य सवस्य भवेतां समभागिनौ ।

अविधाय विधानं यः परिनन्दति नन्दनम्‌ ॥ १४ ॥

विवाहविधिभाजं तं कुर्यान धनर्भोजनप्‌

तस्मिञ्जति सूते दत्ते कृते च विधानके ॥ १५॥

तत्मतस्येव वित्तस्य स स्वामी पितुरञ्जसा |

जतिष्यन्येषु पत्रेषु दत्तुत्परिग्रहात्‌ ॥

पिता वेद्िभजे्ठि्ं नेव सौं यष्ठमाग्भवेत्‌ ॥ १६ ॥
इति श्रीनृसिहमद्रविरचितायां विधानमालायां शौनकोत्त

दत्तकपु्रविधानम्‌ |

भममच्याननयोिहः चकाः अयनयम्‌

क

अथ बरह्यामटाक्तं ग्रहणसूतकदोषदृषितोषध-
मन्त्रहृदीकरणविधानम्‌ ।

यदा कदाचित्समये ग्रहणे चन्द्रसर्बयोः ।
वेधदोपेण दुष्यन्ति मन्त्रोषधरसक्रियाः ॥ १ ॥
तृतीये दिवसे चन्द्र्रहः सू्ेस्य पश्चमे ।
यदि स्याद्धेषजं मन्त्रं मन्ितं निखनेदभुवि ॥ २॥
इद्रमन्क्रियाः सवेमोषधं सूत्रयन्नितम्‌ ।
पृथिव्यां बरह्मवणौयां यत्नतो निखनेद्षः ॥ ३ ॥

१ स. यारिधि। रस. "विदौर। ३ ख. पितविः । ४ स, -भागिनग्र 1 ५ त्र
"वाऽऽ्यो ज्ये" ।

धीजसंख्यां समाम्नायं सूत्रग्रन्यिपरम्पराम्‌ |
संमोक्ष्य पयसा युं ततस्तिर्कुःशोदकैः \॥ ४ ॥
निखनेत्त् तां सूजग्रन्थिमाखां भयत्नतः ¦
शरावसंपुटे धृत्वा पुवांशासंमुखः शुचिः ॥ ५ ॥
ततो ष्ट्रे चन्द्रसूयेयोः स्पश एव च ।
स्नात्वा खातां सूत्रमालां बीनोचारेस्तु मोचयेत्‌ ॥ ६ ॥
बीजेस्तेमोजेने कृत्वा तपंणं जलमध्यतः !
सख वा शतं वाऽपि जपो मन्त्रस्य कीर्तितः ॥ ७ ॥
एवं पू्थक्युथडमन्त्ान्सरकषेद्रहसूतकात्‌ |
सपैवृधिकनेतादिदर(्)णमन्तक्रियौषधम्‌ ॥ ८ ॥
अभूमिस्थं विधानेन संगोप्यं सिद्धिहेतवे ।
संगोपिते यदा मन्ते द्विमुणं वल्माँदिशचेत्‌ ॥ ९ ॥

इति भ्रीनृसिहमद्विरचितायां विधानमालायां ब्रह्मयामरोक्तं
ग्रहणसूतकदो षटदूषितोषधमन्रह्दीकरणविधानम्‌ ।

अथानुतमृतवातापरिहरणविधानम्‌ ।
गमेसंहितायाम्‌--

दष्टस्थाने यद्‌ पुंसो भवेत्करूरो नमरः |
कुख्देग्याः प्रकोपो वा तदा विघ्नः प्रजायते ॥ १॥
मृत्त एवेति वातां स्यात्सवेदेशे दुरत्यया ।

विधाने तत्र कतेव्यं नरेण हितमिच्छता ॥ २ ॥
आद्य ब्राह्मणान्सर्वोधतुरवेदपरायणान्‌ ।

स्नात्वा तैलेन शुद्धेन पुजेयत्कुरुदेवताः ॥ ३ ॥
पितन्त्संतप्यं विधिवत्स्वस्तिवोच्या द्विजोत्तमैः ।
जुहयाद्विधिवद्रहिमिन्द्रमीत्य समाहितः ॥ ४ ॥

१ ख. मदय} रेख. यतत्र} 3 ख. गरन्थपः | ४. इष्टम} ज्‌ ख. -अग्किषि
मन्व ०! ६ यख. "दिकः! म ७८ ख. शमविञ्चे।

३१२ भीनृसिदहमट्रविरचिता

सखादिष्ठया मदिष्यति जुहयादय॒तं सुधीः |

पायसं सर्पिषा युक्तं परधानं द्रग्यमृत्तमम्‌ ॥ ५॥

गूतिमिन्द्रस्य हेन्नस्तु पीठे देवतरोः श्रमे ।

पुजितं विधिवद्धक्तंया द्याचायाय निवेदयेत्‌ ॥ ६ ॥

हृते सििष्टटेते विद्रान्गां प्रदद्यात्पयस्विनीम्‌ ।

तैकं दद्यादद्विजातिभ्यो विघ्रनाक्षाय भूरिशः ॥ ७॥

आह्मणान्भोजयेत्पशाच्छतं वा शक्त्यपेक्षया ।

आत्मनस्त्वायसीं मूतं पठेस्तु दशभिः कृताम्‌ ॥

तेखाभ्यक्तां ततो ददयाद्राद्यणाय सदक्षिणाम्‌ ॥ < ॥
तत्रेद्रस्य पतिदानमन्त्रौ--

सहस्राक्ष महाबाहो सवेविध्नविनाशचन ।

अनेन मूतिदानेन सुपीतो भव मे सद्‌ा ॥ ९॥

अपमत्युविनाशाय मृत्तिमेतां ददाम्यहम्‌ ।

तुष्टेन म्युनाऽनेन पातकं मे व्यपोहतु ॥ १० ॥

ततः पुण्यक्चियो विप्रा इृद्धाश्च गुरवस्तथा )

नीराजयन्ति दुबोतोहरणाय पुनः पुनः ॥ ११॥
शतं जीव क्रदो वधमान इत्यांरिषं पठेयुः |

५ ¢ &\ (न

ततोऽमिपेचनं कयंदेरवातीपीडितस्य च ।
ृदधान्मणमतस्तस्य दध्रुराीषेचो द्विजनाः ॥ १२॥
रहं तु पूजयेददृ्टं प्रणम्य कु्देवताम्‌ ।
एवं ठते विधाने च विन्न; कोऽपि न जायते ॥. १३ ॥
इति भ्रीनृसिहमटविरचितायां विधानमाछायां गर्गोक्त-
मदृतमतवातीहरणविधानम्‌ ।

(दातामखतलधतेवसयदसेम यग्दाषादनतिदमणकः

अथ च्मपाजशुद्धिषिधानम्‌ ।
दाङवोक्तम्‌--
चमेपात्राणि नव्यानि तथा मांसमयानि च ¦

ज ऋका १ व)

१ ख. '्त्याया्चिषः पर |

विधानां |

पूरितानि घृनेनाऽऽ्ु चुध्यन्त्येकाहं एव तुं ॥ १॥
घृतं वा चाय तं वा यावनिःसरतो मुखात्‌ ।
चमेपाज्य नव्यस्य तदा ज्नुद्धिस्तु जायते | २॥
तत्तरं तद्ुतं चेव त्यक्त्वाञन्य्निक्षिपेद्‌ुतम्‌ ।
व्यवहार्य भवेत्तततु देते पिच्ये च कमणि ॥ ३ ॥
जखपाज्ाणि नन्यानि शकलादीनि चैवं दि ।
रयोदश्दिनेः छद्धि चाऽस्प्नुवन्ति मृदादिभिः ॥ ४ ॥
मद्धस्मत्वक्फलः शद्धिभेवेन्चिमिचिमिदिनः ।

उदरत सभेपैः पां व्यवहारं (र दविनापिभिः ॥ ५॥

ततर क्रमः

स्के वा लघुनि हेया शुद्धिः पात्रे च चमेणः |
मदादिभिश्च कर कौँसरेथ तरिभिकिभिः ॥ ६ ॥
निक्षिपेन्मृततिकां कृष्णां सजलां बासरत्रय ।
ततश्च भस्म तावच्च ततः सप्ुस्वचस्यदम्‌ ॥ ७ ॥
अश्वत्थोदुस्बरपुक्षन्यग्रोधाम्रिवास्तथा |
जम्बू च्मणः शुद्धो बिद स्य भकीर्तिनाः ॥ ८ ॥
यदा कदाचिद्धिननस्त(नं तपते द्धं तु चमेणः |
संथितं सषेदैः शुध्येदिनेनेकेन सत्वरम्‌॥ ९॥
शुद्धा दिने यस्मिनक्षाखयेत्सरितो जलेः ।
तेनाम्बु परक्षियेन्मूे वोषिव॒भ्नघ्य # बुद्धिमान्‌ ॥ १० ॥
वृषभे्ानयोम्॑ये कुयान्माजनमाद्रात्‌ ।
ततस्तु तुरुसीमले प्क्षिपद्रारे भूरि च ॥ ११ ॥
ततस्तु ब्राह्मणागरे मणिर वारि भूरिच । +)
ततः शुद्धं भवेत्पात्रं चभेणो नात्र संशयः ॥ १२॥
इति श्ीनृसिहमद्टविरचितायां विधानमालायां
शङ्खोक्तं चमेपात्रशुद्धिविधानम्‌ ।

# अश्वत्थवृक्षप्येत्य्थः। + धटुध्िद्धिनसन्थः ख. एुस्तके नानि |

0

२

9

२

२१४ श्रीनृरसिहभदविरविता--

अथ शिवपृजाविधानम्‌ ।
शिवररैस्ये नन्दिकात्तिकेयसंवादे । कार्तिकेय उवाच--
नन्दिन्नव्येत्कथं पीडा पराणिनां रोगसंभवा ।
स्वृर्पंन वाऽथ पुण्यन तन्ममाऽऽ्चक््म सुव्रत ॥ १॥
चन्दिकेश्वर उवाच-
यादे प्रसन्नो दवेषः लंक्रसिविष्टोचनः |
अन्नपूनादिभिः सवैरुपचरिमनोरमेः ॥ २॥
तदा नदयन्ति सर्वेऽपि व्याधय देहिनां स्फुयम्‌ |
पित्तञ्वरे समुत्पन्ने रिवं संखलाप्य वारिभिः ॥ ३॥
आदौ पश्वामृते जते खपयेत्यावेतीपतेः(तिम्‌) |
ततथ शीतटेवाभिगोङ्गोयेशेव चन्दनैः ॥ ४ +
स्नपयेत्पावतीनाथं ततो धूपेश्च धूपयेत्‌ ।
ततोऽ्नानां परकतेव्या पूजा चित्तपरमोहिनी ॥ ५॥
मण्डकः परिधिः कायः पिण्डिकोपरितः समः |
तस्याभ्यन्तरतः सम्यक्तथैव मोदकानन्यसेत्‌ ॥ ६ ॥
ततश्च पूरिकाः स्वच्छा फोणिकास्तदनन्तरम्‌ ।
ततश्च बटकान्स्िग्धान्दव्राखोक्तास्ततस्ततः ॥ ७॥
ततस्तु मणिपातराद्‌ यलनाद्धक्तं नियोजयेत्‌! `
तस्याभ्यन्तरतो योज्यं पायसं सितया सह ।॥ ८ ॥
अष्टोत्तरशतं दोपान्ध्रनवणान्नियोजयेन्‌ |
सकपूरास्तु उवटितानासमन्तान्षडानन ॥ ९ ॥
ततस्तु कुसुमः पजा परकतेव्या मनीषिभिः |
तती ध्वजादिकं सर्वं विदध्याच्छ्वितुष्टपे । १०॥
सकर भाथयेत्पश्चादण्डवत्मणमेन्पहुः |
ततः प्रदक्षिणीकृत्य कृताञ्चघ्िपुटः शुचिः ॥
माथगेदवदेवेश्च शंकरं ोकरेकरम्‌ ॥ ११.॥
11
१ ख. "तो पृपादि" |

ए्रधानपाख | २३१५.

तप्र पायनामन््रः-
जगतीनाथ देवश्च जाहि मां यरण्मतम्‌ ।
अनया पूजया विघ्नं हिमां हर मेदर। १२॥\.
इति मायेयित्वा स्वमन्दिरं मत्वा व्याधितमभिषपेखयेत्‌ ।
यथा अह्)न्नमयी पूजा तथा घाल्यमयी स्मृता \। १३ ॥
तथा वस्नमयी ज्ञेया नानारत्नमयी तथा ।
घनसारमयौं पूजा तथा कस्तूरिका मताः ॥
सवांसामप्यभावे च पूजा पुष्पमयी शुमा ॥ १४ ॥
तत्र पुष्पव्िदोषो यत्र कुत्रचिन्पराणान्तरे काटविङ्घेषेण दशितः ।
एवे कृते विधाने तु विन्नः कोऽपि न जायते |
हियन्ते म्याधयः सरवे पूजनात्पावेतीपतेः ॥ १५ ॥
शिवार्यो नास्ति यत्र नाति विप्णवादिमन्दिरम्‌ ।
जङ्खममेऽपि विधातन्या पूजा पूजाविचक्षणः॥ १६ ॥
इति श्रीनृपिदम्विरवितार्या विधानमालाया िवरदस्योक्तं
सवेगदनिवारणदषिवपूनाविधानस्‌ ।
अथ वृषोत्सर्गं विधानम्‌ ¦
का्नीखण्डे--
एष्टव्या वहवः पुत्रा यद्येकोऽपि गयां त्रन्‌ ।
गौरीं बाऽ्युदेत्कन्यां नीलं वा उषपुत्सृजेत्‌ ॥। १ ॥
तत्र नीर्दृषस्य ठक्षणमाद्‌-
टोहितो यस्तु सवाध मुखे पुच्छे च पाण्डुरः ।
निहायणोऽक्षतो गवी स नीटो हष उच्यते ॥ २ ॥
यस्मिन्यस्मिन्विषये च वृष उत्सृज्यते वानाह-
गङ्धनयां च इुरपषतरे भयागे पुष्करे तथा ।
गोदावर्या च सिहस्थे सुराचायं च मानसे ॥ ३॥}
इत्यादिषु च तीर्थपु टषोत्सगां विधीयते ।
एकादशे च दिवसे मातापित्रोः ्षयेऽ्दाने।। ४ ४

२१६ भ्रीनृसिदमटविराचेता--

तत्र विशेषः श्राद्धसमुचये गद्धनमधरभ्रविरचिते--
पतिवन्खीक्षयेऽनट्वराननोत्सृस्यो बुद्धिमन्नरेः ।
स भ्रतत्वहरो यस्पात्तन्नास्ति पतिवत्छियाः ॥ ५॥
[ तथा च ब्रह्मवैवर्ते
गयापिण्डे इृषोर्सर्गे कुरुक्षेत्रे च तपणे ।
गोरीकन्यातरिवादे च पितृगामक्षया गतिः ॥ ६ ॥
तथा च स्मृत्यन्तरे-
अपि पुत्रवती नारी भतुरगरे मता यदि |
वृषोत्सगं न कुवीत गां दघात्तु पयस्विनीम्‌ ] ॥ ७ ॥
तञ्च पिधानक्रमः-
कुत्वा स्नानं नदीतोये समाप्या-ऽहिकमलन्नसा ।
स्वस्तिवाच्या द्विजैः सरवै; स्थण्डिलं चैव कारयेत्‌ ॥ ८ ॥
स्थारखपाकबिधानेन कृता च हवनं द्विजः ।
पायसेन मधानेन कत्वा खिष्टटतं बुधः ॥ ९ ॥
विसृञ्य विधिवद्रहिं विवाहविषिवद्धशम्‌ ।
उक्षाण तणेकां स्या परस्नाप्य शीतखजेखे; ॥ १० ॥
उभ्‌ सयोजरेन्पन्धेतरंवाह्मेन्त्रकः यि
वस्ेरात्यत्पथाटशनेराभिमन्तयेन्‌ ॥ ११॥
६।९द्रा ऊुङ्कुम दवा द्धि धान्यं च जीरकम्‌ ।
ग¶रच्रित रेताषध्या हारहार पनःशिखा ॥ १२॥
कृष्टे निहिताः सम्यगभिषेके क्षमाः शभाः |
आभाषच्य ततस्ताभिर्षाणं तंणेकामपि ॥ १३ ॥
शौतोष्णेन जलेनेषे स्वगद्चोक्तेन कर्मणा ।
सद्ल्तिण तणा तु द्वा वूर्षभमुत्छनेत्‌ ॥ १४ ॥

4

न धनुश्चाह्नतमन्थी नास्ति च. पुस्तके ।

<~
(न्नै य

न न्न

९८, मत्तः । रल. दातीरे प | ३ ख. णे तणदीनः। ४ स. "चनङतोषव्यो ।

५ स्र, (तपेद्ीम" | ६ स, "वम्‌ ¦

सव्ये कटिदंशे चक्रं चन्दनेन वा कुङ्कुमेन वा सख्ख्य दक्षिणे कटिदेशे
त्रिश संलिख्य विदधज्‌ | ततो यजमान इति प्ठेतू-
भोभो वृष सुखं तिष्ट सुखं गच्छ सुखमद्धि तृणं पानीयं पिव गवां पषठैतः
सन्स्येच्छया क्रीडन्विचर संर्नास्मत्फृलन्‌ । पुनीहि पितनस्माकमवतु खां महे-
श्वर; । हारस्त्वा जवियतु ।
नासावेधं च युम्यत्वं यः करिष्यापिं तेऽनघ ]
षष्टिवषसदस्राणि कृमिभुक्स भविष्यति ॥ १५ ॥
इति पेत्‌ ।

शृद्खःयोधामर बद्ध्वा कण्ठे घण्टां सुनादिताम्‌ ।
कि ङ्किणीयुक्तसवाङ्ख रण स्पुरमण्डितः। १६ ॥
एवं नेपथ्ययुक्ताङ्को विनीक्तव्यो गवां पतिः
सतु युक्तो छसदेहा यर कुज च गच्छति ॥ १७ ॥
पितणां तीयेयात्रा स्याद्यजमानस्य केवला ।
स पिवेद्यत्र पानीयं वृपराद्वर्दर्पितः ॥ १८ ॥
॥पवान्त पतरः; कतु जाहवात (यमेव तत्‌ |
मू करोति गोस्वामो पुरषं यत्र कुजचित्‌ ॥ १९ ।
पुराडाशसम विद्यादश्वमेषशताभिकम्‌ ।
गृङ्गाभ्या च सुराभ्यां च दपदुक्किरति क्षितिम्‌ ।॥ २० ॥
तद्रजः सकर पक्त गयावनेनपद बुधैः
खङ्गूरचाल्नाद्रायुः खे सपति सुरतः ॥ २१ ।
पितणां देदजां र्खनिं पितलोके व्यपोहति |
नन्द्न्त पतरस्तस्य वस(द)न्त च पितामहाः ॥ २२॥
उत्सरष्टा वृषभस्यवमस्मद्रोत्रसमद्धवः ।
वृ. करस्य शत याजा वाराणस्यां शतत्रयम्‌ | २३
गादावया; सहस्र च वृषोत्सगंसमं चयम्‌ ।

महालय गयाश्राद्ध(द्वो)दधिस्नानं(ने) दयक्रतुः | २४ ॥
# इषोत्समगेस्य पुण्यस्य कटां नादन्ति पोडक्ञीम्‌ |

~~~

७० ५००५००० नभ

हितो भगः ख. पस्तके नासि |

१ स, गः प्त" । र ब्ग, र्टानीं पिः ।

३१८ श्रोरृसिदहमट्रविरचित--
दपषोत्सष्टा गयाश्रादधदाता च.स्य दाता) दुहितुः क्षितेः ॥
उद्धरेस्प्तगोजस्थान्दश् पगोन्दश्ञापएरान्‌ | ॥ २५ ॥

इति श्रीनर्विहमष्विरचितायां विधानमालर्
काशीखण्डोक्तं वषोत्सगेविधानम्‌ ।

शाद्वन्त सययनज्ययय्ि

अथ नारायणवलिविधानम्‌ ।
दाल्भ्य उवाच-
भगवन्त्राह्मणाः केविदप्मत्युवश् गताः |
कथं तेषा मवेन्पागेः ि स्थार्न;का गतिमवेत्‌ ॥ १॥

कथं श्राद्धं भवेत्तेषां विधानं च विधीयते |
त्वत्तोऽहं श्रोतुमिच्छामि बरहि त्वं परमेश्वर ॥ २॥

श्रीविष्णुरुवाच-

साधु साध महाप्राज्न ठूता पृच्छा गरीयसी ।
व्रह्यचयाश्रमादाना प्रजानापपपन्यना | ३॥
तेषां मार्गो गतिः स्थानं विधानं च विधीयत ।
शुस्ेघातमरता ये च स्र कवा कदाचन | ५४
हयंवा ताडिता ये च गोवरषंः कञ्चरस्तथा |

वक्षेभ्यः पतिताय चमृताये च चतुष्पथे । ५1
व्याधैः स्पवेरारैथ भक्षिताः खापदेस्तथा |
कुव्याधिमता यं च मञ्चकोपारं य॑ म्रताः।॥ &॥
तछिकायां मताय च कम्वलोर्पारि ये म्रताः।
गोघ्रश् बरह्यहा यथं तथा क्बाख्पातकाः ॥ ७ ॥
वणसंकरकतारो ब्रह्मसूजविवभिताः |

ब्राह्मणानां गुरूणां च तथा ये छिङ्भेदकाः | € ॥
जलाश्चिवन्धनभ्रष्ठास्तथेवाऽऽस्मपरहिंसकाः } `

विषं येभेक्षितं विभः प्रेतसंस्कारसपकाः; ।} ९
सतानरदिता ये चक्षयरागेण ये-मृताः |.

£, ¢ (० नि,

कण्टे ग्रोसविटन्राथ विषटिवेद्यान्निपातताः ॥ १० ॥

१ क. भूभिकायां । २ क, ^ वृषह्न्लवाटवादक्ः ! व । ३ ख. गाह्य"

हती ये करकापातेः श्षीतपातेमृताथ ये |

अनाहारमूता ये च मगेभ्रमनिपाडिताः}| १९१॥)

स्खंलनान्मरणं पराप्राः चुखारोपणतो हताः

बिषाभरिना यृता ये च मताः कष्टकषीडनेः | १२ ॥

एकादशाहे इपोत्सगोदिश्राद्धविवसिताः ¦ `

देश्षान्तरमृता ष्ट अभिदाहादिवनिताः ॥ १३ ॥

पतंधान्यं वहूभेभ्रियन्ते चापमत्युभिः

अपमतयुमृताना च स्थान दाङ्भ्य हि तच्छृणु ॥ १४॥

च्छन्ति नरके पारे पयशोणितसंङृठे ।

बह चञ्चु खगाकाणं ठाहकण्टकद्गेमं । १५॥

अधोमुखाश्च तिष्ठन्ति नराः पापसमाक्राः

न तेषां कारयेदादयं सूतकं नोदकक्रियाः ॥ १६ ॥

विधानं न तथोक्तं न क्रियामूष्वाभिषां तथा ।

अन्त्येष्टं कारयेसि षण्पासाभ्यन्तरेषु च ॥ १७ ॥

कतेव्यं मणिसंस्तारं शयभवीर्थं समाश्रयेत्‌ ।

गङ्धमयां यमुनायां च पुष्करे नैमिषे तथा ।। १८ ॥

कर्षते सरस्वत्यां तीर्थऽन्यस्मिञ्छुमेऽपि वा ।

नद्ामन्धां तडागे वा संगमे निद्वरेऽपि वा ॥ १९॥

दारभ्य चं जल्पूर्णे च हदे वा विमङे जले |

वापीकूषे ( वापीकूटे ) गवां गोष्टे कुण्डे वा परतिमाश्रये ॥

मन्नान्ना कारयेदा्यं बर्ि नारायणं ्चभम्‌ ॥ २० ॥
दारभ्य उवाच--

विपरस्यार्थे तवया देव कथिता या बरिया |

रेषा वणाः कथं विष्णो न यान्ति नरकं भुवम्‌ ॥ २१॥
पिष्णुरुवाच--

चातुपेर्ण्येन कर्तग्यो वलि्नारायणामिधः।

विधानं पूत्रवणैस्य दादोऽनेन क्रमेण तु 1 २२ ॥

पप्मासाद्राल्नण दद्क्मासानम्षत्रिवं स्यतः |

अयस्याधन मासेन सवः शुदरविधायने ॥ २३

२२०

भ्रीनर्सि्टमष्रविरचिता--

यद्यभिहोजिभो म॒त्युजोयते निन्य एव च |
निभिपीरैखिभिः पर्ने तु षाण्मासिकोऽवाषेः ॥ २४ ॥
अभिहोचविनाशस्य भयेन. युनिपुगव |

धेनूनां दशकं दत्वा सद्य एव विधौयते ॥ २५॥
यत्फलं कथ्यते यज्ञे कन्यायज्ञशतत्रये ।

तत्फलं ाप्त॒यान्मतयैः ङवन्नारायणं विम्‌ ॥ २६ ॥
नारायणं बि सम्यग्यः करोति मतस्य च ¦

प्रेतथापि च कतां च उभौ तां एटमागिनों ॥ २७ ॥
न तच्छेयोऽग्रिहतरेण ह्मभिष्टोमादिभिमेखेः ।
अपमृत्युविनष्टानां नारायणवचः शुभः ॥ २८ ॥
अकरत्वेवं बि विष्णायाऽनडाह्‌ प्रमश्चति |

सर्वमृध्वैकृतं चापि नोपतिष्ठति तस्य तत्‌ ॥ २९ ॥
पौ वा बन्धुपुत्रो ब्रा पत्रो वा बन्धुरेव च।

सवगो्ो ्रऽ्थेभागी च कुयान्नारायणं बखिम्‌ ॥ ३० ॥
शिष्यो वा ऋर्ण॑हती वा भायां बा भगिनी तथा |
जामाता दुहिता वाऽपि इयान्नारायण बारम्‌ ॥ २९ ॥
एतऽधथिकरारिणो मोहान्‌ कवान्ति बि मम्‌ |

स्वे तिष्ठन्ति नरके मेतेन सह दारुणे ॥ ३२ ॥
यदयेततिक्रियते विष्णोवेलिसंतगं विधानकम्‌ ।

यथावित्तं यथाकारं छोकानन्स्याय कखते ।॥ ३३ ॥
सौम्यमत्युफलं तस्य यस्यैषा क्रियते क्रिया ।

ब्रह्मखाकमरदा ज्या यावदामभूतसपुवम्‌ ॥ २४ ॥

दुाटग्य उवाच-

केनं देव्‌ विधानेन कार्या नारायणो बलिः ।
कि तत्र तपण श्राद्धं कस्योदेशो विधीयते ॥ ३५ ॥

विष्णुरुवाच-

पुर मे पणं भर्वस्या मन्त्रैः पौराणिकः |

५ ्
स्वापध्यक्तेरम्े्विष्णुदेशेन कारयेत्‌ ॥ ३६ ॥
तपेणं पुरुषस्येव सूक्तेन च विधौयते ।

दक्षणामियलो भस्य प्रेतप्रक्षपदं स्परनं | ३७
क. वाऽ्धभाः। रख. श्म श ङु । ३ छ. “णहन्ता ब

१1111123. ९५८१

तपमस्यावसाने त वीतरागो विमरपरः |
जितेन्द्रियचयो भृत्वा सुस्थिरं धमेमाचरेत्‌ | ३८ ॥
दुनधमेरतः कान्तो गुगवान्वाग्यतः जुवः
यजमानो मवेत्तत्र पुत्रवन्धुसमन्विसः । ३९. ॥
सर्जा ऽऽवाह्‌नपन्चः-- | |
आ{गच्छामिमुलस्तार्चत्रावनारायणं वित्‌ |
करोमि पेतमुकत्यर्थं तपेणाद्धोममुत्तमम्‌ ॥ ४० ॥
इमं पन्तं पठेद्धद्रान्वष्णारावाहने क्षमम्‌ !
लु्मेकादशीं प्राप्य वेष्वा तिथिघरु्तमाम्‌ | ४१ 1
कारयेद्रेष्णवरं धाद्धं नन्वेकादज्चमिर्रिनेः |
स्थापयद्रष्णर्व (ब) वदवि निधिना नितेपेच्चरम्‌ ॥
तदिदानीं स्पष्टमाहं कारश्च वणपुवेकपर्‌ ॥ ४५ ॥
अमुकगोजस्यामुक्मेतस्य प्रेतत्ववियुक्तय्थं दुमेरणजनितयातकवरदाराय चे
खोकगदापरिद्यराथं च {नश्लताजापत्यान्यात्रद्ररिणि ब्राह्मणसडायवान्पायभित्
क[रष्ये |
देकान्तरथृनानां च शङ्कि ष्टिनेपातिनाम्‌ं |
पायश्चित्ते तु सवोख्ये राजदण्डो न तिव्यते। ४३॥
त्न यममिन्कस्मिन्पासे मलक्षयविवजिते जङ्ेका दस्यामारमेत । त॑व्रथा दं
म्यामेकादक् बाद्यणान्पोग्यान्निमन्त्रयेत्‌ । छत्रोपानदरख्ोप्णीपकमण्डयुमुद्रा दक्षि-
णार्थं गावः सुवर्णं च । अनुरेपनार्थं गन्धादि कम्‌ 1 मतिष्टठापनायं ङम्माः पञ्च ।
आज्यस्थाटयादिपात्राणि । तण्डुख्दुग्यसपिःसवोषध्यः । अक्षततिखद मास्तपं -
णाथेम्‌ । म॒नत्तिक। गोमयं पुष्यं स्नाना्ेष्ू । ब्रह्मणानां निरापिका । कलक्ञ-
मुद्रापताकां दरव्यप्र्‌ । हेमदक्षिगार्थं मावः! आचायेस्य गोमिथुनं हिरण्यं च |
एतानि गृहीत्वा नदीं गच्छेत्‌ । मथमं नित्योक्तेन बरिधिनाऽऽचा१॑ः स्नानसं-
ध्यातप॑णदरेवतायेनादिक्ं कृत्वा ना पयणवछि समारमेनं । नत्रामुकरगोजस्य
कृष्णशमेणो दुमेरणजनिनमन्यवाय यिद्रं लोक्रगह।परिह।रापच नारायणव-
लिप करिष्ये । ततः पश्चःत्प्यण्डिरं ककैतपम्‌ । तस्योपयंत्रणं रोहितं
न्ययं कुस्म स्थापयेत्‌ । विप्णुकरक्स्योपरि सुचरणेमयीं मूं स्थापयेन्‌ । तनो
४१

३२८२ श्रीच सिह सद्धतरेरचिता

दक्षिणाभिमुखो भूत्या सगँपधिगन्धाक्षतव्रीहीन्गरीत्व ऋजुदभस्तपेणं कतेन्यम्‌ |
अथम्‌ पुरुषस्तेन त्युच नारायण तपपामाति प्रयाग; । सदसस ।ष।० ९ पुरूष
एवे० २ एतवानस्य० ३ त्रिपादुध्व ४ वस्प्राद्िराड० ५ यत्पुरुषेण ६
त यज्ञ ७ तस्माचज्ञात्‌० ८ वस्पाद्ङ्ञात० ९ तस्मादश्वा १० यत्पुरष°
११ ब्राह्मणोऽस्य १२ चन्द्रा मनक्रो° १३ नाभ्या आष्षीद्‌० १४
सप्रास्याऽऽमन्‌° १५ यज्ञन यज्नम० ९६ प्रथमाम्रच जात्वा तस्या अग्र इमं
धन्ञे पठत्‌ | |
अनादिनिधनो देवः शङ्खचक्रगदाधरः ।
अक्षयः पण्डराकाक्ष प्रतपोक्षप्रदो मव || ४४ ॥)
मानसेऽयकगोकपेतमोक्षाथे पिष्णस्दप्यतु । पक्षे च माषे च य॒ञ्जते मन
इतयष्टचन तप्रंण तनवे व्रिभिना | युञ्जतं मन० १ विष्णु २ ईइरावता
धेनुमती ° ३ देषश्रुतां० ८ विष्णोनुक° ५ दिवो वा० ६ परतद्वि० ७ विष्णो-
रराट० ८ अद्नस्तवब्र० ९ बीमि पदा० १० तद्िपराप्तो° ११ रक्षोहणं बरगद
न° १२ रक्षोहणो ब १३ तद्िष्मोः० १४ विष्णोः कर्माणि १५ उपयाम
गरहीतोऽस्य(दित्पभ्यस्त्वा० १६ वाचस्पतये १७ एनाभिस्तपेणं पूतव्रिधिना ।
पशवात्स्यण्डिं समागत्य यथोक्त विधिनाऽधिस्थापरनं कतेव्यम्‌ + चरुश्रपणादिकं
च पयक्षणान्तम्‌ | ततो नारायणबस्यङ्गमभ्‌तहोममई करिष्ये । ठत आञ्येन
चरणा वष्णुमह यद्ये । अजाप्रतये । इन्द्राय । अग्नये } सोमाय । युञ्जते मन
इन्यणाभिक्रग्मिश्रमगृष। ने नाऽऽज्यनाऽऽहृतीञं इयात्‌ । इदं विष्णव इति त्यागः |
` छोमभ्य; स्वाहेत्यादि । पावापृथिवीभ्यां स्वाहा । उत्तरादिद्विचत्वारे पृ(रिशत्पू)
पदान्यगहृतीजुहोति ¦ संखवरहिताः सत्रेण सदस्चरीभति फेडश्चाऽऽदहृतीजेशेति ।
अदयः सयूनामि ठदूद्रयुणा जारउवाहुनाजुश्ाते। जथ चरुहामः। इद्‌ वष्णु° |
अता देवरा ।- जोगि पड्म०] तद्विमासो०- रक्षोहणं व्गहनं 2 । तद्विष्णो ० ।
विष्णोनुक ° । दिवो बा० । मरतद्वि° । विष्णोररषट ० ] अद्धयः संभूतमिति षट्‌ ।
अघ्यं स्िष्टङ्ते । अथ भूरादिनवाऽऽहुतयः । स्वाहया पागेभ्य इति ऋक्त्रयेण
पृणाहुति हृत्वा ससख -प्राजचप्र्‌ । दामान आचायौग कर्शं हिरण्यं कस्प्रयि-
स्वाऽनन्तरभेकादच श्राद्धानि \

ततश्च कष्णन श्राद्ध कुयाच्छद्वासमन्वितः)
साक्ाक्तावधिना तिप ब्राह्मणेरवदषारणः ॥ ४५ ॥

मामद्य परदुर्बानि भरतं द्वि मनसा स्मरन्‌

दर्भे ऋजुभिः श्राद्धमकषनदेक्षिणमुखः 1} ४६ ॥

मेतं हि मनसां धयायन्देवसर्थन निवपेत्‌ \

कण्डश्राद्धं पक्वान्‌ तुस! तु न द वयत्‌ ॥ ४७

द्‌ पयेतुखदीपतरं पितणां हितमिच्छता । -

#निषत्य जानुनी भूमावेकोददेष्विघाननः | ४८ ॥

निवैतयं श्राद्धमखिं भोजये्कमदो द्विनान्‌ ।

भौज्यं व्रीहियवं च गोधूमा तथव च ॥ ४९

छन्नोपानत्कणेमूषा द्तमुद्रास्वयैव च ।

वस्ोप्णीषं च यष्टि च मोञ्यपातरे कमण्डलु } ५० |}

दापयेत्सभेविपेभ्यो नात्र कायां विचारणा |

नपस्छरत्य ततो विपरान्यन्धपुप्पःनेलाक्चरन्‌ |} ५? |

प्रतिषिण्डे वसोधौरां बरेदमन्त्रेध दापयेत्‌ ।

दर ङ्खपात्रे च ताम्र च अला सृन्येऽपे च |

ततो जटं समादाय पिण्डे पिण्डे पृथक्पुयंक्‌ । ५२ ॥

पथमं वैष्णवे । द्वितीयं शिवाय । यमाय सानुचराय त॒तीयम्‌ । सोमाय चतु-

थेम्‌ । हव्यवाहनाय प्चभग्र्‌ | कव्यवाहनाय ष्टम्‌ । कालाय सप्तमम्‌ । रद्रावाषट-
मम्‌ । पुरुषाय नव्रमम्‌ । प्रेताय दश्चमम्‌ | वेश्वरूपिम एकादसम्‌ । विष्णव
एकोदविषएटभेना करिष्य इति संकल्पः । विष्णतरेतत्ते पादाय संपद्यताम्‌ ।
कारङ्ञानम्‌ । एवं काटे नपरायणव्र्िनिमित्तं विप्णुश्राद्धमहं करिष्यं | विध्मव्‌ू
इृदमासनम्‌ । शिवायेदमारनस्‌ ¦ तथाऽन्येषां सर्वेपामासनम्‌ ।

श्रद्धे सवेन षष्ठी स्यादासने च क्षन तथा |

वुभिश्राद्धे चठुधां स्याद्विष्युश्राद्धे तथव च ॥ ५३ ॥

इति कोऽपि पक्षः । अन्यथा सवत्र षष्टी स्यात्‌ । वरप्णुश्रादधे क्षणः क्रिय-

ताम्‌ । तथा प्रास्नोतु भवान्‌ । पराप्नदानि । अःवाहनम्‌ 1 विप्ण्रेष तेऽ इति
सर्वत्र समानम्‌ । मोत परेत विष्णुरूपैष तेऽघैः । चतुध्यन्तेन विनियोगेना्न म-
न्थपुष्पधूपदीपाच्छदनाचैनक्रिया संपच्ताम्‌ । यथाक्रमं सर्वैषामपि । विष्णवे-
तत्त॒ आमं ब्राह्मणमोजनपयांप्रममृतरूपेण स्वाहा संपदाम्‌ । इदं विष्णवे ।

9. (कि

३२४ भ्र बेराचिता--

विष्णो श॒न्धतापिति ऋकूचावाभ्यायिनाम्‌ | वाजसनेयिनां तरि विष्णाोऽवननक्षा
( क्ताम्‌ ) । युन्धतामिति पूववत्‌ । शिवावनेनिक्षा ( क्ताम्‌ ) } तयेव सवेत ।
कमेण गोर पेत दिष्णुरूप श्ुन्धतामवनेनिक्षा ( क्तोम्‌ ) । एवमकादश्च षण्डा-
स्दद्यात्यरसंस्थान्‌ ! अथ शङ्खादयुक्तपारेण प्रतिपिण्डं मन्त्रेणैकेन जलधारा
दच्ात्‌ । ये देवाः । उपयाम गृहःतोऽस्पादितयः्यस्त्वा० । येनापा-
कृ० | ख ईवासः० | समद्र गच्छ० । आ्रस्याोतेः> | हिरण्यम्‌म० |

इषे त्व्‌[० । यज्जाग्रतःर- ¦ याः फठिनौः० । वदधतशवक्षुरत० । एतमेच्नरयेथा-
संख्यं लखधारां दत्वा श्राद्धानि समाप्य भद्र कणित विसनयेत्‌ ।
त्पणादिमन्त्रं पराणमप्रे पेत्‌ ।

अनादिनिषनं देन शङ्खचक्रगदाधरम्‌

पीताम्बरं महाकायं महामयदिनारशकम्‌ + ५४ ॥

अनसीपप्यसकादं पातव्राससमच्युतम्‌ ¦

ये नमस्यन्ति गोविन्द्‌ न तेषां विद्यते मयम्‌ ।\ ५५ ॥

सयुद्धत्य ततः पपष्डान्नद्यादा च्‌ वनिाक्षपत्‌ ।

[क्षमं सक्ात्यं मनसा नामगात्र मतस्य तु | ५६ ॥

एकादशचश्राद्धपरनिएटातिद्धययं नानाविधं धनं दयात्‌ } अनन्तरम्‌--

रात्रौ ह जायरः कायं इतिदासकथादिभिः ¦

गीतनत्यतरिनेदेन संनिधौ हरचक्रिणोः | ५७ |

पुनर स्यचयेदिष्णुं यम च कुसुमादिभिः

गन्धपष्पञ्च नवेचमक््यमोञ्यसमन्वितंः ।} ८८ |}

आमन््रयेदद्विजान्पश्च ऋुस्यजञःमामपरागगान्‌ |

अथवेज्ञं च सवेज्ञमाचायं पञ्चभियुतम्‌ ॥ ५९ ॥

सर्हमरूप्यताख्रञ खहमद्धशं सत्कृतान्‌ । |

प्च कुञ्भःन्सरमादाय तथा पतर॑स्तु पूरितान्‌ ॥

(९ ह क

(साक्ञपत्तच व्‌ ताय रत्नानि ठविघानि च ॥ ६० ॥
अय स्टशुस्थापनमन्न्रः-

आगारहितोऽ्ि देवे सुष्टिस्थितिविनाक्ञन

जयाणामपि खेकानां पत्रे तेभ्य नमो नमः ॥६१॥
पथ्चानामापे कङशान। स्थापनेऽयमेब यन्त्रः ! तञ विष्णक लक्ं पर्वतः स्थाप

येत्‌ । स्द्रकरुशमुत्तर स्थापयेत्‌ । यमकलट। याम्ये स्यापयेत्‌ । पुरप्करक्
पश्चमे स्थापयेत्‌ । मध्ये ब्रह्मक्र स्थापयेन्‌ ।

आपस्त्वं परमं ञ्यतिखिलाक्रीपापरेनक्नमम्‌ }

पवित्र ह्रु ये देव जपा ज्यात्नंम्स्तुत।। ६२}

अनन कुम्भेषु जरं क्षपत्‌ ।

सर्य समुद्राः सरितस्तीधाने जट्दा नदाः |

आयान्तु यजमानस्य दुः रतक्षयकारकःः ॥| ६३ ॥

अनेन मन्तरेण सर्वेषां चिष्ण्वादीनामावाहनमाचायेः इयीत्‌ ¡ आवाहने कृते

सति तेषु कलशेषु कुट्कमदेदन्‌ारसिद्धायगोगोचनमुस्ताशिवाकस्तूरिकाविदम
चन्द्रकान्तिसवपभ्यादिकं प्रक्षिपेत्‌ । अतो देवा उति मन्त्रेण कटशवक्रःच्छदनं
कुयीत्‌ । मेतवखयुगः सवन्टान्पारच्छादयेन्‌ । मध्यकट ब्रह्माणं रप्यमयं
पटेशचतरधिशत्या कृतं जद्यजज्ञानमिति मन्त्रेण कलशोपारं पूणेपात्रे वरप

क

तण्डलोपरि स्थापयेत्‌ । द्वितयकर्शे सुणेमय व्रष्णु पटः षाडशा्ः
कृतमिदं विष्णुरिति मुद्वानामूषिरि रिन्यसेत्‌ । तुतायकरस ताज्रमय रद्र पश्च
पपा नमस्ते सदेति. गोधमानाघुपारे वतन्यसंत्‌ । चतुथ खाहमय
यमम निपलसंस्याकं यमाय स्वेति मापाणायुपार स्थापयत्‌ । पञ्चमक्ररस
स्व्मिश्रदर्ममयं पुरूष उयणुकसंख्याकं स्वगेमयं पुरुषे वा॒ निन्ानमुषार्‌
विन्यसेत्पुरुषसूक्तस्यैकयचां । कलशे षडङ्कस्दरनपः । द्टेत।यकरस-मातरथक-
वचजपः । ततः सैः सेः सूक्तैः भतिकर्छं जपः । स्वैः स्वेारत्यस्यायमधः
यस्य कलक्षस्य या देता विष्ण्वाच्ा तस्यास्तस्य दवतायाः सूक्तम्‌ । तत्र
तत्र सभीपत्थ;ः पञ्चानां मध्ये यस्य यस्य समपि यजमानेन (नचुक्तः स
तज्जं कुयौत्‌ । तृतीयकूलश पुरुपसूक्तजपः । चतुथक्टसेवादत्यत्याय नपः
पश्चमकलरे ख एवाध्यायजपः । पश्च देवताः । पञ्च कटः । स्दव्य
पटङ्खरद्रनपः । ततो यजमान आचम्य ताव प्च ब्राह्मणानाहूय पान
कोद्दिरेन विधिना वा श्राद्धं समारभेत । ऋगद्‌। ब्रह्मादय । युद
विष्णदेक्ञे | साम्ेदी बिरूपाक्षदेशे । अथवेव्रेदौ यमोदरे । सवेह

ग्रतोदेशे व्रह्यन्पादाघध्य सपद्यताम्‌ । पव यथाक्रम सवच । तत प्-
रिष्टे काले नारायणदटिनिमितं विष्ुभ्राद्धमह क(रप्य । ब्रह्मण्‌ इदमासनन्‌ |

२२ भ्रातरसिहमट्रविरयितः--

एवं पुरलो यथा्रमम्‌ । गोत्राय भतायेदमासरनेम्‌ । षष्टूवा बा देय । ब्रह्म
नेष तेऽव: । ततश्च यथाक्रमम्‌ । गोत मेत रिष्णरूपैप तेऽधैः । विष्णवे मन्ध
पुष्पधूषदीपाच्छादनं स्वाहा संपच्ताम्‌ । विष्णवेतत्तेऽन्नं दत्तं दास्यमान चामू-
तरूपेणो परिष्टनाम्‌ । ततः पिण्डदानम्‌ । पूतरसंस्थान्पश्च पिण्डान्दच्यात्‌ । ब्रह्मणे
नम ददं विष्णवे नम्‌ इति यथाक्रमम्‌ । प्रतिपिण्डं मन्त्रौ द्रौ द्रौ पठित्वा ब्रहम
पिण्डिऽपनिमीठ आ ब्रह्मन्निति मन्त्रद्रयेन शङ्खपात्रेण गन्धपुष्पाह्नतंसवोषधी-
मिश्रनलधारां दच्रात्‌ । विष्णुपिण्ड इपत्वेदं .विष्णः । रद्रपिण्डेऽग्र आयाहि
नमः ओमव । यमपिण्डे सनो देवीरमिष्टये यमाय त्वा। प्रेतपिण्डे नामगोत्रे मनसो
चायं यमाय स्वाहा । इति प्रतिपण्डि जर्धारां दा श्चुद्धे जाते सति मेत
पिण्डे नामाच्चारं न कुयात्‌ । सवे विष्णुनास्ना कतेग्यम्‌ । पञश्चश्चाद्धानां प्रति-
एासिद्धयय पश्च दानानि । दक्षिणार्थे हिरण्यं दयात्‌ । पञ्चश्राद्धेषु दक्षिणा.
रोपः । परथमे भ्राद्धे जातस्षस्या वसुंधरा द्‌एतन्या ।
वु धारयसे यस्मात्तस्माच्छं वसुधा स्मृता |
अता मचय पार्प्या दत्ता शान्त परयच्छ । ६४
इते भूमिदानमन््ः |
द्वितीये श्रद्धे गां पयस्विनी दद्यात्‌ | तत्र यन्त्र;
गवामङ्षु तिष्टन्ति भवनानि चतुदेश्च
यस्मात्तस्माच्छिवं मे स्यादिह लोके प्रच्र च || ६ \॥
त॒तीये श्राद्धे करधौतवचं कृष्णवर्णं दयात्‌ । तत्र मन्वः--
दुखुभं मानुषे छक लञ्जाया रक्षगं परम्‌ |
सुवेषधारणं यस्मात्तस्माच्छान्ति प्रयच्छ मे | ६६ ॥
` चतुर्थ श्राद्धे गोणसस्याकास्तिखान्द्यात्‌ | तत्र सत्वरः
वलाः पापहरा नित्यं दिष्णदेहस्षमुद्धवःः
, सुवणा दर्दहृत्था अतः शान्ति प्रयच्छत | ६७।
पश्चमे श्राद्ध मेतोदेशेन गोमिथुने दव्यात्‌ | तच मन्नौ--
यस्माचखं पृथिवी सवां घेनुः केशवसंनिभौ |
सवेपापहरा नित्यमतः शान्ति भयच्छ मे | ६८ ॥

धमेस्त्वं वृषरूपेण जगदानन्दकारकः ।
अष्रयरत्तराधष्ठानमनः जान्ति प्रयच्छ} ६९ |)
° अक्रञ्छमं ` इमि सवेश्राद्धानिं विसृञ्य पिण्डानुदर क्षिपत्‌ | मतान्तरे
9 = ¢ ^ + = ^ = ९ =
पच्च इलज्ञस्यापनं तेपाससेनादि सवं रात्रावेव क्रियते । द्रददयां तेष्वेव ब्राह्म -
= 1 ५ =, = € ~ ~ _ (2 म
णेषु आ्रद्धपञ्चकं कुयात्‌ । यथोक्तं कमेणि यजमानोभक्रंचनस्नदा सर्वभ्यो
क ध = भद क ॥ $ =), ॐ 9
ब्राह्मणेभ्यो वखयुग्पमेकंकशो दद्यान्‌ । भूम्यभावे सवत्सां धेनुं दरात्‌ । धान्पं
दक्षिणा । केषांचिन्मतेन तान्त्राह्चगादूपोषयेत्‌ ।
एषं कृते विधाने च दुभरत्युभवपाततकपर्‌ !
ब्रह्मादीनां च सर्वषां > न्यते नात्र संशयः ॥ ७० ॥
इति श्रीनुसिहमट्रविरचितायां विधानमारायं विष्णुदा-
रभ्यक्बाद्‌ भारते विप्णृक्तनारायणव्दि-
विधानम्‌ |
अथ नृमवाल्प्चानय्‌ ।
तत्रैषोक्तस्दष्टस्य दुमेरणकरते नारायणव किद्विशेषोऽसत ।
श्रावणे सासि माद्रे का पश्वभ्यां जुह्कृष्णयोः )
= क ८ र +~
- पक्षयाश्रैव कतेव्यः शुद्धये नामवलिः शभः ॥ १ ॥
एकभक्त तु कतव्यं चतुथ्यो व्रीहिमोजनम्‌ ।
५९ | (५ ¢^ €~, भ
उपोषणं तु पञ्चम्यां स्नात्वा परातनेदानर ।! २॥
कटेव्यं भिधिवद्धक्ट्या जागरं तत्र कारयत्‌ ।
करत्वा हेममयं नागं शक्त्या भोगफमान्दितय्‌ । २ ॥
स्वस्ति तण्डुलानां च इयाद्‌ द्रोणचतुष्टये ।
करक्लं स्थापयेत्तत्र तन्मुखे वंञ्चभाजनम्‌ |¦ ४ ॥
का +. = । (~ 4 ९
तस्योपार न्यसेननागं मन्त्ेस्तद्ि ङ्गक्मुने ।
` प्रतिष्ठामन््रनो वाऽपि गायच्या वा समाहितः ॥
अत्र गन्धादिकं सर्वं कायं तस्य च भोगिनः ५॥
तत्र नाममन्बेरप्‌ चारान्कारयेदिर्येके ।

आड

३२८ भीनुसिहमद्रविरचिता--

ॐ अनन्ताय नमः । ॐ. वासुकये नवः । ॐ शङ्खाय नमः । ॐ पञ्चय
नमः | ॐ काकोदराय नम; । ॐ ककांरकाय नमः । ॐ व्यन्तराय नमः|
ॐ धृतराष्ट्रय नमः । ॐ शङ्खपाराय नमः । ॐ कालिकाय नेम; । ॐ तक्ष-
काय नमः | ॐ कपिलाय नमः|

एवं भ्रणवादिनमोन्ता नाममन्त्राः । अत्र विशेषमाह--माद्रपदपर्नतं
भरावणादिमारभ्य ( भद्रपदमारभ्यं श्रावणपयेन्तं ) द्रादशमासेष द्रादशनापाभेः
स च स्वणेमयो नागः पूजनीयः । पश्चम्यां द्रादश्च द्वादशं ब्राह्मगान्भोजये.
त्ततिमासं जीन्तरेति संकरपः । घृतपायसेस्तीष्णपिरहितेः पूजिते नागे भूश्ाञच-
णान्मोजयेत्‌ । अथवा यद्‌ऽशक्तः मतिमासपू नने तदा शभाव्रण एवं व्रतविधानं
समापयेत्‌ ! जाते नागपूजने तं नागं ब्राह्मणाय दवत्‌ | अस्य कर्मणोऽङ्कतया
विहितं हेममयं नागं सकलं सवव सदक्षिणं तुभ्यमहं संप्रददे । अनेन
स्वणेनागदानेनानन्तादिद्रादश्चनामानो नागाः प्रीयन्ताम्‌ । अस्य कर्मणो विहि
ताङ्गतया गमेकां पयस्विनीं तुभ्यमहं संपरददे । इति संकलप्यगां दात्‌ ।
अनेन गोप्रदानेन द्रादक्षनामानो नागाः प्रीयन्ताम्‌ । के्षाचिन्भनेनाऽप्डौ
नागटिः कायैः । पशान्नारायणबहिः । केचिदरदन्ति नारायणवरेः पशान्नाग-
वलि; । परं तु सपदंषूया मतस्य वलिद्रयमेव कतेव्यम्‌ ।

इति श्रीनृसिदभद्टविरचिदायां विधानमाायां नागव्रलि-
विधानम्‌ ।
अथास्थिषुरुरीकरणविपानम्‌ ।

अगरतिरथमात्रे ( मन्त्रे) ण पुरुपस्रक्तसंयुतेन च॑तुवरिशत्यङ्गुखनसयेक
चतुभिंशगिदमेगिखाभिः पूलकान्छृतखा पृथक्युथग्दीयन्ते । चतुरो मुव प्रीवाया-
मेकं न्यसेत्‌ । बाहोश्वतुरो हृदये पश्च | तथोदरनःभिगुदगुश्वकटिषु भर्येक पश्च
पञ्च । जानुनोरकम्‌ । जङ्ययारेकम्‌ । शिरो मे पेीत्येकप्‌ । जिह मे येति
द्र | बाहू मे येदीति अरीन्‌ । पुष्टिम इति चत्वारो निरेयाः | नाभिपे इति
पश्च । विष्णोः क्रमोऽसीति मन्त्रेण वेष्टयेत्‌ । विम्राडित्यनुवाकेन क्षालनं कृत्वा
तिोऽसीतिमन्तरेण तिरषिनेद्रतेनं कृताऽपधिदिति तण्डुरपिटेननु ठेपनं कृता
यवोऽसीति यप्षटानुखेयने कृत्वा वीहयय म इति व्री स्ततर मून निक्षि ।

हि ।

छधानमाल } ३२९

यद्रा म इवि पृदपिष्टानुङेषनं कुयात्‌ । स्वां गन्धर्वाः स्वर्छोकं प्रथच्छन्त्विति
हरिद्रियाऽनटेपयेत्‌ । भाणाय स्वाहेति सूत्रेण वध्वा पुरषसृक्तश्चतरद्वियमन्तेम-
ङ्ग टकलश्ोदकेः पक्षाखयत्‌ } तत्ता दभाः ( भेस्या ) यां चतुवशत्यङ्खरखमि-
तायामस्थि्षरीरं पुवेमेब निदहितमुत्िपेत्‌ ¦ विश्रामपिष्डमुत्थानपिण्डदानानन्तरं
परदच्वा यथाविधि संस्छुयोत्‌ । ताऽ ? ) संीटक्षणमाह-

साक्षाच्छवस्य याऽऽसंधी पाटारेवां कैः कृता ।
(अ ह ५ [प क (*
सादिरदेवहक्षषो शवविग्रहसभिता ।॥ १ ।
भस्थ्या(स्थ्ना)्पी चतुर्विश्र्यङ्खटाऽ मि(खीभिमि)ता भरेत्‌ ।
मतान्तरेण विद्या पाटाक्गश्छदनेः कृता ॥ २॥
सप्र(स्य)पत-
पक्षास्य विग्रहं बाऽऽस्थं पशस्य दख्षु च॑
कृष्णाजिनं परिस्दीयं पुरुषं चःस्थिरूपिणम्‌ ॥ ३॥
द्ग्धमिभ्रेणं तोयेन पनः प्रश्राखयद्भुधः ।
कुष्णानिनोपरि स्थाप्या एत्वा मूरति च परुषम्‌ ॥ ४
आज्येनाभ्यञ्य वर्णन यवानां रपयेत्ततः ।
वैष्णवैः कठलाम्भोभिरसमिषेके च कारयेत्‌ ॥ ५ ॥
इति श्रीनुसिंहमटविरचितप्यां विधानमाखाया-
पस्थिपुरुषीकरणविधानम्‌ ।

॥ 8 1.

अथास्थ्यभवे पाडशविधान |

पष्ट्याऽधिक इन्तशतत्रयं बुधः संग्र जीं च पडाश्चशाखिनः ।
भतिं बरिदध्याद्तजीवितस्य गङ्गा रे वासदपश्चके च ॥ १ ॥
वञ्यं च दाहस्य च कम पुमिः

शिरस्यकश्चातिसख्यान ग्रागादशे दर्द च|

घाह्योरथ शतं दद्याष्विशति चं तथोरसि ॥ २ ॥

उदरे पिति ददयाङ्चिरत कविदेरतंः |

उर्वोश्च दशकं दद्या्चिशत जादुजद्वयाः ॥

पादाङ्गुरीषु वृन्तानि दक्र दयाःसमाहितः ॥ ३ ॥

भ्रीनृसि्हेभटरविरचिता

रेतो पूतं चटा परिशेत; सीसेन तन््रमित्येवमन्त्रे्ेन्तमूर्ति, सूनेण वेष्टयेत्‌ |
अथ पारत्रवन्तमूतिक्षिरसि तुम्बके निदध्यात्‌। मुखे नारकं दयात्‌] नेत्रयो
कपदिकाम्‌ । गुञ्चामोक्तेकानि कणयोः। शुक्ति नासापुटे । तथा पटसूत्रमधरयोः।
भवालदाडिमीबीजानि दन्तेषु । गडं भ्रीवायाम्‌ । बाह्यणशर्स्कन्धे यज्ञोपवीत-
कम्‌ । हृदये दारितारं नियोजयेत्‌ । (? ) कालिज्जस्थाने माञ्जिष्ठं वस्म |
मेदःस्थाने मनःचिलाम्‌ । मांसस्थाने यवपिष्टम्‌ । रुधिरस्थाने मधु । अन्त्रस्थाने
पद्मनारु पयेरं वा। नखस्थाने श्वेतनिष्पावकान्‌ । त्वक्स्थाने मगतवच नियोज -
येत्‌। वीयस्थाने पारदं नियोजयेत्‌ सवंसंधिस्थान इक्षुपवाणि। छोमस्थाने दृष्णो-
णाम केशस्थाने सूकरकेशान्नियोजयेत्‌। नाभिस्थाने मूलकम्‌ । पृषे स्वोषधीर्मि

योजयेत्‌ । शिश्नस्थाने गुञ्जनम्‌ षणस्थाने दन्ताकम्‌ । मूतरस्थाने गोमूत्म्‌। अमे
ध्यस्थाने रीतिकाम्‌। निहास्थाने ताडपत्रम्‌ | धातुस्थाने मृत्तिकाम्‌! हस्तपाद इक्षवो
योज्याः । मञ्जास्थाने हरितालम्‌ । अस्थ्यभावे पालशवृन्तानि । अभ्यङ्कः घुतम्‌ ।
चन्दन च विषेपने । स्वैः स्वेमेन्बेः सवोण्येतानि द्रव्याणि योजयेत्‌ । सदखशीर्षेति
` शिरसि तुम्बक न्यसेत्‌ । युखे दशदिति मन्त्रेण नारकं न्यसेत्‌ । स्योना
पृथिवीति मन्त्रेण तनुं यवपिषटेन टेपयेत्‌ । चश्चुःस्थाने वराटको गञ्च कनी
निकयोमेध्यतारयामााक्तके ना ( १ ) वातं प्राणेनेति न्यसत्‌ । अस्थ्यादिस्थाने
त्वमङ्ग जपेत्‌ । आत्मन ( ? ) पस्थाने ( आत्पस्थाने च ।) केररमश्राणे बूक-
रकैः कारयेत्‌ । ृष्णोण छमस्थाने रोमानि प्रयातीति । मध वाता इति
रक्तस्थाने मधु । राणे प्रा (१) णाया इति भ्रो्रयोः शुक्ति प्रणवेन । वर
णस्यात्तम्भनमसाति तनावायुन्येसेत्‌ । तेजोऽसीति तेजः परिकरप्य वायुर
भ्यगा इति वायुं परयुञ्य पश्वमुतान्मकेमेन्त्रेभेनग्रामं च कारयेत्‌ । परीत्य भूतानीति
वा वृन्तस्यासीति (१) चश्ुभ्यामञ्जनं कस्प्यम्‌ दाटिमीवीजानि ये देवा इति
पुनन्तु मतिखदु ( न्यखिर ) संधिषु चातारामिति रत्नं मुखे न्यसेत्‌ । अध्य-
बाचद्ति गन्धस्थाने रीतिका न्यसेत्‌ । कांस्यगोखक हृदये धरुवाऽसीति
न्यसेत्‌ । ब्रह्मजङ्गानमिति धातुस्थाने हरितालम्‌ । मेदःस्थाने मनःशिां
कया नशचितरेति न्यसेत्‌ । प्रणवेन नखस्थाने निष्पावकान्यसेत्‌ । ञ्कारेणेव्‌
जह्स्थानं ताडपत्रम्‌ । नासा ख ( १ ) सखपिष्टेन कारयत्‌ । अदितिद्याराते
मृाततेकया प्रिरेपनम्‌ । विश्वतश्व्षुरिति नारकमन््रस्थाने न्यसेत्‌ । वीहयशेति

मभि

£ छ, ^, = = (५
ध्य. ष््दालादेदे.रूपे दृष्टवा परिस्तुः। २ख. भं पञ्चम ३ ख. से देवादि
४ ख, के माः |

सप्र धान्याने मुखे क्षिपेत्‌ ¦ वन्ता वधणयोः ! गृद्धनचं परजापते न सदेता-.
निति गुह्य न्यसत्‌ । ब्रह्मजज्ञानमिने शुक्रस्थाने पारदं न्यसेत्‌ ¦ पुरीषे पित्तरं
दद्या{रस्थरा भकेति मन्तः ¦! म॒त्रस्थाने मोमूजमयं त इति मन्नतः; | उणेया
रोमाणि माने प्रयते\रति । युवा सुवासा इति कापीनं वचेण परेन दुक्‌-
खेन वा } पतद्विष्णुरिति पञ्चगव्यन परोक्षत्‌ । आदित्यास्वगिति कृष्णाजि-

नमभिमन्ञ्य वेदाहमिति सवाङ्खान्यभिमन्तयेत्‌।
कृत्वा सूति प्रयत्नेन ततो नामादि कारयेत्‌ ।

कै क क,

जातकमोदिविवाहान्ताः क्रियाः संक्षेपेण कतेव्या; । तत्र कारनियमो
नास्ति । एककारेनेव कतेव्याः । वेष्णवेमन्त्रः सवेसंस्कारान्डूयौत्‌ ! गायञ्या
वाऽस्य कायस्य शुद्धिः । अनन्तरं पुरशरणं सावित्रीजपो गोदानं च । तर
प्रयोगः-

अमकगोजस्य प्रेतस्य निखिर्कायिकवाचिकमानसिकसांसर्गिकरहस्यमका-
दाज्ञानाज्ञानद्तपहापातकान्तेपातशालुपातकोपपातकसकीणेपरकीणकदोषक्नयायेम्‌
ध्वोच्छिष्ठाधरोच््छिष्टास्पृर्यस्परोद्यनेकनिःमत्तजनितपापक्षयार्थ पित्रोरोष्वैदे-
हके कमण्यधिकारा्थं यथासंभवं प्रायधित्तमहं करिष्ये । इति संकल्पं कृत्वा
देवस्य स्वेति मेतं संस्नाप्य भूरसीति मूमां निधाय भद्रं कर्णेभिरिति क्षारं कार-
येत्‌ । कृतं कर्माच्चारयेत्‌ । ततो षेतरणीदएनम्‌ ।

| यमदा महाघोरे तप्ना वैतरणी नदी ।
[र ॐ गैः [क

ततुकामः भदास्यामि तुभ्यं वेतरणीं च गाम्‌ ॥ ४ ।४
अथा पहादानानि-

कापोंसलोदृटवणसप्नधान्यं तथेव च ¦

दिरण्यतिरुपात्रप्दे दव्राद्विष्णुसुतुष्टये }\ ५॥
कापांसस्य तुखा । रोहस्याशीतिपलानि । रुवणस्य द्रोणचतुष्टयम्‌ । तिा-

नां द्रोणपञ्चक्म्‌ । हिरण्यं निष्कमितम्‌ ।

वीहीन्माषानियंग्‌ थ शाटीन्मुद्रंस्तिखानपि ।

ददामि यावनाछाश्च ततः ज्ान्ति प्रयच्छ म) & ॥
विष्णोरिति दक्षिणां कर्णं भावयेत्‌ । अनन्तरं विष्णुकख्योदकेन सद्रकरशो

कि अ (+ ९

दकेन चामिषकः। शिसे मे श्रीरिति पञ्चभिः । गाचं ते नपस्ते० | ऋचं वाच-

1
५ २२ {1 भटविगयचना-

म० । पुनः सवमतः पुरुषसृक्तेन शं न इन्द्रा” उचिष्ठ घ्रह्मणसपते० सुं
गच्छ० नमो ब्रह्मणे° इत्यन्यरवष्णवमन्बेथ पृश्चकलशोदकेनाभिषेकः कार्यः ।
अथारूकरणानि । अधिवासन कपूरः । पीते बस्नम्‌ । अभ्यङ्ग धृतम्‌ ! कष्ट
तृलशीरातप्माल्यः । अय्‌ भरेतमातरः स्वणेरौप्यमय्योऽशततपुज्ञेषु चतदु
स्थाप्याः | „ | |

दीफ्षा सृक्ष्मा जया भद्रां वभूतिविमला तथा |

अमोधा विद्यत नन्दा सवो च सर्वतोमुखी ।॥ ७॥

¢ @~ (~ =

एता आदित्यं गभमिति पुने न्यसेत्‌ !
दितिरदित्िदिरुः कदरूनिकषा विनता सुभौता यमाय्‌ त्वेति यास्ये ्यसेत्‌ |
नन्दा भद्रा सुरभिखा सुशीला वहखा शुभा ।
देवमाता वेदमाता छोकमाता च शङ्खिनी ।
यक्षिण्यथ च गायनी सावित्री जलश्चायिनी ॥ ८ ॥
एतातुदेश मातवरुणस्योत्तम्भनमसीति वारुणे न्यसेत्‌ ।
रक््मीः सुभगा पावती च मन्िणी वसधा तथा ।
धनदा चेति प्मातुः स्थापयेदुत्तरे दरे ॥ ९ ॥
मेतमातृणां भीत्यर्थं सप्तधान्यं मत्ये द्रोणमानरं दयात्‌ । रिवसंकस्पमन्मेण
ूषेमातूणां गन्धादिभिरचेनं कुर्यात्‌ । पुरुषसूक्तमन््ेण दक्षिणमातृणामचनं
कुयात्‌ । नारायणमनत्रण पशिममातृणामर्चनं कुर्यात्‌ । अभतिरथमन्बेणोत्तरमात्‌-
णामचेनं कुयात्‌ । मातृणां रतये पुनः पुरुषमूक्तमन्नेण सप्रेण सक्ते बा ब्रह्मा-
चा देवता गन्धादिनाऽस्यचयेत्‌ । यमू ऋतंवचैः स्नानं मतस्य भयत्नतः ।
स्नानान्ते तं एतमिति विचिन्तय दन कुर्यात्‌ । भ्ररसीति विताभमि संदोध्य
समद्र गच्छेति भोक्त । स्वशषाखोक्तेन विधिना मेतमासंधीसंस्थमुतक्षप्य
चितां भतिनिवेशयैत्‌ । | ~
इति भीनुसिंहमहटविरचितायां विधानमालायां
प्राखाक्चविधानम्‌।\ `

कोषयकनकभनातषो जयायभानाध

भथ परतदाहकर्मगि दु्टकाटकिव्रणष्‌ ।

भरणी कृततिकाऽऽछेषा मधा मूटान्त्यपञकम्‌ |
तक्षत्राण्यतिदुष्टानि मेतकमेणि वर्जयेत । ₹ ॥

विशाखा रोहिणी चित्रा मिनाख्यं च पुनवसू |
पुबोषाढाद्रयं वज्यै दुष्टे कुणपकर्मणि ॥ २ |
जयोदश्षीचतुदश्यौ वारौ शक्रगनैथरौ |
वैधूतिं पातपरिधौ तथा विष्टं विवजयेत्‌ ।\ ३॥
पाटाशवृन्तदेभश्च साग्रेषानयिकस्य च ।
करमाच्छरौरमापाय दाहयेद्विधिवत्तथा ।॥ ४ ॥
साश्चिकं प्रत्यक्शिरसं याम्यावक्तं निरभिकम्‌ |
स्वगृह्योक्तेन विधिना विदध्याद्धवनं द्विजः ॥ ५॥
अनग्रं हेमवकत्रं च घृताभ्यक्त ससूत्रकम्‌ ।
उत्तानं तिकैयुक्ते तुरसीपूणेरन्धकम्‌ ॥
तिलाभिमन्तितं भतं दहेदिग्येन वह्निना ।
चन्दनेनानुटिग्नाङ्खः पुष्पमाखाभिशोभितम्‌ ॥ ७ ॥
क्रमासपाप्ने च दहि च नास्ति कार्निषिद्धता ।
विनाञन्स्यपश्चकं भानां विधानं तत्र कर्पयेच्‌ ।॥ ८ ॥
इति शरीदृसिहद्विरचितायां बिषानमाायां प्रतदाहकः-
मेणि दुष्टकारुबिवरणविधानम्‌ ।

अथ शाघवीक्षाविषानम्‌।

यदा कदाचित्समये वीक्षाकामेमेनीषिभिः

संमाजिते स्थटे रम्ये पूजयित्वा च पुस्तकम्‌ | १ ॥
तण्डुरुषएदलं कृता धूपिते भृते शुभं |

गन्ध पुष्पाक्षतैः कुयोदचेनं मरमन्त्रतः ॥ २ ॥
सामरान्योऽयं विधिः सासे सामान्ये कथ्यते बुधः ।
विपाके कमणां भोक्तो विशेषः श्रास्रकोविदैः ॥। ३ ॥
स्नात्वा ऽवलोकयेच्छास्रं रविवारे विशेषवित्‌ ।
तण्डुलाषटदटं कृत्वा पूतरवत्पूजयेद्धुधः ॥ ४ ॥

र भ्र मरसिहमटतिरचिता-

परिमाणं तण्डुछानां खारी बा द्रीणपश्चकम्‌ }
निष्किचनस्तदर्धेन कयोदष्टदखं सुधीः॥ ५॥
वेबैविक्ञातदोषस्य दुःसाध्यस्योषधैरपि |
शान्त्यथमीक्षते ग्रन्थ पूवेकमविपाकजम्‌ | ६ ॥ `
ञ्योतिःशाख्ादलोके च दव्यात्पृगी(ग)फटादिकम्‌ ।
एष्पवदग्रहणे परयेलपटे संटिखित शुभम्‌ ॥ ७ ॥
येनेदं दितं सभ्यक्तस्मं दद्याद्धनं बहु ।
इति दीक्षा धकवेव्या शास्ेषु कुशखेधिजेः॥ ८ ॥
इति श्रीनृसिहमट्रविरचितायां विधानमालय]
दाक्नवीक्षाविधानेम्‌ ।
अथ शकुनशाश्ावलोकनविधानम्‌ ।
ब्ह्ययापरे- |
रधुवंश; स्तुतिदेव्यास्तथा भागवतं सुभम्‌ ।
ेक्षणीयानि शाद्धानि पुवोभवरे परं परम्‌ ॥ ६ ॥
पूर्वुरधिवास्तव्या र पुश्य पुस्तिक्रा ।
गन्धपुष्पादिकेः सर्वेरुपचारेः प्रपूजिता ॥ २ ॥
निमन््रयेत्कमारीं तां या गोरी या विवेकिनी ।
दविजातीनां विशेषेण पूर्वेच्ुरभिगन्य च ॥ २॥
भातःकाङे समुत्थाय एत्वाऽभ्यद्खः समाहितः ।
तामप्यभ्यज्य विधिदत्कन्यकां तु समाह्येत्‌ # ४)
संमार्सिते स्थे रम्ये चतुष्के रू(ष्कैर)पश्चोभिते ¦
आसनं भाङ्युखं कुयात्कुमायां वििपूतरंकम्‌ ॥ ५ ॥
पटे वः दारुपट्े वा केवटे मूतरेऽपि वा |
सगेपद्कि द्विफा कुयोदक्षतेभोवतत्परः ॥ & ॥
परथमं ( मा ) दश्षसगोणां नवानामपरा भवेत्‌ । |
आदिरुत्तरतो ज्ञेया तथेवापरपङ्किजा(तथा दक्षिणतोऽपरा) ॥७}

त्रिधानमाल ) ३३५

पञ्न्त्योः पागे(च्ये)व दिग्भागे पीरे शश्रे भपूजयेत्‌ ।
उपचारः षोडशभिः इमारोमपि पुनयेत्‌ ॥

वामथाविव सपुक्ताविति सवत्र मन्त्रतः |

अचेयत्वा कुमारां च पस्तिकामपि पण्डः !! ९ ॥
चेन्तायेत्वाऽन्त्मसुहित पूगीफलमनुत्तमम्‌ ।

अदल्वा कन्यकाहस्ते प्राथेयेचं पनःपनः ॥ १० ॥
त्च विन्ताक्रषः

यदि मे सफर कायं परिपश्यसि शोभने ।
तद्ाजस्यज्‌सकुनं ब्रह शोभन नाम्यथा बद्‌ ।॥ ११॥

कुमारि भिरिजारूपे भविष्यत्सदजं फलम्‌ ।

निधेहि द६ड्िःपनेषु(पञ्चेऽत्र) यत्र ते मनसो रुचिः । १२ ॥
कुमाय निहितं ज्ञात्वा पुगीफल्मनुत्तमम्‌ ।
गणयत्सगदञ्चकान्दञ्चकरे तु फट न्यसत्‌ | १३।

श्छोके च निहिते पगे कथां तत्र विचिन्तयेत्‌ ।
स्तुतिचिदड्वनितः शोकः शकूनेष भरर॒स्यते | १४ ॥

शुभं वाऽप्यशुभं सत्यं तवर्भेतरपञ्चमम्‌ ।

(के) 9

अक्षरं परथमे पादे संयोगेन भिवर्जितम्‌ ॥ १५॥

एतद्रधवरावेरचनपध्ये “ तस्याधेकारपरुषः '' रत्यादिग्रन्थस्षद भविरचन-
समयेऽतिपरसन्नया परयेश्वयकोनपिद्चसमेसग्रह ममाधिष्ठानमस्तीति कालिदा-
सीऽनुकम्पितः । तत्तशच कविना हेतो वरः "“ यद्भृह पएत्पुस्तकं तचनन्तरायोऽस्तु
यः पठति तद्रशादिष्ृद्धिरस्तु । यः पूजयति तदायुवेधताम्‌ । यः श्ना

पयाखोचयति तस्यव प्रकारः सम्बग्भवतु । यो रेखया ददाति तस्य माघ-
मासमयागसानमस्तु । यस्तु वारान्पाठयति स सबविदाध्यापको भवतु » इति।
ततः पारतुष्टया परपन्दयवमास्त्वत्यगाद्‌ । इत्याख्या अप(ख्यायेका) रुद्रयाम-
खादित्रयरीकासु दशिता । ततो निश्चयेन सम्यक्परमेश्वयां अस्मिन्यन्थेऽधिष्ठान-
मरत्यतो रोकिकमेतदिति न मन्तव्यम्‌ ¦
इति श्रीनसिहभद्विरचितायां तरेधानमाटायां रघुवंशे
सकुनमरक्षणत्रिधानम्‌ ।

३२३६ भीनुिदयटषिरनचिता--

अथ सप्तशतीरकृमपेक्षणविधानम्‌ ।
संपूज्य प्रिधिवदेवीं कमारीरूपिणीं शिवाम्‌ |
छखाऽष्टद टपुर्वीस्थं तत्र तत्पुस्तकं न्यसेत्‌ ॥ १ ॥
प्जतायाः करे द्ात्कन्यकायास्तु य॒द्िकाम्‌ ।
शराकां वा हैममर्यीं गनदन्तस्य वा शुभाम्‌ ॥ २॥
द्रादस्चाङ्खटमात्रां तु विन्यसेत्पुस्तकान्तरे ।
सपरथत्प्रथमा पङ्क पुटे वाऽनङ्कसज्ञकं ॥ २॥
तत्रत्यं सुविचाय।ऽऽ् यस्स्वमावं कथानकम्‌ |
मदिेचन्स्वरूपं हि फटं शास्विश्लारदः । ४ ॥
नमो देव्य महादेग्ये मन्त्रमुच्चारयेद्‌ बुधः
एचारेषु सर्वेषु नात्र कायां विचारणा ॥ ५॥

इति श्रीनरसिहूमटृविरचितायां विधानमाशयां सप्शतीशङुन-
मेक्षणव्रिधानम्‌ |

अथ रभभागवतशकनावरोकनम्‌ |

य॑था रधुँदशऽरोकन तथव भागवते । परं मूमन्ब्रणोपचाराः । दाद,
शंस्कन्धानां तण्डु रपुज्ञाः कतेव्याः । पङ्किरकैव । तत्रं स्कन्धऽध्यायानां पुज्ञा
अध्याय दश्करार्ना तत्र श्ीकानाम्‌ | |

स्तुवीरृद्वातः शाकः रकनप प्रशस्यते |

|

दते नियमाऽजापि । न तु तवगतरपश्चममिति । स्तुतिटिड्वाजितः छक
डते नियमः सप्॑शतीस्तोतरे नास्त । यतः कारणातच्छास्रं स्तुतिप्रधाने
तत्र फल्ितार्थो ग्रहः । तथा काटचक्र उपचारपुवंकं परिोकनीयम्‌ । तथा च
रूपकावस्यक्षरकवर्यादषु च विलोक्नौयम्‌ । तंत्र शकरूनानां मध्य एक
आत्पादिका एके सर्जा भवन्ति । तंत्राऽऽदावौत्पादिका विवादादिमङ्खले कार्ये
तथा प्रामानवशने सङ्कना भवन्ति फर्दाः कि पुनः सहजाः । पृणेफख्दाः
सहना; सामिफल्दाः कृत्रिमा जेयाः । तथेवापकशचकुनाः घुतादिका निषिद्धाः
स्युः । ““ रामस्तेषां तदेव रमर सवेदा सवेकार्यषु° वैन्यं पृथुं° |

०१० र प
द ५ "जण पिः मनभष

1 1

ख, र्तम्‌ 1३ ख. नां युजा ।

विधानमाख ) ३३७

तव व्मनि बततां शिवं पुनरस्तु त्वरितं समागमः ।
अयि साधय साधयेप्सितं स्मरणीयाः समये वय वयम्‌ ॥ १ ॥

इत्याचौत्पादिकाः शकुना दक्षिणाः । दक्षिणः काको वापभागस्था नकुल-
भरदराजचापमयूराः मदाः । पटटीपिङ्खरादिरुतानि यथोदितानि तान्येव श्चकुे
प्रशस्तानि न तु ते दशेनफला इत्यादि सहजम्‌ ।
इति श्रीनृसिंहभट्रविरचिता्यां विधानमारायां यन्तमारोक्त-
रघरंवंशादिशद्भुनविधानम्‌ ।

अथोप्रुति विधानम्‌ ¦
तथा च यज्ञकण्डे-

उपश्रतां प्रधानत फटे काय फलायना
ज्ञातव्या यज्ञकमान्तं सा पांरमखनजा बुधः ॥ १॥

तथा च विशेषः
अन्त्यजानां गृहे वाक्यं पुवेरा्र यदुच्यते ।
लिया वा वारकैवीऽपि तथा प॑मिः परस्परम्‌ ¦ २॥
विचायं तद्र॑घस्तच्वमादेष्टव्य फट बुधः ।
निर्भजकाटये पंश्यत्पतिप्येव बुद्धिमान्‌ ॥ २ ॥
म्यदरत्सदने पश्येद्धितीयायां न संश्चयः।
मैखविक्रयिणां गेहे त॒तीयायां विरोकयेत्‌ ॥ ४ ॥ `
चतर्थ्या पुरकसानां च पञ्चम्यां ोहकारिणाम्‌
षष्ठयां किंञुकजातीनां सप्तम्यां मदकारणम्‌ ॥ ५॥
अष्टम्यां चैव वेश्यानां नवम्यां योगजातिषु |
परयेत्पोष्कखके गेह दशम्यां नात्र संशयः ॥ £ ॥
सिन्दोटकगहे पर्येदेकादर्यायुपश्रुतिम्‌ ।
दादश्यां कुम्भकाराणां स्वणकाराल्ये स्मरे ॥ ७ ॥
भते कापालिके गेह पीणेमास्यां द्विजन्मनाम्‌ ।
अमायां शद्रजातनां गई पयेदुपश्रुतिम्‌ ॥ < ॥

३३८ श्रीनसिहभद्रविरचिता-

तत्र विद्ोकनक्रमः-
उपास्य पथिमां संध्यां स्परनरात्यहितं सुधीः ॥
स्वस्तिवाच्य द्विनःन्गच्छेद्राटग्रन्थिमुदापन्वितः ॥ ९ ॥
चन्दनेनानरिप्ाङ्ः श्वेतमास्यधरः शचिः।
श्ेतवष्वसमायुक्तो धतदेमविमुषणः ॥
अक्षतानञ्चछे धत्वा मन्त्रेणानेन पन्त्रितान्‌ ॥ १०॥
रदशर देषि देषि महटेषि महादेवस्य बह्लमे।
विमोह्य जनान्सवान्पपात्र वश्चगान्डूर्‌ ।॥ १९ ॥ स्वह ।
इत्यभिमन्छयाक्षतानञ्जलं परिग्रह वद्धेण बद्धनेचकणेः सन्नन्येन नीयमानं
उपश्चतिग्हं गत्वाऽ्ललेरक्षतास्तदगृहयेपरि परक्षिप्य गुक्तनत्रकण। गृहमनुष्यशब्दा-
ञ्छणुयात्‌ । तच्छभमश्मं बा विचायाऽऽदेष्टव्यमिति ।
अन्यच्च--
यदा कदाचित्समये ग्रामान्तरे जिगमिपुर्मभ्यमानः पथे पौरङब्दानाकणये-
तेषु क्ररान्वभेयिलाऽन्ये खब्दादिवणौः अष्टा; । मरदाणे गृह्यणमच्छमवत्यथं-
जाताथेदानायलाभायौिसप्रजन्याः प्रज्ञसाः । तेषु काकयो दुष्टाः । एह्यागच्छ-
नागितिनिमव्रन्यमां नानातिद्राधाद्रवन्दः गमन दुष्टाः ¦ ताञ्च्छब्द्‌ाज्दूत्ा गच्छ-
न्सन्सरगरहननिततेयेत्‌ । अत्युत्कटकायेविगेषोऽर्ति तहिं निव्रत्तः सन्दिराचभ्य
कुखदेवतां संस्मृत्य मुहूतं तिष्टन्पुनगेच्छेत्‌ । वन्यं पृथुं ददयमिति भयाणसिद्धिद।
न्सस्मस्य कायेसिद्धय गच्ठत्‌ । पनवेदिपेद्धतरयायः ष्षुतादिमिमवति तदा
सिद्धिषिनायक्व्रतौपयाचितक सकटप्य गच्छेन्‌ । तत नषिद्धः सक्त
गच्छेदेवं |

[न सि (ज ¢ चि (. [ष

ताथ पिधानमाछायां यजह्का-

अथ चिपुष्करादियोमजातविघ्रभङ्विधानम्‌ ।

धनिष्ठापञ्च" याश्च देवताश्च चिपुष्करे |
संपू्यास्तु भयत्नेन मन्तस्तलिङ्गनसं्केः | १ ॥

१, "क्त हेनाटडारषयुनः! अर ।

विधानमाक् } ३३९

तिथिवोरं च नक्षत्रं जिपुष्कर इति स्तः ।

त्रयाणां देवताः पन्या मन््रेस्तद्िङ्न्वपरैः |} २

कुषरस्य एथक्पुजा विधातव्या मनीषिभिः

होमं च विधिवत्कुयनक्षत्रदामनोचितम्‌ ।) २॥

सामान्यं च हविस्तेपां साज्यं पायसमुत्तमम्‌ ।

मन्पाभादे च गायत्री पाखौर्यः समिधस्तथा ॥ ४]

होमान्ते यजमानस्य विदध्यादभिषेचनस्‌ |

टक््मीसूक्तं जपत्प्रादूदच्रादानानि भूरिशः ॥ ५॥\

` छक्ष्मीनारायणपरीत्यं मञ्चक च सतुलिकम्‌ ।

दश्याद्विमाय शलाय सदाराय विशेषतः ॥ ६ ॥
मतान्तरे |

यानि कानि च कक्नाणिये च वारा केचन]

याश्च काञ्चि तिथयः कथिताघ्‌ त्रिपुष्करे ॥ ७॥

सम॑षामापि तर्षा तु रयो देवाः प्रकीतिताः।

यमो सुद्र मघवा संपूज्यो विधिवद्बुधः ॥ ८ ॥

महिषं वृषभं नागं सीह ताप्रं च राजतम्‌ ।

आचायोय यथाशक्त्या ( क्ति ) भदचादक्षिणां तवः } ९ ॥
त्र दानमन्नः--

त्रिपुष्करकर श्राद्धदेव देवनमस्कृत ।

दानेन महिषस्य निर्विघ्नं कुर मां ममो ।॥ १०॥
इति महिषदानमन्वः )

वृषभं कामरूपं हि सवेकामविवरधेनम्‌ ।

दास्ये रुद्रस्य तुष्यथं निर्विष्नं डुर मां ततः ॥ ११॥
इति वृषभदानमन्तः |

द्रवाहन बाहन््र चतदेन्तिराभित ।

दत्ते त्वयि विप्रबयोय (द्विजेन्द्राय ) प्रीतो भवतु देवरार्‌ ॥१२॥

इति गजदानमन्तरः |

~~~ ००००८०००

३४० भरीनसिदभट्विरचिता-

ततश्च भोजयेद्विमाननेनोनाधिषैः श्चभैः
एवं कृते विधाने च विघ्ना नश्यन्ति भूरिशः ॥

पुनश्च जायते रक््मीस्तजोवद्धिविवधेनम्‌ ॥ १३॥

इति श्रीनृसिहमभट्रविरचितायां विधानमाखायां जिपुष्करादि-
योगजातविध्नमभङ्गविधानम्‌ ।
अथ ग्रहणवेधदोषहरं विधानम्‌ ।
तत्र उयोतिःचाच्म्‌-
बिषद्दश्चायोपगतं नराणां शुभप्रदं स्याद्रहणं रवीन्द्रोः
द्विसप्रनन्दे पुष मध्यय स्याच्छषेष्वर्निषटं भवदनिति तज्ञाः ॥१॥
सुयग्रह न भोक्तव्यं पुवं यामचतुष्टयम्‌ ।
चन्द्रग्रहे न भोक्तव्यं पूवं यामत्रयं तथा॥२॥
सायाह्ने सगवेऽन्नीयार्छारदे संगवादधः।
मध्याह्े परतोऽश्नीयान्नोपवासो रविप्रे ॥ ३॥
महतेत्रितयं पातस्तावानेव तु संगवः ।
पध्याह्मलियुदूतेः स्यादपराहोऽपि तादशः ॥ ४ ॥
सायाहे त्रिमुहूर्तं च न कायें किमपीष्यते ।
अग्रिहोत्रं तथा संध्यामतिथेः पूजनं विना ॥ ५॥
यदि दषे ग्रहे चन्द्रसूययोभौविनां नृणाम्‌ ।
विधानं तज कतेग्यं जपोमसुराच॑नैः ॥
तीथस्नानेश् द्‌ ने विष्णुमू्तिविरोकनैः ॥ ६ ॥
तत्र मृख्यदानम्‌-
सोवर्णं कारयेन्नागं पठेन च पलार्पतः |
तदर्थेन तदर्धेन फणायां मौक्तिकं न्यसेत्‌ ॥ ७ ॥
ताग्रपात्रे निधायाऽऽञ्यु घृतपूर्णे विशेषतः|
कस्ये वा कान्तरोहे वा न्यस्य दद्यात्सदक्षिणम्‌ ॥ ८ ॥

विधानपाला | २४९

माषा निष्पावका राजमाषा मृद्राः पियङ्कवः ।

देया राष्रूपरागे तु नरेण हितमिच्छता ॥ ९ ॥
चन्द्रपरदे तु रोप्यस्य विम्बं दद्यात्सदक्षिणम्‌ ।

नागं रुक्ममभयं चैव सूयेविम्वं च हेमजम्‌ ॥ १० ॥
तुरगरथमोभूमितिसपींषि काञ्चनम्‌ ।

दुकुलादीनि ब्ञाणि दद द्हणशान्तये ॥ ११ ॥
पवं कृते विधाने च विघ्नः कोऽपि न जायते
रश्व रभते मर्यं नात्र कायां विचारणा ।॥ १२॥
विधृतुद नमस्तुभ्य सिदिकानन्दनाच्युत ।
दनिनानेन नागस्य रक्ष मां वेधजाद्धयात्‌ ॥ १३ ॥

इति स्वणेनागदानमन्त्रः ।

तथा च तुर्गरथवृषादीनां दानमन्त्रा ये दानखण्डे मोक्तास्तरेव तानि
दानानि विदध्यात्‌ ।
इति श्रीनसिंहमहविरवचितायां विधानमालयां अहण्वेध-
दोषहरं विधानम्‌ |

अथ दाहादिदोषदुष्टवश्चदोषहरं विधानम्‌ ।

कज्रकईमगोमयदि्ने वाससि दग्धवति स्फुरिते बा ।
चिन्त्यमिदं नवभा विहितेऽस्मिञ्टषटकनिषएटफक च सुधीमिः।९।।
दाहादिदोषदष्ठंस्यादस्ं यदि तदाऽऽचरेत्‌ ।

विधानं विधितच्वह्गस्वद्विप्रस्यापनुत्तये ॥ २॥

यानि ऋक्षाणि वदस्य जन्पऋष्षं तु वा भवेत्‌ ।

तेषां तु देवताः पूज्या गन्धपुष्पाक्षतादेमिः ॥ ॥ २ ॥

हवनं च भ्रकतेव्यं मन्त्स्तछिद्धःसज्ञकः

तनवः स्वणेजाः कायो ऋक्षशानां पृथक्पृथक्‌ ॥ ५ ॥

प्रथानं पायसं तत्र साल्यं भोक्त मनीषेाभेः।

अयुतं वा ससं वा शतमष्टोत्तर ` तथा ॥ ५ ॥

१ ख. शस्य सजनम ठु"! २ क. णमा; काः ।

३४२ श्रीनृसिद्टमटविरचिता--

वि्तश्षाढ्यं न कतेव्यं श्रद्धया प्रयाऽन्वितः ॥

ददाद्रष्ठं च तद्रणं यदरणं दुष्टपम्बरम्‌ ॥ ६ ॥
तत्र दानमन्त्रः

टोकर्ञ्जाहुरं शरेष्ठं सोमरोकमरदायक्म्‌ ।

द्त्तं तुभ्यं मया ब्रह्न्सवेशान्तिकरो मव ॥ ७ |
इति वख्दानमन्वः |

एवं कृते विधाने च विध्न; कोऽपि न जायते |

इति श्रीनरसिहमष्रवेरवितायां विधानमालायां दाहादि
दोषदुष्टवश्चदोषहरं पिधानम्‌ ।

गय 1

अथ[ऽऽस्वाकमते स्षदष्ठापमृत्यहरं विधानम्‌ 1

दथ सपण मनज भाणमन्जहुतं ।वध॑।

वधान तत्र कनेट्यतपमृन्युवनान्ननम्‌ ॥ १॥
नज्ञाकच्कन करतन्यमङद्खद्रण्नरुत्तमय्‌ |
सपटटवेन तोयेन कवाष्णनव माजयंत्‌ ॥ २ ॥

(०५, ऋ, (म,

सपष्टवेनेतिपश्चपट्टवैयु छेनोष्णन वारिणेति । ते च पञ्च पट्वाः--

अन्वत्थ।दुम्बरष्टक्षचुतन्यग्राधप्वाः |

मतान्तरे तु निम्बः स्यादाभ्नन्यग्रोधनिह्ये ॥ ३ ॥
निद्वेऽमाव इति |

ततस्तु नूतन वस्रं परिधाय कृताहिकः

स्वस्तिवाचनप्‌ तु ब्राह्मणानचंयेत्ततः ॥

स्वस्तिके तण्डुखानां च नव नागान्पूजयेत्‌ ॥ ४ ॥
ते च नागाः--

वासुङ्किस्तक्षकोऽनन्तः पद्मः शङ्खोऽथ शद्रः ।

कुमुदः केरवः कुम्भो नव नामा भयप्रदाः ॥ ५॥

चतुध्यन्तच्च ते पूज्या नापमन्तः पृथक्पृथक्‌ ।

कष्मण्डीसंभवेः पुष्पैरपामागेदलेरतथा ॥ ६ ॥

"2

विधनमल्छा | ३४२३

सत्तपमेस्तु पदेव करवीरे पूजयेन्‌ ।

चन्द्नन सुगन्धेन टेपनायाः पथक्पुधक्‌, । ७ ॥
धूचैस्तु धुपयेत्पशचादीपनौराजयेत्ततः |
अतप नैवेवेस्ताम्बृठेरपि तोषयेत्‌ ॥ ८ ॥
नागाः स्वणमयाः श्रेष्ठा राजतास्ताप्रजा अपि ।
अभावे मन्मयाः कायो; संख्खिचन्दनेन वा ॥ ९ ॥
परिमाणं तण्डुलानामादकारना चतुष्टयम्‌ ।
भ्रातःकारेऽथवा कुयोद्िधानं संगवेऽपि च ॥
पूजान्ते वैदिकैमेन्त्रेः पौराणेबोऽभिपेचयेत्‌ ॥ १० ॥

ते च पौराणमन््रा-

९५ कि |

आभेषिश्चन्तु ते देह वासुक्याद्या भजममाः
अभिषिश्चतुते देवाः स्वगे य मुप्रान्रनाः}। ११४
वसिष्ठाद्या ऋषयो मानवाः सनक्रादयः |
विश्वावसुमुखा यक्षाः पौलस्त्याय राक्षसाः ॥ १२ ॥
पेरावतादयो नागास्त॒रगेन्द्रादि वाजिनः ।

कामघेनमुला गावो दक्षाः कस्पदरुमाद यः ॥ १३ ॥
चिन्तासमणिय॒लास्तद्रन्मणयो दिव्यरूपिणः |

गङ्गाद्या; सरितः सवो मानसादिसर्यासि च ॥ ९४ ॥
अणेवाद्या उदन्वन्ते हिमवत्जुखा नगाः ।

एते त्रामभिपिश्चन्तु पावमान्यः शुचिव्रताः ॥ १५॥
अभिषिच्याथ धीमन्तः पयसा या जटेन वा|

सत्‌ जीवेति सन्तरस्त आेनन्दनतत्पराः ।॥ १६ ॥
आशीव)दम॒खा विपरा आभेपज्या धनंस्ततः |

ततस्तु नागपीठं च समादाय द्विजः सहं ॥ १४७ ॥
वर्मीकमभिगच्छेत्तु पीट तच परदापयत्‌ ।

आचायौय स॒श्चीराय श्रोत्रियाय कटुम्बिने ।। १८
अभिषिश्चेत्त वर्यीक पयसा सव्रुतन ग॒

गन्धपष्पादिकं सवे वल्मीके च विधात ॥१९

ततः प्रदक्षिणीद्धत्य पुनरेष ग्रह्‌ वर्ज॑त्‌ )
ब्ाह्यणान्मोजयेत्पथादक्षिणाश्र परदापयत्‌ । २० ॥

३४४ श्रीनुसिहमह्रतिरचिता-

एवं छते विधाने च विघ्नः कोऽपि न जायते ॥
दातायुजोयते मर्त्यो नार कायां विचारणा ॥ २१॥

इति श्रीनृरसिहभट्विरचितायां विधानमाखायामास्तीकमतोक्तं सपेदष्टा-
पम॒त्युह्ं विधानम्‌ ।
अथ मन्बोपदेशविधानम्‌ |.
मन्तरहस्ये -
मायष्कामः पधरजाकामः स्वगेकामो जितेन्द्रियः ।
अथेयेदेवतां कांवित्पष्टिदां तष्टिदां पराम्‌ ॥ १ ॥
तद््यकरमीन्नव्यपिद्यापुषटिविवधेनम्‌ ।
बुद्धिमानभ्यसेन्मन्तरं हितमायुदेमात्मनः ॥ २ ॥

ह्या पञ्चभिगुणेयक्तं हितमित्यसः ।

व्रवध्वोयंा मेर गृहतत्स्वामिनोयथा ।
तथा बिद्यामान्तरिकयो राशिमत्रं विचिन्तयेत्‌ ॥ २ ॥
चन्द्रसूयेग्रहे इयाद्विवाग्रहणमुत्तमम्‌ ।

पेण्येव च पावित्रे तथा दामनके शभे ॥ ४॥
नवचण्डीमहोत्साहे जुभे वा वाखरे तथा ।
विद्यासंभारमादाय गन्धपुष्पादिक्र परम्‌ ॥ ५॥
आचारय पूजयेद्धक्त्या कृतस्नानविषिः सुधीः ।
आदौ तु हवनं कृत्वाऽभ्यचेयेन्मन््देवताम्‌ ॥ ६ ॥
देवदारुमये पीठे दुकूरे वाऽन्यवाससि ।

नीरीवर्जं विधातव्यं यन्त्रमुक्तं तु कौङ्कुमम्‌ ॥ ७ ॥
परिवारसमायुक्तां देवतां त्र पुजयेत्‌ ।
पञ्चामरतेः सुरनपितां शङ्खेनेव पृथक्पृथक्‌ ॥ ८ ।
अभिषिक्तोऽथ गरणा मान्तिकः संगखः शुचिः
पादावानम्य सूक्तस्य सद्रगोनख्रमस्तक्रः । ९ ॥
विद्याधिकारकृत्तूष्णीमुधन्यस्तायहस्तकः }

५४

दिषानमाट ।

ध्यानदीरा(कीना)दिकं सवपभ्यसेन्मन्त्रतत्परः | ११॥

पुरश्चरणमेकान्ते कुयान्मन्स्य मान्तिकः |

दश्खश्च रवनं श्योद्‌(िषकन बद्धिमान्‌ | १२॥
ग्राक्मणान्भोजयेत्पश्वादशांशेनेव तथनेः ।
सबान्कामानवाग्रोदि गरूभक्तिपरायणः | १३
पुजयेत्तु यथाशक्ति गुर प्वेणि प्देणि |

एवं इवेन्विचि धौमान्सवदा दुखमाप्युयाद्‌ ॥ १४ ॥
इति भीनृसिद्यष्दिरचितायां विधानमाङयां मन्त्ररषस्योक्तं

मन्तरस्वाकारदिधानयप्‌ |

अथ बक्षयमालोक्तं प्रासरारोयःपनम्‌ ।
देषाढयं तु यः इृयात्पाषणिेदरुभिस्तया ।

करस्य हरेवाऽपि देव्या वाऽन्यस्य कस्यचित्‌ | १}

सिरत्राश्षोक्तविधिना शुदःयं शुददिस्पुखम्‌ ।
ख्यापनं पकू्वीत काङे सोम्यायने सुधौः । २॥
संभारं सर्वमादाय संस्छृते सुरमन्दिर ।
विषिते मण्डपे सम्यक्कुय)दुधापनाविधिम्‌ ॥ ३ ॥
यजमानः इाचिभृत्वा स्वास्तवाचदनपुवेक्म्‌ ।
प्रारमेद्धवनं देवसखदक्षिगतो इषः ।। ४ ॥
उथापनं तु देवस्य क्रियते यस्य कस्यचित्‌ ।
कृत्वा तस्य ततुं टै पटेन ध्यानसंदुताम्‌ । ५ ।।
पटार्घेन तदर्धेन यदि वित्तं न बिद्यते |
दिते सति पलेनैव नार कायो चारणा ॥ ६ ॥
सा मूर्तिः पुतः पुष्या स्थण्टिलःकरूकोपरि ।
पये चाषटदरे श्रे तण्डष्टानां बुधेन ब ॥ ७ ॥
परिमाणं तण्डरानां खारी वा द्रोणपञ्चकम्‌ ।
सहसे वंश्षपातरे च परतिष्टापनमन्वतः ॥। < ॥
यिन्यस्य मतिमान्वद्धे वद्ेणान्येन वेष्टयर्‌ ।
प्रस्नाप्य पयसा दध्ना सर्पिषा मध्रुना तथा}

२४५

२४६ ीटरसिहमद्विरविता--

सितया भद्धया धीमान्मन्त्ेस्तलिङ्कसंहकंः ॥ ९ ॥
शरद्धयेक्षुरससभवया न तु वक्षजयेति |
ततस्तोयेन मृति तां क्षाटयेन्नायमन्त्रतः ।
ततस्तु पृनयेत्पु्पदटिप्टवा वै चन्दनेन च ॥ १० ॥
दश्ाङ्गनेव धूपेन धूपयेत्रयतः पुमान्‌ |
दरीयैनदानपे-रथानेवेशैः परितोषयेत्‌ ॥ ११॥
अर्चयेन्मूरमन्तरेण प्राथैयत्काय॑स्षिद्धये |
ततस्तु हवनं कुयादथाविपि विधानवित्‌ ॥ १२॥
पायसेन तु साष्येन छक्ष दाऽप्ययुतं तथा |
तिरेव्योहतयः परोक्ता रक्षस्या मनीषिभिः ॥ १३ ॥
कृत्वा सिष्कृतं सम्यक्पुणोहुतियुपाषरत्‌ ।
कुयोदित्यथेः ।
रान्तिपाठं ततौ विदरान्पठेत्सा्धं द्विनातिभिः ॥ १४ ॥
परतिपुजां ततः कुयान्पर्तेरतस्या विचक्षणः ।
आचाय पूजयेदक्त्या ब्राह्मणानपि पूजयेत्‌ ॥ १५॥।
तिज ततः पृ्या वस्राङंकारभूषणेः |
भेन पयस्विनीं दधरादाचायाय मनीषिणे ॥ १६ ॥
बरह्मणे महिषीं दय्रात्कस्मेचिन्मञ्चकोत्तमम्‌ ।
सतृद्िकं सोपधानं सोत्तरच्छ्दगुत्तमम्‌ ॥ १७ ॥
ताम्बूरपेटिकां दच्ादुपस्करसमन्विताम्‌ ।
स्थारीं दीप सकलक्षं मुसटाटूखर तथा ॥ १८ ॥
घरष्पषणीमाढयां दरी शूर्पं च शोभनम्‌ ।
आधा बरिवर्तिंसमन्वितामित्यथेः।
एतावदेव चेतच्च मासादे विन्यसेत्सुधीः; ॥ १९ ॥

देवस्य त्वेति मन्ेण गायञ्या च समाहितः |
विदध्याद्धवनं धौमांस्ततस्तु भणमेरमुरम्‌ ॥ २० ॥

ध्वजमावध्यतद्द्रारे चिज्ाम्बरमयं शुभम्‌ ।

4

करकादनृषपयेन्तं गरदं पादुकावधि ॥
संपूज्य विधिवदेवं ततः कृत्वा प्रदक्षिणाम्‌ ॥ २१ ॥

विधानमा्न | २४७

आगण्छेच पुनर्गहं तत्र विप्रां भोजयेत्‌ ।
समास्य परथुनान्यात्मन्‌(न्यन्या)न्षतंरचयत्सधीः }} २२
वस्लारुकारमषाभिरतोषयेच्छक्ःयपेक्षया ।
एव कृते विधाने तु सिद्धिभेवति शोभना ।॥ २३ ॥
प्रासादकरणे पुष्यं फरं प्रापराति शोभनम्‌ ।
नन्दन्ति पितरस्तस्य वसन्ति च पितामहः ¦ २४॥
अस्पद्रशयेन देवस्य प्रासादः परिकसिपतः |

कृत इत्यथः |
सुबणकङ्चं षेयं नासायां कीतिमच्छिरः ?॥ २५॥ :
मण्डपे कङश्न्पञ्च केतु प्रासाद मध्यगम्‌
इत्थ यः कुरुते धीमान्स मुक्तं रभते ध्रुवम्‌ ॥
कुर च नन्दते तस्य सवसपत्समन्वितम्‌ ।॥ २६ ॥

इति श्रीनूर्सिहमष्विरवचितायां विधानमालायां ब्रह्मयामलोक्त
परास्रादृद्ापनविधानम्‌ |

अथ प्रासारकलशन्यासविधानम्‌ ।
भोजढृते शिरपदपणे-

मेड वाऽप्यधमेरं वा पासादं विदधाति यः|
न तेन करक्नन्यासः कतेन्यः स्वष्टितेच्छया ॥ १ |
कृख्वद्धो यदा नास्ति कट्श॒न्यासकारकः ।
तदा छता विधान तु भराखादे कटश न्यसत्‌ ॥ २ ॥
दश्चास्स्वमरतिं स्वणेस्य पठन विहितां शुभम्‌ ।
घेनं पयस्िनीं दद्यादाचायोय कटुम्बिने ।॥ ३॥
खारीपितांस्तिखन्दद्याच्छय्यां दद्यात्सदक्षिणम्‌ ।
मत्युजयेति ( यस्य ) मन्नेण हवन कारयत्सुधाः ।। ४ ॥
क्षं वाऽप्ययतं वाऽपि पायसन ससपिषा ।

(ष्वा प्‌

समाप्य विधिवद्धामं व्राह्यणानभोजयच्छतम्‌ ॥ ५ ॥
यथाशक्ति धनं दद्यादक्षिणाथ पृथक्पृथक्‌ ।
स्वस्तिवाचनपूर्वे तु करकं स्थाप्येत्सुधीः ॥ ६ ॥

२४८

भ्रीवसिदमटषिरचिदा-

कङशात्केतुपथन्तं ध्वजां पटमर्या न्यसेत्‌ |

सूरण वेष्टय॑द्धीमान्मासादे चिन्यसेच्छुभाम्‌ | ७ ॥
भृपयेद्रषनैः श्ष्ठेदींपेनींराजयेत्ततः

पण्यं नादग)पयीं भेष्ठं ख्व्वमानां च भष्टये ॥ < ॥
दृदाङने पौरुषे तु माने चोरध्वा सुरक्षणाम्‌ ।

ततस्तु प्रणिपत्येश्षमागच्छेन्निजसन्दिरम्‌ ॥ ९ ॥
नवग्र््मखं इयात्सवेविष्नेपश्षान्तये । |
मखान्ते भ।जयेदटिपन्दयातेभ्यभ्‌ दक्षिगाः॥ १०॥
सबान्शापानरारोतिं रिन्यस्तकरश्षो नरः |

नारी वा कमते कीर्ति समस्ते पथिषीतदडे ॥

देशन्ते छभते स्थानमव्ययं नित्ययुरमम्‌ ॥ ११ ॥

इति भीनरसिषमहवेरकचिवायां विषानपाशयां
मओजङतक्षिरपदपणाक्तं प्रासादकख्षन्या
सदविषानम्‌ |

अथ वास्तुपजादिपानम्‌ ।

अथब्गुशक्तपू--

भूमिदर्गे नवीने तु वास्तुपुला विधीयते ।

देबाख्ये तथा गेहे स्वग्षोक्तेन कर्मणा ॥ १॥
वास्तुः खगमयः कायो गजोऽश्वा हषभः मात्‌ |
दुगोदानां याणां च नूतनानां विधानतः ॥ २॥
दुग चास्तुद्रय कायं दया रगजावु)भयतस्तथा
मण्डपाभ्यन्तरे पुजां विदघीत यथाविधि ॥ ३॥
वास्तू स्तम्भद्रय पुश्य स्तम्ममूङे पटान्न्यसेत्‌ |
बक्षपात युखे कृत्वा कुम्भयोपख्संयते ।॥ ४ ॥
ततर तौ साप्ततौ वास्तू विन्यसेन्पटमन््रतः ।
चष्टामन्बता वाजप ङ्ख पुष्पः समचयेत्‌ ॥ ५ ॥;
स्थाण्दख द्र ततः कुयाद्रास्तुपञिमतः स॒भीः
आपरव््न ततः इयात्स्वगह्मोक्तेन कमणा ॥ & ॥

विभागमास््‌ )

जुहुयात्सदमाचाये ऋत्दिभ्िद्रोणेः सह ।
पायसं मधुसपिभ्योपयुतं च पृथक्पृथक्‌ ।। ७ ॥
दयु व्याईतीः पात्ति त्रीह्िषुतेस्तया ।
रक्षं वाऽप्ययुतं वाऽपि यथासख्यं च दा पुनः} < ॥
ततः सिष्टकृते ताभ्यामाचायरैभ्यां हुते सति |
छान्तिपाठं प्ठेय॒स्ते व्रा्मणा ऋतिवजस्तथा ॥ ९ ॥
इन्द्रभेष्ठेति मम्भेण हवनं भोस्यतेऽतर वे ¦
गायञ्या वा यजद्धमान्दरयोः स्थण्डर्योरपि ॥ १०॥
हेमन्ते विदधीताऽश्ब्रु बलिपूजां विधानवित्‌ |
इन्द्रो मै देवता त्वस्य बास्तोवे त्रिविधस्य च | ११ ॥
इन्द्रादीनां दिगीद्यानां एूजादिधिरनुत्तमः |
दशं धान्यं हिरण्यं च दृ्ाद्विमाय एव च ॥ १२॥
ततो भक्तं वराक्तं च ेडाभ्यक्तं दयैव च।
भरकिरित्सषैतो दिषु भूतानां तुष्टिदं परम्‌ ॥ १३ ॥
एषं ठते विधाने च दुगेदास्तो् पूजने ।
नश्यन्ति सवेदि्नाथ नन्दते भूपतेः कुरुम्‌ ॥
राष् च यर्ते तस्य पुरस्तु जायते ॥ १४ ॥

इति आ्रीनसिहमदविगचिनायां विधानमा-

रायां वास्तुपूजाविधानम्‌ ।

अथ प्रासादवास्तुपजाविधानम्‌ ।

प्रासादे दक्षिणे काया बास्तुपूजा दिधानतः ।
= ५ स
अश्वरूपो विधातव्यो यास्तु; सखणमयः भः ॥ १ ॥
परेन वा तदर्षेन सपरयाणः सचामरः
तण्डुढानां चतुष्के तु वद्स्योपररे स्थापयेत्‌ ॥ २ ॥
दधिक्राग्ण इत्यमुना दखौद्धोमादविपूननम्‌ ।
सधैमेवं भवति | |

पूजिते तुरगे तस्मिन्बास्तुरूपे विधानतः ॥ २ ॥\

ह क
२५० भानानदूमट्ाव्गाजन-

गन्धपुष्पादिभिः समभ्यग्घोर्म कुयात्ततः परम्‌ ।
पुवेतः स्थण्डिरु कृत्वा कुयाोदग्रिमुख खुषीः ॥ ४ ॥
अयुतं षा सहस वा जूहृयात्तिरसपिंषा |
बिखपत्ेध कारः शतपत्र चम्पकैः ॥ ५ ॥
मारवीकुनेन्ावतेशः पाटछेरपि |
परूबकदंमनकै हमं कृयदतन्दरितः ॥ ६ ॥
वास्तुपीत्ये सरेन्द्रस्य फएरेनोनातिपैरपि ।
हामान्ते विधिवत्कुयाद्वङिपूर्जां तु पूववत्‌ ॥ ७ ॥
धान्यं व्ल हिरण्य च देद्याद्विमेभ्य एव च|
अन्येभ्यः सवेभूतेभ्यो दध्ादङ्मं यथाविधि ॥ ८ ॥
भारतुं द्ात्ततो धीमानाचायाय सदक्षिणम्‌ ।
ततो मन्दरिमागरप ब्राह्मणान्भोजयेस्सुधीः ॥ ९ ॥
एवं कृते विधाने च वास्तौ संपूजिते तथा ।
तत्रैव तुष्टिमामोति यत्र वास्तु; भरपूनितः ॥ १० ॥
इति श्रीनुरसिष्टमटविरचितायां विधानमारायां भास्ादवास्तुपूना-
विधानम्‌ ।

आथ गहवस्त॒पजावर्धानम्‌ ।

५4 ©,

सभ वारं तिथा श्रे शुमनक्षत्रसयते |

सुभ रप्र जुभे चन्द्रं गद्वास्तु प्रपजयेत्‌ ॥ १॥
अभ्यज्य प्रातरेवं हटि सपरन।को गहाधिषः।
आदूय सवेशाखन्नमाचार्य वदपारगम्‌ ॥ २ ॥
तनव कारयद्रास्तुएजन सवेधमेवित्‌ ।

वास्तपण्डलद वताः-~

ब्रह्माणम्‌ ‹ अयमणम्‌ २ सवितारम्‌ ३ विवस्वन्तम्‌ ४ विबुधाधिपम्‌ ५
मजम्‌ ६ राजयक््माणम्‌ ७ पृथ्वधरम्‌ ८ आपवत्सम्‌ ९ रिखिनम्‌ १०
पजन्यम्‌ १९ जयन्तम्‌ १२ कुलिशम्‌ १२ सूयम्‌ १४ सत्यम्‌ १५ मशम्‌ १६
आकाशम्‌ ९७ वायुम्‌ १८ पुषणम्‌ १९ वितथम्‌ २० बहच्छरवभ्‌ २१ यमम्‌ २२

विधाना | ३५१

गन्धवेम्‌ २२३ भङ्खराजमु ४२ मृगम्‌ २५ पितृगणम्‌ २६ दाबारिकम्‌ २७
सुग्रीवम्‌ २८ पुष्पदन्तकम्‌ २९ वरुणम्‌ ३० आसुरम्‌ ३१ शकम्‌ ३२
पापम्‌ ३३ रोगम्‌ ३४ हयम्‌ ३५ मुख्यम्‌ ३६ भटाटम्‌ ३७ समाख्यम्‌ ३८
सपेम्‌ ३९ अदितिम्‌ ४० दितिम्‌ ४१ अपः ४२ सावित्रम्‌ ४३ जयन्तम्‌ ४४
स्रम्‌ ७५ चरकणम्‌ ४६६.वेदालमर्‌ ४७७ पृतनाम्‌ ७८ पापराक्षसम्‌ ४९
स्कन्द्म्‌ ५०ःयमम्‌ ५१ जुस्मकम्‌ ५२ प्रिल्पित्सम्‌ ५३ इन्द्रम्‌ ५४
अभ्निम्‌ ५५ यमम्‌ ५६ निक्रेतिम्‌ ५७ वरणम्‌ ५८ षायुपम्‌ ५९ ' सामम्‌ ६०
ईशानम्‌ ६१ उग्रसमम्‌ ६२ डामरम्‌ ६२ मकारम्‌ ६४ पिियिकम्‌ ६५
वास्तोष्पतिम्‌ ६६ वास्तुदुरुषम्‌ ॥ ६७॥

भतगर्भ्यो नमः । पितगभेभ्यो नमः| रक्सगणभ्याो नमः । पिज्ञाच-
गणेभ्यो नमः । मावमणेभ्यो नमः । दिव्यान्तारकषभ्यो नमः ।

वास्तुं वृषभरूपं च हौम्याऽऽद्‌ प्रतिष्टितम्‌ ॥ ३ ॥
अन्तगेहै सवद च कलश्नोपरि सस्थतप्‌ ।
पुजयित्वारक्षतेः पूष्पेस्ततो होमं समारभेत्‌
पुबपपे गृहस्यान्ते स्थण्डिलं कारयेत्सुधाः
कृत्वा वहविमुखं सम्यग्जुहुयाच्चरुणा ततः ॥ ५॥
साच्येनैव सहस्रं तु पायसेनापि हषयत्‌ ।
ख्रीनाकेडैय द्रा्षाकदलकस्तया ॥ ६ ॥

अप्सु मे सोमो अव्रतरीदिल्यनेन मन्तरेण हवनं गायच्या वा सोमाय |
जये होमे च दाने च संध्यायां वन्दने तथा ।
कवेर सोमनापानं पराणक्वयो विदु; ॥ ७ ॥
करते होमे विधानेन ईते चिष्ते तया ।
पठेयः श्ान्तिपाटंश्च त्रह्मणा मन्त्रकोविदाः ।॥ < ॥
कृत्वा बहिविधानं च दिक्षु पाचीक्रमणतु।
आसनावाहने कृत्वा निशाकसकन नाकनाम्‌ ॥ ९ ॥
दध्योदनं पिण्डमात्रं पोलिका मुष्टिकास्तिया ।
दीपं सपिषा पुणोन्साधुबतिसमन्वितान्‌ ॥ १० ॥
नाममन्येश्च विन्यस्य चतुभ्येन्तः पृथक्पृथक्‌ |
दुयाच्च भ्रयसः(सेचनं) सम्यद्मन्त्रराचायसत्तमः ॥ ९६ ॥

५.७1

२५२ तरनसिदमट्रविरविता-

अभिविक्तो दषं दघादाचायोय सदाल्षणम्‌ ।
मस्मयु्मेण सिता ब्रह्मणे धेनुमुत्तमाम्‌ ॥ ९२ ॥
ऋत्विग्भ्यः कनकं दथ्ाद्यथाविभवमात्मवित्‌ ।
एवं कृत्वा बिधि सम्यङ्न्‌वने सदनोषमे ॥ १३ ॥
सूयं तु वामतः इत्वा भविशेन्मन्दिरं सुधीः ।
पुरतः सजरन्डुम्भान्विषाय विधिव्लमः ॥ १५४॥
तोरणारम्बरं सग् पताकाभिरटछृतप्‌ ।
अर्धितं चिजितं सम्यक्समाजनविक्ोधितम्‌ | १९५ ॥
भविश्य विधिदत्स्बामी सभायोत्मजमृत्यकः |
स्वस्तिवाचं ततः कयोत्परिबदहसमावृतः ॥ १६९ ॥
ब्राह्मणान्भोजयेलन श्चभैः पाकेरनुचपेः ।
एवं छते विधाने च विधानक्षो गृह्धिपः ।
नम्दते स॒खसन्तानेवेधमानो दिने दिने ॥ १७॥
इति भनृसिंहमहविरचितायां विधानमाष्टायापयवेररस्योक्तं
जिवि बास्तुपूजनविषानम्‌ |
अय दुस्यानगतादित्यपृजाषिधानम्‌ ।
यतः कारणाःव्येानिः तद्र नराणां जन्तः प्राधान्यमादिल्येऽस्ति “ योनि
ङ्लीणां रििरकिरणभित्रभान्‌श्च पंसाम्‌ "' इति न्यायेन स॒यबरं भाव्यम्‌ ।
यदि सूयवश नास्ति तदा बिधानबशन कायेमेति |
त्र यादवस्य; ! ^“ आदित्यस्य सदा पूजाम्‌ ' इति |
जन्मस्यो धनदः सदस्किरणो दुष्टशरदथःऽपि च |
स्यान्नन्यः खट्‌ पञ्चमो द्नगता मृत्पुस्थितो नो ञ्युभः।
तद्रचङ्कगतो भवेन छभदो नेष्टो भदेद्‌द्रदश्चः
परत्ययिप्रवरः किमत्र भवने नोत्पाद्यते वदतम्‌ ॥ १ ॥
यद्य कुप्यति भास्करः श्नुतिविदोऽप्यारान्मदीपस्य वाबे-
श्याघ्राः(व्युर्य) किम जन्तवो छप्धियस्ते नित्यमोार्दिताः
तस्मारसाधुमतिः स्वधमनिरतः संपूजयेद्धास्कर
भसमाग्ययश्तिं कोरतिमतुल्यं नान्योऽस्ति दातु क्षमः ॥ २॥

विधानमाड | २५३
तत्र पुजाविषानरू-

क्‌
सांधुवारे समुत्पन्ने तियो साधौ शमे क्षणे |
नक्षत्रे वा शुभे चन्द्र विदध्यद्रविपुजनम्‌ ॥ ३ ॥
प्रातःकाङे समुत्थाय दन्तधावनपुवकम्‌ ।
सनात्वा शुतिरनयां ृत्वाऽऽद्िकविधि पमान्‌ ॥ ४॥
रव्रिपरसन्ननामीप्युव्र भानं तत्समारमेत्‌ ।
सदनस्यात्तरे भागे पण्डपाभ्यन्तरे वथा ॥ ५॥
पिदध्यात्स्यण्डरं धामान्शेमायं ठप्तणान्वितम्‌ |
यण्डिलात्पुत्रती भानोः पुजापीठं परकस्पयेत्‌ |! ६ ॥
रक्तचन्दनष्टैषापटे या रोहिते तथा)
पोटशारं लिखेत्पद्मं डङ्कूमेन सुगन्धिना ॥ ७ ॥
सदृष्णेनेति मन्मेण रवेरावाहनं भवेत्‌ ।
तेनैव पूजनं शस्तं तेनैव यजनक्रिया ॥ ८ ॥
आचायपरमुखान्विमान्मानपूर् समादयेत्‌ ।
बाचयेरस्वस्तिवाद्‌श सार्धं तेद्रिनसत्तषैः | ९ ॥
ततो वहिमुखं त्वा समिद्धिजेषटयात्स॒धीः |
अयुतं वा सहस वा त्वकंजाभिर्विचक्षणैः ॥ १०॥
सतस्तु पायसेनापि सास्येनापि समाशिवः ।
तिके: सव्री्िकेः पथात्सदश्चं च पृथक्पृथक्‌ ॥ ११ ॥
खनुरनोरिकेरेश्च कदरेशच विरेषतः |
प्रायिनत्तं घृतेनैव व्याहूतीस्तिखसपिंषा ॥ १२॥
आदित्यभीतये खषटकूतं भवति पायसाद्‌ । `
दान्तिपाठं ततो विभा आचायंममुखा ये ॥ १३ ॥
पठेयुः सवेशाखीया यजमानहितेप्सवः |
बरिप्रदानपूं्वा तु प्रतिपुजां रवेः पुनः ॥ १४ ॥
विदध्याहन्धपष्पाव्रे्तते दानविधिः स्एतः |
क्षीरिणी रहितां पेन सवत्सां चाररूपिमाम्‌ ।॥ १५॥
१ ख. सक्वा। रख. श्यो रृकशुः ! ३ ख. पप्र च प्र" ।
५

भरीनृि्मदरविरचिता-

द्‌ च्रात्तःलसा भामासायापाोच यह्यसं |
सष्स्रेस्वसु हैमीं सरथान्वां खसाराथेप्‌ ॥ १६ ॥
आचायाय ततो दचाद्रद्भारङ्कारयूषिताम्‌ ।
ब्रह्मणे कनक ददयारात्वग्य्यश्च पलानि च| ९७
ततः प्रसन्नो यगकवान्छविता विपुलं सुखम्‌ ।
ददाति विपरान्योगान्द्जिरस्तु यथाविधि ॥ १
सोर स्ततिपाटेश स्तोदव्यो पदति; |
तुष्टे तस्मिन्वा सम्यजिघ्ना सर्पन्ति देष्िनिपर्‌ | १९ ॥
एवं कृते रवेः पूजाविधाने दे येदित्तमः |
भोक्तव्या व्राह्यगाः सम्यक्श्दृद्धशतसख्यया ॥ २० ॥
प्रसेन यष्पेन कि स्यात्कायं शसरिणाप्‌ |
पमोशकमाधरद्धयथं स्थाः प्रसादैः | २१॥
दति भ्रीनसिद्मद्चरधचिकायः विधानपारायां
द्टसथागनद्िनवयुमारधानस्‌ |
अथ चन्द्रपुजापिरनम्‌ ।
हितीयश्च चतुथंथ पञ्चमः सष्टरोऽष्टमः |
नवमा द्वदङरथन््री पाचन म शयपरह्‌ः | १)
त्रापि द्वद श्राह्पस्थी वेधेन रष्टिदः क्ञश्री |
विध्वराक्षिकरः प्रोक्तो विद्धोऽपि रणस्थः ॥ २॥
अनानन्त छेशदशन्द्र नृणा ययाते निश्चयाद्‌ |
तस्मातपूञ्यः भयत्मेने विवाह बाऽध्वुरादरषु\ ३॥
राजावरोकने दस्येधयेशे धनर |
याजायां च पिधा) च एमतीरोऽदयः शशी ।॥ ४॥
पश्चाङ्खः जथतां भात्रे कतव्य स्वहिरेप्माभिः |
पूजन शक्षिनः सम्यङ्नायो काऽपि नर्णदा)५॥
खाचायं प्रवरं साधुं सबषहूयं दिजाख्यम््‌ |
ऋ(रवारमव्राह्यमः साधं दयुयादन्द्रटुष्ये ॥ & ॥
वृतं विप्रवर तस्मन््राद्यणः सदितेऽंचवे ।
स्वस्तिवाचनयपुत्र तु प्रारमेस्युननं विशः | ७ ॥
१. "णा येनुमाचा । २ख. "मयोक्तः प्र! ३ ख. तरिधावै।

वृ ध्रमूट्‌ | ३५९

एत्वा स्थ्डछमारात्तं पटर एाटादखञ विधुम्‌ ।
पजयेच्छतपयशच चतुरस्य च रष्ट्र ८ |
चन्दनेन सम्न्न दते सल्यम्विचक्षणः; |
परत्यर्मुखाय सपाय दध्राददनर वधः || ९ ॥
अहो चन्द्र जगताम यम॒न्तद्विपयेद्धव ।
भ्वतवशजिगोतेन्दः मदषमे दरद्‌ | १० ॥
दइन्वददनारा०(दइ) उनारूपः स(श्न्स)प्पिङ् |
चन्द्रमा मनस जात इत्यचा तं समादययत्‌
श्रीश्च ते त्विदिपन्मेम वरिधोरवाहनं भदेत्‌ ॥ ११॥

आप्यायस्वेति न्त्रस्य मतयिः । सयो देवद । गायत्री छन्दः । सोमाः

तय म पामखामः।
पाटाताम्‌ःन पातर घषक सर्यदाद्ाः|
अभ्रे त॒ स्षश्वस्यं शतमषरसर पथा । २२॥
पायसेन ततः इुथाद्धवनं च ससपिवा |
सहं बा श्तं वाऽपि द्रव्यामादे चिरक्षणः ॥ १३२ ॥
पिः सव्ीहिकेः कयद्रयाहतीस्त्‌ यथाविषि |
आञ्येन पथ॒ना साधं पःय यजेदूषः।॥ १९४ ॥
ततः स्विष्टकृतं या च्छरपं दयविषेः कषात्‌ ।
तन्तिः सयेज पिपर पठहन्या खमन्ततः | १५॥
प्रतिपजादिषेः पशलत्डूयौदानविधि उषः |
शङ्खं तु पा क्तिकैः पुभनःच्‌ःसोय ।चवृदयत्‌ ॥ १६ ॥
वं लयं शयथ दद्यादद्यद्यणाय सद।क्षणम्‌ ।
रोप्य द्याद्यथालमं पेतु बाऽथ पयास्विन।म्‌ ॥ १७ ॥
[निदि सवसा च सदश्माम्‌ |
एवं निप्पादितविपिदनस्यं शचरिट्षटयं ॥ १८ ॥
अभथिपिक्तस्तदः कतो बाद्धणन्भोजयेच्छमान्‌ ।
छरतविष्ठपरसीकासे नन्दते भुवि मानवः ॥
सधाकुखसटिन नात्र काया विचारणा ॥ १९ ॥

इति श्रीनरसिंहभद्घविरचितःयां विधापषलार्या चन्द्रपुजादिधानम्‌ |

व 1 1 रि षं

२ख, “जस्तुच ।२\ख. मृद्ासताः। रस. र भर्वत्‌ ¦! ४ ८. षह्म ।

३५६ भ्रीनृरसिहभटूविरचिता-

अथ मङ्गखपजादिधानम्‌ ।
प्रथमस्तु द्वितीयश्च चतुथः पञ्चमस्तथा |
सप्तपथाष्मो मोमो नवमो द्रादशनोऽद्युभः । १ ॥
हादस्ाष्टमजन्पस्थो विद्धोऽपि पथित्रीसुत
फरोति प्राणसंदहं देशत्यागं धनक्षयम्‌ । २॥
यद्‌ श्रद्धा भवेत्कतुः पीडा वा भौमसंभवा |
तदा पूजा प्रकतव्या पङ्कःखस्य यथावेधि ॥ ३॥
पञ्चाङ्खः गुणसंपन्ने पूजायोग्ये धनागमे |
तद्व यत्नतः कुयाद्धोमपृजां विचक्षणः ॥ ४ ॥
(५ स्नात्वा तिङेनदीतोये प्राततःकाटे विचक्षणः ] |
कृत्वाऽऽदह्धिकविर्धिं गेहमामन्य प्रीतमानसः ॥ ५॥
परारभेद्धामदेवस्य प्रीतये पूजनक्रियाम्‌ ।
विहिते मण्डपे द्रे शोधिते पृथिवीतटे ॥ ६ ॥

चायं तु समाहूय वरयेदत्विजां गणम्‌ ।

ब्रह्मण चाप दवृङ्ग कुश यज्ञकमण । ७ ॥
स्व रेतवाचनपू् तु वरिदध्यात्पीठपजन्‌ ।
रक्रचन्दनप्ट तु लाद्र वा कडाभतः॥ ८
बसे राहितवर्णं च तण्डुर; परिप्‌रते ।
रक्तचन्दनकल्केन त्रिकोणं पीठमाल्खित्‌ ॥ ९॥
मरतिष्ठामन्त्रमुचायं विन्यसेत्तत्र मङ्करम्‌ |
रक्तचन्दनज इत्वा तार वा तदभावतः ॥ १०॥
बदुम प(पाधररागं वा भूमिपुत्र िदुबधाः |
द(ल्षणाभञुख भम पूजयेलयतः सधीः ॥ ११॥
करवारजेपा पुष्पः सिन्दूरीसमभवेस्तथा

अन्ये छोडितेः पुष्पैरचयेद्धूमिनन्दनम्‌ ॥ १२ ॥
आगच्छ पुथिवीपुत्र भरद्राजङखेद्धव ।
उज्जयिन्यधिप भी्मथतुबाहो महामते ॥ १२ ॥

भु" धनुधिह्वान्तगंतभामो नास्ति खपस्तके ।

ख. दारिशोः। रख. यच । ३ ख. गणान्‌ | बाः । ४ ख. ग्दटामतः।
५ ख, सुरैः

विधानमार्‌ | ३५७

ृडशक्तिगद्‌पाणे बरदाभययण्डित |

अहो भोम ्रहाभ्यक्ष यङ्ेऽसिन्छुर संनिधिम्‌ | १४॥
इत्यावाञ्च परासूनुं मङ्गलं मङ्करायनम्‌ |

यदक्रन्देति भौमस्य होममन्त्रं विदुवुधाः ॥ १५॥
अग्निमृधां दिव इति मन्तो रोहितपूजने ।

हयोरसंभवे सन्नो मायत्री संप्रकौतिता | १६॥
पुजनावाहनादोनामिद्‌ मन्यं मतम्‌ ।

समिधः खदिरस्यात्र चरुद्रव्यं प्रधानकम्‌ ।॥ १७ ॥
ससं समिधां गोक्तं ससरं हवनं चरोः ।
पुवेवत्स्युव्योहतयः सहसरं वाऽयुतें ततः ॥ १८ ॥
भायथित्तं घृतेनैव सर्वैः ्वषटषतं भेत्‌ ।

होमान्ते बषिदानं च कतेव्यं विधिवत्तथा । १९ ॥
शान्तिषाढे ततो विद्रान्पटेद्विभसमन्वितः |

पुनः पूजां ततः कत्वा दानं दथा्ततः प्रम्‌ ॥ २० ॥
रक्तवशर्मेनड्वां विद्रमं भोमतुष्िदम्‌ ।

र्ता व्रीहयो रक्ता आदक्यो मीमतुषटिदःः । २१॥
ताम्रं दयाधयाराभं सुवणं तदभावत्‌; ।
अभिषिक्तरततः कतौ दानं ईच्वा यथाविधि ॥ २२॥
बराह्मणान्भो जयेत्पथादाचार्थं पराययेत्ततः ।

मूलमन्त्रेण तत्सर्वं भौमपीठं समपेयेत्‌ ॥ २२ ॥
आचायोय ङीनाय श्ञास्चङ्गाय कुटुम्बिने ।

एवं कृते विधाने च भौमशान्तिभेवेदिह ॥ २४ ॥
तष्िदः पष्टिदो भौमः प्रसन्नो जायते नृणाम्‌ ।

ददाति विषुखान्भोमान्नात्र कायो विचारणा ॥ २५॥

कि ४.

इति श्रीनृसिहभद्विरवितायां विधानमारायां शरान्तिपररोक्तं
मङ्कलपुजाविधानम्‌ ।

[१ १, गणष

न @ © ८ (~ ऋ 4 क १,
१ ख. गस्िस्तत्संनिधो भव ॥१४1इ। रख. यनः।चय रस ठं चरेदिदा ।
४ ख,. °मनुहृदं 8° । ५ ख. 'दृकाभतः” । ६ स. द्याचथा ।

३५८ भीय सिदयट्तिरयिदा-

अथ वुपपूजारिपादम्‌ |
प्रथमस्तु ततीयस्तु पञ्चमः सुपर्वा !
नवमी दृश्पश्चदं हद्‌ शसहम उः | १॥

रः ।
न, $

घद्ेगं मनसो व्याधे पनष्टासि वनोति च)

तस्य शान्तिः पक्तव्यः नरेण दिविषिच्छ्दा॥ २)
दुभवारादेपश्ाङ्ख भारभच्ट्ान्तिकं विद्‌; |
अन्ये वरमादाय चन्द्रदनं इवाङ्िरः ।॥ ३॥)
आचाय बदर द्द सनम समज्लकस् ।
वरये वयदुत्विमभिव्राल्यणः सषु ४॥
काश्चनस्य तरीः पट्टे पृञ्यशवन्दरसुद! प

सष तु मूचने रम्ये पष्डठे साणसभिते | ५॥
उद्रध्यस्वेत्यचा सोपसुतस्याऽभवाहमादिकष्‌ ।
रोमान्तं कमं कवींत गायञ्णा बा समाष्िदिः ॥ ६ ॥
उसराभिष्ुखः सन्यः पजनीयो मनीषिभिः |

अष्टा चन्द्रसुते श्रीएन्पगदश्यद्रश्दब ।॥ ७॥
अनिगोज चतुबाह खद्गखेटकधारक्‌ ।

गदावरद सहस्य तेद्ध॑कातेस्वरपम ॥ < ॥

ना रपष्ु्नप््रस्य इदं विष्णुरैरदी डिव ।
इत्यादस्कट एत सुषणवनससमम्‌ | ९॥
साध्यं तत्र सपरा एमयेत्ययतः सैः |

सतपनग् कृष: सुस्नग्धस्तरखःदख्ः | १० ॥

$ चद, = =

गन्धं पष्प तथा धप दीपं यवेदमेव च
ताम्बर च सकपूर्‌ बुधगीत्ये निवेदयेत्‌ ॥ ११ ॥
ततः स्थषण्टटमाधाय स्पगृष्वोक विदध्षणः |

कुत्वा वडहिमुख सय्यक्सयिषटे जषटदाचदः ।॥ १२ ॥
अपामागेस्य सुरिनग्धाः सददध इुभरशक्तणाः |

[*८ सघृतं पायसं एश्ात्त्संरूयं च विचक्षणः | १३ ॥ ]

[ज

>८ धनुशविह्णान्तगनो भागो नासि ख. पस्तके )

नभ ०.७७

९ ख. स्तु द्वतायस्तु । २ ख. दशः द्युभदां उवः । १ अन्वत्स्थाने त्वस्म्य्रु |
३ ख. म्मिजञ्जणासः | ४ स्र. तो बुधैः 1 1०1५ ख, प्टकाश्नरनिभ ॥

विधानमास | ३५९

पद्मं शतपथ इइतपतरथ श्राभनेः |

सनरन रकचय प्रक्ष कदलविखकरः | १४}
हवन तु यथारम कुयाच्छद्धासमन्वितः |

उचत च पधान च पायस खिष्कृद्धदन्‌ } १५ ॥
देमान्ते भातपजान्ते दानं ददाद्विचक्षमः |

सुवण पटससख्याकं पराध तदभावतः | १६ ॥
प्राह्मणान्माजदन्पश्चस्थान्नाक्त उचित्रनान्‌ |

एव छत विधाने च प्रसन्न जायते वृषः |
तुटकृरछाषटकता च नत्र कायां विचारम्‌ १८

इति भ्रीनृसिंहभह्वेरवितायां दिधानमाखायां शन्तपरटोक्तं
बुषरपूजादिधानम्‌ |

अथ गुरुपूजःदिधानम्‌

जन्मस्थो वा तृतीयस्थो गुरुदाय्करो भवेत्‌ |
तथा षष्ठञ्तुथाजप सवकम्व्यवास्यतः | १
हान शरोरपीदां च कुरुते नात्रं संशयः |
विधानं तज फतग्यं नरेण हिदमिच्छता ॥ २ ॥
कुभकाटे प्ररतेव्यं विपिवत्पगनं सुरोः
कुत्वा निष्कृस्वभप्‌। मप चापि दिचश्षजः।\३॥
पूजयद्वादरे टे प्रतिष्ठाप्य बहस्यतिम््‌ |
पीठे तण्डुलजे कार्यं पट्टिलाकरयण्डलम्‌ । ४ ॥
उत्तराभिमष्स्तज एननीयो बृहस्पतेः |
पष्परमस्त्यसमतैश्वन्प; शतपएतचरकः } ५ ॥।
अहो वाचस्पते जाव सिन्धुमण्डलसं मव ।
एद्याङ्करससभूत दयारूढ चुभुज ॥ & ॥
दण्डाप्षूजवरदकमण्टद्घर भमो ।

निन्दरेति सषञ्यो विशिवक्ाश्रिगां गरुः ॥ ७ ॥
ब्रह्य ब्रह्य ति मन्तरेण गायञ्या का समाद्ितः।
सहं खमिपश्ाच भीधिपटूपरममणः | < ॥

१ स्‌, -हघस्मिवस्ा- ।

भ्रीनर्सिष्मटविरचिता- -

चरुव। पायसा वाऽप परधानमिह संमतम्‌ ।

सदस्रसमेत कतां विदध्याद्धवनं गरोः ॥ ९ ॥
विरवानि नारकिरानि जुहृयाद्धोमसिद्धये ।

भायित्ते पूतं कार्यं पायसं सिष्कृदधवेत्‌ ॥ १० ॥

व्याहतीजुहुयाद्धीमान्होमसिद्ध्यभमेव च

होमान्ते म्रतिपूना स्यदिवाचाय॑स्य तुष्टये ॥ ११ ॥

गन्ध मरुयज चात्र दशाङ्खो धूप उत्तमः

पष्प चागस्त्यसमूतं दीप आज्येन पूरितः ॥ १२॥

नवे दधिभक्तस्य ताब्बुटेन समन्वितम्‌ |

एवं कृत्वा विानङ्घः मतिपूजां बृहस्पतेः ॥ १३॥

भेयःसंपादमादूध्वं परदधात्पीतमम्बरमू ।

दुकू मुरुयमवात् समुदिष्टे मनीषिभिः ॥ १४॥

कापासनमथामवे दृकूलस्याक्षतं नवम्‌ |

आचायाय इटौनाय ्रोजियाय कटम्बिने ॥ १५ ॥

दघयत्सदक्षिणां ( णं ) कतां प्रीतये नाङ्गिनां गुरोः

कतवरन्यश्च धन दयं ब्रह्मणे पेनुरत्तमा ॥ १६ ॥

चठमदानतुषस्य स्वगिंभिगीभिगो बहस्पतेः |

त्वा पूजां विधानज्ञो भोगानामोति पृष्कडान्‌ ॥ १५ ॥

इति भीवृरसिहमट्विरयितायां विधानमालायां शानितिपररोर्त

गुरुपूजाविधानम्‌ |

भनभा मक्के कय,

अथ शुक्रपूजाविधानम्‌ ।

दवितीयः सप्तमः काव्यो दृश्षमो मोचरेऽशभः;

अन्यत्र यादक्षा दृः परोक्तः शाचछविचक्षणैः | १॥
गाचर्‌ वतेमानस्य विवाहे गमने तथा

जातकादषु स्वेत दृष्ट; पञ्यो भृगरद्रहः । २॥
पञ्चाङ्गः जमती मापते मनसश्च समन्तौ ।

` आचाय प्रागपत्याऽऽ््ु वरयेद्रह्मणा सह्‌ ॥ ३ ॥

क, पूना वृ" ।९क. नतां प्रोक्ते °|

विधानमाछ | ३६१

स्वास्तवचनपूवे तु कुयादेत्ये्वराचनम्‌ |
आभ्रवृक्षस्य ष्ट्रे तु शुभ्रवच्रेणं संयुते ।॥ ४ ॥
राजतं भुगुवरयं तं स्थापयेन्मन््रविददिजः |
पञ्चामृतस्तु सस्नाप्य सध्याकसमनोटरः | ५॥
समुच्चायं प्रयोगं च तण्डुरोपरि विन्यसेत्‌ |
मण्डर पश्चकोणे च विहिते तण्डलोत्तमे; । ६ ॥
नाम वश समुस्वायं दानवेज्यं समाद्येत्‌ |
अहो भोजकटे जात श्युक्र ेताश्वदाहन ॥ ७ |
समागच्छ चतुबांहो भगगोचविम्‌षण ।
परेपाक्षावरीदृस्त कमण्डटपर भरभो } ८ ।
र्व पत्रेऽपि बु(श)क्रस्य शुक्रञ्योतीति (तिस्तु) पूजित
कृत्वा चाभरिमुखं विद्रान्सघुतं जुहुयाचरम्‌ ॥ ९ ॥
अष्टोत्तरसहस्रं च यत्ताङ्समिधस्तया |
यथाविधि हृते द्रव्ये कृ(दु)ते स्विष्कृते तथा ॥ १० ॥
गन्धपुष्यादिकं स्वं विदध्यात्मतिपूजने ।
शवेतं तुरगमं दव्यादक्षिणाथं च भक्तिमान्‌ | ११
एवं संपुजिते दैत्यगुरो प्रेममवाप्नुयान्‌
यात्रामुखे विवाहे च गोचरे गृहवेशने ।

यो दत्यनदरपूञ्योऽसां नाज कायां विचारणा ॥ १२॥

इति भ्रीनसिहमद्रविरचितायां विधानमाखायां ज्ान्तिप्रलोक्त
दुक्रपूनाविधानम्‌ ।

अथ श॒नेश्वरपूजाविंधानम्‌ ।

प्रथमस्तु द्वितीयस्तु चतुथः पञ्चमस्तथा ।
सप्तश्चाष्ठमो मन्दो नवमो द्रादशोऽशुमः ॥ १॥
करोति प्राणिनां देहयनदंश्षपरिपुवम्‌ ।

कालोऽयं शनिरूपेण वतेते भुवनत्रये ।। २ ॥

३६२

पूननीयः प्रयत्नेन होमदानाचनाद्दमिः।
जन्पश्॑स्थेन मन्देन र्वणो विनिपातितः ॥ ३॥
तेनेव च द्वितीयेन कातेवीयां निपातितः ।
चतर्थेनासुराध्यक्षः पञ्चमेन नलो नपः॥ ४॥
स्वराज्यात्रापितो श धुभ्नसेनोऽस्तमन व ।
अष्टमेन महादेवो गजरूपी दूतः पुरा ॥ ५॥
नवमेन कुरुश्रेष्ठो चूताधीनस्तु कारितः ।
दवादशेनाकंपुत्रेण जमदभिनिरपातितः ॥ & ॥
न बरपरौदिरग्रवं न ज्ञातत्वं न निहवः
सुमक्तिपैजनं चात्र शनेशवरसुतष्टिदम्‌ ॥ ७ ॥
स्वगह्योक्तेन विधिना पजनीयः शनैर ।
सर्वकामफरावाप्स्यै नात्र कायां विचारणा ॥ ८ ॥
कुष्णाञ्जनमये पीठे खादिरे वाऽअ्यसे तथा ।
तण्डुरे; कारयेत्पीठं कणिकाभिरटंदरतम्‌ ॥ ९ ॥
पिमे पपत च षण्टरु घनुराए़ति ।
कृत्वा तु स्थापयेत्तत्र सूयेपुत्रं यथाविधि ॥ १०॥
ततश्वाऽऽवाहनमन््रः--

अहहो सोरष्टसंजार चछायापुत्र चतुभज ।
कुष्णवणाकगोत्रीय बाण्हृस्त धपटुधेर ॥ १९॥
त्रिश्रूरटिथ समागच्छ वरदो गृध्रदाहन ।
प्रनापते तु संपूज्यः सरोजे पथिमे दरे । १२॥
इत्यावाघ्च षलुराकृतिकृष्णगिरिकभिकापुष्येः सहस्रं ( ह तं ) मतिष्ठापयेत्‌ )
प्रनापते तु मन्त्रेण कुयाद्धोमादिकं बुधः|
सहस्रसंमितं कु्यीद्धवनं चरुणा घुधः |! १२॥
होमान्ते विधिवदव्यत्कृष्णां धेनुं पयश्विनाम्‌ ।
मृति च सूयपुत्रस्य दच्यष्टाहसमयी शमाम्‌ ॥ १५ ॥
सदक्षिणां सब्र च क्खीनाय दुटुभ्बिन ।
आचायाय शुभाचारो ब्रह्मे महिषीं तथा ॥ १५॥

२ ख. “शं यग्रपनोऽस्सगेन वा । अ? । २ ख. “हकम्‌ । स! ३ ल, श्पवकं चा '।
४ ख. °यःदरुणा हवम बु । ५ स. प्व तुर्‌)

व्रिधानश्या | ३६३

अन्येभ्यो ब्राह्मणेभ्यश्च द्ादटरव्यं यथायम्‌ |
व्राह्यणान्भ जदन्पश्वाच्ाना्गतरनसदवमन्‌ ॥ १६॥

या मूर्तिः पूजिता हमे तकेजस्याऽऽयसी डमा |

दरवा विभाय तां पथाद्यचयेलयातानेष्कयात्‌ |} १७

ते खभाण्ड विनेाक्षप्य रिक्यारूटां तु कारयत्‌ |
ब्राह्मणान्भोजयेच्छक्त्या तिरान्मापस्तु ।नवेपत्‌ ॥ १८ ॥
अभावे विपभक्तस्तु वाधरेप सनातनः |

एवे कत्वा विधाने तु सवेद सुखसप्स्याते ॥ ९९

इत्‌ भ्रन।मः रनर गाव (वधानमस्यया श(व्दपट र
रनेशरप्‌ मादिधामम्‌ |
थ्‌ = #
अथ शक2दरधध्ायमू |
दरौ नक उषाच-

रपु्श्ञे सुविख्यातो राजा दरथः पुरा ।
चक्रवती स विजयी सप्द्रीपाधिपो नपः ¦ १॥
कृत्तिकान्ते शनि ज्ञत्वा देवतर्ञोपिती हि सः ।
रोहिणी भेदयित्वा तु श॒नियोस्यति सपरतस्‌ ॥
र(शा)कयो भेद इत्युक्तः सरासुरमवकरः ।
दरादश्चाष्दं च दुर्भिक्षं भविष्यति सुदारुणम्‌ ॥ ३॥
दैवं पत्वा ततो बाक्यं बन्जिभिः सह्‌ पथवः ।

` मन्त्रयामास किमिदं भयंकरमुपस्थितम्‌ ॥ ४ ॥
देशाश्च नगरग्रामा भयभाताः समन्तः |
आकृ च जगदद्एरवा घोरं जननपद्पदेकम्‌ ॥ ५ ॥
धनं हि सवखोकानां प्षयायतत्समागतस्‌ ।
पप्रच्छ प्रयतो राजा वरिष्टम्रमुखान्द्रनान्‌ \ ६ ॥

दशरथ उवाच

समाधानं किमत्रास्ति बरूहि तदुद्विनसत्तम ।
कारत्रयस्य विङ्गाने यतः स्याद्धवतो मतिः ।॥ ७ ॥

क

१ ह. श्याततये* | २ द. पमाप्ुात्‌ । ९९ ॥ ३ ८" (तच्छरुच । ख. वरिष्ठः |

२६४ भीचरसिहमटविरयिता--

वशिष्ट उवाच | |
प्रजापारनह्ृद्राजा तस्मिन्भीते कुतः प्रजाः |
` छोकानां पालनायेव निर्भितः परमेष्ठिना ॥ ८ ॥
संसत ब्रह्मणा कार्यो यज्ञभू(मोक्तिस्तु विष्णुना ।
प्रजानां पालनं राज्ञा कतेग्यं धर्मरिप्सया ॥ ९ ॥
एष एव परो धर्मो रज्ञां भोक्तो मनीषिभिः |
न रोका मते राजमरक्षनृपतिः भरनाः ॥ १० ॥
न च स्पुरत्युपायोऽन्यस्तस्चक्रस्य विरोधढृ(न।)त्‌ |
रोहिणीकक्षशकटभेदाद्तसुक्चान्तये ॥ ११ ॥
दनक उवाच-
तदा विविच्य मनसा साहसं परमं पः ।
समादाय नुदिव्यं दिव्यायुधसमर्न्वितम्‌ ॥ १२ ॥
रथमारुह् वेगेन गतो नक्षत्रमण्डलम्‌ ।
योजनानां गतो रक्षं सूयादुपरि संस्थितः ॥ १२ ॥
रोहिणीं पृष्ठतः त्वा राजा दशरथो बी ।
रथे तु काञ्चने दिष्ये मणित्रातधिभषणे ॥ १४ ॥
दंसवणेहयेयुक्ते महाकेतुविभूषिते ।
दीप्यमानो महारत्नेनिषक्तेमेकतैरिव(यकटोपरि) ॥ १५ ॥
व्राज स तदाऽऽकाशे द्वितीय इव मास्करः |
आकणेपूरिते चापे संहाराख्रमयोजयत्‌ ॥ १६ ॥
छतत ङन्ते शनिः स्थित्वा भाविक्षत्किर रोहिणीम्‌ ।
स ददशे नृपाटं तं शुकुटीकुटिाननम्‌ ॥
हसित्वा तद्धयात्सोरिरिदं वचनमवरष्रीत्‌ ॥ १७ ॥
शनिरुवाच-
परुषं तव राजेनद्र प्रं रिपुभ्यकरम्‌ ।
देवासुरमनुप्याश्च सिद्धा विद्याधरोरगाः ॥ १८ ॥
मयाऽवरोकिता राजन्देत्यदानवपुंगवाः |
राजानो बहवः शूराः कलं नानि तेऽनघ ॥ १९ ॥

१ ख. ११ दनय ।२ख. गभेसतु1३ख. तत्संवि०। ४ ख, "नितः॥ १३॥
र. । ५ ख, “मृते । ६ । |
र ॥ १

विभानमास ! २६

दुष्टे ऽहं तव रजेन्दर तपसा पौरुषेण च |

त्रेण तेजसा राजस्त्वदन्यो नास्ति भूतले ।॥ २० ॥
वृर्‌ ब्रू पदास्याप मनाभमलषित्‌ नप्‌ ।

मा कुरष्वा् सदेहं सवेकामप्रदो हहम्‌ !! २१ ॥

दश्मरथ इउत्राच-

रोहिर्णी भेदयित्वा तु न गन्तव्यं स्वया इने |
सरतः सागरा यावद्यावचन्द्राकमूमयः !} २२॥
याचितं हि मया सारे नान्यमिच्छामि ते ब(त्वद्र)रम्‌ |
यतो हि भगवानिन्द्रविष्णुरुद्राकेसनिमः ।॥ २३
एवमरत्वति स प्राह चछायामूतिसमुद्धवः।

संपराप्येवं बरं राजा कृतकृत्योऽभवत्तदा ॥ २४ \
द्वादशाब्दं तु दुभिक्षं भविष्यति न जातुचित्‌ ।

क तिरेषा मदीयाऽस्त्‌ जोय तु चराचरे ॥ २५
एवं वरं तु संभराप्य हृष्टचित्तस्तु पायिवः।

रथोपस्ये धनुः % स्थाप्य भूत्वा चैव कृताञ्चटिः ॥ २६ ॥
ध्यात्वा सरस्वतीं देवीं गणनाथं विनायकम्‌ ।

७७

राजा दशरथः स्तोत्र सोरेरिदमथारुरोत्‌ \} २७ ॥।
दश्चरथ उवाच--
ॐ नमः कृष्ण नीलाय हितिकण्डनिमाय च ।
५ नमो निमोसदेदाय दीपेहपश्रनयाय च} २८ ॥।
नमो वि्ाख्नेज्राय शष्कोदरभ(्ञ)याय च|
नमः परुषगात्राय स्थररोम्णे नमा नमः}
नमो नित्यक्ुधातोय अतुप्राय च वे नमः ॥ २९ ॥
नमो दीघोय शष्काय काणे नमा नमः ¦
नमस्ते कोधरूपाय द्निरोक्षाय वे नमः॥
नमो घोराय रोद्राय भीषणाय करान ॥ २० ॥

[वकण 11 षि

# अज त्यवारषः | च. ८ नमो नीलमयूरा नीलोत्पलनिभाव च * इति ख. दस्तक्अच-
क ।

काकराकयाक क ॥ ष्

२९६६

श्रीन॒सिषटभटतिरथिता-

नस्ते सवमक्षाय वीम नपास्तु वे

स॒यपुत्र नपश्दैऽस्त्‌ भास्करेऽमयदायिने | ३१॥

अधोदृ्े नमस्तेऽस्तु संवतेक नमोऽस्तु ते ¦

नमो मन्दगते तुभ्यं निशिशद् नक्सस्तु ते ॥ ३२॥

तपसा दग्पदेहयाय नित्यं योगरताय च ।

ज्ञानदृष्टे नमस्तेऽस्तु कव्यपात्मजसूनवे ॥ ३३ ॥

तुष्ट ददासि राज्य च रुषे हरसि ततक्षणाच्‌ |

दवासुरमनुष्याश् सद्‌ वेद्याधरारमाः। २४॥

त्वयाऽवल्ोकिताशवते देन्यमाश्च व्रजन्ति हि।

ब्रह्मा शुक्रो मनुेव ऋषयः सश्र तारकाः; | ३५॥

राज्यशरष्टा; पततन्ताह ववं शए्याजखोष्िताः ।

देशा नगरग्राया ह्पानि सरितस्तथा | ३६ ॥।

त्व पाञ्वलाक्ताः सर्धं " दृरयन्ते समखतः |

भसाद कुर्‌ म सार दरदा भव मार्करे ॥ ३७ ॥

एव्‌ स्तुतस्तदा सारिग्रहराजनो महावर; ।

अत्रव तता वक्यं हृष्टरोमा सर मार्क ॥ ३८ ॥
तुष्टोऽदं तव राजेन्द्र स्तोत्रेणानेन सद्र |

व्र त्राह पदास्यानं मनसा यदमीप्सितम्‌ ॥

तत्सव तव दास्याम राजवयं महामते ।॥ ३९

दशरथ उवाच-- +

भसन्नो यदि मे सोरे वरं देहि ममेप्सितम्‌ ।

अचतनुति भाः सारं पाडा कायां न कस्यचित्‌ ॥ ४०॥
देवासुरमनुष्याणां पङपक्षिशचरीरिणाम्‌ )

सत्रपामाप लाक्रानां क्षमद्‌ मव भास्करे | ४१॥

शनभर उवाच--

गृलन्त।त प्रहा हेया ग्रहाः पीडाकराः स्मताः।
यदेयस्तु वरो छेष भक्त्या रैव ददामि ते| ४२॥
त्वया पाक्त मम स्तोत्रं यः पटिष्यति मानवः |

१ ख. ` न्यतवं प्ाप्युवन्ति। २ ख. ° प्रपनो का ।३ ख. "दि दोौर् षय,

याद वरयु" ¦ ५ ख. “क ये प्रिष्यन्ति मानवाः } ए ।

(दानय ]

एककारं द्विकाटं वा पीडां मुश्वामि तस्य त्रै ॥ ४३ ॥
युस्थानास्यनो वाऽपि जन्मस्थानगतो प्यहृम्‌ !

यः पुनः श्रद्धया युक्तः श॒चिस्नानसमाहितः ॥ ४४ ॥
शमीपत्रैः समभ्यच्यं प्रतिमां छोहजां मम

महिने तु विरेषेण स्तोञणानेन पूजयेद्‌ ॥ ४५ ॥
पूजयिता जपेत्स्तोतरे भक्तया चैव दरताञ्जलिः ।
तस्य पाडा न चेवाहं करिष्यामि कदाचन |) ४६ ॥
गोचरे जन्पराशो वा द्ञाखन्तदंशासु च ।

रक्षामि सततं चाथ पीराभ्योऽन्यग्रहस्य च ॥ ४७ ॥
वर्‌ प्राप्य ततो राजा शनिनोक्तं महीपतिः

उवाच प्रगिपत्याऽऽ्नु सूयेपुतरं शनेशरम्‌ ! ४८ ॥
दक्षरथ उषाच-
विधान रि ग्रहाधीन्च प्रसन्नीकरणे तव |
रोदिणीश्करोद्धेदे श॒नशवर वदस्य तत्‌ ॥ ४९ ॥
रतनिरुवाच- |

पजने मपर यदुद्रव्यं जाप्यं वा हवनं नप }
स्वगद्मोक्तेन विधिना कतेग्यं मम तुष्ये ॥ ५० ॥
प्रतिभां लोहजा सजन्डृत्वा मम चतुभंजाम्‌ ।
वरदामधन्‌ःजटवाणाड़न्तकराल्वताप्‌ ।॥ ५९१ ॥
तटे वा तिररा वा प्रतिष्ठाप्य यथाविधि ।
पुजयेचेव मे न्त्रः कुङ्कुमादि विटेपनः ॥ ५२ ॥
तेटाक्षतैः द्रष्णगन्यरैस्नुन्रमीभिः चमीदरंः |
ददयान्पे भीतये राजन्कृष्णां घेनुं पयस्विनीम्‌ ॥ ५३ ॥
तिखंसौटं च माषांश्च रोह कृष्णे च वाससी ।
एवं विशेषपूजां यो मद्रारे कुरुते वरप ॥ ५४ ॥
मम प्रीतिकरं स्तोत्रे पठेद्धकत्त्या कृताञ्जलिः ।
मन्नामान्युषदरिष्रानि जपेच नियतः युचिः ॥ ५५ ॥
तत्कले मरम पीठा नी भविष्याते कदाचन |

३६८ भरीनूसिदमद्रभिरचितां

|
© नन्दते सुखसंवाने रागद्रषविवजितः ॥ ५६ ॥
कोणस्थः पिङ्नरो ब्रु; ष्णो रौद्रोऽन्तको यमः ।
सौरिः शनैश्चरो मन्दः पिष्परादेन संस्तुतः ॥ ५७ ॥
एतानि शनिनामानि प्रातरुत्थाय यः १२तू |
रनेश्वरटरता पीडा न कदाचिद्धविष्यति ॥ ५८ ॥
मतान्तर--
अयुतान्ब्रह्मणान्साधून्यथेष्टं भोजयेत्सुषीः ।
ताम्बरेविविधेवसदक्षिणामिश्च तोषयेद्‌ ॥ ५९ ॥
य॑था च सप्तपषिमते-
यदा कदाचित्समये जगतां विपुवाय च |
कटो भिद्यते ब्रह्मन्मन्देन यमरूपपिणा ॥ & ° ॥
अनद्बान्दीयते कृष्णः शकटं चापयेच्छुभम्‌ ।
चक्रं रोहमये एृष्णे सर्वोपस्करसयुते ॥ ६१ ॥
श्रोत्रियाय सुशीलाय ब्राह्मणाय समपेयेत्‌ |
नाममन्त्रेण मन्दस्य दक्षिणासहितं नपः ॥ ६२॥
इति शनेधरयूनातरिपिः ।
पनः स्तोत्रम्‌ |
कोणोऽन्तको राद्रयमोऽपि (मोच) बशर
ष्णः श्निः पिङ्छ एव मन्दः ( सोमिन्दाः ) |
नित्यं स्मृतो यो हरते च पीड
तस्म नमः श्रीरषिनन्दनाय ॥ १ ॥
सुरासुराः किपुरुषा गणेक्षाः
गन्धवेविद्याधरपन्नगा्च !
<= पौड्यन्ति सवे विषमस्थितेऽस्मि-
स्तस्मे नमः भीरविनन्दनाय ॥ २॥
_ नरा नरेन्द्राः पञ्चवो मृगेन्द्रा
पन्याथ ये कीटपतङ्भुद्खगः ।

© आपित्वाद्वयत्ययेनाऽऽत्मनेपद्म्‌ । => कण्ड्ादेरीकूनिगणत्वेन यकि रूपमेतत्‌ ।

॥'रषपिणगीी मी

१ ख, सपद्धी रागदोषवविर्जितः | २ करोडस्थः। ३ ख. तथा श संमतिः

ज -- 1 वत

विषानमाछ ! ३६९

पीडयन्ति जन्मक्षेते च यरि

स्तस्मे नमः श्रीरयिनन्दनाय ॥ २३ ॥
देशा दुगणि वनानि यस्य

ग्रामा निवेजञाः पुरपत्तनानि ।
पीडयन्ति यस्पिन्विषमररिःते च

तस्मे नमः श्रीरजिनन्दनाय ॥ ४॥
तिेयेत्रमापपिषानदानै-

छिन ृष्माम्बरदानतो वा ।
पीणाति मन्त्ररनिजगासरे च

तस्मे नमः भ्रीरविनन्दनाय ॥ ५॥
अन्यप्रदेशास्स्वगृहं भरविषो

मदीयवारे स नरः सुखी स्यात्‌ ।
गृ्ागतो यो न पुनः प्रयाति

तस्मै नमः श्रीरविनन्दनाय ॥ £ ॥
सटा स्वयैभूभुवनत्रयस्य

त्राणे हरिः संहरणे महेच्ः ।
एकच्चिधा तवुग्यजुःसाममूति-

स्तस्मै नमः भ्रीरविनन्दनाय ॥ ७ ॥
प्यागकूठे यञुनातटे च

सरस्वतीपुण्यजले गुहायाम्‌ ।
यो योमिभिर्ध्ययतमऽतिसृष्ष्म-

स्तस्मै नमः भ्रीरविनन्दनाय ॥ ८ ॥
वन्यष्टकं यः पठति प्रभाते

नित्यं स पैः परुबान्धवैष ¦
करोति राञ्यं भुवि भोगस्य

प्रप्नोतिनिर्गाणपदं तथाऽन्ते | ९ ॥

_____ ~~
[व 1

१ ख, ग्रं भवन्ते ।

एवं छते विधानेऽस्पिञ्छकरोद्धेदकाभिषे ।
नश्यन्ति जगतः पीडा ना कायो विचारणा |॥ १०
दति भीनृरसिरमष्टबिरचिनायां विधानमाङायां सन्दपुराणोक्तं रोणी
रकटमेदविधानम्‌ ।
अथ राहूपुजापिधानम्‌ ।
भथमस्तु द्वितीयस्तु चतुथः पञ्चमस्तथा ।
सष्पथाष्टमोऽङ्नस्थो दमो द्रादक्षस्तपः | १॥
करोति मरणं प देश्चत्यागं धनक्षयम्‌ ।
विकाराञ्छोणितस्यापि यद्धे चव पराजयम्‌ ॥ २॥
दिवदे दचमण्छायिं दोषदं सुहृदपि ।
निर्विप्नथं तु संपुज्यो गुहयपक्तविधिना तमः ॥ र ॥
पजिते तथसि प्रीते सवाफःमानदाप्तयान्‌ ।
काङञ्जनस्य प्टेच तथा रोहययेऽपिदा॥ ४॥
चतुरस्चे चतुष्पादे नूतने व्संयुते |
अक्षतैः परते सम्यक्तत्र बं स्थापयेद्बुधः । ५ ॥
आ)ष्रूय विधिमार्मण नाससन्ख्ेण तं ग्रह ।
खद्रबणखसुहभूत एष्णवणे चतुभुंन ।॥ & ॥
थैयन्धतेपरष्पादात मान्न कमष्डदुमर्‌ |
ख्तुदेश्यां सथुदूभत एष्णपक्षे धिक्षेषवः; ॥ ७ ॥
यमरूप सहपोर्‌ देवदैत्यनिबहण ।
पठ(नसङ्ले जात दशे कवरसङ्कं ॥ ८ ॥
भरणीतारकायां च सैिकेय नमोस्तु ते!
आगस्छ वरद भ्रष्ठ पीठेऽस्यिन्सनिधि कुर ॥ ९ ॥
आब्राह्च विधिवद्राह प्जयेलयतः श्चि; ।
ततस्तु द्वनं कुयाद्दृदोभिरयतेन च ॥
पधानं +प्रायसं तज सखाञ्य चैव वरिसेषतः | १० ॥
सषख्रसभितो ( तं › दमः ( म ) पायसेन म्रकटषयत्‌ ।
ततः स्विष्टकृते जाते हमरे च विधिवत्तमः ॥ ११ ॥
_ + ८ पितूनुषिरिप यो भक्त्या पयं मधुसंयुतम्‌ ` इति सान्त्य नपुसकाहिद्ुल्वमने- `
साते ।

।चधानमाट्‌ ! ३७१

परतिपुजां ततः कुयाद्राहोः परीत्यै विशेषतः ।
आयसं दक्षिणां दध्रादाचायायः कुटुम्बिने ॥ १२ ॥
वखयुर्पं च सूक्ष्मं च कुण्डल करकरानि च |
ब्राह्मणान्भोजयेर: श्रादुकतेष्वनु्जेत्ततः }! १३ ॥
एवं यः कुरुप पुल राहर्गोचरमस्य च ।
षटम्थानस्यितस्याऽशु प्रहपडा विनस्ते |
सवान्कामानवामेति नात्र कायां विचारणा ॥ १४॥
इति श्रीनसिष्टभहविरवितायां विषानयाटय सुन्नदरसाक्त
राष्पूजातिधानम्‌ ।
अथ व्तुपजादिंशनम्‌ ।

यथा राष्स्तथा फेतुस्यः तद्वै निगदः
तस्य श्ञान्दिकरं सस्यगिधानं मुनिभः स्मृनम्‌ ॥
कृत्वा कांस्यं केतु चतुषु महातसुम्‌ ।
धूलत्ण द धन्‌ 1पङ्खदम नः वद(खनय्‌ ।

` एके वदन्ति केतूनां रूषवाहुट्य्ड्जसा ।
षकमेवेपि चान्ये तु सष त्वपरे विदुः ॥ ३॥
महाभया य्रद्र पदभवकय नणाम्‌ |
सतवख्खिषु खोकेषु तस्पात्पल्यः सहा चणा | ४ ॥
नापमोञे समच्वायं यन्तनेरावाहयद्षः ।
निदेश्य चिज्रपट तु कण्डुरः परपु ॥ ५ ।
वद्य॒ग्पसमाय॒क्ते चन्दनेन सुचाचन ।
पश्चामृतस्तु सस्नाप्य समू चवदयत्‌॥ ९ ॥

तज्राऽऽवाहनमन््ः

अहो कतो महाबाहो िशाखाशूतारसमव |
अमावास्यातिथां जात उष्रुवणस्पद्धवे || ५ ५
आदिस्यचन्ध्रभयद्‌ काटसूप नमोऽस्तु त ।
आगच्छ वरदानन्द नन्द्नोद्धव सुत ॥ ८ ॥

7
कि कान कन

~ प्रध्ये दुः ~ ~ ~ ङ. नार च्डः 1.
भै,“ नक्षत नेयमध्यं च तारा स्वात्तार्‌ इन्य।प ३,तय्य.७ एद 31 इः |

[क ।
= कनन एणा विं

~~~ = ~~ क = नन जनक [व वि

३७२ श्रीवसिहमष्विरधिता-

यङ्ओस्मन्कुर्‌ सांनिध्यं कामान्पे परय प्रभो ]
फु ृष्वान्नति मनुः पूनाहोमविधों स्मत; ॥ ९॥
चितरान्न हवने चात्र कृञ्चाथ समिधस्तथा |

अयुते हवन सस्या परब स्मतमत्रवे)) १०॥
कृते स्विष्टकृते कायां मरतिपूना मनीषिभिः ।
छगस्तु दक्षिणा चात्र केतूनां प्रातये मता| ११॥
संपाद्य विधिवद्धक्तया द्ाचायाय मनीषिणे |
मरत डाग च वस्नेण नपरस्कुयात्पयत्नतः॥ १२)
बरह्मणान्भोजयेत्पशाददयाततेभ्यश्च दक्षिणाम्‌ ।
एवमक।।देखंटनां पूजनं परिकीर्तितम्‌ ॥ १३ ॥
य(तस्य य(त)स्य च सेटस्य॒ होमे वहेः पृथक्‌ष्थक्‌ ।
नानानं काचतान्यव यत्तकमोपिशारदं; {¦ १४॥
आ॥दत्यं कपिलां नाम पिङ्खःः सोम उच्यते |
शूमक्तुस्तया भम जठरास्थि(+ बुधस्य च ॥ १५ ॥
गुरा चव [सिखा नाम शुके भवति दारकः
सनयर्‌ महातना राहा कतां हुताशनः ॥ १६ ॥
आव्रादत्वाअप्रेनामानि होमं इयोिवक्षमः |
तुत न च सस्य न च यज्ञफरं भवेत्‌ ॥ १७ ॥
एव्‌ विधानयु दे केतूनां पूजने मतम्‌ ।
सवकामपद्‌ नृगा नारार्णां च विक्तेषतः ॥ १८ ॥
रतं चनृासहमह्वराचतायां विधानमारायां शानििपररोक्त
केतुपूनाविधानम्‌ |
अथ तुटपुरुषविधानम्‌ ।
मत्स्यपुराणे सूत उवाच-

जथातः संप्रवक्ष्यामि महादानानुकीतनम्‌ ।
वनधमऽपि यन्नाक्तं विष्णुना प्रभविष्णुना ॥ १ ॥
तदह सप्रवक््यामि महादानमयुत्तमम्‌ |
सवपपक्षयकर नृणां दुःस्वप्ननाशनम्‌ ॥

न 1 # ध द ष * ठ

१. पतम्‌ | २ तर, यत्परो \

दिपानमार्‌ | ३५३

यत॒ षोढदाधा परोक्तं वासुदेवेन भूतले ।
पुण्यं पवित्रमायुष्यं सवपापदरं शुभम्‌ ॥ २ ॥
पूजितं दवताभिथर ब्रह्मविष्णुहरादिभिः ।
आयं तु सबेदानानां तुखापुरुषसंङ्कम्‌ ॥ ४ ॥
हिरण्यगभेदाने च ब्रह्माण्डं तदनन्तरम्‌ ।
करपपादपदानं च गोसदृस्ं च पञ्चमम्‌ ।। ५ ॥
दिरण्यकामपेनुधर द्िण्याश्रस्तयैव च ।
दिरण्याश्वरथस्तद्रद्धेपहस्तरथस्तथा ॥ ६ ॥
पश्चलाङ्गरकं तद्रद्धरादानं तथैव च ।
टादशं विश्वचक्र च ततः कस्पर्तात्मकम्‌ ॥ ७ ॥
सप्सागरदानं च रत्नधनुस्तथेव च ।
ग्शामूतयटस्तदत्षोदक्ं परिकीप्वैतम्‌ ॥ ८ ॥
सवाण्येतानि कृतवान्पुरा श्चम्बरसूदनः ।
यनुरुवाच-
महादानानि यान्येद पवित्राणिं शुभानि च ॥ २
रहस्यानि प्रदेयानि तानि मे कथयाच्युत
मत्स्य उवाच-
नोक्तानि यानि गानि महादानानि षोडश ॥ १० ।
तानि ते संप्रवक्ष्यामि यथाददनुपवेश्चः
तछापरुषयोगोऽयमेषामाचोऽभिधोयते ॥ १९
अयने विषुवे पुण्ये व्यतीपाते दिनक्षय ।
य॒गादिषपरागेषु तथा मन्वन्तरादिषु । ९२
संक्रान्तौ वैधतिदिने चतद्श्यष्टमीषु च ।
सितपश्चदरीपवदरादशीष्वष्टकासु च ॥ ९२ ॥
यज्ञोत्खवविवाहैषु द्ःस्वस्ाद्भुतदशेन ।
द्रव्यत्राह्मणरमि वाश्रद्धावा यत्र जायते ॥ १४
तीर्थे वाऽऽयतने गोष्टे कूपारामस।रत्सु च ।
गहे वाऽथ बने वाऽपि तदागे रुचिरे तथा ॥ १५॥

[कक ए वि वि मर जण काकि

वााकवककव्ककण्णकण " िीीिि पल्य

३७५ धानुसिदमट्ूविरापता--

पुण्यां तिथि समासाद्य त्वा ब्राह्मणवाचनम्‌ ।
ब्यमाणमण्टपादि कारयेदित्यन्वयः। तिथिमित्यपलक्षणम्‌ । पूवि पुण्ययु-
हूतादौ च नि(देति)बेदितव्यम्‌ । ब्राह्यणवाचनं नाम ब्राह्मणैः पृण्याहाटिशन्दगा
चनम्‌ | तद्विधानं तु पारेमाषायां प्रागभिहितम्‌ | इह चायं प्रयोग्मः-उक्तकार-
न्यतमकालात्पुद्य; प्रातः सुस्नादः श्वोभृतेऽृम्छकदानं परतिपादयिष्य इति
यजमानः संकरप्य प्रत्युहृसमृहविधाताय यिवविष्णमिन"यङ्ान्सपञ्य बाह्मणा-
सुङ्घातः कमं समारभेत । अथ दृ।द्श्राद्ध्‌ ठृतवाऽनन्वरयत्विग्रणं विधाय तश
मधुपक्दानेन संपूजयत्‌ । कुण्टमण्डपरक्षगानि एररमाषायां द्रषव्यानि । विक्षि
प्सु वश्यते-
षोडशारत्नियत्रं च दश द्वाद वा करान्‌ | १६॥
मण्डप कारयेद्विितुमद्रासनं अपः ।
यजमानस्यकचशत्यङ्खन्छः करः । एतच मानत्रयमरममध्यदएधममेदेन विद्व
यम्‌ । चतुमद्रासनामति चत्वार भ्रयुक्तन्यासनाएनि यस्स तया} यदाह
दानसमःबलल्नव पवश्ल्वा-
दरारे्तुभिनिमतेः याभिः सष तरणय) ) विभूषिता स॒न्द्रमूतिरूपा |
रत्नोद्धवा सा कथिदा सभेयं भद्रं व्यछिन्द करणीयमश्याः । इति ।
मत्स्यपुराभे तु--
सपष्टस्ता भद्रे मध्ये पश्चफराऽ्थ वा | १७ ॥
तन्पध्ये तोरणं इुयारप्नरदारुययं बुधः |
उत्तममण्डपं सप्तकरादाथ२२तर्यास्तु पश्चकरेति व्यघास्थितो विकल्पः | सा
चेष्टकामयी चतुथ।सोच्छिता कायां । तन्पध्ये तुरखाबन्धनां तोरणं सारदार.
दाकेङ्गुदीत्यादेगक्ष्यमाणं कुयात्‌ |
कुयाक्कुण्डाने चत्वारे चतुदिष्ठु विचक्षणः | १८ ॥
सभसखखाया नयुता च तदरत्सपमेकृन्यान सहासखनामे |
सुताम्रपाच्दरयसंयतामि सयज्ञपात्राणि सविष्टराणि
हस्तभमाणानं 1तछाञ्यधृपपुष्पापहाराण सुश्खोभनाएने ।॥ १९ ॥

चत्‌।दत् वद्या इतत कषः । सपादृदृस्तसामत च वच्ामन्तर्‌ विधेयम्‌ । पणं
डम्भो जटपूणक्रट्ञः | ताम्नपाजषटय हवनायद्रव्याधारभूतस्‌ । यज्ञपात्राणि सुकुसु-

"न~~ = -

न न क कन क ~~ ˆ~ ~न मानि ना क ~ ~~

नन 8 ५

१क. (तः सर्य प्तः |

विषानमास्र २७५

गाद्नि । विषएटरोऽच्छमाग्रपशचदिननिदमेपविनिर्भितः} भपो गुग्गुद्पमतिः |
$ [प त "
उपार; फटाम्नताम्बखादिः |

परवोत्तरे हस्तमिता च वेदी ग्रहादिदेवेश्वरपुजनाय ।
अन्राचनं ब्रह्मरिबाच्युतानां तैव कार्यं फठमार्यवसतैः ॥ २०

पुवत्तर इश्षानभाग आयामतो विस्तारतश दृस्तामिता वितम्तमानरच्छाया दीं
काया } तत्र मध्ये सूरयेम्‌ । आप्ये सोमम्‌ । दक्षिण भामम्‌ । एशने बुधम्‌ ।
ध गुरुम्‌ । पुव भागव । पथमं शनश्रम्‌ । नक्त रष्टम्‌ । वायन्य्‌
केतं भनिषएठापयेत्‌ । इ्वरगोरीस्कन्द विष्णुब्रह्मषक्रययकाल चित्रगु इत्यभिदेवता ;
भिरनमपिविष्णहाक्रह्नीप्रजापतिनपक्र्नाण इनि परत्यधिद्दताः । एताश
स्वस्वग्रहसंनिधो स्थाप्या; } तथा िनायको दुगा षायुराकाशमाश्वनां चति |
सयंशनेश्वसयोरत्तरभागे रषकेस्योश्च दक्षिणे विनायकस्य दुगायमर्ननां च
स्थापनम्‌ । तथा लोक्रपादानामपि स्थापनम्‌ । तपामुत्तरतचर दुवतान्वनाम्‌-
भानात्‌ ।
तदुक्तं स्मत्यन्तरे--

इनदरं पूर्वै तु संस्थाप्य प्रते दक्षिणे तथा |

वरुणं पश्चिमे भगे कुबेरं रोत्तरे तथा ॥ २१ ॥

अरन्यादिकोणपारंश्च कोणमागेषु विन्यसेत्‌ ।

द्रः पीतो यमः श्यामो वरुणः स्फाटेक्यभः ॥ ९२ ॥

कृबेरस्तु सुयणेभो अ ( ह ) सिधा सुचणनः

तयैव निरतिः श्यामो बाय॒धृच्रः परशस्यते ॥ २९॥

श्ानस्त भवेद्रक्त एवं ध्यायतक्रमादमान्‌ ।

इन्द्रस्य दक्षिणे पार्थ वसूनावाहयदुधः ॥। २४ ॥

प्रयो धरस्तथा सोम आपशव्‌ नराऽनटः ।

परत्यषश्च प्रभासश्च वसवो पकोतिताः ॥ २५॥

देवेशे शानयोमेध्य आदित्यानां तथाऽचनम्‌ ।

धाताऽर्यमा च मित्रश्च वरुणः सुभगस्तथा ॥ २६ ॥

इनदरो विवस्वान्पूषा च पजन्या नवमः स्मृतः ।

तस्त्वा ततो विष्णुरजघन्यो जघन्यजः ॥ २७ ॥

[क क, की

[वाका मि नात णा

१ ख. नन्यकः इ ।

३७१६ भरीनसिहमट्मिरचित--

इत्येते द्वादशाऽऽदित्या नामभि; परिकीतित।;
अप्रः पथिमभगे तु रुद्रामामयन विदुः ॥ २८ ॥
वीरभद्रश्च चेमुश्च गोरौजलथ महायशाः
अजेकपादहधिध्न्यः पिनाकी चापराजितः ॥ २९ ॥
भुवनाधी्बरश्रैव कपाली च॑ विक्ांपतिः।
स्थाणुभेगश भगवान्रुद्र एकाद स्पृताः ॥ ३९ ॥
मरतेशरक्षसोमध्ये मातस्थानं भरकस्पयेत्‌ ।
मात॒नामानि परिभाषायां दर्शितानि |
निक्रतेरुत्तरे भागे सन्मथायतनं विदुः ॥ ३१॥
कृबेरमरुतोमभ्ये मरुतां स्थानम॒च्यते ।
मरुतो नाम वे देवा गणा वं सप्रसप्नकाः ॥ ३२॥
आवहः भवहशरैव उरः संवहस्तथा ।
परावहो विवह तथा परिवरोऽनिखः ॥ २२ ॥
एते सुयादयो ग्रहा यज्ञोक्तविधिना पूजनीयाः । अनुक्तमन््राणां प्रणवादि
भिश्तुथ्येन्तेनोमभिः स्थापनादि विधेयम्‌ । अथ ब्रह्मरिवाच्यतार्चनं करैव्यं
तटक्षणेमेन्त्रेव । ततः सवेदेवताचेने कृते तुापुजनं कर्तव्यम्‌ ।
त्न मन्त्रः

(£ ®

त्वं तुले सत्यरूपाऽसि परा देवेर्धिनिर्भिता ।
पूजिताऽसि मया देवे पापं हर ममानये ॥ ३४ ॥

अनेन मन्तरेण पोडशोपचरिस्तुरोपचायां । ततथ स्वस्तिके तण्डुलमये हेम-
मय्‌ तुलापुरुष ध्यानयुक्तं तुखायाः पूवेतो स्तचतुष्टये पनयित्वा पौराणेरेव
मन्त्रः
तुखापुरुष देवश्च वणिर्ग्व॑ञ्ञसयुद्धव ।
तुखार्या रोहणान्मेऽ्य पापं नयतु जन्मनः ॥ ३५ ॥
इत्यनन मरन्भेण तुखापुरुषं संमराध्यं यदुपनीतं स्वणादितरादानं त्सर्षं
तुलायाः पात्रे विन्यस्य वद्ालकारनिजशष्ठधारीं स्वयं दक्षिणे भाजने समा
रोहेत्‌ ।
तूयोणां च निनादेन वेदघोषसमन्वितः ।

॥ ष जो न मिक भज ००८५. १०न- नध, भक

१ ख. अ दृषापतिः |

विधानम ।
तत्र स्वणतुरापुरषदानमन्त्रः८?) । वहस्यतिः
गहादिके तु तत्पुण्यं भवेन्म्रान सारतः ।
तस्मट्सवप्रदानाना द्रण्यम्‌धिक स्मनम्‌ ॥ ३;
यथा सतानकादीनां हेम्ना संपाद्यते क्रिया ।
न तथा गृहदानेन दिरण्यमधिक ततः ।। ३७ ॥
नन्दिपुराणे
कृष्णः पञ्चमिमाषो मापः पोडशभिः स्परतप्‌ |
सुव्रणमक्र तदानादाता स्वगेमवप्न्‌ पत्‌ | ३८ ॥
नस्मात्सवोत्पना पात्रे दच्यात्कनकदक्षिणाम्‌ ।
दानाथमेव तत्सृषट हत्कृष्टं स्वगेसाधनप्‌ ¦
दानात्परः सुवणेस्य विधिरेव न विद्ते ॥*३९ ॥
आदित्यपुराण-
आदित्योदयसंमराप्त विधिमन्तपुरस्टछतम्‌

6४

सवदाऽभ्युदिते भि काञ्चनं च ददासि यः।

षे [9
सरेयापागरे नमेः स्वग प्रा्ारयच्छरनम्‌ || ८२॥

मध्याहे ददते रुक्मं हृन्ति पापमनःमतप्‌ ।

सायंकाले च संप्रा कष्डनं यः सनपयेत्‌ ॥ ४२

जह्मवाय्रश्चिसोमानां लोकानति निरयात्‌ ।

सुवरणेमक्षय द्वा खोक्ानास्याति पुप्करन्‌ ॥ ४९ ॥

यस्तु सजनयत्द्रेमादेत्याद यनं भ्रात |

ट्रा्यो त्रतमदिद्य सगान्कामान्समश्ुन ॥ ४४ ॥
रामे प्रति वसिष्टवाक्यम्‌-

सर्वरत्नानि निर्मथ्य तेजोराशैः सपुत्थितम्‌ ।

सुबणमेभ्यो रजेन रत्नं परमपुत्तमम्र्‌ ॥ ४५ ॥।

पतस्वात्कारमादेवा मन्धवोरगराक्षसाः ।

मनुष्याश्च पिशाचाश प्रयता वेदयन्ति तू ॥ ४६ ॥

कन --- ~ ----------------------------- [कवय

दाति काञ्चनं यो वे दःस्वद्रे विनिहन्ति सः। ४० ॥

३५८७

३७८ भरीनसिहमद्विरचिता--

मकुटेरङ्दयतैररंकारेः पृथग्विधैः ।
स॒बणेविधृतीं तत्र विराजन्ते रघूत्तमाः ॥ ४७ ॥
तस्मात्सवेमयत्नेन पवित्रं परमं स्मृतम्‌ ।
पृथिवीं गां च दस्यैव तथाऽन्यदपि किंचन ॥ ४८ ॥
काञ्चनस्य भदत्तस्य कटां नाहेन्ति षोडश्य्‌ ।
अक्षयं पावनं चैव सुवर्णं पापनाशनम्‌ ॥ ४९॥
आपत द्ूनपुख्यभ्या माक्तमागं ददात च ।
सवणमेव सरवोस दक्षिणासु विधीयते ॥
सुवण ये प्रयच्छन्ति ते न यान्ति यमक्षयम्‌ ॥ ५० ॥
तत्र दानसंकलपः-
वश्चसुवणेचामरमक्ताविद्रमश्षङ्खकपरमृगनाभिचन्दनताम्बलयुक्तं सुबणेतुखा-
पुरुषद्‌ःन परराणोक्तफएट्मप्रयेऽ्येत्यादि विशिष्टकारे समस्तकुटुम्बक्षेमपराप्टयं नाना.
नामगेतरेभ्यो विप्रेभ्यः संव्रददे तत्र दानसिद्धयथं यथाशक्ति सुवणं दक्षिणां संम
दद इति सशरष्य तुखया अवरुह्य दण्डकतमणिपत्याऽऽचायेपभ्यय्ये बह्यस्विगा-
दिभ्यो ययाप्रािष्ठं तत्सुवणं दत्वा स्वमन्दिरं व्रनेत्‌ । सा तुखा दृढा स्वणेस्य
रोप्यस्य ताम्रस्य बा सदण्डा सपत्रा पटक्तत्रयेण निभिता तां भाण्डागारे भरति
एटापयेत्‌ । ततश्च छक्षमयुतं सदश्च वा ब्राह्यणान्भोजयेत्‌ |
अथान्यत्तत्र सव पूववदेव त्वा रोप्यस्य तुकापुरुषं दयात्‌ । तत्र रेप्य-
रायन बृत्वा
अघरेत्याघ्रक्त्वेदं रजतं सोमदेवत्यमभिनवरोप्यनुन्पुन्पमाशनिं स्वगेप्राप्र
फामोऽदह्‌ नानागोतरेभ्यो ब्राह्मणेभ्यः सप्रददे । एतद्रप्यतुखापुरुषदानपरतिष्ठास-
दथ यथाश्चक्ति सुषणं दक्षिणां दद्यात्‌ । एवं ताथ्रकास्यादिधातुचामरदुकूर-

का क

धरकपाक्करत्नकपुरकस्त्‌ र्काचन्दनदुखपुरूषादधानाव इयत्‌ ।

इति श्रीनृसिहमद्रविरचितायां विधानमालायां तुखापुरूष-
विधानम्‌ | ¦

अथ विष्णश्राद्धविधानम्‌ ।
कालश्रवणपूवेकं विष्ण॒श्राद्धमारमेत । तत्र भयोगः-
£. ¢ ऋ, + (र 4 ८५ ४
सवेगमेदोषविनाञ्ञाथं विष्णुश्राद्धमहं करिष्ये । तत्रायं क्रमः-

वरिधानपाटा ! ३७९,

चन्मास युर्मुक्रादेविषातवनं कृष्णेकादशीदिने परातःकारे नयां स्नाला
नित्यक्रन विवाय दवागार्‌ समागतस्य पुष्पमण्डपिकां करत्वा ततश निधि्रवण-
पूवकं रात्र। सकर यात्‌ } पञ्चादाचायषरणम्‌ } तत्र संकल्पमन्त्ः
पूवजन्मकृतः पापः पीडितोऽस्मि जनादन
चरद्धनानन दव॑ पापमक्तमेवतिवह | १ ॥
दति संक्ष्य तत आचार्य प्रयेत्‌ | तत्र मन््रः-
द्‌षनोनाषिषः स्थरः पीडितोऽस्मि महामते |
पणकामो भवेयं ते बरणादचैनादरेः ॥ २!
इत्याचा्येवरणमन्बः |
नारकरं मातुटुङ्क पणं पाजीफटं तथा |
आचायदस्ते द्वा तु दण्डवत्मणमेत्ततः | ३ ॥।

ततो मण्डिक्ामभ्य मण्डलस्योपारे तण्डुटपूरणे सुमण्डितं कलं स्थापयित्वा
वस्युग्मेन(ण) संवेष्टव मुखःपयेन्यच वञुयुग्मं विन्यस्य दवं गरुडवाहनं सोवर्ण-
निष्कनिमितं स्थापयेत्‌ । तस्य पौरुषेण सूक्तेन पोडशोपचारान्डयोत्‌ । सप्त
धान्यरादन्पुरतः इयात्‌ । तस्य देवस्य सव्यदक्चिणयोरन्यन्कलशद्रयं भति-
राप्य ब्रह्माण दिदेव) नाममन्तररतयो; कटश्चयोरूपरि पूजयन्‌ !
सप्र धान्यान्याह-
तिमापयवेग्री दफिरयगम्रहकासतथा |
ठयामाकाः सप्र धान्यानि सयदिष्टानि सरिभिः ॥ ४॥
तेषां चेव तु सर्वेषामेकैकं द्रोणसंमितम्‌ |
व्रताङ्केषु च सर्वेषु नात्र कायां विचारणा ॥ ५॥
पश्चाग संस्नाप्य कुय।सपूजां मनोरमाम्‌ |
जागरं करयेत्पथात्कौतेयेदवकीतनम्‌ ॥
ततः प्रभाते गङ्गायां स्नानादिनित्यक्रियां कृत्वा सप्र पश्चजयोवां
ब्राह्मणाः श्रीविष्णुभक्ताः शुचयो निमन्वयिहव्या वक्ष्यमाणेन यन्त्रेण
निपन्वयापि मो धिप्रा विष्णुश्राद्धे पवित्रके )
भस्मी इरत नन्दोपान्वाहे गभ च ये स्थिताः ॥
दण्डवत्मणिपातेन सवीरतांघ प्रसादयेत्‌ 1 ७ ॥

२८० भ्रीनासिहुभटविरषित-

केषांचिन्मतेन तान्पुवेमेवेकादश्यां निमन्त्रयेत्‌ । ततश तः साध॑ जागरं कुयात्‌
ततश पुवेवदेदमययेत्‌ । देवस्य पुरतो नवं श्रावं स्थापयिता तत्र पित्‌नाकबा-
दयेत्‌ |
कूटवाद्रताये चये च ब्राह्मणनिन्दकाः)
ब्रह्मस्वहारिणः क्रूरा एद दस्दरापहूस्निः ॥ ८ ॥
अनाचाराः कृतघ्नश्च ज ( ह्य ,) साच्च; भ्राणिघातकाः |
परदाररता ये च सवंधमेवःरेष्कृताः ॥ ९ ॥
भिष्याभिकज्ञापिनो ये च चौयेक्मेणि ये रताः |
पुनः पुनः स्यति भाष्य ये गमे संचरन्तिहि॥
ते सर्वेऽत्र समायान्तु ताध तेवां करःम्यहष्‌ || १० ॥
इति तान्रूतन अद्र शराव आवाहयेत्‌ । गन्धपुष्पादि तेभ्यो द्वा घृतप्ल-
तेनान्नेन पाच पूरयेत्‌ । तिटगथसदितमुदकं मदीत्वा संकस्पं कुयोत्‌ । पूरवो
क्तान्मन्ानन्त्याय विरमतु मवं शोकं पठेत्‌-
येऽ पात्रे स्थिता जीवाः पापिष्ठा दुःखभागिनः ।
अननं तेभ्यो मया दत्तमुपतिषठतु ठपये ॥ ११॥
इति सतिलाञ्ज्ि क्षिपेत्‌ ।

भ

ततो होमं प्रकु्ीत समिद्धिथरुणा तिषेः |

इदं विष्णु रम मन्तरम्रनायोष्रचेर सतप ॥ १२॥
होम इयासयत्नेन पिधज्ञो विधिवद्द्टेनः |
हामान्ते हाोषकतेभ्यो दक्षिणा विधिसंय॒ता | १३॥
दातव्या सच्वयुक्तेन वित्तशाठ्यं न कारयत्‌ ।
पुणहाते ततः एत्वा श्राद्धकमं समारभेत्‌ ॥
एको! देष्टविधानेन विष्णुरूपमनुस्मरन्‌ ॥ १४ ॥
तत्र चाय प्रयोग;--

अदयेत्यादि पुण्यतिथो दिष्णुभ्ाद्वाभिकारमाप्रानां नानागोत्राणां नानाशर्मणां
विष्णुरूपाणामेकोदेष््राद्धविटिदैन पिधिना विप्णश्राद्धमहं करिष्ये | ततः
पाद्यादानुपचारन्वखदाक्षणादिदानं परितोषकरं च दद्यात्‌ । सपपश्चज्रयाणां
मध्ये यावन्तो ब्राह्मणास्तावत एब पिण्डान्निवेपेद्धि ।

सकंरावृतसीमेश्रान्धतपायससंयुतान्‌ ।
वसजेयत्ततो वव्रान्सपुणं वाचयेच्च तान्‌ ॥ १५ ॥

विधानमारा। ३८१
संपूण दिष्णुश्रादधमिति वाचयेदिव्व्थः ]
वञ्ेराभरणश्ैव जख्पत्रैः सपादुकेः ।
संपूण दक्षिणां दान इयोप्ित्तवश्चनम्‌ ॥;
शिवाः सन्त्वाप इत्युक्तवा श्राद्धञेषं समापयेत्‌ ॥ १६ ॥
ततः; कृष्णां सवत्सां तरुणीं र्पसंपननां मामग्रतः छयौत्‌ !
गन्धपुष्पैः समभ्यच्यं रप्यह्यटकना्रकेः |
तुरङ्धगष्टदेशे दोहार्थं कस्यभाजनम्‌ |
पुच्छे मुक्तामर्णन्वद्ध्वा द्विजदृस्ते समधयेत्‌ ॥ ९७ ॥
तत्र दानप्रयोगः--
अमुकगोचायापृक्यवरायागुकरमंणे चाह्यणायमां मां विष्युदेवत्यां विष्णु-
भ्राद्धाङ्गभूतां सुवणेृङ्गं रोप्य ता्रपृष्ठां कांस्यदोहनीव्युग्मधरारनां
रत्नपुन्छमयुकरगोत्रामुकथवरामुकलमेवभादिस्वीयं नामोचारयेत्‌ । यदा दासा-
न्तं नाम तदा गोत्राद्यमावः | अमुकशमो विरायुनिर्दोपवहूपुत्रकामस्तुभ्यमई
संमरददे न मेत्युक्त्वा साक्षतं सद्म जरं द्विजहस्ते समपेयेत्‌ । “: गावो मे
अग्रतः सन्तु "' इति मन्तरं पठे ! ततो गोदानाङ्गदक्षिणां दय्यात्‌ । पथष्द-
वमाचा्याय निवेदयेदनेन मन््ेण--
सप्तधान्ययुतं देवभुपचार् पूजितम्‌ ।
पूणकुम्भसमायुक्तं गृहाण त्वं द्विजोत्तम ॥
ततस्तु दक्षिणां दवाद्गुरुत्ेषकर इमाम्‌ ।॥ १८ ॥
अस्य विष्ण॒श्रादधाख्यस्य कमणः प्रतिष्टासंसिद्धवयमाचायोयेतत्केसाहरण्या-
मिदं हिरण्यं दक्षिणाय संपरददे न ममेत्युक्त्वा समपयेत्‌ | ततः “ मन्बही-
नमू ? इति दण्डवन्नमस्कारं विधाय देवं सोपस्करमाचायगृं नयेत्‌ । सस्‌-
मते च--
अर्पयेदेबमाचायेवयेरपाय धीमते
एकस्मै पेनुकां दय्यत्परस्मे हाटकं तथा ॥ १९ ॥
अन्यस्मै भूमिदाने च कांस्यपात्रं सदक्षिणम्‌ ।
अन्यस्मै प्रयतो ददयाद्धनं बहुतरं ततः ॥ २० ॥

३२८२ भ्रीरृसिहमदरतरिरविता-

सप्तमाय इमं वख्रयुग्मं दक्षिणया सह्‌ ।
तुल्यद्रव्याशे दानानि सवोण्यु्ी विनाऽपेयेत्‌ ॥ २१ ॥
एव विधिं समाप्यैव श्राद्धकतां महामतिः।
अन्नपूणं शरावं तं गृहीत्वा सरितं व्रजेत्‌ ॥
ततर गत्वाऽपेयेन्मध्ये तिष्ठन्मन्तरानिमाञ्पेत्‌ ८ पन्‌ ) ॥ २२ ॥
ट्वाद्रता ये च ” इति मन्ना । पात्‌-
विष्ण॒श्राद्धमसादेन ये स्वै तारिता मया।
उत्तमान्यान्तु ते टोक्रान्पापं स्यक्त्वाऽमङे जले ॥ २३ ॥
इ्युचाय तं शरावं जटे स्थापयेत्‌ । पा्रनाशावाधे नले स्थित्मा सवैर
स्नाखा गृहमागत्य ब्राह्मणैः सुहद्धिः सह भुञ्जीत ।
एवे यः कुरुते रोके षिष्णश्राद्ध्‌ च मानवः
तस्य पुत्राः प्रजायन्ते मुरीलाश्च चिरायुषः ॥
सभगा घनसपन्ना धर्मिष्ठाः सत्यवादिनः ॥ २४॥
इति ्रोदसिदमहविरचितायां विधानमारायां यमस्युक्तं
चिष्णुश्राद्धविधानम्‌
अथ दिग्यमातुकाविषानम्‌ |
दिव्यं राजा स्वयं प्ेद्दरद्धिबह्यणैः सह ।
अन्येश्च बहूमिलेकिर्दशजेवा विदेशः ॥ १ ॥
मराहिवाकस्तु संप्येद्राह्यणे राजयन्नितैः |
न्नाधिकरणाध्यक्षैः शाल्ञवुद्धिपरायणैः ॥ २ ॥
तथा च -याज्गवल्क्यः--
व्यवहाराक्रपः पष्येद्िददध ब्राह्मणैः सहं ।
धमेशाचानुखारेण क्रोधलोभविवनितः ॥ ३ ॥ `
अपर्यता कायेवश्ाद्व्यवदहारान्रपेण तु।
सभ्येः सहे नियोक्तव्यो ब्राह्मणः सर्वधर्मवित्‌ ॥ ४ ॥

भ

इति मतमादाय ादूविवाक व्यवहारं पश्यति तचापि समम्‌ ।

विधानमस | ३२८३
सत्र बिधानक्रमः-

चकर्य्‌ चद्धवद्धतुदिव्यं स्व[म्य च भौमक्रम्‌ ] (2)

ज्वराच्न्याधमिषारः काटे संकचिते सति ॥ ५॥

सर्वषा मतपादाय्‌ कृतव्यः प्रतिहस्तक्ः |

दस्त गुदर पङ्तेन्या सायकारे मृगोर्दिने ।॥ ६}

एकभक्तषेधानन स्थातव्यं तेन तन्निभि

मतिवादजनः केथित्स्फेयो का जनस्तथा ।॥ ७ |

नग न्तव्यो व्यःस्थितो यत्र रक्षितो राजसेवकः ।

भूमा शय्या दिधातन्या रम्यापत्रे तणेऽथवा ॥ ८}

न पुष्प धारयेन्पूण्नि ताम्बूटं नव भक्षयेत्‌ |

राजावपरसमानःते तृषितः सञ्जरं पिवेत्‌ । ९ ॥

इत्यनेन प्रकारेण नीत्वा रात्रिं समाहितः ।

मातःकाटे समुत्थाय दन्तधावनपूवंकम्‌ ॥ १० ॥

भातःस्नानादिकःं सर्वे विदध्याद्विधिपूवंकम्‌ ।

तत्‌] ह्पवसदामान्स्मरन्सीतां शुचिव्रताम्‌ ॥ ११ ॥

द्रोपदीं वा नलं र्थं रामं सत्यपरायण्‌ ।

देवीं निजां तद्रत्कामधेनुं सरस्वतीम्‌ ॥ १२ ॥

मध्याहसमये भूयः कुयोर्स्नानादिकमं सः ।

सायंविधि तु सायाहे शयीत तदनन्तरम्‌ ॥ १३ ॥

भ्रातःकारे समुत्थाय ङ्याल्ातर्विधि हि सः

तता विद्रान्पाहवाकः कतस्नानविधेः जाचिः | १४ ॥

शिबद्रारे महापुण्ये ह्यथवा च चतुष्पथे ।

संमाजिते चो देशे कुयोद्धोमचतष्टयम्‌ 1 १५ ॥

तुादिमवेदिव्यानां विधिरेष सनातनः ।

नृणां समाजमाूय नौलचस्विवजितम्‌ ॥

एवं कृते समने तु यथोक्तं च महषिभिः ।! १६ ॥
याज्ञवस्क्यः-

श्रुताध्ययनसंपनना धभेज्ञा; सत्यवादिनः ।

राज्ञा सभासदः काय रिपौ भिति चये समाः ॥ १७॥

३२८४ श्रीतरसिहमषद्विरचिता-

नसासमायत्रनसन्तिदृदावद्धानतेयंन वदन्त धमम्‌
धमः सनो यत्न न सत्यमस्ति सत्य म तच्च्छद्वाक्याचदम्‌ ।॥ ९८ ॥
नियक्तोऽप्यनिय॒क्छाऽपि शाश्ज्ञा वक्छमहेति ।
दव वाच सवदति यः शखयपजावति ॥ १९ ॥
ग्रामे > दृष्टः परे यापि परे दष्टस्तु राजनि |
राज्ञा दष्टः कदष्ो वा नास्त पनमयो विपि; २० ॥

नम्पान्यरयाब्दिदरो विद्रंसो राज्ञः सकाशे भाव्याः । यदि तेः सह्‌ विचाये
धमेतत्परो पमेनिणेयं करोति तदा भूपतेवेचनीयं नास्ति । एवं राजपुरःसरे
समाजे मिलित आदित्यस्य - होरायां बारल्षष्टस्य षष्टस्येत्यनेने शुक्रस्य वा
दिव्यं कारयेत्‌ । तदश्ाऽऽ्दी भराह़िवाक्ो पमावाहनपूवेकं दिव्यद्‌वतापूजनं
कुयात्‌ । तत्र पूजनक्रमः

देवस्याङ्गणे वपथक्ञानयोमेध्ये चतुरस्लं हस्तमाचं सवेतोभद्रं शेततण्डुेमं
ण्डटे छरुत्वा धमोवाहृनं तत्र इुयोदरश्यमाणमन्त्ैः । ते च मन्ना:

एहि धमे भमवन्रासमिन्दिव्ये समाव्रिद्च |

सिते छकषारष्‌ वस्पादित्यमरूहगणः ॥

घ(ध)गदि(द) यानि दिव्याने तत्न धमं समाह्ययत्‌ ॥ २१॥
एषि धमं यगदल्ेति स्वेदिव्धेषु धपेमाहूय पूजयेत्‌ ।

इनदरं पर्वे तु संस्थाप्य भरेते दष्षिणे वथा |

वरुणं पिमे भगे इुषरं सोच दथा । २२॥

अगन्यादिखोकपालां सोणमागेषु न्यसेत्‌ ।

तलिङ्गेदिकेभन््ैः पौराभवाऽभिधात्मकैः

स्थाप्या बा पजनीया वा दिव्यदेगा मनीषिभिः २३॥

तच ध्यानम्‌--

इन्द्रः पीतो यमः श्यामो वरुणः; स्फटिक्ममः।

छुवेरस्तु सुवणोभो वहि कनकमभः ॥ २४ ॥

तथैव निकरेतिः इ्यामो बायुधेश्रः परशस्यते ।

ईशानस्तु मतरेद्रक्तो चेवं ध्ययत्करमादिमान्‌ । २५ ॥

>< दृष इत्यय खपस्के दुष्ट इतिपाठोऽस्मिन्पये 1

२ तर च्य २. रान्ष्‌ 1३ स. च न्ययन 1 £ खन्स्यद्ि ¡५4 ल.
विणा 1 त

विधानमाल | ३८५

इन्द्रस्य दक्षिणे पावे वसूनावाहयेद्भधः ।
धरो ध्रुवस्तथा सोम आपतरै्ानदोऽनिटः ॥ २६ ॥
पत्यूषश प्रभास्थ ववे प्रकीरिताः |
देवेशेशनयोमेध्य आदित्यानां तथाऽयनम्‌ ।। २७ ॥
धाताप्येमा च मित्रश्च वरुणश्च भगस्तथा |
इन्द्रो विवस्वान्पूषा च `पजेन्यश्च विशेषतः | २८ ॥
ततस्त्वष्टऽनखे विष्णुरादित्या द्वादश स्पनाः |
अग्नेः पथिमभागे तु स्द्राणामयनं विदुः | २९ ॥
वीरभद्र शमु गिरि महायशाः ।
अजेकपाद हिवुध्न्यः पिनाकी चापराजितः ॥। ३० ॥
भुवनाधीश्वरैव कपाली च विज्ंपतिः |
स्थाणुभगश्च मगवानुदरा एकाद स्मृताः ॥ ३१ ॥
म्रतेशरक्षसोमेध्ये मातुस्थानं प्रकरपयेत्‌ ।

८ म्धरी =, ~ कमाय = घ
ब्राह्मी मादेष्वरी चव कौमारी वेप्णवी तथा ॥ ३२ ॥
वारा चैव महेन्द्र चायुण्डा गणसंयुता |
नितरत्तरे भागे गगे्षायतनं विदुः ॥ ३३ ॥
वरुणस्थोत्तरे भागे मरुतां स्थानमुच्यते ।
गगनः ( सनः ) स्पञ्चनो वायुरानैटो मारूतस्लया ॥ ३४ ॥
पराणः भराजेक्नयीयो च मसतोऽष्र परकीतिताः |
दिव्यस्येत्तरमाणे तु दुमोमावाहयेुः ॥
एतेषां दिव्यदेबानां स्रनाज्ना पूजनं छभम्‌ ॥ २५ ॥

पराशरमतेन--

प्राह्वाकस्ततो विमो वेदवेदाङ्गपारगः ।
्रुतवृत्तीपर्सपन्नः रान्ताचतत। विमर्सरः ॥ २३६ ॥
सत्यसधः जुषिदभ्रः सवेम्राणिरहिते रतः।
उपोषितः शुद्धवासाः कृतदन्तानुघावनः ॥ ३७ ॥
सवीसां देवतानां च इयोद्यूनां यथाविधि ¦
धमीय(दि) साधनं मूषां दला चाघ्योदिकं क्रमात्‌ ॥ ३८ ॥

पुसतक ~~~ ~~~ ~~~ ~
१ ख, °्नं भवेत्‌ । प्र ।

२८८

श्रीनासहभट्विरचिता

अथ स्थाटीपाकादिहोमकण्डलक्षणविधानम्‌ ।

त्था च सन्नकषण्ड--

रताधे

स्थारपाक भवतकुष्डामघुप्रात्रावर्‌ समप |
चतुरस शुभ विच्ालत्यम्दाक्षणयनेकम्‌ ॥ १ ॥
विवाहम तद्र गभोधानादिकम॑स ।
सवेदानेषिद्‌ शष व्रतेषु विविपेष च ॥ २॥
हस्रहवने चापि स्थण्डि वाऽपि कारयेत्‌ ।
ुष्टीकण्डं समदिषठ निः दा गर्व |३॥
वैश्वदेवे तथा चुद्धी ज्म वा तयोद्रेयोः
नवान्नहवने चष्टीकुष्डं चैव प्रकल्पयेत्‌ ॥ ४ ॥
उत्सजेने च वेदानामिषुमौ ज्रावरं स्मृतम्‌ |
वषात्सगे ग्रहारिष्टक्रपने मलक्षान्तिके !॥ ५॥
गण्डान्तदोषशमने तथाऽऽशछेषाविधानके ।
तातबन्धुसमानक्षेदाषद्यान्तां तथावेषम्‌ ॥ ६ ॥
सद्रस्तुसंग्रहै चेव वास्तुपूनाविधों तथा |
उव्यापने तडगदिः कृजिमे जरसंश्रये ॥ ७ ॥
टक्षोयापनकमातरं कार्यं कम॑विचक्षणैः ।
प्ासादो्यापने चैव सषेजारम्भे तयेव च॥
इत्या(या)दिकमे कुत बाणमातरावरे बुध; ॥ ८ ॥

अथ विरशेषक्रुण्डानि ।

वद्धमुषटिदस्तमितं कुण्डं कुयोत्‌ । श्रतटोमेऽगतिनिमिनं स्यात्‌ ।
स्हखदोमे पणहस्तमितं स्यात्‌ |

अथाङ्गुखटक्षणम्‌ ।

।तयग्यवाद्राप्यष् उर्वो वा त्रीहय॑स्चयः।
मध्यम्‌ पव मध्याया एतदङ्गुखुलक्षणम्‌ ॥ १॥

क, र व्रम्‌ । रस्‌. मच दाभनम्‌ 1 वक, विधे. ४ ख,
५ क, ^ज सवक ° । ६ ख. शध्यम्‌पू्वं वा मध्यमया ए०।

[* शा १०९

भू

व्क

विधानपाला) ३८०

;,

अयुतम द्िहस्तमितम्‌ । एषु सर्वेषु क्ण्डपु यवरण्रभियंद इग नयथतुर्विंश॒- `
तिभिहे(त्या दोस्त स्यात्‌ । केषांचिन्मते ४्वनायं = यान्‌ } अचर तातमेखलयोनै-
मानज्ञानं परिमाषायाम्‌ । कचचि्कुण्डं चतु्रंचतिधा विभज्य चतविंशमडगछं
पारकरप्य तथतुधवक्रातनिष्तत्या ह)स्तं॑परिक्ल्य तन्पानन चतुरखं कण्डं
खातं च कुयोत्‌ । तेनेव हस्तेन मेखलसहितं तन्पानेनवाधस्ताद पि खनेत्‌ ।
अथ मेखलाटक्षणम्‌
प्रथममेखरोच्छरायो नवाङ्गुरः ¦ अधःखातमङ्युलखानि पश्चदश्ञ } अघः
खातमेखरासादैव चतुवस्त्यङ्गुर कायम्‌ । अधःखातक्रण्ये द्राभ्यापङ्ग
खाभ्यां कतेव्यः । प्रैतीया चतुभिरङ्गटभवेत्‌ । ततीया तिभिभेदति ।
अथ मानाधेक्यादिफलटम्‌ ।
हारातः
विस्ताररहिते कुण्डे यजगानाऽसख गितः ।
वरानापत्य भद्रम हनं ठु धनसक्षयः।॥ १॥
कृण्डवक्तरे मानष्छने जठरं ह्यते ध्रवम्‌ |
आधिक्ये तु सवेत्तापे यजमानस्य निथिनम्‌ \! २॥
मरणं यजमानस्य जायते छिन्नमेखटे |
शोकस्तु मेखरेच्छाये मानाधिकतरे भवेत्‌ \ ३॥
क्ण्ठाधिक्ये मवेन्नाजः पनां यजने तथा |
अभियुक्तं यदा कार्ये कुण्डं न्यूनाधिक मवत्‌ |
तदाअधकस्त कतेन्या ह्णा दपावचक्षणः ।। ४ ॥
तथा च-
अन्गहीनस्तु यो हेमो राञ्यनाञ्ञाय कल्पत ।
तस्मादन्नं प्रदातव्यं सवेमतेषु यत्नतः ॥ ५॥।
द्रव्यदहीनश प्राश्च खदा स ाश्वदासाना) मृत्यव श्रवम्‌ |
मन्त्रहोनस्तु यो हीम्‌ ऋत्वङ्ना्राय कर्पते | ६ ॥
दोमद्रव्यविैनश्च यजमानं विनाकयेत्‌ ।
तस्पात्स्रमयलनेन क्षेपः कायैः सुखक्षणः ॥ ७ ॥।
अथेदान व्राह्मणछक्षमम्‌ ।
गरखा दष्ट प्रङग्धाश्च ददज्ञान।कवामताः |
अलसा मटसंयुक्ता नित्य कर्हकारणः ॥ ९ ॥

[का व "1 रीषि

९ ख. गल्य |

२९०

भरीनू्सिहमहविरचित-

अन्येऽपि सवेदुष्टाथ परच्द्द्रिषिणोऽदाभाः
करूरा दुष्टचारित्राश्च नित्यं वाद्रताथ ये ॥
शाच्रह।न। द्रव्यद्व्धाः पुराणायेविवर्भिताः ॥ २ ॥

तयाच-

परच्छद्राण यो व्रते ब्रह्महा कथ्यते बुधैः
बरह्मन्नषु च सवषु परायधित्त सदा मुने ॥
कत युनच्चादृलने तत्स्यान्मममेदिनः ॥ ३॥

त्वा च ब्रह्मपुराण-

पर्द्रेषु यः पापो निमग्नो मोहतत्परः ।

वजनीयः शुभे कर्ये होमे चेव विशेषतः ॥ ४ ॥

श्राद्धेषु यत्ञकार्येषु विवाहसमये तथा |

परममरतं नित्य वजयेच प्रयत्नतः ॥ ५ ।

तस्मात्सव॑परयत्नेन सदो षान्वजेयेद्‌ द्विजान्‌ ।

निदाषाः फलदा विपरा; सवेकमेसु शाभनाः ॥ ६
अथ हामगुदराः |

मयूरा कुङ्ट्टी हंसी री च मृगी तथा |

प्च मुद्रा षिजानयाद्धोमद्रव्यग्रहे बुधः ॥ १॥

-अन्जन पाष्णना दन्य त(व्येस्त)ननीरहितेन यत्‌|

करियते हवन भ्रिभमेयूरीं तां विदुब॑धाः ॥ २ ॥

उत्तानटाक्षिताः सवो अङ्कन्ल्योऽङ्ग्यन्तिताः |

दवन (क्रयतं ताभ; कुक्टी सा प्रकीतिता ॥ ३ ॥

वकचा तु दसा स्यान्मुकुखाभा तु सकरी |

मध्यमानामकराङ्न्रमृगा चेबोपरक्षिता ॥ ४ ॥

फरमूखयनो श्रेष्ठा युद्रा ज्ञेया रिखण्डिनी ।

भारण मारणे तद्रत्छकुटी परिकीतिता ॥ ५॥

वश्याचाटनपुवाणां कमणां सकरी मता ।

सान्तिके पाके कायां मगी हंसी तथोत्तमा ॥ ६ ॥

१ क. ` त्म" । २ स्‌, यदहहा यथा । त° । ३ ख. सूकरी ।

विपार्न॑पाख ३९१

अथ द्रन्यहये विशेषः
फटमखयजां ष्ठा मुद्रा च शिखवहमा ।
क्ङ्टी पत्रपुष्पाणां शाटिदोमे तु शूकरः ।
यवानां वा तिलानां च हंसी पक्ता मनषमिः । १ ॥
अथ सुवधारणम्ू
अग्रे धतो विनाशाय (शं च) धतो मध्य भजाक्षयम्‌ ।
मठे धतथ होतु मति दययत्सुवा धुरम्‌ ॥ ९ \
अग्रान्मध्याच्च मध्ये तु मछन्पध्याच मध्यतः
सुवः प्रधार्यो दिद्रद्धिः सवेकायाथसद्धयं ॥ २॥
अथाऽऽदतिविभागलक्नणम्‌ ।
खण्डत्रयं तु गरखानां कतव्य स्वप्रमाणतः ।
ग्रासाधगराज्रमन्नानां पश्च सृक्ष्माणे दापयेत्‌ ॥ ९ ॥
पनसस्य फरृस्येब शतं भागाः प्रकातताः ।
तथेव च विभागशर कृष्पाण्डस्य भरकीतितः ॥ २ \
नारिकिस्य बिदरद्धिमोगाः भक्तास्तु षोडश ।
तावन्त एव भागाः स्युः कदलस्य क्रतूत्तमं ॥ २ ॥
खजेरीफरुमागाश्च पञ्च भोक्ता मनामि; ।
पजमेकैकमेव स्यात्तथा पुष्पं च दूयते ॥ ४ ॥
तिङा अक्षीदिसंख्याकास्तया षष्टियेवाः स्पृताः ‡
व्रीहयथ क्षतं ग्राह्या मोधमाः षष्टिसमिताः ॥ ५ ॥
मियमवथ विहेया बिडाृपदमत्रका; ।
तयैव तण्डडा; भरक्ता हेमरक्षणकोतरिद्‌ः ॥ £ ॥
फटानि बदरादीनि पञ्च पश्च च दवयत्‌ ।
आदिशब्देन बदरमात्राण्येव |
इक्षवः पर्वमाताशच पटा; कोमला यतः ( मता, )॥५७॥
शफेरा च गृडश्च॑व बिडारपदमात्रतः ।
हवनीयाः सदा सद्धिः पवृते यहक्मोण ॥ ८ ॥
अतिसक्ष्मणि बीजानि फलाने च तथव च ।
यत्ञकृद्हसिद्धयथ वमान दष्यत्‌ ॥ ९ ॥

स. सूकरी ।

३९४ भरीनृसिहमद्रविरचिता-

भेत्रेय उवाच-
दर्भः कुण्डं प्रकतभ्यं चतुरस सुशोभनम्‌ ।
साग्ररणएमिर्‌य स्यात्समरखनोत्र सश्चयः | २०॥
दभेस्य समिधं तत्र नुहुयान्मोनमास्थितः ।
सोमाग्रे्री)दंवते तत्र पितुपत्कव्यवाहने(नीं) ॥
अपसव्येन हावन्यमाहृतिटरयमेव च ॥ २१॥
एतत्पाणियां कुण्डं प्रोक्तं विप्रवरः जुभम्‌ |
वहैः क(दिष्कोमाण कुण्ड तु तिक्रोण मनुरत्रवत्‌ ॥ २२॥
नवश्राद्धेषु सर्वेषु कुण्डं पाणतेरं मतम्‌ ।
पारस्तरणयुदष् पत्रमेव ङुशांद्धवम्‌ ॥ २३ ॥
यक्कृण्डपयुते परोक्तं रक्षे तद द्विगुणं भवेत्‌ ।
चतुगरग क्हयम्‌ प्रयुत लक्षहामनम्र्‌ ॥ २४ ॥
मखल।पारे ज्ञेया योनिश कजरोष्टवत्‌ ।
कुजराशनपत्रेण सदशी वा प्रपद्य(ठय)ते ॥ २५॥
पश्चिमे दक्षिमे योनी कार्ये कायेविचक्षगैः।
एव कुण्डाने सव।णि यङ्ञकषेणि योजयेत्‌ | २६ ॥
कुण्डदहनस्तु यो होमो वैन्वदेवं पिनाऽश्चभः |
गहपत्यदय(्यवचदहमिा यं च मनास्वनाम्‌ |
यज्ञङाण्ड समदि तेषां कुण्डं वुथक््‌पथक्‌ | २७),

इति श्रवसिहमष्टविरवितायां विषानमालायां स्थाटीपाकादि-
हगकरुण्डलक्षणिधानम्‌ ।
अथ विवाह्बतवन्धमध्ये मातृरजोदे (जति तदहो) परं
विधानम्‌ ।

दान्तिपटटे-

विवाहे वतवन्ये च माता यस्य रजस्वहा }

मृत्युश्च जडता ज्ञेया क्रमान्मनजसत्तप; ॥ १ ॥
नि

! ख. रेवंस्याः1 २ख. न्तलेमः।३ ख, भेकं ङु° |

विधानमास्‌ ३९५

तत्र श्रान्त मरव््याम्‌ सवषां हितकारणम्‌ |

यास्मान्दनं समुत्पन्न मातुदाषक्र्‌ रजः {¦ २॥

तस्मादेनत्समारभ्य जपेन्मत्युजयं बधः |

चतुथऽहान सप्राप्न पञ्चमे दा समाहितः ॥ ३]

इ याच्छवाचनं [द्रपायसन समाहितः)

मण्डकः परकधापपूरिकामिष) ठड्डकैः ककेरान्वितः ॥ ७ ॥

भक्तन घृतय॒क्तन पञ्चाजः पूनयोच्छतम्‌ ।

पपाण्डका पण्डकः साज्यः परतः पारपूनयेत्‌ ॥ ५॥

अधस्ताहङ्घतः कायापपूञ्यः) पूरक्मःदकेस्तत्‌ः ।

भक्तस्य पराध त्वा पायसनारेयेच्छिविम्‌ ॥ ६ ॥

८।पान्पाइजसस्यवाक्रानात्यप्रल्वागताज्ल्ुषान्‌ |

अपेयेदेवदेवाय बुपचारेः समन्विदान्‌ ॥ ७ ॥

तत्र मन्ना; पुरुषसृक्तोक्ताः

ततः संप्ाथ्म देवेश सतूर्या गहमात्रनेत्‌ |

तत्र स्थाण्डलमाधाय दहबनं कारयेद्भरषः ॥ < ॥
्माक्न मन्बरेण(ड इत्यमना) जुहयादयुत सुधाः |

पायसेन साञ्थन स्वरश्ा्तावेधानतः |

वणेयेत्सप्रानहस्य जिह्ाः सप्र दविमुनः ॥ ९ ॥

अग्रः सध मिहानामान्याद--

करारी रोहिता श्वेता पहत्पवां च खिता ।

पीता च पद्मरागा च यवणोख्या तथेव च।॥ १०॥

लोहिता प्रेतो जेया मरहत्पवां शचदित्रि ।

स॒बणाो दक्षिणे जिह पद्मरागा ततः परा ।॥ १९ ॥

श्वेता तु वारणे भागे पता वायुदल स्मृता ।

इश्नानदि्षि विख्याता या निहा जातवेदसः ।¦ १२ ॥

कराली नामसा ज्ञेया तया रक्षास्ि ताषर्यत्‌ |

सुवणा मध्यभागस्थां कवचिदूचुमनीषिणः ॥ ९२ ॥

छोहितायां पिज्ञा्चाशच यजेप्रद्रन्रता करता ।
छोहितया यक्षास्तप्रिमायान्ति शाश्वतीम्‌ ॥ १४ ॥

कानन ..__ .------------- क

१ क, 'पद्छननैः। २ ख. “स्तथा । भ. र स. 'देतिमः !

३९८ भ्रीनूसिहभट्विरविता--

पगी(ग;एटांदिपु्यानि फानि तु विशेषतः|
साक्षते भाजने पुण्ये दीपान्नीराजनात्मकान्‌ ॥ ११ ॥
संगृह्य विधिवद्धीमान्वाचयेत्स्वस्तिवाचनम्‌ ।
उदङ्युखः भा्मुखो वा यजमानः समाहितः ॥ १२ ॥
निषण्णो मङ्कले पीठे तथाऽन्येऽपि द्विजातयः ।
सदूबोपाणयः सरवे शुचयः शुचिवाससः ॥ १३ ॥
गणेशं कुरदेवीं च नमस्कृत्य प्रयत्नवान्‌ ।
कालङ्गानं ततः कुथोदनु्गतो द्विजातिभिः ॥ १४॥
प्रार्धद्रत्यमुदिश्य पिधाय क्न सुधीः |
मङ्ःरद्रव्ययुक्तन भाजनेन समाहितः ॥ १५॥
उद्धत्य सविधानं तु कटकं हैमपूरितम्‌ ।
पद्मासनसमावष्ा नमस्छयात्ययत्नतः ॥ १६ \

कमखमुकुरुसदशेनाञ्जलिना कलशं धृत्वा टखखाटपयेन्तमानीय नमस्कृत्य च
पुनभूमां निधाय कलशवदनातिपधानं निःसारयेत्‌ । ततो ह्यात्मनः कामरूपाणि
षचास्युकत्वा विपरान्ाथयेत्‌ । तंश्वापि सूचयितव्यानि । तान्याह

एरावतादयो नागा गङ्खगव्राथवं निश्नगाः |
महेन्द्रा्या गिरीन्द्रा जीणि िष्णुपदानि च ॥
तेनाऽ्युष्यपरमाणेन पुण्याहमेतद स्त्विति | १७ ॥

दायमायुरस्तु | क्षिवा अपः सन्तु । सोमनस्यमस्त । अक्षतं चारिष्टं
चास्त॒ । गन्धाः पान्तु । सापङ्खस्यं चास्तु । अक्षताः पान्तु । आयष्यमस्तु ¦
पुष्पाणि पान्तु । सोभ्रियमस्तु । ताम्बरूटानि पान्तु । रेष्व्यमस्त॒ । दक्षिणाः
पान्तु । बहु देयं चास्तु । दौपेषायः प्रेयः शान्तिः पृष्टिस्तष्टिधास्त । श्ीर्थ्ञो जिच
(विनया वित्ते बहुपुज चाऽयुष्य चास्तु । यं छत्व सवेदेदयङज्ञक्रियाकरणकमारम्भाः
भाः ज्ोभना; मवतेन्ते तमहमोकारमादिं कृत्वा, ऋग्यजःसामायी्चनं बहक
प्वमतं सवङ्नाते मवद्धिरनूङ्गातः पुण्यं पुण्याह वाचयिष्ये । इतिं यजमानः
पृच्छति । बास्यतामिति तैेक्तव्यम्‌ । ‹ द्रविणोदा › इति पटित्वा दीर्घमायर-
स्त्विति भवन्तो ब्रवन्तु इति यजमानेन गर्व्यम्‌ । दीर्धमायरस््विति विषाः परति-
रयु; । ततश्च ^ सविता पश्चात्तात्‌ ` इति पटित्वा दीधेमायुरस्त्विति यजमानः
पृच्छति । अस्तु दीषेमायुरिति विषाः परतिन्रयुः । ततश्च ‹ नवो नवो भवति "

क. लनिपु। रख, भस्छुयात्म } `

विधानमाश ३९९

४,

इति पटित्वा दामायुररत्विति भवन्तो त्रुवन्त्विति यजमानो व्रवीति । दीर्ध

माय्‌रास्त्वात त प्रतिन्रूयुः । ततश्च “उच्चा दिवि? उति यजप्राना ब्रूयात्‌ ।

दीषेमायुरिति तेषेक्तनव्यम्‌ । इति चतुणा मन्त्राणामवसाने त्रिवारं अ्रश्वसिवार-

मेव भतिवचनम्‌ । इति प्रस्परोक्तौ जातायां पनराद्धीरचनानि पां्थयते |
तान्याई-

ॐ नमः(मनः) समाधीयताम्‌ । समाहितमनस दतमनसः रमः । भसीदन्तु भवन्तः ।
प्रसन्नाः स्प; । इत स जमाननक्त सतित वक्तव्यम्‌ \«„ ¡| तमः शाान्तरस्त |
पुष्टरस्तु । ठष्टरस्त॒ । ऋद्ध॒रस्त॒ । दद्धिरस्त । अविश्रमस्तु । आयष्यपस्त |
आरण्यमस्तु । चव कमास्तु । कमंसमाद्धरस्तु । अहरहरमिवद्धिरस्त्‌ ! परनधा-
न्यसमराद्रस्तु । कदसगद्ुरस्तु । शाक्लरससपदस्त॒ । पसपदस्त । इषएटसंपदस्तु ¦
| बहिरदेशे । अ(सव)रिष्टनिरसनमस्तु । यत्पापं तल्रतिहनमस्तु । [ मध्ये । ]
यच्छयस्तदस्तु । उत्तरं कमेण्यविघ्मस्तु । उत्तरांचर श्रीरस्तु । उत्तरोसरमहर
हरभिवृद्धिरस्तु । उत्तरोत्तराः क्रियाः नरुभाः शोभनाः संपयन्ताम्‌ । तिथिकरण-
मुदूतेनक्षत्रसपदस्तु । तिथिकरणपुहूनेनक्षत्रग्रहटमाधिदेवताः प्रीयन्ताम्‌ । तिथि-
करण सहूतनक्षत्रे सग्रह सदवते भायताप्र्‌ । दुगापाश्चार्यां प्रीयेतम्‌ } अभेषु-
रोगाः स्वे देवाः प्रीयन्ताम्‌ । इन्द्रपुरोगा मरुद्रणाः प्रीयन्ताम्‌ । आदि-
त्यपुरोगाः सवं ग्रहाः प्रीयन्ताम्‌ । ब्रह्मपुरोगाः सर्वे वेदाः प्रीयन्ताम्‌ । विष्णुपु-
रोगाः सर्वे देवाः प्रीयन्ताम्‌ । मादृश्वरीपुरोगा उमामातरः भीयन्ताप्‌ । अरुन्धती.
पुरोगा एकपल्यः प्रीयन्ताम्‌ । बसिष्टपुरोगा ऋषिगणाः प्रीयन्ताम्‌ । बह्म चं
ब्राह्मणाश्च प्रीयन्ताम्‌ । श्रीसरस्वत्यौ प्रीयताम्‌ । भद्धामेषे प्रीयेताम्‌ । भगवते
कात्यायनी प्रीयताम्‌ । भगवती महालक्ष्मीः प्रीयताम्‌ । भगवती शान्तिकर
प्रीयताम्‌ । भगवती पुष्टिकरी प्रीयताम्‌ । भगदती तुष्टिकरी प्रीयताम्‌ । भगवता;
ऋद्धिक भीयताम्‌ । भगवती वदिकरी भीयताम्‌ । भगवन्तौ विघ्नविनायक
प्रियताम्‌ । भगवान्स्वामी महासेनः सपत्नीकः ससुतः सपाषेद्‌ः सवस्यनमतः
प्रीयताम्‌ । हरिहरदिरण्यगमाः प्रीयन्ताम्‌ । सवाः कुर्देवताः भयन्ताम्‌ । सब्र
ग्रामदेवता प्रीयन्ताम्‌ । [ बहिः | शास्यन्तु घाराण । काम्यन्तु पापान ।
शाभ्यन्त्वीतयः ¦ हता ब्रह्मष्रिषः । हताः परिपन्थिनः । हतार कमणो विघ्नक
तोरः | शत्रवः पराभवं यान्त॒ । [ अन्तः | शिवानि वधेन्ताम्‌ । धवा जापः
सन्तु । शिवा ऋतवःसन्तु । शिवा ओषधयः सन्तु । शिवा वनस्पतयः सन्तु ।

क 1 १ पि

@& अये तृती च वाक्ध ह्यर्थः ! ‡ दविरीयं चतुरं चेत्यथः !

४०२ भरीरृरविहभश्यवेरचिता-

तत्र--"नगयः सवित्र ` इति रविमन््रः |
अङ्करको महाकायो रक्तवणेश्तुभुनः
सिद्धिदः सिद्धिङृदाग्मी भूयाच्छान्तिकरो मम ॥ ३॥

इति भोपमन््रः ।

इति श्रीनृसिंहमटूविरचितायां विधानमाङायां निषिद्धाभ्यङ्गदो
पहर विधानम्‌ |

अथ छष्णपक्षचतुदश्यां (शी) प्रसूतिदोषहरं विधानम्‌ ¦

कृष्णपक्षे चतुदेश्यां प्रसूते फर शुणु ।
चतुदेश्यास्तं षडभागाः प्रथमस्तु न दोषभाक्‌ ॥ १ ॥
दवितीयः पितरं हन्ति तृतीयो मातरं तथा ।
चतुर्था मातुलं हन्ति पश्चमः कृङनाल्नः ॥ २॥
षष्टधेव शिर हन्ति गण्डदोषो यथाक्रमम्‌ !
अथ शान्ति प्रकुर्वीत सवारिष्प्रणाशिनाम्‌ ॥ ३ ॥
रुद्ररूप विधायाऽऽश सुवणन पिचक्षणः ।
कषपात्रसुवर्णेन तदधाोर्धेन वा पुनः ॥ ४ ॥
वस्द्रयसमायुक्तं षोडशेर (ध्यानपूरवो) पचारकंः ।
जैयम्बकेण मन्त्रेण पूजां होमं च कारयेत्‌ ॥ ५॥
पटाश्चसमिषधस्तत्र चरं तिर समन्वितम्‌ ।
शतमष्ट सहस्रं वा नुहुयाद्यृतपरितम्‌ ॥ ६ ॥ `
मूखाश्षविधानं च ( पोक्तविधिना ) विचशाढ्यं न कारयेत्‌ ।
अकृत्वा शान्तके गूढा पनधान्यावेनर्यति ( न्येवियज्यते ) ।७॥
चतुदेशयां सिनीवारयां गोश्वयो्मदिषस्य च |
सीणां चेव पसूति वक्रस्यापि भ्रियं हरेत्‌ ॥ ८ ॥
गृह्‌ धत तथा धान्य गृहोपकरणान च |
पशुवस्रादिकं चेति नू (न्यु) नमिस्युच्यते बुधः ॥ २॥

इति भरीव्रसिहमद्विरचितायां विधानमारायां `

कृष्णचतुद शीष सूतिदोषहरं
विधानम्‌ |

[1

विधानमाला ¦ ४०३

अथामाप्रसूतिदापहरं विधानम्‌ ।
सिनीवारीपरसूता स्याद्यस्य भाय पृयुस्तथा ।
गजाश्वमाहषाचव(करण्यन्ामरिष्य्) शक्रस्यापि भियं हरेत्‌ ॥१।४
नारा विना तु शेषस्य परित्यागो दिधीयते
पारत्यायन्ततः चान्त कुयाद्धामाल्वचक्षणः( घानतः ) ॥ २ ॥
रुद्रः शक्रश पितरः पूज्याः स्युर्देवताः क्रमात्‌
कषण तु सुवर्णन तदपार्येन वा एनः | ३ ।
स्वशक्त्याऽप्यथ वा कृयाटदित्तश्ाठ्यविवजितः |
नवग्रहमखं कुयात्‌ | अत्र शान्तो प्रयत्नतः ] ॥ ४ ॥
प्रतिमां कारयेच्छमोश्वतुभुज समन्विताम्‌ ।
निश्ख्खदुपरशुवरदण्डान्यथाक्रमम्‌ ॥ ५॥
श्वेतवणों श्वेतरक्तां श्ेनपष्परयम्यिताम्‌ |
जेयम्बकेण मन्त्रेण सनपुजां प्रकर्पयेत्‌ ॥
` दर्वा दान प्रधाया्न्ु ततः साख्य समेन्नरः ॥ & ॥
इति श्रीनुसिहमटृदिरचितायां विधानमारखायाममापरसूतिदोष-
द्रं भधानम्‌ ।
अथ नष्टानन्तदोरकवि प्रहर विधानम्‌ ।
युधिष्ठिर उवाच-
अनन्तत्रतमाहास्म्य बहूधा च मया श्रुतम्‌ ।
दोररूपो ह्यनन्तेऽपि रक्षतीति सुरोत्तम ।॥ १ ॥
प्रमादाद्यदि नष्ट; स्यादोरप्रन्थिषु पूजितः |
तदा रिं करणीयं स्याद्द जरोक्यपारक | २ ॥
कुष्ण उवाच-
साध पष्ट खया राजन्वक्ष्यामि च यथातयम्‌ |
शृणु छोकस्य सवस्य रक्नाथ शान्तामच्छता ॥ २॥
दोरे नष्टे महान्दोषः समवेद्रहुकायकः।
तस्मात्तदोषरान्त्यथं प्रायधित्तं समारभेत्‌ ।॥। ४ ॥

००

गुर प्रदृक्षिणीछत्य नमस्छरस्य समाहितः ।
विज्ञाप्य दोरनाक्घं च तेन साधं वरतं चरेत्‌ ॥ ५)
कारयित्वा च दोरं तु पृकेवद्ग्रन्थिसंयुतस्‌ ।
हव्यवःहं पतिषठप्य तस्िक्तवाद्येदरिम्‌ ॥ ६ ।।

आज्यमम्रावधिश्वत्य दद्या {(दाऽऽ)सनम्‌ ।
अष्टोत्तर रतं दत्वा मुकभन्येग संयुतः |॥ ७ |
नामत्रयं च (मन्वे) हसा दिक(दीन्क्र)पाततः }

अचेयदचनाद् (ह) च शुमनोभिः सदेकं; | ८}
अनन्तं कामयदेवं संयेकामफटमदम्‌ |
अनन्त द्‌ररूपण अनन्ताय नमो नघः; ॥ ९ ॥

अथ भविष्यात्तरपुराणोक्छविधिरिर्यते !

युधिष्ठिर उवाच-

भमादाच्रदि दवेश्च नर्येच्चानन्तदोरकः | |
तदा किं करणीयं स्याद्द चरोक्यपाछक्ः | १ ।

इष्ण उवाच-

साधु पृष्टे त्वया पायं वक्ष्यामि च यथाक्रमम्‌

गृणु सवस्य रक्रस्य रक्नाथ विधिद्ुचमम्‌ ॥ २।

दरे चष्टे महान्दोषः हुपादकय्‌ |

तस्मात्तदापशचान्त्यथं पायधित्तविधि चरेत्‌ ॥ ३॥

कृत्वा च गृत्तकास्नान्‌ गोमयेन विर्पयेत्‌ ।

स्नानादनन्तर पञ्चगव्यक्राद्नसाचरन्‌ ॥ ४ ॥

तत्तन्मन्न; प्रकुचति (पञ्चगव्य) प्रश्नं कलयेद्धधः; ।

पश्ात्स्वदस्ते गहीयादमोन्दक्षिणया यतान्‌ ॥ ५ ॥

गुर मदरक्निणङ्रन्य नमस्छृत्य महाजनम्‌ |

(वज्ञात (य, द्‌रनाश्च च तेन साधं व्रतं चरेत्‌ ॥ ६ |}

पण्याहं वाचयस्चवमाचायं वरयत्ततः |

प्ाद्तसयुवं सम्य॑माोमयेनोपल्प्य च | ७ |
रव्यवाह्‌ भातष्टाप्क स्वगह्याक्तप्रिपानतः |

चतुदश स्वनामाने तेरनन्त समाहित; | ८ ॥

पूजयित्वा भयल्नन्‌ पशाद्धामं: समारभेत्‌}
पिष्णुरभिस्तथा सूयः सहस्राक्षः पितामहः ॥ ९ |
इन्द्रः पिनाकी विघ्नेश; स्कन्दः सोमस्तथैव च।

वरुणः पवनः पृथ्वी वसन्तो अन्यदेवताः ॥ १० ॥
अष्टोत्तरशतं इत्वा स्वाहान्तमूखमन््रतः ।

अतो देवेति मन्बरेण(वा इत्यमुना) हेमं कुयास्यत्नतः } ११ ॥
नायमन्त्रेण हुत्वाऽथ केच्चवादीन्करमाच्ततः ।

अनन्तं कामरूप च विष्णुं जिष्णुं हरिं दिवम्‌ । १२ ॥
ब्रह्माणं भास्करं शेषं सवेव्यापिनमीग्वरम्‌ ।

विश्वरूपं महाकायं स्थितिसंहरकारकम्‌ ॥ १३ ॥
मति्रयं परकुर्वीत अ(ह्योनन्तस्य महात्मनः ।

शान्तिहोमं प्र्र्वीत महान्याहतिभिः क्रमात्‌ ॥ १४ ॥
पृणोहुतिं ततः ङुयारह्योद्ासनमेव च ।

एवं शान्तिविधिं कृत्वा पूत्रवद्‌व्रतमाचरेत्‌ । १५ ॥
संपूञ्यानन्तदेषेद बन्धनीयः सुदोरकः |

संभोञ्य द्विजयुख्यांथ दच्वा च गुरुदक्षिणाम्‌ ॥ १६ ॥
गोभूहिरण्यवासादि दद्यात्तदोषशन्तये ।

बन्धुभिः सहितः पश्वात्खयं मुञ्जात वाग्यतः । १७ ॥
न पूजयन्ति ये मूदाश्छिनने नष्टेऽय दोरके ।

दारिद्यं व्यापिद्ुःखादि पीडयेन्ना् संशयः \ १८ ॥
एवं यः करुते नित्यं पूजां तस्य समादरात्‌ ।

न भवेत्पापमगी सन च दुःखं भविष्यति| १९॥
व्राह्मणान्भोजयेत्पशात्तेभ्यो दद्याच्च दक्षिणम्‌ |
तस्मात्सवेभयत्नेन गुरुपूजा स्वशक्तितः ॥ २० ॥
प्रतिमां वख्रसंयक्तामाचायाय निवेदयेत्‌ ।
विप्राशीवचनं ग्रां पश्ा्तानवै क्षमापयेत्‌ ॥ २१ ॥

कजं

इति श्रीनृसिहभदरविरचितायां विधानमालायां नष्टानन्तदारद-
चिष्रहरं विधानम्‌ |

४०६. भीनुरसिहमद्रविरचिता विधानमाखा ।

+ (समाघ्तमिदं शासं सवेचास्ायेसंग्रहाद्‌ ।
विधानमाटिकाख्यं हि भाणिनाञुपकारकम्‌ ॥ १ ॥
धमोथकामरशासेभ्यः संगह्यारंकृतं मया ।
उद्धुतं सबैपष्पेभ्यो यतः स्यान्मधु माक्षिकम्‌ ॥ २॥

ग्रन्थस्यास्यानुरागेणं ममानुग्रहणेन बा ।

संतोषयन्तु दिद्रसिः स्वचेतांसि समञ्जसाः ॥ ३ ॥

पेराटे पिषयेऽस्ति चन्दनगिरेगेव्यूतिमाचर पुरं

देव्याः पराक्सुमनोहरं वसुमतीतीरेऽग्रहार(रो) महत्‌ ।

तत्रत्योऽभिकुरोद्धवो गुणनिधिः श्रीमानुसिंहो द्विन-

शक्रे शाक्लमिदं वरणामुषकृतिं संधाय चित्ते निजे ॥ ४ ॥
विधानमाख ग्रथितां मया तां गुणानुसंधपानविराजमानम्‌ ।
प्रायेण सारैः सुरमिं पवित्रां कुषन्तु कण्टेष्ठनिनेषु धीराः) ४ ५ ॥

इति भ्रीनूसिंहभसविरचिता विधानमाखा संपूणा |