आनन्दाश्रमसंस्ङतग्रन्थावािः ।
गरन्थाङः १०२
शरीमदुदेपायनमुनिभणीतं -

्ह्मभैवतपुराणम्‌ ।

स्य प्रथमो मागः।
एवतपुस्दकं
वे° शा० सं° वासुदेवशाश्ची मरे इत्येतैः संशोधितमू ।
तश्च
बी, ए, इस्युपपदधारिभिः

क क
विनायक गणेरा आपटे
इत्येतैः
पुण्याख्यपनने
श्रीमन्‌ ' महादेव चविमणाजी आपदे › इत्यकिधेय-
महाशागप्रतिष्ठापिते

आनन्दा्रममुद्रणाल्ये

आयसाक्षरयुदरयिस्वा
प्रकाशितम्‌ ।

श्चाटिवाहनशकाब्दाः १८५७ ।
जिस्ताब्दाः १९६९ ।

( अस्य सर्वैऽबिकारा राजश।सनानुपतारेण स्वायसीङ्ताः )।
पस्य षडाणकादिकरपकषदुषएयम्‌ (४०६) ।

विददणयथंना ।
भ ङु =>

आये मो विद्ांसः श्रतिस्यरतिपुरागेातिहापेष बद्भादरा धर्मामिमानिनो धर्मा
चरणेषु श्रद्धाङवः; विदितचरमेकैतद्धवतां तत्रमवतामानन्दाश्रमम्रन्थावदछीयग्रन्थप्रा-
हिरणा, यदिदानीमानन्दाश्रममुद्रणालये श्नीमदूहेायनमुनिप्रणीते ब्रह्मवैवतै नाम
पुराणे समुद्र्य प्रकारयत इति ।

यद्यप्यस्मिन्‌ स्क भारते वर्षे बहवो धमविषयका रेतिहासिकाश्च मन्थाः
भारतरामायणप्रमतयः समद्र प्रकाशिताः सन्ति पृराणनि च भ्रीमद्धागकव
तदेव मागवतादीनि, तथेदमपि विद्यते, तथाऽपीदार्ना ्टादरामह। पुरणिष॒ ब्रह्मवैव -
ताख्य महापुराण ब्रह्मलण्ड-प्रकृतिखण्ड-गणपिखण्ड-श्रीङृप्णजन्मखण्डा-म-
कमसिरमृमण्डर्परसिद्धं विरोषतया समुद्य प्रकारयतेऽस्मामिः। तत्राऽऽद्यमागेऽ-
कारणरारणर।धारमणगोाकगजश्रङ्िष्णत; सवषां मुवनानां सृष्टिस्थितिकषानां
सगेप्रतिप्तगेमन्दन्तरवेशानुचारितानां ब्रहपरकृतिगणपतिक्षकरादिदेवानामृस्पत्यभि -
कारचरितानां च नारद्नारागणस्गदद्रारा विस्तरेण वणेन वतेते । अथ द्वितीये
धी ङृष्णजन्मखण्डत्मर माणे तु श्रीम॑त्परब्रह्श्रीकृप्णचरितानामतिविस्तरतया
भक्तननमानप्तसमो सधायकं वर्णनं विदयते ।

तदेतत्पुराण पृव॑मन्यन्न मुद्धितमप्यसमाभिः १।ठान्तैरेः सुरभीङ्ृत्तया मरी.
च।दिषसेश्छृत पानकमिव समधिकमेव सतप जनयेद्धमोमिखपुकाणामित्यत्र
नास्ति नः स्देदेशोभपि । तथा चान्धदीयमुद्रणालयमुद्ितपुस्तकःपेक्षयाऽस्य
शद्धतरत्वाद्वाचक्रानामयमेवाऽऽनन्दाश्रममुद्धितो म्न्धः प्रेयान्वाचनाथ॑म्‌ । अन्यत्र
मद्धितपुस्तकमवराकयतां ततर स्थाननेकान्दोषारदृष्ट्ब स्च्छुद्धौकरणं मनम्युण्तिष्ठते
तदेवात्र कृतमवोक्यातितरां ते मुदमाप्नुयुः ।

अथा सिन्ममाम्र्थेनाप्रथम प्रयत्न स्द्रच्छतः स्सटनं कापीति न्षायेन सस्छ-
तमाषाङेखनप्तरण्यनम्यस्ततया दोऽनाहुस्य दरयेत तत््षन्तुमर्हन्ति विद्धा इतिमे
महान्टदो विश्वाप्तः । तदेतद्छेखनसाहसमनसृखावतां षीमताममरे विनिवेद्य सवि-
नय सप्रणय साज्ञाटेनन्धं च श्रीमन्ज्निदानन्द्चरणयोः स्म+ विरमा.
मीति शम्‌ ।

पुण्यपत्तने चेत्र व १० ८( गुरुननकृषपाभिला्षी मराठे इव्युष्
° १८५७, श्रीधरात्मनो वासुदेवश्चम। |

अयन्धीमद्हेत्रोुराणद्प्ानु क्रारक्र ।

अध्यायाङ्काः । ˆ विषयाः । - शृषाङ्कः। | । {स्षियाः। ^ पृष्ठज्काः।

अध -अहल्लम्हम्‌ | र \

१,ग्रन्थादौ मङ्गलसमरणम्‌ , १

तै मिषाःरण्येःकीनरादीनप्रति
"किरातम्‌ › सतर -कुश-
छप्रश्नानन्तर्‌ तेरति, 6
शोनकमहरषैः $ "श्रीहृष्मभम-
ीहापरतो सूद तनपहा-
` प समलस्वनिक्ताकरया -पभः।
कतिनाःसोलकं प्रति मह्न
ववर्तमहापुरागपरस््षतरस्पु-
राणस्यत्रनुपन्ण्डगत्सुल्य-
बि्िमवभेनस्‌ |
सैध्िमा शुर कमपूषेकं
चरकी परिक्वनोकरक्वप्येगम्‌ ।
ततः, ( श्तकीरमोजनप्षः-
"पदेशे. तहुषलेकः + तदधः
शिषलेकः +भङेकुण्ठ-
.विवले्षित्र गौरके हवः |
गोसे कुत्पत्तिक पम्‌
घेः | गोरो ^स्परतेनोव्ष्ड-
द्यैव - एवेनगक््राएमश्री-
-:(ष्महवतभनम्‌ ।
३.श्बीृष्णप्ररमाहमनो जग-
कप्तायरारस्वाह्नदाकिण-
फाक्वतः स्टगांजवेदृशानां
भच तस्मा्राणां बहमृता'
तीं -नासयणमस्व म्रोत्वततिः
मकसवङ्भीङषगसतो-

(1

त्म्‌. । पीपर वप्नप-
श्छ सतिः ।श्तर-
छृतृश्ठङ्मलोत्रम्‌ । ता-

कि _ ज, र

` पदद््वपतरस्तह-
~ ठभीरप्मुशमत्नम्‌, ` | च्बिद्-

क्सो वर्मिते: । त्रक्ृत-
{शीङृष्ससोक्षम्‌ +. तद्व
रतीषरहारक्षीवुरोरप्रतिः ।
-चश्छतश्रीकृष्णदोत्म्‌ ।

४ श्रीङष्णताक्षप्रतः , सावि-

ज्यु्पत्तिः । तत्कृतङ्ष्ण-
स्तृतिः-। श्रीफृष्णमनसो म-
-ग्मंयोस्पतिः (-तद्रामाङ्गाद्-
सयु्पत्तिः । ,रतिदशनेन
जह्य रेतःपतनम्‌ (-तस्मा-
देनो वर्णोत्वत्तिः.|-अ.

, तरिस्वाहावह्गानीनां -क्रमे
„, णोस्पत्तिः । -श्रीकृष्भरेतः-

, शवषनान्मह दष्णोरुत्व सिः |
शीङष्यक्रपोषलन्मधुकेटमो -

त्वतः ।" प्रीङष्णह्ृतमयु -

कैटमवत्रवेणनम्‌ ।

& गोरोकमोगोकोषीनां नि.

प्योतित्पस्वर्यवश्था । श-
- भुता पेणयोः ,कत्क्यव-
णनम्‌ + ब्रह्मण ध कारनिणे-
यः ¡ माकेण्डेय्ितिका ल.

१०

१२

अध्यायङ्काः ।

६

| 9

विषाः ।
निणयः । श्रीङ्ृष्णङ्तगो -
गोपबटीवर्दोत्पि्तिः। प्रकर
तेः सकाश्चद्राधोत्पत्तिः।
राधागण्डप्रदशात्काटिप-
स्याकगापनामुसत्तः ।
्रीङ्कष्णेन नारायणादिभ्यो
महाुक्षम्यादानां दानम्‌ ।
महेश्वगय दुगोयां समपय.
तन्यायां श्ेकरेण तत्छी.
कारप्रत्याख्यानम्‌ । श्रीकृ-
प्णेन शकराय सवपृज्य-
त्गदिवरप्रदानपृकं तन्मा+
हात्म्यवणेनम्‌ । सिहवा.
हिने देवी भमाश्वापनप्‌ कं
मन्त्रदानम्‌ । ब्रह्मणे खष्ट-
करणाया $ऽज्ञादानंम्‌ ।
मह्मकृतप्थिव्धादिविध-
दष्टिणनम्‌ ।

मह्यणा सतातिव्यां वीया
धानतो वेद्शाच्रादिषृ्टि-
वणनम्‌ | ब्रह्मणः पृष्ठे.
शादिम्योऽधमादयुत्पत्तिः ।
स्वसुतेम्यः सृष्टिकरण आ.
ज्ञादानम्‌ । बह्यणो नार-
दाप शापदानम्‌ । नारदेन
च ह्मण शापदानम्‌ ।

९, ब्रह्माज्ञया नारदातिर्क्त.

समहधिृतप्टः | तत्र
कदयपादिततमनपरवणतम्‌ |

२1

११

१८

१९

२९२

पृष्ठङ्काः । | अध्यायाङ्काः |

विषथा; ।
मङ्गल्मरदात्पत्तिविषय इति-
हासवणनम्‌ । चन्द्रपरनी -
नां चरित्र रोहणी पङ्त च-
स्र ति दक्षेण रक्ष्मरोगिः
त्मणदकश्ञापदानम्‌ । चन्द्‌
स्य हविवाश्रयणम्‌ । चन्द्रप-
त्नीभिः स्वपतिरिप्य पि-
तृप्मीपे पतिमाहात्म्थवण-
नम्‌ । दक्षेण शिवाचन्द्रस्य
याचनम्‌ । रिवेन तत्भरत्या-
ख्यानम्‌ , कृष्णेन दक्षाय
चन्द्रस्य दानम्‌ |
भभ्वारिम्यक्षच्यवनायुत्प- २६
त्तिः , कुबरजम्मकथनम्‌ ।
त्रि पादिजाप्युत्पत्तिः ।
क्िस्पक।रो त्पत्तिः । शि .
काराणां परतितेत्वादिदोषे-
णायाजत्व इतिय प्तवणनम्‌ ।
धृताचीन मान्प्रोभिः पहं
विश्वक्रमेणः पमाणम उ-
भोः सवादुः । घृताच्या
नीतिषमेरभनम्‌ । परस्प.
रशाभवभनम्‌ | मूढके १ि-
शरक 9 ब्राह्मणजन्म | घु-
ताच्या गोपिकाशा गङ्गा.
तीरे रमणम्‌ । तते। मल,
रमभम्‌. । त नवपुत्रो-
त्पतिः । तेषां कायनिण-
यः । सङरजा।तिवण॑नम्‌ |
वेधन(तिनिणयेऽध्िनीकु

पष्टङ्काः।

अध्यायाङ्का; । विषयाः |
मःरोत्पतिवर्णेनम्‌ सवैना-
तिषु योनिर्चन्धव्णनम्‌ ।

११ सुतपत्राह्मणप्याधनीकुमा-
राभ्यां शापः। सूयैकृतत्रा-
ह्मणस्तुतिः । सुतपप्तऽ-
शिनीकुम।रथोरुऽधक-
रणम्‌ | ब्राह्मणमाहा म्यम्‌।

१२ गन्धवराजस्य पुत्रभाठिनि-
मित्तं पुष्करक्षेत्रे शकरोदै-
हेन तपश्च । तत्तपस्ु-
षन शक्रेण वरप्रदानम्‌ |
गन्धर्षराजमापोयां नारद.
अननम्‌ ।

१३ नारदस्य पृवजन्मन्युष.
बर्हणेतिनाभकथनम्‌ | उ१.
बहंणस्य दुष्करतपश्चरणेन
गन्धवैकन्यानां परिण-
यनम्‌ । रम्भादशनेनोप.
नरणस्य वी येस्स्वरने तस्मै
शु्रत्वप्रापकश्चापः । उप-
बहेणस्थ स्वदेहषरित्यागः।
ततनिमित्त मालावतीनाम-
उगरष्ठपल्या विलापः ।
शापो द्यतमाहाव्तीमयाद्र-
ह्यादिसर्मदेवानां तत्र55.
गमनम्‌ ।

१४ माडावती्र्मापे श्रीवि
प्णोरागमनम्‌ । स्वपातिमरणे
कारणपृच्छायां ब्राह्मणेन
्वदेवानां पृथकूपृक्कट.

[ ३.1.

पृष्टाः || अधम ग्ङ्काः ।

६४

(१.

६८

४२

विषयाः । पृष्ठगाः |
प्राहठिणेनम्‌ । विष्णु.
हाप्ता ।

१९५ ब्राह्मणस्य स्वयं पवज्ञता- ४९
प्ररास्ति । म'खावत्या प्रत्य
षतो दशन धमादीनाम्‌ ।
धम।दीन्‌ प्रति निनक.न्त.
निषनकारणपुच्छा माा" `
वतीकालपुरुषकवादः ।

१६९ माङावत्या व्याध्युतपत्त- ४८
हतज्ञानाय प्रभः | ब्रह्न
५न उणाविकारणवणेनम्‌ |
तत्न ऽयुर्वद वि्ाप्वृ ति.
जगान। शकोपचारकथनम्‌ ।
वातपित्तेप्महारको गय-
कथनम्‌ |

१७ ब्राह्मणरूपधारिविष्णात्र- ९२
ह्यशिवादिमिः सरह संवादे
िप्णुप्रशप्ता |

१८ ब्रह्मादीनां पनमालावती- ९९
समीप प्रत्यागमनम्‌ । गन्ध.
वंजीवनम्‌ । तदा माटाव-
तीकृतमहापुरुषस्तात्रम्‌ ।
दुः८9नेगन्धवैजीवदानम्‌ ।

१९ विप्णुकवचम्‌ । बाणश्च. ९७
रकवचम्‌ ।

२० उपनर्हणग्य ब्रह्महाषष्रूः ९१
षटीगभे जन्मनुत्तान्तवणे ०।

२१ कडावतीवृत्नान्तः | वृष- १४

[४]

मप्यागह्नः। पिषया; । एृषाह्का। 1 अध्याकाक्क; । विषाः |

लोपतः नारदेतिनाम्
रणम्‌ । वीयप्रदनारदजः
न्मृचछम्तवणेमम्‌ : शरीक
प्ाभ्प्रानस्तोखरकमषवर्णनम्‌ 1
नारक््प छगविमोचैनम्‌।

२३ ब्रह्मनः. कषटिक्भीरदोति- ११
प्सक्ञेणः प्रचिततादिमुनीना
ह्म जखविरोषादु्रतिव्णेः
नप्‌ । नहमपुक्ननाज्ञान्युश्म.
त्तिवभनम्‌ |

२६ तरहमणे। नारदं भति पुनः १८
खष्िक्रण आन्त । न।र.
देत दारणरिमहनिन्दापम-
केन सीस्वमाववभेनम्‌ ।

२४ ब्रह्मणो नारदं प्रति गाई- ७०
सथ्यपर्मस्य भैदिकत्ववर्णन-
म्‌ 1 नारदस्य श्रीङृष्णप-
श्रग्रहणायं ब्रह्मणो प्राना ।
्रह्माज्ञ ण तद्‌ नारदस्य
रिवो परति गमनम्‌ ।

२९ तत्न नारदस्य शिवदर्भ० ७२

२१ ब्राह्षण्तिष्णवविधानमी-
हनिक॑प्‌ |

२७ मंक्षयामैयाकौव्यकतैषयः
कर्म ।

२८ ब्रह्मसवरूपवणेनम्‌ ।' शिषो. ७९.
ज्ञवौ नोस्य बदरः
दतैश्रति ग्म ।

९९ सरहेणर्मदीतयविभ। %

एधङ्न+"
्रद्ढतिाहात्छयत्ण र्‌

३० मगकसशति 41 ८६

ह्यत. क््ैर्वण्डम्‌ ५. ६, ॥‹

अथ परङतिशण्डंम्‌॥२॥

१ परहेतिचसिम्‌। <

२ देवस्य देव्यश्चोत्पसिः । ९४

३ म॒रोदिलोकः। हदषथानीनि। ९७
मह्‌(विराङुत्पत्तिः । त्य
जरगत्लिष्यरम्‌ ।

४ प्रक्घतयः । रसस्य १००
मन्त्र पूर्जा कवच्चं।

५ याज्ञवेस्वयो क्त्वा दिवीरस्तौ-* १०४
त्रम्‌ |

£ सरैतयाः गङ्गा ख्द्न्योः- ६५९
कह -पर्वरः दवाः ।)

७ शार्वित्विरस्वस्वानदीत्वम्‌ + १११

र््थाम्तुटप्थम्‌ः । कलः
धमरषठिकंश्क्य्षत्‌ र । क~
तथुारम्ेः स्वी स्वरव
प्रतरात्तिः। कावरिमागम्‌ः।
जगदभिक्षंतसे देवाः ।

८ वसुधोत्मतिः। एथिीषधी, ११६

मन्वक्तोश्राभेः।

९ मूरीीमि पौर त्रेः ११९

पाम्‌ परकीयर्त्नात्पम
ङो सोर फटम्‌ । मृस्वाभनि।
पिण्वैम॑दता श्राद्धकरणे
पाध । मृधौ रश्व्दिसयान
पनेः पौप॑म्‌ । मूकिनी्ै
पतिर्मम ।

[ ५1

अयागङ्खः । रिर्णाी । गृहङ्क; | अध्याषाह्ः । विषया । एृषङ्ञाः।

१४. गङ्धेऽपारूभानम्‌. । तस्र १ २०
पूजादि रासन +.

१.९. गह्मस्पमादहिवद्ृस्णत्य १२८ |
राधेणर्छमः |! ।

१२. गङ्कंःध्रति सकगनद्राक, १३७ |
या निवारभभ्‌" ¦ गक्कायां |
विष्णुम साकं, गन्व्षेषिः |
कारैः । ्‌

१२ वृर्षषमनहैप्वजवो्ैमप्वः. १६९ |
जलुदीभ्वजोधधारत्थकंष७

१४ कुराध्वनस्थ कन्या वेद- १६७
वत्याक्षपश्चरन्याः स्प
रावणाव शंषः । तस्या
जानर्काह्सिणापतारः ।'त.

प्रश्यीमलनम्‌ | - तो सम.

वाव्ऽः|

१९ शङवुखस्वः देभैः साक,
युद्धम ।

२० शितरिम साकं युषः चिष्णुमाः

तत्कवचहरणम्‌। ततस्त्छ्बः |

१९८

१६१

२६ तुरुश्वा नौर्येन कियोगः। १६५१३

तस्म वृक्षत्वेताप्नकत्तः।;
तन्भाहारम्थ च |

२ तस्या ध्यान स्तक्रत पना,
रिरिश्च |}

२६ साविभ्युणल्णनेऽशवपति-
राजानं प्रति पयशरोक्त
पाविर्रत्रतम्‌ |

{ ६९७

१९९

२४ प्ताविञ्यवतारः । तस्याः १७६
च्छया द्रोप्यवतारश्च। सभ्यवता $ विवाहः ।

१९ धर्मध्वनपल्योः तुद्यीवः १४० भपसूत्युन मारित सत्यव'
तारः | तस्यां विष्णुना सद्ग ति यमसविश्षमद-।;
ब्रह्मणो वरेपरा्िः | तरै ङ्ख संक यमस। विधर्ता; १७५
राधिकाशापः। संधीमभ्केणं २& यमसा कित्त्वे कमेः १७८७
ततो मोक्षश्च ।: पाकमिवरणम्‌, ॥

१६. तुरस्य रंह्कुषेन सकि. १४९ २.७. प्ण्यकमेक़्लानि, १.८०
वहिः ॥ ५4 ४ २.८ साि्ीङ्तयमस्तोश्रम्‌, ९८१
राजथ त मततः ४
नह्मापरो परति -संधाक्षापकथा. व
ब त ३.० पाभिनां | यातनदितिह० १८८

१७ शाह्वचृशं प्रति दूलश्वभ पु- १५९१ ६६१. 0, ॥ १,९५७
०पद्स्तष्व प्रवण, 9: ३२ स्वगप्रापककमापि,। १९९
चुकपुशय) सव) कध, # ३३. नरक्ाण।. दण्चणानि.। २०१

१६ गाह चुड्स्व युक्कभ, दिकं १९९ | ६१ साविभ्यै वरदान श्रीकृ. २०१

८५

भध्यायाङ्काः | विषया; | पृष्ाङ्काः |
ष्णस्य वणनम्‌ | तत्पति
जीवयित्वा तस्या अखण्ड-
सोमाग्यादि वरदानम्‌ ।

३५ क्म्या उत्पत्तिः । तस्य २१०
नानाःखपाणि | तस्यपता-
म्यम्‌ ।

६१ दुवांपतसः शाप।दिन्द्स्य २११
्रष्टश्रीत्वम्‌ । तस्मे ज्ञानो-
पदेशः ।

६७ इन्द्रस्य गुरुणा पवादः । २१८

६८ इन्द्रस्य ब्रह्माण प्रति गमन- २२०
म्‌ ब्रह्मण स देनद्रस्य वेकु-
ण्ठगमनम्‌ | टक्ष्या वापरस्य
योग्यस्थानानि ।

६९ कष्या ध्यानं पतो एना च २२१

४ ० स्वाहोपाख्यानम्‌ । २२७
४ १ स्वधापाख्यानम्‌ । २२९
४२ द्षिणोषास्यानम्‌ । २३१
४२ षष्ठदेव्युपारूयानम्‌ । २३५

४४ मङ्गट्चण्ड्या उषद्यानम्‌। २३९

४९ मनप्तदिग्युपाख्यानम्‌। २४१
४१ मनपादेवीस्ते्नदि। २४३
४७ सुरभिकथा । २४८

४८ नारायणी कथा | राघोपा० २४९

४९ राघापुदाखनोः परस्परं २५३
शापकथनम्‌ |

५० सुयज्ञकथा | मुयज्ञाय य~ २९१
ञेऽनादतविप्रशाप; ।

अध्यायाङ्का! ।

विषाः । पृष्ठाङ्गाः ।-

५१ क्रषिभिः पापकर्पणांत- २९७
त्फटानां च कथनम्‌ ।

५२ कृतघ्नताप्रकारः । तदादि- २११
कृतं पाप दण्डश्च |

५३ सुयन्ञपुतपःसेवदे तत्क. २१६
थित विष्णुस्वरूपम्‌।

९४ गोोकवर्णनम्‌ । विश्व २६९
णेनम्‌ । काठमानम्‌ । च-
तर्द॑ मनवः । सष विर-
जीन; । परखयवणैनम्‌ ।
तदा रोकस्थितिः। विप्र.
दोद्कमाहाप्म्यवर्णेनम्‌ ।
सुतपप्ता पुयन्ञाय राषाम-
सत्रादयुपदेशः । सुयज्ञस्य
गोलोकद्शैनम्‌ । गोरो-
कदृहीनेऽपिकारिणः तत्र
विप्णुस्वरूपम्‌ ।

[ >

५९ राघ।पूजापद्धति; । २७२.
५६ राधाक्वचम्‌ । २७७
९७ दुरगे।पाख्यानम्‌ । २८०

५८ सुरथस्य राज्ञो वैशवणन- २८१
म्‌ । गुरुपरन्णां तराणं
चनद्रादुनुषोत्पततिः। चन्दर
स्थ कलङ्कः । चन्द्रा
य शुक्रशापः । परज्लीग.
मने दोषः । खीपुरुषाणां च
कभरिरोषाच्रकाषिरेषा ।

५९ तारान्वेषणाय बृहस्पतिना २८६
एवरिष्यस्य पेषणम्‌ । बृ.

[ ७ |

अध्यायङ्काः | विषयाः | पष्ाङ्काः। | भध्यायङ्कःः। विषयाः | पृष्ठकः ।

हस्पतेः शोकः । इन्दरबृह- १ पावस्युतपत्तिः । शिवेन प्- ६१६

स्पत्यो; सवाद्‌; |

६० वृहस्पतेः कैलाप्तगमनम्‌ । २९०

शिवबृहस्पत५।रा ज्ञ एिविज्ञ-
पी । देवानां नमेदातीर
आगमन्‌ |

६१ ब्रह्मणस्तारन्वेषणा१ श-
कगृहे गमनम्‌ । गुरो^्ता-
राप्राप्तिः । बुधाचित्रायां

मागमः । पाभतीपङ्गतस्य
शिवध्य देवैः कृतो गम.
वित्तः `मूपतिताशिववीर्येण
स्कन्दोत्पतिप्रक्रिया ।
रतिघ।तकेम्यो देवेभ्यः पा.
वत्या; शापः । रिकतं
तत्सान्त्वनम्‌ । तस्याः पृत्रा-
मावादुदुःखम्‌ ।

येतरोत्पत्तिः। तस्य पुत्रो$- ३ पुतरभ्राप्तये तस्याः ऋअह- ३१९१
` जर्थः। त्रतोपदेशः | तत्फटं च ।

रथस्यारण्ये मेषामरष्णीश्र-

मगमन्‌ । तस्थ समापिते. `

स्येन सह्‌ संगमः । तयभ-
धप्त! आश्रमे गमनम्‌ ।

धानं च।
९ व्रतमाह्‌त्म्थकथा । शिव ३२२
स्य तपसे गमनम्‌ ।

तये स्तम्महर्षिणा सदोक्ति. १९ शष्णुना शिवाय वरदान ६२३
्रत्युक्ती । तयेमहर्मिङृत- म्‌. श्रीङ्ृष्णव्रतकरण मा

मन््रोपदेशश्च | ज्ञाग्रहण च |

६६३ प्मातिकृता देव्याः स्तुतिः। ६०१| ७ व्रतविषये हरेराज्ञा। पाभती- ६२८
9 ५

तत्तपश्चया | तत्फड कृष्ण- कूत्रतविधानम्‌ । व्रतान्ते

दास्यम्‌ । ध पुरहितयाचित्तदृक्तिणा-
९४ रानकृतपपपूनापद्ध0 २०१ शरवणमूच्छितायाः पात्या

पुरथराजस्थ ज्ञानपाप्िः। ३०७ । &
1 देवान प्तमाधानोक्तावुत्त-
६६ वुगाणाः स्तात्रम्‌ | ६०९

ट रम्‌ } विष्णना षरमप्राधः-
९७ दुगौयाः कवच१ू । ३११ 0

१ति भङृषिखण्डम्‌॥२॥ 1

। राथणक्रते।पदेशः । १

अय ग्णप्विखण्डम्‌ । वेतीकृतना त पणस्तोत्रम्‌ ।

(८ 1
अध्वा; | ` विषयः । शष्कः | | मभ्णाङकाः । ` किषियाः। श्रष्ठक्का!।

८८ -बा्व्या वश्वाण्तिः | ५६३४
पुनः कीविश्या संगते , वे
'गभेतिज्ञाध शद्ध विप्रेण
विणते समनम्‌ । तद्‌।म्‌-
पतितिशकीरदिण प्रभेशो-
'स्पत्तिः |

९ गतिरहितविपमर््रपत्यां
पत्या शृहामम्वरे, मम
राजनमनिनश्कना कदावा-
णीष्छृचिः.। परिह्गश्तत
गगरोशद्शैनम्‌ ।

१० पुोतपत्तो कृतानि दाना- ३४०
नि । देवाना वचनम्‌ ।

११ गभशददनायाऽ$गतस्य
"निश्वरत्यापोमुखं ट
पानह्य। सिकिषस्यु्ती |

„१ २ -दामिना दृछ्वाप्रप्य कणेहा :२४६
श्य महक ग्न ॒देपे-
गजमस्तकत्तयाजमम्‌ |

१६ बिष्णुङृतगण्दास्तोजम्‌ । २३४९
गगेशपूना ।

१४ माणां कार्पिकेयीतति- ६५।
वात |

१९ फासिकेयानयनाथ शिवद्‌-
तौनां $ृतिकागृहे गभनम्‌।
तत्न नम्व्कि;तिकेयस 1-
दृश्यं |

१९ तिकामिः सौ सम्य ३९१
' तत्र देष्नावामागमनेम्‌ ।

६३८

१४१

१ ७ कस्य, सेनानीतवेऽमिककः, | ६९८

१८ गगपतिक्तिरश्छदे हेष: । ६९९,
प्िकय-करश्पशयापः।

१९ पूैस्य पूजने सतत्र च.। ३१०
२० गणपतौ गनमुख थोजने ६६२
हिवः ( तत्रन्द्रस्य अ्रष्ट्र-

कत्वम्‌ )|

२१.१०२िनप्रस्यं छनः । ६१९

२२ श्म्नः स्तेश्रश्षोचः"चव । ३११

२ ६.उक््म्या्तिस्वनिवासश्िभ्य- ६९८
-र्कषनवभमम्‌ ।

२४ गगेशस्पेकदन्तत्वे हेतु | २७०
-जश्वद्गिकापिनपवोः-कपि
न्छगोषदेःयुद्धारम्मः।

२९जमभनिकत यभेकुद्धव ०। ३७३

२९ ;ममद्मिकतेनीणनेनये- २७५
नेह्ठगरस्वक्पा"स्य शद्धनि ०।

२०.तधो-पुद्धम्‌ } तत्र जेते २०६
न्ममर्नीःरेमफरोकः एतदा
परश ग म.गमम्‌ । -क1१-
-वीयीयगशापदावम्‌ ।तदर-
.घेःशत्कृकपतिज्ञा ।

२८ तस्मात्तरक्रया ` मैषूपदिष्ट ६७९
रीता तस्षीद्धस्थ |

;२९. तद परकमसमस्वनतपश्च ^ -३८२

३० रि पाकतीग्यां । पहशुरा- -३८१
मस्य वरस । -शेकरेण
-धी कृम्मद्श्मोदिदानम्‌ |

९६१ दिवकायिते-श्रीकृष्णवचं ° ३८६
` कम्‌ |

| ९1

क

---¬

३२ अथ शिवङ्पितं ङृष्ण- ६८९
स्तोत्र मन्त्रः पूजाविधानं च|

३२ पुनः प१रशुरास्य पृष्कर- ३९२
तीर्थं तप्य | तस्व स्भ्न-
दशन च ।

६४ रामस्य कातेरवीये प्रति दृत- ३९४
प्रषणम्‌ । तयोः सवादः; ।
कातेषा्यस्छाहमदरोनम्‌ ।

६९ कातेवीय॑प्ठ्या मनोरमाय। ६९८
देहत्यागः । राज्ञोऽनुत।पः |
आकाशवाण्या राज्ञो बोधः।
मामैषेण राज्ञो युद्धारम्ः।

६६ कातेवयिप्रोरतानां राज्ञां ४०६३
नाशः । सुचन्द्रेण रज्ञा
सह रामध्य युद्धम्‌ ।

३७ काटीकवचम्‌ । ४०९

१८ सुचन्द्रवधेऽपरेराजन्द्रादि- ४०७
मियेद्धम्‌। रामेण पाशुपता.
खग्रहे लक्ष्मी कवचप्रा्तिः ।

१९ दुर्गाकवचम्‌ । कातैवीयेस्य ४१०
स्वतो युद्धाय गमनम्‌ ।

४ ० रामकरातेवीयैयास्वुसुरपप्रा- ५१२
मवणनम्‌ । पाडपतान्नेण
कातेवीयैवधः । परराम. |

9१

४२

४९

४

भध्यायाङ्क: | विषः। पृष्ठाङ्काः । | अध्यायाङ्काः । विषयाः | पृष्ठाङ्काः |

गिकविंशतिङृत्वः पत्रे
याणां वधः |

महीं निश्षत्रियां कृत्वा
रामस्य क्रैाप्गमनम्‌ ।

रहःस्थितयो; शिवयोः समी

पगमने परशुरामस्य गण.
ति प्रति पाथना | तदा
तथी; परस्पर विवाद ।
परशुरामस्यान्तःपुरगमने

४१६९

४१७

४२१

पुनगैणपतिङृतो पहान्निरोषः।

तदा तयेयुद्धे गणेशद-
न्तस्य भङ्गः । ततस्तत्राऽ5-
गत्य पामैत्यां रामं हन्तु-
मुयतायां रामङृते विष्णु.
स्तोत्रम्‌ ।

४२२९

विष्णुना गौगीप्रीतये रामाय ४२७

गणेश्शस्तव।दयुषदेशः । १२-
शुरामङते दुगो्तोत्रम्‌ ।

प्वपङ्गमायाऽऽगतागम्तु
टस्या गणेश्चङ्ृतं निवार.
णम्‌। गभ श्तुरप्। त्वाद्‌ |
अस्य गणेशखण्डस्य १ठ.
नादे: फलश्रुतिः ।

शति गणप१खण्डम्‌ ॥

समापय श्रीमद्रहमतैवरेपुराणप्रयमभागविषयानुक्रपगिकःा ।

४६०

ॐ त्शसद्रक्े -नभः |
श्रीमदषीयनमुनिषणीतं-

ब्ह्मयेवतंपुराणय्‌, ।

तत्राऽऽदिमिं ब्रह्मखण्ड ।
अथ प्रथमोऽध्यायः

गणेशब्रहशपुरे शेषाः सुराश्च सवे भनवो मुनीन; |
सरस्वतीश्रीगिरिज।दिकाश्च य नमन्ति देम्यः प्रणमामि तं विनप्‌ ॥ १,॥
थ अस्तनूर्विदषतं तगुणं विराजं विश्राति रोमरविवरे$ मद्धनतमौ चम्‌
दष्युम्मुख; स्वकठ्याऽपि सपरज पूष्षमं नित्यं स्पत्य हदि यस्तमनं मनप
ध्यायन्ते ध्याननिष्ठः सुरनरमनवो योगिनो योगङ्ढाः
सन्तः स्य॑पनेऽपि पन्ते कतिकतिननिमि.न पहयन्ति ष्वा ॥
ध्याये स्वेच्छामयं तं त्रिगुणपरषहो निविकारं निरीहं
मकत्या ध्यनिकहेतोनिरुपमरचिरहयामरपं दधानम्‌ ॥ ६ ॥
बन्द कृष्णं गुणातीतं परं ब्रह्मच्युतं यतः |
जाविनमवुः प्रृतित्रह्मिष्णुशिवाद्यः ॥ ४ ॥
ॐ नमो भगवते वामुरवोय । ( # ॐ बमः स्ढोकविन्विनायकाय । ॐ
नमो ब्रह्मणे । ॐ नमः शिवाय । ॐ नमो गणपतये । ॐ नमो नारद्‌ ।
ॐ नमो ग्याप्ताय । ॐ नमः प्रह्ये ) ।
मारणं नमस्य नरं चैव नरोत्तमम्‌. । देष सरखती भ्यते तत जयपुदुरयेतू ॥
अगतपरमप्‌५ भारतीकामवेन श्रतिगणङ्ृतवत्तो व्यासेन दुदोह ।
अतिरु्बिरपुराणं बरहमभवतेमेतस्िबत पिबत मुग्धा दुग्षमक्षस्यमिष्टद्‌ ॥ ३ ॥
भारगेनेमिषारण्ये ऋषयः शोनकाद्यः। नित्यां नेमि्तिकी इत्वा ङ्रथोमृपुः कुशा ॥।

# धलुदूनितोऽयं भ्न्थः छ, पुस्त नत्व ।

१क. मायः । द, सप्नोरिनषन्तं । * क, तप्ताः ।

. देषयनमुनिप्रणीव-

एतसि्तरे सौतिमागच्छम्तं यदृच्छया मेतं सुविनतं तं विोकं ददुराप्तनम्‌॥४॥
त॑ संपृञ्यातियि मक्त्या शचोनको मुनि परगवः। पप्रच्छ कुशं शान्त शान्त; पराणिक्र मुदा
व्स्मायासविनिर्मुकतं वन्ते सुस्थिरासने । स्मिते प्वैतचचन्ञं पराणानां पुराणवित्‌ ॥
परं कृष्णफथोपेतं पुराणं भ्रतित्तमतम्‌ । मङ्गं मङ्गलां च मृन्नसयं मङ्गखाछ्यम्‌ ॥
सर्वमङ्गलतरीन च सवैद्‌। ञ्गटपदम्‌ 1 सर्वामङ्गटनित्ं च सकेतपत्करं परम्‌ ॥ ८ ॥
हरिमकिपरदं शश्वपुलः मोक्षदं मवेत्‌ । तखक्ञानमदं दूरपत्रोत्रविवर्ैनम्‌ ॥ ९ ॥
पप्रच्छ दुविनातं च सुप्रीतो मुनिततपतदि । यथाऽऽकाशे तारकाणां दविनराजो विरानते॥
शौनक उवाच--
प्रस्थानं मवद; कुष कत आयाप्ति ते शिवम्‌ किमस्माकं पुण्यदिनमद्य स्वद्‌ रनन 4॥
वयोव कठो भता विशिषटन्ञानवभिताः । मुमुक्षवो मवे मम्नास्दधदुस्त्रमिहागतः ॥
भवान्ाधुमंहामागः पुराणेषु पुराणवित्‌ । सवषु च पुराणेषु निष्णातोऽतिङपनिषिः ॥
कृष्ण निश्वङ। मकतिैतो भवति श दयती । तत्कथ्यतां महामाग पुरणं ज्ञानवर्नम्‌ ॥
ग॑रीयघी या तषा कममूढनिहृन्तन । सेप्ारतनिषद्धानां निगडच्छेदकर्तरी १९
मवद्‌वाश्नद्भान। पीयुषवृ्िवर्विणी । सुखद ऽऽनन्दद्‌ सौते शखनचेत्‌पि जीविनाम्‌ ॥
यताऽऽदौ सवनं च परं ब्रह्मनिूपगम्‌ । तस्य दष्टयुनपुलत्यापि पृष्टेन पर१्‌॥
लाकर वा निराकारं परमातमस्वहूपकम्‌ । किमाकारं च तदह तद्ध चानं कं च मावैनम्‌॥
ध्यायते वेषाः फ वा रान्ताशच योिनिस्तथा। मते प्रधानं केषा व गूं वेदे निरूपितम्‌
भह्तेशे य जाकरो यत्र वत्स निष्पत: | गुणानां रक्षणे यत्र महद्दिश्च निश्रयः॥
मौटोकवर्णनं यत्न यत्र वैकण्ठव्ंनम्‌ । वमने शिवरोकप्य यत्रान्यत्सेवरणेनम्‌॥२१॥
सैक्षानां च कनां च यत्र सोते निरूपणम्‌ । के प्राकृता; का प्रकृति! क॒ मत्मा प्रकृतेः
प्रः ॥ २२ ॥
निगदे जन्म येषां वा देवानो देवयोषिताम्‌। समुत्पत्तिः समुद्राणां रेटानां सरिताम॥
के वोः प्रकतेशवापि कठाः का वा कटाकढाः । तासां च चरितं ध्यानं पूजास्तौ,
| रादिकं शमम्‌ ॥ २४ ॥
ुगौसरीक््पीसावितरीगां च वणेनम्‌ | यत्रैव राधिकारयानमत्यपृषै पुषोपममू्ी
लीवकमेविपाकश्च नरकाणां च वणेनम्‌। कर्मणां लण्डनं यत्र यत्र तेम्यो विमोक्षणम्‌ ॥

१ क. °्णवरोपे% २ फ, "ति सुन्दरम्‌ । ३ क, "छविं । ४ क, सुमहाभागो बिनौं ।
५ क, ध °दिमाङका ।

हमेव रण्‌ । |

येषां च नीनिनं यद्त्स्थानं यज्र शुमाशुमम्‌ । जीषिनां कर्मणो यस्मायाघु यापु ब

योनिषु ॥ २७ ॥
लीवानां कमणो यस्मथो यो रोगो भवेदिह । मो्तणे कर्मणो यस्मात्तेषां च तक्षिरूपव ॥
मनप्ता दरुती काटी गङ्ग पृथ्वी वसुषरा । मासां यत्र प्ुमःख्यानमन्यपापमि यत्र ॥
शार्परामशिदानां च दानानां च निरूपणम्‌ । अपूव यत्न वाः सौते षमाषीनिरूपणम्‌॥
गगश्वरस्यं चरितं यत्र त्जन्म कमे च । कवच्तो्मन्त्ाणां गूढाना यतर व्भनम्‌ ॥
यद्प्वमुपारूयानमश्रुतं परमाद्भुतम्‌ । कृत्वा मन्ति तत्सवै ापरतं वक्तुमपि ॥६९॥
यभ्र जनमभम विशव पुण्यक्षेत्रे च मारते । परिपुरण॑तमस्यापि छष्णस्य परमात्मनः ॥
भम्म कस्य गृहे छढ्प पण्ये पुण्यवतो मुने । सुतं भूता का धन्या मान्या पुण्यवती सती॥
भाविृय च तेदवेहातक गतः केन हेतुना । गत्वा किं कृतवां स्तक कथं बा पुनरगतः॥
मारावतरणं केन प्रातो गोश्चकार प्तः । विषाय किंवा तेद च गोरोकं गतवान्पुनः ॥
इतीदमन्यदेूयानं पुराणं शरुतिदुैमम्‌ । दुविज्ेय मुनीनां च मनोनिमेरकरारणम्‌ ॥
छज्ञानायःमया पृषटमषृ्टे वा शुमाशमम्‌ । सथो वैराग्यननने तमो च्यास्वादुमहति ॥
शिष्यम वा व्याख्यानं कुरते च यः। स सदुः सता षठो योग्यायोम्ये ष यः समः॥

सोतिरवाच-

सवै कुशटमस्माकं त्वत्पाद्पश्मदक्चेनात्‌ । तिद्धकेत्रादागतोऽहं याति नारायणाधमम्‌॥
दष्ट विपरप्तमूहं च नम्कदमिहागंतः | दरद च नैमिषारण्यं पुण्यदं चापि मरते ॥४१॥
देवं विभ गुरं दष्टा न नमे तभरमात्‌ । प्त काठसृतं व्रनति यावक्न््रदिवाकरौ ॥
हरिरबाक्षणरूपेण शशवद्धमति भूते | सुदध॑ती परणमेत्पुष्याद्राहमणं हरिरूपिणम्‌ ॥४६॥
भगवन्यत्त्वया पृष्ठं ज्ञातं सर्वेममीप्ितम्‌ । प्ारमूतं पुराणेषु बर्मेवतेमुत्तमम्‌ ॥४४॥
एराणोपपुराणानं मेदानां भमभज्ञनम्‌ । हरिमकिप्रदं सवैतस्वज्ञानविव्भनम्‌ ॥४१९॥
कामिनां कामदं वेदं पुमृ्षणां च मोक्षदम्‌ । मक्तिप्रदं वैष्णवानां करपवृक्षस््पकम्‌॥।
ब्रह्मखण्डे सबीजं परब्रहमनिरेपणम्‌ । ध्यायन्ते योगिनः सन्तो दैष्णेवा यत्परात्परम्‌ ॥
्ैष्णवा योगिनः सन्तो न च मिल्ाश्च सौनक | स्वज्ञानपरिपकेन मवन्ति भीविनः क्रमात्‌
स्तो भवन्ति सत्ङ्गाोगित्तेन योगिनः । वैष्णवा मच्तसेगेन करम।स्सथोगिनः पराः॥
यत्रोद्वख्च देवानं देवीनां सैवजीविनाम्‌ | ततः प्रकृतिखण्डे ब देवीनां चरितं शुभम्‌ ॥

१ क, “स्य देव्य इत्पततिजे" । २ क, सादते । ३ $, "हृतिस्तं नमे" । ४ ख, °अ्ं षर ।

% प्ाप्नुनितशीते-

षवप्रत - जति्सनिकभाम्‌ |तं च. कवचतेपमन््प्तानिहपपरम्‌ प
शदत्पा .काक्ररां्ठान निरूपणम्‌ । कतिखकीतेनं तातं प्रभावश्च निरूपितः ॥
किप म्‌ । कते, नकराफाो चरोगपांमोक्षंनतभ
दते पोप मारपा मदपतसि तमिदमुदुम॥१९॥
प्श प्ततनिकरपप। ,निगृदकवचह्तोत्पस््तम्वनिल्पमम्‌ .॥ -१९,४
व्ाजकमलण्ड कदचन पम्‌ मादे पुयेत च श्रडष्णनमव्य त
मो पद्व अिन्ेजङ्गलम्‌, ततां तद्दिनं च नन्मरण्डे निस्पीदष्‌#
द्ं.2-कषं विप सुण्छवरं पसप । -ततुप्लण्डेः. परिमिते सवेषमेनिरूपणम्‌ 4५ ६॥
सोपि म अ ्पप्षैकदेय | नद्मवेवतेकं नाम -पत्राभ्टपदम्‌ + ५९॥
जाक अण्न मदर द्मम्‌) सतं ब्रह्म कात्य च इषणेन-यतर दत्र) ४
कलषछःविन कतिः पनिद ९१॥ ।
छं ऊ्भह्ं कए कतं<नः ऋ । निरामये च गोढोके ष्ये परमास्व्नाः+॥
मि के व तं सपूम-हा । पमण दतं पनाय पीतमा नारायणय च
+ ततािमनहेदो नाद्र च । नारदो व्यापदेवाय प्द्दौ नाह्नवीष्टे च
म्याप्तः पुराणपूत्र त्स्यस्य विषं महत्‌। महं ददौ तिद्धसेत्े पण्यदेशे मनोरम ॥
भयेवं कथितं ब्रहम॑स्तरतमद्नं लिश्चामय | ग्टादशसदसरं तु व्यातिनेदं पुराणकम्‌॥१९॥
पुरागकातकरो यतफषठं मते नरः । तफ टमते नूनमष्यायश्रवगेन च (-६७॥

ति आवतते मप्र णे सीतिरोनकरंवदे बरहमखण्डेऽनुक्रमणिका-
नाम प्रथमोऽध्यायः ॥ १ ॥

शौनक ठदाच-
म्‌ श्रतं सीते परमादभुते्मीनम्‌ । पव कथय संन्यस्य नह्मलेण्डमनुतमम्‌ ॥१॥
पोः भा सलमकतोापः दरिदेसप्रनातरला वमोह सनक.
# दै श्टोश्चार्य ख. पुस्तके नासि ।

9 ऊ. "प्व घ" । २ क. "एणम्‌ । २ क. धितम्‌ । ४ क, सिदधषठेण । ५ ख. न्ती
न्वित.

-मङा्वतदुगङवस्‌)। # ॥

यच्छत म््तकण त्तत्दमतुदपम्‌ ।अन्ञानान्पक्मोष्केति शाने स्‌ ॥६॥
ज्यो तिः मूं भ्ये एराऽ्सीत्केवलं द्वन | सूयो शिप्रमं निश्वमपेस्यं विश्वकारणम्‌ ॥
वेचछामयस्य च विभोस्तरभयोतिरञ्वठं महत्‌ उयोतिरम्यन्तरे टोकत्येव पलो
तेषामुपरि गादकं, नित्यमीश्वरवदुदधिन । प्रिकेटियोननायामं किततीगी पण्ड ति(६॥
तेजःसद्पे पुपृहदरप्नमूमिमयं परम्‌।.अद्दयं योणिमिः स्वे इर्ये गस्य च वणिः
यागेन धृतभीशेन चान्तररध्ितं वरम्‌ । आविन्याचिजर।गन्युश्क्तमीतिविर्वभितक् |
सदरत्नरविताधषटयपरनदिः परिशोभितम्‌ । व्ये कष्णयुतं ष्टौ गोपगो$दिरबृदम, |
तदधो दक्षिणे पद्ये प शतकरोटियोजनात्‌ । वैकुठ शिवलोकं दु तत्समं पुरनोकरम्‌4॥
कौ िद्नोजनवि्तीमै वेकुण्ठं १०३८ाृति। ख्ये शून्यं च सृष्टौ च कक््मीनारायणान्विषू॥|
चदुमृनेः पविदेश्च जरासृत्खादिवर्जितम्‌। सभ्ये च शिवडके च कोटियोजनविस्ततम्‌॥
कये शर्यं च वशे च सपरषद्िषान्वितम्‌ । गोेकम्यन्वर भ्योतिरवीवपुमनोहरम्‌
परमाहाद्कं शशत्परमानन्दकषारकम्‌ । ध्यायन्ते योगिनः शश्वधयोगेन ज्ञानचक्षुषा १४
तेदेवानन्दजनकं ` निराकारं परात्परम्‌ । तञ्जयोतिरन्तरे रूपमतीवपुमनोहरम्‌ ॥ १९॥
नवीननीरदश्यामं रक्तपङ्कनदेचनम्‌ । चारदीयपा्ैगेन्दुशोभिते चामदाननम्‌ ॥११॥
कोटिकन्दप्सकणवं दह्लकाम मनोरमम्‌ । दिमुनं -मुरखीहशतं सत्तं पीतवाहतम९१ ७
एलमृषरणोषेन मपित भक्तवसढम्‌ | चन्दनत कसत्रीकृर्फुमान्विकन्‌+ १८१
्रीव्रतपवक्तःतभ्ानस्कोस्दुमेन विराभितम्‌। सदलपताररवितकषिरीटमृकटोस्जशप्‌॥ १९॥
स्लतिषाहनस्पं च - वनमालदिमूषितम्‌ । तदेव परमं ब्रह्म भगवन्ते पसनातमम्‌ ॥२०॥
सचममथं .समैवीभं सर्वाधारं परस्परम्‌ । किशोस्वयपं ' शश्द्धतवेषषिषषकम्‌ शर्‌ १॥
कोशिगूर्भन्दुश्ोमादचे मक्तादुभरहकारकम्‌ । निरीहं निर्विकारं च. षस्पणंतमं शकष्‌॥
ससमण्डठमध्यस्यं कान्तं सतेश्वरं वरम्‌। माद्जटयं मङ्गरारं च मच्च मचख्प्दम्‌ः॥
परमानरन्दूवीज च पत्यमतसमभ्वयय्‌ । स्तिद्धधरं सवसिद्धिहपं च -पिद्विदम्‌ ॥९्भौ
प्रकृतेः प्रमीश्ानं न्णं -चित्यविग्हम्‌ । आथ पुरुवमस्वक्ं पहतं परष्तम्‌ ॥२९॥
सत्वं स्वतन्त्रमेकं च परमारमसवरूपकम्‌। ष्यायन्तेवैष्णवाः शान्ताः शान्तं तत्परमाय॒मू
एव रूपं परं विभ्द्भगवानिक एव सः । दिमिमिश्च नमसा सर्च शून्यं विध ददर्श ह|

छः ‹त्ववमरः । ३". {जो रवेणेः परभु" । २१. "दे ईर हतम) + क; ह्द्राजं ।
५ इ. ^ हिदषि* । ६ क, एकं इ ।

॥, दरेपावनमुनिषरणीतं-

हति भीतर्षेवते महापुराणे सौतिशोनकपवदि ब्रह्मलंण्डे परब्रह्म.
रूपणे नाम द्वितीगोऽध्याय, ॥ २॥

[ि्यनयोकक्यीषक) नी
विकरे ले ववन्कय नुक

शोतिर्वष ~
र शून्यमय दिशं गोढोकं च मवंकरम्‌ । निजन्तु निजं वोर्‌ निवातं तन्ताऽऽवृतमू
पृ्तैरकमुद्ाधिषि्ीनं विकताङृतिम्‌। नित्त च निषोदुं निःसस्यं निस्तृणं दविज ॥
भरोख्य मनप सवैमेक एवाप्तहायवान्‌ । स्वेच्छया सष्टुरमरिमे खि खेच्छमयःप्रमुः
आविर्भव .तेगादी पुसो दक्षिणपाधतः । मवकारणरूपाश्च मूतिमन्तज्यो गुणा॥४॥
त॑तो महानदेकारः पञ्चतन्मात्र एव च । रूपरपगन्धप्पशं शब्द्‌ शवेतिेन्ञकाः ॥ ९॥
सआविवमृव तत्पश्वास्छये नारायणः भरुः । इयामे युवा पीतवाप्ता वनमा्री चतुर्ुनः॥
शश्खचक्गदाप्मषर; सोरमुलाम्बुनः । रत्नमूषणमूष। व्यः शाङ्ग कोस्तुममूषणः ७
कीवत्तवताः शरीवाप्तः श्रीनिधिः श्रीविमावनः | शारदेन्ुप्रामृष्मजतनदुसुमनेोह्रः ॥
कामदेवप्रमामृ्ूपावण्युन्द्र; । भरीक्कष्णपुरतः स्थित्वा तुष्टव त एटज्ञरः ॥९॥
नारायण उवाच- |
बूरं परेण्यं वरदं वराई वरकारणम्‌ । कारणं कारणानां च कर्मं तत्ककारणम्‌॥ १०॥
तप्तत्फष्दं शश्वत्तपश्वीश च तापपतम्‌ । वन्दे नवधनश्याम स्वात्मारामं मनोहरम्‌ ॥
निष्कामं कापरूपं च काभक्त कमकारणम्‌ । सरव सर्वरं सवनीजरूपपयुत्तमम्‌ ॥१९॥
वेदरूपं वेर्देनीजं वेदो कफष्दं फढम्‌ । वेदज्ञं तद्विषाने च प्वेदविदां वरम्‌ ॥ १६॥
इत्यक्स्वा मक्तियुक्तश्च स उवा तदाज्ञया । रत्नपिहाने रम्ये पुरतः परमात्मनः ॥
नारायणङ्तं स्तोत्रं यः पदेस्पुसमाहितः । विष्यं य। प्रटेतनित्यं प्रं तस्यन विधते ॥
त्यां ठमते परवरं मायार्थी कमते प्रियाम्‌ । भाज्यो मद्राज्यं घनं अष्टषनो कमेत ॥
कारागारे विपदुपरस्तः सतेत्रणानेन रुच्यते । रगालमुच्वते रेमौ वर त्वा च संयतः
इति ब्रहमववत नारायणकृतं भीडृष्णस्तोत्रम्‌ ॥

सोविरषाव--
भोविवेमूव तसपश्चादात्मनो वामप्रतः । दु दस्कटिकप्काशः पश्चवकतो दिगम्बरः ॥

। क. निपुकिई । २.क. सवांदो ! ९. "मपूरं च ४ ख. 'द्मवैवे" । ५ ख. शी

8

अहमयेदठेपुराणष । 9.

तको ्चनवणो मनयमारधरो वरः । दषदधास्यपतमास्यक्ञिेतरदवन्द्रशेलरंः ॥ १९ ॥
व्िशढपदेशधरो जपमाकछकरः परः । सपैतिद्धशरः सिद्धो योगीन्दाणां गुरेगुरः ॥
मलयेधित्यरीशवर्च सलयुशस्यनयः शिवः। ज्ञानानन्दो महन्ञानी मक्तानपव्‌ः परः|
पणेचन्द्रपमागषटपुलदरयो मनोहरः । वैष्णवानां च प्रवरः प्रञ्वडन्बहमतेन तता ॥२९॥
्रीहृष्णपुरतः स्थित्वा बुव तं प्राज्ञिः । पृषकाङ्करित्तवाङ्गः सा्नेत्रोऽतिगद्वदः
महदेव उवाच-
भयस्वरूपं जयदं जग्रशं जयकारणम्‌ । प्रवरं जयद्‌ नां च वन्दे तेमपरानितम्‌॥ ९४
विश विधश्वरेशं च विशं विशवक्ारणम्‌ | विश्वाधारं च विशव विश्वकारणक।रणम्‌॥
विश्वरक्षाकारणं च विश्वत्र विश्वजं परम्‌ | फठबीनं फडाधारं फं च तत्फडपदम्‌ ॥
तेनः खरप तेनोदं स्तेन छिना वरम्‌ । इतयवमुकवा तं नत्वा रत्नपिहापने वरे ॥
नारायणं च संमाष्य उवास प्त तदाज्ञया ॥ २७ |
इति शैमुङ्ृतं स्तोत्र यो जनः संयतः १३१ । पवतिद्धिमेवेततस्य विजय च पदे पदे ॥
सततं वर्ते मित घनमेश्वभमेव च । शातूसेन्य क्षयं याति दुःखानि दुतितानि च ॥
इति ब्रह्मैव शेमुकतं भीङृष्णप्तोत्रम्‌ ॥

सोतिरवाच--
आर्िरवमूव त्पश्चासृषणस्य नामिगङ्कनात्‌ । महातपलवी बद्धश्च कमणडदुशरो षर; ॥
शुषतः शृष्ठदन्तः शुधकेशश्चदुपलः । योगीशः रिरिपिनामीशः सभौ जनको गुः॥
तपसां फढदाता च प्रदत। पवैपतपदानम्‌ | स श विधाता कतो च हतां च सर्वकर्मणाम्‌ ॥
घाता चतुण वेदानां ज्ञता वेदपपूषतिः । शान्तः सरस्वतीकान्तः सुशीलश्च छषानितिः
भ्रढष्णपुरतः स्थित्वा तुष्टव तं पट ज्ञः | ल काङ्केतपवोङ्गो मक्तिनम्रात्मकंषरः ॥

बरह्मोवाच--
ष्णं वन्दे गुणातीतं गोविन्दमेकरक्षरम्‌ । अभ्यक्तमन्ययं व्यक्तं गोपवेषविधायिनम्‌ ॥
किशोरषयं शान्तं गोपीकरम्तं मनोहरम्‌ । नवीननीरदश्यामं कोषिकन्दपपुनद्र१ ॥
हन्दावनवनाम्य्गे रासमण्डलस्थितम्‌ । रातेधरं :राप्तवापतं रापोहठाप्तपपुतपुकम्‌ ॥

इत्येवमुक्त्वा तं नत्वा रत्नपिहापतने बरे । नारवगेशौ तेमप्य प उग्रात तद्क्ञया ॥
~~~

१९. ्दनेच।२ ख. “इवस्तंवि।

| देफावमएुनिशमीप्र-
इतितं श्लोनेशातरेत्ावर यः पठेत्‌ | प्रपानि तस्य नष्यनति दुःखप्नः सुखम्नौ
भयेत्‌॥ ३९ ॥
मिरवतिमकरिये आरी पथमोत्रकषिनी | भकीति) प्षवमाप्नोति सत्कीर्ति चिरम्‌॥
इति परहवेवतं -हषक्ते श्रीकृष्मस्तेत्रम्‌ ।

िक्नस्केन

सोविरुवाच-
जपन, तक्तश्चद्वलपतः परमात्मनः, | सक्षितः परुषः किच्ुवणे। नटाः. ॥
स्तक्ती. चपः सां सतकपणाम्‌ । समः सवरव पदुयो दिसाकोप्वित्रमित। ॥
अहनत परमो पमिप पेद मञत्‌। स एव षतिगां कः परमात्मा फशेद्धवः ॥
भीक्वंणञ्मतः लिता प्राभ्य द्ण्दवद्भुवि । तुष्टाव परमात्मानं सवच सवैकामरमू ॥

भीषा उवाच-
कृषणं विष्णं क पुषे परमात्माममीधरम्‌ । गोविन्दं परमानन्द्मेकमक्तरमच्युतम्‌।; ४९।।
ओकर च गोपीश गोपःमोरतकं विप्‌ । गवामीशं च गोषठत्यं गोवत्पुच्छषारेणम्‌ ।
गोगोपगोपीमध्यस्यं प्रानं पृद्षो्तमम्‌, | वरदेऽनव्र्यमनघं इयाम शान्तं मनोहरम्‌ ॥
इत्युधायं समुक्तष्ठःरत्नतिहाप्तने वरे । ऋहविष्णुभरे शास्तान्तंमाप्य प्त उवाप्त ह ॥
चतुःदशतिनामानि षमेवकतरोद्तानि च । यः पठेत्ातर्त्थाय प्त ससी सते जपौ. ॥
षयुकोरे. दना तस्य स्ये मदुधुषम्‌ । स यान्त हर स्थान हरदा मव,
दध्मः ॥ ५० ॥
निशं परस्तं घटो नाने तद्रतिभैवेत्‌ । चतुरवगफॐ तस्य शश्चत्करगतं मवेत्‌ ॥९१॥
षष्ट सैवापानि पदटययन्ते मयेन च| मथानि वैव दुःलानि वैनतेयिवोरगा; ॥१२।

इति बहवेवते षपैङ्ृत श्रीकृषगस्तोत्रम्‌ ॥

। खेदिरसच च
भनिकेदुर कस्येह) घभेत्य वामराेतः । मूरतिमूतिमती पाक्षवूषधितीया कमलःढग्रः ॥
आकििमूव तपश्ःपुलतः परमात्मनः | एक। देवी द्ध्म कौणाज्लकष।रिश ॥
कोटिकू्दुोमाष्य। शरस्पङ्कसटोचना। वदिगुद्धक।पोना रत्नपूषणमुषित।॥९१॥

१ कृ, °्दे नबषनस्याम्‌ कमव म^।२३क ववेद्धवि* 1 ३४, स्यं रमेद्धुः।

्रह्ममैवैपुराणम्‌ । ९

सित युक्ती रयम सुन्दरीणां च सुद्दरी। प्रेष्ठा श्रुतीनां शाल्ञाणां विदुषां जननी परा
वागिष्ठतृपेवी सा कवीनामिष्टदेवता । शुद्पस्स्वषूपा च शान्तरूषा सरस्वती ॥
गोविन्दपुरखः स्थित्वा जगो प्रथमतः सुतम्‌ । तज्नामगुणकीरति च वाणया स। नत च॥
तनि यानि कमणि कसे कसे युगे यु । तानि स्वगि हरिणा तुष्यव च पुटज्ञहिः |
सरस्वल्युवाच-

रतसमण्उखमश्यत्पं रता सकमुदुकम्‌ । रत्नपिह।सनध्यं च रत्नमूषणमूितम्‌ ॥
रासेशवरं राद्नकरं वरं रपतेरवरीदवरम्‌ । र।पाधिष्ठातुदेवै च वम्दे राप्विनोदिनप्‌९ १
राप्तायाप्तपरिश्रानतं राप्तरप्तविहारिणम्‌ | रापतोत्सुकानां गोपीनां कान्तं शान्तं मनोहरम्‌
प्रगम्थ च तमित्यक्त्व। प्रह्टव रना सती । उवापत सा सकामा च रत्नधिहापतने वरे ॥
इति बाणीछतं स्तोत्र प्रातरुत्थाय यः पठेत्‌ । वुद्धिमान्धनवान्पोऽपि विधावान्पुत्र-

वान्सद्‌ा ॥ ६४॥

इति ब्रहमवेवतं सरस्वतत श्रीकृष्णस्तोत्रम्‌ ॥

आविवेभूव मन्तः कृष्णश्य परमात्मनः | एका देवी गौरवणौ रलनाढंकारमूषित। ॥
पतवस्लपरीधाना स्मिता नवयैवना | सवरयाधेदेषी स। सप्तपत्कक्प्रदा ॥
स्वभ च स्वगटक््नीरिच राजच्क््मीरच राजपु ॥ ११॥

पा हरेः फष्तः स्थित्वा परमासमानमीरवरम्‌ । तुष्टव प्रणता पताघ्षी मक्तिनश्न(तमकंष। |

महारष्मराच-

पत्यप्वरपं पत्येशं सत्वनरीजं प्तनातनम्‌, । ्त्याघारं च सत्यन्ञं सत्यमूटं नमाम्यहम्‌
इत्युकत्वा श्रीहरिं नत्वा पा चोवाप्त सुतापतने । तप्ठकाञ्चनवणाम। म।तयन्ती दिशस्त्विषा
आविनभूव तलपरचादूुद्ेश्च परमात्मनः । सव।विष्ठतृदेवी सा मूप्रहृ पीरदिवरी ॥
तप्काश्चनवणौमा भूथकोटिपमप्रमा । ईपद्भास्वप्रस्तन्नास्या शरत्पङ्कनखेचन। ॥ ७१ ॥
रक्तवसरपरी धाना रत्नामरणमूविता । दिद्धतृष्णक्षुतिपातद्यात्रद्धक्षमाद्किः ॥७२॥
ताप्तां च सवैशक्तीनाम शाऽवि्ठातुदेवता । भवकरी शतमुना दुगौ दुगोतिनाशिनी ॥
ज।त्मनः शक्तिरूपता जगतां जननी पर्‌।। निशुरुशक्तिशङ्ग च धनुःलङ्गरर।9 च ॥

ह अ ---------------

१९, ग्त्यरा्जं त° ।

१७ रेशयनयुनिषणीतं -

शार्खचक्रगद्‌पद्रमक्तम। छां कमण्डलुम्‌ । वज्मङ्कुश्चपाशं च मुशुण्डदण्डतामरेम्‌ ॥
मारायणाल्ं ब्रह्मां रोद्रंपाहुपतं तथा । पारजन्यं वारुणं वाहनं गान्ध विभ्रती पती
कृष्णस्य पुरतः स्थत्वा तुव ते मुदान्दित। ॥ ७६ ॥
परकृटिरषाच-
अह प्रकृतिरी शाना सर्वेशा प्वैरूपिणी । सवशक्तिस्वरूरा च मया च शक्तिमजगत्‌॥
प्वय। चष्ट न स्वतन्त्रा त्वमेव जगतां पतिः । गतिश्च पता सश च संहत च पूनर्वधिः
सषु चष्ट च सह सहता वेधां विधिः । परमानन्दरूपं त्वां वन्दे चाऽऽनन्दपूषैकम्‌
चकषनिमेषकाठे च ब्रह्मणः पतनं भवेत्‌ ॥ ७९ ॥
तस्व प्रमावमतुटं वतुं कः क्षमो विमो । भूमङ्गकीामात्रेण पिष्णुरोटिं सनेत्तु यः
चरचंश्च विवेषु देान््ह्परोगभान्‌ । मद्धिषा; कति वा देवीः सषु शक्तश्च टीलया
परिपृणेतमंस्वीडयं वन्दे चाऽऽनन्दपूकम्‌।महा विर्‌ यत्करा ो विप्॑ख्याश्रयो विभो
वन्दे चाऽऽनन्द्पूषै त परमात्मानमीश्वरम्‌ ॥ ८२ ॥
यं च स्तोतुमशक्तश्च बरह्मदिष्णुश्िव।द्यः। वेद्‌] अहं च वाणी च वन्दे तं प्रकृतेः परम्‌ ॥
वेदाश्च विदुषा शरेष्ठाः स्तोतु शक्ताश्च ट १तः। निषेकं कः क्षमः स्तोतुं ते निरीहं नमाम्यहम्‌
इत्येवमुक्त्वा स। दुगा रत्नपिहा ततने वरे । उवास नत्वा श्रृष्णं तुष्टवस्तां सुरेधरा; ॥
इति वुगा्ृतं स्तोत्रं कृष्णस्य परमालमनः। यः १३६चेनाकले पत जी स्वेतः सुखी ॥
वुगा तस्य गृहं त्यकत्वा नेव याति कदाचन । मवान्धो यज्ञप्ता माति यात्यन्ते श्रीहरेः पुरम्‌
इति श्वीरह्मववते महापुराणे ब्रह्मखण्डे प तिरोनकसंवादे सृि-
निरूपणे दुगौस्तोत्र नाम तृतीयोऽध्यायः ॥ ॥ ३ ॥

च~ -~

अथ चतुर्थोऽध्यायः ।

व|

स।तिर्वाच--
विवेभूव ततपश्चाल््ृ्णस्य रतनामरतः। ुद्धप्कटिकपकाश। देष) चैक। मनोहरा ॥
क्षवखपरीषाना सवाठंकारमूषिता । निभ्रती जपमाछां च सावित्री सा प्रकीर्तिता ॥

सता बुष्टाव पुरः स्थित्वा प्रं ब्रहम प्तनातनम्‌ । पुटाज्ञहिपरा साध्वी मक्तिनम्रात्मकेषरा ॥
सादिनच्युवाच-

१क. वा्थ्वं गा । दक. खष्टुः छटा च संहतः सन । ३ फ, चरेषु वि" ।

ब्रह्ममैवतैपुराणम्‌ । ११

नमानि स्वेनीने त्वां ब्रह्मऽवातिः सनातनम्‌ । परात्परतरं इयाम निर्िक।र निरज्ञनम्‌॥४॥
इप्युकतवा पतशमिता देवी रत्नपतिंहाप्तने वरे । उवा श्वीहरिं नल पुनरेव शुतिपरपूः ॥
आविनेभूव तत्पश्चात्कृप्णप्य परमात्मनः । मानप्ताच पमनिकस्तषघकशनप॑निमः॥१॥
मनो मथ्नाति स्वेषां पञ्चचणेन कामिनाम्‌ । तन्नाम मन्मथं तेन प्रवदन्ति मनीिणः॥
तस्य पुमो वामपाश्वौत्कामस्य कामिनी वरा । बमृवातीवलडिता सर्वषां मोहकारिणी ॥
रतिेमूव सर्यषां तां दष्ट सस्मितां सतीम्‌ । रतीति तेन तन्नाम प्रवदन्ति मनीक्रिणः ॥
हरिं स्तुत्वा तय। पादं स्त उवास हरेः पुरः | रनसिंह।सने रम्ये पश्चनाणो धनुरैरः ॥
मारणं स्तम्भनं चेव जम्मणं शोषणं तथा | उन्मादन पञ्चनाणान्पश्चचाणो निमतिं सः ॥
नणांधिक्षेप पर्वाश्च कामो बणपरीक्षया | तथः सव सकामाश्च बमूवुरीश्वरेच्छया ॥
रति रा ब्रह्मणश्च रेत.पातो ममूव ह । तत्र तस्थो महायोगी वल्ञेणा$ऽच्छच कनया ॥
वलं दभ्वा सृततप्थो उवरदभिः सुरेधरः | कोटिताछमागशच स्रिलश्च समुज्जसन्‌ ॥
कृष्णस्तद्धनं घ्र सप्रनौ पः स्वीया । निःशपतवयुना सै मुखनिन्द्‌-पमुद्धरन्‌ ॥
विश्वोच षुवयाम।प् मुखनिन्दुनठ द्विन । ततर कंचिऽनरुकण,णो)वहनिं शान्तं चकार ह
ततःग्रमृत्ति तेन्भिस्तोयान्निकंणतां त्जेत्‌ । आविभूतः पमनिकष्ततस्तदविदेवत ॥
उत्तप्यो तज्खादेकः पुमान्प वरुणः रमृतः । जलयिष्ठातृदेवोऽततो पर्वभां यादं पतिः ॥
आवि्मूव कन्येक। तदरहनवं मपाशर॑तः। सा स्वाहा वहूनिपत्नीं तां प्रवदन्ति मनीकिगः
जटेशस्य वापपाशचीत्कन्या चैका बभूव प्ता | वरुणानीति विरुयाता वरणश्य प्रिया प्ती
चमूव पवनः श्रीमान्विभोनिःश्ाप्तवायुना । स च प्राणश्च स्वेषां निग्धापस्तत्करोख्वः
तस्य वायोवाँमपाश्ौत्कम्या चैका बमूृव ह । वायोः पत्नी च स्ता देवी वायव परिकीर्तिता
कृष्णस्य कामन णेन रेतः पातो बभूव ह । जठ तैदरैचने चक्रे ठकञ्जया सुरपप्तदि ॥
सदहखपः सरागो त्‌ डम्भरूपं बमूव ह । ततो महाव्िराड्‌जज्ञे विशोषाधार एव सतः ॥
यस्थेकटोभविवरे विध्धैकस्य ्षवस्थितिः | स्थूढातथूकतरः सोऽपि महाजनान्यस्ततः परः॥
स एव षोडशांशोऽपि कृष्णस्य परमात्मनः । महाविष्णुः स विज्ञेयः सर्वाधारः सनातनः
महाणेवे शयानः स पक्चपत्रं यथा जहे | बभूवतुप्तौ द्वौ दैत्यो तस्य कभेमद्धवो ॥
ती जछाच्च समुत्थाय ब्रह्मणं हन्तुमुयतौ । नारायणश्च मगवा्ञवने तो नघान ह ॥
नमृव मेदिनी कत्ता क नयैन मेदा तयोः । तत्रैव सन्ति विश्वानि प्ता च देवी वरुषसा

१ क. "ह्ययोनिं २०।२ ख. "ने चाऽऽप्य प१०। ३ क, ^"गत्तं दहन । ४ तश्ेरथं च° ।
५ क, तद्विन्दुरू* । ६ क, इृष्णा क्णण्यैन मे 1

१२ द्रेषयनपुनिपरणीतं--

ओ, ® अ

इति श्ीन्रह्मवेवते महापुराणे ब्रह्मखण्डे सौति्ोनकसवादे चष्टिनि्णं
नाम चतुर्थोऽध्यायः ॥ ४ ॥

अथ पञ्चमोऽध्यायः |
द्रौनक उवाच-
ॐ , सद, क, [ +१ [+ ॥ (4 [ थार
गोगोपगोप्यो गोषटोके कं नित्याः किं नु कदिपतः; | मम संदेहमेदा्थं तन्मे म्या,
घ्यातुमहेप्नि ॥ १ ॥
(५.१
सोतिङवाच-

सवीदिसष्टौ ताः वलाः पय -कृष्णररियताः। सर्वीदिसृष्टिकथनं यन्मया कथितं द्विन
सवीदिष्टो वौ च नारायणमहेशवरो । प्रह्ये प्रलये व्यक्तौ स्थितौ तै प्रङृतिश्च सा
सवद ब्रह्मकस्पस्य चरितं कथितं द्रि । वराह१.दकरसपौ हौ कथयिष्यामि श्रोष्यसि
ब्ाह्मवाराहष समश्च कटपाशच त्रिविधा मुने । यथा युगानि चरव।रि क्रमेण कापितानि च॥
सलं परता द्वापरं च कटिशचेति चदुयुगम्‌ । तरिशतेश्च षष्ट्यधिेधुगेदिम्बं युगं स्पृतम्‌ ॥
मन्वन्तरं तु दम्यानां युगानमेकप्तपततिः। चतुद॑शेषु मनुषु गतेषु ब्रह्मणो दिनम्‌॥७॥
्रिशचतैथ द्टयधिकेदनेवेषे च ब्रह्मणः । अष्टोत्तरं वषशतं विषेरायु्निरषितम्‌ ॥८॥
एतन्निमेषकास्तु कृष्णस्य परमात्मनः | ह्मणश्चाऽऽयुषा कपः काठ्विद्धिर्निरूपितः।।
्ुद्रकरपा बहुतरा प्तवतौद्यः स्पृताः । सप्तकरपाम्तजीवी च मारवण्डेयश तन्मतः ॥
ब्रह्मणश्च दिनेनैव स करः परिकीर्तितः । विधेश्च सदिवतैमूनेरायुनिरूपितम्‌ ॥११॥
नाक्षवाराहपः माश्च त्रयः कल्पा निरूपिताः । कद्पन्नये यथा सृष्टि; कथयामि निशामय
ब्रह्म च मेदिनी सृष् सश खष्टि चकार सः | मधुेटमयोशेव मेदप्ता चाऽऽन्ञया प्रमोः
वाराहे तां समृद्धूल्य टुं ममं रप्ातटात। विष्णोवेराहरूपस्य द्वास चातिप्रयलतः!।
पाद्चे विष्णोनोमिपदने खषा सृष्टि विनिर्ममे । त्रिरोके। बह्मरोकाम्दं नित्यटोकत्रयं विना॥
एतत्तु काङपंख्यानमुक्तं सष्टिनिरूपणे । करंचिनिरूपणं खष्टः फं भूयः श्रोवुमिच्छष्वि
शौनक उवाच-
सत; परं कं चक।र मगवान्तात्वतां पतिः। एतान्पु्ट क्षे चकार तनमे व्यारधादुम्पि॥
सोतिख्वाच-

अतः एरं तु गोढोके गोटोकेशो महान्प्मुः। एतान्ृक्व जगामा सुरमबं राप्मण्डलम्‌॥
एतैः समेतेमेगवानतीव कमनीयकम्‌ ॥ १८ ॥

१ ख, ध्ये प्रण्ये स्थि"

पह्ञमेषरृराणमप्‌ । १३

रम्याणां कल्पवृक्षाणां मध्येऽतीवननोहरम्‌ । सुविस्तारं च सृ्मं सलि मण्डलङृति
वन्दनगुरकस्तूरीकुुमेश्च सुप्‌ । दधिखानपक्तषान्यदुमी पर्णपरिष्टुतम्‌ ॥२०॥
पटपूतरम्न्धियुक्तं नपचम्द्नप्ल्वैः । दयुचरम्ास्तम्भानां समृहैः परिम्‌ ॥२१॥
सद्रतनपतारनिमौणमण्डपानां त्रिकोदिभिः | रतनप्रदीपवजितै पष्पधुपाकिवाप्ितैः॥२२॥
शृङ्गारा मोगवम्तुपमृहपसिवष्टितम्‌ । अतीवरष्ित।कस्पतस्पयुक्तैः पुशोमितम्‌ ॥२६॥
तत्र गत्वा च तैः प्ता समुवाप्त जगत्पतिः । दा राप्तं विस्मितास्ते बमृवनिस्त्त ॥
आविर्‌ दन्यैका छष्णस्य वामपाश्चैतः । धावित्वा एष्पमानीय दृद्व भमो; पदे॥
रासे तमृय गोडोके घा दधाव ह्रे पुरः । तेन राधा ्मारूयाता। पुराविद्धि्विनोत्तम।
प्राणाचिषठतृदेवी प्ता क्रष्णस्य परमात्मनः । आकििमूव प्रागेम्यः प्रागिभ्योऽपि गरीयसी ॥
देवी षोडशावरषीया नवयोवनत्युता। बहनिडदधाशच काधाना स्तसिता सुभनोहर॥२५॥
सुकोमाज्ग करिता सुन्दरषु च सुःद्री । वुदन्नितम्बमारातौ पीनश्रोणिपयोषरा ॥
बन्धुनीवजितारक्तसुन्दरोष्ठाधरानना । मुक्तापङ्क्तिमिताचारन्दतपङ्किममोहरा॥ ९०॥
शरत्पावेणकोटीन्दुशोमामृषट मानना । चारुपीमन्तिनी चारशरत्पङ्कवदोचना ॥६१॥
खगेद्रचञ्चुविगितचारुनाप्तामनोहरा । स्वणंगणडुक्रानिनिते गण्डयुग्मे च बिभ्रती ॥२२॥
दधती चास्करणे च रत्नामरणमूषिते । चन्दनागरकस्त्रीयुकत कूङ्कुभविन्दुमिः॥३६॥
सिन्द्रनिनदुपयु तत सुकपोढा मनोहर । सुस्ृतं केशपाशं माठतीमास्यमूषितम्‌॥३४॥
सुगन्धकबरी भारं सुन्दरं दधती पतती । स्थशपदमप्रमामुष्ट पादयुगं च विभ्रती ॥६९॥
गमनं कुवती सा च हंसज्ञनगज्ञनम्‌ 1 स॒ द्रतनप्तःरनिमांणां वनमालं मनोहराम्‌ ॥
हारं हरिकनिमाणं रध्नकेयुरकङ्कणम्‌ । सद्रनघ्नरनिमाणे पाशकं सुमनेहरम्‌ ॥६७॥
अमूर्यरत्ननिमाणं कणन्मज्ञीररज्ञितम्‌। नानाप्रकारचित्राढ सुष्द्रं परिनिध्रती||६८॥
सा च सेमाष्य गोविन्दं रल्नापिंहाप्तने वरे। ठका ससित मदः पदयन्ती मुलण्डनम्‌॥
तस्याश्च लोमकूपेभ्यः द्यो गोपाङ्गनागणः । जाविर्मृव रूपेण वेपणेव च तत्समः ॥

क क

ठक्षकोटीपरिमितः शश्वतपु स्थिरयौवनः | सस्याविद्धिश्च सैख्यातो गोरके गोपिकागणः ॥

प

ङष्णस्य रोमकूपेभ्यः स्यो गोपगणो मुने । आाविर्मूव रूपेण मेषेणैव च तत्समः ॥
®, @ नि | ^~ 9, च

त्िशत्कोटिप्रेमितः कमनीयो मनोहरः । सैस्याविद्धिशच संख्यातो बहवानां गणः श्तौ

थ म शी

ष्णस्य रोमकूपेभ्यः पथश्चाऽऽविनेमूव ह | नानाव्णो गोगणश्च शश्वतमुर्थिरयोवनः॥

# 0
[/

नीवदीः सुरम्यश्च वत्सा नानाविधाः कुमाः । अतीवलङिताः इयामा बह्वचो वै
कामधेनव; ॥ ४५ ॥

१४ दवेपायनपूनिपरणीत॑-

तेषामेक बरवद कोटिसिंहसमं बहे । शिवाय प्रददौ छष्णो वाहनाय मन्रम्‌ ॥
कृष्णाङ््रिनखरनेम्यो हंसपकक्तिमेनोहरा । आविर्षमूव सहपता खीपुबस्पसमण्ित्य ॥
तेषामेकं राह महाबलपरः क्रमम्‌ । वाहनाय ददौ कृष्णो ब्रह्मणे च तपासिने ॥
वामकणैस्य विवरारकृष्णस्य परमासन; । गणः धेतदुरङ्गाणामाक्षूते भनो्रः ॥
तेषामेकं च शताश्वं घमाय॑ वाहनाय च । ददौ गोगङ्गनेशचश्च संप्ीह्य सुरप॑सदि ॥
दक्षकरणेस्य विवरातपु्श्च सुरप॑दि । आविभूता िहपर्कतिमहाबरपराक्रमा \\९ १॥
तेषामेकं ददौ ङृष्णः प्रकृत्यै परमादरम्‌। अमृल्यरत्नमास्यं च वरं यदभिवान्छितम्‌॥
कृष्णो योगेन योगानद्र्कार रथ्शचकम्‌ । शद्धरलेन्दनिर्माणं मनोयापि मनोहरम्‌ ॥
ठक्षयोजनमूर्घ्वे च प्रस्थे च शतयोजनम्‌ । रक्षचक्रं वायुरहं सकषक्रीडागुहान्वितम्‌ ॥
शुङ्गाराह मेगवस्तुतरपापंस्यप्तमन्वितम्‌ । रत्नप्रदीरक्षाणां राजिमिश्च विराजितम्‌ ॥
नानाचित्रविवितरादचं पद्ःनकङशोञजटम्‌ । रत्नदपेणमूषाढचं शमितं शवतजामरैः ॥
वहिर्धा शुकेधित्रमु्तानटर्धिमूषितम्‌ । मणनद्रमुक्तामारेकंयहरहारविराजितम्‌ ॥
आरक्तवणरलेन्द्रसारनिमीणङ्त्रिमः । पड्कन।नामरर्यैश्च भुन्दरैच सुशेमितम्‌ ॥
ददौ नारःयणायेकं तेषां मध्ये द्विजोत्तम । एकं दसा राधिकाये ररक केषमास्मने ॥
आविनेमृव ष्णस्य गुह्यदेशात्ततः परम्‌ । पिङ्गटश्च पुमानेकः पिङ्गरेश्च गगे$ सह्‌ ॥
माकिमूता यतो गृह्यत्तन ते गुह्यकाः स्टृताः । यः पुमान्स कुबेरश्च धनेशे गुह्केश्वरः |
भूव कन्यके चेका कुनेरवामपाशचतः । कुमेरपत्नी सा देवी सुन्दरीणां मनेरमा ॥
मूतपेतिशाचाश्च कृष्माण्डन्यरक्षप्ताः। वेताटा विङतास्तस्याञऽविभूता गुहवेशतः #
ए द्खचक्रगद्‌।पद्मघारिणो वनमाछिनः | पीतवन्ञपरीषानाः सर्वे इ्यामवतुमुनाः ॥९४॥
किरििनः कुण्डिनो रत्नमूषणमुिताः | आविभताः ११दाश ृष्णप्य मलते मुने
चतुमुनान्पाषेदांश्च वदो नारायणाय च | गुह्यकाःगुह्यकेशाय मूतार्दज्डकराय च ॥
द्विमुनाः इयामवणौश्च नपमादयकर। वराः ध्यायन्तदचरणाम्मोजं ष्णस्य सततं मुदाः॥
दास्ये नियुक्ता दृाप्ताद्चेवाध्यमाद्‌ाय यत्नतः | आरमत वैष्णवाद्च स्व हृष्मपरायणाः
पुलकरङ्कितप्तवौङ्गाः साशरनत्राः सगद्धदाः । आविताः पाद्य्ात्पादुषदचेकभानत्ताः ॥
आवि्ूवुः ष्णस्य दतनेषाद्भयङ्कराः | तिशृखपिशघर।नेतरादकद्ररेखरः; ॥
दिगम्बर। महाकाय। ऽवरदैिशिसोपभाः। ते भेरवा मह्‌।भागाः शिवदुर्पार तेनक।॥

याम

१ ख, “णां वाजि ।

्ह्मेवरैपुराणम्‌ । | १५

ररुपंहारकाढास्या अत्तितक्रोषभीषणाः । महभनिरवलट्वाङ्गविलय्टौ भैरवा; स्मरताः ॥
माविबमूृव कृष्णस्य वामनेत्राद्धय॑करः । तिदयूडपदट्टिशग्या् वमौम्बरगदाधरः ॥७६॥
दिगम्बरो महाकायहनित्रहचन्द्शेषरः । प ईशानो मह।मागो दिक्पालानाम्धौश्वरः ॥
डाङिन्य्चेव योगिन्यः ेत्रपालाः सहस्रशः । आविनेमूवुः कृष्णस्य नपिकविवरोद्रात्‌
सदरािकेोटिपस्याता दिम्यमूतिषरा वरा; । आविनैमूयुः सहत पुंसो वे ष्देशतः ॥
इति श्रीनह्यवेवते महापुराणे सौतिशोनकतवादे ब्रह्मखण्डे खष्टिनि.
रूपणं नाम पञ्चमोऽध्यायः ॥ ५॥

[वाग्‌
(णका

अय षष्ठोऽध्यायः ।

सोतिख्वाच--
भथ कृष्णो महाद्क्मी सादरं च प्रस्वतीम्‌। न(रयणाय प्रद्दो रलेन्द्र माच्या प्रह ॥
सावित्री ब्रह्मण प्रादाम्मूतिं धमय प्ताद्रम्‌ । रतिं कामाय रूपाया कुेराय मनोरमाम्‌ ॥
भन्याश्च या या अन्येभ्यो यारच येभ्यः प्मुद्धवाः । तस्म तस ददौ डष्णस्तां ता
रूपवत। सर्तम्‌ ॥ ६ ॥
ततः ईकरमाहूय सर्वश्नो योगीनां गुरुम्‌ । उवाच प्रियमिलयेवं गृहणीयाः िहवाहिनीम्‌ ॥
री कृष्णस्य वचः श्रत्व प्रहपन्नीरल हितः । उवाच भीतः प्रणतः प्राणेश परमुमच्युतम्‌ ॥
भीमहेश्वर उवाचव--
अघुनाऽहं न गृणामि पर्ति पराको यथा | त्वद्कयेकःयवहितां दाध्यमगेविरोषिनीम्‌
तच्वन्ञानसमाच्छन्नां योगद्ारकपाटिकाम्‌ | मक्तीच्छाध्वंतरूपां च एकःमां कामवर्धिनीम्‌॥
तपस्याच्छन्नूपां च महामाहकरण्डक।म्‌ । मवकरारागृहे घेरे दढ निगडरूपिणीम्‌ ॥
शशवदविुद्धिननन सरदुनुद्धिच्छेद्‌क रणीम्‌ शश्वद्िमोगन्त रां च विषयेच्छाविवद्धिनीम्‌॥
नेच्छामि गृहिण नाय वरं देहि मदीप्पितम्‌ । यस्य यद्वन्छतं तस्मे तददाति तदीश्वरः
त्वद्धक्तिविषये दास्ये छापा वभतेऽनिशम्‌ । तृषि जायते नामनपने पाद्ेवने ।
स्वनाम पश्चवक्त्रेण गुणं सममङ्गलालयम्‌ । स्वमन जागरणे शश्वद यन्गायनून्चमाम्बहम्‌ ॥
आकरपकोटि कोटिं च त्वदूप्यानत्परम्‌ । मोगेच्छत्रिषये नैव योगे तपति मन्मनः ॥
सवत्सेवने १¶जने च वन्दने नामकीतैने । सदोह्षितमेषां च विरो विरतिं ठमेत्‌ ॥

ककणहािामममनिना ------------~----------------~---~-~-------~-----------------~

१क. ्साध्यांचवि।

१६ देणयनपुमिप्णीतं-

स्मरणं कौतेनं नामगुणयोः श्रवणं जपः | त्वचारुहपध्यानं त्वतयदमेवानिषम्दनम्‌ ॥
समर्पणे चा$ऽत्मनश्च निलयं नेवेयमे ननम्‌ | वरं वरेश देहीव नत्धामक्तरक्षणम्‌ ॥

९

साटप्ारोकय प्राह्प्यपामीप्यं ताम्यदीनताम्‌ । वदन्ति पड्विषां मुखि मुक्ता मुक्ति.

विद्‌ विमो ॥ १७ ॥
अणिमा ठि प्रातिः प्राकाम्यं महिमा तथा । इकचित्वं च वशित्वं च सतैकामा-
वप्तायिता ॥ १८ ॥

सावज्ञं दूरश्रक्णं परकायप्रवेशनम्‌ । वाकूपतिद्धिः करववृक्षत्वं खट पेहतुमीशता ॥
समरत्वं च सवाग तिद्धयोऽशदश स्मरताः योगास्तपांति स्वणि दानानिचत्रतानिच
यशः कीतिकवचः सत्य पमःण्वनश्चनानि च | भ्रमणं सवेतीर्थवु ्ञ(नमन्यपुर।चनम्‌ ॥
सुराचौदशन सषद्वीपपतपरप्दक्षिणम्‌ । खानं सवैपरबुदरेषु सछ्ंप्दरेनम्‌ ॥ २२ ॥
ब्रह्मत्वं चेव रुद्रत्वं विष्णुत्वं च परं पद्म्‌ । अतोऽनिर्वैषनीयानि वाञछनीयानि पतन्ति वा|
सवोण्येतनि सर्वैश कपितानि च यानि च । तव मंक्तिकलो शस्य कटां नारैन्ति षोडशीम्‌
शवस्य वचनं श्रुत्वा ृष्स्ं योगिनां गुरुम्‌ । परहस्योब।च वचनं स्तं घ्वेपुलप्रदम्‌ ॥
भीमगवाञुवाच-

मत्सेवां कु सर्वैश शव प्तवैविदां वर्‌ । कटपकोटिशतं यावतपूणं शश्दहमिशम्‌ ॥
वर्तपछिनां तं च सिद्धानां पोगिनां तथा| ज्ञानिनां वैष्णवानां च सुराणां च पुरेधर्‌
अमरत्वं छु भम मव सत्युमयो महान्‌ । पर्वति द्धि च वेदाश पर्ज्ञतवं च मद्वरात्‌ ॥
अपत्यं ब्रह्मणां पाद्गं रष्क बत परयति । अयप्रमृति स्ञानेन तेनपत। वयप्ता शिव॥
पराक्रमेण यशप्ता महता मत्समो भव | प्राणानःमविकस्स्वं च न मक्तस्त्वत्परो मम ॥
त्वल्मरो नात्ति मे प्रेयास्त्वं मदीय।स्मनः पर । ये त्वां निन्द्निति पाणिष्ठा ज्ञानहीना

विचेतना; ॥ ६१ ॥
पर्यन्ते ते काटपत्रे यावचचनद्रदिव(करौ । करको टि रतान्ते च प्रहीप्यति शिन। शिव
पपयर्भं च वचनं पाठनं कहुमर॑पि । त्वन्य लाननिर्मतं वाक्यं न करोम्यधुनेति च ॥
मद्धक्यं च रववात्रयं च पानं तत्कर्म । गृहीत्वा प्रकटतिं शमो दिव्यं वपपहखक्म्‌
सुखं मह श्रङ्गारं करिष्यति न पश्यः । म केवठं तपर्ी स्वमते मरपमो महान्‌ ॥
काठ गृही तपस्वी च वग स्वेच्डाभयो हि यः। दुः च द्‌।रतयोे यत्छया कथितं शिव
कुरी द्द्‌ाति दुःसं च स्वामिने न परिता । कुठे महति य। मात्‌ कुठना कुपपाडिक॥

क, "मस्य च भर ।२क. मो भवन्‌ ३५ 1 शार ।

अहवैवहपुराण१ । १७
करोति षढनं नेहस्तसतरस्य सपं पतिम्‌ । पतिषैन्धुतिर्ती दैत कुडवेषितमि्‌॥

परितोऽपतितो वाऽपि कृपणभेशवरोऽपवा | अपतछुपूतं याः किोदुःसौतिभिताः॥
धवे ताः परमेग्याश्च पतिं निन्दन्ति पिततम्‌ । जावर्योरतिरिकं च या पयति १6 पती
गोटके स्वामिन। साद्धं के टिकर प्रमोदते । मविता पता शिव शैवी परृति्वष्णेभी धिषे
भद्‌ क्या च तां पताध्वी ग्रहीष्यति मवाय च । प्रकृस। योनिततयुकतं स्वलिङ्गं तीयसस्छतम्‌
तरवे सहस सप्रथ मकस्या पञ्चोपषारतः। सदलिभं सैयतो यः पवित्रश्च भितेन्विथः
कोटिकृश्पं च गोढोके मोदते च मया सह । ठकं तीयं पृमयेधो विषिवस्ताधुदलिभम्‌ ॥
मे ्युतिस्तस्य गोढोकास्त मवेदावयोः तमः । मृद्धस्मगोशकृलिण्डेस्तीयेषा ट हवाऽवित
कृत्वा लिङ्गं प्कृत्१३१ वपित्करपायुतं दिवि । प्रनवान्मूमिमानििद्ापत्रवाग्धनवास्ता
ज्ञानवान्मुक्तिमान्तापधुः शिवलिङ्ग चैनाद्धवेत्‌ । शिवटिङ्गावनप्यानमतीर्य तीर्थमेव तत्‌ ॥
मवेत्त्र मृतः पापी शिव्डोक स गच्छति ॥ ४७ ॥

महादेव महादेव महदिवेति वाद्रिनः । पश्चाद्यामि महस्तोश्रनामश्रवणन्येमतः ॥४८॥
शिवेति शब्दमुचवायं प्राणांस्त्यजति यो नरः।कोठिनन्मानितःत्पपानभुकतो मुक प्रयाति तं
श्िवकंटयाणवचनं कट्यां मुक्तिवाचकम्‌ | यतस्तत्पमवेत्तिन स शिवः परिकीतितः ।
विच्छेदे घननन्धूनां निमञ्चः श्लोकप्तगरे । शिवेति शब्दशृचार्यं छमेत्सपरिवं नरः ॥
पापंत्ने वर्तते शिश्च वश्च मुक्तिपदे तथा । पापघ्नो मोक्षदो नृणां शिवस्तेन परकीर्तिहः ॥
शिकेति च शिवं नाम यस्य वाचि प्रवतेते | कोटिजन्ाजितं पं तस्य नयति निभम्‌
इत्युकत्वा शूषे क्णो दस्वा कलपतर मनुम्‌ । तस्वक्ञनं सत्युन पमवोवतितिहवाहितीम्‌

भी मगवानु गच--

अधुना तिष्ठ वत्ते त्वं गोढोके मम सेनिषौ । कठ मभिभ्यति चवं शिवदं च शिवायन॑म्‌ ॥
तेनु पषैदेवानामाविरूप वरानने । तेहत्य दैत्यान्वा च मवित पवपूमित॥।९१॥
ततः; कटपविशेषे च सत्यं प्त्ययुगे सति । भविता दक्षकन्या तवं मुशरीढा चे मुगहिनीं
ततः शरीरं पेस्यञ्य यज्ञे मतुरव निन्दया । मेनायां शमार्थं भवित पाव तीति च
दिष्य वैं च विहरिष्यति शमुना । ष ततः सवकाकमभेदं सं ठमिष्य्ि ॥
काटे संञडु विषयेषु म्टापून। सुपूनिते । भविता प्रतिं च शारदीयः. पुरेखरे ॥
मेषु नगरे पूजितः प्रामदेवता | मवती मित्येवं नामभेदैन चारुणा ॥ ११ ॥

१ ख. ^तेजता ष" । २ क. पृण ततः ववशाल म॑मे त्वं भविष्यसि । का" ।
३

(८ दरिपयनगनिषरणीतं-

मदात्तया.शिव्कौस्तस्तैनौनाक्िैरमि , पूजाविधि विधास्यामि कवचे स्तोत्रतयुतम्‌ ॥
मर्विषयन्ति महान्तरच तवेव परिचारकाः । षमयेकाममोन्नाणां तिद्धारच फठमागिनः॥
चे त्वौ भातर्मभिष्यन्ति पृण्यतेत्रे च मते। तेषां यराश्व कीतिरच ष॑रवयै च वद्धेते॥
इततुक्त्व प्रति तस्ये मन्तरमेकादशा सरम्‌ । दृस्वा सकामर्बानं च मन्छराजमनुत्तमम्‌ ॥
चक्तार विषिना ध्यानं मं मक्तानुकम्पथा । श्रीमाय।कामीनाढयं ददो मन्त्रं दशक्तरम्‌॥
्ररोपयोगिदी शकि पवेतिद्धि च कमम्‌(म्‌। त द्विशिष्ट््ृष्टतच ज्ञानं तयै ददौ पिभुः
पयोदश्ाकलरं मन्त्रं दत्ता तस्मै जगत्पतिः । कवचं स्तेध्रप्तहितं क्षकराय तथा दविज
रा घर्माय तेमसत्र तिद्धज्ञने तदेव च । कमाय कहूनये चैव वुनेराय च वायवे
एवं कुनेदादिम्वस्तु दत्तया मन्भदिकं परम्‌। विधिं प्रावच सुष्टयय तिधातुर्विषिरेव घः

जओमगवानुवाच-
भदीयं च तपः कृता दभ्यं वषेतहल्ङम्‌ । सृष्टि कुर महाभाग विषे नानाविषां परम्‌ ॥
हसयुकस्व। बरह्मणे कृष्णो ददौ मां मनोरमाम्‌ । जगम सां गोपीमिगेपेषदावनं वनम
शति श्रीभ्रहवेवेते महापराणे सौ तिशौनकपंवदे ब्रह्मखण्डे सष्टिनिरूपणं
नाम षष्ठोऽध्यायः ॥ १ ॥

अर्थं प््ठमोऽध्यायः |

सौविरषव -

तद्‌ रह्मा तपः कृत्वा तिद्ध प्रप्य यपेप्पिताम्‌ । ससने एयिवीमादौ मपुकैटममेदत्ता १
ससे पवंतानष्ट प्रषानान्पुमनोहरान्‌। ुद्रानततंख्यान्कि ब्रूमः प्षानाख्यां निरामय ॥
मेहं चेवं कैप मयं च हिमाछयम्‌ । उद्यं च तथ।ऽश्तं च सुवेठं गन्धमादनम्‌ ॥
समुद्रान्सयने सप नदान्कतिविधा नदीः । वृकषांदच प्रामनगरं समुदरासय। निशामय ॥
छवगे्षुपुरापपिंदपिदुग्धनर्भवान्‌ । .उक्तयोजनमानेन द्विगुणांश्च परात्रान्‌ ॥५॥
सष्ठदीपाश्च तदुमिषण्डटे कमते | उपदवीपास्तया पप पीमारेटाश्च प च ॥
निगो विप्र द्वीपरूषौ परा या विषिन। कृता । जम्बूराककुर्ठकरौ वन्यो षपोप्करान्‌ ॥

१ ख, विः भौन" ।

ब्रहमवैषरपयणध । १९

मरोरष्टषु शुकेषु पसजेऽष्टौ पुरीः प्रभुः । अष्टानां छोकपाष्ानां विह'राय मनोहरः
मूञेऽनन्तस्य नगरीं निमौय जगत पतिः। उर्व स्गीर पतिव तेषामाषयां-निशामयं
मषक च मुवर्लोकं स्वकं सुमनोहरम्‌ । जनोढोकं तपोोकं सस्यडोकं -च पौ्कं
शृज्गमूरिन बह्मरोकं जरादिपरिवातम्‌ । तदूर्ध्व धुवरोकं च स्वेतः सुमनोहरम्‌ १६
तदषः सप्त पाताकािमेमे जगदीश्वरः । खगीतिरिकमोगादचानषोऽषः क्रमतो पुने
सतं विरछं चेव सुतरं च तठातलम्‌ । महातरं च पातां रत्तातल्मषस्ततः ॥१ ६
सर्पिः सपना स्ठपाताखपंजञकेः। एमि कैश्च ब्रह्मा ब्रहमाधिषृतमेव च ॥ ६४॥
एवं वासंरख्यत्रहमाण्डं. सर्व कृत्रिममेव च | महाविष्णोश्च ठोभ्नां च विवरेषु च श्लौनक
प्रतिविशेषु दिक्पा ब्रह्मविष्णुमहेश्वराः । सुरं नरादयः सर्वे सन्ति कृश्णस्व मायया
ब्रह्माण्डगणनां कपु न क्षमो जगां पतिः | न शौकरो न पर्मश्चन च विष्णुरव के पुराः
सख्यातुमीश्वरः शक्तो न संख्यातुं तथाऽपि पः। विश्वाकाशदिशां चेव सर्वतो. यथपि सम्‌
कुत्रिमाणि च विश्वानि विश्वस्थानि च यानि च| अनित्यानि च विप्रन समरवनुश्वरणि षं
वैकुण्ठः शिवोकश्च गोोकश्च तयोः परः| नित्यो विशवबहिभतरवाऽऽस्माकाश्दिशो

यथया ॥३५॥

इति श्रीनरह्मवैव्ते महापुराणे सौतिशेनकंवादे ब्रह्मखण्डे सृष्टिमिरूपणं
नाम सप्तमोऽध्यायः ॥ ७ ॥

अधाष्टमोऽध्यायः ।

सौतिङवाच-

रह्मा विश्वं वरिनिमीय साविभ्यां वरयोषिति | चकार्‌ वीयौषाने च कामुक्यां कमुको यथ
सा दिव्यं शतवष च धृत्वा गर्म पुदुःप्हम्‌ । सुप्रसूत। च सुवे वतुरवदान्मनोहरन्‌ ॥
विविषान्शाल्ञपतवाद्व तर्क॑त्याकरणादिकान्‌। षयुत्रिशत्तैरथक। दिव्या रागिणी सुमनी

हराः ॥ :ह&“ ॥
वड्‌ रागान्सुन्दरांश्चेव नानाताङप्तमम्वितान्‌ । सव्यत्रतद्भिपरां श्व कड च कठहुप्रियभु
व म्म चेव तिथि दणडक्षणादिकम्‌ । दिनं रात्रि च वाररिव तेष्यामुदमेव
पुष्ट च देवतेनां च मेषां च विजयां नयाम्‌ । षट्‌ कृत्तिशृदव योगार करणं च तपोषन

= सना ---~- यकन

१७, "एऽराद्" ।

षसं मदाषद्ी- कािदरपियं पतद्‌ 1 मातुकामु पधान सा बलनामिष्टदेवता-व
कं एस ऋ साहं कयभ्रप्रिदे स्पृतम्‌.। नित्वं नैमित्तिकं चेव द्विपराव च प्राङृतम्‌६॥
गहु -च -प्कयं कार चे. मृस्युकन्यकाम्‌ । स्वान्स्यापिगणांशेव स प्रसूय स्तनं ददो -॥
कषु ह: ५७देशादसमोः -समजायतत । भदक्मीस्तद्वामपाशाङमूवात्यन्तकामिनी -॥
पक्िदेशाद्धिरकमो जपत ३ शिश्ना गुरः । महान्ते वपतवोऽटो च महानढपराक्रमाः ४
मष बात मनस भाविमृतान्कुमारद्यः । ज्वार; पवया उवदन्तो बह्मतेजहपम ॥
नृ सनन्दश्च तृती ष सन)तनः । सनस्कुभारो मगवांश्ववुपे। ्ञनिनां वरः॥ ६३॥
ग्ान्निमृष त्तः कुमारः. कनकपम्‌; । दिम्परूपरघरः भीमाम्ल्लीकः सु्दरो युवा ॥
फुकि्् अजहपो वाम्न स्वायमुवो मनुः। या खी सा उतरूपा च रूपाढया कमराकलम
समीक -भदुप्ठस्यो वाश्ाज्ञापरिपाडकरः । स्वयं विधाता पुत्राश्च तानुवाच प्रहितान्‌ ॥
सि क्तु बहाभाभो पहःमागव्ताद्दिजः । जगस्ते च नंहीप्यकत्वा तप्तं ङृष्णपरायंमाः
छुकेष हेशुन; तेन विधाता जगतां पत्तिः । कोपासक्तस्य च विवेऽपैढतो ब्रहतेनपता ॥
कविगत! कखटच एद्र। एङ्पयदद् प्रमो | काराञ्ञरदरः संहत तेदमेकः भवीर्ितः ॥
रैव तेव विश्वानां त तामत इति स्फतः। राजतश्च स्वयं रह्मा शिवो विष्णुश्च सासतिकौ
गोरोकन्रभः हृष्य निदयमः प्रहृते! परः। परमन्ञ(निनो मूखौ वदति तामप्त शिवम्‌
शुद्धसत्स्वरूपं च निर्म वेष्यवा्र्णम्‌ । शुणु नमानि सुद्राण। वेदोक्तानि च यान च
महान्महात्मा मतिमान्भीषणर्च मयेकर्‌++ ऋतुष्वनदचोध्वकेशः पिङ्गाक्षो रविः शुषिः
पुषटस््यो दक्षकर्णाशच पुरुहो वामकणेतः } दङ्नेश्रात्तथाऽत्रिह्च वामनेत्रात््तुः स्वयम
भरागिनातिकारनधादङ्गिरारच मुलादु्िः । ममुरच वामपाश्वीचच दक्षो दक्तिणपा्ैतः
छायायाः कदमो जातो नमेः पञ्चरिख्तया । वक्षप्तर्बेव वोदुरच कण्ठदेशाच्च नारद
मुदीधिः स्कन्धदेशाश्ेवपान्तर्तम। गङत्‌ । बतिष्ठो रसतनदेश्ालनैेत्ता मधरोषठतः ॥
दपए मवुसेरय दूसकुतेयतिः स्वथम्‌। सट पेषं स विविदच ररा पुान्ति
लुकं समाद्ये तवूवाच स न्दरद्‌ः ॥ ९८ ॥
(नारद्‌ रकाव--

पूतेनोगक मर्ज्येष्ठन्तन हादीन्वितामह । कारधिर्वा द्‌ारयु्तानस्ताम्बद्‌ भमरकते ॥
निति) ते त्ते युक्ताः साराय वयं कथम्‌ । जहो हन्त प्रमोदुद्धिविपरीताय करते ॥

१ क, °यूव तस्य हा ६ क, "रः । ऊनत्वं" । ३ ७, तमो ग, ।

्रहमववतेपुराणम्‌ । ६१

बम पुत्राय पीयृषात्परं दत्तं तपोऽधुना । कसम ददाति विषयं विषमं च विषाधिकम्‌॥
सतीव निम्ने पर च भवाञ्धौ यः पतेलितः । निष्कृतिस्तस्य नास्तीति कोटिकसपे

गतेऽपि ब ॥ ३२ ॥
निस्तारबीजं वेषां नज च पुर्षोत्तभम्‌ । सेदं भक्किद्‌ दास्यप्रदं सत्यं ङपामय्‌।}
मक्तैकशरणं मक्वस्सलं स्वच्छमेव च । मक्छप्रिवं मक्तनाधं मक्तानुप्रहुकारकम्‌ ॥
मक्ताराध्यं मक्तप्तध्ये विहाय परमेश्वरम्‌ । मनो दषाति को मूढः विष्ये नाशकारणे ॥॥
बिहाय कृष्णेव च पीयूषादधिकां प्रियाम्‌ । को मृदो व्रिषमश्च'ति विषमं विषयामिषम्‌
स्वप्नवन्नश्वरं तुच्छमपत्यं सृत्युकारणम्‌ । यथा द्विशिल्ामं च कीटानां सुमनोहरम्‌ ॥
यथा बाडेशममाप्त च मत्स्यापातमुखप्रवम्‌ | तथा विषयिणां तात विषयो रृ्युकारणम्‌ ॥
त्यकत्वा नारदस्तत्र विरराम विधेः पुरः। तस्थौ तातं नमस्कृत्य जख्द्भिशिततोपमः
ब्रह्मा कोपपरीतश्च शशाप तनयं द्विज ¦ उवाच क्िताङूगश्च रक्तस्यः स्फुरताधरः

ब्रह्मोबाच-
मविता ज्ञानटोपस्ते मच्छपेन च नारद । क्रीडाम्रगश्च सवं स्यो योषिश्टु्षश्च म्यः
स्थिरयौवनयुक्तानां रूपाष्यानां मनोहरः । प्वाशत्कामिनीनां च मतौ च प्राणवह्मः॥
ङ्गारशाञ्वेत्ता च महाशृङ्गारटोदुपः । नानप्रकारशङ्कारनिपणानां य॒रोर्गुः॥४६॥
गन्धर्वाणां च सुवरः सुस्वरश्च सुगायन; । वीणावादनसदमेनिष्णातः स्थिरयोवनः ॥
प्राज्ञो मधुरवाकशान्तः सुशीलः सुन्दरः सुषीः । मविष्यासि न देहो नामतश्चोपनहणः
तामिदिष्यं छक्षयुगं विद्धत्य निजने वने । पुनर्मदीयश्चापेन दासपित्रश्च तत्परः ॥४१९॥
वत्स वरैष्णवपंसगंदवष्णवोच्छिष्टमोजनात्‌। पुनः ृष्णप्रप्तादेन मविष्यति ममाऽऽसजती
ज्ञाने दास्यामि ते दिञ्यं पृनरेव पुरातनम्‌ । अधुना भव नस्तव मत्सुतो निपत भुषम्‌॥
रहत्यकत्वा सुतं विप्र विरराभ जगत्पतिः | रुरोद नारदस्तातमवोचत्पपुटाजलषटः ॥
बारद उबाच-

कधं संहर संहतेस्तात त्रत जगदुरो । सष्टु्तपस्वीशस्याहो क्रोधोऽयं मय्यनाकरः॥
्रपेत्परित्यजेद्धिद्सपत्रमुत्पथगाभिनम्‌ | तपस्विनं सुतं शप्तुं कथमहोति पण्डित ॥५१॥
जनिभ॑३ए मे ब्रहमन्यामु यापु च योनिषु | न जहावु हमेकतिमामिवं देहि मे वरम्‌ ॥
ु्रभेऽनगतां षातुनौस्ति मछ्िहैरः पदे । सृकराद्तिरकश्च सञोऽथमो मारते मुवि ॥
जातिस्मरो हरेमकछियु्त; पुकरयोनिषु । जनिङभेर्त प्रवरो गोोकं याति करणा ॥
गरीकिन्दवरणान्मोजमक्तिमाध्वीकमीप्पितम्‌ । पिबतां वेष्णकदीनां स्पदपृत क्पुषरा.॥

११ दपायनमुनिषणीषे ~

तीर्थानि एपीमिच्छन्ति तरेष्णवान| पितामह | पापानां पापितत्वाना क्षाठनाया$स्मनामवि
मनतरोपदेशमा्रेण नर्‌ मुक्ता मारते | परश्च कोणपुलैः पैः प्रा हरेह ॥
कोटिजन्मामितास्पापान्मन््प्रहणमात्रतः । मुक्ताः शुध्यन्ति यत्पृ कर्म नियन्ति च
ुत्ान्दारां इव रिष्यांहव सेवकाम्बन्धव|रतथा | यो दशंयति पन्मर्ग सदरतिप्ते छमेदुधुषम्‌
यो दकेयत्यसतनपागी शिष्येविशवपतितो गुरुः; कुम्भीपाके स्थितिस्तस्य याकच्चन्द्रदिवाकरौ
स किंगुरः स किंतात. सकिष्वामी प रितः । यः शरीङ्ृष्णपद्‌ म्भोजे मक्ति द्‌ ुमनीश्वरः
शो निरपर।षेन त्वयाऽहं चतुरानन । मय। शप त्वमितो चन्तं घनन््यपि पण्डिताः॥
केवषस्तोश्रपूज।मिः सहितस्ते मनुभ॑नो; । टो मवतु मरच्छपासतिविशवेषु निचितम्‌
पृउयो मव विद्वेषु यावत्व रप्रयं पितः । गतेषु तरिषु कर्येषु पूय पृऽयो मविभ्यति
अधुना यज्ञमागाते त्तादिष्वि सत्रत । पजने चास्तु निक वन्धो मव सुरादिभिः |
इस्युकंस्वा नारदस्तश्च विरराम पितुः एरः । तस्थौ समायां प्त विभिदद्येन विदूयता ॥
उपबेणगन्धवों नारद्स्तेन हेतुना । द्‌ पत्इच रापेन पितुरेव च शौनक ॥ १७॥
ततः पुननोरदश्च प्त बभूव महानृषिः ‹ ज्ञानं पराय पितुः पदव।तकथयिष्यामि चाधुना
इति श्रौ ्रहमवेव्ते महापुराणे सौतिशौ नकपंवादे ब्रह्मखण्डे ब्रह्मनारद -
श।पोपठम्मनं नामाष्टमोऽध्यायः ॥ ८ ॥

अय नवमोऽध्यायः |
सौतिर्वाच-
अथ ब्रह्मा स्वपुश्रस्तानादिदेश च सृष्टये । सष्ठ प्रचक्रे सवै विप्रन नारदं विना॥
मरीचेमनप्तो जातः कश्यपश्च प्रजाण्तिः । अत्रर्नश्रमलाच्चन्द्रः क्षीरोदे च बमृव ह ॥
्रचेतसतोऽपि मन्तो गो तमद्च बमृव ह । पषषत्यमनपतः पुत्रो मैत्रावरुण एव च ॥
मन)इव शतरूपायां तिस्तः कन्याः प्रजज्ञिरे । माकूतिरदगहुतिदच प्सृतिस्ताः परतित्रताः
प्रियत्रतोत्तानषादी द्वो च पुत्रो मनोहरो । उत्तानपादतनयो धरुवः प्रमधार्भिकः॥ 4 ॥
आकूति रुचये प्रादादृज्ञायाय प्रसूतिकाम्‌ । देवहूतिं कदैमाय यतपृतरःकपिरः स्वयम्‌ ॥
प्रसूत्यां दबीभेन षष्टिकन्याः परजक्गिरे । अष्टौ ष्मोय स दवौ सुदयेकादश स्परताः॥
धिकयेकां सतीं प्राद्‌त्कह्यपाय त्रयोदश । सष्ठविशातिकन्यारच दक्षदचन्द्राय दत्तवान्‌
मामानि चमेपस्नीनां मन्तो विप निशामय | शान्तिःपुटिषु पष्ठः समा श्रद्धा मतिः स्मृतिः
रन्तिः पूर्व संतोषः पृष पत्रो महानमूत । पृते च दुषटदच हदो सुतौ स्मृतौ

अह्मयेवते पुराणम्‌ । २३

समापत्रः सहिष्णुश्च शद्धपुत्रस्च धाक. । मते्ञोन।मिषः पत्रः सतेना तिप्मरो महान्‌
पवेत च सूत्या च नरनारायणवृरषा । बमूनुरते षरिषठा षमेपत्र रष शौनक ॥
नामानि रद्रपत्नीनां स्वधान निबोष मे । कठा कलवती काष्ठा काटिका कद्परिया
कन्दी मीषृणा राला प्रमोचा मूषणा शुकी । एतत बहवः पत्रा बमूवुः रिवषपिदा;
सा .स्ती स्वामिनिन्दायां तनुं तत्याज्व यतः ।पुनभूत। ओपृत्र ठेमे सा शकर पतिम्‌
करयपश्य प्रियाणां च नामानि श्रृणु वामक | अदितिर्देवमाता वै दैत्यमाता दितिप्तथा
सपेमाता तथा कदर्विनता प्िपूप्तथा | सुरमिदच गवां माता महिषाणां च निरिवत्तमू
सारमेयादिनन्तूनां सरमा सुशवदुष्यदम्‌ । दयु ` प्रपूदौनवानामन्यादूवेस्येवमािकाः ॥
इनदर दवदशादित्या उपेन्राच्याः पुरा मृने । कथिताश्चादितिः पुत्रा महाबर्पराकरषाः
इन््रपुत्रो जयन्तरच ब्रह्मञ्शच्यामनायत्‌ | अ दित्यस्य सवणौयां कन्यायां किशकर्भणः
श्नेरचरयमो पूत्री काडिन्दी कन्यका तथा | उमन्दधीयोतृथ्व्यां तु मङ्गङः समजायत
शनोनक उवाच-
कथं सौते स्र चोपेनद्रानमङ्कलः समजायत । वसुषरायां बल्वान्तम्मे भ्यारूयातुमहति॥
सोतिर्वाच-

उपेनद्ररूप माङोक्य कामाते। च वकर । विषाय सुन्द्रीवेषभक्तता प्रौढयौवना ॥२६॥
मरुये निजने रभ्ये चास्चम्दनपवे । चम्दनोक्षित्तवीङ्गं रत्नमृषणमूषितम्‌ ॥२४॥
त सुशीठं शयानं च शान परक्षितमीप्ितम्‌ । ससिमिता तस्य तसे च सहता पमुप.

स्थिता ॥ २९ ॥
सुरभ्यां मा्टतीमाह्ञं दवौ तस्मै वर्‌।नना । सुगन्धि चन्दन च।र कत्तूरंकुक्म।न्वितम्‌
उपेन्द्रस्तन्मनो ज्ञात्वा कामिनीं कामप इताम्‌ । नानाप्रकारशुङ्ग।रं च ।र च तया पहु
तदज्गपङ्गपेपतक्ता मूषी प्राप सती तद्‌ । मृतेव निद्धिेवास। बोजाषाने कृते हरो ॥
तां विक्रा च सुश्रोणी सुलसंमोगमूरछिताम्‌ । बृहन्मु नितम्बं च प्तसितां निपुरुप्तनम्‌॥
षणं वक्षति कृत्वा तां तदोष्ठं च चुचुम्ब ह । विहाय तत्र रहति नगाम पृषो त्तमः६०
उव पथि गच्छन्ती बोधयामास तां मुने। प्ता च पप्रच्छ वृत्तान्तं कथयामास मृश्चताम्‌
वीभत्तवरणं क सा च।श्नक्त। च दुरा । प्रवाढस्याऽऽकरे घतः वीयैन्यापं चकार सा
तेन प्रवाढवर्णशच कुमारः समप । तेजता सूधे्तदशो नारायणपुतो महान्‌ ॥ ३६ ॥
मङ्गढस्य प्रिया मेषा त॑स्य षष्टेश्वरो महान्‌ । बरणदाताऽतितेजघ्व पिष्णुतुरपी बमृव ह्‌

१ ८. तस्यां खडेश्च०

ष्ठ देषायनमुनिपरणीत-

दितेहिरण्यकशिपुहिरणा्तौ महारो । कन्या च तिहिका वि; पैहिकेयश्च तशमुत॑ः
निक्रतिः पिदिका प्ता च तेन राहुश्च नेत्रतः । सूकरेण हिरण्याक्षोऽप्यनपत्वो पृते युका
हिरण्यकशिपोः पत्रः प्रहारे वैष्णवाभ्रणीः । विरोचनश्च त्पत्रस्ततपतरश्च हिः स्वपम्‌॥
भटे; पुत्रो महायोगी ज्ञानी शंकर्रंकरः। दितेैशश्च कथितः कदर शं निबोष मे॥६८
द.नम्तं वासुकिं चेव कालीयं च धनेजयम्‌ । कर्कोटकं तक्षकं च पद्ानैरावते तथा ।६९
महापश्नं च शकु च शकं वरणं तया । भूरा च दुष दुं दुम बम्‌ ॥४०॥
गेस्तं गोकपुकं चैव विरूपदशच हौ नकं , एतेषां प्रवरांश्चैव यावत्यः पर्वनातपः।॥४१॥
कन्यका मनप्ता द्वी कमक्शंशसमदधता | तपणिनीनां प्रवरा महतेनखिनी १ ॥७२
यत्पतिश्च जरत रनारायणबलोद्धवः । आस्तीकप्तनयो यस्या विष्णुतुरपदव तेनप्रा॥
एतेषां नाममाप्रेण नाहित नागभयं नृणाम्‌ |-कदव॑शो निगदितो विनतायाः शुणुष मे ॥
वैनतेयारणौ पत्री विष्णु रर पपराक्रमौ । तौ बमूवुः करमेशैव यावय; पर्तिजायतः ४९
गावेव महिषाश्चैव सुरभिभवरा इमे । स्व वे सारमेयादव बमूवृः परमापुताः ॥४१॥
कषमव। ६१ दने वैय अन्याः स(मान्यजातयः। उक्तः कदथपवशश्च चनद्रार्या; निबोधमे
नामानि चन्दरपत्नीनां प्तवघानं निशामय । भत्यपूवै च चरितं पुराणेषु॒पुरातनम्‌ ॥
भश्विमी मरणी चेव कृत्तिका रोहिणी तया | सगरी तथाऽइद्रौ च पएृरया साध्वी पुवः
पुष्वाॐ$श्वेषा मघा पूर्वकदगुन्युततरफसयुनी । हस्ता चित्रा तथ। स्वाती विशाक्ा षानु-

राषिका ॥ ९९ ॥
रेष्ठ मूलय तथा पूवीषःदा चैवे तरा स्मृत । श्रवणा च षनिष्ठा च तथा रातमिषकूटृमा॥
दैवी माद्रो्तरा माद्र रष््यन्त। विधुमियाः। तापं मध्ये च पुमगा रोहिणी रपिक। वरा
सततं र्तमावेन चकार शशिनं वशम्‌ । रोहिण्युपगतरचन्द्रो न याल्यन्यां च कामिनीम्‌
सवौ मगिन्यः पितरं कथयामामुराहताः । प्तपत्नीङृतप्ततापं प्राणनानचकरं परम्‌ ॥
वत्तः प्रकूपितश्चन्दमशपन्मन्त्रपूवकम्‌ । दुतं शहर शापेन यक्षप्रप्तो बमूष सः ॥९९॥
दिनि दिने य्ष्नणा स रसयमागहव दुःखितः । वपुष्थतै प्षौयपागे शकरं शरणे ययै
षट चन्द्रं शंकरश्च कैशितं शरणागम्‌ । कर्णाप्तापरस्तस्ते कृपया चामपं द्द ५७
निं यक्ष्मणा कृत्व एकवा स्थं द्दौ | अपरो निभेषो मूत्वा स तस्यौ शिवरेलरे॥
तं शिवः शेरे कृत्वा चामवच्चनद्रशेलरः। नालि रकेषु देवेषु िवाच्छरणपनज्ञरः ॥
दतकम्याः पति मुक्तं इष्ट्वा च ररदुः पुनः। भाजम्मुः शरणं ताते दक्षं तेजलछिनां षस्मू

१ ख." ।नते०। २. "कुलो । ३४. पृवातराभद्रपद्‌। रे ।

अह्मवैवरैपुराणमू । २५

उनेश्च रु्दुगेतवा निहत्या्गं पुनः पृनः। तमूचुः कातरं दीन। दीननाथं विः सुतम्‌॥
दक्षकन्या उचुः--

स्वामिपतोमारयरामाय त्वमुक्तोऽस्माभिरेव च । सौम।ग्यमस्तु नस्तात गतः स्वामी गुणा-

नितः ॥ ६२ ॥
स्थिते चक्षुषि हे तात इटं ध्वान्तमयं जगत्‌। विन्ञातमधुना स्रीणां पतिरेव हि कोचनम्‌॥
पतिरेव गतिः ल्लीणां पतिः प्राणाश्च संपदः | षमोयकाममोक्षाणां हुः सेतुमवाणवे ॥
पतिनारायणः सख्ीणां वतै घमः सनातनः । सवै कप वृथा तातं छखामिनो िमुलाश्च याः॥
सानं च सवेतीर्ज सर्वयज्ञेषु दक्षिणा । स्ैदानानि पुण्यानि व्रतानि नियमाश्च ये ॥११
देवाचनं चानशनं स्वाणे च तपंति च | स्वामिनः प्रादतेवायाः कडा नानत षोडशीम्‌॥
स्॑षां बान्धवानां च भियः पुत्रश्च योषिताम्‌ | प एव स्वामिरनऽ्चश्च श्रतपुत्रात्परः पतिः
अपृद्वशप्रसूता या प्ता द्वि स्वामिनं सदा । यस्या मनश्च दष्ट सततं परपृस्षे ॥ ९९ ॥
पतितं रोगिणे दु निषैनं गुणहीनक्म्‌ । युवानं चेव वृद्ध वा मनेत्ं न त्यजेतती ॥
सगुण निगणं वाऽपि दवष्टि या सत्यनेत्पतिम्‌। पच्यते कारपूत्रे सा यावशचन्द्रदिवाकरौ॥
कीटैः ह॒नकतुद्येरच भक्षिता सा दिवानिशम्‌ । मुङ्के सतवाम पिबेन्मूत्र च तृष्णया
गृधः कोटिसहख।णि शतजन्मानि पूकरः | श्वपदः शतजन्ानि पा मेह धुहय ततः ॥
ततो मानवजन्मानि ठमेचेतपूवैकमेणः । विधवा धनहीना च रोगयुक्ता मेदुधुवम्‌ ॥
देहि नः कान्तदानं च कामपु( विषैः सुत । विधात्रा सदृशस्त्वं च पुनः लष्ट मो जगत्‌ ॥
कन्यानां वेचनं श्चुत्वा दक्षः शंकरत्निधिम्‌ । जगम श्मुप्तं दृष्टा प्मुत्याय ननाम च ॥
द्षप्तस्याऽऽसिषे कृत्वा प्मुवाच कृपानिधिम्‌ । तत्याज कोपं द षट! च प्रणतं श्चिवम्‌

दत्त उवाच-
देहि जामातरं शमो मदीय प्राणक्छमम्‌ । मत्सुतानां च प्राणानां परमेव प्रिय पत्तिम्‌ ॥
न चेददाति जामातमैम जामातरं विधुम्‌ । दाप्यानि दरुणं शापं दुम्ये त्वं केन मुच्यसे
दक्षस्य वचने श्चुत्वा तमुवाच कृपानिषिः। सुष।धिकं च वचनं ब्रह्मर्शरणपञ्ञरः॥८०॥
धिव उबाच-
करोषि मस्मसचेन्मां द्वा वा श्चापमेव च | नाहं दादुं समयश्च चन्द्रं च श्वरगागतम्‌ ॥
वश्य वचनं श्रत्वा द्षप्तं शपुपमु्यतः । शिवः सस्मार गोविन्द्‌ विपन्मोक्षणकारकम्‌
१क, “ङ्क्त मप्र माः । 1 पक ष्छलमूतरदमाः, रस.र्षाोहः।

२६ दपायनमुनिषणीवं-

एतस्मिजनःरे कृष्णे वृद्धना्णरूपधृक्‌ । समायो तयो तो तं च नमदुः करमरत्‌ ॥
द्वा इमाशिषं पी प्र शरहमस्योतिः सनातनः | उवाच शंकरं पृष परिपुणेतमो द्विन ॥
भीमगवानुवाच-
न चाऽ$त्मनः त्रियः कशिच्छवं सवषु बन्धुषु | आत्मानं रक दक्षाय देहि चमर सुरे ॥
तपरिवनां वरः शान्तस्त्वमेवं वैष्णवाग्रणीः । स्मः स्यषु जवेषु ईिपरक्रोधविवर्जितः ॥
दक्षः करोषी च दुस्तेनखी बरह्मणः सुतः । शिष्टो बिमेति दुध न दुेषश्च कंचन ॥
नारायणवचः श्रुत्वा ह्तित्वा शंकरः स्वयम्‌ । उवाच नीतिप्तारं च नीतिबीजं परात्परम्‌
कफर उवाच --
तपो दास्यामि तेजश्च ्वैतिद्धि च सपदम्‌ | प्राणाश्च न पतमथ।ऽहं प्रद्‌ शरणागतम्‌ ॥
यो ददाति मयेनैव प्रपक्ं शरणागतम्‌ । तं च षैः परित्यञप याति शप्त घुदारुणम्‌
4 ल्यक्तु सम्थऽहं न स्व जगत्प्रमो । यः स्वघमेविहीनश्च पत च प्॑बहिष्डेत; ॥
यश्च षप पद्‌ रतेद्धमं्तं परिरक्षति । धमे वेदेधर त्वं चप्िमांत्रुहि स्वमायया ॥
तवं सभेमता चष्ट च हन्ता च परिणामतः | खयि मक्तिदढ। य्य तस्य कष्माद्धयं मेत्‌
करस्य वचः श्रुत्वा मगवान्पवैमाववित्‌ । चन्द्रं चनद्रद्विनिषकृष्य दताय प्रददौ हरिः
प्रतस्यावरषचन्द्रशच निन्यवषिः चिवशेहरे । निजग्राह परं चन्द्र विष्णुरतं प्रनापतिः ॥
यक्षग्रप्तं च तं दष्ट दक्षप्तुष्टव माघवम्‌ । पे पूणे क्षतं पे ते चकरार्‌ हरि; खयम्‌
कृष्णं एवं वरं दा नगम स्ववं द्विन। दक्षश्नदं गृहीत्वा च कन्याम्थः परददौ पनः॥
चन्द्ररत।श्च परिप्राप्य विजहार दिवानिशम्‌ । त॑ ददश ताः सर्वस्ततप्रमस्येव कमित;
इयेवं कथितं स किचित्छिकमं ने | श्रुते च गुरखकतेण पुष्करे मुनिं प्रदि ॥९९ ॥

इति शरीभ्हदवते महापुराणे सेतिशौनकसेवदे ्रहमलण्डे प्सूतिषशवणेनं
माम नवमोऽध्यायः ॥ ९ ॥

कय अ क ९०५०८०००
क कभ यय चतक

अय द्शमेाऽध्याय। |

विषवन मनसस

सोविरवाव--
मृगो; पत्रश्च च्यवनः शुक्त ज्ञानिनां वर । कतोरवि क्रिया माया वाठलिद्यानपूयत ॥

१४, १ ब्र्ाषिर। १ छ, ""स्तेभ्यो व*।

रह्मैव पुराणभ्‌ । २७

भ्रयः पत्राश्चा्गिरतो बभूवुपूनि्त्माः ¦ बृहस्पतिरुतयथ्यश्च शम्बरश्च पि शौनक ॥२॥
वतिषठप्य सुतः शक्तिः शक्त पुत्रः पराशरः। पराशरपुतः धीमान्छष्णदवेपायनो हरिः ॥
व्यासपत्र; रिवंश्च हुकरच ज्ञानिनां वरः| विदवश्चवा; पुरस्यश्य यस्य पुतो

धनेदवरः ॥ 9 ॥

ग

शनक उवाच-
अहो पुराणविदुषामव्यनतं देम वचः । न युद्धः वचनं कंचिद्धनेशोत्पत्तिपूर्वकम्‌ ॥
अधुना कथितं जःम धनेशस्येश्वरादिदम्‌ । पनरिकरमं जन्म ब्ररीषि कथमेव माम्‌ ॥

सीतिर्वाच-
नमूयुरेते दिक्पाटाः पुरा च परमेश्वरात्‌ । पृनश्च ब्रह्मशापेन प्त च विश्रव्तः पुतः ॥

प क

गुखे दक्षिणां दातुमुतथ्यक्षच घनेश्वरम्‌। ययाचे कोटि पीवर्भं यत्नश्च प्रचेतते ॥८॥

[ "को ९

धनेशो विरसो मूर्वा तस्मे तदतुमृ्तः । चकार मस्मपरादधिप्र पुनर्जन्म कढाम तः ॥
तेन विश्वतः त्रः कुबेरश्च धनाधिपः | रादणः कम्मकर्णदच धार्मिकश्च विभीषणः ॥
पुढहस्य सुतो वारस्य; शाण्डस्यदच रुचेः पुतः । सावार्णेगोतमाजजज्ते मुनिप्रवर एव सः॥
कादयः कश्यप तो मरदवाजो बृहस्पतेः । ( स्वयं वात्स्यश्च पुरुहास्सावर्णगोतमात्तथा
शाण्डिस्यदच चेः पुत्रो मुनिस्तेजस्विनां वरः। ) मूवुः पञ्चगोन्रार्च एतेषा प्रवरा मे॥
बमूनुतरैयणो वक्रादुम्या बाह्मण जातयः | ताः सिता देशभेदेषु गोतरशून्याश्च शौनक
चन्द्रादित्यमनूनां च प्रवराः क्षत्रियाः स्यृताः। ब्रह्मणो बाहुदेशाचचेवान्याः सत्रियनातयः
ऊरुदेशाच्च वेदयारच पादतः शूद्रनातयः । ताप्तां संकरनतिन बभृवुवंगेंकराः ॥
गोपनापितमिह्छ।इ्च तथा मोदककूबरौ । ताग्बूदिवणेकारो च वणिगजातय एव च ॥
हतयेवमाचा विप्रेन्द्र सच्दृद्राः परिकीतिताः शद्राषिरोसतु करणोऽम्बषठो वैदयद्विनम्मनोः
विश्वकमी च विद्यायां वीयौघानं चकार सः । ततो बमूदुः पत्रश्च नवैते शिद्पकारिणः
माटाकारः कमकारः ९ इकारः ककि दक! । कुम्मक।रः कास्यकारः षडते शिश्िनां वर्‌;
मत्रपारथित्रकारः स्वणकारस्तयेव च | पतितास्ते ब्रहमशपाद्याऽ्या वणेत्कर॥॥२१॥
रौनक उवाच-
कथं देवे विश्वकर्मा वीयौवानं चकार स्तः | शूद्रायामधमायां च कथं ते पतिता्लयः
कथं तेषु ब्रहश्ापो ह्यमवत्केन हेतुना । हे पृराणवदां भेष्ठ तजनः शंततितुमदंति ॥

नाना

6

[॥

१८ छा संवर्ते |

२८ देपायनपुनिषणीत॑--

सौतिरवाव-

धुताची कामतः कामे वेषं चक्रे मनोहरम्‌। तामपर्यद्विशकमौ गच्छम्ती पुष्करे पथि |
मागच्छतद्विलेकाच प्रपतदोत्फुलमानप्तः । तां ययावे स दृङ्खारं कमेन हतचेतनः॥
र्नाढङ्कारमृषा्यां सवै।वयवकोमलम्‌ । यथा पोडशावधीयां शशवसमुध्थिरयौवनाम्‌ ॥
बृहननितम्बमाराती मुनिमानप्तमोहिनीम्‌ । अतिवेगकटाक्षेण दोलां कामातिषीडिताम्‌ ॥
तध्छोणी कठिना दष्ट्वा वायुनाऽपताऽ्डकाम्‌। अतीवोकचैः स्तनयुगं कनं वदु परम्‌
सुस्मितं चार वमेतरं च शरथःदविनिन्दकम्‌ । पकनिम्बफट।रक्त्वोष्ठापरमनोहरम्‌ ॥
तिम्दूरनिदु युक्तं कस्तूरीनिन्युसंयुतम्‌ । कपोढ१ज्जटं ररवम्मह।हैमणिङुण्डम्‌ ॥
तामुवाच प्रियां शान्तां कामश ल्लविशारद्‌ः। कामाश्निवषेनो्योगि वचनं श्रुतिमुन्दरम्‌॥
विश्वकमोबाच-
अयि क्त याति ठडिति मम प्राणािके प्रिये । मम प्रणांश्चापहत्य तिष्ठ कान्ते क्षणं इमे॥
तवेवान्वेषणे कृत्व अरमामि जगर्तीतटम्‌ । खप्राणांस्त्यक्तपि्टोऽहं तवां न दृष्टा हुताशने
त्व कामरटोकं याप्तीति श्रुत्वा रम्मामुलान्मया । जगच्छमहुमेवाच चासिमन्वतमैरपवस्थितः
अ सरस्वतीतीरे पएष्पोदयाने मनोहरे । सुगल्षिमन्दशीतेन वायुना सुरभीृते ॥६९॥
रम कान्ते मया सद्धं युना कान्तेन शोमने। विद्गवाथा विद््षेन संगमे। गुणवान्भवेत्‌
स्थिरय बनपेयु। तवमेव विरजीविनी । कामुकी कोमलाङ्गी च सुन्द्रीष च पुन्द्री
मत्यंनयवरणेव मृत्युकन्या जिता मया । कुमेरमवने गत्वा धनं न्धं कुमेरत\॥२८॥
रत्नमा च वरणाद्वायोः स्ीरत्नमूषणम्‌ । वहनिशुद्धं वन्ञयुगं वहे; प्रप महज ॥
कामशाखं कामदेवाथेषिद्र्लनकारणम्‌ । शाङ्गाररिस्यं यतकिचि्ं चन्द्र।च दुङेमम्‌॥
रत्नमा वक्युमे सवाण्यामरणानि च। तुभ्यं दातु हदि इतं प्रप तत्लणमेव च ॥
गृहे तानि च संस्याप्य चाईऽगतोऽन्त्रेषणे मवे। विरमे पुलप्तमोगे तुभ्यं दास्वामि सप्तम्‌
कामुकस्य वः श्रुत्वा धृताची पिता मुने। ददी प्र्युत्तरं शीघ्र नीतियुक्तं मनोहरम्‌
घृताच्युवाच-
स्वया यदुक्त मद्र तत्स्वीकरोम्यधुना परम्‌ । कितु सामयिकं वाक्यं त्रवीष्यामि स्मरातुर ॥
कामदेवाय यामि कृतवेषा च तत्कृते । यदिन यत्ते यामो वयं तेषां च योषितः ॥
अदाहे कामपत्नी च गुरुपत्नी तवाधुना । त्वयोक्तमधुनेद्‌ं च पठितं कर्मदेवतः ॥

१ ख, यम* । २ क. 'पवेतद्ः ।

परह्मेषतेपुरणप्‌ः। २९

विद्यादाता भन्ध्रदाता गुर्रेकषगणेः पितुः । मातुः सहतगुणवाज्ाह्यन्यस्तत्तमो सुरः
गुरोः शतगुणः पृञ्या गुरुपत्नी शतो श्रुता । पितुः शतगुणं एज्या यथा मात। विचक्षण
मन्ना समागमे सूनेयोकान्दोष श्त श्रत; । ततो कक्षगुणो दषो गुरुपतनीप्तमागमे ॥
मातरित्येव शब्देन यां च मापते नरः। पता मातूतुर्या सत्येन षमः स्ताक्ती प्त।मपि
तया हि संगतो यः स्यत्काटपूत् प्रयाति सः । तत्र वेर वप्तेव यावश्चन्द्रदिवाकरौ
मात्रा सह प्तमायोगे ततो दोषश्चतुगणः । सद्धं च गुरुपत्न्या च तलक्तगुण एव च ॥
कुम्भीपाके पतत्येव यावद ब्रह्मणो वयः । प्रायश्चित्तं पापिनश्च तस्य नैव श्रुतौ श्रतम्‌ ॥
चक्राकारं कुरर्य तीक्ष्णवार च सड्गवत्‌ । वसामूत्रपरीैश्च परिपूणी सुदस्तरम्‌ ॥
दखवत्कृमितयुक्तं तप्तमभिसमे द्रवत्‌ । पापिनां तद्विहारं च कुम्भीपाकं प्रकीर्तितम्‌ ॥
यावान्दोषो हि पं च गुहपत्नीप्तमागमे } तावांश्च गुरुपत्न्या वै तत्र चेत्कामुकी यदि ॥
अद्य यास्यामि कामस्य मद्दिर तस्य कामिनी। वेषं कृत्वाऽऽगमिभ्यामि त्वत्कृतेऽहं दिनान्तरे
धुताचीवचने श्रत्वा विश्वकमा ररोष ताम्‌ । शंश्ा१ शूद्रयोनिं च तनेति जगतीतले ॥
घृताची तद्वचः श्रत्वा ते शशाप सुदारुणम्‌ । ठम जन्म मते त्वे च. सगभ्र् मेति च
धृताची कारपुक्स्वा च प्ाऽगच्छत्काममन्दिरम्‌ । कामेन सुरते कृत्वा कथम्ामाप्त तां कशाम्‌
सा भारते च कामोकत्य। गोपस्य मदृनक्य च । परल्यां प्रयागे नगरे ठेमे जन्म च पौन
जातिस्मरा ततपूता ममूव च तपिनी । वरं न वरे पर्मष्ठा तपश्यायां मने दषौ ॥
तपश्चकार तपतत तघ्काश्चनपेनिमा । दिप च शतवष सा गङ्गातीरे मनोसे ॥१६॥
वीयेण सुरकारोश्च नव पूत्रन्पसूय प्ता । पुन। स्वकं गत्वा च पा धृताची बमूव हं

+. 1

ध्रौनक उवाच-
कथं वीर्यं सा दधार सुरकारोस्तपसिनी । पुत्राव प्रसूता च कुत्र वा कति वपतरान्‌ ॥
सोतिर्वच- `
विश्वकर्मा दु तच्छा समाकण्यं रुषाऽन्वितः | जगाम बरह्मणः स्थानं शोक्गेन हृतचेतनः
नत्वा रतुत्वा च ब्र्नाणं कथयामात्त तां कषाम्‌ । ठलाम जन्म ब्राह्मण्यं ृथिरैयामाक्ञयौँ
विषेः १७॥
सशवत्र यणे मूता यवि कारबमृव ह । नृपाणां च गृहत्ानां नानारसं चकर ह ॥
शिं च कारयामात् सर्वेभ्यः समेतः तदा| विचित्रं विविधं शिषमाश्चयै सुमनोहरम्‌ ॥

१९, “ब चाष्टौ पु*। २ क, शरान र ।३ ल. "विमां साऽऽ" ।

° दवेपावनमुनिभणीड-

एकदा दु प्रयागे च शिर॑ कृत्वा नृपस्य च | सतुं जगाम गङ्गा त चापद्व्त्र कामिनीम्‌
घृता नवरूपा च युवतिं त तपशिनीम्‌ । जातिस्मरा तां बुबुषे प्त च जातिस्मरो दिनः
दा सकामः सद््ता बभूव हृतचेतनः । उवाच मधुरं शातः छान्त तां च तपशिनीम्‌॥।

ब्रह्मण उवाच ~

| क धि
जहोऽधुना त्वमनरैव धृतानि सुमनोहरे । मा मां रमराति रम्मोर दिशवकर्मोऽहमेव च ॥
छवापमोक्ष करिष्यामि मज मां तव सुन्दरि । सत्छृतेऽतिदहत्येव मनो मे त च मन्मथः ॥
द्विजस्य वचने शरुत्वा धृताची नवर्ूपिणी । उवाच मधुर शान्त। नीतियुक्तं प्रं वचः |

गेिकोबाच--

तदिने कामकान्ताऽहमधुना च तपिनी । कथं त्वया सगत। स्यां गङ्गातीरे च मारते ॥
विशवकर्मनिदं पण्य कर्म्ेज्रं च मारतम्‌ । अत्र यत्कयते कमे मोगोऽन्यन्न शुमाश॒भम्‌॥
अम मोक्तकृते जन्म प्रङम्य तपसः फलात्‌ । निबद्धः कुरते कमे मोहितो विष्णुमायया ॥
माया नारायणीश्षाना परितुष्टा च यं भवेत्‌ । रम ददाति शरीङृष्णो मक्त तम्भन््रमीप्तितम्‌
यो मूढो विषयातो न्धजन्मा च मरते । विहाय डृष्णं सर्वेशं प मुग्ो विष्णुमायया |
सवै स्मरामि देवाहमहो जातिस्मरा पुरा । धृताची सुरवेदयाऽहमधुना गोपकन्यका ॥

तपः करोमि मातायं गङ्गातीरे रुपुण्यदे । नात्र स्यं च क्रीडाया; स्थिरत्वं मव कामुक ॥
शम्यश्र च इते प्प गह्णाय। च विनयति । गङ्गात।रे छृतं पापं सदो इकषगुणं मवेत्‌ ॥
तत॒ नारायण्त्रे तपसा च विनश्यति | स्यो वा कामतः कृत्वा निवृत्य मवेतपुनः ॥
घृताचीवचनं श्रत्वा वि श्वकमौऽनिर कृतिः । गाम तां गृहीत्वा च मख्यं चम्द्नाठयम्‌॥
रम्यायां मख्यद्रोण्यां पुष्पतस्पे मनोरमे । पुष्पचन्दनवातेन सततं सुर्भाक़ते ॥ ८१॥
चकार सुखसंमोगे तया स विजने वने । पणं द्वाद्श्वप च दुवुषे न दिवानिशम्‌ ॥
बमूव गमेः कामिन्याः पापर्णः सुदुषैहः । सा सुषाव च र तरव पूर्व मनोदरान्‌ ॥
कृतशि्षितशिसंशच ज्ञानयुक।शच शौनक। पूवेपराकनतो येग्याःबयुक्तान्विचक्षणान्‌ ॥
माडाकारान्कमक।रान्डद्कारान्कुविन्दकान्‌ । कुम्भ कारानसूश्रकारान्सछणिचिश्रकरांस्तथा
ती ष तेभ्यो वरं द्स्वा तान्तस्थाप्य महीतटे | मानवीं तनुपृत्ठज्य जमतुर्निजमन्दिरम्‌॥

स्वणंकारः सरणेषोयोद्र क्षणानां द्विनोत्तम । बमूष पतितः सदयो ब्रह्मशापेन कैणा॥९२॥

१ ई, "दे मां रंस* ! २ क, *त्रानद्यै म ।

्रह्मवैवरैपु राण । ३९१

ूत्कारो द्विजाना तु शेन पतितो मुवि | शधं च यज्ञकष्ठानि न दवै तेन हेतुना
स्थतिक्रमेण चित्राणां सथचशचित्रकरस्तथा । पतितो बह्षशपेन ब्रह्मणानां च कोषतः ॥
कशिद्रणिबिशेषश्च सप्तगत्सणैकारिणः । सणैचैीर्ादिदोषेण पतितो ब्रह्मश्ापतः ९९
कुट्टयां च शूद्रायां वित्रकारय वयतः । बभूवा छिकाकारः पतितो जारदोषतः ॥
अद्र ठिकाकारनीजात्कुम्भक।रसप यविति । बभुव कोटः सद्यः पतितो गृहकारकः ॥
कुम्पकारप्य बनेन सदयः कोटकपेपिति। नमूव तेढङ़ारदइच कुष्ठः १तितो मुवि ॥
सद्यः कषत्नियजन राजपुत्रस्य योषेति । बू तीवररभव पतितो जारदोषतः ॥९९॥
तीवरस्य ठु बीजेन तेकारर्थ यो विति । बमूव पतितो दष्ुर्टश्च परकतितः॥ १००॥
ठेटस्तीवरकन्थायां जनयामास षट्‌ सुतान्‌ । मां मन्त्र मातरं च मण् कोढं कटंदरम्‌॥
त्ाह्ण्यां श्रवाय पतितो जारदोषतः । स्तो बभूव चण्डाठः सवरमादषमोऽहाविः॥
तीवरेण च चण्डारेषां चभ॑कारो बभुव ह । चन॑काय। च चण्डाछान्मांच्छेदो नमू ह ॥
मातच्छेयां तीवरेण काचश्च परिकितितः। केचन्ञिषां दु केषततत्कतौरः परिवीरतितः ॥
स्श्चाण्डाखकन्पायां ठेटव) 4 श्रौनक | बम्‌ तुर द्रौ पु दुष्ट दडडम। तथा |
करमेण हड़िकन्यायां पयश्चागडाल री वैतः । बभूवुः पश्च पुत्राश्च दृष्टा वनचर्‌ श्चं ते ॥
टेटाच्ीवरकन्यायां गङ्गा तरे च शोनक । बमूव तयो यो बा गङ्ग प्रकातितः ॥
गङ्गापत्रस्य कन्याया वीया वेषषारिगः । बभव वेषधार्‌ा च पुत्रो युङ्गी प्रकीर्तितः ॥
वेदयात्तावरकन्यायां सथः शुण्डी बम्‌३ह्‌ । शुण्डिपोपिति ५रषाततु पौण्डूकृश्च बमृव ह||
षत्रास्करणङन्यायां राजपत्रो बमृव ह । राजङन्धं तु करणाद्‌गरीति प्रकीतितः ॥
्त्रवीदण रेदयाथां केवत; पतितत: । कड तोवरप्तसगौ द्रः पतितो मुवि ॥
तीवथौ परीवरात्पूत्रो बभूव रजकः स्रत; | रनक तीवराचैव कोय।ङ)ति बमूष ह ॥
नापितद्पकन्यायां समी तस्य योषिति । कतराह्मू? व्याधिश्च ब कवन्द्गह्तकः॥
तीवराच्छुण्डिकन्यायां बमृवुः सप्र पुत्रकाः । ते कर हडिपततगोद्वम्‌वुदंस्यः सद्‌ा ॥
बह्मण्याश्षिर्वोष॑न ऋतोः प्रथमवपतर्‌ । कत्तितश्द्रे जातः कूर्रस्तेन कर्तितः ॥
तदशौचे विपरतुस्य पतिते ऋनुदोपतः। सथः कोटकपप्तग।दघमो जगतीत३॥ १११॥
सत्रवीरयेण मैरयायासृतो; प्रथमवातरे। जतः पुपर महाद्स्युष॑टवंश् षनुैरः॥ १ १५॥
चक्रार वागतीत च क्षत्रियेणापि वारित; । तेन जात्वा प पुत्र वागतीतः प्रकीर्तित; ॥
श्रवेण शूदरायाशृतुदोषेण परपतः। बदवन्तो दुरन्ताशच भमूवु्टच्छनातयः॥ { १९॥

१७. ख. शत्रषारो।

१९ देषायनपुनिषभीतं-

अविद्धकणी; कराश्च निभेया रणदुर्जयाः | शोचाचारविदिनाश् दुष धर्मैवनिताः ॥

नकेच्छत्कुविन्दकन्यायां जोलाजातिरेमृव । जोखत्कुविन्दकन्यायां शराङ्कः परिकीर्तितः॥

व्ण्तकरदोषेण बहयेश्वाशरुतनातयः। ताप्तां नामानि सरवाश्च को वा वकत ्षमो द्विन॥

वेधोऽधिनीदुमरिण जातो किमस्य योविति । वैवीरयेग शुद्धायां बमूनर्हयो ननाः ॥

ते ्प्रस्यगुणज्ञाशच मन्तोषविपरायणाः । तेम्यश्च नाता; शुदा ये >थाङ्रहिणो मुवि
शोनक उवाच-

€ [नि ०.

कयं त्रह्मणपरन्यां तु सृपपत्रोऽधिनीघुतः। अहो केन।किवेकेन वाधनं चकार ह ॥
सीविर्वाच-
गच्छन्त तीयियात्रायां न्मी रविनन्दनः । ददश कामुकः शान्तः पुभ्पोयाने च निजने॥
तया निवारितो यत्नाद्ढेन बछ्वान्पुरः। अतीव सुन्दरी इक वौयधिनं चकार सः||
रुतं तत्याज गम प्ता पृष्पोधयाने मनोहरे । सथो बम्‌ पुत्रश्च तप्काश्चनतिनिमः॥१२८॥
सपुत्रा स्वातिनो गेहं जगाम नीडेता सद्‌ा । स्वामिनं कथयामास यन्म। भ दैवपतकटम्‌ ॥
विप्रो रोषेण तत्याज तं च पत्रं सक्रामिरनम्‌ । स्रिद्धमूष योगेन प्ता च गेदावर्‌ स्छता॥
पुत्र चिकित्त्ाशचान्ध च पाठवामरात्त यत्नतः। नानाश्चिर। च मन्त्र च स्वय प्त रवरिनन्द्‌नः॥
विध्रश वेतनाज्जञ्ये(तिगेणनान्च निरन्तरम्‌ । वेदघभेपरित्यक्ते बमूष गणको मु१॥१६२॥
लोमी विप्र शूद्राणामत्रे दानं गृहीतवान्‌ । प्रहे सृतद्‌नानामग्रदनी बम ५ १६३॥
कश्िपपु ान्नहमवज्ञे यज्ञकुण्ड(तमृत्थितः । प सूतो षमेवक्त। च मपू पहः स्टतः॥
परण पाठवामातत त च बह्मा कृपानिधिः । पु एणवक्ता सूतश्च यज्ञकण्ड मुद्ध; १६५॥
दैरपाथां सूतवीयेग पुमानेको बमूव ह । स मड वावद्क्च तषां स्त ते१।२९॥ १६६॥
ए३ तेकथितः कंविव्परयिन्पां जातिगिभयः | वणे ्करदोवेण बहय।$न्या: तन्ति जातयः
संबन्धो येषु येषां यः स्वेन।तिष सवैतः । तच्छं ररम वेदोक्त ब्रह्मगा कथते पुरा ॥
पिता तातस्तु जनको जन्मदाता प्रकीर्तितः | जम्बा मात्‌। च जननी जनित्र परपूरपे॥
पितामहः रितृपिता तिता प्रमितामहः | अत ऊ६३ ज्ञातश्च पतगोन्नाः परिकातताः॥
मातामहः पिता मातुः प्रमातामह एव च | मातामहस्य जन ङप्तीतिता ृदधपृधकः ॥
पितामही पितुभीता तच्छरश्रः प्रपितामह्‌। । तच्छृशरश्च पर्जतेषा सा वृद्धभपितामही ॥
मातामही मातुमाता मत्या च पूजिता । प्रमातामहते ज्ञेया प्रमातमहकामिनी ॥

१ क, °हग्य शढजा* । २ क, “घु संमतः । घाते ब्र ।

बह्मयेवतै पुराणम्‌ । ३३

ृद्धमातामही ज्ञेया तत्िितुः कामिनी तथा । पितृभ्राता वितृब्यश्च मातृभ्राता च मातुढ;।
पितृष्वत् पितुमातुप्वप्त मादुः सख्त स्पृता । सूनूश्च तनयः पुत्रो दायाद्श्चाऽऽत्मनस्तथा
घनमाग्वीयजश्चव पि जन्ये च वतेते । न्याया दुहिता कन्या चाऽऽत्मजा परिकीर्तिता ॥
पुत्रपत्नी वधूज्ञेथा जामति। दुहितुः पतिः । पतिः प्रियश्च मतो च सामी कान्ते च वरते ॥
देवर; स्वपिनो भ्राता ननान्द्‌ सामिनः स्वप्ता । इवहारः स्वामिनस्तातः शवशरुशच स्वामिनः
परस्‌: ॥ १४७ ॥

भायौ जया प्रियाकन्ताज्ञी च पत्नी प्रकीर्तिता। परनीश्चता इयाङ्कश्च सता पलन्यश्च
याचका । १४९॥

पत्नीमाता तथा श्श्रस्तसिता शवरः स्मृतः गमैः सोदरो भत। सगर्भा मगिनी समतता
मगिनीजो मागिनेषो रतने प्रातृपुत्रकः | आवुत्त मगिनीकान्तो भगिनीपतिरेव च ॥
दषा १ति्तु भ्रात। च खवह्ुरकत्वहेतुना । खडुस्तु पिता ज्ञेया जन्मद्‌।तु; समो मुने ॥

9

_._ ^ [२ [4 १ भे,
अन्नदाता मयत्राता पल्नतिातर५व च । ।वद्याद्‌त्‌। जनपद्‌ता पर्वते ।पतर्‌। नगाम्‌ ॥

अन्नदातुश्च या प्रत्न मगिनी गुरु धिभिनी | माति च ततसपत्नी च केना पुत्रप्रिय तथा॥
मातुरौता पितुमाता श्वश्रूः स्वता तथ । पितृव्यज्ञी मातुडानी मातस चतुश्च ॥
पोतस्तु पुत्रपुत्र च प्रपत्रस्तततेऽपि च । तत्पुत्राश्च पे वराः कुलनाश्च प्रकारिता
कनपापत्र्च द द्जिस्तत्पु त्र्याय बन्यवाः । मापिनेयपुतायाश्च पुरमा बन्धवाः स्पृताः ॥
्रतुपुत्रस्य पुत्र यस्ते पुनज्ञातयः स्ना; । गुरपुतरस थ। प्रता पयः परम बन्धत; |
गुरुकन। च मगिनी १९्द/ मातुम्‌ मुने । पुत्र९१ च गुरुभरौत। पोऽ्पः सुशिग्नान्धवः |
पुचः५ शधञ्रो भ।त। बन्धु +१।हिकः स्तः । कन्याया; शवदुरे चेव तत्तंवन्वः परकीर्तितः ॥
गुरु कन्यकायाश्च च्च।ता सुिगप्च्रानपवा; | गुरधशुरथतृगां गुरुतुल्थः प्रकीतितः
नन्धुता येन सायं च तन्मित्रं पारेकापितम्‌। मित्र सुखप्रदं ज्ञेय दुःखदो रिपुरूच्यते ॥
नान्यो दुःखदे देवाजिःसवन्पोऽपुलप्रदः | प्वन्यान्ञिविषाः पुता किर नगतीतटे॥
विद्यानो योनिजश्चैष परीतिजश्च प्रकीतिंतः। भिरं दु ध्रीिजं ज्ञेय सत सनन्षः सुदुरेमः
नित्रमाता मित्रम मतुरा न संशयः। मित्रश मित्रमिता प्रातुततसमौ नृणाम्‌
चतुय नामसबन्यमित्वाह कमरोद्धवः । ज।रश्चो१पतिवैनधुदु्टतमागकते।र ॥ १६९॥
उप१पत>था नवन्ञ। च प्रेयक्ता चित्त्‌॥९गी । स्गमिदुल्यश्च ज्‌।रश नवज्ञा गृहिणीतमा ॥

~~~ -----

१ क, "सि जीवे चं।

३४ द्वेपायनमुनिपणीव-
सगन्थ देशमेदे च सपैदेरे विगर्हितः । अरैदिको निनितस्तु विधामिञेण निमितः॥
दुस्त्यनश्च महद्धिस्तु देशम विधीयते । अकीर्तिननकः पतां योषितं च विशेषतः॥
तेजीयप्तां न द्‌षाय विद्यमाने युगे युगे ॥ १७० ॥
इति श्वीब्रहमवेवरते महापुराणे सी तिशौनकसंवादे ब्रह्मलण्डे जातिपबन्धनिणे
नाम दङ्मोऽध्यायः ॥ १० ॥

2

अथेकरादद्नोऽघ्यायः |

घोनक उवाच-
दविजः स माया संत्यज्य किं चकार विशेषतः । अधिनोवौ मह्‌भाग क्रं नाम कर१ व॑शजे॥

सोतिदवाच-

क्ष

द्विजश्च सुतपा नाम मारद्राजो महामुनिः । तपश्च शर कृष्णस्य ठक्षवष हिमाङपे ॥
महातपसी तेनव प्रजवलन््रहयतेनपा । उपोतिदेद२। कृष्णस्थ गगने सहत क्षणम्‌ ॥
वर्‌ स वव्रे नििष्ठमात्मानं प्रकृतेः परम्‌| न च मोक्ष ययाचे तं दास्य मक्त च निश्चलम्‌ ॥
बमुवाऽऽकाशवाणीति कुरु दारषारमह्‌ । पश्चाद्‌स्थ प्रदर्पानि मक्त भोगक्षये द्विन
पितृणां मान कन्था द त्म विधिः स्मयम्‌ । तस्थां काणि बमूव मुनिपुंगवः
यस्य स्मरणमात्रेण न मवेत्कुश्िशाद्ध वम्‌ । न द्र९०य बन्धुमात्र नुनं तत्स्ररणाह्मेत्‌ ॥
करयाणमिन्रजननीं प१रित्यञय मह्‌मुनिः । शश सूयपुर्े च यज्ञम।रनितो म ॥<॥
सपरोद्रश्च वा पृज्धो मवेति च पुराघम । व्वाविग्र्ति नडङ्गश्च मूयाततेऽकः तिंमानिति ॥
इत्युक्त्वा सुतपा गेहं प्रतस्ये सुनुना पह । अधिम्यरं तदितः पूथः प्रययौ च तदन्तिकम्‌ ॥
पत्राम्णं व्पाधियुक्ताम्यां सुयन्िनगतां पतिः । मुनीन्द्र १ ुतपपं तुष्टव च शौनक ॥
सूये उवाच-

क्षमस्व मगवचििप्र विष्ण्प युगे युगे । मम्‌ पृत्रापराधं च मारद्राज मुनीशधर ॥१२॥
मरहमविष्णुमहेशायाः सुरा सरवे च सततम्‌ । मृञ्चने विप्रदत्तं तु फठपृष्पजलादिकम्‌ ॥
ब्राह्मणा व्राहित। देवाः शश्वद्विधेषु पूनिताः। न च मिप्रात्परो देवे मिप्रूप। स्वय हरिः:
न्मणे १रिवृष्टे च तष्टो नारायणः स्वयम्‌ । नारायणे च तुष्टे पतुः प्वेदेवताः ॥
नालि गङ्गाप्तमे तीयं न च छृष्ण।तपरः पुरः | न संकर द्वेषणवश्च न पहिष्णुषैरपर।॥

ब्रह्मवैवरपपुराणथू । ३५

न च पत्यात्परो धर्मो न साघ्वी प्तैतीपरा | न दैवाह्लवान्फशचन्न च पत्राररः प्रियः
न च व्यापिप्तमः शघरु+ च पूज्यो गुरोः परः ¦ नालि मातृतो बनभ च मित्रं पितुः परम्‌॥
एकादशीनतान्नान्यत्तपो नानशनात्परम्‌ । परं पर्मषनं रत्नं विद्यारलनं परं ततः ॥
सैवैवणोत्परो विप्रो नासति विप्रप्मो गुरुः । वेदवेदा्गतत्ज् इत्याह कमलेद्धवः ॥९०॥
सूयस्य वचनं श्रत्वा मरद्वाज ननाम तम्‌ । नीशनौ चापि तत्पुत्रो चकार तप्तः फङत्‌ ॥
पश्चाच तव पुत्रो च यज्ञमाजों भविष्यतः | इत्युकत्वा ते च सतप प्रणम्याह^करे मुनिः ॥
जगाम गङ्गां पेतरस्तो हरिपिवनतत्यर्‌ः । पूतराम्यां दितः सूर्यो जगाम निनमन्दिरम्‌
बभूवतुतो पृउय। च यज्ञमाजौ द्विनौशिषा। एतत्सूक्तं विप्र स्तोत्रं यो मानवः पेत्‌
विप्रपादुप्रस्रादेन सर्वत्र विजयी मवेत्‌ ॥ २४ ॥

ब्रह्मणेम्यां नपर इति प्रातरस्थाय यः पठेत्‌ । स सातः सवेता पवैयन्ञषु दीक्षितः।
एवया यानि तीयानि तानि तीयानि ्तागरे | सगरे यानि तीर्थानि विप्रपदेषु तानि च
विप्रपादोदकं षीत्वा यावत्तिष्ठति भेदिनी । तावत्पुष्करषा >
विप्रपादोदकं पुण्यं मक्तेयुक्तश्च यः पिबेत्‌ | सर सरतः

महारोगी यदि पिबेद्धिपपादोद्कं द्वन । मुच्यते सवैरोगाचच मामेकं तु मक्तितः २९॥
अविद्यो वा सविद्यो वा पष्य पूतो हि यो द्विनः। स एव विष्णुषदशो न हरौ विमुखो यदि ॥

न्तं विप्र पन्ते वा न हन्यान्न च तं शपेत्‌। गोम्यः शतगुणं पूयो हरिमक्तश्च प्रस्मृत:

पादोद्कं च नैवेयं भुङ्क्ते विध्रस्य यो द्विजः । नित्ये नेवेधमोनी च राजमुयफलं कमेत्‌

एकादश्यां न म॒ङ्कत यो नित्यं कृष्णं समचयेत्‌।तप्य पादोदकं प्रप्य स्यं तीयं भवेद्ध्रुवम्‌
यो मृङ्क्त माजनोचिचषठ नित्य नेवे्यभोजनम्‌। ङष्णदेवस्य पृतोऽपो जीवन्मुक्तो महीतठे

अन्नं विष्ठा पयो मूं यद्विष्णारनिवेदेतम्‌ । द्विजानां कुकनातानामित्याह्‌ कमलोद्भवः ॥

ब्रह्मा च ब्रह्मपुत्राश्च सर्वै विष्णुपरायणाः । ब्रह्मणस्तत्कुे जातो विमुखश्च हरौ कथम्‌ ॥

पि्नोमौत।महादीनां सस्य गुरेश्च वा । दोपेण विमुखाः कृष्णे विपा जीवन्मृताश्च ते ॥

स॒ गुरुः स किंततः स दिपुत्रः स गिसला। स किंराजा स रकिबन्धुमैद्धादयो हरी मतिम्‌
खपैष्णवाद्‌द्विनाद्िम चण्डालो वैष्णवो वरः| गणः श्वपचो मुक्तो ब्राह्मणो नरकं ्रनेत्‌ ॥

सेध्याहनोऽश्विरनिलयं कृषे वा विपुलो द्विनः। स एव ब्रह्मणामासतो विषहीनो यथोरगः

गुरुवकत्ादविप्णुमन्त्रो यस्य कर्णे प्रविदयति । ते > वैष्णवं महापूतं जीवन्पुक्तं वदेद्विविः॥

क । >

पिबन्ति पितरो जलम्‌ ॥
तीर्थेषु सम॑यन्ञषु दीक्षितः

ह

घु

©
९
ठ

[2 १9४9 ग्वार
>€ शष्यादीनो हयैष्णवः। तत्र विष्णुस्मरणादेः सवत्र तेराचरणात्‌ । स्मार्ताश्च पश्चायतनपूजशाः।

१ ख, सवोश्नमैः प०।२ क, "जाज्गया। ए*।

३६ देषयनमुनिभरणीतं --

पुंसौ मातामहादीनां शतैः सायै हरेः पदम्‌ । प्रयाति दष्णवः पूपरामात्मनः कुढकोधिमिः॥
ब्रहम्त्रियविटृशृद्रश्यतस्लो जातयो यथा | स्वतन्त्रा जातिरेका च विश्रसिनैष्णवामिषा ॥
ध्यायन्ति वैष्णवाः दश्द्रोविन्दपदपङ्कजम्‌, ध्यायते तश्च गोविन्दः शश्वततेषां च संनिषो॥
सुदशनं संनियाज्य मक्तानां रक्षणाय च । तथाऽपि नहि निधिन्तोऽवतिष्टद्धक्तपनिषौ ॥
इति श्ीब्रहमवव्ते महापुराणे सौतिरोनकसंवादे बरहमखण्डे विष्णुैष्णव-
ब्ाह्मणप्रशप्ता नभिकाद्शोऽध्यायः ॥ ११ ॥

[नानी
[न

भय द्रादश्ोऽध्यायः।

घरोनक उवाच-
प्ुधिवशप्रपतगेन बमूवुरविविधाः कथाः । उपाटम्मन प्रस्तावात्कौदुकेन श्रुता मया ॥१॥
प्रजा वा ससृजुः के वा उध्वरेतःश्च कश्चन । पित्रा सह्‌ विरोदेन नारदः किं चकार सः॥
पितुः शापेन प्रस्य कं बभूव विरोधतः । पितु पशरशषपेन सोते तत्कथ्यतां शुभम्‌ ॥
सोतिर्वाच-

हसो यतिश्वारणिश्च वोढुः पञ्चशिखस्तथा । अपान्तरमाश्चैव प्नकादयाश्च शौनकं । ४॥
एतैविन।ऽन्ये बहवो ब्रह्मपुत्राश्च ततम्‌ । सां सारिकाः प्रनावन्ते गुर्वाज्ञापरिपाटकाः ॥
पूर्य: पश्रशापेन स्यं ब्रह्मा प्रजापतिः । तेनेव ह्मणो मन्ध नोपा्ते विपश्चितः ॥६॥
नारदो गुरेन गन्धैश्च बभूव सः । कथयानि सुविस्तीण तदरृत्तान्तं निशामय ॥ ७ ॥
गन्धैराजः सैषां गन्धवीणां वरो महान्‌। परमशर्यतयुक्तः पुत्रहीना हि कर्मणा ॥<॥
गुवाज्ञया पुष्करे स परमेण समाधिना । तप्श्क।र्‌ शमोश्च कृपणो दीनमानपतः ॥ ९ ॥
शिवस्य कवचं स्तो मन्त्रं च द्वादशाक्षरम्‌ । ददौ गन्धवैराजाय वतिषठश्च कृपानिषिः ॥
जजाप परमे मन्त्र दिम्यं वर्षशते मुने । पुष्करे स्त निराहारः पृश्रदुःसेन तापितः ॥११॥
विरामे शतवरषश्य द्दशं पुरतः शिवम्‌ । माप्तयन्ते द्रा दिशो ज्वन्ते ब्रह्मतेजसा ॥
महत्ेजः स्वरूपं च मगवन्तं सनातनम्‌ । इषद्धां प्रपत्नास्यं भक्तानुप्रहकारकम्‌ ॥
तपोूपं तपोर्बानं तपस्याफश्वं फलम्‌ । शरणागतमक्ताय दातारं स्वैसपदम्‌ ॥१४॥
्रिशुषपद्धिशघरं वृषमस्यं दिगम्बरम्‌ । शु द्धस्फदिकपकाशे त्रिनेत्र भन्द्रेलरम्‌॥ १५॥
तपस्वणेपरमाजष्टनटाजाठषरं वरम्‌ । नीटकण्ठं च पव नागयज्ञोपवातकम्‌ ॥ ११॥

१क्‌ विश्वेषु!

अह्मववसेएराणपू । ३७

सहतारं च पवैषां काठ रृत्युजयं प्रम्‌ । प्रीप्ममध्याह्मातेण्डकोटिकाचमीश्वरम्‌ ॥
त्छज्ञानप्रईं शान्त क्तिद्‌ हरिमक्तिदम्‌। दृट्वा ननाम सहप्ता गन्धवा दण्डवट्ुवि ॥
वतिष्ठदत्तपतोत्रण तुष्टाव परमेश्वरम्‌ । वर्‌ वृणुष्वेति शिवस्तमुवाच कपानिषिः ॥
स ययाचे ह्रभेक्ति पृत्च परमैष्णवम्‌ । १९ ॥

गन्धवेस्य वचः श्रत्वा चाहपीचम्द्रशेखरः। उवाच दीनं दनिशो दीनबन्धुः सनातनः |

महादेव उवाच--
कृतायंसतवे वरदेकाद्म्यचवितचवेणम्‌ । गन्धपेराज वृणुषे को वा तृपोऽतिषङ्गरे ॥
यस्य मक्तिहैरो वत्स सुदृढा पवेमङ्गढा । स समथः सवैविश्च पटु कुं च ठीख्या॥
आत्मनः वुको च श्तं मात।महस्य च | पुरुषाणां प्तुद्धृत्य गोढोकं याति निशितम्‌
त्रिविधानि च पापानि कोटिजःमार्जितानि च । निहत्य पुण्यभोगं च हरिदाप्यं छमेदृधरुवम्‌
तावत्पत्नी सुतस्तावत्तावदैशयैमीप्तितम्‌ | सुखं दुःखं नृणां तावयावत्छृष्णे न मानसम्‌
कष्ण मनात संजाते मक्तिखद्गो दुरत्ययः । नराणां कमंवृक्षाणां मूलच्छेदं करोत्यहो ॥
मवेयेषां सुकृतिनां पुत्राः परमवैष्णवाः | कुलकोटिं च तेषां त उद्धरः्येव खीङ्या ॥
चारेताथेः पुमानेकद्वारमिच्छषैरादहो । 1# वरेण द्वितीयेन पुंसां तृ्िनं मङ्गरे ॥२८॥
धनं पचितमस्माकं वैष्णवानां सुदुभम्‌ | शरङृष्णे मक्तिद्‌ स्थं चन वयं दातुमुतपुकाः॥
वरयान्यं वरं वत्स यत्ते मनि वाञ्छितम्‌ | ६न्दरत्वममरत्वं वा ब्रह्मत्वे ठम दुरेमम्‌॥३०\।
सवेपतिद्धि महायोगं ज्ञानं सत्युनयादिकं । सुखेन सम॑ दास्यामि हारेदा्ं त्यज ध्रुवम्‌ ॥
करस्य वचः श्रुत्वा हुष्ककण्ठोष्ठताटुक्ः । उवाच दनो दीनेशं दातारं प्वेत्तपदाम्‌ ॥
गन्धव उवाच ~

यत्यक्ष्मचाठनेनेव ब्रह्मग; पतनं भवे । तद्र्त्वं स्वप्नतुद्यं कृष्णमक्तो न चेच्छति ॥
इनदरत्वममरत्वं वा िद्धयोगादिकं शिव । ज्ञानं मृत्युंनया्ं वा नहि मक्तस्य वाञ्छितम्‌
सारोक्यतारिंसामीप्यप्तायुञ्यं श्रीहुरेरपि। तत्र निवाणमोक्षं च नहि व ज्छन्ति वैष्णवाः
शश््त्न दढ भक्तिरिदास्वं सुदुरेमम्‌ । स्वप्ने जागरणे मक्ता व।ज्छन्त्येवे वरं वरम्‌
तद स्वं पैन्णवसुतं देहि कपतरो वरम्‌ | लां प्राप्य ठमते तुष्ट वर्‌ सर्ववरोऽवरः ॥
न द्यत चच्छमो वरं दुष्ृतिनं च मम्‌ । कृत्वा हि स्वशिररण्द प्रदास्यामि हुत।शने॥
गन्धमैवचनं श्रुत्वा तमुवाच कृपानिधिः । भक्तं दीनं च मक्तेशो भक्तानुग्रहकारकः॥

+ भवेयुरि्र्थः । एकवचन त्वाषेम्‌ ।

३८ द्वेपायनमुनिषणीत॑~

शेकर उवाच-
हमक हरदा पुत्र प्रमरैषणवम्‌ । चिरायुषं च गुणिनं रशतपुिथरयौवनम्‌ ॥
ज्ञानिन सुन्द्रवरं गुरुमक्तं जितेन्द्रियम्‌ । गन्धव जप्रवरं वरेम# ठम मा शुचः॥४१॥
इत्युक्तवा सकरस्तस्माजगाम स्वायं मुने । गन्धवेरानः संतुष्ट आजगाप स्वमन्दिरम्‌ ॥
्रफुहमानपताः सवं मानव; तिद्धकरमणः । नारदस्तस्य मायायां लेभे जन्म च भारते ॥
सुषाव पुत्र सा वृद्धा पवते गन्वमादने | गुरवसिष्ठो मगवाज्ञाम चक्रे यथोचितम्‌ ॥
नाटवस्य च पनेव मङ्गलं मङ्गटे दिने । उपशठ्दोऽधिकायैश्च प्ये च बहंणः पुमान्‌॥
पूञ्यानामाविको बाटस्तेनोपनहंणािषः ॥ ४९ ॥
इति श्रीबरहैवतं महपुराणे सीतिशोनकपवदि ब्रह्मखण्डे न।रद्जन्मकथनं
नाम द्द्रोऽध्यायः ॥ १२ ॥

ता न कमक मे
दिन]

भ प
अथ च्रयाद्श्चाऽध्यायः।

काय [रय ््‌

सोतिर्वाच-
परो तसवे च रत्नानि घनानि विविधानि च | गन्धर्वराजः प्रददौ बराह्मेम्थो मुद्‌ाऽनितः॥
उपनबहेणस्तु कठेन हरन सुदृ्ेमम्‌ । वपिष्ठेन तु संप्राप्य स॒ चक्रे दुष्करं तपः ॥
एकदा गण्स्कीतैरे तं च सपाप्ठयौवनम्‌ । गन्धनप्टन्यो दृददमूच्छमापुश्च तत्क्षणम्‌ ॥
ताश्च तीव्रे तपः इत्वा प्राणान्त्लयञ्य योगतः । पश्चाशत्ता बमृवुश्च कन्याथित्ररथश्य च
उपनरैणगन्धवै ताश्च ते वत्रिरे पतिम्‌ । मुदा माछ ददुस्तस्मै कामुक्यः पितुराज्ञया ॥
गृहीत्वा ताश्च गन्धे युवा सुस्थिरयौवनः । दिव्यं ्रिटक्षवपै च रेमे रहति कामुकः ॥
ततोऽपि सुचिर राज्यं कृत्वा ताभिः सहानिशम्‌ । जगाम्‌ ब्रह्मणः स्यानं हरिगाथां नगो मुने
दृष्टवा प्त रम्मारम्भोरु नतेने किनं स्तनम्‌ । बमूव स्टनं तस्य गन्धस्य महात्मनः ॥
दुत तत्याज सगीत मृच्छी प्राप स्मातछे ! उचैः प्रनहसुदेषा ्रह्मा कोपाच्छश्चाप तम्‌ ॥
नन त्वं शूद्रयोनिं च गान्धी तनुमुत्तन । काठ भप्णवप्त्तगौन्मसपतरतवं विष्यति ॥
विना विपत्तमैिमा प॑पां ने मवेतसुत । सुसं दुःखं च प्रमां करमेण प्रमवेदिति ॥
इत्येवमुक्त्व। स विभिरगच्छत्पुष्कर दुहम्‌ । उपबहणगन्धवै; पत जहो तां तनुं तदा ॥

# वरमिमभिदयथंः । संधिर्विभाक्तेलोपथाऽभ्षैः ।

१९, “वा; सवेकामिनः। ना" । २ न्न, तस्येव ।

्रहमवैवतेपुराणम्‌ । १९

# ण, (नि कि

बूहापार स्रापिष्ठानं मणिपूरमनाहुतम्‌ । विशुद्भमाज्ञ। १ चेति मित्वा पट्‌ चक्रमेव च ॥
सड सुपृत्नां मेषां च पिङ्गं प्राणधारणम्‌ । सवज्ञानपरद्‌ं चैव मनःतयमिरन तथा ॥ १४

(|

विषद्धां च निरुद्धं च वायुप्तचारिणी तथा | तेज. दष्क री चैव बल्पु्टफरीं तथा ॥

€

ुद्धिसंचारिणीं चेव ज्ञ(नजुर्मणकारर्ाम्‌ । प्प्राणहरां चेष पुनभ वनकारिणीम्‌ ॥ १६
एताः पोडश्चषा नाडरभिस्वा वै हंप्तमेव च । मनता हितं बरह्मर्रमानीय योगतः ॥ १७
सथित्वा महूतैमात्मानमाल्मन्येव युषोन ह | नातिसमरश्च योगीन्द्रः प्राप ब्रह रौनक ॥
वीणां भिन्त दुप्ाप्यां वामस्कन्धे निवाय च | शुद्धस्फटिकमालां च विधृत्वा दक्षिणे करे
संजश्पन्परमं ब्रह्म वेदतारं परात्परम्‌ । परं निस्तारवीनं च कृष्ण इ्यक्षरद्यम्‌ ॥२०
प्राच्यां कृत्वा शिरः स्थानं पश्चिमे चरणद्वपम्‌ । विषाय दृभश्यनं शयानः पुरषो यथा||
गन्ववैरानर्‌। दषट। मायंय। सह तत्शषणम्‌ । योगेन व्र तमाप श्रीकृष्णं मनतत। स्मरन्‌॥
पत्न्यश्च बान्धवाः स वरिरप्य रुर्दुभृ म्‌ । जमः क्रभेग शोकात्‌। मोहित। विष्णुम।यया॥|
पञ्चशदोषितां मध्ये भषाना महिषी च या। सारी मारःवती नान्न परमा प्रेयप्ती वरा॥
उचै रुरोद सता तीते कान्तं कृख। च वक्षति | इत्युवाच च शक।त॥। कानतं समो६१ चैव हि ॥
मारावल्युवाच-
हे नाय रमण श्रेष्ठ विद्ग्ध र्‌(िकेशवर्‌। दशनं देहि मां बन्पे। निमस्नां सोकपागरे॥२९॥
विसम्भके पवने रपे चन्दनकानने | एष्पमद्रानदूीतीरे पष्पो्याने मनेह्रे ॥ २७ ॥
चन्दनाचृपतानिध्ये च।रुचन्दनकरानने । पूष्पचन्दनतसे च चन्द्नानिकरा्िते ॥२८॥
गन्धमादनरैकरेशे रम्पे नदीतटे । पुंतकोक्गिटनिनदि च माठ्तीनलशाहनि ॥२९॥
शरीरे श्रीवने दिम श्रीनिवासनषेविते | श्रीयुक्त श्रीपद्‌।्मोजे पुऽच्युतकृते शुभे ॥
प॒रा या या ङ्त ्रौड। वतन्ते रहति त्वय। | मया च दुद्रा साप तया वै दूयते मनः॥
सुषादुद्येन वचपता पिक्ताडहं च पुरा त्वा । दृते प्रतपं तेन परम।त्माऽतिद्‌रुणः ॥
रधुन सतह संतर्म वैकुण्ठा दुम । जहो तनोऽतिगिच्छेद। भरणाद्वि दुष्कर्‌ः ॥
तस्मात्तेषां च विच्छेदः पराधुशचोकङरः परः| ततोऽपि बन्धुवेच्छद्‌ः शोकः परमदारणः
ततोऽपत्यवियोगो दि मरणादतिरिच्पते । पव॑स्१ासपिभेरो हि तत्पर नासन परकयम्‌॥
शयने भोजे जि स्।प्ने जागरणेऽपि च । स।मिविच्छेददुःतं चनन च दिने दिनि ॥

९ = 9

सवैसोकं विस्मरेतली स्वामिपयोगमात्रतः | बन्धुषन्ध्‌ न पदयःमि यै द्रा पिस्मरेत्पतिम्‌॥

१ ख, "गदारि० । २ क. 'ल्षप्तके । ३ क. भ्ये नन्द्‌ ।

४० देपायनगूनिपणीतं-

नाते। विशिष्ट पदानि बान्धवं स््रामिना पिना | साध्वीनां कुटजनातानामित्याह्‌ कमटोद्धवः
हे दि्गाश्ाश्च दिक्पा हे षधै तवं प्रजापते ; गिरीश कपदाकान्त पतिदानं च देहिमे॥
इत्युकत्वा विरहातां सा कन्या धित्ररथस्य च । मृच्छ सपरा ततैव दुर्गमे गहने बने ॥
विचेतना तत्र तस्थ कानतं कृत्वा स्ववक्षति | परिपू दिवानक्तं संरदवेश्च रिता ॥४१॥
प्रभाते चेतनां प्राप्य विहा मृशं मुहुः । इत्युवाच पुनस्तत्र हरिं पबोध्थ स्ता परती ॥
मारवस्युवाच-

हे कृष्ण जगतां नाय नाथ नाहं जगहूहिः। त्वमेव जगतां पाता मां न पापि कथं प्रमो॥
भयं मताऽस्य मार्याऽहं ममेति तव मायया | त्वमेव पमवो मतां सर्वेषां सर्वकारणः ॥
गम्परवैः कर्मणा कान्तः कान्ताऽहं च॑स्थ कमेणा । क्र गतः कर्म॑मोगन्ते कुत्र सस्पाप्य
. मां प्रियाम्‌ ॥ ४९ ॥

कोष कपाः प्रतिः पुत्रः का षा क्य भ्रिवा प्रमो | त्युनक्ति विधाता च वियुनक्ति
च कमणा ॥ ४६ ॥

सयोग परमानन्दो वियोगे प्राणप्तकटम्‌ । श॒श्वजनाति मूस नाऽऽत्मार्‌।मस्य निश्चितम्‌।
नश्वरो व्रिषयः सत्यं भुवि मागश्च बान्धवः | स्वयं त्यक्तः मायैव दुःखाय त्याजितः परैः
तस्मत्सन्त। स्व त्यक्त्वा परभैश्वपमीप्तितम्‌ | ध्यायन्ते सतते कृष्णपादपदं निरापदमू |
सपत्र ज्ञानिनः पन्ता का खी ज्ञानवती मुवि। तते मह्य विमृढप दातुम वान्तम्‌ |
न मे वा्छाऽमरत्वे च शक्रत्वे मौक्षवत्म॑नि। इमं कान्तं वरं देहि चदुर्वकः परम्‌ ॥
यावत कामिनीन।तिनंगत्पां नगद्श््‌ । कस्पेचिनहि दत्तश्च तेन धतरेदशः पति; ॥
तसै दत्ताः गुणाः पय हपाणि मिमिवानि च| सुशानि च परवा चमर विना हर
रूपेण च गुगेनेष तेनप्ता विक्रमेण च । ज्ञानेन शान्त्या सकष्टया हरिः भमुर्मम।
हरिमिक्ते रितम गाम्भौ५ सगरो यथा । दीतिमानपूरतुर पश दद्धो वहिममस्तथा |
चन्द्रस्य सुदरथश्च कन्दधेतमतुर परः । बुद्धया बुह्यतिममः कन्ये कविप्तमप्तथा ॥
वाणी च पवशाल्नज्ञा प्रतिमायां मुगोरिव | कुरेरतुस्थो घनवान्मह्‌,>२त। मनोरिव। ९५७॥
धप घमेहमो धमी प्त्ये पतत्यत्त।विक । कुमार/तुरतपप्ता स्वाचरे ब्रह्मण। समः ॥
देय शक्रतुद्वश्च सहिष्णुः एयिवीततमः | एवम्‌? सृतः कान्तः प्राणा यान्ति न मे कथम्‌
अहो सुरा यज्ञमाने धत भोक्त क्षम। भुवि । क्षणेनायज्ञमाजश्च करिष्यामि स्वटीढथा ||
नारायण जगत्कान्त नाहमेव नग हिः । शध जीवय मत्कान्तमन्यया त्वां शपाम्पहम्‌॥

१ ख. अरे सु* ।

्रह्मपैवतैपुराणपू । ४१

परजापते परश पार्वमपूरुयो महते । तेवा निकारितवं करिष्याभ्यधुना मवे ॥९२॥
हे शंमो ज्ञनढोपं ते करव्यामि शपेन च | पर्मरोपं च षस्य करष्याम्येव शीटया ॥
यमाचिकारं द्रे च करिष्यामि न पैशयः। सत्यं कारं शपिष्याति मृत्युकन्या सुनिषुएम्‌
शपामि स्वानतरैव जरा व्याधिं विनाऽुना । स्यषिना जरय। मृत्युम ह्मूच्च पतेर्मम ॥
इच्युकंतवा कै लिक तीरे चागच्छच्छप्तुमेव तान्‌ । माखावती महत्व शवं कतवा सव.
कषप ॥ १९ ॥
तां शप्तुमुधतां दष्टा भ्रह्मा देवपुरोगमः | जगाम शरणं विष्ण तीरं क्षीरपयोनिषेः ॥
तश्र जात्वा च तुव परमात्मानमीश्चरम्‌ । विष्णु त्रह्म। नगत्कान्तमित्युवाच ह भीतवत्‌
ब्रह्मोषाच-
उपबहेगपत्नी सा कन्या चित्ररस्य च । क न्तहेतोश्च मां देवान्छपेखं रकतं माधव॥१९॥
स्मरन्ति सराघवः सन्तो जपन्ति भुनयो मुदा । स्वप्ने जागरणे चैव प्थैकयषु माघवम्‌ ॥
शरणागतदीनातेपरिक्राणपरायग । रक्ष रस्त हृषीकेश त्रनामः शरणं वयम्‌ ॥ ७१ ॥
पूजा मे पुत्रशापन विहता सपरत प्रमो । अधिकारहतं मां च कुरते माक्ती सती ॥
सवौधिकारो ब्रह्मण्डे त्वयः दत्तः पुरा प्रमे सेपदेताहश्ची नाय यास्यस्येवाधुना मम ॥
महादेव उवाच-
त्वया दत्तं महाज्ञानं गु सव दुमम्‌ । शतमन्वन्तरतपःकडेनं पुष्करे ¶ुरा॥ ७४ ॥
टेव वा घनं वाऽपि विधा वा विक्रभोऽयव। | ज्ञानस्य परमास्य कठं नाईन्ति षोडशीम्‌
सर्वज्ञ ते सवैगुप्तमत्यन्ते दुम परम्‌ । मम तत्वन्ञानरत्नं शापा्नियाति योवितः॥७६॥
सहो पतित्रतातेनः सर्वेषां तनपा परम्‌। तेजोनछन द्ध मां रक्ष रक्ष हरे हरे ॥ ७७॥
धमे उवाच--
सर्वरत्नात्परं रत्नं घै एवं प्नातनः। यापत्येव॑विधो ध्ेरत्वया दत्तः पुरा प्रमो ॥७८॥
सप्ठमन्वन्तरतपःफटेन परमेधर्‌ । प्राप्तो षर्मोऽधुना याति श्चपिन योषितः प्रमो ॥७९॥
देवा उचुः-
यक्तमाजो धृतमुजो वयमेव त्वया कृताः । योविच्छापेन तत्सवैमधुना याति माघव॥८०॥
इत्युकत्वा संयताः सयं तस्ुप्तत्र मयार्दिताः | एतमिनम्तरे ऽकस्माद्रासबमूतरा शरीरिणी॥
यूय गच्छत तनूं विप्ररूपी जनार्दैनः । पश््चास्यति शान्ययेमिति षो रणाय च ॥

१ क, देवा ब्रह्मपुरोगमाः ॥ प्रगश्युः श्च । २ छ, "न प्रतिपादितम्‌ ॥ ७४ ॥ पे ।
४

ण दैपायनमुनिपरनरीवंन

स्का तद्वनं देवाः. ४इनतिमुलाः | अमुमोढकतीस्यातं कोरिकीतीरमीश्वर ॥
तमेव दहशुर्दवा वी मलकती सतीम्‌ । रानपरिन्द्रमूषामिरस्जरां कमश्मकलम्‌ ॥
बदुनिशद्धदुकवानं तिन्द्रामिगदुमूविताद। रारन्द्रपमां शान्तां चे तयन्तीं दिशसिवषा
पतितेप्ाधपेचिरपचिततेनपता । प्रवढन्तीं सुप्रदी एश वहनेरिवोक्तमाम्‌ ॥८१॥
योपा कुवती च #सववक्षःस्पल्यत्ाम्‌ । सुरम्यं स्वामिनो कीणां भिभती दषिगे करे॥
तमेसयहष्ठकोटिभ्या शुद्धस्कटिकमाछिकाम्‌ । मकतया सेहेन कान्तस्य बिभ्रती योगमुदरया
चारुचग्पदवदणौभां विमो रनमाडिनीम्‌। सथा पोडशवषया शत्तुसियरयोवनःम्‌ ॥
बृहनिचम्बमराती भनशभिपयोषसत्‌ । पर्यन्तं सवमस्य शुमदृष्टय। पुनः पुनः ॥
एवमूतां च तां द देवास्ते विस्मये ययुः । स्यगितां च सणं तत्र मिका पममीरषः॥
इतिः भीगहमरवतं महापुर पोतिीनक्तं कदे तह सण्डे मालवतीवि-
पो. नाम प्रवेदक्तोऽध्यायः. ॥ १६॥
(2
भथ चुेशोऽध्यापः ।
सोविश्वाव--
तेर पवित्वा कणे देवा बरत्नेशानधुरोगमाः | ययुमौडतरतमृहं परं मङ्गलदायक १ ॥
भ्मवती सुकन प्रणनाम पतित्रत । रुरोद. कान्तं संस्याप्य देवानां सनिषौ.मुने ॥
एतस्मिनन्तरे तत्र कच्चिद्वः द्यणबाङकः | आजगाम सुराणां च पतमामतिमनेहरः ॥ ६ ॥
दण्डी छत्री शष्ठ निभत्िखकमु्ज्वहम्‌ । दीेपुस्तकदस्तश्च, पुपश्चान्तश्च मुसितः
चन्दनोितसर्व ङ्गः प्रजलःनरह्मतेनपता । सुराम्पंमाष्य तत्रैव विसिताविष्णुमायया ॥
तत्रोवाप्त सम।मध्ये तारामध्ये यथा शी । उवाच देवान्सर्वाश्च मात; च विचक्षगः॥
ब्राह्मण उवाच-
कथमत्र सुरा; प हयशानपुरोगमाः । स्वयं विधाता जगतां खश वै केन कर्मणा ॥
सवैव्रष्ण्डपहती छेभुरन्र खयं विमुः | अहे त्रिजगतां पक्षी र्म वे स्ेकरमणाम्‌
कष ,रविः कथं चन्द्रः कथमत्र हुताशचबः। कय काटो सुन्युकन्या कयं वाऽत्र यमादयः

क शवं क्षम्यते हिथते यस्वा; सा तामिति हि समातः कयोऽत्रं । ' इदुकवसवा कौशि
हरे नभम -शप्ुमेव सान्‌. . मासाकती- मह साध्वी -शवं क्वा स्ववक्षःति-' इति पुवेसुकते स्मतेष्वम्‌ 1
तैन हि शर्व वैश्ये स्थितामितिः म विप्रतिपतत्वम्‌ ,

अविन इरागद्‌ । ४३

हे माडाजति ते क्रीडे कोऽतिङुषः शवोऽनये । सोविहामाःक॥ "मढ प्रोकिति पुमाम्डः
इत्युकत्वा तोच ता विप्रो विरराम प्मातङे | माडवती त प्रगन्य समुवाच विचक्षणम्‌ ॥
माशाबस्युवाच-
भानन्दप्वेकं वन्दे विप्ररूपं जनादैनम्‌ । तुष्टा देषा हरिस्दु्ठो यस्य पृथ्वजतेन च ॥
वधाने कुरं विभो शोकातौवा निवेदने | समा कृपा सतां शश्योभ्यायोग्ये कृपनिताम्‌
उग्मरहणमाथोऽहं कन्या चिश्ररथस्य च । सरवै माडावती कृत्वा वदन्ते विप्रपुगव ॥
दियं छलयुगं र्ये स्थने स्याने मनोहरे । छता स्च्छम्दतः क्रीडा चानेन स्वामिन स ॥
पिये.रमहो हि साध्वानां यावान्विपरन् योषिताम्‌ । सै शाखनुप्तरिण भानाति स्वं वियल्षण
भक्रसमाद्ह्मणः हापात्प्राणास्तत्याज मत्पतिः | देषानुहिशय विटपे यथा जीवति मत्पतिः
(वका यैप्तावने सं ्ययराश्च जगतीतरे | मायामा न जानन्ति केवरं स्वार्थतत्परः ॥
लं दुः मयं शोकः तापः कर्मणां नृणाम्‌ । रये परमानन्दो मम गृधु मोक्णम्‌॥
देवाश सर्वेननका दातारः कर्मणां पटम्‌ । कतरः कमेवृ्ताणां मृषच्छेदं च दीडया ॥
महि देवात्परो बधुनैहि देवात्परो बट । द्याकमहि देषाच न च दता ततः परः ॥
स्वोनवेवानहे यवे पतिदानं ममेप्सितम्‌ । षमोयकाममोक्षाभां फश्व्‌श्च सुरदुमान्‌ ॥
यदि द्‌स्यन्ति देवा मे कान्तदान चयेप्तितम्‌ । मद्रं तद्‌ऽन्यय। तेभ्यो द्‌(स्यानि जीवं
षम्‌ ॥ २६॥
शपिभ्यामि च सरवाश्च दारुणं दुनि वारकम्‌ । दुरमिवायैः सतीश्चापस्तपसा केन वायैते ॥
हत्युक्स्वा मारती साष्वी शोकातां सुरसं्तदि । विरराम द्विजभ्रेषठप्तामुवाच च शोनक
ब्रह्मिण उवाच-
कर्मणां फठदातारो देवाः सत्यं च माढति।! न सथः सुवचिरेणैव धान्यं कृषकवन्नणाम्‌॥
शृही च ृषकदारा कत्र षान्यं वयेत्सति । तदङ्कुरो मवेत्कठे काले वृक्षः फल्त्यपि ॥
कारे सुप मवति कारे प्रभोति तदही । एवं सवै समुजेयं चिरेण कर्मणः फषम्‌ ॥
जष्ठी वपाति तैतरे गृहस्य विष्णुमायया । काठ तदङ्कुे वृक्षः कले प्राञ्नेति तटम्‌ ॥
ुण्यवान्पण्यममौ च करोति मुचि तपः । तेषां च फठ्दातारो देवाः सत्यं न सशयः ॥
ह्मणानां मुखे केत ्ेष्ठनूषर एव च । यो यञ्जुहोति मक्त्वा च स त्म ति निथितम्‌ |
न बं न च सन्द तैशरवं नं घनं सुतः। वैव स्रौ न च सस्कान्तः $ मवे्तपता विना ॥

[|

१९, ° क्मीजर ।

४४ देपायनमूनिप्रणीतंर

तेकते प्रकृति यो हि मक्स्या जन्मनि जन्मनि । प ठमेतयुन्द्री कान्ता विनीत च गुणाः
न्विताम्‌ | ६१ ॥

धियं च निश्च पतर पौत्र मूपिं घने प्रन. । प्रकृतेश्च वरेणेव छमेद्रकोऽवदीरया ॥
शिवं शिवस्वरूपं च शिवदं शविवकारणम्‌ । ज्ञानानम्दं महात्मानं परं मृल्युंनयं वरम्‌ ॥
तमीं सेवते यो हि मक्त्य जन्मनि नमानि । पुमन्म्भनोति प्तस्कन्तां कामिनी बाबर
पत्पतिम्‌ ॥ ६१ ॥

विद्यं क्न सुकवितां. पत्र पोत्र परां धियमू । बं षने विक्रमं च उमेद्धरवरेण सः.॥
जहमाणं मनते यो हि ठमेत्तोऽपि प्रजं प्रियम्‌ । विदयमिशयमानन्दं वरेण ब्रह्मणो नरः ॥
यो नरो भजते मक्त्या दनां दिनेश्वरम्‌ । विधामरोग्यमानन्द्‌ षनं पुत्र छमेदधरुवम्‌॥
गणेश्वरं यो मजते देवदेवं सनातनम्‌ । स्वापरपऽ१ वरं मक्त्या जन्मनि जन्मनि ॥४०॥
विघ्ननाश्चो मत्तस्य स्वम जागरणेऽनिशम्‌ । परमानन्द्मैधयै पूतं पौत्र धनं प्रनाः ॥
ताने विद्यां सुकवितां मते तद्भरेण च । मनते यो हि विष्णुं च वक्मीकान्तं सुरेधरम्‌ ॥
वरा बेष्टभेत्सवं निर्वाणमन्यया भुवम्‌ । श्रान्तं निषेभ्य प्रतारं सरलं सत्यं ठमेन्ररः ॥
पै तपः सर्वधर्म यशः कीर्तिमनुत्तमम्‌ । विष्णु निषेव्य सर्वं यो मृदो ठमते वरम्‌ ॥
विडम्बितो विषात्राऽपतो मोहितो विष्णुमायया । माया नार्‌यणीश्ाना स्रकृतिरश्वरी
स्ता कृपां कुरते यं च विष्णुमन्त्रं ददाति तम्‌ । ध यो मते पमी सवष ठमेद्धुवम्‌॥
इ के सुखं मुक्त्वा याति विष्णोः परं पदम्‌ । यो यं देवं मनेद्धक्त्या सत घाऽऽदौ
ठमते च तम्‌ ॥ ४७ ॥

के पश्चत्तिन पापै परं विष्णोः पदं ढमेत्‌ । श्रीकृष्णं मनते यो हि निगु प्रकृतेः परम्‌
रह्मनिष्णुशिवादनां सेव्यं बीजे परात्परम्‌ । भन्षरं परमे ब्रह्म भगवन्तं सनातनम्‌ ॥
साकारं ष निराकारं जयोतिः स्वेच्छामयं विमुम्‌ | सर्वाधारं च॑ परवेशं परमानन्द्मीश्वरम्‌
निरिं साकषिरूपं च मक्ानुप्रहाविग्रहम्‌ । नीवन्भुक्तः स सत्यं हि न षरं कमते सुषीः॥
स प्व मन्यते तुच्छं साटोक्यादिषितुष्टयम्‌ । ्ह्मत्वममरत्वे वा मोक्ष यन्ुच्छवस्तति ॥
रयै ोष्टदस्यं च नश्वरं चेव मन्यते । इन्द्रत्वे च मनुष्व च चिरजीवित्वमेव वा ॥९६॥
जढुदूमुदवव्‌मु द्व्या चातितुच्छे न गण्यते । स्ने नागरणे वाऽपि धश्व्सेवां च वान्छति
दास्यं विना न याचेत्‌ श्रीकृष्णस्य पदं परम्‌ । तत्पादाठने इदां मकि रन्ध पूर्णो निर-
न्तरम्‌ ॥ ९९ ॥

१९, "ध प्रियेभे०।२क. “म्‌ । बरं भूर । ३७, च सर्वेषां परमात्मानमी" ।

बरह्ममेषतेपुराणय्‌ । ४

प्रपि ब्रहम निषे स्थिरः सदा । आत्मनः कुकर च शतं मातामहस्य अ ॥
शवहरस्य शते पूर्वु्धत्य चावडीखया.। दाप्तं दासी परू मायी पत्रादि प्रं शतम्‌ ॥
्रदेशटृष्णमक्तश्च गोढोकं याति निश्चितम्‌ । तावद्ध वतेत्कामी तावती यमयातना
तावदी च मोगाथी यावत्कृष्णं न पवते । गुरुवक्ाद्वष्णुमन््रो यस्य कर्णं प्रविश्यति ॥
यमस्तद्टिखनं दूरं करोति तत्सणं मिया । मधुपकािकं ब्रह्मा पुरेव तत्नियोजयेत्‌ ॥
सहो विदश्य मञ्ोकं मागेणानेन यास्यति | तस्य वै निष्कृतिर्न प्ति करपकोटिशतैरपि
हरितानि ष मीतानि कोटिनम्मङ्ृतानि च । ते विहाय प्रायन्ते वैनतेयं यपोरगाः
पुरातनं कृते कमं यद्क्तस्य शमाम्‌ । छिनति छृष्णश्चक्रेण तीकषगषरिण संततम्‌ ॥
तै विहाय जरा सत्युयाति चक्रमिय। सति । अन्यथा रातलण्ड तां कुरते च सुद्शंनः॥
निःशङ्को याति गोखकं विहाय मानवीं तनुम्‌ । गत्वा दिव्या तनुं पृत्वा श्रीकृष्णं

सेवते सदा ॥
धावक्कृष्णो हि गोखेके तावद्धक्तो वपेत्पदा । निमेषं मन्यते दासो नश्वरं ब्रह्मणो वयः

इति कीनहववतं महापुराणे बरह्मलण्डे प्तौ तिश्नोनकयदि विष्णुमाद्यवती-
सवाद नाम चतुदरशोऽध्यायः ॥ १४ ॥

अथ पञ्चदशोऽध्यायः ।

प्राह्मण उवाच-
केन रोगेण हि सृतोऽधुना प्ताखि तव प्रियः | सवैरोगचिकित्सां च जानामि च चिकित्तैकः
मृततुद्यं मृते" रोगात्सप्ताहाम्यन्तरे प्ति । महाज्ञनेन तं जीवं जीवयाम्यवीचयो । २॥
राजग्रत्युं यमं कटं व्याधिमानीय त्वत्ुरः | निबध्य दातु शक्तोऽहं व्याधो बध्वा पं यया
यतो न सेचरेद्रचािर्ैहेषु देहषारिणाम्‌ । व्याधीनां कारणं यदचत्सवै जानामि सन्दरि॥
यतो न तंचरेद्रयाधिनीजं दुष्टममङ्गलम्‌ । तदुपायं विजानामि शोञ्ञतक्वानुसारतः ॥
यौ वा योगेन सदेन देहत्यागं करोति च । तस्य तं जीवनोपायं जानामि योगघ्ेतः॥
ब्राह्मणस्य वचः श्रत्वा स्फीता माङवती सती । सस्मिता लिग्धचित्ता प्ता तमुवाच प्र्षिता
पाङाषत्युवाच-

> १ क, दहै च भोगोऽपिया२ क, पुनरेव नियो । ३ क, “त्वान्‌ । ४ क, ^त॑ शेश्चस "1
५ क, “या ॥ २ ॥ ज्रामृ्युं जरा" ।

## ेपावनमुिभणीपर+

निहो शतं किमश्च कचनं माषटमकतः | बयताऽतिरिदरा्टो तानं योगदा -परम्‌ |
एवया ता प्रतिन्ञा.च कराम्ते जीवयितुं मम । विपरीतं न सदवाकंयं तस्त जीषित।. पतिः
शोविेष्यति मत्कान्तं प्च द्विदविवां वरः । यद्यसृच्छामि सेदेहात्तञ्जवागक्तमहंति ॥
स मायां जीपिते.कान्ते त्य तत्रस्य सनिषो । स्वां हि प्रष्टं न शक्ताऽहं विद्यमाने मदशवर
पते नह्माद्यो देवा विद्यमानाश्च प्तरि । त्वं च वेदविदां प्रष्ठ न च कश्चिन्मदश्रर॥
नारी रकतति मता वेन कोऽपि लण्डितु समः । शारित करोति यंदि स न कोऽपि रक्षिता भृति
एवं बे नो शक्तिः शक्रे वा व्र्रदरयोः | खीधुमावश्चै बोद्ध स्वामी कतौ च योतरितमू
छापरी कतौ च हतो च शास्ता पोष्टा च रिता । अमीष्टरवः पुञ्यश्च न गुरः स्तामिनः परः
कन्या प्तकुटजाता या स। कान्तवशवर्तिनी । या स्वतन्मा च सा दुड्ा स्वमावास्कृटिलं
| रवम्‌ ॥ ६९ ॥
वषट परपुभौसं च सेक्ते या नराधमा | सता निन्दति पतिं शश्वदपद्रेशप्रसूतिका ॥ १७॥
उपबहणमायां ऽहं कन्या जिघ्ररथस्य च । वधुगगन्धवेराजस्य कान्तमक्ता पदा द्विन ॥
सवै काश्चयितुं शक्तस्त्वं च वेदविदां वर । काठ यत दत्युकन्यां मदम्बा समानय ॥
भालावतीवचः श्रुत्वा विप्रो वेदविदां वर | सभामध्ये समाहूय तान्परत्क्षं चकार ह ॥
द्द सृर्युकन्यां च प्रथमे माठरः सती । कष्णवणी घोररूपा रक्ताम्बरधरं वराम्‌॥
समितां षड्म॒जां शान्तां दयायुक्ता महासतीम्‌ । कारस्य सामिनो वमे चतुःषष्टि

सुताचिताम्‌ ॥ ९२ ॥
काठं नारायणांरे च ददश पुरतः सती । महोग्रपं विकटे मरष्मसूयेसभप्रमम्‌ ॥२.३॥

षववतं पोडशमनं चतुरविशतिरोचनम्‌ । षटृपादं कृष्णवणि च रक्ताम्बरधरं प्स्म्‌ ॥
देवस्य देवं विहृतं पवेतहाररूपिणम्‌ । कालाथिदेवं सर्वेशं मगवन्तं सनातनम्‌।२५॥
ईषद्धास्यपरपक्नास्यमकषमादङाकरं वरम्‌ । जपन्तं परमं ब्रहम कृष्णमात्मानमीश्वरम्‌,॥२१॥
सती ददश पुरतो व्यापिप्तवानपुदुजंयानू । वयसाऽतिमहावृद्धान्स्तनेषान्मावृप्ेनिषौ ॥
स्थृषपादं छृष्णवरे ष्ठ रविनन्दनम्‌ । जपन्त परमं ब्रह्म मगवन्तं सनातनम्‌ ॥२५॥
घमोषभे विचरन्न परं घमैसखवरूरिणिम्‌ । पापिनामपि शास्तारं द्दृश परतो यमम्‌ ॥
तोश द्षटू। च निःशङ्का पप्रच्छ प्रथमं यमम्‌ । मालवती महासाध्वी प्रदृष्टवदनेन्तणा ॥
माढवेत्युवाच- |
-दे पपरन पपि प्रमग्याञ्लविशारद | काव्थतिकमे कान्तं कथं इरति मे वमे +

१९, "ख यो ब्रह्मन्छाः।

बरहरपवरै पराणप । ४७
यभ उवाव-
शपरापकारौ त्रियते न कधि ञजगतीतटे, ईधराज्ञा विना साथि नातं चाढयाम्यहम्‌
शह कीरो मृस्य॒कन्धा उप षयश्च पदुजेयाः । निपेण प्राप्तकालं कयन्तीश्वरज्ञया ॥
मत्युकम्यो विघरज्ञा यं प्रभोति निषेकः । तमहं कारषाम्येव पृच्छतां केन हेतुना ॥
माङावत्युवाच- |
स्वपि खी सृत्युकन्था जानाति स्वामिवेदनम्‌ । कथं हश्ति मत्कान्तं जीविताय मयि परिये
मत्युकन्योवाच--
पुरा विदवघना सृषटःऽप्यहमेवात्र कमणि | न च क्षमा परित्यक्तु बहुना तपतत प्रति ॥
सती सतीनां मध्ये च काचिततेनसतिनी वरा । मामेव मस्मसत्कत क्षमा यदि मवेद्धे ॥
स्वीपच्छान्तिरेवेह तद्‌। मवति सुन्दरि । पुत्राणां स्वामिनः पश्चाद्धविता यद्भविष्यति ॥
कठिन मेरिताऽहं च मस्पुत्र व्याधयश्च ये | न मत्सुतानां दोषश्च न च मे शृणु निशितम्‌ ॥
पृच्छ काठ महात्मानं षभेज्ञं धमैतप्तदि । तद्‌ यदुचिते मद्रे तत्करिष्यति निश्चितम्‌ ॥
पाङावत्युवाच-
हे काटकर्मणां साषिनकमैरूपः सनातन । नारायणाश्च मगवन्नमस्तुम्पं पराय च ॥४१॥
कथं हरति मत्कासतं जीविताया मयि प्रमो । जानाति स्वदुःखं च पवज्ञयं कृपानिषे ॥
काङयुरुष उवाच-
को वाऽरे को यमः का च सह्यस च व्याघयः। वयं भभामः सततमीशा्ञापरिषाङक\॥
स्य सृष्। च प्ररृतिमेक्षविष्णुशिवादयः। सुरा मुनीन्द्र मनवे मानवाः सरवेनन्तवः ॥
ध्यायन्ते तत्यद्‌(म्मोज योगिनश्च विचक्षणाः । जपन्ति शश्वक्नामानि पुण्यानि परमातनः ॥
धद्धयाद्वाति वातोऽयं सु्ैस्तपति यद्यात्‌। ल्ट ब्रह्ाऽऽन्ञा यस्थ पता विष्णुवेदृन्ञया
सेहत शकरःपमैजगतां यस्य शातनात्‌ । घश्च कमणा सती यस्वाऽ$ज्ञापरिपालक्ः ॥
रात्धिचक् परहाः सव भ्रमन्ति यस्य शासनात्‌ । दिगीशाशचेषर दिक्पा यद्याऽऽन्तापरि-

पाठकाः ॥ ४८ ॥
धेस्याऽऽन्ञया च तरवः पुष्पाणि च फटानि च । बिभरत्येव ददत्येव कटे म्‌।छावति सति॥

१ क, गन्धम । ९ क. “निषिः।

४४ दपायनयुनिषणीषं --
यस्याऽऽक्तया जद्यधारा स्वाधार वहुषरा । क्षमावती च पृथिवी कमिता न मयेन चं ॥
सहसा मोहिता माया मायया यस्य पेततम्‌ । समप्रपूयं प्रकृतिः सता मता यद्धायाद्हो
यस्यान्तं न विदुवैदा वस्तूनां मवगा जवि । पुराणानि च सर्वाणि यस्यैव स्वुतिपाठका, ॥
स्य नाम विविरविष्णुः सेवते पुमहान्विराट्‌ । षोड शां शो मगवतः स एव तेनपो विभोः॥
स्रः काठकाटो मत्योर्ृसयुः प्रातरः । सथैविध्रविनाशाय तं कृष्णं परिवैन्तय ॥
सर्वामीष्ट च मतीरं परदास्यति ङपानिषिः। इमे यत्मेरिताः सवै प्र दाता परवक्षपदाम्‌ ॥
हत्युकखा काडपुरुषो विरराम च शोनक | कथां कथिदुमरिमे पुनरेव तु ब्रह्मणः ॥११॥
इति शीशरह्मवेवते महापुराणे सौतिशोनकरंवादे ब्रह्मखण्डे माखवती-
काषपुरषसवादे पञ्चदशोऽध्यायः ॥ ११९ ॥

[तयक न
मक म पजय

भय षोडशोऽध्यायः ।

ब्राह्मण उवाचं ~~
दृष्टः काटो यमो सृत्युकभ्याठपाषिगणा। भहो । कं्तेऽधुना च सेदेहसत एच्छ फन्थके शुभे॥
ब्राहमणस्य वचः श्त्या इश माछावती सती । यन्मनोनिहितं प्रभ चक।र्‌ नगदीशवरम्‌ ॥

माकावत्युधाव-
त्वया यः कथितो गाविः प्राणिना प्राणहारकः। तत्कारणं च विविषै प्त बरेदे निरूपितम्‌
थतो न संषरेदवयाधिदूनिवारोऽगरुमावहः । तमुपायं च प्ताकंटयं मवान्वक्तमिहाईति ॥
यथचष्मपृषट वा ज्ञातमज्ञातमेव वा । सवै कषय तद्र वं गुरवः ॥ ५ ॥
भाषावतीवचः श्रत्बा विप्ररूपी जनादेनः । संहितां वक्तमारेमे संदिताय च वैयकीम्‌ ॥

ब्राह्म उवच-
वन्दे तं समैतज्ञं सर्वकारणकारणम्‌ । वेदवेदा्गवीज्य बीन श्रङ्ष्णमीश्चरम्‌ ॥७॥
स ईंशश्चदुरो वेद्‌न्तसने मङ्गलाकपान्‌ । समैमज्गलमङ्गट्यनीनर्ूपः सनातनः ॥ ८ ॥
भररयजुःपामायवोरुयान्दषट वेदान््जापतिः । विचिन्त्य तेषामये चैवाऽधयर्ेद्‌ चकार सः
हत्वा चु पञ्चमं वेदं मास्कराय द्द विमु! | सवत्र हिता तस्माद्धा्करस्व चकार सः ॥

१९. "टः स्वका ।२ ख, श्वं दे्वनि*।२ ख, बेदिकीम्‌ ।

अरहमपैवकपुराणपु । ४९

मेरकरश्च खशिष्येम्य आयुदे सपतहिताम्‌ । प्रददौ १२११ ते चक्रुः तंहितासतः
तेषां नामानि विदुषां तन्त्राणि तत्कृतानि च । तपराधिप्रणाश्कीनानि प्रासिं मत्तो निशामय
धन्वन्तरिरद्वोद्‌प्तः काशीराजोऽधिनीुति-। नकः सददेवोऽर्विरर्थवने जनके बुधः ॥
जाबाछो जानिः ५८; करथोऽगस्त्य एव च । एते वेदाङ्गवेदज्ञाः षोडश ठ्थाधिनाशकाः
चिकितप्तात्वविज्ञनें नामतन मनोहरम्‌ । धन्वन्तरिश्च भगवांश्चकार प्रथमे पति ॥
विविःतपतादुपणं नाम दिवोद्‌ापतश्चकार पः | चिङ्गित्ाकं मुद दिव्यां काशीराजश्वरर सः॥
विकिततापारतन्ं च श्रमनने चाधिनीपुतौ । तन्त्रं वेयकपतवें नकुश्च चकारः सः ॥
चकार सहदेवश्च उपाधितिन्धुविमरनम्‌ । ज्ञानाणेवं महातन्तरं॑यमर्‌।न धकार ह.॥
च्यवनो जीवदनं च चकार मगवानृषिः । चकार जनको योगी वैयतदेहमञ्जनम्‌ ॥
स्ैप्तारं चन्द्रपुतो जाबाङप्तन्त्रसोरकम्‌ । वेदाङ्गमारं तन्त्र च चकार न।जद्पनिः ॥
पै निदानं करथस्तन्त्रं पैषरं परम्‌ । देषनिणेयतन्त च चकार कुम्मसेमवः ॥
विकित्साश्ाख्रबीजानि तन्त्राण्येतानि शोडश्च | व्पाचिप्रणाश्चवीजानि बराघानकराणि च
मथित्वा ज्ञानमैस्रः,वाऽअयुंदपयोनिषिम्‌ । ततस्तस्मादुदाजहरुनैवनातानि कोविद्‌; ॥
एतानि क्रमशो ष्वा टिग्पां मास्करपदिताम्‌ । आयुपेदं सवनान्‌ सतै जनःमि पुन्दरि॥
व्थावस्ततवपरिन्ञानं वेदनायाश्च निग्रहः । एतदवेध्य वैचत्वं न वेद्यः प्रमुरायुषः ॥
आायुदस्य विज्ञाता विकता यंथाथवित्‌ । षमिष्ठश्च द्याठुशच तेन पेथः प्रकीर्तितः ॥
अनकः पवैरोगाणां दुरो दारुणो उरः । हिवमक्तश्च योग च ` निष्ठुरो विह्ृताकृतिः ॥
भीमच्धिपदल्निशिराः षद्भुजो नवलोचनः | मस्मप्रहरंणो रीद्रः काठान्तकयमोपमः ॥
्न्दृ्भिस्तस्य जनके। मन्द्‌ ्र्जनकालयः | पित्तछेष्मप५र।श प्राणिनां दु :खदायकाः ॥
वायुनः पित्तनभ्धेव -छेप्मजश्च तथेव च । उवरमेद्‌्च त्रिकिषश्यदुयेश्च तरिदोषनः ॥
पाण्ड्श्च कामलः कुष्ठः शोधः हा च शकः । उबर तित्त।रम्रहणकः नण इभ का; ॥
मूकृच्छृश्य गुर्मश्च रक्तदोषविक।रज; । विषमेह्श कुठनश्च गोद्श्च गकगण्डकः ॥
भरी संनिपातश्च विषूवी द्‌।रुणी सति । एषा भेदुपरमेदेन चतुःष संजः स्पृताः ॥
मत्युकन्यासुताश्चेते जरा तस्थाश्च कन्यक।। जर्‌। च घरतृभिः सपे शशचदू्मति भूरे ॥
एते चोपायवत्तारं न गच्छन्ति च संयतम्‌ । पलायन्ते च तं दृष्टा वेनतेयमिवोरगाः ॥
चरं च व्यायामः पाद्‌ स्वमदेनम्‌ । कशैयोमूति तेढ च जरव्याविविनाश्नमम्‌ ||
वतन्ते मणं वाहपेवां सवर्णां करोति यः। बालां च सेवते काठे जर्‌। तं नापगच्छति ॥

"^~---------------~---~-----~-------~~--------------------------- ~~~

१, "मन्येन" । २ ज्ज, "नाति सु* ।

--- ------न

५९ दवेपयनमुनिपरणीवे --

श॑तश्चीतोद्कन्ञायी पवते चन्दनद्रवम्‌ | नेपयाति अर्‌ ते च निद्‌।चेऽनिरतेवकम्‌. ॥
रवृषयुष्णोदकल(यी बनतोयं न पिवते । समये च समाह्‌।र जर तं नोपगच्छति ॥
शरद्रोद्रं न गृहणाति भ्रमणं तत्र वजवेत्‌ । खातल्ञायी पमाहरी नरा ते नोपगच्छति ॥
खोतन्ञायी च हेमन्ते के वदं च सेवते । मुरक्ते नवान्नपृष्णं च जर। ते नोपगच्छति ॥
लिशिरेशाश्चवह्िं च न(कोवोष्णान्नं च तवते । यः कवोष्णोदकलञायी जरा तं नोपगच्छति
सपोमांम्‌ नवान्नं च बाडा ज्ञी सीरभोजनम्‌। धृतं च तेवते यो हि जर्‌। तं नोपगच्छति
मुङ्कते पदन्न सुत्काठे तृष्णायां पीयते जछम्‌। नित्ये मुक्ते च ताम्बर नरा तं

नोपगच्छति ॥ ४४ ॥
दपि हैयङ्गवानं च नवन॑त तथ। गुदम्‌ । निलयं मक्के सयमी यो जरा ते नोपाच्छति ॥
शष्कर्माकप्ति जियं वृद्धां ब्यर्क तरणं द्‌भि। सेपिवन्त जर्‌। याति पदा भरतः प्रह ॥
रत्र ये दि पवन्ते पुशवदीश्च रजसा: । तानुपति जर्‌ इष्टा भ्रतृमिः सह घुन्दरि ॥
रजसा च कुक्टा चावीरा जरदृत्तिका ¦ शुद्रयाजकपर्न) या ऋदुहीना च या सति ॥
यो हि तासमन्ञमोजी ब्रह्महत्यां उमेतत षः । तेन पपेन साध स। जर्‌ तमुपगच्छति ॥
पापानां व्वािभिः साप मित्रता सततं धुष्‌ ; पापं व्थाधिनरानाजं जिन्चवीनं च निधनम्‌
प।पेन जायते व्याधिः १।न जायते जरा । पेन जायते दैन्यं दुःखं शोको १4 कड;
तक्मास्पापं महविरं दोषबीजमभङ्कटम्‌ । मारते सतते सन्तो नाऽऽचरन्ति मयातुराः ॥
ए्वचमाचस्युक्तं च दौकितं हरिपिवकम्‌ । गुरुदेवाति्थानां च भक्तं प्रं तपःसु च ॥
ब्रतोपव पयुक्तं च पद्‌ तीयनिषेषकम्‌ । रोगा द्रवन्ति ते च्व! वनतेनिरोरग। ¦ ॥
एताज्ञरा न पिवेत उाधिप्घश्च दुजैयः । सवै बोध्यमप्तमये काले पपै प्रपतिष्यति ॥
ऽवरश्च पवरोगाणां जनकः कापितः सति । पित्तलि्मप्तमराश्च जवरश्य जनकाङ्ञयः
एते यथ। सवरन्ति स्वयं यान्ति च देहिषु | तमेव विविषोपाय साधि मत्तो निशामय
ुषि जाजवस्यमानायाम्‌।हार्‌ मव एव । च प्राणिनां नायते पिते चक्रे च मणिपूरके ॥
ताहविश्वफटं मुकवा जङपःन च तत्श्षणम्‌ ¦ तदेव तु मेलितं स! प्राणहरं परम्‌
त्ठोद्कं च शिरप्ि(पि्चिरे) मद्रे तिक्तं विशेषतः । दै्स्तश्च ये मृर्के पित्तं तघ्य

परजायते ॥ ६० ॥
तरकर च घम्थाकं पिद शीतोदकानितम्‌ । चणकं सवेगम्ये च दवितक्रविवभिःष्‌

जि्वत।कफढ पकं सदेभततवमेव च । आद्र पूरे च तिपि सशर्करम्‌ ॥ ॥

1

~~~

१ ख. प्रातः ९" 1१ ख. प्रतन्ञा २७, श्वं गमिष्य + ख. श्रयं च।

अह ैवरपुराणप्‌ । ५१

वित्तक्षयकरं तथो बट्पुषटिपदे परम्‌ । पित्तनाशं च तहीजपुमन्यनिनोष मे ॥६६॥
भोजनानन्तरं जञानं जछपानं विना तृषा । तितं क्षितैढं िधमामरकीदरकम्‌ ॥
पयुषितान्न तकरं च पकं रम्भाफठं दुवि । मेषाम्बु शकरातोयं॑सुिग्बजङसेवनम्‌ ॥
नारिकेलोदके रूकख"नं परयषितं जलम्‌ । तरमूञ्ञपक्षफलं स॒पकं कर्कटौफलम्‌ ॥१६॥
खातल्नाने च वपासु मूक श्छेष्मकारक्नम्‌ । ब्रहमरन्े च तउननम महद्रीयैविनाशनम्‌ ॥
वहूनिसेदं अषटमक्न पकतेरुविरेषकम्‌ । प्रपणं शष्कमक्त च शुष्कपकहरीतकौ ॥९८॥
पिण्ड।रकमपक्तं च रम्भाफटमपक्कम्‌ । वेप्तवारः सिन्धुतरारं अनाह्‌'रभपानक्म्‌ ॥६९॥
सृतं रेचनाचणि सधृतं शुष्कशकरम्‌ । मरीच पिप्प श्रुष्कद्रकं जविकं मधु ॥
द्रव्याण्येतानि गान्वरविं सथः छेष्महुराणि च । बटपुषिकरण्येव वायुरबां निशामय
मोजनानन्तरं सधे गमने धावनं तथ। । छेदनं वहूनितापश्च शशदू्मणमथुनम्‌(ने) ॥
वृद्धस्ीगमने चेव मनसताप एव च । अतिरुक्षमनाह।रं युद्धं करुहमेव च ॥७३॥
कटुषक्यं मथ शोकः केव वायुकारणम्‌ | आाज्ञारूयचकरे तऽजन्म निशाप्रय तदौवधषम्‌ ॥
पक्षं रम्माफटं चेव सबीजं शर्क॑रोदकम्‌ । नारिकेलोदकं नेव तथप्तक्रं सुपिटकम्‌ ॥
माहिषं दवि ष्टे च कवं वा सरकैरम्‌ । सथःपयुषितान्नं च सोवीरं शीतछोदकम्‌ ॥
फकनेखविशेषे च तिरतेट च केषढम्‌ । छादी त।ललनूर्ुष्णमामलकीव्रवम्‌ ॥७७॥
कषीतल.ष्णोद्कस्नानं सुक्िग्ध चन्द्नद्रवम्‌ । जिग्धपद्मपत्रतल्पं सु्िगधम्यजनानि ब ॥
एतत्त कथिते वत्तं सथो वायुप्रणाशनम्‌। वायवद्ञिविषाः पुंसां क्टेशप्ततापकामन।ः ॥
ठपाधिपतवश्च कथितस्तन्त्राणि विविधानि च । तानि व्पाधिप्रणाश्चाय कृतानि सद्धिरेव च
साण्येतानि सर्वाणि व्थाचिक्षयकराणि च । रप्तायनादयो येषु चोपायाश्च सुदुेमाः
न श्रक्तः कथितुं साधि यथाय वत्सरेण च। तेषां च सवैतन्त्राणां कृतानां च विचक्षणैः
केन रेगरिण त्वस्कान्तो सृतः कथय शोभने । तदुपाये करिष्यामि येन भवेदयं पति ॥
, सौतिरवाच-
त्रह्यणस्य वचः त्वा कम्य वित्ररथस्य च | कथां कथिदुमरमे सा गान्धर्व प्रहर्ता ॥
माङावन्युवाच-
योगेन प्राणांस्तत्याज ब्रह्मणः दापहेतुना । समायां ललितः कान्तो मम विप्र निक्रामय
सै श्रतमपूषै च श्रुमारूयाने मनोहरम्‌ । मेद्धे कुतः केषां महष्ठम्यं प्रिपाहिना ॥

१ क. "रमना" । २ क. जीरकं प्रः । ३ क युस्तमा* ।

ॐ +

५२ द्ायनभुनिपरनीवं-
जधुना पपाणकःनतै देहि देहि पिचक्षण । त्वा वः स्वापिना सार्थ यःस्यानि सगृहं परति
मालावतीवचः श्रुत्वा विप्ररूपी जनादैनः | समां लगाम देवानां शां विप्रस्तदन्तिकात्‌

इति शीश्रमवेवते महापुराणे सौतिशौनकरवदे ब्रहमलण्डे चिकित्साप्रणयने
षोडशोऽध्यायः ॥ ११ ॥

अथ पषदशोऽध्यायः |

सोरिरुवाच-
इष्टवा द्विजं देविवः प्रसयुत्याने चकार च । परस्परं च समापा बमूव तथ तप्तदि.॥
माते बुबुधिरे देवा; श्रीहरिं विप्ररूपिणम्‌ | पेवोपरय विस्पृत।शच मोहिता विष्णुमायय।
सुरान्पमेध्य किरश्च वाचा भपुरया द्वि । उवाच पत्यं परम प्राणिनां यच्छुमावहम्‌ ॥
ब्राह्मण उबाच--~-
उपनबहणमारथेयं कस्या चित्ररथस्य च । ययाचे जीवदानं च सवामिनः शोककर्षिता ।
जघुम्‌। किमनुष्ठानमस्य कारसपं निश्चिःम्‌ । तनं ्रूत सुराः स॑ नियं यत्स्मयोचितम
शप्तुकाम। सुरन्पवीन्साध्वी तेजलिनी वरा । अह क्षेमाय युष्मा कमागतौ नोचिता सर्त
तिः कृता च युष्माभिः धेतद्ीप हरेरपि । युप्माकमीशो विष्णुश्च कयमेवात्र ना$ऽगत।
नमू गाऽऽकदावाणीति १अ्.स्यति केशवः । विपरीते कर्थं मूतं वाणीवाक्यमचश्चलम्‌,
त्र ह्मणरय दचः शुतव। स्वयं र्या जगद्ुरः उवाच चन्‌ सत्य हिते परममङ्गलम्‌ ॥
ब्रह्मोनाच--
म्प्र नारद्‌; शो गन्वरश्चेपनहेणः । योगेन प्राणांस्तत्याज पुनः शापान्ममैव हि

काढ कक्षयुं वाप्य स्थितिरस्य महीतले । शुद्रयोनिं ततः प।८य मिता मत्सुतः पुनः
सस्य काटावरेष्य रविचिदसिति द्विजोत्तम । तन्तु वषैपहक्तं चेवाऽऽघ्ुरस्वास्ति संपरतम्‌
द्‌।स्यामि जीवदानं च स्वयं विष्णोः प्रसादतः । यथैनं न सपृशचेच्छापस्तत्करिष्यामि निश्चितः
नाऽऽगतो हरिरेति त्वया यः कथिते दविज । हारः सवैर सवात्मा विग्रहः कुत आत्मनः
स्वेच्छामयः प्रं ब्रह्म मक्त।नुग्रहविग्रहः । सवै पश्यति सवज्ञः प्वेत्रासिति सनातनः ॥
विविच ठ्याठिव चनो नश्च सवैत्रवाचकः | सव्यापी च स्वात्मा तेन विष्णुः प्रकीर्तितः
अपवित्रः पवित्रो क सवोवस्पां गतोऽपि वा ¦ यः स्तपण्डरीकाहं स बाह्मम्बन्तरः शुर;
कमौरम्मे च मध्ये वाशचेषे विष्णुं च यः स्मरेत्‌ । परिपूर्ण हस्य कमं वैदिकं च भवेदृद्धिन ॥

॥

१ क मसमोः प्राणदानं देहे वि", # # "ति. निषितम्‌।

जहमरैवतैपुराणम्‌ । ५९.

अहं सरष्टा च जगतां विधाता सहरो हरः | धर्म कर्मणां तक्षी यस्याऽशश्गापरिपरुकः॥
काट; संहरते छोकःन्यमः शाता च पाविनाम्‌ । उपैति रृत्युः पर्वीश्च मिया यस्याऽऽ.

डया पदा ॥ २०.॥
सवेरा या च सवया प्रतिः सवेतूः पुरा | पा मीत यस्य पुरतो यस्याऽऽन्ञापरिपाहिका॥

महेश्वर उवाच-
पुत्राणा ब्रह्मणस्तषां क्य वंशोद्धवो मवान्‌ । वेदानषौत्य वता ज्ञातः कः पार एव च ॥!
शिष्यः कर्थ मुनीन्द्रस्य करत्वं नाप्ना च मो द्विनं । बिम्येकतिरिकतं च शिशुहूपोऽि
साप्रतम्‌ ॥ २६. ॥
विडम्बयति देवांश्च विष्णुपस्माकमीश्वरम्‌ । हृदिस्थं च न जानापि परमात्मानमीश्वरम्‌ ॥.
यसिमिन्गते परदेहो देहिनां परमात्मनि । प्रयान्ति सवै तत्वशचात्नरदेवानु¶। इव ॥२५॥.
जीवस्तत्प्तिविम्ब्रशच मनो ज्ञानं च चेतना | प्राणाश्चन्द्रियवगो च बुद्धिर्मा धृतिः स्पतिः ॥.
निद्रा द्या चतनद्रा च ्ुतृष्णा पृष्टिरव च । शद्धा पतुष्टरिच्छा चक्षमा उज्बा्िकाः
रताः ॥ २७॥
प्रयाति यत्पुरः शक्तिरीश्वरे गमनोन्पुखे । एते सरवे च शक्तिश्च यस्याऽञज्ञापसिपाख्काः॥
ह्वरे च स्थिते देही क्षमश्च सवकर्मसु । गतेऽभ्परयः शवस्त्याज्यः कस्तं देही तर मन्यते ॥
स्वयं बरह्मा च जगतां विधाता सवेकारकः। प।द्‌रविन्दमनिशं ध्यायते वह्टुमक्षमः॥९०॥
य॒गछ्ष तपस्तप्तं श्रीकृष्णस्य च वेधप्ता । तदा बमुव ज्ञानी च जगत्तष्ट ्षपस्तदा॥६१॥
अुपख्यकारं सुचिरं तपस्तप्तं हरेम॑या । तुति जगाम न मनस्तप्यते केन मङ्गरे ॥६२॥
छुना पश्चवक्तरेण य॒न्नामगुणकौतेनम्‌ । गायन्त्रमामि सेतर निःस्पृहः सवेकसु॥३६॥
मत्तो याति च स्युश्च यन्नामगुणकीतनात्‌ । शश्चज्ञपन्ते तन्नाम दृष्टः रत्यु; पडययते ॥
सवत्रहमण्डपंहतौऽप्यहं सृ्युनयामिषः | सुचिरं तपपत। यस्य युणनामानुकीतिनात्‌ ॥
काटे ततर विीनोऽहमाविमूतस्ततः पुनः। न को मम संहतं न मृस्ुवैतमप्ताद्तः ॥
गोोके यः प्त वैकुण्ठे चतद्धीपे स एव च | अंशांशिनोनं मेदश्च बह्मन्वहिम्कुरिगत्तं ॥
भन्वन्तरं तु दम्यानां युगानामेकपत्तिः । अष्टवैशतिमे शक्रे गते च ब्रह्मणो दिनम्‌ ॥
एतत्तस्याविरिष्टस्य शतव्षायुषो विषे! । पति लोचनपातश्च यद्विष्णो परमात्मनः ॥
अहं कटानावृषभः कृष्णस्य परमात्मनः । पारं मदहिन्नः को गच्छन जानामि च किंचन
इत्युक्तवा शकरस्तत्र विरराम च शौनक । पश्च वक्तुमरभे यः सश्च सवैकर्मणाम्‌॥

"१, नज ।: विभास्यकौतिरिकथ । २ क नमस्यते, ३ क. ^त्‌ । ईन्वयुवव्‌ दि" ।

५४५ दषायनसुनिपणीतं-

धवे जकव--
यत्पाणिपाद सर्वत्र चश्च सवेदरशनम्‌ । सर्वान्तरात्मा प्र्क्षोऽपरयन्षश्च दुरारमनः ॥
अधुनाऽपि समा किष्णुनायाति इति यद्वः । त्वयोक्तं तत्कया बुद्धया मुनीनां च मत्रिः
महक्िन्दा मेत नेव साधुः दणोति ताम्‌ ! निन्दकः श्रोतृभिः सा कुम्भीपाकं ब्रन्ुणम्‌
शुत्वादेवाम्महशनिम्द। श्रीविष्णोः स्मरणादृनुषः। म्यते प्पपिम्यः पुण्य प्रापनोति दुम्‌
कामतोऽकामतो वाऽपि विष्णुनिन्दं करोति यः। यः शृणोति हसति वा समामध्ये नराधमः
कुम्भीपाके पचति स्त यावद्धि ब्रह्मने वयः | स्थं भवेदपुत च सुर्‌पश्र यथ। द्विन ॥
पराणी च नरकं याक्िश्तं तत्रैव चेद्धुवम्‌ । विष्णुनिन्दा च त्रिविषा ब्रह्मगा कथिता पुरा
अप्रत्यक्ष चै कुरुते किंवा त च न मन्यते | देवान्य्ताभयं कुरुते ज्ञानहीनो नराधमः।॥ ४९५
तस्यात्र निष्कृतिनीरिति यवद्वे ब्रह्मणः शतम्‌ । गुरोनिन्दां यः करोति पितुरनिन्दां नराघमः
स याति कापर च यावश्चन्रह्विकरौ ॥ ९० ॥
विषर्ुरुशच सर्थषां अनक ज्ञानदायक; । पोष्टा पात। भयत्र ता वरदाता जगत्रमे ॥५१॥
एषां च वचनं श्रुत्वा प्रयाणं विप्रपुणव | परहस्योव।च तन्दिवान्वाचा मधुरया पुनः ॥
ब्रह्मण उत्राच-
का कृता दिष्णुनिन्दाऽहो हे देवा षर्मशाठिनः। नाऽऽगते हरिरतरेति उथौ5ऽकाश परती
इति प्रोक्तं मया मदे ब्रूत घमायेर्मःधरा; । समायां पाक्षिकः पन्ते चरन्ति स शतपृहषन्‌
यूयं र मावुका ब्रूत विष्णुः सवेत ततम्‌ । इति चेत्तत्कथं याता; श्रद्‌) पं वराय च ॥
अंशौ शचिनोनै मेदश्ैदात्मनश्ेति निशितम्‌ । कठा हिता निषेवन्ते सन्तः पृणेतमं कथम्‌
को टिजन्मदुराराध्यमसताध्यमप्ततामपि । आशा बशवती पुं कृष्णं सेवितुमिच्छति ॥
कि क्षुद्राः किं महैन्तैशच वाच्छन्ति परमे पदम्‌ । ठन्धुमिच्छति चन्द्रं च बाहुम्यां
वामनो यथा ॥ ५८ ॥
यो विष्णुिषथी विश श्चतदीपनिवासङघत्‌ । युयं ब्रह्मशघमाशच दिक्पाल. दिगाधतः॥
त्रक्षविष्णुश्िवाधाश्च सरटोकाश्चराचराः । एवं कतिविषाः सन्ति प्रतिविश्चषु संततम्‌ ॥
विश्वानां च पुराणां च कः सख्यां कवुमी्रः। सरवपामीश्वरः ष्णो मक्तानुग्रहविप्रहः
उधवै च पवेनह्माण्डदविकुणठ पत्पमीप्पितम्‌ । तस्मादूरै च गोलोकः पश्च रात्केटि-
योजनम्‌ ॥ ९२ ॥
चतुमूमश्च वकुष्ठे छक्षमीकान्तः सनातन; । सुनन्दनन्दकुमुदेपाषेदादिमिरवृतः ॥६३॥
गोन द्विमुनः ष्णो राधाकान्त; सनातनः । गोपाङ्गनादिर्भियुं्ो दविमुने्ोपपषिरैः ॥

्ह्मेषरे पुराण । ५५

परिपूणतम बह्म सं ऽमा स्ैदेहिनाम्‌ । खेच्छामयश् विहरसे वृन्दावने पंदा। ॥
तञज्योतिर्मण्डलाकरं सूयकोटिसमप्रमम्‌। ध्यायन्ते योगिनः सन्तः स्तते च निरामयम्‌
नवीननीरदश्यामं द्विमज पीतवसकतम्‌ । कोटिकन्दपटवण्यरीलाषम प्रनहरम्‌ ॥६७॥
किशोरवयपे शश्वच्छन्तं पसितमीश्चरम्‌ । घ्यायने वैष्णवै।; पन्त; सेवन्ते पत्वतिग्रहम्‌॥
यूये च वैष्णवा तरूत क्य वंशोद्धशो मवान्‌ । शिष्यः कस्य पुनीन्द्शवतयेवं माच पुनः पुनः
यस्य वशोद्धवोऽहं च यर्थ शिष्यश्च बालकः । तस्येदं वचनं ज्ञानं देवकतघा निबोघन्‌॥
शीध्रं जीवय गन्धवै देवेश्वर सुरेश . व्यक्ते विषरे मूखैः को वाग्युदधे क प्रयोजनम्‌ ॥
इत्युक्त्वा बालकरंतत्र विप्ररूपी जनादैनः । विरराम प्तमामध्य प्रनहाप्त च श्रोनक ॥
इति श्रीबरह्मववते महापुराणे सौ० ब्रहमण्डे विष्णपुरपंषत्तवदे
विष्णुरशेताप्रणयनं नाम सप्तदशोऽध्यायः ॥ १७ ॥

भधाष्टददयोऽध्यायः ।

सोतिरुषाच-
देवाः पा ब्रह्मगेन मोहिता विष्णुमायया । प्रययुमौलतीमूरं त्रह्शचानपुरोगमाः ॥
नरह्म¡ कमण्डलुनलं दद्‌ गरे शवर्थ च । चारं मनप्तस्तस्य चकार सुरं वपुः ॥
ज्ञानदानं दद तस ज्ञानानन्दः शिवः स्वयम्‌ । धरम्ञानं स्वयं पर्भो जीवदानं च ब्रह्मणः
वहनिद्शंनमात्रेण बमूव जठरानलः । कामदशचेनमात्रेण सवकामः मुनिधितम्‌ ॥ ४ .॥
तस्य वायोर्‌ विष्ठान।उनगत्पराणस्वरूपिणः। निःाप्तस्प च संचारः प्राणानां च बभृव ह्‌॥
सुयाविष्ठानमात्रेण दि शकिषैमूव ह । वाक्यं वणीदशनेन शोमा प्रीदुच॑नेन च । १॥
शवस्तथाऽपि नोत्तस५) यथा शेते जडस्वथा | विशिष्टबोषनं प्राप चाधिष्ठानं विना$ऽत्मनः
ब्रह्मणो वचनात्ा्वी तुष्टाव परमेश्वरम्‌ । स्नात्वा शीघं प्रित्तोये धृत्वा षैते च वासी

माङावस्युवाच-
वन्दे ते परमात्मा प्वैकःरणकारणम्‌ । विन। येन शवाः सव प्राणिनो जगतीतले ॥
निष स।तिरूपं च सर्वेषां सवकर्मसु । वि्मानम्ट च पूवः तर्वत्र सदा ॥ १० ॥
येन सृष्ट च प्रकृतिः प्वौधार। परतरा । ब्रह्मविप्णुशिवादना प्रसूथी त्रिगुणारिमिका ॥
जगत्स स्वयं न्म! नियतो यस्थ पैवया । पाता विष्णुश्च जगतां पहता शकरः स्वयम्‌ ॥

---------- ~ -- ~ ~ ~ ~~ - ~~~--~-------~--~--~------------ ~~~!

१ क, "वाः श्रान्ताः से" ।

धृष्‌ दपायनमुनिमणी्-

ध्यायन्ते य सुरा; स्व मुनयो मनवस्तथा । तिद्धाश्च योगिन; पतन्तः पतते प्रहृते; परम्‌॥
सा%।६ चः निरकरं पर सेच्छामयं विमुम्‌ । व वरे०५ वरद्‌ वराई वरकारणम्‌ ॥
तपफटं तपोनीज तपतां च फङनदम्‌ । स्वव तपःस्वह्प च सवैद्पं च स्वेतः ॥१९
सवाध सवेनीनं कम तत्कपणां फम्‌ । तेषां च फलद।त।रं तद्वनं प्षयक।रगम्‌ ॥
९ तेन .स्वकू4 च म कानुपरहविग्रहम्‌ । सेवा थान न घटते मक्तानां किपरहं विना ॥
तेनो `मण्डलक)र्‌॒सूथकोटितमप्रमम्‌ । अतीव कमनीयं च रूपं तत्र मनोहरम्‌ ॥
नवीननीरददयामं शरत्पङ्कनलो चरन्‌ ,। शरत्पावेणचन्द्स्यमीषद्धस्यप्मन्वितम्‌ ॥
कोटिकन्दपंखावण्यं दलाघाम मनोहरम्‌ । चन्द्नोितपवाज्गं रत्नमूषणमूतितम्‌ ॥
दविमुनं मुरशीहस्तं पीतक्ञेशेयवापपम्‌ । किशेरवयपं शन्ते राषाङ्गन्तमनन्तकम्‌ ॥
गोपाङ्गनापरिवुत्ते कुरविनिजेने वने । कुचिद्रा्तमःपस्यं रोषया परिपेतितम्‌ ॥२२॥
चिदे पवेषं च वहित गोपबालकैः | शतदङ्गचशर्कृटे रे वृन्दावने वे ॥ २६॥
निकरं कामधेनुं रक्तं शिशुरूपिणम्‌ । गोलोके विरजातीरे पारिन।तवने वने ॥२४॥
वेणु कणन्तं मधुरं गेपसमोहकारणम्‌ । निरामये च पेकुषठे कुत्रचि चतुभूजम्‌ ॥२९॥
छकमीकानत पादश्च सेविते च चतुमनेः । कुत्रचित्छाशर्पेण जगतां पाठनाय च ॥
शवदवपे विष्णुह्पं पद्या परिवितम्‌ । कुबरनित्सवां शकय बह्म ३ ह्मह्पिणम्‌ ॥
शिवस्वरूप॑ शिवदं स्व येन श्षिवूपिणम्‌। स्वात्मनः षोडशांशेन पवौषारं परोत्परम्‌ ॥
सय महाविरादहूपं विशवौधो वस्य ठोमपु । टीरषा एांशकया जगतां पठनाय च||
नानावतार्‌ निन्त बीज त१। पतन।तनम्‌ । वतन्ते कु्रवित्तन्त योगिनां हू {ये सत्‌ ॥
प्राणङ्व प्राणिनां च परमातानमन्धरम्‌ । तं च स्तेदमशक्ताऽदमबद। निगु ्रिभुम्‌ ॥
निह च निरहं च सर वाङ्मनः परम्‌ । यं स्तेतुमन्नमो ऽर १; पदुक्लदुमेन च ॥
पश्चवकत्रश्चतुवैकतर। गजवक्त्रः षडाननः | य स्तोतु न क्षमा ५५: त हिता यघ् मायया
यं स्तोदुं नक्तम्‌ श्रीश्च जीमूत; सरस्वती | वेद्‌। न शक्ता य॑ स्तो को व। दिवश्च वेदवित्‌
किं स्तीमि तमम च शोकाताँ ख्ञी पर।त्परम्‌ । इत्युकत्वा ता च गान्धर्व तिरराम रुरोद च
कूपानि प्रणनाम मयाती च पुनः पनः | कृष्णश्च शक्तिभिः पाषैमविष्ठान चकर ह ॥
मतुरम्यन्तरे तस्थाः परम।तम। निरङ्कति; । उत्याय शीघ्र वीणां च धृत्वा च वाप्तती ॥
प्रणनाम देव्य ्रह्लभ पुरतः प्तम्‌ । नेदुदुन्दुमषो देवाः पुष्पवृष्टि च च करे॥।६८॥
इ धोपरि द्पत्योः प्रददुः प्रमा शिषम्‌ । गन्धे देवपुरतो नतं च जगौ क्षणम्‌ ॥

१.९, "द्रजम* । ९ क, “सोदे र” । १ कृ. ^रं पामधे" ।

ब्रह्ममेव पुराणम्‌ । ७

जीवितं पुरतः प्राप देवानां च वरेण च । जगाम पल्या प्ता च पित्रा मत्रा च हर्षितः ॥
उपबैेणगन्धर गन्धपैनगरं पुनः । माद्यवती रत्नकोटि नानि विविधानि च | ४१ ॥
रद्द ब्राह्मगेम्यश्च मोजयाम।प् तान्प्ती । वेदांश्च पाठयामास कारयामाप्त मङ्गटम्‌ ॥
महेोत्पवे च विविध हरेनामैकमङ्गलम्‌ | जभुर्दैवाश्च सवस्थानं विप्ररूपी हरि; स्वयम्‌ ॥
एतत्त कथितं प्तवै स्नवराजं च शोनक । इदं स्तोत्र पण्यं पूनाकषे तु यः पठेत्‌ ॥
हरिभरकिं हरेदांस्य॑ मते वैष्णवों जनः| वराथां यः पठेद्धक्त्या चा$ऽसितकः परमाम्धया।
धमार्थकाममोक्षाणां निशितं कमते फम्‌ । विचार्थी छमते विद्यां घनार्था लभते घनम्‌ ॥
मायौ छमते मायो पुत्रार्था लभते सुतम्‌ । षम॑णी कमते घ योऽथ कमते यशः ।
भ्रष्टएयो रमेद्राज्यं प्रनष्टः परां टमेत्‌ । रोगान मुच्पते रोगहद्धो मुच्येत बन्धनात्‌
भयान्मुच्येत भीतस्तु धने नष्ट यनो ठमेत्‌। दस्युभ्रस्नो महारण्ये हंसरनन्तुममवितः ॥
दावाभ्िद्ग्धो मुच्येत निमञ्नश्च जलगे ॥ ४९ ॥
इति श्रीत्रहमवैवतं महापुराणे श्रह्मलण्ड गन्धवेजीवदराने मह्‌।पुरष्तोध-
प्रणयनं नापाष्टादृशोऽध्पायः ॥ १८ ॥

भ = _ (९

अथेकोनर्विंशचोऽध्यायः |

सोतिरुवाच--
मालवर्ती घने दसा अर हयणेम्यः प्रहिता । शकार विविधं बेशं स्वात्मनः स्वामिनः कते॥
मतुंश्धकार शश्चषां पूजां च प्मयोबिताम्‌ । तेन पावै मुरपतिका रेमे प्ता सुचिरं मुद ॥
मह।पुरुषर्तोत्े च पूजां च कवचं मनुम्‌ । विसृतं बोषयामात् सपय रहति सुत्रता ॥
पुरा दर्च व(पिषठन स्तो ्रपूनादिकं हेरे; । गन्धवांय च माहत्ये मन्त्रनेकं च पुण्रे ॥
विस्रं स्तोत्रककचं वतिश्च कृषानिधिः । गन्धनं रदति गोषयाम्‌ शूठिनः ॥
एवं चकार रा च कृमेरमवनोपमे | आश्रमे परमानन्दो गन्धर्वा बान्पवेः सह ॥ १६॥
यथातथागताभिश्च सखीमिरन्यामिरेव च | जगत्य तामिः सवस्वामी सप्रा्तः परवा मुद्‌ ॥

शौनक उवाच--
किं सतोत्रे कवचे विष्गोमेनत्रपूजाविधिः पुरा । दत्तो विरिष्टस्त। म्यं च तं भवान्वक्तुभहति॥
द्ादशाक्षरमन्तरं च शिनः कवचा दकम्‌ । दतत गन्यरवेराजाय वतिषठेन च कं पुर्‌ ।९॥

० ० म्द

तद्पि ब्रूहि है पैते शरोतु कीतूहटं षम ¦ रकरस्तोत वचं मन्त्रं दुगेतिनारनमू । १०॥

५८ देपायनद्ुनिभणीवै-

सोदिरवाच-
तुष्टाव येन स्तोत्रेण मारुती परमेश्वरम्‌ । तदेव स्तोध्रं दत्तं च मन्त्र च कववं शुणु ॥
ॐ नमो मगवते राप्तमण्डलठेशाय स्वाहा । इदं मन्त्र करत प्रददौ षोडशराक्षरम्‌ ॥
पुरा दत्तं कुमाराय ब्रह्मणा पुष्करे हरेः । पर दत्तं च कृष्णेन गोोके शकराय च ॥
ध्यानं च बिष्णोवेदोक्तं शाश्ने पवेदुठेमम्‌ । मूढेन प्व देयं च नेवेथाद्किभुत्तमम्‌॥ १४॥
अतीवं गुषठकवचं पितुवेकश्रान्भया श्रुतम्‌ । पित्र वत्तं पुर विप्र गङ्ग।यां शूिन। धुवम्‌ ॥
शूष्िने ह्मण दत्तं गोोरे रातमण्डङे | षमोय गोपीकान्तेन करपय। परमादधुनम्‌। ११॥

ब्रह्मोबाच-
साकान्त महामाग कवचं यतसकाशितम्‌ । बह्याण्डप।वनं नाम कृपया कथय प्रमो ॥
भां महेशे च घर्म च मक्त घ मक्तवतसछ। त्वतमतादेन पत्रेभ्यो द्‌ स्यामि मक्तपतयुतः ॥

भीषृष्ण उवाच-
शण वक्ष्यामि हयशचपर्ेद्‌ फवसं परम्‌ । अदं द्‌स्प्रामि युष्मभ्यं गोपनीयं सुदुकेमम्‌ ॥
यस कस न दातव्यं प्राणतुर्ये ममेव हि । यत्तेनो मम देहेऽ तत्तेनः कववेऽपि च ॥
कुर सषटिमिमे धृत्वा घाता त्रिजगतां मव । सहता मव हे शमो मम तुरो मवे मव ॥
हे धमे स्वमिदं धृत्वा मव साक्षी च कर्मणाम्‌ । तप्तां एठ्द्‌तारो यूयं मवत मद्वरात्‌ ॥
नरष्याण्डपावनस्याश्य कव चस्य इरि+ स्वयम्‌ । ऋषिरछनरश्च गायत्री देवो ऽदं जगदीश्वरः
घर्मा्थकाममेक्षेषु विनियोगः प्रकीर्मितः । निरक्षवारपठनास्सिद्धिदं कवचं विषे ॥२४॥
यो मवेस्सिद्धकषयो मम तुश्यो मेच्च परः । तेजसः तिद्धियोगेन ज्ञानेन विक्रमेण च ॥
प्रणवो मे शिरः पातु नमो रपतिशराय च| माढं पायन्ञेत्रयुभमं नमो रायेश्वराय च।२१।
कृष्णः परायाच्छोत्रयुगपं हे हरे ध्राणमेव च | जिद्धिकां वा्भिनाया तु कृष्णायेति च सर्वतः
भ्रीकृष्णाय स्वाहेति च कण्ठं पातु षडक्षर; । हीं कृष्णाय नमो वक्त पुव मृनेद्रयम्‌ |
नमो गोपाङ्गनेशाय सकन्धावषट ्षरोऽवतु । दन्तपङ््‌क्तेमोष्ठयुग्मे नमो गेपीश्चराय अ ॥
ॐ नमो मगवते रापमण्डडेशाय स्वाहा । स्वथं वक्षःस्थं पतु मन्त्रोऽयं षोडशक्तरः ॥
द कृष्णाय स्वाहेति च कणयुगपं तदाऽवतु । ॐ विष्णवे स्वाहेति च कपोलं सवेतोऽवदु ॥
ॐ हरये मम इति एृष्ठ पादं सदाऽवतु । ॐ गोव्षनघारिणे स्वाहा स्वशरीरकम्‌ ॥
प्राश्यं मां पतु श्रीकृष्ण भ्धे्थौ पाठु माधवः; दक्षिणे पातु गोपीशचोनेत्रत्यां नन्दनन्दनः
वारुण्यं पातु गोविन्दो वायव्यां राधिकेश्रः। उत्तरे पातु रतश एेशान्ामच्युतः स्वयम्‌ ॥
सततं स्वेतः पतु परो नारायणः स्वयम्‌ । इति ते कपितं नहान्कवचं परम्युतम्‌,

बरह्मवेदतैपुराणम्‌ । धद

मम नीवनदुस्य च युष्मभ्यं दत्तमेव च | अश्वमेषपतष्लाणि वाजपेयशतानि च ॥
कड नाहमिति तान्येव कवचस्थेव धारणात्‌ ॥ ३९ ॥
र्मम्यष्यं विषिवद्रज्ञाकंकारचन्दनः । सरात्वा तं च नमस्कृत्य कवचं षारयेतसुषीः ॥
कवचस्य प्रपतादेन जीवन्मुक्तो भवेन्नरः । यदि स्यात्सिद्धकवचो विष्णुरेव मवेदृद्िनं ॥
सोतिख्वाच-
शिवस्वं कवचं स्तोत्र श्रूयतामिति शोनक । वतिष्ठेन च यदत्तं गन्धवांय चयो मनुः]
ॐ‡ नमो मगवते शिवाय स्वाहेति च मनुः । दत्तो वतिष्ठेन पुरा पुष्करे कृपया विमो ॥
सय मन्त्रो रावणाय प्रदत्तो ब्रह्मणा पुर | स्वयं शेमुश्च बाणाय तया दुर्वातते पुरा ॥
भूठेन पपै देयं च नेवेध्ादिकमुत्तमम्‌ । ध्यायेयं देकं ध्यानं वेदोक्तं सवेपमतम्‌ ॥
ॐ नमो महादेवाय । बाणासुर उवाच-
महेश्वर महाम।ग कवचं यत्मकारितम्‌ । सपतारपावनं नाम कृपया कथय प्रमे ॥४६॥
महेश्वर उवाच--
शरण क््वामि हे वत कवचं परमादभतम्‌ । अहं तुम्ब परद्‌स्यामि गोपनीयं सुवुषमम्‌॥
पुरा दुवे दतत तैरोक्यविजयाय च । ममिवेदं च कवचे भक्त्या यो षरायेतपुषीः ॥
नतु शक्तोति तरैढोक्थं मगवन्नवीठया | पुप्तारपावनस्यास्प कवचस्य प्रन।पतिः॥४१॥
तऋषिच्छनरश्च गायत्री देवोऽहं च महेश्वरः । वमो्यकाममोक्ेषु विनियोगः प्रकीर्तितः ॥
पश्चक्षनपेनेव तिद्धिदं कवचं मवेत्‌। ये। मवेत्तद्धकवचे। मम दुरो भवेद्भुवि ॥
तेजत्ता सिद्धियोगेन तपत्ता विक्रमेण च ॥ ४८ ॥
शमु मस्तकं पातु मुखं पातु महेश्वरः । दन्तपर्क्ि नीढकण्ठोऽप्यषरोष्ठ हरः स्म्‌ ॥
कण्ठे पातु चन्द्रचूडः स्कन्धौ वृषम्हनः । वस्तःस्यठं नीककण्ठः १।तु पृष्ठदिगम्बरः ॥
स्वाङ्गं १तु विश्वेशः सवैदिक् च सवेद । सप्रे जागरणे चैव स्थाणु पतु प्ततम्‌॥५०॥
इति ते कथितं बाण कवच परमाद्भतम्‌ । यस्मे. कसमै न दातव्य गोपनीयं प्रयत्नतः ॥
ःफठं समेतीयीनां जनेन कमते नरः । तत्फटं छमते नूनं कवचस्येव षारणात्‌ ॥९३॥
इदं कवचभन्ञ त्वा मजेन्भां यः पुमन्द्धीः । शतरक्षप्रज्ोऽपि न मन्व्ः पिद्धिदायकैः ॥
सौविरषाच-
हं च कवचं प्रोक्तं सतो च शृणु शोनक । मन््राजः कर्पतर्वं तिष्ठो द तवाम्पुरा॥९९॥

१ क.°ज । इति महपुस्वग्रह्माण्डकयनं नाम कवचं सैपू्भम्‌ । प्ि०। २ क, “त्यात्मकं । ३ क, -
क, ॥ ईति ब्र्ेषते पकरढव चमू । दो *.।

६० दवेपायनषुनिषणीवै-

ॐ नमः शचिषय । बाणासुर उवाच- -
वमद सुराणां सतारं च सुरेश नीटरोहितम्‌ । यार्गीशवरं चे गर्ने योगिनां च गुरेर्मरप्‌ ॥
ज्ञानानन्द्‌ ज्ञानरूपं ज्ञानज सनातनम्‌ | तपतं फल्दातरं दातारं सवेप्तपदाम्‌ ॥
तपोरूपे तपोबीजं तपोधनधनं वरम्‌ । वरं दरेण्यं वरदमीढ्य तिद्धगणेवैरैः ॥ ५८ ॥
कारणे मुक्तिमुक्तीनां नरकाणवतरणम्‌ । आशतोषं प्रपन्नस्य केरणामयप्तागरम्‌ ॥
हिमचन्दनकुन्देनटकुमूदाभ्मोजत्तनिमम्‌ । ब्रह्षज्योतिःखरूपं च मक्तानुग्रहविग्रहम्‌ ॥
विषयाणां विभेदेन बिभ्रते बहुरपकम्‌ । जररूपम्निरूपमाकाशरूपमीश्वरम्‌ ॥ ११॥
वायुरूपं चन्द्रं सूपं मदत्पमुम्‌ । आत्मनः स्वपदृ दतु समथ॑म्वलीकया ॥६९॥
मक्तजीवनमशिं च भक्तानुग्रहकारक ! वेद्‌। न शक्ता यं स्ोतु किमहं सौमि तं प्रमम्‌
अपरिच्छन्नमीशानमहो वाङ्मनप्तोः परम्‌ । व्यघ्रचम,म्भरधरं वृषमस्थं दिगम्बरम्‌ ॥
ब्रशरूखषादरषर्‌ प्ास्मत चनद्रशलषम्‌ ॥ ६४ ॥
इत्युक्त्वा स्तवराजेन नित्यं बाणः पुत्तयतः । प्राणमच्छकरं मकमा दुवा श मुनीश्वरः
हृदं दत्तं वतिषठेन गन्धवाय पुरा मुने | कापिते च महप्ोत्र शुनः परमाद्भृतम्‌ ॥
इदं स्तोक्च महापुण्य पठेद्धक्स्या च यों नरः । प्नानस्य प्मतीयोनां फटमाप्नोति नधि-
तम्‌ ॥ ६७.॥
अपुत्रो ठमते पुत्रं वषमकं श्रृणोति यः। तयतश्च हविष्याशी प्रणम्य श्करं गुरम्‌ ॥
गरत्कुष्ठी महाशटी वषेमेकं श्रृणोति यः। अवद्यं मुच्यते रोगाद्रयासवक्यमिति श्रुतम्‌॥
काराग।रेऽपि बद्धो यो नैव प्राप्नोति निवत्‌ । स्तोत्र श्रुता मासमेकं मुच्यते
कूघनादध्रुम्‌ ॥ ७० ॥
अष्टरा्यो छभेद्रऽयं मक्त्वा मं श्रृणोति यः | मा श्रुत्वा सयतश्च ठमेदधटषनो घनम्‌
यक्षमम्र^तो वर्ेकम।्तिकों 4; शरणे ति वेत्‌ । निशितं मुच्यते रोगाच्छंकरस्य प्रपतादतः॥
यः शृणोति सदा भक्त्य स्तवराजनिम द्विज । तस्याप्ताध्य त्रिभुवने नास्ति किंचिच्च रौनक
कदाचिह्वनधुविच्छेदौ न भवेत्तस्य मारते । अचं परमेश्व कमते नत्र सशयः ॥ ७४ ॥

कन

सयतोऽतिभक्त्या च माप्मेकं शुणोति यः। अभायौ छमत माय सुविनीतां सती वराम्‌॥
षु सु

महामृरश्च दुर्भेष मापतमेकं दरूणोति यः । बुद्धिं विद्यां च छमते गुरूपदेशमत्रतः ॥७१९॥
कमेदुःखी दरिद्रश्च माप्तं भक्त्या शृणोति यः। रुवं विततं भवेत्तस्य रेकस्य प्र्तादृतः॥
इह रोके सुशं मुकवा कृस्वा कीर्ति सुदुकमाम्‌ । नानाप्रकार च यात्यन्ते ₹ंकराछ्यम्‌ ॥

१क, श्प महर्षीणां म*।२क. म्‌ देवा) ३ क. “य प्रातरत्थाय यः पठेष्‌ । ज्ञा। `

ब्रह्मवेवषएराणम्‌ । ६१

भ = ० + ७ क, क * ® ०
पाषेदप्रवरो भूत्वा तवते तत्र शकम्‌ । यः शुणोति तरितध्यं च नित्य स्तोत्रमनुत्तमम्‌ ॥
इति श्रानहवेवतं महापुराणे पोतिशौनकमेवादे व्रह्म ण्डे विष्णुद्करस्तोत्र.
कथनं नभिके नर्िशोञ्ध्यायः ॥ १९॥

अथ विदोऽ्यायः |

सोविरवाच-

। [ता ` ४७ म ९ ^ [ष्‌ @ © ०

मुदा मालवी गन्धवेशचेपबहेणः | रेमे कालावशेषे च ताभिश्च निजेनेवने॥ १ ॥
गन्धेवैराजो मुमुदे पत्रदारादिभिः सह । नानाविध क्रतुवरं महःपुण्यं चकार ह ॥ २ ॥
राजत्वं बुमूने राजा कृबेरमवनोपमे । रेमे सुशीटया साध म्थिरयैवनयुक्तया ॥ ६ ॥
गन्धवेराजः काट च गङ्गातीरे मनोहरे; पर्या साचममुन्त्यकत्वा वैकुण्ठं च ययै मुदा
[4 ३ [र [न ५. भ क [४

शेवः शिवप्रसादेन पत्रस्य विप्णुसेवया । बमूव दापो वैकुण्ठे विष्णोः इयामचतुर्मुनः ॥९॥

अ. क ® ^ ® [द

कृत्वा पितरश्च सत्कारं गन्धवैश्वोपब्ेणः । ब्राह्मणेभ्यो ददौ विप्र घनानि विविधानि च॥
काटे स्वय ब्रह्मशषागासप्राणांस्त्यक्तवा विचक्षणः | म जज्ञे वृपटीग ब्रह्मरीजन शौनक ॥
मालावती वहिकरुण्डे पुष्करे मारते मृवि। कृत्वा तु वाञ्छितं कामं प्राणांस्तत्याज प्ता सतती ॥
छेज्ञयस्य तु परल्यां च मनुरशोद्धवप्य च | जज्ञे नृरप्य गावी स। पुण्या जातिस्मरा वर्‌ ॥
उपरहेणगन्पवैः पतिम मवितेति च। दूतिका काम्‌" पा सुन्दरी सुन्द्रीवरा ॥ १०॥
धोनक उवाच--
नह्मवीयीच्छूदरपल्यां गन्धतेश्चोपबहेणः | ज।त. केन 4 कारेण तद्धवान्वक्तुमहंति ॥११॥
सौतिराच--
कान्यकुठने च देशे च द्रषिां नाम र्‌ नकः | कलावनी तम्य पत्नी वन्ध्य। चापि पतिता ॥
सवामिदोपेण प्त वन्ध्या कचि च भुराक्ञया , उप्तम वने परे नारदं क्यप मनिम्‌ ॥
ध्यायमान च श्रीकृष्णं उवनत ब्रह्मतेनप्त। । तस्म सुवेदं छृन्वा सा ध्यानान्ते च मृनेः पुरः
मरीप्ममप्याहमापेण्ड्रमावुपरेन तेजप्ता | तपर१ दुरतोऽप्येवे पमीपं गन्वुमक्षमा ।॥।१९॥
घ्यानाने च मुनिः परं कृष्णपरायणः । ददश पुरतो दूरे सुन्दरी स्थिरयौवनाम्‌ ॥ ११॥
चारुचमाकवर्णामां शरत्पङ्कनटो चनाम्‌ ' दारत्पावेणचनद्रस्था रत्नमूषणमूकिताम्‌॥ १७॥
यृहनितम्बमार्‌ त पीनश्रोणिषयोघराम्‌ । शोभितां पीतवसरेण प्स्मितां रक्तङोचनाम्‌ ॥

~ ---~

क. °र्‌ वरदं कस्य ।

६र्‌ देपावनषुनिप्रणीतं -

मोहित मुनिस्पेण कामन.णप्रपीडितःम्‌ | द्शंयन्तीं स्तनशरोि पेयुनासक्तचेतत। ॥ १९॥
तिम्द्‌रनिन्दुमूषाठचां पुचारकजल.ऊञवरःम्‌ । पाद्‌लक्तकशे माद्यां रूपेणैव ययोर्वाम्‌।॥
मुनिः पप्रच्छ दृष्टवा ता का त्वं कामिनि निजने | क्य पनी क वाऽत्र पत्यं नहि च पु
मनेश्च वचने श्रुत्वा कम्पिता च कराती | उवाच विनयेनेव त्वा च श्राह्‌।९ हदि ॥२२॥
कङरावत्युव्राच -
गोपिकाऽहं द्विनश्रष्ठ द्रमिरस्य च कामिनी । पुत्रार्थिनी चाऽऽगताऽहं त्वनपूहं मतुरा ज्ञ¶ा॥
वीर्याघानं कुरु मवि ज्ञ नोपया हयुपस्थिता । तेजीयतां न दोषाय वहेः पैमुनो यथा॥२४॥
पृषलीवचनं श्रत्वा चुकोप मुनिपत्तमः । उवाच नित्यं त्यं च को पपरसफुशताषरः ॥
काहयप उव च-- |
यः ए्वलकम| च मोगा पराय द्‌ तुिच्छति। तं सा त्यजति मूं च वेद्वाद्‌ इति ध्रुवम्‌ ॥
न सव द्रुमिढमोगाहौ पुनरेव मविष्यत्षि | विरकेन स्वयं त्यक्ता न गृहाति च तवा पुनः ॥
यः श्रपरनी गृहति ब्रह्मणो ज्ञानदुभ॑लः। प चाण्डालो भवेत्सत्यं न कमह द्विनातिषु ॥

क

पितृश्राद्ध च यज्ञे च रिलास्प सराचैने । नाधिकार तस्थैवमित्याह्‌ कपरोद्भवः॥|२९॥
कुम्भौषाकं स्वयं याति पातयित्व। च पूरुषान्‌ । मातामहान्ध्वात्मनश्च दृश पृ्ान्दशापरान्‌॥
तत्तपणे मूत्रमेव पिण्डः सद्यः पुरीषकम्‌ । शालग्रामस्य तत्सं चोपवापतान्ञरत्रकम्‌६१॥
तदिष्टदव गृहणाति न नैवे न 7 जलम्‌ । न्याततिन ब्राह्मणानां तदन्नं च परीषवत्‌ ॥६२॥
कुरमौपाके पच्यते स शक्ान्तै यावदेव हि । एकविदयतिपुरुषैः १ सत्यं च पुरि ॥२३॥
प्रच्छि च ये भुङ्क्ते शूद्राणां त्र हयण।घमः। तत्योऽधरमोजी चैवेत्याङ्गरसम। पितम्‌
शूद्रो वा यदि गृहि बहमणी ज्ञान दुर्बल । प पच्यते कालसूत्रे यवदिन्द्र.वदुर्दश।।२९॥
सष्टदशन्द्रवच्छिननं काठ च क.टपू्के । बराह्मणी पच्यते तशर भक्षिता क्रिमिभि्ुवम्‌ ॥
ततश्चाण्डालवोनी च रन्ध्वा जन्म च ब्रह्मण) । शुद्रश्च कुष्ठी मवति ज्ञातिभिः पारिवर्जितः॥
इत्युक्त्वा च मुनिभ्रष्ठो विरराम च एौनक । वृषटी तापुरस्तस्थो शुष्ककण्ठौ्ठताठुका
्रएतिननन्तरे तेन पथ। याति च मेनका | तस्या ऊहं स्तनं इष्टा मुनर्वाथं पपात ह ॥
कतुकत।ता च एृषदी कृत्वा तद्धप्तण मुदा । मनि प्रणम्य सता इष्ट प्रययो महुरम्तिकम्‌॥
गता प्रणम्य दुभि कान्ता कान्ते मनोहरम्‌ । सवै निवेदयामाप् वृत्तान्तं गभेहेतुकम्‌॥
कंडावतीवचः श्रुत्वा प्रृष्टवदनेक्षणः । उवाच कान्तां मधुरं परिणामसुलावहम्‌॥४२॥

+ एतच्छलोकापं क. पुस्तङे नास्ति ।

१ क, °कढ्जङ्गोचनाम्‌ ' पा ।

ब्ह्मवैवकपुराण्‌ । ६३

दिर उवाच-

विप्रस्य वी त्वदव् वैष्णवध्य मह।त्मनः । वैष्णवे मविता ब ठप््वं च म्यवती पतती ॥
यदम वष्णवो जातो यस्य वर्थिण वा सतिं । तयोयाति च वैकरण्ठं पुरषाणां शतं शतम्‌॥
तौ च विष्णुविमानेन सुद्रतननिर्भितेन च | यातौ वैकुण्ठनगरं जनसत्युनराहरम्‌ ॥४९
कस्यचिद्हमणस्थैव गेहं गच्छ शु मानने | पश्ान्ममान्तिकं मद्रे यास्यतीति दरे. पुरम्‌॥
इत्युक्तवा गोपराजश्च स्नात्वा कृत्वा तु तप॑णम्‌ । संपूज्यामष्टरेवं च त्र ह्येभ्यो षने द्द
अश्वानां च चतुरक्ष गजानां छक्षमेव, च । शतं मत्तगनेनद्रणा ब्रह्मणोम्यो ददौ मुरा ॥
उचेःश्रवःपञ्चछस रथानां च तहलङ्म्‌ । शकटानां त्रिकं च ब्राह्मणेभ्यो द्दौ मृदा ॥
मवं द्वाद्शर्क्ष च महिषाणां त्रिल्तक१्‌ । त्रिङ्तं राजहंप्ानां ब्रह्मणेभ्यो ददौ मुदा
प(रावतानां छक्त च दाशानां च शतं मुने | कक्षं च दासदापरीनां ब्रह्मणेभ्यो ददो मृद्‌॥
प्रमाणां च हलं च नगराणां श्तं रतम्‌ । घानपतण्डुढशचेटं च त्रह्मणेम्यो दृद मुदा ॥
शतकोटि सुषणौनां रत्नानां च सह्क्म्‌ । मुद्राणां कोटिश ब्राहमेम्ये ददौ मुदा ॥
ददौ तैजततपात्राणां मूषगानामप॑रूयकम्‌ | तां जिय रत्नमृषाढयां बरहमणेम्पो ददौ मुदा ॥
२।३य दत्व महाराजोऽप्यन्तत्र चे हारे स्मरन्‌ । जगाम बदरीः गोपो मनोगामी मुदाऽन्वितः
तत्र मासं तपः कृत्व गङ्गातीरे मनोहर । प्राणास्तत्याज्य योगेन सयो ष्टे महर्िमिः ॥
स च विष्णुविमानेन रलनन्दरनिर्मितेन च | सयुक्त विष्णुदूतेश्च वैकुण्ठं च जगाम ह ॥
तश्र प्राप्य हरदास हरिदाप्तो बमृव सः | वृत्तान्तं च करावत्याः श्रूयतामिति सौनक ॥
गते कडयवती नाये उश्च प्रररोद्‌ ह । वह प्राणांस्त्यक्तकामा बह्मणौव रक्षिता ॥
ब्राह्मणो मात््वुकतवा तां गृहीत्वा मुद्‌,ऽन्धि तः। जगाम रत्नपूण च स्वगेहं वक्षणेन च॥
सता विप्रगेहे साध्वी च सुषाव तनय वरम्‌ | तप्काश्चनव्णामं उवरहृनतं ब्रह्मतेजपता॥११॥
तत्रस्था योषितः सवां दददबाल्कं शमम्‌ । ओीष्ममध्याहनमातेण्डजितं तं बरहमतेजपता ॥
कामदेवाधिकं रूपे चन्द्रापिकदामाननम्‌ । शरत्पावेणचन्द्रास्यं॑शरत्पङ्कनङोचनम्‌ ॥
हस्तपादादिरक्ितं सुकषोरं मनोहरम्‌ । पद्मचक्र ङ्किते पादपद्मं वाऽतुलमुज्जटम्‌ ॥
करयुमं वाऽ तुर च रुदन्तं च स्तनाधिंनम्‌ । योषितो नाटकं दृष्टवा प्रययुः स्वाश्रमं मुद। ॥
पृतरद्‌रयुतो विरः दष्टश्च ननपे ह। प्र बाड वषे तत्र इु्छपति यथा श्री ॥११॥
पुषोष ब्राह्मणस्तं च प्पुत्रां च यथा सुतम्‌ ॥ ६७ ॥

*---------- ~ -----~---~~ ------~------- -~ --- -- --------+ -~ ~ ---~-- +~ ^+ ~ ~ ~ ~ ~ -- -=~ ~~~ ~ ---«

१४. °: पद्म्‌ । २४. ननां बजत्रिलक्षकम्‌ ।

६४ द्ेपायनधुनिपणीत-

इति श्रीनक्ष« १६।० बरह्म ° सौ ° उपनरहंणन्मकयथनं नाम विशचोऽध्याय; ॥ २० ॥

अयैकर्वितञो ऽध्यायः ।

सोतिरुवाच--

बभूव काटे बश्च क्रमेण प्हायनः | जातिप्मसे ज्ञानयुक्तः पूव्मन््रस्मृतः पदा ॥

गीयते पततं कृष्णयशोनामगुगादिकम्‌ । क्षणं रोदिति नृत्येन पुखकाश्वित्य्हः ॥

कृष्णप्तबनिवन गाथां शुणोति यत्र तत्र वै | तत्पंबनिपुराणं च तन्न तिष्ठति बालकः |

धूटिधूपरपरवाङ्गो धूठिनेवेयभाप्तितम्‌ । पूलिषु प्रतिमां कृतः धिना पूनयद्धरिम्‌ ॥

एत्रमाहयते माता प्रातगशाव नेननुने । ह भपूनवामीति मातरं स्वदेलुनः | ९ ॥
दौनक उवाच--

किन्नाम बद्करपास्य जनमन्पत्र बभुव ह । व्युत्पत्या सज्ञया वाऽपि तद्भवान्वक्तृमहति
सोतिरुवाव-

नावृष्टयवरेषे च काले बाटो बभूव ह । नारं दूरौ जन्भके तेनायं नारदामिषः |

दद्‌(ति नर न्ञान च बारकरेम्यश्च बाटकः। जातिस्मरो महाज्ञानी तेनायं नारद्ामिषः॥

वीयण नारदस्यैव बमूव्र बालको मुने | मुनी्द्र्य वरेभैव तेनायं नारद्‌/भिषः ॥९॥
रौनक उव्रच--

शिशुना च विज्ञातं ग्युतत्या च यथोचिनम्‌ । मुनीन्द्रस्य कथं नाम नारद्शचेति मङ्गलम्‌॥
सोतिरवाच-

सपुतरकाय विप्राय षकपुत्रो नरो भुनिः | ददौ पुत्र कश्यपाय तेनायं नारदामिषः॥ ११॥
शोनक उवाच--

अधुना नम्युतति; श्र ए सते किशोरि । शूद्रयोन बरहम; कथे पत नारदाभिव; ॥
सौविरषाच-

करपाररे तरहक" हमूवुषेदषो नराः । नरान्धौ १-कण्ठं च तेन तन्नरदै सनम्‌ ॥

तते। बभूव बालश नर्‌र(त१८९ ६५१; | जतो त्रस नाम चक्रे नर्दश्चेति मङ्कढम्‌ ॥

सात रिदुवृतताने प्रावजति निदामथ। उप्छम्नष्हन्येत मिशिषटं (क प्रषोननप्‌ ॥

वतप गोपिकराबाटो विप्रोहे द्वित द्वन । घुपुतां पटतां चक्रे ब्रह्मणः स्वसुतां यभा ॥

एततमिनन्तरे विप्रा आगुर ।पन्दुरम्‌ | रिरवः प्चर्पाया महतेन.सेनो यथा ॥

प्रच्छ कतवन्तशच प्रीप५- महू भ्‌ (२५ | भवुक दकं दर) तानाम गृही द्विन॥

त
न ~---------~------ -~--- -~--- ~ ~ ~

१. शन्न हुत ।

अह्मवेतेपुराणम्‌ । ६५

फौटमृलादिकं काठ चत्वारो मुनिपुंगवाः । विप्रदततं बुमुनिरे तच्छेषं बुमने शः ॥
धतुरथको मुनिस्तसमे हृष्णमनमर ददौ मुद्‌ । तेषां दाप्तः स बभूव द्विजस्य मातुरा्तया ॥
एकदा शि्मात। च गच्छन्ती निशि वत्मेनि । ममार सपैदष्ा च तत््षणं स्मरती हरिम्‌
सथे। जगाम वैकुण्ठं विष्णुयानेन प्ता सती । विष्णुपर्षद्संयुक्ता सद्रस्ननिमितेन च ॥
प्रातनो द्विजः साधै प्रयै विप्रमन्दिरात्‌ । तचज्ञानं ददुस्तसमे ब्रह्माणाइच कृपाछ्वः
बरहम ृत्राः शिक त्यक्ता स्वस्थानं प्रथयुः जिङ | महज्ञानी शिष्ा्स्थ गङ्गातीरे मनोहरे
तत्र स्नाता विप्रदत्तं विष्णुमन्त्रं जनाप सः | क्षुलिषाप्तारोगश्चोकहरं वेदेषु दुम्‌ ॥
महारण्ये च घोरे च अश्त्थमूढतनिषौ । कृत्वा योगासनं तस्थौ सुचिरं तत्र माठ: ॥
वरौनक उवाच--
कं मन्त बादकः प्राप कुमरेण च धीमता । दत्त परं श्रीहरेथ तद्धवानक्तमहेति ॥२७॥
सोविर्वाच-
छृष्णेन दत्तो गोडोके कृपया ब्रह्मे पुरा । द्वविशस्यक्षरो मन्तो वेदेषु च पुदुठेषः ॥
तं च ब्रह्मा द्दौ म्या कुमाराय च धीमते | कुमरेण स दद्श्च मन्त्रश्च शिशवे हिन
ॐ श्री नमो मगवते राप्तमण्डडेश्वराय । श्रीकृष्णाय स्वाहेति च मन्नो$यं कटपपाद्पः॥
महापुरष्तोन्ने च पू्ोक्तं कवच च यत्‌ । अस्पैपयौगिकं ध्यानं सामवेदोक्तमेव च ॥
तेनोषण्डरस्पे च सूथेकोटिसमपमे । योगिमिर्वा्छिते धनि येगे: तिद्धगणेः सुरैः.॥
ध्यायन्ते तरेष्णव। सप तद्म्यन्तरतंनिधौ । अतीव कमनीवानिवैचनीय मनोहरम्‌ ॥
नकीनजक्द्रयामं शरस्पङ्कजलोचनम्‌ । शरत्पावेणचन्दस्यं पक्षविम्बाषिकषरम्‌ ॥
मुक्तापर्‌क्तविनिम्दैकदन्तपङ्‌केमनोहरम्‌ । तसिमितं मुरछान्वस्तहस्ताटम्बनमेव च ॥
कोटिकन्दपढावण्यं ढीलाधाम मनेहरम्‌। चन्दठपप्रमाजुष् पषटश्रीयुक्तविप्रहम्‌ ॥ ६१ ॥
तिमङ्गम्िकायुक द्विमुजं पतवासप्तम्‌ | रत्नकेयूरवङवरतनन्‌ ¶रमूषितम्‌ ॥ ६७ ॥
रत्नकरुण्डल्युगमेन गण्डस्यरुविराजितम्‌ । मयुर पुच्छचूडं च रत्नमालाविमूषितम्‌॥ ६८॥
शोभितं जानुन्ते माछतीवनमाछ्या । चन्द्नोक्षितसवोगं भक्तानुग्रहकारक ॥६९॥
मणिना कौस्तुमेन्देण वक्षःस्यढ्तमुज्जकमूं | वीक्षितं गो पिकामिश्व शश्वग्ीडितटोचनः॥
स्विरयौवनयुक्तामियेषिताभिश्च संततम्‌ । मूषणेमूवितानिश्च रषक्षःस्यस्यितम्‌ ॥
ब्रहमविष्णुशिवाथेरच पूजिते वन्दितं स्तुतम्‌ । किशोरं राषिकाकान्ते शान्तरूपं परात्परम्‌

$ कृ, ० देवेषु! दक. 'रमेवब। ३९. १ । वेष्टितं गो।
4 ।

दः देपा्ननद्ुनिषरणीतं-

निट साति च नि्णं प्रकृते! परम्‌ । ध्यायत्सर्ववरं ते च परमात्मानम्‌ ॥
दं ते कथितं ध्यानं स्तोभं च कवचं मुने । मन्त्रौपयोगिकं पत्यं मन्तररच कल्पपादपः ॥
सपरतं बाढकस्तस्यौ ध्यानस्थस्तत्र शोनक | ०4 व॑दसतं च निराहारः §शेद्रः ॥
शएक्िमान्परिपृ्टदच तिद्धमन्ध्प्रमावतः । ददं बाछको ध्यनि 54 लोकं च नालक्रम्‌ ॥
श्स्मतिहापतनसयं च रस्नमूषणमूषितम्‌ । किशोरवयपं २१ गोपवेशं च पतस्मितम्‌ ॥
गोपैगीपाङ्गनामिद्च वेितं पातवा ससम्‌ । द्विमु मुरशीहस्तं चन्दनेन विचर्चितम्‌ ॥
्हमविष्णुरिवयेरच रतुयमानं परात्परम्‌ । दषटू। च सुचिरं शान्तं शन्तदच गोपिकाघुतः
विरराम च शोका यद्‌। तदृद्ष्ुमक्षमः । ररोदाश्वत्थमृढे च न दषु बाङ्कं रिषः ॥
नमृव।ऽऽकाशव।णीति रवनते बालक प्रति । सदं प्रनोधयुक्तं च हितमेव मित्रम ॥
सङृदार्तं रूपं तदेव न।पुना पुन; 1 अविप्कक्षायाणां ददंश च कुयोगिनाम्‌ ॥
एतसमिनििप्रेऽतीति सप्ाते दिग्धकिपरहे | पुनर्याति गोरिनः जन्मदत्युहर हरिम्‌ ॥
हति शरत्ता बहकश्च विरराम मुद्‌।ऽन्वितः। काटे तत्यान त।५ च तनु कृष्ण हृदि स्मल्‌
नेुदस्दुमयः स्वो पृष्व टिमेमूव ह । ममृव शापमुक्तश्च नारदश्च महामुनिः ॥५९॥
तन स्वकस्वा स जीवश्च वि्ीनो नह्मविग्रहे। नमू प्र ्तनातित्यः काठमेदे तिरोहितः
आज्ग्मावल्तिरोभावः स्वेच्छय। नित्यदेहिनाम्‌ । जन्ममृत्यु नर.रग्राि्मक्तानां न। त्ति सनक
इति पीन महा० न° सौ ° नार्द्शापविमोचनं नमेकरविोऽध्यायः ॥२१।

अथ विंशोऽध्यायः |

सीतिदषाव--
कति कर्पा नरेऽतीते सषु. चिति पुनः । मरी विपिश्पनिभिः सा कण्ठादधमृव सः ॥
विभेनेरदनान्नश्च कण्ठदेशा ह्मृव सः । नारद्श्वेति वि्यातो पुनीन्धसोन हेतुना ॥
यः पुत्रश्वेतपतो धातुैमूव मुनिपुंगवः । तेन प्रचेता इति च नाम चक्रे पितामहः ॥
भूव घातुयेः पुत्रः पदप्ता द्षपाश्वतः । परवकमणि दक्षश्च तेन दन्तः प्रकीतितः ॥
वेदेषु कवैमः शन्दशछायायां वतेते स्फुटः । बमूव कर्ुमाद्वाटः कर्मुमसेन कीर्तितः
वेजोभेदे मरीविश्च वेदेषु वतते स्फुटम्‌ । जातः सथ्ोऽतितेजस्वी मरीचिप्तेन कीतः
कतुसंपश्च भाशेन हृता जनमान्तरेऽयुना । बहपुत्रेऽपि तत्ताम्‌ कतुरित्यभिषीयते ॥
भषानाङ्ग मुखे षातुप्ततो जतश्च नःठकरः । हरस्तेनखिवचनोऽप्यङ्किरात्तेन कीतितः
भतितेज.सिनि सूगुदेतेते नाज्नि शौनकं । भतत; सथोऽतिकेमघ्वौ भृगुस्तेन प्रकीतितः

ब्रह्मैवरैपुराणम्‌। ४

ारोऽप्यरुणवणेश्च नातः सथ्चोऽतितेजप्ता 3 प्रसवहमनृध्वेतपता चाहणिस्तेन कीर्तितः
हंसा आत्मवशा यस्य योगेन योगिनो ध्रुक्‌ . शः परमयोगीनद्रस्तेन हैत प्रकीर्तितः ॥
वशीमूतश्च शविष्दश्च जातः सदय हि बाख्कः | अतिमियश्च धातुश्च वशिष्ठस्तन कतित;
सेततं यस्य यत्नश्च तपःसु बारुकस्य च । प्रकीर्तितो यतिस्तेन संयतः सरवकमंमु ॥
पुखतषःपु वेदे वतेते हः स्फुटेऽपि च । सवुटस्तपःतमृहश्च पृरहसोन बालकः .॥
पुटस्तपः समूहश्च यस्मा पृवेजन्मनाम्‌ । तपः पतवसवस्पश्च पुरप्त्यस्तेन, बाङक्ः ॥
प्रिगुणायां प्रकृदयां त्रिविष्णावश्च प्रवर्तेते । तयोम॑क्तिः समा यस्य तेन बाोऽत्रिरुख्यते
जटा वहनिशिखारूपाः पश्च सिप च मस्तके । तरस्नेजो मवा य्य.स च पञ्चशिखः स्मृतः
अपान्तरतमे देशे तपस्तपेऽन्थनन्मनि । अपःस्तरतमा नाम रिशचोतेन प्रकीतितम्‌ ॥
र्यं तपः समाप्नोति वाहयेत्परापयेत्परान्‌ । वोढुं समथस्तपति वोदुस्तेन प्रकीर्तितः ॥
तपस्तेन बाो दीिमान्तते मुने । तपःसु रोचते चित्तं रुचिसोन प्रङतितः ॥
कोपकाठे बमूवृ॑ सष्टुरकाद्‌श स्णताः । रोद्नादेव रुद्रश्च कोषितारमेन हेतुना५२०॥
नक उवाच- व
द्ेष्ेकत॑ो वाऽन्ये महेश इति मे भमः। मवान्पुराणतच्चन्ञः संदेहं ठेत्त१दति॥२१॥
सोतिखव।च - [र
विष्णुः सत्त्वगुणः पाता ब्रह्मा सरष्ट। रजोगुणः । तमेगणःस्ते रदश दुनिवारा भर्यकराः
कःलाभिरुद्रः सहतां तेष्वेकः शकरा शकः । शु दध स्वसखषपश्च शिवश्च शिवद्‌ः पतताम्‌ ॥
अन्ये ष्णस्य च कठास्तावंशै विप्णुशेकरौ । समो पतरवसरूभौ द्वौ परिपृणेतमश्य च
उक्तं रुद्रोद्धवे काठे कथं विस्मरति द्विन । मायया मोहिताः सवै मुनीनां च मतिधः
सनकश्च सनन्दश्च तृतीयश्च सनातनः | स्नक्कुमारां भगव्रा्चतुष। बरह्मणः सुतः. ॥
रह्मा सषु पवेपतरानुदाच ते न सेहिरे । तेन प्रकोपितो धाता सरा; केोरद्धवा मने॥
सनकश्च सनन्द तौ द्वावानन्{वाचको | जाननदितैः च बौ द्वौ मक्तिपूर्णतमो सदा
सनातनश्च श्रीहृष्णो नित्यः पृणेतमः स्यम्‌ । तद्धक्तप्तत्प्मः सत्यं तेन बाः सन(तनः
नत्त नित्यवचनः कुमारः शिश्षाचकः। सनत्कुमारं तेनेममुगच कपटे वः ॥६०॥
ब्रह्मणो नाठकानां च व्युत्पत्तिः कथिता मुने । सां+तं नरदारूयानं श्रुयतां च यथाक्रमम्‌
इति श्री्र° महा० ब्र° दरौ ° बहापुभव्युत्प्तिकयने नाम दवाकि्षिऽष्याप्\॥२२॥

१ क, स्फुटं तपःस्वङ्पं च ! २.ख.“मो बालो म ३ क. शेभरतानु" ।

1१. दरपायनघ्ुनिभणीषैन

अय त्रयोषिशोऽध्यायः।

सोविरूषाच--
तष्य सुष्िषिधानेन नियोज्य ्वेबारकान्‌ । नारदं प्रेरयामात्त चष्ट क्तु च शौनकं
हितं प्यं बेदपतारं परिणामसुखावहम्‌ । उव।च नरद्‌ बरह्मा वेदवेदाङ्गपरगम्‌ ॥२॥
प्रहमोबाच-
एहि वत्त कुढशरष्ठ नारद प्रागवछ्म । ज्ञानदीपरिलाज्ञानतिमिरक्तयकारक ॥ ३ ॥
सरेषामवि वन्धानां जनकः परमो गुरः । विधादाता मन्वरदाता द्व समौ च पितुः परौ
तवाहं अनकः पुश्र विद्यादाता च पाकः| ममाऽऽज्ञया च मत्प्रत्या कुरु दारपस्मिहम्‌
स ष शिष्यः सोऽपि पुत्रो यश्चाऽ-ज्ञां पारयेदुरो। न म तस्य मूदश्य यो गुरोरवचस्करः
स्त पण्डितः सच ज्ञानी सक्षम प्च पुण्यवान्‌ । गुरोवेचस्करो यो हि कषेमे तस्य पदे षदे॥
सरवषामाश्नमाणां च प्रधानः पुण्यवारयृही । खीपु्रपोत्रयुक्तं च मन्द्रं तप्त; फलम्‌
पितरः पूषंकाठे च तिथिकाठे च देवताः । सवं यृहस्थमायान्ति निपानमिव वेनवः
नित्यं नेमित्तिकं काम्यं कुवैनित गृहिणः सदा । इह एतत्पुसं पुण्यं सवर्गमोगः परर च ॥
जीवनपुो गृहस्थश्च स्वषमैपरिपाठकः । यशस्वी पु यवाव कीतिमान्धनवान्पुखी ॥
यश्टप्वी कीरतिमान्यो हि मृतो जीवति पेतम्‌ । यशःकीतिविहीनो दि जीवन्नपि मृतो
हिप्ः॥ १२॥

ब्रह्मणो वचनं श्रत्वा नारदो मुनिसत्तमः । उवाच विनयं मीतः ुष्ककण्ठै्तादुकः ||
नारद उषच-

एकदा वागिरोधेन चोमयोस्तातपुश्रयोः । हानिनैमूव दैवेन महती वाऽयशस्करी ॥
भया प्राप च तवच्छापद्न्धव शोद्रमेव च। जन्म कम च मच्छाप।सवमपूर्यो मवे मव |
बमूव शापो मुतो मे काठ ते मविता विषे । दोषाय कर्पते शशवद्धिरोषो न गुणाय च |
स पिता पत गुनः स पुत्रः समीश्वरः। यः शीङ्ष्णपाद्पद्े ददा मति च कारयेत्‌॥
भतद्मनि चाक्षानाद्रच्छन्ति यदि बाढकाः । निवतंयति तानेव स पिता कर्णानिषि;॥
कारयित्वा इृष्णपदे मक्तित्यागे च यः पिता । अन्यतिविषये पृ त क न्त परकतेयेत्‌
वाररहो हि दुःखाय केवटं न मुखाय च । तपःरवगेमकिमुकिकर्मणां ग्यवषाथकः ॥
थोवितजिविष बहन्गिणां मृढचेताम्‌|प्ाघवी मोगा च कुुटास्ता, सवः सार्थता

१ कृ, °; सवंङा* ।

ब्रहमवैवरपुराणम्‌ । ६९

परडोकमिया साध्वी तयेह यशताऽऽत्मनः । कामसनेहाच्च कुरुते मतुः सेवां च सेततम्‌॥
भोग्या मोगाथींनी शश्वत्कामस्नहेन केवटम्‌। कुरुते कान्तपिवां च न च मोगाहते णम्‌
वस्ञठंकारसंमोगसुिग्वाहारमुत्तमम्‌ । यावत्पप्नोति सा मोग्या तावच वशगा त्रिया ॥
कुशङ्खारप्तमा नारी कुख्ट। कुटनाश्िनी । कपटात्कुरुते सेवां स्वामिनो न च भक्तितः॥
सदा पुयोगमाशतमेनप्ता मदनातुरा । साह्‌राद्धिकं जार प्राथयन्ती नवं नवम्‌ ॥
जारारथे सपति तात हन्दुमिच्छति पृश्वदी । तस्यां यो विश्वतेनपूढो जीवनं तस्य निष्फडप्‌
कथिता योषितः सवा उत्तमाधममध्यमाः । स्वात्मारामा विजानन्ति मनस्तासां न पण्डिताः
हृदयं क्षुरवाराभं शरत्पद्मोत्सवं मुखम्‌ । सुषा सुमधुरं वचनं स्वाथेत्िद्धये ॥२९॥
प्रकोपे विषतुदेयं च विश्वे पतवेनाशनम्‌ । दुर्ञेथं तदभिप्रायं निगृढं कमं कवम्‌ ॥
सद्‌। ताप्तामविनयः प्रबलं साहसं परम्‌ । दोषोत्कर्दछलोत्कषैः शशचन्माया दुरत्यया ॥
पंसश्चा्टगुणः कामः शशवन्कामो गहर । आह।रो द्विगुणो नित्ये नैषुयै च चतुर्णम्‌ ॥
कोपः पुंसः षङ्गुणश्च उ्थवस्तायश्च निश्चितम्‌ । यत्नमे दोषनिवहाः का$ऽस्था तत्र पितामह
का क्रीडा क्षि मुखं पुंसो विप्मत्रमच्ेरमनि । तेजः प्रण संभोगे दिवाऽऽछापे यशशक्षय।
धनक्षयोऽतिप्रीतौ चास्यासक्तौ च वपुश्तयः | सादित्ये पौरुषं नष्टं करहे माननाश्रनम्‌ ॥
सवेन(रश्च विशवातते बह्मत्ारीषु क्के सुखम्‌ ॥ ६९ ॥
यावद्धनी च तेजस्वी सश्रीको योग्यत।परः। पुमान्नारी वष कतत समर्थस्तावदेव हि॥
रोगिणं निने वृद्ध योषि परक्षतेऽप्रियम्‌ । छोकाचारमयात्तसम ददात्याहारमसकम्‌
इत्येवं कथितं सरै ब्रह्मननात्मागमो यथा । सवै जानापि सर्वज्ञ स्वात्मारपिश्वते मवान्‌
लनुगरहं कुर्‌ विभो विदायं देहि पतप्रतम्‌ । इृष्णमक्ति प्राययामि त्वयि कल्पतरोः परे
इत्युक्तवा नारदस्त्र धृत्वा तातपदान्ुनम्‌ । आज्ञा ययाचे पितरं गन्द तपप्ति मङ्ग
कृताज्ञशिपुो मृत्वा मक्तिनस्नात्मकंषरः। कृत्वा परदक्षिणं नत्व ब्रह्मणे गन्तुमुद्यतः ॥
गच्छम्तं तनयं दृष्टा विधाता जगतां मुने । ररोदोचैभुक्तकण्ठं महापा पारिको यपा ॥
करे पृत्वा प्तमाडिङ्गय चुचुम्ब च पुनः पुनः। तिर वक्षति कृता च वासयामाप्त जानुनि
स्वात्मारभिश्वरो बरह्मा योगेन्द्राणां गुरोगरः । मदं सं न शक्ताऽमूद्िच्छेदो दुःसहे
नृणाम्‌ ॥ ४४॥
कातरः पृ्रमेदेन मोहितो विष्णुमायया । शोकातों वक्तमरेमे सूते संबोध्य शौनक ॥
इति श्रीनह्म ° महा ० ब्रह्म ° सौ ° ब्ह्मनारदसतवादो नाम त्रयोविंशोऽभ्यायः ॥ २३॥

७ दषचनदुनिप्णीषै-

अथ धतुर्विशोऽध्यायः।

[0

भीत्रह्मोवाव-

स्वे गच्छ तपसे वत्स किं मे सेप्तारकमंणि ; अहं.यास्यामि गोोकं विक्ञतु कृष्णमीश्वरम्‌
पननकश्च सनन्दश्च ततोथश्च सनातनः । सनत्कुमारो वैरागीचवुेः पत्र एव च ॥२॥
यती हं चारुगिश्च वोदुः पशशिलस्तपा । पुत्रासतपततिनः सवे किं मे पै्तारकमेणि
ववस्वरो मरीचिपरं अङ्गिराश्च मृगु्तथा । सचिरत्रिः कर्दमश्च प्रचेताश्च क्रवु्नुः ॥
वतषिष्ठो वशगः शश्चत्स्ेषु च सुतेषु च । अन्येऽविवेक्रिनोऽप्ताध्याः किमे संप्तारकमंणि
निभोघ वत्स वक्ष्यामि वेदोक्तं वचनं शुभम्‌ । पारम्पयैक्रमपरं चदुवैगफटपरदम्‌ ॥१॥
षपीयेकाममे्षशच प्रवे वान्छन्ति पण्डिताः । वेदु्रणिहितनेतन्तमाप्‌ मूनिरशेितान्‌
वदरपरणिदितो धर्मो क्षमस्तद्विपययः । आद्‌) विप्रो यज्ञसूत्र परिषाय सुखं पु ॥
सभषीत्य ततो वेदान्ददाति गुरुदक्षिणाम्‌ । ततः ्हृष्टकूटजां सुषिनीतां समुद्रहेत्‌ ॥
ता पतध्वी कुजा या च परतिततवापु तत्परा । दशे दु्विनाता च पमवेन्न कदाचन ॥
आकरे पदरागाणां जन्म काचमणेः कुतः ॥ १० ॥

लकद्शपरसृता या पि्रोदोवेण नारद । दुरथिनीता च सा दृष्ट। स्वतन्त्रा स्वैकर्मु ॥
न बस दुष्टा! सर्वाश्च योषितः कमट।कठा; । स्वेदय शाश्च कुरुटा अपद्वंशपतुद्रवाः
निरगणं स्वामिने स्वी सेवते च प्रशंसति । न पिवते च कुट) प्रियं निन्दति सद्ुणम्‌॥
साधुः सदश्षनां कन्यां प्रयत्नेन परिग्रहत्‌। तस्यां पुशरान्समुत्पा् वृद्धस्य तपते नेत्‌ ॥
वरं हुतवहे वातः सपैवकत्रे च कण्टके । एतेभ्यो दुःखदो वातः ज्ञिया दुमलवा पतह ॥
मत्तोऽषीतस्त्वया वेदो महयं॑च गुरुद्िणाम्‌ । पुत्र देहीवमेवेह कुर दारपरिग्रहम्‌. ॥
वत्स तवं कुखनातां च पूषेपत्नीं च मारताम्‌ । विवाहं कुरे कटषाण कद्यणि च दिनेऽनघ
भनुवशे वध्ये सूञ्जयस्य गृहे सतती । स्वस्ते जन्म ठन्ध्व। च कुरते मारते तपः ॥
गृहवीप्व परमां रत्नमाला च कमलाकठाम्‌ । मारते न मवेद्यय जनानां तप्तः फछम्‌.॥
मादो मवी डोको वानप्रस्पस्ततः परम्‌ । ततस्तपस्वी मोक्षाय क्रम एष श्चतो श्चुतः ॥
वैष्णवानां इर तपस्या च श्रुतौ श्रता | वैष्णव त्व गृहे तिष्ठ कुर एष्णपदूर्॑नम्‌ ॥
अन्तकंदे.इरिशध्य"तस्यं कं तपता मुत ॥ २२॥

नान्तो हरियैस्य त्य कं तपता फठम्‌ | तपप्ता हरिरारध्यो नान्पः कचन विधते

१ क, "चिबर्हिः क ।

ब्हमभेषतेपुराणभै । ७९

ध तत्न कृतं कृष्णवनं परमे तपः । वत्स मद्रनेनैन गृहे ध्यत्वा हरिं भज ॥२४॥
गृही मव पनि गृहीणां प्वैद्‌ सुखम्‌ । कामिन्यां पुखपंमोगः सवर्गमोग्तमो मतः ॥
तदरोन पुप्प वा्छन््ेव मुमुक्षवः । सवैपपुलात््ीणामुपस्यशेसुसं षरम्‌ ॥२९॥
ततः सुखतमे पुत्रदशेनस्पशने मुने । सरवैम्यः प्रेयती कान्ता प्रिया तेन प्रकीर्तिता ॥
पुत्रप्रयोजना कान्ता शतकान्ताप्रियः सुत, । नालि पुत्रात्पसे बन्धनांलि पु्रात्वरः प्रयः
र्वम्यो जयमविच्छेप्रदेकालराजयम्‌.न चाऽऽत्मनोऽग्रियोऽधैश्च तक्माद्ि सुत. प्रियः
अतः प्रियतमे पुत्र न्यतेदात्मपरं घनम्‌ । इयेवमुक्त्वा स॒ ब्रह्मा व्रिररामं च क्ौनक |
उव।च वचन तात न।रदो ज्ञानिनां वरः ॥ ६० ॥

नारद्‌ उबाच-
स्वयं विज्ञय सर्वायै स्पृ वेददशेने । प्रवतेयत्यसत्म्गे स दयालः कथं पिता ॥६१॥
जटवुदृषुदव्वे तप्तारमतिनश्वरम्‌ । नर्रेखा यथा तिथ्या तथा ब्रह्मज्ञगज्रयम्‌ ॥६२॥
विहाय हरिद्‌ास्थं च विषये यन्मनश्चलम्‌ । दुरम मानवं जन मा मृत्तजनिष्फडं कचित्‌ ॥
कावा कस्य मिवा पुत्रो बन्धुः कोवा मवणेवे। कर्मोमिमिर्योजना च तद्पायो वियोजना
पुकमै कारयेच हि तममत् प्र पिता गुरः । दुद्धं जनये हि स सुः स्यात्कथं पिता
इयेवं कथिते तात्‌ वेदूनीजं यथागमम्‌ । धरुवे तथाऽपि करैर तव।ऽऽज्ञापरिपाङ्नम्‌ ॥
सादौ यास्यामि मगवन्नरनारायणाश्रमम्‌ । नारायणक्रथां शरुत्वा करिष्ये दारपं्रहम्‌ ॥
इत्येवमुकंत्वा स मूनिर्विरराम विडः प्रः । पृष्पवृष्टस्तदुपरि ततक्षणेन भमव ह ॥६८॥
षणे पिवु प्रः रिथत्वा नारदो मुनिसत्तमः । उवाच च पू नवैद्‌ वचनं मङ्गङ्पदशरू ॥

नारद्‌ उवाच-
देहि मे कृष्णमनतरं च यन्भनोवान्छितं मम | तत्तनन्षि न यज्ज्ञानं यत्र तद्ुणवणेनम्‌।
ततः पश्चत्करिष्यानि त्वत्मीत्या दर्रदम्‌ । मानपे परिपर्गे च काय क्त पुमान्पुली ॥
भारद्स्य वचः श्रुत्वा प्रहृष्टः कमरोद्धवः | उवाच पुनरेवेदं पु ्ञानविद्‌। वरः ॥४२॥

ब्रह्मोबाच-
पल्युमेन्त्र पिदुमेन्त न गृह्ीयाद्विचतषणः । विविक्ताभ्रिणां चेवं न मन्त्रः सुखदायक्ः ॥
निषेकाछम्यते मन्त्रो गुरैमेतां च कामिनी । विथ घुसं मयं दुःखं पुर्षैः खेच्छया न च
महेशवरस्तव गुरः प्राक्तनो नः पुरातनः । गच्छ वत्त शिवं शान्तं शिवदं ज्ञानिनां गुरुम्‌ ॥

[कवा पि

१ क, *पिन्मा सह सक. म पृत्रः पु" ३७, "भक्ता च।

७६. दवेपायनधुनिभरणीतं -

तत एष भवान्न जानं छम्धवा पुरातनात्‌ । नारायणकर्ा शरुत्वा सौचमागच्छ महहू
इत्युक्त्वा जगतां घाता विरराम च शोनक । प्रणम्य पितरं मकया शिवलोकं ययौ मुनिः
इति भीर म° पो० ब्र ब्रहनारदोकपेप्तारपुलापुखवणनं नाम
चतुर्विशोऽध्यायः ॥ २४ ॥

भथ पश्चर्विद्योऽध्यायः ।

अ

सोविङ्वाच-
क्षणेन विपरप्रवरो मुदाऽन्वितो जगाम शमः सदने मनोहरम्‌ ॥
उ धरुवाचोननरक्तमीप्पिते महाहैरत्नौषविनिरभितं महत्‌ ॥ १ ॥
निराश्रये योगबलेन मुन धृतं विचित्रं विविधाङ्यानितम्‌ ॥
ह सुपुम्याशवप्तधकैवैरमुनीन््व्ैः १२प्‌रित शुभम्‌ ॥ २ ॥
भयूलश्यूटयं रविचन््रयोने हुताशने तमेव केवम्‌ ॥
पराकाररूमैरतिरिक्तवरधितेरवैरपरपापरमितैः भिखोज्ज्वरैः ॥ १ ॥
पुरं वरं योननछक्षवि्तृतं त्िकोटिरलेन्दगृहानिितं सदा ॥
विराजितं हीरकत्तारनिमिौशितरविवित्रैिविधेमनोरैः ॥ ४ ।
माणिक्यमुक्तमणिदषणियतं न स्वरष्टं द्विन विश्क्मंणः ॥
भ।कहपमेकैः शिवपतेविते निनिषेविते ततव शौनक ॥ ^ ॥
तिद्ध नियुकं शतकोटिदक्षकिकफे टिङनेश युतं स्वपार्षदैः ॥
युक िलरौविकटैश्च भेरमेः वेत्र दरक्षशतेश्च वेष्टितम्‌ ॥ १॥
सुरु ष्टतमेव पिततं मन्दारवृ्षपवरे; पुपुडितेः ॥
विराजितं ुन्दरकमचेनुमियषा मछाकाश॒तकैनेमस्तटम्‌ ॥ ५ ॥
दष मुनि्िस्मयमाप माने किं नान्न चित्रं सुरयोगिनां युर ।
छोषं त्रटोकाच्च विरक्षण परं मीमृत्युरोगातिंजराहरं वरम्‌ ॥ ८ ॥
दुरे प्तमामण्डङमध्यग सवं ददे शन्तं शिवदं मनोहरम्‌ |
पद्मत्रिनेश्र विधुपश्चववेश्रकं गङ्गप्रं निमेरचन्द्रशेखरम्‌ ॥ ९ ॥
परत्रहेमामनट षरं विमु दिगम्बर शभ्रमनन्तमक्षरम्‌ ।
मन्दाकिनीपुष्कर्वीजमादय। कृष्णेति नामैव मुदा जयन्तम्‌ ॥ १० ॥

१ क. °रेमेणीनरररेऽभरिते दिवानिरम्‌ । २ क, किमत्र ° ।

ब्रह्मवैवैपुराणम्‌ । ७३

सुनालक्ण्ठं मुजगेन्द्रमण्डितं योगीन्दति द्ेन्रमुनीन््वन्ितम्‌ ।

सिद्धेश्वरं िद्धविषानकारणं सृर्वुनयं काठ्यमान्तकारकम्‌ ॥ ११ ॥

प्रत्तहास्थास्यमनोहरं वरं विश्ाश्रयाणां शिवदं वरप्रदम्‌ ।

सदाऽऽहतेषं भवरोगवर्भित मक्तमरिय मक्तजनैकमन्धुम्‌ ॥ १९ ॥

गत्वा प्मीपे मुनिरेष शूने ननाम मूध्नी पलङ्गङ्कविग्रहः ।

वीणां तरित्री कणयन्पुनजेमै ष्णं स तुष्टाव कठं सुकण्ठ; ॥ १६ ॥

दष्ट मुरनीन्द्रभवरं च परिमिते विधेः सुते वेदविदां वरिष्ठम्‌ ।

योगीन्दिद्धेन्दमहर्षिमिः सह्‌ हरेण पाठदुद्पदयदीश्वरः ॥ १४ ॥

ददौ च तस्त मनये सप्तभमादारिङ्गनं चाऽऽशिषमापतनादिकम्‌ ।

पप्रच्छ मद्वागमनप्रयोजनं तपोषनं तं तपता च शौनक ॥ १९ ॥

सद्रतनपिहापतनघुन्द्रे प्रोवास शमुपेरपिदेः सह ।

नोवाप्त षातुस्तनयः कनाञ्जरटिस्तुष्ट।व मक्त्य प्रणतः प्रमु द्विन ॥ ११1

गन्धरवेर। नेन कृतेन नारदः स्तोत्रेण रम्येण श्ुमप्रदेन च |

स्तुत्वा प्रणामं पुनरेव कृत्वा भवाश्ञियावासत मवस्य वामतः ॥ १७ ॥

चकार तत्रैवं निवेदनं शिवे मने(ऽमिदाषे निनक।मप्रके |

श्रुत्वा मुनेस्तद्वचने कृपानिधिद्धैते प्रतिज्ञाय चकार चोमिति ॥ १८ ॥.
इति श्री० म० सौ° व्र० कैट प्रति नारदागमने नम प््विशनोऽध्यायः :| २९॥

(--- --------~--

सय षड्विंशोऽध्यायः ।

8

सोतिरवाच--
इरिस्तोश्र च कवचं मन्त्र पूजाविधिं परम्‌ । हरं ययचे देवरषिभ्यानं च ज्ञानमेव च॥ १॥
स्तोत्रे च कवचं मन्तं ध्यानं पूनाविधिं तथा । तत्पराक्तनीयज्ञाने च ददै तस्मै महेश्वरः
सरव प्राप्व मुनिप्रष्ठः परिपूणंमनोरथः । उवाच प्रणतो मकतया गुहं प्रणतवत्सठम्‌॥१॥
नारद उवाच-
भाहनिकं बाह्मणानां च वद्‌ वेदविदां वर । स्वषमेपाषनं नित्यं यतो मवति नित्यशः
भरीपहेन्वर उत्राच- |
रहम मुहूतं चोत्याय ब्रहमरनधरस्यपङ्कने । सकषम दलपत स्वे निमेरे म्डनिवर्निते॥१
शिवाम परित्यञ्य युं तत्रैव विन्तयेत्‌ । उ शाख्यामुद्र।करं त ससितं शिष्थवस्सकमप
#} ।

| देपावननिभनीकं--
प्रत्वदनं शान्त परित निरन्तरम्‌ । सक्ताषटसस्वरूपं चं परमं चिन्तवेश्षद्‌। ॥ ७ ॥
ध्यात्वैवं शुर्माराध्य हर्रे निरे सिते । स्टसश्तर विस्तीर्मे देवपिष्टं विचिश्तयेत्‌ ॥
यस्य देवस्य यद्ध चानं दूर तद्धिचिन्तवेल्‌ । गृहीत्वा तदनुन्ञां च करेऽदे.समयेचितम
भाद ध्यात्के डे नत्वं सेपूञय विधिपृवेकंम्‌ । पश्चाचदाज्ञामाद्ाय ध्वयेदहं प्रपूजयेत्‌
रुदतो देवो मकः पूजाविषिजेपः । न देवेन युरुटस्तस्मदेवाहुरः परः ॥११॥
गुर गुर्िष्तेरदवो कहेधरः 1 गुरः भङृतिीशाथा गुस्थन्ोऽनटो रविः ।१२
गुरुवायुश्च वरुणो गुरुता विता ध्व । गुरुरेव परं रह्म नास्ति प्ञयो यसेः परः॥
समीषटेषे सहे च पमे रक्षणे गुरुः । न पपौ मुरी रुष्टे क्षमे सवैदेबताः ॥१४॥
यस्य तुटो गुरः छश्वजजसतस् पदे पे । यस्य रुशे गुरुस्तस्य सवैनाशश्च सवेदा ॥
न सेपूञ्य गुरु देष यो पृदः पूजयेद्रमात्‌ । ब्रह्महत्याशतं पापी लमते नात्र सयः |
सामवेदे च मगवानित्युवाच हरिः स्वयम्‌ । तश्माद्माष्टरेवाच्च गरः पृर्यतमः परः ॥
गुरि स्वय ध्याश्वा ससुरा १ साधको मुने । निं स्वमाता विण्मतं ुत्नेन्धृदा ॥
भं जठप्तमीपं च सरन्र प्रणितंनििम्‌ । देवारकसमीपं च वृक्मृं च वसे च !९॥
होत्करश्यजं चेव तस्वतेश्र च गोष्ठकम्‌ । नदीकन{रथमं च पृष्पोधानं च षङ्केटम्‌ ॥
प्रामा्म्यन्तरं चैव नृणां शृहसमीपकम्‌ । शङ्कुतेतु स्रवणे शमशान वनिसंनिषिम्‌ ॥
करीडास्य महारण्यं प्क पःरपलं तथा । वृक्षच्छायायुतं स्परनमन्तः फण्कवपणकम्‌ ॥
दूषोस्थानं हु शस्थानं वरमीकस्या नमेव च | वृ्तसेपणभूमि च क यावै च परिण्डतम्‌ ॥
एतस्सवै प्रिस्यऽय सूयेतपविवभितम्‌ ।-कृस्वा -मतै पुरीं च मूत्र च परिवर्जयेत्‌ ॥
परीषमत्रोस्स्ग च दिवा कुयोदुदर्मुखः। पञ्चिमाभिमुो रत्र तधायां दक्तिणामृलः ॥
मौनी धुत्वा च निवातं यथा गन्वै। न पेचरत्‌ । त्यकत्वा एद्‌ प्माच्छध शोच कुया-
हिचक्षणः॥ ३१ ॥
हल्का तु होट ्ौषं च जटश्ोचे ततः परम्‌ । मूदुकत तटं थैव तरमाणं निमय
एकां लिन रद दथ्वामहसते चदुषटपप्‌ । उमयेहैस्तयोदं तु मूतररोचं प्रकीर्तितम्‌ ॥
भूत्रसौच द्विगुणितं भैथुनानन्तरं यदि | मेयुनानन्तर यदवा मूत्रशौरं चतुर्गुणम्‌ त २९॥
शको छक मूषे तिसिसतथा वामकरे देश । उ पयोः स दतेव्पाः फद्‌ः वहेन शुभ्पति।
पुरीयकतौच विप्राणं गृहिणामिदमेव च । विधवानां द्विगुणितं शौषमेवं प्रकीर्तितम्‌ ॥

१.क, च शिष्याणां चिच्तनायकम्‌ ॥ ७ ॥ ध्याल्ल इ द्‌ऽऽद्/मादाय ह" । २ क. 'पिषटयुरं
ध्या । दे क. "ते । वेदों श्य ° ।

बड्पदडदुरानद्‌ । ७६

यो केष्णतानां च नहेे्षन।रणाम्‌ | चतुणं च गृहिणां तेषं पोत्र पवीरम्‌
नो यवहुपयेत द्विसः शूदस्तथाऽङ्खमा। गन्बेपक्षयकरं तशं शौच प्रक ३३॥
शौच कश्विशो व द्विजां गृहिणां समम्‌ । द्विगुण देष्णग्रादीन सुनरीनं परकर ॥
न्यूनाधिक न करञ शचं शद्धिममीप्पत। । प्रमा पयुज्यत विहिष्पतक्रमे कदे ॥
एड तनयमं प्रतः सावधानं निशामय । मृच्छौचे च शुपिविगोऽप्यदाविश्च स्यकिक््रे ॥
वह्मीकम्‌तिङोत्लातां मृदरमन्तजेदयं तथा । पनोचदशिशं मेहा नाऽडदयद्धपमद्ब्र॥
मन्तः प्ाण्पवपणी च हलोत्खातां विशेषतः । कुशमूढे स्थितां दैव दुव ूखोतिषत्तां ता ॥
अश्वत्यमूखन्नीतां च तथेव शयनोत्यिताम्‌ । चतुष्पाच्च गो्ठनां गोष्पदं वयैव ष्‌
सस्छस्पानां त्राणामुद्यनाना र तयनेत्‌। लतो वाऽप्ययकाऽनन तो विः सोतन दुत
शोचहीनोऽदुचिनित्यमनः सर्वकरषु । इत्वा शौचमिदं विपो मृं प्कषाबयेसुषीः ॥
आदौ शरक गण्डूेमुलशयद्धि विधाय च । दन्तकष्ठेन दन्तो श्च तत्पश्रात्सिानैत्रेत्‌ ॥
पुनः पोडशषगण्षेगैलजद्ध समाचरेत्‌ । दन्तमाजेनकष्ठानां तयपं शूणु नर १३
निरूपितं पमवेदे हरिणा चाऽऽदिककरे । पामानौ पिपुवारमाम्रं च करवीरम्‌ १ १॥
छदिरं च शिरीषे च जततिपुज्ागशाठकम्‌ । जश्षोकमजुंने चेव क्षीरिवृतत कदमकत्‌॥
जम्बुकं बकु ताक पडाशे च प्रशस्तकम्‌ | बदरी पारिमद्र च मन्दर घ्ासमृ्िं तया ॥
वृक कण्टकयुक्तं च ठतादि परिवजेयेत्‌ । पिप्प च प्रियां च तिन्तिर्ं त्रकरमू|
र्मम्‌ नारिकरेढं च तां च १९वजयेत्‌। दन्तकोचविहीनश्च पवैरौ चविहीनकः ॥४८॥
सौचहीनो ऽदि नित्यमनहेः सवैक्ेतु। इत्वा शौचं शुिवि्र पता पेते ब्र
काल्य पाद्‌।वाचम्य प्रातःसष्यां समाचरेत्‌। एवं त्रित संपा त्र कुरते कुन द्यः
स खातः पवेतीयेषु िध्यं यः समाचरेत्‌ । तेप्याज्ितयहीलः स्यार परनौकुं ॥
यदह्ना कुरते कमे न तस्य फकमारमत्‌ । नोपतिष्ठति यः पव नो ग्रे मद्श्क्रि्मू॥
स शूदरबह्हिः कायेः सवेस्माद्हिनकमेमः। पूवी त्यां परारिमजा प्रभां भन्न बर्म५
ब्ह्महत्यामाम्महल्ा प्रमं ठमते द्विजः । एकाद्श्ीविहिनो सः एष्वग्र यो पष
करयं मनेष्काछपूत्ं यथा हि वृषरीपतिः । प्रातः प्या विमं गुकमि् ुरं रिष |
ह्मी विष्णुं च मायां पशनं सरसाम्‌ । प्रणम्य गुरमपयं च दण प्र कशरनम |
इश स्नानादिकं काठ कुर्यारपताथकमत्तम। । पुष्करिण्यो तु ग्या वा प्रदर ला पठ
समुद्धृत्य पञ्च पिण्डानादौ घर्मीं विचक्षमः । नद्यां नदे कन्दरे बा तीर्थे 9 क्नप्त्द््‌॥

(कनदककरकर्न्नकक्््क्क्््-------------------------------------------------------~-~~~~~~~~~-~-----~----कष्ः

१४.१्‌ \ ५६१ इद्र

७६४ ैपायनपूनिपरणीत॑~

कषातलातव तु सैकरपै ततः ञान पनन । भकष्णप्रीतिकामशचदैष्ावान महात्मना
सैफसमो गृहिणा चेव कृतपातकनाशनः | विभः कृत्वा तु करं मृदं ग्र परढेपयत्‌ ॥ .
वेदोक्तमन्त्ेणानेन दददद्धिकते नरः । अदवक्रान्ते रथक्रान्ते विष्णुक्रान्ते वहुषरे ॥ .
मृत्तिके हर मे पाष यन्मया दुषछृतं तम्‌ । उदधृताऽसि वरेण ङृष्णेन एतबाहुना ॥ ,
भौर मम गत्राणि सवै पां प्रमेचय । पृ०६ देहि महामे स्नानानुं कुरुष्व माम्‌
इर्यकसवा च अचे नामिप्रमणे मन््रपुैकम्‌ । चतुहस्तपमाणां च कृत्वा मण्डिकां शमाम्‌
तीयान्यवाहयेततश्र हस्तं दत्वा तपोधन | यानि यानि च तीर्थानि सर्वीणि कषयामिःते॥-
गङ्ग च यमुने चेव'गोद्‌।वरि सरश्वति । नभैदे तिनु कवेर जछेऽसिन्तनिधि कुर ॥
नंदिनी. नन्दिनी सीत्‌। माहिती च महापगा । तिष्णुपादन्नमूत गङ्ग त्रिपपगािनी ।
पद्मावती मेगवती स्वणेरेला च कौशिकी । दन्ता पृथ्वी च सुभगा विधकाया रिवाऽसृता
विपरी पुपर तथा छोकप्रस् विनी । पेमा च वैष्णवी शन्त शान्तिद्‌। गोमती पतती.
सािवर तुप दुगा महारक्ष्मी सरत । छृप्णप्राणाधि ङ राधा ठोषामुदरा दिती रतिः
स्या चादितिः संज्ञा स्वपा स्वाहाऽप्यरन्धती। शतरूपा देगहुतिरिवाधाः पैस्मरेसमुषी;
ससव] सनात्वा महूत: कुथीत्त तिलकं बुषः। बाहोमूढे ठ्ठाटे च कण्ठदेशे च वक्षति.
तानं दानं तपे होमो देवता पितुकम च । तत्सव निष्फठ याति ढाटे तकरं विन।॥
्रा्मणस्तिकं त्वा कुयौत्तेट्यं च तर्पणम्‌ । नमत सुरान्मत्य गृहे गच्छेमुदाऽ.
निितः। ७४ ॥.
प्राश्य पादौ यस्ेन पृत्वा षते च वासी । मन्दिर प्रविरेत्प्रजञ इत्याह हरिरेष ष॥|
विन। पादक्तरनं यः सरात्वा विशति मन्दिरम्‌ तस्थ स्नानादिकं नष्ट जपहोमादिपश्चकम्‌
परिषाय भिग्धवलञं गृहे च परत्रिरोद्गृही । र्ट ठष्षमीगृहा्ाति श्प दत्वा सुदारुणम्‌॥
जश्षोप्वश्च थो विप्रः पदौ प्रक्षाएयेयद्‌। | तवद्धवति चाण्ड।छो यावदङ्गं न पथति
उपषिश्या$ऽपतने ब्रहम्डुधिराचम्य साघकः | पूजां कुयीतत वेदोक्ता मक्तियुक्तो हि तयतः
हयारप्रामे मणो मन्त्रे प्रतिमायां जरे स्थरे । गेपृठे वा गुरौ वित्र परशस्तमर्चनं हरेः ॥
सवषु शस्तापूमा च शाप्रामे च नारद्‌ । सुराणमिव सर्वां यतरािष्ठानमेव च ॥८१॥
घ्र ज्ञातः स्तीर सर्वयज्ेषु दीक्षितः । शार्प्रामोदकेनैव योऽभिषेकं समाषरेत्‌ ॥
शाढप्रामजले मक्त्य नित्यमश्नाति यो नरः । भीवन्भुक्त स च मवेदयात्यन्तेकृष्णमन्दिरम्‌,
काष्प्रामशिषछावक यत्र तिष्ठति नारद्‌ । सवक्रो मगवांस्तत्र सवेतीरथानि निश्चितम्‌ ॥

१ ९, गदाभ्यसं । २ $, घुपत्ना च त“, ३ क, “स्ता प्रमदा गो ।

्हमषैषतैपुराणप्‌ । ४७

त्रयो हि खतो देही ज्ञानाज्ञानेन दैवतः। रत्ननिितयानेन त याति श्रीहरे. षदम्‌॥
शाठ्प्रामं विनान्यन्न कः साधुः पृजयेद्धरिम्‌ । कृत्वा तश्र हरेः पूजां पररपृणै ठं छमेत्‌॥
पूमाघारश्च कथिते शरूयतां पूजनक्रमः ; हरः पृ जां बहुमतां कथयामि यथागमम्‌ ॥ ८७)
कश्िद्दाति हरये चोपचारांश्च षोडश । सुन्दरा प्विश्राणि नित्यं मक्त्य च वैष्णवः ॥
कश्िदह्ाद्श वस्तूनि प्च वस्तूनि कश्चन , येषामेव यथा रक्तिभक्ति्ूर च पूनने ॥८९॥
माप्तं वर्तने पाचपध्येमाचमनीयकमू | पुष्पं चन्दनधूपं च दीपं नैवेयपृत्तमम्‌ ॥ ९० ॥:
गन्धं मास्यं च शय्यां च रङितां सुविक्षणाम्‌ । जटमन्नं च तम्बूरु साघारं देयमेव च ॥
गन्ध्नतस्पत्‌।म्बृटं षिनाद्रम्याणि द्वादश । पाच्यैनङैवेदयपुष्पाण्येतानि १ च।९२॥
सर्वणयेतानि मूढेन द्यात्सापकसत्तमः । गुरूपदिष्ठं मृं च प्रशं सर्वकर्मसु ॥ ९३ ॥
आदौ कृत्वा मृतशुद्धि प्राणायामे ततः परम्‌ । मङ्गप्यद्गयोन्यासं मन्धन्यापर ततः परम्‌ ॥
वणेन्यापे विनिरवत्य चाप्यपरं धरनिरशेत्‌ । त्रिकोणषण्डलं कतवा तच्र कूम प्रपूजयेत्‌ ॥
जठेनाऽऽमूयै शङ्खं च तश्र संस्थापयदुद्विनः । जलं सेपूञथ विधिवततीरथान्यवाहयेत्ततः ॥
पूजोपकरणं तन जढेन क्षालयेत्पुनः | तते गृहीत्वा पुष्पं च कृत्वा योगाप्तनं हिः॥९७॥
ध्यानेन गुरुदत्तेन ध्ययित्छृष्णमनन्यघीः । ध्यात्वा पाद्याकषकं पव द्यानपृठेन साघकः ॥
्गप्रत्यङ्गदेवं च तन्त्ोक्त पुजयेद्धारम्‌ । मृं जप्त्वा यथाशक्ति देवे मन्ञं समपंयेत्‌ ॥
दत््वोपहारं विविधं स्तुत्वा; च कवचं पठेत्‌ । ततः कृत्वा परहारं मृष्ना च प्रणमेद्धुवि ॥
कृत्वा वै देवपृनां च यज्ञ कुयंद्विचक्षणः, श्रौतस्मातंभनियुक्त च बरं दचात्ततो मुने १०१॥.
नित्यश्राद्धं यथाशक्ति दानं वित्तानुरूपकम्‌ । त्वा कृती स विहरस्करम एष श्रते श्र॒तः ॥
इति ते कथितं प्व वेदोक्तं सूजमुत्तमम्‌। जहूनिकेस्य च विप्राणां किं मूयः प्रोतुमिच्छति॥
इति श्रीग्रह ° मह्‌। ° ब्रह्म ° शिवनरदप्तवाद्‌ भाहूनिकनिङूपण नाप
पडूविंशोऽध्यायः ॥ २९ ॥

अप प्प्विशोऽध्यायः |

नारद्‌ उगाच--~
मकं विं वाऽप्यमक्षये च द्विजाना गृहिणा प्रमो । यर्तना वैष्णवानां च विषवात्रह्मचारिणामू
किं कर्तव्यमकतैत्यममोग्यं भोग्यमेव वा । सक्ष कथय सर्ज सर्वैश पवैकारण ॥ २ ॥

१ "चियेया मू*। २ ख. दैवम" ।३ ख, न्नर विसये" ।

+ 1 देपाबनयुनिमनीरै-

पहेशवर उवराच--
कन्नितपस्ती तिच निराहारौ चिरं मनिः, कचचिस्तमीस्पाल्स फलह्यरी च कथचन. ॥
सदह्ाहरी येकार गृही च मृहिर्गायुतः। येषापिच्छ। च या बरह्॑न्सनोनां विभिष यतिः॥
हवि्वालं ब्र हणानी प्रस्त गृहिणां सद्‌ । नारायणोच्छि्टामष्टमष्यमतिवेदितरः ॥
अन्नं विष्ठा नल मूत्रं यद्विष्णोरनिवेवितम्‌ । विण्मृतर सवेथा प्रोक्तमन च हरिके ६॥
ब्राह्मणः कामक्तैभकन च यो मुर्क्ते हरिवप्तरे । तैर क्यजानिते पापे सोऽपि मुरक्ते न तिश्चकः
न॑ मो्तस्पे न मोक्भ्यं न मोक्तञ्ये च नारद्‌ मृहिमिनोहमणेरन्न संभा ह्रे ॥ ८ ॥
गृहौ हेवश्च शाक्तश्च ब्राह्मणो ज्ञानदुबलः। प्रयाति कालू च मुकेत्वा च हरिषे ॥
कृमिभिः शचछिमनेश्च मितस्तञ तिष्ठति । विण्मृजमोजनं कृत्वा खावादिनकर्षवतुर्स #
अन्कष्टमीषिने रामनवमीदिवसे हरेः । शिकरात्रो च यो मुङ्कते सोऽपि द्विमुणपातकी ॥
उंपत्राप्नाप्तमर्थश्च फलं मृं जं पिबेत्‌ । नटे शरीरे स मकेदन्यथा चाऽऽत्मषातकः ॥
सष्द्ुरुके शमिष्यास विष्णोनबेयमेव च | न भवेत्प्त्यवायी स चोपवाक्तफले रमेत्‌ ॥
एकादद्ामनाहारी गृही विप्रश्च मारते । स च तिष्ठति वैकुण्ठे यावै शरह्मणो बप्ः॥
गृहिणा देवेशा नामिदमुक्तं च नारद । विशेषतो वैष्णवा मतीनां ब्रह्मचारिणाम्‌ ॥
नित्ववेधमोनी यः श्रीविष्णोः पत हि वैष्णवः। नित्यं स्तोपवाप्तानां सीवन्पुक्तषटडे रेद्‌
वाज्छन्ति तथ संस तीषोन्यलिल्डेवताः । आपं दु्च॑नं चेव प्ैभपप्रगाक्षनम्‌ ॥
दि सिलमे प्थुकं शुदं ेश्रषिशेषके । नालन्तक्स्तं विप्राणां मक्षणे न तिवेद्‌ने ॥
अभकषय बे चीनां च विषवात्रह्मचारिण मू । तामबूहं च यथाः हमन्तभरतस्तु न ध्रम्‌ ॥
तामूं तिषवासीभां यत्रो ब्रह्मचारिणम्‌ । तपसतिनां च विमेनद्र मोमा स्तम ॥
रेष ब्राहमभानं दस्यं शुणु नारद । यदुक्तं सामवेदे च हरम्‌ ऋनि शकम ॥
ताभ्नपत्रि प्य.पनयुच्छि धुतमोजनम्‌ । दुगे लवणक्षाषै च सथो गोमा प्तमक्षणम्‌ ॥
नारिकेटोदकं कस्ये ताम्रपात्रे स्थिते मधु । रेने ताम्रपश्रस्यं सुरतुस्यं न संश्चयः॥
उत्याय वामहस्तेन यस्तोयं पिबति द्विनः । सुरापी च स विज्ञेयः सर्वैषनहिष्डतः॥
भनिवे्ं हरेरन्नं मृक्तरेषं च नित्यशः । पीतशेषजटं चेव गोमांप्तसदशं मुने ॥२९॥
ईनिङ्गणफं चैव गोमा कार्तिके स्पृतम्‌ । माये च मूलकं चैव कलम्नीशयने तया
शचेतवणे च तां च मसूरं मस्स्यमेव च । स्वेषां ब्र ह्यणानां च त्याज्यं पवन देशके ॥
परसत्या्च कमतो मुक्त्वा सेपवापतरूयहं वततत । परायश्चित्तं ततः कृत्वा शुद्धिमापरोति वाडवः

१ कु, "हन्कवीनां भि" २ क, ^ 3, न्ञन्कवानां पि २९. "वमक २ च, किरयणमित्वयः। ` ।

बह्मवेष पुराण । ७९,

रिषन च दूष्माण्डममह। इपेनाशनम्‌ | द्वितीयायां च वृहती मोननेन स्रेदधरिम्‌ ॥
जमक्वे च पटोष्ट च राद्ुदृद्धिकरं परम्‌ । तूतीयायां चदुथ्यौ च मूलकं घननाश्चनम्‌॥
करङ्ककारणं वेव पश्चम्यां बिरपमक्षणम्‌। ति्य्योनि प्रापये षष्ठया प निम्बमसतकम्‌ः॥
रोगङ्द्धिकरं चैव नराणां ताटमक्षणम्‌ । सष्म्यां च तथा ताह शरीरस्य च नाश्चकम्‌॥
नाकेटफर मक्ष्यमटम्यां बुद्धिनाशषकम्‌। दुम्ब नवमां गोमा दञचम्यां च कर्गम्किका ॥
एकाद्यां तथा शिम्बी वादयां पूतिका तथा ।श्रयोद्रयां च वातकी न भ्या पत्रनाशनम्‌
चदुदयां मापमहय महापपकरं परम्‌ । पश्चद्रयां तथा मां ममक गृहिणां मुने ॥
गृहिणां परेतितं मासं भकष्यमन्पदिनेषु च । प्रातःजनि तथा श्रद्ध पार्वणे व्रत्वाप्रे ॥
र्सतं से तेरं पक्तेढे च नारद । कुपनदुत॑करन्तिचतुदय््मीपु च | ६७॥
रै शरद्धे ्रताहे च दष्ट खीतिौचकम्‌ । माप च रक्त साकं च कांस्यपत्रे च भोजन
निषिद्धं शयनं चैव कूभैमांसं च मन्नितम्‌ । निषिद्धं प्तमैवणीनां दिव। स्वश्ीनिषेवगम्‌ ॥
राललो च दधिमक्ष्यं च शयनं तेध्ययेर्दिने । रजस्व्टाज्ञीगमनमेतन्नरकक'रणम्‌ ॥४०॥
उदकयशीरयो रजं पु्वरथ्नम्तकम्‌ । शद्रा याजकं च शदरशरद्धाज्ञमेष च ॥
भमक्ष्यन्नं च विप्रं यदन्नेवुषटीपतेः । भनह्य्य पिका च गणकान्ञममस्षकम्‌ ॥
जग्रदानिद्धिनाज्ं च भिकित्सकारक्य च । हस्तचित्राहर तैमम्र्षं चाप्यमक्षकम्‌ ॥
मूढे शग माद्रपदे माप गोमासदरयकम्‌ । मघायां कृतिकायां षै चोत्तर(सु च मार्‌द्‌ ॥
करोति मेधुनं यो हि कुम्भीपाकं स॒ च त्रनत्‌। रोहिण्यां च विशाखायां पत्र कैवो्रापु च|
जायां हृत्तिकायां च द्विनेः करं विवर्जितम्‌ ॥

कृत्वा तु मेुनं हरं यो देवांस्तपैयेति तृन्‌ । रुधिरं तद्चेत्तोयं दाता च नरकं ्रनेत्‌ ॥
यत्कतेन्यमकतेः१ यद्धे यद्‌ मोऽयकम्‌। सवै तुम्ध निगदितं क मृयः श्रो दुमिच्छपि ॥

इति भीरह्मयिवते महापुराणे बह्मलण्डे प तिशौनकपंबदे नारद्‌ं प्रति शिवो-
पदेशभक्ष्पामकष्यादिविवरणं नाम परविंरोऽ५।यः ॥ २७॥

ग्य क 1

अथा्ट्वि्चोऽध्यायः |

नर्द्‌ उबाच-
चते पतते जगज्ञाय त्व्रपादाजगदृगरो । मवान्ह्मसूपं च वद ब्रहमनिरूपणम्‌ ॥१॥

#* अयं स।धृष्टोकः ख. पुस्त नास्ति ।

१ च, मधायामिति षाठः ।

८४ दपायेनयुनिपणौवे-

भमो किब्रहम सकारं म निराकारमीश्र । किं तद्विशेषणं किव।ऽप्यिरेषणमेव च॑ |
किव। हरयमददथं वा छं देहिषु फं न वा । वित्रा तछठक्षणं शस्तं वेदे वा फं निरूपितम्‌ ॥
मह्मतिरिकता परकृतिः किंवा ब्रह्य चरूपिणी । प्रकनेकेक्णं विव। सारभूत श्चती श्चतम्‌॥
माषान्यं कप्य सष्ठ च द्वयोमधये वर परम्‌ । विचायं मनप्ा पपै सवज्ञ वद्‌ मां धुवम्‌ ॥
नारदस्य वचः श्चतवा पञ्चवकंत्रः प्रहस्य च | माम नकतमरिमे परत्रहमनिहपण१्‌॥ १ ॥
महादव उबाच-
यथ्त्यषट त्वया वत्त निगृदं ज्ञानमुत्तमम्‌ । सुदुदेमं च वेदेषु पुराणेषु च नारद ॥ ७॥
जहे ब्रह्मा च विष्णुश्च शेषो धमे महन्विराद्‌ । सप निरूपितं त्रहननस्माभिः श्ुतिमिरयने॥
यद्विशेषणयुक्तं च दर्यं प्रत्यक्षमेव च | तन्निरूपितमस्माभिरिदे वेदविदां वर ॥ ९॥
वैकुण्ठे च पुरा प्रे षुण बरह्मणा तद्‌! । यदुवाच हरिः किनत्निमोष कथयानि ते ॥
सारमूते च तत्सानामज्ञानान्यकोचनम्‌ । दैषभ्रम तमे घैपसु सकृष्टपरदीपक्रम्‌ ॥ ११ ॥
परमात्मस्वरूपं च परं ब्रह्म सनातनम्‌ । सवदेहस्थितं सतिप देहिक्णाम्‌ ॥ १९॥
पराणाः प्च सयं विष्णुमनो ब्रह्य! प्रजापतिः । समृज्ञानखरूपोऽह शक्तिः प्रकृतिरीधरी
भात्माषीना वयं तम॑ स्थिते तसिन्वयं पियत: । गते गतश्च परमे नरदेवमिवानुगाः ॥
जीवस्तस्मतिनिम्पे च तवेमे हि करमेणाम्‌ । यपाकचन््रयोरिमनं नस्पूर्ेषटेषु च ॥
निम्ब षेद मङ्नेषु प्रीं चन्दपूथैयोः । तथा छयपरतङ्गे पत जीवो बरह्मणि दीयते ॥
एकमेव परं जह्य रेषे वत्त मवक्ष५ । वयं प्रीनास्ततरैव जगदेतच्चराचरम्‌ ॥ १७ ॥
तच्च उथोतिःस्वरूपं च मण्डङाकारमेव च | ग्रऽमध्याहमतिण्डकोटिकेटितमभ्रमम्‌ ॥
साक्ाशमिव पितौ पवेन्यापकमञ्ययम्‌ । सुलहदयं यया चन्द्रनिम्बं योगिमिरेव च ॥
वदन्ति योगिनसतनने पर ब्रह्म प्न(तनम्‌ । दिवानिशं च ध्यायन्ते सत्यं तत्सवैमङ्गम्‌॥
निरीहं च निराकारं परमात्मानमीश्वएम्‌ । स्वेच्छामयं खतन्तरं च सुतैकारणकारणम्‌ ॥
परमानन्दरूपं च प्रमानन्दृकारणम्‌ । पर्‌ प्रषानं पुष निगरणे प्रकृतेः परम्‌ ॥ २२ ॥
ततैव ढीना प्रहृतिः स॑बीनघलरूपिणी । यथाऽ द्‌ रिका शक्ति प्रमा सूयं यया मुने ॥
यथ दुग्धे च घावद्यं जठे सत्यं यथेव च । यथा शञ्दश्च गगने यया गन्वः तितौ तदा
तथा हि निगरणं ब्रहम निगणा प्रहृतिस्ता । षष यरनमुखेन तद्रह्म चिन पुरुषः स्मृतः ॥
स एव गुणो वरत प्रृतो विषयी स्पृनः। श्रगुणा सता हि तत्रैव दैरस्येच्छामर्य स्पृता॥
, यथा मृद्‌ कुडाल्श्च षटं कतुं स्मः पद्‌ । तथा प्रहृत तद्रहन चषि खष्टं समं मुने ॥
| उ. वन्वक्पुः, रज. पत्यमानः

्क्मदैषरतपुराणम्‌। ८१

खर्भन कुण्डं कौ सवणकारः क्षपो यथा | तथा ब्रहम तया सार्व चष्ट कप मिहेधरः (म्‌) ॥
कुढाङृषट न च मृञ्नित्या चेव सनातनी । न स्वभेकारपृ् ततव वा नित्यमेव च ॥२९॥
नित्यं तत्परमं रह्म नित्या च प्रकृतिः स्छरता दयोः समे च प्राघान्यपिति केचिद्वदन्ति हि॥
मृद्‌ च्रं तमाहर कुलारसणेकारको | न मर्थो च रृत्छर्णं तयोराहरणे क्षमम्‌॥६१॥
तस्मात्ततपकृतेत्र ् परमेव च न।रद्‌ | इति केचिद्वदन्तयेवं येवे नित्यता धुवम्‌ ॥ ६२ ॥
केचिददन्ति तद्ह्च सयं च प्रकृतिः पुभान्‌ । ब्रहम तिरिक््रृतिवंदन्ती ति च केचन ।३३॥
तद्रह्य परमं धाम प्तवेकारणकारणम्‌ । त द्रह्यश्क्षणं ब्रह्म निद किचिर ता शतम्‌ ॥ ६४॥
रह्म च।ऽऽरेमा च पमष निरि प्क्ष च , सवैकपा च पवदि ठक्षणं च श्रुतो श्रुतम्‌
तद्रहय शक्तिः प्रकृतिः र्व जस्र पिणी । यतस्तच्छक्तेमद्ह् चेद प्रक तिरक्षणम्‌॥३१॥
तेजोरू¶ च तद्भह्च धपायन्ते योगिनः पद्‌।। वैष्णव।स्तत् मन्यन्ते मद्धक्त(:सूक्षमबुद्धयः ॥
तत्तेनः कर्प ताऽऽश्वर्य ध्यायन पपै विन | कारणेन विना कय कुतो वा प्रमवेदुवि ॥
ध्यायन वेष्णवास्तस्माततत्र खूप मने।हरम्‌ । स्वेच्छाम थस्य पूपश्च साकरारस्याऽऽत्मनः तद्‌।
तत्तनोमण्डलाके सू धकोटिपमप्रभे । निव्यं स्थठे च प्रच्छ गोोकामिषमेव च ॥४०॥
ठस्तकोस्या योजनानां चतुरं मनोहरम्‌ । रलेन्दमारनिपि पपीभिश्चाऽऽ वृतं सदा ॥
सुदृश्यं वतुखाकारं यथा चन्द्रस्य मण्डलम्‌ । नानाररेश्च खातेतै निराषारं तर्च्छया ॥
उवै च नित्य वेकुण्ठातश्चशत्कोटेयोजनम्‌ । गोगोपगेोपियुक्तं कट्पवृक्षप्तमनितम्‌ ॥
क।मधेनभिर। कीणे रासतषण्डमण्डितम्‌ । बन्दावनवना च्छन्न विरनावेष्टित मने ॥ ४४॥
शतशरुक्घेः शातकुम्नेः पदी श्रीमदीप्पिनम्‌ । ठक्षकोटचा पारमितैराश्रमैः सुभनेदहैर
शतमन्दिर धयुक्तमाश्रमं सुमनोहरम्‌ । रत्नप्र।कारपरिखाविनित्रेण विराजितम्‌ ॥ ४१ ॥
अमृर्यरत्ननिमाणं छत्तमन्दिरसुन्द्रम्‌ । आश्र + चतुरस च चन्द्रबिम्बाङतं वरम्‌ ॥४७॥
गोे कदे शस्थमरतावि सुमनोहरम्‌ । %प्राकार१रायुक्तं पारिनातवनानितम्‌ ॥४९॥
वौस्तुभन्देण मणिना राजितं परमोञ्ञयरम्‌ । हरपारपुपंक्टसोषनिश्च तिमुन्दरे५।४९॥
मणीन्धपारराचतः करारेदषणान्वितेः | नानाचित्रविचेत्रःदयराश्रम च सतस्ृतम्‌॥९८॥
षोडशद्ररसथक्तं दीष रत्नदी१ॐ; । रत्नधिहापरने रम्पे महाघंमणिनिर्भिते ॥ ९१ ॥
नानालित्रविचिग्रदचे वप्तन्तं वरमीश्वरम्‌ ¦ नवीननीरददयामं किशोरव पप्तं शिशु ९।१५२॥
दारन्मध्याह॑मातिण्डपम।मोचकडोचनम्‌ । शरत्पेणपूनदुशुमरीठिमदाननम्‌ ॥ ९२ ॥
` जम्ोक्यंल.पुरषेन क्ते

१ क. "केः तत्र 8०९ क. र्टनराजीवप्र"। ३ क, °न्दुशोभारछाद्नमान
११

८२ देपायनप्रुनिप्रणीतं -

कै.

केटिकन{प॑लावण्यङीलानिम्दितमन्मथम्‌ | कोटचन््रपमानुष्ं पष्ट श्रीयु्तविग्रहम्‌ ॥९४॥
सिमत मुरीद सुप्रश्ते मुणङ्गलम्‌। परमोत्तमपीतांदकयुगेन समुज्जवलम्‌ ॥ ९९ ॥
घन्दनोक्षित्गगे कौसुमेन विराजितम्‌ । साजानुनालतीमाछवेनम,छाविमूवितम्‌ ॥
त्रिमङ्गमङ्कच प्युक्तं मणिम।णिकंयम्‌रितम्‌ । मयुरपुच्छचू ई च पद्रत्नमुकुटोज्जलप्‌ ॥
रत्नक्केयुरवरवर्नमज्ञीररज्ञतम्‌ । रत्नकुण्डलयुमेन गण्डस्यटपुशचेभितम्‌ ॥ ९८ ॥
भुकापङ्कतितरक्मदशने सुमने'हरम्‌ । पक म्बा धरोट च नाप्तिकोच्नतिशोमनम्‌ ॥
विते गोपिकाभिश्चवेष्टतामिः समन्ततः । सिथरयौवनयुक्तामिः सस्िताभि्य पाद्रम्‌॥
मृषितामिश् पदरत्ननिरमितेमूषणेः परम्‌ । सुरे मुनीन्देश मुनिभिमोनवेनद्रकैः ॥९९॥
्रहमविष्णुशिवानन्तषमं चवैनिदते मुद्‌।। मक्तमियं मकनाथं मक्ता नुगरहकरकम्‌ ॥ ६० ॥
रातेश्वरं सुरसिकं राधावक्षत्यरस्थितम्‌ । एवेरूपमरूपं तं मुने ध्यायन्ति ्रैष्णवा; ॥११॥
सतत ष्येयमस्माक परमात्मानमीश्वरम्‌ | अक्षरं परमे ब्रह्म भगवन्तं सनातनम्‌ ॥ ६२ ॥
स्वेच्छामय निगुण च निरीहं प्रकृतेः परम्‌ । पवाध।रं सवैराजं सवे सवमेव च ॥ ६३ ॥
सर्वरं ६११३ सरवप्िद्धिकरं परम्‌ । र एष भगवानादिगेडिके द्विमुनः स्वयम्‌ ।(१६४॥
गोपेषश्च गोः पारदे परितः । परिपूणेतमः श्रीमन्‌ श्रीकृष्णो रापिकेश्वरः ॥
सर्वान्तरात्मा सर्वत्र पक्षः स्ैगः स्यतः | कृषिश्च प्तपैवचनो नकारश्चाऽऽत्भवाचकः ||
सर्वात्मा च परं ब्रहम तेन ष्णः प्रकरी तित; । कृदिश्च पनैवचनो नकारश्चाऽऽदिवाचकः ॥
स्ीदिपृरषो उषी तेन हृष्णः परकी(तित; । पत एवां शेन मगवन्कुण्ठे च चतुपनः ॥
चमूः पदिदेेरावृतः कमरापतिः। स एव कट्या विष्णुः पात्ता च नगता प्रमुः ॥
भतद्वपे तिन्ुकरपरापतिरेष चदुमृनः। एतत्ते कथिते सवै परत्रह्ंसरूपकम्‌ ॥ ७० ॥
अस्माकं चिन्तनीयं च सैः4 वन्दितमीप्तितम्‌ । इत्युक्त्व। शकरस्तत्र विरराम च भनक ॥
गश्वषैराजस्तेत्रेण तुष्टे तं च नारद्‌; । मुनिस्तोत्रेण सैहृषट मगवानादिर्च्युतः |
ज्ञान मत्युनयस्ते प्रददौ वरमीप्ितम्‌ । मुनीन्द्रं पप्रगम्प प्रहष्टवदनेक्षणः ॥७२॥
तदात्तया पुण्यरूपं ययै। नार्‌ायणाघ्रमम्‌ ॥ ७३ ॥
इति शरीन्षवते म० धर सौ» ्रहमप्वरूपेकुण्ठ.दिवभीने नापद्प्रस्पानं
नामाष्टा्रिरोऽध्यायः ॥ २८ ॥

निना जमन न ०-0-०9 -- +~

१ क, “म्‌ । बहमितंस्कारपौ* । ९ क. "कछ युक्त।मा^ २ कं. *इकिविनिवेयद । ४ क. सवै
सारं सु । ५ क. "ह्निरूपभम्‌ ।

्र्मवैततैपुराणम्‌। ८३

जयेकोनत्रिशोऽभ्य।यः |
सीविर्वाच-

द्दशोऽऽध्ममाशचयै देवापिनरिदस्तथा | कऋेनोरायणस्यैव बदरीवनसंयुतम्‌ ॥ १ ॥
नानावृक्तछता्कःणं पुकोकिरत्तशरुतम्‌ । शरमनदैः केप्रंनदैव्य्षैः परिवेषितम्‌ ॥
्र्षनद्रस्य भ्रमावेण ह्तामयवरिवजितम्‌ । मह।रण्यमगभ्यं च स्वगदपि मनोहरम्‌ ॥१॥
(कषतनिष्टिकोटितिद्धोधरवृतं सूयैवचंप्तम्‌ । त्रषीन्द्राणां च पश्चाशत्काटिमिश्चान्वितं मुदा
विद्याधराणां नृत्यं तत्पर्यन्तं सस्मितं द्विन । गन्धवङृष्णपतगीते श्रतवन्तं मनोहरम्‌ ॥ )
पिद्धे्राणां मुनीन्द्णामाश्रमाणां त्रिकोटिभिः | अवृत चन्द्नारण्यः परिजातवनान्वितम्‌
द्द तमषीन्द्रं च समामध्ये मनोहरम्‌ । रत्नापिंहाप्तनस्थं च व्ष्तं योगिनां गुरुम्‌॥१॥
जपन्तं परमं ब्रह्म कष्णमात्मानमीश्वरम्‌। प्रणमाम च तं दृष्टवा ब्रह्मपुत्रश्च शोनक ॥१॥
उत्थाय पहप्ताऽऽखि्गच युयुजे परमरिषम्‌ । ५१च्छ कुशं सेहाकारातिषिपूननम्‌ ॥
रनकतिह। पने रम्ये वाप्तयामाप्त नारदम्‌ । निवप्तन्नापतने रम्ये वत्म॑श्रमविवर्जितः ॥८ ॥
उवाच तमृषिश्रषठं मगवन्तं सनातनम्‌ । भघीतय वेदाम्परवोश्च पितुः स्थाने सुदर्गमान्‌ ॥
ज्ञनं पराप्य योगन्द्रिनमन्तरं वै शकराद्विभो । मनो मे नहि तोति दुर्निवारं च षश्चटम्‌॥
दृष्टं मया त्वपद्‌।ठजं मनपता प्रोर्तेन च । किंचिञ्ज्ञानविरोषं च ठन्पूमिच्छानि पापरतम्‌
यत्र कृष्णगुणाख्यानं जन्ममृत्युनरप॑दम्‌ ॥ १२॥

्ह्मविष्णुशेवायाश्च सुरेन्राश्च सुरा विमो । कं चिन्तयन्ति मुनयो मनवश्च विचक्षणा; ॥
कस्मात्ृष्टिश्च मवति कुत्र वा संप्रटीयते । को वा सर्ववरो विष्णुः प्वकारणकारकः ॥
दसय्वरस्य फ रूपं कमं वा (कै जगत्पते | विचायं मनत्ता तवै तद्भवान्वक्तुमहंति ॥
नारदस्य वचः श्रुत्वा प्रहस्य मगवानृषिः । कथां कथितुमारेमे पुण्यां भुवनपावनीम्‌ ॥
इति श्री ० म० ब्र° सौ० नारायणे प्रति नारदपरश्षो नभिकोन्ंशोऽध्यायः ॥ २९. ॥

अथ त्िशोऽध्यायः

भरीनारायण उवाच--
छम्बोदरो हरिरेमापतिरीशिरेषनह्मादयः सुरगणां मनवो पूर्नन्द्राः

# ददं शछरोकटूयं छ, पुस्तके नास्ति ।

८४ देपायनबुनिपणीतं-

वाणीरिवात्रिषथगाकमलसादिका थ संचिन्तयद्धगवतश्चरणारविन्दम्‌ ॥ १ ॥
संप्तारप्तागरमतीव गभीरे दावाभ्चिपपपरिहितचेशिताङ्गप्‌ ।

सेढ्स्य गन्तुमभिवाञ्छति यो हि द्‌/सयं सेचिन्तयेद्धगवतश्चरणारविन्दम्‌॥२ ॥
गोवरषनद्धरणकीरतिरतीव लिन्न मृषौर्ता च दशना्रत एव चाऽद्र |
विश्वानि छोपविवरेषु बिमरादेः पचिन्तयेद्धगवतश्चरणारविन्दम्‌ ॥ ९ ॥
वेदाङ्गवेदमुखनिः खृतकीर्िररेरेदाह्वेदजनक्य हरेरविषातुः |
जःभान्तकादि मयशे।कविदणैदेहः पबिन्तयेद्धगवतश्चरणारविन्द्म्‌ । ४ ॥
गोपाङ्गनावदनपङ्कनषटृपदस्य रसिश्वरस्य रपिक।रमणस्व पतः ।

वृन्दावने विहरते व्रनवेषविष्णोः संविन्तयेद्धगवतश्वरणारविन्दम्‌ ॥ 4 ॥
चलुर्नमिषपतितो जगता पिधात। तत्कमे वत्स कथितुं मुवि कः समर्थः ।
त्वं चापि नारदमुने परमादरेण संचिन्तनं कुरु हरेश्वरणारविन्दम्‌ ॥ ९ ॥
यूयं वयं तस्य कशटाकष्शा कठाकलांशा मनवो मुनीन्द्रः |

कटाविशषा मवप दुय महान्विराड्‌ यस्य कडाविरेषः ॥ ७ ॥
तहशीष शिरसः प्रदेशे निमरति तिद्धते च विश्य्‌ ।

कूम च शेषो मशको गे यथा कूर्मश्च कृष्णस्य कराकलंशः ॥ ८॥ `
गेोकनायस्य विमोयंशोऽमहे श्रुतो पुराणे नहि किंचन स्फुटम्‌ ।

न पाद्मुरूयाः कथितुं समथो; पके तं मज प॑दपुश्र ॥ ९ ॥

विशवषु पर्वेषु च विश्वष। सः सन्त्येव शशद्धिषिविष्णुरुदराः ।

तेषां च सेरूथाः श्रुतयश्च देवा! प्रं न जानन्ति तमीश्वरं मज ॥ १० ॥
क॑रोति सृष्टि स्त विधेर्िषात। विषाय नित्या प्रकृतिं जगत््पूम्‌ ।

ब्रह्म द्यः प्राकृतिकाश्च सव॑ मक्तिप्रदां श्री प्रकृति मनन्ति ॥ ११॥
ब्रह्मस्वरूपा प्रङ्ृतिने मित्ता यया च सृष्टि कुरते प्तनातरन; ।

ज्ञियश्च वोः कठ्या जगत्तु माया च प च तया विमोहिताः ॥ १२॥
नारायणी पता परमा सनातनी शक्तिरेच पुंप; परमात्मनहच ।
ातमेश्वरक्वापि यया च शक्तिमास्तया विना सष्टुमशक्त एव ॥ १६ ॥
गत्वा विवाहं कुर वतप सपरं कु परयुक्तश्च पितुिदेशः ।
गुरोनिदेशपरतिपारको मवेः सर्र पूञो विनयी च सततम्‌ ॥ {४ ॥

१ कृ, "काभरणः, ज्ञ, नः | निय ।

ब्ह्मवेवपुराणमू । ८५

स्वपत्नीं पूनये्यो हि वख्राङं कारचन्दनेः । प्रकृतिस्तस्य संतुष्टा यथा कृष्णो द्विजाचैने ॥
सा च योपित्स्वरूपा च प्रतिविशचषु मायया । योषितामपमानेन परा मूत। च प्ता मवेत्‌ ॥
दिव्या सजी पूजिता येन पतिपुत्रवती सती । प्रकृतिः पृनिता तेन सर्वमङ्गकदायिनी ॥
मूटश्कृतिरेका प्ता पृणहाखरूपिणी । सष्ठ प्र्चव्िषा सा च विष्णुमाया सनातनी ॥
प्रागविष्ठतृदेवी या कृष्णस्य परम।तनः । सवो प्रयती कान्ता प्ता राधा परिकीर्तिता
नारायणप्रिया दक्ष; स्वैसेपत्स्वरूपिणी | वागधिषठतुदर्वी या. स। च पुर्या प्रस्वती ॥
सारिवा वेदमाता च पूर्यरूपा विषै; प्रिया । करस्य प्रिया दुगौ यप्वाः पत्रो गगेश्वरः
इति श्रीह महापुराणे बहमलण्डे सौतिदयोनकिवदि मगवततुति-
तत्छपमायास्वूपवर्णनं नाम त्रिंशोऽध्यायः ॥ ६० ॥

समाप्तमिदं श्रीमद्हेवतेपुराणस्याऽऽदिमं बह्मखण्डम्‌ ॥

ॐ तर्सद्रंह्यगे नमः |
शरीमदुहैपायनमृनिभरणीतं -

ब्रह्मवेवर्तपुराणम्‌ ।

तन्न द्वितीयं भकृतिखण्डभू ।
अथ प्रथमोऽध्यायः |

2 । 2) ९ कोय

नारद उवाच-
गणे शजननी दुगौ रषा ठकष्मीः सरस्वती । सावित्री वै पृष्टिविषौ प्रकृतिः पशचषा स्टरता ॥
साविनेमुव प्ाकेनकावा पा ज्ञानिनां वरा । किंवा तद्लक्षणं ब्रूहि साऽमवत्प्चधा कथम्‌
सवां चरितं पूजाविषानं कथमीप्सितम्‌। जवतारं कुत्र क्यास्तनभां ग्यारयातुमहेति
नारायण उवाच-
्रकृतेरण वस्त को वा वक्तु क्षमो मवेत्‌ श्रिंचित्तथाऽपि वक्ष्यामि यच्छतं पमैवक्त्रतः
्रङृष्टवाचकः प्रश्च कृतिश्च चृष्टिवाचकः । चष्ट प्रकृष्टा या देवी प्रकृतिः सा प्रकीर्तिता
गुमे श्रृष्टतत्ते च प्रशब्दो वतेते श्चते । मध्ये छश्च रनसि तिश्दृस्तमसि सरतः
त्रिगुणात्मस्वरूप। या सवशक्तिप्तमन्विता । प्रषाना सृष्टिकरणे प्रकृतिरतेन कथ्यते ॥
परथते वतते प्रश्च कृतिः स्यात्स॒ष्टिवाचकः । सूष्राया च या देवी प्रकृतिः सा प्रकीर्तिता
योगेना$ऽत्मा सुष्टेविधौ द्विरूपो बमृव सः। पुमांश्च द्तिणाघाज्गो वामाङ्गः परकृतिःस्परतः
स। च ब्रहम्वद्पा स्यान्माया नित्या सनातनी | यथ।ऽऽत्मा च तथा शक्तेर्वथाऽज्ञौ दाहिका
समृता ॥ १०॥
अत एव हि योगीन्दः ज्ीपुमेदं न मन्यते । पव ब्रह्मभयं नक्षन्डछश्वत्पहयति नारद ॥ ११॥
स्वेच्छामयस्येच्छया च श्रीकृष्णस्य तिसूृक्षया । साऽऽविनेम्‌3 सहता मृप्रकृतिरीश्वरी ॥
तदाक्ञया पश्चविषा पृष्टिकमंणि मेदतः। भय मक्तानुरोषाद्वा मक्तानुप्रहविप्रह्‌ा ॥ १६॥
गगेश्चमाता दुग या शिवद्पा शिवप्रिया । नारायणी विष्णुमाया पूणब्रह्मखूषिणी ॥
ग्हमादिदेवैमुनिमिमेनु भः पूजिता सद्‌ा । पवाविषठतेवी स। ब्रह्महा सनातनी ॥१५॥
यशोमङ्गङघर्म्नप्त्यपुण्यपरदायिनी | मोक्षहकमदश्रीयं श्लोकदुःखार्तिनारिनी ॥११॥

१ क. “नै गुणमीर । २ कृ, “प्णुरुपा पू” । र क. "महद्धि, पू* । ,४ &, "नी । इुशवमोः
शदषंदात्री घोढारतिदुगैना“।

८८ दिपावनष्ठुनिषणौष-

शरणागतदीनतिपरित्राणपरायणा । तेनः छद्मा परभा तद्धिषठतुदरेवता ॥ १७ ॥
सर्मशंकिखरूपा च श्रक्तिरी शस्व पकततस्‌ । सिद्धेश्वरी तिद्धहूप। सिद्धिदा सिद्धिर
बद्धिनिद्र कषत्पिषासा छाय। तनद्रा द्या स्पृक्णः । जातिः क्लान्तश्च शान्तिश्च कान्तिभौ-
न्तिश्च चेतना ॥ २९ ॥
तुष्टिः प्िसतया द्वति तयेव च । सपैशरकतिस्वरूपा प्ता छृष्णत्य परमात्मनः ॥
उक्तः श्रते श्र॑तगुणश्चातिस्वरगे यकाऽऽगमम्‌ । गुणोऽसत्यनन्तोऽनन्ताया अपरां च
निशामय ॥ २१॥
शुद्धस्छस्वरूपा या पद्च। च परमात्मनः । सवैपपत्घरूप या तद्‌ विषठातृदेवत।॥२९॥
कान्ता दान्ताऽतिश्यन्ता च सुशीला स्वमङ्ग! । ठोभान्मोहयतकामरोषानमद।हं कारतसप्तथा
त्यक्ताऽनुरक्ता पत्युश्च पवां्या च पतितम । प्राणतुर्या मगवतः प्रेमपक्ती परियवदा ॥
स्ैपतस्यासिका सवैजी वने पायह्पिणी । महाठक्माशच वैकुण्ठे पतित्तेवापरायणा ॥२९॥
सगे च स्वगैरक्ष्पीथ राजचक््मीश्च राजसु । गृहे च गृहल््म श्च मर्याना गृहिणां तथा
सर्वषु पणिद्रभयेषु शोमारूपा मनोहरा । प्रीतिरूपा पुण्यवतां प्रमाह्प। नुप च ॥२७॥
वारिञ्यह्पा वणिजां पापिनां कर्डहंकशी । दयामयी मक्तमाता मक्तानुप्रहकारिका ॥
चपषे चटा मक्त पदो रक्षणाय च । जाउनीवन्भूते त्वे यय दे> 1 विना मुने ॥२९॥
श्रकिद्वत्रीया कथिता वेदोक्ता सवसमता । प्वेपृउय। सवैवनश्रा चान्यां मत्तो निशामय
वाग्बरद्धविथान्ञ(नाधिदेवत्म परम।तनः। सथविदयास्वखूपा या स्ता च देवी सरस्वती ॥
द्धिः कविता मेषा प्रतिभा सृतिद नणाम्‌ | नानप्रकारपिद्धान्तमेदा्थकरपनाप्रदा ॥
भ्यारूयग्नौषस्ररूपा च पवैपदेहमज्ञनी । विचारकारिणी प्रन्पक्ररिणी शक्तिङूपिणीं ` ॥
सपैसगी तसषानताङ्कारणरूपिणी । विषयज्ञानवामरूपा प्रतिविदवे च जीविनाम्‌ ।६४॥
यया विना च विश्षे मूको मृतप्तमः पद्‌ ¦ ठ्पारूर्यामद्राकर। श्च।>]। वी णपुस्तकषारिणी
ध्रु डप्स्वूपा या पुशीढा श्रीहरिप्रिया । हिमचन्दनकुनेन्दकुमूदाम्मोनपंनिम। ॥
जप्र्ती प्रमात्माने शरीृष्णं रत्नमाठया । तप.स्वहूपा तपसां फढदू्री तपस्विनी ॥
िद्धिविद्यस्वूपा च सवैतिद्धिप्रदा सदा . देनी तूर्तीया गदित श्रीयुक्ता जगदृन्निका
यथागमं प्रथारिचिद्परां सनिबोष मे। माता तुभ वेदानां वेदाङ्गानां च च्छन्दपाम्‌ ॥

१%. 'वेमश्त्रलवरूप। ब शकतिवीजस्थ शाप्रतम्‌ । २ क. शपीप्रतिमो* । ३ $. भरुतिगु* 1
४९, "लहस्दुरा द्‌, ५ क. "गौ ॥ ३३ ॥ सवरत" । + क. “्यारूत्रंड

ब्रह्मैष पुराण । ८९

सेध्याव्न्दनमन््राणां तन्त्राणां च सिचिक्षणा । द्विजातिजानिरग च जपरूषां तपिनी
ब्राह्मग्यतेनोरू ग च तवेप्तस्कारकारिणी । परित्र्णा साजित गायत्री ब्रह्मणः प्रिया ॥
ती्ानि यस्या. पस्पशे दशै वाच्छित शुद्धये | शुद्धस्कयिकर्मकाशा शुद्धससवस्वरूपरिणी
परमानन्दखूपा च परमा च पतनातनी | परब्रह्म स्वखूपा च नि्वाणपददायिनी ॥४३॥
बह्मतेजोभयी शकिस्तद्िषठातृदेवत। । यत्पाद्रज्तां पून जगर्स्वै च नारद्‌ ॥४४॥
देवी चतुर्थी कथिता पश्चमी वणयामि ते । परमप्राणाधिदेवी या परश्चपराण्वरूपिणी ॥
प्राणाविकप्रियतमा सर्वाथा सुन्दरी वरा । ्वप्तीमाग्ययुक्ता च मानिनी गौरवाचिता॥
वामाघाङ्गस्वष्पा च पुगुभेस्तेनता मो । परावरौ सवैमाता प्रमाया सनातनी ॥
परमाननरर्प। च धन्या मान्या च पूजिता | राप्तकरीडाधिदेवी च कृष्णस्य परमात्मनः ॥
राप्तमण्डठसमूना राप्तमण्डलमण्डिना । रापतेश्वरी सुरतिक्रा रापतावाप्तनिवा्तिनी ॥४९॥
गोडोकवाप्तिनी देवी गोषैवेषविधापिक्रा । परम'हलादद्षा च सतोषामर्षरूपिण ॥
निगणा च निराकारा निर्टि्ठाऽऽत्मस्वद्पिणी । निरीहा निरहंकारा मक्तानुप्रहविग्रहा
वेदानुपारभ्यानेन विज्ञेया सा विचक्षे; । दिष्टा सहते१ सुरनमुनिपूगवैः ॥ ९२॥
बहूनिशाद्धाकधाना रत्नांङरमृषिता । कोटिचन्द्रप्माजुष्टश्रीयुक्ता मक्तविग्रहा ॥
भी कृष्णमक्तद्‌ाव्थकदायिन। पवैत्तप्दाम्‌ । अवतरं च वार।हं वुषभानुनुनाचया॥
्रत्पाद्पद्मकषससपविभ्रा च वसुषरा । बस्यद्रेभिरदष्टा या सवेदष्टा च मारते ॥१९॥

#'लप्तारपमूना कष्णवकषःस्थराञजला | यथा घने नवध लोड पोदानिनी पने ॥
षाग प्रहस" प्रत ब्रह्मणं परा । यत्पा पद्व खर्ट) चाऽऽन्मशद्ध> ॥५७॥
स्वमरेऽपि १4 दृष्ट. स्यत्प्रत्यतेतु च का कथा । पेने३ तप्ता दरा मूिवृन्दात्ने वन॥
काथिता पश्चमी द्वी ता रावा परिकीतिना । जशषूण कठारूपा कलां शांशस्तमुद्धवा ॥
प्रकृतेः प्रतिविश्च च रूपं स्मर्व पोषितः । परिपू शतमा; पश्चािषा देः: प्रकीतिताः॥
य। या प्रघातंशद्पा वणेयामि निशामय | प्रवानांशस्वरूषा च गङ्गा मुवनपा१नी॥९ १॥
विष्णुणादाव्नतमृता द्रवण सनातनी । पारिपा्मदादाय जरुदिन्धनरूिणा)। ९२
द्शनल्शंनखानणनेिरवागदापिनी । गोरोकष्यानगमनसुसोपानस्वहूरिणी ॥ १६॥

१ क. *पा सरस्वती । ९ फ. "सा मतं ज । ३ क, "वोभ्यः सुन्दरौ परा, *क, श्ण
सारभृता* । ५ क, विहतां च १० । ६ ख. श्टमलस्थिता । तया । ७क. "णातप्य^।८क्‌,
छा भुवि ¶।

१२

९० देपायनमुनिपणीतं --

पवित्रा तीर्थानां सरितां च परा वरा | ्ंमुमौरिजटामेरपक्तापङि्कतस्वरूपिणी १४।
तपःत्तपदिनी सद्यो भारते च तष्फिवनाम्‌ । श्भुपद्मती रनिमा शद्धसत्वस्वर रिणी ॥
निमेखा निरहंकारा साध्मी नाग + भिया, प्रधानांशचश्वहण च तुरप्री ण्णुकामिनी॥
शिप्णुमूषणरूष च विप्णुपदात्यिता सतती . तप.कटःपूजारि सतयः संषाद्नी मुने ॥
सारमूता च पुष्पाणां पवित्र पुण्यदा सदा । दशेनप्पशचनाम्यां च पदयो निर्वागदाधिनी
कटो क््डपेष्मदाहनायाधिरूपिणी । यत्पाद्‌ अरपसपञ्चातय.पृता वतुषरा ॥ १९॥
यत्सपरदरी बञ्छन्तिर्तीथानामात्मशुद्धये । यया विना च श्चषु सवै कमौसिति तिष्फटम्‌
मोप्तद्‌। रा मुमुक्षूणां कामिनां ्वेकामद्‌। । करपवृक्ष्वरूप। च माते वृकषरूपिणी ॥
तरणाय मरनं च प्रजानां परदेवता । प्रधानांशप्वरूपा च मनप्ता कद्यपात्मना ॥
कर परियश्िप्ा च पहेन्ञा शारद , निश्वरस्यानन्तस्प भगिनी नागपूनिता ॥७३॥
नागेश्वरी नागमाता सुन्द नागव्राहिनी । नागेन्रगणयुक्ता साना मूषणभूषिता ॥
नगिन्द्शन्दिता सिद्धयोिनी नापवा्तिनी । विप्णुमक्ता शिप्णुष र विष्णुपूनापरायणा॥
तपास्छह्पा तपस्त फएच्दाश्री तपस्िनी । दि०्य॑1>लतवपै च तपस्तघ्ठ यया हरेः ॥
तपलिनीषु पृञ्या च तपल्लिषु च मारते | स्मन्त्रापेदेवी च जवहन्तौ बरह्मतेनप्ता ॥
ब्रह्मस्वरूपा परम। बरह्ममावनतत्परा | जरत्काहमुनेः पत्नी ृप्णश्ंमृप्तित्र ॥ ७८ ।
आसती ङ्य पृनेमाति प्रवरस्य तफसिनाम्‌ । परानांशस्ररूा या देवसेना च नारद्‌ ॥
मातृका प्ता पूरवहमा स्ता च षष्ठी प्रकीर्तिता । शिशुना प्रतिदिशं तु प्रतिपानक्रारिणी
तपखिनी विष्णुमक्ता कािकेगरय कामिनी | षष्ठशरूण प्रकृरेस्तेन षष्टी कतित ॥
पत्रपोत्रपरदात्री च पार च जगतां सद्‌ा । सुन्दरी युवती रम्या प्तततै मर्तैरन्तिके ॥
स्थने शिशूनां परमा वृद्हूग च योगिनी । पून। द्वादशमापेषु यस्पराः षष्ठगस्तु पतततम्‌
पूजा च सूतिकागारे परष्ठदिने शिशो ` एकविशतिमे चैव पृज। कस्यःणहेतुकी॥८४॥
श्धनिरमिता चेषा नित्या काम्णऽप्यतः परा । मातृरूपा दयापा हशव्रस्षणकारिणी ।
छे स्यडे षान्तरिके शिशूनां स्वमगोचर। । प्रधाना श९१८१। या देवी मङ्गरचण्डिका॥
परकृतेमु्॑मूता सवैमङ्गलद्‌। तदा । चष्ट मङ्ग च पहार कोपरूषरिणी ॥ ८७ ॥
तेन मङ्गछचण्डी सा पण्डितैः परिकीतिता । प्रतिमङ्गव्वारेषु प्रतिविश्वेषु पूनित। ॥
पश्चोपचरमक्त्था च योषििः परिपूजिता । पुतरपौत्रघश्पेयशोमङ्गलदयिनी ॥८९॥

१क.१म्‌ बन्दरप^। २ क, “यं भवतीनां । ३ क. "न्दगुणः स्क. श्री सुरभौ रन ,५क,
शद्धियति भाव्यिषा ।

अह्मवेवतै पुराणम्‌ । ९१

शोकपतपपापातिदुःखद्‌।रियिनरिनी । परिदुष्टा सेव ञ्डपरदात्री सर्षयोविताम्‌ ॥
र्ट क्षणेन सेहत शक्ता विश महरी । प्रषानां शस्वहपा च कटौ कमल्डोचना ॥
दुगोराटततमूता रणे शरुम्मनिष्ुम्मपोः। दुग शस्रूपा स्यादुणैः प्ता तेनतता प्तमा ॥
केदिपूयेपमाुषेदिम्यमुन्दरविग्रहा । प्रषाना स्शक्तीनां वरा बलवती परा । ९६॥
समेिद्धिपरदा देवी परमा तिद्धियोगिनी । हृष्णमक्त। कृष्णतुद्या तेजस विकरमगुगैः ॥
छप मावनय। शशवत्कृष्णवणां सनातनी ॥ ९४ ॥

बहम ण्ड सकठं हतु शक्ता निःशवापमात्रतः | रणे दैत्यैः प्म तस्याः क्रडथा छोकरक्षया
षमयेकःममेक्षंश्च दानु शक्ता सुपूजिता । ब्रह्ादेभिः स्तूमान। मुनिमिरमनुमिनरैः ॥
प्रधानांशस्वर्प। च प्रकृतिश्च वसुंधरा । अघारमृता सर्वषां पवैपतस्यपरपूतिका ॥९७॥
र.नाकारा रत्नगमी सैरत्नाकराश्रव | प्रजादिमिः प्रनरीश्च पूजिता वनिता प्रदा ॥
सर्वेपर्न व्यरूपा च सवप्तपद्विषायिनी । यया विना जगत्तपरै निराधारं चराचरम्‌ ॥
प्रतेश्च कडा या यरता निजोष मुनीश्वर । यस्थ यस्य च याः पर्यस्ताः सर्वा वणेवामि ते

ह ।

स्दाहादेषी वदपर त्रिषु ढोषु पूजिता | यय। विना हविदत्त न ग्रहीतु सुराः क्षमाः ॥

दक्षिणा यन्ञपरनी च दषा सवत्र पूजना । यया विन च विक्षु एवै कमै च निष्फलम्‌
स्वधा पितृणां पत्नी च मुनिभिमैनुमिनैरेः । पूजिता पैतृकं दानं निष्फटं च यया विना ॥

स्वस्तिदेवी वायुषरनी प्ररिरेषु पूजिता । आदानं च प्रदानं च निष्फड च थया विन ॥
पुष्टिमेणपते; पत्नी पूजेता नगलीतटे । यया विना परतिमः पुमांसो योपि तोऽपि च ॥
अनन्तपत्नी तुष्टश्च पूनि ग वनिता सदा । यया तिना न पतुशः पवा धश्च पवेतः॥
हेरानप- तेण्तिः पजता च सुरनरैः। सर्वै लोका दधिश्च शेषु च यया विग ॥
भूतिः कपि्पत्नी च सर्वः सवर पूजिता | सर्वे टा मीरः स्युनेगतपु च.यया विना ॥
यमपत्नी क्ष साध्वी सशी न परवपूनिता। समन्त्ताश्च मुद्राश्च सर्वै टोका कण तिना ॥
कर ूधिषटतु्रेवी सा कामपत्नी रतिः पती । 3 छिभतुकहीनाश् सव टो यया तिना ॥
सत्यत्नी पती मुक्तिः पूजिता जगता वरिप्रा। यथ पीना मवेह्लोके बन्धु हितः तदा ॥
मे हपतनी दण साध्वी पूनिता च जणत्थिया | पतवैठ काश्च पवतर निष्ठश्च यया विना ॥
पुण्यपत्नी प्रति स्ता पुष्यदूण च पूनिता । यथ। विना जगत्पवै जीवन्पेतप्मं मुने ॥
सुङ्मेपत्नी कीतिश्च घय माधा च पू-जता। यया प्रेना जगत््व यशेहीने सृतं यधा॥

अ~ -~----------------~---------------------- ~~~

१ कृ. “एपुटजाज्वत्यवि* ।

" ‰1 दैपायनमुनिपणौवं -

क्रि उद्योगपरेनी च पूनिता प्वैपतंगता ] यया विना जगत्सवच्छिननामिव नारद ॥
भर्मेपतनो रथ्या सा पर्प पूनिता । यया विना जगत्सकमुच्छिनन वििनिितम्‌ ५
सत्ये अदशना ण च तरेतायां सूकषमरूपिणी । भर्ांदयवर्ूपा च द्वापरे संहृता हिया ॥
कठो महाप्रगरमा च सर्वत्र ध्यातिकारणात्‌ । कपटेन पह भ्रात्रा भ्रमत्येव गृहे गृहे ॥
शानिडेजा च माये दे पुशीट्य च पूजिते । याम्यां विना जगस्सवुन्मततमिव नारद्‌ ॥
ज्ञानस्य ति्नो मा्योहच बुद्धिभ॑षा स्मृतिस्तथा । यािर्विना जगत्सवे मूढं मृतप्तमं तदा
पूर्वि षर्पैपत्नी षा कान्तिरूपा पनोहग । परणान्ण च दिधोा निराधारा यया विना
सवत्र शोमारूपा च ठकषपूपिमती पती । शरीरूपा मूतिरूपा च णन्ण पन्या च पूजिता
कारप्रिरदरपतनी च निद्र य तिद्धगेगिनाम्‌ | प्वैटोकाः सगच्छर्षो पणणगेन रात्रिषु
कार्य तिसतो मार्योश्च संध्या रात्ि्दिनानि चै । यामिर्विना व्िषाश्र च सख्यां कतै न
कयते ॥ १२४॥
षुतिपाते ढोममायं धन्ये मान्ये च पूमिते। याम्यां व्याप जगत्स पयुक्तं चिन्तितमेव च ॥
प्रमा च दाहिका भेवद्वे माद तेजस्तथा । याम विना जगत्स विघाश च नहीशवरः ।
काटकन्ये मृतयुभरे प्रजवर्य प्रये प्रिये । याम्यां जगत्भमच्छि्नं विषा्रा निर्मिते विषो
निद्राकन्पा च तन्द्रा सा प्रीतिरन्यापुखपिये | याम्यं वापं जगततवै शिविपत्रविेिषौ ॥
वेराग्यध्य च द्धे मा श्रद्धा मकिश्च पूनिते। ण्यां श्वउ्नगत्पवरै जीवनमुक्तपिदं मूने
दितिर्दैवमाता च सुरमिश्च गवा प्रतु । दिनिश्च दैत्यजननी कुश्च विनता दनुः॥६०॥
उपयुक्ता. स॒ष्टिविधावेताश्च प्रकृतेः कठाः। कलाश्वान्याः पतन्ति बहुयस्तामु काथित्निबोषमे
रोहिणी चन्द्षत्नी च पेन्ञा सूयेष्य कामिनी | शतरूपा मनोमयी रचीन्द्रस्प च गेहिनी॥
ताय्‌ बृहस्पते वततिष्ठस्याप्यरनपती । महया गोतमल् स्यादनसूयाऽत्रिकामिनी ॥
देवहूतिः कद॑स्य प्रपूतिद्षकामिनी । पितृणा परानस्ती कंथ मेनका पसाऽम्बिकप्रसूः ॥
ढोपामुदरा तयाऽऽहूतः कुनेरस्य तु कामिनी । वरुणानी यमल्ञी च बहेर्विनध्यावरोति न ॥
कुन्ती च दमयन्ती च यशोद्‌। देवकी सती | गान्ारी दरौपदी शव्या सावित्री सत्यवत्या
वृषमानुप्रिया साध्वी राषामाता कलावती | मन्दोद्री च कोप्या सुमद्रा कैकयी तथा ॥
रेवती सत्यमामा च काडिन्द्‌ ठक्षमणा तथा । मित्रविन्दा नाञ्मनिती तथा जाम्बवती प्रा
टक्ष्मणा रिणी पीता स्वयं ठक््मीः प्रकीर्तिता । कडा योजनगन्धा च ्षाप्तमाता महप्तती

१९. "तनाद्ष्योषा। २ क. व्यापिकाबरात्‌। ३७. श्रासा सिदयोगिनी । सु ।४९्‌,
“ज्ञा ययो योगेन रा" । ५.व। प्रभावम्‌ *।

धरह्मयेवते पुराणम्‌ । ९३

नाणपुत्ती तथोषा च चिरे च तत्ससी | प्रमावती मानुमती तथा मायावती पतती ॥
रेणुका च मृगोमौ ता हष्िमाता च रिणी । एकाऽनंश्षा च दुगौ ता श्रकृष्णमणिन सती
बह्भ्यः सन्ति कटाश्चेव प्रकृनेरेव मारते । या णश्च प्रापदेभ्यस्ताः सर्वाश्च प्रकृतेः कटाः॥
कटां शां शपृदधूताः परतििशषु योषितः । योपितामपमानेन प्रकृतेश्च परामवः॥ {४६॥
ब्रह्मणी पूजिता येन पतिपुत्रवती सती | परकृतिः पूजिता तेन वल्ञाध्कारचन्द्नैः॥ १४४॥
कुपारी बाष्टवपींया वचराटंकारचन्दनैः । पूजिता येन विप्रस्य प्रकृतिस्तेन पूनत। ॥
सर्वा; रङृतित्मत। उत्तमाषममध्यम।;। पचवांश्चाश्चत्तमा ज्ञेय।; पुर्श।राश्च पतिनताः॥
मध्यमा रजपतशचाशास्ताश्च मोभ्याः प्रकीर्तिताः । सुखतमोगवेत्यरच स्वकार्यं तत्पराः द्‌ा॥
भघपास्तमपतश्चांशा मन्ञातकुरपतमवाः। दुपूखाः कुल्टा पूतौ स्वतन्वराः कक्हप्रिणः ॥
पिम्या कुश्टा याद्च स्वग चाप्परपत गणाः: प्हृतेस्तमपरचां शाः परचल्यः परिकीर्तिताः
एषे निगदितं सवै प्कृतेरमद्पश्चकम्‌ । ताः सर्वाः पूनिताः पृण्पौ पण्यतत्र च मारते ॥
पूनिता सुरभेना$ऽद दुरणं दुगा तनाश्िनी । द्वितीया रामचन्द्रेण राशणस्य वधामिना ॥
त्पदचाञनगत। माना शरिषु ठोक्रु पूजिता | जाताऽऽगौ दकतपल्य। च निहन्तु दैत्यदान-

षान्‌ ॥ १९२ ॥
ततो देहं परित्यञ्य यज्ञे मवुंदच निन्दा । जज्ञे हिमवतः १८१ ठेमे पापतिं पतिम्‌॥
गणे श्च स्ववं कृष्णः न्दो सिषणुकलोदधवः | बमूवदुरतौ तनवो पङ्चातम्यार्च नाष
ठक््ममेङगदमूपेन प्रथमे परिपूनिता । तरिषु टोङेषु तत्पश्चादेवनामूनिमानवै। ॥ १५१॥
स्तात प्रथमे चापि मक्तया वै परिपूनिता । तत्पश्चाभरेपु छोकरेषु देवतापुनिमानवैः ॥
भाद) स्र्‌ष्वती देवी बरह्मणा पारेपूजिता । तत्पश्चत्रिषु रोके देवतामुनिमानवै; १५५
प्रथमं पूजिता गप्रा गोोके रासमण्डठे | पोणैमास्यां कार्तिकस्य . इृप्णेन परमानमना ॥
गोकिकामिदच गोपैश्च बाटिकामिशच बाढकेः | गवा गणेः सुरगगीस्तत्पद्चान्मायया दरः
तदा ब्रह्मदिमिदेवेमुनिमिमेनुमिस्तण । पुप्पधुषादिमिमेकत्ण पूनिता वन्दिता पदा ॥
पुथिभ्पा प्रथम देवी सु" तेन च पूजिता | श्रकरेणोपदिषटेन पण्यकेत्रे च मारते॥११२॥
निषु छोकेषु ततिद्चारोज्ञया परमात्मनः । पुतपपूपादिभिमेकतया पूजित मुनिभिः सुरैः
कड़ा या ण सतमूताः पूजिरस्तारव मारते पूनिता प्रामदेम्यश्च प्राम च नगरे पने ॥
एवे ते कापेते स्वै भ्कृतेदचरितेश्ुमम्‌ | यथागमे ठक्षण च र मृयः श्रोदुमिच्छपि ॥

१ क, गृह्याश्च श्व ¦

९४ दवेपायन्रुनिभणीतं -
हात श्रीन° मज परकृः नाराग्णनारदततवदि पङ्तिस्ठरूपतदधेदव्णनं
माम प्रपरोऽध्णवः | १॥

अथ द्वितीयोऽध्यायः |

नारद उवाच-
मापन श्रुतं सवै देहीनं चरितं पिमो । विगोधनामं गोपस्य व्याप्ततो वकदुमहासे ॥१॥
सष्टिगथा सष्टिविषो कथमादिनेभुव ह्‌ । कर्थं वा पश्चधा मृता वद्‌ वेदाविदां वर ॥२॥
मूता या याद्च कटम्‌ तया त्रिगुणया मवे। व्यामेन तःसं चरिते श्रोतुगिच्छापि सापरतम्‌
तात। जन्मानुकयने ध्यानं पूजा परम्‌ । सतोत्रं कवची शौय वर्णेय मङ्गकम्‌ ॥
नारायण उबाच-
निर्पत्मा च नमो रित्यं काटो निस्थो दिशो यभ विशेषा गोरं नित्यं तित्णे गोलोक
एवच ॥९॥
तदेकदेशो वैकुण्ठो छग्बभागः स नित्यकः | तथेव प्रक तिमिः ब्ह्महीना सनातनी ॥
यथाऽन्नौ दाहिका चन्द्र पप्ने शोमा प्रमा रभे । दश्वदयुक्त। न मिन्ना पा तथा प्रकृतिरात्मनि
विना स्वण सणेकारः कुण्डल कतुमत्तमः | विना मुर] कुट हि घटं कतत नहीशरः॥८॥
नहे क्षमस्तथ। ब्रह्म सृष्टि खट तरा विना । सशक्तिस्वूणा सा तया स्याच्छक्तिमान्दा
रेशय॑वचनः शक्‌ च ति. पराक्रमवाचकः । ततम्वहूपा तयेदात्री या सा शक्तिः प्रकीर्तिता
स्ख द्धबुद्धितपर्तियश्चस वचनो मगः । तेन शक्तिमेगवती मगरूपा च सा पदा ॥११॥
तया युक्तः द्‌]ऽऽत्मा च मगरवास्तेन कथ्यते । स च स्ेच्छामयः कृष्णः साकारश्च निरा-

कृतिः ॥ १२ ॥
तेजोरूपं निराकारं ध्यायन्ते यागिनः पदा । वदन्ति ते १२ बह्म परमात्मानमीश्वरम्‌ ॥ १३॥
अद्यं सशद्र्टर सरज्ञं स्वक।रणम्‌ । पवद सर्वरूपान्तमद्प सवेपेषकम्‌ ॥ १४ ॥

वैष्णवास्तं न मन्यन्ते तद्भक्ताः सक्ष्पदरिनः | वदनत ति ते कस्य तेजस्तेजस्विनं विना ॥
तेजोमण्डटमध्यस्प ब्रह्मतेजसिविन परम्‌ । स्वेच्छामय सरूपं सर्वकारणकारणम्‌ ॥११॥
अतीव सुन्दरं रूप बिभ्रतं सुमनोहरम्‌ । किंरोरवयपं शान्तं पषेकान्तं परत्परम्‌॥ १७॥
नवीननीरदा मासं रतैकश्याममुन्दरम्‌ । शरन्मभ्याहूनमश्नोधशोमाभोचकटोचनम्‌ ॥
मुखधासारमहास्वच्छदन्तपङ्क्तिमनोहरम्‌ । मयुरपुच्छ्ृदं च माठर्तीमाल्यमाण्डितम्‌ ॥
सुनासं सस्मितं शवद्र कोनुप्रहकारकम्‌ । जङम्िविशुद्ेकपीतां शकष शोभितम्‌ ॥२०॥

्हमवेवतेपुराणम्‌ ९५

[3

द्विजं मुरीहस्त रत्नमूषणमृषितम्‌ । सर्वाध।रं च प्रवेशं पवेशक्तियुतं विभुम्‌ ॥२१॥
सरवशवभपरदं सवै स्वतन्त्र पसवमङ्गलम्‌ । प।११०तमं तिद्ध ।िद्धिदं पिद्धिकारणम्‌ ॥२२॥
ध्यायन्ते वैष्णवाः शश्चदेव्पं प्तनातनम्‌ । जन्मद्प्युनर।०व।विशेकमीतिहरं परम्‌ ॥
नद्मण। वयप्ता य्य निमेष उपचयते । प्त च ऽऽत्मा परमं ब्रह्य कृष्ण इत्यामेषीयते ॥
कृषिस्तद्धक्तिवचनो नश्च तद्‌।स्यवाचकः। मक्तिद्स्यप्रदाता यः पत हष्णः पर्रर्तितः
कृषिश्च प्वेवचनो नकारो बीज चक्रः । सवैजीजं पर बह्म कृष्ण इयामि पीयते ॥२१॥
अततरूवब्रह्मणां पते क ठेऽगीतेऽपि नारद्‌ \ भदणानां नास्ति नास्तल्समानो गुणेन च
पर कृष्णः पवेसृष्टयादो तिसक्ष्त्वेक एव च , सृष्टययुममुखस्तदेशेन क ठेन प्रेरितः प्रमुः
स्वेच्छामय: सेच्छया च द्विधरूपो बम्‌ ह । स क्पा वाममागाशादृत्िणां श: पुमान्स्छनः
तां ददश महकामी काभाञारः सनातनः। अतीव कमर्नाशं च चारुचम्पकप्तनिमाम्‌ ॥
पनदुमिम्बपहशनितम्बधुगटां परम्‌ । सु ारष्दटी -तम्मतदशश्रोणि न्दरम्‌ ॥२१॥
भ्रीयुक्तश्रीफछाकारस्तनयुग्ममनोरमाम्‌ | ए्च। युक्तां भुरछितां मध्यक्षीणां मनोहराम्‌ ॥
अतीव सन्द्रीं शान्तां सस्मितां वक्र चनाम्‌ । वहिशुद्धाशुका गनां रत्नमूषणमू षेनाम्‌॥
शश्वचकषश्चको (म्यां पिबन्तीं पतते मुरा । कृष्णस्य सुन्दरमुख चन््रको टेरिनिन्दकम्‌ ॥
कस्तुरीनिन्दुभिः सापेमघश्चनईनविन्दुना "। सम तिनद्‌ विन्दुं च भाकम६५ च विभ्ररी१्‌ ॥
सवक कवग १।२ माठतीम।द्वमूषिमम्‌ । रसेन्दतरहार्‌ च दध १ कान्तकामुकीम्‌ ॥६१॥
कोटिचन्द्रपमाजष्टपष्केमाप्तमनिरलिम्‌ । गमने रजदृस तां चछया खज्ञनगज्ञर्मम्‌ ॥
जतिमा तया पाप रातो राप्मण्डटे। रा+8'पषु रटति रासकरीडां बका ह ।२८॥
नानाप्रकारशुङ्गारं शृह्णागे पूिमातिव । चकार पलप्तमा न शवद् ्रहमे वथः ।॥६९॥|
ततः स च परिश्नान्तस्तस्था योने। नत पिता । चकार वयौ बानं च नित्यानन्दः शमक्षणे॥
गश्रतो यो षितस्तस्णः पुरता-ते च पुत्रन । निःपप्रार श्रषजटं श्रानायास्तनप्‌। हरेः ॥
महापुरतलिन्नाथ निःधापतश्च बभू ह । तदा गपश्रमजट्‌ तततव विशवगोल्कम्‌ ॥ ४२॥
स च निः्वाप्तवायुशच प्वषारो षमू१ ह । निः्ानवायु. सरपं जीविन च भवेषु च||४६॥
धरमन पर्तमद्वायोवौमाङ्ग त्प्राणव्रह्म्‌। । तत्पत्मी द्वा च तसपुशः पणाः पश्च च मीत्रिनाम्‌

< वनः समानश्चनेदाना व्यान एव च बमृवुदेव तत्पुत्रा अवःप्राणाश्च पश्च घ॥४१९॥
, गयावदिवश्च भभू वरणो १ न्‌। तद्वा पाङ्काच तत्पत्नी वहनी बभूव पा ॥ ४१॥

१क यदेलानांना,२ क्‌. भ्टरागं स ।३ कं, स्य मुखचन्द्र च चर ।४क वजे.
नद्रसा* । ५ कृ. “दिभूयप्र । ९ क, इमा" ।

९8 देपायनद्ुनिपणीह-

जथ स्‌। कृष्णश्ङिशच छृष्णाद्रम दधार ह । शतमन्वन्तरं यावज्जन्ती ब्रह्मतेजसा ॥
छृष्णप्राणाविदेवी सा कृष्णपाणापिकपिय । ङृष्णस्प सक्धिनी शश्व्कृष्णवक्षःस्थरुसयत।
धातमन्वन्तरतीतकाटे परमसु्दरी । पुष वाण्डं सुवणौमं विश्वावागछयं परम्‌ ॥ ४९॥
ष्ट्व चाण्ड हि सा देवी हृदयेन विदूयता | उतप्तनं च काफेनं तदण्डं गोर्के छे ॥
ष्ट कृष्णश्च तत्त्यागे हाहाकारं चकर ह्‌ । शएक्षा१ देवीं देवेशस्तत्षणं च यथोततम्‌॥
धतोऽपत्ये स्वया त्यक्त कोपर सुनिषठुरे । भव त्वमनपल्याऽपि चाघ्यप्रभृति निधिनम्‌॥
धा ाप्तवदंशरूपाश्च मविप्यनित सुरचियः। अनपत्पाश्च ताः सभस्त्वतत। नित्ययैवना;
एतसिमन्नरपरे देगनिहाप्ात्सदपा ततः । आसिमूव कन्येका दह्धवर्णो मनोहरा ॥
पीनवद्पारेवाना वीगापुस्तक्रवारिणी | रत्न मृष गमूषाढया सरवशान्ञातिदेवना ॥९९॥
मय कालान्ते पा च द्विषारूपा बभूव ह्‌ | वामा्ाङ्गा च कमल दक्षिणाषां च र।धिका ॥
एतसिमतरन्तरे छृणो द्विधाङ्पो बू ह । दक्षिणापैः स्यादुद्धिमुनो वामा्श्च चऽभनः
उवाच वाणी श्रीकृष्णल्तवमस्य मव कामिनी । त्रैव मानिनी राषा नेव मद्रं मविष्यति
एवे कृष्म पप्द्दौ तु नारायणाय वै । संजगाम च वेकुण्ठं ताम्यां सा जगत्पतिः ॥
अनप्त चते द्वे च यतो राध।रप्तमवे। नारायणाङ्गाद्भवन्पषद्‌।श्च चतुभुनाः ॥१०॥
तेजपता वयतत छपगुणाम्पां च प्तम। हरेः । बभूवुः कमाङ्ग।च द कोटच% तत्समाः
भथ गोटोकनायस् रोना विषरत। पन" | आपतच्रपतरूप्गो पाश्च वयप तेजसा समाः|
रूपेण सुगुणेनेव वेष! विकमेण च । प्राणपाः परि प्ाः स बमुवुः १।१द्‌/ विमो; ॥
रापाङ्गलोमकूेऽ५। मूनुपोपकन्वक।; । रघा वृह्याश्च सवंरस्ता नान्यसुस्याः पिधवदाः
रत्नमूषणमूष इचा: शशवतयुस्थिरयौवनाः । भनपत्याश्च ता प्व; पुः शेन सततम्‌
एतस्िन्नम्तरे र पहसा कृष्गरेहतः। भविनमूव ता दुगा विष्णुमाय। पनातनी ॥
हवी नारायणी शाना प्वैशक्तिद्पिणी । बुद्धयपिष्ठतृरेवी प्ता कृष्णस्य परमात्मनः
देवीनां बीजरूपा च पूठपकृपिरीशरी । परिपृणेतमा तेजः स्वरूपा तरिगुणासिका ॥१८॥
तप्तकाश्चनवर्णोमा पूयेकोटिपतमप्रमा | दषद्धाप्तपप्तना्या पहम्‌ नपयुना ॥ १९ ॥
मानाश्ञास्ञनिकरं बिधत प्ता त्रिलोचना । वहूनिशद्धा गकाघाना रत्नमूषगमूषिना७०॥
यस्यः श। एकडा षमृवुः पयोपिनः। सवेरिथस्िता शोका णोहिता माप्या यया
पदुशव्परदात्री च कामिन। गृहपेधिनाम्‌ । कृष्णमक्तेपदाश्री च वैष्णवानां ष वैष्णवी ॥

“~ -~-~------

१ क्‌, "न ब्रह्माण्डगो"\२क. “ने ' मताश्ा५ऽसं* । ३ क. स्ता राघाद्यः प्रिर ।

्हमषतेपुराणम्‌ । ९७

मु्षणां मोक्षदाश्री पुखिनं प वदायिनी । स्वगु खर्गलक्ष्मीः त गृहरक्ष्मीगृहेप्यप ॥
तपाछषु तपस्व च श्रीरूप पता नृपेषु च| या चश्नो दाहिकाह्पः प्रमाषूपा च माछ्करे ॥
रोासह्पा चन्द्रे च पदषु च मुशोमना | प्वैशकिच्रूण या श्रीृप्गे परमातमनि ॥
यया चशक्तेगनास्मा यया वै शाक्तिषल्ञत्‌ । यण तिना जगत्स जीमूतातिव स्थितम्‌
या च सप्तारवृक्षस्य बीजरूपा प्ना(तनी | स्थितिरूग बुद्धखूप। फलष्पा च नारद ॥
्षपि गपा द श्रद्धा निद्र तन्द्र क्षमा धृतिः । शान्तिर वुष्िपुष्टिानितकान्या-

दिङ१०॥ ॥ ७८ ॥
सा च धस्तुष पैर तत्पुरः समुपासितः | रलकिहाप्तनं तस्ये प्रददौ राधिकेधरः ॥
एतरिमित्नर रे तत्र स्लीकश्च चनतुमुंखः । पद्मन।मनाभिपदमननिः तपतार पुनान्मुने ॥८०॥
कमण० लु परः श्रीमांस्तपर्छी ज्ञानिनां वरः । चतुपरंखस्त दष्टा प्रजवहन्रहमतेनप्र ॥८१॥
सुदती सुन्दरी श्रेष्ठा शतचन्द्रसमप्रमा । वह्निश्च द्धश सधान रत्नमूरणमूषिन ॥८२॥
रत्नापिहा पने रभे स्तुता वे पवकारणम्‌। उवाप्त प्व।पिन। सता कृष्णस्य पुर्तो मुद्‌ ॥
एर्वा मन्नन्तरे ऽ द्विषाह्गे बभूव पतः । वामागद्गो महादेवो द्तिणो गोपिकापति;॥
श॒दस्फटेककाशः शनकाटिरेकिप्रमः । त्रिशटपष्टिशधरो > ्रचमेषरो हरः ॥८९॥
तष्ठकाश्चनवणामजट।मारषर : पर्‌. । मरममृषगगात्रश्च प्(त्मितशन्दरशेखरः ॥ ८१ ॥
दिपम्बते मीरकृण्ठः प्पमूष । भूषित, । विभ्दृक्षिणहस्तेन र'नमाठां सुसंस्कृताम्‌ ॥
भरजपन्पश्च्रकत्रेण ब्रह्मऽ५।(तेः पतन।तनम्‌ः। सत्यवप श्रीृप्णं परमा-पानमौश्चम्‌ ॥
कारण कारणानां च सवैमह्नलषङ्गलम्‌ । जन््रव्युनर।उपाधेशोकमीतिहरं परम्‌ ॥
सत्‌ मृत्योभृष्यु त जातो मृ्युंनकामिषः । रतनिंहातने रम्ये प्मुव्रातत हरे; पूरः ॥

इति श्री० म० प्र नार्‌ायणनारद्तदे देवदर्ुःपत्तेनाम द्वत योऽध्याय ॥२।

[कयि ववद्य
[वन्न

अ4 तृती 4 +६वायः |

भ्रं नारा^ण उवच-
अथं तजत्वय वै ब्रह्म ^ वथः | ततः खकाड भहता देषा षर वभूव पः
त>६५ शिक्रेकश्च शतकेटिर्विप्रमः । क्षणे रोषधमाण्श्च घ शिष्यः प डित. क्ुष। ॥
पितृणा 7१रित्यक्तो जलम निराश्रयः । नेब्रह्माण्डनाथो यो दृदरोष्वे नाथवत्‌ ॥६॥

„१ क. “प त्रनङू* 1
१३

९८ देफवनपुनिपगीषं-

सथूठात्यूढतमः सोऽपि नान्न देष महाविराद्‌ । परम णुवैषा सृकषमलरः पयूखात्तयाऽप्यसौ
तेनलं षोदकषंदोऽये हृष्णस्य परणत्मनः! आरो ऽपरूश्ानां मह षषः पुरेरः
प्रतेकं रोमकूेषु विश्वानि निविलाति च , भयापि तषा पिषूां च ङ्ग) वक्तु नहि क्षभः
यणा सित संय रजता विश्वानां न कृष्म चन | ब्रहमरिष्णुक्िदादीनां तथा र्या न विद्यते
्रतिरिधेषु सत्येवं ऋह्याःप्णुशिना पयः ¦ पताल द्वह) 3ानते दद्य.ण्डं १९कीरितम्‌ ॥।
तत्‌ ऊर्व च वेकरण्ठो ब्रह्माण्ड हहिरेव सः प्र च पत्पस्वरूःश्च शश्त्ताराव्रणे यथा|
हदुध्वे चेव गोहोकः पश्चाशत्के टिो ननात्‌ । नितपः प्त्यए्वरूष््च यथा कृ" स्तथा-
प्ययम्‌ | १० ॥
शष्ठ पमिता ष्व पपसःगरकयुता । एकोनपश्ाशदुपदवीपा ेद्यवनातिता ॥ ११ ॥
उध्ै पत पुलका बह् तोकंष्ठमनवितः । पातालानि च प्ठाप्च। ब्रह्म.ण्डमेव च ||
ऊधम पराया भूक मुवर्लोकरेततः परः । रवट।कम्तु ततः प्शःनमह ठे स्ततो जनः
ततः प्रस्तपोोकः सत्यदढोकम्ततः परः । ततः परो त्रहटेवस्तपक वनपः ॥
एवं समै कृत्रिमं तदह्'ह्यम्पन्तर एव च । तद्विनरि 3िन।रशच सर्वेषामेव नारद्‌ ॥१५॥
ज बदुबृदूवर सः विश्व ^धमनित्यकम्‌ । नित्यो गोर वमेकुण्ठो सव्य शशव रत्र ॥
डोमकूपे च रहम ण्ड प्रत्येकं स्प निशितम्‌ । एषां संख्यां न नानाति इष्णोऽग्वस्य-
पि काक्या ॥ {७ ||
प्रयेकं भ्तिनह्याण्डे ब्रहम वेष्णुरिःवायः। तिलः-कं व्य. पुरणां च थ। पर्थत्र पु शरक
द्गीश्चश्येव दिक्पाला नक्षत्राणि अह्‌।द्य, । मुवि वण।श्च च^वरोऽपरो न गश्च चरचर
अथ कटेन पत विराध दृष्ट पनः पुनः डिम्भन्तर्‌ च शू>५ चने द्वितीये कर्थचन ॥
विन्तमवाई क्षो स्रोद्‌ च वनः पुनः । ज्ञान प्राप्य तदा द्धै, ६५ परमपू्षय्‌
ततो ददश तत्रैव ब्रह्मऽ्योतिः सनातनम्‌ | नवी ननीरदश्या५ द्विमु पौ तवापपम्‌ ॥२२॥
पतसि प्रीह्प मक्त नुप्रहकारकम्‌ । हाप बठक्सतष्टो दृष्टवा जनकभीश्चरम्‌ ॥
वर तसमै ददै तुशे वरेशः प्मयोतिःम्‌ । प्समो ज्ञानयुक्तशच कषुत्पिपप्विवर्भितः ॥
ब्रहमण्डाप्िख्यनिद्यो भवर वत्त उयावषि । निष्कामो निर्भयश्च प्र्वेषां वरद्‌ वरः ॥
रेगमरन्युजरा श कपीडादिपरिवर्जितः ॥ २९ ॥
इयुकतवा तदकरणे महान्तं षडक्षरम्‌ | त्रः कृत्वा प्रनजापाऽपद वेदागमपरं वरम्‌ ॥
प्रणश्ीदिचतु्यन्तं इष्ग इत्यक्षरद्वयम्‌ । गह्धिनायान्ताएष्ट च सैविघ्नह्रं परम्‌ ॥

१ ९. “णुश्च प्रातः \ २ €. “पमयौ पू" । ३ $. नाराश्च नाय ३१। ४ छ. "प एषणे २० ।

ब्हमैवतेपुराणम्‌ | ९९,

मन्त्र दा त।ऽ5हार्‌ कठपयामापत वै प्रम्‌. । श्रूवतां तद्रहमपुत्र निमेष क्का ते
प्रतिवििषु नेवं दद्व वैणणवो जनः । पे डश विषविणे विष्णोः पक्चनुशार१ १।
निणस्याऽऽत्मनश्चैव परिपृणंतमस्य च । नैवेत्रन च कृष्णस्य नहे कित्र पोजनम्‌ ॥
यहदाति च नेवं यरमै देवाय यो ननः । प्र च ल'दति तत्व रीदे पुम्‌ ॥
तेच मन्त्र वरं दश्वा तमवाच पुनर्वि; | वर अन्धःक हष्टन्ते तमे त्रहि-ददामिते॥
क८।१ वचने श्रत्वा तमृवाच महाश्रराट्‌। अदनी ब।खकस्तत्र वचनं समयोजितम्‌ ॥
महादिर!ड्वाच-
वरं मे त्वत्पद्‌;मपोजे मक्तिमेवदु निश्च! । तेतत्‌ यावदयु्म क्षणे वा सुचिरं च वा ॥
त्वदधक्तयुक्तो यो शाके जीवन्मुक्तः स पतम्‌ ।त्वदधक्तहीनो मृश्च जीवज्ञति गुनो हि सः
क तञ्तवेन तप्ता यक्नप्र॒ यजनेन च | त्रतेनेवे पव।पेन पुण्यतीर्निरेवया ॥ ६१ ॥
कृष्णमक्ति व्ही १ पुंसः स्थान वनं वृथा । येना$ऽत्मना जौ वेतश्च ततेव नहि मन्धते ॥
यावदात्मा शररऽस्ति तावत्स्याच्छकतषयुतः । पश्चाद्यान्ति गते तस्मिन्न स्वतन्त्रश्च
शक्यः ॥# ६८ ॥
, सचत्वं च महामाग पवात्‌ प्रकृतेः परः । स्वच्छापयश्च साधे ब्रहमज्थोततिः सनातनः॥
इत्युकत्वा बाटकस्तत्र विरराम च नारद्‌ । उवाच कृष्णः प्रयुक्ति मधुरां श्चतिपुन्दरीम्‌ ॥
भीटृष्ण उनाच--
सुचिरं सुस्थिरं तिष्ठ यथाऽहं त्वं तथा भव | सरसरुण््रह्णां पति प।तस्ते न मरिष्धति॥
अयेन प्रतिविध्यण्डे त्व च पुत्र व्रिराड मव । त्वन्नामिषदय ब्रह्मा च विश्वलतष्टा मविष्पति।
ठे ब्रह्मणश्चैव रुद्राधकादरीत तु । शिवान मविष्यनि पृष्टिषंहरणाय वै ॥४३॥
काठाञ्चिरद्र्तेष्वेको विश्वततह्‌।रकरारकः । पाता विष्णुश्च उषी रदरतेन मविभ्यति ॥
मद्धक्तियुक्तः सततत भविष्प्रपति वरेण मे | ध्वानेन कमनीयं मां निलयं द्रकषपति निश्चि"म्‌
मतरं कमनीयां च मम वक्त.स्पकस्मिताम्‌ । यामि लोकं तिषठ सेनया सो ऽन्तरीयत
गत्रौ च नाकं ब्रह्मणं द्करं स उवाच ह | स्टार सष्टुमीश्च च संहनोरं च तस्सषणम्‌ ॥
भ्रीढृष्ण उवाच -
सट सषु गच्छ वत्स नाभिपदनोद्धवो मव | मह'विरा द्‌ ठोमकूे क्षुद्रस्य च विषैः श्रणु॥
गच्छ वततत मह्‌।दरव बरह्म ग्ध मव | अंशेन च महामाग स्वय च ठचिर्‌ तपः॥४९॥

१क. “न पूबर २. पुण्येन पतीेषे' ३क लेकेति"। ४क. "तवा स्वलोकं । ५ कृ,
"मीश्चवु ड"

१०५ देपायनदूनिषणीत॑-

इत्युक्त्वा जगतां नाथो विर्राम विधेः सुत । जगाम नता तं ब्रहम शिवश्च शिवदापकः
महाविराद्ढोभकूे ब्रह्माण्डे गोठके जच । प्त बमू१ विराट्‌ क्षुद्रो विरादंशेन सत 4तम्‌
यामो युव। पीतवाप्ताः हायानो जछतस्पके | इषद्धासः प्रपन्नाय विश्वरूपी जनादनः
तन्नामिकमटे बरह्मा बम्‌ कमलोद्धव्ः । समूय पद्मदण्ड च बधराम युगलक्षरम्‌ ॥९६॥
नान्त अगम दण्डर्‌व पद्मनाभस्य पद्मजः । नामिजस्य च पद्म्य चिन्तामाप गितमहः
स्वस्थानं पुनरागव्य दध्म इृष्णपद्‌।ग्बूनम्‌ । ततो ददं क्षुद्रं तं ध्यानेन दिव्यचक्षुषा ॥
घ्चणनं जढतस्पे च ब्रहमाण्डगोलकापृते । यद्ठोमक्ूपे ब्रह्माण्डं तं च तत्परमीशवरम्‌ .॥
श्रीकृष्ण चापि गोलोकं गोपगो पःमन्वितम्‌ , तं परस्तूष क॑रं प्राप ततः स्ट चकार प्तः॥
बभूवुत्रह्मणः पुश्रा मानसाः सनकादयः | ततो रुद्रा; कपालच शिवस्मैकादश्च स्मृताः|
बभूव पाता विष्णुश्च सदस्य वामपःशचन. । चतुरमुनश्च मगवाञ्यनदीपनिवासङकत्‌ ॥
रुद्रस्य नामिपग्ने च ब्रह्म विं पप्तन प्तः । स्वग त्युं च पातालं त्रिकं सचराचरम्‌ ॥
एवं सवै रोमकूपे विशव प्रतेकमेष्‌ च । प्रतिवष कषद्रिराद्बह्म ष्णु रैवाद्यः ॥
इत्येवं कमेतं वत्स हृप्णपकीतनं शुभम्‌ । सुदं माक्षदे पतरं कं भूयः परोतुरिच्छपि ॥
` इति श्रीरह्म ° महा० प्रकृति ० नारदनारायणत्तवादे विश्व्रह्माण०६वर्णैन
नाम तृतीयोऽध्यायः ॥ ६ ॥

अथ चतुर्योऽध्यायः ॥ ४ |

[ग

नारद्‌ उवाच~--

रुतं सवेमप्‌१े च त्वत््रप्द्‌त्सुधोपमम्‌ . अधुना प्रहृतीनां च उप्र वणय भोः प्रमो ॥

कस्याः पूजा कृता केन कथं मत्यं प्रकारित। | केन व। पूजिताकावा केनकावा
स्तुता मुने ॥ २॥

कवचे स्नोत्रकं ध्यानं प्रमां चरिते शुमम्‌ । कामिः काम्यो वरो दत्तस्तनपे व्या्यातुमहि

नारायण उवच-

गणेशजननी दुगा राधा षृ््मीः सरप्वती । सावित्री च सष्टिविो प्रतिः पश्वषा स्मृत।

आतता पून प्रमावश्च प्रसिद्ध; परम'द्ुतः । सुमोषमं च चरिते सपेमङ्गककारणम्‌ ॥९॥

्रतेश्ाः व लयश्च तां च चरितं हमर । सवै वक्ष्यामि ते बरह्मम्सावधाने निरामय ॥

१ ख. भारतूज्य प्रसिद्धा च प्रभावः प१।

ब्रहमवेवैप्राणम्‌ । १०१

वाणो वसुषररा गङ्गा ष्ठी मङ्गलचण्डिका . तुलकती मानप्ती निद्र स्वप स्वाहा च दृक्षिणा।
तेजपता मत्समास्ताश्च रूपेण च गुणेन च| ८॥
सं्षपमाप्तं चरितं पुण्यदं श्रतिपुन्दरम्‌ । जविकमीषेपाकरं च तच्च वक्ष्यामि सुन्दम्‌ ॥
दुगांयाश्चष राधाया वस्ती चारितं महत्‌ तच्च पश्ात्पवकषयानि सं्िपात्करमतः श्रृणु ॥
आदौ सरस्वतीपून। श्रीकृष्णेन विनिर्मिता , यत्पसादान्पुप्ेषठ मूर्खो भवति पण्डितः
आविभूत, यद्‌] देवी वतः कृष्णयोेतः । इयेष कृष्णं कामेन कामुको कामरूपिणी ॥
सत च विज्ञाय तद्भावे पवेज्ञः सवमातरम्‌ । तामुवाच हितं सत्यं परेणामसुलावहम्‌ ॥
भ्रीटृष्ण उबाच--
मज नारायणे साध्वि मदृक्ञ च चतुम्‌ युवानं सुन्दरं सवगुणयुक्तं च मत्ममम्‌ ॥
कामदं कामिनीनां च ताप्तां तं कामपूरकम्‌ , कोटिकन्दुष।वण्यं लीलान्यककृतमन्मथम्‌ ।
कान्ति कन्त च मांङता यदि स्थातुमिच्छति । सत्तो बलवती राघान ते मद्र मविष्यति
यो यस्माहल्वान्वाणि ततोऽन्यं रक्षितं क्षमः । कथं पर।नताघयति यदि स्वयमनीश्वरः ॥
सर्॑शः सवेश्ास्ताऽहं राधां राधितुमक्षमः । तेजमा मत्स्मा पता च ख्पेण च गुणेन च ॥
प्राणाविष्ठातृद्वी त्ता प्राणांस्त्यक्तु च केः क्षमः । प्राणोऽपि प्रियः कृतर केषां व,ऽप्ति
च कश्चन ॥ १९ ॥
त्वं मद्रे गच्छ वैकुण्ठं तव मद्रे मविप्यति | परति तमीश्वरं कृत्वा मोदस्व सुचिर सुखभ ॥
विवर्जिता छोममोहकामकोपेन दहिप्तया । तेजसा त्वत््मा लक्ष्मी रूपेण च गणेन च ॥

तया सर॑ तव प्रीत्या सुखं काटः प्रयास्यति । मैरवं चापि तत्तस्यं करिष्यति ° तिर्योः ॥
प्रतिविदवेषु ते पूजां महतीं ते मुदाऽनििताः; | माघस्य शुद्धपचम्णं विदयारम्मेषु सुन्दरि ॥
म।नव। मनव देवा मुनीन्दश्च मुमृक्तवः | सन्तश्च योगिनः सिद्धा नागगन्धनरफिनराः |
मद्वरेण करिष्यन्ति कस्ये कर्मे यथाविधि । मक्तियुक्ताश्च दसा वै चो१च।रांश्च षोडश ॥
काण्वर।खोक्तविधिना ध्यानेन स्तवनेन च । जितेन्दियाः संयताश्च पुस्तकेषु घटेऽपि च॥
कृत्व। सुवणगुटिकां 1न्वचःदनचर्चिताम्‌ । कवचं ते प्रहीप्यन्ति कण्ठे वा दक्षिणे मने ॥
पैटिप्यन्ति च विद्वः पूजाकाले च पूजिते । इन्युक्त्वा पूनयामत तां देषी सरवैपूनिनः
ततस्तत्पूननं चक्र विष्णुमदेश्वराः | अनन्तश्चापि धपेदच मुनीन्द्राः पनकाद्यः ॥
सर्वै देवाश्च मनवो नुपा वा मानवःद्धः | नमूव पूनित। नित्रा प्वैलोकैः स्रघ्वती ॥
नारद्‌ उवाच-
पूजाविधानं स्तवने ध्यानं कवचमीप्ितम्‌ । पूनोपयुक्तं नतय पुष्यं वा चन्दन'दिक्प्‌ ॥
१ कृ, भविष्य ०।

१०२ देपायनमुनिषणीव-

वद्‌ वेद्‌विद्‌ं प्रष्ठ श्रोतु कौत्हटं मम । वर्ते सप्ते कशवत्किमिदं शरुतिमुःद्र>. ॥६२॥
नारायण खरच-
शृ नारद्‌ वक्ष्यामि काण्वश्षालाक्तपद्धातिम्‌ । जगन्मातुः सरस्वत्याः पूजाविधिसम-
न्विताम्‌ ॥ ६६ ॥
मान्रस्य श्पशचम्पां विद्यरम्मदिनेऽपि च पूर्व ऽहनि संयमं कृत्वा तत्र स्यात्पंयतः शचि;
स्नात्वा नित्यक्रियां कृत्वा घटे संस्थाप्य मक्तितः . संपूज्य देवषट्कं च नेवेदयादिमिरेव च
गमे च दिनेश च वहनि विष्णु शिवं क्षिवाम्‌ . संपूज्य सेयतोऽग्रे च ततोऽ प्रपूयेत्‌
ध्यानेन वक्ष्यमाणेन ध्यान्ग बहयघटे बुधः । ध्यात्य। पुनः पो डशेपचरस्ता पूनयेदतरनी |
पनेपय॒क्तं नैयं यधद्वदे निरूपितम्‌ । वक्ष्यामि पतपतं विंचिध्यथाधीते यथागभम्‌॥३८॥
नवनीत दधि क्षीरं लाजांश्च तिटरड्डुकान्‌ 'शृकषुमिश्षुरपं शष्ठवणै पक्षगुडं मधु ।६९॥
स्वातिं शकंरां शुहधन्यस्ापततमक्षतम्‌ । अचिननदाषठमान्यस्य पृथुकं शुष्ठमोद्कम्‌ ॥
पृतसेन्धवेस्कारहैषयेवयज्नेम्तथा । यवगोधूमचूर्णानां पिष्टक घृतस्ृतम्‌ ॥ ४१ ॥
पिटकं स्वतिकस्यापि पक्षरम्भाफलरस्य च | परमन च सधु रिष्ट च सुध.पमम्‌ ,४२॥
नारकं तदुदकं केशरं मृटमाद्रकम्‌ । पक्रम्भ.फरं चारं श्रीफरं बदरीफलम्‌ ॥४६॥
क लदेशोद्धवं १क्तपठं १ ससस्कृतम्‌। गन्धि ₹ङ्कपष्पं च गन्धादचं शढचन्दःम्‌॥
नवीनं शुहणवल् च ₹ङ्घ च सुमनोहरम्‌ । मार्यं च शुङपुष्पाणा मुक्ताहीरादिमृषणम्‌ ॥
र दूटं च श्तौ ध्यान प्रशस्तं ्तिपुम्द्रम्‌ तनिबोध महामग भ्रपमज्ञनकारणम्‌४६॥
सरस्वतीं शुष्ठवणौ तसमा सुमनोहराम्‌ । को टचन्द्रपरमानुषटपषटश्रयुक्तविग्रहाम्‌ ॥४१॥
वेह्निशुद्धादकाधानां सम्मतां सुमनोहराम्‌ । रत्नसरिन्दरसवितवरभूषणमूषिताम्‌ ॥
सुपूजितं सुरगणग्रह्यकरि्णुशेवादिमिः । वन्दे मक्त्या वन्दिता ता मुनान्द्रमनुमानवैः ॥
एवं धात्व च मूटन पव दच्च विचक्षणः । सेस्तुय कवचं धुत्वा पणमेदृण्डवद्धवि ॥
येषां स्याद्ट वीये तेषां नित्यं शुभ मुने । विद्यारम्भे च सेषं वषनते पश्चमीदिने ॥
सवेपयुक्तमूढं च वेदिक ्ट्षरः प्रः । येषां यदुपदेशे व तषु तम्मूलमेव च॒ ॥
सरस्वतीचतुथ्यनतो वहूनिज।याम्त एव च ४ ९१ ॥
श्रीं हीं स्वरस्य स्वाहा । रक्षीमायादिकं सेव एन्मोऽय कल्पपादपः ॥ ५२ ॥
पुरा नारायणश्च वार्पिकाय कृपानिधिः । प्रददौ जाहूनवीतीरे पणिते च मारते ॥
मगुदेदो च शुक्राय पुष्करे सूदपषैगि । चन्दपणि माच) ददौ वाक्पतये द्‌॥१४॥

१ क, "ल्य सेयतोऽर्भहटनै" ।२ क, पूर्य ।

` ह्ममैवतएुरणम्‌ | १०३
भृगवे च ददौ तुष्टो बह्मा बदरि भ्रमे । असतीकाय नतक करेदसनिभौ ॥
विभाण्ध्को ददौ मेरो ऋष्य वुङ्गाषर धीमते ॥ ९९॥
शिवः कणादमुनये तमाय ददौ मुने । पूयेश्च या्ञवसकधाय तथा कात्यायनाय च|
शेष पणिनये चेव भरद्वाजाय धीमते । ददौ शात टायनाय सुटे निपमदि ॥९७॥
चतुरश जयेनैव मनदिष्धिमरेन्गाम्‌ | चदि स्य त्तिद्धमनमो ह वृहस्पनिसभो मवेत्‌ ॥
कमव इणु विपरन्र बदृत्तं विधिना पुत | विशवश्र विश्न मृगे गन्पमाद्ने }९९॥

मगरुच।च-
ब्रः्रहमविां श्र ब्ह्न्ञानवि शारद । सभज्ञ तेन रक संैप्‌ नकपृजित ॥ ६० ॥
पस्वत्थाश्च कनं नूःदे विश्न प्रमो | अथातवाममन्प्राणां सदृहयो यत्र त्युतः॥६१॥
व्रह्मोवाच - ।

णु वत्स प्रवक्ष्यामि कञ्च प्वकमदम्‌ । श्रातं श्र तिष्ुलं शरुतयुकत श्रतिपूनितम्‌ ॥
उक्तं कृष्णेन गोके मष वृन्दाभने वने। रतेश्वेएम विमुन। रते प रप्१०३टे ॥१३॥
अहीव गोपनीय च करपवृक्षपम्‌ परम्‌ | अश्रताद्ुनमन पणां परमृहैश्च समनितम्‌॥६४॥
सदधु्वा पठनाद्रह्ननद्धिमशच बृहतः । यद्धूत। मगवाज्छुक्रः पपेदैतयषु पूजितः ॥
पठनाद्धारणाहारमी कवीन्द्रो वार्मिको मूनिः। स्वाधमुरो मनुशयैष यद्धूतवा पूर्वपुनेनः ॥
कणादो गौतमः कण्वः पाणिनि, शाकटायनः मरन च र यद्धृ.वा दक्षः कत्यायनः स्यम्‌
ध्वा वेद्विभागे च पुराणान्यलिकानि च | चक्‌ दीक मत्रेण कृष्णद्वैपायनः स्वयम्‌ ||
शातातपश्च पिवते। वरिष्ठश्च पराशरः | यद्धृत्वा पठनादु्रनधे यान्ञवस्कयश्चकर सतः ॥
कऋपाज्ञो भरद्वाजश्च ४5 "तीको देवस्तथा । जेपीषठपोऽथ ज बालिमैदधत्वा पवेपूनितः
कवचस्यास्य विप्रन ऋषिरेष परजापतिः । स्वथ बृह्‌^“पतिश्छःदो देव। रारश्वरः प्रमुः |
सवैतस्वपरि्ञाने प्व॑।यऽपे च साधने कत्रितापुच प्वरपु विनियोगः प्रकारतितः ॥
ॐ हीं सरश्वत्थ स्वाहा शिरो भ पु सवतः । श्री वारेवताये स्वाहा माठंते पर्द्‌ाऽवतु
ॐ एरर,त५ घ्वाहेष श्रोतं पतु निरन्तरम्‌ । उॐ श्री हीं मरे स्वाह नेतरयुम स्द्‌'ऽवतु
ॐ ही वाम दन्य स्वाहा नासं > परतो ऽवतु । हीं त्रियाधिष्ठतुरेरय स्वाह भोर तद्‌।४तु
ॐ श्रीं हीं ब्राह्मये स्वाहेति दन्तपड्क्तीः सद'ऽउतु । एरितकक्षरो मन्तो मम कष्ठ

सदाऽवतु ॥ ७१ ॥

-------------- ~--*--

१ क. सर्वेश षवे". २ क यच्छर्वाभ०, ३ क. “हा चे ष ।
छ

११४ दरेपायनपुनिपर्णी-

श्रीं पतुपे ग्रीवं कमपे मेश्री तदाऽवतुश्री वि्याविष्ठतृरेवेप छाहा वक्षः सदाऽवतु

४ हीं विव्रास्वह्षाये लाहा मे पातु नामिकम्‌ |ॐ हीं हीं व्य स्वाहेति मम पृष्ठं तद्‌ ऽव
ॐ पवेदणःतिमिक पाद्‌युर1 प्तद्‌!ऽ१तु । ॐ वागाविष्ठ तु \24 प्रवाङ्ग म सदाऽवतु ॥७९॥
ॐ तवेकण्डव।मे-१ (व हा पाच्थां सदराऽवत्‌। ॐ हीं जिह्व ग्र१।पि रय स्वाहा ऽभनिदि त रक्षतु
ॐ ए श्रीं हुः सरस्वप्य बु घजनन स्व।ह्‌। । सतते मन्त्र नोऽयं दक्षिणां सराऽब्तु ८१॥
ॐ ह श्र उपक्षरो मन्त्र नरतां मे सद्‌,ऽवतु । कविनिह्ध प्र तिने स्वाह मां वार-

णेऽवतु ॥ <२॥
ॐ पदममे स ह्‌। वायम मां पद्‌ाऽवतु । ॐ गपि सपाह! मामुक्तरेऽततु
ॐ स्वरा सरव(पिनप स्वाहशान्यां सद्‌ाऽवतु । ॐ हीं प्प्‌ नेत घ्व हा चो पसद्रत्रतु
ए हीं पृ^तकव। पि) स्वाह्‌।ऽधो मां सद्‌।ऽव । ॐ ग्रन्थन नरूप१।१ २१दह्‌। मां पतेतोऽवतु
इति ते कथितं पिपर प१र गौषविप्रहम्‌ । इदं विश्वन 1 नाम कवचं ब्रमरूप रम्‌ ॥८६॥
पुरा श्रुते षमवक्र।त्नपे ,३१।द्‌ने । तव जनेह्‌मयाऽऽ हयात परवक्तः न करपचिन्‌ ॥
गुरुमभ्थर4 विभिद्रस।ठगारचर जैः | प्रणस दण्डयद्भूम कवच षारयेतपु रीः ॥८८॥
पश्चटततजपमेष सिद्धं द कवचं मेत्‌ । यदि स्यात्पिद्धकवचे) बृहस्पतिप्तमो मवेत्‌॥८९॥
महाव।रनी कवीन्द्र >लोकंयतिनयो मवेत्‌ । ह क्नोति सम जे प्त ककचध्व प्रभावतः
३९ ते काण्वशा खी क्तं कथितं कवचं मुने । स्मत पृजाविधानं च ध्यानं वै वन्दनं तथा ॥

३1१ रद्य ° १ह्‌।० १ ० >।र्‌दन्‌र्‌(णपतबाद्‌ परस्वरताक्रवच
नाम्‌ चदु।ऽरायः ॥ ४ ॥

अथ पञ्चमोऽध्यायः | ५॥

नार्‌।यण उवाच-

वादेवतायाः स्तवनं श्रथतां सवैङामदम्‌ । महामृनियाज्ञवरथो येन तुष्टव तां पुरा ॥१॥

छ
नि

गुरशापाच्च स मुनिहेतवि्ो बभू ह्‌। तद्‌! जगाम दुःवरतो रविभ्याने च पुण्यदम्‌ ॥
स५।०५ तपस। पूय क णक दृष्टि चरे । दुष्टव पूयै श.केनरुर्द च पुनः पुनः ॥६॥
सूप पाठशरामास वेदरेदाङ्गमीशवरः | उवाच 'तुहे वागथ भक्त्या च स्पृतिहेतवे ॥
तमि्युक्त्वा दीननाथो द्यन्तोनं जगाम सः । मृनि स्नात्वा च ष्टा भक्तिनन्न ल-

कपरः ॥ १

१ क, प्रदानतः ।

ब्रहैव पुराणम्‌ । १०

याञ्नवरवंषप उवाच-
हषा कुर नगन्मातमंमवे हततेनपम्‌ । गुरुशपन्सृतिभ्रषठं विधाहीनं च दुः लित्‌ ॥
ज्ञानं देहि स्ति देहि विधां वियाचिदेतते | प्रतिष्ठं कता देहि शक रिष्यप्रनोतरिकाम्‌
अन्धान(भतिर। क च प्च्छिष्य सुप्रतिष्ठितम्‌ । प्रतिमा सतत्मायां च विचारक्षमतां शुभम्‌
टुणं सवा देवरशान्चव कु पुनः पुनः | यथाऽङ्कुरं जनयति मगवान्परोगमायया ॥९॥
नह्मप्वरूपा परमा ऽवोर्तीरूपा सनातनी । सवैविचाधिरेवी या तत्थ वाण्यै नमे नम; ॥
यया विना जगत्सवं शज्जीवन्मरन सद्‌ । ज्ञानाधिदेवी या तस्यै सरस्वत्यै नमो नमः॥
यया विना जगत्वे मूकरपुनमत्तवतसद्‌। | वागचिष्ठ तृदेवी या त्यै वाण नमो नमः ॥
हिमचन्दनकुनदेनदुकूपुदा्मोजप्तनिमा । वगा षिदेकी या तमै चा्तरायै नमे नमः ॥१३॥
विसगेविन्दुम्राणां यदधिष्ठानमेव च | इत्थं त्वं गायते तद्धर्मारलै ते नमे नमः ॥
यया विनाऽत्र पस्यङ्ृत््रूणं कतुं न शवनृते । काछप्त्यास्वह्पा या त्त देव्यै नमो नमः
ठव स्यास्वद्पा या ९१ व्याख्याधष्ठ'तुदव 7 | अर न।सद्भन्तरूपा या तस्५ ६5 1 नम्‌) नर्मः
स्रतिशक्तिन्ञानशक्तिबुद्धि शक्तिस्वरूपिण। । प्रतिमा कसनाशक्तिथरं च तस्थै नमे नमः
सनत्कुपरि ब्रह्मणं ज्ञानं पप्रच्छ यत्र वै । वभूव जडवत्सोऽपे तिद्धानत कतत प्तपः ॥
तद्‌।ऽ$नगाम मगवान।समा श्री रेष्ण इर्‌ः | उवाच पत च तं स्तौ हि वाणीपिति ५नापते॥
स्त च दुषटव तां ब्रहम! च।ऽऽन्तया परमात्मनः । चकार ततप्र्तदेन तद्‌! तिद्धनतपुत्तमम्‌
य्‌ ऽप्यननःं पप्च्छ ज्ञानक वदषा । बभूव मूरवत्प्ोऽपि तिद्ध करुमक्षमः ||
तद्‌ त्वां च प्त वृष्टाव सृत्रस्तः करथपाज्ञया । ततश्चकार पिद्धान्तं निर्म चनमञ्जनम्‌
वात्न पुराणपूत्र समच्छद्‌ वारि यद्‌। । भानीमू 1: प्त प्स्ार्‌ तमेव नगदृन्नि्धम्‌

तदा चकार ।घद्धान्त त्वद्ररण म॒नेश्वरः| त प्रपि नेम ज्ञान भमा न्वततक[रणम्‌ू ॥
पुराणपू् श्रृता स उशतः ङष्णक्डोद्धयः । त्वां प्िषेवे च दुष चं शतरवपै च पुष्करे
तद्‌। त्वतत। वर्‌ प्राप्य स्त कवीन बभूव ह। तद्‌ वे रूिमागं च पुराणानि चकार ह्‌ |
यद्‌ महेन्द्र प्रच तत्त्वज्ञान ।शव। [वम्‌ । केण २।५१ सचन्त्य तत्थ ज्ञान दृद विम्‌ः||
पप्रच्छ राठ्दशाख न महन बृहत्पतिम्‌ । दिन्य वपतहुल चतस प्वादध्परीच पुण्रे ॥
तद्‌ सत्तो वर्‌ प्र् ९24 वपततहुस्कम्‌ । उव च शठ्दृश।स्े च तद५ च पुरेशम्म्‌॥
अध्यापिताश्च थैः शिप्य। यैरधीतं मनीशरैः। तेच त्मा परिसविन्तः प्रवन्त पुरधरि॥
सवे संस्तुता पूजत च मुनेन्द्रमनुमानः । देहवनदरश् पुषयापि बह वेष्णु चेवाेषिः ॥ -

~~~ ~~~

१ क. "वदोषान्नवी भूतं पुनः कुष । २ क, “म्र , २ क, प्रदष्यौ सच कं।*।
१४

४.

१९६ देपायनमुनिपणीवं --

॥

जीमूतः ्हल्ताप्यः पशवकत्रशवतर्मलः । या स्तो किमहं स्तोमि तमेकास्येन मानवः ॥

इत्यक्त्वा याक्ञवस्ेयश्च मक्तिनम्रात्मकंषरः । प्रणनाम निर।ह।रो रूद्‌ च मुहुभूहुः ।
तदा उणेति स्वपा सा तेनादष्टाऽप्युव,च तम्‌ । मुकवीन्द्रो भवेत्युक्तवा वैकुण्ठं च
जगाम ह ॥ ३६ ॥
भहामूखचदु्मेषा वदैमेकं च यः पठेत्‌ । त पण्डितश्च मेघावी सुकविश्च मदेदूघुवम्‌ ॥६५॥
इति शरीर ° महा० प्रकृति० नारदना° याज्ञवस्कंयोक्तवाणीस्तवनं
नाम पश्चमे।ऽध्यायः ॥ ९ ॥

अथ षष्ठोऽध्यायः |

[1

नारायण उवाच--
सरस्वती सा वैकु्ठे स्वयं न(रायणानतके । गङ्धाशापेन कड्या क्ह।द्ध।रते सात्‌ ॥१॥
पुण्यदा पुण्यजननी पण्यतीयैसवरूपिणी । पुण्यवद्धिनि ञ्य च स्थितिः पुण्यवता मुने ॥२॥
तपस्विनां तपोङग। तपस्याकारङपिणी । कृतपपेष्मदाह।य उवल्दधिश्वेरूपिणी ॥ २ ॥
ज्ञाने सरध्वतीतेये भत्‌ चै्मानवैभवि | तेषं स्थििश्च वैकुण्ठे सुचिरं हरिससदि ॥ ४ ॥
मारते छृतपापश्च (त्वा तत्रैव छीङया । मुच्यते सवैपापेम्यो विष्णुरोके वपेचिपम्‌ ॥
चद्दश्या पोणभास्यामक्षयायां दिनक्षये । प्रहणे च ग्यतीपातेऽन्यस्िनपुण्यदिनेऽपि च ॥
अनुषङ्गेण यः स्नाति हेया श्रद्धयाऽपि वा । सारूप्यं मते नून वैकुण्ठे स हरेरपि ॥
परस्वतीमन््रकं च माप्मेकं तु यो जपेत्‌ । महामृलैः कर्वान्दश् स मकेन्नत्र संशयः॥
नित्थ स्रस्वतीतोये यः स्रातवा मुण्डये्नरः । न गभेवासं कुरुते पुनरेव स॒ मानवः ॥९॥
हत्येवं कथिते रकिचिद्ध रतीगुणक्तेनम्‌ । सुखः मोक्षदं प्र किं मृषः श्रोतुमिच्छति ॥

सीतिर्वाच-
मार्‌ यणश्रचः श्रुत्वा नारदो मुनिसत्तमः । पुनः पछ सदेहच्छेदं शोनक सत्वरम्‌ ॥

नारद उवाच--

[क , भे

कथं रन्वतीदेवी गङ्गाशापेन मारते । कठथा कलहेनैव सममतपुण्यद्‌ स॒रित्‌॥ ! २॥
भवणे श्रतिप्ताराणां वधेते कोतुकं मम | कषामूनानां नो तुः केन प्रयति तृष्पते ॥
कयं शशाप सा गङ्गा पूनिनां तां परस्वतीम्‌ । श।नतसत््वस्वूपा च पुण्थद्‌। सवेद नृणाम्‌

तेजखिन्योदवयरवाद्कारणं श्रुतिपुन्दरम्‌ । घुदुशमं पुराणेषु तन्मे भ्यारूषातुमह पि ॥

१ क, मूतं ।

ब्रह्मषवतं पराग्‌ । १०७

नारायण उवाच-
हणु नारद वक्ष्यामि कथामेतां पुरातनीम्‌ । यस्ः स्मरणमत्रेण सवैपपात्मपृच्यते ॥
ख्छीः परस्वती गङ्गा त्ख भायां हरेरपि । प्रमा समाप्तास्तिघ्ठन्ति पततं हरिततनिषो
चकार भैकद्‌ गङ्ग। विष्णोमुंलनिरीक्षणम्‌ , सस्मिता च काम्‌! च पकर पुनः पुनः
विमनहास तदरक्त् निरीक्ष्य च मुदा क्षणम्‌ | क्षमां चकार तदृ ग लुक्मीरनैव प्रसवी
बो प्रयामाप्त तां पमा सत्वष्प। च परिमिता | क्रधाविष्ट च स।व.णी न च शान्ता नमू ह्‌
उच गङ्गाम रक्तास्या रक्तरोचना। कमिता कोपेगेन शश्चनपस्कु रत।षरा ॥२१॥

सरस्वत्युवाच -
सवत्र समताबुद्धः सद्धतु; कामिनीः प्रति । घर्िं्ठस्य वार8य्य विपरीत खटध्य च॥९२॥
ज्ञाते सो माग्पमधिकें गङ्गायां ते गदाधर । कलायां च तत्स्य न च किचिन्पि प्रभो ॥
गङ्धायाः पद्मया पाय प्रीतश्चापि सुपतमता: क्षमां चकार तेनेर्‌ विपरीतं हरिप्रिया ॥२४॥
किं जीवनेन >ऽभैव दुमेगायाश्च साप्रतम्‌ । निष्कं जीवनं तस्या या पत्युः परेमवश्चिता ॥
त्वा सवशे स्वरूपं ये वदनिं मर्नपिणः | ते मूख न वेदज्ञ। न जानन्त मतिं तव ॥२६॥
सरस्वत।क्चः श्रा दृष्ट्‌ ग तां कोपध्युनाम्‌ । मनप्ता तु तमारोच्य पत जगाम बहिःप्तमाम्‌॥
गते नारायणे गद्णामवो चनिभयं रुष। | वागधिषठातुदेवी स्ता क श्रषणदुःतहम्‌ ॥२८॥
हे निजे पकामे त्व स्वाभगवे करे षि किम्‌ । अप्रिकं स मिप माग्ध विज्ञापयितुमिच्छपि
मानहाति करष्य।पमि तवा हश्तनिधौ । क्रं करेष्णि ते कान्तो मम्‌ वे कान्तक्छमे ॥
इत्यवपुक्त्वा गङ्धाग जिधृक्षं केशमुयताम्‌ । वाप्यानाप्त तं पया मध्यदशसिथता षती ॥
शशाप वभ) तं पद्मं मह्‌।कोपवती सरी । वृततरूपा सिद्ूषा मविप्थति न संशयः! ६२॥
विपरीते यतो दृष्ट्व किचिन्नो कक्तुपदेति । स्तिष्ठति समाभध्ये यथ। वृक्णो यथ। पतित्‌ ॥
दश्च चप्तादेवी न शश्चापचुङेष न । तरव दुःिता तस्थौ वाणी धृत्वा करेण च ॥
अत्युद्धतां च तां दृष्टवा कोप्प्रफुितानेना । उवाव गङ्ग तां दवी पं पद्मविडोचना ॥

गङ्ावाच--
त्वमुत्स॒न महेरा ता पदमे फ मे कारष्थति । वाग्दुष्ट वागाष्ठातरी देवीय कठहप्रिया३६।
सवती योगधताऽघ्याश्च यावती शक्तिरेव वा । ता करोतु वाद्‌ च मखा प्ता सुदुमखाः॥
स्वबरे यन्मम बड गिजञाण्यितुमदतु । ज नन्द सर्व हयुमभौः परमाव विक्रमं तति ॥६८॥
इरवधक्त्वा सा देव व्ये शप द्दाविति । सरि्सवरूषा मवद स। या त्वामशपद्ुषा

१ क्‌, "त्वा कारयामाः ।

१५८ देपायनमुनिषणीत-

जपोमत्यै पा प्रयातु सन्ति यत्रैव पापिनः । कटौ तेषां च पापां ठमिष्यत्ि न तरयः
इत्येवं वचनं श्रुत्वा तां शशाप सरस्वती । त्वमेव यास्यति महीं पपिषापं टमिष्यति ॥
एतस्मन्नम्तेर तश्च भगवान।गाम इ । चतुमनश्तुर्भिश्च पपै चदुरमनेः ॥ ४२ ॥
सरस्वती करे धृत्वा व सयामास वकप्ति । नोषयामाप्त सवज्ञः सवनं परातनम्‌ ॥
ष्वा रस्यं तेसा च ्च।पश्य करदस्य च । उवाच दु लित।स्ता्च वाक्यं सामयिकं विभुः
शीमगवानुबाच-
छम तवं कया मच्छ पमध्वनगूह शुभे । अयेनिपमव। भूम तस्य कम्य। भविष्यति
तत्रव दैवदोपेण वृक्षत्व च टभिष्यत्ति । मदशास्याुरस्येव शङ्सचूडस्यःकामिमी॥४१॥
मूतव पथ्या मत्पत्नी मदिभ्यतति न सशयः | तरैढोकंयपावनी नान तुरपतीति च मारते
कटय च पतिदभूतवा शचीं गच्छ वरानने । मारते म।रतीरापा्तास्ना पञ्चवती मव |
गङ्के यास्यति कोशेन पश्चात्तं विश्वपवनी । मारते म।रतीक्लाप।तपापद।ह्‌।य देहिनम्‌ ॥
भगीरथस्य तपसा तेन नीता सुदुष्करात्‌ । न।स्ना भागीरथी पता मविष्याकते महते ॥
मेशस्य समृद्रस्थ भ।या जाये ममाऽःज्ञया । मत्कदज्ञस्य भूपस्य शान्तनो पुरेशटरि ॥
ग ङ्ध शापेन कछया मारतं मच्छ मारति । कलहस्य फठं मृदव सपत्नीम्थां स्हाच्युते
स्वयं च्‌ ब्रह्मपतद्नं ब्रह्मण! कामिनी मव । गङ्घा यातु िवस्थानमत्र पञचेष तिष्टतु ॥
शान्त च करोषरहित। मद्भक्तं मत्वरूपिणी । महापतध्वी महामागा सुशीखा षमेचारिणी
यदुराकषटया सवां घर्मिषठाश्च पतित्रताः । का(नतेरूगः सुशीदाश्च प्रतिविश्चषु ये(पतः ॥
तिचच मायल्ञयः द्ा।रान्ञयो भृत्या बन्धवाः । धरुवं वेद्विरुद्धाथ न देते मङ्गकप्रदाः॥
की. पुड्च गृहे येषां गृहिणां स्लीवशः पुमान्‌ । निष्फटं जन्म वै ेषमह्ामं च पदे पदे ॥
मृखद्ा योन दुष्ट। यस्य ख! कट्ट्प्रिया | अरण्यं तेन गन्त? महारण्यं गृहाद्वरम्‌ ॥
भढानां च स्थानां च फडानां पराठिरेव च । प्रतते सूरा तत्र न तेषा तदहेऽपि च ॥
वरमभन पितिरदलनन्तूनां तैनिषौ सुखम्‌ । ततेऽपि दुख पुसां च दुषटली तनिषै धुष्‌
व्यापिञवाङा सिषिञ्वाडा वरं पुसां वरानने । दषटज्ञीणां मुखेऽाछा मरणादतिरिच्यते ॥
पुत्रश्च ज्ञीनितस्य्ह्‌ जीवितं रिष्फरंधुपम्‌ । यद्या कुरते कमं न तस्य फठम,गवेत्‌ ॥
स॒ निग्दितोऽ्र एवैतन परत्र नरकं नेत्‌ । यशःकी तिंविहनो यो जीवन्नपि मृतो हि सः॥
बहौन। च पपत्तीनां नेकतर प्रयती त्थिति; । एकमायेः सी तैव बहुमायः कदाचन ॥
गच्छ गङ्गे शिवध्यानं ब्रह्मस्थानं प्रप्वति । जत्र ष्ठत देहे सुशीला कमखठया।६१९॥

१कृ, "क्ता स्वर" ' २ ख. जनानां च स्थरां च पुराना प्राः । ३ ख. महेे।

ब्ह्मवैवत पुराणम्‌ । १०९

पुस्ाध्या यस्य ५त्नी च सुशील! च पतितत । इह सैपुखं तस्य पै्ेमोक्षो परत्र च `
पतिनता यप्य पतनी स च मुक्तः छविः सुखी ' जीवन्मृतेऽशुविदुः ती दुःशीक्मपतिरेव यः
इत्युकेवा जगतां नाथो विरराम च नारद्‌ । अव्यु रर्दुव्यः समाटिङ्कच परस्परम्‌ ॥
ताश्च सवौ; पमाटोच्य करमेणोनुः सर्दुः्वरम्‌। कम्पिताः साश्नत्राश्च शोङ्घेन च मयेन च
सरस्वत्युवाच-
प्रायश्चित्तं देहि नाथ दुष्टायां जन्मशञोषृकम्‌ । तत्स्वामिना परित्यक्ताः कुतर जीवन्ति काः
न्नियः ॥ ७०.॥
हत्या गं करिष्यामि धरु योगेन भारते | अत्युचतो निपतनं प्रपतुमहति निध्थिनम्‌॥७१॥
गङ्गोवाच-
अहं केन।परायेन त्वमा त्यक्ता जगत्पते । देहत्यागं करिष्यामि निदोषाया वधं ठम॥
निदेषिक्रामिनीत्यामं कुरुते यो जनो मवे । प्त याति नरकं कस्य # ते प््वे्स्य वा ॥
कक्ष्मीसवाच--
नाथ स्वस्वरूपर्तवं कोपः कथमहो तव । प्रप्ाद कुर चासभ्यं प्दीशस्य क्षमा वरा ॥
भारतं मारधीरापायास्यामि करया यदि । कति काठ स्वितिस्तत्र कद्‌। द्रकष्कामि ते १द्‌म्‌
दास्यन्ति १।पिन षापं मद्यं स्ञानावगाहेनात्‌ । केन तस्माद्िमुक्ताऽहमागमिष्यामि ते पदम्‌
कछया तुठप्तीरूपा धमेध्वजपुता सती । भूत्वा कद्‌ ठमिष्णाभि तत्पद्‌सबुनभच्युत॥
वृ्तरूप। मविभ्यामि तदष्ठाधितृदेवता । ममुद्धरिष्यति करा तम्मे ब्रूहि छषानिवे ॥
गङ्गा पर्वती शापायदि यास्यति म।रतम्‌ । शिन मुक्ता १।१।च कद्‌। त्वां वा ठमिष्यति
ग्गाश्षापेन प्ता व.णी यदि यास्यति भरतम्‌ । कडा शापाद्विनिमुच्य ठमिष्यति पद तव्‌॥
तां वाणीं ब्रह्मप्तदनं गङ्गां वा शिवमन्दिरम्‌ । गन्तुं वद्प्ति हे नाथ तत्श्मस्व च मद्वचः
इतयुत्व्वा कमट। कोन्तपद धुत्वा नन।म च | स्वेररष्टयत्व। च रुदोद्‌ च पुनः. पुनः॥
उव।च ५दन।मस्तां पनां इत्वा स्ववक्षति। इषद्ध तः प्रसतन्ास्यो भक्तानुप्रहकासकः ॥
नारायण उवाच-
तवद्वाक्यमाचरिष्यामि स्ववाक्यं च सुरेश्वरि । समतां च करिप्वामि भरृणु तत्करममेव च|

[१

भारती यातु कड्या प्रिदूषा च मःरतम्‌ | भधौशा ब्रहमप्तदनं ्वयं॑तिष्टतु मदृहे ॥

[6

मभौरयेन नीता तता गङ्गा यास्यति भारतम्‌ । पूतं कतु त्रिमुनं स्वयं तिष्ठतु मदुदे ॥
तमव चनव्रमौेश्च मोहि प्राप्स्यति वुभम्‌ । ततः स्वमावतः पूतऽप्यतिपृता मविष्पति ॥

ररर .ः-ऽ‡

१ क, इ भायन्पिः स" ।

११० दिपायमघरुनिपणीव॑-

कैट शांशेन गच्छ त्वं मारते कमरोद्धे । पमावत सरिदूपा तुरत वृकतरूपिणी ॥
करे. पश्चपहसे च गते वर्षे च मोक्षणम्‌ । युष्माकं प्रिता भूयो मद्गृह चाऽऽगमिष्यथ ॥
सपद हेदुमता २ विपत्तिः पवेदेहिनाम्‌ । विना विपत्तमहिम। केषां पद्म कद्ध ॥ ९० ॥
भम्पन््रोपासकान च सता खानावगाहेन त्‌ । युष्म।कं मेक्षणं पापात्पापिस्पशंनहेतुकात्‌ ॥
एूथिव्यां यानि तीथानि प्त्यहख्यानि सुन्दरि । मविष्यन्ति च पुतानि मद्भक्त स्पशेदशेनात्‌
मरमन्तरोपासक। मक्ता भ्रमन्ते म।ते पतति । पूतं क भारते च सुपि वसुषर।म्‌॥९२॥
मद्वत] श्र तिष्ठनि १।दपरक्षाठ्यन्ति च । तत्स्थानं च महतीये सुपविननं भवेदधरुवम्‌ ॥
लरप्नो ग्नः कृनघ्रश्च.्हघ्नो गुरुतसपगः । जीवन्धुक्तो मदेत्पूतो मद्क्त° ॥ ९९ ॥
एकादशी विहीनश्च सेध्याहीनऽपि नासिकः । नरघ।ती भवेःपूतो मद्धक्त ° ॥ ९९ ॥
अतिजी स्षीर्जःवी धावकः शूद्रयाजकः । दृषवाहो भवेतपूतो भक्त ° ॥ ९७ ॥
दिश्वाधती ित्रघ्नो मिथ्यापतक्षपरद्‌।यकः । न्थाप्तहारी मवेत्पूतो मद्भक्त ० ॥ ९८ ॥
छणग्रस्तो वाधुषिको जारजः; पुश्चटीपति; । पूतश्च पुश्रलीपृत्रो मद्धक्त० ॥ ९९ ॥
द्राणां सूपकारश्च देवो म्रामयानकः | अदीक्षित मवेःपूतो मद्धक्त° ॥ १०० ॥
जश्वत्थव।तकश्यैव मद्धच्ानां च निन्दकः । अनिवेदितमे,जौ च पृते मद्धक्तदर्बनात्‌ ॥
मातरं पितरं माय भ्र।रर तनयं सुताबू । गुरोः कुटं च भगिनी वाहनं च बन्धवम्‌ ॥
शवश्रू च श्वहुरं चैवयो न पृष्णाति नारद्‌ । स मह्‌।प।तकी पूतो म द्क्त° ॥ १०३ ॥
देवद्रस्ापहरौ च विप्द्ेऽधापह्‌।रकः । सक्षाटोहरपतानां च विक्रेता दुहितुस्तथा ॥ १०४॥
महापातक्िनश्चते शूद्राणां शवद्‌ हका; । भवेधुरेत पृताश्च मद्वक्त० ॥१०९॥
रह्मीखवाच-
मक्तानां ठक्तणं बरूहि मक्ता नुपरहकारक । यषां सदशेनत्पशं त्तयः पृत। नर।षमाः॥ १०६१॥
ह।११क्ताविहन।शच मह्‌।हक।रधयुत।; । स्वप्रशततारता धृतो; शठा व प्ताधुनिन्दकाः ॥
पुनन्ति प्तवेतीयौनि यषां स्नान।वग'हनात्‌ । येषां च पाद्रजप्ता पूता १दोदकान्मही ॥
येषं सदेन स॑ देवा वाञ्छन्ति मारते । सर्वेषां प्रमो ङमो वैष्णवानां प्तपागमः ॥
नहयम्पयानि त्यानि न देवा मुच्छिटामयाः । ते पुनन्त्ुरुकालेन शिष्णुभक्ताःक्षणाद्हो
सौदिरवाच--
महाटक््ीवचः श्रुत्वा दक्ष्मीकान्तश्च सरिमितः । निगृढतत्त्वं -कयितुमृषिभरष्ठोपचक्तमे ॥

„ १ क. "त्तिः कपि दे“, २ क, “नोुप्यनान्नमी ।३ क, ^ता उवण्स्यच। क्‌,
शरः एगो ख ।

बह्मषेवतेपुराणम्‌ । १११

श्रीनारायण उवाच--
मकेतानां ठक्षणं लक्षि गूढ श्रतिषुराणयो। । पुण्यस्छर्पं पतरं सुखदं भृक्तमुक्तिदम्‌॥
प्ारमूतं गोपनीयं न वक्त्यं सषु च । त्वां पवित्रं प्राणतुद्यौ कथयामि निक्ञामय ॥
गुरुवकत्रादवष्णुमन्त्रो यस्य क विशेदवरः । वदन्ति वेद्वेदाङ्गात्तं पितरं नरोत्तमम्‌ ॥
पुरषाणां शतं पूर एतं तज्जन्ममात्रतः ।स्वगेस्थं नरकप्यं ३ मुक प्रप्नोति तस्षणात्‌॥

न्द ॐ ®

केश्चिद्यत्र वा जन्म डठ्धे येषु च जतुषु | जीवनमुक्तास्ते चपृूत। यान्ति कठ हरः पदम्‌

मद्भक्तियुक्तो मत्पूनानियुक्तो पदरुणानितः । मदुण-छाघनीयश्च मन्निविष्टशच संततम्‌ ॥
महुणश्चतिमात्रेण प्तानन्दः पकानिवतः । पणः: पाश्चन्रः स्वातमविस्पर तिर च ॥

न वान्छति सुल मुक्ति पाल।क्यादिचतुष्ट षम्‌ । ब्रह्मत्वममरत वा तद्वाञ्छ। मम सेवने ॥
इन्द्रत्वं च मनुत्वे च देवत्वं च पुदुरमम्‌ । स्वगैराऽपादिमोगं च स्वप्नेऽपि नहि वान्छति
रह्माण्डानि विनयन्ति देवा ब्रह्य दयस्तथा । कल्याणमक्तियुक्तश्च मद्भक्तो न प्रणयति
भ्रमन्ति मारते मक्ता रन्ध्ना जन्म सुदृकेमम्‌ । तेऽपि यानि मही पूतं कृत्वा तीयै
ममाऽऽलयम्‌ ॥ १२२ ॥

९ [क (५ भ न क अ > पौ
इत्यतत्कथितं प्यं कुरु पश्च यथोचितम्‌ । तद्‌ ज्ञ(त्‌श्च ताश्वकरुहेरिस्तस्थो पुखप्तने ॥

इति श्रीनह्य ° महा० प्रकृति ° नारद्ना ° ्रस्वत्युगट्यानं नाम
षष्ठोऽध्यायः ॥ १ ॥

अष पष्ठमोऽधयाथः।

नारायण उवाच--
पुण्यतरे ह्यानगाम मारते सा सरस्वती । गङ्गाशापेन करयै। स्वयं तस्थौ हरेः ष्दम्‌ ॥
मारती भारते गत्वा बरा च बरह्मणः भिया | वागाध्ठतृदेवी प्ता तेन वणी च कौरतिता ॥
सवै विद्व परिव्याप्य स्तस्यैव हि दृशयते । हरिः पररःपु तस्येयं तेन नाम्ना सरस्वती ॥
परस्वती नदौ प्ता च तीयेरूपातिपावनं। । पापिपपिध्मदाह्‌।य अवदद्‌ प्ि्वूरिणी ॥४॥
पश्चाद्धगीरणानीता मही मागोरयी ज्मा । प्मजगाम कट्या वाणौश्चापेन नारद्‌ ॥
तत्रैव समये तां च दधार किरपा शिवा । वेग सोदुमशक्ताया भुवः प्रार्थनया विमुः ॥
पश्चा जाम कल्या प्ता च पद्मावती नदी । मरतं मारती श्पात्लयं तस्मै हरेः पदम्‌॥

१ कृ. "'डादीनि न्‌" ।

११२ दवेपाथनघ्ूनिषणीष -

ततोऽन्प्रया सा कटवा चःलमलन्म मारते । षमेघ्वनमुता रुकषमर्विहयाता तुरषीति च ॥

पर परश्तीरापात्त्पशचाद्धरिश्रापतः | बमृव वृक्षूपा सा क्या विश्वैपाकनी ॥९॥

के. पश्तहसं च वपे स्थत्वा च म।रते | जग्ुरताश्च प्रदरं रिह श्रीहरेः पदम्‌ ॥

यानि सर्वाणि तीयोनि काशी वृम्द्‌वनं विना | यास्यन्ति साप ताभिश्च हूरौकुण्ठमाज्ञण

काटप्रामो हरेपरतिजगन्र।यश्च मारतम्‌ । कठेदशसदलान्ते ययौ त्यक्त्वा हरे; पदम्‌ ॥

पैष्णरश् पुराणानि शङ्खश्च श्राद्धतषेणम्‌ । वेदोक्तानि च कमौणि यय॒स्पेः सतामेव च ॥

हिपून। हरनाम तत्कीतिगुणकीतेनम्‌ । वेदा ह्नि च शाल्राणि ययुस्ते: स्ाधमेव च ॥

ससश पत्य षमैश्च वेदाश्च म्रामदेवताः | तरतं तपरयाऽनशषन ययुस्ते; सार्धमेव च ॥६५॥

वापाच।ररताः तपे निथ्यक्रापटचपयुताः । दृठ परीवत पून। मदिष्यति ततः परम्‌ ॥

एकादशीतिहीनाश्च सये घमैविवि ताः । हरिप्रघङ्गवेमृखा भविष्यन्ति ततः प्रम्‌ ॥

®३८ शरूरा दाभ्मिकाश्च महाहंक।र५युत;। चौरश्च हका स मविप्यन्ति ततः प्रम्‌ ।

पतां मेदृप्तया ज्ञीणा विवहो वद्निणेयः। स्वस्वामिभेद वमतूनां न भविष्यत्यत; प्रम्‌
सै नना क्ञीवश्यश्च पशदेथश्च गृहे गृहे । तज नमत्सनेः शश्वःस्वामिनं त।डयन्ति च ॥

गृह्रत च गृहिणी गृह मृत्याभिकोऽषमः | चदीमृत्याप्तम वध्वः श्वश्रूश्च शवहुरस्तथा ॥

कतरो बलिनो गेहे य निजनिविन।नव।; । वियासननिभिः ६।१ तमाषाऽपि न विद्ये

यथाऽपरिचित। दक।सतथा पूतश्च बन्धव; | पदेकमास्माः पुतो योषितामाज्ञया विना

्रहमत्रियविद्‌र्‌द्रा ज।त्यावारतरि५4॥ । पथ्या च यज्ञसूतर च माड न सशचयः ॥

ध्ेच्छाघ।रा भविष्यन्ति वण।श्चत्व।र एव च | म्टेच्छर्‌। ख पठेष्यन्ति स्वरा सख्णि विहायते
भह्यत्र विशां वंयाः शूद्राणां सेवकाः कड ॥ २९ ॥

सूपकार भकिप्भन्ति पावका दृषवाहुकाः । सत्यहान। जनाः सर्व प्त्यहना चे मेदिनी

फट्टीनाश्य तरवे।ऽपतपहीनाश्च योषितः । क्षीरहीनास्तया गावः क्षीरं सपििवनितम्‌ ॥

दम्पती भीतिहीन च गृहिणः -सुलवनिताः। प्रतपहना भूवा प्रनाश्च करपीडिताः ॥

भलहीना नदा नयो दीर्धः कन्दरा दथः । षभहीन।; पुण्यहीन। वरणश्त्व।र एव च ॥

छतेषु पुण्यवान्कोऽपि न तिष्ठति ततः प्रम्‌ । कुतिपित। विृताकार्‌ नरा नाय॑श्च बाहा;

कुवत; कुतिततितपथा मनिप्रन्ति ततः पम्‌ । केचिद्धमःश्च नगरा नर्दन्शर भयानका;

केचिरत्वर्पकृटीरेण नरेण च सपन्वि7ः । अरण्यानि मविप्थन्ति म्रामघु नगरेषु च ॥

रण्यवात्तिनः स्वै जनाश्च करमीडिताः। सस्यानि च मविष्णनिति तडागेषु नदष च ॥

क~~ - ~

१ क्‌. शश्वुरूपिणी २. सस्वं च ३ क, नानःमप कारिणः)

्रह्मवैवरैपुराणम्‌ । ११३

क्षेत्राणि स्स्यहीनानि प्रङृष्टान्पर्भतः परम्‌ । हीना; परङृष्टा धनिनो बण्द्पेप्तमन्विताः ॥
रङृष्ट रजा हीना मरिप्पन्ति कड युगे । अटीकवादिने। धुता; शठा १ पत्यव।दिनः ॥
पापिनः पृण्यवन्तश्चाप्यशिष्ट, शिष्ट एव च । जितेद्धिया ठमटाश्च पुंश्चसयश्च पतितत
तपिनः पातकिनो विष्णमक्ता अैप्णगः | हिसकाश्च दयायक्ताश्चै(रा श्च नरघ।तिनः॥
भिकषुरेषधर। धृ निनरन्त्यपदसन्ति च । मतादिपेवानिषुणा जनौनां मोदकाः ॥
पूनिताप्ते मकिप्यन्ति वश्च! ज्ञानदुबेलाः । ब(मनां व्याधियुक्तश्च नए नागश्च स्वेतः ॥
8 हप य॒षो जरायुक्ता यवनेषु कड युगे । पलिता. षोडरो वप महावृद्धास्तु वरात ॥
अष्ट च युवती रजो युक्ता च गर्भिणी । वत्र नते प्रसूना छी षोडशे च नरविता ॥
एताः कश्चिन्पहतेषु वन्ध्याश्च।पि कड युगे । कन्यातिक्रप्रेणः प वरगाश्चत्गर्‌ एव च ॥
मातुजायावधूनां च जरोपाजेनततपर्‌ाः । कन्यानां भगिनीनां च नारोपार्जनजीविनः ॥
हरेनं स्ना विक्रयिणो मविष्यःति क यु) । स्वयनुत्छृज्य दानं च कीर्थिवभरनहेते ॥
ततश्च न्मनपत।ऽऽरोचय र्व थमूलङ्बिष प्रति । देवदत ब्रह्मवि वि गुरुङुर्प्य च ॥
स्वदत्तां परदत्तं व। सममुहछङ्घदिप्परति | कन्यकागािनः केषित्केचिच्छृरतरमिगामिनः ॥
केचिद्धघरुणामिनश्च केचित्सवे्गामिनः । मगिनीगानिनः केचित्तपत्नीमातृगामिनः ॥
भ्रातून,यागामिनश्च म्िपपरन्ति कौ युगे । अगस्परागपनं चैव करिष्यामि गृहे गृहे ॥
आत्मथोमि परित्यज्य विहरेप्यन्ति सवेत, । पत्वीनां ननवो नाति मकतृगां च कड युगे
प्रजा ग ध३ वक्तूनां म्रमा्णां च विशेषः । अर्टकवादिनः पव सयं चैरथाटम्पः: ॥
परस्परं रिपततकाश्च पर्वे च नरघ।तिनः | बसक्षत्रविवां वंशा मदिप्यन्तिच पामिनः॥
छ्षाटेःहरवानां च उथराप्‌ा\ छवणसव च । वृषत्राह्‌। विभवं शाः शृद्राणां शवदाहिनः ॥
शूद्रा मीभिनः से प्व च वृषटीरताः । प्श्पनपरियक्ताः कुहू प्रषु मोजिनः॥९६॥
यन्ञपुत्रापह।नाश्च पेदवान्चाचावर।नक्राः ॥ ९४ ॥

पश्चली वाधुषाऽीरा कदन च रज वदा ।।वष्य " रन्धनागारे मविष् न्ति च पाचकाः
अन्नानां निशंय नाति योनीनां च विरेषत्‌.। आश्रमाणां जनानां च सय म्हेच्छ' कटौ यगे
एवं कछ पप्वृते परव म्हेच्छमशा मतरे । हस्तप्रमाणा वृक्षे चाङ्कुष्ठमाने च माने ॥५७॥
विपस्य विष्णुयशचतः पुत्रः करकी भविष्ति । नातयणक्छशश्च मवतान्बचिनां दधी ॥
दृर्वेण करवाहेन दी्वैषोटक्वाहनः। स्डेच्छशुत्यां च एमिवीं परतरेण ररपण ॥
निर्मेच्छां बपुभां कृत्वा चान्त्मि करि ।ति। अर।जङ च वसु दस्युप्रस्ता मवरप्यति

=~-------शिनभ-----

१क "नानामपकाः।२क, भ्न ज्ञानयु*ः। ३ क. नियमो।
१५

११४ देपायनघ्ुनिपरणीतं-

रूलप्रमाणं पडा व्षोभाराप्ठुता मही । लोकशून्या व्षद्युःच गृहवररण मरिष्यति ॥
ततश्च द्वादश्चादित्याः कापप्यन्त्युद्‌य मृने | प्राप्नानि डप्कतां पथरी प्त तेष च तनपा
कटी गते च दुरे प्रतते कृते युगे | तपः प्त्यप्तभयुक्तो धैः पर्णो मविप्ति ॥६३॥
तपलिनश्च धरिष वेदज्ञा बरह्मणा मृति । फिव्रताश्च घर्मिष्ठा योपितश्च गृहं गृहे ॥
राजानः कत्रियाः सव विपरमक्ताः दैवधर्मिणः | प्रलापवन्तो घर्िषठाः पुण्यकमेरता. पतद्‌।
वेश्या वाणिज्यनिरता विपमक्ताशच धार्मिकाः शद्रा पुण्वशीटाश्च धर्मिष्ठा पिभतारेनः॥
विपषशरमिशां वंशा प्ण॒गज्ञगवथणाः । विष्णुमन््रता, सव पिप्णुभक्ताशच वैष्णवाः
श्ररिरमतिप्राणज्ञा घरमज्ञा ऋतगापिनः। ठेरो नास्त ह्यपमीणां पर्मप५ कृते य ॥
घर्मल्लिणनच्च त्रेतायां द्विषच द्वापरे स्मृत. । कटी प्रवते पदमा सवेटोपस्तहः परम्‌।
धारा; सष्ठ यथ। विप्र ययः षोडश स्मृनाः ¦ यथा दादश मासाश्च ऋतवदच षडेव हि ॥
हरौ प्तौ चायने द्वे च चतुभिः प्रहदिन५। चरद्भिः प्रहु रात्रिमपि र्दिनिस्तथा ॥
व. पश्चाविधो ज्ञेयः काटसंरूश निगेषमे। यथा चाऽऽवान्ति याःत्५व तय। युणचतुष्ट म्‌
व पूणे नराणां च देशानां च दिगनिशम्‌ । श॒तत्रये प्य धिके नराणां च युगे गते ॥
देवानां च युगो ज्ञेयः कालपरंल्णविदां मतः ॥ ७६ ॥
मन्वन्तरं तु दिग्धानां यशानामेकप्तषएठतिः। मन्दन्तरसम जेः चेन्द्राय॒ः परिकीपितम्‌॥७४॥
अष्टाविंशतिमे चन्द्र गते ब्राह्यं दिवानिशम्‌ । ष्टो तरे वैश१े गते १।ते। [१वेत्‌॥७९॥
प्रय प्रङ्तो ज्ञषस्तत्रादष्टा वपुधरा । जण्ष्टूया न विधा ब्रहमतपणुरिव।द्यः ॥
भररषयो जीविनः सपं कीना; ८५ परात्परे । तत्रैव प्रकृतिना तेन प्राकृतिको कथः ॥
टये परङृतिकेऽीति भ) च ब्रह्मणे मुने निरेषभात्रः काट कृष्णस्य परमासन ॥
९वं नरयनित सवो ब्रहमण्डान्धिलानि च ग्थितौ गालो ङुण्ठो प्रीङप्णदच पतपपेदुः
निमेषमातः प्रलयो यत्र विश्च जरप्ृतम्‌ । निभषानन्तर्‌ काटे पूनः सृष्ट, क्रमेण च ॥
एवं कतिविधा सष्िछः कतिप्रिधोऽपि ब | काीङृत्वो गनाथा पः पर्प नानाति क. पृभानू
सृष्टीनां च यानो च ब्रह्माण्डानां च नारद । घ्हम'दनि। च प८१०३ संस्थां जानाति कः पुभान्‌
महमण्डान्‌। च सरदेषामीशवर स्चेक एव तः । सर्पा परमात्मा च श्र्कप१: कृतेः प्रः ॥
मष्यादयरच तस्यांशास्तस्णंशादच महातेराद्‌ | त९५।९इच र।द्‌श्षुदस्तप्यां शा प्रकृतिः
सृता ॥ ८४ ॥
प च ृषणो दविणमूतो द्विमुनदच चुः । चदुमुनक्च $कुःठे गोरोफ़ द्विमुनः स्वयम्‌

4 क सुध“ ।

्रहमवेवरतपुराणम्‌ | ११५

रहम दितृणपयन्तं पै पराङृतिकं भेत्‌ यक्कया्ाकं सष्ठ सवे नश्वरमेव च ॥ ८६ ॥
विद्ध्ेकं समृ ततपत्य निलयं तनात्‌ छेच्छामयं परं ब्रहम निरिं नि्रणं परम्‌॥
निरूपाधि निगकार भक्तानुप्रहविग्रहम्‌ । अती कमनीयं च नग्रीनरनरद्प्रमम्‌ ॥८८॥
दिम॒नं मुरीहस्तं गेपतेपं किशोरकम्‌ । सवज्ञं सवैतेष्यं च परमासानगीश्वरम्‌ ॥८९॥
कगापि घाता ब्रह्माण्ड ज्ञान।रमा कमरोद्धवः। रिवो मृत्युन वदचेव सेहत सवेतस्ववित्‌
य्य ज्ञानाचततपपरा पशस्तत्पमे महान्‌ । महाविभूनियुक्तश्च पव्ञः स्वद्‌ स्वयम्‌ ॥
स्ेव्धरापी सर्वपाता पदाता सवसप्दाम्‌। विष्णुः पर्वशवर; श्रीपाम्यस्य ज्ञानाज्ञ" त्पतिः ॥
महामाया च प्रङृतिः पवैशक्तिमतीशवरी । यज्ज्ञानादयह्प तपस्त यद्धक्त्या यस्य पवया |
सी वेदम्यना च वेद्‌ विषठातुदरेवता | पू द्विन.नां वेदज्ञा यञजञानाचस्य पवया ॥
सवेविाषिदेवी प्ता पूज्य च विदुषां एरा ' व्सेवया यत्तप्ता यर्य ज्ञानातपरस्वती ॥
यत्सेवया यत्तपप्ा प्रदात्री सवैसपदाम्‌ | धैरस्याधिदेषी परा महाखुक्ष्मीः सनातनी ॥
यवया यत्तपता सपैविशचषु पूजिता । प्वेज्ञानाषिदवी सता सवत्तपसप्दायेनी ॥९७।
सगं सर्वरथा स्वश प्राप य प्रतिम्‌ । पवैस्तृता च सक॑ज्ञा दुणं दुगेनिनाक्िनी ॥
कृष्णवापंशसंमुना कृरणप्राणादिदरेवता | कृष्णप्राणाभिका प्रस्णा रात्रिका कृप्णपिवया ॥
सर्वाधिकं च रूप च सौमस्य मानगौरवम्‌ कृष्णवक्षःस्थलम्धानं पत्नी प्रप सेवया ॥
तपश्चकार सा पुत्रै शतशङ्गे च पयते । दि5 युगप्रहसं च निरहागऽतिकंशिता ॥
शां निःश परदितां ृष्टग चन्दकषोषमाम्‌ | कर्णो वक्षःस्थले कृत्वा रुरोद कपया विभू!
वरं तस्यै द्म सार सदेषानपि दुरेमम्‌ । मम वक्ष.स्परे तिष्ठ मधि ते भक्तिरश््विति ॥
समागमेन च मनेन पेन्णातरै गौरेण च। त्वमे प्रष्ठ परं परमण जयेष्ठ त्वं प्योषिताम्‌
वरिष्ठा च गरिष्ठ च प्रस्ता पूजित मया । सतते तव पाध्योऽहं राध्यश्च प्राणव्छमे ॥
इत्युकत्वा जगतां नाशश्यकरे तचेतनां ततः ¦ पत्नीर हितां तां च चकर प्राणवह्भाम्‌॥
ञन्या षा याश्च द्रो पै पूजिताम्तम्यसेवस्य तपस्था यादृशी यततं ताप्तां तादक्फ मुने॥
2०५ वपंमहखं च तपरतप्त्वा हिमारपे । दुगा च तत्पदं ध्यात्वा पवपृज्या बमृव ह ॥
सरस्वती तपस्तप्त्वा पवते गन्धभादने । सक्षवपै च दिव्यं च समेवन्या बमूव सा ॥
रक्षमीधुगशचतं ञे तपस्तप्त्वा च पुष्करे । समेधपत्यदाश्री सा चाभवत्तस्य सेव्या ॥
सगित मल पवा द्विजपूज्या बभुव सा । ४८ ऽष च 234 ध्यात्वा च तत्पदम्‌॥
शतमन्नरं त करेण पग निभा । शतमननर चैव नह्मणा तस्य मक्तितः॥

१ख. ग्नसप्या, २ख. ववप्रामापि* २ ख. ग्वप्रमाधिः।३क. ष्टरचश्ष्ठाव
प्रेयसी स* । ४ ख, येषांया।

११६ देपाबनमूनिषणीत॑-

@

शतमन्वन्तरंदिष्ुप्तपतमा पता बभूव ह | शतमन्बन्तरं पमेरतप्तवा पृञ्यो बरभूव ह ॥
मनन्त तपस्तेपे शेपो मक्स्या च नारद्‌ । मन्वन्तरं च सूयश्च रक्रशचनद्रस्तम। गुरः ॥
दिव्यं शतयुपै वेव वायुस्तप्ता च मक्तितः | पवैप्राणः पवपूरयः सर्वाधारो बभूव पतः ॥
एवं छृष्णस्य तपा सव देवाश्च पूनिताः । मुनयो मानवा मूषा ब्रह्मणा्ैष पूजिताः ॥
एवे ते कपित्वे पुराणं च यथागमम्‌ । गुता ज्ञातं किं मूयः श्रोतुमिच्पति ॥
इति श्री्रह्म ° पहा ° प्रकृति ० नारदना० युगतन्माहार्थमन्व-
न्तरकदिशग्गुणनिषूपणं नाम पप्तमोऽभ्या4; ॥ ७ ॥

[ारी्ीन्नानकार

अपाष्टमोऽध्यायः |

[1

नारद उवाच--

हरेनिमेषमाप्रेण ब्रह्मणः णत एव च | तस्य पति प्राङृतिकः प्रख्यः परिकीर्तितः ॥ १॥
प्रये प्राकृते चोक्तं तत्रादश वपुघरा । ज्ष्टतानि विशवानि सर्वे टाना हराविति ॥
वपुषरा तिरो पूना कुत्र वा तत्र तिष्ठति । खुटोवैषानप्तमये स।ऽऽपिभूता कथं पुनः॥६॥
केम बभूव सा धन्वा मान्या सतवाश्रया जण | तस्याश्च जन्म विस्तारं वद्‌ मह्ख्कारण्म्‌ |

शीनारायण उतव्राच-

सवारियष्टो पर्वं जन्म कृष्णादिति श्चतिः | जाविमावरितरोभावः सवेषु प्रल्येषु च ॥
श्रूयतां वसुधाजन्प सवेमङ्गहमङ्कटम्‌ विघधनिभ्चं परं पापनाशनं पुण्यवधेनम्‌ ॥ ६॥
अह केचिद्रदन्तीति मधुकेटममेदपतता | बभुव वसुधा धन्या तद्विरद्धमतं श्रृणु ॥ ७ ॥
उचतुम्लौ पुरा विष्णु तुष्टौ युद्धेन तेनसा । आवां जहि न यत्नो पपत संतरति च ॥
तयेजीवनकराटे न प्रत्यक्षा च मवेततफुटम्‌ । तता बभृव मेदश्च मरणानन्तरं तयो" ॥ ९॥
मोदिनीति च विरूयति्युक्ता स्तन्मे णु । जषता कृश पूत वर्धिता मेदप्ता यतः ॥
कथयामि च तरजम्म साथेकं सवै्तमतम्‌ । पुरा श्रतं च श््युकतं धर्मवक्ता पुष्करे ॥
महाविराटूशरीरस्य जरस्थस्य चिर स्फुटम्‌ । मलो बभुव काटेन सवाङ्गव्यापको धुरम्‌ ॥
स॒ च प्रविष्टः सर्वषां तलठोमनां विवरेषु च : कठेन महता तस्माह भूव वसुधा मुने ॥ १९॥
पर्यकं प्रिर म्ना च स्थिता कृरु पता स्थिरा । आविरभूत। तिरोमूती सा चदय च पुनः पुन
आविमूता सृषटकाठे तज्ज॑छतपयुप्ित। । प्रये च तिरोमूता नलाम्यन्तरवसिता ॥

प्रतिविश्चेषु वसुधा. शेख्काननपंयुता । स्प्तागरघयुक्ता सष्॑पमिता पतती ॥११॥
न

१ कृ, "ता सजा च । २ क “उजरापयेधस्थि° ।

बरह्मेवपुराणम्‌ ११७

हिमादरमेरयुक्त परहवश््कयुता । ब्रहमदिष्णुशिवायैश्च सुरैढोिस्तथा नुता ॥१७॥
पुण्यतीयप्तमायुक्ा पुण्यमरतपयुता । क्चनीमूमियुकता सेवदर्गत्तमनिता ॥ १८ ॥
पातालाः सघ्ठ तदधस्तदूब्रहमश्ोकतः | धरुररोकश्च तत्रैव सपर विश्च च तत्र ३॥ १९॥
शवं सवांणि विधानि एषिम्यां निमितानि वै । ऊर्व गोदो कैकुण्ठौ नित्यौ विश्वपरौ च तै
नदवराणि च विश्वानि त्रिमाङृत्रेमाणि च प्रख्ये प्राते ब्रहमन्रद्मणश्च निपातने ॥
महाविराड।दिष्ट खष्टः हृष्णेन चाऽऽमना | नित्ये स्थितः प प्रहे कष्टाका हदं रै: सह्‌
्षित्यचिष्ठातृदेवौ सा वाराहे पूजत सुरैः । मनुमिगनिभिविभगेन्ववादिमिरेव च ॥२३॥
विप्णवराहरूपस्य पतनी सा श्रुतिप्तमता । तत्पुत्र मङ्ग ज्ञेयः सुयश मङ्गर।तमजः ॥
नारद उत्रच-
पूजता केन ख्पेण वारहि च `सुरमंही । वराहेण च वाराही सरमः परवाश्रया पती ॥२९॥
तस्याः पूजत विधानं चाऽप्यधश्चोद्धरण क्रमम्‌ । मङ्गरं मज्गस्यापि जन्भ वापं वद्‌ प्रमो |
नारायण उवाच--
वाराहे च वराहश्च त्ऋह्मणा संस्तुतः पुरा । उद्धार मही हत्वा हिरण्यक्त रतत तू॥२७॥
जहे तां स्णाप्यामाप्त पद्मपत्र यथाऽगवे । तत्रैव नि्ैमे ब्रह्म! सर्व थि मनोहरम्‌ ॥ २८ ॥
दृष्टवा तदविदेवीं च सकाम कामुको हारैः वराहरूपी भगवन्कोटिपूथ्तमप्रमः॥ २९ ॥
करत्वा रतिकरं श्यौ मूर्ति च सुमनोहराम्‌ । क्रीडां चकार रहाति व्यवषमहार्गशम्‌ ६ ०॥

सुखप्तमोगतस्पशोनमृच्छी सेशाप सुन्दरी | विदग्धया विद्गेन पगमोऽतिपुलप्रदः ॥६१॥

रिप्णुप्तदङ्गप शछषादूनुबुध न दिवानिशम्‌ । वषोन्ये चेननां प्र८१ की तत्यान कामर्काम्‌

दधार पुरूपं हि वराई चैव लछीरया । पूजां चकार मक्त्या च ध्यात्वा च धरणीं सतीम्‌ ॥

धूरदविशचतेपेयैः पिमदुररनुेषनैः । वज्ेः प्य बिभि; सैपृञ्योवाच तां हरिः ॥ ३४॥
महावराह उवाच-

स्वांत म शमे परमः संपूजिता सती । पुनिभि्नुभदैवेः सिद्धैव मानवारिमिः॥६९॥

ज रोच्छ श पराजनरुत्यागगृहारम्मप्रराने | वापीतडागारम्भे च शमे च कृषिक्म॑णि ॥

तव पूजां करष्यनिति सेभ्रमेण मुराद वः । मूढा य न कारष्यन्ति यास्यन्ति नरकं च ते॥३५७॥
वसुधवच-

वहामि सवै वाराहरूपेगाहं तवाज्ञया । ठडिगा रेण मगवविश्च च पतचगवचरम्‌ ॥ ६८ ॥

१ क, सप्तस्वगेख* । ३ ख. “न्म तयासं व । ३ ख, "मोऽपि बु । ४ क, कामं तत्याज
कमिनी" ।

११८ रपायनमुनिषणीद-

मुक्तां शि हरेरची शिवलिङ्गं परिक तथा । शकं पदी रसन च माणिक्यं हीरकं मणिम्‌॥
यज्ञपूशर च पृ च पुस्तकं इढप्तीदटम्‌ | जपमाड पुष्पमालां कपूर च सुषणेकम्‌ ॥४०॥
गोरोचनां चन्दनं च शाट्परापनं तथ। । एतान्वो दुभशक्ताऽहं हिष्ठा च मगवज्छएा ॥
श्रीभगषानुगच-
द्व्याण्पतानि ये मृढ। अपेयिपणनि सुन्दरी । यास्थनित कालमूत्ं ते दिभ्य वषशतं त्वयि ॥
इत्यवमुकत्वा मगवान्विरराम च नारद्‌ | बमूव तेन गर्भेण तेनघी मङ्गश्म्रहः ॥ ४६॥
पूजां चकरुः एथर्याश्च ते सवै चाऽऽत्तया हरेः । दध्युः काण्वो मार्गेण तुदटुुः स्तवनेन च|
दथुपेठेन मन्तरेण ने्रे्ारिकमेष च । सस्तृता त्रिषु रो रषु पूनिता प्ता बमूत्रह ॥ ४९ ॥
नारद उत्रच--
किं ध्या१ तवने ्िव। तप्य भूरं च क्षि वद्‌ । दं सवैपुराणेषु श्रोतुं कौ तू मम॥ ४१॥
नारायण उवाच-
आदौ च ्पिवीदषी वराहेण पूजिता । ततो ह ब्रह्मणा पश्चत्ततशच एरयुन। पुरा ॥४७॥
ततः प्ुनीनद्ध मनुभिनारदारिमिः। ध्याने च स्तवनं मन्त्रं शृणु वयामि नारद्‌॥४<८॥
ॐ हीं शवं वां वसुध।५ वाहा | इत्यनेन इ मन्तरेण पूजिता पिष्णुना पुरा ॥४९॥
धेतचम्पक्रवणौमां शतचन्द्रघमपभाम्‌ । चन्दनोपितपतवं ङ्गी तषैमूषणमूषितम्‌॥ ९० ॥
रनाधारां रत्नगभं। रत्ना।करत्तमन्विताम्‌ । वह्‌नेशुद्धा काशानां स्तस्ितां बन्दितां मने॥
६णनेनानेन प्ता देवी सरदरवै पूनिता मवेत्‌ । स्तवनं इणु विपिन काणशालोक्तेव च ॥
विष्णुरवाच-
यज्ञपूकरजाया त्वं ज देहि ज णावहे ' जयेऽनये नमषरे नथश्चीे मयप्रदे ॥५६९ ॥
साचारे सरवै्बाजि पवेशक्तिसमम्विते । सवैकाम दे देति स्वेष्ट देहि मे स्थि ॥ ५४ ॥
सवैपतस्याछपे परव्तप्यादये ८१५२९१दे। सैप्सपह कारे सवेपस्या तमके क्षिते ॥५९॥
मङ्गठ मङ्गला षार माङ्धस्ये मङ्गखपः । मङ्ग@थ मङ्गल। २ मङ्ग दारि मे परम्‌ ॥९१।
पुण्ये पुण्यानां बीजहपे सनातनी । पुण्याश्रये पुण्यवतामाडये पुण्यदे मवे ॥
ज्ी"त्नद्प रत्नोधे रत्नप्तरवर प्रदे ॥ ९८ ॥
मूमे मुमिप्वे्ये भूमिपाल्परायणे । भूमिपाहकारर्पे मुमि देहि वसुषरे ॥ ६० ॥

छ
# क

इदं सोत्र महापु०५ तां सपू्य च यः पठेत्‌ । कोटचन्तरे जन्मनि स स्ेमवेदधूमिरेश्वरः ।
मूमिद्‌।नकृनं पुण्यं छमते पठनाजञनः । दत्तपहारजात्पपान्ुच्यते नात्र सशयः ॥६२॥
अम्बुवीर्चःमूलनन.त्पा पम्मुखपेत स धुरम्‌ । अन्यकूपे कूषदजात्पापाःमुच्येत प्त ध्रुवम्‌ ।
` उङ्गव्तर॑च)

्रहमरैवत॑प्राणम्‌ । ११९

परभृत्ाद्भजात्पा गःमुच्यते नत्र पश्यः । मूर वीयेलयागपपादपादिस्थापन।त्त्रा ॥
पापेन मृच्यते पराज्ञः स्तोत्र पठनःनमुने । जश्वमेषशतं पुण्य ठमते नात्र पैशयः ।
हते श्री° भण प्र° नारद्ना ° एरि्युपाख्याने प्रयिवीस्तेत्ं नामाष्टमोऽध्या १६॥<॥

अथ नवमाऽध्यायः |

"~

नारद्‌ उवाच--

भूमिद्‌ानङ्त पुय पापं तद्भूरणेन यत्‌ । परमूमो श्रद्ध॑पापं कूमे कुषद्जं तथा ॥१॥

अम्बुवाची मुखननबी नल्यागजनेव च । दीपादिस्थापनात्मापं श्रोदुमिच्छमि यत्नतः ॥

अन्यदा एृथवीजन्य पपे यत्प्र्नतः परम्‌ । यदस्ति तत्थती र वद्‌ पेदूविदां वर ॥
नारायण उवाच-

धितसिमातां भूमिचयोद्राति च मारते। सध्वापूताप पिप्राय. वायाद्िष्णुमद्दिरम्‌

#:

मूमि च सवेपरस्याद्या ब्राञ्मणाय ददाति यः । मूमिरेणु रमणे च वर्ष विष्णुपदे बेत्‌

रामं मूमिं च षान्य च ये) दृदूत्मादृदाति य, । सवेपापा्विनिक्तो चेम वैकुण्ठाततिनौ
मूमिं दादति यः कारे यः प्ताधुधनुमोदते। स प्रयाति च वैकुण्ठं मित्रगोतच्ततमनिविनः॥
स्बदततां परदत्तां बा ब्रहमरृतिं हरेत यः। कालपूत्रे तिष्ठाते घ यावच.द्रदिवकरौ ॥८॥
त्ुत्रषोत्रप्रमृतिमूमिहीनः भरिया इतः । पुखहीनो दरिद्रः स्यादन्ते यी च सरम्‌ ॥
गवां मागे विनिष्कृप्थ यश्च तस्य ददाति सः । दिव्य व्रात चेव कुम्भीपाे च तिष्ठति ॥
गोष्ठं तडाग ८३८ माग पत्य दद्ति यः। सत च तिष्टत्यधपत्रे यावारिन्रधतुदश ॥
न पश्चपिण्डशृद्धत्य खति कूपे परस्य यः | प्राप्रोति नरकं चेव न स्नानफङमेव च ॥१२॥
कामी मूमौ च रहसि ्बाजत्यागे करोति यः| क्िगवरेणुपम्‌।५ च वप 68 ३।९॥१६॥
म्बु रीच्यां मूखननं यः काते च मानवः । प्र याति कृमिदृं च धपितिस्तत्र चतुर्ुभम्‌ ॥
परकीये टृकूषे कूप मृढः करोति यः। पुष्करिण्यां च छुप्नयां ता द्द्‌ ति चयो नरः॥
सवै फं परस्यैव तपू नत्त सः । तत्र तिष्ठते सन्नो यवादरन्रःतुदंच ॥ १९॥
परकीयतडागे च पडकमद्धत्य चे तपूजेत्‌ । रेणुप्माणतरम च ब्र्मरेके वसेन्नरः ॥ १७॥
पिण्डे पितर मूमिमतुने परद्‌/प च मानवः शर्ध करोति यो मूढो नरकं याति निशितम्‌ ॥
भूमो दैवं योऽपेयति सोऽन्धः सपु जन्मपु। मूमो शङ्व च ५स्थ(4 कुष्ठ जन्मान्तरे लमेत

ककन -------~~ ~~" ~---~---~---~~-----~--------~--~-~----~--~--~--~~~~-
कि 9 --

१ ख. "दशयं । २ $. पुत्रस" ।

११५ देपायनद्ुनिमणीव-

कष

मु्ताम'णिकयहीरं च सुप च मणि तथा। यश्च तैस्पापयदुमुपरौ ददिः सप्तजन्मसु ॥
शिवटिङ्गं शिम्य यश्चपियति भू1टे। शतमन्वनररं याकतकृमिमकञे त तिष्ठति॥२१॥
पूकतं मन्न चिद्छतोय पुष्पे च तुद । यश्चापैयति भूमौ च प्र तिठ्नरके युगम्‌ २२॥
जमा पु८्मालं कूरं रेचन तथा । य। मूदश्चापेदुमूपी त याति नरकं धुवम्‌ ॥
मुने चन्दुनका्ठ च एद्राते कु एमूढकम्‌ । स्स्याप्य मूमो नरे वतेन्मन्वन्तगवि॥२४
पुस्तकं यज्ञपूयरै च मूभौ पस्थापपेत्त यः | न मवेद्धिमधोनो च तस्य जन्मान्तरे जनिः ॥

नह्मड्प्यासमं प ।गिह्‌ १ टमः) धुव २। प्रायुक्त यज्ञपूतरं पञ स्ात्सरवैवणकैः ॥२९॥
यज्ञ॒ छत्व तु यो मू क्षीरेण नहि तिक्ी । प्र याति तपतपूर्भि च संतः प्वैनन्ममू॥

७५
0

मूक) ग्रहण यो हि करोति खननं भुवः । जन्मान्तरे मह।पा१ी त ऽङ्गहीनो मदधुवम्‌ ।
मवने यत्र सषा भूतिप्तेन प्रकीिंता । वपु रत या दधाति वपुषा च वकुषरा॥२९॥
हरेहरो च य। ना सा चोर्वी परिकीर्तैता । षरा षरितरी षरणी परवेषा परणात्त या ॥
अया च यागमरणा्ोणी क्षीगा छपे च या । महालय क्षथं याति सितिस्तेन प्री विता
कारय कंदपपस्येयमचछ स्ितिषूपतः । विदवंमर्‌। तद्धरण.चानन्ताऽनन्त रूपतः ॥
पृथ्वी पृथुकर१तद्विततृतत्वःम्ही मुने ॥ ६३ ॥

इति अीव्र्म० महा० भति ° नारद्ना ° पृथिरवृपाह्यानं नाम नव१।अबाय; ॥९॥

अध दृशमोऽध्यायः |

नरद्‌ उवाच--~
शुत पूपिव्युपाहयानमर्ताष सुमनोहरम्‌ । गङ्गोपा्याममधुना वद्‌ बेद्धिदां वर ॥ १ ॥
मारतं मारतौरापादाजगाम सुरेधरी । सिष्णुष्वहपा परमः स्वथं विष्णुपदी सती ॥२॥
कथं कुत्र युगे केन प्रार्थिता प्रेरिता पुरा । तत्करं श्रोतुषिच्छामि पापम पुण्यदे ज्ुभम्‌॥
नरायन उबाच-
राजराजेश्वरः श्रीमानतगरः पूयेवंशजः | तस्य मा च वैदी रेष्पाच द्वे मनोहरे ॥
सस्यस्वहूपः सत्प्ठः सत्यव।क6त्थ मावनः । सत्यघमेविच रज्ञः पर सत्थ्युगोद्धवः।॥९॥
एकस्यामेव पुत्रश्च बमूव मनोहरः । भप्तमञ्च हति ख्यातः ड ्ायां कुख्वर्षेनः।॥।९॥
अन्था चाऽऽदषयामाप्त सकर पुत्रकापुकी । भूव गभेस्तप्याश्च शिवध्य तु वरेण च ॥

क~

१क. शिवाम. २क. शकि पत्र रि" 1३ ए. परसच्वगुणोद्ध" ।

ब्रह्मपुराणम्‌ । १२१

॥।

गते शते पू च भासपिण्डं भाव सा । तद्वा च शिव धात्व सेरोरेच, पुनः पुनः
शेमुत्रह्यगस्येण तत्वमीपं जगाम ह । चके र दुवि मञ्यतत्षि ड पषटितहल्तष। ॥ ९ ॥
र्वे बभूवुः पुता थ महव र्पराकम्‌ा; । ग्रीष्म. ह १तण्डप्रमाजुषटकलषराः ॥ १०॥
कार्षः कापद्ट या वभृवृमस्मसाच ते । राजा ररोद्‌ तच्छत्वा जगाम ५२ शुच। ॥
तश्च ग्ारामज्नो गङ्खानयनक्रारणान्‌ | तरः कृत्वा उक्तव मनर्‌ काज्योगतः १२
वि प्तस्य तनयो गर्गानथनकारणात्‌। तपः इत्वा क्तव १५। टो शनत नुः ॥
अंहु भ स्त्य पुत्रश्च गङ्गान प्रनञारण।त्‌ | तपः कृत्वा लक्ष खश्च काशत. ॥
मधर्थस्तस्य पुजो महामागवतः सुदो; । वेव्णवे पिप्णुमकशच गुगवा तनर९,मर्‌ः॥ {९॥
तपः कृत्या लक्षवम गङ्(नयनक्ारणात्‌। द्दये छ्प्णं हास्ये सूयकटिप्तमप्रम ॥
द्विमु पुरटीहस्तं किंडर भोपर्ष मम्‌ । परमात्मानम्‌ शं च मक्त. नुग्रहविग्रहम्‌ ॥१५॥
र्वेच्छामय पर तह्य १।९प्‌ तम्‌ ।वम्‌म्‌ | ब्रह्मा 'प्णा येवायश्च स्वत मुनगणनत्‌११८॥
निरिप्ते सा्िरूपं च निगरणं प्रको परम्‌ । दूष इर प्रषनास्थ भमक्तानुव्रहकारक्म्‌ ॥
वहानिशद्धशकाधान रत्नम्‌ पणमूपेतम्‌ । ट्ष्टा3 दृष्‌ नुतिः प्रणम्यच पुनः पुनः॥
लीलया च वरं प्रप्य वाञ्छित वंशतारकम्‌ | तत्राःऽनगाम गङ्गा सरा पमरणा्सरम्‌ त्मनः
तं णम्य प्रतस्थौ च ततरः ह्पुट लिः । उवाच भगवांस्‌ त्र तां चा पृपन।ह्राम्‌ ॥
कुमैतीं स्तवनं दम्यं पुकः विग्रहम्‌ ॥ २२ ॥

भरःदृष्ण उवाच --
मरतं मारतीरागद्रच्छ शी पुगधरि ॥ २३ ॥
पतमरसय सतान्तवीनपृनाः कुह मम[ऽऽज्ञ | तत सवायन पूना वासन्ति भभ मा -९१्‌
निशत सिवधमूर्वि ते सि्यस्यन्दृनगामेनः । मतम दा मतप्यनि पकं निरानवाः॥
कमभ समृच्छिय इत्‌ जन्मानि जन्मनि | नानि महत वर। १५ प्य,दध्‌रते नृभिः ॥ |
गङ्गायाः स्पशवातेन नवती श्रते श्रतम्‌ । स्यशेनं दशैनादेर्णाः पुण्य दशचगु + ततः॥
भो ्र्स्नानमापरेण स्ामान्प्दिवति नु गाम्‌ | कोदेन.मा्नितें पपे नयत ते श्ुतै श्रतम्‌॥
यनि कानि च पराणनिब्रह्महव्यादेकति च | नानानन्मार्जिलनव कामतोऽपि छृनानिच
तानि पर्वाणि नरथन्ति मौपतहस्ना ततो नृभान्‌ | पुण्वादस्माननं पुण्ध वेदा नैव विदनि च
मविष्विदनि ते देप फलमेवं यथागमम्‌ । बरह्मवप्णुतेग धाश्च प्त नव वि {न्ति च॥६१॥

१क मच वनं द्यु
१६

१२३ द्रपायनमुनिपणीष-

सामा>4दिव सस्लानतकद्यं शृणु मन्दरे । पृण दशगुणं चव मौतदस्नानत; परम्‌ ॥
त चिशदरुणं एण्यं रवित्क्र१०े रिने। अमायां चापि तुरम द्विगुणे ऽसिणाधने ॥६६॥
ततो दशगुणं पुण्य्‌ नगगामृत्ता^ण । चातुमाल्यां पा ,.मास्मनन्त पुण्यमेव च ॥३४॥
अक्षया“ च तनत्यं तरतव निह पिनम्‌ । अरूयपण्फरुदभेतषु सनानानवम्‌ ॥३९॥
सा५.न्धरिवति स्नानं नानाच्छतपुणफटम्‌ ; मन्वन्तरेषु देवि युर पुतथवच॥
मघस्य मितष्षम्यां म एम्यां तव च | तनाऽदोकाषटटम तिथ्यां नकम चतन हरेः
ततापि द्विगृण पुण्यनन्दामं तेव दुम्‌ । दृशपापहराशां तु दशम्यां मुमहत्कडम्‌ ॥
नन्दा १५ च गर्ण्णां महःप्‌+ चडगृणम्‌ , ततदचतु"ण १०५ द्विमहतषर सरति ॥२९॥
पृ०५ काटिगुण चव ला ्यस््नानत मवेत्‌ , च द्रप ५१ राग्षु स्म+ द्र्‌गुण ततः ॥४०\।
पण्छेऽप्यप्रमे बारे ततः शरगणं फटम्‌ , प्र्वपामे । सरो वैष्णवानां पिपर्थैयः॥|४१॥
फरमानरदिता जीवन्मुक्त इच वेप्णनः । मल तिमकतिकामात्ते तवे पवक्म॑मु ॥
गुरुवक्त्र दिप्णुमनतर रस्य कण विरतः जीकरममुक्तं वप्त ते वेदाः सर्वं वद्र च॥
पुरूणां शत पू पैतृ च पर्‌ रतम्‌ मतामहष्य चरशत॑मा < पातृपातरम्‌ ॥४४॥
मणिनीं प्रातर्‌ चैव माने च मातुम्‌ । शश्र च श्रहरं चेः गरपत्म गुर्‌ाः स्तम्‌ ॥
गरं च ज्ञानद्‌।त।रं ५ च स्ह्चरियम्‌ , मृत २८५ तथा चेद भरना शव्रमसंनिभौ
उ&रद्‌ात्मना ल मनः ग्रहणम त्रतः | मन्नमह्‌गमन्रिण न तेरमुपण। भवनर्‌; | ४७,
तरय पस्रनातयूत ताप च मुत मारते । तस्थे पार्रनन। सथः पृत्‌ वघुषरा ॥४८॥
षा {कस्थान द्‌ तीनमेव मेद्‌ युवम्‌ । अह ष्टा जलं मूच च द्विप्ण (नि१तम्‌ ॥४९॥
खादन्ति नो तपण पदा न्यमोजनः | पप्णोतिगितानं च तत्य मर भूञ्जने नराः
पतति पवतीयनि तेपां च सपयनाह। | विप्णा पद्‌दकरं १०। नित ५ भुञ्जते नराः
ठत्मणनि पहायन्ते पैनतेयारिव पमाः | तपा दृरुननात्रेण पू} च भुवनत्रयम्‌ ॥९२।।
विष्णो" सदन चक्रं सततं तदच रक्षति । मद्रुगश्रवणाय च पुरक ्केत५्रह्‌।; ॥
गद्रदाः साश्रने।रच नगर) वप्णवे त्तमा: | पु बद्‌पि परः सहं माय चैषां 0िरन्तरम्‌॥
गृहायार्‌च माये न्वताप्तं नर्‌। वप्मवेत्तमा; ॥ ५४॥

आान्रह्मस्तम्भपर्यनतं मतः पम चराचरम्‌ । रपमहेवेश ज्ञा केप्णवोत्तमा; ॥९५॥
अततस्यकोरिव्रह्यण्ड ब्रहमविष्णुशिव'दयः | प्रये मपि दीयन्ते चेतिज्ञा ^प्णवों तम्‌; ॥

अ

तेजःस्वरूपं परभ भक्तानुप्रदिग्रईम्‌ स्वेच्छ।मय निगुण च निरीह प्रहृत; परम्‌ ॥

१ क. “शद्राद्शम्परं च युगायदिसमं फः ।

रह्मैव ¶राणम्‌ । १२३

स्व प्राङृतिका मत्त अ गिमूनाम्तिरो हेता; ` इति जानन्त ये देति ते नरा वैष्णवोत्तमाः

इत्येशुकतवा देवेशो परिरराम तयोः पुरः ' उगव त॑ त्रिपथगा भक्तिनत्रतमकंषरा ॥
गङ्ध(नाच-

खामि चेद्धारते नाप मारनीशापतः पुरा | तवाऽश्ञतश च रनेनद्र तप्ता चैव सांप्रतम्‌ ॥

यनि कानिच पापानि महयंद्‌स्यनिति १।१िन. | तानिमे केन नद्यन्ति तदपा वद्‌ पमो

[ „ष [1 क, क क क 1) # 8

कति काठ परमतं स्थिति तत्र मारते | कदा यस्याति सर्वेश टद्विप्मो परमे परम्‌।

ममाम्यहा न्छिते यद्चत्सवै जानाति स्तवत्‌ | सर्वान्तर।तमन्पव॑ज्ञ तदुपायं वद्‌ प्रमो ।
श्रीकृष्ण उवाच-

जानाम वाञ्छितं गङ्ध तव सवे सुगि । णिते सद्रहपोऽय छ्वणोदौ मविष्. तिं ।

^ नी

मपेवांशः समुद्ररचत्व च रक्ष स्वरूपिणी | फिदग्बग विद्गेन सममा गणतरान्मवि॥
क [नि

[त्यः पन्ति नद्यश्च मारव्याद्याश्च मःरते। सामाग्य तव त्वेते खवणोदस्पर सरते ॥
अयप्रभाति देशे कलेः पश्चसहस्कम्‌ । केष म्थितिस्ते मारत्या मृत्रि शापेन मात्ते ॥
नित्यं वारिष्रिना पापै करप्परमि रहे रतिम्‌ | त्वमेव रमि देवी रमिकेन्रेण प्रयुग ॥

त्वां लषवनिि म्तःण मगीरथक्रतेन च | मारतस्था जना; प पृजयिप्वनिति माक्ततः

॥))
धणनेन कीयुमोक्तेन ध्यात्वा त्वाँ पूपिप्िति | यः स्तौति {णमेनिलय सोऽ्रमथफलं मेत्‌

गङ्गा गङ्गति यौ "1 ननानां शपैरपि। मुच्यते भवेणपेभ्यो तिष्ण तकं स गच्छि ॥
सतत ग गिनां ल्लानायत्पाप ते भरिष्यति | मद्धक्तदशैने तावत्तव हि विनरयति॥७२॥
१।पिनां तु सहस्राणां श्वस्पर्ञेन यत्तव | मन्मन्त्रोपाप्रकल्न' रद्धं च विन३{>॥७२॥
यत्र यत्र मरेङगे मन्नामगुणकेर्तनम्‌ । तत्रैव त्वमपिष्ठाने करिप्यस्यव्मे चनात्‌ ॥७४॥
पथ (द्धः प्रष्ठामिः मरस्रत्यदरिमिः श्ुमे । तत्तु तीय मरेत्तयो यत महु कीतैनम्‌
दरेणुस्यशंमम्रेण पूरो मवति पाती । रेुप्रमणं वषै च प वैकुण्ठे वपदुधरुषम्‌ ॥७९॥
सा-यनित्वयिये मना मन्नामभनृततिपूरकम्‌। समुःपूजन्ति प्राच ते गच्छन्ति हरेः पदृष्‌
दुभ्वगा.ते च भर्प्णनिं हेदिचरम्‌ | अभ॑रूप प्र कतिक ठ द्रक्ष्पनिति ते नरा.॥
मतस्य बहूपण्येन तच्छवे त्वयि विन्यपेत| प्रयाति प्च कुण्ठं यावद्ष्थतां स्ितिस्त्वयि
काय्युर्‌ ततः कृत्वा मोनरित्या व्वक्भैजम्‌ | तस्म ददा साष्ट तं करोमि च पाषेदम्‌
अज्ञानी त्वज्ञलप्पशांयाः परणानपमृत्छनेत्‌ । तस्मै ददामि ाहप्यं तं करोपिच णम्‌

अन्ध्र वा त्यनेतप्रणां ्वन्नानणम्‌ तिपूकम्‌ । तस्मे ददामि सारूप्यमपतद्ं प्रजनं खयम्‌

~----- --

१ क. "प्राणान्मन्नाः ।

१२४ देपामनघरनिप्रणीतं -

अभ्यत्र वा त्मजेतपराणान्मरामस्ृतिपूत्कम्‌ । तस्मै द्दामि पारक्यं याद ब्रह्मणो वयः
ती्थऽप्यतीर्ये मरणे रिरेषे नासति कदचन | मन्मन्त्ोपाप्कानां च नित्यं नेवेयमानेनम्‌
पृते कर घ शक्ते हि टीटया भुवनत्रयम्‌ । रलन््रतरनिगा गयानेन पह पदेः ॥
सद्यः म सति गोटीकं मम तुह मेदध्रम्‌ | ८९ ॥
मद्धक्तबन्यवायेये तेते पुण्यधियः इमे | ते यानित रत्नयानेन गोलोकं च सूदुरंमम्‌ ॥
यत्र यत्र मृता ५ चज्ञानाज्ञनेनव। स्ति जकःमृक्त।इचते पता मक्तपेनिधिमात्रतः ॥
इत्युक्तवा श्रीहरिस्तां च तमुवाच ममगीरथम्‌ । गतुहि ग ज्गामिमां मकतया पूज कुरु च सांप्रतम्‌
मगीरधसतां दृ्टव पूजयामाप मक्तितः | ध्यानेन कौथुमेक्तेन रतेत्रेण च पुनः पुनः ॥
धीङ्कप्णं भ्रणनामाय परमान्मानमीश्चरम्‌। मगीरथश्च गङ्खां च सोऽन्तघानं गतो हरिः ॥
नारद उवच-- |
तीरेण केन ५५।नेन केन पूजाक्रमेण च | पूजां चकार नु पतिवद्‌ वेदविदां वेर्‌ ॥९१॥
श्रीनारायण उवाच--
खरत्वा नित्यक्रियां त्व धन्वा धति च वास परी । पादौ प्क्षास्य नाऽऽचम्य सयते
मक्तिपूवंकम्‌ ॥ ९२ ॥
गणेशं च सिनिशं च वहिन विष्णु शिवं शिव म्‌ । संपूजयेत्नर श दधः सोऽधिकारी च पूजने
गणेशं विघ्नाशाष्‌ निप्यापाय दिवाकरम्‌ । वहूनि स्वशुद्धपे श्ण्णुं मरक्तये पृजयेन्नर' ॥
शिवं ज्ञाना ज्ञनेशं शिवां वृद्धिविवृद्धये ! संपूऽधरटमेत्ज्ञो विषरीतमतेऽन्यथ। ॥
द्थ,वनेन तद्धचानं श्रुणु नारद्‌ तत्वत । ध्याने च कौ भुमेोक्तं वे सर्वपापप्रणाशनम्‌ ॥
श्रदचम्पकवणौमां गङ्गां पापप्रणाशिनीम्‌ । इ.प्णविग्रह समतां कृष्णदुस्यां परां सीम्‌ ॥
वहनि द्वंशकाधानां रत्नमूषणमूपरेनाम्‌ | शरत्पू५न्दुशतवप्रमाजष्टकटेवराम्‌ ॥९८॥।
दषद्धामग्रपन्नाप्यं श्तपुश्थिरणौवनाम्‌ नारायणप्रिय शना सत्स -ग्यप्तमन्वितम्‌
बिधरती कबरीम।रं मालतीमाट्प्रतयुतम्‌ । पिःद्‌' बन्दुलछितां सय चन्दनकिन्दुभेः ।
कर्तुरीपत्रकं 1ण्डे नान।वित्र्तमचितम्‌ | पक्षनिम्बपमानेकचाव। पुरमुत्तमम्‌ ॥ १० १॥
मरक्तपडाक्तेप्रमाजधदन्तषङ्क्तमनोहराम्‌ । मुचारुवक्रनयनां सकटक्षमन।रमाम्‌ ॥
कठिन श्रफःकःरं स्तनयुग च बिभ्र "म्‌ । बृ हच्छ्‌० सुकठिनां रम्मास्तम्भि नन्दिताम्‌
स्थलपदमप्रमजुष्टपादपद्ययुगं धराम्‌ । रत्नामरणपयुक्तं कुङ्कुभाक्तं प्यवशचम्‌ ।१०४॥|
देेन्द्रमौ ठिमन्दारमकरन्दकणास्णम्‌ | मरतिद्धमनीनद्रदिदत्तर्ैः तयत सद्‌ ॥१०९॥

१. ्यतदौनांश्चिः।२क “रांगति, ३ क्ल. “म्भपरिष्डृताः ।

्रहमपैवर्पुराणम्‌ । १२५

तपसतिम ठिनिकरभमरम्नेगिपेयुतम्‌ , मुक्तिप्रदं ममु्ूणां कामिनां स्गमंगदम्‌ १०१॥
वरां वरेण्यां वरद्‌ भक्तानुपरहविग्रहम्‌ । श्रीदिष्णोः पददात्री च मने विष्णुपदीं सतीम्‌॥
हती ध्थानेन चानेन ध्याता निपथगां माम्‌ । द्वा सेपूजयेद्रह्मनुष्चरांश्च षोडश ॥
आप्तं पा्यमः। च सनानां चानुलेपनम्‌ । भूपं द्‌ प च नैवेद्यं ताम्बूं शीतं नम्‌ ॥
वप्तनं मूपणं मर्थ गन्वमाचमनीयत्रम्‌ । मनोहरं सतद्पं च देयान्ेतने प।डश ॥
द्वा भक्त्या पप्रणमेत.तुत्वा तां ५पुटाज्ञलि । एपूउयैवप्रक एेण पोःशरमेषकरं ठमेत्‌ ॥
स्तोत्र वै कोथुमोक्त च पेवादं विप्णुवेषपतोः । शृणु नारद्‌ वक्ष्यामि पपरन च मुपणयद्‌म्‌ ॥
ॐ नमो गङ्खाये । श्रीब्रह्मोवाच -
श्रोतुमिच्छामि देवेश रक्ष्मीकःन्तै नमः प्रमो। विष्ण रिष्णुप्द्‌स्तत्रं पपं पृण्यकारणम्‌
श्रीनारायण उवाच-
शिवसेगीतकतमुश्रीङृष्णाङ्गद्रवोद्धवाम्‌ । राध।ड्यद्रवततमूनां तां गङणां प्रणम।म्यहम्‌॥
या जम्मसृष्टेरादौ च गारक रासमण्डले । सनिधान शेकरस्यतां* ॥ ११९॥
गोकेगोपोभिराकी५ं शमे राषामहोत्वे । क तिकीपूणिमनातां तां ॥ ११६॥
क 2ियाजनविस्तीणां देष्यं ठक्षगुणा तत; , समावृता या गोलकं तां ॥ ११७ ॥
८िरकेयोजनेयां ततो देयं चतुर्गुणा । समावृता या वैकुण्ठा ॥ ११८ ॥
विशछकषेयननैसमं ठतो दैष्यं चतुरमुणा । अ वृता ब्रह्होकं यातां ॥ ११९ ॥
्रिशलतेर्याजनया दध्यं पश्चगुणा ततः । आव्रृता शिवलोकं यातां ॥ १२० ॥
षड्‌ “जनसुवेम्तीरणा दै््यं दशगुगा ततः । मन्दाङ्किनी येन्द्रलेके तां ॥ १२१॥
रक्षया जनविस्तीणौ देध्थं पषठगुणा ततः । आवृता धुश्टोकंयातां ॥ १२२॥
ठक्षयोजनविर्‌ी"¶ दैष्यं षड्गुणिता ततः | आदृता चन्द्रछोकं या तं° ॥ १२६ ॥
योजनैः प टप्हसैदे्यं दशगुणा ततः । अघृना पूमेटोकं यातां ॥ १२४॥
ठक्षथोजनविस्तीरणा दैष्यं षड्गृभिता ततः । अवृत ्त्यलेकं स तां० ॥ १२९ ॥
द्रटकलियाजनेयौ दध्यं पवगुणा ततः | आवृता या तपोलोकं ता ° ॥ १२६९॥
सहस्राजना ये च दर्यं पष्गुणा ततः । अहता जनके य तां० ॥ १२७॥
पह मोननाशाम। द्यं प्षयुणा ततः । आवृता या च कैट तां० ॥ ११८॥
पाताले या मोती विस्तीणां दशयोजना । ततो दशगुण। दृष्य तां° ॥ १२९ ॥

१ कृ, शन्तं जगल" ।

१२६ दरपायनपुनिप्रणीतं --

करोरोकमात्रविम्तीणां ततः क्षीणा न कुवित्‌ | तितौ चाटकनन्द्‌ा या त०॥१९०॥
सत्य याक्षीरदणां च त्रेतायामिन्दुपनिमा | द्वापर चन्द्नभाचतां० ॥ १६१॥
जढ्प्रमा क्छ याच नान्यत्र पृथिवीतले सरग च नेत्पक्षीरामातां० ॥ १६२॥
चस्याः प्रमाव अतुषः पुरणे च श्रत श्रत; । या पृण्यद्‌। पापहरं तं० ॥ १३६ ॥
यत्तायकणिर स्रोः पापिनां च पितामह : ब्रह्महत्यादकं पापं केोटिजन्भार्जितं दहेत्‌ ॥
हृत्पव वेत्‌ ब्रह्मनाङ्गापयक।वरातेम्‌ स्तान्न्प च परम पापल पुण्स्बानकम्‌ १२३९
निः यो हि पठेद्धकःण तपृज्य च पुरश्वर म्‌ । अदवपेधफठं नित्ये कमते नात्र सशयः ॥
पुत्रो टमते पुत्र माय्हन लमेन्प्रयाम्‌। रोगान्मुच्येत रेःगौ च बद्र रुच्येत बन्धनात्‌
डस्यषट कारतः सुयक्। मूर्खो मवति पण्डितः | य, पठेन्परातरत्थाय गङ्धास्तोत्रमिदं डाभम्‌ ॥
भ भवेत्त्‌ दुस्वप्न गङ्गास्नानफठ मन्त्‌ | १३९ ॥
नारायण उवाच -
मगीरःऽनया गतुत्या स्तुन्न गङ्ध। च न।रद्‌ । जगाम तां गृहीत्वा च यत्र नष्टश्च सागराः
वैकुण्ठं ते ययुम्त्‌\ गङ्गायाः प्पशवगयुना । मगीरथेन स।*ऽनीत। तेन भगीरथी स्मृता॥
इयेवं कथितं पतै गङ्ग) पाल्यानमृत्तमम्‌ । पुण्यदं मातेदं सरं ं भूय, श्रातुमिच्छति ॥
नरद उताच--
हिवपर्गीत `मुग्पे ्श्ङ्ष्णे द्ररतां गते | द्रत च गतायां च र।धायां कं बभू्ह॥
तत्रस्यश्च जनायेयेतेच किं चकरुरुचमम्‌ । एतत्स सुविग्तणे प्रमो वक्तुमिह! हति ॥
नारायण उवाच-
कार्तिकीपूरणिमायां च राषामाः सुमहत्तव । कृष्ण. प्पृञ्य तां राघामवपृद्र मण्डले ॥
कृष्णेन पृजतां तां तु प्पृञ्थाऽऽहतमानताः । उचुत्रहय'दयः पर्वे ऋषधः सतनकादय ॥
एतिमन्नःतरे कृष्णप्र्तं च स्रएवती । जगौ सुन्द्र्तानेिन गख च मनोहरम्‌ ॥
दष्टा ब्रह्मा दृशौ त्यै महारनादचम रिकम्‌ | रिरोमणनदरषारं च पर्वत्रहमणइदुभम्‌ |
कृष्णः केस्तुमरल्न च सर्वरत्नात्परं वरम्‌ । अमृद्यरत्नल चतं हारपतारं च राधिका ||

नारायणश्च मगवान्वनम'लं मनोहरम्‌ | अपृरयरत्नकाछं ट््पीरमकरृण्डखम्‌ ॥

दप्णणया मयवत्‌। मृल^कृतिर्थिर्‌। | दुका नारयण ववष्णामाक्तं एद्ट्माम्‌ ॥

क

धमबुद्ध च धमम्तु यशश्च रिपु भवे । वहूनि द्वु वहनिवायुश्च मणिनुपुरम्‌॥

-

१कृ. (तलिन ,२ क्‌ गिहूारकम्‌।

्रह्मदैवतं प्रणम्‌ । १२९७

एतस्मिन्नरे शमुत्रे्यगा प्ररतो महुः | जनौ श्रीकृप्णतूर्णात राप्ाहठातप्तमान्वत्म्‌ ॥
मृष प्रापुःसुरा. सवं वित्रपत्तछकि। यथा । क्षणेन चतनां प्राप्य ददृशू र्‌ तषण्डलप्‌ ॥
स्थ पत्१ जला "० हा रराधाह्‌।र तथा । अत्युच रुर्दुः सत गाप ग.प्यः सुरा दूना, ॥
ध्यानेन षात। बुबुप्र समेभतदमाप्तितम्‌ । गतश रात्रय पतै शरीङ्ृष्णो द्रवतापिति ॥
ततो ब्रह्मादयः स्व तुष्टुवुः परमेश्वगम्‌ । स्वमूर्तिं दशय विभो ३।न्धछितो वर एषनः॥
एतस्मिन्नन्तरे तत्र व.अमूवाशपःरणी । तामेव शरवुः सथ पुन्पत्तां म्थुं शुभाम्‌ ॥
सवाँतमाऽहमिय शक्तिभेक्तानुगरहविग्रह। । मम।प्थप्याश्च हे पवः देहेन च क्ेमाव्यो, ॥
मनगे मानवाः सं मुनयश्चैष केण्मवाः | मन्५पूना मां द्रषटुन.ग^८।तत मत्पदम्‌ ॥
मूतैद्षटु च पुव्यम्रा यू यदि पुशः | करोतु शमुन्ततरव मदी4 कक्‌ पाटनम्‌ ॥
ईय ।वेघाता त्व ब्रह्मतज्ञा-कर्‌ जगद्रू | कतु शाल्लवस्प चवेद्‌ ङ्ग वमन।हुरम्‌ ॥
अपृचमन्तानकर्‌;ः स१।१।एफद्प्रद; | स्तात्श्य केव 1441 पूना कमः ॥ ९ ६॥
मन्मन्तरं कवचं स्तोत्र कृत्वा यत्नेन गोपय | भवन्ति पमल्लाय न जनानां य्तरिप्यति ॥
सहसेष शतेष्वका पनमन्त्ोप।्के भवेत्‌। ते ते जन मनत्रपूशाऽगतिऽ्यन्ति पतद्‌ ॥
अन्यथा च भविष्यन्ति सव गोोक्रवःतिनः । तिप्करे भविता पते ब्रह्माण्डं चेव वेधसः॥
जना पश्चप्रकराश्च युक्ताः सुषम भवे । एथ धिनः कवित्यैवित्व"(नेवातिनः ॥
अधोनिव।सिनः केचिद्रह्यछोकनिव।(प्तिनः। केचिद्वा तैपाञा; केचिन्मम छे कनिवापिनः ॥
इद क पह।द्‌वः क२।९ सुर तप्ा ; | प्रतिज्ञ पटदा पत ।त१। ५।१ च १२५६ ॥६९॥
इत्येवमुक्त्वा गगने विरराम सनातनः । तदृष्ट्वा तं जगद्धाता तमुकच रिव ५द्‌॥
ब्रह्मणो वचन श्रुत ज्ञ नेशे ज्ञानिनां वरः । गङ्गाते" करे धृता स्त चर्‌ वन्स्तु पः
सयुक्त विप्णुमाययेमेन्त्रायेः शाखमृत्तमम्‌ । वेद।६ करिष्यामि कृष्णाज्ञपाटनाय च|
गङ्ग तोयमुपणरय मिथ्या यारि वदेजनः ` पस याि कालपूत्रं च यावद ब्रह्मो वयः॥
इत्युक्ते शंकरे ब्रह्मनगोरोके सुरपति | आविष श्रीकृ राभरया स्‌ तत्पुरः ॥
ते तं दृष्ट च ष्टाः संस्तूय पुरषो तमम्‌ | पमानन्दरपृणौश्च चक्रुश्च पुनस्त्वम्‌ ॥
कटेन रमुगवाज्छःखदीप चकार्‌ प्रः । इयेवं कथितं प सुर८ च पदु्ैमम्‌ ॥
सता चैवं द्रवरूपा या गङ्गा गेलोक मग। रधकृष्णङ्गपमूता मुक्तिमृक्तिकरष्दा ॥

"9

स्थानं स्थानं स्याता तता कष्णन परमात्मना । कृष्णदष ग परमा त्तजत्रह्म ण्डप्ानता।॥

इति भ्रीत्रह्म ° मह ° प्रृ2 >।रद्‌ना० गङ्गोपर्पान नाम दृरमोऽषाथः ॥ १०॥

री
जके

१२८ देपायनमुनिपणीतं -

अभेकाद्श्चोऽध्यायः।

नारद उबाच-
वलेः पश्चएहल न्दे समतीते पुरेशधरी । क गता पता महाभाग। तममे प्पारूयातुमहेति ॥
नारायण उवाच--
मरते मारतीश (त्समागत्य्धच्छया । जगाम ते च केकुण्ठं शापान्ते पुनरेव प्ता ॥
भारते भ रती त्यक्त्वा चागम द्रे: पदम्‌ । पद्मावती च शापन गङ्गायाश्च नारद्‌॥
गङ्गा प्रप्वतीरक्नी शतार खः प्रिया हरेः | तुखपरीपदित। ब्रहच्तछः कीर्तिताः श्रुती ॥
नारद्‌ उवाच--
हेन। केन देवी वै विप्णुषादाभ्नपमव। | घ तुः कमण्डडस्पा च शं ङरप्य शिरोगना ॥
नभूव ता मुनिश्रेष्ठ गङ्घा नारायणव । अहो केन प्रकरिण तन्मे उभरूयातुमहंपि ॥
श्रीनारायण उवाच-
पुग बमृव गोलोके स। ग्ग द्रवरूपिणी । राघाङृष्णाङ्गपतमूता तदेश तत्प्वरूपिणी ॥
द्रव।१९तृरूष्‌। य। रूपेण।प्रतिम्‌। मुवि । नवथौवनतपन्न। रत्नामरणमूषि। ॥ ८ ॥
शरन्मधाहुनपद्च स्थरा सस्मिता सुमनोहरा । त्काश्चनवणामा शरचनदरपमभभा ॥
लिग्धप्रभाऽतिषु्ञिग दुदधसच्चस्वरूपिणौ । सुपीनकठिनश्रोणी सुनिरम्बधुगं वरम्‌ ॥
पीन) न्ने पुकठिनं स्तनयुगं सुवतुखम्‌ । सुचारनत्रयुगडं पका सुवक्र१म्‌ ॥ ११ ॥
धक्रि कबर मरं माठर्तामाद्यपेयुतम्‌ । स्िन्दुर न्दुखुडित पावै चन्द्नविन्दुभेः ॥
छ तुरीपत्निकायुक्तं गण्डयुगमं मनोहरम्‌ । ब-धृककुमुम।कारमघरो्ठ च पुन्दरम्‌ ॥
पछदाडिमनी न मदन्तपङ्क्तिसमुञुञ्वलाम्‌। वाप्तपी वहनिशद्धे च नीवीयुक्ते च बिभरती॥
त्त सकामा कृष्णपार् ममुत्तस्ये सुकल्ि वपत मुलमाच्छय लोचनाम्पां विमलम्‌
निमेषरीहत।म्णं च पिबन्ती सतते मृदा । फु डवदना हषोन्नवसंण१खालरप्ता ॥ १६ ।
मूरा प्रमुरूपेण पुलका ङ्कितविमरह। | एतस्िक्तन रे तत्र विद्यमाना च राषिक॥ १७॥
गोप।प्रिशत्कोधवु्ता कोटिचन्दर्मप्रमा । कन रक्तपद्म स्या रक्तपङ्कनरोचना ॥
नेतचम्पकवणौमा मत्तवारणगामिनी । अमूट्यरत्नवचितनानामरणमूपिता ॥ १९ ॥
प।णिक्यखाचत हारममूट्ये वह्‌ ने शौचकम्‌ । 4 तमरज्ञयुण नवीयुक्तं च बिभ्रती ॥
प्थलपद्म^म.जष्टं कोमलं च पुर ज्ञतम्‌ | द"्णदत्ता६५युक्तं विन्धस्थन्ती १द्‌ग्बुनम्‌ ॥

१ ख, "ता । पद्यपत्रत्मानाभ्यां ठके(°।

~ -----~~--«

बरह्मवैषतपुराणम्‌ । १२९

रतनेन्द्रानखवचितविष।नाद्वरह्य च | रेउयमाना च सखिभिः श्रतचामरवायन। ॥२२॥

कतुर बे तिक चःद्ननयु पमन्वितम्‌ । दीपदापप्रभाकारं पषमदूररणघुन्दरम्‌ ॥२३॥
दधती भालभः५ च तमः तावस्तदुञ्जलम्‌ , णरिनातपरसूनादिमाल युकं पुवक्रिपम्‌ ॥
पु रार्कवगीभार्‌ कम्।र्नी च कर सुचारुनाप्रा सेयुक्तपाष्ठ कम्पयती सुषा ॥
गत्ग रस्म दृप्यगश्च रल्नसिहान वरे , प्रसीनां च समूद रपूण विभोः पमा ॥
तां च दृष्ट्वा पमुत९५ कृष्ण सादरमरयुतः । प्रमाप्य मधुगलपीः ससित सपर्॑रमः
प्णेमुरतिमक्तश मोपा नम्र्पकंवरा तुष्टे च मक्त 5 तु शव पपेशरः॥२८॥
उत्थाय गङ्घा सहमा समापा च चक्रता कुशल परेवप्रच्छर मीताऽतितिनपैन च॥२९॥
नस्रभवलिना वप्ता दुप्फक ठत लुक | ध्यानेन शरण'पन्नःश्रक्रप्णचरणप्ुने ॥
तद्भुषपञ्चे पितः कष्णे, मौना चम दरो | वभूव स्थिरचित्तः सा पदेधरवरेण च ॥
उवै धिह्‌।सनस्थां न रपरा गङ्ग ददश प्रा । मुल्ला सुलद९५ च ज्वलन्तीं त्रद्यनेजप्रा ॥
अपतर्यब्रह्मणामायां चःऽद्िसष्टे परनातनीम्‌ यथा द्वदृशवर्पीयां कल्यां च नवयोवन मू |
वि्दृन्दे निरपमा रूपेण च गुणनच । शान्तां कान्तामनःतां तामाद्यननराहितां सनीम्‌ ॥
हमं पुमां पुमगः स्वमितो भाग्यदयुताम्‌ , प्नदयमुनरी प्रष्ठ घुनद्रीष्रलिलपु च ||
कृष्णाया कृष्य पतां तेजपता वप्ता तिपः, पूनितां च मह्‌! ट्प मह्‌।स्श्पीश्वरण च ॥
प्रच्छायमनां प्रभवा प्तपःमी तम्य सुषम्‌ सर्कदत्तं च चम्बरू ८ गृह्णतीमन्यदुकषम्‌ ॥
अनन्यां मतजननीं धन्यां पार्या चपानिनीम्‌ दृष्गदाणायिदतीं च प्राणप्रेयतमां रम।म्‌॥
दृष्ट्ग रततेश्री तृ्ैन नगम पुल निमेषरहिताम्यां च छोचनाम्पां पपौ चतम्‌
एतम्मिच्न्तरे राघ। ज {शमु च भा | ताच। मधुरया श्न्ता विनीता सस्मिता मुने ॥
राशिकोवःच --

केय णे कस्यःणी प्तसिमिता त्वन्मुखाम्बु नम्‌ । पर यन्ती पतत पार सक्राम। रक्तरोचना॥
मृष प्राप्नाति रूपेण पुलका ङ्क व्रर्‌ । च्छे" मुलमाच्छद निरीक्षन्ती पुनः पुनः॥
त्प षामि सां एतियय सकाम स्सिितः दा । मपि जीवानि गोदोके मू दुवततिरीदशी॥
त्वमेव तैव दुत्त ता्‌ बर्‌करेपिच। क्षां शरा) तेप्रम्णा खरीनातिः ज्िग्रणनप्रा ॥
सैगृदयेनो यामि गाराक्राद्वच्छ दम्पट । अन्था नारे त मद्रं माप्य सुधर ॥
ट्ट विरजायुक्तो म चन्द्नवा रने , क्षा ता मय पूत पष्ठी नां वचन दरहो ॥४१॥

१ ख. °रनभिरसत्रस्ता गोः ।२क '्ुश्वातिसतुष्रस्तु* ,३क. मड स।४क. ^ति
वजेरशवर ।
१७

१२० दपा यनद्ुनिपरणी

स्वय। मच्छठूमातरेण गिरो धानं कृते पुरा देहं त्यय वि१न। नदीरूष बभूव पा॥४ ०॥
कोटियोजनस्तीणो तनो दरैषयं चवुगंणा | अद्यापि परे्यमा ग एटा तव पत्कीरिरूपिणी ॥
गृहं मपि गता शं च पुनगत्वा तदन्तरम्‌ । उच्चैर षी परे तरजे चेति प्तस्मरन्‌ ॥४९॥
तदा लोषात्पमुर्नष ता फेग त्द्धयोःगेनी । सारस मूर्िमती दुदी तुम्ध च दृशेनम्‌॥
ततस्तां च समाप्य वीशन कृ त्या तते बमूरस्तप्ां च प्रमदा. सऽ हि ॥
इष्टत्व शाभय। गोपा युक शचम्पककानते । पयो मच्छ मात्रेण तिरे।घानं कतं त्वया ॥
णामा देहं रत्यज्य प्राविराच्न्द्रमण्डलम्‌ . ततस्तध्याः शरीरं च लिगं तेन बभू ह ॥
सविभञ्य त्वया दत्त हृदयनं विदव्तला रत्नाय रकिचिच्छणाव प्रिविनतिवराय च ॥
किचितस्णां मुखाव्नेम्यः पिचिद्र्ञे च किचन । पिविहृषटवल्े०५। रौप,म्यशचापि
किंचन ॥ ९९ ॥
पचिचचन्दुनपङ्धभ्य्ते प२१।१ि वचन । फिचित्किरपयेम्यश्च पुलेम्यश्चामि किंचन ॥
फठेम्य. सप्यभ्य सु कैम्यथ् किचन । नु पदेवगृरेम्यश्च सस्केतम्यश्च चिन ॥
किचन्नूतनः्ख५५। गारततम्यश्च (क चन ॥

ॐ)
~

दष्ट त्वं प्रमय्‌। गोप्या युक्त) वृ दून वने , पथो मच्छल {मत्रेण तिरोवानं कृतं स्वया ॥
भ्रमा देहं परष्यजव प्रविस"पू यमण्लम्‌ । ततस्तस्या. सरी न त &५। तज बभूव ह्‌ ॥
सविभज्य त्वय) दत्ते प्रम्गः च र्द्‌ना पुर । त्रिभ्य चश्रुषोरत्ते लज्जया मद्धपरेन च ॥
हुताशनाय किनि नु म्यश्चपि किचन । किचितेवुपपयेम्य दृकमपश्च।पि किचन ॥
िविदस्यगणेम्यश्च नानेभ्यश्चपि किचन । ब्रह्मणस्य मुनिम्यश्च तपसिम्यश्च किचन ॥
लभ्यः सौ मरयगुक्त म्५। यशसिम्थ फरिवन। तच्च दत्ता च पवेम्पः पुष रोरितुमृ्यत. ॥
नतय ग्या युत्त च दष्ट, १ रसभण्डर | वस) पृपशय्वायां माथवाशचन्दन कनः
रलपरदुपियुकब्य र.ननिि्तमद्रे | रत्नमूषणमूषाढच। रत्नमूषितय। सह्‌ ॥ ६९ ॥
त्वया दत च तम्ब मुक्तव^य पु३।६ति १.६। तथा दत्त च ताभ्बुलं मु कवत पुरा विभो |
स्यो मच्छब्दमा पेण रिरोषाने कृते त्वया । फा निषदृह्‌ं ५रितयन्य मिया लन त्वयि प्रमो
तनप्तस्याः शरीरं च गुणश्न ४ बभूव ह्‌ । पविमञ्य त्वया दतत परमा च रुदता पुर।॥१८॥
विदे निषदि विंविः्तचूपाय नि । द्र पच्चस्वरू१।प भरिचिदकषये पुरा विभ॥
त्वन्मन््रो षः एकेम्यश् वैषणोेम्यश्च फरिचन | तपरिविम्यश्च धर्माय परिेम्यश्च क्रचन ॥

क न न न ~ ~ ~~~ ----- ~~~ ~ ~ ----- ---------- --------~--- ---- -------~ --- ----~~ ~~~

१क “स्युजनेभ्य । २ क. “भ्यो ततिनीम्य ।

ब्रह्ममेषत पुराणम्‌ । १३१

१ हि दृष्टत्वं गोप्य च क्षमय। पह | सुवेषवान्मास्यतर शच गन्यचन्दनतयुत्‌ :, ७१॥
ररनमूपितया चर्नःद्नोकषितया तया । पुखेन मूठिनर्तसे पुष्षचनदनसंयुते || ७२॥
श्छिष्टोऽमूत्नद्रा ततः पुतन नवसंगमात्‌ । मया प्रबधित। सा च मर्वाश्च सरणे कूद
गहीतं पत ते मरी च मनोहरा । बनमाला वस्तुमश्च प्यमृर्यं रत्नङकण्डलम्‌ ॥
पश्च त्रदं प्रम्णा च प्ीनां वचनादहो । छ्ठनया बृ ष्णवर्णाऽमूदद्यापरि च मवानपरमा
षमा देहं परित्यञ्य र्डजया प्रथ्वौ गता । ततम्तम्पाः शरीरं च गुणश्रेष्ठ बमूव ह ॥
सनिमञ्य त्वया दृत्त परम्भा च सदतना पुरा । क्ररिदृत्तं विष्ण च रप्णवेम्ध् क्रचन
धर्मठम्धहन धर्माय दुबटेम्यहच किंनन । तपरिवम्य्रोऽपि देवेम्यः पण्डितम्पदन किंचन
एतत्ते कथिते स 1 मृयः ्रोतुमिच्पि । त्वदरुणं बहुविश्ता जानापि च परं प्रम ॥

इत्थवमुकरवः छा रघा रक्तपङ्कजल चना । गद्भां उत्तु समारभे नस्नस्णं जतां प्र्तीम्‌
गङ्धा रहस्यं भगेन ज्ञ वै पिद्धमगिनी । तरिमूथ समाम 1 स्मजलं प्रतिवेश प्रा
राधा योगेन विज्ञाय पथैत्रागन्थितां च ताम्‌ । पने कत पमरेमे गण्डुषारिपद्धणेगिनी
गङ्गा रहस्यं भोगेन ज्ञत्वा प सिद्धयोगिनी | श्रीङ्ृणचरणाम्पोज परमं शरणं ययै
गोोकं जै पेकुण्ठ ब्रह्मलोका देकं तथा । ददशं राग सवरत नैव गङ्गां द्दश्ं प्रा ॥
स्वेत जढशयू-\ च शुप्फ गेटे कपङ्कनम्‌ । जलनन्तुभमृहेदन सनदेहैः प्तमनितम्‌ ॥
बरसमदिप्णुशिवानन्तवन्दरन्दुदिवाकरः । मनवो मान; पथ देवाः तिद्धा्तपरविनः ॥
गोोकं च समाजग्पः दुप्कण्ठोषठताटुकाः स्व प्रणमे वन्द्‌ सवेश प्रतेः परम्‌ ॥
वरं वरेण्यं वरदं वरिष्ठं दरकारणम्‌ । वरेशे च वर्‌ हं च पर्वं परवरं प्रभुम्‌ ॥ ८८ ॥
निरहं च निराकारं निह च निराश्रय) निर्गुण च निरस हं निन्यूहं च निरञ्जनम्‌
स्वेच्छामयं च सकारं म्तानुप्रहविग्रहम्‌ । सत्यस्वरूपं सत५२ं पाक्षिरू¶ं सनातनम्‌ ॥
परं परेशं परमं परमात्मानर्मश्च.म्‌ । प्रणम्प तुष्टुवुः सवै गति नम्रात्मकंषराः॥ ९१॥
सणद्रदाः साश्नेत्राः पुटकाङ्कितविग्रहाः । सर्वे त+तूय सवेश भगवन्तं षर्‌ हरिम्‌ ॥
उधोतिमय परं बरह्म सवकारण कारणम्‌ । अमृद्यरत्नत्रचितचित्रपिहाप्रनस्थितम्‌॥९.३॥
सेव्यमानं च गोपैः शचेतचमरवायुन। । गोपाटिक नुः -गीतं पद्म सस्मितं मुदा ॥
वल्गुदेयैः पवृ गा)दच शतगोटिभिः। चरपनोकषितकतवोङ्गं रनमूषणम्‌ पम्‌॥९५॥
नवीननीरद्दथामं शारं पीतव सप्तम्‌ । यथा द्रद्श्चवषायं वारं गोपारूपिणम्‌ ॥

[1

-------------------(-न--------------------ज््््य

१ क. मुनयः।

१

ह

२ देपायनमूनिपणीतं-

नि

कटिचन्द्र५ माजुषटपट भ्युक्त विग्रहम्‌ । स्तन प्ा पणितं पुसदरयं मनोहरम्‌ ।९७॥
क)टिकन्दप॑पीन्दयखीरःखवण्यविग्रहुम्‌ । दरयमानं च गोपौमिः पतसमितायिश्च तततम्‌
मृषणेभूयपित।मिरच महारत्नविनिमितैः । पिबन्तीभिर्छोचन।म्यां मुतचन्द्रं प्रमे मुदा ॥
प्राणापिकपितम।राधावक्षःस्यछत्वितम्‌ । तय प्रदत्तं त।म्बृढं भुक्तवन्तं म॒वाप्ितप्‌ ॥
परिपूणेतम राते ददृशुः सवैः एर; । सुनयो मानवाः तिद्धास्तपत्ता च तपलिन ॥

प्रहष्टमानप्ताः पम नमुः परमविष्मरम्‌ | परस्परं प्रमाटोच्य ते तमूचुर्चपमलम्‌ ॥

निव गन्ना स्वामि तायमभीप्तितम्‌ । ब्रहम! तद्वचनं श्चत्व हिते तिप्गोस्तु दरिगे।
वामतो व.मदेवश् चागमल्छृप्णमुतमम्‌ । परमानन्दुयक्तं च परमानन्द [कम्‌ ॥

९१ दृप्णमयं धाता च(प्दधद्रासमण्डले । सवे समानवेषं च समान।पनपरस्थितम्‌ ॥

िमुनं मूरखीहस्ते वनम।छ प्रेभुषेनम्‌ । मयूर पृच्छ्‌; च कौ ^दुभेन विर।नितम्‌ ॥

अतव कमथ च पुम्द््‌ शान्तविग्रहम्‌ । गुणभुपणरूपेण तेना वयप्ता तिषा ॥
वातप यशर कीत्य मृत्यो सुन्द्रया समम्‌ । परिपूत प्म पर्वधग्र्तमनितम्‌ ॥

कः पन्थः सेवको वेति दवा निनक्तश्षमः। कषण तेन .स्वरप च रूपर येयुतं क्षणम्‌ ॥

निराकारं च प्ाकारं ददे द्वैषलक्षणम्‌ ॥ १०९ ॥

एकमेव क्षण कु८+ राव्रया सहितं परम्‌ । प्रह्पकाभनस्स्प च तया च सहितं क्षणम्‌ ॥

राघाङ्पध्र्‌ कृष्ण कृष्णर्पक क्कम्‌ । ककं स ह्१ च पुषं व्रि्ाना ष्वातुमक्षमः ॥

हदयस्य च श्रीङृष्णं घाना ध्यानेन चेतसा चसा स्तवनं भक्त्या प्रणम्धाय त्वनेकधा ||

ततः प्त चक्षुहन्भीटथ एनश्च तदनुक्ञ"ा । अपदगत्कृष्णमेकं च रा गवक्ष,स्थठरपतम्‌ ॥

स्वणा्परे.परिवृत्‌ गोपी रण्डडपण्डितम्‌ । पुनः प्रेमुततं दरवा तष्टवुश् पन्च ते॥ १ १४॥

विज्ञाय तदमिप्राय तावृताच सुरेश्वर, । संग मा क्षनयन्तेशः स शः सवभावनः॥ १ १९॥

भ्रीभगवानुवाच-

आगच्छ कृशं ब्रह्मन्नागच्छ कमटापते इह'ऽऽगच्छ महादेव शशवत्कु शमस्तु वः॥

आः ताः स्य महाभागा गङ्ग।नयनत्रारणात्‌ । गङ्गा मचरणाम्भोजे मग्रेन शरण गता ॥

रा्रमा १तुमिच्छन्ती दष मत्पनिध'नतः। दास्यामीमां बहिः कृत्वा युयं कुरुत निमे१।म्‌
्रीकृप्ण्य वचः शरुत्वा स्तसिमितः कमलेद्धवः।दु्टव सगरा तं रा ब श्री हऽगपूनिताम्‌
वकतरशयदुर्भिः तूथ मक्तिनम्रारमकंधरः । धा चतुणं। ेदानामुवाच चतुराननः ॥

१ रू, मनवः। २क. त्वा विष्णु कृत्वा स द° । ३क, व्देष च जगम कृष्णमन्दिरम्‌।
४, ्ताङ़लामू- । ५ क. "वोन्तरात्मा सव्ञः ्०।

्ह्मवेवर्पुराणम्‌ । १३१

ब्रह्मोवाच -
गङ्गा त्वदङ्गपतमृत। परमेर्वे रासमण्डले । यवयोरैूपा या पुग्धयाः करः स्वराट्‌ ॥
कृ्णांशा च त्वदंशा च त्वत्कन्यापतदशी प्रिया . तवन्मन््म्रहणं कृत्वा करोतु तव पूजनम्‌
भरिप्यरति पतित्तस्या वैकुण्ठ च चतुमनः । मूगतायाः कटापाश्च खवणोद्श्च वारिः ॥
गोट।कर्‌ 1 च या राघा सवैत्रस्था तथा त्मिका | तदात्मिका त्वे देवो सवेदा च तव।ऽऽत्मना
नह्मण वचनं श्रुत्वा स्वी चकार च सरक्तिता ‹ बरहबभूव षा ङष्णप।द्‌ङ्ु्ठनल।ग्रतः ॥
तमेव संवृता शान्ता तस्यै तेष च मध्यतः । उवाप्त तोयादुत्थाय तद्धिषटतृदेवता ॥
तत्त ब्रह्मणा क्रिचित्स्थापितं च कमण्डटी । किंचिदषार श्षिरति चन्द्ररथं चन्द्रशेखरः
गङ्ग।थ र धिकाभन्त्रं प्रददा कमटोद्धवः । तत्स्तोपर कवचे पूजाविषानं ध््रानमेव च ॥
सै तत्स्ाेदोक्तं पुरश्वयोक्तमे तथा । गङ्गा तमेव पप्रय वैकुण्ठं प्रययौ स^ ॥
खृ््मीः प्रस्वती गङ्ग दुरप्ौ शिशिपःवनी । एत नारायणस्थैव चतस्े। योषिता भने ॥
स्थतं एम्मितः कृप्णो ब्रह्माणं समुवाच ह्‌ | एवे काप्य वृत्तान्ते दु्बध्यमविपध्िताम्‌
श्रीकृष्ण उवाच-
गृहाण गङ्गां हे ब्रह्मन्‌ हे १॥ हे महेश्वर । श्रुणु कल१ वृत्तान यदतीतं निशामय
यूयं च ये ऽन्थदेव।इच मुनयो मनव तथा | सिद्धाम्तप्विनश्धिव ये येऽत्ैव प्मागताः ॥
ते ते जीवन्ति गोोके काट्चक्रदिव) । जदष्टुत स्ब्विश्वमागतं प्रृते ख्ये ॥
ब्रह्य येऽन्यविश्व्या्ते दीना अधुना मयि कैकरुण्ठं च विन। सवै सजलं परय पञ्मन ॥
गत्वा सृष्टि कुरु पुननह्मरोकादिकं परम्‌ । सव्रहमण्डं विरचय परच'दङ्गा च यास्यति
एवमन्येषु विदवेषु सृष्ट ब्रहमादिकं पुनः 1 करोम्यहं पुनः छष्ट गच्छ सीर पुरैः सह
मचकषुषोर्निमेषेण ब्रह्मणः परतनं मवेत्‌ । गता; कतिविधास्ते च भविष्यन्ति च वेधतः ॥
ह्युक्त्वा राधिकानाथौ जगामान्तःपुर मुने । देवा गत्वा पुनः सृष्टि चक्रुरेव प्रषत्नतः ॥
गोदके च स्थिता गङ्ग! पेकुण्ठे शिवटोकके । ब्रह्मलोके तथान्यत्र यत्च यत्र पुरा स्थिता
तत्रैव सा गता गङ्गा चाऽन्ञया परमात्मनः । निगैता विष्णुपाद्‌।बनात्तेन विष्णुपदी स्मृता
इत्मेवे कथितं स्वै गङ्गोपाल्यानपृत्तमम्‌ । सुलदं मोक्तदं सारं किं मृयः श्रो तुिच्छपि ॥
३ति श्रीत्र ° मह।० प्रकृति० नारद्ना° गङ्खोपाख्यानं नभिकादशोऽध्यायः ॥ ११ ॥

अथ द्वादशोऽध्यायः ।

9 ख, द्रव्पा च या रासयुग्धया ध्र०। ३क. साक्षा,

१३४ देपायनमुनिपरणीतं-
नारद उवाच-
क्ष्मीः सगसती गङ्का तुटप्ती ठोकपादनी | एता नारायणग्यैव चतखईच प्रिया इति ॥

गङ्ग। जगाम वैक ठमिदमेव श्रुतं मथा । कथं सा तभ्य पत्नी च बरव बरहि केशव ||
नारायय उवाच --
गङ्ग। जगाम वेकु्ठ तःपडच।च्च गता विधिः | गत्वोवाच तया सा प्रणम्य जगद्श्वरमू
ब्रह्मोवाच--

राघाङ्ृप्णाङ्गपंमून। या देवी द्रबरूपिणी । तद्‌ पष्ठातुवीयं ख्येणप्रतिमा मुवि ॥ ४॥
नवयोवनसेषन्ना सुशीला पुन्द्री वरा । शुद्धपसवम्वरूषा च करोषाहकारवर्जता ।(९।
यदङ्कधमव। नान्य वृणोतीय च तं ।वना। तन्नापि मानिनी राधा महातेजसतिनी वरा । १॥
समुद्यता पातुमिपां मीतेयं बुद्धिपषैवम्‌ । विकेश चरणाम्भोजे कृष्णस्य परमात्मन. ।७॥
सवै गिरुष्कं गोलोकं दृष्टवा ऽहमगमं तद। । गे लेक यत्र क८।दन सववुत्त.न्तटङ्धये ॥
सवान्तरात्मा सवै नो ज्ञत्वाऽभिप्रायमेवच बहिद्चकार्‌ गङ्भां च पदा डुष्ठनलाग्रतः॥
सखाऽस्थै राधिकामनत्र पूरयित्वा च गोखकम्‌ ।सप्रणम्प च राषेशे गृह त्वाऽश्राऽऽगमं विमो
गान्धर्वेण तरिवाहेन गृहाणेमां सुरीश्वर म्‌ । सुरेशवरस्वं रसिको रपषिकां रसमागनः ॥११॥
त्वे रत्न पुस देवेश खीरलनं सखी.ष्वयं सती । विदग्धया विदग्धेन गमो गुणवाम्मवेत्‌ ॥
उपस्थितां च यः कन्यां न गृह्णाति मदेन च । तं हाय महालक्ष्मी शुषा याति न प्तशयः
यो मवेतप्डितः सोऽपि प्रकृति नावमम्यते | सव प्राङतिकाः पुंसः कामिन्यः प्रहृते कटाः
पवपव ममवानायो निगणः प्रकृते; परः । अध्गो हविमुनः कृप्णोऽप्यङ्गिन चतुभूनः ॥
करष्णव।माङ्गपतमूत। परम राधिका पुश \ दलि णाङ्गातवव प्ता च वामाज्गात्कमला यथा ॥
तेन त्वौ प्ता वृणोत्येव यतस्त्वदेहमवा रखपु५ वै तथेका्लो यथा परकृतिपुरुदी ॥१७॥
इत्येवमुक्ता घ।ता च तां समप्यै गाम प्तः | गान्धर्वेण विवाहेन तां जग्राह हारैः स्वयम्‌ ॥
शय्यां रतिकरः कृतवा पुष्पचन्द्नचर्चिताम्‌ । रेमे रम.पतिस्तत्र गङ्गा सहितो मुद १९॥
ग एय च गता यप्मात्स्प्यानं पुनरागता | निगेता विष्णुषाद्‌, च गङ्गा विष्णुपदी स्छृत॥॥
मष सेप्रा१ प्ता देव नवसगममात्रतः । र्तिका सुलप्तमोगाद्रतिकेथरपेयुता ॥ २१ ॥
तद्द्ट्ादुःखिता वाणी पापरन्पेष्यौविवर्जता,नित्यमीपति तां वाणी न च गह्ध। प्रस्वतीम्‌
गङ्गया पितरेव तिसन मर्या रमापतेः । ६।१ तुरस्य १४ चसे क्षमवन्मुन ॥२३॥
इति श्रीरह्म ° महा ० प्रकृति० नारद्ना ° गङ्ग गणनं नाम द्रद्शोऽष्यायः ॥१२॥

[निनि
मिण

न

१क. “भवेति त्र नश्चुतम्‌ ,>क स्वो, ,,

्रहमवैवतैपुराणम्‌ । १३५

अथ त्रयोदशोऽध्याय, ॥ १३ ॥

नारद्‌ उवाच -~-
न।रायणप्रिया साष्वी कयं प्ता च त्रमूरह तुलनी कत्र समूता क वा स परवनन्मनि॥ १ ॥
कस्पृवासा कुटे जाता स्य कन्या तपार्वनी । केन व। तपप्ता स। च सृप्र प्रकृतेः परम्‌॥
निर्विकदपं निरीह च पवतालिस्वस्पकम्‌ , नारावणं परं व्रह्म परमात्मानमण्धिरम्‌ ॥६॥
सर्वार्‌ाध्ये च सर्वं सर्वज्ञ सवैकारणम्‌ । सवधां पवैरूपं परषां पार्पाठकम्‌ ॥ ४ ॥
कथमेत शी देवी वृक्तत्व समवाप ह । कथ स'ऽप्थसुरग्रन्त सवभूत तपस्विनी ॥ ९ ॥
सादे मे मन) ठ लंप्ररयन्मां मृहुहुः। छेत्तुम पंद्रह पवपदेहमञ्जन ॥ १॥
नारायण उवच- ।

मनुश्च दक्षपरावरणिः पुण्यवानेप्णवः हविः । यशस्वी कौतिमाशचेव विष्णो रंशपतमुद्धवः ॥
तत्पुर घमेप्ाविषेर्विषठ वैष्णवः ह चः। तत्पुत्र विष्णुमाव्णिंवष्णवश्च नितेन्दि५॥ ८॥
तत्पुत्रो देव ताविर्विप्णुत्रतपरायणः । तत्पुत्रो राजपावर्णिमहाविप्णुपरायणः ॥ ९ ॥
वृषध्वजश्च तत्पुत्रो वृषध्वनपरायणः | यप्याऽऽश्रमे सयं शमुरासीदेवयुगत्रयम्‌ ॥ १०॥
पुत्रादपि परः सहो नृपे तरिमञ्छिवस्यच । नच नारायणं मेने न च रक्ष्मौ सरस्वतीम्‌ ॥
पूजां च पवेदेवानां दृरीमृतां चकार सः | माद्रे माति महारक्ष्मपूनां मततऽत्यजन्नपः ॥
मापे सरस्वतीपूजां दृरीमृतां चकार सः । यज्ञ च विप्णुपूनां च निनिन्द न चकार पः॥
न कोऽपि देवो मृपेनद्रं शशाप शिवकारणात्‌ ¦ ्रष्ट्रीभेव भूवति चाशपत्त दिवाकरः ॥
शूकं गृहीत्व ते पृथ धुतवाज्छकरः स्वयम्‌ । पित्रा स।यै दिमेशश्च बह्मणं शरणं ययौ ॥
शिवल्ञिर्‌हस्तश्च ब्रह्महोकं ययै करु ग : ब्रह्म सू पुर ृतथ केकुण्ठं च यय॑। मिना ॥
दूरे गृहीतया तत्रापि धृतवाज्छंकर) रविम्‌ । ब्रह्म दयपमातण्डाः पुत्रस: शुप्कत लुकः
नारायणे च प्व ते ययुः शरणं मिया । मृघनौ प्रेमु*ते ता तुषुुश्च पुनः पुनः॥१८॥
वे निवेदन चक्रुभियस्ति कारणं हरे। ॥ १९ ॥

नारायणश्च कृपयाऽभय तेम्ो दृद मुने । सथिरा भवत हे भीता म किं वो मथि प्थिते॥
स्मरन्ति ये यत्र ^ मां विपत्तौ भगच्िताः। तात्र गत्वा रक्ताभ चक्रहुसनस्त्वराभितः॥
पाताऽहं जगतां देवाः कतऽ प्ततते पदा । सटा च ्रहमहपेण पहता शिवरूपतः ॥२२॥
रितऽहं त्वमहं चापि सूरह त्रिगुण तकः विधाय ननार्पं च कुथ सृष्टय.दिकाः करिथाः

१९ नर्विकरनि"।२७ "वेमङ्कलक्रारक्म्‌) 3 क न्तो बभञ्जद्‌।४१़ सथनि"।

१३६ द्ेपायनयुनिपरणीतं-

युय गच्छत भद्र वो मविष्यति मयं कुत . अयप्रगृति बो नस्ति मद्वराच्छंकराद्वषम्‌२४॥
आदुताषः स मगव।ञ्छकरश्च सतां गतिः। मक्ताधीनश्च मक्तेशे। भक्तात्मा क्तव सलः ॥
पुदशैन शिवश्ैव मम प्राणाधिक्रपरिनौ । ब्रह्मण्डेषु न तेनप्वी ह ब्रहमज्ननयोः १२: \२१॥
रक्त; सदष्टं महादेषः पुथेकोटिं च टीलया | कोटि च ब्रह्मणमेवं किमा च दुलिनः ॥
भःहाज्ञाने तन्न परिचिद्धचायत्‌) मां दिव निशम्‌ | मन्नाम मदमे भक्त्या पञ्चवरत्रेग यते
अहमेव चिन्तथमि त्करेयाणे सिवानिरम्‌। ये वथा मां प्रपद्यन्ते तंप्तमैव मज।गप्हभ ॥
शिवस्रूपो मगवान्छिवाधिष्ठतृदेवता । शिम्‌। भवति यस्माच्च शिवं तेन विदुबुंधाः ॥
एतसिमन्ननरे ठ्न चागमच्छंकरः स्वयम्‌ । शूटहसमो वृषारूढो रक्तपङ्कनटोचनः॥६१॥
अरय वृपत्तूण मक्तिरम्रत्मकंधररः | नमाम मकतया तं शानत दकष्नीकानत परात्परम्‌ ॥
रस्नपिहासनस्थ च रत्ना छकोरभुषितम्‌ । किरीटिनं कुभ्डलिनं चक्रणे वनमादधिनम्‌ ॥
लवीननीरददयामे धुन्दरं च चतुभूनभ्‌. । चतुभमेः सेवितं च श्रेतचामरवायुना ॥ ९४ ॥
धन्द्नोितपरव॑ङ्ग मूविते पतवाप्त। । व््माप्दत्ततमबूं भु कवन्तं च नारद्‌ ॥६५॥
विद्याघरीनृत्यगीते शुण्ड तस्ते मुदा , हरं परमात्मानं मक्तानुविप्रम्‌ ॥ ६१॥
ते ननाम महादेवो ब्रह्मणे च ननाम्‌ पः । ननःम पू भक्त्या च पत्रप्तशवन््ररोखरम्‌॥
कट्यपश्च मह। भक्त्या तुष्टव च नमाम च । शिवः से'तुय प्श सद्वा पुखापतने ॥
सुवाप्ते पुलापतीन विश्रान्ते चन्ध्ररेखपम्‌ । शतच मरवातेन तेषिः विष्णु 1 परैः॥२९॥
अक्रोधं सरवपमगौतपपतने परिमित पदा | स्तूषमानं पश्चवक्तरैः परं नारायणं विभुम्‌ ॥
तमृषय प्रसन्नात्मा प्रपर सुरमप्तदि । पीयृषदुर्य मधु वनन पुमनोहरम्‌ ॥ ४१॥
भी भगवाननुाच--
अत्यन्तमुषहास् च शिवभर्नं रिवेऽशचिव१्‌ । छौ केके दिवि चैव त्वं पच्छा तथाऽपि शम्‌
पप्तं फछ्दतार्‌ दात।रं पवै्तपदम्‌ । प्पल्यश्चं तपप्रश्षपवेोगधत्यं च सांभतम्‌ ॥
तानापे पवते ज्ञानं पृच्छमि पिं वृथा । निरा१दि विषह. भमलं मृत्युन हरे॥४४॥
स्वमिवाःऽगमने भ्र्नमलं स्वाश्रयमागमे । आतोऽपि क५ वेगादित्युवाच रमापतिः॥
भ्रीमह।देव उवाच -
वृषध्वने च मद्धक्तं मम प्राणा धकप्रियम्‌ । मूथैः शश इति भे हेदुरागमकेपधोः ॥

| $

ृश्रवात्सस्यशोकेन पू दनु समुयतः। प्र ब्रह्मणं प्रपन्नश्च प्रसूश्च विधिस्त्वयि ॥
१ क्‌. "कर. रषरः सताम्‌ ; २ ख, “मेव वाग्वनं प्र* ¦ कृ. "गतस्तत इप्येव वद के.पस्य
कणम्‌ ।

म्रह्मवैव्पपुराणम्‌ | १२७

क ७ कि

तांय सरणमपतरा ध्यानेन वचप्तऽपि वा। निरापद्त्ते निःशङ्क नरा शरत्युश्च तनित
पक्षे शरणापन्नस्तत्फषं % वदमि मो; । हरिष्टरतिश्वाभयद्‌। स्वैपङ्ग्द्‌। पतद्‌ ॥
रि मे भक्तस्य मवित। तनम ब्रू नगत्पमो । श्रीहतध्यास्व भूढध्य सूपैशेन हे इन॥
भीमगवानुबाच-
कारोऽति यते दैवेन युगानानेकयि रतिः । वैङ्ठे षटिकर्थेनं शीघ्र याहि नृ कथम्‌ ॥
वृषध्वजो मृतः ऋददुर्मिवाय॑ तपुदारु" 1 ।हष्वेन य ततपुपरो सृतः पोऽपे श्रिया हतः
तपुने। न मह भगौ पष्यनकु्वनै । हतश्रियौ पूषश्चपात्ते १ परम्ैष्ण १ै॥९३॥
रउथभरषटौ श्रिया ग्रष्ठौ कमर(तापपरावुमौ । तमश्च मरयवोरेषनीः कक ¶। च जनिष्यति
सैपदयत्त। तद्‌। त्‌। च नु श्ट मरिप्मतः । सतति सेककः शभे गच्छ यू4 च च्छत्‌ ॥
इत्युक्तवा च पर्मीकः तमातोऽम्यन्परं गनः देता जगुश्च एष्ट; पवाशरमे परवा मुद्‌॥
शिवश्च तपते श्रं परिपू तम ययौ ॥ ९७ ॥
इति र्त्रह्म० महा० प्रकृति० नारद्नार तुञ्स्युपारधानं नाम
त्रथोद्शोऽध्यायः ॥ १३ ॥

अ१ चतुदशोऽथाधः।

श्रौनारपयण उव।च-

रकी तौ च पमरा१ चत्र तपप्‌। मुने | प्रयेकं वरमिष्ट च सै पतुरमीपिततम्‌।।१॥
महाम्था वरेभव तै; पृथ्वी ए। बभूवतु. | घनवन्ती पुत्रदी धपेष्वनकुशध्वनो॥ २ ॥
कुरध्वजघ्य पत्नी च देनी मालावती तती । पता पुषा च कष्टेन कमा शा घुतां पतती भू
स॒। च भूतलपेवन्यज्ज्ञानयुका बभू ह । कृत्वा दध्नि स्पष्ट तस्थौ सृतिकागृह ॥
वेदध्वनिं पता चकार जातमात्रेण कका | तस्मात्तां ते वेद्‌ १६ प्रवद्‌>। मनीषिगः.।९॥
जतमातरेण सुस्नाता जगाम तप्ते वनम्‌। ्वरिमिद्धा यत्नेन नारायणपरायणा | १॥
एकमन्वन्तरं चैव पुपड्रे च तपिनी । अल्यभ्रां १ तपत्यां तु ट्या च चक्र प्ता ॥
तथाऽपि" पष्ट न कृश। नवयीवनतयुता । शुश्राव ते च पतहम। पता वाचमशरीरिणीम्‌
जन्मान्तरे ते भता च मविष्यति हरिः स्वयम्‌ । ब्रह्मदभेदरार।६५ पति ठप्स्यति सुन्द

१४. श्न यात शीघ्रं न ' क. रथध्व*। 3 क. पिसान च ङ्ख्य न. ।
१८

§# ¢

१३८ पायनम्‌ निप्रगोत-

४ ।

इति श्रत्वा तु सा रुष्ट, च़ःरच पुनस्तपः । अतीव निनेनस्थनि प्रवते गन्धमादने ०॥
तत्रैवं सुचिर तप्त्वा विश्वप्य पमुवाप्त स । ददश पुरतस्तत्र रावणं दुनिवारणम्‌॥ १ १॥।
षटू सऽतिथिमक्त्या च पां तभे ददो किल ` शुसदु फकमूलं च नटं चापि सुशीतछम्‌
तश्च मुक्त्वा स पादिषठश्चावात्पीत्त्समीपतः। चकार परकषमिति तां का त्वे कट्यामि चति च
तांच दृष्ट्रा वर्‌रोां 'पीनोज्ञतपयोषरम्‌ । शरतश्ननि माध्यां च सस्मितां सदत सतीम्‌
मूछछमिवाप कृपण. कामबःण पपीडेतः । तां करेण सवाङृष्य तमो कतुंमुयतः॥ १९॥
स। सनी कोपदृष्टया च स्तम्भितं तं चकार ह स जे हस्तप१देशच कविचिद्रकतु न चक्षमः
तुष्टाव मनप्ता देवी पद्मं १द्रहछछोचनाम्‌ । सा तत्स्तवेन पततृष्ट। प्राकृतं तं मुमेच इ ॥
शशाप च मदर्थे स विनरयति सनन्ववः | स्पष्टाऽहं च त्वया कामादविपुन. धवलो कय
इत्युकत्वा पता च योगेन देहत्यागं चकर ह गङ्गायां तं च पनपस्य स्वगृहं रावणो ययौ
अहो किंमद्धुतं ष्ट किं छृतं वा मयाऽधुना | इति पचिम्त्य पंस्परत्य विप पुनः पुन.॥
सा च कालनरे पध्वी बमूव जनकःतमजा । परीत दूवीति ।षैर।ता यदथ र। ण) हतः
महानपसिनं सा च तपस्त प्रेनन्मनः। ठेमे राम च मत।रं १२पृणेनमं हरिम्‌ ॥२२॥
संप्राप्य तपप्ताऽ$दध्य स्वामिनं च जगत्पतिम्‌। सा रम। सुचि रेमे रमेण पह सुन्दरी ॥
जातिस्मर स्म स्मरति तपश्च कर । पुर। । सुतेन तजर प्व दु सं चापि पुषं फे ॥
नानाप्रकारविमवं चकार सुचिरं सती प्राप्य सुदमारं तमती नवथीवनम्‌ ॥ २९ ॥
गुणिनं रक्िकं र।नपं कान्तवेषमनुत्तमम्‌ । स्रीणां मनाज्ञ सुचिरं तथा छेमे यथेप्सितम्‌
पितुक्चःपानाये पत्यसषे रघुत्तमः । जगाम काननं प्श्चत्कटेन च बहटीचप्ता ॥
तस्थौ समद्रनेकटे सीतया लक्ष्मणेन च | ददर तत्र बहून च विपरर५धरं हरिः । २८॥
तराम दुःलितंदृष् पतच दुःखी बमूव ह| उवाच क्रिचित्तत्येषट पतःञ सत्यषर्‌। यणः ॥
बह्धिरवाच--
मगवन्धछुयतां वाक्यं काक्रन यदुपस्थिःम्‌ , सीत'हरणकछेःऽ¶ तवैव समुपासितः ॥
दैवं च दुर्मिवयै पेन च परैवात्परं बम्‌ । मतपमू मपि सेनयस् च्छायां रकतान्तिकेशुना ॥
दास्यापि सीन तुभ्य च परीक्षासमये पुनः| देवैः प्रस्थपितोऽहं च नच विप्रो हुताशनः
रामस्तद्रचनं शरुत्वा न प्रकर्य च रक्ष्मणम्‌ ¦ छच्छः स्वी चकारा हृदयेन विद्यत ॥
वहानियेगिन सं तावन्मायासी तां चकार ह । ततुस्यगुणरहपागी दद्‌) रामाय नारद्‌ ।६४॥

१ क. पीनश्रेभीप । २ क, राध्यं सुरारध्यं च ३ क. रा चस्म४ क. "व सुमनोहरा,
५९. "नोहरूपं अ त° . ९ ल. रूपां तां द" ।

अहमैदपै पुराणम्‌ । १३९

सीतां गृहीत्वा प ययै गोप्य वक्तं निषेध्य च । रक्षणे नव बुनुमे गोप्यमन्यस्य का का
एतरिम्नन्तरे रामो ददं कनकं सृगम्‌। पीता तें प्ररयामाप तेदुर्थे यतनपूवकम्‌ ॥६६१॥
सन्यस्य लक्ष्मणं रामो जानक्या रक्षणे वने | स्वयं जगाम ६३ तं विव्ये सायकेन च ॥
छष््मणेति च शद्‌ > कृवा माय मगस्तद्‌। | प्राणांस्तत्याज हमा पुरो दृष्टा हरिं स्मरन्‌
मृग्¶ परित्थज्य दिञ्पूपं विधाय च | रत्ननिरपितयानेन वेण्कुठं प्त जगाम ह । ६९॥
वैकुण्ठस्य महषर पिकरो दवारपाछ्योः | जयविजययेोशवैव बलवांश्च जयामिषः | ४ ०॥
शापेन सनकादीनां प्राप्य रक्षी तनुम्‌ | पुननणाम तदृदरमादौ स द्वारपाडषोः ॥
सथ रवद्‌ चपा श्रता दष्षमगेति च ङम्‌ | परीत ते प्रेरयामा्त ठकषमणं रामप्तनिषौ
गते च रुक्षषणे रामे रवण दुनिवारणः । परीतां गृहीता प्रययौ सङ्केत एवया ॥
विषपतद्‌ च रामश्च वने दृष्ट्व! च टक््मणम्‌ | तू च स्वाश्रमे गत्वा पीता नैव ददश धः
मछ। सप्राप्य सचिर विद्ाप मश पनः । पनबेश्र।१ गहनं तदुन्वषणपूउकम्‌ ॥ ४९ ॥
काठे पेप्राप्य तद्वाती गध्र नदीतटे । सह।4 वान{ कृतवा बवन प्तागर्‌ हरः ॥
रङ्कं गला रुग्रो जघान सायकेन च । सबन्धवे र्णं च सीतां पपरप्य दुःविताम्‌
तां च वहूनेपरीप्तां प कारयःम।त पम्वरमू। हुताश नस्तत्र काटे व।एतर्ब जानकीं दद ॥
छाया चोवाच दहन च रामं च विनय न्विता । करिप्परामीति क्रिमहं ददुपाय वदस्व मे ॥
वह्िरुबाच--
त्वं गच्छ तपते देवि पुष्करं च छुपुण्यदम्‌ । कृष्वा तपस्यां तत्नैव स्वगे्मी मविप्यति॥
साच तद्वचनं श्रत्वा धम्य एष्करे तपः । त्वा त्रिर्षवपे च स्वग ठकमविभूव ह्‌ ॥
सा च काटेन तपता यज्ञकुण्डपमुद्धवा , कामिनी पाण्डवानां च द्ैपदुी दुपदूत्मज। ॥
कृतयुगे वेदवती कुशध्वनुत। श ५ । त्रेत(या रामपत्नी च पतेति जनकरात्मना = ॥
तच्छाया दरौपदी देनी द्वापरे दुष्‌ तसन।। तरिहायणीति पता परोक्तः विद्यमाना युगत्रये ॥
नारद्‌ उवाच -
प्रियाः पञ्च कथं तस्या बमूवुमुनपुगच । इति मे चिततत्देहं दुर कुह महाप्रभो ॥
नारायण उव्राच--
ठङ्कानं वास्तवी पीता राते भाप नारद्‌ | रपयोवनत+न्ना छाया पा बहु विहखा ॥
रामाभ्योराज्ञ था तप्त्वा ययाचे करं वरम्‌। काभादुरा पतिम्यग्रा प्राधैयन्ती पुनः पुनः
पति देह पतिं देहि १६ 28 त्रिढोचन। पति देहि पतिं देहि पश्चव।रं चकार स्ता ॥

१ छ प्रते पुष्करे तपः । दिव्यं त्रि" ।

१४० देषायनषटुनिणीदं-

शिवर्तत्प्ायना श्रुसव सस्मितो रतिकेशवगः । प्रिये तव प्रियाः प्च भवन्त्विति वरं ददौ
तेभाऽऽसतीत्पण्डवार्ना च पञ्चानां कामिनी प्रिया | इत्येवं काथेतं सै प्रुत वस्तुतः श्ण
भय सप्ाप्य छङ्कायां पीतां रामो मनोहरम्‌ । विभाषणाय तां लङ्क दत्व'ऽगोध्यां ययै पुनः
एकदशसहलान्दं करत्वा राज्ये च मारते । जगाम स्वढेकैश्च सा वैकुण्ठमेव च ॥
कंमलांश। वेदवती कमरायां विवश सा । कथित पुण्यमाख्यानं पुण्यदे पापनाशनम्‌ १३॥
सततं मूर्तिमन्तश्च वेदाश्चत्वार एव च । समित यस्याश्च निह्े सा च वेदवती स्पृत॥६४॥

कुराध्वजमुतारूयानमुक्त सकषेपतस्तव । घरममध्वनपुताख्यानं निनोध कथयामिते ॥ ६९ ॥
इति श्रीब्रह्म० महा ० प्रकृति° नारदना° तुरस्यु वेदवर्तीप्रस्तावो नाम
चतुद॑शोऽध्यायः ॥ १४ ॥

कः कभक
[क्म

भय पश्चदशोऽध्यायः ।

1

. नारायण उवाच- ॥
घ्ेष्वजस्य पत्नी च माधवीति च विश्रुता › नृपेण सार सता रागद्रमे गन्धमादने ॥१ ॥

शयं रतिकरीं कृत्वा पुष्पचन्दनचचिता । चन्द्नोक्षितप्तवौङ्ग पुप्पचन्दनवायुना ॥ २ ॥ `
खी रत्नमतिचविङ्गी रत्नमूषणमू विता । कामुकी रसिकश्चष्ठा रकषिकरेन संगता ॥ ३ ॥
घुरताद्विरतिनीऽऽप्ीत्तयोः पुरतविज्ञयोः । गते वषशतं दवं न जानीतां दिवानिशम्‌ ॥४॥
तते राजा मतिं प्राप्य सुरता द्विरराम सः । कामुकी सुन्दरी विचिनन च त्ति जगाम स॥५॥
दध।र गर्भं सा स्यो देवाञ्दशतकं सती । श्रीगमौ भ्रीयुता सा च सेनमुव दिने दिने ॥
शमक्षणे शुमदिने शमयोगेन संयुते । शु मख शमांशे च श्रुमस्वामिग्रहान्विते ॥७॥
का्विकीपूर्गिमायां च सिततवारे च पाद्मे । सुष।व स। च पद्मांशां पचनी सुमनोहराम्‌ ॥
पाद्पदमयुगे चैव पद्मरगविरानेताम्‌ । राजरनेश्वरीं कक्षम सवौवयवघुमदरम्‌। ९॥
र।अरक्षमीटक्ष्पयुक्तां राजटक्ष्म्याधिदेषतम्‌ । शरत्पत्रणचन्द्राप्यां शरत्पङ्कजलोचनाम्‌ ॥
पकनिम्बापरोष्टी च पदयन्तीं सस्मितां गृहम्‌ | हस्तपादतटारक्तां निन्ननािं मनारमाम्‌
तद्धज्ञिवखीयुक्तां वत्त वर्गुनितभ्नर्ाम्‌ । शीते सुखेप्णसवेज्गीं म्ाषमे च मुलक्शीतदम्‌
९०।मां सुकेशी रुचिरां म्यभ्रोधपरिमिण्डलाम्‌ । शेनचम्पकवणामां सून्द्रीषेकपुन्दरीम्‌
नरा नायेश्च तां दृष्टा तुखन। दातुपक्षमा, । पेन गन्ना च तुर तां वदन्ति पुराविदः
सा च मुमिष्ठमात्रेण योग्या ची प्रकृतियेथ। । प्वरनिषिद्धा तपते जगाम बदररोवनम्‌ ॥

१ क. “ख्यानं श्वतं रिष्ठागमेषु च । २ क. ^तो रजस्वलं प° । ३ क. गे यस्याः प्मराजी

विराजते ।

ब्रह्मवैवर$पुराणम्‌ । १९१

तत्र देवाठठक्षं च चकार प्रमं तपः । मम नारायणः स्वामी मिति विनिरिवि्‌। ॥
रपम पचता; शीति तोवस्था सा च पु्द्री | प्रकाश्या वृष्टिष। रा पहन्ती च दिवानिरम्‌
विंशत्सहलवपे च फरनााशना च सा । त्िशेद्रर॑पहलारर पशाहाग तपयिनी ॥
चत्वारिशतएदसराग्यं वाय्ाहाग कृशोररी । ततो दश्ंसरसर.ञ्द्‌ निराहारा बमूव छा ॥
गि्ष्यां वैकणद्ध्यां दृष्टेन तां कपमटोद्धवः । समाययौ व दातु षरं बररिकश्रमम्‌ ॥
च उुर्ंखं च सा दृष्ट्व प्राणेसीद्धूसवाहनम्‌ । तापुणच जगत्कत विधाता नगतामरि ॥
ब्रह्मोवच--
वरं वृणुष्व तुमि यत्ते मनप्नि वाञ्छितम्‌ | हरिमक्ति च गूर व।ऽप्यनरामरनमपि ॥
तुरस्युषाच-
श्रृणु तात प्रव मि यन्मे मनसि वाज्छितम्‌। सवैज्ञस्य।पि पुरतः का जा मम सततम्‌ ॥
अहं च वुखृ्ी मपी गोटोकेऽहं स्थिता परा | कृष्णप्रिण किंकरी च तदश। तत्पक्षी प्रिया
गो रिन्देन स्चऽऽसत्तापतृष्ां मां च मूरछिताम्‌ । रापधरौ स्मागत्य चाप्हवद्राममण्डे
गोविन्द्‌ मत्पेयामास् मां शश्चाप सषाऽस्िता | सहि त्व मानवी योनिपरत्येवे च पितामह ॥
मामुगच स गोविन्द) मदर त चतुमूनम्‌ । टभिप्यतति तपस्तप्त्वा भारते ब्रह्मणो वरात्‌
इयेवमुक्म देमेशोऽप्यन्तणनमवाप सः । देम्या भिणा रनु स्यक्त्वा ठब्घं जन्म मण मुवि
अहं नारायणं कान शान्तं सन्दगग्रहम्‌ । प्रतं टन्धुमिच्छमि वरभेवं च देहि मे॥
बरह्मोवच--
सुभा नाम्‌ गोप्य द्रीङ्ृष्णाङ्गपमृद्धवः। तदशश्चातितेजम्वी चाखमजन्म मारते |॥६०॥
स्रत राधिकाशापादनुवंशपमुद्धवः । शङ्खचूड {तिरुपतचेढोकंये न च तत्तमः ॥६१॥
ग।रोके त्वा पुर। दृष्ट काभोन्भपितमानतः । विलम्बिदुं मा शशाक राविक्ायाः प्रमावतः
सत च जातिस्मरस्तप्त्वा त्वां टढाम वरेण च। जातिस्मरा ठु त्वमपि सवै जानाति सुन्दरि
अधुना तस्य पत्नी च मव मारिनि शोमने। प्ा्नारायणं कान शान्तमेव ठमिष्पि ॥
शापान्नारायणस्यैव कछया दैवथोगतः । प्राप्नोषि वृक्षरू¶ं च त्वं पूत। विश्वपावनी ॥२९॥
प्रधाना प्वेपुष्णां दिष्णुपाणाचिक्रा मेः | त्वया विना च पूर्वेषां पूजा च विफश मवेत्‌ ॥
ुम्दावने वृकषङूप। नास्न।वृनदूवनीति च । त्वसपनरगौ पिका गोषा; पूजयिष्यन्ति म्‌।घवम्‌ ॥
ृकषाथिदेवीरूपेण पा छृष्णेन सततम्‌ । विहरिष्यति गोपेन खच्छनई मदवरेण च ॥६८॥
इत्येवं वचनं श्रुत्वा एसिता हृष्टमानप्त । प्रणनाप च घातारं तं च कंचिटुव। च ह ॥३९॥

१ ख़, "शरच्छतसदूलाम्द्‌ प०।

१४२ दवेपायनपृनिपणीत॑-

हरष्युषाय-
यथा मे द्िमुने कृष्णे वाञ्छा च इयाममुःद्रे। सत्य बर्ामि हे तातन तथा च चतुर्ने ॥
अतृठाऽहं च गोविन्दे दैगच्छृक्षारभङ्गत. । गे विन्दस्येव वचन।त्पायथयामि चदुर्मनम्‌ ॥
त्वतपसादरेन ग)रिन्दं पुनरेव सुदुखमम्‌। ध्रुवमेव टमिष्यामि रातार्म ति प्रमोचय॥ ४२ ॥

ब्रह्मोबाच--
गृहाण राधिकामन्ं ददे वै १डश्षरम्‌ । तस्याश्च ` णतुलण लं मद्वरेण मिप्यप्नि ॥
श्रृङ्खारं युवयगोप्यमाज्ञाप्य ति च राधिक्रा। राघाप्तमा त्वं सुभगा गे.विन्दस्य मविष्य्े |
इत्येवमु वा दत्तवा च देधे तरषोडकाक्ष.मू | मनत तस्थै जगद्धाता स्तोत्र च कचं परम्‌ ॥
सवै पूजाविध्नं च एरश्वयोविशक्रमम्‌ । परं शमाशिपं कृत्वा सोऽन्तर्षानमवाप ह, ४१॥
सा च ब्र्मोपदेेन पुण्ये बदरिकाश्रमे । जजाप प्रमे मन््र खिष्टपुवैजन्मनः ॥ ४७ ॥
दिभ्य द्वादशक्षै च पृजां चैव चकार सा। बभूव सिद्धा सा देवी तप्त्यदेशमाप१ च |॥४८॥
सिद्धे तपामि मन्त्रे च वः प्राप्य यरेप्ितम्‌ । बुमुने च महोमाे यद्विेषु सृदुकैमम्‌ ॥४९॥
परसक्चमान ` दन तत्याज तपम; कृपम्‌ । पिदधे फे नगणां च दुःखं तत्‌ सुखमुत्तमम्‌ ॥
मुकंत्व। पीत्वा च पेतुष्टा शयनं च चकार प्ता ठस्पे मनोरमे तत्र पुष्पचन्दनचा्चते॥९१॥

इति श्रीनह्य० महा ° प्रति नारद्ना° तुकम्युगख्याने ठलपीवरप्रदानं
राम प्च्द्शोऽन्णयः ॥ १९ ॥

अथ षोडशोऽध्यायः |

नार।यग उवाच-
तुढक्षी षा तुष्टा स्रा चास्वप्तीदष्टमानत्त | नवयीवनतपनां प्ररसन्ते वराङ्गना॥ १ ॥
चिले१ पश्चनणश्य पश्च बाणांश्च ता प्रति । पुष्गयुषेन प्ता विद्धा पुष्प्चन्दुनचर्बता॥२॥
पुषठका श्त ङ्गी कशभिता रक्तोचना । स सा शुष्कां प्राग क्षणे मष्ोभवाप ह ॥
कषणमुद्धितां प्रा क्षणं तन्द्र सुखावहम्‌ । क्षणे प्रा दहन प्राप क्षण प्रप प्रपत्तताम्‌ ॥४॥
क्षणे सा चेतनां प्र प क्षणं प्राप विषण्णताम्‌ | उत्तिष्ठम्ती षणं तस्पाद्रच्छन्ती निकटं क्षणम्‌
धरमन्ती प्तणमुदधेगाद्धिवपतन्ती क्षणे पुनः । क्षणमेव समृद्ेगादस्वापप्त्पुनरेव सा ॥१॥
पुष्पचम्द्नत्पं च तह मूवातिकण्टकम्‌ । िषमाहारकं स्वादु दिग्यरूपं फं जठम्‌॥७।
निरयं निराकारः पृक्मवदतं हुताशनः । सिन्दूरपत्रकं चेव ब्रणवुद्यं च दुःखदम्‌ ।: ८ ॥

१ क, श्टूदेवै य“ । २ क, शकना वृषस्यन्ती भ" । ३ क. “व बिरान ।

बह्ममैव $ पुराणम्‌ । १४३

क्षण द्द तन्द्रायां पुवेषं पुरूपं सती । सुन्दरं च युवानं च सस्मितं रपतिकेशरम्‌ ।, ९ ॥
चन्दना्षितप्तवाङ्गं रत्नमूषणमूपितम्‌ अगच्छनतं माल्यवन्तं पयन्तं तन्पख म्बुनम्‌ ॥
कथयन्तं रीकथां चुम्बन्तमधःं मुहुः । शयानं पुष्पतस्मे च समान्छिष्यन्तमङ्गकम्‌ ॥
पुनरेव तु गच्छन्तमागच्छःते वस्न्तकम्‌ । कान्त क याति प्राणेश षत्येवमुवाचपता ॥
पुनः स्वचेतनां प्रप्य शिटडाप पुनः पुनः। एवं तगेवने सा च तस्थौ तत्रैव नारद ।१३॥
शङ्खचृडो महायोगी जगीषर्यान्मनोरमम्‌ । हृष्णस्य मतर पेप्ाप्य प्राप्य तिद्धि द्‌ पृष्डरे॥
१२न्द्‌/ ठु कवच वेम ज्गलङ्गठम्‌ । नद्य शाश्च वरं प्रा१ यत्तनमनाति वाज्छतम्‌॥ १ ९॥
आज्ञण ब्रह्मणः सोऽपि ब्रीं वै समापयो । आगच्छन्तं शङ्खचूडमपरतुषपत मुने ॥
नवयोवनप्तपन्ने का पदेवप्तमपभम्‌ । शि तचम्पकरणामिं रत्नभूषणमूवितम्‌ ॥ १७ ॥
शरत्पादंणच-द्रास्य शरत्पद्कनखोचनम्‌ । महारत्नगणवट विमानस्थं मनोहरम्‌ ॥
रत्नकुण्डययुग्ाढचगण्डत्यलविराजितम्‌ । पारिजा परसू नाढचम्‌। यवन्त च सुंसितम्‌॥
कम्त्रीकङ्कुमयुतं पुगा^तिककरजञठम्‌। स दृष्ट्वा (निघा तं मुलमःच्छाय् व।तस्‌।॥
सिता तं निरीक्षन्ती पर्क्ष पुनः पुनः। बभूव पा नम्नमुली नव्तगमरल्िना ॥२१॥
कामुक कामन णेन ¶डित। पुुकानिता । पिनन्गी तन्मुखर्मोज छोचनाम्पा च पंततम्‌॥
ददश शङ्धचुड कन्यानेकां तवने | ए८चन्दनतस्यं वपतनयी वापतत्ताऽथ्वृकम्‌ ॥
परयन्तीं तन्मुखं शश्वत्तसितां सुमनोहरम्‌ । सुपी तकठिनत्रोणी पीनोन्ततपयाषरामू = ॥
मृकापश्कतेपमानुष्टःनपर्कत पुविभ्रतीम्‌ । पकनिम्दाधरोष्ठी च पुनत पुन्द्री वरम्‌।।
तष्ठकाश्चनवणो मां ररचन्द्रप्तमपरमाम्‌ । स्वतेजस। १२बृतां सुखदां मनोरमाम्‌ ॥ २५ ॥
कसतूर बिन्दुभिः सापेमघश्चन्दुनमिन्दुना । हिनदूरविन्दु न शशवन्ीमनाषःस्पलोञज्वलम्‌॥
रिन्ननाभिगमीरां च तदधज्ञिवदीयुत।मू । करपद्मत उरक्तां नखचन्ैरिमूषिता९ ॥ २७॥
स्थखपदमप्रभानुष्ट पादपद्म च बिभरतम्‌ | अ^रक्तव५ ठितमरक्तकप्तमपरमम्‌ ॥ २८ ॥
स्थपश्ैश्च जछनैः पश्मरागविराजिताम्‌ । शरदि"दुनिन्धेकनवेन््रोघविर्‌ाजिनाम्‌ ॥
अभृह्यरर्नपतमिश्रयाककरेन स्वटङृताम्‌ । मणीन्द्रमुल्य वचितक्णन्मज्ञीररजताम्‌ ॥
दषती कवरी मारं माछतीमास्यक्तयुतम्‌ । अमूट्यरत्न पक प्रमक्रा रूपिणा ॥ ६१ ॥
चित्रकुण्डट्युमेन गण्डठस्थरररिरानिता९। रलेन््मु काहारशीस्तनमध्यत्यलोञ्जसम्‌ ॥
रत्नकङ्कणकेयुरशङ्कमूषणमूषिताम्‌। र्नाङ्गुढी वग न्पर ङ्गुरपावटिमियेताम्‌॥ ६४॥

१ ®. सुप्रियम्‌ , २ फ. 'न्धिचन्दनान्वितम्‌ । ३ क. ऊधवंपद्मस्यलपश्म बीजराजिवि" ।
४ $. "ह्ननिमोणपारकावलित॑युताम्‌ । ५ क. 'युभमे प्रीसुषमापरिशोभिताम्‌ ।

१४४ देपायनमुनिपणीद-

दश्च तां छितं कन्यां पुशीखं सुदती तीम्‌ । उवाप्त तत्समीपे च मधुरं तामुवाच स्ः॥
धरङ्खचूढ उवाव-
के। त्वं कस्य च कन्याऽति षन्पे मन्ये सुवेषताम्‌ । का दैवं कामिनी कल्याणि स्करषा-
णदायिनि ॥ ६९ ॥
९३५ मोगादिपरिऽतिगिहरि हाररूपिगि।तत्तरदारपरे च मायाषरे पनेोहरे ॥ ३८ ॥
जाद्विछक्तणे क्षामे मुनीनां मोहकारिगि । भौनं त्यक्त्वा किंकरं मा पमागं कुर सुनरि॥
इत्येवं वमनं श्रता स्काम। वामदचना- | सदिमिता नम्रवदना सकामं तमुवाच ता ॥
हरस्युषाच-
धर्ध्वेजदुताऽहं च तपस्यायां तपोवने । तपत्विनीह तिष्ठामि कषवं गच्छ यय।पुखम्‌ ॥
कामिनी कुटन। तां च रहस्भकािनीं प्तम्‌ । नपृच्छ) कुड जात एवभेव श्रुतौ श्रुतम्‌ ॥
टम्पटोऽपत्वुरे जति षमेशाज्ञायवर्जितः । येनश्तःश्ुतेरैः प कामीच्छति कामिनीम्‌
आपातमधु ९।मन्ते चान्तक्रं पुरुषर१ ताम्‌ । विषकुम्माक।रहूणमष्रतास्यां च सत ॥
हरय श्चुरणासभां शश्वन्मधुर्मापिगोप्‌ । स्वकायपरिनिष्पत्तितत्परां सतत च तम्‌ ॥
कायं ए्ामिवरगःमन्वयेवातरशां सदा । खान्त्ैरिनरूपां च प्रपन्नवद्नक्षणमम्‌ ॥
श्रत ५राण चाप्त च चरित्रमनिरूपितम्‌ । तासु को विश्वेत हयप्ाज्ञ इव सपद |
तास्ता के वा रिपुर्मतर भराययन्तीं नव नवम्‌ । इष्ट सुपथं पुरूषमिच्छर्त; हृदय सद्‌। ॥
ब्यश्वात्मततीत्वं च ज्ञप्तः भयत्नतः | शश्वत्क।म। च रामां च काम्‌।घार्‌। मनोहरम्‌
ष क्षे डक च्छार्यन्ती सवान्तभधुनेखरेसम्‌ । कानतं परप्न्ताः रहति ब छेः तीव पुज
।१॥ ५० ॥
मानिनी मेयुनासाप को पिनीं कढदाङ्कु ५ । दुपीत। मूरितमोगान्स्दभथुनवुःतिताम्‌ ॥
सुमिते साततोयमाकं इतन च मान । सुन्दरं रतिक कार युवा गुणिनं पदा ॥
सुत्परमतिनिहं हवती रतिकतरि । प्राणां पि^तुमं सम।षकु श प्रियम्‌ ॥९६॥
परयन्तीं पिुतुस्यं च वृद्ध वा भेथुना्षमम्‌ । कहं कुवत शश्वतेन प्त पुको नाम्‌ ॥
च्या भक्षयन्ती तं कौनाश इव भरन; । दुम्साहपष्वरूपा च स्मेदृषाश्रां स्तदा ॥
रा धत्कपटूप। च दुःता्थामप्रतिक्रियाम्‌ । बरह्मविष्णुशिवर्दन। दुस्ाज्यं मोदरूपिभीम्‌
तपोगागीगेां शश्वनपुकिद्वारकगटिकाम्‌ ॥ ९७ ॥
हेरेमक्िव्थवहितां सवैमायाकरण्डिकाम्‌ । सप्तारका एगारे च शश्वनि !डदूपि्णम्‌ ॥

१ क, स्वं मानिनि । रफ. "नदुःञितम्‌ ३ ख. सुभीतां, ४ ख. स्वैदोषाश्रयां सद्‌ा ।

ब्रहमवैषरपुराणमू । १४५

इनद्रनाह्वरपां च मिथ्यावादिग्वहपिरणाम्‌। बिभ्रती बह्यतौन्द्यमध्या्गमतिकुस्सितम्‌
नानरिममूतरपुयानार भारं मरपेयुतम्‌ । दुगेन्धिदोष्युक्तं रत्ताक्तं चाप्यसर्छृतम्‌ ॥
मायारूपं माधिनां च विधिना निर्मितं पुरा | बिषरूगा मुमुसूणामडश्यां चेव सवैद्‌ा ॥
इत्युकत्वा तुरत ते च विर्राप च नारद्‌ । सक्षितः शद्भुचडश्च भवक्तुमुपचक्रमे ॥
शह्वचूड उव च--

त्वया यत्काधितं देवि न च सवैमीककम्‌। किचित्त्यमङीकं च रिंचिन्पत्तो निशामय
निमितं विविधे धाता खरीरूपं सवैमोहनम्‌ । कृत्यारूप वास्तवं च प्रशस्यं चाप्रशंतितम्‌
सक्ष्मीप्र छनीदुमौपतावित्रीर्‌धिकादि भम्‌ । चष्टिपूत्रस्रूपं चप्याय छष इ निर्मितम्‌ ॥
एत।पाम शूप सत्खीरूपं वास्तव स्पृतम्‌ । तत्मशस्यै यसोरूपे पभमङ्भर्क रणम्‌॥६१॥
शतरूणा देवहूतिः स्वष्‌। स्वाह्‌। च दक्षिणा । छायावती रेहिणी च वरुणानी राच तथा ॥
ुनेरवा धुपत्नी पऽप्यदितिशच दितिस्तथा । छोपामुद्राऽनतूया च कटभी तुरप्ती तथा ॥
अहल्या ऽरन्धती मेना तारा मन्दे द्री परा | दमयन्ती वेदवती गङ्गा च यमुना तथा॥६९॥
पषटस्तटि.स्छति्ेष। काठिका च वहुंषरा । पष्ठी मङ्गकचण्डी च मूर्वे पर्मकामिनी ॥
प्वस्ति श्वद्धा च कान्तिश्च तुष्टिः शान्तिस्तथाःपरा । निद्रा तन्द्र क्षातिपापा सध्या रात्रि-

४ दिनानि च॥ ७१॥
हेपत्तिवत्तिकीतयैशच क्रि। शोमा प्रमा कम्‌ | यतल्ीरूपं च तेमूतमुत्तमे त्यु युगे ॥७२॥
छरर्यास्वरूप तत स्वर्वैरयािकमेव च । तदपररेस्य विश्वेषु पश्वीरूपमेव च ॥ ७३ ॥
सस्वप्रधानं यदरुपं तच्च द्धं श्वम।वतः। तदुत्तमं च विधेषु साध्वीर्प प्रशतितम्‌ ॥७४॥
तद्व स्तवे च विज्ञय प्रवदन्ति मनी पिणः | रजोरूपं तमोरूपं कृवयापु द्विविध स्छतम्‌ ।;७९॥
स्थानामावात्क्षणामावानमध्यवृततेरमःवनः । देहञचेरेन रेगेणै सत्त्रेण सुन्दार॥ ७९ ॥
बहुरोःवृतेनैव रिपुरानमयेन च । रजोरूप्य ताध्वीतवमेतनेवोषन।यते ॥ ७७ ॥
इद्‌ मध्यमद्पं च प्रवद्न्ति मनीषिणः । तमोर्पं दुरनित्रायेमयमे तद्विदुुषाः ॥ ७८ ॥
न पृच्छति कु जातः पण्डितश्च परज्ञियम्‌ । निनैने दुजेम वाऽपि रहस्ये वचा ज्ञिषमू्‌
आगच्छामि त्वत्तमीपमाज्ञवा बरह्मभोऽधुना | गनर्वेण विवाहेन त्वा अदीष्परामि श्ञोभने
अदमेव शद्चृड देव विद्रावकारकः । दनु पशोद्ध 3 विख सुदामाऽहं हरेः पएरे ॥ ८१॥
अहमष्टपु गोपेषु भोगोपीपाषदेषु च । अधुना दा तवेन्द्रःऽहं रापिकायाश्च श।पतः ८२॥

१ ख. "तं द्विवि° २ क. ^तीगङ्गासा।३ क "षटिरेजजा तर । ४ क. 'त्िधृतिकी।
५ कृ. "ण तदक्तह्गेन सु*। ६ क. गोविन्दपा° ।
१५

१४६ देफायनपुनिषणीतं-

जाकित्मरोऽहं जानामि कृष्नमम्तप्रमावतः । जातिस्मरा त्व तुरसी सत्ता हरिणा पुरा
स्वमेष सविकाकोपाञ्जाताऽसि मारते भषि। तवां सैमोक्तमिच्छकोऽहं नां राधोमयात्तद्‌ा
इत्येकता स पुभाग्विस्सम महामूने । स्मित तुरु इश प्रवक्तपुपचक्रभे ॥ ८५ ॥
हिश्वुवाच
एवेतरिधो बुषो रशे बुष च प्रर॑तितः। कान्तमेवकिषिं का शदवदिच्छति कमतः ॥
त्ववा -हेमधुना क्त्ये विचारेण पराजिता । प निन्दितश्चाप्यह चवै. पुमांश्च किया जितः
निन्दन्ति भितिरो दवा बान्धवा सखीन ननम्‌ जिते मनप्ता वाच. तत श्रत च निम्द्ति
रुध दविभो दशाहेन नतक खृतके तथ । सूमिषो द्वादशहेन वेरयः पञ्च शादतः॥ ८९॥
ष्ठो. मसेन वेदेषु मातृवद्कणेप्करः । अशुविः क्ञीजितः शुध्येचिताद्‌।हेन काठः ॥|
न गृहणन्तीच्छश्ा तस्य पितरः पिण्डतषणम्‌ । न गृहर्ताच्छय। देव।स्तस्य पुष्पनणटादिकम्‌
कं स्य ज्ञानतपतता जष्होमपरपूजने. । फं विद्यया बा यशसा स्रीभियस्य मन हनम्‌ ॥
विद्मप्रमवज्ञानायं मया तच परीक्षितः । कृत्वा परगक्तां कान्तस्य वृणोति कामिनी वरम्‌
कराण युमहीना१ वृद्धा “ज्ञानिने तथा । दद््रिय च मूढो रोगिणे कृततिताष च ॥
अप्यन्तकोषयुक्ताय चात्यन्तदुमखाय च । पङ्कलाणाङ्गहीनाय च.न्धाय बधिराय च ॥
नय चैव मूकाय दछवीबतुरथा १ पापिनि । ब्रह्महत्यां छमेत्ोऽपि यः स्वकन्यां ददाति च ॥
शान्ताय गुणिने चेव यूने च विदुपेऽपि च| वैष्णवा सुतां दत्वा द शर्वीनिफटठं कमेत ॥
यः कम्य।पाटनं कृत्वा करोति विक्रये यदि , विपद्‌। घननरामेन कुम्भी पाकं प्त गच्छति ॥
कन्थामूनपुरषे च तन्न म्तति पातकी । कृमिमिदीशेतः काकेयंवदिन्राश्चतु श ॥९९॥
तदन्ते ञ्थाधयोनौ च कमते जनम्‌ निथितम्‌ । विक्र णाति मापतमारे वहयिव दिवानिशम्‌ ॥
इतवपुकस्व तुक विरराम तपीवने । एतसमन्न> र ब्रह्मा तया -न्तिकपाययौ ॥१०१॥
म्ना ननाम तुप्ती शङ्चृडश्च न।रद्‌ । उवापत तत्र देवेशश्चोपाच च तयोहैतम्‌ ,२॥
म्रह्मोवाच-
क्षिं करोषि शद्खघड पव।द्भनय। पह । गान्यवैण विवाहेन स्वमस्य ग्रहणं कुर ॥२॥
8 च॑ पुरपररेन च क्ीरतन ज्ञी ८३4 सती । विद्ग्वाया विद्‌र भेन पगमे) गुणवान्मवेत्‌ ॥
निमिरेव राजन्को वा त्यनति वुकेमम्‌। योऽकिरोधसुलत्वाणी स पदानीत्र संशयः ॥
किभुपेलतति "त्वं कान्तमीदशं गुणिनं सति । देवानामसुराणां च द्‌ नवानां विमदनम्‌ ॥६॥

१९. सथुक्त।'२कृ, माता ।३ क. तद्धवनेन त * क. "वपीफम। ५ क. & परीक्ष

अहावेवतेपशणम्‌ । १४७

यथ। रकम रक्ष्मीशे यथा ङृष्णे च राप्रिका । यथा मपि च पागिशरी भवानी च
मवे यथा ॥ १०७॥
यथा धरा षरा च यथा मेना हिमालये । यथाऽतरावनसृथा च. दमयन्ती नहेन्यभाः॥.
रोहिणी च यथा चन्द्रे यथ। कामे रतिः सती । यथ,ऽगितिः केरे यै च करिष्ठेऽर्नरतीयथा
यथाकह्या गोतम च देवहूतिश्च कर्मे । यथा बृहध्पतो तारा शतरूपा मनो चया ॥
यथा. च दक्षिणा यज्ञे यथा स्वाहा हुताशे । यण शी मन्द्रे च यथा पुष्टिमेव
देवसेना ख्या स्कन्दे घम मूरतिमैया पती । सोमारणमुः प्रिया लं च शङ्वृरेतथा मव
अनेन पापै सुचिरं मन्द्रेण च सन्वरि । स्थने स्थाने विहारं च यथेच्छं कुरु तैकततम्‌ ॥'
पयातराप्स्वति गोविन्दं गोरोके पुनरेव च । चनं च वैकुण्ठे शङ्कृबूरे मृते सति
इ्येवभाशिषं कत्वा स्वालये प्रययो विः । गान्परवैण परिवहन जगृहे तं च दानवः ॥
सवणे दन्दुभिवाय च पष्पवृरिरवमू च ह , घ रेमे रामया साप बाक्तोहे मनोहरे ॥१११॥
मी सेणप बुकपती नवक्तगम्तगता । निमस्ना निजने पाध्वी पैमोगपलक्षागरे ॥ ११७.
चतुःषषटिकलामान चतुःषष्टिविध सुखम्‌ । कामशाज्ञे य्गिरुकं रमिक्रानां यथेप्सितम्‌ ॥
अज्गमर्यङ्कसछषपूवकं खीमनोहरम्‌। त्तव मुलदृ्णरं चकार रतिकरः ॥ ¦ १९॥;
अतीव रम्ये देर च प्वैजन्तुविवनिन। पुष्पचन्द्नतरपे च पृष्पचम्देनव। युना ॥ १ ३०॥
पुप्मो्यने नदीतीरे पष्पचम्द्नचर्चिते । गृहीत्वा राति रामां पष्पचन्दनचा्बिताम्‌ ॥
मूषित मृषणेः सर्वै तीव सुमनोहराम्‌ । पुरतेरविरतिनास्ि तयो, घुरतविज्ञमो' ॥
जहार मानसं मदुर्खछ्ा तुली सनी । चेतनां रसिरायश्च जहार्‌ रस नाषवित्‌. ॥
वक्षसश्वन्दने बासरके विजहार प्ता । प्त च जग्राह तस्याश्च तिन्दूरनिनदुपत्रकम्‌ ॥
स्त तद्भकति तस्याश्च न रेखां ददौ मदा | सा ददौ तद्वमपर्थ करमूषणरक्तमम्‌ ॥!
रान। तदो्टपुटके ददौ दशनैशनम्‌ । तदरण्डयुगले सा च प्रददौ तज्चशगुणम्‌ । १२९ ॥
सुरतेविरतौ तौ च समुत्थाय परस्परम्‌ । सुशं चक्र तत्र यत्तन्भनसि वास्थितिम्‌ = ॥
कुङ्ुभाक्तचम्दनेन स। तरम तिलकं दरौ । सर्वाङ्ग प्के रम्ये चकार त्रानुदेपनम्‌ = ॥'
सुषासिते चर ताम्बुलं बह्विशुदधे च वापी । पारिनातश्य कुपुप्र माव वेष चुश्चोमवम्‌ §
जभृल्यरुस्ननिमणमङ्गखीवकमुत्तमम्‌ । पुन्दरं च मनिकरं प्रषु राकेषु दुम्‌ ॥
दाश तक्हमित्येवे समृद्वाये पुनः पुनः । ननाम परया मत्र्या स्व मिकगुमराद्निम्‌ = ॥`

कन ~ ~~

१ कृ. रलमधणक्चषितः । ३ कं "नं राद्स्ति" ` ३ कृ. परं अररोगहरं परम्‌ ।

१४८ देपावनमूनिमणीद-

सस्मिता तम्भुसाम्मेजं छोचनाम्यां पपौ पुनः । निमेष्रहिताम्यां च पकटा्षं च पुन्द्रम्‌ ॥
प्तबतांच समाकृष्य चश्चर वक्षति प्रियाम्‌ ससितं वात्ता छनन ददश मुखगङ्नम्‌ ॥
घुचुम्ब कठिने गण्डनिम्बोष्ठे पुनरेव च । ददौ तस्यै वज्ञयुगं वर्णाद्‌हृतं च यत्‌ ॥
तद। हृतां रत्नमाला तरिषु ठोकेषु विश्वत्‌ ॥ १६४ ॥

द्वौ +ज्ीरयुग च स्वाहाया हतं च यत्‌ । केयुरयुभं छयाय। रोहिण्या्ैव कुण्डलम्‌ ॥
अङ्गुीयकःत्नानिरत्याश्च वरमूषणम्‌ । शङ सुरुचिरं चत्र यदत विधकर्मण।॥ १३१॥
विनित्र॑पीठकभ्रेभी शयथ चाि सुदुमाम्‌ । मूषण।नि च दत्वा च परीह।रं चकार ह॒ ॥
निमे कबरीमारं तस्य श्च मास्यतयुनम्‌ । सुवितं पत्रकं गण्डे जयलेलप्तमं तथा ॥१६८॥
चनद्रेलाश्रमियततं चन्दनेन सुगन्विना । परित. पारतशचितरेः साधे कुडु१निन्दुमिः ॥
उवढत्प्रदीपाकारे च पतिनदुरातिखकं ददौ । तत्पादप्वायुगरे स्यपदमविनिम्दिते ॥१४०॥
चित्र खक्तकरागं च नसरेषु ददौ मुदा । स्ववक्षति मुहुनयस्त परागं चरणाग्बुनम्‌॥ १४१॥
हे देषि तव दापोऽदगित््ारय पुनः पुनः । रत्ननि्माणयानेन ता च कृत्वा स्ववक्षपि ॥
तपोवनं परिस्यञथ राजा प्यानान्तरं ययो । मये देवनिन्ये दे रेठे बने वने ॥ १४६ ॥
स्थन स्थानेऽतिरम्ये च पष्पोधानेऽतिनिजैने । कम्दरे कन्दरे तिन्धुीरि तीरेऽतिपुन्दरे ॥
पुष्पमदवानद तीरे नीरवातमनोहरे । पने पुछ दिम्ये नां नां नदे न ॥१४९॥
मधौ मधुकराणां च मधुर्वानिनादिते। विनि्य्देपुपवने नन्दने गन्धमादने ॥१४६॥
देभोचयाने देववने विप्र चन्दनकानने । चम्पकानां केतकीनां माधवीनां च माषये॥ १ ४९॥
कन्दानां माछतीनां च कुदाम्मोजकानने । क्षवे कसपवृतते पारिनतवने वने॥ १४७॥
निने काश्चनीस्थाने धन्ये काञ्चनपैते | काश्चीवने किल्ञालके क्नु काश्चनाकरे ॥
ुष्पचन्दनतश्े च पुम्केकितते शुत । पुपचन्द्नसंयु्तः पुप्पचन्द्नवायुना ॥११०॥
कापुक्या कामुकः कामात्स रेमे राभया तह | न तृन दानवे दिं नेव नगम प्ता ॥
हषा कृष्णवत्मेव वृषे मदनस्तगेः । तय सह्‌ समागत्य स्वाश्रमं दानवस्ततः ॥
रम्यं क्रीडाछये कृत्वा विजहार पुनस्ततः । एवं तुमु राञय शङ्खचूडः प्रतापवान्‌ ॥
एकमन्वन्तरं पु र।जरजेश्वरो बरी । देवानापसुराणां च दानवानां च ततम्‌ ॥
गन्वणां किन्नराणां राकषप्तानां च शासितिद्‌ः। दताधिकारा देवाश्च चरन्ति भश्षका यधा
पृजाहेमादिकं तेष; जहार सिपि बग्रात्‌। आश्रयं चातिकारं च शज्ञ्ञमूषणदिकिम्‌ ॥
निरयः सुरा; सव विश्रपुत्तछिका यथा| ते च पव उषण्णाशच प्रनमतहणः समाम्‌ ॥

१ क, *नि रेवा क्रभू* ` २ कृ. “्पासकभेणी शच्यावपि ।

ब्रह्ममेषतेपुराणम्‌ । १४९

वृत्तान्ते कथयामातू ररदुश्च भृशे मुहुः । तद बरह्मा पुरैः सा जगाम शकरालयम्‌ ॥
सवै संकथयामात्त विघात चन्द्ररोेखरम्‌ । बर्मा शिवश्च तेः सा वेकृण्ठ व जगाम ह ॥
सुदुेमं परं धाम जरामृल्युहर परम्‌ । सेपराप च वरं द्वारमाश्रमाणां हरहो ॥ ११० ॥
ददश द्वारपाल रत्नपिहाप्तनाधितान्‌ । शोमितान्पीतवलञश्च रत्नमूषणमृषितान्‌ ॥
वनमालारवतानसरवाञ्दयामपुन्द्राविगरह्न्‌ । द्धवक्रगद्‌।पक्मधरां थैव चतुभूनान्‌ ॥
सस्मितानदमवकत्रांश्च पदमनेत्रानमनाह्रान्‌ । ब्रह्मा तान्कथयाम।प् वृत्तान्तं गमनार्थकम्‌ ॥
तेऽनुज्ञां च ददुस्ते परविवेश तदाज्ञया । एवं च षोडश द्वाराकषरीक्ष्य कमषोदधवः ॥
दैः पापै तानर्तीत्य प्रविवेश हरेः पमाम्‌ ; देवापेभिः रेवां पपेदैशच बतुभूनेः ॥
नारायणश्वरूपैश् सर्वैः कौस्ुममूषितैः। पूरणनुगण्डखकारां चतुरस्रं मनोहरम्‌ ॥
मणीन्द्रसारनि्माणां हरासारसुशोभिताम्‌ । भमृद्यरत्नसचितां रचितां स्वच्छया हरेः ॥
माणिक्यमालाजाकराढचां मुक्तपङ्क्तिविमूषिताम्‌ । मण्डितां मण्डलाकारे रत्नदपणको-

। टिमेः ॥ ११८ \
विचिनिश्ित्ररलाभिनानाचिश्रविचितरिताम्‌ । पदमर गिन्द्ररचितै रवितं पदङृत्रमेः ॥
सोपानशतकथक्ता स्यमन्तकविनिर्मितेः । पटसूत्रमन्थियुतैश्चास्चन्दनपवेः ॥ १७० ॥
इनद्रनीटमगिस्तम्मवोिता सुमनोरमाम्‌। सद्रतनपृणेकुम्भानां समृहेदच समन्विताम्‌ ॥
पारिनातप्रसूनानां मारजच्िविरजिताम्‌ । कस्तुरी कद्कुमाकतेश्च सुगन्षिचन्दनद्ैः ॥
स॒ससकृता तु सर्वत्र वासितां गन्धवायुना । विद्याधरीसमृहानां सेगीतिश्च मनोहरम्‌ ॥
सहस्रयोजनायामां परिपृणी च भिकरैः । ददश श्रीहरिं बह्मा शकर सुरः सह ॥७४॥
वपन्ते तन्मध्यदेशे ययेन तारकावृतम्‌ । अभूस्यरत्ननिर्माणवेघ्रतिंहासनस्थितम्‌ ॥

+}

किरीटिनं कुण्डिनं वनमालाविभूषितम्‌ । शड्चक्रगदापद्मष।रिणं च चतुमुनम्‌ ॥
नवीननीरदशया सुन्दर सुमनोहरम्‌ । अमृ्यरत्ननिमोणप्तव।मरणमुषितम्‌ ॥ १७७ ॥
चन्द्नोक्षितप्तवोङ्गं बिभ्रतं केिङ्कजम्‌ । पुरतो नृत्यगीतं च १६९यन्तं स्रमितं मृदा ॥
शान्ते सरस्वतीकनत क्षमीधृतपदाम्बुनम्‌ । मक्तप्रदत्तताम्बुरं मुक्तवन्त सुशापितम्‌ ॥
गङ्गया प्रया मक्स्या तेवितं श्तचामैरः । पर्वैश्च स्तूयमानं च मक्तिनत्रात्मकंषरैः ॥
एवेविशिष्ट तं दृष्टेव परिपूणेतम विभुम्‌ । ब्रह्मद्यः सुगः सरव प्रणम्य दुष्टुवुस्तदा ॥
वृलकाङ्कितप्तवङ्गाः पाश्चनेश्राः सगद्द्‌ाः । मक््य। परमया मक्ता मीता नम्रात्मकंषरा,

पुटाज्ञलियुतो मूरा विधाता जगतामपि । वृत्तान्त कथयामापत विनयन हरः पुरः ॥ मूला विधाता जगतामपि । वृत्तान्त कथयामापत विनयेन हरेः पुरः ॥

१ क, “वितां पश्मराग्वरिविघ्रितैः ।

(+. ेषावश्छुमिभगीक

शरेः). सवक सपैमाववित्‌ । प्रह्णेगाच बहाणं रहस्ये च मनोहरम्‌ ॥
भोक्विकव-
शृङधलृडशय वृतान्त संम" जासमि'इद्मनः ; मद्भक्तस्य त गोपस्य पहतिजाधवनः मुरा
पुकधनगेगहसमेमि हानं पतनम्‌ गोढोकस्येव चरितं पां पुण्यकारूम्‌ ॥
सुटा्षःकाम-गोपश्व वाकेदूप्वरो बम । त परार दानवीं यानि राषाशागात्सुदास्चत्‌. ॥
एतेकदभशकय स्वखय्र्तपण्डडस्‌ , विहाय माविर्व रातां पम भणकिकां परम्‌ ॥
स्‌। मां विरश्य.त५ तिक्ताय किंकररमुरूत्‌। पशचस्कष। सा जगाम माँ दुद्व तत्रच
विरजां च.क हालः च तिसोहितम्‌ } पनजेगा१ सा रष्टःस्वाछय सखिभिः सह
ए दृष्वामङ्डिि देवीसुदाम्हिते पुरं । मृश मा मस्समाणास मोरनमृते च सुशिरमे ॥
दच्छ्श्भ च सुम सुदाः तां चुप ह । स च तां मसयम कोन मम सेनिषी
तष्थुभ्वाः श कोर्रा रकपङ्कलकोचना । विष्के चका ;ऽज्ञा संत्रस्ता मंम सदि ॥
सलीखैतैः सपु्स्ौ दुरं तेन पोज्ञवरम्‌ , बहिश्चकार तं तूणं जस्पन्तं च पुन. पुनः ॥
स च क्के श्रूत्वा ससरछा.श्शर त्‌ । यहि रे दाग्दी योनिकित्येतं दार्प-कच्‌, ॥
त॑ गच्छती शपन्‌ च र्तं मं परणम्य च| वारयाम सा दृष्टा स्दती छषया पुतः
हे वत्स हिष्ठमा गच्छ क्र यापतीति पुनः पुनः । समुच्चय च ततपश्चास्नगाम प्त च
शिसिता ॥ १९७ ॥
गोप्यश्च ददुः स गो गन्ति पुदुःिताः। ते स राति चापि तत्यश्चादधोधिता म्या
आगस्यति क्षप्रारघैन कृत्वा शापस्य पठनम्‌ । सुदामस्त्वािहाऽऽगच्छेत्युवाच सा
गिवरित ॥ १९९ ॥
गोषोकश्य क्षणार्ेन वैकमन्वन्तरं भवेत्‌ । पथिभ्यां जगतां घाडेरित्येवं वचनं शुक्‌ ४
स एव शङ्खवूडदच पुनस्तत्रैव यार्ण्ति । महाबष्ष्ठो योगीशः स्वेमायाकिास्दः ॥
मम शृ गृहीत्वा च शी गच्छत मरतम्‌ । शिवः करोतु सहारं पम शुटेन रकशप्तः ॥
ममैवं कववं कण्ठे सकैमद्गठमङ्कटम्‌। भिमतिं दानवः शश्वत्तप्तार्रिनिणी ततः ॥ \ ॥
कवचे स्थिते तत्र न केऽपि हिपिवुं क्षपः । तचयास्जां च करिष्यामि त्िप्रस्पोऽहयेव च
सतीन्वभङ्गस्तत्पन्था यश्च काठ मविष्यति | तत्रैव काटे तन्मृतयुरिति दत्तो बर ॥
तस्पस्यश्चोद्रे वीयंमरयिष्यामि निरिचितम्‌ | तत्क्षणेनैव तस्ृलयर्मरिऽपति न त्च ५
परवात्ा देहमुसयुजय मविप्यति प्रिया मम । इन्युकत्वा नगता नापो ददी शष इपर ऋ

१ कृ. "वनः, २ क "मेत्रि, ३ कृ. ठंरम्मान्भर ' ४ क. विद्वा ।

ब्रहममैषतैपुराणय्‌ । १५१

शूठ दस्व। बैयै। शीरं हरिरम्यन्तरं मृदा । मारतं च ययुर श्रहमररपुरोगमाः \२०८॥
$ति श्रीह ° मह'° प्रकृति ° तुरुप्युगख्याने षोडयोऽध्ायः ॥ {१ ॥

1

अथ प्ठदशोऽध्यायः |

[1

नारायण उवाच-

रहय! शिवं सैनियोऽय संहरे दानवस्य च । जगाम सायं तृत ययास्थानं महामुने ॥
चन्द्रभागानदीतीरे वटमूढे मने्रे । तत्र तस्थे मह देवो देवनिस्तारहेतेवे ॥ २ ॥
दूतं हृत्वा पुष्पदन्त गन्वर्वधर मीप्ितम्‌ । शीघं प्रस्ापयामाप्त शङ्चृडान्तिकं भदा ॥
त्त चेश्वराज्ञय। शीं ययै तक्षगरं वरम्‌ | महेन्द्रनगरोतकृ८ कुमेरमवनाधिकम्‌ ॥ ४॥
ष्चयोजनंविस्तं ५ देष्यं तद्द्विगुणं सु> । स्काटिकाक्ञारमणिमिः समन्तालरसिितम्‌ ॥
स॑भिः परिखामिरच दुमा; समन्वितम्‌ ॥ ९ ॥

ऽवर्दश्निनिमरनित्ये शोभितं रत्नकाटिभिः । युक्तं च वीधिशतकैमेणिवेदितनि ततः ॥
ष्रितो वीणिनां सवेनानावस्तुविरानितेः । ति"दूराकारमनिमिर्नितैश्च वि्ित्रितेः ॥
भूषिमे मूषितरदिवयेरा्रमेः रतकोधिभिः । गत्वा दद्शे तन्मे शङ्खचूडट वमू ` ॥
अतीव षेटय।कारं यथा पृणन्दुमण्डङम्‌ । जट्दश्चिशिलाभिश्च परितिामिश्चतेदमिः ॥
सुदुग॑म च श्रुणागन्धषा सुगमं सुलम्‌। अत्वुवेगगनद्यश्यमणिप्राकरवे ्ितम्‌॥ १ ०॥
र जितं द्वादशद्वरद् रषा्समन्वितः । रस्नत्रिमपद्माढयै रत्नद््पेणमूषितेः ॥ ११ ॥
मणीनद्रसारखवितेः शोभितं लक्तमन्दिरः । शोभितं रत्नसोपान रतनप्तममािरानितैः ॥
रत्नचित्रकपाट धैः सद्रल्कलशचान्ितेः । रत्नप्रतिमपश्मये रत्नदपेगभूषितेम्‌ ॥
रल्नेन्दचित्रराजीभिः सदी प्राभिर्विराजेतम्‌ ॥ १३ ॥

परितो रक्तं शश्वदानपैः शतकोटिमिः। रिम्याज्षारिभिः शुरेमैहनेखपरकैः॥ १४॥
सदर सुवेमे नानालंकारमूषिते; । तान्दृष्ट्वा पुणपद्न्तोऽपि वर्वर द्दश्चं 6; ॥
द्रि नियुक्तं पुरषं शुरहस्तं च पमिमतम्‌ । तिष्ठत विङ्घछक्ं च त ग्रवर्ण मर्क्रम्‌॥
केथयापाप्त वृत्तान्तं जगाम तदनुन्तग | आतिकरम नवद्र्‌ जगानाम्य॑न्तरं पर१॥ १७॥
नै केथिद्रितो दूतो दूतद्छपेण तस्य च। गत्वा सोऽम्यन्तर द्वारं द्वारपा्पुवाच ह ॥
रणस्य सवेवृ्तान्तं विज्ञायितुमीश्वरम्‌ । प च तं कथयित्वा च दूत गन्धुमुवाच दै॥

१क्‌. न कोऽपि रक्षति इडो वृ्तरूपं रणस्य च ।

१५९ देपयनघ्ुनिषणीतं-

स गत्वा शङ्खचूडं ते ददशं मनोहरम्‌ । प्तमामण्डमध्यस्थं स्वणेततिहाप्नसितम्‌ ॥
मगीन्द्रितं वितरं रत्नदण्डप्तमचितम्‌ । रनङ्ृतिमपुष्शच परशस्तं शोमिनं पद ॥
मृत्येन हस्तविधृतं स्वर्णच्छत्रं मनोहरम्‌ । सेवितं पपपेद्गणेर्मननेः ेतचामरैः ॥२२॥
सुवेषं सुन्दरं रम्यं रत्नमूपणमूषितम्‌ । माश्यानुश्ेपनं सू्षमवल्नं च दधतं मुने ॥२३॥
दानवेन्ैः परिवृतं सुरपश्च प्रिकोटिमिः । शतकोटिभिर्नश्च भ्रमद्धिः शन्ञषारिभेः ॥
एवमूत च त दृष्ट्वा पुष्पदन्तः सविश्मयः । उवाच रणत्रृत्तान्त यदुक्तं शैकरेण च ॥
पुष्पदन्त उवाच--
राजेन्द्र शिवदृतऽहं पुष्यद्न्तामिषः प्रमे ; यदुक्तं शैकरेणेव तेद्रवीमि निश।म ॥

वषि क क

१।उय देहि च देवानामधिक्रारं च पपरतम्‌ । देशश्च शरणापन्ना देके श्रीहरौ परे ॥
द्व ्रिशूढं हरिणा दम्य प्रस्थापितः शिवः । चैन्द्रभागानदीतीरे वटमूले प्रिकोचनः
विष देहि तेषां च युद्धं वा कुर निश्चितम्‌ | गत्वा वयामि 9 शरं तद्धवान्वक्तुमहेति ॥
दूनस्य वचनं श्रुत्वा शङ्कवुडः प्रहस्य च | प्रभते ह्यागमिष्यामि त्वं च गच्छेत्युवाच ह
प्त गत्वोवाच तूगे ते वटभूस्यमीश्वरम्‌ । शङ्खचूडस्य वचनं तदीयं यत्परिच्छदम्‌॥ ६१
एतस्मिन्नन्तरे स्कन्द्‌ आजगाम शिवाक्किम्‌ । वीरभद्रश्च नन्दी च मह्‌।काल; सुभद्रकः ॥
विशाशक्षश्च बाणश्च पिद्गलक्षो विकेम्पनः । विद्पो विङ्ृतिश्चैव मगिमद्रश्च बाष्कच्चः
कपिर). दीद मरिकरस्तान्ररो वनः । काठकूटो बरी भद्रः काडजिह. कुटीचरः ॥
बशोम्भततो रणी दुवो दुरगमस्तया । जठ च भैरवा रद्रा सुद्राशचैकादश स्परताः
वप्रवो वप्तवायाश्च जादिलया द्वादश स्पृता । हुताशनश्य चन्द्रश्च पिशवङृ्पाऽधिनौ चतौ
कुबेरश्च यमश्चैव जयन्तो नलकूनरः । वायुश्च वरुणश्चैव बुधो १ मङ्गटस्तथा॥ ६७ ॥
धमेश्च शनिरीशानः कामदेवश्च वीवगन्‌ । उग्रदेष्‌। चेग्रदषू। कोटकी कैटभी तथा ॥
स्थं शतमुना देवी मद्रकाटी मयंकरी । रत्नेद्रराजलत्रितविमानोषिस्थिता ॥
रखवद्ञपरीव।न। रक्तमार्यानुङेपना । नृत्यन्ती च हत्ती च गायन्ती पुप्वरं मुद्‌। ॥
अमय ददती मक्तममया सा मय रिपु५। नित्रती विकटां जिह सुखोलां योजन।यतःम्‌॥
सपरं वतु्यकारं गम्मीरं योजनायतम्‌ । त्रिश गगनस्पदधि शक्ति वै योजनायतम्‌ ॥
णद्ध चक्रं गदां पदं शरांश्च मवकरम्‌ । मुद्ररं पुपर वज्ञ खङ्ग फलङमुञजलम्‌ ॥
दैष्णवाज्ञं वारुणाञ्चमाभ्नेय नागपाचकम्‌ । नार।यणान्ं ब्रह्माख्े गान्धरे गारुडं तथा ॥

१ क, प्रदं शो । २ क. "णः सवेत संचिरप्रमैः : ३ क. पुष्पभद्रान* । ४ क. “भुमथव।
बद्‌ मामपि । ५ क. "तेऽहं करिभ्यामि बुद्धं ग“

बरह्मतैवपे पुराणम्‌ । १५३

9 ७

पार) व षाडपते जुम्मणाच्ञं च पार्वतम्‌ । महिशरा वायृञथ दण्डं पभोहनं तथ। ॥
जग्थयेमखरशतकं दिम्याञ्चशतकं परम्‌ ॥ ४९ ॥
आगल्य तत्र तस्म प्रा योगिनीनां तरिकोटिभिः | सार प डाक्िनीनां च विकटानां त्रिको-
शिभः ॥ ४६॥
मूतपरेतपिशा गाश्च कूर्पण्डा जहारकषप्ताः । वेताङाश्ेव यक्षाश्च राक्षपाशचिव किन्राः॥
ताभि्येव पह स्छन्द्‌. नत्वा वै चन्द्रशेखरम्‌ । पितुः पर्थ तमायां च पमुप मवरज्ञा ॥
जथ दूते गते तत्र शद्ुच्‌डः प्रतापवान्‌ । उवाव तुरत वाती गत्वाऽम्यन्तरमेव च ॥
रणवाती च पता श्चा शष्ककण्ठोष्ठताटुक्ा । उवाच मधुरं साध्वी हृदयेन विदूयता ॥
तुलस्पुवाच -
हे प्राणनाथ है बन्धो तिष्ठमे वक्षति क्षणम्‌। हे प्राणाचिष्ठतुदैव रक्ष मे जीवनं क्षणम्‌ ॥
म्व जनप भोग्यं तयद मनति वाज्छितम्‌ । पडयामि तां क्षणं किचिह्धोचनाम्यां पिष
धिता ॥ ५२ ॥
आन्दोढर्न्ति प्राणा मे मनोद्‌।हश्च सततम्‌ । दुःस्वप्ने च मय। दष्टं चयैव चरमे निशि ॥
तुप्ीवचनं श्रुता मुक्त्वा पीत्वा नुपेशवरः। उवाच वचनं प्राज्ञा हितं पत्यं धथोचितम्‌ ॥
शङ्खचड उव।च-
काठेन योजते सै कर्ममोगनिबनउनम्‌ । श॒पं है पुखं दु ख भथ शोकमभङ्गठम्‌ ॥
काञे भवन्ति वृक्षाश्च शावावनतश्च काः | क्रमेण पुष्पवन्तश्च फड्वन्तश्च कारतः ॥
तेषां फटाति पक ति प्रभवम्त्येव काछतः। ते पै फिनः काठे कारे का प्रयान्ति च ॥
मवन्ति क मृतानि काठे का प्रयान्ति च । काठ मवन्ति विश्वानि काठे नई नत पुन्दरि
खष्टा च कलि खनति णता पाति च काठतः । सहत सेहरेत्क। ठे सचरन्ति करमेण ते ॥
नह्यविष्णु शिवा रीनामी्रः प्रकृतेः परः । खष्ट। पाता च सेहत स छ्ृ-स्ाशेन सदा ॥
काठे तएव प्रकरीं निमाय स्ेच्छथ। प्रमुः | निमौव प्रा ठतान्सवान्विधध्याश्च चराचरन्‌
आत्रह्यस्तम्बपर्यन्तं सै छ्त्रिममेव च । प्रवदन्ति च कठेन नई१त्थमि हि नश्वरम्‌ ॥१६॥
मन सव्यं पर ब्रह्म रावे त्रिगु तरम्‌ । सवैर पवख। न पवेत्मानं तमीश्वरम्‌ ॥९६४॥
जैनं जनेन सृनति जनं पाति जनेन यः। ह्रे जनेनैव तं ०7 मन ततम्‌ ॥११॥
यस्याऽऽज्ञया वाति वातः शीधगामीं च सततम्‌ । यस्था ऽऽ क्षया च तपनस्पपत्पेव ययन्षगम्‌

1
१ ख. "्था। नानाबिधान्ययुधानि दिर । २ क. यमीप्ठितः । ३ क. जलं जलेन सुजति
जं पाति जलेन यः दरेनरं जकेनै* ।
०

१५४ दवेपायनमुनिषणीतं-

यथाल वर्षतीन्द्रो सृत्युशवरति जन्तुषु । यथाक्षणं दहस्यम्निशव्द्े। भ्रमति भीतवत्‌ ॥११॥
भृस्योशेत्यु काका यमस्य च यम परम्‌। विमं सषटश्च सष्टा च पतुः पङ्कमेव च
सहर्तरं च सहरुस्त कृष्णे शरणं त्रन । को ब्धुशचव केषा वा स्वबन्धुं मज प्रिये ॥६८॥
अ्हकोवप्वैवका वा विभरिना योनितः पुरा । स्वग पता कमणा च पुनस्तेन वियोजितः
ज्ञानी कतरः शोर गिपत्तौ च न पण्डितः । सुल दु.खं भ्रमत्येव चक्रनमिक्रमेण च ॥
नारायणं तं स्वेदा कानतं प्रापयति निशितम्‌ । तपः कृतं यद च पुरा बर्रिकाश्चमे ॥
मय स्वं तपता ठन्पा ब्रह्मणश्च वरेण हि । हरेरथे तव तप हरिं प्राप्स्याति कामिनि ॥
धृन्दावने च गोविन्द्‌ गोरो त ठमिष्यतति अहं याध्यामि तदोक तन्‌ त्यक्त्वा च दान-
तम्‌ ॥ ७६ ॥
तत्र दरक्ष्यति मांस चलां दरक्ष्यामि च सेततम्‌ | अगमं राषिकाशगद्धाते च पुदकमम्‌
पुमर्णप्यामे तत्रैव कः शोको मे शरेण प्रिये । त्वं हि देहं परि?५०१ दि्परू। विधाय च
तका प्राप्स्पि हरि मा कान्ते कातरा मव । इन्युक्ता च नानत च तया ताप मनेह्रे
सुष्णप शोभने तपे पुष्पचन्द्नचर्चिते | नानाप्रकार विमवे चचार रत्नमरिर ॥७७॥
रतनप्रदीपसंयुक्ते खीरलन प्रप्य सुन्दरीम्‌ । निना रजन राज। क्रीऽकैतुकमङ्गङः ॥
कृत्वा वक्षति कान्तां तां स्दतीमतिदु लितमम्‌ । कृशे।दरी निराह।रां निमग्ना शोकसागरे
पृनस्तं बोधय।म।स दिव्यन्ञ.नेन बोधवित्‌ । पुर्‌ इष्णन यदत्तं मण्डर तक्तमुत्तमम्‌ ॥
सं च तस्यै ददौ तश सवैरोकहरं परम्‌ । ज्ञानं प्राप्य प्त देवी प्रतन्रवदनेक्षणा॥८१॥
क्रीडो चकार हषेण सवै मत्वाऽतिनशवरम्‌ । तो दम्पती च क्रौडातो निमघ्न पुलप्तागरे ॥
पुकाङ्कितसवोज्ञौ मूत निजने वने । मङ्गप्यगतयक्तौ पुधीशौ सुरतोतपुकौ ॥
एकाङ्ग च तथ। तो दवौ चा्ैनारोश्वरौ यथा । प्रणिशवरं च तुरक मेन प्राणां परम्‌ ८9
प्राणाधिकां चतां मेने राज। प्राणाकचरीम्‌ । तौ सिथतौ सुलदुतौ च त्ती सुन्दे
समे ॥ ८९ ॥
सुवेषौ सुखसेमेगाद्ेष्ट सुमनोहरौ । क्षणं सचेतनौ तौ च कथयन्तौ रपतताश्रयाम्‌ ॥
` कषां मनोहरां दिव्यां हन्तो च क्षणं पृनः । मुक्तवम्तो च त्बूं प्रतते च प स्यम्‌ ॥
परस्परं सेवितो च पुप्रीरथा भरेतचामरः । क्षणे शयामो सानन्द वसन्तौ च क्षणं पुनः ॥
क्षणौ केडिनियुक्तो च र्तभा्र्मनितौ | सुरतादविरतिर्नालति तै तद्विष थपण्डती॥ ८९॥
सतते नयुक्तौ द्वौ क्षणे तव पराजिनौ ॥ ९० ॥

१क. रं वजितौ च।

बरह्मैवपुराणम्‌ | १५५.

इति शरीत्रह्म० मह्‌ा° प्रङृति° नारद्ना° तुखुध्यु° तुरसीशङखचूदपतभोग)
नाम प्ष्ठद्शोऽध्यायः ॥ १७॥

[यिनी
क छः दनि ७७०

अधाषछादश्चोऽध्यायः।

नारायण उवच-

्ङकष्णं मनसा ध्याता राज] कृष्णपरायणः । ना मुहूत चोत्थाय पृष्पतसान्मनोहरात्‌
रातरिव।ः परित्यज्य सत्वा मङ्धहारिणा । धौते च वापी धृत। कृत्वा तिचकपुञवछम्‌
चकाराऽऽद्धिकमावरयमभीष्टगुरुवम्दनम्‌ । दध्याज्यं मधु लाजांश्च सोऽपरणदवस्द्‌ मङ्गरम्‌
ररनश्रष्ठ मणिग्रष्ठ वन्ञभ्र्ट च काश्चनम्‌ । ब्राह्मणेम्परो ददौ मक्व्या यथ। नित्य च नारद्‌॥
अमूल्यरत्नं यत्किचिनधुक्त माणिकयहीरकम्‌ । ददौ विप्राय गुस्वे यात्रामङ्गलहेते ॥९॥
` गजरत्नं चाश्वररनं घेनुरत्नं मनोहरम्‌ । ददौ पवै दरिद्राय विप्राय मङ्गकाय च ॥ १ ॥
फोशागारपहखं च नगराणां त्िरक्चकप्‌ । रामाणां शतकोटि च ब्र गेभ्यो ददौ मूद्‌।
पुत्र कृत्वा च रजेन सुचन्द्रं दानवे च । पत्रे समप्यै मायौ च राञ्य वै पवैत्तपदम्‌ ॥
प्रननुवरपयं च कोशौधं वाहनादिकम्‌ । स्वयं सैनाहयुकूश्च घनुष्याणिवेमूव इ ॥ ९ ॥
मृत्यद्वाराक्तमेणेव स चक्र परन्यषंचयम्‌ । अश्वानां च तरिरु्ेण पश्चठक्षेण हरितिनम्‌ ॥
रथानामयुतेनैव घानुष्काणांत्रिको टेमिः । त्िकोटिमिश्चमिणां च शुढधिनां च त्रकोटिभिः
छता सेनाऽष्रिमिता ानवेद्रेण नारद । तस्यां ेनापतिशैको युद्धशाज्ञविशारदः ॥
महारथः प विज्ञेयो रथिनां प्रवरो रग । तरिक्षक्षौ हिणीतेनापति कृत्वा नराधिपः ॥
्रिशदक्षौहिणीवाधयमाण्डौषं च चकार सः । बहिवमृव शिविरम्मनप। श्रीहरिं स्मरन्‌ ॥
रत्नेन्द्रसारखचितं विमानं क्यार्योह सः । गरूवगान्पुरस्कृत्य प्रयया एकरान्तिकरम्‌ ॥ {.५॥
पष्पमद्रानदीतीरे यत्ाक्षयवटः शामः । सिद्धाश्रमे च सिद्धानां तिद्धिेश्र च नामतः ॥
कषिस्य तपःस्यने पुण्येन च मारते । पश्चिमोदपिपूे च मठयस्य च परिभ ॥ १७॥
भ्र रै लेत्तरमागे च गन्माद्नदक्षिणे । पश्चयोजनविस्तीणौ देवै शतगुणा तेथा = ॥
शाश्वती जल्पृणां च पृष्पमद्रा नदी मा ॥ १८ ॥

ठवणोदम्रियामा्या शश्वत्परौ माग्यद्यता । शृद्धस्फटिकप्काशा मरते च पुपुण्यदा
शरावतीमिधिता च निर्मा स्ता हिमाछ्यात्‌। गोमन्तं वामतः इत्वा प्रविष्टा पदिवमोषो॥

=~------------------------~---------------------------~

१ क, ^त्नं यानरल्न म ।

१५५६ टेपायनयुनिषणीदं~

तश्र ग्वा शक्लचुड टुखोके चन्द्ररखरम्‌ । वटम्‌ समापनं सथकेटिप्तमप्रमम्‌ ॥
कृत्वा योगाप्तने स्थित्वा मुद्रायुक्तं च सस्मितम्‌ । इद्धरफटिसकारे जलनत ब्रह्मतेनप्ता
व्िशृखपदिशपरं व्याघ्रचमौम्बरं वरम्‌ । त्ठकाश्चनवणामं नटाजारे च विप्रतम्‌ ॥२३॥
तिने पञ्चवक्त्रं च नागयज्ञोपवीतिनम्‌ । मृत्युनयं कालमृत्यु विशमृत्युकरं परम्‌॥२४॥
मक्तमृत्युहरं शान्ते गोरीकान्ते मनोरमम्‌ । तपपतां फलदातारं दातारं सव्तपदाम्‌ ॥
भाशुतोषं प्रसन्नास्यं भक्तानुपरहकारकम्‌ । विनाथ विश्वरूपं विश्वबीज च विश्वनम्‌ ॥
विश्व॑मरं विश्ववरं विश्वकतहारकारणम्‌ । कारणं कारणानां च नरकाणवतारणम्‌ ॥२७॥
ज्ञानप्रदं ज्ञानज ज्ञानानन्दुं सनातनम्‌ । अवर्ष्य विमानाच्च तं दष्टा दानवेधरः॥२८॥
सर्वैः साप मक्तियक्तः शिरपता भ्रणनाम सतः । वामतो मद्रकाटीं च स्कन्दं तःपुरतः स्थितम्‌
आशिषं च द्दो तस्मे काटी स्वम्दरच शकरः । उत्त्युदोनवं दष्टा सव नन्दीश्वरादयः॥
परष्परं च समापा ते चकरुरतन् साप्रतम्‌ । राजा कृत्वा च सेमाषमुवाप्त शिवपनिधौ ॥
प्रसन्नात्मा महादेवो भगरवास्तमुवाच ह ॥ ३२ ॥

श्रीमहदेव उवाच-
विष।ता जगतां ब्रह्मा पिता धमैस्य षमेवित्‌। मरीचिस्तस्य पुतरहच वैष्णवदचःपि षाप्ैकः।
कश्यपश्चापि तत्पुत्रो पिष्ठदच प्रजपतिः । दषः प्रीत्या द्द तस्मै मक्या कन्याच्रयोदृश
तास्वेका च दनुः साध्वी तत्सोमाग्येन वर्धना चत्वारिशदनोः पत्रा दानवास्तेजपषोजजवद्ः
तेष्वेको विप्रनित्तिरच महाबट्पराक्रमः। तसुतरो षारमिको दम्भो विष्णुमक्तो जितेन्द्रियः
जजाप परमं मन्त्र पुष्करे छक्षवर्स्रम्‌ । शक्राचायै गुरं कृत्वा कृष्णस्य परमासमनः ॥

दा त्वां तनयं प्राप परं कृष्णपरायणम्‌ । पुरा त्वे पर्षदो गपो गोपेष्वष्टपर घार्पिकः॥
सपुन। राधिकाशपद्धारते दानवेश्वरः | आत्रह्मस्तम्बपयन्तं भ्रमे मेने च वैष्णवः ॥
सारोक्यपता्टिपतारूप्यसामीप्येकंयं हेररपि। दीयमानं न गृहुन्ति वैष्णवाः सेवन विना
बह्मत्वममरत्वं वा तुच्छं मेने च वैष्णवः | इन्द्रत्वं गा कुनेरतवे न मेने गणनासु च ॥
कृष्णमक्कस्य ते किंवा देवानां विषये भ्रमे । देहि रज्य च देवानां मल्प्ीतिं कुर मूमिप
सुखं स्वर।ऽ त्वं तिष्ठ देवाः समतु स्वके पदे । अके भरातुविरोषेन स्वै कश्यपवंशज।;
यानि कानि च पाणान ब्रह्महत्यादिकः!नि च | ज्ञातिद्रोहस्य पापस्य कलां नर्हनि षोडशीम्‌
स्व्तपदां च हानि च यदि राजेन्द्र मन्ये । सर्वावस्थासु प्तमता केषां याति च प्तवेदा ॥
ब्रह्मणश्च तिरोभावो ल्य प्राकृतिके सति । आविमवः पुनस्तस्य प्रभवेदीश्वरेच्छया ॥
जानं बुद्धिश्च तपसा ग्ृतिर्योकस्य निश्चितम्‌ । करोति सृष्टि ज्ञानेन सरष्टा सोऽपि कमेण च

ब्रह्मवैवर्त पुराणम्‌ । १५७

परिपुणेतमो घैः सत्ये सत्याश्रयः सदा । सोऽपि त्रिम.गच्रेतायां दविमागो द्वापरे एतः
एकमागः कटेः पृ तद््रासश्च करमेण च | कलामात्रं कलेः रेषे कुहं चन्द्रकडा यथा॥
याद्क्तेजे रव््रीपमे न ताकिशिरे पुन, , दिने च यादङमध्याहे पायं प्रतनं तत्समम्‌
उद्यं याति काठेन बाछतां च क्रमेण च । प्रकाण्डतां च तत्पश्चत्काेऽ्तं पुनरेव सः
दिने प्रच्छन्नतां याति के वै दुर्दिने षने , राहुम्रस्ते क सितश्च पुनरेव प्रपत्नत।म्‌ .\२॥
परिपृणेतमश्चन्रः पूमिमायां च यादृशः । तारो न मवेन्नत्यं क्षयं याति दिने दिने
पनः स पुष्टता याति परकुहादिने दिने । सेप्युक्तः श्प कृष्णे स्लानश्च यक्ष्मणा॥९४॥
राहुग्रस्ते दिने म्छाना दुर्दिने नि नड घने , काडे चन्द्रो मवेच्छदधो ष्ट्री; काठमेदके ॥
मविष्यति बटिशयेनो भ्रशश्रीः सुतरेऽधुना । काठेन पृथवी सस्याटचा सर्वाधारा वतुषरा ॥
काके जले निमन्न सा तिरोमृता विपद्वता ‹ काठे नइयन्ति वि्ानि प्रभवन््येव कारतः ॥
चराचराश्च कठिन नह्यन्ति प्रभवन्ति च । दृधरस्थैव समत। कृष्णस्य परमात्मनः ॥९८॥
सहं सृत्युनयो यस्मादप्तख्य प्राज्ते छयम्‌। अदृरयं चापि पहयामि वारं वारं पुनः पुनः ॥
स च प्रकृतिर्पश्च स एव पुरषः स्मृतः । स चाऽऽत्मा सवैनीवश्च नानारूपधरः परः ॥
करोति पततत य हि तन्नामगुणक्तातनम्‌। का खृल्यु सर जयति जन्म रोगं जरां मयम्‌ ॥
तष्टा कृतो विधिस्तेन पाता विष्णुः कृतो मवे । महं कृतश्च हती वयं विषयिणो यतः ॥
काछ्चिरुद्रं सहारे नियुज्य विषये तरप । अहं करोमि सतत तन्नामगुणकातिनम्‌ ॥ १६ ॥
तेन सृ्युनयोऽहं च ज्ञनेनानिन निभेयः , मत्युततो मया्ाति वेनतेथादिवोरगः ॥१४॥
इपयुकत्वा स च र्वैशः सवेज्ञः पवंम।वनः । विरामाय शवे समामध्ये च नारद्‌ ॥६९॥
राजा तद्वनं श्रत्व प्रशश् पुनः पुनः । उव।च सुन्दरं देवं परं विनयपुष॑कम्‌ ॥ १६१ ॥
शङ्कचूढ उवाच--
स्वया यत्कथितं नाथ पतै पस्य च नानृतम्‌ । तथाऽपि ज्िचिश्त्सत्थ श्रुयतां मन्निगेदनम्‌॥
ज्ञातिद्रोहे महत्पापं त्वयोक्तमधुन। त्रयम्‌ । गृह त्वा तस्य सर्वस्वं कुतः प्रस्थामितो बिः
मया समुद्धते सवैभेशचयै विक्रमेण च । सुतलाच्च समृद्ध नारं सोऽपि गदाधरः ॥१९॥
सथातृको हिरण्याक्षः कथं देवैश्च हितिः , शुम्भादयश्चापुरा वै कथं देर्िपातिता! ७०॥
पुरा समुद्रमथने पीयूषं मितं सुरैः । डेशमाजो वरय तत्र ते सर्व फठमागिनः ॥ ७१ ॥
करीडामाण्डमिद्‌ विश्च कृष्णघ्य परमात्मनः | यद्‌। ददाति यस्मे स तदयश्वयै मवेत्तदा ॥

) १४ श्यं यात्रि कुषटूवामष्श्यताम्‌ । २ क.“यिणः ताः । २ क. “र ते स्रं फलभागिनः ।

१५८ द्रेपायनमुनिप्रणीतं-

देवदानवयोवादः शाश्नैमित्तिकः सद्‌ | पराजयो जयस्तेषां कलेऽस्माकं क्रमेण च ॥
तक्राऽऽवयोरविरोषे च गमने निप्फडं तव | समस्तवधिनोबन्ध्वोरीश्वरस्य महात्मनः ॥
जायते महती रल्ञा स्षोऽस्मामिः पहाधुना । ततोऽधिका च समर कौर्िंहानिः पराजये
% चूडवचः श्रवा प्रहस्याऽऽह्‌ त्रिछोचनः । यथोचिते समधुरमल्युप्र दानवेश्वरम्‌ ॥
भीमहदेव उवाच--
युष्माभिः सह युद्धं मे ्रहावेश समृद्धैः । का ठज। महती राजन्नकीर्तिवा पराजये ॥
य॒द्धमादो हरेरेव मधुन। कौटमेन च | हिरण्यकशिगेश्चैव सह्‌ तेनाऽऽन्मना नृ१॥५८॥
हिरण्याक्षस्य युद्धे च पनप्तेन गदाभृता । पुरैः सह युद्धं च मया चापि पुरा कृतम
स्वैश्वथोः प्वेमादुः प्रृत्यश्च बभूव ह । सह रुभ्भादिभिः पूव समरं परमाद्भुतम्‌ ॥
प।दद्भवरर्त्वं च ष्णस्य परमात्मनः ये ये हताश्च ते दैत्या नहि केभपि त्वया समाः|
का ठन! महती राजन्मम युद्धे त्वय। सह्‌ । सुराणां शरणस्थैव प्रेषितस्य हररहे। ॥
दह राज्य च देवानां वारथये किं प्रयोजनम्‌ । युद्धं वा कुरु मत्ापैमिति मे नित वचः
इस्युकवा शकरस्तत्र विरराम च नारद । उत्तस्थो शङ्भुचूडर्च स्वाभालेः सह सत्वरः ॥
इति भ्ीत्रह्म ° महा० प्रकृ० न।रदना° तुरुभ्यु ° रशिवशङचूडसवादो नामा-
दशोऽध्यायः ॥ १८ ॥

कदे, अ (4 ०,

अथक नावशाऽध्यायः |

नारायण उवाच-
शिवे प्रणम्य शिरसा दानवेन््रः प्रतापवान्‌ । समारूरोह यानं च स्वामात्थः सह प्त्वरः॥
बमूवुस्ते च संकषु्धा. स्कन्दशकत्यदत।स्तद्‌ । नेदुदुन्दुभयः स्वग पुष्पवृषटमूव ह ॥२॥
स्कःःस्य १९ तेत्रेव समरे च मयक्ररे । रइन्दस्य समरं दृष्टवा महदद्ुतमूरबगम्‌ ॥ ३ ॥
दानवानां क्षयकरं यथा प्राकृतिक ख्यम्‌ । राजा विमानमारुह्य श्चरव्षं चकार इ ॥ ४ ॥
नृपस्य शरवुषटिद्च घनवृष्टियेथा तथा । महान्धोर।न्धकारहच वहुनयुत्थानं बभूव ह ॥५५॥
देवाः पदुदूुचानय सवै नम्दीश्वरादयः । एकाकी कारतिकेषस्तु तस्थौ समरमूषेनि ॥१॥
परवैतानां च प्तपौणां शिानां शाखिनां तथा । श्चश्वच्चक)र्‌ वृष्टिं च दुवाह्यां च मयकरीम्‌ ॥
नृपस्य शरवष्टया च प्रच्छलञ; शिवनन्दनः । नीरदेन च सान्द्रेण संछन्नो मस्करो यथा ॥
घनुः स्कन्दस्य चिच्छेद दुर्वहं च मयकरम्‌ । नमज्ञ च रथ दिभ्यं चिच्छेद रथबोटकान्‌ ॥
मयुरं जर्नरीमूते दिर्णङ्ञेण चकार सः । शक्ति चितेप सूमोमां तत्व चक्षोमिभेदिनीम्‌ ॥

रह्मैव? पुराणम्‌ | १५९

क्षणं मृद च सुप्राप्य चेतनमुपरम्य प्तः गृहीत्वाऽन्यद्धनुदिः 4 यदत्तं विष्णुना पुरा ॥
रल्ेन्दरस्ारलचिते यानमारुद्च चाभ्निमूः । शमन गृहीत्वा च चका रणमुल्बणम्‌ ॥
सर्पश्च पर्वतांश्वेव वृक्षांश्च प्रस्तरां्तया सवी रेवछेद केपेन दिःपस्रेण शिवात्ममः॥
आञ्चयं वारुणाल्ञेण वरयामाप्तवे गुहः रथं धनु जिच्छेद्‌ शङ्खचू हस्य टीढ्या ॥१४॥
साहं सारथि वेव किरीटं मृकुटोऽज्वलम्‌ । चिक्षेप शक्तिमुरकामां दानवेन्द्रस्य कक्षति॥
मूषी पराप्य राजोपदम्प वै चेतनां पुनः आर्श्च वै यानमन्यं षनुजग्रह प्त्वरः ॥
चकार्‌ शरजारं च मायया मायिनां वरः । गृहं चाऽऽच्छाद् प्तमरे शरजाछेन नारद ॥
जग्राह शक्तिमव्यथौ शतपुपतभपरमाम्‌ । प्रटयाप्निरिखारूपा विष्णो तेनसाऽध्ृताम्‌ ॥
चिसेप तां च दोपेन महावेगेन काति | पपात शक्तिम्तद्रत्रे वहि राशिरिवोज्जछा ॥
मूढौ माप रकत्या च कातिकेयो महाबठः । काटी गृहीत्वा तं कंडे निनाय श्िव-

सेनिषो ॥ २० ॥
रिवर दरोनादेव जीवयामापत ठीया । द्दौ बरभनर>\ च स चोत्तस्थौ प्रतापवान्‌ ॥
रिषः स्वर देवाश्च परेरयामाप्त पत्वरः । दानरनदैः सतन्यश्च युद्धारमो बू ह ॥
छप महषर युयुधे पापै च वृषपवेणा । मा्करो युयुधे विपरचि।तन। ह सत्वरः ॥
दम्भेन पतह चन्द्रश्च चकार त्मर्‌ परम्‌ । कटश्वरेण काठश्च गोकर्णेन हुताच्चनः ॥
नरः नाद्धकेयेन विश्रम मयेन च | भपरकरेण मृत्युश्च संहारेण यमस्तया ॥२९॥
कर्धि वरणदनश्चरेन समीरणः । बुष धपुषेर रक्तक्षेण हनेशवरः ॥ २१९ ॥
जयन्तो रत्नप्तरेण वसवे वचां गभः । अधनो वे दापिमत। पूत्रेण नलकूबरः ॥२७\
धनुपैरेण घमेच मण्ड्‌सिण मङ्गटः , शतो माकरवेशानः पिठरेण च मन्मथः ॥२८॥
उंसकामुतेन पुत्रेण खड्गोनपि ध्वनेन च । काश्ीपूलेन पिण्डेन प्रेण तह नन्दिना ॥
किच देवाः पठाेन च ऽ१दितया युयुधुः परम्‌ । एकादश महाुदाइभेकादश मयरः
महामारी च युयु चो्रदण्डादिपिः स्ह । नन्दीरवराद्वः सय दानवानां गैः सह ॥
ययुधुरच महायुद्धे प्रत्ये च मकरे | वदभूढे च रामुरव तस्यो कारणा सुतेन च ॥
वै च युयुधुः तेन्य्मूहाः पतते मुने । रन्न रभ् कोटिभिः ह ॥
उवास शङ्कचडरेव रप्नमूप्णमूपितः । शोक्रत्य च य।पारच यद्ध १ परानिताः ॥
2१६१ दुदरुुः सवै मतर सतविक्षताः | चकर कोप स्कन्दश्च देवेभ्यश्चाभयं दृद

१८्‌. स्तं चापि हनिन,२क कुम्भे" ।३ क, °विङ्कः करणेन चश्च * । ४ क. ^तपृषठेन ।
५ क. धुरषरे" । ६ क. कोम" '

१६० द्वेपायनपूनिमणीत॑-

बरे पुरगणानां वै व्ैयामाप्त तेजप्ा । स्वयमेकर्च युयु दानवानां गैः सहं ॥
सक्षोहिणीनां शतकं स्मरे त॒ जघान ह । सपरं पातयामापत काटी कमङलोचना ॥
पपौ रक्तं दानवानां क्रुद्धा ता रतलर्परम्‌। दशर गजेन्द्राणां शतर्तं च वानिनाम्‌ ॥
समादायैकहस्तेन मुत चिक्षेप छीकया । कबन्धानां पहं च ननतं सेर मुने ॥३९॥
स्कन्दस्य शरजेन दानगः क्षतविक्षताः । मीताश्च दुदु: र्वे महाबश्पराक्रषाः ॥
वृषपर्वा विण्वित्तिर्दम्भश्वापि विकङ्कनः । स्कन्देन पपै युयुधुत्ते च पर्वे ्रेण च ॥
काटी जगाम पपरमरकषत्कातिकं रिवः । वीरास्तामनुनग्मुश्च ते च नन्दीश्वराद्यः ॥
सवै देवाश्च गन्धवा यक्षराक्षप्तकिन्नराः । रज्यम'ण्डारच बहुशः शत़ोटि्वडाहका; ॥
स्ता च गत्वा च पपाते पविहनारं चकार ह । देव्या वै तिहनदेन प्रापु च दानवाः॥
अड्ृह।समशिवं चकार च पुनः पनः | ष्टा पपौ च मध्वकिं ननतै रणमू$नि ॥
उग्रदधू। चोगरदण्डं केत च पष भु । यापिर्नानां डाक्गिनीनां गणाः पुरगणाद्यः ॥

द्र काठ शङचूडः श्रीघभामि पमायये । दानवाश्च मवं प्रपृ राजा तेम्परोऽमय द्द
काटी चिक्षिपे चाऽश्ेष प्रयाप्निशिखोपमम्‌ । राज नित्रीपयाभातत वारणेन प टीव ॥
चिरे गरणे प्ता च तत्तत्र महदद्ध १म्‌ । गा.ध्वे1 च चिच्छेद दानवेद्भस्च डीड ॥

मदिश्वरं परविक्षे१ काटी वहूनिशिसेपमम्‌ । राजा जघान तच्छीधं वैष्णमेन च टीढप॥

नारायणा सा देवी विक्षिप भन्त्रपूतरम्‌ । राजा ननाम तं इष्टा चावरद्च रथादहो ॥
उवै जगाम तच्छ प्रकयाक्गिशिखोपमम्‌ । पप।त शच भक्त्या वै दण्डवद्ुति
ब्ह्माक्ञ सा च चिक्षेप यत्नतो मन्तरपूवम्‌ ॥ ९२ ॥

नह्मकेण महराना निवोण च चकरा ह । चिततपातीव दिलं १। देवी मन्तपूरम्‌
राजा दिभ्याल्ञनाडेन निवारणं च चक।र ह । देवी चिक्तेप शर्फिं च यत्नतो योजनायताम्‌
राज। तीकष्णाज्ञनाेन शतखण्ड चकार ह । जग्राह मन्त्रपू च देवी प्रतं सा ॥

निप ता निषिद्ध च वमरमूताशरीरिणी । मृत्युः पाशुपते नासि नरस्य च महासनः

यावदस््येव कण्ठे ऽप्य केवचं हि हरेरिति । याव्रत्ततीप्वपप्तीह्‌ सत्याश्च नृषयोषितः ॥
तावदस्य जरा सस्युनास्तीति बरह्मणो वरः । हत्थाक्ण्यै मह्‌ाकाटी न तच्चिेष प्ता पती

शतक्ष दानवानामग्रहावा कु३। । भततु जगाम केन शद्ुवूडं मधकरी ॥९९॥
दििियाज्ञेण सुतीक्ष्णेन वारयामाप्त दानवः। लङ्गं चिप सता देवी प्रीप्मसूर्योपिमं परम्‌ ॥

१ कृ. "त्िनिकुम्भश्च वि० । २ क. वाथमाण्डश्च बहुशः इतरो मधुबाह"। ३ क. “दा
कोटरी । ४ क. "न्दः प्रतापवान्‌ । ५ क. "त्युः शज्ञरातैनांसित बू°

ब्रहमवैषतैपुराणमू । १६१

साच शुच चेतेप प्रलपश्चिशिलोषमम्‌ । वापह्षेन जग्राह शद्भंचूडं च दीरषा ॥
मष्टा जघान तं देव मह।क।पेन वेगतः । बध्राम म्यषया दैत्यः क्षणं मृनछछमवाप ह ॥
क्षणेन चेतनां प्राप्य समुत्तस्थौ प्रतावान्‌ । न चङे बाहुयुद्धं पत देया सह ननाम ताम्‌
देवपाश्चाजञं च चिच्छेद्‌ चपरहीतपवेन तेनता। नं वितेप तां मक्त्वा मातृनुद्धया च

वेष्णवः॥ ६७ ॥
गृहीत्व। द्‌ नवं देवी भ्रामयित्वा पुनः पुनः । उवै च प्रेरयामाप्त महविगेन कोपतः ॥
उध्वात्पपान वेगेन श्चृडः प्रतापवान्‌ | निपत्य च परमुत्स्थो प्र नस्वा मद्रकाठिकम्‌
रलनन्द्रप्ारलानिते विमानाग्रे मनोहरम्‌ । आरुरोह रथं हषो न विश्रान्तो महारणे ॥
जषतनं दानवानां च माक्ष च विपृ क्रुधा । पीत्वा मुक्त्वा मद्रकाढी ययै स। शकरान्तिक्रम्‌
उवाच रणवृत्तान्ते पौवापय यथाक्रमम्‌ । श्रत्वा जहास शेमुश्च दानवानां विनाशनम्‌ ॥
लप्र च दानेनद्रणामविषट रणेऽधुना । उद्वृत्त मूमृता सतावै तदन्यं मुक्तमीश्वरम्‌ ॥
संमामे दानवेन्द्रं च हन्तुं पाशुपतेन वै । भवध्यस्तव रानेति वागमूवाशरीरिणी ॥
राजेन्द्रश्च मह।ज्ञानं। महाबलपराक्रमः | न च चिक्षेप मयथल्ञं चिच्छेद मम सायकम्‌ ॥

इति श्रीनह्म ० मह्‌।° प्रकृति ° न।रद्ना ° तुख्स्यु° काीशङ्भच्‌ उयुद्ध एकान-
विंशोऽध्यायः ॥ १९ ॥

अथ विंशोऽध्यायः ।

नारायण उवाच-
शिवस्तत्स समाकण्यं तच्चन्ञानविशारदः । ययौ स्वयं च समरं स्वगणः सह्‌ नारद्‌ ॥
शङ्खचूडः शिवं दष्ट्वा विमानाद्वरुहय च । ननाम परया मत्या दृण्डवत्पतितो मु
तं प्रणम्प च वेगेन बिमान ह्याररोह सः । “तृणे चकार सनाहं षनुनम्राह दुवेहम्‌ ॥
शिवदानपोयद्धं पूेमन्ं बमूष्र ह । न वै बमृवतुब्हयन्तयोजेयपरानवौ ॥ 9 ॥
न्यस्तशच्ञश्च भगवान्नपस्तशच्ञश्च द्‌।नव; । रथ्यः शद्खचूडश्च वृषस्थो वृषमध्वनः ॥
दानवानां च शतकमुदवृत्तं च बभूव ह । रणे ये ये नाः शंमोर्जावयामाप्त तामु

५१

६२ देषायनमुनिपणीत-

तक्तो विष्णुमहामाय। वृदधब्रह्मणर्ूपधृक्‌ । आगत्य च रणस्थानमवोचद्‌।नवश्वरम्‌ ॥
चद्बऋष्षण उवाच-
दाहि भिक्षां च राजेन्द्र महयं विप्राय साप्रतम्‌ | त्वं सवत्तपदां दाता यन्मे मनति वाञ्छितम्‌
निराहासंय वृद्धाय तृवितायाऽ१तुर।य च । प्श्चास्वां कथयिप्यामि पुरः सत्य च कुर्िति॥
जमिस्युवाच रजे न्धः प्रसन्नवदनेक्षणः । कवचार्थी जनश्चाहामित्युवाच प्र मायया ॥
तच्त्ा दानवश्रेष्ठो ददौ क चमुत्तमम्‌ | गृहीवा कवचं दिव्यं जगाम हरिरेव च ॥
शङ्धचृडस्य रूपेण जगाम तुरी प्रति , गत्वा तस्यां मायया च वीयघानं चकःर्‌ ह ॥
जथ शमु. शृं दानवाय समग्रहीत्‌ । गरोप्ममध्याहूनमातंण्डशतकमभमुरञ्वरम्‌ ॥
नार।यणाचिषठिते्र ब्रह्माधैष्ठितमध्यमम्‌ । शिवाधिष्ठितमूक च काठाथिष्ठितधारकम्‌ ॥
किरणावहटियक्तं प्रलयाप्िशेखोपमम्‌ । दुनिवाय च दुष्षम वैर्वातकम्‌॥ १९॥
तेजप्ता चकरलुश्य च सतैरासरविध।तकरम्‌ । शिवकरेशवयोर नथ दुदु च मयकरम्‌ ॥
धडुःप््सं देरयेण विस्तृया शतहम्त ङम्‌ । पर्जव ब्रहम च नित्यद्पमनि्ितम्‌ ॥
संह सवेविध्वण्डेभेकदा देवली रया । चिरे पणन, त्वा १ ज्खचुडे च नारद ॥१८॥
राजा चप परित्यज्य श्रीङृष्णचरणान्बुनप्‌ । ध्यान च आर भक्त्या च छत्व यापने बिया
शुष च भमणे कृत्वा न्थपतदानगे +र । चार्‌ मध्मषात्तं च प्रथं चैव ढीट्या ॥
राज। धृत्वा दिञयरूपं बाहर गोपवेषङम्‌ । द्विभुज मुरटीहस्त रत्नमूषणमूषिनम्‌ ॥२१॥
नागरत्न्ुभूष ढचं गोपकोटिमिरावृतम्‌ । गोलोकाद्‌ गतं यानमारुद्य तत्पुरं ययौ ॥२२॥
गत्ता ननाम शिरप्ता राघामा उवयामुने । भक्त्या तेचरण म्मोजं राति वृन्दावने पुने ॥
सुदामानं तौ च दष्ट प्र्तकवद्नतणो | तद्‌। च चक्र ध; क्रो सदेन परिप्लु ॥
अथ शलश्च वेगेन प्रययौ शूकः करम्‌ । शतरलतने शुन ृच्पाणििमूच प्तः ॥
स शिक्स्तेन शूरेन दानवप्यास्यजालकप्‌ | परेम्गा च प्रर्यामाप्त छणोदे च सागरे ॥
भस्थिभिः शङ्खचूडस्य शड्धनानिनैम्‌३ ह । नानाप्रकारर्पा च श्रे पू पुर्चैने ॥
भ्रश्तं शद्खगोयं च देवानां भ्ौतिदं परम्‌ । तौयेतायस्वरूपं च पतितं शंकरं भिना ॥
शङ्धशब्दो मेधत्र त लक्ष्मीश्च पुस्थर। । सुखतः पवेतीयेषु यः सातः शद्ंवारिण॥
शङ्ख! हरेरविष्ठानं यत्र शङ्खुत्ततो हारिः । ततैव सततं रष्ष्वीदुमूनममङ्गटप्‌ ॥२९॥
ल्लीणां चं शङ्कध्वानिमि शूद्राणां च विशेषतः | माता रुष्ट याति ठक््मीः स्यलमन्प-
त्प्यखत्ततः॥ ६० ॥

/#

१ कं. "ण्डमलं च स्वार । २ क. सादरम्‌!

ब्रहममैवतैपु२।णष्‌ | १६३

शिवश् दानवं हत्व शिवोकं जगाम सः | प्रष्टौ वृषमारुद्य सगगेश्च सश्छवृतः ॥
सुराः स्वविषयं प्रापुः परमाननदधयुताः। नेदुदुनदुभवः सगे जगुगेन्प्वैकित्नर।; ॥ ३२१
वमूव पुप्यवरष्टे्च हिरस्योपरि पततम । प्रशशपुः सुरात्तं च मुनीन्द्रभवर।दयः॥३६॥
इति श्रीन्रह्म ° मह्‌।° प्रकृति ° न।रदन।° तुरप्यु° शङ्खचुडक्थ शङ्ख-
प्स्तागे नाम विंशोऽध्यायः ॥२०॥

अथेकविंशोऽभ्यायः |
नारद उवाच-
नारायणश्च मगवन्पीयाधानं चकर ह्‌ । तुत्थं केन पेण तने व्यार्यातुमहुपि ॥ १॥
नारायण उवाच-- ।
नारायणश्च मगञान्देवानां साधनेन च । शुच्‌ दस्य रूपेण रेमे तद्रामया सह ॥ २ ॥
शद्खचुडस्य कवचं गृहीत्व मायया हरि; । पुनर्विषाथ तद्रुष जगाम तुटपतीगहम्‌ ॥ ६॥
दुन्दुभिं वाद्यामात्त तुरक्तीद्वारसेनिषो । जपशब्द्रवद्र्‌। बोषयामात पुनप्रीम्‌ ॥४॥
तच्छत्वा सा च पताध्वी च परमानन्दपतयुना । राजमागेगवाक्षेण दृद परमादरात्‌ ॥५॥
्राहमणम्ये। ने द्वा कारयामाप मङ्गलम्‌ । बन्दिम्यो भिघषुेम्यश्च वाचिकेम्यो षन ददौ
भवरुह्य रथादेषो देव्याश्च मवने ययौ । अमृटयरत्नपक्टप्ते पुन्दरं सुमनोहरम्‌ ॥ ७ ॥
दृष्ट्वा च पुरतः कान्त शान्तं कन्ता मुद्ाऽनिता । तत्पादं जषाहयामाप्त ननाम च ह्रोद्‌ च
रत्धिहाने रम्ये वापतयामाप्त कामश । तम्ब च दवौ त्म कपूर दिपुवातितम्‌ ॥
अद मे प्फटं जन्म ह्यच मे प्फलाः मिया । रणागते च प्राणेश पदयन्त्याश्च पुनरे
सस्मिता सकटाक्षं च सकामा पुलकाश्चिता । प्रपच्छ रणवृत्तान्तं कान्तं मधुरया गिरा ॥
तुरस्युवाच-
भप र्यविश्वतहतर स( माजौ तव प्रमो | कथं बभूव विजथस्तन) ब्रूहि कषानिषे ॥
तुरूती्चनं श्रत्वा प्रहस्य कमख।पति; । शुचूडश्य रूपेण तमुवाचानृतं वचः ॥१३॥
श्रीहरिर्वाच--
जावयेः समरं कान्ते पृणेमञदं बमूव ह्‌ । नाशो बम्‌ देषां दानवानां च कामिनि ॥
भ्रति च कारयामास ब्रह्मा च स्वयमावयो; | .देवान।माविकारश्च प्रदत्त षातुराज्ञया ॥

~

१ ख.“ततो ब्रह्मणा पुरा '

१६४ दैषायनमुनिषरणीतं-

परया$ऽगतं स्वभवनं शिवशोकं शिवो गतः इस्युकत्व। जगतां नापः शयनं च चकर ह
हेमे रमापरतिस्तत्र रामया सह नारद्‌ । सा पताध्वी सुखपतपमोगादकर्षणव्यतिक्रात्‌ ॥
सवै वितकंयामात्त कस्स्वमेषेत्युवाच ह ॥ १७ ॥
वरस्युब।च -
कोव। त्वं वद्‌ मयेश मुक्ताऽहं मायय। तया । दूरी कृतं मत्सतीत्वमयवा त्वां शपामहे ॥
तुरप्ीवचनं श्रत्वा हरिः %पमथेन च । दधार षया ब्रहमन्ां मूत सुमनोहरम्‌ ॥
द्द्शे पुरते देवी देवदेवं सनातनम्‌ । नवीननीरद्रामं शगत्मङ्कनलोचनम्‌ ॥ २० ॥
कोटिकन्दपटीटामं रत्नमूषणमूषितम्‌ । इषद्धास्य प्र्ननास्यं शोभितं पीतवापप्त॥२१॥
ते इष्ट्वा कामिनी कामाममृच्छौ प्रप रीरया । पुनश्च चेतनां भ्ाप्य पुनः प्ता तमुवाच ह्‌
तुकस्यवाच--
हे नायते द्या नास्ति पाषाणप्तदृशस्य च। छेन धममेमङ्खेन मम सामी त्वया हतः ॥
पाषाणपतशस्त च दहनो यतः प्रमो । तस्मात्पाषण्ूपस्तवे मुवि देव भवाधुना ॥
ये वदन्ति दयासिन्धु त्वां ते भरान्ता न सश्चयः। मक्त मिनाऽपराषेन परार्थे च कथं दतः
सर्वात्मा तव च सन्तो न जान।ति परठथाम्‌ । अतस्त्वमेकननुषि स्वमेव वि्मरऽ१६॥
इत्युक्त्वा च महाप्त।ध्वी निपत्य चरणे हरेः। मृशं रुरोद शोकातौ परठछाप मूहूरूहुः ॥
तस्याश्च करणां दृष्ट करुणामयतागर; । नयेन तां बोषयितुमूवाच कमरपतिः॥२८॥
भीमगबानुबाच-
तपस्त्वया कृतं साधि मद्यं मारते चिरम्‌ । त्वदयं शद्भुचूडश्च चकार सुचिर तपः ॥
कृत्वा त्वां का्िर्न। कामी विजहार च तत्फढात्‌ । अधुना दातुपूविते तवैव तपपरः फढम्‌
इद्‌ शरीरं त्यक्त्वा च 224 देहं विषा च । रति भ रमय। पतै स्वं रमाप्तदशी मव ॥
इय तनुतेदीरूपा गण्डक्ीति च विश्चता । पूता सुणयद्‌। नृणां पुण्या मवद मारते ॥३२॥
तव केशपतमूह्‌।श्च पुण्यवृक्षा मवन्तिति । तुपीकेशसंमूत। तुरुपतीति च विश्रुत ॥२३॥
त्रिरोेषु च पुष्पानां पत्राणां दृवपूनने। प्रषानर्ूपा तुकपती मविऽ१ति वरानने ॥६४॥
स्वगे मत्यं च पाते वेकुण्ठे मम सेनिषौ । मवन्तु तुरीवृक्षा वराः पृष्पेषु पुन्दरि ॥
गोड विरनातीरे राते बृन्दावने मुवि। मण्डीरे चम्पकवने रम्ये चन्दनकानने ३१॥
माषवीकेतकीकृन्दमद्छिकमाङतीवने। भवन्तु तरवस्तत्र पृष्पस्थानेषु पुण्यदा; ॥ ६७ ॥
तुत्ीतकमूढे च पुण्यदेशे सुपुण्दे । अयिष्ठानं तु तीयानां सषा च मरप्यति॥६८॥
तरेव सवैदेवानां समशिष्ठानमेत च । तुरुपीपत्रपतनप्रायो यश्च वरानने ॥ ६९ ॥

्रहमदैवपुराणम्‌ । १६५

स ल्नातः सतीषु सवैय्ञेषु दीक्षितः तुरपीपत्रतोयेन योऽभिषेकं समाचरेत्‌।४०॥
सुषाघरटश्षस्ेणे या तुष्टने भवेत्पमा | स्ता च हुषिवेरण तुठतीपत्रदानतः ॥ ४१॥
गवामयुतद्निन यत्कं लमते नरः , तुरुपतीपत्रद्‌नेन तत्फढं कार्तिके सति ॥ ४२ ॥
तुरी षत्रतोयं च मृ्युकाडे च यो ठमेत्‌। स मुच्यते ्वेगरद्विष्णुखोकं प्त गच्छति ॥
नित्य यस्तुरप्तीतोय भुङ्क्ते म्वत्या च यो नरः । स एव जीवन्मुक्तशच गङ्ग. नेफढं रमेत्‌
नित्यं यः तुरु द्वा पूजयेन्मां च मानवः | क्ाश्वमेषजं पुण्यं कमते नात्र संशयः ॥
तुरी स्वकरे धृत्वा देहे धुत्वा च मानवः । प्राणांस्त्यजति ताय्पु विष्णुटकं स गच्छति ॥
दटप्तीका्टनमाणमां गृह।ति या नरः । पदे पदेऽशवमेषस्य ठमते निश्चिते फडम्‌ ॥
तुं स्वकरे धृत्या स्वीकारं यो न रकति। स याति कात्र च यावचन््रदिवाकरौ ॥
करोति मिथ्या श्रपथं तुरस्या यो हि मानवः |स याति कुम्भीणकं च यावदिन्राशचतु्श
तुरपतीतोयकणिकां मृत्युकाठे च य टमेत्‌ | रटनयानं समारुह्य वैकुष्ठं स प्रयाति च ॥
पूिमायाममायां च दवदृशयां रवितक्रमे । तैटाम्यङ्गे चाक्ञाते च मध्य'हने निशि सेध्ययेोः
जशोचेऽचिकाठे वा राशठियपतेनिविते नराः । तुरप्ती ये च च्छिन्दन्ति ते छिन्दन्ति हरेः

शिरः ॥ ९२॥
त्िराच्नं तुप शुद्धं णयं षितं सति| श्राद्धे वरते वा दाने वा प्रतिष्ठाय सुराचने ॥५६॥

हि ।
>~ क भ

भृगतं तोयपतितं यदत्त विष्णवे ्ति। शद्धं त उटपत्र क्षाटनःदन्यकरमणि ॥ ५४ ॥
वक्षाधिष्टात्री दवी या गोटोके च निरामये । इःषणेन पारधं रहापि नित्यं क्रीडां क्रा्ष्यति ॥
नई शिष्ठा तृदेवी य मरते च सुपुण्यद्‌। । छवणोद्स्य पत्नी च मदंशस्व मविप्पति ॥९६॥
त्वै च स्वयं महाप्ताधि वैकुण्ठे मम संनिधौ । रमाप्तम। च रसे च मविष्यामि न शयः ॥
अहं च रैद्पेण गण्ड ङीतीरतनिषो । अधिष्ठानं करिषथापि मारते तव शापतः ॥५८॥
वज्कीटाश्च इ मये दज्ञदषटश्च तत्र वै। तच्छिवु ह्रे चक्रं करिष्यति मद।यक्म्‌ ॥
एकद्रि चतुश्चक्रं वनम।टाविभूर्षिःम्‌ | नवनिनरिद्दयाम्‌ टक्षमीनारायणामिषम्‌॥१०॥
एकद्वरि चतुश्चक्रं नवी ननीर दे] पमम्‌ । रक्ष्म।जनाद॑नं ज्ञेयं रहितं दनमाट्या ॥ ६१ ॥
द्वारद्वये चतुद्चक्रं गोष्पदेन समन्वितम्‌ । रघुनाथामिधं ज्ञेयं रहितं वनमालया ॥ १२॥
अतिकषुर द्विचक्रं च नवीन जददप्रभम्‌ । दुधिगमनामिष ज्ञेय गृहिणां च पुलग्रदम्‌ ॥
सतिक्ुदर द्विवक्रं चै वनमा ठाविभूषितम्‌ । ज्ञेय श्रीधरं देवं श्रीपदं गृहिणां सदा ॥११४॥
पथं च वतुङाकारं रहितं वनमाछ्या । द्विचक्रं स्फुटमत्यनतं जेयं दामोद्रामिषम्‌ ॥

१ बन "्णसा दु्ने भवेद्धरेः। या च।२ क, च नर्वौननीरदोपमम्‌ ।

१६६ देषा यनद्रुनिषणी१-

मध्यमं वुरःकारं दविचक्ं बाण विक्षतम्‌ । रणरामामिष ज्ञेय शरतृणसमनितम्‌ ॥१६६॥
मध्यस्‌ सक्र च चछतरतूणसमन्वितम्‌ । राजराजश्वर ज्ञेय राजपतपत्थद्‌ं नृणाम्‌ ॥१९७।।
द्वि्प्तचकरं स्यु च नवीनजछ्द्‌"मम्‌ । अनन्तारूये च विज्ञेयं चतुवेगफल्पदम्‌ ॥६८
चक्राकारं विचक्रं च सश्रीकं जरद्परमम्‌ | सगोप्यद्‌ मध्यमे च विज्ञेयं मधुपूदनप्‌ ॥
सद्॑नं चेकचक्तं गु्ठवक्रे गदाधरम्‌ । द्विवक्र हयवकत्रामं हयग्रीवं प्रकीर्तितम्‌ ॥७०॥
अतीव विस्तृतास्यं च द्विच विकटं तति । नरसिहाभिभर ज्ञेय एचो वैराग्यद नृणाम्‌ ॥
दिके विश्तृन। स्थं च वनमाह्ञत्तमनितम्‌ । रक्ष्मीनृ्िहं विज्ञ गृ हेगां मुखरं पदा ॥
दासे दिच्क्रं च सश्रक च समं स्फुटम्‌ । वसुदेवं च विज्ञेयं सवैकामफकपद्म्‌ ॥
प्रद््ञ धृहभचक्रं च नवाननीरदप्रभम्‌ । सुषिरे छिद्रबहु गृहिणां च सुलपदम्‌ ,*७४॥
दे चके चेकर्रे च एषे यत्र तु पुष्कलम्‌ । सेक्पण तु विज्ञेय सुलदं गृदिशं सदा ॥
सनिरुद्धं तु पीतां वतु चातिशोभनम्‌ । सुखप्रदं गृहस्पानां प्रवदन्ति मनीषि १: ॥८१॥
्ा्प्रामरि.ला यत्न ततर पनिहितो ह।; । तत्रैव रकष्मीवेपति सवैतीथेप्तमन्विता ।७७।|
यानि कानि च १८।नि ब्रह्महत्य। दकानि च । तानि प्रवाणि नरषनि शःल्प्रमरिलष-
नात्‌ ॥ ७८ ॥।

छश्राकारे मवेदराञ्यं वते च महश्नियः। दुखं च शकटाकरे दलाग्रे मरणं धुवम्‌ ॥
विहतस्य च द्‌।0द्ं पिङ्गले हानिरेव च लप्नचक्त मरन्धायेरवद॑र्णे मरणं ध्रुवम्‌ ॥
रतं दू प्रष्ठा च श्राद्ध च देवपूननम्‌। श।लग्राभशिलयादमैव(विष्ठान।त 4 शस्तकम्‌ ॥
स सातः सवैतीयेषु सवैयज्ेषु दीक्षिनः । च।टग्रामशिल.तेयेयेऽमिपेक प्तमाचरेत्‌।॥८२।
स्ेदूनेषु यतपुण्य प्राृक्षिणय मृद यथा । पवशज्ञेषु तीरेषु त्रतेऽ'नशनेषु च ॥ ८६ ॥
तस्म सपर च वाञ्छन्ति तीथोनि निखिलानि च । जीवन्मुक्तो महःपूते। भरेदेव न सशयः ॥
पठे चदधुणौ वेदानां तपं करणे स्ति । तपुण्व लभते नुनं ₹।लग्रामारिलाचनात्‌ ॥
शाद्प्रामशिदातोषं नित्य मुद्रे च यो नरः । सुरेप्िते प्रदं च जन्भख्त्युजराहरम्‌
तध्य स्पर च वान्छन्ति तीयीनि निदिद्यनि च । नीवन्ुक्तो महापृते ऽप्यन्ते याति
हरेः पदम्‌ ॥ ८७ ॥

तत्रैव हरिणा साम प्रातं छपम्‌ । पयस्येव ह द्ये च निभुंक्तो दास्मकमाणि
ग्रानि कानि च प।१।१ि ब्रहमहत्यादिकानि च। तं च दृष्ठ भिया यान्ति वैनतेकमिवोरणाः ॥
तस्पागूप्मरलत्ा प्य. पूर वतुषरा । पुं छक्ष ततित्णां नि'तारस्तस्य जन्मनः ॥
शाङ््ाम तोष शुका च यो ठभेतू । पवेपपद्धनिशु विष्णुदधकं स॒ गच्छति

्रहयपरैवतै पुराणम्‌ । १६७

निवीणमुकछि कमते कर्ममोगाद्धषुच्यते । विष्णुपदे प्रदीनश्च मविष्ति न पश्यः ॥
शाटप्रामरिखं पूसा मिथ्यावादं वदेत यः ! प॒ याति कूमद॑द च याद ब्रह्मणो वयः
शाद्भ्रमरिलां स्पष्ट स्वीकारं या न पाठयेत्‌ | स प्रयात्यिपत्र च छक्षमन्वन्तरां रेद्‌
त॒टसीपत्रविच्छेदं शाछ्प्रामे कराति यः । तम्य जन्मान्तरे काहे स्ीविच्छेदो भविष्यति
तुटीपत्रविच्छेद्‌ शङ्खे यो हि करोति च , मार्याहीनो भवेत्सोऽपि रोगी च सप्तभन्ममु
शा्ग्रम च तुरुपीं शङ्क्मेकत्र एव च यो रक्षति महाज्ञानी स भवेच्छीहरिप्रियः॥
सकृदेव हि यो यस्यां वीयौधाने करोति यः | तदविच्छेदे तस्य दुःखं मतरेदेव परस्परम्‌ ॥
त्व प्रिया रुङ्खनचुडस्य चैकभन्तरावधि । शङतेन साभ ववद्धेदः केवरं दु.खद्स्तव ॥
इत्युकत्वा श्रीहरिस्तां च विरराम च नारद्‌ | साच देहं परित्यज्य दिव्यद्पं दधार
यथा श्रीश्च तथा ए्ा चप्युवाप्त हरिवक्षति । प्रनग।म तया पार वैकुण्ठं कपडपतेः ॥
टक्मी ्रस्वनी गङ्गा तुली चापि नारद्‌ । हरेः प्रियाश्चतखश्च बमूवुरीश्वरस्य च ॥
हस्तदेहनाता च बमू3 गण्डकी नदी । हरेरंशन शकश तत्तीरे पुण्यदो नृणाम्‌॥१०३॥
कुवन्ति तत्र कीटाश्च श्चि बहुविधां मुने । नके पतन्ति या याश्च जछदामाश्च निशितम्‌
स्थलस्था; पिङ्गा ज्ञेयाश्चोपतापाद्वरेरिति ! इत्येवं कथितं सवै किं मयः श्रोतुमिच्छपि ॥

इति श्री्रह्य ० महा ० ५कृति० नारदना ° दु्ष्यु ° एकविंशोऽध्यायः ॥ २१ ॥

अथ द्वािंशोऽध्याध, |

नारद उवाच-
तुस्ती च जगत्पूरया वृता न।रायणप्रिया । तस्याः पृजग्विधानं च स्तोत्र क्न श्तं मया॥
केन पूज्या स्तुता केन पुरा प्रथमतो मुने । तव प्या स। बमूव केन वा वद्‌ मामहो ॥
सूव उवाच--
नारदस्य वचः श्रत्वा प्रहस्यं गरुडध्वनः | कथां कथिदमरेमे पुण्यरूपां पुरातनीम्‌ ॥
लारायग उवाच-
हारः संप्राप्य तुरं रेमे च रमया सह । रमाप्मां तां प्रौमाग्यां चकार गौरेण च ॥
सेहे टक्ष्मीरव गङ्ग! च तस्यारच नवस्तगमम्‌ । सौमाग्य गौरवं केषा सेहे च सरस्वती
सा तां जघान करे मानिनी हरिसेनिशै । ज्ीड स्वादमानाच्च सऽन्तरषानं चकर ह्‌ ॥

१ क. °रावधि । २ क. पूज्या नारायगस्य च । छ. “ह्य सुनि पुंगव ।

१६८ देपायनघुनिपणीतं-

सरति द्धेवरी देवो ज्ञानिनी पिद्धवोगिनी । बमृवद् सैनं को पत्त्र च हरेरहे॥ ७ ॥
हरिनं इषव! तुरुसीं बो षयित्व। सरस्वतीम्‌ । तदनुज्ञां गृहीत्वा च जगाम तुकीषनम्‌॥
तत्र गत्वा च स्नात्वा च तुखुस्या तुरषीं सतीम्‌ । पून गमाम ध्यात्वा तं स्तोत्र भक्त `
चक्रारह।॥९॥
क्षमी मायाकामवागीनीनपृषै दशाक्षरम्‌।वृन्दावनीति ङ्गनत च वहूनिजा यान्तमेव च ॥
्रीहीं ही दु वृन्दाजन्ये स्वाहा ॥
अनेन कलतरणा मन्त्रराजेन नारद | पूजयेच विषानेन परवति लमेन्नरः ॥ ११॥
तदीयेन धूपेन विनदूरवम्यनेन च । येयेन च पपेण चोषहारेण नारद्‌ ॥ १२ ॥
हरित्तत्रेण तुष्टा सा चाऽऽगरिमूय महीरुहात्‌। प्रपन्ना चरणाम्भाजे जगाप रारण इतिः
वर त द्दौ विष्णुजं पतप सवेति च । अहं तां च धरिष्यामि स्वमूषिन वक्षप्तीति च
सव त्वा घारयिप्प्रनिति सय मूर पराद्‌ धः । इत्यक्त्वा तां गृहीता च प्रषयै। घ्वाख्यं विमुः
नारद उवाच-
घ्यानं स्तवने वा विवा पू नाविधिक्रमः। तुरुष्याश्च महाभाग तमने व्याए्यातुषह्ि
नारायण उवाच--
अन्तहिताथां तस्यां च गतव! च तुरततावनम्‌ । हरिः पपूञय तुश बकी रिरिहतुर.॥
श्रीमगवानुवाच-
ृन्पूपः वृक्षाश्च यदेकत्र मन्त च । विदुबु सतेन वृन्द मल्िया तां मनाम्यहम्‌॥
पुरा बमू¶ य। देवी ह्यादौ वृम्द्‌वने वने | तेन वदावनी रुपात पुमगां तां०॥ १९ ॥
अपतंरूयेषु च विश्वषु पूजित या निरन्तरम्‌ । तेन विशवपूनिताखूयां जगत्पूज्यं म०।२०॥
म्ंस्यानि चै विद१।नि पवित्राणि यया सरा | तां विद्पावनी' देरव! विरहेण स्मराम्यहम्‌
देवा न तृष्ट पुषाण ्मृहेन यया विना । तां पुष्प्तरं शद्ध च द्रष्टुमिच्छमि शोकतः
विभि यलमा्िमप्रेण मक्तपानन्दो मवरेदूधुवम्‌ । नन्दिनी तेन विषयात ता भराता मार
तारहिमे॥२६॥
य्या देभ्याहतुरा नान्ति विशषु निखिष्षु च । दुत ते विषूयाता तां यामे शरण
प्रियाम्‌ ॥ २४॥
कृष्णजीवनरपा या शद्वतमियतम्‌। परती । तेन कष्णजीवनीति मम रक्षतु जीवनम्‌ ॥
इत्येष स्तवने कृत्वा तत्र तस्थौ रमापतिः। ददश दठक्ती पक्षास्पादपदचे नतां त्तम्‌ ॥
रुदटी +मिकेन मानिनी मानपुजिताम्‌। रिया दृष्ट्वा प्रियः शीघं व।तयामाप वक्तप्ि ॥

ब्रह्मेव पुराणम । : १६९

भारत्याजञां गृहीत्वा च स्वाठ्यं च ययो हरिः। मात्य सह तस्पीति कारयामात सत्वरम्‌
वरं विष्णुदेदौ तस्यै विदषप्‌उया मेति च । रिरोधायां च पर्ष वन्धा मान्या ममेति च
विष्णोषेरेण पता देवी परिषा बमूव ह । सरस्वती तामा्छिप्य वाप्तयामाप्त संनिषौ ॥
रक्षमीगेङ्गा परसमिता तां समा्िष्य च नारद्‌ । गृहे परवेशयामातत विनयेन सतीं मुद्‌॥
ृन्दां वृन्दावनी विश्वपावनीः दिश्वपृजिताम्‌ | पुष्प्तारा नन्दिनीं च बुलीं कृष्णजीवर्नम्‌॥
एतन्नामाष्टकं चेतत्स्तोश्र नामारय॑तयुतम्‌। यः पठेतां च संपूज्य सोऽखमेषफडं कभेत्‌ |
वतिक्पूर्णिमायां च तुर्या जन्म मङ्गरम्‌। तत्र तस्याश्च पूजा च विहित। हरिणा पुरा
तस्यां यः पूजयेत्तं च मक्त्या च विश्वपावनीम्‌ । सवेप(पाद्विनिभुंक्त विष्णुर प्त गच्छि
कार्तिके तुढसीपच्र विष्णवे ये ददाति च । गवामयुतदानस्य फलमाप्नोति निदिचतम्‌ ॥
अपुत्र लभते पत्रं प्रियाहीनो छमेन्तियाम्‌ । बन्युहीनो कमेहन्धु स्तोत्रस्मरणमात्रतः ॥
रोगी परमुच्यते रोगाह दधो मुच्येत बम्धनात्‌ । मवान्मुरपेत मीतस्तुं पापान्पुच्येत पातकी ॥
इत्येव कथिते स्तोत्र ध्यानं पूजाविधि णु । तमेव देव जानाति काण्वशासेक्तमेव च ॥
यदर्य पूजयेत्तं च मकत्था चाऽऽ पहने विना । उपचरिः षोड शंमिष्ोनं पातकनाशनम्‌
तुकसी पुष्यत्तर च पतीं पूज्यां मनोहराम्‌ । कृर्सनपपिष्मदाहाय उवठदश्निशिखोपमाम्‌ ॥
पुष्पेषु दुखनाऽप्यस्या नौ तीदेवीषु वा मुने । पतवित्ररूप। सवाप दरपती सा च कीर्तिता॥
शिरो काय च सर्वेष मीप्तितां विश पवनीम्‌ | जीवन्पुक्त मुक्तिदं च भने तां हरिमकिदाम्‌
हति ध्याता च सपूञय स्तुत्वा च प्रणमेदृबुषः। उक्तं तुुभयुपारयानं कि मूयः शरोतुभिढति
इति श्रीबरह्म ° महा ° प्रकृति° नरद्ना° तुरष्युपारयानं नम्‌
द्वाविंशोऽध्यायः ॥ २२ ॥

भथ त्रयोविञ्चऽध्यायः |

किक कि

नारद उवच -- ।
तुक्युाख्यानमिदं श्रतमिश सृषोषमम्‌ । यन्त स।वि्युपार्याने तने व्यास्यादुम्ति ॥

पुरा येन प्मुदधूता स। श्रता च श्चतिपरमूः । केन वा पूजिता देवी प्रथमे कश्च वाऽपरे ॥
नारायण उवाच--

ब्रह्मगा वेद्‌नननी पूजिता प्रमे मुनि । द्वितीये च देषगगेस्तत्पश्चाद्विदुषां गणे; ॥ ३ ॥
तथ। चश्चपतिः पू पूजयाम प्त मारते। तत्पचात्पूजयामासुषैणौदचत्व।र एव च ॥४॥

१ कृ *स्तु सुच्परेताऽऽपन्न आपदः २क. नास्ति वेदेषु षा,
ददे

४० देवायनधुनिप्णीवै-

नारद्‌ इबाच --
को स सोऽश्वपतिहन्केव वा तेन पूतिता । पवेपृ्या च स्यवित्री तन्मे व्या्यादुमहति
व्रद््पन्र खाच
परदेशे प्रप्नो बमूवाइवपतिरन । वैरिणां बृहतौ च मित्राणां दुःखनाशन. ॥१॥
क्त्य हरेती महिषी घरच।रिणी । मारनीति च स'ऽऽर्पाता यप। ठकमीगदामृतः
सा जर राह्खी हास्वी वरिषटस्योपदेशतः । च आरा ऽऽरा इनं मकत्या साक नरद
प्रयति न प प्राप महिषी न ददथ ताम्‌ । मृह जणम सता दुःलाद्ूदयेन विदधता
सज तां दुःसहं इम वेषयित्वा नयेन वै | साकि्यास्तपते मकत्या जगाम पुष्करं तदा
तप्र तरव स्यतः इतकर्तरम्‌। न ददश च सावित्र परत्यदेशो बभूव ह ॥११॥
शुभराव्यऽऽसाकषग्णीं च नृपन्रश्चशरीरिणीम्‌ । ग्यतीदशक्त च जप कुर्विति नारद ।
एवसिपिकछररे क प्राजमाम परार । प्रणनाम नृकसतं च मुनिनृपमुवाच ह ॥ १३ ॥
पएर्छर ददच-
सद्ग यऽः पाप दिनकृत हरेत्‌| दशा पपे नृणां रिवराञयचमेक् च ॥१४॥
रतपा चः जपादेव पापं माप्ताजैत परम्‌ । पहला जपचैवं कृरमपं व्पराजितम्‌ ॥
छ< महतं णर दलप त्रिजन्मनः । सवैजन्भकृते णप शतलक्षे विनस्यति ॥ १६॥
करोति परक विप्राणां जणे दृशगुणस्नतः। करं प्पफणाकारं कतवा तद्न्पद्धितम्‌ ॥
अगन्मेमचद प्रजमे्यङ्मूलो द्विजः । जनामरिकामध्यदेशादषे वामक्रमेण च॥ १८॥
तजंनीमूढपयन्त जप्येष क्रमः करे । शरतैपङ्कन वीजानां स्क'टि कनां च पेस्छनम्‌ ॥
छत्व वा माकं राजज्ञपतीयं सुर्‌।छये। संस्याप्य माढामश्वत्थपत्र्त्ु संयतः ।१९॥
कृता गोरेचनाक्त च गायञ्या स्नापयेरुषीः । गायत्री शतकं तस्यां नेच वरिपिपुवैकरम्‌ ॥
अथवा पश्ठग्येन स्नाता माला च तस्करता । अथ गङ्गोदकेनव ज्ञाता वाऽतिपुपछग ॥
एवेक्रमेण राजष दर लस जपे कुरु । साकषुदक्पति सावित्रीं त्रिजन्मपातकन्चयात्‌ ॥२६॥
नित्यं नित्य तिस्ये च करिष्रापत दिने दिने । मध्याह्ने चापि प्ायाहुने प्रातरेवश्ु वैः
सद्‌। | २४ ॥
सेध्याहीनोऽशुचिनित्यमनहः सवेकमेमु । यदह्ना कुरे केम न तप्य फलमागमवेत्‌। २९॥
नोपतिष्ठति यः पूवी नोगास्ते यश्च परिचमाम्‌ । स दद्रवद्वहिष्कायेः पवेस्मादुद्विनकर्मगः
याकजजीवनपयेनतं यज्ञतत्यं करोति च । स च सूयैपमो विपरस्तनमा तपा पदा ॥२७॥

१ ख. महाराक्षो ,२ख. "ला तु उष्म", २ क. "तचम्पक्वर्णाभां स्फार ।

अहेषत पुराणम्‌ । १७९

तस्पाःप्प्ररजतता सथः पूता वुषरा । जीवम्भुकः स तेजस्वी हश्यापृो हि यें हिन) ॥
तीर्थानि च पविश्राणि तशय स्रंनमात्रतः । ततः पापानि यान्त्येव वेनतेयादिोरगाः ॥
न गृहन सुराः पूजां पितरः पिण्डतर्पणम्‌ । स्पेच्छया बरतथेवे तरितेध्यरहितैस्यैवं ॥
विष्णुमन्त्रविहीनथ त्रि्यरहिनो द्विजः। एकादशी विहीनश्च विहीनो य॑थोशाः६१॥
हरेरनेकेधमोजी घावको वृषवाहकः। शूद्रा्मोजी विग्रश्च विष० ॥ ६९ ॥
शवदाही च शूद्राणां यो विरो वृषहीपतिः । शूद्राणां सूपकारश्च विष० ` ॥ ६६ ॥
शूद्राणां च प्रतिग्राही शृद्रयाजी च ये द्विजः । सतिजीवी मषीजिवी उषि०॥ ६# ॥
यो विमो ऽवीरान्नमोजी ऋदुस्नातान्मोजकः | मगजीवी वाद्ुषिको धिक ॥ ६१ ॥
यः कन्याधिक्रथी विपो यो हरेनौमविक्रथी । यो िधाषिक्रयी मूष विष, ॥ ६६ ॥
सूर्योदये योऽन्नमोनी मस्स्यमोर्ज। च यो द्विजः । शि पृजादिर हितो प९*। ६५४ ॥
इयुकत्वा च मुनिशरष्ठः सवे पूनाविधिक्रभम्‌। तमुवाच च ाविश्या ध्वानादिकममीर्सितिू
दसरा पत नुषिनद्राप प्ययै सवर्यं पुनिः | राजा सपूरय सावित्री ददश क्रमाफ चं ३९॥
नारद उवाच-

विवा ध्यानं च साविश्थाः किंवा पूज।विधनिकम्‌ । स्तो मनर च किं दसा प्रयस्‌
पराश्षरः ॥ ४५ ॥

नुषः केन विधानेन पपूय श्र॒तिमातसम्‌ । वरं च किंवा त५।१ कद्‌ सोऽपि, ॥

नारायण उवाच -

ये शुह्त्रयोद्रयां शद्धे के च पेयतः। वरतमेतशतुगै्यौ त्ती -मक्तय। समाचरत ॥
नते चतुरदशाठ च.दिपठफडसंयुतम्‌ । दसा दविस्तौवेध-पपधृशदिकं तयाः ॥9३॥
वनं यन्ञोपथीते च भोज्यं च विधिपूवेकम्‌ः। स्थाप्य मङ्गखवरं फरुशालातमनितन्॥
गणेशं च दिनेशं च वहनि विष्णु शिवं शिवाम्‌ । संपृञच पूनःदिष्ट घ अवहिते मुमे
शुणु ध्णनं च पसाविव्याशचोक्तं माधरदिने च यत्‌ । सतीत पूजाविषानं च मनत्न्व संवकी-
मदर ॥ ४६६॥

त्ठकाश्चनवणामां एवकन्ती बहमतेनता। ग्रीप्ममध्याहूनमातष्डतहेलतभसुप्रमा १४५
इषद्धास्यपरससास्यां रत्नमृषणमूषिताम्‌ । वहनिशद्धाशकाधाना मक्तमुगरह्कारिम्‌ः ॥
सुखदं मुक्तिदा शामा कान्तां 'च जगतीं विषे: । सवेसपत्सवङपां च प्रद्र स्वेदम्‌

१ ख, कुष्ण° ।

१७३ देषायनुनिष्णीवं-

वेदाबिष्ठातृदेवीं च वेद शाज्ञसरूपिणीम्‌ । वेदे बीजस्वरूपां च ममे त्वां वेदमातरम्‌ ॥
ध्यात्वा ध्यानेन चानेन दस्ता पुष्प स्वमूषेनि । पुन्या घटे मकतया देवीभावाहयदुव्रती
द्वा षोडरोपवारं वेदोक्तमन््रप्‌वैकम्‌ । सेपूज्य स्तुत्वा प्रणमेदेव देव विधानतः॥,१२॥
आनं षादयमध्यै च र्नानीयं चानुढेषनम्‌ । धूपं दीपं च वेद्य ताम्बूठं शीतलं जञम्‌ ।
वतन मृषणे माल्य गन्वमावमनीकम्‌ । मनोहरं सुतद्पं च देयान्येतानि षोडश॥ ५४ ॥
द्‌रपतारविकारं च हेमादिनिरमितं च ग । देवाधा पण्यद्‌ च मया तुम्बं निेदितम्‌॥५१॥
तीर्थोदकं च भयं च पुण्यदं प्रीतिदं महत्‌ । पूजाङ्गमूतं शुद्धं च मया मक्त्या नि° ५६
पवित्ररूपम्यं च दुवोपष्पास्तान्वितम्‌ । पुण्यदं शङ्कतोयाक्तं मया तुभ्यं नि०।॥९७॥
सुगन्धि धाक्रीतैढं च देहसोन्द्थकारणम्‌ । मय। निवेदितं मकस्या जानीय प्रतिगृह्यताम्‌ ।
मषटयाचठकमूत देहशोम।विवधेनम्‌ । पृगन्धयुक्तं सुखदं मया तुभ्यं नि° ॥ ९९ ॥
गन्षदरम्योद्धवः पण्यः प्रीति दि्धगन्धदः। मय। निवेदितो भक्त्या धूपोऽयं प्रतिगृह्यताम्‌
जगतां दनय च द्रोन द॑॑पिकारणम्‌ । अन्धका।रघस्बान मया तुम्बं नि०।,१६१॥
पुष्टिदं पुटदं चेष प्रीतिदं शषुद्धिनारानम्‌ । पुण्यदं स्वादुरूपं च नैवेयं प्रतिगृह्यताम्‌ ॥
ताम्बूढं च बरं रम्यं कूरादिुवातितम्‌। विदं पदं चैव मया मक्स्या नि° ॥६३॥
सुशीतं वा्षितं च पिषाप्‌। नकारणम्‌ | जगतां जीवर्पं च जीवनं प्रतिगृ्यत।म्‌॥६४॥
देदशोमास््रूपं च तमा शोभाविवषेनम्‌ | क पाप्तनं च कृमिने वसने परतिगृह्यतःम्‌ ।१९॥
काश्चनादिभिर,बद्ं शयु धरीकरं पदा । सुखदं पुण्यदं चेव मृषमं प्रतिगृह्यता ॥ ६१॥
नालापुष्पङताकी9े बहुभापत समन्वितम्‌ । भीतिदं पुण्यदं चेव मर१ वे प्रतिगृह्यताम्‌ ९७॥
सरथेमह्गलरूपश्च तवेमङ्गदो वरः । प०यप्द्श्च गन्धादयो गन्धश्च प्रतिगृह्यताम्‌ ॥ १८ ॥
शद्ध शदधिष्व चैव्‌ पुण्यदे प्रीतिदं महत्‌ | रभ्यमाचनीयं च भया दत्त प्रगृह्यताम्‌ ॥ ६९ ॥
रहनत।रादिनिरमाणं एृष्पवम्दनकतयुतम्‌ । सुखदं एण्यदं चेव सुतल प्रतिगृह्यत।म्‌ ॥७०॥
नानावु्प्मुद्ूं नानारूपप्तमनितम्‌ । फरष्वरू१ फलदं फं च प्रतिगृ्यताप्‌॥७१॥
िन्दहं च वर्‌ रम्यं माठशोमाविवघेनम्‌ । मृषणं मूषगानां च सिन्द्‌ः प्रतिगृह्यताम्‌ ॥७२॥
विशुद्धमन्थियुकं पुण्यमूत्रविनिमिंतम्‌ । पवित्रं वेदमन्तेण यज्ञपत् च गृ्यताम्‌ | ७६ ॥
द्रव्याण्येतानि मून दत्त्व स्तोत्र पठेतसुषीः । ततः प्रणम्व विभाय त्ती दच्राचच दक्षिणाम्‌ ॥
सावित्रीति बदुध्येनतं वह्िनायान्तमेव च । रष्ष्मीमायाकामप्‌} मन्त्रमषटाक्र विदुः॥७९॥

१ ख. निस्य ।

ब्रहमषेवतैपुराणम्‌ । १७६

श्री ही हवी प्ापिध्यै स्वाहा ।
माध्यदिनोक्तं स्तोत्र च सवैवाज्छ,फटप्रदम्‌ । विप्रजीवनर्पं च निनोष कथयामि ते ॥
कृष्णेन दत्ता सावित्री गोोके ब्रह्मणे पुरा । न याति सा तेन पता नहमरोकं दु नारद्‌॥७७॥
रह्मा कृष्णाज्ञया सक्त्ण परष्ठोदेदमातरम्‌। तदा सा णरवुष्टा च ब्रह्माणं बकमे पतती ॥

ब्रह्मोबाच--
नाटयणस्वूपे च नारायणि पतनातनि । न।रायणात्समुद्धूत प्रसन्ना मव सुन्दरे ॥ ७९ ॥
तेज.स्वहपे परमे परमानन्दषूपिणि द्विजातीनां जातिरूपे प्रपत्ता!० ॥ «८२ ॥
नित्ये नित्यप्रिये देवि नित्यानदस्वरूपिणि । सरवमङ्गररूपेण प्रपन्ना ॥ ८१ ॥
सवभ्वूपे विप्रा] मन्त्रप्रि परात्परे । सुखदे मोसदे देवि प्रसन्ना ॥ ८२॥
विप्रपापेध्मदाहाय उवढदश्चिशिखोपमे । बरह्मतेन परदे देवि प्रसन्ना ° ॥ ८१ ॥

कायेन मनक्ता वाचा यत्पापं कुरते दविनः । तत्ते स्मरणमात्रेण मस्मीमूतं मविप्यति । ८81
इत्युकत्वा जगतां घाता तत्र तस्थौ च संसदि ‹ प्ाविन्नी ब्रह्मणा सार ब्रह्मलोकं जगाम प्रा ॥
अनेन स्तवराजेन संस्तृयाश्वण्तिनृपः , ददश तां च साविश्रीं वरं प्राप मनोगतम्‌ । ८६ ॥
र्तवराजमिदं पयं तरिः सेध्यायां च यः पठेत्‌। पाठे चतुणौ वेदानां यत्फटं तहमेदुधुवम्‌ ॥
इति श्रीत्रह्म० महा प्रकृति° नारदना ° साविभ्युपारयाने ठुरपीवरप्रदानं ,
नाम त्रियोविशोऽप्णयः ॥ २६ ॥

अथ चदुर्विशोऽध्यायः |

नारायण उवाच-
सत्वा सोऽश्वपतिस्तेन संपूउय विधिपूवेकम्‌ | ददौ तेतर तां देवीं सहस्राफैसमप्माम्‌ ॥
उवाच सातं राजान प्रसन्ना सनिता सती । यथा माता सपुत्रं च यातयन्ती दिदास्त्विषा ॥

साविञ्युवाच- |
जानामि ते महाराज यत्ते मनसि वतेते । वाञ्छित तव पर्णश्च पै दास्यामि निश्चितम्‌ ॥
साध्वी कन्णमिटापं च करोति तव कामिनी । त्व ्रा्यति पत्र च मविष्यति च ते क्रमात्‌॥
इत्युकत्वा सा महादेवी बरह्मलाकं जगाम ह । राजा जगाम स्वगृहं तत्कन्थाऽऽदी बमृव ह ॥
आराधना साकित्या बमृव कमलाकर । सावित्रीति च तन्नाम चकाराश्वग्तिचैपः ॥१॥

9 क, "गां स्वसा" २ क, “न्वं सष्यां षता च । ३४९, कया ।

१४४४ देषयनपुनिपणीतं-

कारेन सा बधेमाना बमूव च दिने दिते । रूपयोवनतैपनना शङ चन्द्रहा यणा ॥ ७॥
स वह वामा दपर तेनात्मजं तदा । पांविभ्री सत्यवन्तं च नानागुणसमचितम्‌ ॥ ८ ॥
राना तसम ददौ तां च स्स्तमूषणमूषिताम्‌। स च सर्धं कौतुकेन ता गृहीत्ग गृहं ययौ ॥९॥
स. प्रस ऽति प्त्मवान्पत्थविक्रम। जगाम फलकाष्ठा प्रह गिवुरह्गय। १० ॥
जगाम तत्र सावित्री तत्पश्चादैवयोगतः। निषत्यवृक्दिवेन प्राणा ्तत्थाज प्तत्यशन्‌ ॥
यमस्तज्लीवपुर्षे वध्गऽ्ुषटममं मने । गृहीत्वा गमने चक्रे तत्पशवास्मयवौ सरी ।१२।
पश्चात सुन्दरीं दष्ट यमः पममिनीण्तिः । उवाच मधुरं स्राध्वीं पाधूनां प्रवरो महान्‌ ॥

यम उवाच--
दो-क सति सातित्रि गृहीन्ण मादषीं तनुम्‌ यरि यास्णपि कान्तेन सार देहं ता त्यज
ग मर्यो न शक्तोति गृहीत्वा पाश्चमौतिकम्‌ देहं च यमला च नश्वरं नरः सदा ॥
परेश्च स्तेकालो छन्वद्वारते सति । स्कमफलमोगायै सत्यवान शति मद्‌गृहम्‌ः।. १९॥
कर्ममाजाफ्ते जन्द्ुः कमेभेव प्रलीयते ' सखं दु.खं मय शाकं कर्मणैव परपद्यते । १५, ॥
कण्दर मदेज्जीवो जह्मपुत्र स्वक्रमेणा , स्वकमंणा हरेदीसो जन्मादिरहितो मवेत्‌ १८॥
स्वकषमणाः समेमिद्धिममरत्वं टमेदूधुवम्‌ । रमेत्सकमणा वि्णोः सालोक्णद्रिचतुष्टयष्‌ ॥
कर्मणा ब्रह्मश च मुक्तत्वं च स्वकमेणा । सुरत्वं मनुजत्वे च रानेन्द्रत्वं ठमेन्नरः ॥
कमेण च मूनीनद्रत्वं तपरिवत्व॑ च कमणा । कमेणा क्षत्रियावं च वश्यत्वं च स्वकर्मेणा
करणा वेव शदरत्वमन्त्यजल्वे स्वकर्मणा । खकर्मेणा च म्लेच्छत्वं ठमते नात्र संशयः ॥
स्वकर्मणा जस्म्वं स्थावरत्वं स्वकमैणा । स्वकमेणा च रत्वं वृक्षत्वं च स्वकर्मणा॥
सवकर्मणा पदत्वं च पित्व च स्वकरमेणा | स्वकैमणा शद्रनन्तुः कृमित्वं च स्वकर्मणा |
सकरमण्य.च उपेत गन्धत्वे स्वकपेणा | स्वकमेणा राक्पत्वं किन्नरत्वं, स्वकमेण। ॥

कणा -च यक्त कूष्माण्डा स्वकर्मणा । स्वकमेणा च प्रेतत्वं वेतालत्वं स्वकर्मणा ॥
भूतत्वं च पिदाचत्वे डाकिनी स्वकर्मणा ।देत्यतव दानवत्वै चाप्थपुरत्वै स्वकषैणा ॥
कमण पक्त्र महापापी .स्वकमेणा । कमण सुन्दरोऽरगी महारोगी च कमणा ॥
वणप वाङगदकी नतव गविरश्च सवकर्मणा । कमेणा चान्धः काणस्च कुतिततरच स्वकमेणा॥
कण नरद यन्ति जी शः सती स्वकर्मणा । कमणा शक्रलोकं च पूरवरोकं स्वक्मगा .॥.
कपीश चन्द्हो$. च.वहयनेखोकसकरमता । कमणा वायुदोक च कर्मेण. वदणाठ्यम्‌ ॥

१ क. सद्यवगे .साश्दै ना" ।

्रहममैष पुराणम्‌ । १७५

तैय कुेर्ोक च नरो याति सकरा । कमणः धरलोकं च सिवरोकं स्वकमेण ॥
याति नकषभ्रकोकं च सत्यलोकं स्वकभणा । जनोलोकं तोोकं महथ स्वकेणा ॥
स्वकमेणा च पातारं बरह्मरोकं स्वकर्ेणा । कमेणा मारतं पुश्य र्वष मिष्ितं परम्‌ ॥
कमा याति वैकुष्ठं गो्ोकं च निरामयम्‌ । कमेण। चिरजीवी अ क्षणायुशच स्वकर्मणा ॥
कमेणा कोटिकस्पायु. स्णायुश्च स्वकमेणा । जीवतारमाशयुपमं मृत्युः खंकरषम। ॥
इत्येवं कयित सवै भया तस्व च पुर्द्रि। करमैणा ते मृतो मतां गच्छ षते ययामुखम॥
इति श्रीबह्म ° मह० प्कृति° न।रदना० प्तादिश्यु ० क्ाविश्रीयमरकीदे
कमः प््वहेतुचवप्रदशने नाम चतुर्विशोऽध्यायः ॥ २४ ॥

अथ प्श्चविंरोऽध्यायः; ।

[ररि

श्रीनष्रायण उवाच-
यमस्य वचन श्रत्वा सावी च पतित्रता , तुष्टात्र परया मक॑स्या तमुवाच मनस्विनी ॥
साविचञ्युबाच-
किंकर्म वा कुम षमेरानकिवाश्म नृणाम्‌ । क निनढयम्येव केन वा साषवो जना; ॥
करमेणां बीजषूपः कः को वा कफल पदः । रं कम तद्धवेत्केन को व। तद्धेषुरेव च ॥
को वा कमेफठ मुङ्कते को वा निरिप् एव च । को वा देही कश देहः को वाऽत्र क्रंकरकः
किंष्‌। ज्ञान मनो बुद्धिः केव प्राणा: शरीरिणाम्‌ । कानीद्धियाणिङ्गि तेषां शक्षणे
देवताश्च काः ॥ ५ ॥
भोक्ता मोजविताको वाके मोगः क। च निष्कृतिः | को जीवः परमातमा कस्तन्मे व्या-

स्यातुमर्हप ॥ १ ॥
यमप उवाच

कमन विहितं कम तन्ये मङगरं परम्‌ । अनभि तु यत्क तदेवाशुममे व च ॥ ७ ॥
अंहेतुकीं विष्णुसेवा सं इरपरहिता सरम्‌ । कमनूलनाम्मा वैता चैव हरिभक्तिदा ॥
हरिभक्तो नरो यश्च स च मृक्तः श्रते श्रेत्‌ जन्मरृत्युनराभ्याविद्ोकमीनिविवर्जितः ॥
भक्तिश्च द्विरिधा साधिव ्रत्यक्ता स्समता । नि्गणपद्दात्री च हरिभक्तिपरा नृणाम्‌॥
हरिभक्तिणवरूणं च मुक्ति गज्छम्ति पैष्णवाः । अन्ये निगरणं च मुक्तिमिच्छन्ि साधवः
कर्मणो बजद्पश्च सतते तत्फर्पद्‌; | कम॑रूपश्च मगवाञ्धी इष्ण प्रकृतेः परः ॥१२॥

१ क, ब्रह्म । २ क. रसातलं । ३ छ. "वेप्ितवरप्रदम्‌ । * क. च लक्षायु० ; ५ क,
महत" । ६ क. वेदप्रणिहितो धमेः कम तन्भङ्ग" । ७ क, "निमेरुरूपा चसा वै०।

१७६ दरपायेनपुनिभणीव॑-

सो>गि तद्धेतुहूपश्च कमे तेन भेत्सति । जीवः कमेफरं भदन्त आत्मा निर्िप एव चै
सात्मनः प्रतिबिम्ब च देही जीवः स एव च । पाश्चमोक्ति कूपश्च देहो नश्वर एव च
प्रिवी वयुगक्रारो जटं तेजघ्तयैव च । एगनि पूत्ररणणि घृष्टि. सृष्टिविभौ हरेः ॥
कतो भोक्त च देही च स्वात्मा भो नयिता सदा । भोगो विमवमेदश्च निष्डनिक्तिरेव च
सदसद्धेद्नी न च ज्ञाने नानाविधं भरेत्‌ । विषम गं विभागानां मेरा च कीर्तम्‌ ॥
ब्ििचनाहपा ज्ञानतेदी गनी श्लौ । वायुमेराश्च वै प्राणा बरुक्गश्च देदिना९॥
इद्धि वै प्रवरमीधरागां सपृहकम्‌ । प्रेरकं कमणा चेव दुर्निवाप च देसिनाम्‌ ॥
अनिहूप्यमदश्यं च ज्ञानम मन. स्मृतम्‌ । रोचने श्रवणं घ्राण त्मनह्वािकमिद्धियम्‌
जङ्गिनामङ्गरूप च फं सवैकमगाम्‌ । रिपहप मित्र पृखः दुख स ॥२१ 1
र्यो वायुश्च थिवी गण्याय देवताः स्छृताः । प्राणदेहादिमृधो हि स जीवः परिकीतरितः
परमात्मा परं ब्रह्म निगणः प्रकृतेः परः । कारणं कारणानां च श्रीकृष्णो भगगन्तर मू ॥
इत्येवं कवितं सवै मेया पृष्ट यथागमम्‌ । ज्ञानिनां ज्ञानरूपं च गच्छ वत्से यथाभुखम्‌॥
साविन्युबाच-
त्यकत्वा कं यामि कान्तं वा त्वां वा ज्ञानाणेवं बुधम्‌ । पर्न यद्यत्करोमि त्वा तदान
तुमरंति ॥ २९ ।
कंका णेनिंयाति जीवः कमेणाकेनवा यम केन वा कमेणा स्वँ केन वा नरकं पितः
केन वा करणा मुक्तिः केन मक्तिभेञद्धरेः । केन वा कणा रोगी चारोगी केन्‌ कर्णा
केन वा दुेजीवी च केनार्पायुश्च कर्मणा । केन व। कर्मणा दुःखी केन वा कर्मण पुली
अङ्गहीनश्च काणश्च बतिरः केन कर्णा । अन्धो व। दपण वाऽपि प्रमत्तः केन कर्षणा ॥
तिषोऽगिदुञषकः्ौरः केन वा नरघतकः । केने सिद्धिमवाप्रोति साटोक्यादिचतुष्टयम्‌
केन वा ब्रह्मत्वं च तपलित्वं च केन वा | स्वमैमोगारके केन वैकुण्ठ केन कर्मणा ॥
गोरोकं केन वा ब्रहमन्धर्वोत्ङृष्ट निरामयम्‌ । नर वा कानिविषं फि॑ल्यं नाम करं तथा
कोवा कं नरकं याति क्रियन्त तेषु तिष्ठति । पापिनां कर्मणा केन को वा उपाधिः प्रनायते
यददसि मया एषठ तने व्यारूयातुमहैसि ॥ ६४ ॥
इति श्रीनह्म ° पहा० प्रकृति ° नारदना ° कभेविपाके यमोकयनन्तरं सावि-
भरीपरभो नाम पर्चविदरोऽध्यायः ॥ २९ ॥

[अयो नो
कमे इयतः

१९, तया) २क्‌. पिङ्गलोवा। ३ ख. "कथैव केः ४ ग्न स्वमैम।

्रहमवतैपुराण्‌ । ९७७

अथ षडु विङ्ोऽध्याय ; ।

नारायण उवाच--
स्ाकित्ीषृचनं श्रुत्वा जगाम विमय यमः । प्हरप वक्तुभारेभे कपेपाकं च जीविनाम्‌ ॥

यप उवाच--
कन्था द्वादशवर्षीथा वन्से त्व वुयपताऽधुना । ज्ञानं ते स्वेविदषां योगिनां ज्ञानिनां प्रम्‌ ॥
सावित्री3रदानेन त्वं सावित्रीकटा सनि । भाषा पुरा मृमृता च त्सा तन्समा शमे ॥
यथा श्रीः श्रीपतेः क्रोडे मवानी च मभरसि । यथा राधा च श्रीकृष्णे सावित्री ब्ह्मवक्षाम
धर्णोरसि यथा पूरैः शतरूपा मनौ यथा । कर्दमे देवदूतश्च वसिेऽह््धनी.यथा ॥
अदितिः कडयपे जामि यथा ऽहश्ण च गोतमे। युथा शाची पहेनदरे च यथा चन्दे च रोहिणी
यथा रतिः कामदेवे यथा स्वाहा हृताशाने । यथा स्वधा च पितुषु यथा संज्ञा दिवाकरे
वर्णाना च वरण यज्ञे च दातिणा यथा । यथा धरा वराहे च देवसेना च कार्तिके ॥
सो भाग्या सुमि त्वं च मव स्यि भिये । हति तुम वर दत्तमपरं च यदीप्सितम्‌ ॥
वृण देवि महामगे स दाभ्यामि निश्चितम्‌ ॥.९ ॥

साविच्युषाच-
सम्यवदौसेनै१ पुत्राणां शतक मम । भविष्या महाभाग वरूमतन्मदीप्सितम्‌ ॥ १० ॥
मतिविदः पुतरहातकं श्वशुर्य च चक्षुषी | राज्यलाभो भवत्वेवं वरमेव मदीप्सिनम्‌ ॥ ११॥
भन्ते सत्यवता साप याध्यामि हारिमिनिरम्‌ । समती) खकषवर्षे देहीमे मे जगतममों ॥
जीवकमेगिपाक्ं च श्रोतु कौतृहटे च मे । शिशविस्ताएनीने च तन्मे भ्थाट्यातुमहुति ॥

यम उवाच-
भविभ्यति महासाभ्ि सप मानसिकं तव । जीककभविपाकं च कथवामि निश्चामथ॥१४॥
श॒गनामह नां च व्मंणौ जन्म भारते । पुण्यतरे भत समत्र नन्धत्र भुज्ञते जनाः \॥
पुरा.देस्ा दानवाश्च गन्धको रासा इयः | नराश्च रंमेन॒नका न स समनीपनः ,॥
पिरिष्टजीपिनः कमं मृल्ञते.सशयोनिषु । श्रमाद्भ च सवैर स्वेषु नृरफैषु च ॥
विरोषतो मातनाश्च भ्रमन्ति सुपथोनिषु .। शुभाङ्मं भूज्ञते च कमं पूवोजिते परम्‌ ॥
शमेन कर्मणा यान्ति ते स्वगोदिक्मेव च,। कमैगा. चराशमेगव भ्रमि नरकेषु
कमेनिरमूने मुक्तिः सा चोक्ता द्विविधा मना । निवौणूपा से च कृप्गस्य परमात्मनः ॥

रोगी कुक ग नीवश्चागेगौ व्मक्मणा । दीनी ी च क्षी गाइ. घुखी दु.खो च निश्च म्‌
९३

१५८ दरेपायनषुनिभ्रणीत- :

अन्धादयश्ाङ्गहीनाः कुत्सिनेन च वर्मणा । सिद्धयादिकमगाभ्नोति सर्वीहछ्ेन कर्मण ॥
सामानथं काथ स रिरोषे शृणु एुन्दरि . दुमे सुमोग्यं च पुरेषु श्रुतिरपि २३॥
दुमा मानवी जातिः समैनातिषु मारते । स्म्य बाह्मणः श्रेष्ठः परश त. सवकम ॥
िष्णुमक्तो द्विजश्ैव गषान्भारते तत. । निष्काम सापश्च वैष्णवो द्विगिष सति
सकामश्च प्रषानश्च निष्कामो भक्त एव च कमेभोगी सकामश्च निप्कामा निरुपद्रवः ॥
स याति देहं त्यकत्वा च पं विष्णो निरामयम्‌ । पुनरागमने नाति तेषां निष्क।मिगं सति
ये सेवन्ते च द्विभून हृष्णमालानमीश्वरम्‌ । गे टो र यान्ति ते मक्त दिञपह्पविष। रणः
ये च नाग.णं मक्ताः सेवन्ते च चतु्ुनम्‌ , वैकुण्ठं यानि ते पव 2५० ॥ २९ ।
सकामिनो वैष्वाश्च गत्वा वैकुण्ठमेव च । मरतं पुनरायान्ति तेषां जन्म द्विना षु ॥
केनते च निष्कामा मरिष्यन्ति क्रमेण च | भक्ति च निमेखां बुद्धिं तेम्पो दास्यति

निशितम्‌ ॥ ६१ ॥
ब्राह्मणद्वष्णवादन्ये सक्षागाः सवेजन्मपु । न तेषां निमेढ। बुद्धिवष्णुभकक्तकिगर्भिताः ॥
तीणौश्चित द्विजा ये च तपस्यानिरताः सरति। ते गनितं ब्रह्मो च पूना गनिं माश्तम्‌
स्वधमेनिरता विशा; सूयभक्ताश्च भारते । त्रनन्ि सूक ते पुन° ॥ ६४ ॥
स्वधमैनिरता विभा शैवाः शक्ताश्च गाणग. । ते यान्ति रिव्छोकं च पुन० ॥६१॥
ये विप्रा अन्देवेष्टाः स्वषभेनिरताः स्ति | ते गत्या शक्रडोकं च पुन ॥ ६६ ॥
हरिमक्ता निष्काः सवमैरहिता द्विना; । तेऽपि या>१ द्रगोकं कमाद्धक्तमलाहो
स्वपमेरहित। विप्रा देवान्यतेविन, सदा अष्टाचराश्च वाभ;शच ते यान्ति नं धुष्‌ ॥
स्वधमेनिरताश्ेव वणौश्चतवार एव च | मकनत्येव शुभध्यैव कर्मणः फलमगिन. ॥३९॥
सध्ैरहिगत्ति च नरकं यान्ति हि धुवम्‌ । मारते च भवन्त्येव कर्मणः १०॥ ४० ॥
स्वघमेनिरता विशः स्वषमनिरताय च । कन्णं दृद्ति विग१ चन्द्रलोक ब्रनन्ति ते ॥
वसन्ति तत्र ते सापि याग्दिन्द्राश्चुदैश , सालंङ्ृताया दूनन द्विगुणे फलृच्पे ॥
सकामा यानि तह्लोकं न निष्कामाश्च वैष्णवा ते भरणनित विष्णु $ फलं बानतरिताः
गव्यं च रजतं माथ वचं सस्यं फट नरम्‌ . य दुद्त्येव िपेमपप्तह्लो$़ं हि ननि च
वस ते च तोकं याकम सति । कालं च सुचिरं वासं कुकनि। तत्र ते जनाः॥
थे दति पुवणे च गां च तम्नापिकं सति, ते यान्ति पोर च शुचये ब हणाथ च|
भसन तत्र ते लाके वकीणाभयुतं सति । विपुलं सुषिर वासं कुन्ति च निरामथाः ॥
| 7 ` ख. ररते षिनयुलेड( विष्णुर ।

ब्रहमवैवतेपुराणम्‌ । १७९

ददति मूमि रिभ्मो धन्यानि विपुलानि च । स गौ विष्णुटोकं च धतद्रीपं मनोहरम्‌
तत्रैव निव्त्येव याकचन्द्रदिवा रौ । विषं विधे वासं करोति पुण्यवान्पति ॥४९॥
गृहं ददति पिभ्रा ये जना मक्तिपूथैकम्‌। ते यानित मरलोकं च चिरं तत्र भवन्ति ते॥
गृहरणु्माणाग्दं दान पुण्यदिने यदि शिरं विपुले वासं कुभैनित मानवाः सति ।९१॥
यमे यसमै च देवाथ गो दुदाति गृहे नरः । स॒ णति तस्य टोकं च रेणुमानाग्दमेव च ॥
सौधे चदुगणं पुण्य पूत शतगुणं फलप्‌। प्ङृटेऽशगुणं तस्मादित्ाह्‌ कमलोद्भवः ५३॥
यो द्ताति तडागं च समूताय मारते। स॒ याव्रि जनों च वौ गमयुतं सति ॥५४॥
वाप्यां फलं शतगुणे प्राप्नोति मानवक्ततः। तथा सेतु उदानेन तडागध्य फं लभेत्‌, ९९॥
धनुश्चतुःसदसेण देध्यमानेन निध्ितम्‌ । स्यूना ग तावती प्रस्ये सा वापी णरकी्तिता ॥
द्शगशीसमा कन्था यदि पत्रे प्रदीभते। फठं द्राति द्विगुण, दि सा कृग मवेत्‌, १७६
य फटं च तडागे च पङ्काद्धारेण तत्फटम्‌ । गप्याश्च पडो द्वारेण वा गतुद्यफरं भेत्‌ ॥
अ्वत्थवृक्षमारोप्य प्रतिष्ठां च करोति यः। स॒ गति तपसो रोकं वषोणापयुतं परम्‌ ॥
पु थाने यो ददाति सावित्र पममूनये। स्र वसेदूधरवरो फ च वषांणमयुते धरुवम्‌॥१०॥
यो ददाति भ्मिानं च विष्णवे मारते सति । विष्णुलोके वसेस्सोऽपि यावन्मनन्तरं परम्‌ ॥
चित्थुक्ते च विपु फं तस्य चतुगंणप्‌ । रथाथै हिबिकादाने फलमेव लमेदृधुरम्‌ ॥
रो इदाति मक्तिशुक्ता हर दोढमाभ्िरम्‌। विष्णु $ वसेत्सो ऽपि यावन्मनःनतर परम्‌ ।
राजमाी सौषयुक्तं यः करोति पीते । वषौणामयुतं सोऽपि शक्रलोके महीत,.१४॥
ब्राह्मणेम्योऽपि देवेभ्यो दाने समफटं रमेत्‌ । यच्च दत्तं हि तद्धोकतुने दतत नोर्ण ते ५
मक्त्ग स्गोरिकं सौर्यं एुनराणन्ति मारते । ठमेद्विभकेष्येव करमेणेवोत्तमादिषु ॥
भारते पुण्यवानिपो मुक्त्वा स्वेगारिकं परम्‌ ' पुन. सोऽपि भवेद्धिणे न पुनः क्त्रिणदरयः
कषत्रिणो गि वैहणे ब कदपकोख्िमेन च । तपसा ब्रा्षणत्वे चन प्राप्नोति श्रै शतम्‌
९.धमेगहिता विप्रा नानायोनि व्रनन्ति च । भुक्त्वा च कमेमोगे च विप्रयानिं छमेत्पुनः ॥
माऽमक्तं कषीयते कर्म करपकोटितिरापि । अवदयमेव मोक्तव्यं कृत कमे शमाम्‌ ॥
देवतींथं सहायेन काशभ्यूहेन शुध्यति । एतत्ते कथिते' सतर कि मूधः ्रोतुमिच्छसि।;७१॥
१ श्रीत्रह्म० महा० नारदना० प्रकृति° साक्ियु° कमेि-
पे कमोनुरूपस्थानगमनं नाम षड्विंशोऽध्यायः ॥ ९१ ॥

१ क. ^ते किविकि।

८९ हैतायनुनिणीर्-
जथ त्वि ध्यं ॥

विड्युबाच--- ,
प्यानं ममन्यै च यन दैवं कमणा । मानवा पण्यवन्तश्च तनो व्याख्यातुमहसि ॥ १।
१ बधि

भता चं किय चः करौति चं माति 1 अलप्र्मणिवपै च राक्तलोक महीवते ॥ २॥
रजदाना सर दति न॑ मूते नं मिष्य , नी पत्परोका स्यान कंलनियमः कार्चित्‌॥
क्यौ नाम्य व ददाति वीस यदं । महीयते वरदन वर्षणामयुत धुवम्‌॥
यौ ददाति च विभ॑य दिव्यं मैते पथिन्‌ | तलोमीनव चं वैष च महीपते ॥
बटु पदादिः तीम सतम १९१ । दानं नराण ईह कीर्ण मवेत्‌ ॥
गं य ददाति विकर मासे मतिमन्‌ । कषोणामयुत जैव चन्द्रो महीति ॥७॥
यशचव्णयातनि वृरोति बद्सणार्थं च । तक्मने च वैकुण्ठ च महीयते ॥

यो ददाति महण रा सवरदप्‌ । महीयते वैकुष्ठं यौववेनददिवाकरी ,९॥
यौ वदाति ब्राह्मणी च्छ वमनम्‌ । वेषोणीर्मयु सऽपि मीदते वर्णाटभे ॥
वि4 गाद्वा ग ददिव माक्ष मकम गयु वषौणीमरत सति ॥ १६॥
यो दार्व दयं दार्वी दिवी मन्दिरम्‌ महीपते चन्द्रलोके णवन्रदिवा ४
यो ददाति प्रदीप चदेव प्र्गायं च । यविनननदरं सों र्िके मंहीपते॥
सप्६१ मानवीं योनिं वरमा मवेदुधेवम्‌ न यौतिं यी $ च तेन पण्यन सर्र ॥
करौति गनाने नं यौ हिं किरञ मासै । वाकिन ठीके चासन वते ॥
माकं रो वीनि च कोतिं बाय ब । पीदं शरवणं ठो यावदिश्ीश्वदुशं ॥
प्श दिनि या हि ददाति रीणां च , महीयते विष्णुलोके यौकममन्तरं सिं ॥
दौ दामि च यं नव तचार । महो पते वोरो व्षणामयुतं धव ॥
पश्चिवहं वौ दादि स्वभयं चं मीर | स च षपमीगाढ विष्णुटोके मीयते
ततः लि समीप सिरनीगर मसु । दान हीत हौ द्वच धुव वकुषठगार्भिनौ
सतै श्रनि भारौ दी ज्रः । स एवं विर्व चत॑तो भरस्य पलक ॥२१॥
यो ने मार बं दौलनं करय पू्णिमा{जनीरषि जीवरवतो मवैन्रः ॥२९२॥
इह लोर पसं मवा यायम विधन । तिनि निरत शतभयन्तराववि
फटमुसरफाशुन्यां ततोऽपि द्विुणं मवेत्‌ | कपान्तजीवी स॒ मवदि्थाह कमरानवः ॥

~ कमव 1

ब्रह्मवैवतैपुराणेष । १८१

तिर्छदानं बराह्मणा 1 य. करोति च मारते । रिरपरमाणेवपै कं मोदते विषणरमन्दिरि ॥
ततः स्वनि संभा चिरजीवी भेनपुली ताम्रणत्रष्यवीमिनं द्विगुणे वै रट हमि ॥
साठङृतां च भौग॑णं चं सेवज्ा सुन्दरी प्रिमम्‌। य ददाति ब्राह्मणाय मोतं कं णि
वनाम्‌ ॥ २७॥
महीयते चन्दर खवदिन्धाश्चतदैश । त स्ववेश्यया साप मोदने च पिर्वागिरष्‌ ॥
ततो गन्धवैरोके च वषणामयुतं सति । रिवानिदौ कोतमेन बैश सहं भोरे ॥
ततो नन्मे च प्रानो मुद्ग मियाम्‌ । सीं सौमाग्पयक्तौ च कोमलां प्रियवादिनीम्‌
देदाति सफ वृकं ब्राह्मणाय च यो नरः । फलपमाण्वै च शक्रो ङे महीध्ति #
पनः प्व णनि सणप्य कुमते सतमत्तमम्‌ । सफटानां च वृक्षाणां सहं च प्रशंपितम्‌ ॥
केवरं फलदानं च ब्राह्मणाय ददाति यः | सुचिरं स्व्गेषासं च स्वा यां च भारतम्‌ ॥
नानादरडय्तमायक्तं नानापस्यप्तमन्वितम्‌ । ददाति यश्च विण भारते विप गरम्‌ ॥
कुनेर वति स॒ च मंन्वन्तरावधि ततः स्वणि सैप्ाप्य मश्च धनवान्भवेत्‌ ॥
यो जन हस्यसयुक्तां मृषि च रुचिगं पि । दाति मकण श्रिणय पुण्यश्च वा पति
महीयते स वैकुण्ठे मन्वन्तरशतं धुवम्‌ , पुनः स्वयोनिं संश्राप्य महांश्च मूमिरवानेमवेत्‌ ९७॥
तं न व्यजनि भूमिश्च जन्भनां शनक परम्‌; श्रीमांश्च धने गंशचेव पुत्रवांश्च परनेश्वर; ॥१९॥
सप्रजं च प्रष्टं च ग्रामं दद्याद्धिनानये । लसमन्वन्तर चैव वकुणठे त महीयते ॥ ३९ ॥
पुन स्वोनि प्राप्य प्रामलकष लमेदुधरुम्‌ । न जहाति च तं ¶ीं जन्मना रक्षमेव च॑ ॥
सप्रजं परकष्टं च पक्रप्तप्यसंमनितम्‌ । नानापुष्कारेणविक्ं फरमोरसमनितेम्‌ ॥ ४१ ॥
नग॑र श्च विप्राय ददाति माति मुवि । महीयते पं वकु, दशरकन्रकाल्कम्‌ #४ रौ
पुन सवशे प्राप्य राजेन्द्रो मारते भवेत्‌ । नगगणां चं नियुते मते नीत्र वैराः ॥
धग तं न जहात्येव जन्मनां नियुतं ध्रवम्‌ . परमेश्वथतयुक्तो वदेव महीतले [ ४४ ॥
नगराणां च॑ शकं देशे यो हि द्विजायते । सपरह्ृष्टमनायुक्तं ददाति मक्तिपूषैकम्‌ ॥४९॥
बापी-डागतगकते नानावृक्षपमनिितम्‌ । मलते पत वैकुण्ठे कोसिन्वन्तरवधि ॥ ४६ ॥
पुनः स्वयोनिं प्राप्य जम्बुह्ठीपण्तिभेवेन्‌ परमेश्वेपयुक्ता य्य शक्रन्तथा मुवि ॥४७।
मही तं न जहाग्येव जन्मनां कोटिमेव च । कलपान्तजविी सर मवेद्राजग मश्व महान्‌ ॥
एवाधिकार समग्र च गे ददाति द्विना नये । बदु यणं फटं चातो मवेत्तम्यं न ठंशयः† ४९॥

१क च नियुतं दे", \ क, “प्रसन्नप्रः।

१८२ देपायनषएनिपणीतं-

जम्बद्रीपं यो ददाति ब्राह्मणाय एतिनेते फं शतगुणं चारो मवेत्तस्य न सशयः ।,९०॥
सषद्रीपमही तुः सवती ण॑नुपेविन । स्वैणं तपं कतः सरवोपवाप्कारिणः ॥ ९१ ॥
सवैदानप्रदातुश्च प्ैतिद्धेवरस्य च ¡ अ्येव पुनरावुत्तिनै भक्तस्य हरहा । ९२१ ॥
मपतस्यतक्षणा णते प० नि वैष्णवा; पति निसनति हि गोोके भकुण्ठे वा हरेः पदे ॥
विष्णुमन््रोणत्श्च विहा मानवीं तनुम्‌ बिभति सव्यूपं च जन्मश्रन्युनराष्हम्‌ ॥
लड वा तषणोश्च सारूप्य शष्णुिवां कनि च । प च पदति गोकाके द्यत्र ण्ङृतं-

ख्यम्‌ । ९९ ॥
नश्यन्ति देशः पिद्धाश्च विधानि निखिरानि च कृष्णभक्ता न नशन्ति जन्ममृत्युनग-
हराः । ५६९ ॥

कार्मिके तरसीदाने करोति हरये च यः । युगं पत्रप्माणे च मोरते हगिमन्दिरे ५९७।
पुनः स्व्ोनि सेपराप्य हरिर्भाक्त मेदुधुवम्‌ : सुखो च चिरजीवी च प्त भवद्भारते मुमि
घृतप्रदीपं हरये कार्तिके यो ददाति च । पपमाणं कषे च मोदते हग्मिन्द्रे ॥ ९९॥
पुन! स्वयोनि संप्राप्य विष्णुभक्ति रमदुधुवम्‌ | महाषनाढयः स मवेच्नक्षमां शव दीपिमान्‌
माषे य. लाति गङ्गाणमरुणोदयङालतः ` युगषष्टिसहखाणि मोदते हरिमिद्दिरे ॥११॥
पुनः स्वयोनिं सणप्य विष्णुभक्ति लमेदूधुवम्‌ । जितन्द्रिभणां प्रवर. स मञ्द्धारते भुवि
मारे यः स्नाति गङ्गायां प्रणान चाहणादये । वैकुण्ठे मो पत सोऽपि लक्षमन्वन्तरावपि॥
पुनः स्वयोनिं तेपरा८य पिष्णुमन्ं लमेदूधुवम्‌ त्यकत्वा च मानुषं देहं पुनाति हरेः षदम्‌
मासि तत्पुनरावृ्तिवैकृण्ठाच्च महीतले । करोनि हरिदाध्यं च रब्ध्वा सारूप्थमेव च |
नियन्नायी च गङ्गायां स पूनः सूथवद्ूवि । पदे पदेऽश्वमेषस्प मते निश्चितं फलम्‌ ॥
तयैव पादृरनस। सशरः पूर वषग । मोदते स च वैकुण्ठे याक्च्चन्द्रदिवाकगे ॥
पुनः स्वणि साप्य तपसि पवरो मवेत्‌ । समधनिरतः शुद्धा रिदं सुजितेद्धिय ॥
मीनककैटगोमेध्ये गादं तपाति मातरे । मारते यो ददार्यैव टमेव पुबागितम्‌ ।६९॥
मोदते स च वैकुष्ठे यवदिन्राश्चडुदेश । पुनः सभि सेभाप्य मुखी निष्कपटो भवेत्‌ ||
मैशसे हरये मकतया यो दद्‌।ति च चन्दन । युगषष्टिसरहःगि मोदे विष्णुभन्दिरे ॥
पुनः. स्वपामि सेपराप्य रूपर्ाश्च सुखी भवेत्‌ ॥ ७१ ॥

न णः कनि

(यज्सत्रेण ततुण्यं मते नात्र तैरायः। वैकुण्ठे मोदते सोऽपि इ८"मक्तिकेमेदधुषम) ॥

१क निष्कण्टको भः ।

्ह्मवेवतपुराणम्‌ । १८३

वैशाख सक्तद्‌।न च यः करोर द्विजायते , सक्तरेणभमाणा>ई मादते विष्णमन्दिरे ॥
करोति भारते यो हि इष्णजनष्ट्मनतम्‌ | शतजन्मङ्ृतात्पागान्पुच्यते नात्र तश थः॥
वैकुण्ठे मोदते सोओ यावद्रिद्राश्च तदश । पुन. खधोनि संप्राप्य कृष्णभक्ति ठमेदूधरुवम्‌ ॥
हृदेव भारते वपं हिरराश्चि करोति य.। मोदते शिवदके च सपमन्वन्दरावधि॥ ७१॥
रिव।य रिवरात्रौ च बिद्वपन्र ददाति यः । पत्नप्रमाणं च युगं मोदते क्िषमन्िरि ॥७७॥
पुन. स्वरो प्राप्य शिवर्माछ कमे दूुवम्‌ । वियावानपुत्रषाज्छ म.न्प्रनावान्मूमिमान्म-
वतू ॥ ७८ ॥
चैत्रमासे थवा मे शेङर याऽचैयेदूत्रती | कि नकतैनं मकत्या वेत्र गशिरदवानिराम्‌॥
मामं वाऽप्थधेमापते वा दश स दिनानि वा । दिनिमानं युगं सोऽपि शिवलोक महीयते ॥
्री"मनकमीं यो हि करति भारते नरः . सक्मवन्तरं यावनपादते रिष्णुमन्दिरि ॥८१।
पुनः स्वर्योनि संप्रा रामभक्ति ठमद्धुवम्‌ ' जिः निदिणगां प्रवगे महांश्च धर्मिको भवेत्‌
शारशषां महापूजां प्रकृतैः करोति च । महिमदजागमषाशकूप्मण्डमश्तथा ८३॥
नवेयेरुपहारैश्च पू दीपादिमिस्तथ। । नुप्यगीतादिमिवौ येननाके तुरङ्गैः ॥ ८४॥
शिवोक वपेत्तऽगि प्घमन्वन्तरावायि | पुनः स्वनि पमप्य बुद्ध च निभां लभेत्‌
जच प्रिनमाप्नोि प्रपौत्र दिवर्धिनीम्‌ । महःप्रभावय॒क्तश्थं 1जवःनिप्तमानितः ॥
राजराजेश्वरः सोऽपि भेदव न तेयथा । माद्रदुह्वाष्टो पाप्थ महालक्ष्मी च योऽचेयेत्‌
नित्य मक्त्य पत्तमेक पुण्णकषित्रे ब मातत | द्व( त्य प्रहृष्टि चोषचा५० षोडश
वैकुण्ठे मोदते परोऽपि यावचवन्द्दिवाङरौ । पुनः वरथो स२८्य राज एनेश्वरो भवेत्‌ ॥
कातिकपर्णिमायां च कृता तु र पमण्डलम्‌ | गोपानां रातकं कृत्वा गोदीनां हतक तथ।
शिद्ायं प्रतिमां गा श्रीकृ राध सह । मारते पृजयेद्वा चपच।रागि षोडश ॥
गोङके च वेत्तओीं यावे ब्रह्मण वध । भातं पुनरागत्य कृष्ण भक्ति लमेदूधुवम्‌
क्रमेग सुदं मक्ति लब्ध्वा मन्त्रं हरेरगि। देहं ठ पक्त्वा च गोरोकं पुनरेव प्रयाति सः
तत्र कृष्णस्य साह्य पेप्राप्य पारदो मवेत्‌ । पु नस्त.पतनं नासि ज शन्युहरे महान्‌
शङ्कां वाऽप्यथव। ङृष्णां करो त्यकार्ं च य. । वे ण्डे मदृते सोऽपि या १ ब्मणो वयः
भरते पुनरागय हरिभक्ति ठभेदशरुम्‌। पुनयाति च वदुण्ठ न तस्य पतनं भवेत्‌ ॥
भाद्रे शङ्के चद्वादइणं यः शकं पजयन्नरः शेवषेइखाणे शक्रो के १ही यते।॥।९७॥

१ क, र[अरजेश्वरो भवेत्‌ ।

१६४ पृग्रनपुनिष्णीवं-

रथिपतनयातपमपा कपत; | हपूरयाकै हतिप्याननं यः करोति च मारे ॥

[क्षप सेऽकैतकते.वधह्नद्रिशिकरो , मासु पुनरापत्य चौरोगी भागुतो मवेत्‌ ।

गवर साकिनिी.प.दि एजपत्‌। महीव बक्षटेरे सप्तमनन्तर्‌११॥१००॥
लमे६। सपाद ्मानतुदविक्रम्‌ः। चिरजीवी भवे्सोऽमि ज्ञानन्५पदा युतः १०६।
स्रुह्यपमम्भ पूज्यः सवरभमू । सततो मक्तितो दत्ता चोपव"ाभि षरोड्श ॥

मभते अद््ठे यवद्भक्मसिानिरप्‌। समाप्य च पुनभन्म स मेत्कपि^ण्डितः ॥

7 ुदणोपिकगं यो दि नाद्यणा१ ददा च निह जीवनपयैन। भक्तियुक्तशच मार) ॥

7} प्रा "रश्म विष्ुमनिदरे। मोरो हरिणा साधर क्रो" तुक्ङ्गंठः ॥

ततुः पुररिधनगश विशय गक्ति ठमेदुधरुकम्‌ ततः पुनरिराऽऽग्य राजः नेश्वरो मेत्‌
गोपा प्रगारि छान्त्ालवान्सनतः सुखी ॥ १०९ ॥

नोत १धो.हि गिषठान्न;जाह्चणेम्यश्य माते । विप्ररोमपरमा 15६ माद्‌) शिष्णुमनिरिरे ॥

तवः: पनरिहा ऽः स मुखी धनवान्भेत्‌ , शदन्पुचिरजीवी च श्रीमा नतुरमिकरम. ॥

गो लक्ति.ा ददाये.हरेनमानि मारते । युगे नामप्रमाणं च रिष्णुोके महीपते ॥

ऽपुनरिदा गत शिष्युमकति उमेदुध्ुषम्‌ । यरि नारायणरेत्रे फं कारिगुणं कमं (॥

नान्नं कोटि हरयो, हि देते नारा भे जपेत्‌ । सवै पुपविनिमुंक्तो जीवनपुक्तो मदूधरुम्‌॥

मते, न पुतजन्म.वकषे स मही ५१ । ठमेद्धिऽोशच सारूप्यं न त्य पतनं भत्‌ ॥

+ हिव मू जरन्त इतरा छङ्गं च पपिवम्‌ । सा ज्जीवनपयनःं स॒ शाति हावमनिद्रम्‌
वा शु्मणाडरं दारा १ मही 4१ । ततः पुनारेह।$गतप रानेन्धरो भाते भतत्‌ ॥

दिष्टं च योऽवैयेनि. रिदा मोप च मत्ता ' मरी स वैकुण्ठे या ब्रह्मणः शतम्‌
तदो उट्ध्वाुननैन्म हरिमक्ति पदुलेमा १ । महीयते रिप्णुध $ न तस्थ पतनं भत्‌ ॥

वति >ेव सुगणि तरता निखिख्ागि.च । इत्वा तिष्ठति कुष्ठे पवदि्ाशचुश

रनोःडन्धता नकन राजेन्द्रो मासते मेत्‌ । ततो मुक्त मवेत्पश्.तपुनैन्म न पथते

प५साति सतीह मुव. कृतवा प्दक्षशाम्‌ । स च निवा गतां याति न तजन्म भरि ॥
पण्ि.ब्ा तेच रोशचमेषं कणा च । अश्वटोमप्रमाणाठ\ शक्रस्याधं सने वसेत्‌ ॥

चकं समपतूर.फठमाप्नोति मानवः । नरमेयेऽधमेषापै मपे च तदेव च ॥१२०॥

एदे, च तदप च पुनं च इमेदुघुउ। ठनते सङ्ग च गोमेषपतदगे फम्‌ ॥

१ क. कृष्णभक्त लमेधूरम्‌ । २ क. वद ब्रह्मणां शतम्‌ ।

अहमेव पुर।णय्‌ । १८५

तेत्समान च विष्टो वृद्धियागे च त्कम्‌ । पद्मयज्ञ तदर्धं च फटपाप्नोति मानवः ॥
विशाके च विशोकं च प्ञ्ाभे स्वगमदनुते । विनये विनयी राजा स्व पद्मसपरं ठमेत्‌ ॥
प्राजापत्ये प्रनाछामो मूदृद्धि मूमृतां मत्रेत्‌ ; इह्‌ राजश्रियं ढ्व पद्ध स्वर्गमश्नुते ॥
ऋद्धिये महैश्वधै स्वरी पद्मपतमं वेत्‌ ।॥ १२४ ॥
वष्णुयन्ञः प्रघान च सवरयज्ञषु मन्दरे ब्रह्मणा च कृन' पूवे मह।समारप्तयतः ॥१२५॥
बभूव कर्हा यत्र दक्षशकरयाः सति । शेपुश्च नन्दिनि विप्रा नन्त विपाश कोषतः ॥
यतो हेतोदैतयज्ञं बपज्ञ चन्द्रे खरः । चकार विष्णुं न पुरा दक्षप्रन पतिः ॥१२७॥
धमेश्च कदयपद्चैव रेषश्चापि च कर्दनः । स्वायेमुषे मनुच्ैव तत्पुत्रश्च प्रियत्रतंः ॥
शिवः पनत्कुमागश्च कापिल धरुवस्नथा । राजतृयप्तहखाणां समद्धच। च क्रतुमेवेत्‌ ॥
राजपुयसहल्राणां फलमः'प्नोति निध्ितम्‌ । विष्ण भज्ञ।त्परो यज्ञो नास्ति वेदे फटप्रदः
बहु कर्ण ःतजीषी च जीवन्मुक्त भवेदूध्रुवम्‌ । ज्ञानेन तेनसा चैव विष्ण॒तस्यो दिह्‌ ॥
दशनां च यथा विष्णुवैष्णगनां यथा शिवः । शान्ञाणां च यथा वेदा आश्रषाणां च
ब्रह्मणाः ॥ १६२ ॥
ही भनां च यथा गङ्ग] पवित्र णां च वैष्णव; । एकादशी त्रतानां च पुष्पाणां वुहती यथा
नक्षत्रा+ यथा चन्द्रः पक्षिणां गरुडा यथा । यथा णां च प्रकृतिर।घ।र'णां वहुषरा ॥
शीघ्रगानां चेन्दियाणां चश्चढानां यथा मनः | प्रजापतीनां ब्रह्मा च प्रजेश्चानां प्राप्तिः
बृन्दावनं वनानां च वष।णं मरतं यथा | श्रीमतां च यथा श्रीश्च विदुषां च प्तरस्वती ॥
पतिव्रतानां दुर्गा च परौमाग्यानां च रायथिक । प्रणु गज्ञत्तथा वत्ते यज्ञेषु च मह।निति
अश्वमेधरातेनैव शक्रःवे कमते धुरम्‌ । तहसेण विष्णुपद्‌ पप्रार पुरेव च ॥ १६८ ॥
स्नाने च सवेतीरेषु प्वेयन्षु दक्षणम्‌ । सरवे च त्रतानां च तपसं फरमेव च ॥ १६९॥
पाटश्चतु्णी वेदानां प्रादक्षिण्यं भृवस्तथा । फलं बीजमिदं प्व मुक्तेदं कृष्णसेवनम्‌ ॥
पुरेषु च वेदेषु चेतिहातेषु समत । निरूपितं सारभूतं कृष्णपाद्न्बुनार्चनम्‌ ॥
तद्रणैनं च तद्धयानं॑तन्नामगुणक्ीतनम्‌ । ततस्तत्र स्मरणं चैष वन्दनं जप एव च ॥
तत्पामेदकनैवेयमतेणं नित्यमेव च । सवैस्तमनमित्येवं सरवण्पतमिदं पतति ॥ १४६॥
मज कृष्णं परं ब्रह्म निगरणं ५कृतेः परम्‌ । गृहाण स्वामिने वस्ते पसं गच्छ स्वमन्दिरम्‌
एतत्ते कपितं स३ विषाङ' कर्मणां नृणाम्‌ । परवैपितं प्वेमते परं तक्तपरद नृणाम्‌ । ‹४४॥
इति भ्रजह्म० महा० प्रकृति ° नारदना० तुखुभ्यु° यमसागित्ासं ° शु मकमै-
विषक्रकथनं नाम प््टविंरोध्यायः ॥ २७ ॥

१ क. कईं पवमर्गलम्‌ '
द

१८६ दूपायनपनिभणीतं

अगाष्टाविश)। ध्यायः |
नारायण उव।च-
हरुत्कीतैन श्रत्वा पवित्री श्मवक्तरतः । साभ्रनेत्रा सपुलक्ा यमं पुनर्वाच प्ता ॥ १ ॥
सावित्युवाच-
देररत्कीन ध स्वकुलो द्वारकारणम्‌ । श्रोतृणां चैव कत्तृणं जन॑सू्युनराहरम्‌ ॥ ९ ॥
दानानां च रतानां च पिद्धीनां तपं परम्‌ । सेगानां चैव वेदानां तेवने १ हरेः ॥\॥
मक्तवम भरतवं वा पवेपिद्धिन्वमेव ग । श्रीकृष्ण ५२न*५व कटां नारि । षोडशीम्‌ ४॥
मनामि केन विथिना श्री कृष्ण प्रकृते; परम्‌ ¦ मढा मामबटां ता; व वेद्विरं वर्‌ ॥ ५ ॥
शमकर्मविणकं च श्रते नृणां मनोहरम्‌ ¦ कमीश्मत्िषा ङ़ं च त व्णर्पतुमर्हीमि ॥ १॥
इत्यक्त्वा 6 सती ब्रहमपक्तिनम्रात्मक्धग । तुश धमराज च वेदोक्तेन स्तवेन च | ७ |
साविञ्युबाच-
तपश घमेमाराध्य पष्करे मास्करः पुरा । धमौरा यं सुते “1१ धनराज नमाम -हम्‌ । ८ |
समता पवैमूगेषु यस्य स्तनस्य सासिणः । अतो यन्ना५ हामनमिति ते प्रण० ॥ ९॥
येनान्ःश्च ङतो विशव पर्थष। जीविनां परम्‌ । कमौनुषपका्ेन ते कृतान न° ॥ १० ॥
निमति दण्ड दण्डयाय णपिनांदुद्धिहतवे। नभि त दण्डधर यः शान्ता मवैकरमगार्‌ ॥
गिवे यः कंङषःयेव वायुश्चाप सततम्‌ । अती दुनिंवायै च ते कटं प्रण ० ।११॥
तपस्वी वैषावो धर्मी सयमी विनितेद्धियः . जीविनां कभफच्द ते यम प्रण ॥
स्रातमाराभ्य सवैज्ञा भिन्न पुण्यतां मवेत्‌ पापिनां हशर भस्य पुत्रो मित्रो नम° ॥
यज्जन्म ब्रह्मणा वंश उवरन्त ब्रह्मतेजसा । य ध्याथति पर्‌ ब्रह्म ब्रह्मवश न° ॥ १९ ॥
इत्युक्तवा सता च सावित्री प्रणनाम यमे मुने , यमस्ता विप्णुमज^ कमेगकमुवाच ह | ११॥
हं यमाष्टकं नित्य प्रातर्त्थाय यः ष्ठन्‌ । यमात्तस्य मयं नासि सवैपापाल्यमुच्यते ॥
महागपी यदि पठनिसं भक्त्या च नार्‌द । यमः करो ते शुद्धं कावत्यूहेन श्चितम्‌ ॥

इति श्रीत्रह्म ° महा ° प्ति० नारद्ना० तुरभ्यु० सावित्रीकृतयपस्तोत्र
नामाष्टारिशोऽध्वाय; ॥ २८ ॥

१क. यथं पुण्यं मित्रंन!

ब्रह्मैव पुराणम्‌ । १८७
अभेकोनतरि वोऽध््रःयः |

नारायण उवाच-
यमस्तश्य रिषणुमन्त्रं दत्वा च विधिपूवैकम्‌ । कमौशुविपाकं च तामुवाच रवे सतः ॥ १॥
यपर उवाच--
द भकोकेपाकं च श्रते नानाविधं प्ति । कडु मप्रिणके च कथयामि निशामय । २ ॥
नानाप्रकार स्वरी च याति जीवः सकरमेणा । कुकमणा च नरकं याति नानाविधं नरः ॥३॥
नरकाणां च कुण्डानि सन्ति नानाविधानि च , नानपुराणमेदेन नाममेदानि तानि च ॥४॥
विरतृतानि गमीरा द्ेशदानि च जीविनाम्‌ । मयकराणि घोराणि हे वपे कुस्तित नि ॥
पडशीतिश्च कुण्डानि संयमन्यां च सन्ति च | निकोष तेषां नामानि प्रसिद्धानि श्रत प्ति ॥
वहिकुण्डं तष्ठकुइ क्षारकुण्ड भवानकम्‌ । विद्‌कुण्द मृत्रकुण्डं च शेपमकुण्ड च दु ; पहम्‌ ॥
गरकुण्डं दूषिकाकुण्डं वेप्राकुण्डं तथेव च । हुकरङुण्डमसुककुण्डमश्चकृण्डं च कुत्सितम्‌ ॥
कुण्डं गा्रमलानां च केगिटूकुण्डमेव च । मञ्नककुण्डंमापकुण्डं नसकरुण्डं च दुस्तरम्‌ ॥
लान्नं कुण्ड केशकुण्डस्थकु०ः च दुःखदम्‌ । ताम्रङण्डं रोदहकृण्डं परतप हेरे मह ॥
ती" कण्टककुण्डं च विषक्रण्डं च विघ्नदम्‌। घमेकुण्ड तप्कुण्ड पुराकुण्ड प्रकीर्तितम्‌ ॥
परतप्ततेटकरण्डे च द्न्तकुण्डं च दुवंहम्‌ । कृमिकुण्ड पृथकुण्डं तपैकुण्डं दुरन्तकम्‌ ॥११॥
मशकुण्ड दं शकुण्ड मीम गरलकरण्डकम्‌ । कुण्डं च वजरदषणां वृ श्चकरानां च सतते ॥१२॥
शरकुण्ड शुलकुण्ड खद्गङ्ण्डं च भीषणम्‌ । गोकुण्डं नक्रकुण्ड काक्ङुण्ड शुच स्पदम्‌॥
पचालकरण्डं ३।जकु०३ बन्धकुण्ड सुदुस्तरम्‌। तप्तपाषाणकुण्ड च तीकष्णपषणकुण्डकम्‌ ॥
ठाङाकुण्डं मीकुण्ड चूणैकुण्डं सुदारुणम्‌ । चक्र" वज्ञकुण्डं कूम॑कु डं महोल्बगम्‌ ॥
उवालकुण्डं मस्मकुण्ड पृतिकुण्ड च सुन्दरे तपठसूथेमपीपत्र कषरध।रं सुवीमुखम्‌ ॥१७॥
गाषामुखं नक्र$सं गजद॑शं च गोमुखम्‌ । कुम्भीपाकं कालपूनमवटोदमरतुदम्‌ ॥ १८॥
पांडमोज पाशवेषट शूलमोत प्रकम्पनम्‌ । उस्कामुखमन्धक्‌पं वेषनं दण्डताडनम्‌ ॥ १९ ॥
ज।लबन्धं देहवचृ9 दलनं ्ोषणेकरम्‌ , शरपं उअछामूखं निहा धूमा नागवेष्टनम्‌ ॥२०॥
कुण्डन्पितानि सराविधरे पापिनां छृशदानि च । नियुक्तैः किंकरगणै रक्षितानि च सेततम्‌ ॥
दण्डहस्तः दटहसतैः १ शहतभथकरैः । र क्तदसतै।दाहोभ॑दमततश्च दारुणैः ॥२२॥
तमोयुकतरदयाहनिरनिवरयिश् प॑त: । तेजागवभिश्च निःशङ्कैप्तास्नपिङ्गलो वनेः ॥२६॥

| 001

१क. "द्"्धकु"।

१८८ दवेपायनबुनिषणीहं-

योगयुक्तैः सिद्धयोगेनोनारूपषैरषैेः । आसत्रसृत्युमिरष्टेः गपिभिः पवर्नषिमिः ॥

स्वकमनिरतैः दतः शाक्तः सौरे गणैः । अदे. पुण्यकृद्धिश्च पिद्धयोगिभिरेव च ॥

स्वपमेनिरेवोऽपि विरतेवा स्वतम्रकेः । बरद्धिश्च निःशङ्कः स्वप्नदृश वेष्णतैः ॥
फ

एतत्ते कथितं साधि कुण्डसेरूपानिरूरणप्‌ येष निवापो यत्करुण्डे निवेष कथयामि ते॥

इति शरीज्ह्म ° मह ° न।रदना ° प्रकृति साविच्युणरूयाने यमपतात्रेषत*
नरककुण्डसंरुणने नमिकोनत्रिशोऽध्यायः ॥ २९. ॥

अथ त्रिंराऽध्याषः।

|

यप उबचि--
हरिसेवारतः शुद्धो योगी सिद्धो ब्रती सति। तपस्वी ब्रह्मच।री च न याति नरकं यतिः॥
कटुवाचा बान्धवांश्च लछतवेन च यो नरः | दभवान्करोति बर्वावहनिकुण्ड प्रयाति स .॥
गात्रलोमप्रमाणाडद तत्र स्थित्वा हुताज्ञने । पश्ुयोनिमवाप्नोति रद्र दर्ध्ञिनन्मनि ॥
ब्राह्मणे तु घतं तप्तं क्षिते गृहमागतम्‌ । न भोजयति यो मृदस्तप्तकण्डं प्रयति परः ॥
तत्र छोमप्रम'णान्दं स्थित्वा तत्र च दुःखितः । तप्तस्थटे वहानेकुण्डे पक्षी च पतप्तेजन्पसु
रविव।राकंतकान्त्याममायां श्राद्धगत्तरे । वह्ञाणां क्षारपणगं करोति यो हि मानवः ॥
स याति क्षारकुष्डं च सूत्रमानाढ्दूमेव च । स त्नद्रान ङ योनिं सप्तजन्मसु मारते ॥
स्वदत्तं परदत्तं व। ब्रहमवृत्ि हरेत यः| यो हरेद्ध।रते वर्षे विटृङुण्डं च प्रयाति स. ॥
धषटवषसहलाणि विद्भोनी तत तिष्ठति । पष्िपषेभह।9 विट्‌ मश्च एनमुषि॥९ ॥
परकीयतडागे च तडागे यः करोति च । उत्सनेदैवदोपेण मूत्रकुण्डं प्रयाति सः ॥१०॥
तद्रेणुमानवषै च तद्धोन तश्र तिष्ठति । मारते गोभिक्रा चैव प्त मवेतप्प्तजन्मपु ॥११॥
एकाकी मिष्टमश्नाति श्ष्मकुण्डं प्रयाति प ,पर्णमन्दशतं चैव तद्धानी तत्र तिष्ठति ॥
पृमब्दशप चेव प प्रेतो भ।रते भवेत्‌ । छष्ममूत्रणरं चेव दद्धोनो तत्र तिष्ठति ॥१६॥
पित मातरं चेव गुहं मायौ सृतं सनाम्‌ , यो न पृष्ण।त्यन।थ च गरकुण्डं प्रयाति सः ॥
पणेमज्यसदेखं च तद्धोज तेतर तिष्ठति । ततो ब्रनद्ूतयोनिं शतक्षै ततः शुचेः १५
इष्ट ऽतियि वक्रचक्षुः करोति यो हि मानवः । पितृदेषा्तश्य जं न गृह्णन्ति च पामनः
यानि कनि च पापि बरहमहत्यादिकानि च। इहैव ठमो चन्त दुष्रिक'कुण्डम नेत्‌
पूर्णमब्दशतं चैव तद्ध,जी तत्र तिष्ठति । ततो नरो भकेदमो दरिद्रः प्प्नन्ममु ॥ १८॥
` ` क, लास्माइः २. सुरविप्रयोः। ३ ख, पूं कते ततः शविः। ` क

ब्रह्मैव पुराणम्‌ । १८९

द्रा द्रवयं च पिप्राय चान्य दीयते यदि। स तिष्ठते वणाङण्डे तद्धोनौ शनकत्सरम्‌
ततो मन्म चण्डालिनन्मनि ततः शनिः । छृकलापो भवेन्सोऽपि मारते सप्तनन्धसु
ततो मवेःमानवश्च दरिद्र ःस्गयुरेव च ¦ २० ॥
एुमांपत कामिनी वागि कामिनीं वा एमानथ। यः शुक्रं पाययत्येव शुक्ररण्डं प्रणति पः
पृणेमठदशते चेर तद्धोज तत्र तिष्ठति । योनिङ्ृमिः क्षताठं च भवद्वि तत शुचिः ॥
सेत।डच च गुरं श्र रक्तपातं च कारणत्‌ | स॒ च तिष्ठत्थसक्कुण्डे लद्धोजी शतवन्सरम्‌॥
ततो मद्वय।धनन्म पजम्मपरु भारते । ततः शुद्धिमाप्नोति मानक्श्चक्रमेणच ॥
अश्र खवनतं गन्तं भक्तं दृष्ट च गद्रदम्‌। शरीङष्णगुणपगीते हत्येव हि यो नरः ॥
स व्सेदश्रक्ुण्डे च तद्धाजी शतवत्सरम्‌ | तते मतरेत्स चण्डारो त्रिजन्मनि ततः शकः
करोति खलतां श्इवदशुद्ह्दयो नरः । कुण्डं गात्रमरःनां चस च याति दशाढ्कम्‌॥
ततः प गामी रोनिमगप्नोति त्रेजन्मनि । चिजन्मनि च शगीदीं ततः शद्धो मवे-
दूधुम्‌ ॥ २८॥
बधिरं यो सहत्येव निन्दन्येव हि मानवः। प्र वपे$कणेशषटृकु 'ड तद्धोजी शसवत्सरम्‌ ॥
ततो मवत बरिरो दरिद्रः सप्तनन्भमु । पजन्पस्ङ्गहीनस्ततः शुद्धि छमेदृशुवम्‌ ॥
टोमात्स्पाडना्थी थ जीविने हन्ति यो नरः। मलाकरुण् वसतम)ऽपि तद्धोजी दक्षवषेकम्‌
ततो भवेत्स शश्शको मनश्च सप्तनःमय्‌ । एणादयश्च कमेम्यस्ततः डु दधि ठभेदुघ्रुवम्‌॥
स्थकन्यापारन कृत्वा विक्रीणाति हि खो नरः अथलोभानश्हामृढो मापकुण्ड प्रयातिसः
कन्याङोमप्रमाणाड्‌ तद्धाजी तत्र तिष्ठति । ते च कुण्ड प्रहारं च करोति यपक्रिकरः ॥
मांसमारं मनि कृत्वा रक्तधागं छिह्प्ण । तते) हि मारते पापी कन्याविदृमु ृमिेवेत्‌
पष्टिषषेसहस्राणि ग्याधश्च सप्रनन्मध्रु । परजन्मनि वगर कुक्कुरः सप्तजन्मध्‌॥ ६१॥
सघभन्ममु मण्डको जलीकाः सपनन्मत्‌ । सप्तनम्मपु काकश्च ततः द्धि लमेदूधुवम्‌॥
त्रतानामुपवासानां श्राद्वा्रीनं च सेयमे । न करोति स्मोरकमे सोऽङुवि ` समैकर्मेमु ॥
स च तिष्ठति कुण्डेषु नखाभनां च सुन्दरि । तदेव दिनमानान्दं तद्धोजी दण्डतांद्ति.॥
सकेशं वाथिवं छिष्गं य वाऽचेयति भारते । स तिष्ठति कशकुण्डे मृदेणुमानषेकम्‌ ॥
तदन्ते यवनी योनिं प्रयाति हरकोप्तः | शताग्दाच्छुद्धिम।प्नोति स्व॑कुटं रमते धुवम्‌ ॥
पितृणां यो चिष्णुपदे पिण्डं नेव ददाति च । प्र तिषठत्यम्थिकुःड च श्वरो माश्च भहोस्बणे
ततः स्वयोनिं सप्रप्य खज्ञः सपु जन्मत । मञ्न्महाद्रिद्रश्च ततः शद्धो हि दण्डतः॥

१ क. एताम्द० । २ क °तेततर्थवि*। ३ क. दानवा । * क, राजतं भते कत ।

भ & 9
१९० देपायनपनिपणीत-

य सेते महामृधे गुणी च स्वकामिनोम्‌ । प्रतठताम्नक्रण्डे च शत॑पै म तिष्टति ॥
भवरिक्नं घ यो मुङ््ते क्रतुभनातान्नमेव च । ठीहकुण्डे शत।ठ च पत च तिष्ठति तके ॥
स त्रनेद्रजकीं योनि कमेकरारीं च स्ठपु । महात्रणी दारेद्रशच ततः शुद्धो भवे्वरः ॥
यो हि धर्माक्तहस्तेन देवद्रग्यमुषदभेत्‌ रातवषेपमाणं च पर्मकुण्डे स॒ ति्ठति॥ ४७ ॥
य. शदरेणाम्यनुन्ञान मृङ्न्ते शद्रा्नमेव च । प्त च तपपुराकुण्डे शताञ्दे तिष्ठति द्विनः
तनो मधच्छूदरयाजी बराह्मणः सनन्भपु । शद्रधाद्धान्नभाजी च ततः शद मवेदुधुषम्‌ ॥
षागुषटा कटुवचा या तडयेत्छामिनं सदा । ती्ष्णकण्टककुण्डे स, त्दोजी तत्र ष्ठति
ताडि त यमदूतेन दण्डेन च चतु्गम्‌ । तत उच्चैःध्रगः स्ठजन्म्वेव तत; शुषिः ॥
विषेण नीविने हन्ति निदयो यो हि णमरः | विषङगण्डे चठद्धौजी सहस्र ब्द च िष्टति॥
तते भवेकरघाती च तरणी स्पतप्प्नन्मपु । स्ठनन्मपु कुष्ठी च तनः शुद्धः मेद्‌ धरुरम्‌॥
दण्डेन ताइयेद्ो हि वृषं च वृषव हकः । मृत्यद्र। स्वतन्त्र वा पुण्यक्षेत्रे च मारते ॥
प्रतपठनेढकुण्डे च सर तिष्ठति चतुयुंगम्‌ । गवां टोमप्मागान्दं वृष्य भगी तत्परम्‌ ॥
दन्तेन हन्ति जीवे यो छोरेन बाडेशन ग । दन्वृण्डे वसेत्सोऽपि वर्षाणामयुतं सति ॥
ततः स्वयोनिं संप्राप्य चोदरव्याविपेयुतः | हिष्ेन जनमनेकेन तनः शरद्धे भवेन्नरः ॥
यो मुरुक्ते च वृथा मापे मस्पमाजी च बाह्मणः। हेरनगयमोनी कृमिदुण्डं प्रयाति सः
स्वोममानवै च तद्धजी तत्न निष्ठति ¦ ततो मेन्म्ेच्छनानिल्लिजन्मनि तत शुचिः।
न्राक्मणः शूद्रयाजी यः शूदश्राद्धान्नभोनकः । शुद्राणां रव्राही च पृ धकुण्ड त्रनद्‌ धुवम्‌
यावह्लोमपमाणाठद्‌ यजमानभ्य सुत्रने | ताड यमदूतेन तद्धोजी तत्र ष्ठी ॥६१।
तते मारतमागत्य घत गुदः सतनन्भमु । महाशृटी दरिद्रश्च ततः शद्धः पुन्द्रिनः॥
षुं बरूर महान्ते ग प्रषै हन्ति चयो नरः| स्वात्मेडोमपमाणाठर सषकुण्ड प्रमति सः॥
सर्पेण भक्षितः सोऽपि यमदूतेन ताडितः । वपेच्च पणगडजी वी ततः सर्णे भपदूघृवम्‌ ॥
ततो मवेन्मानवश्व'प्यस्पायुददुप॑युतः । मह्धेशन हन्मृप्युः सर्पेण भक्षणं ध्रुवम्‌ ॥
विधि प्रकरप्प जी ुद्रनम्तृश्च हमिति यः । स दंशमशक कुण्ड जन्म गदेनाब्दकम्‌ ॥
दिवानिरौ म्षितस्तैरनाहरश् शब्दकृत्‌ । ब दहस्तष्दादिश्च रमदूतेन डितः ॥६७॥
ततो मवेशुद्रजन्तुजौति्ँ गवती स्मृता । तते मवेःमानवरश्च सोऽङ्कहीनम्ततः शुचिः ॥
यो मृढो मधु गृहणाति हत्वा च मधुमक्षिकाः । प एव गारछे कुण्डे जीवमानदिनःन्दकम्‌

१ क, मानव. । २ ख. कुन्त । ३ ख. कुन्त*।४ क. कृष्णपाद्मस्तकरस्यं ८०।५ क्‌.
सपनो । ६ फ. विधिप्रद्त्तजी° ।

बह्मवैव पुराणम्‌ । १९१

भतितो गरले यमदूतेन ताडितः । तता हि मक्षिकाजातिस्ततः शुद्धो मतेत्नरः गो
दण्डे करोव्यद्ण्ड्ये च विप्र दण्डं कराति च , पर कुण्डं वज्ष्टणां कीटानां वै प्रणति च
तह्लोभमानवै च तत्र तिषठत्यहानिंशम्‌ । शढ्कृद्धसिनप्तैश्च ततः शद्धो मवे्नरः ॥
अलाभेन यो भूपः प्रनद्ण्ड कणि च । वृश्चिानां च कुण्डषु तल्छेमाढं ववेदृधरुवम्‌
ततो वृश्चिकजातिश्च पप्नन्भु ज।यते । ततो नश्चाङ्गहीनो उणाियुक्तो मवेदूधरुवम्‌ ॥
यः खादति गुरं स्व च धूर्नी धूता तलः ¦ स कुण्ड व्जःषरागा वततेरमम्बन्तगवधि
त्रा्मणशच्लभार यो ह्यनयेषां घाव मवेत्‌ । सध्मादीनश्च मृदश्च हरिभक्तिविहीनक ॥
स तिष्ठति स्वदोमण््दं कुण्डादिषु इरादिषु । विद्ध. शरादेभिः शश्चततः श्रद्ध भवेन्नरः
कारगर पन्धकारे निबध्नाति प्रनाश्च यः । प्रमत्त; स्वस्पदोषेण गो ऋकुण्डं प्रयाति सः
तत्कुण्डं ततोयाक्तं पान्धकरं मधुकरम्‌ । तीक्ष्णेष्ैशच क टेशच संयुक्तं गोढकुण्डकम्‌ ॥
कीटोविद्धा वेतत प्रजालोपराव्दमे१ च | तते। भेव्॑नीचमृतथस्ततः शुद्धो नरो मुवि ॥
रराद यतश्च नक्रादीन्हन्ति ष; पति | नक्र ण्टकमान।>ः नक्रकुण्डं प्रयाति सः ॥

क (ष

तते नक्र।दिनातिश्च मोचयादिषु रुम्‌ । ततः परथ) विद्धो हि दण्डेनेव नर. पुनः|

= ए ना [

वक्षःश्रोणी्तनास्५ च यः परयति प्रलिपः । कामेन कापेया हि पृण्यतेतरे च माति ॥

प्त वरेत्पाम्कु डे च काकैश्च क्षुण्मलोचनः | तनः स्वटोममानाब्दं तरश्चन्धल्िनन्मनि
स्वणेस्तेयी च यो मृढो भरते पुरविभयोः ¦ स्र च परचानकुण्डं च स्वरोम। ॐ वसेदभ्रुवम्‌
ताडतो यमदुतेन स निः कषण्ण्ीचनः । त मोजी च ततव ततश्चःनध्धिजन्भनि ॥
प्ठजन्भदरिद्श्च महाक्रगश् पाकी । भारते स्वणङकारश्च प्त च छणवगिक्तवः ॥८४॥
यो मारते ताम्ननौते छौहचैरश मम्द२। स स्होमप्रमाणाब्द्‌ं वन्नकरण्डं पयाति वै ॥
तरव वज्जगिद्भोजी गजैश्च कषण्णलोचनः। तडि १ यमदूनेन ततः शद्धे भवेन्नरः ॥
भारति देवचैरशच देवद्रःपदिह।रकः । सु ८१२ वज्ञङकु्डे स्लोगठ वेदनम्‌ ॥
देह {गवो हि तद्नूरना हरश्च शञङ्ृन्‌ । त।डि यपदुतेन ततः शुद्धो भकनरः ॥
शेप्यप््या शुकानां च यश्चैरः सुरियो; । तप्ठपाणङ्कण्डे च स्वरो बन्द वतेदुघ्रुषम्‌
िनन्मनि बकः सोऽ१े चतदपश्िनन्मनि । जर २इंनिद्ध् ततोऽरपे शेतवपत्िणः
ततो रतकरिरी च शटी वै मान्नो भवेत्‌ । स्ठननममु चाल्पायुसततः शुद्धो भवेन्नः
रौपवप्यक्यादिपात्रं च यो हत्पुरविपर धोः । प्ण पाषाणङ्ुणडे च सले माद वतेदुधुम्‌
प्त मेद्श्वन।तिश्च मरत सष्नन्घु । ततेऽधिार्युक्तश्च पाद्रोमी तनः शुचिः ॥

१ कृ. 'वेत्रजाज।तिस्त",

९९६ टेषयनपुनिषणीद-
पश्चरधन्नं च यो भुङ्के पशचङजा>¶नीवन, | स्वरे(पमानवपै च लालाङ्ण्डे वेदूधुवम्‌

थे

ताडते। यमदूतेन तद्धोनी तेत्र तिष्ठाति । ततश्च शूखरोगी ततः शद्धः करमेण सः ॥
म्ेच्छतेव मषी ये विग भाते मुवि। पतच त्ठमु्ीकुण्डे घलोमन्दुं उपेदुनरुवम्‌
ताडितो यपदुतेन तद्ोनी तंत्र तिष्ठति । ततक्धिनन्भनि मे्ृष्णवर्णः पशुः प्ति ॥
त्रिनन्मनि मेच्छाः कृष्ण पप्ज्ञःममि। ततश्च तालवृततश्च ततः इद्ध मवे्तरः ॥
ध न्यादेनस्य तामबूहं यो हरेतपुरकरेपयो; । आतत च तथा तसं चुगेकरण्डं प्रयाति त्तः
ताड तत्न निव्मदूतेन तडितः । ततो मवेन्मेषजातिः कृककरुटश्च त्रिजन्मनि ॥
ततो मेन्ार कश्च क सत्थाशुपे मुरि । वंशहीन दरिद्रश्वप्यसयृश्च ततः इुचिः
चक्ष कति पिभराणां हवा द्रः च यो नर्‌ः। प्र वतेचचक्रकुण्डे च .शत.ठ दण्डगाडितः
ततो मबेन्भानश् तैर करालि नन्वनि । 3 ॥धियु क भवेद्रोगी वंशर्हनन्तत। हवि; ॥
बानपेषु च विरषु कुषे वक्रतां नर; । प्रभाति वेक्करुण्डं च वेत्र युगं सति ॥
ततो म्वेन्स कक्रङ्ग हीनाङ्गः प्प्नन्मषु । दद्धि वेशदीनश्च म(य)हीनस्तः, शुः
शने -कूममां । च ब्राह्मणे ये। हि भति । कूमकुण्डे कतेत्सोऽपि श > कूमक्षितः
ततो मेपकुभेनन्म रिजन्मनि च पूरकेरः । त्रिजननि बिडालश्च मयूरश्च त्रिजन्मनि ॥
बुतखाद+ चैव यो हेतपुरिभियोः । उ्लकरुण्डं त वै याति मलक्रण्डं च पातकी
त्र शिता शताठ{ च त मेततेढप।यिकः । सप्तनन्भप मल्सयः स्यानमूषकशच ततः शुषिः
गन्धि तै घाना च गन्द तथेव वा | भाते प० पव च यो हरेतपुरवि षयोः ॥
पसेद्दुन्धकुण्ड च दुगेन्ये च ठमेत्सद्‌। । स्वोममानर्षे च ततो दुनिको भरेत्‌ ॥
दु न्थः सपनन % भृणनभिक्धिनन्नाने । पप्तन सुगन्धश्च तते। वै मानवे मेत्‌॥
भरेव ख श्त्वेन (द्ारूपेण वा पतिं | बली च वा हरदटूमिं मारते परयैतृम्‌ ॥
प्त वपेत्तप्तशूठे च भतप्तो दिवानिशम्‌ | तप्ते यथा जम) दो भ्रमति पतम्‌
मस्मसान्न मवध्यव मे।^.देह्‌। न नश्थि। पत्मन स्य पापी पितप्तततत्र तिष्ठति॥ १ १९॥
ॐब्द करेत्यमाहारा ५मदूपेन त१; | षाष्ेवषं 4ह।णि पिद्‌कमिमौरते तत, ॥
ततो भवेद्भूमिः ने दद्दर ततः युतिः ततः स्मि तप्य हुमा मेत्पुनः
छिनत्ति जीपिनः खड्गे {माही नः परद्‌।रुणः। नत्वा ॥ हन्ति नरमथढोमेन भ।२॥११८॥
अतिपर च स वते वन्राश्चदुदर । तेषु चेद्राह्मगान्हन्ति शतमन्वन्तरं तद्‌। ॥
छिननाङ्गश्च मयेत्पापी लद्गधाए५ सततम्‌ । अनाहारः श्दङृ् यमदूनेन ताडित॥
१ ड. व्रः , २ क. स वरोद्ग्यकुण्डे च मवेह्गो दिवानिशम्‌ । २ क. "कर्मं चतु" । =

भ्रह्मवैवरतपुराणष्‌ । १९३

ण्डा; शतनन्ानि मारत सूकरो मवत्‌ । कुक्कुरः शतजन्भानि सपः सप्रजन्मसु
म्याघश्च (जन्मानि वृकश्चैव त्रिजन्मनि | नन्भप गण्ड स्यानहिष श्च त्रिजन्भनि
ग्राम बा नगरं वाऽपि द्‌'हनं च. कराति च । क्ुरधरे वकेताऽवि च्छिन्ाङ्गनञियुगे सति
ततः प्रेतो मवेरपद्यो वहानकक्र। भ्रमेनमहाम्‌। स्ठनन्ममिध्मोनी खयोतः सषनन्मपु
ततो मरेनमह।शूी भानवः सप्तननसु । सप्नन्म गङत्कुषटी ततः शुद्धो भवेनरः ॥
परकणेपज।पेन परनिन्दां करोति यः | परद्‌षे मह। पी देवन्राह्मगनिन्दकः॥ १२१॥
धू वीदे त च वत्सेतपूचीत्िद्ध युगत्रयम्‌ । ततो मवेदूवृश्चिकशच सपैः स्यात्प््तनन्पु
यजकीटः पतठननौ म मकीरस्ततः परम्‌ । ततो मवेन्मानवेश्च महारधाधित्ततः शतिः
गृहिणां च गृहं भित्वा वष्ठुस्तेय करोति यः । गाश्च च्छगांश्च मेषश्च याति गोधा-
मुखं च पत, । ताडिते। यमदूतेन वपत्र युश्रयम्‌ । ततो भवेतप्ततननो गोजातिथोधिपयुतः
निजनति भेषनाति्छागज,तिज्ञिनन्मनि | ततो मवेन्मानकवश्च नित्यरोगी व॑द््िकः ॥
भाषो बन्धुहीनः सगा च तत, शुभः | स्ामान्यदरःचौरश्च याति नक्रमुखं युगप्‌॥
ततो मवेर।नवश्च १ह्‌।रोगी ततः हुचिः । हन्ति गाश्च गजांश्चैव वुरगांश्च नरास्तथा ॥
पस्यति गजट च महप.पी युगत्रथम्‌ । ताडितो यमदूनेन गजदन्तेन ततम्‌ ॥
स मवेद्रनन तिश्च दरगश्च त्रिजन्मति । गोजातिरम्च्छनातिश्च तनः शुद्धो मबेन्नरः॥
भर षिनितीतुचतां गां वारयति यो नरः; तच्छुभ्ृषविहीनश्च गोमुखं यपि मानवः ॥
नरकं गे.मुलाकारं कृमितषोद्कानितम्‌ । तत्र तिष्ठते पतो रत्रन्मन्वन्तरवधि ॥
ततो नरप गोरीनो महारोग दरक: । सजन्मन्यन्त्यजातित्ततः शुद्धा मतसर ॥
गोहतं ब्रह्महणं च य, करोर+तिदेशिकीम्‌ । यो हि गच्छेदगम्यां च सष्याहीनोऽप्वद्‌ी-
सितः ॥ १६८ ॥
प्रतिप्ाही च तषु ग्रामयाजी च देवलः . शूद्राणां सूपकार भमत्तो वृषलीपतिः ॥१६९॥

गोहत्णं ब्रह्महत्यां च ख हु्यां च करेति यः । मित्रहत्यां भ्रूणहत्यां महापापी च मारते॥
कुम्भीपाके प्त च व्तेयागन््श्तु श । ताडिते यदनेन चूणैमानश्च सततम्‌ ॥
षणं प्रतत वहूनौ च क्षणे पतति कण्ठके । क्षणे च तप्रेषु तप्तोरेषु च क्षणम्‌ ॥
क्षण च तप्तप।षामे तष्ठहे क्षणं ततः । गृध्रः कोदिपतहाणि शतजन्भानि सूकरः ॥
करक सपनन्मानि पः स्यात्सषठजन्मसु । पष्ठिवष॑पहलाणि ततो १ विट्क मिम॑वेत्‌ ॥

१ क. सेवानः शतकषोणि रतजन्मानि सूकरः कुकुरः सप्तजन्मानि पृ* १ क. "रो-
प्यं गही" । ३ ल. (तुण्येम।" ।
५५

१९४ देपायनपनिपर्णीत-

॥।

ततो मवे वृषो गङत्कुष्ठ द्रिद्रकः । य्षममरस्तो
साविज्युवाच-
ब्रहमहस्या च गेहत्या भरिविधा व।ऽ5तिदेशिकी । का व्‌। नृणामगम्या षा के वा तेध्यावि-
हीनकः ॥ १४९ ॥
जद तितः पुमान्को वाको वा तीये प्रति । दविजः को वा ्रामयानी को वा विभश् देवलः
शूद्राणां सूपकारः कः प्रमत्तो वृषटछौपति;। एतेषां उक्षण स्थ वद्‌ वेदविदां वर्‌ ॥\४९॥
वम उवाच--
रीण च तदचायं सूःमभ्या परकृतौ तथा । शिवे च शिवटि्ग वा सूय सूथेमणौ तथा ॥
गणेशे वा तदचौयामेवं स्त्र सु>।२। करोति भेवनबुद्धि ये
2

दबुद्धि यो ब्रह्महत्थ कमेत तः ॥१९०॥
खगुर) सष्टदेवे वा जन्मद्तिरि मातरे । करोति मेदबुद्धि यो गर्यहत्यं छभेत्‌ प्॥१५१॥

भ, ^ ष्व

वैष्णवेष्वन्यमक्तेषु ब्राह्मणवतरेषु च । करोति प्तमतां यो हि ग्यहत्यां ठमत्त॒ सः ॥
यो मृद दिष्णुनैवेये चान्यनैवङ़े तथा | हरेः पदोदकेष्वन्यदेवपवोदके तथा
केरोति समतां यो हि बरह्महयां ठमत्त॒ सः | ४९६ ॥

सरवश्वरेधरे °) सैक।रणक।रणे । सर्वाये पर्मदेवानां ६व्ये सवान्तरातनि ॥ {९४ ॥
माययाऽनेकरूपे वऽप्येक एव हि निगुणि । करे त्यन्येन समतां ब्रह्महत्यां लभेत्त॒ तः ॥
पितृदेवार्चनं पैरवप्रां वेदविनिर्मिहाम्‌। यः करोति निषेधं च ब्रह्महत्यां लभेत्तु तः ॥
ये निन्दन्ति हर्षके तनमन्त्ोपाप्तक तथा । पवित्राणां पितर च बह्महतथ कमन्ति ते ॥ `
शिवे शिवस्वरूप च कृष्णपराणाविकं प्रियम्‌ | पवित्राणां प्रन च ज्ञानानम्दं सनातनम्‌ ॥
प्रधाने शरैष्णवानां च देवानां सेम्यमीश्वरम्‌ । २ नार्चयन्ति निन्दत बरह्महत्या कभन्तिते ॥
ये विष्णुमायां निन्दनित विष्णुभक्तभदा पततीम्‌ । सवेशक्तघरूषा च प्रकृति पवेमातरम्‌ ॥
त्मदेवीस्वरूपां च पर्वाधां सव॑वन्दिताम्‌ । पवैकारणरूपां च ब्रह्महत्यां लभन्तिते ॥
कृष्णजन्मा्टम रामनवमी पुण्यद्‌ं पराम्‌। शिवरात्र तथा चेकाद्‌र। वारं रवेप्तथा ॥
पश्च पवि पुण्यानि ये न कुवेति मानवाः ¦ कमन्ते ब्रह्महत्यां ते चाण्ड लाव्िकपारिनः॥
भम्ुवी्याबुखनने जठे शौचादिकं च ये । कूवैन्ति माते वर ब्रह्महत्यां रमन्ति ते ॥

वंशहीन मार्थाहीनस्ततः शुचिः ॥

गुरं च मातरं ताते साध्वीं माथी सु? पुनाम्‌ । अ +यान्था न पुष्णाति ब्रह्महणं कमेत सः
[6५ क

विवाहो यस्य न मवेन्न प्यति ते च यः । हरिभक्तिविहीनो य। ब्रह्महत्यां लभ सः

~~~ -~---~-~~--~------*---~ ---~ ~ -- -------“4

१क. बन्धुही*।

ब्ह्मदैवतैपुराणम्‌ | १९५

#

हरेरनैवेद्यमोजी रित्यं विष्णो न पुनयेत्‌ । पुण्यं पार्थि्र्गं वा ब्रहमहत्या ठमेत्त पः ॥
लाहार कुर्ता गां च पिन यो निवाररत्‌ । याति गे परिप्रयोपध्ये गोह्य च कमेततुसः
दण्डगास्ताडयन्पूढा य। विप्र वृषवाहकः | दिने दिने गवां हत्यां कमते नात्र संशयः॥
ददाति म्य उच्छिष्ट याजयेद्‌ वृषवाहकम्‌ । भेःजयेदूवुषवाहान्न स गोहत्थां ठमेद्धुवम्‌
वषटीणतिं यनयेदयो म॒ङ्क्तेऽन्ने तस्य यो नरः । गोहत्ण तक्रं सोऽपि छमते नात्र सेशयः
पाः ददाति वहनी च गाश्च णेन त'डयेत्‌ । गृहं विशेदोताधेः सला गोवपमप्नुषत्‌
यो भूङ्ते ज्िश्वणदेन शेते ननग्धाक्धिरेव च । सूर्योदये च द्विमौजी प गोहन्यां ठमेदुधुवम्‌
भर्वारान्न च यो मृङ्क्त यान्जोवी च व द्विनः | यक्जिवध्याहीनश्च स गोहत्यां छमे-
धुम्‌ ॥ १७४ ॥
पतु परवकाटे च तिथिकठे च देवताम्‌ । न पेवतेऽतथि यो हि गोहत्यं स ठमेदुभुषम्‌॥
स्वभनरि च ह्ण च मेदबुद्धि करति म । कटृक्त्या ताडभेत्कान्ते सा गोह्य कमेदूनरु्म्‌
ग मागंखननं कृत्वा वपते पस्यम्र च । तडागे वा तदुधै वा प गोहतथ। रर्दृभुवम्‌ ॥
परायभितं गोवघस्य यः करति व्यतिक्रमम्‌ । अग्रटोमाद्णाज्ञानात्म गोहत्या छदरूुरम्‌ ॥
राजक दैवके यत्नादरो-वामी गांन पालम्‌ । दुःखं ददाति यो मृढो गोहत्यां प्र मेदुुवम्‌
प्रन छद्घभदो हि देवा चया रम जलम्‌ ।नेवेथ पुष्पमन्नं च प्त गोह्यां छमेदूपरुवम्‌ ॥
शश्वन्त स्तीति वादी या मिथ्यावाय प्रतारकः ' देवद्वषी गुरुषी सत गोहस्यां छमेदूनुवम्‌॥
देवताप्रातिमं दृष्टवा गुरुं वा ब्राह्मणे सि । संभ्रमात नमे्यो हि स गोहत्यां ठमेदूधुवम्‌ ॥
न द्दात्यारिषे कोपातमरणनाय च यो द्विनः। विर्थिने च विदां वै प गोहत्यां छभेदूधुवम्‌

९

गोहत्पा ब्रह्महत्या च कथिता चाऽऽतिरेशिकी ।यथ। श्रुत सूथेवक्त्रालकि मूथ; श्रोतुमिच्छति

# 1 9५
साविच्य॒बाच-
वासवे चाऽऽतिररेले च संबन्पे मापपुण्ययोः। न्य॒नापरिके च को मेदुस्टम्मां ग्थारूयातुमहैि
यम उवाच-

कुत्रपि वास्तवः रेष्ठ न्युन)ऽतिरेशिकः पद्‌ ' कुत्र $ऽतिदेिक. शरेष्ठो वास्तवो न्युन एव च
कुत्र व। सुमत प्ताधि तयेरवदप्रमाणतः | करोति तत्र नाऽऽस्णं यो गुरुहव्ां हेतु स ॥
पुग परिचिते विरे विद्यामन्त्रपरदातरि | गुरो पितुत्वमारोष्रसतुतः प्रष्ठ उच्यते॥१८८॥
पिः शतगुणा माता मतुः रातगृणस्तथा | विद्यागन््रपदाना च गुरुः पूरपः श्ुतेभेतः ॥
गुरुतो गुरुपत्नी च मौरषे च गशयघी | यये देवपत्नी च पूज्य चागीष्देवत।१९०॥
विप्र; शिवप्तमो यश्च विष्णुतुस्यपगक्रपः | राजाऽऽतिदेशिकाच्छष्ठो वास्तवो गुणश्षतः

१९६ हपायनपुनिपणीदं-

सव गङ्गपतमे तोये सर्व व्याससम द्विः प्रहणे सूेशाशेनोशवतरैव समता तथोः ॥
-जािवेशिकह्याया वास्तव चतुरग॑णः । समतः स्वैवेदागामित्याह कमशोद्धव! ॥
भातिदेरि कहत्वाया मेदश्च कथितः सति| या खाऽगम्य। मृणामेव मिनो कथयामि ते ॥
सी गः च प्वेषाभिति वेदे निरूपित | जगम्या च तद्न्वा चा चेति वेदविदो विदुः॥
साम्ब कथितं सवै विशेष शृणु सुन्दरि | अत्काम्यश्च य। या वै निबोष कथयानि ते॥
शृद्राणां शिपरपत्नी च विणं शूद्रकापिनी | अत्यगम्याऽतिनिन्धा च रोके वेदे पतित्रत
शृद्शेद्राह्मणीं गच्छेद्रमहत्याहाते छमेत्‌ । तत्समे ब्राह्मी चापि कुम्भी गकं त्रनेदुधुषम्‌
अदि शुद्ध श्रमेद्िभो धृषषठीपरतिरेव सः | स भ्रष्टो विपरजारेश्च चण्डाङात्पोऽषमः स्मृतः
विमशच तशिण्डो मूत्त च तपणम्‌ । ततितुणा सुरणा च पूनने तत्समं सति ॥
कीटिजिम्मारितं पष्य तच्यानैतपत्ताऽ्नितम्‌ दिस्य वृष्टी मोगान्नरवस्येव न संशयः ॥
त्र हयणश्च सुरापी ती विटूमोजी वृषरीपति;। हरिवापरमोजी च कुम्मीणकं त्रनेदुधुकम्‌ ॥
गुरषैस्नी राजपत्नी स" त्नी नरं परपुम्‌ । सुतां पुत्रवधु शश्र सगमी मगिनीं सति ॥
` सोदरभातुमाथां च मातुखानी पितूप्रसूम्‌ । मातुः प्रसं तर्सक्तःरं ग्मिणी भर तृकन्यकाम्‌ ॥
शिश्वा चे शिष्यण्तमी च मागिनेयस्य कामिनम्‌ । भातुः पुत्रप्रियं चेवाप्यगम्पामाह पदजः
एताशवेामनेक। ग यो व्रजेन्मानवोऽषमः | स्वमातृग मौ वेदेषु ब्रह्महा ठमेत्‌ ॥
अके्महिःऽपि सोऽपृदथो रोके वेदेऽतिनिन्दितः। प याति कुरम्माणकं च महा णग पुदु-
स्तरम्‌ ॥ २०७ ॥
केरे सेष्यां च तैष्यां वा न केरोति यः| तरिःसं्यां वजयो वा पैप्वाहीनश्च स द्विः
हैप्णवे च तण हैव शाक्त सरं च गाणपम्‌। थोऽहंकाराभ गृहणाति मन्त्र पोऽदीतितः प्यृतः
प्रयाहमवयि कृत्वा यावद्धस्तचतुष्टयम्‌ । तत्र नायाः स्वाम गङ्गागम्तिरे वरे॥२१०॥
तश्र जराथणकतरे कुत्र हरेः पदे । गराणस्यां बद्यी च गङ्ाहागरमेणमे ॥ २११ ॥
पुष्करे मा्करपेमरे प्रमाते रासमण्डले । हरिद्वारे च केदारे धमे बदरिकाश्रमे ॥९१२॥
तरस्वती नद तीरे पष्य वृन्दावने कने । येोद्‌वयी च कोशिरक्णं तरििण्यां च हिमण्डये
एष्वन्यत्र च यो दाने प्रतिगृह्णति काभतेः। प च तीवप्रतिनरही कुभ्मीपाक प्रयाति च ॥
शद्ातिरिकयाजी ये प्ाभयाजी च कीर्तितः | वैषा देवोपजी् ो देवकः परिकीर्तितः|
शूद्रपाकपनीवी य षकार इति स्नः । पेष्यापृजाविठीनश्च प्रमत्तः पतितः स्तः ॥
उक प्वपरकरणे ठततणे छषठीपतेः। एते महीपतिः कम्मीभकं परयान्ति त।२१५॥
ण्डेन्य॑न्यानि ते यानि निमोव फथयणमि ने ॥ २१६ ॥

ब्रहममैबरे पुराणम्‌ । १९७

एति श्रीह ग हा ° प्रकृति० नारदना° सा रशय॒ < यमसावित्रीतत° कमोतिपाके षवि-
नरकनिरूपणं शिषणशम्त्ये ब्रह्हत्यादिण्दायेवरिभाषानिरूपणं नम मिकोऽःध्यागः॥
कत

अधक्ररतचश्यङध्यायः

चम उवाच--

हरिपेवां विना प्ाध्वि न ठमेत्कमैलण्डनम्‌ । हमकम स्वर्रनां नरकं च कुकमैतः॥ {॥
पुश्चस्यन्नं च य भुद्क्त वेदान च पतिव्रते । ता नतत द्विजो य) {ह कारपुर प्रयाति ततः
शतवष काढपत्र श्विता ददर मवेदधूषम्‌ । तत्र जन्मनि रोगौ च ततः शद्ध भवेदूद्धिनः
पति्रना चैकपत्नी द्वितीये कुर्या स्सला । तृतीय धर्षिणी ज्ञेया षतु पुश स्छृता ॥
वेश्या च पश्चमे षष्ठे युरमी च स्मेऽषटमे , तत ऊर्वं महवेरय। साऽय सवज तिप ॥
यो द्विनः कुलां गच्छद्ध्षिणीं पुंशलौमपि । दां युग्मी महाविश्यामरटदं प्रयाति प्तः
शताब्दं कुकुटागामी धृष्टागामौ चतुगुण म्‌ । षड्गुणं पुंश्चडीगामौी वेदयागामी गुणाष्टकम्‌
युग्भीगामी दशगुणं वपेत्तत्र न संशयः । महावेहयाकामुकश्च ततः शतगुणं वेत्‌ । <॥
तदा हि पर्वगामी वेत्येवम।ह पितामहः । तत्रैव सातनां मृङ्क्ते यमदूतेन तडितः ॥९॥
तित्तिरिः कुल्टःगामी धृष्टागामी च वायप्तः । काक्र; पुरीगामी केश्यागामी वृकस्तथा
यु्मीगामी सूकरश्च तएनन्भसु मारते । महविर्याक।मुकश्च शमशाने शा्मचिस्तंरः ॥
यो भृद्क्ते ज्ञानहीनश् ग्रहणे. चन्दरसूयंयाः । अरुतुद स यात्येव चन्दरमान।छ्दुनेव च ॥
ततो मवेन्मानवश्च'प्युद्शव्याचिपतंयुतः । गुश्मयुक्तश्च काणश्च दन्तहीनंस्ततः शुचिः ॥
वाकप्द्तां हि कन्यां च यशचान्यमै ददाति च , प्र वतेतपा्ुमोगे च तद्धन च श्त ठ्कम्‌
दत्तापहारी यः प्ताप्वि पाशवेष्ट शत ठरकम्‌ । मिवपेच्छरशय्यायं यमद्तेनं ताडितः ॥
न पूजयेद्यो हि भक्त्या शिवदि च पाथिवम्‌ | सयति शृङिनः राणच्छृलपोतं सुदास्णम्‌
स्थित्वा शत.व्दं ततैव श्वापदः स्ठनन्मसु | ततो भवेदैवलश्च स्ठनन्मस्वतः शुचेः ॥
करोति दण्डं यो विप्रे यद्धवात्कस्पते द्विनः । प्रकम्पे वतत्सोऽपि विप्रोीन्द॑मेव च
प्रफोपवदना कोपाल्वानिने या च प्ति । कटूफिते च वरति वाति चाद्कीमृसं चता
उस्कां ददाते वैकत्रे च सतते यमर्किकरः , दण्डेन ताईपनपर्नं तह्ठामान्द्प्रमाणक्म्‌ ॥
ततो भवेम्मानवी च विधव। पषठजन्मसु । भुक्वा दुःखं च वैषव्य व्याधियुक्ता ततः शुषिः

१ एकः परतियस्याः सस्थः । २ द्वितीये पर्थौ पर्तादययः । ३ क. यङ्गी क. "दुङृण्डे च ।

१९८ दरेषायनपुनिपणौतं-

चा ब्राह्मणी शद्रमोभ्या परा$नधकूं प्रयाति च | तष््ौचोदके ध्वान्ते तदाहारा दिवानिशम्‌
गिवतेदरतिसैतघ्ता यमदूतेन ताडिता । शौचोदके निप्र च याददिन््राचदर्दैश । २६१
का ङी जन्मता 9 शतजन्मानि सूकरी । कुक्कुरी शतजन्मानि शुगा्ी स््ठनन्मपु॥
पारावती प्ठननौ वागरी स्ठनन्मपु । तते मवेत्सा चण्डाली सवैमोग्य च भरो ॥
तलो मश्च रनक यक्ष्मा च पुश्च । ततः कृषठयुता तेकर शुद्धा भवेत्ततः ॥
वेश्या वद्ेभने च भुग्भी १ दण्डताडे । जाटब>३ महवेदथ। कुट। देहचुर्णे ॥२०॥
सवैश्णी दैरने चैव धृष्टा वै शोणे तथा । निषपद्ातन-युक्ता यमदूतेन ताडि 1,२८॥
विण्मू्मतेणे तत्र यावन्मन्वनमरं एति | ततो भवेद्विटूकृमिश्च वक्षं ततः शुचि. ॥
ब्रह्मणो ब्र मणी गच्छेत्सज्नेयानी स्त्रियः । वैदणे दयां च शूद्रं च शूद्रो गऽपि
नन्या ॥ ६५ ॥
स्ववणेपरदरी च कष याति तश पह । मुक्त्वा कषायतषठोदं निवपेद्रादशाब्दङ्म्‌ ॥
ततो विप्रो भवेच्छद्शेवं च क्षत्रियादयः । योषितशपि शु्यन्तीत्येवम।ह पि महः ॥
हत्रिरो ब्राह्मणीं गच्छेद्रेशयो व ऽपि पतिव्रते | मातृगामी मत्तोऽपि शप च नरक ्रनत्‌
शूणराग्ध इमिमित्राह्मण्या स मक्षिन! । प्तप्मूत्रमोनी च यमदुरेन ताडितः ॥
तैव यातनां भुङ्क्ते यवदिन्द्रःधतु श । स्नन्मम बाराहदछाणद्श् ततः शुचि. ॥
करे धृत्वा च तुह प्रज्ञा यो न भछयेत्‌ । मिथ्या वा रषं कुषौत्स च उयःखाखं
ननेत्‌ ॥ ३६१ ॥
गङ्गातोयं करे धृता प्रतिज्ञां यो न १।ल्येत्‌ । शिलं च द्वपराततिनां प ॥ ९७ ॥
दत्ता च दक्षिणं हम्तं प्रतिज्ञां ग न पाचयेत्‌ । [धित्वा देवगृहे वाऽपि प्र० ॥ ३८ ॥
पृष्ठा च ब्रह्माणं गां च वहन शिष्णुसमं सति । न णञ्थत््रतिज्ञां च प्त च० ॥६२॥
मित्रद्रोही कृतघ्नश्च यो हि विश्वाप्तवातङृः | मिथ्या पक्ष्यप्रदशचैव प ॥ ४० ॥
एते तश्र वमन्त्वेव यावदिन्र्‌ श्चतुरश । यथाऽङ्गा प्रदृग्धाश्च यमदूतैश्च ताडिताः ॥
चण्डाङ'तुकमीम्प र पनन्म'वनः हुति ्ल्च्छो गङ्गाजठत्शौं पञ्चनन्मस्वतः हुतिः
शिरसी वि्‌ङृमेश्च पपतनम्मपु सुन्दरि । ्वौलशा व्णङ्ृमिः सपनन्मसतः दविः
दक्षहस्तपरदात। च सैः स्यःत्त्नन्ममु । तते भवेद्धसहीनो मानश्च ततः शुषिः ॥
मिथ्यावादी देवगृहे देवलः सघनन्पय्‌ । विप्रारिस्तसैकातौ च पो ऽपरदानी मवेदभुवम्‌ ॥
ततो मवन्ति मुकासते बधिराश्च त्रिजन्भपु । मायोहीना वंशहीन बद्धिहीनस्ततः शिः
1 पदर दषडने, ३कव्नुही। कृ. युङ्गी।२्क दण्डने, ३ क बन्युदही°।

बह्मदेववे पुराणम्‌ । १९९

भिषर्रोी च नडः इतन्नश्ामि गण्डकः । विशवप्तवाती व्याघ्रश्च सक्न.मपु भासे ॥

मिथ्यापताक्षयद्श्चैव मस्ट्कः त्नन्भप॒ पूवान्त पर्तत एषान्हम्ति चाऽऽस्मनः ॥

नित्यक्रियाविहीनश्च जडत्वेन युतो द्विजः । यस्यानास्या वेदवाक्ये मन्द्‌ हपतति संततम्‌

त्रतोपवासहीनद्च सदवाकंषपाधिनिन्दकः । जिह निष्ध वकतेरप)ऽपि शत।ढर च हिमोदके

जश्जन्तुभततोऽपि शतजन्मक्रमेण च । ततो नानाप्रकारा च मत्ध्यनातिस्ततः ाविः

य। वा घनप्यापहरं देवत्राह्मणय।श्वरेत्‌ । पातभित्मा स्वपुरुषाम्दशच पृथन्दशापरान्‌ ॥
वीर

स्वयं याति च धूमान्पे धूमध्वान्तप्तमानितम्‌ । धृष्धिशे धूमभोजी वसेत्तत्र चतुयुगम्‌ ॥

र
{५

तने मूपकन।तिश् शतजन्मानि माएते । तते नानाविषाः पर्तिनातयः छृमिज।तयः
ततो नानाविष वृक्षनातयश्च तते नरः । मायाहनो वशहीन शबरो व्याधिसंयुतः
ततो म्ेत््वणकारः सुवणेध्य वभिक्तथा । तते यवनपतवी च ब्राह्मणो गणकस्ततः ॥
विप्रो पैवज्ञोपनीवीं वेयजीषी चिकित्सकः । व्यापारी लोहके रपदरवक्रथी च यः॥

,१( (

स्याति नागपेष्ट च नागेर्वष्टितिएवच । वपरस्वलोममानाब्द्‌ तत्वे नागदृकितः ॥

ततो भवेस गणक १५) १ सष्नन्भपु । मपश्च कर्मकारश्च रद्धक।रस्ततः शुषिः ॥

मतिद्धानि चकुण्डानि वधित।नि पतित्रते। भन्यानि चासिद्धानि तत्रकषद्राणि सन्तिषै
तन्ति प।तगिनि्तेषु स्वकभफठमेणिनः। भ्रमनिति तावस्सरि किं मयः प्रोतुभिच्छक्ति ॥
इति श्रीरह्म ° मह्‌।० प्रकृति ° न।रद्न।० प।वञ्यु० कम॑िपाके पाप्मिनां
कुण्डनिभयो नामेकमि शोऽध्यायः ॥ ६१ ॥

अय ्वर्जश।ऽध्यायः |

साविचञ्युवाच--

धर्मराज महाभाग वेदवेदाङ्गपारग । नाना रगेतिहापपाश्वरत्रभ्दयेक ॥ १॥

सवषु स रभूतं य्पर्षट सवैत्मतम्‌ | कमेच्छेदे बीज प्रशस्य पुखःं नृणाम्‌ ॥ २॥
यराःप्र षमेद्‌ च सवनङ्खलमङ्गलम्‌ । येन यामः न प यान्ति यातनां मदु ःखद्‌।म्‌ ॥३॥
कुण्। च न परयन्ति त मैव पतेन च । न मवेचेन जनभ।दि तत्कभ वद्‌ पुतरत ॥

मिमाकारणि कुण्डानि कानि तेषा मतानि च बैन पेण तत्रैव सदा तिष्ठन्ति पामिनः

स्वदेहे मस्मपादरूते यान्ति छोकन्तरं नराः। कैन देहेन वा मे भूज्ञते व। दामहम्‌
सुचिरं हेशमोगेन कथं देहो न नदति । देहो व किविषे।ब्रहमन्तन्मे भ्यारुप।तुमहेति

१क. "नः ष भवद्भ्यः २ क्‌ सङ्गका"।

2०9 दवेषाबनघुनिषणी ६

मासन स्वाच-
तिन कवने श्रत्वा धनराज हरिं समसन । कथां कथितुमरिमे मुरं नत्वा च नारद्‌ 4
यथ उत्राच--

केर) रुष वेदेषु घरप प पहितापु च । पुरणेष्वतिह^तषु पाश्चरत्रादिकेषु च ॥
अन्म समेशाज्ञेषु वेदाङ्गेषु च सुते । सर्वष्टं सःरमूते च मङ्गं ङृष्णसेवनम्‌ ॥१०॥
नन्मृ्युजशरोसरोकपताश्कारणम्‌ । सवेमङ्गलह्पं च पए्रमानन्दकारणम्‌ । ११ ॥
1 सिद्धीनां नरकाणिवत।रणम्‌ । मक्तिवृक्षाङ्कुरक( कमवृक्षनिहृम्तनम्‌ ॥ १२ ॥
केरोकमतोपानपविनारिमिदप्दम्‌ | प्ाटोक्यसा्िारुम्प्ामीप्प्दिपद्‌ शुभे ॥१३॥
कुष्डनि यमदूत च यमे च यमकिंकरान्‌ । स्वप्रेऽपि नहि पदयन्त सति रङृष्णरिकराः ॥
हरन्तं मे कुवत गृहिभः कमेमेगिगः। ये स्नान्ति हरिती्ै च नाश्चनति हारेवापतरे॥। १९॥
प्रणमामः हरिं नित्य हयेच पृ नवन्ति च । न यान्तिते च घोरां च मम पेयमनी पुरम्‌ ॥
्िततःयपूत मिभाश्च शुद्धाार्तमनिताः । सध्मनिरता; शःन्ता न यान्ति यममन्दिरम्‌ ॥
ते स्मोगिणोऽन्ये च श्रद्धा देगन्यक्रिकराः। यान्त्याश्रान्ति च म्यं च स्वग च नहि
निरताः । निदि न हि शिप्तनित कृष्णपतिवां विन। नरः ॥ १८ ॥

श्वकमेनिरतश्चापि स्वधमेनिरतास्तया | गच्छन्तो -मत्यडोकं च दुरधेषौ यर्माफकराः १९
मीत; हृष्ोपसतकाच्च वेनतेवादिवोरग | स्वदूतं पाशहस्तं च गच्छनत तं वदाम्पहम्‌
यास्यसीति च सवैत्र हरिभक्ताश्रम विन। । कृष्णमन्तमोषतक्ाना नामानि च निङृन्तनम्‌
करोति नखराज्र। चित्रगु मीतवत्‌। मधुपक दकं ब्रह्मा तेषां च कुरुते पुनः ॥
विद ब्ह्मशके च गोढोके गच्छतां प्तता९। दुरितानि च नदन्ति तेषां संघैमात्रतः
यथा सुपज्वकदरहूनो कष्ठानि च तृणानि च| रप्र गोः मेहं तांश्च दषा ऽतिभीतवत्‌
कोमध्य कामिने याति छोमक्त। १ ततः तति । खलुः पयते रोगो जर्‌ चचोको मयं तथा
काठः शुभाशुभे कमे हषो मोगस्तपव च । प येन वानि यामी च कपितास्ते मया पतति
श्ूणु देह विवृतिं कथाम म्रथागमम्‌। पृरपिवी वायुर शय तेजल्योभमिति स्फुटम्‌ ॥
देहिनां देहान च सषु. खष्टिवेषै, परम्‌ । ४८ 1 दिश्वमुतेश्च ये देहे। निर्मितो भवेन्‌ ॥
स कृत्रिमो नथरश्च म्मक्षच भेदिह | वृद्ाङ्कष्ठपरभणेन यो जीवः परुष कृतिः २९॥
बिभति पुकषमेहं च तद्रू म गहत । घ देह न मगदधस्म उवलदुशनो मभाऽऽय॥३०॥
जके न नष्ट देहो व प्रहारे पुचिरं कृते । न शन्न चन चाले ्रसुीक्षणे कण्ठके तथा

म ~ --------बु-------------------------------- =~~-------4---------------------------------
= न~~ +

१९. "शिसुखभ्र" ।

अह्मे वतेपुर।णम्‌ । २०१

ततद्वे तपरे तष्ठणपषाण एव च , प्रतप्परतिमा ेऽप्यतयूधवैपतनेऽपि च ॥ ३२ ॥
न च दृण न भद्नश्च भुङ्क्त सत।पमेव च। कथितं देवि वृत्तान्तं कारणं च यथ।गमम्‌ ॥
कुण्डानां छक्षणं सवै निबोध कथयामिःते | ६६ ॥

इति श्री्रह्य० महा ० भङ्ति० नारदना° साक्व्यु° द्वाज्रिरो$ध्यायः ॥ ३२ ॥

[की
का क कका पा

अथ त्रयिश्ोऽध्यायः |

यम उवाच-

पणन्दुमण्डलाक।रं प्यकुण्डं च वतुम्‌ । अतीव निनं णषाणमेदरश्च खचित स्ति १॥
न नश्वरं चाग्र्यं निर्मित चेश्वेच्छया | छ्ेशद्‌ ३ पातानां नानारूपं तद्‌'लथम्‌ ॥२॥
ज्वलदङ्गरप च शातहस्तरिलानितम्‌ । १रितः करो श्चमानं च वह्निकुण्डं प्रकीर्तितम्‌ ॥
महच्छन्द्‌ परकरुरद्धिः णापिभिः परिपूरितम्‌ । रितं मम दृतैश्च ताडितिश्चापि सततम्‌॥४॥
प्रतप्ता २कप्‌५ च हिखनन्टुसमन्वितम्‌ । महाघोरान्यक।रं च पपिप॒षेन सकुडम्‌ ॥९॥
्रकुवेता कक्रुरडद प्रहुैधूितेन च । कोशाधेमाने मदूदुतेस्ताडितेन च रक्षितम्‌ ॥
त्क्षरेदकैः पूर नश्च पातवाष्तम्‌ । सकु पामिभिश्चै करोहमानं मयानङ्म्‌॥७॥
राही ति श कुर॑दधिमम दृतैश्च ताडितिः । प्रचलद्धिरनाहररैः शुष्कण्ठौ हताटुकैः । ८॥
गिणभूतररेव पुर च करो श्मानं च क^सितम्‌ । भरिदुगेन्धिषयक्तं उथाप्तं पामिमिरेव च ॥
त.डिमिम दुतैश्च,प्यन॑हरुपद्रवै। । रक्षेति च>; कूरव॑दधिश्तत्कीटेरेव भक्षितम्‌ ॥ १०॥
तठमूतरभरमेः पू पूत्रकीटिशच सकुयम्‌ । युक्तं महापापिमिश्च तत्कीय्दीशेते सदा ॥११॥
गन्वूतिमा १ ध्वानाक्तं ₹ठङ्द्धिशच ततम्‌ | मद्‌ ुतैस्ताडितेषीरः शुप्ककण्ठौ छतलुकैः ||
छेप्मूणै को शमितं वेष्टित चेष्टतैः सदा । तद्धे जिमिः पािभिश्च तत्गीरमेकषितैः सद्‌ ॥
क्तो शाय रपण चगरमेनिभिरन्विनम्‌ । गरकीटेमैततितेश पापिभिः पूणैमेव च ॥१४॥
तादितमम दुौश्च शज्दकृद्धि्च कमिति: । स फतिवेजदषैः शुष्क ण्ठः मदर: ॥
नेत्र^ो्म॑ख्पूण च क्रोर।चै कीटकयुतम्‌ । पा पमिः कुलं शश्वदुद्रवद्धिः कटम्ितेः |
वस्ारपेन पूण च क्रोशतु सुदुःसहम्‌ । तद्धोनिभिः पतरमिन्वाप्तं दूतैश्च ताडः ॥
शक क्रोशतु शुक्रदिशच भक्षितः । कनदः पापिभिः शश्वत कठं उणक्रुेभिया
दुन्धिरक्तपूः च व्पमानं गमभीरकम्‌ । तद्धे जिभि; पापिभिश्च तकुलं कीटमातितैः ॥

१ क. तद्‌ाकरि° ।
२६

२०२ देपायनमुनिप्णीद-

पणे नत््मिरनृणां वाप्य णपिमिरयुम्‌ । ताङिभिम दूतश्च तद्धक्मैः कोटमरतितै। ॥
नृणां ग्रमे; पू तद्धक्ष्येः पपिमियतम्‌ । नडिमेम दुौग्य ग्व्रश्च कीटमक्ते

क शिटु्षरेपूणं च तद्वक्षयः पपिभियुतम | वापीतुषप्रमाणे च रदद्धिः कीटमरितैः ॥
मज्ञापू नराणां च महादुगे न्थसयुतम्‌ । महा णतकिियुक्तं व।पीतु्परमाणकेम्‌ ॥
पारिप्‌र क्लिगयमांपैमम दूतैश्च ताड. पापिपेः एकुहं वैव वपीमानं माम्‌ ॥
करकिक्रियिमिरपष तद्धकषयैः कीटम^ते; । 8 हीते शब्द कुरद्धिलवापितैश्च म नकम्‌
वापीतुयेप्मणे च नखारिकचतुष्टवम्‌ । १२मिः प्रकुटं शश्न्मम दुतैर्‌ब रडितैः ॥
्रतपठनाम्रहकुण्डं ता्रपदुन्ुलानितम्‌ । ताघ्रागं प्रतिमाक्रैः प्रतपौयदृतं पदा ॥
भ्य प्रतिमाश्िषव्दद्धिः पापिमियुतम्‌ । गम्ूतिमानं पिस्ता भ दूतैश्च तडितः ॥
रतपठलोहा१ च ज्वल्दङ्ग।रपयुम्‌ । टौ हाना प्रतिमारषेःप्रततेरावृतं पदा ॥ २९ ॥
४त्ये$ सव्रछषटेः श धद्विचहिते भथा । र रतेति शः च कु द्िदूतत इभ:॥२० ॥
महापातविभियुक्तं दविगन्यूतिप्रमाणकम्‌ । भयानक ध्वान्तयुक्तं छोहकण्ड प्रकीतितम्‌ ॥
भमकुण्डं तप्तुराङण्ड वाप्यवेमव च । तद्धोनिभिः पािमिश्च न्याप पदु दतत रिपिः ॥
अधः श।रमलिवृ्षपय तीकणकेण्टककुण्डकम्‌ । दकषनैरपमाने च कर रमानं च दुःलदम्‌ ॥
धनुभानेः कण्टमेन्य सुतीक्ष्णः १९प९तम्‌ । भ्ये कण्टके महापातकिभियुं म्‌ ॥
वहग्ालिपतद्िश्च मम दूते ताडितः । जं हीति शब्द्‌ च कुरद्धिः शुष्प्ताट्रैः ॥
महूमयातिःशरश्च दण्ड्मिततपस्तरेः ¦ भवर्द्धि न तततेटे नीरिभिरेव च ॥ ३६ ॥
विषोषै्तसतकादीनां पू) च कशमानक१्‌। १६. पा पिभिबै कं मप दूतश्च तडभैः ॥

प्रतप्तौैलप्‌ः) च क्ापरिविनितम्‌। तदक: पपेभियुंफं दुरण्त्रे ग मेधिः ॥
वाकढः पकृ द्वश्चसद्धदैतत। डेः । मह्‌।प,तकिभिनक्त दिगग्धतिप्रमाणकर |

शचकुण्ड ध्वान्तयुक्त कर शमानं मथ।नक्‌। शूठ (९; परती६ १८ ह २ लैश्च वेषटि7मू ।

भो (+

श्ञतद्पस्वरूप च क्रोरतुयप्रमा कम्‌ । पाक ११६१ च कुनप १ तम्‌ ॥
त डितिमिम द्तैशच शुष्कक्ण्ठोष्तःटुकः। दः प्ीड्यना-शच तपयानमयेकर्‌; । ४२॥
तीकषणदमैश्च विृतैव्धीप्त घ्वान्तयुतं पि । मह्पातकिमिवुक्तं माते कीमत; ॥
रद्धिः क्रेशमान च ममर दूतश्च ताडितः | ४६॥

®

अ। तदु १" वप्तयुक्त ऋ। रा ४ पू्मयुनम्‌ | तद्ध 1; पाप्रामयक्तं ममदृतध तोडतः। ४४ ।

दविन्युतिप्रमाण च हिमतोयप्रपूतम्‌ । ताखवृततपम५॑श्च सपक टिमिरावृःम्‌ ॥ ४९ ॥

१क्‌ किर ।२ क्‌, त्रिग°।

ब्रहममैवर्पुराणम्‌ | ९३

[+ कप

रपवेष्टितग नश्च पापिभिः सपैमकषितिः। नकुलं शठ (द्विश्च मम दूतश्च ताडितैः॥ ४१॥
कुण्डत्रयं मश'टीनां पूण च मशकादिमिः। सव करोश।धमानं च मह।पातङरपियुनम्‌ ॥

# ^

हम्तपादादिभिनेद्धः कत्रः क्षतजरे हितैः हाहेति शढ्द्‌ कृशः प्रचर दश्च सततम्‌ ॥

® क

कज्जवृब्धक्योः करण्ड त्‌।स्ख च पारपूरतम्‌ । वाप्यथ णपिमयुक्त वज्रवृाश्च रद्‌ शितेः ।

७,
कुण्डक्रय शरादीनां तैरेव परिपूरितम्‌ । तेविद्धेः पपिभिरयक्तं वाप्यं रक्तलोहितैः ॥९०॥

त्प रकेः पु सध्नानतं गे लकुण्डकम्‌ । कीरै सेपड्यमानेश्च मततः पाणिमितैतम्‌ ॥
वाप्पपं पारपर्ण च जरस्मनेक्रको टमिः। दारुणे विकृता गौ मक्षः पापिभिर्यतम्‌ ।९२।
रिपमृत्रेष्ममक्षय् सयुक्त शतके टेभिः | काकश्च विह्ताकरेषैनुरेततं च णमिः ॥
संनःलवाजय); कुण्डे तम्यां च परपूरि म्‌ । मक्षितेः पापिभियक्त शाब्दज््‌ दिश परततम्‌ |!
धनुःशतं वजयुक्तं पापिभिः संकुढं षदा । शव्यकृद्धिव्॑नगेरनतध्वीन्तमयं सदा ।,९३॥

वापाीद्विगुणमान च तपतप्स्तरनिमिंतम्‌ | ज्वपदङ्ग रपं चरदिः पापि भवतम्‌ ॥५४॥
छषरधारोपमेस्ती्षमैः "प मैरनिरित परम्‌ । महाप तरिमिर्थक्त षतं क्षननन्रे हितैः। ९७।
दुगनिपरखछाछपृ?। च तद्धक्षथैः प।पिभिथ मम्‌ । कररामानं गभीर चममदुनैश्चतडितैः ॥
तप्तताऽन्ननाक्रा(; परपूण वनुःलतम्‌। चलः प.१।भयुक्त मम दूतश्च ताड: ।५९।
प चृणदरवेः क दाम नं पापिमिरन्वितम्‌ । तद्धाजिभिः परदगरश्च मम दुश्च तडितः ॥
कुण्डं कुलालचक्रामं वणमाने च संततम्‌ । सुतीकषणपोडश।रं च पूरणितेः णपिभियतम्‌ ॥
अगव वक्रं निञ्च न द्विणव्युतिप्रमागकम्‌ । कन्द्राकारनिपोण तत्तोदकप्तमानितम्‌ । १२॥
महाप'तकिमियुक्ते भक्ितेनेकनन्ठमिः । प्रचल दः राढ द्धिध्वोन्तयुक्तं मयानकम्‌ ॥
कोटिमिर्वकृताकरिः कच्छपैशच सुदासः । नठम्ैःपरयुते तैश्च म्तः पाविमियुनम्‌ ॥
उवालःकलपरोन मित कराशमानकम्‌। शब्दकृद्धिः पामिभिशच च्छदिः प्तयुतं पदा
क्रोशमानं गभीरं च तप्म्मामिगनितम्‌ । शशधच्टद्धिः सयुक्त प'पिभिस्ममक्षितेः ॥
तक्ठपागगोष्टनां समूहैः परिपूरितम्‌ । पापिमिदरधगत्रश्च युक्तं वे शतुः ॥
कर।रमान ध्वान्तमयं गमीरमतिदास्णैः । तादितैर्मम दुतैश्च द्गकुण्डं प्रकीर्तितम्‌ ॥
अत्युमियुक्तताय च प्रतक्षारसंयुतम्‌ । नानाप्रकारिकृनं जलजन्तु्मन्वितम्‌ ॥६९॥
दिग्यूतिप्रमाणे च गभीरं ध्वान्दसेयुतम । तद्वयः पपिमियृक्तं दंशितिनेखनम्तुमिः ॥
चरद्धिः करन्दमानेश्च न परयद्धिः परस्परम्‌ । उत्तषठपूमिकुण्डं च कीति च मयानक्म्‌
अतिपत्रवनध्यवाप्युचैस्ताठतरोरध । करोशाधम।नकुण्डं च पतत्पत्र्तमन्वितम्‌ ॥ ७२॥

१ क. “रसेभूतं च' ¦ २ क, 'तोयाज्ञ' । ३ ख. पूृण्येमा ।

२०४ दपायनपुनिप्रणीतं-

पाषिनां र्ते च वृकषाप्रात्पततां परम्‌ । षरित्राहीति शभ च कुवेतामसतामि ॥
गभीरं ध्वान्तसयु्तं र्तकीटपतमन्वितम्‌ । तदपतीपत्रकुण्डं च कीतित्‌ च मगानङ्म्‌ ॥
घनुःशतपरमाणे च क्षुरा रारासरेकु्म्‌ पामां रक्तपूणे च शरुरषारं भवानकम्‌ ॥
सूचीरारणह्यु्तं पापिरक्तोधपरितम्‌ । पश्चाशद्धनुरायामं दशर सूचिकःमुश्म्‌ ॥
गोधाहुजन्वुमेद्य खाति मणनकम्‌ । कषप गभीरं च षनुर्विरातिमानरम्‌ ॥७७॥
महापाठक्रिनां चैव मराङ्ेशकरं परम्‌ तत्कर टभकषितानां च नम्रस्यानां च सेनतम्‌ ॥
कुण्डं न॑करभ्खाकारं षनःषोडशमानकम्‌ । गभीरं कूषरूपं च पापिष्ठः दकं सद्‌। ¦ ७९॥
गजेन्द्राणां समूहेन ग्ण कुण्डाृति स्थम्‌ । गजद्न्तहतानां च पाषिनां रक्तप्‌।रतम्‌ ॥
तत्कीटभितानां च दीन शब्दकृतं सदा धनु शतप्रमाणं च कीर्तिते गनदशनम्‌ ॥
धनुलधिरा्ममाणे च कुण्डं वै गोरखाङृति । पापिनां दुःखः चैव गोलं पारिकीरषितम्‌ ॥
भरमि? काटचक्रेण सततं च मणनकम्‌ । कुम्भाकःं ष्मन्तयुक्तं दविग्यूिप्रमागकरम्‌ ॥
लक्तमानघरमानं च गभीरमतिविभ्तृतम्‌ । कुत्रनित्तप्तेटं च कुण्ड,म्यन्तरम्‌ तके ॥८४॥
कुशनित्रोह।दिकृण्ड ताम्रादिके तथ। । कुतचरनित्तपपापाणकुण्डामरन्तरमन्तिके ॥ ८९ ।
पापिनां च प्रधनिश्च महागताक्षभिर्युतम्‌ । परस्परं न पषद्धिः शग्दङृद्धश् पैततम्‌ ॥
ताडितैमैम दूतैश्च दण्डैश्च मुमरेस्तथा ॥ ८७ ॥

पृणेर्माि पतद्धिश्च मतिश पहमूहुः | पतितेमम ूतैशचाप्यत्युष्वात्पतितै क्षणम्‌ ॥
यावन्तः पापिनः सन्ति सैकुण्डेषु सुन्दरि । ततशचतुगुंणाः सन्ति कुम्भीषरे च दुस्तरे
पुचिर' पतितेव मोगदेहविविता. । सकुण्डप्रपानं च कुर्मीपाकं प्रकीर्तितम्‌ ॥
क रनिमितपूत्रेण निबद्धा यत्र पामनः । उत्थारिताश्च पदूदूतैः क्षणमेव निमञ्निताः ॥
निःशासुबन्धाः सुचिर कुण्डानामन्तरे तथ। । अतीव शयुक्ताश्च भोगदेहा अनश्वगः॥
दण्डेन मुसटेनेव मम दुतैश्च ताडिताः । प्रत्ततोधयुक्तं च क 'छपूपं प्रकी ततम्‌ ।९६॥
भवटः कूपमेदृश्च यत्रो च तरा । प्रततोषपुे च धुर्विशत्ममाणकम्‌ ॥९४॥
व्याप्तं महापापिमिश्च दधगतैशच पैततम्‌ । मद्दुतैभताडितैः शश्वद्वटोई प्रकीर्तिनम्‌ ॥
यत्तेयस्पदोभात्रेण सवेग्यातिश्च णपिनाम्‌ । मवेदकस्मात्ततां यत्र कुण्डे धनुःते ॥
सव रुद्धाः णापिनश्च व्यथन्ते यत्र सततम्‌ । हाहेति श्यै कुवन्तप्तरवारनदं विदुः ॥
त्ठणंसुमिरार्काणि उवरुद्भसत्‌ सुदण्पकरैः । तदधकष्पैः पािमियुक्तं पांपुभोनं धनुःशतम्‌
पततां पामि यत्र भवेदेव प्रकम्पनम्‌ । एतमात्रेण पाणी वे भवेत्गरोन गेष्टितः ॥९९॥
` र ज.नरमुः। २. "मनि पः, ३ क. "रं पत्यमानाबमो*। `

ॐ, 0
व्रह्म रचतपुराणम्‌ । २०५५
वै विदुस्तत्पाशवेश्टनम्‌ । धनुरविदातिमानं च शूलप्रोतं प्रकीितम्‌ ॥
पानेमत्रेण पापी च शठेन प्रथितो मवेत्‌ । पततां पापिनां यत्र मवेदेव प्रकम्पनम्‌ ॥
अतत्र हिमतोये च क्रोशा च प्रकम्पनम्‌ । ददत्येव दिम'दूदतः यत्रोरकः पापिनां मुखे

धनु्विहातिमानं च तदुल्कामिश्च संकटम्‌ । लश्मानवमाने च गभीरं च धनुःशतम्‌ ॥

क्रोशमाने च कण्डे
५2)

नानाप्रकागक्रिप्मि सयुक्त च भयानकः । अत्यन्धङ्ारुर्णपे यत्कूपाकारं च वदुलम्‌॥
तद्वै पामिभिर्थक्तं न पदयद्धिः परष्यरम्‌ । ततो षदगरैश्च चल द्धः कीटम्॑षितेः ॥
ध्वान्तेन चक्षुषा चान्धैरन्धकूषंप्रकीतितम्‌ ॥ १०९ ॥

नान्रकारशच्चेयैत्र विद्धाश्च पापिनः । धनुरविहातिमानं च वेधनं तत्पकीततितम्‌ ॥१०॥
दण्डेन ताडिता यत्र मम दूतश्च पापिनः । धनु षौडशमानं च तत्कुण्ड दृ्डताडनम्‌ ॥
निबद्धाश्च महाजारेयेया मानाश्च पापिनः , पनल्धिश्दप्माणं च जादबद्ध प्रकीर्तितम्‌ ॥
पततां पापिनां कुण्ड देहानां मवम्ति च । ठौहवेदिनिवद्धान्त.कःटिम'नवमानकम्‌ ॥
गौरं ध्वान्तयुक्तं च धनुर्दिशतिमानकम्‌ । मूरितानां जड'्ना तदहचुण प्रकीर्तितम्‌ ॥
दिताः पारिनो यत्र मददते॑सलेः सदा । धनु षोडामनं च तत्कुण्डं दलने स्मृतम्‌ ॥
पातमात्रे यत्र पापी हुप्करकण्ठौषठतालुकः | व'टकामु च तप्तसु धनृिशानपरमाणक्म्‌ ॥
दानमानवमानं च गभीरं ध्वान्तसयेतम्‌ । जटाहरिरविरहितं रेषणे तन्प्रकीतितम्‌ ॥
नानाचमंकषायारेः परिपू घनुः शतम्‌ शतमानवमाने च गमीरं ध्वान्तप्य॒तम्‌ ॥
दुगेन्धिशक्तं तद्धकषयेः पापिभः संकुलं महत्‌ ॥ ११४॥

शुषं कारमुखं कुण्डं धनु्ोदृशमानकम्‌ । तघ्टोदगलकाभमिः पूणे पातकिमियुतम्‌ ॥
अःतरा्राशिखानां च ज्वारव्याषमुलं सदा । धनुरविश्चतिमान च रस्य कुण्डस्य सुन्दरि ॥
उ्वालापिदैरवगव्रेश्च णणिमिन्योषठमेव यत्‌। तन्महन्हैशदं शशचछुण्डं उगलाएखं स्तम्‌
पा -मात्रायतर पापी मूर्च्छितो जहितो मवेत्‌ । तरेष्टाम्यम्तरितं १०५६ निहाकुण्डकम्‌॥
धूमान्यताग्युक्त च धूशन्धः णगिमि्र म्‌ । धनुःशते श्वा्बद्िषृणन्धं परिकीर्तितम्‌ ॥

भ

पतमात्ायत्र पापौ निः पेन मवेत्‌ । धनुः शते नापू नागे्नकुण्डकम्‌ ॥
षडशी तिश्च कुण्ड'नि मयोक्तानि निशामय | स्तण ची तेषां च कि मूध. श्रानुमिच्छति
इति श्री्रह्म ° महा० प्रहति० नारद्ना० एाक्युपा० यमलोकथनरककुण्ड-

टक्षणप्रकथन नाम त्रया्खशोऽन्षः ॥ ६६ ॥

१कं "नां दण्डैद्‌*,२ स्न. °न्यथितो।

२०६ पा यनन प्रणी

अथ चतुद्खिशोऽध्यायः ।
साविड्पुवाच-
हरि्मक्ति देहि ण्य सारमृतां सृदुखमाम्‌ । वत्तः सवै श्रते देव नावशिष्टाऽवरो मम | १॥
किचित्कथय मे घमं श्र ृष्णगुणकीतनम्‌ पप्र रक्षोद्धरर्बाज नरकाणंवलारकम्‌ ॥२॥
कारणे मुक्तिकाौणां पाश मनिवारणम्‌ दरणं कर्भवृक्षाणां कृतपापौप्रहरकम्‌॥ ३ ॥
मुक्तयः कतिचा सन्ति रि वा ताप्तां च रक्षणम्‌ । हरिपक्तेूतिमेदं निषेकप्णाि ठक्षणम्‌।।
त्वज्ञानविहीना च ल्रीजातिविर्धिनिर्मिता | किं तज्ज्ञानं सारभूते वद्‌ वेदविदां वर्‌ ,५॥
स्ैद्‌ानं ह्यनशनं तीर्थस्नानं तरतं तपः । अज्ञान ज्ञानदानध्य कटां नानत षेडरीम्‌ ॥
पितुः हातगुणा मात। गौरवेणातिरिच्यते ! मातु; शतगुणे ` पूयो ज्ञानदाता गुरः प्रमो॥
यम उवाच-
पर प्व वरो दतत यस्ते मनति व।ज्छितः | अधुना हरिमक्ति्ने वपरे मवतु मद्रगत्‌ ॥
्रोलुतिच्छसि कस्याणि श्रीङृष्णगुणकीतेनम्‌ । वक्तृणांप्रक्षक तृणां श्रोतृणां कुल्तारकम्‌ ॥
हषो वक्र पहस्षण नहि यद्रक्वुमीश्वरः । मृन्युनयो न क्षमश्च वक्तं पश्चपखन च ॥१०॥
घाना चतुर्ण वेदानां विधाना जगतामपि । ब्रह्मा चतुमृखनेव नार शष्णुश्च सववित्‌ ॥
कार्िकेयः षण्मुखेन न प१ि वक्त॒मलं ध्रुवम्‌ । न गगेशः प्मथेश्च येोग्द्राणा गुरोरः ॥
सारमूताश्च शाच्ञाां वेश्वत्वर्‌ एव च । कलामात्र य्ट्रुणानां न विदन्ति बुधाश्च ये॥
सरस्वती न डीमूता नालं यदरुणवणेने । सनत्कुमारो ध्मश्च सनकश्च सनातनः ॥१४॥
सनन्दः कपि पूर्भी ये चान्ये बरह्मणः सुना: । विचक्षणा न यद्वक्‌त के वाऽन्य जडबुद्धयः
न यद्वक्तु क्षमाः सिद्धा मुनीन्द्रा योगिरस्नथा | के वान्ये च बय्‌ के वा मगवदुगुणवणने॥
ध्यान्ति यत्णद्म्भोने ब्र्मविष्णुशिव।द्यः | भतिसराधये स्वभक्तानां तदन्येषां सुट्‌ैमम्‌॥
कर्धिकचिद्धिना नाति तदृगुणो कीतैने महत्‌। अतिरिक्तं विजानाति ब्रह्मा बरहमविशारदः
तनाऽिरक्तं जानाति गणेज्ञो ज्ञानिनां गुरः । सवोरिक्तं जानाति सर्वज्ञः शमुरेव च ॥
तम्मै दृततं पुरा ज्ञान कृष्णेन परमात्मना । अतीव निजने रभ्ये गोलोके राप्षण्डछे ॥
तत्रैव कथितं पिनियटृगुणोत्कीतेनं पनः । धर्मोय कथयम शिवलोके शिवः स्वयम्‌ ॥
धमेभ्तत्कथायमास पुष्करे भास्कराय च | पिता मम यमाराध्य मां प्रप तपप्ता स्ति॥
दवै स्वविषये चाहे न गृहमि प्रयत्नतः ! वेगग्ययुक्त्तपते गन्तुमिच्छामि सुत्रते॥२६॥

१. थ पूर्व व रख. "ती च यत्नन नाः ३ ख. "हयसुतादयः। ४ क. पूवं च विषरयाबराहं ।

्र्मवेवतैपुराणम्‌ । २४७

तेदा मां कथयामापत पिता तदुगुणकीतनम्‌ । याग तद्वदामि निवोध।तीव दुगेदम्‌ ॥
त्दुगणं स्त न जानाति तदन्यस्य च का कथा | यथाऽऽकाङ। न जाना स्वानपमेव वरानने
पव॑न्तर त्मा मगव्ान्तवैकारणकारणम्‌ | सर्वश्ग्थ्य सवो य॒ समैवित्प्वर.धक्‌ |॥२१॥
नत्यषूप्‌। ।नत्यदहानत्यानन्दा नग तः । नरङ्कङश्च नःरङ्ा गणश्च नरश्रयः
निटि सवेप्त्ली च सर्वाधारः परात्परः । प्रकृतिस्ताद्विकारा च प्राङृताप्तद्विकारनाः॥
स्वथ पुमांश्च प्रकृतिः स्ये च प्रकृतेः परः खूप विधततऽरूपश् मक्ता न्रहरहेते॥२९॥
अतीव कमर्न 4 च सुन्दरं सुमनोहरम्‌ । नवीननीरदरकमे शदोरं गोपवेषक्म्‌ ॥
कन्दपेकोटिल वण्यलीला वाममनोहरम्‌ । शारनप६याहनञानां शो भामोषकरोचनम्‌ ॥
हारत्पावेणकोटीन्दु शो माशयोभिताननम्‌। अमृल्यग्त्नखचितं रत्ना भरणमूषितिम्‌॥ ३२॥
सस्मिते शोभितं शश्वद्मृर्यप) तव पपता । परब्रहमभ्वरू¶ च ऽ३टन्तं ब्रहमतेन6। ॥३३॥
खद च शान्तं च राधा न्तमनन्तम्म्‌ । गोपीमिरवीकपमणे च पसितामिः समन्ततः
राप्तमण्डलमध्यस्पं रत्नापिहासनागम्थतम्‌ । वंशीं कणन्त द्विजमुज वनमालावेभूषतम्‌ |
कौस्तुभेन मर्णान्ण सुन्दरं वस्ोज्ञवलम्‌ । कुङ्कुमागरकमतृरीनन्दनाचितविग्रहम्‌ ॥
चाहचम्पकमाशव्जम।कर्तीमाश्यमण्डितम्‌ । चारुचमकरोमाठचचूडतक्रिमरानितम्‌ ॥
ध्ायन्ति चैवमूते वै मत्ता मक्तिपरिप्टुनाः । र्द्ध धारजगतां धाना विपत्ते सृष्टमेव च
करोति ठेखने कमीनुख्प रैरवकर्मणाम्‌ । प्पसां फच्दाता व कमणां च यदृ्ञथा ॥
विष्णुः गता च पर्षा यद्धशन्पाति सताम्‌ | कण्टातनिरद्ः सहनौ तञिरिषु यद्धगत्‌
शिवो मृत्यूनशश्ैव ज्ञानिनां च गुरोगंह, । यज्ज्ञानदाना सि द्धेशो योगाः सवैवित्सवयम्‌
परमानन्यय॒ न रवे मक्तिविर।गयप्तय॒नः । यद्प्रसदाद्राति गतः प्रवरः; शीघ्रगामिनाम्‌ ॥
तपनश्च प्रतपति यद्धयात्तंततं स्ति | यदाज्ञा वषैतान््रा मृत्युश्चणति जन्उषु ॥४४॥
यदाज्ञया दहेदरहूनिनलपेव सुशीतटम्‌ । दिश रक्षन दिक्षा हामीता यदाज्ञया ॥
भ्रमन्ति रारिचक्राणि ग्रहा वै यदधन च । भगत्फटनत काश्च पुष्पन्त्ममि च यद्धयात्‌
मगात्फलानि पक्तानि निष्फास्तरबो मयान्‌ । यदाज्ञ स्थलल्णश्च न जीवन्ति लषु च
तथा स्थटे जलस्थाश्च न जीवन्ति यदाज्ञा । अहं निनमकनां च धमाधम च यद्धणात्‌
कारश्च कल्ये भ्रमत्येव यदाज्ञा । अका न हरेत्कारो मृर्यु यद्धमरेन च ॥४८॥
उवठ्दुपरौ परम्प च गभीरे च जलाभेये। वृक्नाग्राततीकष्मखद्गे च सर्णारानां मण्डेव च ॥
नानाशल्नाज्लविद्धं च रणेषु विपमषु च । पुष्पचनःनतस्मे च बन्धुर्गश्च रक्षितम्‌ .९०॥

१ क. ° मातण्डशो० . २ क. “भिश्च शाश्वतम्‌ '३ख. वेद्हिनाम्‌ । ४क, महौ पाति य।

२९८ देफयनद्निपणीत॑-

शनं तन्तरमनत्रश्च काटे शो हरेद्धयात्‌ | घते वायु्तो ¶रादरि तोयं कूम यदाज्ञा ॥
ूर्मोऽननः पतच सोरण पदान्त ११०न्‌ । सतीश क्षमाजहपो नानाषू। बिभि सः ॥
यतः पर्वाणि मृतानि ठ यन्तेऽन्ते च तत्र १। इन््ायुश्चैव रिव्या युगानामेके््ि. ॥
अष्टाविशच्छक्रगते ब्रह्मः स्ण हरिश 1 । १८ या ऽभिफ पश्चात सहसे पञ्चविंशतौ ॥
युगे नगणां शक्रायुख पर्वाविदो विदुः । एषं वरिदादिनेमौसो म्पा तार गमूदुः स्मृतः
त्रकोभिः षड्मि\गञ्‌ शब्द ब्रह्मणो वयः । ब्रह्मणश्च ना प चश्ुरुन्मीलने ह्रः ॥
चकषर्निमीलने तस्य ठय पराङेतिकं विदुः । प्रलये प्राकृताः सव देवा धाश्च चराचराः ॥
छीन धातरि धाः वर श्रीङृ्ो नामिषङ्कन । भम्णुः क्षीरोदा णी चवेकुष्ठे यश्च भून
विलीना वामर च कृष्णघ्य परमात्मनः । दनद्रा्ा मैए्वाययाश्च यावन्तश्च रिवानुगाः ॥
शिवाधारे स्वि हीना ज्ञानाननः सनापन। ज्ञानाधिदेवः ष्ण महारव चा ऽ्मनः
त्य ज्ञाने षिीनश्च बमृवाष क्षणे हरेः दुगं विष्णुमा शां विछानाः ्वैशक्त4; ॥
ता च ष्णस्य बुद्धो च बुद्धयधिश्ातुदरैवता | नाशपणां्ः सठन्द्श् दीनो कि पि

तस्यच ॥ ६२॥
श्रीकृष्णा शश्च तद्वाहौ देवाधीद्यो गणेश्वरः । प्मंरामूता पद्यां सा राधायां च पुत्रते

गोप्यश्चापि च तस्यां च सवो वै देवधाषितः | कृष्णप्रागाविेवी सा तप्य प्रागेषु सा सिता
सात्र च परस्यां वेरशाच्नाणि यानि च स्थिना गभी च जिह्वां तस्त परमात्मनः
गोलो क्यस्य गोपाश्च विहीनास्स्य छोमपु । तल््ाणेषु च सर्वेशं प्राणा गता हुनाश्नः
जठरात्नी विलछीनश्च जछ तद्रसनाम्रतः । वैप्णवाश्चरणाम्भोने परनमान्दघ्युताः ॥६५७॥
सागस्तारतरा मक्तिसपीयूषपायिनः । मिरारृकुद्श्च महति लीनः कृण्णे महाविरष्‌
य्येव रोपकूेषु शानि निषिरानि च । यम्य चकषु्निमेेण मश्च प्रयो मत्‌ ॥
चक्ुरन्मीटने सष्टिनयेव परमतमनः । शारि सृष्टिः स्यात्ताश्दुन्भीरने व्थयः ॥|
नह्मगश्च शताञेन स॒ष्टिमतत्र टयः एनः । ब्रह्मष्टियानां च प्रख्या नारत्थेव सुवते
यथा मू'जगां च सरूधानं च निशाम । चक्र्निमपे प्रभो यत्य प्तवन्तिरात्मनः ॥
उन्मोञने पुनः पृषटिेरेदेर्धच्छ । तदु तीरेन वक्तु रह्मा च कः तमः ॥
यथा श्रुतं तानकक्रातथाक्तं च यथागमम्‌ । मुक्तथश्च चतुपविरुक्ताश्च चतुर्भिः ॥
तत्वत दरेभक्तिुक्त१ि गरीशती सारोकंष्दा हेरेका चान्या माह्प्यदाऽपग
सामीप्यदा च निवोणदा नी चैवमिति स्पतिः । मक्त्वा नहि कान्छन्ति भिना तत
वना। दकम्‌ । ७६ |
१ फ. वाश्च रक्षमागो यो ना०।२्ख. ददार । वि

न~ ---------------- --- --

बरह्मवैवतेपुराणम्‌ । २०९,

सिद्धत्वममरसं च ब्रह्मन्ये चावहेरश । जन्ममत्युनराग्यामिम शा प्रिलण्डनम्‌ ७७
धारणं दिव्यद्पप्य विदुनिं गैणमोक्षदम्‌ । मुक्तिश्च सेवारहिता भक्तिः सेवाकिवद्धि-? |
मक्तिमुक्तपोरथ मेदो निेकलक्षणं शृणु , विदुबुधा निपेरं च भोगं च कृतक्मंणाम्‌ ॥
तत्खण्डनं च हमद परं श्रीङृष्णततेवनम्‌ । तरवज्ञानामदं साचि सा लोकदयोः ॥
गिन शुभदं चोक्ते गच्छ वत्ते यतापुखम। इत्युकत्वा सूधुरश्च जी धित्वा च तत्पाीिम्‌
तस्ये हभारिष द्वा गमनं कमुधत. । दृष्टवा यमं च गच्छन्तं साविगी पं प्रणम्य च॥
ठ्रोद्‌ चरणे धन्वा सष्िच्छदाऽिदुःखदः। सागत्रीरा पनं श्रता यमः सोऽ कषानिषिः
तामिच्युवाव सरष्ट"त्वरो दापि नाट्‌ ॥ ८४ ॥
यम उवाच-

लक्षक पुस भुवा पण्यकेत्रे च मारते । अन यानयति गोर श्रीृष्णमवःे इमे ॥
गत्वा च स्वगृहं भः शागित्याश्च व्रतं कुह । द्विसप्तकषपमना नारीणां मोषणम्‌ ॥
० दक्धच०दरनं साकिजथशच व्रत कुरु । दुष्टां माद्रषदे महादम्था व्र तथा
दयष्ट-पेवते चद्‌ ५८८: पक्तम३ च | करोत परता मवत्या स। ^ति च हरे. परम्‌ ॥
प्रिमन्कगाट च दनां मङ्गल -ण्डिकम्‌ | प्रतिमासं शृङ्घष्ठयां पटीं महरि १९ ॥
तथा चाऽऽ गदघ्कान्तणं मनसा समनद्धिदा५। सवां सपति च कार्तिकेया दृष्णजणा-

। | भिक वियम्‌ ॥ ९.० ॥
उभय शष्वाष्टम्नां च परिम वरन्दाम्‌ । विष्णु 44 ५३ द ॥ इ गेनिनाशिरनीू
प्रकृति जगदूम्नां न पिपुत्रडतीषु च| पितता शुद्ध सन्स्ु पिमातुच ॥
या नागै पूजरद्धकत्था धनसंगनहेत१। इह लार दुखं मुक सत्यनत श्रीहुर; ५द्५
इत्यक्त्वा त' धमर जो जगाम जनमनि०५। गृहात + मि. | 4 ।1-
पातिनी चत्यनन्तं चवृतन्च ^ (क्रम, , भगश्च म जान [ल ।
सापित्रीननप्ः पतान प्रष्क+५च शश्च गे ° प्ता

रततव्पे सु मुक्त्वा ऽण्षषत्रे च भानत, नगा, स्नापय `. ।। 1
समिर्श्वाधिरेवी या मन्त्राणिष्ठा (देव्ता । सारी जा , नाना. , +

५ +

इत्यवे कपिम वत्स साकित्थार्ानमुत्तमम्‌ जी प्मेतिा१ २, पुन -11 नि

इति श्रानह्य० महा० भकृत० नरदना- मा -.०रमा- भी -
समाधि"५ चतुखिर ४.५ ॥ ६४

२१० द्रेपायनपरनिपणीतं-

अथ पञ्चत्रिंशो *“14. ।

~ ~

नारद उवाच--
्रीृष्णस्याऽपत्मनश्ैव निगुणस्य निराङतेः । सागितरीवनसंवारे श्रुतं पुविमह यशः
तद्रुणात्कीतन सव्य मङ्गलानां च मङ्गलम्‌ । अधुना श्रातुमिच्छमि रक्षयुषाख्णनर्म^्र॥
केनाऽऽदर पनिना डप क्रिभूता केन व। पुरा । तद्रुणोतीतैनं सत्थ वद्‌ वेद्मिदां बर्‌
नारायण उवाच--
स्टार पुरा बरञ्नकेप्णस्य ५२मत्मनः । देवी वामांश भूता चाऽऽसी८सा राप्मण्डटे॥
अतीव सुन्दरी द्यामा न्यग्रोधपसिमिण्डटा । यथा द्वाद्ावरषीथा रम्या सुनिथिर्‌यवन। ॥
श्चतचम्पकव्णांम। पुखद्रय। मनाहरा । शारप्माकेणकोीनदुप्रमासंदोभितानना ॥ ६ ॥
शरन्भध्याहपदमान। शोमाराभितेरोचना | प्न च देवी द्विषापूना सहपैवेधरच्छया ॥
समा हपेण वर्भेन तेज ॥ वयतत स्विषा । यरता वप्ता मूत्यौ भूषभन गुणेन च ॥
सितेन वौक्षणनेव वचप्ता गमनेन च | मधुरण्‌ स्वरेशैव नैयगानुनभ्न च ॥ ९॥
तद्रामांदा मह लकषमीदसिगां श च राभिका। राञ्ऽडदौ वरयाम द्विभुजं च परात्परम्‌॥
महारकष्मीश्च ततपश्याचकमे कमर्नीयकरम्‌ । कष्णप्तद्रोरवेभव प्विनारूगे बम्‌३ ह ॥११॥
दक्षिणांश वै द्विना वामश्च चतुभूनः । चतुमनाष द्विमुनो महारक्मी ददं पुरा ॥
लक्षते हरयते विश्च ज्निग्धर्या यणङनिदशम्‌ । देवीषु या च दती मह टक्ष्मीश्च स स्मृता
द्विमुनो रापिक्राशन्ता रक्षमी गन्तश्चतुमून, । गोोके द्विभुनस्तस्५ ५।५५पौभिरवृत; ॥
चतुमूनश्च वैकृण्ठ प्रय पद्मव। सह्‌ , पर्वरेन पमो तो द्रौ दृप्णनावगणो १९ ॥१९॥
महारक्मीश्च योगेन नान।षू१। बमूव सता | वकुण्ठे च महालक्ष्मी, परिपूणेतमःऽपरा। ॥
उाद्धत्चस्वरूण च सपो ाग्यत्युत।। मम्ण। सा वै प्रवा च स्रवा रमणीषु च॥
व च स्वगेलक्षमीशच श्करपत्छ्वरूपिणी । पाताटेषु च मत्यषु राजक्क्मीश्च राजपु ॥
गृहलक्षमागृहेष्वेव गृहिणा च क.छाहाया । तपन्स्वषण गृहिणां सममङ्क५ङ्गला। १९॥
गवां प्रूः सा सुरमिदक्षिणा सज्ञकामिनी | क्षारोदूतिन्ु हन्या स। श्रीरा प्निनपु च|
शो।मारूथा च चन्द्रे शा सृय॑मण्डलमण्डिता , विभूषणेषु रल्नषु कसँ जलजेषु च॥२१॥
नृपेषु नृपपत्नीषु दिन्पस्ी ष गृहेषु च । सरसम्थपु बलेषु स्थाने सा सरत तथा ॥२२॥

श जलेठुच।

ब्रहमवैदतैपुराणम्‌ | २११

चन.नेषु च । वृक्षशाखा रम्पराम्‌ नमेत्रेष वष्ठुष्‌ ॥२४।

मणीन्ेषु च हागेषु
वकुण्ठे पूनिन साऽऽनौ देलौ नागयणेन च | द्वितीय तरस्य भकतया तृतीये शरेण च

विष्णुना पूनि सा च क्षीगोदे मारते मुने । स्वायैमवेन मनुना मानन स॑तः॥२६९॥
= कीन्द्े पुनद पद्धिश्च गृहिमिभेव | गन्धवीरैश्च नाणश्रैः णज्षु च पूमिता ॥
दुहामा भाद्रपदे पूना तै बरह्मणा छना , मङ्सा च पक्तपभेनतं त्रिषु रोकरेषु नारद्‌ ॥
चेते भेपे च माद्रे च पुण मङ्गलवासरे ' ठिष्णुना निर्मिता पूजा त्रिषु टोकेषु भक्तिनः ॥
दपोन्ते णेपसंङान्तणं मध्य मार्च चाङ्गणे । मनुतां पूज णमास सा मूता भुवनत्रये ॥
राजना सेपूजिता मा वै मङ्गटनेव मद्गला । केदरिणिव नैदिन ठन सुबश्रन च ॥ ३१ ॥
धुरणौ्तानमदेन करे । हिना तथा । कद्थपेन च दक्षिण मनुना च विवा ।,६२॥
नि ^ेन चन कुव गवना । यमेन वह्‌नेना चैव वहभेनैव पूनिता ॥ ३३ ॥
एवे सवत्र संजय वन्दिना पूजिता सरा । सश्नोधिरेो सास्र पपरेस्रूपिणी ॥

रि
ओ
||

# ५.४ -9.%

हा श्रत्रह्म० महा० प्रङृति० नारदना ° रषष्युण ° रक्ष्मी-
सर१पूनादिवणेन नाम पशचत्रिशो ध्णधः ॥ ३५ ।

अग पटूत्रिशोऽध्यायः |

नारद उवाच -
नारायणि सा च वरा वैकुण्ठवासिनीं । कैकुण्ठाधिशतृरेवी महालक्ष्मीः सनाननी ॥
कथं बभू३ सा देवी प्रथि भिन्भुकन्यका । किं तद्धयानं च॑ कवचं सवै पूजातरिधिक्रमम्‌
पुरा वेन स्वुदाऽऽदो सा ठन्मे उ णण्यादुमहेपि ॥ ६ ॥

नरायण उवाच-
प्रा दुगेस्ः शापाद्धष्टश्ी रः प्रदरः । बू देवपघश्च मत्थलोक्श्च नारद्‌ ॥ ४ ॥
लक्ष्मीः स्वगोरिकं त्यक्त्वा रुष्टा परमदुःखिता . गत्वा लीना च वेकुण्ठे महालक््शं च नारद्‌
तदा शाययुद्वादु खिताब्रह्मण समाम्‌ ब्रह्माण च पुरस्कृत्य ययुवकण्टमंव च । १ ।
वेकुणठे शरणापनना दवा नाराथणे परे । मतीव देन्धयुक्ताशच शुप्परकण्टोष्ट््ः ॥६॥
तदा रक््मश्च करण पुग नारायणाज्ञध वभूत धिनयुकन्था प्रा शत्रसपतसवरूपिभी ॥<८॥
तदा मभित्वाक्षीगेद देवा दैयगभैः सरह सं गपुश्च वरं लक्षण दृद्ुभ्तं च तत्र हि ॥९॥

१क, "ण कृदूमन वि ।२ क, च स्तवनं स ।

९१२ दरेपायनपुनिप्रणीद॑-

सुगदिभ्यो वर दत्वा वनम'लं च विष्णवे ; ददौ प्रपन्नवेदना तुष्ट क्षीगरश्चायिने ।१०॥
देवाश्चाप्यपगक्रारप राज्य णपुश्च त्वरात्‌ | तां संपूज्य च संस्तूय सन॑त्र च निरापदः ॥
नारद उवच-
कथं शाशा दुवो पा एनिभ्रष्ठ पुर्दरम्‌ । केन दोषेण वा ब्रह्मन्ब्षिठ ्रह्मविन्पुरा ॥१२॥
ममन्भे केन दूपेण जटपधिनतैः मरादिभिः । केन स्तोश्रण सा देवी शक्र पाक्षाहभूव ह॒ ॥
कौ ग तयोश्च सवद ह्यमवत्तदरद्‌ प्रम | १४ ।
नारायण उवच-
मभुपानपमत्तश्चत्रैटोक्यातरिपति . पुरा । करडा चकर रहमि रम्मण सह कामुकः ॥ १५९॥
कृत्वा क्रीडां तमा सा क मुकं हृतचेतनः ; तस्थो तत्र महारण्ये कामोन्मःधेतमान्स. ॥
कैटामशिखरं खनत पकुण्ठादपि "गवम्‌ । दुवी प्रे ददर्श ज्वलन्त ब्रहमनेनसा ।. १७॥
गरीप्ममध्याहनमानेण्डसहसखप्रममीश्ररम्‌ । भनप्तवाश्चना णम जटामारमहोञ्ज्वलम्‌ ॥
शुक्कयत्तोपवीत च नीरं दण्डं कमण्डलुम्‌ : महोज्ञरलटं च तिलके रिशरन चनद्रःनिमम्‌ ॥
सण्निवत शिष्यकौविद्वेदाङ्गणरः । दृष्टवा ननाम शिरा पश्रमातत पुर॑द्गः ॥ २० ॥
शिष्थरवगी म भक्त्या वै वुष्टातर च मुराऽवितः मुनिना च सरिष्ेण तक्म दत्ताः श्ुभाक्िषः
विप्णदृत्ं पारिजातपुप्पं च म॒मनोहरम्‌ । सृल्युरोगजराशोकहरं भोक्तकरं ददौ ॥ २२ ॥
शकरः पुष्पं गृहीतया च प्रमो राजनेषद्‌। | भ्रमेण स्णाव्यामाप तत्र वै हम्तिमस्तके ||
हस्ती ततप्पशमत्रेण रूपण च गुणेन च । ेजप्ता वयपता कान्या विष्णुतुथो बभृव सः ॥
त्यकत्वा श्र गजेन्द्रश्च प्मगच्छद्धोरकानन५ न शशा महेन्द^तं रक्ितु तैजपरा मुन ॥
तःपुष्ये लक्तन्ते च दृष्टा शक्त मुनीश्वरः । तं शश।प महातेजः; कोवपरक्तलचनः ॥
दुरासा उतव्राच--
अरे प्रिथ प्रमततस्स्वं कथं मःमवमन्यते महदृत्तएषमं गर्वेण त्यक्ताान्डम्त्मिन्त॥ २७ ॥
विप्णो वेदितं पुषं नैवेद्य वा फरं जलम्‌ । प्राभ्तिमत्रेण मोक्तःथं त्यागेन ब्रह्मह। जनः ॥
प्रष्टशरीभरष्टवद्धिशच भ्ठजञानो भवेन्नरः , यत्त्यनेद्वपणुनेवेधं माग्येनोणसितं कामम्‌ ॥
्राप्तिमा्रेण यो मृड्क्ते मक्त्य िप्णुनिरेरितम्‌ । पुंसां शते पमद्धू"य जीवन्मुक्त खयं
भेत्‌ । ३० ॥
विष्णनितेयमोजी यो निः दु प्रणमेद्धरिम्‌ पूनयेत्तौति वा भक््या स व्िष्णुमहशो भवेत्‌
तस्स्वरौवायुना सद्यस्तीधौषश्च िहुध्यति । तत्पादरजसा पृढ सथ, पूता वमंघरा ॥

१कृ राज्यो भ*।

्रह्मतैवते पुराणम्‌ । २१३

पश्वस्यतनम गगनं शुदरशरादधान्नमेत च , यद्धररनितरे्य च वृथामांपसमभक्षक्रम्‌ ;: ६२ ॥
रिरि पदता यदं शूद्रयानिनाम्‌ | चिकिकद्िनानां च देवटान्नं तथैव च ॥
कन्पाविक्रारिणामनं यदन्नं सानिजीविनाम्‌ ¦ अनुष्णा परुषितं सवेभक्ष्णवरोषिहम्‌ ॥
शृ्रार्िद्धिजान्ने च वृषबाहद्धिजातवम्‌ | अरीतितद्विनान्ने च यदकं शत्रदारिनाम्‌ ॥
अगस्परगामिनां चेव द्विजानामन्तमेव च मितरदरुहां इत्तानाभन्ं विधासत्रातिनाम्‌ ॥
मिथ्यासाक्षयपरदानां च ब्राह्मणानां तथेव च । एतत विङुध्येत विष्णुनेवेदयमक्षणात्‌ ॥
शपो ष्णुसेवी च वंशञानां कोटिशुद्धःत्‌ । हरेरभमक्तो वि्रश् स्वं च रक्ितुमक्षम ॥
अ्ञानायदि गृह्णात तष्णोरनमोस्यमे च : सप्तजन्मार्जितान्पापान्मुच्यते नात्र संशयः ॥
ज्ञात्वा मका च गृह्णाति विष्णोनैवेदयमे३ च । कोटिजन्मार्जितात्पापान्मुच्पते नात्र संहः
रस्मात्संस्णगितं एप्पं गरवीदै हम्तिमग्तके । तस्मायुप्मानगरिलयज्य यातु रक्ष्महरेः पदम्‌
नागयणस्य मक्तोऽहं न तरिमेमीश्रं त्रोरम्‌। कालं म्यं जगां चैव कानन्णनागथमि च
कि करिप्यति ते तानः कदयपश्च भनापातेः । बृहस्पानिगुख्१ नि श्ङकम्य चमे हरेः
हदं एष्मं यस्य मूर्धि तस्य वै पूजनं परः : मृधि च्छिन्ने रिगरिरोरछिखेदं योजगिष्थति
इति श्रत्वा महेन्दश् धृत्वा तचचरणद्वयम्‌ । उच्चे रुरोद शोकातेस्तमुगच मयाकुछः ॥
इन्द्र उवच--
द॒त्तः समुचितः शापो मह्यं मत्ताय हे प्रभो । हृता त्वया चेत्तण्तिः कियञ्ज्ञान च देहिमे
रश्म विषदां बीजं प्रच्छन्नज्ञानकारणम्‌ । मुक्तिमागोगेर दाढचाीद्धरिमक्तिम्यपायकम्‌ ॥
जन्ममन्युनगगेगकोकदु ःखकरं परम्‌ । संपत्तितिमिरान्धश्च मृक्तिमागै न पर्णति ॥
सषन्मत्तः पररदश्च सुरामत्तः सचेतनः । बान्धवदष्टितः सोऽपि बन्धुद्रेषकरो मुने॥५०॥
सैषन्मदरपरमत्तश्च विषयान्धश्च विदल ' । महाकामी साहसिकः सतत्वमाग न पयति ॥
द्विपरिधो विषयान्धश्च राजसभ्तामसः स्मृतः । भदा।खज्ञस्तापसश्च शाच्रज्ञो राजप स्मृतः
शाखे च द्विविधं माग निरदिषठ मुनिपेगव । परवृरिवी नमेकं च निवृत्तेः कारणं पम्‌ ॥
चरनत जीवनश्याऽऽदौ परवृ्ती दुःखवत्भानि । स्वच्छन्दे चाप्रसत्ते च रिर्विरोपरे च संततम्‌
आधातमधुरे लोमे च सुखमानिनः | परिणागोत्णत्तबाजे जन्ममरल्युनराकरे ।,९१९॥
अनेकजन्मपथन्ते हृत्वा च भ्रमणं मुदा । स्वकमेतरिहिनाणं च नोनौषोन्धं रमेण च ॥
ततः कष्णानुग्रहाच् सत्सङ्ग मने जनः । सदसेषु शतेप्नेको मगन: णरकारणम्‌ ॥

साधुः सच्वक्रदीपेन मुक्तिमागी प्रद येत । तदा केति यत्नं च जीवी बन्धनखण्डने ॥

---------- ----- -- --- --------------------~

१ क. "कभीत्तिकरं प ।

२१४ देपायनपुनिपणीत-

अनेङनन्मोगेन तपस्नाऽन नन च | तदा टमेनमुक्तिमार्ग निरत सुखदं परम्‌ ॥९९॥

इदं तं गोका र गात्रपतरेण च । नहि एष्टरतो न्यच्च भवदु खषषटितः ॥ १० ॥
अधुना प्रिधिन। दो विपत्तौ ज्ञानप्तागरः। संषटरूषा विषदिय मम निष्तरकारिणी ॥
ज्ञानसिन्धो दीनबन्धो महयं दीन।य सां उतम्‌ । दर किचिज्ज्ञानसारं मवषाः दगनिप्रे ॥
इन्द्रस्य वचने षता प्रहस्य ज्ञानिनं गुरः ज्ञानं कथितुणरेभे ह्यीदष्ट सनातनः ॥
दुर्वासा उवाच -

अहो महेन्द्र माङ्गल्यमात्मानं द्रष्टुमिच्छमि । आणनतो दु;खनरीज परिणामपुखाव्रहम्‌ ॥
स्वगभगखाननानाशपाडाखण्डनकारणम्‌ । दुप्णरासारदु गरपस्राराणवतारकम्‌ ॥ ६९ ॥
वरमवकषाङ्कुरच्छेदकारणं सतैतारकम्‌ । संतोषपेतनिकरं प्रवर सवैव.मनाम्‌ ॥ ११ ॥
दानिन तप्य गऽपि व्रतेनानरनादिन | कमणा रवगैमोग'दिुखं भति जीतिनाम्‌ ॥
काम्यःनां बमेण चेव मूर संछिद्य रत्नतः । अगुनेदं मो वीज ्ैवेल्णमःव एव च ॥
यत्कमे सतास्वि कुयादप्ंकाश्पत मव च | स्मे दृप्णाप्णं कत्वा परे बह्यणि टीकते ॥
संमािकाणमेततत र्भ मोचकं विदुः । नेच्छन्ति वैष्णवास्तु सेवाधिरहकातराः ॥
सभं कुमैन्ति ते नित्यं प्रिधारत्तमरेहकम्‌ , गोरो गऽपि वैकुण्ठे तस्यैव प्रमापमनः॥
हरिसेवा रगं च सुक्तिमिच्छनिः १८्गवा४ । ज॑ ःममुक्ताश्च ते शक्र षटवुलोद्धारक रिणः
स्मरणं कतै; दिष्णोरचैनं पादपेवनम्‌ । वन्दनं स्तवनं निलयं मक्त्या नैवे्यमक्षणम्‌
चरणोदकपाने च तन्मन््रनपनं परम्‌ । इदं नि!तारब्ीजं च संदप मीप्पितं मवेत्‌ ॥
इदं मृल्युनगज्ञानं दतत म्य नयेन मे तच्छिप्या पहं च नि शङ्कम्तत्रष्यराच्च स्वेतः ॥
स रन्मद्ता प्त गुरुःप्त च बन्धु. सतां परः। यो ददाति हरेभक्तित्रैट.क्ये च घूदुटमाम्‌
द्रैयेदन्यम। च विनः श्री क्रप्णसेवनम्‌ । स च ते नाशयव्येव धुप तद्वषमागमवेत्‌ ॥७७
सततं जगतां कृष्णनाम मङ्गलकारणम्‌ । मङ्गं वधते नित॑ न भवेदायुषो व्यय! ॥
तेम्योऽप्थौति काङश्च मृत्युश्चगेग एव च । सतापश्ैव शोकश्च वैनतेयादिगेरणाः ॥
छृष्णमन्त्रोगसकश्च ब्राह्मण; श्वपचो ऽपि ग । ब्रह्मलोक समृद्ध्य याति गोोकरमुततमम्‌
ब्रह्मणा पूनितः सोऽपि मधुपकोदिना च यः। स्वतः सुरैश्च सिद्धिश्च परमानन्दभावनः ॥
ज्ा-साः तपःएा ब्रह्म्ारं १६ हवम्‌ । शिवनाक्तं योगसारं श्र कृष्णपद्सेवनम्‌ ॥
बरह्म दरितृण१५न्ते ८१ मिथ्येव स्ञवन्‌ । भज सर परंब्रह्म र।प भक्तेः परम्‌ ॥
अतीव सुखः मरार म्क्तिदे मुक्तिः परम्‌ । पिद्धियोगप्रः चैव दातारं हैत्तष्दाम्‌ ॥
योगिनामपि मिद्धानां वीतं च तपशिनाम्‌। प्र्वेषं कमेमोरोप्ति न नारा पणसेविसेतिनाम्‌

१क, ज्ञाने २ क, ब्रती

व्रहमवैवत॑पुर।णभ । २६५

मध्मनाच्च भवेत्पापं यदुपस्पयेमात्रत, , जलदौ पतिते च यथा ्ुषयेन्धनं तथा ॥
ततो रोगा हि वेवन्ते पापानिच मानि च | दृरतश्च पडागनते यमदृतःस्तो मणम्‌ ॥
तावतनिबद्भः स्तरे कारागारे विघेनेनः ।न याःत्कृष्णमःतं च प्रप्रोति गुरवक्वतः ॥
क कर्मचि मोगाह्यातेगडच्छे कारणम्‌ । मा गजान च्छे ;क{ मयःपाशनिङननम्‌ ॥
गो त्रीकग्गेणिवःनं निप्तरे बीनका(्णम्‌ । मतत्यङ्करुर घद्पं च निः वृद्धमग्ध'म्‌ ॥
सारं च पमैतपनां योगानां पाघनं तथा । सिद्धीनां मेदपटानं तायं च निशितम्‌
द्‌ानःनां तीवलानानां यज्ञादीनां पुरर | पुनानामुपवासानमिन्याह्‌ कभटोद्धवः ॥
सां लकं पितृणां च शात मत्तामहश्य च पुत्रै प्र्‌ च तत्पर पितर्‌ मातरं गुसम्‌ ॥
पहेद्रं कलत्र च बन्धुं शिप च [कंकरम्‌ । ्मुद्धरच्च श्शरेश्वशरू्= १ च तन्तम
स्वात्मानं च प्तपीथ्य च गुरुप गुरोः पनम्‌ । उद्धरहव्वान्मक्तो मननम्रहणम तरतः ॥
मन््ररहणमापरेण जीवन्दुकत) मरेनरः । तन्प्पस्पूतस्तीयवः पयः पूना वधूवश = ॥
अनेकजन्मपथन्ते दीत्ाही न मवेत्तरः । तद्न्यदवमन्त्र च ल मते पुश्धरेयतः ॥ ९७ ॥
सप्तनन्मपत्‌ देनं कृत्व पवां स्वक्पतः | छमो च रभे तान्तिणः पवकमणाम्‌ ॥
जन्मत्रयं मारकर च पवित्वा मारवः दनि: । रमद्रणशभन्त्रं च ५५।३्नह्‌रं परम्‌ ॥
जन्मत्रय्‌ तं निपेः१ निर्वि्चश्च मवेत्तरः । पिदधे त्य प्रत्राद्‌न दिग्यन्त।त टभेनरः १५००
। ज्ञानध्रदापैन पतमाडोचय सहामि: ] अन्तान. मर्क भह्‌माथां भने ॥
प्रति पषप्णुमायां च दुगा दुमतिना।दरम्‌ । (तिद (द्धिल्णं त परमां सिद्धि
५ ॥१०२॥

वाणीष्धां च पयां च मदर कृषि पलििकम्‌ | नान। इषां तां निषे न्तानां शतक नरः
तव्पसदाच्येन्तानी ज्ञानानन्म तदा भनेत्‌ । ३५ सा(न।धिदेवे च मदद तनातनम्‌
रिच रिवस््प च रिव सिवङ्ारणम्‌ । परमा-०२६५ च भरमाननद्दापरिनम्‌ ॥
सुखद मोष च । दातार पतताम्‌ । अपर्तवाद्‌ वे दलप द परम्‌ ॥ १०६॥
ईन्त च पदतैन दतु शक्त च ठा । २नद्-4 तव ज्ञानदं दम तदम्‌।॥
जन्मत्रयं तमर।५८१ चा$ऽदधतोप्रत्ा पतः । सक्दस्य प्रपनादेत सहर्य महुप्लनः ॥
तर्दु वरभव हरिभाफ ठमेूनुम्‌ | त तद्धक्त^प (त्4५र न टमेदू्रुषग्‌ ॥
निर्मल्तान पेन दतेन च तत्रि । वहादेत्‌ पवन्त ५१ निथयेव परयति ॥
दकानिेः प्रतदेन नि१ततानम छ | बषः 1 11 दमत ठमदूनुक्म्‌ ॥
तद्‌। निवृतिमानाि षर्व पदतस्म्‌। प्म दृदे कननन् तदेवा भ।रप॥

------------------------ -

१ के, जपान। । २ कं. स।पेणाप्‌ (२४. चप्रचमा म्‌,

~~ --~~ ----- न = -------

[ब +

२१६ द्ेपायनघुनिपणीत-

9 ॐ ख ०

तत्पा्चभौ क्तं त्क्व मिमाति दि्यहपकम्‌ । कोति दाध्यं भोरे परकुष्ठे वा हरेः परै
परमानन्दसंयु क्त मेहादिषु विवर्जितः । न विद्यो पुनजन्म पुनरःगषनं हरे । ११४॥
पुनश्च न विबेन्तीरं धृत्वा मातृन्तते परम्‌ , सिप्णुमन्त्ो पापकानां गङ्ग दितयेपतेवेनम्‌॥
स्धर्मिणां च भिशषुणां पुनजन्म न विद्ते । तीर १२६ पनेत्पपे क्रि कृत्वा हरि नेत्‌
अ निरूपितो घाता स्वधमेस्तीथपेविनाम्‌ = तनामभन्त्ंप्रनेत्त्ते गदियु तत्परः ॥
तदुत्रतौपवाप्तरत इत्युक्तो विष्ुपेमिनाम्‌ । सदन्ने व। कन्न व। छृष्टे वा काञ्चने तथा|

*ॐ
^
4 तुं

समबुद्धिषस्य शश्र प्न्धाप्ीति शीतिः । दण्डं कपण्डडु रक्तवन्नमात्रे च धारयेत्‌
निलय प्रवासी नैकत्र स्था संन्धासीति० । शद्धाचारदिनचं च भुङ्क्ते छोमादि वरितः

^ ^~ [, [1 ¢

ॐ किंचिन्न यतचे प्त प्न (दति० | न व्यापारी नाऽऽ्रयी च एवेकरमविवर्जित;
ध्यापेलागनणे शदवत्त सन्या रमि । दाद्कन्मोनी ब्रह्मनारी तमाषापरिवार्जेनः ॥
स ब्रह्म+ पदथत् पन्यानीति० । एवत्र समबुद्धिः रिसामामाकिविर्नैतः ॥
करोध।ईकाररदिनः स पर्सी । अ१।निते१९५६ च मिष्टामिष्ट च मृक्तबान्‌ ॥
न याचते मक्षणा प्त सेनणसी0ि ० | न च पदयनपृखं ल्वीणां न पिष्त्तत्मीषतः ॥
द्‌रवीमपि योषां चन ब्पृशेयः सरिशु ८; । अय पन्थापिनां घम इत्णाद्‌ कमटोद्ध३ः ॥
विय मिनायश्य जन्म याम्धमभव भवेत्‌ , जन्मदुः् मयुः जीपिनामतिदारणम्‌ ॥
एुरमूकरोनौ बा ग५ दःखं स पुर । पेन; 11 छ ्रनन्तूनां पश दनां त्व च ॥१२९८॥
ग स्मरन्ति पव ते कमे जन्तशनोद्धवम्‌ | पिरिमत जोत गाह किष्णुमाना ॥
स्वदेहं गा यत्नेन पुर व कीट एना ॥ १२९ ॥

योनि(१२.९ शु १7 4रुपर१च । श्रं ३ भितयुक्तं च प्रहमा तकक्षण मवेत्‌ ॥
रक्त थि मारभमश्चर्‌ तिर्मा मुभा हे च भवेत्पुत्रः इन्पका तद्धिप५५ १३ ॥
रमिमोमगुरूणां च बार चे तच्ेतपुपः। अमा णद रे वा, कफ भवेत्‌ १६२॥
प्रथमप्रहरे जन्म ^ नोऽस्वाभुरेव च | दवितीमे मध्यमय तृ तत्परो भत्‌ ॥१९३॥
चप चिरजीगी प्वात्सगानापनुषूपकरः । दुःखी वाऽथ घुखी वाऽपि पृ५कमानुरूष्तः ॥
याहे च क्षणे ज१ प्रवसता भतेत्‌ । ्रधूतित्तणचना च कुधन्तथवं वरिचक्षणाः १६९॥
क्लं पवेकरत्रे¶ धरबृदधः स्याद्िने सिने । पमे बरराकारो मतै गण्डुपमो मवेत्‌ ॥
मासघ्रमे मापपिण्ड हस्तपातः । सव॑वथवप्रपनन ददी मन्ति च पञ्च ।१३५॥
भतत्‌ जी नारः पण्मापे समेतत्ततित्‌ । दुखी ३द।स्थ १ शकुन्त इव पञ्जरे ॥

~-------~ ~ -----------“

ब्रह्ममैवपुराणम्‌ । ११७

मातुनग्वानपानं च भुङ्क्त ऽमेध्यस्थटे लित: । हाहेति शजं कृत्। च चिन्तय री.ध
परम्‌ ॥ १२३९ ॥
एवं च चतुरो मापान्मुकेतवा यरमयातगम्‌ । प्रेरितो वायुना कटि गमद निर्गतो भमन्‌ ॥

ॐ
५.

दिग्दे शकारव्युत्पननो विस्सनो पिप्ण॒माधय। | चुध्द्विणत्रपय कः शि शः स्यच्छैशवात्रमि

पे ॐ
म्‌ [1

१रायत्ताऽप्यक्तमश्च मकशशकरादिनिवारणे | कीटगदिभृक्त' दुखी च रतितत्र पुन! पुन; ॥
स्तनान्पो रप्यप्रमथश्च यासां कतुममीप्तिताम्‌ | न वणी निःसर तत्य पौगण्डाव्धि पु

स्फुटा ॥ १४६३ ॥
प1ण३ यानां मुक्ता प्राप्नुते यौवनं पुनः| न स्षरेमायया देही गभादरैयोतनां पुनः॥
आहार्‌मधुनातेश्च नानामोहदिवेषटितः । पुत्रं कटत्रमनुप यत्नेन परिपालयेत्‌ ॥ १४९ ॥
एवे यात्रत्समथश्च तावदेव हि पूनितः । अप्तमथे च १न्यन्ते बान्ध। भजर यथा ॥
यद्‌]ऽतीव जग युकतो जड) ऽतिवधिरो भवेत्‌ ' केफश्चास्रियुक्तश्च परा यत्तोऽतिमुट१त्‌ ॥

तद्न्तरेऽनुनाप च कुरुते सतत पुनः । न तविं हरेप्ती प्त्सङ्गश्चेति तापनः ॥

पुनश्च मानवीं योनि ठ्मामि भरते यदि। तद्‌ तीयं गमिष्यामि भनेवे कृप्णमिव्यहो ॥
इत्येवमादि भप्त कुवन१ त जडं पुर । गृहानि मदनश्च काटे पपितिरारणः ॥
स्र परये्यमद्‌4 न षरराहक्तं च द्ण्डिनिध्‌। अतीव कौपरक्तालं विकृताकारमुस्वणम्‌ ॥
ुर्िबाथमपाःश्च बचन भयक्ररम्‌ दुद पतैतिदधज्ञ स्वाद पुरःरिषनम्‌ ॥
दृष्टम त्राह भीहो पिण्यू3 च पमुत्सृनेत्‌ तद। पागान््यनेत्सव् देद्‌ १ पाञ्चभौतिकम्‌
सङ्गुषटमात पुरुषं गृहीत्वा यमकः , विन्यम्य मोगदह्‌ च स्वस्णत प्राप पदूदुनम्‌ ॥
जवो गत्वा चम पद्भत्प्ववभन्ञमेव च । रतन६ह।पनस्म च पदिते म॒म्थिर्‌ परम ॥
धमःमाजचारत्ञे सवेज्ञ धवते,मुख५ । विदरेष्वेक धि कार्‌ च पिचात्रा निर्मिति पुरा ॥
वह्‌ राद्धाशका यानं रत्नमूपनभूवितम्‌ । दष्ट । १।१९ग)दृतश्वा१ त्ररीटिमिः ॥
ज श्रीद्व्मनाम दरुद्धस्कटि कम।छ्या । धावमानं तत्पद्‌।ठनं पुकङ्कतविग्रहम्‌ ॥
सगदः साश्रनत्र सवत्र समदाम्‌ । अती कमनी च शशवत्पुस्थिर योन ५॥ १९९॥
स्वेतेजना {.उअटन्तं सुश्दृडथ विचतणम्‌ । शरत्पावगचन्द्रम ने पगुपुरःछितम्‌ ॥
पुण्यानां शान्तदूपं पापिनां च मभ्रक्रम्‌। ते दष्क प्रणमदैदी मह मीतश्च तिष्ठति ॥
चि बगृ्मिच।रेण यपां "दाच फम्‌ । शमदमे च उरते तदेव रविनन्दनः ॥१९२॥
एवं तेषां गता+ते निवृत्तिनाप्ति जीवेन(म्‌ | निवृत्तिहेपुपे च श्रीङृप्णपद्‌ पवनम्‌ ॥

१ ग्राजरं बृद्धव्रृषमामित्यय । २क न्न्द्राह्,
२९

५१८ द्वेपयनमुनिभणीतं-

इत्येवं कायत स वरं (१५ वज्छितिम्‌ . स दास्भमि ते कस न मेऽसाध्यच किचन
महेन्द्र उवराच--

इनद्रष्वं च गतं मद्रे किमे प्रयोननम्‌ | कंखवृक्त मुनिप्रषठ देहि ;

महेन्द्रस्य कचः श्रत्वा प्रहम्य मुनिप्रगवः । तमुवाच वचः त्थ वे
दूब उवाच--

पर्‌ पदं शिपािणां महेन्रातिपुदुमम्‌ । मुक्तयुपद्धिधनां च न द्मे प्रकृतेः च ॥

आव्िभोवः सृष्टि पिरोमागे। ट५ऽपि च । यथ। जागर५ पुप्तिभवत्येव क्रमेण च॥

यथा भ्रमति काटश्च तथा विषयिणो ध्रुवम्‌ । चक्रनेमिक्रमेणैव निलमेवेशवरेच्छ्या ॥

परमेकं भवेदेव यथ। विषठवष्टिभिः । षष्टिभिश्च परैदेण्डो मृहूतो द्विगुणात्ततः ॥

्रिशद्धिच महच भवेदेव दिवानिशम्‌ । ददा प्च दिवारात्रि पक्षमेकं विदुबुधाः ॥

पक्षाम्णं श्कङृप्णप्यां माम एव विधीपते | ऋद्दोम्णं च माताम्णं पंख्याविद्धिः

परम प्दप्‌ ॥

न [१
क्तं पे।रमव च ॥

प्रकीततः ॥१७२॥
सूतु्रयेणाभनं च ताम्णं दवम च वत्र । त्रिशत्सहख पि रश्च भेचता रिंश रक्षकैः॥
पत््रेनरपामैश्च युगानां च चदुष्टयम्‌ । १एय.घके पञ्चशते प्रहते पश्चगिरातो॥ १७४॥
युगे नराणां राकरायुभनेरायुः परक तितम्‌ , दिग्टसेन्रगिषातेऽष्पहल। येक ५३ च ॥
निषातो मह्यणस्नत्र भवेत्प कतिक खग; | ल्य प्रा तिक वत्र कृष्ष्य परमाल्मनः।
चक्ुनिमेपः सृष्टिश्च पुनर्न्मीले तथा | ब्रहमृष्टिक भना च भर्या नि श्रुतौ ध्नम्‌ ॥
थथा थिव रेणुनाभित्युचि चन्द्रेखगः । एतेषां मोक्षणं नादि कथितानि च य।न इ॥
ष्टि सप॑ हि चान्यद वर्‌ पुर | मुनीन्द्र्य ठेचः श्रत्वा वेन्द्र यिति मने ॥
त्मनः पतरमशयै वरयामाप तंत्र वै। तत्प्ासप्यस्यचिर४वत्युकःवा प प्रययी गृहम्‌ ॥
इन्द्रो ललाम ज्ञाने चन प्पद्‌।पद्‌ विना ॥

इति श्रा्ह्म० मह।० प्रकृति ° नारदना ° दुवीसःसुरन्रसं ° सक्मयुण ०
द्रं ५ दुवोभःशापादिकथने नाम परटू्शोश्यायः ॥ ६६ ॥

५

अथ सषएत्रिशोऽध्यायः |

२ फ. "रूपो १।*।

्ह्ममैवर्वपुराणम्‌ । , ९१९

नारद उवाच --
हगेगुणं माङ्ण्य ज्ञनं प्राप्य पुरदरः । तरिं चकाग गृह गत्वा तन्मे व्यारगदुमरति ॥
नारायण उवाच-
ध्रीकृष्णश्य गुणं श्रत्वा व तरागो बभृव घः । वे.म्य व्याम तप्य ब्रह्मम्दिने दिने ।
मुनिम्भागद्रहं गत्व, प्त ददृश्चःमरावतीम्‌ | देव्यरपुरदषवेश्च समाकीणी मवाकरलाम्‌ ॥
तिषण्.नान्परगां चेष बन्धुहनां च कुत्रचित्‌ । पितुमातृकृद्त्रादििही 7मातेचश्चराम्‌ ॥
र नुप्रस्मं च दृष्टा तामगहकण्ति प्रति . शक्रो मन्द करिनी र ददर गर्मश्रम्‌ ।

ॐ
[१

£णधमान परं ब्रह्म गङ्ग।तेय स्थित प्रम्‌ । पूथामिषमुलं पेषं वै विश्र)मृखम्‌ ॥
साश्रनेत पुकित परमानन्दसंयुनम्‌ । वर्ष च गरिष्ठ च धर्मिष्ठ चेष्टपेत्रिनम्‌ ॥ ७ ॥
प्रेदं च कधुक्गोणाभतिशरष्ठे च भानिनाम्‌ । जयेष्ठ च भ्रानुवगाणां नेष्टं च मुरैरिणाम्‌॥
दब गुरं जपन्तं न तत्र तस्थौ सुरेश्वरः | प्रहगने गुहं दष्ट्वा चेत्थं प्रणनाम सः
प्रणम्य चरणाम्मोने स्रदोचैमृहूहुः । वृत्तान्तं कथयामात्त ब्रह्मशाप तथा ॥
पुनवैरो मया ल्न्धे ज्ञा श्र सुदूटेषाम्‌ । वरिस स्वीयपुरीं क्रमेणैव पुरेश्रः ॥ १ १॥
शिष्यस्य वचने श्रत्वा सन बुद्धिमतां वरः । बृहस्पतिरुतानेदं कं प. क्ताः रोननः ॥१२॥
वृहस्पारुव्राच--
श्रत सतै सुरग्रष्ठमारोदीवेचनं दृणु। नकानरो हि नीतिज्ञो विपते। भ्य चन ॥
सपत्तिवा विपत्तिं नदवग स्वश्ररूपिणी । पृव॑प्वकंभायत्ता च स्वयै क॑ तयोर ॥
सरवैषां च भवत्येव दारवज्जन्मनि जन्मनि । चक्रनमिकमणेव तत्र का परिदिवन। | १९॥
मुङ्क्ते हि स्वकृतं कम प्रतेजापिच मरते। हगामे च यक्किचितवकमं ट मुमा ॥
नामृक्तं क्षी धरते २५ कल्पकोटिशं रपि । अवदयमेव मोक्ततथं क1 कमे शुभाशमम्‌ ॥
इत्येवमुक्तं वदे च छृष्णेन परमात्मना । सन्नि बोयुभशालाभं संबोऽय स्वकु दवम्‌ ॥
जन्म मोगाव्शेये च परषां कृतकमणाम्‌ । अनुरूप च तेषां प मारनेऽन्यत्र नैव हि ॥
कर्मणा ब्रह्मरात च क्रमेणा च ह मारिषपम्‌। कमणा न महालक्ष्मी लमेदन्यं च कर्मणा॥
कोटिजन्मा्भितं कम जीमिनामनुगच्छनि । न हि त्यजद्धिना भौगात्त छाधेव पुरंद्र ॥
वालमेदे देहाद पात्रभरे च कन॑णाम्‌ न्दूनताऽपिकना वाजि भवेदेव हि कमेणम्‌ ॥ |
वम्तुदानि च वम्तूनां सपं पुण्य सम दिने । दिनम कोटगणमप्र्छ५ वाऽभिकं ततः ॥
समदेदा च वस्तूनां दनि पण्यं एमे वृषन्‌ । देङभेदे कोटिगुणमसंङ५ बा धिक तत. ॥
ममे पात्रे स्म पुण्य वम्तूनं कतुरेः च । णत्रभेर शत्गुगमतर्यं ग तरोऽपरिकम्‌ ॥

९२१ देपायनघुनिपरणीतै- :

यथा फरन्ति प्स्यानि न्वूनान्यप्ययिकोनि च । कपराणां कषेत्रम षत्रभेदे फटं तथा ॥
सतामान्यदिवसे विप्रे दाम एमफटं मवेत्‌। माणां रवितक्रान्त्यां फं शतगुण मवेत्‌ ॥
चातुमौस्यां पौणमास्यामनन्तफल्मेव न ॥ २७ ॥

ग्रहण शिनः कोटिगुणे च फलव न । सूरस्य मरह चापि ततो दशगुणं फटम्‌ ॥
अश्षयाणम्षयं चाप्वततर्यफटमुचयते | एवमन्यत्र पुण्याहे फटायिक्रय भतेरिह॥ २९ ॥
यथा दाने तथा सनि जपे वै पुण्यकम्‌ । एव सवत्र बोद्धव्यं नगण कर्मणां फलम्‌ ॥३०॥
सामान्यदेशे दाने च पपर एमफलं मवेत्‌ तौ देवगृहे चैव फटं शतगुणं स्पृनम्‌ !\ ३१ ॥
ग्ञायां वै कोटिगुणं कत्र नारा^णेःत्ययम्‌ ` कुरत बरौ च कारणं कोटिगुणं तथा ॥
यथा चवै करोरिगुणे तथा वै विष्णुभ्न्दिर | केदारे षर रक्षगुणं हारे तथा फलम्‌ | २६॥
पुष्करे मास्करेतर दरदक्षगुणं फलम्‌ । एवं सपत्र नोद्धञ फटाभितयं क्रमेण च ॥
सामान्यव्राह्मणे दानं सममेव फलं ठमेन्‌ | र्त्रे पूते च पण्डि) च जितद्धि ॥
तिष्णुमन््ोपामके च बुधे कोटिगुणं फलम्‌ । एवे पैत्र केद्धन्धं फराविकयं गुणाभिङे ॥
यथा दण्डेन पूत्रेण शरेण जलेन च । कुस्पं निर्भाति नकरेण कुम्भकागे सद मुवि ॥
तव कमैसत्र॥ फठं धाना ददाति न । यस्याऽ्ञय सष्टिरिधौ तं न नागगणं भन ॥
स विणा विध्ातुश्च भतुः भता नगत्रे | सष्टुः सषा च पहः सहती कारकालस॥
महाविपतता प्तरि यः स्परन्धुपूदनम्‌ । विषौ तस्य सेण्ततिरवेदियाई शकरः । ४०॥
इतयवमुक। जीवश्च पतमालिङ्गय मुरेयरम्‌ । द्वा छमारिपं चे बोधयामास नरद्‌ ॥

इति श्रीत्रह्म° मह्‌।० प्रकृति नःरद्ना० ठकषम्यु बृह्पिमहेन्दरसवरार
कमेफटनिरूपणं नम पतत्रिशोऽध्याय; ॥ २७ ॥

अधात्रिशोऽध्यायः|
नारायण उव्रच-
हरिं गत्वा हरिव्रहयज्ञगाम ब्रह्मणः समाम्‌ । बृहस््तिं पुरस्य सर्वः सुरगणः सह ॥
शीघं गत्वा ब्रह्मरो$ इष्ट्वा च कमरोद्धवम्‌ । प्रणेमूदेवताः मवा गुरुणा सह्‌ नारद्‌ ॥२॥
वृत्तान्ते कथयामास सुरचाभे। थि पिमुम्‌ । प्रहस्योव'च तच्छप्व महेन्द्रं कमणोद्धवः \
ब्ह्मोषाच--
वत्स मद्ररानातोऽति पएणेत्रो मे कनिक्षण । वृह्पतेशच हिप्यस्त्व सुगण'मधिपः स्वयम्‌ ॥

ब्रहमवैवतैपुराणम्‌ । २२१

म तामहुसते क्षश्च श्ष्णुभक्तः तापान्‌ कुत्र यस्थ शद्ध कथं पऽहंकृने भवेत्‌
माता प्रतित्रता यस्य गिता शद्धा नितेद्धियः माताण्हा माश्च कथ एाऽहृ>ो मवेत्‌ ॥
जन वैतृकदोषेण दोषान्मातामहस्य च गुरोर्गोषात्तीरिदेकिरही) द्वेषी मवेद्धुवम्‌ । ७ ॥
सवोन्तगत्म मगवानपवैदेहप्ववाग्यितः । यस्य देहात पयाति प्त शवक्तत्षणं रेत्‌ ।
मनाऽहगिन्द्िभशश्च ज्ञानह्पो हि शंकरः अभवः प्रकरार्विष्णुबुद्धि्मगव ¶ प्रती ॥
निन््रादथः शक्तयश्च ताः पवी; प्रतेः कलाः आत्मनः प्रतिमिग्ं च जीतरो मोगी शरीर-
भत्‌ । १०॥
आतमन श गते देतव यान्त पसंश्रमात्‌ यथ बत्पानि गच्छन्तं नरदेवमिवानुगाः ॥
अ शिवश्च शेषश्च वरिप्णुधर्मो महात्वर।ट्‌ । वयं यद श। भक्ताश्च तत्पु र्यके त्वन ॥
रि)ेन पनितं पादप पुष्येण येन च । तच्च दुवो प्रा दतत दैवेनान्यक्तं सुर ॥ १६॥
त पुष्प मस्तके यस्य इृप्णमादाञ्न- रेच्युत्म्‌ सर्वषां वै सराण [च तत्पूजा पुर ते मेन्‌ 1
धवेन वच्चितस्तं च दैवं च ब्र्वत्तरम्‌ माग्हीनं जनं मृदं को वा रसिवुमीश्रः ॥१९॥
कृष्9 न मन्यते हि श्रना सरववदितम्‌। प्रयाति ₹९। तद्‌ पी महारष्णीरविहाय तम्‌ ।
शतयत्तेन ५ टञ्या दीक्षितेन त्वया पुरा । सा ध्रताऽधुना कोग्कृष्णतिमासयरज॑नात्‌
अधुना मच्छ वैकुण्ठं मया च गुरुणा सह्‌ । निरेत्य तत्र श्रीनाथ शरियं प्रप्स्यमि तद्वरात्‌ ॥
इतेवमुक प्त ब्रह्मा पर्वः सुरगणः तह शध जगाम वैकुण्ठे यत्र श्रीरा^तण षह ॥
तत्र गत्वा १२ ब्रह्म भगवन्तं सनातनम्‌ | द्वा तेनःस्वरूपं च प्रजटन्ते स्वतेनप्ता
मरीप्पमध्याहूनमा+ण्डशतकेटिसपप्रमम्‌ । शान्तं चानादिमध्णन्ते रकौ कान्तमनन्तकम्‌
चतुभज: पाषेदेश्च पतरस्रेत्णा स्तुन नतम्‌ । मकरय। चतुर्भवदृश्च गङ्खया १२िषेवितम्‌ ॥
त प्रणेमुः सुरा; स्व मृधन। ब्रह्मपरागमाः | मक्तिनम्राः साश्रनेत्रास्तृष्टवः परपोत््मम्‌ ॥
वृत्ता-3 कथयाम। प्त स्वय ब्रह्मा कृनानज्ञ। खः | रुस्दुरवताः सव, : स्वाविक्रारच्युतःश्च ताः ॥
स चापदयतपुरणण तिदूपरप्त मणक्रुटम्‌ । वचरमूषणदून्यं च गहनाहिविवर्जितम्‌ ॥
शोभ।दू-१ हतश्रक परिवरिरनावुनम्‌ | उवाच कातरं दृष्टवा परिपन्न मयभञ्जनः ॥
नारायण उव।च-
मा भैत्र्न्हे सरश्च म किं वो मथि स्विते दान्णमि लक््मीमचलां परमैशवमैरधिनीम्‌ ।
पित्व मद्वचनं किचिच्छयतां समयोचितम्‌ । हिते सत सारमूत परिणामसुखाकहम्‌ ॥
अनाश्चातरूयपिश्वस्णा मदुभीनाश्च सततम्‌ । यथा तथाऽहं मद्धक्तैः पराधीनः स्वतन्त्रकः ॥
यो यो रुष्टो हि मद्भक्तं मत्परे हि निरङ्कुशः । तद्गृरेऽहं न तिष्ठामि पद्म सह निधितम्‌॥

१२१ हेपायनदएनिषणीत॑-

दुव साः राकर दश्च वैष्णवे मत्परायणः | टच्छाभदागतोऽहं च मश्रीका नो यृहदपि॥
यत्र शद्खधनिररि टूट च श्िराचनम्‌ | न मननं च विप्राणं न पदमा ततर तिष्ठति ॥
मद्धत्तानं च मे निन्दा यत्रयत्र भवेत्पुगः | महारु्ट महारक्ष्मीम्ततो यति पर्‌।मञत्‌॥

ॐ भ [कक

मद्धक्तेहीगो यौ मृदो यौ मुड्न्त हग्गिप्तर्‌ । मम जन्मदिने चापे याति श्रप्तदरहादुपि
मन्न मधकर यश्च विकरण ति स्वकेन्धकम्‌। सत्रातिथिं मुद्न्ते च मतिया याति तदूहात्‌
प गिनांया गृहं याति द्रश्राद्ध्माजनःम्‌ महारा तते याति मन्दिरात्कमर'लया ॥
शूद्रगां श्वदाही च मागयहीन्श्च वाडवः । याति रुष्टा तदहाज्च देगी कमद्वाप्तिनी ॥
दद्राणं पूषभगी या ब्रह्मणा वृषवाहक । ततोयणनभीताच कमला याति द्रहात्‌॥
रिरो यवनमेवे। च देवल शूद्रः जकः | ततोऽपमानभीत। च वेष्णरव। याति तदह्‌।त्‌ ॥
विश््तघाती मिश्रो नरवाती छन्नकः । अगम्यां याति यो विप्रा णड्धाय) धाति तदूहात्‌
अशुद्धहरयः क्रूरो हिंसको रिम्दको द्विनः । ब्राह्मण्यां शद्रनातश्च ति दवी च तदरहात्‌
यो विषः एश््पुत्रो मह्यपापी च तत्पतिः । भवीरात्न च यो भुड्क्ते तएमाखाति नगत्पूः
तृणं छिन्त नसरै^र्व य हि टिसिन्म्हम्‌ , जिह व मटवाप्ताशच स प्रयाति च त दृहात्‌
सूर्योदये च दवि्मजिी दिव शायौ च वाडव. । दिवा मेथुनक री च त्मायानि हरिप्रिण॥
आचार्हनो यौ तरिर यश्च रद्रमतिग्रही । अर्द क्षितो हि या मृढतस्छ्ाटा प्रयाति च ॥
लिग्बपद्च नञ्च वा यः शेते ज्ञानदुबलः । शश्द्धम्‌।ऽतिव।च'टो याति वै तदरृहात्प्ती ॥
रिरल्ञाशशच तेठेन याऽन्वदङ्गमप्ृेत्‌। स्वाङ्गे न वाद्वा रमा याति च तदह्‌'त्‌ ॥
व्रतो गवासहीन। यः सप्याहीनो श्रु वि्ठिनः। पिष्णुभक्तिविहने' यस्तस्मायाति हरिप्रिया
बराह्मणान्निन्द्भेये हि ताप द्रष्ट च धतम्‌ हिप्कार दयादीनो याति सथप्रूस्ततः॥
यत्र यत्र ह्रस्वा हररुत्कीतेनं मम्‌ । तत्र तिष्टति स। देवी कमट। सवैमह्नट। ॥ ९० ॥
यत्र भ्र कृष्णस तद्धक्तध्य पिता१ह | पा च कृष्णप्रिया देवी तत्र तिष्ठाति प्रततम्‌ ॥
यत्र शाङ्लध् नः शङ्खः रिट च इटसीदकम्‌ । तत्तेव। वन्दनं ध्याने तत्र प्त तिष्ठति
प्वथम्‌ ॥ ५२३॥
रिःलिङ्गानैम स्तस्य चोव्कीमनं दमम्‌ । दुभचैनं तद्ुणाश्च तत्र पद्मानिग्िनी ॥
विभ्राणा (वनं यत्न तषां वरै भोजनं ज्ुमम्‌ | अनने प्तदेवानां तत्र पद्ममृखी सती ॥
हत्युकवा च पुगन््वःन्रमाणाह्‌ रमापतिः । क्षीग \प्रागरे जनम ठम कलशा रमे ॥
इन्युक्त्या तां जगत्ताथो ब्रह्माणं पुनराह्‌ च । मभित्वा प्ागरं क्षमी देरेम्यो देहि १्न
इत्युकत्वा व मराकरन्तो देवश्ान्तरधान्मृने । देव श्थिरेण कारेन ययुः स्षरीद्नाग^म्‌ ॥

्रहमभैव१५२।णम्‌ । २९३

मन्थानं मन्द्र छृत्वा कूम रष्वा च माननम्‌ । र्तं कृ-ज वसुर, च मम भुशचैष सागरम्‌
धन्वन्तरिं च पीयुधकृचैःश्रव्तमीच्तितम्‌ । नानारलनं हत्तिरलं प्रापुरयी पुराननी१॥
वनमालां ददौ स्ता चक्षरोदशा्धिने मुने | सर्वधगप रम्याय विष्णवे दरणणवी प्तती ॥
दमैः रतु" पूनिता च वरहा शोकरेण च । ददे दृष्ट परगृहे बह्मशा गमा चि?म्‌ ॥
परपु स्वविषय दै-धगप्तं भकः । रहार््मोपरप्तादेन वरदानेन नरद्‌ ॥ ६२ ॥
इप्यवं कथितं र र्म्यपारगानमत्तमम्‌ । सखद पारम च फ मयः श्र तमिच्छमि ॥
इति श्रीबरह्म ° मह्‌।० ५छृति० नारदना० रुक्म्ुण० तमुद्रमथने नामात्र -
शोऽध्वायः ॥ ३८ ॥

अभकोनचत्वािशि ऽसाव |

~~~

नारद्‌ उवाच--
हरेरुत्शीतनं भद्र श्रतं तञ्ज्ञानमत्तमम्‌ । दैर्पतं लक्षम्यपाषवानं प्यानं स्तोत्रादि$ वद्‌
ह्णा पूजिता पुष ततो ब्रह्मद्वैभिस्तया | शक्रेण ब्रष्ठराञमन सायै सुरगणेन च ॥२॥
ध्यानेन पूजिता केन विधिना केन वा पूर्‌। | केन स्तुत्‌। वा स्तोत्रेण तन्मे उ4।्यातुपर॑त्ि
नारायण उबाच-
सावा तीये पुरा शक्रो धृत्वा पते च वाप्तमी | घटं तस्याप्य क्षीगेटे देवट्‌ च पनेन
गणेश च दिनेश च वदं विष्णं रेवं दिवाम्‌ । एतान्मकत्वा समम्यच्ये पुष्पगन्धादिमिष्तथा
तत्राऽऽवद्य मह।र््मीं परभधवर्पि्गाम्‌ । पूजां च शर्‌ देवेश ब्रह्मणा च परोवप्रा ॥
पुरःस्ितेषु मृनिषु बराहाणडु युरौ तथा । देषु च देवरे ज्ञानानन्दे धिम मुने ॥७।
पारिजातस्य पुथ च गृही व चन्दनोतेतम्‌ । ध्यात्व। देवीं महषीं पूना नारद्‌
६१।ने च प्रापद्‌ कतं यदुक्तं ब्रह्मः पुर्‌। । ध्थानेन हारिणा तेन ततिनोघ वदामि ते ॥
स.सदख द्रस्य काकावापधिनीं पराम्‌ । शरत्पारवंगकरीटीन्दुधभानुषएकरां वर्‌ म्‌ ॥१०।
पहलदलप्य्मध्य करणि ऋगापिनीं पराम्‌ । शरत्पानेणकोरीन्दु +भाजुषकरां वरम्‌ ॥
स्।तेनप्ता परञ्वन्तीं सुखदृश्यं मनोहराम्‌ । प्रतपकाश्चननिमां शमां ममतं प्तीम्‌
रलभउणमपाढयां शोभितां पतगा पप्रा । इषद्धास्यप्रसननाध्यां रम्यां सुरिथरणोवनाम्‌ |
पस१६पत्पदाश्रा च महारक्ष्म मने दानाम्‌ । धयानेन।नेन तां धत्वा च।१ह्‌।९: ५ पय॒त्‌.||
स्पृञय ब्रह्मव।कंम्न चपहाराण (इङश्च । ददा भक्त्या [वध्रानत्‌ प्र्पक मनन ¶०क

-+--- ~ --

~~ ~ ----- --- - ~ ^~ ---- ~~

9 क, *% भक्किपर ।

[> 1 न

२२४ दरेपयनमुनिप्णीह-

प्रशत्यानि हृष्टा दुहमानि वराणे च । अमूरपरत्नलचितं निर्मित विधक्मणा ॥
आसने च विचिन॑ च मारक प्रगृह्यताम्‌ ॥ १९ ॥

शुद्धं गङ्ग दकमिः पवेऽनिदितमीम्तितम्‌ । पपेःमवहूनिरूपं च गृद्यगं कपरल्मे ॥
एपमवनदनद्चदिसंयुमे जाह्न नकम्‌ । श्ण भैस्थते जद्ध यदयं पद्मव।पिति ॥
सुगन्धियुक्तं तैर च पुगन्धामटकीनटम्‌ । देदतोनदयर्बान च गृह्यतां श्रीहरिगिये ॥
वृक्षान पूपं च गन्धदृर्ण देसंयुतम्‌ । कृष्णकाने पवतो वे धूगेऽय प्रतिगृह्यताम्‌ ॥
मल चलप्तमूत वृक्तप्तार्‌ मन.हःपम्‌ । पुगन्त सुखदं चन्दन देवि गृह्यताम्‌ ॥
जगचवक्षु स्वह च धयान्तनध्वपकारणम्‌ प्रदीपं इुद्धशपं च गृह्यतां परमेश्वरि ॥
ननोपहारपं च न नारपतह्मनिःतम्‌ । नानास््ादुकरं चैव नैवेद्यं प्रतिगृह्यताम्‌ ॥
अन्ने ्रसवह्पं च प्रागरक्तगक्राएण्‌ । दृष्टिर पुष्टि; चान्ने भुर प्रतिगृह्यताम्‌ ॥
श।रवक्षतपतु कं च शकरागव्धयुतम । पुसादु रम्ध पं च परमान्नं प्रगृह्यम्‌ ॥
शाकर्‌ःगठ पकं च पुश्व.दु &मनाहरम्‌। मया निपेदितं लक्षि स्वक्तिर प्रतिगृह्यतःम्‌ ॥
नानाविध नि २१।५। पक्तानि च फलानि तु | स्वादुरस्यानि कमह गद्तां फल्दानि च
पुग मिप्तमकैमूते पद्‌ पुमनोहरम्‌ । मत्यासते च ग्य १ गृह्यतामच्युतप्िये ॥

©
भे भ,

सुष्वादुरसकषयुक्तमिक्षपृकषरतोद्धत्म्‌ । अञ्निपक१पक्त वा गृडं १ देवि गृह्यताम्‌ ॥

वगोधुम्त्यानां चणैरेणप्त१द१५ । प५कगडगः शक्तं मिष्टाचं देव गृह्यत।¶ ॥

कि

त^९ चणा द्‌ १क सवक र पतमवतम्‌ । मवा नग्रडत्‌ दाव १६ पातदृह्य- म्‌ |

क

पा वृ्षमेदू च विवियैगरवयक्ारणम्‌ । पुस्वादुरप्तयुक्तमक्षवं प्रतिगृह्यताम्‌ ॥
रीत धुभद्‌ चेव दाह च सुल १११ । कमले गृह्यतां चेद्‌ उथजनं श्चेतचामरम्‌ ॥
तानू चवर म्य कपूतारपुवातपम्‌ । निहाजाऽचच्छ{कर्‌ ताम्बर देप गृह्यताम ॥
सुवितं शीत उ पिव वनारक्रारणम्‌ | नउजीवनरूप्‌ च जीवनं दत्रे गृद्य म ॥
देहतो -दधर्बानं च पदा समामिरघेनम्‌। कपौ त्नं च कृमिन वतन दृ गृह्यताम्‌ ॥
रतनध्वणमिक।६ च देहततौर१३वेनम्‌ । शामारथोरं श्रीकरं च मूरणं प्रतिगृद्यताम्‌ ॥
न नतुहुमनेर्भाणे बहु धोद परम्‌ । पुरलोकपरि4 श & मार देवि परगृह्य ग॥६७६।
शद्धः द्धि, च समभङ्गल।ज्लम्‌ । गन्यवमतृद्ध॑ २१ गर देवि पगृहयतात्‌ ॥
पुण्थतीर्भीरकं चैव निद इद्धि सदा । गृह्यतां ८ रन्ते ८३ रम्यमा करमनीयकषू ॥
रत्नतिः संपरपिते पप्पचम्द्नतयुतप्‌ । रत्नमूषणमृषाढयं सुतस प्रतिगृह्यम्‌ ॥ ४० ॥

१ द्ग, धनं ।

ब्रह्मवेवतैपुराणष्‌ । २२५

येध्यट्‌ द्रः पपु च प्रथिव्यामतिदुमम्‌ । देवमूपादच मगध च तद्भवं देवि गृह्यताम्‌ ॥
द्रव्याण्येतानि द्वा वै मूरेन च पुरदरः । मृ जनाप भक्त्या च दशकं विषानतः॥
जपेन दशलक्ेण मन्त्रि द्धिबेमूव ह । मन्त्रश्च बरह्मणा दत्तः कर्पवृक्षश्च सदः ॥४३॥
रक्षमीमांथा काभवाणी ततः कमलवातिनी । स्वाहान्तो वैदिको मन्त्रराजोऽव द्वादशाक्षरः
शरी हीं ही ९ कमच्वािन्थ स्वाहा । कुबरोऽनेन मन्तरेण पर्वधवैमवाष्ठवान्‌ ॥
रानरानेश्वरो दक्षः प्ाविरमनुरेव च । मङ्गहोऽनेन मन्त्रेण सष्द्वीपव्तपतिः ॥ ४९ ॥
परियननोत्तानप्दो केद्‌।रो नृष एव च । एते च प्िद्धा रज्रा मन्त्रेणानेन नारद्‌ ॥४१॥
तिद्ध मन्त्रे महालक्ष्मी ददो शक्राय दशेनम्‌ । रलेनद्र्यूहखचितविमानघ्या वरभद्‌ा ॥
सप्तद्वीपवनी पृथ्वीं छादयन्त लिषा च सा । धतचम्यकवणोभा रत्नमूषणमूषिता ॥
इषद्धाप्यपप्तनःस्या भक्तानुग्रहकारक । विभ्रती रत्नमाला च कोटिचन्द्रप्मप्रम ॥
षा जगत्म्रतू शानां तां तुष्टाव परद्र , पृकरङ्कितपतवा्गः साश्रनेतरः कृताज्ञलि;॥
ह्मणा च प्रदृतेन स्तोत्रराजेन सेयतः । पवौमीष्ट पदेनैव वैदिकेने३ तन च ॥ ९१॥
इद्र उवाच-
ॐ नमः कमलवासिन्यै नारायण्यै नमो नमः । कृष्णप्रियायै सारि पञ्चय ष न° ॥
पद्मपत्रे्तणाये च प्द्माध्यायै न° । पद्मात्तनापै पचचिन्यै वैष्णन्ये च न०॥ ९३ ॥
सवैसेप्रसवरूषाये सवेदा न० । सुखशये म्षदाये तिद्धिदायि न० ॥ ५४॥
हरिपक्तिप्रद्‌।5 च हषैद।> न° | कृष्णवक्षः हिताय च कृष्णेदायि न° ॥ ९९ ॥
कृष्णशोमा्वरूपाये रलनादययि न° । पपर्यिष्ठातुर५ महा न० ॥ ५६ ॥
पस्यापिष्ातृदे> च सस्थरु्ष्ये न० । नमो वंद्धिखूपये बुद्धिदा न० ॥ ९७॥
वकुण्ठे च महक्षमरेकष्नीः क्षीरोदसागरे । स्वगेरक्मीलिनदगेहे रानर्कमीनेगख्ये ॥
गृर्ष्मश गृहिणां गेहे च गृहदेवता । सुरभिः सता गवां माता द्तिण। यन्ञकामिनी ॥
सदितिर्देवम्‌।ता त्थ कमला कमढाल्ये । स्वाहात्वे च हविदोने कव्यदाने स्वधा समृता
त्व हि विष्णुखरूप। च पवाधार। वसुंधरा । शुद्धपत्त्वसखूपा त्वं नारायणपरायणा ॥
कोषरहितावर्जिता च वरद च श्भानना । परमथेप्रदा छं च हरिदिस्यपदा पर्‌ा ॥
यथा विना जगततवै मस्मीमूतमस्तारकम्‌ । जीवन्दरेत च विश्च च शवुरव यथा विना ॥
सवेषां च परा त्व हि समैबान्धवदूपिणी । यया विना न समाप्यो बानप्रनीन्वः सद्‌ा
त्वया हीनो बन्धु्ीनस्त्वया युक्तः सबान्धवः । घमर्थकामतोक्ताां त्वं च कारणरूपिणी

१, वुद्धि" । २ इृद्धि"।३क, द्‌ शारदा श्युभ।।
२९

२२६ दवेपायनमुनिषणीत-

स्तनेषयानां त माता शिद्ुना शदे यथा । तथा स्वं सवदा माता सवेषां प्वैविशवतैः
त्यक्तस्तनो मतृदीनः प॒ वे्जीवति दैवतः । त्वया हीनो ननः कोऽपरि न जीवस्येव

, निश्चितम्‌ ॥ ६७ ॥
सुपरतत्स्वरूषा त्व मे प्रतत। मवान्विके | वेरग्रस्तं च विष देहि मद्यं सनातनि ॥
व्यं यावत्या हीना बन्पुहैन.शच भिश्चकाः । समैततपद्विहीनाश्च तावदेव हरिप्रिये ॥
राञप देहि भियं देहि वं देहि सुरश्वरि । कीरिं देहि धनं देहि पत्रय च देहि वै ॥

£

कामं देहि मति देहि मेगन्देहि हरिप्रिये ज्ञानं देहि च ध्म च सवेत मारयमीप्पितम्‌ ॥
सर्वोिकारमेवं वै प्रमावं च प्रतापकम्‌ । जयं पराक्रमं यंद्धे परमेशवथमेव च ॥ ७२ ॥

#
म

इत्युकत्वा तु महेन्दश्च सवैः सुरगणैः पह । ननाम प्चनत्रोऽये मूर्धना चैव पुनः पुनः ॥
रहम च दकरशचेव शेषो घमेश्च केशवः । प्व चक्रः परीहरं पुरार्थे च पुनः पुनः ॥
देवेभ्यश्च वरं दत्वा पुष्पमालां मनोहराम्‌ । केशवाय द्द रकष्मीः संतुष्ट सुरपपदि ॥
ययु्वाशच पदशः स्वं स्वं स्थानं च नरद्‌ । देवी यय॑। हरेः कड हृष्ट क्षीरोद्‌शायिनः ॥
ययतुपतो स्वस्गृह ब्रह्य शान। च नारद्‌ । दत्वा शुभाशिपं तौ च देवेभ्यः परीतिपू्कमू ॥
इद स्तोत्र महापुण्य त्रिसत्यं यः पठेन्नरः । केगतुश्यः प्र भवेद्रानगनेशवरौ महान्‌ ॥
तिद्धकषीश्र यदि पठेततोऽपि कस्पतरनंरः । पश्चक्षनेनेव स्तोत्रततिद्धमेकेनणाम्‌ ॥
पिद्ध^्तात्रं यदि पठेन्भापतमे$ च पयतः | महापुखी च रजेन्द्रो मदिष्यति न पुशयः॥
नारद्‌ उवाच-
एषपं दुवा दत्तमस्ति १ स्प मस्तके | तेस पतव पुरः पूनेत्यक्त पु त्वया प्रभो॥
तदेव स्थापितं पुष्पं गनेनद्रस्यैव मप्तकरे । यतो जन्म ¶णेशस्प प च मत्तो वनं गनः ॥
मूषि च्छि गणपतेः शनेद्टय। पुर मुने । तत्कन्धे योजयामाप् हिमस्तं हरिः स्वयम्‌
अधुनोक्तं देवषट्कं सपूञय च पुरंदरः । पूजयामापत रकष्मीं च क्षीरोदे च परः प्रह ॥
जहो पुराणवक्तणां दुर्बोधं वचन नृणाम्‌ । सुष्यक्तपस्य सिद्धान्तं वद वेदविदं वर ॥
नारायण उवाच-
यदा शशाप शक्रं च दुवो मुनिपुंगवः । तद नासत्येव तजन्म पून।कले बू पतः ॥
सुचिरं दुःखिता देवा बघ्नपनेहयशपतः । पश्चत्प्रापुश्च तं ल्मी वरेण च हमने ॥
हति श्रीब्रह्म ० मह्‌।० १३।त१० नारदना० लक्षयुण ° क्ष्म पृजाविधान
नमिकोनचल्वारिंशोऽध्यायः ॥ ३९ ॥

१ क. बुद्धि पर २ क. नसतोत्रा यदि भेत्सो° ।

ब्ह्मवतपुराणम्‌ | २२७

अथ चत्वारिशोऽध्या4ः ।

वयवषककसदह्यय

नारद उवाच-
नारायण महासाग प्तमशनव त्वशा प्रभो | स्मरेण च गुणैश्चैव य्चसा तेजसा तिषा ॥
त्वमेव ज्ञानिना श्षठः सिद्धानां योगिनां तथा। तपिनां मुनीनां च परो वेदविदां तथा
महारकषम्या उपाख्यान विज्ञात महद्भूतम्‌ । अन्यत्किचिदुपा्यानं निगृढ वद सांप्रतम्‌ ॥
तीष गोपनीयं यदुपयुक्तं च रवतः | अप्रकाशं पुराणेषु वेदोक्तं धमेषयुतम्‌ ॥ ६ ॥
नारायण उवाच--
नानप्रकारमास्यानमप्रकारयं॑पुराणतः । श्रुतो कतिविधं गृढमास्ते ब्रहमन्ुदुकमम्‌ ॥
तेषु यत्सारभूतं च ध्रोतु क्रं वा खनिच्छाति । तनमे बरहि महामाग पश्वाद्वषयामि तत्पुनः
नारद उवाच- ॥
स्वाह! देदहविदने प्रशस्ता पवेकमसु | पितृदाने स्वधा शस्ता दक्षिणां सवेते वरा ॥
एतास चरितं जन्म फठे प्र।धान्थमेव च | श्रोतुमिच्छामि ते वक्त्राद्‌ वेदधिदां वर्‌ ॥
सोविरुवाच--
नारदस्य कचः श्चुत्वा प्रहस्य सनिपुगवः । कथां कषितुमारमे पुराणोक्तं पुरातनीम्‌ ॥
नारायण उवाच--
सृष्टेः प्रथमतो देवाश्चाऽऽहाराय ययुः पुरा । ब्रह्मके ब्रह्मप्तमामगम्यां पमनोहरम्‌ ॥
गत्वा निवेदने चक्मेने प्वाहारहेदुकम्‌ । ब्रह्मा श्रत्वा प्रतिज्ञाय सिषेवे भीहरेः पदम्‌ ॥
यज्ञरूपो हि भगवान्कछया च बमूव सः । यज्ञे यदयद्धविदानं दत्त तेभ्यश्च वेषसता ॥
हरदेदति विप्राश्च भक्ता च क्षत्रियादयः । सुरा नेव प्राप्नुवन्ति तदनं पुनिपुगव ॥
देवा विषण्ण) स्ते पर्वे ततसतमां च पुनययुः । गत्वा निवेदनं चक्रा हारामावहेतुकम्‌ ॥
नह्य श्रुत्वा तु मना श्रीकृष्णं शरणे ययै । भृति पूजयामास ध्यायन्नेव तदीन्ञया
प्रतिः कल्या नैव पवैशक्तिष्वरूणी । बमूव दाहिका चक्तरभेः स्राहाघ्ठरूपिणी ॥
मीष्मपध्याहनमातेण्डयप्रमान्यक्त।रकारिणी । भतीव सुन्द र॑मा रमणीया मने।हरा॥ ११॥
इष द्व स्यप्रपतन्नास्या मक्तानुग्रहक।रिणी । उवाचेति शरम पद्मयोने वरं वृणु ॥१५७॥
विविस्तद्वचने श्रत्वा संभ्रमात्मुषच ताम्‌ ॥ १८ ॥
ब्रहमोबाच-
त्वमपनेदौहिकाश क्तमेवपरनी च पुन्द्री । दगु न शक्तः स्वहुतं हुताशश्च त्वया विना ॥
` अन्गक्या। =

१२८ दैपायनपुमिपणीतं-

तनना खयै मन्मनो यदास्यति हविमैरः। सुरेमयसतत्परापयुवम्ति पुराः सानन्दपूषैकम्‌ ॥
अग्नेः संपत्सल्पा च श्रीहपा च गृहेरी । देवानां पूजिता शश्वन्रारीनां मवाम्बिके ॥
्रह्मणश्च वचः श्रत्वा सा विषण्णा बभुव ह | तमुवाच स्वयं देवी स्वामिरायं स्येमुवम्‌॥
सवष्टषाच-

अहं ष्णं मनिष्यामि तपस सुचिरेण च । ब्रह्मस्तद््व्त्किवितस्वपद्धम एव च ॥

विधाता जगतां त्वै च दोमुपू्युनयः परमुः । बिभतिं रेषो विशं च धेः पाक्त च देहिनाम्‌
सव्पूउयो. देवानां गणेषु च गणेश्वरः । प्रकृतिः सवैपूः स्व पूनित। यस्प्रप्तादूतः ॥
रषयो मुनयश्चैव पूजिता यं निपेःथ च | तत्पादुपद्ं ब्रहेक्यमागादै चिन्तयाम्यहम्‌ ॥
पर्मास्या पाद्ममित्युवत्वा पद्मा मानुप्तारतः । जगाम तपते प्न पद्मादीशचश्य पद्रना |
तपस्तेपे ठक्वषमेकपादेन परजा । तद्‌ ददश भीषण निगुणं प्रतेः प्रम्‌ ॥९८॥

भतीव कमनीयं च रूप दृष्ट्वा च सुन्दरी । मू संप्राप कामेन कमिश्षस्य च कामुकी ॥

विञाय तदमिप्राय सर्वजतप्तामुवाच सः । स्वक्रोडे च समुत्थाप्य क्षीणाङ्गी, तप्ता विरम्‌
भीष्ण उवाच--
बार्‌हे च त्वमंशेन मम पतनी भविष्यपिं। नान्न नाभ्रजिती कन्था कान्ते नञ्ननितस्य च

अधुनाऽओदरीहिका स्व मपी च मातरि । मनत्रा्गरूपा पूता च मत्मपाद्‌दविप्यति ॥
वहिनस्वां भक्तिमावेन संपूर्य च गृहेशम्‌ । रिष्यते स्वय। साध रामया रमणीयय्‌॥
इत्युक्त्वाऽन्तदपे देव देवीमाश्वस्य नारद्‌ । तत्रा$ऽजगाम पतरस्तो वहूनित्यनिदेदतः ॥
ध्यानैश्च पतामवेदोकेध्यौतवा तां जगद्न्िकाम्‌ । संपूरव परितष्टाव पाणि जम्राह्‌ मन्तः
तदा दिभ्य वषशतं स्त. रेमे रामया सह | अतीव निने रम्ये प्भोगमुखःे तद्‌। ॥६९॥
भूव गभ्त्याशच हुताशदयैव तेनसा । तद्धार च प देवी दिय द्वादशवत्सरम्‌ ॥
ततः सुषाव पृतनाश्च रमणीयान्मनाहरान्‌ । दत्िणासिगाहेपत्याहवनीयन्करषेण च ॥६८॥
क्रषयो मुनयश्चैव ब्राह्मणाः क्षत्रियादयः । रूाहानतं मन्तमुशचायै हविददति नित्यशः ॥
स्वहयुक्तं च मन्ध च यो गृहणाति शस्तकम्‌ । सवैतिद्धिभवे्तस्य ब्रहम्रहणमाश्रतः ॥
विषृहनो यथा पर्णे वेद्हीने। यथा द्विजः | परतितेवाविहीना ज्ञी बिदयहीनो यथा नर्‌ः॥
फरशखाविहीनश्च यथा वृक्षो हि निन्दितः । स्वाहाहीनस्तथ। मन्त्रो न दुतं फलदायकः
परितुष्टा दविजाः सष देवाः पंप्रापुराहुतिम्‌ । स्वाहान्तेनैव मन्त्रेण सफठं सवकम च ॥

इत्यवे विते सवै स्वाहोपा्यानमुत्तमम्‌ । सुखदं मोदं सरं क मूः श्रोतुमिच्छति
नारद उषाच--

स्वाहापूजाविषानं च ध्यानं स्तोत्र मुनीश्वर | संपूज्य वहनिशतु्व येन तां वद्‌ मे प्रमो ॥

अहमेबर पराणप । २२९

नारायण-उवाच-
ध्याते च सापवेदोक्त स्तोत्र पूजारैधानकम्‌ । वदामि श्रयतां ब्हन्तावधाने.रिशमय॥
स्ेत्ञारम्भकारे शाभ्रामे षटेऽथवा । स्वाहां संपूज्य यनेन यज्ञं कुयस्फडाषये+४५॥
सवाहा मन्ाङ्गभूतां च मन््तिद्धिरवरूपिणीम्‌ । सिद्धौ च पिद्धिदां नृणां कमेण फठद्‌ मरने
इति ध्यात्वा च मूढेन द्वा पाद्यादिकं नरः, पर्विद्धि ठमेप्ुष्वा मू स्तत्र मुन शशु
ॐ हीं शर। वहिननायै देम्भै स्वहित्यनेन च यः पूजयेच्च ता दवीरष रमते दुव्र्‌।
बह्धिरवाच--
स्वाहाऽऽय परकृतेरंश। मन्त्रतनत्राङ्गरूमिणी । मन्त्ागां फट्दातरी च धात्री च नगक सत
पिद्धिखवरूपा पिद्धा च तिद्धिदा पवंदा नृणाम्‌ । हुताश्चदाहिकाशक्िश्तस्पाभाधिकरूपिणी
सेप्ारसारदग च घोरत्तारताशणी । देवजीवनङूण च देवपेषणकारिणी ॥-१३ ॥
पोडशेतानि नामानि यः पठेद्धक्तपयुतः। सवेति दविभेवत्तस्य चेह सके परत्र च ॥ ९४ ॥
नाङ्कहीनो मवेत्तस्य समैकमंमु शो।मनम्‌। अपुत्रो भते पुत्रसमं इमते प्रियाम्‌ ॥५५९॥
इति शरीनर ० मह" ० प्रकृति ० नारदना० स्वाहापा ०. स्वाहाजन्मादिकथनंः
नाम्‌ चत्वारिंशो ऽध्यायः ॥ ४०॥
स~~
अयेकचत्वारिंशोऽध्यायः |
नारायण उवाच-

श नारद्‌ वक्ष्यामि स्वथोषारूयानमुत्तमम्‌ । पितृणा व तृषिकरं शरादवानां फडकपेनम्‌ ॥
ृषटरादौ पितृगणान्सपरनै जगतां विषिः। चदु वे मूरतिमतक्ञीशच तेन.स्वरूपरिणः॥ २ ॥
प दृष्टवा पितृगणान्पिद्धिपान्मनोहरान्‌। भाहारं सने तेष श्रद्धतपशपूवकम्‌ ॥९॥
लान तपणपयनत श्राद्धा देवपूजनम्‌ । आाकं च तरिततयान्तं विप्राणां च श्रुत शतम्‌
निस्यैन कुप्य विपरि शराद्धतपेणम्‌ । बहि वदुध्वनिं परोऽपि विषहीनो यधोरगः ॥
हारितेवाविहीनशच श्रीहरेरनियेधमु श्‌ । न>१।१ सूतकं तस्य न कमोहे. त नारद्‌ ॥*६.॥
हया श्राद्धादिकं सषट्वा जगाम पितृहेतवे । न प्राप्नुवन्ति पितते ददति ब्राह्भाद्यः ॥५॥
सं पमष ्षुधिम। विषण्णः ब्रह्मणः समाम्‌ । स नतरेदनं चकरस्तमेव जगतां विविम्‌।६॥
ब्रह्मा च मानी कनणं पने तां मनोहरा १्‌। रूपयोवनसं्नां शरन्दर्मपरमोम्‌ ॥' ९ ॥
विद्यावती गुणवतीमपि रूपवती सतीम्‌ । श्ेतचम्पकवण मा रत्नमूषणभूविताम्‌, ॥ १० ॥

२३० देपासनघ्निपणीवै-

विषदा प्ृतेरंशां सस्मितां वरदां हमाम्‌। स्वधामिधानां सुदतीं क्ष्म लक्षणसतयुतःम्‌ ॥
शतश्रपद्न्यरतप।दपदयं च बिध्रतीम्‌ । पत्नी पितृणां परमास्य पद्मनां पद्मरोचनाम्‌ ॥
मितुम्यस्तं द्दौ कन्या तुटम्यसतुष्टरूपिणीम्‌ । ब्राहमणानां चो षदे चकर वै गोपनीयकम्‌ ॥
स्वघान्त म्रमु्ायं पितुम्यो देहि चेति च | करमेण तेन विप्राश्च पितर दानं ददुःपुरा ॥
स्वाह्‌। शक्ता देवदा> पितु रने स्वधा वरा । सवत्र दक्षिणा शस्ता हतो यज्ञस्त्वदक्षिणः ॥
पितरो देवता विप्रा मुनयो मानवास्तथा । पूजां चक्रुः स्वेषां शान्तां दष्टाव परमाद्र्‌ ॥
देवाद्यश्च पदुष्टाः पर्पूणेमनोरथा. । विप्रादयश्च पितरः स्वघादेवी वरेण च ॥ १७ ॥
हत्येवं कपितं सवै खथोपारथानमुत्तमम्‌। सर्वेषं व दृष्टिकरं क मुः श्रोतुमिच्छक्ि ॥
नारद्‌ उवाच-
स्वधापूजाविधाने च ध्याने स्तोत्र महामुने । श्रोतुमिच्छामि यत्नेन वद्‌ वेदविदांवर ॥
नारायण उवाच-

तद्भाने स्तवनं ब्र्षन्ेदे क्त पवैतमतम्‌। सवै जानापि वक्ष्ये वै ज्ञतुभिच्छति वृद्धये ॥
दारत्छृष्णत्रोदकष्यां मघायां श्राद्धव परे । स्वधां पूरय यत्नेन ततः श्राद्ध समाचरेत्‌॥
स्वधां नाम्य यो विप्रः धाद्धं कुयौदहंमतिः| न मवेरफलमाक्त्व श्राद्धतर्पणयोप्तया
ब्रह्मणो मानसीं कन्यां शश्व्पु्थिरयोवनाम्‌। पूया पितृणां देवानां श्राद्धानां फदर मने
इति ध्यासवा षट रम्ये शप्रामेऽषवा इमे । दचात्पायादिकं त्यै मूलेनेति श्तौ श्रुतम्‌ ॥
घो है श हीं स्वधमय स्वहिति च महामनुम्‌ । एमुच्चायं च पपूञय स्तुत्वा तां प्रणमेद्‌

द्विनः॥ २५ ॥
रृतोत भरणु मुनिग्रष्ठ ह्यपत्र विशारद । सवेवाञ्छा प्रदं नृणां बरह्मणा यत्कृतं पुरा ॥२९॥

ब्रह्मोषाच-

स्वधोच्वारणमत्रेण ती येस्नायी मकरः । मुच्यते सवैपपेम्यो व।नपेयफटं कमेत्‌॥ २७॥
सवपा स्वधा स्वयेत्येवं यदि वारत्रयं सेत्‌ श्रा द्व्य फठमापाति वटे तपणस्य च ` ॥
धाद्धकारे स्वासो यः श्ुणोति प्माहितः। ठमेच्छराद्शतानां च पुण्यमेव न सशयः ॥
स्वधा स्वधा स्वषेहयेवं त्रिसंध्यं यः पठेन्नरः । परियां गिनीत। स ठमेसताध्वीं पतर गुणानितम्‌।
पितृणां प्रणतुस्या त्व द्विजजीवनरूपिणी । धाद्वापिष्ठातृदेवी च धराद्धादीनीं फलप्रद ॥
बहिरैनमनतो गच्छ पितृणां तुष्टे । संप्रीतये द्विनातीना गृहिण वद्धिहेते ॥ ६९ ॥
नित्णनित्यस्वरूणःऽति गुणरूणऽपि सुते । आविमौवरितिरो मावः सषठौ च प्रलये तव ॥

सह म

१ ख, कालतपेणयोस्तया । २ क, बुद्धि" ।

बह्मतैवते पुराणम्‌ । २३९१

ॐ स्वरिति च नमः स्वाहा स्वधा त्व द्तिगा तथा । निहपिताश्चतुपदे १य्‌ प्रशस्ताश्च कर्मे

णाम्‌ ॥ ६४ ॥
पृराऽ$ीस्सं स्वधागेपी गोदे रपि शपखी । धूता स्वोरति कृष्न यतस्तेन छा स्ट
ध्वप्ता त्वं राधिकाशाप द्रोडोकाद्व्मागता । इप्णाश्िषट। तया दृष्टा पुरा वृन्दावने बने ॥
छृष्गाडिङ्गनपृण्येन भूता मे मानस सुता । अतृ मरते तेन चतुणी स्वामिनां प्रिया ॥
स्वाहा स सुन्दरी गोपी पुरा$ऽपीद्राषिकासली । रत स्वयं कृष्णमाह तेन स्वाहा प्रकी.

तिता ॥ ३८ ॥
कृऽभेन साध सुचिः वपतन रासमण्डले । प्रभत्त सुरते शिष्टा इष्ट पता राघवा पुरा ॥
तस्याः शपेन सता ध्वस्ता गोलो कद्विधम।गता । कृप्णाटिङ्गन पुण्येन प्ममूदवहूनिकभिनी
पवित्ररूपा प्रम देवाथेवेनिदित। नमिः । यननाभोन्चारणेनैव नरो मुच्येत पातकात्‌॥।|४१॥
या सुरिरामिधा गोप पुगऽऽपरीद्रािकप्तखी । उवास दक्षे कड इष्णस्५। च महात्मनः
प्रध्वस्ता प्ता च तच्छापाद्रोलो का्विधपागता। कृष्णाषिङ्गनपृण्थैन स। बभुव च दक्षिणा |
सा प्ेसी रती दन्ना प्रश्ता पकेषु ` उवास दक्षिणे मतुरक्िणा तेन कीर्तिता ॥४४॥
गे.प्ये बभूवुस्तिस्तो वै श्वधा स्वाहा च दृप्िणा । कर्मिणां कमंपृणायर पुरा चेवेधरेच्छया॥
इत्येवमुक्त्वा प्त ब्रह्मा ब्रह्मलो $ च पतप्तीईं । तमो च सहा सथः स्वधा साऽऽकितरभूव ह
तद्‌ पितुम्यः प्रददौ तमेव कमदछननाम्‌ । तां सपाप ययुस्ते च पितरश्च प्रहिताः ॥
स्वधसतोत्रमिदं पुण्य यः दु गोति समाहितः - स स।तः पवने वेदपाठफं छमेत्‌ ॥

इति श्वी्रह्म ° मह्‌। ° प्रहृति ० न।रद्‌ना° स्वधे१ा० स्वधोततित^पूनादिकं
नामिकचत्वारिरोऽध्यायः ॥ ४१ ॥

अथ द्विवत्वारिंशोऽध्यायः |

नारायण उवाच-
उक्तं स्वाहास्वधाछ्यान प्रशस्त मधुरं परम्‌ । वक्ष्यामि दक्षिणारूयानं प्ावधानं निशामय ॥
गोपी पुशीला गोहो पुगऽऽसै'लरयसी हरेः । राधापरधान सथ्रैची धन्या मापा मनोहरा॥
अतीव सुन्दरी रामा सुभग। सुदती सती ॥ २॥
विद्यावती गुणवत पतती द्पवती तया । कटा तरती कोमलाङ्गी कान्त। कमलटोचन। ॥६॥
श्रोणी सुस्तनी इषाम न्यपरोषपरिमण्डला । हषद्भास्यप्रसन्नास्या रत्नारेकरभूषिता ॥

१ क, ण्य राधिकप्रतः।

२३२ दवेपाषनयुनिपरणीरत-

मेत वम्पकेवर्णामा -विन्बो्ठी सृणरोचना ¦ कामशाल्ञहुनिम्णातां कमिनी करूहगा। ॥
म।वामुशक्ता मावज्ञा कृपणस्य प्रियमामिनी | रज्ञा रतिका रसे रापेशस्य रपल्सुका
उवेप्त"दत्तिि क्रोडे राधाशाः पुरतः पुरा । तैवमूवाऽऽनम्रमुलो मयेन मधुनः ॥७।
दृष्ट्वा रधौ च पुरतो गेपीनां प्रवरां पराम्‌ । मानिनीं रक्तवदनां रक्तपङ्कनलोचनाम्‌ ॥
कोपेन कंन्पितीङ्गी च कोरनां कोषदशेनाम्‌ । केषेन निष्ठुरं वम्तुमुयतां स्फुरिताधरम्‌ ॥
आगच्छन्तीं च वेगेन विज्ञाय तदनन्तरम्‌ | विरोधमीतो भगवानन्तषौने जगाम सः ॥
पटःयस्तं च तं शार साधारं पुरह्‌ । विरोकथ कम्पिता गोपी सुशीराऽन्तदेषी भिया
विरोकव पके तत्र मो रीना रक्तकोव्वः | बद्वाज्ञलपुया मता मक्तिनस्रत्पकेषराः ॥
रकष रसेत्यक्त स्य हे देवीति पुनः पुनः । ययुमयेन शरणं त्याश्चरणपङ्कन ॥ १६ ॥
ध्रिखक्षकीटयो गोप; सुदामाद्य एव च। युयुरमेन क्षरणं तत्पदुन्नि च नारद्‌ ॥
पडायन्पं च कान्तं पै विज्ञा परमेश्वर । पटायन्ती सहचरी सुशं च शक्ताप त। ॥
भंचप्रमूति गोरकं स। चेदायाति गे पिका । सयो गर्भनमात्रेण मस्म मविष्ति ॥
इर्यषेमुक्तवा तत्रैष देवदषीश्ी सष । रातेशवरी राप्तपध्ये रतिं चाऽऽनृहव ह॒ ॥
नाऽऽलोकव पुरतः कृष्णं २।६। विरहक।तर्‌। । युग को टिपमं मेने क्षणं मेदेन सुत्रता ॥
हे ईश हे पराणनाकाऽऽगच्छ प्राणाविकरपरिव । प्राणाधिष्ठ तु चवेह प्राणा यानि स्वधा विना
खगः पति्तमागद्वपो च दिने दिने । पुखी चेद्धिमो यस्मात्ते मनेद्वमतः पतद्‌ ॥
पतिेन्ुः कुटल्ीणामधिरेवः प्दागतिः। परं तेपत्वरूपश्च सुख हश मूरतिमान्‌ ॥
भकेद्‌ः मुख: शश्वत्यीतिदः शानिदः तदा । पमातदो मानद्श्च मान्यो व मानमण्डनः
पारात्सारतमः स्वाभी बन्वुनों जनधु षेनः। न च मतूसमे। बन्धुः स्वबन्धुषु इयते ॥
मरणादेव भऽय पठनात्पातिरूचपते । शरीरेशाच प स्रामः कामद्‌ कान्त एवच
न-पुश्च सुखनन्धाच्च प्रीतिद्‌तास्पिथः परः । दे्द्‌नादीशशच प्रगेरासप्रागनायकः ||
रतिदानाच्च रमणः प्रिवी नाक्ति प्रिषत्परः | पत्रततु स्वामिन. हु कराज्नायते तेन स
प्रियः ॥ २१ ॥
शतपतोरपरः घाम. कुनानां प्रियः पदा । जसत्कुरप्रपूता या कान्तं विन्ञातुमक्षम॥
लानं च पवेतीर्षु स्यज्ेषु दक्षणम्‌ । प्रदकतिण्यं पृथिर्णश्च सवाणि च तपांसि १॥
सर्षण्येव व्रतादनि महा हनानि यानि च | उपेषणानि पुण्यानि यान्यन्यानि च विश्वतः
गुरतेवा विप्रसेशा देवसेशदिकं च यत्‌ । स्वामिनः पादसेवा शः कटं नाईन्ति षोडशीम्‌

५ क्‌, कोडाठ्जार ।

ब्रहमवैवतेपुराणम्‌ । २३३

गुरुविभ्टदेषषु सर्ैम्धश्च पतिगरः । विद्यादाता यथा पुंतां कनानां तथा प्रिभः॥३१॥
गोपीतरिरक्षकोटीनां गोपानां च तयैव च । ब्ह्मण्ड।नामसंल्यानां तत्रघ्यानां तप्रैव च ॥
रमादिगेपकरन्तानाम्वरी यत्प्रसादतः । अहं न जाने ते कान्तं ख्ीसभागो दुरसयः
इत्युक्तवा राधिका कृष्णं तत्र दध्यौ प्ुमक्तितः | आर्त ॥प तं तेन विजहार च तत्र षै
अथ प्ता दक्षिणा देवी ध्वस्ता गोलोके मुने , सुचिरं च तपस्तप्त्वा कैश इमातनौ।
अष देवाद्थः सप यज्ञं कृत्वा सुदुष्करम्‌ । न ठमन्ते फं रेषां विषण्णा. प्रययुतरिषिम्‌
विधिर्भिवेदन श्रुत्वा देवादीनां जगत्पतिः , दध्यौ एुचिन्तितो मकतया ततत्यदेशमाप प्तः
नारायणश्च मगव;नह्‌।र्ष्मपश्च देहतः । मल्थरष्ष्मी वनि०ॐ०१ बरह्मणे द्क्षिणां द्ग ॥
ह्या ददौ तां यज्ञाय पूणा कमणां पतताम्‌ । यज्ञः पपृञप विधिरततां तुष्टा रमां मूद॥
त्ठकाश्चनवणामां चन्दरकोटिप्तमप्रमाम्‌ | अतीत कमनीयां च मुन्दरी पुमनोहरा९॥४०॥
कमलस्था कोमशज्गीं कमलापतरोचनाम्‌ । कपा पतनतपूज्पां कमलङ्गपमृद्धःम्‌
वहनिहदधंशकाधानां जिम्बोषटीं सुदतीं सतीम्‌ । िन्रती कबरी मारं माछतीमास्यमूषितम्‌
इषद्धास्यप्रसन्नास्यां रत्नमूषणमूिताम्‌ । सुवेषाढचां च पुख।तां मुनिम।नप्तमोहिनीम्‌ ॥
कस्तूरी बिन्दुभिः सावे चरःनेश्च पुगन्धिमिः । सिन्दूरबिनदुनाइत्यनते मरतक्राप.स्थल-
उञ्वल.म्‌ ॥ ४४ ॥
सप्रदास्तःनितम्बाढयः बहच्छरोणिपयौधरम्‌ । कामदेवाधारषणां कःमन।णप्रपीडिताम्‌
ता दृष्ट रमण्यैधां च यज्ञो मृच्छमवाप ह्‌ । प्रत्नीं तमेत जग्राह तिथिबोधितमा^तः ॥
०4 वर्षशतं चैव तां गृहीत्ाऽथ निजेने । यज्ञे रेमे मुरा युक्ते रामया रमया स॒ह ॥
गरम दधार सता देवी दित्य दाद्‌ पत्रम्‌ । ततः सुषार पुत्र च फठं ते पवैक्मणाम्‌ ॥
कर्मणां फलदाता च दक्षिणा कमेगां त्नम्‌ । परपर कमणि च तत्पु जः फर्दा धकः ॥
यज्ञो दिया सार्ध पत्रेण च फलेन च । कर्षणा फलद्‌'ता चेच्येवं वेदविदे विदुः ॥
यज्ञश्च द्त्तिगों पाप्य एत्र च फल्दाधकम्‌ | फलं द्र च सर्म्धः कर्ेडेम्पो यद्‌। मुने
तदा देवादयस्तुषटाः पसिपूणेमनोरथाः । स्वस्थानं प्रययुः पप धमवक्तादिदं श्रुतम्‌ ॥
छत्व कमं च कतौ तु तुरण दाच्च दक्षिणाम्‌ । तत्तरणं फरमाभोति बेदेतक्तमिद्‌ मुने ॥
कती कम? पूरेऽपि तसक्षणा्दि दक्षिणाम्‌ । न दयाद्रा्यणेयश्च दैवेनाज्ञानतो ऽवा
महूत पमटीते च द्विगुणा पता मवेद्‌घ्रुकम्‌ । एकरात्र म्पतीते तु मवेद्र्गुण। च सा ॥
त्रिरात्रे वे दशगुणा साहे द्वियुणा तनः ॥ ९१ ॥

---~ ------ ----~-----~~

१ फ, पूणेरूपा च ।
३०

२३४ द्ेपायनद्रुनिप्रणीत-

भाते शक्षगुण प्रोक्ता बराह्मणानां च वधते । संवर व्यतीते तु सः भिकेटिगुण। मवेत्‌
कम तद्यनमानानां पपै वे निष्फलं भवेत्‌ । स च ब्रहमप्वापहारी न कमार ऽङुचिनरः ॥
दष व्याधियुक्तश्च तेन पापेन पतक । तदरहायाति कक््पीश्च २१ द्रवा पुदाह्गम्‌
पितरो नेव गृहन्ति तदत शराद्तपणम्‌ । एवं पुरश्च तत्पूनां तदृतं पातकाहुतिम्‌ ॥
दता ददाति नो दानं गृहीत तन्न याते । उम तो नरकं यात्रञजुथा घटः ॥
नापेचेद्यनमानश्चवाचित।रं च दक्षिणाम्‌ । मवेदरह्मप्वापहाी कुम्भीपाकं त्रनेदुधुकम्‌ ॥
वलक्षं वसेत्तत्र यमदूतेन ताडितः । ततो मवत्स॒ चण्ड।र मपरावियुक्त) द्रिद्रकः ॥
पातयेतपुष( प पूरव पू्नन्मनः । इत्येवं कथितं विप्र रिं मूयः श्रोतुनिच्छति ॥
नारद उवाच-
यत्वमे दिणाहीनं को मुङ्के तत्फढं मुने । पृज। धिं दक्षिणाथाः पुर्‌ यज्ञङ्ृतं वद्‌ ||
नारायण उवाच-
कमणो ऽदत्तिणस्यैव कुत एव फट मुने | पदिन कमणि च फलभव भरवधते ॥६१॥
या या कमणि ताभ बलिभङ््ते च तां मुने । बल तत्यदत्त च वमनेन पुर्‌ मुने ॥
अध्रोतरिय श्राद्धव्तु चाश्राद्धं दानमेव च । वृपलोषा- पाणां पूनाद्रन्कादिकं च यत्‌ ॥
नरत्विना न कृतं यज्ञपशानेः पूजनं च यत्‌| गुरावमक्तत्य वेम ब हेमृङ्कते न ६५ययः ॥
दषिणायाश्च यद्धचाते स्तोत्र पूजात्रिधिक्रमम्‌। तत्सवं काणवशाखोक्तं वक्ष्यामि निङमथ
परा सुप्राप्य तां यज्ञः वर्मदक्षं च दक्षिणाम्‌ | मुमोद तत्या रपैण तूये कामक्तर; ॥
यन्न उवाच-
पुरा गोाकगोषी त्वे गोपीनां परवरा परा । राधासम। तत्सली च श्रहप्णभयद्र परिये ॥
कार्तिके प्मिमायां ठु राप राघामहोतहये। आविभूना दृक्षेणरच्करृ८०२यातो हि दक्षिणा
परा त॑ च सुशीलाल्या शठेन सुदुमेन च । दष्णदक्षादिगामाच रव शाषच दृ्ष्णा
गोका परिषवत। मम मग्यदुगह्त । कृषा कुर्‌ तमेग्य स्व.मिनं कुह मां पि
कतृणां कमणा देवी त्वमेष फा पदा | त्वदा विन। च पदं सथ वम च गिप्फम्‌
फटठशाखपिहीनश्च यथा वृक्षो महीतठे | त्वया विना तथा कर्मं कणां च न सौभते॥
बरह्मविष्णुभहेशाश्च दिकंपाखाद्य एव च । कमेणश्च फटे दद न रक्ताश्च लया विना
कमेरूपी पवये ब्रहम फलकी महेश्वरः । यज्ञरूप तिप्णुरहं त्वमेषां प्ारर्पिणी ॥
फलदाता प्र ह्म नियुणः प्रहृते परः । स्वयं कृष्णश्च भगवान्न च शक्तस््वया तिना
त्वमे शक्तिः कान्ते मे शद्वज्जनभनि जन्मनि | प्वैकमीणि ६ कोऽ त्वया सह्‌ वरानने

ब्रह्मैव पुराणम्‌ । २३५

इत्युकत्वा ते्पुरर्तस्थौ यज्ञाधिष्ठातुदेवकः | तुष्ट बभू सा देवी मेने ते कमलक्ल
हृद च दक्षिणास्तोत्र यज्ञकारे च यः पठेत्‌ । फलं च प्वैयज्ञानां कमते नार सशयः
राजमूये वाजपेये गोमेभे नरमेनके । अरवमेषरे ल ङ्गठे च विष्णुज्ञे यशश्करे ॥८४॥
धनदे मूमिदे फर्गौ पुत्ेष्टौ गनध | लोहयज्ञ चवणयज्ञ पैटरत्यायिखण्डने॥ ८९॥
शिवण सद्रयज्ञे रक्रयज्ञे च ब-धर । इष्टो वरुणयो च कन्दुके वैर्मरैने ॥ ८१ ॥
शचेषाणे धमय) रेचने णपमोचने | वन्धने कर्मयाग च मणियागे सुभद्रे ।। ८७ ॥
एतेषां च समःरम्म इदं तोत्र च यः पठेन्‌ । निरविघरेन च तत्कमे साङ्ग भवति निश्चितम्‌
इति सोत्र च कथितं ध्याने पूनात्रिधि दणु । शाटग्रमि घटे वाऽपि दक्षिणां पूनयेतसुषीः॥
रक्मीद्षशासंमृतां दक्षिणां कमरकिरम्‌। सवेकमेमु दतां च फलः सवैकर्मणाम्‌ ॥
विष्णाः शक्तिस्वरूपां च पूजितां बन्ितां ड माम्‌ । शुद्धिदं शदधिरूणां च पर्ल शुभदां
भजे ॥ ९१ ॥
धत्वा ऽनेनैव वरां पुधी्ैदेन पूजयेत्‌ । द्वा पादिकं देये वेदोक्तेन च न।रद्‌ ॥
ॐ श्री ह्वीं ही दक्षिणायै स्वाहेति च रिचक्षणः। पनयद्धिषिवद्धकटा दक्षि पवैपूनिताम्‌
इत्येवं कामितं पै दतिणर्यानुत्तमम्‌ । सुखदे भीतिदं चेष फलद सवैक्मणाम्‌ ॥
इ च द्िणाखणने यः दुणोति माहित: । अङ्गहीनं च तत्कमे न भवद्धरते मृवि॥
अत्रो टम) पु निश्चितं च गुणान्वितम्‌ ` मायोहीनो लमेद्धाशी मूर्शलां सुन्दरीं पराम्‌
वरारोहां पुत्रवतीं विनीतां प्रियवदिर्मम्‌ पतित्रतां सव्रगं च शुद्धां च कुलजां वराम्‌॥
विदाहं नो भेष बनहीनो धम लभेत्‌ । मूमिहीनो ठमेदधूमिं प्रनाहीनो हमन्नाः॥
संकटे बन्युविच्छेरे 0पत्तौ बन्धै तथ। । मासमेकमिदै श्त्या मुच्यते नात्र संशाय! ॥
दति श्री्रह्म० महा ` प्रक्राति ° न।रदना० दकषिणोपा° दृक्षिणो^्पत्ति-
तत्पजारिरिधानं नाम द्विचत्वारिंरोऽध्यायः ॥ ४२ ॥

अथ त्रिचत्वारिंश्लोऽध्यायः ।
नारद्‌ उवाच-
अनेकासां च देवीनां श्रुतमार्यानमृत्तमम्‌ । अन्यासां चरितं त्रहमन्वद्‌ वेदविदां वर ॥

~

१क. फाली।२ कर. पारलेव्याः। ३ क. "वन्धुक । ४ क. वेने । ५ क, "लननाम्‌।

२३११६ दैषायनमुनिपरणीद॑-

नारायण उवाच--
सर्वास चरितं विप्र वेदेषसित एृथकष्पक्‌ । पृवोक्तानां च देवीनां तवं कासां श्रो मिच्छसि
नारद्‌ उवाच -
षष्ठी मह्गच्चण्डी च मनपता प्रकृते; कठा । उत्पत्तिमासां चरितं श्रोतुमिच्छामि तस्तः
नारावण उवाच--
पष्ठंशा प्ङृतेयां च पा च पष्ठ प्रकीर्तिता । बाहकषिष्ातृदेवी विष्णुमाया च बाठ्द्‌॥
मातृकापु च विरूयात। देवतेनामिषा च स्ना प्राणापिकरप्रिया साध्वी स्कन्दमार्या च सुत्रता
आयुःप्रदा च बालानां घाश्री रक्षणकरिणी । सततं रिषुषाशवष्या योगद्वै सिद्धियोगिनी
तस्णः पूजावि ब्रहमनितिहाप्विधिं शुणु । यच्छतं धर्मपुलतो सुखदं प्रदं परम्‌ ।७॥
राजा प्रियत्रतश्चासीत्प्वायमुवमनोः सुतः। योगीन्दरी नाद्रहेद्धाी तपस्यापु रतः पदा ॥
ह्ाज्ञया च यत्नेन कृतद्‌।रो बमूव सः । पचि कृतदास्थन लेमे तनय मुने ॥ ९ ॥
पतरष्टिथज्ञं तं चापि कारयामास कषपः । मालिन्यै तस्य कान्तायै मुनिथेज्ञचरं ददौ ॥
भुक्त्व। चरं च तस्याश्च सयो ग बभूव ह ¦ दधार तं च प्ता देवी दैवं द्राद्शवन्परम्‌॥
ततः सुषाव पा ब्रह्म्कुभारं कनकप्रभम्‌ । सवोवयवसुप्न मृतमुक्तरलोचनम्‌ ॥ १२ ॥
तं दष्ट रुसदुः सव नारयो वै बान्धव्ियः ¦ म्ीमव।प॒ तन्माता पृत्ररोकिन सुत्रत। ॥
दमशानं च ययो र।ज। गृहीत्वा बालकं मुने ¦ रुरोद तत कान्तारे पुतच कृत्वा वक्षति ॥
नो.स्ऽ्य बालकं राज। प्राणांसत्य्तं पमुचतः ` ज्ञानयोगं वरि््मार पुरशोकास्सुदारुणात्‌
एतस्मिन्नन्तरे तत्र विमानं च ददशं ह । शुद्धफाटिकसंकारौ मणिर, जविरानितम्‌॥ ! १
तेजसा विते हाशवच्छोभित क्लोमवापता ¦ नानाचित्रतिनित्रादचं पृष्पमालाविरनितम्‌
ददृश तत्र देवीं च कमनीयां मने।हगम्‌ । श्चतचम्पकवणो मां रम्यप्स्थिरयौवनाम्‌॥ १८॥
इषद्धास्यप्रन्नाप्यां रत्नभूषगमूिताम्‌। कृणम्ीं योगसिद्धा भक्तु्रहकारिणीम्‌॥ १९॥
इष्ट तां पुरतो राजा तुष्टा परमादर।त्‌। चक।र पूजने तस्या विह।य भुवि वाठकम्‌।।
पप्रच्छ रजा तां दृष ग्रीप्ममृयसमप्रमाम्‌। तेजपा जवतां शान्तां कान्तौ स्कन्दस्य
नारद्‌ ॥ २१॥
भियत्रत उवाच--
का स्व सुशोभने कान्ते कप्य कान्ताऽपि सूत्रनै । कप्य कन्या वरारोहे धन्या मान्या च
योषिताम्‌ ॥ २२॥

्रह्मवैवत॑पुराणपू। ९१७

परत्य वचः श्रत्वा जगन्मङ्गरुदायिनी | उवाच देवसेना सा देवरक्षणकारिणी॥२६॥
देवानां देत्येमंःतानां प्रा सेना बभूव सा । जयं ददौ च तेभ्यश्च देवतेना षे तेन पता ॥
देवसनोवाच--

ह्मणो मानसी कन्या देवसेना ऽहमीश्वरी । ख्व मां मनसो धाता ददौ स्कन्दाय मूपरिप।
मातृका च व्यात। स्कन्दसनना च मुत्ता । विध षष्ठीति विख्याता षष्ठांशा प्रकृतेर्यतः
पुबद्‌ाऽहपुत्राय प्रियज्ञीदा प्रियाय च । धनदा च दरिदरिम्यः कत्य, दमक्मेद। ॥

सुखं दुःखं भ शोकं है मङ्गरमेव च । संपत्िश्च विपत्तिश्च वै मवति कर्मणा ॥

कमणा बहुपुत्रो च व॑शहीगश्च कमेण। । कर्मेण च दरिद्रश्च षनादचश्च सवकर्मणा ॥

कमेण रूपवांश्चैव रोगी श्वर्स्वकरमेणा ॥ २९ ॥

कमणा मृतपुतरश्च कमणा चिरजीविनः । कमणा गृणन्तश्च कमणा चाङ्गहीनकाः ॥

त्मात्कमे पर राजन्पवम्यश्च श्रुतौ शतम्‌ । कमेरूपी च भगवांस्तदु्वार। फल्दो हरिः ॥

इत्येवमुक्त्वा सा देवी गृहीत्वा बाछ्कं मुने । महाज्ञानेन सहसा जीवणमाप टीरया ॥

राजा ददे ते बा सम्मितं करकप्रमम्‌ । देवसेना च पर्यन्ते नुपमम्नरमेव च॥३६।
गृहीत्वा बालकं देवी गगन गन्ञमु्ता । पुनसतुष्टाव तां राज। शुप्ककण्ठोहताङ्कः ॥

नप्ततरेण ता देव ररितुष्टा बभूव ह । उगच तं नृपं ्रहम्वेदोक्त कमनिर्मितम्‌ ॥

देवसेनोबाच-

त्रिषु लाेषु राजा त्वे स्वायभुवमनो; पुतः । मम पूजां च सवत्र कारथित्वा स्वयं कुर
तदा दास्यामि पत्ते कुख्पद्मं मनोहरम्‌ । सत्रत नाम विख्याते गुणवम्तं सुपण्डितम्‌ ॥

ज.तिस्मर च योगीन्द्र नारायणपरायणम्‌ । शतक्रतुकरं श्रेष्ठ क्त्रिखणां च वन्दितम्‌ ॥
मत्तम्‌ तद्कक्षाणां धृतवन्तं बह शभम्‌ । धन्विनं गुणिने हाद्धं विदुषां प्रियमेव च ॥
थणिन ज्ञानिनं चैव सिद्धप तपनम्‌ । यशप्विनं च लेकेषु दातार स्वत्तपद्‌म्‌ ॥

इत्यवमुक्तवा सा देवी तमै तह, ददौ । राजा च ते स्वी चकार ततपूनायै च सूत्रतः

जगाम देषी स्वग च दत्वा तसमै मं वरम्‌ | जआनगाम महारानः स्वगृहं हषटमानपतः ॥

आगत्य कथयामात्त वृत्तान्तं पुत्रहेतुकम्‌ । तुष्टा बभूवुः संतुष्टा नर। नयश्च नारद॥४२॥
मङ्गं कारयामास सवत्र पुतहेतुकम्‌ । देवीं च पूनयामाभ ब्रह्मणेभ्यो घने ददौ ॥४६॥
राजा च प्रतिमापेषु गहषष्ठां महा्पवम्‌ । षष्ठया देव्याश्च यत्नेन का।रयामाप्त स्वतः ॥

नाटानां सूतिकागारे पषठाहे यतनपूर्वकम्‌। तत्पूजा कारयाम चेकविंरुतिवासरे ॥४९॥

१क. °प्यप्रप्तानां . २ क. "न्दभाया च , ३ क. *गिनां प्राणिनां वै" । ४ क, शुष्कां ।

१५३८ देपायनघुनिपषणीतं-

भाठानां ्रूभकरये च कमान्नप्राशने तथा । सर्वत्र वर्षेयामाप्त स्वयमेव चकार ह ॥
ध्यानं पूजा वेघानं च १तघ्र मत्त निशामय । यच्छते पर्मवक्त्रेण कोथुमक्तिं च मत्रत
शाट्प्रामे घटे वाऽथ वटशलऽथगा मुने . भित्था पुत्तिकां कृत्श-पूजयेद्रा विचक्षणः ॥
१४९२ प्रकृतेः शद्धा सुप्रतिष्ठां च सुत्रताम्‌ । सुपुत्रां च इभदां दयार जगत्प्रसूम्‌!
शेतचम्पङवणोभां रत्नभूषणभूषितम्‌ । पवित्रां परमां देवसेनां परां मने ॥ ५० ॥
इति ६य।त्वा स्वशिरसि पुष्पं दयाद्‌ विचक्षणः पृनध्यीत्वा च मृखेन पृनयेन्मुत्रनां सतीम्‌
पा्याध्यचमनपिश्च रर्धधृपपरदीपकैः । नैवे वेविधेश्च)?ि फटेन च दमेन च ॥५२॥
मृरमो ही पष्ठाःम् वाहेति विभरिपूर्वकम्‌ ¦ अष्टश्तरं महामन्त्रं यथःशक्ते जपेन्नरः ॥
ततः तु"व। च प्रणभद्धक्तियुक्तः समाहितः । स्तत्र च स।मवेदुक्तं धनपुत्रफडप्रदम्‌ ॥
अषशटक्षर महामःनन रक्षधा या जपन्मन | स पत्र ठम्‌ नुनामत्याह्‌ कमलाद्धवः। ५९॥
स्तोत्रं शण म॒निश्रष्ठ प्षैषां च शुभावहम्‌ । वाञ्छाप्रदं च स्वेषां गृढं वेदे च नारद्‌ ॥

गरियत्रत उवाच-
नमो देण्ये एह दे> सिद्धे शान्तये नमो नमः । मये देवसेनायै षष्ठीदम्मै न° ॥
वरद पुत्रदायै घनदायै न । सुखदाय मोक्षदायै पर्दे न ॥ ९८ ॥

शक्तः षष्ठंशरूपायै सिद्धायै च नर ¦ मायायै सिद्धयोगिने पष्ठीदेम्ये न° ॥५९॥
प।राम पारदापे च पष्ठदिन्ये न° । प्रथि सारदये च पराये सरवकमंणाम्‌ ॥९०॥
बट" धृ8'तु+24 च षष्टद०५ न ° । कस्याणदराय कस्यण्य फट्दा च कमगाम्‌॥१०॥
प्रयक्षाये च भक्तानां षष्ठीदेव्यै न° ॥ ६२ ॥

प्रयायै सवन्दकाःत।५ र्वष सवके । देवरक्षणवारिण्ये षष्ठीदेव्यै न° ॥ ६३ ॥
शद्धस्स्वरूप।यै वन्दित।यै नृणां सद्‌ । हिसाक्राधिषैजित।ये षष्ठदेम्ये न° ॥६४॥
धमं दहि प्रिथ देहि ए देहि पररि । ध्यं दहि यशा दरि प्न्य न०॥१९॥

॥ कन , ॥

भृमिं देहि ५जां देहि देहि विनां सुपूजित । कर्णे च जये देहि षक्देथ न० ॥

| कषक

३ति दवीं च सस्तृष सेम पुत्र प्रियत्रतः । यशाधिन च राजन्द्र षष्टीदेवीप्रसाप्तः ॥
षष्ठीस्तोतमिः ब्रह्मदः श्रुणाति च वत्सरम्‌ । अपुत्र रभते पुत्र षरं सचिरजीविनम्‌ ॥
वषमेकं च या मकया तयतत णोति च । सवैपापाद्विनिमुक्त। महाशन्ध्य प्रपूयते ॥
वरपुत्र च गुणनं विग्रावर यशस्िनम्‌ । घुचिर।युप्मन्तमेव षष्टीमातृषरसातः॥७०॥
काकवन्ध्या च या नारी मृतपल्या च या भतेत्‌ । व॑ श्रत्वा लमेतपूत्रं षष्ठीदेषीप्र ०॥

१क ष्वेकामश्चुः २ क. "ति समादितः,।.

ब्रह्मवैवर्दपुरणम्‌ । २३९

रोगयुक्त च बे च पता मात शुणोति च । मातं च मुच्थते बाहः पषठीदुवीभर° ॥
इति श्रीब्रह्म ° मह।० प्ङ्ृति° नारदना० षष्ठययुपा° षष्ठदव्यु^.त्ति-
तत्पूनाम्तोत्रादिकथनं नाम निचत्वारिंशोऽध्यायः | ४३ ॥

अ चतुश्चत्वारिंश ऽध्यायः
नारायण उवाच-

कथित ष्य ग हयान ब्रह्मपत्र यथागमम्‌ । देवी मङ्गठचण्डी य। तदाप्यानं नियाम
तस्याः पृजादिकं सवै धमवक्नाच्च यच्छतम्‌ । श्रतितमतमेपेषठं पर्वैषां विदषा"पि ॥
चण्डा या वतंते चण्ड जाप्रती शघ्चमण्डले | मङ्गटेष॒ च या दक्ष मङ्गछा पैव चण्डिका
दुग यां वियते चण्डा मङ्गटोऽपि महीनुतः । मङ्गला ऽभीष्टदेवी या पता स्यान्मङ्गल-
चण्डिका ॥ ४ ॥
मङ्गलो मनुवशश्च परषद्रीपावनीपति; ` तस्य प्ञ4ऽमीष्टदेवी तेन मङ्गखच्ण्डिका ॥
मूर्तिभेदेन पा दुग मूढप्हृतिरीश्वरी । कषारूपाऽतिप्त्यक्षा योषितागिषटेवता ॥
मे पूनिता साच शकरेण परापरा । प्िपुर्य वषे घो! स्ष्णिना प्ररितेन च ॥
हमन्बसयोपदेरेन दुरीप्रह्य च सेकटे | आक्राश्चात्मतिते यने स्पा दल्यन पाति ॥
ब्रथविष्णूदिश्च दुगौ तुष्टाव शवरः पता च मङ्गरचण्डषममवद्ुपमेदतः ॥ ९ ॥
उवाच पुरतः श्रमोमेयं नास्तीति ते प्रमे। । मगवान्ृषद्पश्च परेश्च बम ह ॥
युद्धशकतिष्वरूपाऽह मरिप्थामि तदाज्ञया । माऽऽत्मना च हरिणा सहामेन वृषध्वज

जहि दैलयं च देवेश सुराणां पदाततकम्‌॥ ११ ॥
इतयक्त्वाऽन्तता देवी शंमोः शाक्तिबेमुष सा । शष्णुरचेन शन्ञेग जघान तमुमार्ति;
मुनीन्द्र पतिते दर्ये त्वं देवा महेषवः । तुष्टुवुः च रर देवा मक्तिनम्रात्मकषराः॥ १३॥
सयः शिरि शंभोश्च पृष्पदृष्िविमू ह । व्रह्मा पिष्णुश्च पतुषटो दवौ तस्म ज्ुभाशिषम्‌
नश्चविष्ण + दश्च सुज्ञातः सकः शुचिः । पृजशामपत ता शाक्ते देनी मञ्च छ्च(“डकाम्‌
पादयाध्योचमरनयेश्य बलिमिरितपेरपि । पष्पचन्द्नवेरेमेकत्था नानाविधभने ॥ १९॥
छात मदिविर्गण्डमयाविमिर्वरै : | वल्ञादकारमादपैश्च पायै; पिनरपि ॥१७॥
मधमिश्च पुषामिश्च पकैनानाविैः फटे; । समीतैनंतनैवयरत्सवः कृष्कीरतनेः ॥

+

ध्यात्वा मधयदिनोकेन ध्यानिन विधिूकम्‌ । ददौ दरव्धाणि मूधेन मन्त्रेणेव च नारद्‌ ॥

२४० द्रेपायनमुनिभणीतं-
ॐ ह श्री डी सवेप्ञम देति मङ्र्चण्डिकि। एं क फट्‌ स्वाहत्येव चाप्येकरभिच(-
षग मनु; ॥ २०॥
पूज्यः कर्पतरुशेव भक्त ना सवेकामदः। दशरक्षनपेनैव मशत्रतिद्धिभविन्णाम्‌ ॥२१॥
मन्तमिद्धेमवे्स्य स रिष्णुः पवैकामदः | ध्यान च श्रूयतां बरह्मेदोक्त सवेपतमतम्‌॥
देवीं पोडशावर्षीथं रम्णं सुर्थरयैवनाम्‌। पेरूण्ुण्णद यां च कोपलाज्गी मनोहराम्‌॥
शतच्यक्वणोभां चन्द्रकोटिभमप्रमम्‌ । वहनिद्धक्काधानां रत्मूषणमूषितम्‌ ॥
मिभ कनरीमारं मदधिकामास्यमूषिनम्‌ । बिम्बोष्ठी सद्द दद्धं शरस्पद्निमाननाप्‌ ॥
इषद्धाध्यपप्तत्नस्णं पनीलोत्पल्छोचनाम्‌ । जगद्धागी च दात्री च पर्वभ््ः सवेपुपदाम्‌
सपारपतागरे घोरे तगेहपां वरां भने ॥ २७॥
देभ्याश्च ध्यानमिःपेवं स्नवनं श्रयतां म॒ने । प्रयतः सेकम्‌ येन वुशटाव्र हंकरः ॥
शंकर उव्राच--
रत रक्ष जगन्मतर्दवि मङ्गल्चण्डिके । संहतिं विपदां रादोरषेमङ्गलकारिके ।२९॥
हपेमह्गल्दे च हपमङ्गलवण्डिरे । इमे मङ्गल्दकषे च दाममङ्गरचण्डके ॥ ३० ॥

1
०.

मद्रे मङ्गल ह च पयमङ्गल्महटे । पत। मङ्गलदे देवि सषा मङ्गखल्ये ॥ ३१ ॥
पुञथा मङ्गछगारे च मङ्गल.भीष्टदेवते । पूय मङ्गछम्‌पस्य मनुवशस्य सततम्‌ ॥ ३२॥
मङ्कछापिष्ठातदेवि मङ्गखानां च मङ्गल । सप्तारमङ्गखाधार मोक्षमङ्ल्द्‌। यिनि ॥ ३६॥
सरि च मङ्गलाधरे पारे तवं सवैकमेणाम्‌। प्रतिमङ्गल १२ च पूञ्पे त्व मङ्रप्रदे ॥६४॥
स्तोत्रेणानेन २मुश्च रद्वा पङ्गछ्चण्डिकाम्‌ । प्रतिमङ्गछवारे च पूजां कृत्वा गत। शिवः
देर्धाश्च भङ्गलप्तोत्र यः श्रृणोति प्तमाहितः । तन्मङ्गक मवेच्छश्वन्न मवेत्तद्मङ्गलम्‌ ॥
प्रथमे पृजित। देवी शमुन। सवमङ्गला। द्वि्ती५.१जता देवी मङ्गरन प्रदेण च।॥६७॥

तृतीये पूजेत। भद्रा म्न नृपेण च । चतुय मङ्गले वारे पुन्द्रमिश्च प्रजित। ॥
पश्च मङ्गरागङ्"रेभङ्गलचण्डि+ ॥ ३८ ॥
पूमित। पर्श्िषु विशदः भिम सदा । ततः सच सृपृञय, बभुव पुरेधे॥ ६९ ॥
देवादिमिश्च मुनिभिमेनुभिमोनी्ने। एवय मङ्गरभ्तत्र यः दूणोति समादितः ॥४०॥
तममङ्गङं मवेच्छश््न भरत्तदमङ्ग्म्‌ । वधन तत्पुत्र ता मङ्गरं च रि सनि ॥४१॥
इति श्रीत्रक्च ° परहा प्रह़ति० नारदना ° महकल चण्डि ।५।० तत्स्तोत्र।दिकयनं
नाम चवुश्चत्वारिंश।ऽ्ायः ॥ ४४॥

१७. के ' हुहुं फः ।२ ख. पीत ' ३ क, भक्या।* ख. पुभिता।

बरहमवेषतैपुराणध्‌ | २४१

भय पश्चचत्वाशोऽध्यायः ।

नारायण उवाच--
उक्तं द्ववोर्पाहषानं ब्रह्मपुत्र यथागमम्‌ । श्रूयतां भनसाल्यानं यच्छतं षमेवक्रतः ॥ १॥
कन्या भगवती सा च करयपस्य च भानत । तेनेयं मनतादेवी मनप या च दीम्यति ॥
मनका ध्यायते या वा प्रमात्मानमीश्वरम्‌ । तेन सा मनपतदेवी योगेनैतेन दीव्यति ॥
भत्मारामा च स्ता देवी वैष्णवी त्िद्धयोगिनी । ्रियुगे च तपस्तप्त्वा कृष्णस्य परमात्मनः
भरत्कार्‌ शरर च दष्टा यां प्षणमीश्वरः । गोर्णपातिनाम शक्रे जरत्काशरिति भ्रुः
वाञ्छिते च ददौ तस्यै कृपया च कृषानिभिः। पूजां च कारयामास चकार च पुनः स्वयम्‌
स्वभ च नागरके च पृथि बह्मलोकतः । मृ जगस्सु गौरी सा सुन्दरी च मनोह ॥
जगद्ररीति विरूथाता तेन स। पूजिता पतती ॥ ७ ॥
शिवशिष्या च सा देवी तेन रवीति कीर्तिता । विष्णुमक्ताऽतीव रम्या वैष्णवी तेन नारद्‌
नागानां प्राणरकषिश्री जनमेजययज्ञके । नागेश्वरीति विख्याता सा नागमगिनी तथा ॥९॥
विष सहमा सा तेन प्ता विषहारिणी । सिद्धं योगे हरात्पराप तेनापौ सिद्धयोगिनी॥
महान्ञानं च गोप्य च मृतसंजीवनी पराम्‌ । महाज्ञानयुतां तां च प्रवदन्ति मनीषिणः ॥
आस्तीकस्य मुनान्द्रस्य माता स्ता वै तपलिनः | आस्तीकमाता विख्याता भरत्कााशति
समृता ॥ १२॥
प्रिया मूनेनैत््कारोरमुनीनद्रस्य महात्मनः । योगिनो विश्वपृश्यस्य जरत्कारो; प्रिया ततः
ॐ नमो मनप्तयि ।
नरत्कारजैगद्ौरी मन्ता सिद्धयोगिनी । वैष्णवी नागमगिनी शेषी नगिश्वरी तथा ॥
जरत्कारप्रियाऽऽस्ती कमाता विपहरीति च । महाज्ञानयुता चेव सा देषी विश्वपूनिता ॥
द्वा {शैतान नामानि पूनाकाठे च यः पठेत्‌ | तस्य नागमयं न।सित तस्य वशोद्धवस्य च
नागमीदे च शयने नागमे च मन्दिरि । नागक्षते नागदर्गे नागवेष्टितविप्रहे ॥ १८ ॥
इदं स्तोत्रं परित्वा तु मुच्यते न् सशयः । नित्यं पठेदयस्ते इष्टवा नागवगैः परायते ॥
दृशरक्षनेपनव स्तोत्रसिद्धि मवे्रणाम्‌ । स्तोत्र तिद्ध भवेधश्य प्त विषं मोक्तमीश्वरः ॥
नागौषे भूषण कृत्वा स मेन्नगवाहनः । नागासनो नागतरपो महासिद्धा मवेननरः ॥
इति श्रीन्रह्म° महा ° भरकृति० न।रदना० ममप्तोपा० मनतता्तोत्नादिकथनं
माम प्ञ्वषत्वारिंशोऽध्यायः ॥ ४९ ॥

(क

३१

२४२ दरेपायनपुनिपरणीत॑-

द
अथ षट्चत्वारिंशो भ्याथ. ।

कतः तरद

नारायण उवाच-

पूजािधानं स्तोत्र च श्रूयतां मुनिपुंगव । ध्यानं च स्मवेदृक्तं देवीपूनाविषानक्म्‌॥
शवतचम्पकव्णोभां रत्नमूषणमूषरिलाम्‌ । वहनिडद्धांूकाधानां न गयजञोपर्मातिनीम्‌ ॥२॥
महाज्ञानयुतां चैव प्रवरां ज्ञानिनां सताम्‌ । सिद्धायेषटतुदेवी च सिद्धां सिद्धिप्रदं भने॥
इति ध्यात्वा च तां देव मृहेनेव प्रपूजयेत्‌ । नेवेधविगिधेदीिः प्पानुटेपनैः ॥ ४ ॥
मूढमन््रश्च वेदोक्ते भक्तानां वाञ्छितप्रदः । मूलकरपतरनाम प्रमिद्धो दादश्चक्षरः ॥
ॐ हीं श्री ही ट मनप्तादेऽपै स्विति कीतिंतः । प्चढक्षनमेनेव मन्विदिवेचृणाम्‌
मन्नतिद्धिमेवेचश्य स सिद्धो जगीतिटे । मुषा्िमं पे तस्य पन्वन्तरेप्म मेत्‌ ॥
बरहम्नाष।दतकरान्त्ां गुडशाखापु यतनतः। जवा दे4/ मान्त पूजये हि मक्तितः
पशचम्यां मनप्तारुयाया दवय दद्याच्च यो बढिम्‌। घनवन्धुत्वन्ित कीर्परिगानपभवेदृधरुवम्‌
पूनाविधानं कथितं तद्‌ याने निदाय । कथयमि महाभाग यच्छ म्तः ॥
पुरा नागमयाकरन्ता बमतुभौनवा मुवि । यान्णन्खाद्न्ति नागाश्च न ते जीवन्ति नारद
मन्श्च ससृजे मातः क्यपो ब्रह्मणाऽितः | वेदर्वाननुसःरेण चोपदरोन वेषक्तः ॥
मन्त्राधिषशतूररव तं मनस्तां सदने तेतः । तपक्त। मनप्ता तेन मनप्त। रा बभूव ह ॥
कुमारा सा च समय चागमच्छकराछयम्‌ | भक्त्या संपूज्य कैत दु्टवे चन्द्रशेखरम्‌
दिव्यं वषं च तं पिपेवे मनेः सुता । आडतोषो महेशश्च तां च दृष्ट बमूव ह ॥
महाज्ञानं द्वौ तस्थ पाठयाभात पताम च । दप्णमन्यं कस्पतरं दपावधक्षरं मुने ॥
दक्षौ माया कामबीजं उनः हष्णपद्‌ तपा ॥ अश्री हीं द्खी इत्णव ॥
्रटोकेयपङ्कट नाम कवं पूजनक्रपम्‌ ॥ १७ ॥

स्तवनं ्वेपूज्यं च ध्याने भुवनणाकनम्‌ । पुररयाक्मं चापि वेट, 5 सवैतमतम्‌ ॥
प्राप्य मृ्युनयाज्जनं १२ सत्युनयं सरत।। जगाम तपस प्ताष्वी १४३२ रकराज्ञश ॥
तयुगे च तपस्तप्त्वा दृषणस्थ परमात्मनः । पिद्धा वभूव स्ता दवी ददश पुरतः प्रमुम्‌
दृष्ट शाङ्गी बाां च पया च छृ१निषिः । पूजां च करणार चकार च हरिः स्यम्‌
वरं च प्रददौ त्ये पूजिता त्वं भवे मव । वरं द्वा च कर्या० एचश्चनतर्दैमे विमुः
पथमे पूनिता तता च इृष्णेन परमात्मना | द्वितीये करेणेव करथपेन पुरेण च॥२६॥

१ क, "वुर्माशांतां पू ।

्रह्मैवतैपूराणम्‌। १४२

मनुना मुनिन। चैव ह्याहिना मानव दिना । बमूष पूमिता सा च तरिषु लोकेषु पुत्रता ॥
जरत्कारुपुनीन्द्राय कदयपस्तां ददो पुरा | अयाचितो मुनिश्रेष्ठो जग्राह ब्ह्णाज्ञया ॥
कृगेद्राह महायोगी विश्रान्तस्तपप्ता चिरम्‌ । सुष्वाप देभ्या जघने वटमूले च पुष्करे ॥
निद्रां जगाम पतमुमिः स्पृत्व निदरेशषमीशवरम्‌ । जगामाप्तं दिनकरः सराय॑काल उपस्थितः
संचिन्त्य मनप्ता तत्र मनप्त। च पतिव्रता । धमैकोपमयेनेव चकारा $ऽदोचनं पती ॥
कृत्वा पञचिगां संध्यां निलयं चेव द्विनन्मनाम्‌ । बह्महत्यादिकं पापं रमिष्यति पतिर्मम
नोणतिष्ठति यः पूरौ नोपा्ते यश्च पश्चिमाम्‌, स पतवेदाऽ्ाचिरमित्य ब्रह्महत्यादिकं कत्‌
वेदोक्तमिति संचिन्त्य बोधयामास तं मुनिम्‌। प च बुध्वा मुनिश्रेष्ठस्तां चुकोप मृशे मुनिः
जरत्फारुरवाच-
कथं मे सुत्त साधि निद्राभङ्गः कृतस्त्वया ¦ व्यथै ब्रनादिके तस्या या भतश्चापकारिणी
तपश्चानशन नैव रतं दानादिकं च यत्‌ | भदुरप्रियकरिण्याः तमै मवति निष्फलम्‌ ॥
यया पतिः जितश्च श्रीकृष्णः पूजितस्तया । पतित्रतात्रनाय च पतिर्पीं हरः स्वयम्‌
सवैदानं सवैयन्ञं सवेतीयनिपेवणम्‌ ¦ सर्वै तपो व्रतं सवेमुपवाप्तादिकं च यत्‌ ॥ ३९ ॥
सरवैघरमशच स्त्य च सवैदेवप्रपूजनम्‌ । तत्वै स्वामित्तेवासः कलां नाहि गेडशीम्‌ ॥
पण्ये मारते वरै पतिसेवा करोति या । वैकुण्ठं एवामिना प्तप प्रा याति ब्रह्मणैः शतम्‌
विपरियं कुरुते भतुविप्रिय वदति प्रियम्‌ । अप्तन्ुलप्रन।ता या तत्फलं श्रूयतां ति ॥
कुम्भीपाकं त्रनेतप्रा च णवचचनद्दिवाकररो । ततो मवति चाण्डालीं पतिपुत्रविभ्िता ॥
इत्युक्त्वा च मृनिगरष्ठो बभृव स्फुरिताधरः । चकम्पे मनप्ता साध्वी भयेनोवाच तं पतिम्‌
मनसवाच--
सेश्यालोपमयेनेव निद्रामङ्गः कृतम्तव । कुरु शान्ति महाभाग दृष्टाया मम सुत्रत॒ ॥
शृद्धाराहारनिद्रणां यश्च भङ्गं करोति च । प्त त्रनेत्कारुसूत्नं च स्वामिनश्च विशेषतः ॥
इत्युक्त्वा मनसदिवी स्वामिनश्चरणाम्बुजे । पणत भक्त्या मीता च ररोद्‌ च पुनः पुनः
कुषिनं च मुनि दृष्ट्रा श्रीपूय शप्डमुतम्‌ । ठत्रा5ऽनागाम मगगन्संध्यया स्ह नारद्‌ ॥
तत्राऽऽगत्य मुनिशरष्ठमवोचद्ध।स्कर; स्वयम्‌ । विनयेन विनीतश्च तमा परह्‌ यणोचितम्‌ ॥
श्रीसूय उवाच- |
सूयीस्तसमयं इष्टवा ध्ेढोपभयेन च । त्वां बोधयामास विप्र नाहमस्ते गतस्तद्‌। ॥४६॥
क्षमस्व मगवन्त्रह्न्मां शाप्त नोचिते मुने । ब्राह्मणानां च हदय नवनतिप्तमं सदा ॥४७॥

१ ख, सूता । २ ख, "णः पद्म्‌ ।

१४४ दैपायनमूनिभरणीव॑-

तेषा क्षणा क्रोधश्चत्तते। भस्म भवेऽनगत्‌। पुन; खु दविनः शक्तो न तेजस्वी दिनातपरः
्र्णो वंशपमूतः प्रज्वरन्त्रहमतेनता । शरीहृष्णं मावयेननित्यं नरह्ज्योति सतनातनम्‌॥
सूर्ष्य वचनं श्ुत्वा द्विजस्तुष्टो बभूव ह | पूर्यो जगाम स्वस्थानं गृहीत्वा बाह्मणािषम्‌
तत्याज मनसां विप्र; प्रतिज्ञापाटनाय च ; रद्तीं शोकयुक्तां च हदयेन विदुयता॥११॥
सा सस्मार गुरं शेमृमिष्टदेवं हरिं विषिम्‌ । कश्यपं जन्मदातारं विपत्तौ भयकर्ता ॥
तत्राऽऽजगाम भगवानोषीश्चः छंभुरेव च । विधिश्च करयपशैव मनतापरिचिन्तितः
विप्रो इष्टाऽमीष्टेवं निगणं प्ङ्तेः परम्‌ । दुषटाव परय। भक्तया प्रणनाम मुहुः
नमश्चकार शमु च ब्रह्माणं करयपं तथा | कथमागमनं देषा इति परशं चकार सः
रह्मा तद्वचनं श्रुत्वा पहसा समयो चितम्‌ । तमुवाच नमस्कृत्य हृषीकेशपदाम्बनम्‌
बरह्मोषाघ-
यदि त्यक्ता धमेपत्नी परमि] मन्ता सती । कुरेष्वास्यां सतोपि धमेपस्थापनाय वै ॥
यतिवा ब्रह्मचारी वा मिश्ुवेनचरोऽपि बा । जायायां च सुतोत्पत्ि कत्वा पश्चाद्धवेन्रनिः
अत्व तु सुतोत्पत्ि विरागी यस्त्यजेत्पियाम्‌ । सवेत्तपस्तसपण्यं च चाङिन्णं च यथा
जछ्म्‌ ।। ५९ ॥
ब्रह्मणो वचने श्रुता नरत्कास्सुनीशरः । चक्रे तज्नामिपस्पशै योगद्धि मन्त्रपूवैकम्‌ ॥
तस्ये शभाशिषं दवा ययुरेव मुदाऽनिताः । मुदाऽग्विता च मन्ता जरत्करास्मुदा नितः
मुनेः करस्पशेमश्रात्सयो गर्भो बमूृव ह | मनप्ताया मुनिश्रेष्ठ मुनिश्रेष्ठ उवाच तम्‌ ॥
जरत्कारुक्वाच-
गरमणानेन मनसे तव पुत्रो भविष्यति । जितिन्दियाणां प्रवरो धर्मिष्ठो वेष्णवाप्रणीः ॥
तेजस्वी च तपस्वी च यशस्वी च गुणान्वितः । वरो वेदविदां चैव योगिनां ज्ञानिनां तथा ॥
सच पुत्रो विष्णुभक्तो धार्मिकः कुशमुदधरेत्‌ । नृत्यन्ति पितरः सरवे जन्ममात्रेण वै मुदा ॥
पतिव्रता सुशीला या सा प्रिया प्रियवादिनी । धर्मिष्ठा पत्माता च कुटना करुषलिका॥
हरिभक्तिप्रदो बन्धु्तदिष्ट यत्मुखध्दम्‌ । यो बन्धच्छितप्त च पिता हेवं पदरेक॥
सा गभेधारिणी या च गभेवाप्तविमोचिनी । दयारूपा च मगिनी यममीरिगिमोचिनी ॥
विष्णुमन््रप्रदाता च स गरुविष्णुमक्तिदः । गुरुश ज्ञानदाता च तज्ज्ञाने ृप्णमावनम्‌॥
भाब्रहम्तम्बपयेन्तं यतो विश्व चराचरम्‌ । भाविते तिरोमृतं किं बा ज्ञाने तदन्तः ॥
वेदं योगजं यथत्त्सारं हरिपैवनम्‌ । तक््वानां सारभूतं च हरेरन्यद्विडम्बनम्‌ ॥

१ क, ब्राह्मणो ब्रह्मणो वैशः भ्र" । २ बाच~-प* ।

ब्रह्ममैवपै पुराणम्‌ । २४५

दतत ज्ञानं मथा तुभ्यं स स्वामी ज्ञानदो हि यः। ज्ञानासपभृच्यते बन्धात्स रिपुर्यो हि बन्धदः
विष्णुमक्तियुत ज्ञानं न ददाति हि योगतः : स बिभः रिष्यवाती च यनो बन्धात्न मोचयेत्‌
जननीगमेजा'ङ्शाद्यमन्‌।डनजात्तथा । न मोचयेद्यः स कं गुरप्तातो हि बान्धवः ॥
परमानन्दद्छप च कृष्णम गेमनशवरम्‌ । न दशमे; स कथं कीटो बन्धने नृणार्‌॥
मज एधि प्रं ब्रह्माच्युत कृष्णं च निगरणम्‌ । निमृ च पुराकमे मवेग्रःसेवया धुवम्‌ ॥
मया छलेन तवं लक्ता दृषं मे क्षम्पतां परिये। प्षमायुतानां सार््वानां परत्र धो न शदो
पुष्करे तपसे यामि गच्छ देवि यथापुखम्‌ । श्रीडृष्णचरणाम्भोजे ध्यानिच्छेद्कातरः
धनादिषु च्ियां प्रीतिः प्रदेत्तिपथगामिनम्‌ । श्रीङ्ृष्णचरणाम्भोने रिःसपृहाणां मनोरथः
जरत्काहवचः श्रुत्वा मना शाककातरा । सा पताश्चनेत्। विनयादुवाच प्राणेह्ठमम्‌ ॥
मनसोवाच--
दोषेणाह त्वया त्यक्ता निद्भङ्गन ते प्रमो | यत्र स्मरामि त्वां बन्धो तत्न मामागमिष्यति ॥
नन्धुमेदः हेशातमः पुत्रभेदस्ततः परः । प्राणङमेदः प्राणानां विच्छेदा-सर्ेतः परः ॥
पतिः पतिवतानां च शातपुत्राधिकः प्रियः । सवैसमाच्च प्रियः जीणा प्रियसतेन. पते भुपैः॥
पत्रे यथेकत्राणां वेष्णगनां यथ। हरौ । नेत्रे ययैकनत्रामां तुषितानां यथा नटे ॥
क्षुधितानां यथाऽतने च कामुकानां यथा क्ञियाम्‌ | यथा परस्वे चौराणां यथा जारे
कुयोषिता¶्‌ ॥ ८४ ॥
विदुषां च यथा शा्ञे गणिञ्ये बणिजां यथा | तथा शदवभ्मनः कान्ते सारध्वीनां
योवितां प्रमो ॥ ८९ ॥
स्यक्त्वा मनादवी पणत स्वामिनः पदे | क्षणे चकार्‌ क्रोडे तां कृपया च कृपानिधि
नेत्रोदकेन मनसं ल्ापयामाम तां मुनिः । साऽश्रणा च मुनेः क्रोडं पिषेवे मेदकातरा॥
1 ज्ञानेन तौ द्वौ च विक्षोकौ च बमृवतुः। स्माःस्मारं पदाम्भोन हृष्णस्य परमात्मनः॥
जगाम तप्ते विप्रः कान्तां सुप्रनोभ्य च | जगाम मनप रमोः काप मन्दिरं गुरो
पावती बोधयामास मनसां श्ोककश्च॑ताम्‌ . हिषदवार्तीवर ज्ञानेन शिषेन च दावाण्ये
सुपशस्ते दिने साध्वी सुषुवे मङ्गटे क्षणे । नागयणांशं पृत्र च ज्ञानिनां योगिनां गुस्म्‌
गमेत्थितो महाज्ञान श्रत्वा शकरवकत्रतः । स बमूव महायोगी यापिनां ज्ञानिनां गुरः॥
जातके कारयामाप्त वाचयामास मङ्गलम्‌ । वेदांश्च पठयामा्त शिवाय च रिषः रिशो,
मगिरतनत्रिकाटि च ब्राह्मणेम्ो ददौ रिव; । पभेती च गवां ठक रत्नानि विषानि ष

[रीरिष

१ ख. रतनत्रिकोरिलशं च।

२४६ दपायनपुनिपणीत॑

देमुश्च चुरा वेदान्वेदाङ्गानितरातथा | बालकं पाठयामास ज्ञानं मृष्युंनये परम्‌ ॥
भक्तिराप्ते वकान्ते चामी देवे हरो गुरो । यस्यस्तेन च ततपत्रो बमुवा्तीकं एव च
जगाम तपते विष्णोः पुष्करं ह ङराक्ञया । पप्राप्य च महामन्त्र तपश्च परमात्मनः ॥
दिव्यं वर्षीत्रटक्षं च तपस्तप्त्वा तपोधन! | आजगाम महायोगी नमस्कु शिव प्रपृम्‌
शंकरं च नमस्कृ पुरः कृत्व। च बालकम्‌ । प्ता चाऽऽजगाम मन्ता करयपस्याऽऽश्रमं तुः
तां सपु सुतां इष्टश मदं प्राप प्रन।पतिः। शतलक्षं च रत्नानां ब्राह्मणेभ्यो ददौ मुने
त्राह्मण.न्मोजयामाप्त त्वत्तर्य।ज्येयते शिशोः , अदितिश्च दतिश्वान्या मृद प्रापुः प्रं तथा
सा सपुत्रा च सुचिरं तस्थौ ताताट्ये तदा । तदयं पनरारूयाने वक्ष्ये त्वं तक्निशामय ॥
अथामिमन्युतनये ब्रह्मशाप: परीक्षिते । बमूव पदसा ब्रहमन्दैवदोषेण कमणा ॥
सप्ताहे समतीते तु तक्षकस्वां च दद््ष्यति । शशाप शृङ्गी कौशिक्या जं तंशवर्य चेति सः॥
राजा श्रत्न तत्वृषति गङ्गाद्वारं जगाम सः | तत्र तस्थौ च सष्ठाहे दशवे धमसंहिताम्‌
साहे समतीते तु गच्छन्तं तक्षकं पयि । धन्दन्तरिमोचपिरमपदयदवनतुको नृपम्‌ ॥
तयोबेमूव सेवादः सधरारिश्च पररषरम्‌ । धन्कनतरेमणि भष तक्षकः सवेच्छय। द्दे। ॥
स ययैत्रं गृहीत्वा ठु तुष्टः संहष्टमानप; । तक्षको मक्षयामाप्तनु१ मश्वकसंध्थितम्‌ ॥
राजा जगाम वैकुण्ठं रमाररम्ारं हरि गरम्‌ । संस्कारं कारयामाप्त पितुप जनमेनयः ॥
राजा चकार यत्त च स॒प॑स॒त्राभिधं मृने । एणांसतत्यान पणणं समूह बरहयतेनसा ॥
स तक्षकश्च मीतश्च महेन्द्रं शरणं ययौ । सेन्द्रं च तक्षकं इन्तुं विपरवगैः समद्तः १११
सथ देवाश्च मुनयश्थाऽऽययुमनपतान्तिकम्‌ । तां दष्टाव महद्रश्च समक्त भयकातरः ॥
तत आस्तीक आगत्य मातुय॑ज्ञमणाऽऽक्ञया । महेनरतक्षप्ाणान्ययाचे मूमिपे वर५ ॥
ददौ वरं नुपम्रष्ः कृपया ब्राह्मणाज्ञया । यक्ञं समाप्य विप्भ्थो दक्षिणां च ददौ मदा ॥
विभ्राश्च मुनयो देवा गत्वा च मनसान्तिकम्‌ । मन्ता पूजयामाुम्तष्टुबुश्च पृथकपृथक्‌ ॥
शक्रः समृतप्तमारो भक्तियुक्तः सदा शुचिः! मनततं पूनयामाप्त तुष्टाव परमादरात्‌ ॥
उपचारिः पोडशमिनैरिं दत्ता भियं तदा । परददौ पिष्ट बरह्मनििपरसुराज्ञा॥ १ १७॥
सेपूञ्य मनसादेवीं प्रययुः स्वालयं च ते। इत्येवं कथिते तवै भूयः 5 तुमिच्छपि ॥
नारदं उवाच-
केन स्तोप्रेण तुष्टा महेन्द्रो मनसां सतीम्‌ । पूजाविधि क्रम तस्या; श्रोतुमिच्छामि तत्वतः
` नारायण उबाच-
स्नातः शुचिराचान्तो धृत्वा धौते च वास्त । रनप्िरापने देवीं वापतयामाप्त मक्छित;

ब्रहमवेवतैपुराणमू । २.४७

स्वगगज्गानठेने 4 रतवकुम्भस्थितेन च । स्रापयामास मनां मेनो वेदमन््रतः॥ १२१॥
वाप्तसी वाप्तयामाप् वहनिशचद्धे मनेरमे । सवोङ्ग चन्दनं चिप्ता गचाध्यै मक्तिसयुतः॥
गभे च दिनेरो च वहूनि श्ण्ुं दिर पिवाम्‌। संपूम्याऽप्दौ देवपकं पूज शमात्त तां
सतीम्‌ ॥ १२॥
ॐ ही श्रमनतादे्यै छवाहेव्येवं च मन्त्रतः। दश(रेण मैने ददौ र्वाभ्यथोचितम्‌ ॥
उपचारान्पोडशकान्भक्तितो दुलेमान्दरिः । पूजयामास भक्त्या च ब्रह्मणा प्ररतो मुदा
वाद्यं नानाप्रकारं च.वारयामाप्त तेत्र वै। बम्‌३ पुष्पवृष्टिश्च नभतो मनपोपरि ॥१२६॥
देव विप्ाज्ञया ततर ब्रह्मरष्णुशिवाज्ञया । तुष्टाव पश्रनेत्रश्च पटकाञ्चितगिग्रहः ॥ १२७॥
महेन उव्‌।च-
देवि त्वा स्तोतुमिच्मि साध्वीनां भवर्‌ परापू । परात्परं च परमां नहि स्तोतु क्षमोऽ-
धुना ॥ १२८॥
स्तोत्राणां ठन्तणं वेदे समवाल्यानतः परम्‌ । न क्षमः प्रति वक्तुं गुणानां तव सुत्रत ॥
शद्धप्तच्वस्वहूणा त्वं कोर पामिविजिता । न च शप्तो मुनिस्तेन ल्यक्तया च त्वया यतः॥
त्वे मथा पनेता प्राध्व जनेनी च यथाऽदितिः। दयापा च मगिनी क्षमाद्पा यथा प्रसूः
त्वया मे रक्षिताः भागा; पुत्रदारा; सुरेश्वरि । अहं करोमि तवां पूया मम्‌ प्रीतिश्च वर्षते
नित्यं यथयि पृञ्या त्वं मेऽत्र जगदम्बिरे । तथाऽपि तव पूज पे वधैवामि पुनः पुनः ॥
ये तवामाढस कान्तां पूजयिष्यन्ति मक्तितः । पञ्चम्यां मनसाखयायां माप्रा वा दिनि दिने
पुतरषोत्रादरयस्तष वधेन्ते च धनन च । यश सिनः के पिमनते। विद्यावन्तो गुणानिताः॥
ये त्वां न पूजपिष्थनित निन्दत्यज्ञानतो जनाः । रुक्ष्मीहीना भविभ्यन्ति तेषां नागभयं सदा
तवै स्वगेरक्ष्मीः स्वगे च वैकुण्ठे कमलक्र। । न।र।यणांशो मगव।ज्ञरत्कारुमुनीश्वरः ॥
तप्ता तेनसा त्वं च मन्ता पतसने गिता | अस्माकं रक्षणायैव तेन त्वं मनस्ताभिषा ॥
मनप देवितं शक्ता च।ऽऽत्मन। तिद्ध पोगिनी । तेन त्व मनप्तदेवी पूनिता वन्दिता मवे ॥
य भक्त्या मन्ता देवाः पूनयन्त्यनिरौ भृशम्‌। तेन त्वां मनप्तदेवीं प्रजदन्त पुराविदः
सर्वरूपा च देवी त्वं शश्वतससवनिषेवय।। य हि यद्ध वयेरित्यं शते प्राप्नोति तत्तमम्‌ ॥
इनयशच मनतं स्तुत्वा गृहीत्वा भगिनी च तोम्‌ । निजेगाम स्वमवनं मूषावासपरिच्छदाम्‌॥
त्रेण सस देवी निरं तस्य पितुर । भातृभिः पृजनेता रश्वनान्था वन्धा च स्वैतः॥
गोडाकत्सुरमी ब्ह्यपतत्राऽऽगत्य सुवृनिताम्‌ । तां सपव क्तीरेण पूनयामात प्ाद्रम्‌
` अक्पकैन ।

२४८ दवेपायनञ्निषणीद~

ज्ञानस्य कथयामाप् ्वह्पं पवैदुठेमप्‌ । तद्‌ देवैः पूजित प्ता पवरगोकं पुनयैयौ ॥
इद्‌ स्तोत्र पण्यनीन तां पपूञ्य च यः पठेत्‌ । तस्य नागमं नाश्ति तप्य वंशोद्धवस्य च
विषं भवेत्ुधा तुर्यं पिद्धततेत्र यदा पठत्‌ । पश्चरश्नपेनैव सिद्धस्तोत्रो नेन्नरः ॥
सपेशायं भकरे्सेऽपि निशित सपैवाहनः ॥ १४८ ॥
इति भीव्रह्म ० मह।० प्रकृति° न।रद्ना ° म११।१।० तदुसतिषूजात्तो-
त्ादिकथनं नाम षटचत्वारिंशो ध्यायः ॥ ४६१ ॥

अथ सप्रचत्वारिशोऽध्यायः |

[न

भारद्‌ उवचि-
कावा सता सुरभी देवी गोलोकादागता च या । तजञन्मचरिते ह्म्रोतुमिञ्छामि तत्वतः

नारावण उवाच--
गकेमधिष्ठातृदेवी गवाभाद्या गवां प्रूः । गणां प्रवाना सुरमी गोलोके च समुद्धव। ॥
सकदिषष्टः कथनं कथयामि निशाम । नमूव येन नञ्जन्म पुरा वृन्दावने वने ॥ ३ ॥
एकदा राधिङानाषो राध सइ कोदुकात्‌ । गोपाङ्ग नापरिवृतः पण्य दृनदावनं यवी ॥
सहसा तत्र रहा विजहार च कौतुक ्‌। नमृव क्षारपानेच्छा तद्‌। सवेच्छपरस्य च ॥
ससृजे सुरभीं देवो ठीशया वामपाश्रैतः | वत्सयुक्तं दुगववती वत्सानां च मनोरमाम्‌ ॥
दृष्टवा सवता घुर भीं रत्नमाण्डे दुदोह सः | क्षीरं पुबातिरिक्तं च जन्भत्युनराहरम्‌ ॥
तुष्णं च पयः स्वादु पपौ मोरषपतिः स्वयम्‌ | सरो बभू३ ५यप्ता माण्डवरलसनेन च ॥
ष्यं च विस्तृते अव परितः शतसोननप्‌ । गोकु भिदं तद्रम्यं क्षीरसरोवरम्‌ ॥
गोपिकानां च रावा: करौड।प।प बभूव सा | रत्नेन रचिता तूर मून। वा रीश्वरच्छया ॥
बभूवुः कामयेनूनं तहा लक्षकोटवः । तात्य हि पवत्ाश्च पुरमीरोमकूषतः ॥ १ १॥
तां पृत्राश्च पौवाश्च तनमूुरपर्थकाः । कथिता च गरं सृष्टिस्तया सपूरितं जगत्‌ ॥
पूना चकार मगगन्पुरऽथ् पुरा मुने । तते। बू तत्पूना तरिषु ोकेषु दुकेमा ॥
दीणन्विता परदिने श्रीक्ृष्णस्य।ऽऽज्ञया मवे । बभू सुरभीपूना षमेवकत्रारिति श्रुतम्‌ ॥
ध्णनं स्तेन मूलमन्त्र यद्यत्पूज।परिधिक्रमम्‌ । वेदोक्तं च महामाग निबोध कथयामि ते॥
ॐ सुरम्ये नम इति मन्त्तस्याः षडक्षरः । तिद्ध रक्नजयेनैव भक्त.नां करपपाद्पः ॥

१ क, षहुसा 1

बरह्मवैवतेपुराणम्‌ं । २४९

स्थित ध्यानं यजुदे पूननं सर्ततमतम्‌ । ऋद्धिदां वृद्धिदां वैष मुक्तिदं सवैकामदाम्‌ ॥
र्मी छद्मा परमां राध,पहचरी पराम्‌. । गवामपिष्ठतूदरेवी गतम गवी प्रपृम्‌ ॥
पवितररूपा पूरं च भक्तानं सपैकामदाम्‌। यथा पूतं सवैविश्वं तां देवी पुरमीं मने ॥
धटे वा षेनुरिरपि बन्धत्तम्मे गवां च वा । शालग्रमि जठेऽग्नो वा पुरीं पूजपेदृदधिनः॥
दीषानिता परदिने पृहे मकिपषयुतः । यः पूजयेच सुरभीं प च पूज्यो भवेद्धुवि ॥
एकदा तरिषु छोेषु वाराहे विष्णुम।यया । क्षीरं जहार प्प चिन्तिताश्च परादयः
ते गत्। ब्रह्मणो ढोर ब्रह्मण दुष्टवुप्तदा । तदाज्ञ र च सुरभीं दुष्टषे पाकशाप्तनः ॥
महेन उवाच--
नमे देन महद्वै पुरम्थ च नमो नमः । गवां नौजघ्वरूपायै नमस्ते जगदम्बिके ॥
नमो राधाप्रियायै च पद्या न | नमः इृष्णप्रियाये च ग्वा मत्रि न° ॥२५॥
कल्पव्स्वरू१ये भद्‌ सवैतपदाम्‌ । श्रीरा षदा च बुद्धिदयि न° ॥२९१॥ ,
शुभ२५ प्रसन्ना" गोभदायै न° । यशोदायै सौरूपदाये भमेदाथे न० ॥ २७ ॥ ¦
स्तोचभ्रवणमात्रेण वु्टा दष्टा नगत्मसूः । आविर्भू ततैव ब्रह्मरोके सनातन ॥२८॥
महेन्द्राय वसं द्वा वाञ्छितं सवैदुखम१्‌। जगाम सा च गोदकं यथुवाद्ये गृहम्‌ ॥
बभूव मिदव सदुपत दुग्धप्‌५। च नारद । दुश्वादूवूतं तगो यज्ञसततः पीतिः पुरप्य च
३९ स्तोभ महा०५ भक्तिधुकश्च थः १ठत्‌। स गोभान्धनवन्थे । की तमानपुणपवान्भेत्‌॥
पुलतः पवतीर्थेषु तैवज्ञेषु दीसितः। इह लोक पु मुक्ता पात्पन्ते कृष्णमन्दरम्‌॥
सुचि निसेतत्र कुरते इ्गपिवनम्‌ । न पुतभवनं तस्थ ब्रह्मपुत्र भे भेत्‌ ॥६३॥
इति र्वरद्च० महा० प्रकृति ° नारदना० पुरभ्धुषा ° तदुत्पतितत्पूनादिकयथनं
नाम्‌ प््तचत्वारिंशोऽध्यायः ॥ ४७ ॥

जलम तक

अधषचत्वारिशोडव्यापः |

नारद उवाच
नारायण महामाय नारापणपराथण । नारयणांश मगकन्ूहि नारायणीं कथाम्‌ ॥
श्रतं सुरम्युपा ह्यानमर्तीव पुमनोहरम्‌ । गोप्यं सत्ैपरागेपु पुराविद्धिः प्रशंसितम्‌ ॥
अधुना श्रोतुमिच्छामि राधिक्ञाख्यानपत्तमम्‌ । दुत्पति च तद्धचानं स्तोत्र कवचमुचतमम्‌

१ क, श्यै सुभद्रायै गो*।
३४

२५० देपयन्ुनिपणीद-

नारयण उवाव--
पुरा कैलाप्शिखेे मगवन्तं सनातनम्‌ । तिद्धेशं पिद्धिद्धं पवैस्वरूपं शकर परम्‌ ॥
भरफुटधवद्न भरत त्तं मुनिभिः स्तुतम्‌ । कुमाराय प्ररोचन्तं ष्णस्य परमात्मनः ॥
रसोत्सकरशाहयाने राप्तमण्डडवणनम्‌ ॥ ९ ॥
तदाल्यामावपताने च प्रस्तावाक्रे सती | पप्रच्छ पाती स्फीता सपिता प्राणगह्मम्‌ ॥
स्तवनं कुत मीत। प्रणेरेन प्रादित । प्रोवाच तं महादेवं महादेवी सुरेधर्‌ ॥ ७ ॥
पावस्युबाच-
अपूप राभिकारयानं पराणे पुद्मम्‌ । आगमं निखिहं नाथ श्वतं सवेभनु तमम्‌ ॥
पाञ्चरात्दिकं नीतिशाज्ञं योग च योगिनम्‌ तिद्धानां परद्धिशाच्ध च नानततं मनोहरम्‌
मक्त.नां भकिशाल्ञं च कृष्णस्य परमात्मनः । देवीनामपि सवातं चरितं त्वन्पुखाग्बुनात्‌
जधुना श्रोदुमिच्छामि राधिकारुपरनमुत्तमम्‌ । श्रुती शरुते प्रस्तं च राधायाश्च पतमासतः ॥
त्वम्ुखात्काणवकालायां व्य्तनोक्तं वदाधुना । आगपरूथानकाङे च भवत्‌ स्वीकृत पुरा
नदाशवर््याहपिश्च मिथ्था मितुमहंति। तदुत्पत्तिं च तद्धचानं न।्न महात्म्मुक्तमम्‌॥
पूनाधिषानं चरिते स्तो क वचमुततमम्‌ । शराघनविधानं च पूजापद्धतिमीप्तिताम्‌ ॥
पते बरूहि मगवन्मां मक्त मक्तवत्तक । कथं न किते पृवेमागमाहयानकाठतः ॥
पावेतावचन श्रत्वा नन्नकत्रो बभूव पः | पचवकत्रशच मपवाज्छुप्ककण्ठोठताकुकः ॥
छपत्यमङ्गमीतश्च मौनीभूव तरिनिन्तयन्‌ । समर कृष्णं ध्यानेनामीष्देवं इपानिषिम्‌
तदनु ज्ञानं प्रमाप्य स्वाधाङ्गा तामुच सरः ॥ १८ ॥
महदेव उवाच-
निषिद्धोऽहं भगवता कष्णन परमात्मना । भगमरम्भप्तमये रावार्वानप्रपङ्गतः ॥
भद्वाज्गस्वरूगा त्वं न मद्धिना स्वरूपतः । जतोऽनजञां ददौ कृण पह वत्तु महेवा
मदिष्टदेवकान्तामा राषायाश्चरितं क्षति । अतव गोपनीय च सुखः इृष्णमक्तिद्म्‌ ॥
जानामि तदहं दुर्गे प्म प्‌३।५२ वरम्‌ । चञ्न(न।मि रहस्य च न तया फणीश्वर; ॥
न तस्सनक्कुम(रथ न च मैः एनातनः। न पवनो मुतनः पि ->नद्राः पिद्धपुगवा;
मत्तो बलवती त्व च प्राग्तयक्तुं समुयता । अतस्त्वा गोपीथे च वयामि पुरेधर्‌ ॥
शण वुः! प्रवक्ष्यामि रहर परम्धतम्‌ | चरितं राधिकाभाव दु" च पुपुण्यदम्‌ ॥
पुरा वृन्दावने रम्ये गोढके रपसमण्डले | शतप ्गेकदेे च म(ठतः. छि कने ॥२१॥

--------

१ क्‌, जगत्स ।

ब्रहमवेवर्पुराणम्‌। ९५१

र्ना रमये तस्यो तत्र जगत्पतिः । सेच्छामयश्च भगवान्बमूव रमणोत्सुकः ॥

रिरसोस्तस्य जगतां पत्युस्तन्मिक।वने । इच्छया च भवेत्स तस्व स्वेच्छामयस्य च
एतस्मिनन्तरे दुर्गे द्विषारूपा बभूव सः । द्षिणाज्गं च श्रीकृष्णो वामाधा्गं च राभिका

बमृव रमणी रम्या रापतेशा रमणोस्ुका । अभृ्यरत्नामरणा रत्नसिहासनस्थिता ॥

वह्निशृद्धांशकाधाना कोिपूणेरशिप्रभा । तकाश्वनकणौमा राजिता च स्वतेनतता ॥

सतमिता सुदती शुद्धा शरत्पक्षनिभानना । बिभ्रती कबरीं रम्यां माढतीमास्यमण्डिताम्‌
र्नमालौ च दधती प्रप्मतृय॑समप्रमाम्‌ । मुक्ताहारेण परेण गङ्गाधारानिभेन च ॥
सुत्तं वतुखुङ्गं सुमेरुगिरिपतनिभम्‌ । किनं सुन्दरं दृश्यं कस्तूरीपश्चिहनितम्‌ ॥
माङ्गरेयं मङ्गदखाहं च स्तनयुगमं च बिभ्रती । नितम्बध्रोणिमाराती नवयीवनघुन्दरी ॥
कामातुरं सस्मितं तां द्दशे रपिकेधरः । दृष्ठ कान्तां जगत्कान्तो बमृव रमणोतमुकः

दृष्ट ररपं कामत च प्ता दरार हरेः पुरः । तेन राधा प्तमाल्याता पराविद्धिमंहेधा२॥

राधा भजतितं कृष्णं स च तां च परस्परम्‌। उभयोः वैसम्यं च सद्‌। सन्तो वदन्ति च
मवने घौवनं र्‌े स्मरत्यालिङ्कनं जपन्‌ । तेन जस्पाति संकेत तत्र राघां स शश्र; ॥

राश्दोच्ारणाद्धक्तो राति मुक्ति मुदुरमाम्‌। षाराब्दोचचारणादूदुरगे घ।वत्येव हरेः पदम्‌
छृप्णवामांशसंमूता राधा रापेशवरी पुरा | तस्याश्वांशांराकट्य। नमवुरदेवयोषितः ॥४१॥

रा इत्यादानवचनो घा च निवौणवाचकः , ततोऽवाभरोति मुक्ति च तेन राधा प्रकीर्तिता

षमूव गोपीसेघश्च राधाया छोमकूपतः । श्रीकृष्णलोमक्रपेम्यो बभूवुः स्ववहाः ॥४३२॥
राघावामारामागेन महारुक्ष्माबभुव स्ता । तस्याथिषठावरदेवी सा गृहक्ष्मीबैमूव सा ॥
चतुरमुजप्य पता पत्नी देवी वैकुण्ठवासिनी । तदेश सिम्धुकघन्या च शवेतद्वीपनिव।तिनी ॥

्षीरोद्शापेनः पत्नी विष्णोरिषायेणः शिवे । तदा पा खगेलकष्मी; शक्रपतपत्मदायिनी ॥
तदैशा रानककषमीशच रानतपत्मदाथिनी ॥ ४९ ॥

तदैशा मत्यरक्षमीश्च गृहिणां च गृहे गृहे । दीपाषिष्ठातुदेवी च प्ता चेव गृहदेवता ॥

स्वयं राधा कृष्णपल्नी कृष्णवक्षःस्यरस्यिता । प्राणाधिष्ठातुदेवी च तस्येव परमासनः॥

ानब्रहमस्तम्बपयेन्तं सै मिथ्यैव पावैति । मज प्ल्यं परं रह्म राधेशं तरिगुणात्यरम्‌ ॥

परं प्रधानं परमं परमात्मानमीश्चरम्‌ । सर्वाय सवैपूञ्यं च निरीहं प्रकृतेः परम्‌ ॥४९॥

खेच्छाभयं मित्यलपं मक्तनुप्रहविप्रहम्‌ । तद्धिलानां च देवानां प्राकृत रूपमेव च॒ ॥

१ क, रमणीं कुमिच्छमि तद्वभूव सुरेश्वरी । ६“ । > क. धारयामास सा रत्याऽऽणिङ्कने
जयात्‌ । ते । ३ क. सत्यापि" ।.

१५९ देपायनष्ुनिपणीरत-

स गत्वा श्ङ्चूडं ते ददशं सुमनोहरम्‌ । समामण्डलमध्यस्थं स्वणेततिहासनस्थितम्‌ ॥
मगीन्द्रवितं वितरं रत्नदण्डप्तमचितम्‌ । रनङृभिमपुयश् रस्तं च्चोमिनं पतद्‌ ॥
मृत्येन हस्तविधृतं स्व्च्छत्रं मनोहरम्‌ । सेवितं पपपेदगणेन्गननेः शेतचामरेः ॥२२॥
सुवेषं सुन्दरं रम्यं रत्नमूपणमूषितम्‌ । माश्यानुश्ेपन सू्षमवल्े च दषते मुने ॥२३॥
दानेन परिवृतं सुपे त्रिक टिमि। । रातकोटिमिरन्पश्च भमद्धिः श्ञ रिभ; ॥
एवंमूत च ते दृष्ट्वा पुष्पदन्तः सविश्मयः । उवाच रणदृततान्तं यदुक्तं रकरेण च ॥
पुष्पदन्त उवाच--

राजेन्द्र श्रिवदत)ऽहं पष्पदन्ताभिषः प्रमो ¦ यदुक्तं रकरेणेव तद्रुवीमि निशाम ॥

।उयं देहि च देवानामचिकारं च प्ताप्रतम्‌ । देगश्च शरणापन्ना द्वेश श्रीहरा परे ॥
द्वा ्रिशूढं हरिणा दम्यं प्रस्थापितः शिवः । चैन्द्रमागानदीरतैरे वटमूले प्ररोचनः
विष देहि तेषां च युद्धं वा कुह निश्चितम्‌ | गत्वा उपमि क शभू तद्धवान्वक्तुमहेति ॥
दूनस्य वचनं श्रुत्वा शङ्कचूडः परहस्य च | प्रमति" ह्यगमिष्यामि सं च गच्छेत्युवाच ह
पत गत्वोवाच तृणे ते वटमू्यमीशवरम्‌ । शद्भुचडस्य वचनं तदीयं यत्परिच्छदम्‌॥६१॥
एतरिमल्न्तरे स्कन्द्‌ आजगाम शिवान्किम्‌ । वारभद्रश्च नन्दी च मह।काल; सुभद्रकः |
विशाश्चक्षश्च बाणश्च पिङ्गलको विकेम्पनः । विह्पो विङ्तिश्चैव मणिमद्रशच बाष्कः
कपिका्) दीरषदनो किकटस्तान्ररोचनः । काठकूटो बरी दरः काडनिह. कुटीचरः ॥
बशोम्ततो रणी दुद) दुमस्तया । जठ च भैरवा रद्रा रुद्राशचैकादश स्पृताः
वगो वप्तव्या अदि द्वादश स्पृता । हुतारनश्च चन्द्रश्च विश्वकर्मा ऽशिनौ चतौ
कुबेरश्च यमश्चैव जयन्तो नलकूबरः । वायुश्च वरुणव्येव बुधो ३ मङ्गटस्तया॥ ६७ ॥
धमेश्च शनिरीशानः कामदेवश्च वीवगन्‌ । उग्रदष््‌। चेग्रदषू। कोटकी कैटभी तथा ॥
स्वथ छ॒तमुना देवी मद्रकाली मयेकरी । रलतनेद्रराजलवितविमानोषारिपसथिता ॥
रचवद्ञपरीवान। रक्तमाट्यानुरेषना । नृत्यन्ती च हत्ती च गायन्ती पुप्वरं मुद्‌। ॥
अमय ददती मक्तममया सता मय रिपु५। निध्रती विक्रयं मिहं सुखोलां योजनायतःम्‌॥
खरं वतुद्यकारं गम्भीरं योजनायतम्‌ । त्रिश गगनस्प्चि शक्ति वै योजनायतम्‌ ॥
शद्ध चक्रं गदां पद्मं शरांश्च मवेकरम्‌ | पृद्ररं मुप्रङं वजं खङ्ग फलङमुञ्ञलम्‌ ॥
पैष्णवा्ञं वारुणाञ्नमाप्नेय नागपारकम्‌ । नारायणाह्ञं ्रह्याखे गान्धरे गाहडं तथा ॥

%#

१ कृ, प्रदं शो । २ क. "णः सवेत संचिरप्रमैः : ३ क. पुष्पभद्रान* । ४ क. “भुमथव।
बद्‌ मामपि । ५ क. "तेऽहं करिभ्यामि बुद्धं ग

ब्रह्मवैवतेपुराणम्‌ । ` २५३

दृशयोजनकवि्ताणै द्ये तच्छतयाननम्‌ । सहलतचक्रयुक्तं च नानाचित्रपमानितम्‌ ॥
नानाविचिश्रवसनैः प्मैः ंमरविराजितम्‌ । अपृस्यररननिर्माणदर्णैः प्ररंशोमितम्‌ ॥
मणीन्द्रनाटमाश भैः पुष्पमालापहसकैः। सद्रतनकल्होय्त रम्धमन्दिरकोयिमिः ॥ १७॥
्रिर्तकाटिमिः साथै गोषीभिश्च प्रियाभिः । ययौ रथेन तेनैव सुमनोमारिन। प्रिये ॥
रत्वा कोराहटं गोषः सुदामा कृष्णपादः । टृष्णं हृत्वा सावधानं गेपिः पापै पलायितः॥
मयेन छृष्ण्‌ःपेत्नस्तो विहाय विरजां सतीम्‌ । खप्रेममश्नः ङृष्णाऽपि तिरोधानं चकार सः
सा सतती समये ज्ञात्वा विचायं स्वदि क्रुषा | राघाप्रकोपमीता च प्राणांस्तत्याज तत्स्षणम्‌
विरजाद्गिणाप्तत्र भयविहुलकातरा+। प्रययु! शरणं साध्वी विरजां तत्क्षणं भिषा ॥९२॥
गोडोके सा सरिदरूषा जाता व हैलकन्यके | काटियोजनविस्ताणा द्ध्य शतगुणा तथा २१६॥
गोढाकं वेष्टयामाप्तपारलेव मनोहरा । बभूवुः श्ुद्रन्श्च तद्‌ाऽम्या गोप्य एव च ॥९४॥
सवा नघपतोदंशाशचप्रतिविशचषु मन्दार । इमे सप समूद्राश्च विरजानन्दना मुवि ॥२५॥
अथाऽऽगत्य महामागा रषा रासेश्वरी परा । न दृष्ट्वा विरजां कृष्णे स्वगृहे च पुनयेयौ ॥
जगाम छष्णस्ता राधां गोपङैरष्टभिः पह । गोषीमिद्धौरियक्तामिगोररोऽपि पुनः पुनः ॥
दृष्ट छृप्ण च पत देवी मस्सयामाप्त तं तद्‌ । सुदामा भत्संयामास तां तथा छृष्णसतनिघौ ॥
करुद्धा रुशाप सा देवी सुदामान मृरेश्वगी । गच्छ त्वमसुरीं योनिं गच्छ दूरमतो द्रुतम्‌ ॥
शशाप तां सुदामा च त्वमितो गच्छ भारतम्‌ । मव गोपी गोपकन्या मुख्याभिः स्वाभिरेव च
तत्र ते कृष्णविच्छेदो भविप्यति शतं समाः । तेत्र मारावतरणं भगवांश्च कारेष्यति ॥३०॥
इति शप्त्वा सुदामाऽसौ प्रणम्य जननीं हाम्‌ । स्रनेत्रो मोहयुक्तस्ततो गन्तु समृथतः ॥
राधा जगाम तत्यश्ा्साश्नेश्ाऽतिविह्वरा । वत्र क यापतत्युच्चाये पुतरविच्छेद्कातरा ॥
कृष्णस्तां बोषयाम।स विधया च कृपानिषिः। शीतर संप्राप्स्यति सुते मा स्वसतवं वरानने ॥
स चापरः शृङ्कचृडो बमूव तुरपीपतिः। मच्छृरमिन्रकायेन गोलोकं वे जगाम सः ॥६४॥
राष। जगाम वाराहे गकुं भारत सती । वृषमाने्च वेद्यस्य सा च कभ्य। बमूव ह्‌।६५॥
, अयोनिरसमवा देवी वायुगभ कलावती । षुवे मायया वायुं स्ता तश्ाऽऽविरभूव ह ॥६१॥
अतीते द्राद्ाब्दे तु दृष्टवा तां नवयोवनाम्‌। सा रायणवैहयेन तत्संबन्धं चकार सः ।३७।
छायां संस्याप्य तेदह स्ाडन्तधौनमवाप ह । बमूव तस्य वैयस्य विवाहश्छायया एह ॥
गते चतुदेशबन्दे ठ वं समीतेद्डेन च । नणम गोकुलं डृष्णः हिरण जगत्पतिः ॥
कृष्णमातुचेरोदाया रायणस्तत्तदहाद्रः ¦ गोोके गोपृ्णाशः सबन्धार्छृष्णमाहुकः ॥
कृष्णेन सह राधााः पण्ये वृन्दावने वने । विषाहृ कारयामापत तिषिना जगतां विधिः ॥
7 उक्क्कः।

९५४ ायनषूनिषणीतं-

ए्वपने दाधापदाम्मोजं नहि प्रयन्ति बह्वः । स्वयं राधा हरः कड छाया रायणमन्दिरे॥
प्ठिव्षसहचाणि तपस्तेपे एरा विधि! । राधिकाचरणाम्भोजद्ोनारथा च ए०करे।।४ १॥
माराभतरणे मृमेभीरतेनम्दगोकुे। ददर तसयदाम्भोने हपसस्तत्फटेन च ॥ ४४ ॥
विचिता स वे कृष्णः प्ये बृन्दावने वने । रमे गोरोकनाथश्च राधया सह मारते ॥
ततः भुदामश्ापेन विच्छेद्श्च बमूव ह । तन्न मारावतरणं भूमेः कृष्णश्चकार सः ।४१॥
शताब्दे समतीते तु तीयंयातरापरसङ्गतः। ददशे इष्ण सा राण स चतां च परस्परम्‌ ॥
ततो जगाम गोखोकं राधय। सहं तसवाथित्‌ । कटावती यशोदा च पयगोद्राषया सह ॥
युषमानुश्च नन्दश्च यवौ गोरोकमुत्तम्‌। सर्वे गोपाश्च गोप्यश्च ययुस्ता याः समागतः ४९
छायागोपाश्च गोप्यश्च प्ाूर्मुक्ति च सनिौ । रेमिरे ताश्च ततेव साध हृष्णेन पार्वति ९०
पटूत्िदाष्टस्कोरचश्च गोप्यो गोपाश्च तत्समाः । गारक प्रययुमुक्ताः साथै कृष्णेन रया
द्रोणः प्रजापतिनैन्दो यशोदा तत्पिया षरा । संप्राप पूवैतपपा परमात्मानमीधरम्‌ ॥
वसुदेवः कदयपश्च देषकी चादितिः ती । देवमाता देव्ता प्रतिकस्पे स्वमावतः ॥
पितणां मानी कन्या राघामाता इरावती । वमुदामःऽपि गोलोकादुवुषमानुः समाययौ
इत्यवे कथितं दुर्गे राधिकाख्यानमुत्तमम्‌ । संपत्करं पापहरं पत्रपौत्रविर्धनम्‌ | ५९ ॥
भ्रीकृष्णश्च द्विधाहूपो द्विभुज चदुभूनः । चतुमृनश्च वैकुण्ठे गोोके द्विमुमः स्वयम्‌
चतुभूजस्य पत्नी च महारुक्ष्मीः सरस्वती । गङ्ग। च तुरत बैव देव्यो नारायणपरयाः
भीङ्कष्णपत्नी प्ता रषा तद्ङ्गसमुद्धग । तेजप्ता वयतत साध्वी ङ्परेण च गुणेन च ॥
भदौ राधा समुच्चायै पश्ातछृष्णे बदेदबुषः। व्यतिक्रमे बरहमहत्णं लमते नात्र श्यः॥
कार्तिके पूणिमायां च गोढोके रासमण्डले । चकार पूजां राधागास्तत्तनन्विमहोत्सवम्‌ ॥
सद्रलगुरिकायाश्च कृत्वा ततकवचं हरिः । दधार कण्ठे बाहौ च दक्ि सह गोपकः ॥
कृत्वा ध्यानं च पूजां च स्तोत्रमेतच्चकार पतः । राधाचविंतताम्बूढे चखाद मधुसूदनः ॥
रघ पर्या च कृष्णस्य तत्पूज्यो मगवान्पमुः । परस्परामी्टदेषे मेदङृ्नरकं ्रनेत्‌ ॥
द्वितीये पूजिता सता च धर्मेण ब्रह्मणा मया । अनन्तवापुङिभ्यां च रविणा शशिना पुर।\
महेन्द्रेण च रश्च मनुना मानवेन च। पुरन मुनीन सरववििश्च पूनिता ॥६९॥
तृतीये पूजिता सा च सप्द्पिवरेण च| मारते च सुयज्ञन पतरत्रमदाऽऽन्वितैः ॥
मरह्मणेना मिदाहेन दैवदोषेण मूमृता । व्याधिग्रस्तेन हस्तेन दुःखिना च विदृयता १७॥
सेप्राप राञ्य ्रष्ट्रीः स च राषावरेण च । स्तेत्रेण ब्रह्मदत्तेन स्तुत्वा च परमेधरीम्‌॥

नि ॥ि © । = ५
्रहमवेवरतपुराणमू । २५५
संभवे कववं तत्या; कण्ठे वाहौ दधार सः । ध्याता चकार पूजां च पुष्करे शतवत्त्रानू
जन्ते जगाम गोले रतनयनिन भूमिगः | इति ते कथितं स किं भूयः प्रोतमिच्छपति
इति श्री्रद्य ° महा० प्रकृति° न।रदना० हरै रिसति° राघोपा० राधाया
सुदामशापादिकथनं ननिकोनपश्चाशत्तमोऽध्यायः ॥ ४९ ॥

अथ पश्चा्त्तमोऽध्याया ॥ ९० ॥

1

पवेप्युबाच-
को वा सुयज्ञो नृपतिः कुतर व॑रे बभूव पतः । कथं विपरामिशपरश्च कथं संप्राप रिकम्‌ ॥
सवात्मन च कृष्णस्य पत्नीं श्रीकृष्ण पूनित।म्‌। कथं विमूत्रपारी च सिषेवे परमेश्वरीम्‌ ॥
पषटिवपंमहस्ाणि तपस्ते परिधिः । यत्ाद्‌र।नरेणून। रढषये पुष्करे विभुः ॥३॥
कथं द्दशे तां देवी महाठक्षमीं पर सतीम्‌ । दुदेशौपमि युप्माकं हरय साऽमूत्कथ नृणाम्‌
कं त्रिजगतां घाना तस तत्कवचं ददौ । ध्यानं पूजाश्रिधि स्तोत्र तन्मे व्यास्यातुमर्ति
महदेव उवाच--

स्वयमुवो मनुरपि मनूनाम।दिरेवं च । ब्रहम त्मनप्तपश्वी च रातरूपापतिः प्रभुः ॥ १॥
उत्तानपाद्स्ततपतरप्ततपुत्र ध्रुव ५ब च । धरुवस्य कीर्तिविर्यात त्रैगोकयं सरकन्पके॥७॥
उत्करृप्तश्य पुत्रश्च नारा भणपरायणः । हं र।जघूयानं पुष्करे स चकर ह ॥ ८ ॥
सव।गि रत्नपत्र/9ि ब्रह्मणेम्थो ददौ मुद्‌ । अमृ्यरत्नराशीनां पहं तेनप्ताऽऽदृतम्‌ ॥
ब्राह्मणेभ्यो ददौ राजा यज्ञान्ते सुमहोत्समे ॥ ९ ॥:

इष्टवा तच्छभनं यज्ञं विधाता नगता प्रये। सुयन्ञं नाम नुपतिं चकार सुर६६द॥१०॥
स च राना पुयज्ञश्च मनुष॑शप्तमुदधवः। भन्द्‌ ता रत्नद्‌।ता दात। पै सवैपषपदाम्‌।।११॥
दशलक्षं गवां चेव रतनदृ्गपरिच्छदम्‌ । नित्यं द्दौ त विप्रभ्यो मुदा युक्तः सदक्षिणम्‌ ॥
गवा दवादशलन्षाणां ददौ नित्य मद्‌।ऽन्वितः। सुपकानि च मांसानि ब्रह्मण्यश्च पाम॑ति
षटूकोटीनरह्यण।नां च मोजयाम।प नित्यशः । चोष्येश्वपरलद्येयेरतितृं दिने दिनि ॥
विप्रलक्षं सूपकार मोजयाम।प तत्परम्‌ । पृणेमन्नं च सूणक्तं सगन्थ॑ मांतवर्जितम्‌ ॥ १९॥
विप्रा भोजनकाठे च मनुवंशसमुद्धवम्‌ । न दरृ्टवुः पयनत्ञ च तुषटुवृस्तधितृश्च त।११॥
दिने सुथन्ञयन्ञान्ते षटू्रिशद्क्षकोटयः । चक्रुः सुभजनं विभाश्चातितृप्ाशच सुन्दरि ॥
गृहीतानि च रत्नानि स्वगृह वोदुभक्तमाः। वृषरेभ्षो ददुः शिचित्किचित१धि च तत्थनजुः

१९, अयं च क! २४, परा।

२५६ देपायन्निमणी व~:

विप्राणां मोजनान्ते च विप्येम्यो ददौ नूपः । तथाऽपयुषैरितं तश्र चन्नराशिप्हसतकम्‌
कृत्वा यज्ञं महागराहुः समाप्त घ्वतप्तदि । रलेन्द्रसारपकदृप्तच्छश्रकोटिप्तमन्विते २१
रतनप्िहापरने रम्ये पदवजञः सुपंसछृते । चन्दनादिपुंसष्टे रम्ये चन्दनपह्मैः ॥ २१॥
शा बायुक्तैः पूणेकुरमे रम्मवृकश्च शोभिते । षन्दनागुर्कस्तृरीषनतिन्द्रस्ते॥२२॥
वमुवा प्वचन्देन्धह्रारियप्तमासिते । मुनिनारदमन्वादव्शचविष्णुशिवानिते ॥ २६ ॥
एतस्मित्रन्तरे तत्र तिभ एकः समाययौ । खलो महिनवापराश्च कुष्ककण्ठोहताद्कः
रत्नषिहुसनश्य च मास्यचन्द्नचर्भितम्‌ । राजानम।शिषे चक्रे प्तः सपुराः
प्रणनाम नुपतं च नोत्तस्थौ किंचिदेव हि । प्म(पदश्च नौत्तधुैहपुः स्वहपमेव च ॥
मुनिम्योऽपि च देवेम्पो नपर्कृय द्विजोत्तमः ¦ च छाप नृ१६ि कोषात्तत्रातष्ठननिरङ्कुशः
गच्छ दूरमतेो राञथद्धवश्रीमेव पामर । मवानिरं गरत्ङुधी बुद्धिरीनोऽप्युपदुतः ॥*
इत्युक्त्वा कम्पितः क्रोधात्मा स्यान्छप्डुमुदयतः। ये तत्र जदमुः सं समुत्तस्थुः समापदः
स्व चक्रुः प्रणा ते कोप तघ्याज वाडव; ॥ ६० ॥
प्रणम्बाऽडगत्व राना ते रुते ई भयक्रातरः । निःप्तर पमामध्यादृदयेन विदूथता ॥
्राह्मणो गृदरपी च प्रऽवदन््रह्तेनपत। । तत्पश्चान्भुनयः ६ प्रययुभेयकातराः॥६२ ॥
हे बिष तिष्ठ एिषठेति समुचचा पुनः एनः । पुरदश्च पुर^त्यश्च प्रचेता मूुरङ्गिराः ॥
मरीचिः करयपशचष वपिष्ठः क्रतुरेव च | शक्तो बृहृप्वारिथेष दवता लोमशप्तया ॥
गौतमश्च कणाद कण्वः काल्यायनः कठः । पणिनिनं निशयैव ऋष्यशृङ्गो विमाण्डकः
त ्तिरिश्चाऽ5प्५0िर 2िमाकैण्डगो मह्‌।तपाः । सनकश्च सनन्दश्च वोदु : वैरः पनातनः
सनत्कुम।ते मगवात्तरनारायणावुष | पराशरो जरत्कारुः सेवने; करम्तथा ॥ ३७ ॥
भरद्वाजश्च वारी केर वैश्य च्यवनस्तया | अभरत) ऽत्रिरुतथ्वश्च संकतौऽभस्तीकं पुरः
शिरा सिशत शाकल्यः शाकटायनः । गरी वत्सः पश्रि जमरृश्िश्च देवलः
मेकन्थो वामद्वो वाठलिस्याद्यस्तथा । शक्तिर: कदम परस्कन्नः किरस्तथा ॥
विधा(पनिश्च कौत्सश्चःप्यूचीकोऽप्यघमपैणः । एते चान्ये च मुनधः पितते परिरहीरेप्रिया
पिक्गदा देवता; स्वा विभ प्ात््तमाययुः । बराह्मणं बोधयामापुवीप्तयाभापुरीश्वरि ॥
मृचूस्तं कमेणेव नीति नीतिविकरदाः ॥ ४६ ॥

इति श्रब्रह्म ० महा ° प्रकृति ° नारदना गरगोर) ६० र।पेपा ° सुयज्ञोारूयानं
नाम पश्चारात्तमोऽध्य।य; ॥ ५० ॥

न -----~-----~---------------~----------------------------------~---~----~

१ क, गहूविश्रियाः ॥

अहेवतैपुराणम्‌ | १५७

अयेकपश्चातमोऽध्यायः ।
शरि
वावैस्युवाच--

किमूचुतरह्मण ब्रहमननास्मण बरह्मणः सुताः । नीतिज्ञा नीतिवचनं तम्मा व्यास्यातुमहंति ॥
हदव उवाच- ˆ `
संतोष्य तं बराक्षणं च स्तवेन विनयेन च । क्रमेण वक्तमारेभे भुनित्ेषो वरानने ॥ १ ॥
सनत्कुमार उवाच-
त्त्पश्वादागता छ्मीः कीर्तिः सततं यज्ञस्तथा । सुरौ च महैशधयै पितरोऽश्निः सुरास्तथा
जागतं नुपगोहेभ्यः कृत्वा भरष्ट्नियं नृपम्‌ । मव तुष्टो दिजध्रह चाडऽदुतोषश्च काडर |
बाह्मणानां तु हृदये कोम नवनीतवत्‌ । शुद्धं सुनिपे्ं चैव मार्जिते तपसा मुने ॥९॥
तमल्वाऽऽगच्छ विव्र््‌ शद्ध कुह नृषषम्‌ । आशिषं कुड तस्ते त्वं पकित्रपद्रेुना ॥
भृगुख्वाच-
अतिभियेश्य मरार गृहासतिनिवरतते । पितरस्तस्य देवाश्च वहूनिशैव तयैव च ॥७॥
निराशा; प्रतिगच्डन्ति चातिथेरमतिग्रहत्‌ । क्षमल्ाऽश्गच्छ विपेनद्र शद्ध कुर नृषाङषम्‌
खनिगेचधिः कृतमेश्च बरह्मतैगुरतरपनैः । दुस्यदोषो मवत्येतयस्यापिषेरनषैतः ॥ ९ ॥
पुरुक्स्व उवाच--
पश्यनति ये वक्रया चातिथि गृहमागतम्‌ । दत्तवा स्वपापं तस्त तत्पुण्यमादाय गच्छति
समैश नुपदोषं च गच्छं वत्स यथापुखम्‌ । ₹।न। स्वकमदोषें नोत्तस्थौ ततहमां कर ॥
पक उबाव--
राभध्रिथा विथया वा ब्रह्मणं योऽवमन्धते । विप्रितभ्यहीनो यः श्रीहीनः क्षत्रियो
मवेत्‌ ॥ १९ ॥
एकादशीविहीनश्च विष्णु नेवेधवश्चितः । क्षमघवाऽऽच्छ पिन्‌ इदं कुह नृषङ्यम्‌ ॥
्तुरवाच--
ब्राह्मणः क्रिये वाऽपि वेदयो वा शुद्र एव च । दीक्षाहीनो मरेह््ोऽपि ब्राह्मणे यो$-
वमन्यते ॥ १४॥
धनहीनः पुशरहीनो मायीहीनो भवेदूभुवम्‌ । क्षमस्वाऽऽगच्छ मगवम्डुद्धं कुर नृपाठभ्रम्‌ ॥
अद्धिरा उबाच-
ज्ानवान््रा्मणो ` सूत्वा बराक्षणं योऽवमन्थते । वृषवाष्ो भवेत्सोऽपि भारते सप्तजन्मसु ॥
मरीविरषाच-

एण्यतेत्र मारते च देवं च ब्राह्मणे गुरुम्‌ । विष्णुमक्तिवि्ौनश्च स भवे्योऽवमन्यते ॥
क्यप उवाव-
३३

२५८ दरेयनयुनिभणीते-

वैष्णवं ब्राह्मणं दृष्टवा यो हप्तत्यवमन्यते । पिष्णुमन्त िहीनश्च ततपूनाविरतो मवेत्‌ ॥
परचेहा उव।च--

भरिपि भाक्षणे इष्ट्वा नाभ्युत्थानं करोति यः । पितृमातृभक्तिहीनः सर मवेदधारते मुवि ॥

राभनोति कौज्ञरी योनि स यृढः सनन्त । शौरे गच्छ दविजगरष्ठ रज्ेदेकया्निषः शमाः
दुषौसा उषाच-

गुहे ब प्राह्मणं वा$पि देवतप्रतिमामपि । दष्ट्वा शीतं न प्रणमेत्स मवेतपूकरो भुषि ॥

भिथ्यासाक्षी च मवति तथा विधाप्तधातकः । क्षमस्व पवैमस्माकमातिथ्यग्रहणे कुर ॥
शजोषाच-- [र

छटेन कथिते घमे। युष्माभिपनिरुगवैः ! सवै कृतवा च विस्पष्ट मा मूढं बोधयन्त ॥

खीत्रगे्नक्तन्नानां गुर्ज्ीगामिनां तथा । ब्रह्मननानां च को दोषो ब्रूत मां योगिनां वराः ॥
वसिष्ट उवाच-

कामतो गोवषे राजन्वै तीथै भरमेन्नर; । यवयावकमोनी च करेण च जरं पिबेत्‌ ॥

तद्‌ धेबुशतं विन्य बराक्मणम्यः सदक्षिणम्‌ । दत्ता मुक्ति पापाश्च मोनवित्वा शतं द्विनान्‌

प्रामशचित्ते चष वीणे सवेषापान्न मुच्यते | पापावरोषाद्धषति दुःख चाण्डा एव च ॥

भातिदेशचिकहप्याया तदै फलमरुते। परायधित्तानुकसपेन पवेपापान्न मुच्यते ॥२८॥
शुक उवाब- ति

गोहत्यद्विुणं पापं ज्लीहत्यायां मवेदुघुवम्‌ । षष्टिवषेसहस्ताणि काषसतरे वसेदुधरुवम्‌ ॥

बतो मकेन्महापापी सुकरः सप्तजन्मकषु । ततो भवति सपैश्च पतप्नन्पन्यतः शनिः ॥
बुहस्पतिदषाव-

हीदत्यादविगुणे पापे ब्रहमहुस्याङृतो मवेत्‌ । ठक्षवप महाघोरे कुम्भीपाके वसेदुघुवम्‌ ॥

ततो मवेन्महापापी विष्ठाक्ीटः शताञ्दकम्‌ । ततो मवति सर्पश्च पप्जन्मन्तः इनिः
गोतम उषाच--

दोषः कतमे रन्द्र बहमह्याचवुगणः । नि्कृतिना ति वेदोक्ता कृतघ्नानां च निथितम्‌
राजबाच--
रक्षण च इृत्नानां वद्‌ वेदविदां वर । कृतध्नः कापिषा परोक्तः केषु को दोष एव च ॥
कप्यषुङ्क उवाच--
त्नाः षोडशविषाः सामवेदे निरूपिताः । सवैः परस्येकदौषेण प्रत्येकं फटमहनुते ॥
कृते पत्ये च पुण्ये च स्वधर्मं तपति सिते । परतिक्नायां च दाने च स्वगोर्ठीपरिपाठने ॥
१ ए, सोकटी ।

ब्रह्मवषैपुराणम्‌। ९५९

गुरङृ्ये देवहृत्ये काम्यङृत्ये द्विजाचैने । निष्यकृत्ये च विश्वपि परधरमपदानयो; ॥
एकेन्धो हन्ति पापिष्ठः स छृतप्न इति स्मृतः | एतेषां मम्ति ठोकाश्च तज्जन्म मि्योनिषु ॥
यान्याश्च नरकास्ते च यानित राजेनद्र पपिनः। ते ते च नरका! सन्ति यमद्ोके सुनिथितम्‌
सुयन्न उवाच -- |
के कि कृत्वा कृतत्नाश्च कन्कानाच्छन्ति रोरवान्‌ | प्रयेकं श्रोतुमिच्छामि वक्तुमपि
= मेप्रभो॥४०॥
कात्यायन उवाच--
कृष्वा शपथद्ूप च सत्थ इन्ति न पालयेत्‌ । स कृतध्नः कारुपूतरे वतेदेव चतुयगम्‌ .
सन्ममु काकश्च सपनन्मघु पेचकः । तृतः शूद्रो महाग्याधिः स्ठनन्मस्वतः शुषैः॥
सनन्दन उवाच-- |
पुण्यै कृत्वा वदत्येव कीर्तिवधनहेतुना । स ठृतघ्नस्तप्तूम्यौ वत्येव युगत्रयम्‌ ॥
पश्चनन्मम्‌ मण्डूकल्िषु जन्मघु कटः | तद्‌ मूको महाग्याधिवैरिद्रशच ततः शुः ॥
सनातन उवाच-
स्म हन्ति यो विप्रः सेध्यत्रयविवार्नेतः | अतपैयश्च यत्साति विष्णुनैवेधवा्ेतः ॥
विष्णुपूनाविष्णुमक्तिविष्णुमनत्रविहीनकः | एकादशीविहीनः श्रीकप्णजन्मदिने तथा ॥
शिवरात्रौ च यो मुदक्ते श्रीरामनवमीदिने । पितृ्ृत्यादिहीनो यः स कृतघ्न इति स्छतः॥
कुम्भीपाके वत्येव यवैदिन््रश्चतुरदश | ततश्वाण्डातां याति प््न्मपु निशितम्‌ . ॥
शतनन्भनि गृध्रश्च शतजन्मनि सूकरः । ततो भवेद्राह्मणश्च शुदाणा सूपकारकः ॥४९॥
तते मवेजन्मपतप ब्राह्मणो वृषवाहकः । शूद्राणां शवदाही च भवेत्स जन्भपु ॥
द्विजो भूत्वां स्ठननौ मारते वृषटीपतिः। मुक्त्वा स्वमोगरेशं च भिचा याति रोरवम्‌॥
पुनः पुनः पापयोनिं नरकं च पुनः पुनः। ततो भेदद॑मश्च माजोरः प्नन्मपु ॥३२॥
पश्चजन्मपु मण्ड्के। मवेच्छुद्धस्ततः क्रमात्‌ ॥ ९३ ॥
सुयन्न उव।च-
शुद्राणां सूपकरणे शूद्राणां शव्दाहने । शूदराज्ञमोजने वाऽपि शूदरज्लीगमनेऽपि च॒ ॥
्रा्मणानां च को दषो वृषाणां वाहने तथा । एतान्तवोन्समारोचय बूहि मां निशिते मुने
परावर उवष--
शूद्राणां सूपकारश्च यो विपो श्वानदुबेेः । अपिपत्रे वसत्येव युगानामेकेस्ठतिः ॥९१॥

9 कृ, शव्रवन्द्रदिषाक्रौ । २ क. “र्विशतिः ।

९६० हपायनमूनिपषगीर्द ~

ततो मवेहवैषश्च मूषकः सप्मन्भसु । तैठकीटः सततमम्मह्वतः दद्धो मव्नरः ॥ ५७॥
तद्वारा स्वयं वाऽपि यो विपो वृषवाहकः | पत कतत इति स्यात ्रतषिद्धो मर्ते नृष ॥ .
नहमहासमं पाए ततनिख.वृष ार्ने। वृषे महात्रतप तदद्वय, मवेत्‌ ॥५९॥,
सूतये बरहयदयः शुधितं तुषितं वृषम्‌ । हमहस्याशते पापं मते नात्र संशयः ॥१०॥
अन्ने विष्ठा जरं मूतं विप्राणां वृषवाहिनाम्‌ । पितरो नेव गृहन्ति. तेषा .श्राद्धं ¶.तपणम्‌
देषता नहि गृहम्ति तेवां पुष्यं फठं जढम्‌। ददाति,.यदि.द्मिन विप्रताम्‌. प्रकते ॥,
यो मुदे कामतोऽ् च आा्षणो वृषगाहिनाम्‌ः। नाविकारो पेतं पितेषाचेने त्‌१॥
शोकुण्डे कत्येव यवश्न्द्दिषाकरो । विष्ठा म्य मूतरनं तत्र तशय म्वेदभुवम्‌ ॥
्रिपि्यं ताद्य च दून यमरविकरः 1. उस्कां ददाति मुखतः, सुष्या कृन्तति पततम्‌
प्टिवषेप्धस्राणि "विष्ठायां च ` कृमिभेवेत्‌ ।-ततः काकः प्चनन्मस्वयेवं,बक एव्‌ च ॥
पश्चजलन्मपु गृध्रश्च श्रगारः सप्जन्भमु। ततो दरदः शूद्रश्च महाग्याषिस्ततः शविः ॥
" -भरहज उवाचन
श्रीभा शषदाही यः स कृतनन इति स्पृतः। वैयःपरीणां राजन्द्र ब्रह्महत्यां ठमेद्‌ धुवम्‌ ॥
ततुस्वयोनिश्मगातततुर्यनरकाच्छुविः ॥ १७. ॥
य्‌] दोषो जाक्षणानां ज द्राणां शवदाहने । तावदेव भवेदोषः शुद्रभ्ाद्धाननमोजने ॥
विभाण्डक उाच-. .
पितृश्राद्धे च शुद्राणां मुङ्क्ते यो ब्राह्मणोऽघमः। सुरापीती बरहमषाती वितृदेवाचनादरहि
` मार्कण्डेय उवाच-- .
यो दषो ब्राह्मणानां च शूद्रज्ीगमने नू१। अदं वह्यामि वेदो प्ावकानं निशामय ॥
ज्ञनं पअधानश्चं यो विपो वृषरखछीपत्तिः। कमिरदष्े ब्सेत्सोऽपर यावदिन्दाश्ुदष ॥
कृमिमक्षयो मवद विद्ध यमरिकरः ॥ प्रतिपराया तपटोज्याम प्रयति निखश्चः ॥
ततश्च पुरीयोनो कृमिमेवति निश्चितम्‌ । एवं वतहते च ततः शद्रस्ततः शुषिः ॥
" सुषह'दवाच-^
अनये च छृतत्ाता वद्‌ कंफठं मुने । छाष्यो मे नद्मराप्ञ्च करस सेपद्विनाऽऽपदम्‌ ॥
धन्योऽहं शतङ्कत्योऽहं प्फठं जीवनं मम । भागतस्तु यतो गा पद्व पुनयः सुरा
इति भीब्रह्म ° महा ०.०. नारदुना ९ नुपमुनिते०.राधोपा० कर्मिपाको
नतिकपचारात्तमोऽष्यायः ॥ ९१॥

१ क, *त्राक्ठे ब । ६ क, "वदि्राबतुदेश । २ क, पवर" ।

अहमवैषते पुराणम्‌ | २६१

अथ द्िश््ाधत्तमोऽध्यायः |

पबेत्यु्वाच्‌- ¦
जन्येषां च कृतत्नानां यदयत्कमफलं प्रमो । तेषां किमूचुरमुनयो वेदेदाङ्गपरगाः.॥॥
मरैन्वर उवाच- ।
प्रशन कुवैति रजेन सर्वषु मुनिषु प्रिये । तश प्रवक्तमरिमे ऋषिर्नरायणो पषीन्‌ ।|९॥
नारायण उबाच-
सववता परदत्तां वा ब्र्मवृत्ति हरतु यः । स इतश्च इति ज्ञेयः फठं शुणु च मूमिष।
यावन्तो रेणवः सतिक्ता विप्राणा नेव्रविदुभिः । तावदरषहं च शुरूपाते सर तिष्ठतं \॥
तघाङ्गारं च तदधक्षयं पानं वै त्मृशरकम्‌ { तघाङ्गारे च शयने 'ताडितों यमविषरैः॥
तदन्ते च महाणपी विष्ठायां जायते मिः । षिशपैहलागि देवमनिन मसिं ॥१॥
ततो मवदुमिहीनः प्रनाहीनश्च मानवः । दरररः कृपणो रोगी शूद्रो निन्धत्ततेः षि
नारद उबाच--
हन्ति यः परकीरतिं च स्वकीति वा नराधमः | स कृत्त इति खयातप्तत्कठं च॑ शपथ ॥
जन्धकूपे वतेत्सो$पि यावदिन्दराश्चदुदेश । कौटैनकुटग्र्च मक्षितः सतते नृप ॥ ९॥
तघकषारोदकं पापी नित्यं पिबति वै ततः । पपतजन्भस्तः सपैः काकः पशचस्वतः पचिः ॥
देवर उवाच-- .
रह्म्वै वा गुरुव वा देवस्वं वाऽपि यो हरेत्‌ । स कृतत् इति ज्ञेयो महापापी च मारतै ॥
अक््रोदे वतेःपोऽपि यावदिन्ाश्चतुदेश । ततो मवेसपुरापी स्र ततः धृद्स्ततः एुषिः ॥
जेगीषण्य उवाच-
पितृमातुगुङश्चापि मक्तिहीनो न पाठयेत्‌ । वाचाऽपि ताड्येतताश्च स कृतर हति स्मृतः ॥
वाचा च तादयेतनित्य स्वामिन कुखुटा च या । सा कृतक्नीति विरूयाता भारते पापिनी बरा ॥
वहूनिकृण्डं महाघोरं त प्रयातः सुनिश्चितम्‌ । तत्र वहुनौ वत्येव यावच्वन््रदिधीकरौ ॥
ततो म्वेलढकाश्च स्ठनन्मख्ेतः शुचिः ॥ १५ ॥
बास्पीकफिर्वाच ~
यथा तस्पु वृक्षत्वं सवैत्र न नहाति च । तथा कृतघ्नता राजन्पैपापेषु षति ॥ ११ ॥
मिथ्यायं यो ददाति कोात्क्रोपात्तया मयात्‌ । समाया पाक्षि वक्ति प कतर हत
स्श्ृतः ॥ १७ ॥

९६३ हेपायनमुनिपणीवै-

पुण्यम चापि राजन्यो इन्ति स इतघ्नकः । सवैतापि च पवष पुण्यहान कतप्रता ॥
मिथ्यासाक्ष्ये पिके वा मारते वक्ति यो नृप । यावदिन्द्रसद्ं च सपकुण्डे वतेदूधुवम्‌॥
सेतत वेटितः सरवींतो वै मक्षितस्तथा। मुरुक्ते च सपैवि्ूत्ं यमदूतेन ताडितः ॥२०॥
ककटाप्रा मवेत्त्र मारते सपरजन्मधु । सषनन्मपु मण्डूकः पितृभिः स्मि; सह्‌ ॥ २१॥
ततो भये वश्च महारण्ये तु शादमकिः। ततो मेननरो मूकरंततः शूदरस्ततः शविः ॥
आस्तीक उवाच--

गुषङ्गनानां गमने मातृगामी भवेक्रः । नराणां मातृगमने प्रायधिक्तं न विद्यते ॥ २३ ॥
मारते च नृपश्रेष्ठ यो दोषो मातृगामिनाम्‌ । ब्राह्मणीगमने चैव शदधाणां तावदेव हि ॥
्राक्मण्यास्तावदेव स्यादोषः शूद्रेण मेथुने | कन्यानां पुत्रपत्नीनां वश्रूणां गमने तथा ॥
समभैभातृपत्नीनां भगिनीनां तथेव च । दोषं वक्ष्यामि राजेन्दर यदाह कमलोद्भवः ॥
यः करोति महापापी वेताभिः सह मेयुनम्‌ । जीवन्तो मवेत्सोऽपि चण्डाटोऽसृश्य एव च
नाधिकारो भवेत्तस्य सूथैमण्डकदशेने । शाटग्रामं तज्जं च तुठस्याश्च दरं नकम्‌॥२८॥
सवैतीयैजछं वेव विप्पादोद्कं तथा । स्ट च नैव शक्तोति विदूतुल्यः पातकी नरः ॥
देवं गुरं बराह्मणं च नमस्कतु न चाहेति । विष्ठाधिकं तदन्नं च छं मूत्रारधकं तथा ॥
देवताः पितरो विप्रा नैव गृहुनति मारते । मवेत्तदङ्गवातेन तीरथमङ्गारवाहनम्‌ ॥३१॥
परातर हपवतेदैवस्पशोत्तथा दिनः । भाराक्रान्ता च यिव तद्धारं बोदुमक्षमा ॥
तत्पापात्पतितो देशः कन्याविक्रयिणो यथा । तत्प्पशौच्च तदाखपाच्छयनाश्रयभोजनात्‌
नृणां च तत्समे पापे वत्येव न सशयः । कुम्भापाके वत्तेत्सोऽपि यावद्वै ब्रह्मणः शतम्‌
दिवानिशं भ्मेत्तत्र चक्राकत निरन्तरम्‌ । दो वाऽश्निशिलामिश्च यमदूतैश्च ताडितः ॥
एवं नियं महापापी भुङ्क्ते निरययातनाम्‌ । विष्ठहारशच सवत्र कुम्भीपाकेऽय पातितः
गते प्राकृतिके घोरे महति प्रये तथा । पुनः सृष्टेः समारम्भे तद्विषो वा मवेत्पुनः ॥
( षटिषेपहस्ाणि कमिशच पुशचरीमगे । षटवषेसहस्राणि विष्ठायां च कृमिभवेत्‌ ) ॥
ततो मवति चण्डाटो मायौक्ीनो नपुंसकः ।(पसप्ठनन्म गरत्कुष्ठी चाण्डाङोऽशपृरय एव च
ततस्तीं मदृशः सुषितः पएनन्मसु । सपनन्मपु सपेश्च मायादीनो नपुंसकः ) ॥
सषएनन्मपु शूद्रश्च गरत्वु्ठी नपु्कः । तते। मवेद्ाक्षणश्चाप्यन्धः कुष्ठी नपुंपकः ॥
छन्धयैवं सप जन्मानि महापापी मवेच्छुचि; ॥ ४० ॥

मनव ऊचुः--
इत्येवं कथिते सैम्मामिरयो यथागमम्‌ । एमिस्युस्यो भवेदोषोऽप्यतिथीनां परामवे ॥
न ~~~ ~~ ~ ~~
^ क, साहारवास्ति सवेत दुम्भीपाके विवभिते ।

ह्ममैबरपुराणमू्‌ । १११

प्रणाम कुरु किपन्द्र गृहे प्रापय निशितम्‌ । संपूज्य ब्राह्मण यत्नादुगृहीत्वा बाक्षणाशिषम्‌
वनं गच्छ महाराज तपस्यां कृरु सत्वरम्‌ । ब्रह्मशपिरविनिभैक्तः पुनरेवाऽऽगापिष्याति।
इत्युकत्वा मुनयः स्वै ययु्तूगे स्वमन्दिरम्‌ । सुराश्चापि च राजानो बन्धुवगश्च पावैति

इति भीनह्म ° मह्‌।° प्रकृति नारदना ० हरगोरीस ०राधोपा० सुयज्ञोपा %कमै-
विपाको नाम द्विष्वाशत्तमोऽध्यायः ॥ ५२ ॥

अथ त्रिपश्चारात्तमोऽध्यायः ।

पार्वसयुवाच-
गतेषु मुनिसंभेषु श्रु्वा कफं नृणाम्‌ । किं चकार नूपग्रेष्ठ ब्रह्मशापेन विदकः ॥
जतियितरौहमणेो वाऽपि किं चकार तद्‌! प्रमो । जगाम नुषगेहं ब। न वा तद्वकतुमरैपि ॥
महेश्वर उवच-
गतेषु मुनिसंधेषु चिन्तम्रस्तो नराधिपः । परोरेतश्च वतिषठेन धर्मि्ठेन पुरोषप्ता ॥३६॥
पपात दण्डवद्भूमौ पदयात्रह्मणस्य च | त्यक्त्वा मन्यु द्विजश्रेष्ठो द्दौ तसै शुमाशिषम्‌
सस्मितं माह्मणं दष्ट्वा त्यक्तमन्यु कृपामयम्‌ । उवाच नुपतिभरषठः साश्रने्र; कृताज्ञशिः
राजोवाच-
कुत्र वंशे मवाङ्खतः किं नाम मवतः परमो | कं नम वा पितुतरूहि क वातत; कथमागतः ॥
विप्रह्पी स्वयं विष्णुगृढ; कपटमानुषः । ततक्ात् मृतिंमानप्नः प्रजवडन््र्यतेजस। ॥
को वा गुषस्ते मगवन्नष्टदेषश्च मारते । तव वेषः कथमयं ज्ञानपूर्ण्य पतंप्रतम्‌ ॥
गृहाण राज्यं निखिङमेशचयै कोशमेव च | स्वमत्ये कुरुमे पुत्रै मां च दारं ज्वं मुने
सप्रपतागरसेयुक्तां सद्वीपां वसुंधराम्‌ । भ्ादश्ोपद्वीपाठयां सरैकवनशोभितम्‌ ॥
मया भृत्येन शाधि त्वं राजेन्द्रो भव मारते । रलेन्द्रपारसराविते तिष्ठ ॒सिहाप्ने बेरे ॥
नृप्य वचने श्रत्वा जहातत मुनिपुंगवः | उवाच परमं तम्नते सवैदुठेमम्‌ ॥१२॥
अतियिर्वाच--

मरीनि्रक्षणः पुत्रस्ततुत्रः कदयपः स्वयम्‌ । करदयपस्य सुताः सव प्रा देवत्वमीप्तितम्‌,
तेषु त्वष्टा महाज्ञानी चकार परमं तपः | दिभ्य वरष्हसतं च पुष्करे दुष्करं तपः॥ १४॥
सिषेवे ब्राह्मणाय च देवदेवं हरिं परम्‌। नारायणाद्ररं पराप विप्र तेजसिनं सुतम्‌ ॥१९॥
ततो बभूव तेजस्वी विश्वहपस्तरोघनः । पुरोधकत चकारेन्ो वाक्यतो तं क्रुषा गते . ॥

१ क. नवद्वीपोपद्वीपां तां स^ ।

१६४ रायनद्निषणीव॑~

मातामम्यो दैत्येभ्यो दत्तवन्तं धृताहुतिम्‌ । चिच्छेद ते हानाप्रीरे ब्राह्मणं मातुराज्ञया
किश््पस्य तनयो विरूपो मतिपता नुप । अहं च सुपो नाभ विरागी काश्यपो द्विः
भहुदेषो मम्‌ गुरुषिं्याज्ञानमनुप्रदः | भमीष्टदेवः वात्मा श्रीकृष्णः प्रकृतेः परः ॥१९॥
तशिन्तयमि पादाढ्जं न मे वाम्डाऽस्ि सपदि । सष्क्यसार्टिारूप्यतामीप्यं राधिकापतेः
तेन दत्त न गृहामि विन। तस्तेवन मम्‌ । ब्हमस्वममरत्वं वा मन्येऽहं नबिन्दुवत्‌॥२१॥
भक्ति्यवहितं मिथ्याभ्रममेव तु नश्वरम्‌ । इन्द्रत्व वा मनुत्वं वा सीरत वा नराधिष ॥
भ मन्ये जङरेखेति नृपस्वं केन गण्यते ॥ २२ ॥
चत्वा सुयत्न यतेते मुनीनां गमनं नृप । शकपां विष्णुभकछि ते संपापयितुभागतः ॥२३॥
केव्ामुगृहीतस्तवे नहि शतो मयाऽधुन। । समुदूतश्च पतितो पोरे निन्ने मवाभेवे॥२४॥
नहयम्भयानि तीयीनि न देवा रृच्छिामयाः | ते पुनन्त्युरकारेन कृष्णमक्ताश्च दशचेनत्‌॥
राजर्गम्यतां ग्ादेहि राञ्थ सुताय च । पतर न्यस्य प्रियां धव! गच्छ वर्त वन द्रुतम्‌
हमा दिस्तम्बपयन्तं सवै मिथ्येव मूमिप । ्रीङकृष्णं मज राये परमात्मानमीश्वरम्‌ ॥
ध्यानपताभ्यं दुराराध्यं ब्रह्मविष्णुरिवदिमिः। भाविभूतस्तिरोमृतैः प्रतेः प्रतेः परम्‌
र्मा सटा हरिः पाता हरः संहारकारकः । दिकपाटाश्च दिगीशाश्च भमन््येवास्य मायया
दाज्ञया वाति वायुः सूर्यो दिनपतिः सदा । निशापतिः रक्षी शश्वत्सस्यपु्निगषताकरः
कटेन सत्यु सर्वषां सवैविशवेषु वे मवेत्‌ | काठे वष॑ति शक्रश्च द्हस्थ्निश्च कारतः ॥
भीौतवद्धिधशास्ता च प्रजासयमनो यमः । काठः संहरते काठे काठे उजति प्राति च॥
स्वदेशे १ सकद सदे वै वपुषा । स्वदेशे पवताशरैव सवाः पाताडाः स्वदेशतः॥
छक्का; सप रजेन पपद्वीपा वसुष । ररप्तागरपंयुक्ताः पातालाः सप चैव हि ॥
ब्रह्माण्डे भिरोकैश्च डिम्बाकारं जरुष्टुतम्‌ । सन्त्येव प्रतिविध्यण्डे ब्रहमविष्णुरिव।दयः
पुर नराश्च नागाश्च गन्धव रक्षप्तादयः । भापातालद्रह्यरोकपयेन्ते डिम्बरूपकम्‌ ॥
इदमेव तु विध्यण्डमुत्तमं कृत्रिमं नूप । नामिपग्ने विरा्विष्णोः क्षुद्रस्य जरुशाङिनिः ॥
स्थिते यथा प्र्नानं कर्णिकायां च पङ्के | एवं सोऽपि शयानः स्याज्जठतसे सुषिष्डृते॥
ध्यायत्येव महायोगी प्राकृतः प्रकृतेः परम्‌ । काठमीतश्च काठेशं कृष्णमात्मानमाशिरम्‌
भदाविष्णोरबोमवूषे प्ाषारः प्ोऽशति विस्तृते । कूपेषु रोजनां परलेकमेवं विशवानि सन्तिवै
पहविष्णोगत्ररोन्नां ब्रह्माण्डानां च मूमिप। सख्यां कतु न शक्तोति कृष्णोऽप्यन्यस्य का
कथा ॥ ४१॥

१ क, विम्भा* ।

बरहममैवतैरएराणम्‌ । २६५

भविष्णुः प्राकृतिकः सोऽपि इम्बोद्धवः सद्‌। । मवेतडृष्णेच्छय। डिम्बः परकतैगमतम
स्ांधारो महाविष्णुः कालमीतः स शङ्कितः । केदो ध्यायति सैर कृष्णमःत्मानमीश्वरम्‌
एवं च सवैविशवस्था ब्रहमविष्णुशिवादयः । महामिराद्‌ कषुद्रषिराद्‌ सरव प्राकृतिका तद्‌।॥
सा सवेषीजरूपा च मृप्रकृतिरीश्वरी । कले टीना च कारेशे षे त वायति स्सा ॥
एवं सरव कारमीताः प्रकृतिः प्राकृतस्तथा । माविनूतास्िरोभूताः कारेन परमात्मनि ॥
इत्येवं कथिते सवै मह्ञानं ुदुरमम्‌ । शिविन गुरुणा दत्ते किं मृषः श्रोतुमिच्छति ॥
इति शीत्रह्म ° मह।० प्रकृति नारदना ° हरगौरीसिं° राधेपा ° सुयज्ञोषा०
सुयत्ञे प्रत्यतिथ्युपदेशो नाम त्रिपश्चाशत्तमोऽध्यायः ॥ ५३ ॥

[आण
[1

अथ चतुःपश्चाशत्तमोऽध्यायः |

राजवाच-
कु्र($ऽधार महाविष्णोः सवषारस्य तस्य च । कालमीतस्य कतिवित्काटमायुमनीश्वर॥
षु्रस्य कतिवित्का ब्रह्मणः प्रकृतेस्तथा । मनोरिन्धस्य चन्द्रस्य सूथस्याऽ$युस्तयैव च
अन्येषां वै जनानां च प्राकृतानां परं वयः । वेदेक्तं सुविचाथ च वेद्‌ वेदविदां वर ॥
विश्वानामृष्वमागे च कः स्याद्वा ठोक एव सः । कथयस्व महामाग संदेहच्छेदनं कुरु

पनिद्वाच--
गोोके नृप विश्वानां विस्तृतश्च नमःसमः। तथ। नित्यं दिम्बरूपः श्रीङ्ष्गेच्छासमु द्वः
जलेन पारपूर्णश्च कृष्णस्य मुखनिन्दुना । चष्ठयुनपरखस्याऽऽदिसरी पारश्रान्तत्य खेरतः
भरत्या सह युक्तप्य करया निजया नुप | ततरा$ऽषारो महाविष्णोरिधाधःरध्य वित्तृतः
प्रतममेतेभूतडिगम्बोद्धूतस्य भूमिप । सुविस्तृते जराधरे शयानश्च महाविर।द्‌ ॥
रधिश्वरस्य ष्णस्य षोडशंशः प्रकी तितः । दृवीद्क्दयामरूपः ससितश्च चतुमनः ॥
वनमाडामरः श्रीमाञ्शोमितः पीतवाससा । उवै नभतति तद्िष्णोनित्यवैकण्ड एव च
आत्माकाश्चस्मो नित्यो विम्तृतश्वन््रनिम्नवत्‌ । इरेच्छ।पमुद्धृतो निरेक्ष्यश्च निराश्रय;
आका शवत्मुविस्तारे रत्नैवैश्च विनिरभितः । तत्र नारापणः भ्रीमान्वनमादी चतुमूनः
लकमीसरस्व रीगङ्गातुलपी पतिरीश्वरः । छनन्दनन्दक्रुमु रपे रादिमिरावृतः ॥ १३ ॥
सवशः सिद्धे) भक्तयुग्रहविग्रहः । श्र ङ्ृष्णश्च द्विषाम्‌ गे द्विमुनश्च चतु्मृनः ॥

। १ क, “शे प्राङृते ध्यायते खद्‌ ।
१)

स्वै दैषायन्ुभिपणीतं -

भतुधेनै वैकुष्ठ गोरे दविभुनः स्वयम्‌ | ऊष केकुण्ठोकाच पधाशत्को टियोजनात्‌)।
पोको वतुराकषारो वरिष्ठः पवेढोकेतः। अमृहयरत्नलवितैमेन्दरेथ विभूषितः, १९॥
रलेग्धपारखवितिः स्तम्भपोपानवितितैः। मणान्द्रद्पणातकैः कपि, कन्शोज्जहैः ॥
भानाविरविचितरशच शिरश्च विरानितः। कोटिणोजनवि्तीणे ष्यं रातगुणस्त॑था |
वित्नाससिदाकीरगः शतशूक्गिः सुेष्टितः। सरिदधैप्रमागेन दरष्वैेण च ततेन च ॥ *१८॥
रोषेपरिमिभेन युक्तो वृम्दावनेन च । तेदधैमानविरपद्रा्मण्डलप्ण्डितः'॥ १९ ॥
सरिच्छखवनादीनां मध्ये गोटोक-एव च । यथा पङ्कनमध्ये च कणिका सुमनोहरा ॥
तन्न गोगोपगोगीमिगे परसो राप्तभप्डडे । रासेश्वयां राधिकया युक्तः सतते नू१ ॥
द्विभुनो मुररीहसः शि्गो पठसूपधृत्‌ । नहि द्वारकाषानो रत्नमूषणमृषितः २२
चन्द्नोक्षितसवोज्गो रत्नमा विराभितः । रत्नतिंहाप्तनल्यश्च रलनच्छऋेण शोभितः ॥
तथा स प्रियगोपा्ेः तेषितः छखेतचामरः । मूषितामिश्च गे पी मिमादाचन्द्नव्चितः ॥
सस्मित: सकटक्षामिः सुेषामिश्च वीक्षितः । कथिते छोकविस्तारो यथाशक्ति यथागमम्‌
यथाश्चतं हभवक्त्रात्काटमानं निहामय । पात्र १द्पटसम्‌त गरं चतुरङ्गठम्‌ ॥२१॥
सवपमाषटतवेचदरं दण्डैश्च चतुरद्गुैः । यावन्तं पारं तत्काडे दण्डमेव च ॥
्ण्डदवय मुह्‌ च यामस्तस्य चदुषटयम्‌ । वासरश्चष्टामिष मैः पक्त्तदशपश्चमिः ॥
मपो दवम्पां च पहयाम्या व दवादशमापकरैः। मासेन पै नराणां च पितृणां तदहनिशम्‌॥
हृष्णपत दिनं परो शङ्के रतरः प्रकीतिता । वत्सरेण नराणां च देवानां च दिवानिशम्‌ ॥
भयत शुत्तरमह रारि दक्षिणायनम्‌ । य॒गक्र्मानुष्पं च नरादीनां वये नप॥ ३६ ॥
प्रकृतैः प्ाहृतानां च ्रह्मदीनां निशाभय । कृतं परत द्वापरं च कलित चतुथुगम्‌ ॥
दिभ्द्रोदश्षपादकतेः सावधानं निशामय | चत्वारि त्रीणि च येकं सहाणि कृतादिकम्‌
तेषां च सभ्यासेध्यारौ द्र पहले प्रकीपिते । भिचत्वारिसैरक्िः सथिशतिपदलक्रैः २१
चदु परिमितं नरमानक्रमेण च । सकैश्च सदशभिः साष्टविश तदक: ॥ २७ ॥
कृतं यगे नमानेन परूयाविद्धिः प्रकीतितम्‌ ॥ ६८॥
सदः षण्णवतिमिरतदौदशमिः सह । त्रेतायुगं परिमितं काशविद्धिः प्रकीतितम्‌॥६९॥
भदत: सह मितं चतुःपषटिपहतकम्‌ः। परमाणं द्वापरस्य पेख्याविदिरितीरितम्‌ ॥
पद्वाधरिशस्सहसेश् चतुरश्च वस्त्रैः । मृमान।द कचियुगं विदुः कारषिदो बुधाः ॥
पथा पप च वारा तिथयः पौडश स्मृता; । दिवाराउयशच पक्षौ द्रौ मासो वप च नितितम्‌
पथा मति तथक्रमेवमेव चदुुगम्‌ '। य॑था"युणानि राजेनद्र तथा मनन्तराणि च ॥

ब्रह्मेकदुराणद। ६६9

मन्वतरं तु दिव्यानां युगानामेकपततततिः । एवैः कमद्धमन्तेव सनक चतुरश्च ॥
पश्चविशातिपराहस षशयन्तरातश्वकम्‌ | नरमानयगं ष पर मन्वन्तरं स्मृतम्‌ ॥
आल्यावं च मनूनां च धर्मानां नराधिप । यच्छतं किववकत्े्न तचत मतो तिशमयः।
घादयो. मनुतरेहत्रः शतरूपा पतिता । षमिष्ठनो वरष्टश्च,गरि् महुहपमुः ॥
स्व्रघ्ुक् रोमियो विष्नुनतपरः्यभ्नः । नीवन्मुक्तो महत्तानी मवत; प्रपिताशहुः
राजतुधसतहघत च चक्रे वे नमेदातदे । तिलक्तमेेः च जिर नरमेषकम्‌.॥ ४५॥
गोमेधं च चतुद विधिवन्महदद्धतम्‌ । ब्राह्मणाना .त्रकोटीश्च मोजयामातत नियः .॥
पश्रक्षगवां मासैः सुपेषृतसस्तेः । चशवष्यरहयेमेमिष्टद्रन्ैः सुदुः ॥ ४९ ॥
शमूस्यर्रक्ंःच दशके दितुवणेकम्‌ । स्वणेशङ्गयुतं विभ्ये गवां लकतःमुपूमितम्‌. ॥४.०॥
वूहिङमद्धानि वञ्लानि, मणीन्द्राणां च ठक्षकम्‌ । मूमिं च. सवैपतस्याद्रां गजेन्द्राणां च

उप्तम्‌. ॥
्रिलक्षमदवरानं च क्षतकुम्मविभूक्तिम्‌ । सहस्ररथरतं च, शिकिक्रारक्षमेव च.॥११॥।
तिकोषिस्वणेगात्रे च सन्ने सनखमीप्ितम्‌ | त्रिकोटि्वगैमूषाश्च कपूरादिपुवातिःम्‌॥
तान्बूं सुविचितं चत्रिक्रोटिष्वणेतदपकम्‌। रलेनालनिंतिमशे रचितेभिधकमेण। ॥९३॥
वनूहिदद्ध कथित राजित मास्यनाख्कैः । नित्यं ददे) ब्रह्फोम्यो विष्णुपरीत्य ित्ाज्ञया
समाप्य सकराज्तानं कृष्णमन्तंसुदुरमम्‌ | संभाष्य कृष्णदास्यै च गो करं वे जगाम सः ॥
षटवा मुक्तं स्वपतर च प्र्टोऽमूसपनापतिः। एष्व रकरं 7; पसनेऽन्य मतु किङ्नि॥
यतः स्वभमपुत्रोऽयषतः स्वयमु मनुः | स्वारोचिषो .मयुशचव द्वितीषो वहूतिनन्द्नः .॥
राजा वदुन्यो धर्मिष्ठः स्वायमुव्तमो महान्‌ । रियत्रतपुतावन्यो द्रौ मनू पर्षि वरौ ॥
तो तृीयौ चतु च वैष्णवी तापकञोत्तमो । तौ च शेकरो छृषमृक्तिपप्कापे।
पर्बिषठाना वरश्च रैवतः पश्चमो मनुः। ष .चाभषुषो क्यो रिष्णुमाक्तपरास्पाः॥१९॥
ाद्धदेतः सूर्सुते वरष्णवः सप्तमो मनुः । सावर्णिः पूयेतनयो वेष्णुवो मनुरटमुः .॥
नकप .दक्षसावामिरविषणत्रतपरायणः । दशगर ब्रहमसावर्िगन्नानविशरारदः ॥.६२.॥
तक्थ.वमेसावनिमेनुरेकादशः स्तः । पि्ठश्च वरिष्ठश्च वेम्णक्रवतपरः ॥ ६९.॥
हानी न-रदत्पवरिपरनुशच द्वादशः स्तः । पमोतमा देदसावर्णिमनुरेवे भष ६३॥
चहुदरो।.मदाजञानी चनद्ाकणिरव च । यावदायुमनूना स्वादिन्राण तावुदेब दि(१॥
क्तुदेपे्त्छनन हषो विनमुच्यते । त्ती ह्मणो रतिः सा च बरह्म निगानृषु ॥

१.क, पदैव । २ छः "तप्र व ।

९६८ रेषयनसुनिपणीव॑-

काटराध्रिशच प्ता जेण वेदेषु परिकीर्तिता ! बरह्मणो वापर राजन्सुदरकसयः प्रकीतितः ॥
सष्ठकहपे बिरंनीवी मारवण्डेयो महातपाः । ब्रह्मरोकादधः स्वै छोका द्ग्वाशच तत्र ३॥
उरिथतेनेष सहता संकषेणपुखभ्निना । चन्द्राकबह्मपुत्राच बहमडोकं गता धुम्‌ ॥
ब्रहमरत्रिभ्यतीते तु पृनश्च पूजे विधिः । तस्यां बह्मनिशायां च कदरः प्रय उच्यते॥
देवाश्च प्रनवधेव ततर द्श्वा नरादयः । एवं व्िशदिषारतैरमह्मणो माप्त एव च॥७१॥
वै दवादश्चमासेश् ब्रह्मंबन्धि वैव हि । एवं प्र्दशाब्दे तु गते च ब्रह्मणो नुप ॥
दैनंदिनस्व॒ प्रख्यो वेदेषु परिकीर्तितः ॥ ७९ ॥

मोहरातरिश्च सा भोक्ता वेदविद्धिः पुरातनैः तत्र सरव प्रणष्टाः स्युश्वन्दाकौदिदिर्गाचराः।
आदित्या वक्तवो रद्रा मनवो मानवाद्यः | क्षये मुनयश्चैव गन्धर्वा राक्षप्ाद्यः ॥
माकैण्डयो ठोमाशच पेचकाधिरजीविनः | इन्धुम्नशच नृपतिश्च कूपार कच्छपः॥७९॥
नाडीजङ्घो बशेव सव नषटाश्च तश्च वे । नहमरोकादघः स्वै रोका नागा्याप्तथ॥
्रहमढोकं ययुः सरव ब्रहमपुत्रद्यस्तथा । गते दनदिने बरह्मा टोकंशच ससृजे पुनः। ७७॥
एवं दाताब्दपयेन्तं परमायुः प्रजापतेः । ्रहणश्च निपति च महाकटपो मेलुप ॥
प्रकीर्तिता महाराधरिः सैव चेह पुरातनैः । ब्रह्मणश्च निपाते च ब्रह्माण्ड षो नखष्टुतः॥
वेदमाता च सावित्री वेदा षमादयस्तथा | स्व प्रणष्टा मृल्युश्च प्रहृतं च शिव विन।॥
नारायणे प्रङीनाश्च विश्वस्या वैष्णवास्तथा । काटा्निरदरः संहतो सवैरुद्रगणेः सह ॥
मृत्युंजय महादेवे प्रीनः स तमोगुणः । ब्रह्मणश्च विषातेन निमेषः भ्रकृतेमेवेत्‌ ॥
नारायणस्य श्मोश्च महाविष्णोश्च निश्चितम्‌ । निमेषान्ते पुनः सष्टिवेत्छृष्णेच्छया नुप
कृष्णो निमेषरहितो नि्रुणः प्रकृतेः प्रः । सगुणानां निमेषश्च काठपख्यावयोमितः ॥
निुणस्य च नित्यस्य च'ऽऽधन्तरहितस्य च । निमेषाणां ्हसेण प्रहृतदेण्ड उच्यते ॥
षषिदण्डात्मकस्तस्य वापर प्रकीतितः । त्िशद्रतरिदिनैमसो वष द्वादशामाप्कैः ॥
एवं गते शतान्दे च भ्रीङ्ष्णे प्रकृतेढेयः। प्रृत्यां च प्रटीनायां श्रीकृष्णे प्राङ्ृते। छ्यः
सन्तत्य सा चैका महाविष्णोः प्रसूश्च या । कृष्णवक्षसि टीना च मृलप्रकृतिरीश्वरी ॥
सन्तो वदन्ति ता दुगी विष्णुमायां प्नातनीम्‌ | सवेशक्तिशवरूपां च परां नारायणीं सतीम्‌
बद्धचपिष्ठातदेवी चं कृष्णस्य त्िगुणासिकाम्‌ । यन्मायामोहिताशवव नक्षविष्णु्िवादयः
वैष्णव।स्तां महाकक्षं परं राधां वदन्ति ते । यद्वाघा महाखकष्मीः प्रिया नारायणस्य च
प्राणाविषठातृदेवी च परमणा प्राणाधिकं वराम्‌ । स्थिरपरेमभयी शक्ति निगणा नियणस्य च ॥

१क्‌, सुनयबै* । २ क, °च श्रीहष्णस्यैव निगुणम्‌ ।

बरह्मनैवतैपुराणम्‌ । ६९.

नारायणश्च शमश्च तह्य स्वगुणान्बहून्‌ । शद्धससवश्वरूपी भीङृण्े रीनश्च निगणे॥
गोषा गोप्यश्च गावश्च सवत्साश्च नराविप । सवै टीनाः प्रकृत्यां च प्रकृतिः परमश्वरे ॥
महाविष्णो विीनाश्च ते संव ्ुद्रविष्णवः | महाविष्णुः प्रकृत्यां च सा चैवं परभात्मनि
्रृतिर्योगिनिद्रा च श्री्ृष्णनयनदवये | अधिष्ठाने चकरिवं मायया चेश्वेच्छया ॥
प्रकृतेवाप्तरो यावान्मितः कालः प्रकीतितः। तावद्‌ृन्दावने निद्रा कृष्णस्य परमात्मनः
अमृल्यरत्नतस्पे च वहूनिङद्धांशकार्थिते। गन्धचन्दनमाद्योषवाखादिपुरभीकते ॥
पुनः प्रागे तस्य सवष्टिेवस्पुनः। एवे पव प्राकृताश्च श्रष्कष्णं निगुणं विना ॥९९॥
तदरन्दनं तत्स्रणं तस्य ध्यानं तद्चनम्‌ | कीतनं तदुणानां च महापातकनाशनम्‌ ॥ `
एतत्ते कथित प्तवै यथन्ृत्युनयाच्छृतम्‌ | यथागमं महाराज कं मुयः भ्रोतुरिच्छति ॥
सुयन्न उवाच- ॥
काटाच विश्वानां संहत च तमोगुणः । बह्मणोऽन्ते विछीनश्च पत्वं सृत्युनये रिवे॥
शिवो छीनो निगरणे च श्री्ृषण प्राङृते टये । कथं तव गुरोर्नाम मृल्युनय इति श्रुतम्‌ ॥
कथं प्रूमहाकिप्णोमृपरकृतिरीश्वरी । अततरुणनि च विशवानि सन्ति वै यस्य ठोभमु ॥
सुतपा उवच- ।
बह्मणोऽनते सुल्युकन्या प्रणष्टा जनिन्दुवत्‌ । संहत्री सवैक।कानां ब्रह्मादीनां नराभिष॥
कतिधा मृल्युकन्यानां बरह्मणां कोटिशो लये । काठेन ठीनः शमुश्च सत््वूपे च निधणे
मत्युकन्थ। जिता शश्वच्छिवेन गुरुणा मम । न सृत्युना जितः शभः कस्पे कसे श्रुतौ
धृतम्‌ ॥ १०७ ॥
दोमुनौरायणस्यव प्रकृतेश्च नराधिप । नित्यानां छीनत। नित्ये तन्माया न तु वास्तवी ॥
स्वयं पुमानिर्णश्च काठेन सगुणः स्वयम्‌ | स्वयं नारायणः शं ुर्मायया प्रकृतिः स्वयम्‌
तद॑शस्त्समः शाधथथा वहेः स्फुटिङ्गषत्‌। ये ये च ब्रह्मणा सृष्टा रुदरादित्यादयस्तया ॥
कटे कल्पे जितास्ते ते नश्वरा सृत्युकन्यया | न रिवो ब्रह्मणा सृष्टः सत्वो नित्यः सन।तनः
कतिधा ब्रह्मणां पातो यन्निमेषेण मृमिप । मथाऽऽदिसग श्रीकृष्णः प्रकृत्यां च जगद्ुहः ||
चकार वीयोघानं च पुण्ये वृन्दावने वने। तद्वामांशप्तमुद्ूता राते रातेश्वरी परा ॥
गमै दधार सा राधा या बरह्मणो बयः । ततः सुषाव त्ता डिम्भं गोरोके रासमण्डरे ॥
चुकोप डिम्भं सा दृष्टा हृदयेन विद्यता । तद्डिम्मं प्ररयाम।प् तदधो विश्वगोश्के ॥
तयक्त्वा ऽप्य महादेवी शुरोद्‌ च मुहुमहुः । छष्णस्तां बोधयामाप्त, महयोगेन योगवित्‌
नमूव तस्मादूडिम्माच् सवौधारो मह।विराद्‌ ॥ ११७ ॥

देवे द्ाष्नगनिमी-

मुज्ञ, जक्षच.-~ .
स्मे) जसा, जीवसं ` सार्भक- मम । शापो .मे करपश्चाप्वरमवद्धक्तकरणम्‌ः॥
स्कीम हरेक्तिः पपरषङ्गलमङ्गला |, न तस्याः समे विप वेदेक्त-मक्तिप्छकाम्‌ः॥
यथा म्तमि-मेच्छहष्णे परणितानि 1 एुदुठेमा च स्वेषां तत्कुरष्व महामुनेः ॥
नहहमकरनि ताणनिःन देक मृच्छकामयाः । ते एननधयुर्क.ठेन इम्णमक्त श दश्त्रात्‌
सर्षपा च द्विज्धतेनोतिरतमा । स्वघमेक्िरत्येव, तेषु परेष्ठशच मारते,। ९२२॥
छपगमर््रोपि सक्र हृष्मक्तिपरायशः । निलयं नेवेयमोनीः च ततः परषठो महयन्तः
त्वो केपम्‌ दविजदठ मह ज्ञानाणवे परम्‌ । संपण्य चित्राण्य च कं यामि सपरं मुन
भपटः हैगडतवुषठी तव शापःनहयमुने । कथं तर्स्यामश्ुविनोधिकारी करोमिन्व ||
सदपा उवाच-
हरिभिक्त्किदा्ी सा सिष्णुमास सनातनी । सा च याननुगृहाति तम्धो मक्ति-दश्षति
यक्तमग्न मोहयति तेम्वर्तां न ददाति च । करोति व्चनां .तषां नरेण) घतेन चः॥|
क्रभ्फयी शक्ति प्रमाषिषठातृदवताम्‌ । मन राधां निषरणां तं प्रदाप्री. सक्षम
शीधर यास्यति गोलोकं तदनुगरहतेवया । या सेविता श्रीकृष्णेन सवाराध्येन पूजिक्ष ॥
पमृाभ्येुरारापय मक्त संतस्य निगणम्‌ । सुचिरेण च गोदोकं प्रयान्ति बहुनमः
हा म॑थी च तुतेन मक्ता याम्त्यनिरेण वै । सा परपुश्च महाविष्णोः सर्पत्स्मरूपिभी ॥
हििपादिदकं मृदव ठपै च तयतः शचि । कामदेवस्वरूपश्च रोमहीनो 'मवि्यतिः॥
किथरपादादक्धिन्ना यावत्तिष्ठति मेदिनी । तावतपुष्करपश्ेषु पिबन्ति पितरो जठम्‌ ॥
एषिर्या सनि तीथौनि तानि "तीर्थानि सगरे । सागरे यानि तीथोनि कपरिणदेषु ताद्धिव ॥
कि्पादोदकं वेव पथ्पम्याधिविन।शानम्‌ । पवतथदककतमं मृक्तिगृक्तिप्रं शुभम्‌ ॥
प्रो मामवरूपी च देवदेवो जनाईैनः । विप्रेण ददत कर्यं च मु्ते सवेदेवताः ॥
ह्येषमुवरवा विषश्च गहीत्वा तस्य पूननम्‌ । जगाम गृहमित्युकंत्वा त्वायाध्ये वस्त-
रान्तरे ॥` १९७.॥
मक्त्य. बुभुजे राजा विपरपादोकं ।रषे । विप्रश्च पूजयामास मोजयामा्त वत्सरम्‌
सेवसे. ग्यतीते तु निभक्ो व्याधितः नृ१:। माजगाम मुनिश्रेष्ठः सुतपा; कदयपाग्रणीः
संकमूलाविषानं च स्तोत्र च कवचं मनुम्‌। ध्यानं च सामबेदोक्तं ददौ तरमै नुपयश्चः

कोणिम

‰.क, गैसककिह्* ।

-अहेषतपुरणय्‌ । २७१

राजनिगम्यततां शीघमिस्युकतवा तपसे मुनिः । जगोम -खालयाद्ुरी निरगाम . रुपः
हरदुबोम्धवाः सव तिराति शोकमूष्िताः। भावाश्च तलुः प्रोनपुशरो राना रजंभूव ¡ह
र्यतः पवकरं गत्वा चकर वै दुष्करं तपः । दिव्यं वषदीतं रोजा अनप परप नुपू
सवै ददशो गगने स्थस्यां परमेश्वरीम्‌ । स तदरदोनिमप्रेण निष्पपिश्च बर्भृव ह `)॥|
सैश्थनजि मानुषं देहं दिष्यां मति दार ह । सा देवी .तेन यनेन रलनदैरनिमितेन च "|
भप न्वा च भीरो तत्न चैषाःययौ तद्‌ राजा ददृशे गोरो नया विरजया ऽतप
टित पभैतनैव शतशृङ्घेण चारुणा |-ध्न्दाव्रमधयुक्तं रसमण्डलमण्डितस्‌। [१४०
नोगपगे वीनि; द्ोभितेपरितेवितेः । रसेन्द्रसारखनितेमैन्दिरेः सुमनोहरः ',॥
भानचित्रविधितेश्य रोनिते पश्लोमितम्‌ । सत्िशदधिरोकीडेः कल्पवृससमभिषतेः ॥
षारिजाततुभाकीरनवीटितं कामधेनुभिः । आकाशावस्सुविस्तीमी रतु चसैषिण्वषत्‌ |
-अन्यध्वभपि वेकुण्ठात्पशच।शत्कोटियो ननम्‌ । शून्ये सथितं निराधारं धभक च्छया
्ेत्साकतारं नित्यम्माकं च सुदुरेमम्‌ । अहं नारायभोऽननतो बह विष्णुमेहानिरीद्‌
धमकषद्रविरादुपो गज्ञा रष्षमी. सरस्वती । त्वे विष्णुमाया सावित्र तुतौ च गगेशवरः ॥
सनत्कुमारः छन्दश्च नरनारायणावृषी । कपिरो दक्षिणा चत्तो नक्षपुत्राश्च योगिनः
पवनो वरुणश्चनद्रः सूर्यो रुद्रो हुताशनः । छृष्णमन्त्रोपापतकाश्च मारतस्थाश्च वेष्णवाः
एमिर्टश्च गोरोको नान्ेदे्टः करदीचन | निरामये च तत्रैव रत्नतिहासने स्थितम्‌ ॥
रत्नमालाकिरीटेश्च मूषिते रतनमूषणेः । सुनिमैैः पीतवख्हनिशद्धेविरानितम्‌ ॥
चन्द्नोततितस्रवङ्ग किशोरं गोपरू पिणम्‌ । नवीननीरदश्यामं शतपङ्कनरोचनम्‌ ॥
दाशतपाणचन्दरस्यमीपद्धस्यं मनोहरम्‌ । द्विमनं मुरीहस्तं मक्तानु्रहिगरहम्‌ ॥
स्वेच्छामयं पर बह्म निर्गुणं प्रकृतेः परम्‌ । ध्यानप्ाध दुराराष्यमस्माकं च पुदुकमम्‌
पिैदरीदरागो पचः पवितं श्चेतवामरैः । वीतितं गोपिकाः सरमः पुभनीहैरः ॥
पीडः कामण दाशनपुर्यिरवोकनैः । वहूनिगद्धडुकाधाने रत्नमूषणमूितैः ॥
राप्तमण्डलमध्यस्यं श्रीकृष्णा च परात्परम्‌ । ददं रजा तत्रैव राधया दर्षि तदा॥
सतुत चदुप मूततिमद्धिमैनोहरे; । रागिणीनां च रागाणामतीव सुषेनोहरम्‌ ॥
्रुतवन्तं च सेगीतं यन्त्रवकत्रोत्थितं शिवे । नित्यया च सनातन्या प्रकृत्या च सह खय।
शशवतपूनितपादाग्न१खण्डतुलपीदेहेः । कस्तूरी कुडमाकतेश्च गन्धचन्दवधितेः॥ १ ११॥
दूवाभिरक्षताभिश्च पारिजातप्रसूनैः । नि्ेरषिरजतोयेवत्तर्यरतिशोमितम्‌ ॥ ११७॥
सुप्रसन्नं स्वतन्त्र च सषैकारणकारणम् । सर्वषां चान्तर।त्मानं सर्वेश सवेजीवनम्‌ ॥

२७्‌ हपायनप्निपरणीतै-~

स्वीषार पर पूयं बरहमस्योतिः सनातनम्‌ । सपसपत्छसूपं च दतां पवैद॑पदाप्‌ ॥
सर्ेभङ्गररूपं च सर्ेमङ्गरकारणम्‌ । पर्वमङ्गक्दं सवैमङ्गरानां च मङ्गटम्‌ ॥१७०॥
तं इष्टवा नृपतिद्तो हयवरष्य रयारषरन्‌ । साश्नेत्रः पुकितो मूध्न स प्रणनाम च
परमात्मा द्दौ तसम स्वदाध्वं च शुमारिषम्‌। स्वमक्ति निश्च सत्यामस्मा ॐ च सुदृमाम्‌
राधाऽवरद्य स्वरथाक्छृष्णवक्षस्युवास प्ता । गोपीभिः सुप्रियमिश्च सेित्‌। शेतचामरैः
संमाषिता श्रीकृष्णेन ससितेन च पूनिता । समुत्थितेन सहता मक्त्या वै संभमेण च
आद। राधां समुशा५ पश्चल्छृष्णं च माधवम्‌ । प्रवदन्ति च वेदेषु वेदविद्धिः पुरातौः॥
विपयेयं ये वदन्ति ये निन्दन्ति जगतपपूम्‌। छृष्णप्राणािक परममी शक्ति च राकाम्‌
ते पच्यन्ते काठपूतर यावन्द्रदिवा करौ । भवन्ति ख पुत्रहीना रोगिणः शतनन्मपू।। १७७॥
इत्येवं कथितं दुग राषिकाख्यानमु तमम्‌ । सा तव पती मगकती वैष्णवी च सनातनी ॥
नारायणी विष्णुमाया मखप्रकृतिरीश्वरी । मायय। मां एच्छकति स्वं समैत्ञा सवैरूपिणी॥
खीजातिष्वधिदेवी च परा जातिश्मरा वरा । कथितं राथिकाए्यानं किं मूयः श्रोतुमिच्छति
इति श्र्रह् मह।० परकृति० नारद्ना० हरगौरीप० राधाया मुय
ज्ञारूया० सुयज्ञगोरोकगमने नाम चतुःपश्चारात्तमोऽध्यायः ॥ ९४ ॥

[०1
बय य कन

अथ पश्चपश्चाशत्तमो ऽध्यायः

पावेस्युवाच-
श्रीकृष्णस्य स्थिते मनते चान्येषामीशवरस्य वः । कथं जग्राह राधाया मन्त वैष्णवे नृप;
क्षि पिधाने च फिंध्याने किं स्तोत्र कवचं चिम्‌ । कं मन्तरं च ददौ रज्ञे तां पूजाद्धतिं वद्‌
महेश्वर उवाच-
हे विपरकं मन्ति परश कुवेति राजनि। शौर प्रापाम गोोकं कस्याऽऽराधनतो मुने ॥
इत्युक्तवन्तं राजेन्द्रमुवा च ब्राह्मणोत्तम! । तरतेवया च तल्लोकं प्राप्स्यते बहुजम्मतः ॥
तताणाषिष्तृदेवीं मेज राधां परात्पराम्‌ । इृपामवीप्र्तदेन शोध पराप्रोषि तत्पदम्‌
इत्युकत्वा राधिकामनत् ददौ तस्मे षडक्षरम्‌ । ॐ राधेति चतुध्यन्तं वद्िनाथान्तमेव च
परणायामं मूत्ुद्धि मनत्रन्ासं तथेव च । कराङ्गन्धासमेवं च ध्यानं सवैसुदुरेमम्‌ ॥ ५ ॥
स्तोत्रं च कवचं तं च रिक्षयामाप्त मक्तितः । राजा तेन करमेभेव जजाप परमं मनुम्‌ ॥

(ता --~----------------------------~---~---------- ~

१ क, ^ ज्योति"

अरहमषेवतेपुराणम्‌ । २७३

ध्यानं च साममेवेदाक्तं मङ्भरानां च मङ्गलम्‌ । कृष्णस्तं पूजयामास पुर। ध्यानेन येन ब |
शतवम्पकव्णाभां केटिवचन्दरपमप्रमाम्‌ । शरत्णवेणवन्द्राध्यां शार्षङ्कनरोचनाम्‌ ॥
सुश्रोणीं सृनितम्नां च पक्ंरिम्बाधगं वराम्‌ । मुक्तापङ्क्तेप्रतिनिषिदन्तपङ्कतिमनोहराम्‌ ॥
षदा श्प्रतकनस्पां मकतलुपरह्कारिकिाम्‌ । वदिदुद्ध ुकाधानां रत्नमाटागिमुबिताम्‌ ॥
रत्नकेयूरषकयां रजमज्ञीररज्ञितम्‌ । रशकुण्डलयुग्ेन विचित्रेण विराजिताम्‌ ॥११॥
सूथेभमापतिकृतिगण्डश्यलविराजिताम्‌ । अमृल्यरत्नखचिन्परेवेयकविमूषिताम्‌ | १९॥
सद्रलस।रखवितरिरीटमुकृटोऽञषा म । रशाङ्कुर यतयुक्तां रलण रकशोभिताम्‌ ॥१६॥
निभरत। कबरीमारं माठतीमाद्यशं मितम्‌ । रूणयधिष्ठतुदेवी च मत्तव(रणगामिरनीम्‌ ॥
गोपीभिः सुप्रिषाभिश्च सेवितां श्वेतवाः । कम्तूरीबिन्दुभिः साषेमधश्चन्द्नबिन्दुना ॥
सिन्दूरनिन्दुना चारुपीमन्ताषरस्परोऽवाम्‌ । निवयं पुपूमितां मक्त्य कृष्णेन परमात्मना
छृष्णतोमाग्यपयुक्ता छष्णप्राणामिकां बराम्‌ | कृष्णप्राणाधिदेवी च निगणां च परात्पराम्‌
महाविष्णुिषात्रीं च प्रदर सवेप्पद्ाम्‌। हृष्णमक्तिप्रदां शान्तां मूखग्रकृतिमीरखरी१्‌॥
वैष्णवीं विष्णुमायां च कृष्णप्रेममयीं शुभम्‌ । राप्मण्डटमऽपस्यां रत्निष्टातमस्थिताम्‌
राते रासेशवरयुता राधां रासेशवरीं भजे ॥ १९ ॥ |

ध्यात्वा पष्प मूरटिन दत्वा पुन्यं पेलगस्मूम्‌ । दद्यासपुषप पुनध्थास। बोपाराणि षोडश
आपनं वपतन पायमध्य गन्धानुखेपनम्‌ । धष दपं सपुष्पं च नीयं रलमृषणम्‌॥९१॥
नामाभरकारौवेध ताम्बूलं व।मितं नम्‌ । मधुपं रत्नतहपमुपवाराणि षोडश ॥२२॥
परस्पेकं वेदमन्त्र दत्ते मक्स्या च भूभृता । मन्तरं श्वतं दुगं वेवोकतान्पर्संमतान्‌ ॥
रत्न्रविकारं च निमिते विदवक्मेणा । वरं सिंहासनं रभ्यं रा पृनापु गृह्यताम्‌ ॥
भमृल्यरजखचितमम्‌९य सृकषममेव च । वहानेशुद्धं गिभैढं च वपनं देषि गृह्यताम्‌ ॥
सद्रलमारपश्रस्यं प्वेतीथोःकं शुप्‌ । रपालनाय च रा३ पथ च गू०॥ ९१॥
द्षिणाकौशह्थं सदृवपुष्पचन्दनम्‌। पूतं युक्त ततीय रापेऽन्य प्रतिगृ ० ॥२७॥
पाथिवद्रमधसंमूतमतीव सुरमीकृनम्‌ । मङ्गलां पवित्र च रपे गन्ध गृहाण मे॥९८॥
भीलण्डवूगै सुन्िग्ं कञतू(क्ुहकमान्वितम्‌ . पुगन्धयुक्तं देगथि गृक्यतामनुरेप्नम्‌ ॥
ृक्षनियोसंयक्तं पयिवदरन्यसंगुतम्‌ , अंभ्िखण्डशिखाजातं धूर देवि गृहा मे॥६०॥
सन्धङरे मवहरममूद्यमणिशोमितम्‌ । रसमदी क्ोमादचं गृहाण परमेश्वरि। ६१ ॥

प क

ष कृ. उ्वठदुभिशि* ।
३५

२४६ ेपयन्मुनिमणीदः

पािजिकरनपूलं च गन्ननदूतचन्नितम्‌ । सतीव दमनं र्यं गृह्यतां परोह्गवरि॥ ६२॥
सुमन्वमृहक्कीतूण परिप सुमनोकषम्‌ । श्णणुतेठसम।युक्तं स्नानीयै देति गृह्णताम्‌ ॥
अूपपदबत्ित, केयूरवरशदिकम्‌ । शक्तरपुशेमनं राधे गृह्यतां मूषणे मम्‌.॥ ६१ ॥
कादेशे पक्र. वे छद्ुक्विकमू्‌ । परमान्नं च मिश्रं तेवेयं देवि गृ ॥
तानू च वरं २५ कपूदिपुवाप्ठितम्‌ । एवैभोगाधिक्ं स्वादु ताम्बूरं देवि गृ० ॥
अशं रलम्त र पुष्ठादु सुमनोहरम्‌ । मया निवतं भक्त्या गृह्यतां परमेश्व ॥
रसा खमिति, षदनिश द्ध शकानितम्‌,। एष्पचन्दनचच।दच १५६ देवि गृ० ॥
ए तह्य देव त द्वादु्पज्ञाटत्र१म्‌ । यतेत्‌. पूजयेदेवीं गिकाश्न रते नती ॥
पा्राविक्मुयगल दहिग्रावतेकुः किनि | मृता पश्लोपचरिण सुभियाः परिषारििः ॥
माश्ुवतीं प्रकरणे .उदूनिकोणे च माषदीम्‌। दरणि रत्नमाला च सुकाला नकते सरम्‌ ॥
प्र, 3 यरि पारिजतं ज्.मागरो । पस्मारतीमुपरे चापिशान्णां सुरदरी तथा ॥
य्॒िकराभाक्ऋीप्मगला दच्ाद्रू्ते की । परीहार. च कुरुते. सामवेदोक्तमब, च । ४६॥
त्व दकि जु्रता.माता.तिष्णुमा "सनातनी, ईप्णप्राणाधिदूवी च कृष्णग्राण्र धका ुम।
छृपणप्रममथी सक्तिः कृष्णे सोमाग्यरूपिण । इष्णमक्तिपरदे राधे नमस्ते मद्ृकप्दे ॥
भ्र मेस्‌, जना जीवनं पापकं मम । पूनिताऽपि मया. प्ता च या श्रीृषोन पूरितं
कृसानकषपि ण सप पकता । राते रातिश्नरीरपा, वृन्द दन्ाज्नेःवने ` ॥
कषणम च गोटे तुद्ीक्रानने.तु् । चम्पावती -कृष्णसङ्ग क्रीडा चम्पककांनमे ॥
चनद्रवह्ी.. कवने, रतश सतीति च । िरन।द्पहन्त्री च विर्नातटक्ा नने. ॥
पद्मावती ,पदमवते इष्ण कृष्णतरोवरे । मद्रा कृजञङुटरे च काम्था ३ कोम्यके कने ॥
कुष्ठे च महाकीषोणी नारयणोरति. तीर भिनपुकर्यः च भव ठषमीरैरिप्ि
वर स्वगद्पदिधदुःलविे।शिनी .। सनातनी शिण्णुभाण दुष हे करवक्षमि९२॥
सादश बेदमतय, च ऊङया ब्रह्मवक्षपतति । कलय! धपत्नी त्प नरनारायणप्रमूः।॥५३
कलप त्रसी त्वे च गक्ञ भुवनपवनी । लोपकूपोद् इ गोप्यः करांशा रोहिणी रहि!
लुका गरहृ९;च शतप। शा दितिः,। अदितिदेका।ता च त्वच्कलंश हदिश्रिया ॥
देन धनि तवत्कशक्रकया, मे । कृ्गमक्ति कृष्णद।्थ दे मे, हृष्णपूनिते
एष, का परीहार स्ता च कवचे १द्‌ । पुरा छते स्तोश्मेतदकिद्‌स्यप््र शुभ्र
९१.नि्यं पूमयेणो रिष्णुतुरेषः स मारते ओीजनपृक्त च पूतश्च गोलो यति निन्विवम्‌॥
वि १. तु या 3 कः पन्द्रौषती।

वहै प्राणय्‌ । ९५
कतिक वर्णिमाया च राधां यः पृतयचछिय । एवं र्ण परय राजपथं छत्‌ ॥
पशवयुकतः भ्वादि छोके स पुण्यवान्‌ । त्वापो धास्यमो सिनम्‌

किवं क्रमेणैव रति वृन्दावन कतै । स्तुता सा पूजिता राप श्रक््णेन पुरे ती
तपूजिते। दितीये च घाश्रा त्ेवक्रेमेण च । तवरे च तैपरोप्य विष रवदीर्तभ्‌॥
परायणो महार्षमी परप संपूज्य मारतीम्‌ गङ्गां च दुं चैव षरं गन्म
विष्ण; क्षीरोदशायी च पराप तिनधुमतो तथा । सूयी दकषङन्पाय मया दंत पुरा
वमेव दुभौ पेपर पूनिता पुष्करे च सा | अदितिं करयपुः पराप चन्द्रः प जप रोहिणीम्‌
कामो रतिं च सपाप घों मूर्त पतितत । देवाश्च सुनवै यौ तेपूडय पतित्रनाम्‌ ॥
तापदररौव धेकामायमोत्करम्‌ । एवं पूजाविघाने च कथित च स्त३ शुणु ॥१५॥
महेश्वर उताच-
९्कद्‌ा मानिनी राधा बभूवागे्चरा प्रभोः । सेप्क्तस्य तुस्यां च गोप्या, च तुशतीवने
स्ता पत्थ स्मूतीश्च कलाः पर्वा रया । पव बभूववाशच ब्रह्मपि्ुषिवादयः ॥
अष्टवथोश्च नि श्रीका मायोहीना हुपद्रुताः। ते च सर्व प्मालोच्य र्षणं शरण ययु
तर्षा स्तोत्रेण सलः स्त्वा पूज्य तां शुचिः | तुषशशाव १रमात्मा प्त | राधेकरा
सतीम्‌ ॥ ७१ ॥
भीष्ष्णं उबच-- ।
एवमव परियोऽहं ते ्रमोदशचेव ते मधि । पुवयक्तमद्य कोपट्चमचन ते वरान ॥५२॥
हे इष्ण त॑ मम पाणा नीवात्मेति च सततम्‌ । यदृब्रूहि नित्य परग्णा स पर॑परतै तत्कुत
गत्‌ ॥ ७६ ॥
तस्मात्पवैमलछीकं ते वचनं जगदम्बिके क्षैरधारं च हृदयं ज्ञीजातीनां च त ७9 ॥
६ कं कचनं पत्थ यद्ववीमि च तदुधुवम्‌ । पश्चपाणाधिदेषी स्व राषा प्राणापिकेति मे
शक्तो न रंतितुं त्वं च गन्ति प्राणाणत्वया धिना | विनाऽपिष्ठातदि्षी च को वा कुत्र
| चमी १५६ ॥
महाविष्णोशच माता त्व मूढपरकृतिरीशवरी । सगुणा स्वं च कलया निगणा स्वयमेव तु ॥
उणोतीकूण निराक.रा मक्तानुग्रहविग्रहा । मक्तानां रनिवेचिःणन्नानाम्‌रतीश्च बिभ्रती ॥
महार्दमीशचं वरकृषठे भरती च गिरा भूः । पण्यते मार च सती सं पर्वती तथा ॥
तटी पुण्यद्पा च गङ्गा मुवनपावन । ब्रह्मलोके च सोपि कल्या स्वे वषर ॥
गोरोके राथिका त्वं च स्ैगोगलकेशवरी । त्वया विनाऽहं निजीवो शक्त, सवकर्मसु ॥

२७६ दपायनदनिषरनी द

शिवः श्तह्स्वया शक्त्या शवाकारवया विना । बेदृकतो स्ववं बहम वेदुमात्र त्वश्रा सहं
नार।यण्त्वया छक्म्या गत्याता नगस्पतिः । फ ददाति सन्तश्च तया दृलिणया पह
निमतिं दष्ट शष १1 कत्व। मस्तके मुवम्‌ । भिमतिं गङ्गाहूपां त्व मून गङ्गाधरः शिवः
एक्िमण्य जगत्सवै रावर्पं स्वया विना | वक्ता सवेस्त्वया वाण्था सृतो मूकस्वया विना
यथा मृदा षटं कदु कुलाः शक्तिभान्तदा । ¶्टि तष्ट तथाऽहं च प्रकृत्ण च त्वया सह
स्वया षिना जडश्चाह पवतर च न शक्तिमान्‌ । सवशक्तिसवरूपा त्वै त्वमःगच्छ
ममान्तिकम्‌ ।॥ ८५ ॥
वनौ त्व दाहिका शक्तिना ९ क्तस्त्वया भिना; शोमास्वह्पा चन्दे त्वेत्वां विना न
स सुन्दरः ॥ ८८॥
परमाख्पा हिपूर्येत्वत्वां विनानत्त माुमान्‌ | न कमः कामिनीबन्धुम्तवया रत्या
विना प्रिये ॥ ८९॥
इत्येवं स्तवने कृतथा ता सपाप गस्प्मुः। देवा बमृवुः सशरीकाः समायोः शक्तपयुताः॥
सज्ञीक च जगतपवै सममृचछेलकनपके | गो पपू गोदोको इह्यमवत्ततपत।द्तः ।९.१॥
शजा जगाम गोलोकमिति स्तुत्वा हरिपियाम्‌ । श्रीकृष्णेन कृतं रतोत्र राधाया यः पेक्षः
कृष्णमक्ति च तदव्य तप्राप्ने ति न सशयः ¦ ज्ञीविच्डेदे यः दणेति मासमेकमिदं इनिः
अचिरा्मते माथ सुशं सुन्दरी सतीम्‌। मागोहीनो भाग्यहीनो वरषतेकंशरूणोति यः
अचिरष्ठमते मायी सशी सन्द्री सतीम्‌ । पुरा मया त्व प्राकता स्तोत्रेणानेन पाति
मृतायां दत्षकन्वायामाज्ञया प्रमास्मनः । स्तोत्रेणानेन पेपराप्ता पवित्री बरह्मणा पुरा॥
पुरा दुवोपतसः शापाज्निःश्रीके देवतागगे । स्तोत्रेणानेन देवैसैः सेप्ाप्ता भ्रीः सुदुढेमा ॥
शृणोति वषमे च त्राण कमते सुतम्‌ । महान्धाभी रोगमुक्तो मवे्सतोतरभरसादतः ॥
कार्तिके पूणिमायं तु तां सेपृज्य पठेत्त यः। अचां श्रियम।प्नाति राजसूथफठं लभेत्‌ |
नारी शूणेोपि चेतत स्वामि माग्संयुता । मक्स्या यः णे स्तोत्रं नन्धनानपुख्यते
रवम्‌ ॥ १०० ॥
नित्यं १८ति यो मक््या राघ संपूज्य भक्तः । स प्रयाति च गोरोकं निर्मुक्तो
भवबन्धनात्‌ ॥ १०१॥

® ९

इति भीन ° मश ° परति ® नारवुना० हरगरीसं ° रा वकोपा० राषापुनास्तो-
ध्र दिकथनं नाम पश्चप्चाशचमोऽप्यायः ॥ ९९ |

[2

ब्रहमिवतैपुराणय्‌ । ‹ 2७७

भथ षटुपश्चाशतमोऽध्यायः |

लः मयय

पाबैत्युवाच-
पूाविधान स्तोत्रं च श्रतमव्यद्भतं मया । अधुना कववं ब्रूहि भेष्यामि त्वत्मतादतः॥

महेश्वर उवाचव-

वक्ष्यामि हे दुर्गे कवचं परमाद्धतम्‌ । पुरा मद्य निगदितं गो परमात्मना॥९॥
सतिगुहयं परं तत्वं पवेमन्त्र विग्रहम्‌ । यद्धृत्वा पठनादु्ह्मा संभा वेदमातरम्‌ ॥
यदुभृत्वाऽहं तव स्वामी सवेमाता सुरेश्वरी । नारापणश्च यद्धृत्वा महारक्ष्मीमवाप सः
यद्धुत्वा परमात्मा च निगणः प्रकृतेः परः । बमूव शक्तिमान्कृष्णः ष्टि कु पुरा विमुः
विष्णुः पाता च यद्धुत्वा संप्रा सिनधुकन्यकाम्‌ , रेषो निमिं ब्रह्माण्डं मून सषेप्वथतः
रत्येकं ोमङ्षेषु ब्रह्माण्डानि महानविराट्‌ । निरतिं पारणाद्स्य सरवाषारो नमृव सः ॥
यद्धारणा्च पठनादूपमैः साक्षी च सवैतः । यद्धारणात्कुनेरश्च षनाध्यक्षश्च मारते ॥
इन्द्रः सुराणामीशश्च पठनाद्भारणाद्विमुः . नृषणां मनुरीशश्च पठनाद्वारणास्पमुः ॥
भ्रीमाश्चन्द्श्च यद्धुत्वा राजसूयं चकार पतः स्वय सू्ोजिोकेश्चः पठना द्वारणाद्धरिः॥
यद्भूत्वा पठनाद्निनतपूतं करोति च । यद्धृत्वा वाति वातोऽय पुनाति मुवनश्रयम्‌ ॥
यद्भूत्वा च सतन्त्रो हि मृत्युश्चरति जन्तुषु । तिः सघरत्वो नि.कषल्ां षकार च वदुन्धराम्‌
नामगन्यश्च रामश्च पठनाद्भारणास्प्रमुः । ययौ सदर यदूधुत्वा रानपूयं चकार प्तः ॥
पपौ समुद्रे यद्धृत्व। पठनात्ङुम्मपतमवः ॥ १३ ॥
सनत्कुमारो मगवान्यदुधुत्वा ज्ञानिनां गुरः । जीवन्मुक्तौ च सिद्धौ च नरनारायभावृषी ॥
यद्‌धु्वा पठनात्पिद्धो वपिषठोब्रहपुत्रकः । पिद्धेशः कापि यस्माथस्मादृक्ः प्रभापतिः
य्मादुमृगुश्च मां द्व कूर्मः रषं बिभति च । सर्धारो यतो वायुव॑रुणः परो बतः ॥
ईशानो दिक्पतिश्चैव यमः शाम्ता यतः शिपि । काटः काराभ्चिरुदरश्च सहता जगतां यतः ।
यदपृत्वा गौतमः मिद्धः कदयपश्च परजापतिः । वसुदेवता प्राप चैकांेन द तस्कलाम्‌॥
पुरा स्वजायाविच्छेदे दुवा मुनिपुंगवः । भाप रामः पीतां च रावणेन इतां पुरा ॥
पुरा नलश्च भाप दयमन्तीं यतः सतीम्‌ । शङ्खचडो महावीरो दैत्यानार्मीधरो यतः ॥
वृषो वहति मां दुर्गे यतो हि गरुडो हरिम्‌ । एवं सप्रपुः प्तसिद्धि सिद्धाश्च मुनयः पुराः
यदूधृत्वा च महारुकष्मीः परदात्री सवसपदाम्‌ । सरस्वती पततां श्ेष्ठा यतः क्रीडावती रतिः
सावि्री वेदमाता च यतः सिद्धिमवाप्नुयात्‌ । सिन्धुकन्ण मस्यढकष्वीयेतो विष्णुमवाप प्रा
यदधून्ग तुली पूता गङ्गा मुवनपारनी । ण्धत्व सवैसस्यादच्ा सर्वाधारा बुषा ॥२४॥

8७८ दषायमश्चुनिप्णीतं-

वदृश्वा मनस। देवी सिद्धा वै विशवपुनित। | यद्धलवा देवमाता च विष्णु पत्रपवाप पा ॥
पतितत च यद्भूत्वा रोपुद्रःऽप्यरन्धनी । लेमे च किह प्रं देवहूती यत; सती ॥
परियदकेत्मनफदौ सुत प्राप च तसप्रसूः | त्वम्मता चपि सेपराप रवां देवी गिरिजां यतः
एब सरद सिद्धगणाः सरवैदवथमवा.नुय' । श्री नगनाङ्गलस्याश्य कवचभ्य प्रनार्तिः ॥
कमिच्छन्दोऽस्य गायत्री देवीं रापेदवरी स्वयम्‌ । श्रीहृष्णमक्तेसंपानौ विनियोगः प्रक-
तितः ॥ २६1
िन्कयंकृण्णम्ःय बराह्मणाय प्रकाशयेत्‌। शठाय पररिष्राय दत्ता मृन्युपवाप्मुयमत्‌
शभ्थि देथं रिश देयं म देयं कवच पिये , कण्टे धुरि मक्टथा हृष्णेन परमात्मना॥
भवा षे च गोरोके ब्रह्मण रिप्णुना पुरा । ॐ राधाति चतृथ्न्ते वहूनिजयानामेव च |
हृष्नेनेपातितो मन्त्रः करपदृक्षः रिग वदु । ॐ हीं श्र! राधि इन्तं वहिन यान्तमेवर च
कप नेजरु्मे चर प्रो युपे सदाऽवतु । ॐ दुं हीं श्रीं रातितगये कहुनिजायान्तमेव च
भस्तके केषां मन्त्रराजः सद्‌।ऽवव्‌ | ओं गं राधां च्थ्थन्तं वहानिजा गस्तमेत च
सण्हिष्धिपदः १तु कणेर नारिकां मुखम्‌ । छी हीं कृण्"पिमं इनतं कण्ठं पातु नमोऽ-
ननकम्‌ | ३१ ॥
शं भं रसेश्वरी ञेन्ते न्धं पतु नमोऽन्तकम्‌ । भ रं रापविसिन्भे खण्हा पठ
सदाऽवतु ॥ ३७ ॥
ृन्दावनविरातिन्ये स्वाहा वक्षः सदाऽवतु । तुटप्तीनवाभिन्थे सवाहा पातु नितभ्बकेषू
हितणिषिकां उतत स्वाहां प्रणवादिकम्‌ । पायुं च पर्ङ्गं पतततं पातु सर्वतः
र्थी रसे पा राषा वर्हनौ कृष्णप्रियाऽवतु । दके राकेशरी पातु गे पीशां नत्ैतेऽवतु
विभि मिण पातु वाचम्य कृप्णपूमिता । उत्तरे सततं पातु मृर्परङकतिरीधस ॥
पैरी सदान्भं पात्‌ मां सवेपजिना । जले स्थरे चान्गारपे स्वप्ने जागर तथा ॥
महैषिष्णी श्च जननी सवेत; पातु सततम्‌ । कवचं कथितं दुरे श्रीनगन्मङ्खटं परम्‌ ॥
यङ्गिकलि-ने दतिभय गहयादुद्यतर परम्‌ । तव स्नेहान्भयाऽऽएयातं प्रवते ने कंस्यवित
रुप्य विभिवद्रलाठंकारचन्रनैः । कण्ठे वा दसिणे बाहौ धृष्वो विष्णुंधमो मत्‌
महत्सवक्रििविं च पवकनिति सुकीतिता । तस्याषिदेवी या स। च पर्वती परिकौतिता ॥
किस्य पत देवी साडऽविभैता चं पवते । पवैतापिष्ठातुदेवी पर्वेनी तेन कीर्तितां ॥
सरवि पैन प्र्ते। विस्तृते च तनीगि च । सवैर पवैकठे च विधाना सनातनी ॥
द हं दवम्‌ २४ देवो रपर ल. र कब्‌, सर्तीम्‌ । २ क. देवो राततेशवरंः स्व" । ३ क, वा|

बह्मवेव पुराणम्‌ । ६४६

शतकेक्षनपेनैव सिद्धं च कववं भवेत्‌ । यदि स्यात्सिद्धककष्चो न दृशो वह्निना मवेत्‌
एतस्म।त्कवचादुदरगे रज। दुर्योधनः परा । विशारदो रन्तम्मे वहूनिस्तम्भे च निश्चितम
मया स्नतकुमारा१ पुरा दत्तं च पुष्करे । पभपरणि मेरौ च प्त सादीषनपे दर्वी ॥
महा१,तेन दत्तं च ददौ दुर्थवनाय सः । कवचस्य प्रततादेन जीवन्मुको ,मन्नरः ||
निर१ ५ठाति मकेयद्‌ तन्भन्तरोपाप्केन्ध यः । सिष्णतुस्यो मवेभिः 1 रानपुयफ़ह ठृत
रनानेन स्वैताधोनं सनेदनिन यत्फलम्‌ । सवत्रतोषव। सेन परमित्थाशच प्रदक्षरोः ॥
सपथ्ञेषु दीतानं नित ३ सत्परक्षे । नित श्रीङृष्णतेवाणं कृष्णौ रमये, ॥
पाठे चतुणौ वेदानां यत्कठे च ठम्॑नरः । तप्फटं कमते नू) पठनात्कवचस्य च ॥
रनदवार इमु च पिटपध्ानििते भने । दावा परकटे 8 द्युचरफते भग,
कराग्रे विपद्रश्ते घोरे च इड्बन्धने \ भ्या वियुक्तो भ्ेनमुक्त। षारणात्कत्रचध्य. त्र
इत्येतत्कृपिप दुर्ग तवेवेदुं महिशवरे । त्वमेव स्महूपा मां माया पृच्छते मग्र, ॥॥
नारुयण उवाच्‌-
इस्युक्रूत्ा राधिकया रमर समार च माधवम्‌ । ¶ठ ए।ङ्कितवोकगः सुनते, बभूव,
न ह्ण देवे। न गक्वाप्तदशी हरित्‌ । ¶ पृक त्परं तेय न वे ज्रः
परमयः पर्‌ पूष ह्रिष्णो, पर महान्‌ । नमः च मित्ता यप्म नक्गखेत्र-लादद
तथ्‌] न वेष्णव्ाजज्ञानी योगीन्द्रः शकशत्परः । काभकरोषटोममोहा भित्तसोमेव.नाश्व
स्क जागरणे शधस्डेप्णध्यान्‌र्‌0: सिवः । वथा इष्णश्तया दन्नं मेदो योः
यथा हेभुऽ+चषु यथा देवेषु म्‌।4वः । तयदं केषप॑ वस्त कवृवेषु प्रशस्तय, ॥
शष्ान्दा भङ्गल।यश् वकारो द्‌तृवानकः | मङ्धदानः नदाता यः स सिकः पस्वित
नरा सतते मिश्े र कर१।० करौति य; । २२५५ म ्ञ इत्यु पत ९३ शंकर स्वव;
ब्रह्मादीनां बुरणां च मुनी वे: देनाम्‌ । तेषा च महतां देये महदेव; परकीतितः ॥
महती, पूजिता विधि मूढभ्रश्ीरीश्चरौ । तश्य। देवः पूजिनश्च मृद्धिः प,च सकृत;
विश्वस्यानां च सर्वेषं महतामीशवरः स्वय । महेश्व( च तेनेमं प्रवद्निति मनीद्ः ॥
हे क्र्म षर.518 यदर्थ महेशरः । श्रीकृष्णमक्तेदाता यो मवा च्छि प्रा करनिद्‌
इति श्र्नद्च ° महा ० ५0० न।रद्ना ° राथिकरोपा० पमन्न।दिकयनं नाम्‌
पदपश्चायरमोऽध्यायः ॥ १६ ॥

------------“-----न---------~--~-------------“~-----^---~--- ~ ---~~ -कोायाकाणयकििन

१क, बालाय । २ क, रिपुंप्रस्ते ।
|

६९० दैपायनमुनिभणौतं-

अथ सप्रपश्चाशत्तमोऽध्याय। |

त-क

नारद उवाव--
सवौरूवानं शतं बरहमलतीव परमाद्भुतम्‌ । अधुना श्रोतुमिच्छामि दुगोपाल्यानपुत्तमम्‌
दुगो नरायणीशाना विष्णुमाया शिवा सती । नित्या पत्या मगवती शर्वाणी सवैमङ्गखा
जम्ब वैष्णवी गौरी पावेती च सनातनी । नामनि कौथुमोक्तानि सर्वेषं ज॒मदानि च
अथै षोडरानान्नां च सरदेषाभीप्सिते वरम्‌ । ब्रूहि वेदविदां श्रष्ठ वेदोक्तं पवप्तमतम्‌
केन वा पूजिता पाऽऽर (वितीयेकेन वा परा । तृतीये व चतुरे वा केन सर्वत्र पूनित॥
नारायण उवाच-

भप षोडशनाम्नां च विष्णु षकार सः। ज्ञात्या पुनः ¶च्छति त्वं कथयामि यथागमम्‌॥
ुर्पौ ३९ मह्गित्ने मवबन्धे च कर्णि । शोर दुःते च नरफे यमदण्ड च जन्मनि ॥
महामयेऽतिरोभ चाप्पाशब्यो हन्तुवाचकः | एतान्दन्त्यव या देवी सा दुगौ परिकीर्तिता
यशसा तेजसा रपनीराथणसम। गुणै: । शक्तिनारा वणस्येवं तेन नारायणी स्ता ॥
हेछानः पमेतिद्धययं चाशाढरो दातुाचकः। सवैर्मिद्धपरदाथी य साऽपीशान। अक्रत
चश माया पुरा चष्ट विष्णुना परमात्मना । महे माधया विश्च रष्णुमाा प्रकीर्तिता ॥
रिषे कश्याणरूपा च रिवद्‌। च रिषप्रिया | परिय दातरि चाऽऽखब्दो रिव। तेन प्रकीर्तिता
तदृबुदध्विषठतृदेवी विद्मान। युगे युगे । पतिवत्‌ पुशील। च सा सती पारेकीतिता ॥
यथा नित्णे हि मगवान्निश्या मगवती तथा । स्वमायया तिरोभूत तत्ररे प्राकृते ये ॥
भब्रहमतम्बपरयनतं त्वै मिथ्पेव हृतरिमम्‌ । दुगो सत्थस्वरूपा सा प्रकृतिभेगवान्धथा ॥
सिद्धशव्यादिकं सम यस्यामस्ति युगे युगे । तिद्धाशकि मगो ज्ञेयस्तेन सा मगवती स्ता
सर्वाममोक् प्र पयति जनभमृत्युनरादिकम्‌ । चराचर विशवस्याज्छवाण तेन कीतिता |
भङ्गं मोह्कचनं च।5ऽशढ दातुषा वकः । सवनमो ताना दद्‌।ति पैव स्यास्वमङ्जङा
हयै सपदि कर्ये मङ्गरु परिकीतितम्‌ । तान्दद।ति च पर्वभ्यस्तन सा सवैमङ्गला ॥
अम्बेति मातुचनो वन्दने पूजने पद्‌ । पूजिता वन्दिता मात्‌। जगतां तेन साऽग्बि ^
विष्णुभ्का शिष्णूपा विष्णोः शक्तिष्वरूपिणी । खष्ट च विम्णुन सृष्टा वैष्णवी तेन

कीतित। | २१॥
गौरः पीते च निप ए ब्रह्मणि निरे । तस्याऽऽप्मनः शक्ति(रये गौरी तेन प्रकीतिता ॥
गुरः कैभुशच पर्षा तस्य शक्तेः परिया सती । गुरः कृष्णश्च तन्माया गौरी तेन प्रकीिता
तिपिभेदे पकम कलपभेरेऽन्वमेरके । रुयातौ ते च विरात पात्रती तेन कीर्तिता ॥

भहमवैषतैपुराणम्‌ । २९

भहोत्सग्रविरेये च पर्वति सुकीरतिता । तस्याविदैवी या साच पार्वतीःपरिकौर्तिता ॥
परेत्य सुता देवी प्राऽअविभूता = पेते । पवतपिष्ठतरवी वा्वती "तेन कीर्तिता **॥
सवैकारे सना प्रोक्तो विस्तृते च तनीति च | सर्वत्र सर्वक च विद्यमाना ` सनातनी "॥
अपे पोडशानाम्नां च कीतितश्च महामुने । यथागमं सव वेदोक्तोपाए्यानं चं निशमय॥
पथमे पूनि पता च षण्‌ परमात्मना । वरम्ावन च परष्टयादो गोण गत्र,
मधुकेटममीतेन बरह्मणा सु द्ितीयतः । ्िुररसिनेव तृतीमे विपरा) ३०.॥
भष्श्चिया महेन्रेण शागादूदु प्तः परा । तरदर्थ -पूनिता देवी कू्रा.मवतीरी
तदृ गुनीनैः पिदधे मुगिपुगतैः । पित पदषु पपमतः रा +
तेजःमु स्पदेवानां ाऽऽविभूता पुरा मुने \ पव देवा ददुस्ते -सलाफमाप््राति. त

दुम दस्याश्च निद्धित दुता त्रा। दुत्त खराख दवेम्यो वृर्‌ वप्र ितम्‌ ॥
फर्श पूनित। प्रा सुरभनःगहुपमत। । राज्ञा च श्रियम सुतमा श्र रिच,
मेषादिमिश्च महियैः कृष्णप्तरिशथ गण्डके! । गगोरिघुपकृप्माण्डेः परिभिन्निपिने,+॥
वेवोक्तंशचव.दुकतैवुमुप्वारातु.षोडङ । प्यात्वा च कतवर सूपूरयःततिताहतः म
राजाङ्ृ्वा पीर वृर प्राप केप्तितप्‌ । मुक्ति संपरार वैश्यश्च पूरव च पूितुर,॥
तुष्टा4 राना वैद ्नेतरः छताज्नटिः, पप्ने यःमा ३.7 र क्सने .॥
मन्मथ तामहृषगा च नरषोतां नराभिपः। र्रोद्‌ च तदा वेशः सनान्‌र
स्यूत्वा देहं च वेदयभ्तु पुष्करे दुष्करं तपः। करत्वा जगक्ष गोलकं इ सः॥
राज। ययौ स्वराज्य चं पूर्वो निष्कण्टकं बटौ । मोगं च धूमे मृषः पष्ट सदम्‌ ॥
माथी स्वराज्यं सन्यस्य पुत्रे १ कालयोगतः । मनुबेम्‌व.सावर्भिस्प्तवा १ पृण्करे तप्‌ः॥
इवे कथितं वत्स समासेन यथागमम्‌ । दु गीवां मुनिम किं भूथः प्रातैनिचछरति
इति श्वीश्रे्य ° महा ° प्रकृति० नारद्ना० मनपोगाण वा ° वु्दिनभ्युत्व-
श्यादिकथनं दाम सपपश्चाशत्तमोऽध्याधः ॥ 4७.॥

म रौ [प

काक्षाशवपत्ोऽपयः |

नारद उबच-
कस्य वेशेद्धवो राज सुरथो धर्मिणां वर; । कम ६५२१ ज्ञानं मेषपे ज्तोनिनां वीत्‌
क्य वशो ्रहमन्मे कंसो मूनित्तम , बम्‌ कुव सगदो नर्य मुनिना सह ॥९॥
सस्य मुभूशर षाध्य वा प्रमो तृषवेकष्ययोः । उकषसेन भोमि च्छि वदवेदविंदं बर
नारायण उब्राह्ल--
१६

९६२ दवेपायनपुनिपणीत॑-

भत्रिश्च जह्षणः पृत्र^तस्थ पुत्रे निराकरः । स च कृत्वा राजसूयं द्विनराजो भमूव ह
ग॒रुपरन्यां च तारायां तस्यामूश्च बुषः सुतः । बुषपुत्रसतु त्रश्च तःपुत्र. घुरथः स्यतः
नारद उवच--
गुर्प््ां ॥ तारायां सममृत्ततसुत; कथम्‌ । मशो उथतिक्रमं बरहि देवस्य च महामुने
नारावण उबाब--
सेपन्मत्तो महाकामी ददर जाहनवीतटे। तारां पुरगुरोः पत्नीं घमिषठां च पतित्रतम्‌॥
सुशनातां सुन्दरीं रम्यां पीनोन्नतप्यधरम्‌ । सुश्राण। सुनितम्बादयां मध्यक्षीणां मनोहराम्‌
सुदतीं कोमराङ्की च नवयोवनसेयुताम्‌ । सूक्षमवक्ञप्रीधानं रत्नमूषणमूषिताम्‌ ॥ ९ ॥
कभ्तूरीनिन्दुना साषमवशचन्दननिःदुना | पिन्दुरनिन्दुना च।स्फाठमध्यस्यरोऽज्वशाम्‌
वायुनाऽधोषरज्जहीनां सकाशा रक्तटोचनाम्‌ । शरत्पावेणचन््रात्यां पकबिभ्बाधगं वराम्‌
सुस्मितां नेशनवकतरां च कल्या चन्द्रदशषौनान्‌ | गच्छन्तीं स्वगृहं हर्षानमत्तवारणग।गिना्‌
तां द्रा मन्मथक्रन्तश्चन्दरी ङण्नां जहो मुने । पुलका ङ्कितसगङ्गः सकामस्तामुवाचसः
चन्द उवाच-
योषि सषणे ति रिष्टे रसिकातु च । सुविद्ग्धे विद्ग्धानां मनो हरपि संततम्‌ ॥
निवेनय प्रकृतिं जन्भ कामसगरे । तपःफडेन त्वां पराप बृहच्छोणीं बृहस्पतिः
अहो तसिना स्ापभविद्भ्येन वेषस। । योजिता त्वं रप्तवता शशत्कामावुरा वरा ॥
किं वै। भूखे च गिज्ञातमविकषु समागम । विद्ग्वाया विद््येन संगम. सुखस्रागरः १७
कमिन कामिनी स्वं च द्ग्धाऽसि व्यमीश्वरि । कर्मणा वाऽऽत्मदोषाद्वा को जानाति
मनः ज्ञियाः ॥ १८ ॥
दिनै दिने वृषा याति दुर्म न्रयौवनम्‌ । नशीनयीवनस्थाा बुद्धेन स्वाना तव ||
ाशचचपस्यायुकश्च हृष्णमाप्मानभीपिपतमू । खमे जागरणे वाऽपि ध्यायन्नास्ते बृहस्पतिः
सवैकाभरसन्त स्व निष्काम काममीप्तितम्‌ । ध्यायन्त कामुकी शश्वदा शरङ्गारमात्मनि
भन्यश्च वन्ममःकामो भिन्न त्वद्धतुतीप्ित९। ययोश्च भिन्नौ विषयै का प्रतिः संगमे तयो;
भसन्ती पूष्पतसमे च गन्धचनद्रमचरचिते । मोदस् मां गृहात्वा स्वं वसन्ते माध्ीवने
पुणभष्यु्ुहुुमे निजेने चन्दने वने । मवती युवती भाग्यवती तत्रैव मोदताम्‌ ॥
भन्दते चम्पषने शीतचम्पकवाथुन। । रम्ये चग्पकनशपे च क्रीडां कुरु मथा सह ॥
शश्यायां मरखुयद्रोण्यां मन्द्चन्दनव युना । रामे रम मया सार्ेमतीव निजने वने ॥
स्वरणसेखातेढवने नर्मदापुडनि हमे । पुराणां वाभ्ितस्थाने रतिं कुह मया सह ॥
१७, भ्यचरज्जार । २ क, करली" । ३ कै, "मीश्वरम्‌ ।

ब्रह्मेवतंपुराणम्‌ । ९८३

इत्यक्त्वा भदनोन्मत्तो मदनाधिकषमु्दरः । पात्‌ चरणे देश्या मन्दो भभ्दाश्चिनीतेदे ॥
निरद्धमाग चन्द्रेण शुष्ककण्ठीऽतःदक।.। अभीतोवाव कोपेन रकतपङ्कनरोचना ॥
तारोवाच--
धिक्‌ स्वां चन्दर तृणं प्ये परल्ीटम्पटं शाठम्‌। अत्र मार्य ९३ पुरो व्यै ते जन जीवनम्‌
डरे त्वा राजमूयमत्मानं मम्यते मही । बमूव पुण्य ते वपय विप्रज्ञीषु च यन्मनः
यस्य चित्तं परक्लीषु सोऽशुिः सवैकमैतु । न कम॑फरमक्पापी निन्धो विश्वेषु सवैतः
सतीत्व मे नाशयति यक्ष्मम्र्तो विभ्यति । अत्युच्छिो निपतनं पराोतीति श्चती शरदम्‌
दुष्टानां दपंहा इषणो दप ते निहनिष्यति । त्यज मां मातरं वत्स सत्थं ते रे मविभ्यति
इृ्युक्वा तारका साध्वी रुरोद च मुहुः । चकार साक्षिणं घत सूयं वायुं हुताञ्चनम्‌
क्षाणं परमात्मानमाकाङं पवनं धराम्‌ । दिने रतरिच सभ्या च सवं सुरगणं मुने ॥
तारकावचनं श्रुत्वा नमीतः सर चुकोप ह । करे धुत्वा रपे तूणी स्थापयामाप्त सुन्दरीम्‌
रथ च षाटयामाप्त मनोयायी मनोहरम्‌ । मनोहरां गृहीष्वा तां त च रेमे मनोहरः ॥
विसपन्द्के सुरवने चन्दने पृ्यमद्रके । पुष्करे च नदीतीरे पुष्पिते पष्पकानने ॥ ६७ ॥
सुगन्धिएष्पतस्पे च पुष्पचन्दनवायुन। । निजने मयद्रोण्वं जिगधबन्द्नच्बिते ॥६८॥
रे शठे नदे नयां शङ्गार कुवैतोस्तयोः । गतं वर्षशतं हरषनपहूतमिष नारद ॥६९॥
जमृव शरणाप्त्नो भीतो दैत्येषु चन्द्रमा; । तेजभ्विनि तथा शुक्रे तेषां च बिना गुरी
अमय च ददौ तम्मै कृपया भृगुनन्दनः । गुरुं जहाप्त देवानां स्विपकं बृहस्पतिम्‌ ॥
समायां जहपुैष्ा बडिन दितिनन्दनाः । अमय च दुस्त माताय च कल्किने ॥
सतीप्ततीत्वध्वंसेन पपरष चन्द्रमण्डटे । बभुव शशरूपं च कलङ्कं निमेरे मलम्‌. ॥
उवाच त महामीतं शुक्रो वेदविदां वरः । हिते तथ्यं वेदयुक्तं परिण।मपुखावहम्‌ ॥
छक्र उव।च-- |
` त्वमहो ब्रह्मणः पर्नोऽप्यत्रमंगवतः सुतः । दुर्नीतिं कमं ते पुत्र नीचवन् .यशकरम्‌ ॥
राजधूयस्य सुफटे निमैडे कीर्तिमण्डले । सुधारो सुरानिन्युरूपमङ्कमुपारजतम्‌ ॥
त्यज देवगुरोः पत्नीं प्रसूमिव म्ासर्तीम्‌ । धरम्ठम्य वरिष्ठस्य ब्राह्मणानां वृहसपतेः.॥
शमोः पुराणामादास्य गुरुपु्रस्प वेधसः । पोत्रस्याऽऽङ्गिरपो नित्यं जवते ब्रह्मतेजसा
हात्रारमि गुण। वाच्या दोषा वाच्या गुराराप। इति सदरशाजातानां स्वमापं. च सताभपि।॥
स शध सुरगुरुः परो दिशे निशकर। तथ।ऽपि सहनाशूयानं विते धमेसंसदि . ॥

न
१, °शहक तन्मु° ।

दुभि परिठाप्ततपीऽसनातन, । यतो धर्मस्ततः रमो यत हष्णस्ततो जयः॥
गौर पन म्यी तिही सप्त पसू" हिप; र्ये यानित धरो रति पामिकस्‌।
देवाश्च गुरो विप्राः शक्ता यथपि रक्षितुम्‌ । तथापि नाहि रन्त परमं पापिनि जनम्‌॥
कुृरिप्नोनें गममे सुविप्रयेः | बह्हयषोदश््पनकं च -मवेदवम्‌॥५४॥
तुषपुपूश्ठिलिना -अ शमने -तच्छतुधेकम्‌ । त्याग धर्मो नासति पापमीत्याह -कमरोद्धव
रिप्वीपपीना अर णम, अढे3 चेत्‌ | ब्रह्मतया पापं सदेव श्तौ श्तम्‌.॥
धी ृर महामायः पराहणी यज पांमतम्‌ + इप्ऽनुताप-पगच निद्ैरिक्लु महाएला ॥
उष्म ते १५ दूरीभूते भवेन्तु । शरणागतमीतस्ष मयि देवस्य षमेतः ॥९७॥
शङ्हीतं च रीतं च दीने शसणार्धिनम्‌ । यो न रकषत्यधमिष्ठः कुम्भी १क वसेदुनुवम्‌॥
राजपूबश्यतानाःच रिता -खमते"कषठम्‌ 4 पररेधर्युकश्च धर्मण, स भवेदिह. ॥५९॥
इसु 9 दैत, स्वो मन्वाश्िनीहरे। जनासा-तं जापयामास विष्ुपूणं वकार सः
विष्णुभुदठमनातिन कतमे श्च मप्रदम्‌-। गङ्गोदकेन, फुण्येन भोनयामाप्त चन्द्रकम्‌ ॥
शोधः हत्वा त & मीत सनजिते पापकमेमा ` । कुशदस्तस्तमित्यु्र स्मारंसारं ह मुने ॥
प्क उदान

यद्यपि मे त्प पत्वं पत्वं पृजाफ हरे; सत्यं ब्रते चैव सस्यं सत्यवचःफलमू।
तीर सत्यं सस्य दानफटं यवि { उपप्फठं संत्यै पाान्मु्तो' मवान्मवेत्‌१
विःत्रितत्यहीनं च विष्णुदूनाविहीनकम्‌ः। तकत्नोहु महाघोरं बश्रणपे पुदरुमम्‌.॥
स्वम्मौयश्ननं कृतता यः प्रमति परक्ियम्‌ । स याहु नैकं टै चनत्रपीपेन पातक,
वाशा ताकेश्कनतं दुःशीढा चुमख। त या । सामु चन्दभापेन याहु छाामुलं वम्‌
मने मूमानं -च यश्वुर्के हरिमः । स याहु काठपूर्ैच चनेदापाशचतूदैगम्‌॥
भन्बुवीच्या मूखननं यः करोति नराधमः । चन्द्रपापायचगदात काटकूत प गच्छ्हुः६९
सङ्ान्तेःबक्षवित्वा च वास्यातिवरपृरथमं । सोः यातु वेहैनिकृष्ड, व वन्दरपो पार्थवम्‌
कीिःकरोतिः एनसापपरकीरति विद्व † त करौः व्ुपिनंकुममीषोकः च गच्छतः ॥
पितरा माजीजरोऽन शृष्णाति पातकः] स्वभरेन्नपरेने वाठुन्डातौ धुवम
कुर्जक्रगनीरस्वनुरुतिो गोव चं | यडाति धन््रणप'व वातुः ते #।पिमै धरुव्‌ - ॥
पमि तेनव कमतीभाके बतु तसावुतीये वैष्डाडी वीनितरप्नीति पीतिक्ते
दविवलकोकवभकीतशकपी करेति च । योग्मच्छेत्कानेतेः करपी यिनी

बहविवपीपुश्रणङ्‌ -.

त बलुचन्दपापं वे महाधोर च पपिनम्‌। स पातुः तेन पपिनीकरारकु बज्दनन^०६॥

मुख क्ीणी स्तने योनिं यः परयाते परलियाः। कामतः काभव्ग्यच्वःतपुःते चशेकरणनम्‌
सपयकुखसमक्यं च चन्द्रपापाचडुयुगम्‌ । त्मदुतीये मतु आाण्डऽम्के नतु

कुहुतंक प्तिनतुैदयष्टमीषुः च । मापे मसूरं रुवं यश्य मुतेःरविगे+ क

कुरूते ब्रम्यधमै-त यातु तं बन्द्रक्गिर्निषम्‌ । चयैगे कापूतर तेन पापेन गच्छतु ॥

तंलादुतीथ बण्डठी योनिमोप्मोतु पतकी । स्वमन महिनी दरि करने; शकं कं ॥
एकीकदया म्व यो मुके शष्णजन्माटगीदिे रिषिरती मेहथ सती तै" वमू्षीनकम्‌
प-याहुःकु्फपाक च याथविन््राचैतुदा ' तेन परषिन बीऽऽच्नो योण्डीकणिगिमेध च

ताम्रश्यं दुग्धमा्वाकमुषिष्ट धूर्ते च । भारिक काश्ये दुग्धं सर्वणं तथा ॥

पीतो वैव मृ्तशेषं तथौदनम्‌ । भतिङृ्ौदने मुरकते पूय नास्तगते दविजः ॥

तै यातु चन्दणप च दुनार च दारुणम्‌ । स यातु तेन पपेन चान्धकूषं चतुर्युगम्‌ ॥

स्वकम्याविक्रयी विप्रो देवलो वृषवाहकः । शूद्राणां शवदाही.-च तेवां त सूकारकः

अश्वस्थमुरुताती च विषणुविष्णवनिन्दकः | तं याह चन्हपापे च -दाङ्णेपीपितियृ््‌
स यातु तस्मात्पापाच्च तत्मूमी च पानकी । शशदग्षो भकं त 'यारदिम्कषश्चतुद र॥

तसमाईतीये चाण्डाष्टी योनिमाभोतु पातकीः। सषणन्ममु षाष्डलेदैमः पं्चभनाु

गदेमो जन्भशतकरं सूकरः सषनन्ममु । तीय्वाङ्क्षः ससु पै विदूकृमिः पश्चनन्भमु

भका जनपक्षतकं शुनिमंबड़ तत्परम्‌ ॥ ९१ ॥ `

वृथामांसं च गो मुङ्क्त स्वायै प।कान्नभेव च । तद्दन् महापापी प्रा्तुयाष्बन्त्रपातक्मूत

स यातु चनद्रपापेन चापिपशन चतुथुगम्‌ । ततो मवतु श्पेश शश्च, स्यत्सं्तजन्मैपुःः; ॥

विभ वपुुषिको यो हि सोनिजी वी भिरित्सकः। हरेना ज्ञ च विकता यश्च-वा ङ्गक
स्वेधमैकयकथयैव यश्च ्वातमपरसक. । मषीजीवी पावकश्च कुरु भेष्के दकःच ॥
तं शतु चभ च चम्दरो भवतु विज्वरः ¡ न यातु तेर्न पापेम-शृष्मोते व्िदाक्गमी
ततरः विद्धो,मवतु'स यवैङिष्राशचतुदंश । तते ददद, रोगी च दीतालीपोः नरेश
ललामं रसानां च तिरानां छवणस्य च । अश्वानां चेव. रोह।लोगविक्तेन बर्कातकराे।
विप क्रमकः चौर -याु त वंनद्रपातकम्‌ । स यातु तेन पपेन सुत्वारं सुषु शह
तत्र च्छिन्नो म्ल स ` याववि््रषहर्सकम्‌ । तरभाहुलीयै त मवेसछग ङ सप्कनत
सप्तजन्म माजौर महिषो भन्मपश्चकम्‌ । सपठजन्मप माजोरो महिषो भन्मपश्कम्‌ । सन्मम मस्ट्कः वुकुर, सषभन्मघुा

। १ ख. रषे" । २ क. वृषकः । ३ क, य्वि" । ि

६६६ दपायन्ुनिपणीदै-

स्यश्च अन्भशतकं ककेटौ जन्मपश्चकम्‌ । गोधिका अन्मशतकं गदैनः पषभन्मघु ॥
समन्य मण्डक्सततः स्व कानवोऽपमः । चमंरश्च रजकपौकारश्च वधे. ॥
नाविकः श्रावमीवी च त्यापश्च सणेकारकः । कुम्भकारो लोहकारस्ततः क्षश्रप्ततो द्विजः
इति धनदं शुषि कृष्वा समुवाच स तारकाम्‌ । त्यक्त्वा बन्दर मह।साधिव गच्छ कान्त्‌-
| मिति द्विजः ॥ १०९ ॥
भायेश्धितते विभा पूता स्वमेवं शृद्धमानका | अक्रामाया बरषठिन न ज्ञी जारेण दुष्यति
इतयेषमुकत्ग शुक्रस्य चन्दर वा तारका प्तीम्‌ । सस्मिता सरिमिते चैव चकार च शुमारिषः
हति श्रीग्रह ० महा ° प्रकृति ° नारद्ना ° दुर्गोपा ° ताराचन्द्योदेोषिनिवानिवारणं
नामष्टपव्रातमोऽध्यायः ॥ ९८ ॥

अयेकेनषष्टितमोऽध्यायः।

नारद उषाच--
बृहस्पतिः # वङार तारकाहरणान्तरे । कथं तपरा त्‌ साध्वीं तन्मे व्यारुयातुमि
भारावणं उबाच--
षटवा दिग्ब ताराणा. लान्तयाश्चापि गुहः स्वयम्‌ । परस्यापयामास दिष्यमन्वेषायै च
| जानूहवीम्‌ ॥ २॥
शिष्यो गत्वा च तद्वतं जञात्वा वै टोकवकतः। ठ्दनुवाच स्वगुरं तारकाहरणं मुने ॥
श्रत्वा सुरगुशुवीती शरिना च प्रियां हृताम्‌ । मृती प्प मू च ततः पेपाप्य चेतनाम्‌
ररोदोचैः सशिष्यश्च हृद्येन विदूयता । शोकेन क्जयाऽऽविा विलाप मुहमहुः ॥
वाच शिष्यान्समोध्य नीतिं व शरतिसेमताम्‌। तश्नेऽः साश्यनभान्डोकातैः शोककर्धितान्‌
बृदस्पतिर्वाच--
हे बष्साः केन श्ठोऽहे न जाने कारणे परम्‌ । दुःखं षमेकिरुद्धो यः प प्राभाति न सेश्यः॥
धस्य नासत पती मायौ गृहेषु प्रियवादिनी । अरण्यं तेन गन्तर्चं ययाऽरण्यं तथा गृहम्‌
माशनुरक्ता वनिता हता यस्व च इवुणा । अरण्यं तेन गन्तन्बं यथाऽरण्यं ०॥.९. ॥
सुची सुन्दरी मायो गता यस्य गृहादहो । अरण्ये तेन गन्तम्यं यथारण्यं ॥१०॥
दैषेनापहता यस्य पतिप्ाध्या पतिव्रता | अरण्यं तेन गन्तम्यं यथाऽरण्य० ॥ ११ ॥

१ €. भासुष जन्मशतकं कुक्कुरी । २ क. "प्र स" । ३७. विरो । ४क़, श्वं
रयाय युहादूरम्‌ ।

अरह्मैवईपराणप्‌ । ९९७

य्य माता गृहे. नास्ति गृहिणी वा सुशातिता । अरण्यं तेन गन्तस्थं यथाऽरण्य॑०॥१२॥
प्रियाहीनं गृहं यस्य पूणे द्रविणबन्धुमिः । अरण्यं तेन गन्तव्यं यथारण्यं ॥ १३॥
मादथा बनता, मायाश्च गृह गृहाः । गृहिणी च गृह प्रोक्तं न -गृहं गृहमुःपते ॥
मरुवः ज्ञीविहीनश्च देवे पिञ्ये च कर्मणि । यदह्ना कुरते कम न तस्थ फलमागभव्‌।
द्‌हिकाशक्तिहीनश्च यथा मन्दे हुताशनः | पभाहीनो यथा सूयः शोभाहीनो यथा शशी
शक्तिहीनो यथा जीवो यथा चाऽत्मा तलु विना । किना$ऽबारं यथाऽऽषेो यथेशः
प्रकृतिं विन। ॥ १७ ॥
न च शक्ते यथा यज्ञः फलद दक्षिणां विना । कर्मणां च फं दातु सामग्री मूरमेष च
विन स्व स्वणेकारो यथाऽशक्तः रवक्रमेणि। यथाऽशक्तः कालश्च मृत्तिकां च विना द्विजा;
तथा गृही न शक्तश्च पेते समेकमोणि । गृह धिषठावृदेवी च स्वरक्तिगृहिणी विना ॥
मर्चमूलौः करिः सवी माथोमूढा गृहास्तथा | मायामूरं मुखं सव गृहस्थानां गृहे सदा
भमायमूढः सदा हे मायोमूड च मङ्गठम्‌। मायामूलश्च संप्र मायमूरं च परम्‌॥
यभ] रथश्च रथिनां गृहिणां च तथा गृहम्‌ । सापि € यया तेषां गृहिणां च तथा प्रिया ॥
स्ैरलप्रथानं च ज्ञीरल दुष्कुटापपि । गृहीता सा गृह्येनवेत्याह कमलेोद्धवः ॥
यथा जं भिना पदे पशनं शोमां विन। यथा | तथेव पूता छ्वगृहं गृहिणां गृहिणीं षिन
इत्येवमुक्त्वा स गुरुः प्रविवेश गृहं मुहुः । गृहा हिरः पार भूयो भूवः शुषाऽन्वितः
महुमहुशच मु च चेतनां पमा सः । मृयो भूयो ररोदोषेः प्मारसमार परियायुगान्‌ ॥
अयान्तरे महाज्ञानी ज्ञागिभिश्च पगोधितः। सच्छिष्यरूनिमिश्चान्यैः परंदरगृहं यवै |
स गुः पूजितस्तेन चाऽ तिच्येन मह्वत। । तमुशच स्वृत्ान्ते इदि शस्थमिवािवम्‌
बुहस्पतिवच। श्रत्वा रक्तपडजश्यवनः । तमुवाच महेन्द्रश्च को पपसफुरिताषरः॥६०॥
महेन उवाच-
दूतान वे सहसत च चारकमोणि गच्छदु । अतीव निपुणं दते त्पराधिनिमित्तकम्‌॥
यत्रारित पातकी चन्द्र मन्माश्रा तारया सह । गच्छामि तत्र संनद्धः सर्वैदधगनैः संह
तयन चिन्तां महामाग सव भद्रं मविष्यति । मद्रनीन दुगामिदे कस्य पपद्विपद्विनाः ॥
त्युक्त्वा च डुनासाते दूतानां च पहलकम्‌ । ते भ्स्थापयामप् तत्कमैनिपुणं मुने ॥
ते दूता तै वशत यदुमिज॑नमेवं च । सुदु च विश्पेषु जमित्वा शक्रमाययु! ॥

१ क, "लो पुत्रां भार । ९ क. यौवनम्‌। ३७. "रेभं च।

२९८ देपयत्रएनिष्नीत-

च+वातः प्रे सविव । दष सतारकं सीतं कप्ामाुरीदकतम्‌॥
शी क्म. पनाहीरो नतर -ृहसपतिम्‌ । उतर शोक्तष्ोःहदमरेन विदूयता ॥
|: ,, 3५8
कमम लक्िियतुखाद्प्र । मव पवन मह्ममाग सवै मद्रं भकिष्फति॥
त्विशाहिनिताक्षुक्तो न मव दिकरिन्दन। । एतदाङोदय चन्द्रश्च नगाम शर्णन््षिम्‌
गचेमतीये कक्िकरमामिः उतापि च । जहा पह श्यामः केदते पेकरं क्वम्‌
इत्र तु मङ्दश्च तषो गुरुणा सह्‌ । नग।म ब्रह्मराके च सुखदृश्यं निरामयम्‌
तक्रद्दता क्रहम्षीणमररुङ्णा,सह । पोच सदृत्तनतं-देवानागीदवरं परम्‌ ॥
मक्षन्ललकनम्कनसीतपा भरोत; । , हित तद जीतिस(रपुकाच रिनिथानितः ॥
3
योता वुन्तिकेतन्स्तकतः। तसै द्राति दुःसं चछा कृष्णः.सनाउनः
महे क्त प्ताति किशुः श्नसावनः। प्रथा द्द संहतं दातिन्व. शिवे ज्ञः
निस्त ्तीः प े.सवेक्रारणम्‌ । स्थं देना) विक्परिणः कृषगाज्ञापारेगक्काः ॥
बृक्खपतिन्कद्चवतीशर जितेन, । त्रवशवानिरसः पत्रा वेदेवाङ्गगएाः ॥
संवदन करलिह्धयेन.वःहिनिद्पौ गुरः । स.बमूव तसवी चकृषण,ध्रथति.वेश्वम्‌।
मश्क्णवयन्सीमा मी. च दुरिमम्‌ । जहार कापतस्तां च आातूजा पकाभुर्काम्‌
योल ्रथ्-कामा (कमुकीम्‌ ॥-जह्हत्य दृं च. ठमतेःनात्रःस्तवः॥
स शप्त्वा कयावसिाङरे । भतृनाया हारी व .प्रताप्ी शवेशरः.॥
तक्मवुश्धतकाभतव पीठा जुधतेः क्रमिः | वषेकोपिदलाणि त॒त्र श्थित्वा च पात्री
ततो मेनाद्मप्पी -ककोपिद्हकम्‌ । प्री निग च -इिंचव पुर॑द्र ॥५६॥
गृधकोरिप्हाणि शतेनन्मानि कुकुरः । भर तृन।यापहरणाचउतजम्प्रनि,मक्रर ५9
ददतिनय निवन दुतम च । तयापि कुम्भीग्रकं च यात्चन्धदिवाक॥ "
भाङ्ग -कमकसकोटितिेरपि,। जदरहथमेव,भोकत्य कृते.कमे ्भाशुष्‌॥
नगृदुरोभफििक्षएमि उढपुतो -वुह्छपतिः ।.क्ातं करोतु 'व्ानतमधरं त्रिनां वर५७
सुप हातात सवाहनाः । मध्यस्था सुन्व श्तु ३.कद्‌ते॥९८॥
पादहत्मपर्तमिनद्कतरमेदातटम्‌ ॥ दुर्दुरो ऽपि. यातुः सवाहम्‌ ॥

१७85. "कणां शुंकरछयम्‌ ।-२.क. कुभया ।

बह्मपैषसैएराणमू । २८९

मदेन उवाच --
कथं वा वेदकश्च पिद्धानां योगिनां गुरोः । ल्यंनयस्य शभोश्च॒गुस्मुत्रो बृहस्पति,
अङ्गिरास्तव पुत्रश्च तत्पुत्रश्च बृह्पतिः । सततो ज्ञानी महदिषः कथं शिष्यो गुरो. पतः

ब्रहमवाच-
कथेयमातेगुा च पुराणेषु पुरंदर । मां पुराभवृतिं च कथयामि निशामय ॥ १२ ॥
मृतवत्सा कभैदेषाद्धाां चाङ्गिरसः पुरा । व्रतं चकार मद्वक्याकृष्णस्य परमत्मनः।
तरतं पूस्वनं नाप वषमेकं चकार सा । पनकरुमरो मगवान्कारयाम स तां ब्रतम्‌ ॥
तदा$ऽगय च गोोकातवरमाता इृष१मथः । सवच्छां परं नह्म भक्तानुप्रहविम्रहः ॥
सुनता च स्रक्ष्मीकां तमुञच कृपानिपिः । प्रणतां पताश्चेत्रां च विनीतां च तया स्तुतः

भ्रोकृष्ग उवाच--
गृहाणेदं तफ मम तेजःसमनिवितम्‌ । मुद्कैव मद्वरतः पुत्रो मविप्यति मद॑शतः ॥
पतिगुर् देवानां महतां ज्ञानिनां वरः । प्रपते मविता प्ास्वि मद्वरेण बृहस्पतिः ॥
मद्ररेण मेयो हि स्र च मदवरपुत्रकः । त्वद्भभ म१ पुत्रोऽयं विरज मदिष्यति ॥
वरजे वीथनथ्ि३ सेत्रनः पालकरस्तथा । विद्यामन्तपुतौ चैव गृहीतः सत्तमः सुतः ॥७०॥
इव्युक्ता रानिकानाथः सकं च जगाम सः | श्रीङ्कष्णवर पत्रो ऽय॑ ज्ञानी सुरगुरुः स्वयम्‌
मृत्युन महाज्ञानं सिग प्रददौ पुरा । दिव्यं वधत्रिलक्षं च तपश्चक्रे हिमाश्ये ॥
स्वयोग ज्ञानमखि तेजःस्त्मप्तमं १२म्‌ । स्वशक्ति विष्णुमा शां च स्वश वै वाहनं वृषम्‌
स्वश च स्वकाचं स्वमन््ं द्वादश क्षरम्‌ | कृगभयः स्तुतस्तेन श्रीकष्णश्च परात्पर; ॥
शिवो रिवां मा च दिष्णुमापा चिवप्रिवा शक्तेनोरागणभ्ययं तेन नारायणी म्दता 1
तेजःसु सैकां ताऽऽविमूता पन.तनी जघान द्षयनि रे दत्रे प्रददौ पदम्‌॥*७१॥
कर्पान्ते र सेकन्या च ता मृकज्तिः पतती । पितृयज्ञे तनु त्यक्त्वा योगद मिद्ध गिनी
नभूष हेठकन ¶ सा साध्वी 5 भदूनिन्दया । कान कृष्णतपतता शेकरं प्राप शकरी ॥
श्रीकृष्णो हि गुहः संभा; परमात्मा परासर । कृष्णभ्य वरपु गोऽयं स्वयमेव बृह्वतीः॥
जतो हे) : परगुषगुरुपुतरः शिरस्य च । हत्ये कपितं सवैमतिगृहयं पुग तनम्‌ । ८९ ॥
इति भरघानस्ंबन्धः श्रतश्च कपितो मथा । परम्पाकमन्य च कथकमिं निरामय ॥
दुवा गर्डश्चव शकरः प्रतापवान्‌ । शिष्यो चाङ्धिरसस्तौ द्म गुरपत्रो ऽथवा ततः ॥

१ क, श्र॑तानशनक्षीणां ता* । २ क, यहफ* ।
३५

२९० दरशयनमुनिपणौत॑ -

पराणाधिक्रायों स्या च सनागं दक्षशापतः । ज्ञां स्वं च मगवानििप्मार घ्वमोहतः
५ न , कवक > अ = => = ९ (>| * [>
स्मरणं कार्यामा१ कृष्णेन प्रीरतोऽङ्गेराः । अतो हेतोगहेवं मतपुनः स्याच्छिवस्य पः
शध १७३ कलाम ्वथमे३ वृहस्णतिः । त्वं गच्छ तत्न सनद्धः प्ेवो नमदातटम्‌ ॥
इत्युकत्वा जतां धान विरराम च नारद्‌ । गुरुपैयौ ष कैल सं महेन नमैातदम्‌ ॥
इति श्वी्रह्म ० महा ° प्रह्ृति° नारद्ना ० दुर्गोण० बृहस्पतेः कैखाप्तगमनें
नमिकोनषष्टिमोऽध्याय; ॥ ९९ ॥

अथ प्टि-मोऽध्यायः |

नारद उवबाच--
नारायण महाभाग वेदवेदाङ्गपारग । निपीतं च सुधाए्यानं त्वन्मुलेन्दुषिनिःखतम्‌॥ १॥
अधुना श्रोतुमिच्छामि भ्रिमुशच बृहस्मतिः । शिषे च गत्वा कैटातं दातारं सवैसंपदाम्‌
जः त्कतो विधाता च कवा ते परत्यु।च सः । एतत्स समारोच्य वद्‌ वेदविदां वर ॥
नारायण उवाच--
शी गत्वा च वैखा श्रष्टश्रीः हकर गुरुः । प्रणम्य तस्थो पुरतो लञ्नौमकिनविग्रहः॥
दृष्टवा गुरुपुतं शमुरुदपिषठस्कुरा पनात्‌ । ज।रिङ्गनं ददौ तस्मै शप्र माङ्गारिक शिषः ॥
स्गपतने वापयित्वा वे पच्छ कुशं वचः | उवाच मधुरे वाक्यं मीत ते रञ्नितं धिवः॥ |
शंकर उवाच-
कथमेधविषर्त्वं च दुःखं। मक्िनति्हः । साश्रुनेत्रो रजितश्च भरातस्तत्कारणं वद्‌ ॥
विवा तपस्या हीना ते सध्या हनाऽथवा मुने । पिया श्ीङकष्णसेवा प्ता विहीना दैवदोषतः
प्रवा गुरौ मक्तिहीनोऽभीषटदेवेऽथवा दहरे। । वा न रातु शक्तः प्रपत शरणागतम्‌॥
किवाऽतिधिप्ते विमुख. कवा पेष्या वुमृ्ित्राः सिव स्वतत्रा ख व। ते सवि पुत्रोऽव-
चस्करः ॥ १० ॥
परशासिते न शिष्णो व। कि मृ्याशव्तरपरदाः। करना ते मुखा लक्ष्मीः व रुष्टो युरुप्तव
गरिष्ठश्च वरिष्टश्च शश्वत्स॑तुष्टमानप्तः । गुरुस्तव वतिष्ठश्च प्रेष्ठः श्रष्ठः सत।पहो ॥१२९॥
किंवा रु्टोऽभीषटदेवः वा रृ्टाश्च वाडवः । किंग दृष्ट वष्णगाश्च कवा ते प्रबलो रिपुः॥
विवा ते बन्धुरिच्छेद्‌ विग्रहो बिना सह । किंवा पद्‌ परभम्त शिवा बन्धुषनं च वा ॥
केन ते व। कृता निन्दा सेवी पापिमिभूने । केन वा त्व परत्यक बान्धवेन प्रियेण वा

------~~~-~-

१ क. “रिव शिवस्य तमुतस्य च । २ स. "वनतकंधरः । २ क. बान्धव" ।

्रहमवैवर्तपुराणम्‌ । २९१

धन्धर्सयक्तसत्वय। मिवा वैराग्येण क्रुधा ऽथवा । किव तीर्थं नाहि लञ।तं न दत्त पुण्यव।प्तरे ॥
गुरुनिन्दा बःधुनिन्दा खटवत्करच्छृनाऽथवा । गुरुनिम्ा हि साधूनां मरणादतिरच्यते ॥
अपद शप्रनातानां खलानां निन्दनं तथा । दौःशीट्यमेवमपतां शशचक्नरक्रिगामिह ॥
परथशपकाः सन्तः पुण्यवतो हि मारते । शश्वमङ्गलयुक्त श्च रानन्तेऽमरपानप्ताः ॥
पुमे यशति तेये च सषदधे च पराक्तमे । दु व। प्रतापे च प्रजाभूमिषतेषु च ॥२०॥
वनेष च बुद्धौ च स्वमवि च चरित्रतः । आचर तथवहरे च ज्ञायते हय नृणाम्‌ ॥
याह्येषां च हयं ताटकषां च मङ्गलम्‌ यादग्येणं पूवपुण्वं तादकंतेषां च मानत्तम्‌ ॥
इत्युवत्जा च महादव विररा स्वसदि । तमुवाच महावक्ता सयमेव बरहर्मतिः ॥
बृहस्पातिरुराच--
अङथ्यमेव वृत्तानो कथणमि किमीश्वर । छाकाः कमवशा नित्यं नानाजन्मपु यत्कृतम्‌॥
स्वकभणां फं मृडक्त न. तुनन्मनि जन्मनि । नहि न च तत्कभ॑विन। मोगाच्च भारते
मुखं दुःखं मयं शोको नराणां यत्कृतं प्रमो । केचिद्वदन्ति हि मवेत्स्ङृतेन च कमणा
कैचिद्धः मति देवेन स्वभावेनेति केचन । त्रिविधा गनयो हयस्य वेद्वेदाङ्गपारग ॥ २७ ॥
स्वयं च कमेननक्ः कर्मं वै दैवकारणम्‌ ¦ स्वमावो जायते नृणा सात्मनः पूवैकर्मणः ॥
प्वकृमणा च सर्वेषां जन्तूनां प्रतिजन्मनि ' सुसं दुःखं भय शोकः स्वान्मनश्च प्रजायते ॥
स्वकमफटमोक्ता च जीवो हि प्रगुणः सदा । आत्मा मोनयित। सक्षी निगणः प्रकृतेः परः
स्र एवाऽऽत्मा सरवम्यः सर्वेषां च फलप्रदः | स वै खनति देवं च स्वमा कर्म ववर हि
कर्म॑णा च नृणां रत्ना प्रशस्ता च प्रफुता ! रउजाबीन च वृत्तान्ते तथाऽपि कथयामि ते
युक्त्वा सवैवत्तान्तमवोचत्त बृहस्पतिः । श्रत्वा बभुव नम्रप्यो गौरीश छऽजय। तद्‌ ॥
जपमाला कराद्धष्टा कोपाषटत्य शनः । बमूव स्रः कम्पश्च रक्तपङ्कनलीचने ॥
तहवरीशो शुदरस्य विष्णोः पाइ: सता रिवः । सषु: सत्यश्च मान्यश्च स्वात्मनः परमा गतिः
निर्गुणस्य च ष्णस्य प्रकृतीदा्य नारद्‌ । के पात्पक्तमरिमे शुप्ककण्ठो्ठनालुकः ॥
शिव उवाच-
रिषमन्तु च साधुनां वैष्णवानां सतामिह । उवष्णवानामसतामाशवे च पदे पदे ॥३७॥
ददाति रैष्णवेम्यश्च यो दुःसं सुस्थिते जनः । श्रीकृष्णस्तप्य सहता तिघ्नन्तम्य पदे प
लवैष्णवानां हदये नहि इद्ध मदामलम्‌ । शरीङष्णमन््स्मरणं मनोनेभैट्यकारणम्‌ ॥
मिधते हृदयप्रनििरिज्यन्ते सवैत्तशयाः । विष्णुनतरोपासनया क्षीयते कमे तन्नृणाम्‌ ॥
षो श्रीृष्णदासानां कः स्वमावः सुनिमेकः । डनमायै मूर्खितश्च न शशराप ।र१ गुरः॥

२९२ देषायनयुनिषणीवं-

गुरुयस्य वरिष्ठ क्रोघहीमश्च धार्मिकः | -शतपुतरपनमप्येनं न पाक्रात रषं मुनिः ॥
निश्धापदवि सुरुरोभोतुमम बृहस्पतेः । मस्मीमूरो निमेषेण दातचन्द्रो मवेदधुवम्‌ ॥
तथाऽपि तं नो शशाप घमैमङ्कमयेन च । तपस्या हीयते शप्तुः कोपाविष्टम्य नित्यशः
भहो हत्ररतत्पत्रः परस्ीुन्धकः राठः । तपलिनो वेष्णवस्य.बहमपुत्रम्य षौमतः ॥
धर्मिष्ठा ब्रह्मणः पत्रा वैष्णवा ब्राह्मणास्तथा । केचिदेवा द्विना दैत्याः पौत्राश्च तरिविधा मताः
ये साचि ब्राह्मणास्ते देवा रानसिक'स्तथा । दैत्यास्तामतिका रद्रा बरिष्टाश्यद्धताःसदा
स्वपरमनिरत। विप्रा नारायणपरायणाः | रव; दा्ताश्च तेदेवा दैत्याः पूजाविवनिताः
ुमु्तमो विष्णुभक्त! ब्राह्मणा द्‌स्यरिप्वः । एेशयिप्पवो देवा्चामुरास्तमसरस्तथा
ब्राह्मणानां स्वघमेश्च कृष्णस्यगचनमीप्ितम्‌ । निष्कामानां निगरणस्य परस्य परृतेरपि
ये ब्ाह्मण। वैष्णवा स्वतन््नाः परमं पदम्‌। यान्तयन्ये।पासकाश्चान्यैः सा च प्राङ्ते लये
वणोनां ब्राह्मणाः ष्ठः साधवे वैष्णवा यदि । विष्णुमन््रविष्ठीनेम्यो द्विजेभ्यः श्वपचो वरः
परिपा विपक्षा व। वेष्णव।; प्।धवश्च ते । सततं णति ताश्व विष्णुचक्रं सुदर्नम्‌ ॥
यथा वहनी शुष्कतृणं मरमीसूतं भवेस्सदा , तथा पापं दैष्णयेषु तेजशिषु हुताशनात्‌ ॥
गुरुवक्रादविष्णुमन््रो यस्य कर्णे प्रवेक्ष्यति । तं देष्णवं महापृतं प्रवदन्ति मनीरिणः |
पं शतं पितृणां च शतं मात(महस्य च । स्वपो द्रंश्च जनन मुद्धरन्येव वैष्णवा; ॥
गयायां पिण्डद्‌ नेन पिण्डदाः पिण्डमोजिनः। समुद्धरन्ति पुंशां च वैष्णगश्च शातं शतम्‌ ॥
मन्त्रहणमत्रेण जीवन्पक्तो मवेत्नरः | यमस्तस्मन्मह्ममीत) वेनतेयादिवोरगः ॥९८॥
पुनम्त्येव हि तीथानि गङ्गारनि च मारते । टृष्णमन्त्ो गतकश्च स्पशेमत्रेण वाक्पते ॥
पापानि णपिनां तीरथ या्रनित प्रमवन्ति च । नश्यन्ति तानि सर्गाणि वैष्णवस्दामात्रतः ॥
कृष्णमश्नोपासकानां रजसा पादपश्मयोः। सथा मुक्ताः पातकेम्पः कृत्स्ना पृतावुषरा
वायुश्च पवनो बह्निः सूरे; सवै पुनाति च । एते पूता वैष्णवानां स्परशंमात्रेण डीङ्या
अहं ब्रह्मा च रोषश्च धमः साक्ष। च कर्मणाम्‌ । एते टष्टश्च वाञ्छन्ति वैष्णवानां

समागमम्‌ ॥ ६६ ॥
फटे करम नुरूपेण तरवषां भारते भवेत्‌ । न भवेततद्ैषणवे च सिन्नपान्ये यथाऽङ्कुरम्‌

मे

हन्ति तेषां कमं पूवं भक्तानां भक्तवत्सछः | कृपया स्वपदं तेम्थो ददात्येव कृपानिधिः
तेजसिनां च प्रवरं वैष्णवं मूगुनम्दनम्‌ । स चन्द्रो दुरो भीतः शूकरं च शरणं यथौ

६१ ख. सिदुषा* ।

बरह्मवैवतपुराणम्‌ । २९१

सुदशैनो बिष च शुकं जेतु न शक्तिमान्‌ । तथाऽपि चोद्धरिष्यामि तारां मन्रेण यहुरोः
भज प्तय परं ब्रह्म कृष्णमात्मानमीश्वरम्‌ । मुपर्तकने भगतति पत्नीं प्राप्यति टल
मनर तस्य प्रदाम्यामि भरातः कल्पतरं परम्‌। कोटिजन्माघनिध्नं च पवैमङ्गलक।रणम्‌
जह्मादिस्तम्बपयेन्तं नवर जलबिन्दुवत्‌ । शरणं याहि गादिन्दं परमात्मानमीश्वरम्‌ ॥
तावद्धवेच्छा भोगेच्छा स्रीपुखच्छा नृणामिह । यावद्गुस्मुखाम्भोजान्न प्राति मनु हरः
संप्राप्य दुम मन्त्रं वितृष्णो हि मवेन्नरः इृन््रत्वममरत्वं च नहि वाञ्छनत वैष्णवाः ॥
नहि गन्छनि मोक्ष च दाप्यभक्ति विन। हरेः । मक्तिनिमेथन मत्तो माक्ष नो वान्छति प्रमोः
ज्ञनं मृम्युज वत्वं च परतिद्धि तदीप्पितम्‌ । वारे्द्धि चैव घास भक्तानां नहि वाज्छितम्‌
भक्ति विहाय हृष्णस्य विषये यो हि वाञ्छति । पिषमन्ति पुधां त्यक्त्वा वश्चितो
विप्णुभायया | ७४ |
अहं ब्रह्म! च विष्णुश्च धर्मो ऽनन्तश्च कथपः कपिलश्च कुमारश्च नरनारायणावृषी ॥
स्वायमुष मनुश्ेव प्रहलद्श्च पराशरः । मृगः शक्तश्च दुवाप्ता बरिष्ठ; करतुरद्धराः ॥
बिश्च वरविल्याश्च वरुणश्च हुताशन. । वागरः पूयेश्च गरुडो दको गणणति; स्वयम्‌ ॥
एते परा भक्तवराः कृष्णस्य परमात्मनः । ये च तस्य कला; श्रष्ठ्त तद्धक्तिपर।यणाः॥
इत्युक्तवा दौकरस्तसमे ददौ कल्पतरुं मनुम्‌ । र्मी मायाङर म्बन डेनतं कृष्णपदं मुने ॥
परं पूजाप्रिषानं च स्तोत्र च कवचं तथा | तत्पुरश्चरणं ध्यानं शद्धे मन्दाकिनीतदे ॥
गुरुः संप्राप्य ते मन्त्रं शेकराच नगदृगु रोः । वितृष्णो हि मवाञ्धो च वमू तमुवाच ह ॥
बृहस्पतिरु्वाच-
आन्ञां कुर जगन्नाथ यामि तपु हरम्तपः तारा तिष्ठतु तत्रैव न तया मे प्रयोजनम्‌॥
परयामि विषतुरय च सवै नश्वरमीश्वर । श्रीृष्णं शरण यामि सत्ये नित्यं च निर्गुणम्‌
महदेव उवाच-
परम्रम्तां लियं त्यक्त्वा न प्रशस्यं तपो मुने । संभावितस्य दुश्चच। मरणादतिस्च्यते ॥
पुरो गच्छ महाभाग तमेतं नरमदातटम्‌ । यत्र ब्रह्मादयो देवास्तत्राहं यामि सत्वरम्‌ ॥
शिवस्य वचनं श्रत्वा ययै सुरगुरुः स्वयम्‌ । आययौ च महामागः इकरो नमेदातटम्‌ ॥
सगणे शंकरं दृष्टवा प्रसतन्नवदनेक्षणम्‌ । प्रणमूरदेवताः से मनवो मुनयस्तथा ॥ ८८ ॥
ननाम शंम; शिरप्ता षिष्णुं च कमरोद्धवम्‌ | दददस्तो महेशाय प्रम्णा$ऽलिङ्गनमासनम्‌
एतस्मिन्नन्तरे तत्र चागमच्च बृहस्पतिः । प्रणनाम महादेवं विष्णुं च कमलोद्भवम्‌ ॥

१ क, *म्गा मङ्लमाधिषम्‌ ।

१९४ देपायनपुनिपरणीत॑-

सूर्यं धमेमनन्ते च नरं मां च मुनीश्गन्‌ । स्गुरं पितरं भक्त्या चाकसततर सप्ति ॥
सचिनय मनत युक्ति त्र च संसदि । स्वयं विष्णुश्च मगवान््रहमाणं चन्द्रशेखरम्‌ ।
वि"णरुवाच-
यवा च मुनयश्चैव समुदरपुलिने हतम्‌ । शुक्तः कविं च मध्यस्थं प्रस्ापयितुमरेथ॥ ९३॥
विग्रहेणेव विषमे मदिष्यति न संशयः । मदाश्िषा पुरगुरुस्तारौ प्राप्स्यति निश्चितम्‌ ॥
सुरः स्तुतश्च सेतुष्टः दुक्रावार्यो भविष्ति । सुरैः शकतो हि न जितः कृष्णचक्रण रक्षितः
य॒वाम्यां प्राथ्येमानोऽहं युवयोः स्तवनेन च । शवतद्रीपादागतोऽसि परितुष्टः स्तवेन च ।
करा श्म्॑मीपं तु स्वो गच्छनत देवताः । रिपुवैखिषठः स्ते त्रेण व्षीमूत इति श्रुतिः ॥
इत्युकत्वा जगतां नाधस्तत्रवन्तरधीयत | स्तुतो ब्रह्मादिभिः प्रणतैः पररपूजिनः ॥
गते च जगतां नाये श्वतद्रीष च नाग्द्‌ । चिनितिताश्च सुगः सवे विषण्णमनसस्तथा ॥
मुनीन्देवांश्च संबोध्य ब्रह्मा वै तत्र पपतदि । उवाच नीतिसारं तत्समतं ेकरस्य सः ॥
ब्रह्मवाच--
मम शंमोश्च धर्म्य विष्णोवां सवैपाक्षिणः । अस्माकं च परमः सेहो देये देवे च पुत्रकाः
दैत्यानां च गुरु शुक्त परपन्नश्च निशाकरः | न मितश्च सुरैः शुक्रः पूनितो दितिनन्दने

थ ४९

ाराहेतोरहं यामि शक्रम्य भवनं सुराः | सर्व समुद्रपृलिनि यान्तु सिष्णोदेश्तः ॥

क

इ्युकत्वा जगतां घाता चागमच्छुक्रपनिषिम्‌ । प्रययुदवता विप्राः समुद्र पृटिन मुने ॥

हति रश्ाब्रह्म० महा० प्रकृति ° नारदना० श्रीङृष्णोपदिषठतारोद्धरणोपाय-
ज्ञानं नाम षष्टितमोऽध्यायः ॥ ६० ॥

अयैकषष्टितमोऽध्यायः ।

नारद उवाच
ततः प्रं कि रहस्यं बमूवा रदेवयोः | श्रोतुमिच्छामि भगवन्पर कतृहं मम ॥ २ ॥
नारायण उवाच--
हमा जगाम निवे इुक्रप्य च महात्मनः | नानित्यगणा कणि रत्नमण्डपमूितम्‌ ॥
पश्वादात्कोटिमिः रिष्ये; परीतं ब्रह्मवादिभिः । स््मिः 'रिलािश् वेष्टित दुगेमेव च ॥
रक्षिते रक्षकगणैदतयेश्च शतकोटिमिः । पद्मरगे वरचि प्रावि; परिशमितम्‌ ॥
दृद नगतां बात। समायां भृगुनन्दनम्‌ । स्तुतं मुनिगणे रःनसिंहासन्थितम्‌ ॥९॥

लयकल नु ----------- ~

१ क, ° कचिच्व म” । २ ख, "ममरषीपर्णं सर।

बह्मपेव्तपुराणभ्‌ | ९५९५

जपन्ते परमं ब्रह्म छृष्णमात्मानमीधसम्‌ । कोटिपूयेप्मं शदवज्ञ्वडन्त ब्रक्मतेजता ॥१॥
दृष्टवा भत्र प्रभायुक्तं विधाता हृष्टमानप्तः | आत्मानं कृतिनं मेने पुत्रं पौत्र च नारद्‌ ॥
ष्ठा पितामहं शक्रे धातारं जगतां प्रमुम्‌ ' उत्थाय सहप्ता मीत; प्रणन,म कृताम्निः
आदाथ पूजमाप्न चोपचारंस्द षोडश । तुष्टाव परया मक्त्या संभ्रमेण यथागमम्‌ ॥
वि्ामन्तपद्‌ततार्‌ दातार्‌ सवे्तषदाम्‌ । स्वकम॑णां च फलद सवेषां विशते वरम्‌॥ १ ०॥
शुक्प्य स्तवनेव तुष्टो जगतां पतिः । अषरुह्य रथातणेमवसततत संषदि ॥ ११ ॥
इक्र 1 शिरसो दत्तरत्नप्िहापतनेवरे । तेनसा छते रम्ये निर्मिते विधकमणा॥ १२॥
ङा क! प्रण बरह्मणे कु१( सनकं क्रतुम्‌ । वपिष्ठ च मर च च सनन्द च पतनातनम्‌॥
कपिं १ पञ्चशिखं वोदुमङ्गिपप मुने । षप मां च न! मक्त्या प्रणनाम कृतान्न; ॥
्रतम॑के पूजयामाम सादरं च यथोनितम्‌ । िहासनेषु रम्धषु वाप्रयामास षार्मकः ॥

हृश्वद्ना, स अण्वुदातननररनाः । क्पत्तव्राश्च धता( तुष्टुवुश्च यथागमम्‌ ॥
पवे।नन्तूय स कापिरपाचत्छपुगञ्जङिः । साश्रुगवः सपुलकः प्रणते। विनयानितः ॥

श्यक्र उवाच-
सय मेत्तफठं जन्म जीवितं च सुजीवितम्‌ । स्वये पिधत्‌। भगवान्पाक्षाद्‌ इष्टः स्वमन्दि॥
स्ताज्ञाद्दशश्च तद्ुत्रा भगवन्तः प्नातनाः । तुष्टः कृष्णोऽय मामे परमासा परात्परः
कृताथ कतुमीशा मां युष्माकं स्वागतं शि्म्‌ । स्वात्मारामेषु कुदाठं प्रभे विडम्बन
पित्र कुशा मां हेतुरागमनेऽत्र वः । अपरं ब्रूष किंवाऽपि शाप्त नः करवाणि किम्‌
बरह्मवच--

उद्विसश्विरकिच्छदा्वां ५ द्रष्टुमागतः । तिच्छेदः पु ब्रपौत्राणां मरणद्गिरिच्पते ॥
ठुशङं १ मुनिश्षठ पुतरनाोश्चाप नम्तिः | कृश ते स्वयमोगां काम्यानां तपप्ता्ममि॥
दिनि गिनिऽतरिच्छनं श्रङृष्यानेनमीमिपितम्‌ । स्गुरोः सवने नित्यमिच्छिन्नं भवेत्तव
गुरिष्टयोः पूजने च सेमङ्गटक रणम्‌ । पापाभिरेग्ञोकघ्ं पण्यहषपरदे शुभम्‌ ॥२५॥
समी्टदेवः सतुष गुरौ तष्टे न्‌१।मिह्‌ । ष्टवे च संतुरे पृष्ट सदेवताः ॥ २१ ॥
गुरुभिः सुरो रुष्टो येषां पातफिनमिह । तेषां च कुश नासि विघ्नस्तस्य पदे पदे ॥
तुश््य सतते वत्स श्रीङृष्णः शरङ्तेः परः । सवनतर्‌।तमा मगवंस्तव भक्त्या च निगणः
तव तुष्टो गुररहं विधाना जगतामपि । मपि तुष्टे हतितुषटो हरे तषट तु देवताः ॥

+ के, "गैमुवास स्वात्मभः खड्‌ ।

२९द्‌ देपायनमुनिमणीतं -

तपतं कणु मे घषामनत्रःऽऽगमनका एणम्‌ । परपित्य सुराणां च विधुर च ॥
रिय गुरुपत्रश्य स्वी तागा बृहस्पतेः । अपहत्य निशानःयस्तैव शरणागतः ॥
रोमुषमय सूयच शकेऽनःतश्च पुनक । आदिल वत्ते रद्र दक्षाश्च दिगीधराः
युद्धायाऽऽयानिष सनद्वासितल्तः रोस्वश्च देवताः, नागाः पिषुर्षाशचैव क्षरा्षप्तगुह्कराः
मूत; परेताः पिशाचाश्च कूष्माण्डा ब्रहक्तसाः। रि एताश्च गन्धव; समुदरपुदिनिऽभधुन।
तारकाभयतंमरामे मध्यस्थोऽहे सुतै; पह । देहि तार रणं किंव। त्यन चन्द्र च कामिनम्‌

कुक उवाच-
भागच्छनतु पुराः सँ नद्धा रणदुमेदाः | योऽप्ये विना महे च सवेषां च गुरं परम्‌
दद्या उचुः -

उमेषां गुरः संमुमन्यो वन्यश्च सवेद्‌। । पमेश्च सक्षी सैषां तमेव च पितामह ॥
अन्यांश्च तृणतुरवाश्च नहि पन्वामहे वगम्‌ । आच्छु च ये(तयाम्‌। बरन ब्रूहि नगद रे
कृपया गुरुपुत्रस्य यथ्ायाति महेशरः । आभनेषान्ञ प्रयष्टयामः पश्चा परोच्स्यामहे प्रमे ॥
ब्रह्मबाच-
कालाभिरुदः सहत िदवश्य बहनां वरः| हे वत्सा्तन सार्धेन को व। युद्ध करिऽ५ति॥
मद्रकाटी जगन्माता सद्गलपरारिणी | तथा दुर्या णर को वा युद्ध करिष्यति ॥
स। पहलभुना देव मृण्डमालातरमूरण। । योज नायतवक्त्र। च द शयो ननविस्तुना ॥
सप्तनाशपमाणश्च यस्या दन्ता भयानकाः । कोश "म.णनिहू। च महरा भवकर ॥
अतीव रद्राः सनद्धा मीमाः दकर्किकराः । अतिर्मीम। मेरवाश्च नन्दी चरणकर्क॑शः |
रिवय पादाः स्वे महाबह्पराकरमाः। वीरभद्रारयः शूराः कारिमूयैप्पप्रमाः ॥४१॥
सहखमूभभः रेषध्य फणामण्डलमूपणम्‌ । श्चं स्पपतुर्ध्‌ च को वा ये द्धा च तत्तमः ॥
क।लाभिखः तेह यस्य शंभोश्च परिकराः । शूहिनलि एरघ्तस्य जरतो ब्रह्मतेनपा ॥
यस्य पाङ्पतान्ेण दुरनवरयेण पुत्र: । भस्मीभू" भवेद्विश दैत्यानां वश्च का कथा ॥
यस्य दलेन मिनश्च शङ्लचुडः प्रतापवान्‌ । मुराम। पाषद्‌वरः कृष्णस्य परमात्मनः ॥
्िकोटिपूथदशस्तेजसी परमाद्भुतः । राध।कपचकण्ठश्च सपैत्यननेशवरः ॥ ५० ॥
मपुकिटमयाहन्त। हिरण्यकाशेगेश्च यः। मच विष्णुः समायाति धाद्रीपत्स्ववं प्रमुः ॥
इनयुक्तव। जगत। धःत। विरराम च पदि । प्रहस्भौवाच दूतेथो दानवन.मधीश्वरः ॥
१ह्‌(द्‌ उव्राच-
ममस्दधम्यं जगद्धातः सवषा भराक्तनश्वर । समैपूञ्य स्नाय कि वक्ष्यामि तवाग्रतः ॥

्रहमवैवरैपुराणमू । २९७

हिरण्यकरशिपेदैन्ता मधुकेटमयेश्च यः| सा कल। यस्थ कृष्णस्य परिपूणेतमप्य च ॥९४॥
सवान्तरत्मनस्तस्थ चक्रं नाम सुदशेनम्‌ । स्माकं टोकमस्मांश्च शश्द्रकष्यति वुःपहम्‌॥
ततो न बख्वाञ्छमुनं च पाडषते विधे । न च काष्टी न रेषश्च न च रृद्रद्वः सुराः ॥
यस्य छोमंमु विश्वानि निखिखानि जगत्पते । पव॑धारस्य च विभोः स्थुरात्स्युरतरस्य च
पोडशांदो मवतः प चैव हि महानिर।्‌। अनन्तो न हि तेतप्थुलो न कष्डी न बृहस्पतिः
भागच्छन्वु सुराः सम॑ युद्धं कुवन्तु सांरतम्‌ , न निमेति शरेम्पश्च न च पाशुपताद्भरात्‌
नमस्तुभ्यं मगवते शिवाय शिवदूपिगे | नमोऽनेन्ताय प्तधुम्यो केष्णवेम्यः प्रजापते ॥
श्रीकृष्णस्य प्रसादेन नि्मेयोऽहं निरामयः । न मे स्वात्मबहं बरहम तदलं यस््मोनेलम्‌ ॥
स्वपापेन मृतस्त(तो पुरा वे षिष्णुनिन्दया । निबेन्याच्छङ्चूडश्च दपौश्च मधुकैटभौ ॥
जिपुरः किंकरोऽस्माकं वीरत्वेन न गण्यते । तथाऽपि परेरितस्तेन सरथश्च मदेशधरः ॥
इच्युक्त्वा दानवश्रेष्ठ) विरराम च सेतर । उवाच जगतां घाता पुनय च नारद्‌ ॥६४॥
व्रक्षोवाच--
विना श्कारणं युद्धमुमरयोदत्यदेव भोः । सुप्ीत्याचरणं वत्त पवैमङ्गल करणम्‌ ॥११ ॥
तारं भिक्षा देहि मद्यं भु च वेधसे | विपुखे भुके राजन्गृह्यः पमेषापभाङ्‌ ॥
सनक्छुमार उवच-

[3

स्वकीत रक्ष राजेन सिंहस्त्वं सुरदेत्यये।ः । यत्य मिघ्नुभगद्ध(त। तस कीर्तेश्च का कथ।

सनातन उवाच--

न नितसत्वं सुरेन्द्रश्च ब्रह्य शानपुरे।गमेः। रक्षितः कृष्णचक्रेग वैष्णवः पुण्यवाञ्छावेः॥
सनन्दन उवाच-

यप्येषठेवः स्ीत्मा श्रीकृषगः प्रतः परः। युव वेष्दः इषः ¶ च फेन निता मनू
सन+क उवाच्‌-

पण्यवान्न जिनः फेन लिनः पपौ स्व तकः । पुःयदीता न योवति गव्ण्डनप वायुना
ऋष१य उजचुः-

देहि तार महाम ग चन्द्र जगाकिकं गुरोः । सकी रक्ष चिरं भाषैवामः पनः पुनः
प्रहु'द्‌ उव्‌।च--

रिषत मद शवरे स्षनहि मृत्यो रिरानते । कतीर बरूहि मन्नाथं गुरं शकत सतां वरम्‌ ॥

शिष्याणाम्‌ विपल्य च पणपुनां गुरोः: । गुरो समविन पतै "वैव मूर्ते ॥७३॥

१ फ, सुरे* । २ कृ, पूरण ।

१८९

>. दावमयुनिभरणीे-
वये भृत्याश्च पोष्याश्च स्वगुरोः परिवारकाः । ते च रिभ्याःकुशषनो गुवीक्ं पङयन्तिमी
प्रहदिश्य वचः त्वा चकार भाषेनां कविम्‌ । ददोगु्षश्च तारां तां चं चमष्िनिमुने ^|
दकता तारां किकः परशनाम विषेः प्रदे । नमस्कृत्य मुनिम्यशच प्रणतः स्कर व्यचो ॥
दिः सगणो मर्त्या नम्य विधिः पदे । परस्येकंवे मृमिगणान््णतः सवगृहःययोः॥
बो ददी तों च प्रणतं स्वपदे पतीम्‌ः। सजया नम्रवकरां चसद गुविणीःकुमे \॥
कीर ख परमतः वति क्रोडे सैश्थ।ध्य मायया । उवान्न म्िनां तारां कातरां च कृषामथा॥।
तैरित्थभ मय॑मत्तो मये किप मापि सथिते सौ माग्युक्ा स्वपतो भक्ति व्रेणमे ॥
पषेाजर्टिनारता निष्कामा कष्युता भवेत्‌ । प्रायश्चित्तेन इुद्धासा भ की मारेश
। दुष्यति ॥ ८१ .॥
ककमा क्रामतो जारं भजते खपुसेन च । परायथितान्ननाद्धा सा खामिनापरिषिरनित्‌॥
कुभ्मीषाके फथ्यते ता यावचन्दरदिवाकरो । भन्तं विष्ठा जलं मूत्र स्पदौन सरवपाप्दम्‌ ॥
पापीयस्याश्च तस्याश्च साधुभिः परिवजितम्‌ ॥ ८३ ॥
कस्य गभे षद्‌ क्म गच्छ वत्ते-गुोगूहम्‌ । स्यज टज मह।मागे सवै च प्राकनान्गो
अहमो वयनं क्त्वा तत्ुवाच पती तदा । चन्द्रष्य गमे हे तात तिमम्यैच स्वकर्मशा ॥
पव मे साक्षिणः स्ति दु॑लावा! प्रजापते । यदा जग्राह बन्दे मा द्याहीनथ दुमेतिः ॥
इत्युक्या तरिकदेवी सुषाव कनकमभम्‌ । कुमारं सुन्दरं तत्ःउवरन्तं ब्रघषतेसा ॥
शूहीत्वा तनयं न्दरो नत्वा ब्रह्माणमीश्वरम्‌ । जगाम स स्वमवनं ऋ तिनधुं ययौ ॥
साध्वी तारां वगुखे देवेभ्यो ्थमये ददौ । भारे शेमुषमीम्यां स्वा कोकं यथौ विचिः
देषां ययुः स्वमवनं स्वगृहे च बृहस्पतिः । मावानुरक्तवनितं प्राप्य संहृष्टमानपतः ॥९०॥
तारकागभतमूतः स एव च बुधः स्वयम्‌। तेजश्व सदह ब्रहमश्नद्रस्य तनयो महान्‌
प॒ एव नन्दृलवमे चित्रां पराप्य निजेने। पृताच्य। गमेतम्‌तां कुबेरस्य च रेतपत॥९२॥
ह्वा च मिमते रपा कयां कमललोचनम्‌ । भतीव योवनस्यां च बालां पोडसवािकाम्‌
गान्धर्वेण विवहिन तां जग्राह विधोः मुतः ॥ ९४ ॥
त्वभिषाथे रहति वीयाकानं चकार सः । बमूष राजा चित्रायां येत्र वै मण्डलेश्वरः)
स््ीपावती पूथ्वीं शास्ति व धानक बली । शातं नधो धृतानां च दध्नां न्यः शतानि ष
ताकि दुग्धानां भपुनधश्च पोडश । दश नथश्च तेखानां शकेररतराश्षयः ॥
मिह्वनानां ससिकानं उ्तरादयश्च नित्यशः । पश्कोटिगवां मां साप -स्वकमेव.व ||
एतेषां अ नदौ रीरमत प्राहमणा भुन | गवा ह चरानां मणीनां छलमेव व॒ ॥

अह्मदेदते पुराणम्‌ । ६९९

परतर सुवनं ठः वै पृकषमवापतसाम्‌ । रुनानां भूषणं पातरमर्तीक सुमनोहरम्‌, ॥
ववौद्िमा्तये राजा निस्य, वे जीधितावि। त्य वैरस्य एत्थ सजाऽपिरथए्व कं ॥
तस्य पृथ्व सुरथश्चक्रवती वृह्ट्वाः । महाज्ञानं च सेप्राण्य. मेषो मुनित्त्तमात्त ॥
मेने पुरा विष्णुमायां पुण्यक्षेत्रे च मारते । शरस्काठे महापूजां चकार स एस्तिरे ॥
कयेन साप स महाम्जानिनां मुनि्तत्तम । राजा फच्गदेशस्य विरधश्चः विशः क |
र्यः पो महापेगी वुनिणो ज्ञानिनां वरः। दुमिणो वैष्णवः प्राज्ञः एकर दुष्कर त! ॥
छस्वा माधि-सपाप ज्ञानिनां वेष्णवाग्रणीः। पतरदुरिरस्तश्च पनलामादूदुरात्मामिः॥
स च कोटिपुबणे च नित्यं दत्तवा जं पपौ । मुक्ति संपाप तंतेव्य विष्णुमाषां सनातनीम्‌
राजा, ठेभे मनुत्वे च राञ्थ.निष्कण्टकं मुने । उवाच मधुरं वाक्ये. घता श्रिनिगतां पदिः ॥
हति धवरह्म० मह्‌।० परकति० नारदना° दुगौषार गुरोष्तासश्रहठि-
बुषोलपस्यादिव्णनं नानैकूषस्तिम)ऽध्याचः ॥ ९६ ॥

अथ द्विषषठितमोऽध्यायः ।

नारद उक --
कथ राजा महक्ानं तेपा१ मुनिसत्तमात्‌ । केकयो मुक्ति मेष तनमे म्यारफहुश्देतति ॥
नारायणं उवच --
क्य पौव बरवात्तमदिरत्कटनन्दनः । स्वायेमुवमनेवैहयः सत्यवादी जितेन ॥
भो हिीग। शठवं गृहीत सैन्यमेव च । कोलं च वेषट्याम्‌। क सुरथस्य महामतेः ॥
युद्ध बमूव नियत पृणेमन्दं च नारद्‌ । चिरजीवी वेष्णकशः जिक्राथु सुरणं नुषः ५४॥
दकाङ्ी सुरथो भीतो नन्दिना च बहिष्डतः | निशया हमार जगाम अहनं वनस्‌ ॥
वदत तश्र कद्यं च पृष्पमद्रानदीतटे । तयेेशूव संप्री्िः इतकन्पकयोधूने । १॥
किदेयेन सायै नृपकिरगच्छन्मेकताश्रमम्‌ । पृष्करं दुष्कर पुण्यक १ मारेस्रताद्‌ ॥
वदशे तत्र मृपतिमनीन्ध् तीत्रतेजसम्‌ । धिष्येम्बक्ष्च प्रवोचन्तं अहमतत्वं सुदुरुभम्‌ः ॥
रो नमाम वैश्यश्च शिरा मुनिुगचम्‌। मुनिस्तौ पूजयामास ददौ ताभ्यां शुमारिषम्‌
अरं चकार कुशं जातिनाम एषकषथक्‌ । ददौ प्युत्तरं राज करेण मुनिपुंगवम्‌ ॥
सुरथ उवाच-
राजाहं क्रथो मरह्तातेधसमुद्धवः । महितः स्वराज्जार्व इन्दिनाः बडिनऽकन ॥
` ` ` ` उङ्ननकै। ` ` 7

६०० देपायनधुनिभणीतं~

कमुपायं करिष्यामि कथं राज्य सवेनमम। तन्मां बूहि महाभाग त्वामेव शरणागतम्‌ ॥
भगं वेश्यः समाधिश्च स्वगृहाच्च बहिष्डतः। पुत्रैः करतरदवेन धनशोमेन धार्मः
ब्राह्मणाय ददौ नित्यं रत्नकेटिं दिने दिने । निषिध्यमानः पुत्रैश्च कल्तरैबान्धतैरयम्‌ ॥
कोपान्निराङृतस्तश्च पुनर्वेषितः शुचा अयं गृहं च न ययौ विरक्तो ज्ञानवाग्छुषिः |
पत्राश्च पितृशेोकेन गृह त्यकत्वा यय॒वैनम्‌ ¦ दत्वा धनानि . विपरेभ्यो विरक्ताः सवैकरमस्ु ॥
सुदुटेमं हरेदाश्य वैदयस्यास्य च वाञ्छितम्‌ । कथं प्रापनोति निष्कामस्ते व्याख्यातु-

महति ॥ १७॥

मेधा उवच--

करोति माययाछ्रंषिष्णुमाय। दुरत्यया | निगरणस्य च इष्णस्य त्रिगुणा रिश्वमाज्ञया ॥
कृषा करोति यां सा पर्मिणां च कृपामयी । तेभ्यो ददाति छृषया कृष्णमक्ति सुदुमाम्‌॥
येषां मायानां माया न करोति षां नुप । मायया तन्निबध्नाति मोहनेन दुगेतानू ॥
नश्वरे नित्यसेसारे भरामयेहबैरा सदा । कुवैती नित्यनुद्धि च विहाय परमेश्वरम्‌ ॥
देवमन्यं निेवनते तन्मन्तरे च जपन्ति च । मिथ्या कंचिनिमित्त च त्वा मनदि लोभनः॥
सप्तजन्मपु संसेभ्य देवताश्च हरेः कलाः | तद्‌। प्रकृत्याः कृपया सेवन्ते परक सदा ॥
सक्जन्मप तेभ्य विष्णुमायां कृषामयीम्‌ । शिवे मक्ति कभने ते ज्ञानानन्दे सनातने ॥
ज्ञानधिष्ठातृदेवं च हरेः संसेव्य श्रकरम्‌। भविराद्विष्णुमक्ति च प्रासनुवन्ति महेधरात्‌॥
सेवन्ते सगुणे सस्व विष्णुं विषयिणं तद्‌ । सत्छज्ञानाच्च परयन्ति ज्ञन १ निमे नराः॥
निषेग्य सगुणं विष्णु सा्तिका वैष्णवा नराः | ठमन्ते निने भक्ति श्रीकृष्णे प्रकृतः परे ॥
गृह्णन्ति सन्तस्तदधक्ता मनर तस्य निरामयम्‌ । निषेव्य निगरणं देवं ते मवन्ति च निगणाः ॥
सपतख्यन्रह्मगां १।ते ते च परयन्ति वैष्णवाः | (९१ कुवैनित सतते गोरके च निरामये ॥
कृष्णमक्ताहृ्णमनत्ं यो गृहाति नरोत्तमः। पुरषाणां सहतं च स्वपितृणा स्मद्धरत्‌ ॥
मातामहानां एादस्रमुद्धरेन्मातरं तथा । दास दिकं प्मुद्धत्य गोखोकं स प्रयाति च ॥
मवाणेवे महापेरे कर्णधारस्वरूपिणी । दानान्पारयते नित्यं कृष्णमक्त्या च नकषा ||
स्वकर्मबन्धनं छेत्त वैष्णवानां च वैष्णवी | तीक्ष्णशक्ञस्वरूपा सा कृष्णस्य प्रम।त्मनः॥
विगेचेका चाऽऽवरणी शक्तः शक्तेदिंषा नुप। पूवै ददाति मक्ताय वेतराय परात्परा ॥
सत्यस्वरूपः श्रीङृष्णस्तमम तवै च नश्वरम्‌ । नुद्धिविंवेनेकेत्येव वैष्णवानां तामपि ॥
नित्यरूप। ममेयं श्रीरिति चाऽऽवरण च धीः । अवैष्णवानामसतां करममोगमुज।महो ॥
साहं मनेतसः पुत्रः पत्रश्च बरह्मणो नुप । मनानि दृष्णमासमाने जञानं संपाप्य दृकरात्‌॥

ब्रह्मवेवतैपुराणम्‌ | , ३०१

गच्छ राजन्नदीतीरं भज दुगौ सनातनीम्‌ । बुद्धिमावरणीं दुम्यं देवी दास्यति कामिने ॥
तिष्कामाय च वेद्याय वैष्णवाय च वैष्णवी । बुद्धि विवेविकां शद्धा दास्यस्येव कहृपमयी
इत्युक्त्वा च मुनिश्रेष्ठो दद्‌ ताम्यां कृपानिधिः । पूनाविधान दुगीयाः स्तोत्र च कवचे मनुम्‌,
वैश्यो मुक्ति च संप्राप ता निषेव्य कृपाम्‌ । राजा राज्यं मनुत्वं च प्रौशचगमीरिपततम्‌॥
इत्येवं कथिते सवै दुर्गोस्यानमुत्तमम्‌ । एखः मोक्षदं सारं कि मूयः श्रोतुमिच्छति ॥
इति श्रीन्रह्म ° मह।० प्रकृति० नारद्‌ना० दु्गोषा ° सुरथमेषःतत ° सुरथवेशययो-
रमिरपषिगसिद्धिनाम दविषष्टितमोऽध्यायः ॥ १२ ॥

अथ त्रिषष्टितमोऽध्यायः |

[1

नारद उवाच--
न।रायण महाभाग वद्‌ वेदविदं वर्‌ । राजा केन प्रकारेण पिष प्रकृति पराम्‌॥ १॥
समाधिनौम वेदयो वा निष्कामं निगरण विमुम्‌ | मेजे केन प्रकारेण प्रकृतेरुपदेशतः ॥
किंवा पूजाविधानं च ध्यानं वा मनुमेव च । किं स्तोत्र कवचं रवा ददौ राज्ञे महामुनिः
वैराय प्रकृतिश्तसमै फ वा ज्ञाने ददौ परम्‌ । साक्षाह मुव दृपप्ता केन वा प्रङृतिस्तयोः॥।
ज्ञानं पाप्य वैदयश्च 9 पदं प्रा दुरेमम्‌ । गतिेमूव राज्ञश्च क। वा तां च शुणोम्धहम्‌॥
नारायण उवाच--
राज। वेदश्च संप्राप्य मन्त्र वै मेषसो मुनेः । स्तोत्रं च कवचं देठा ध्यानं वेव पुरस्करियामू
जजाप प्रमे मन्त्रं राना वैद्यश्च पुष्करे । सत्वा त्रिकाटं वषे च ततः द्धो बमूव सः
स्राताद्वमूव तनैव मूरप्हृतिरीश्वरी । रज्ञे ददौ राज्यवरं मनुत्वै वाञ्छिते सुखम्‌ ॥
ज्ञानं निगूढे वैर्याय ददौ चातिपुदुर्मम्‌ । यद तत शूलिने पूर कृष्णेन परमात्मना ॥ ८॥
निराहारमतिषटिषटं दृष्टवा वैश्यं कृष१मयी । रुरोद कृत्वा क्रोडे तमचेष्ं शवा तवर्जितम्‌ ॥
चेतनां कुरु भो व्सेतयुच्चायै च पुनः पुनः। चेतनां च ददौ तसमै ₹्व4 चेतन्यरूपिणी
प्राप्य चेतनां वयो रुरोद प्रकृतेः पुरः। तमुवाच परसत्नाऽसो कूषयाऽतिङृषामयी ॥
पङतिरुवाच-
वरं वृणुष्व हे वत्स यत्ते मनति वतैते । बरहमत्वमभरत्वं वा ततो वाऽतिमुदुकमम्‌॥ १६॥
इनद्तवं वा मनुत्वं वा सपैतिद्धत्वमेव च। तुच्छं तुभ्यं न दास्यामि नइवरं बाख्वश्चनम्‌

[~ + भी णी ण

१ ख, सषा ।

३#६ पायनकनिमणीकै
विष्य उराव--
अहाभ्वपमहतवं व। पातम नहि वाष्डितम्‌ ! ततोऽतिदुमं विवा न जाने तदभीण्ितम्‌॥
ववग्विक ररम देहि यदाज्छिते तव । अनश्वरं सप्तारं वरं मे दादुमहति ।१६॥
शचिका -
कभा मे तुकं दास्यामि मम वान्छितम्‌ । यते यास्यसि मोेकं पोष सुदुकभम्‌
पेच अन्तान सुराणा सुदुभम्‌ । तदत महाभाग गच्छ कात हरेः पम्‌ ॥
स्मरणं वन्दनं ध्यानपरं गुणकीतेनम्‌ । अवं, मानं सेवा कृष्णे सपैनिवेदनम्‌ ॥
एतदेव वैष्णवानां नवधामक्तेटक्तणम्‌ । जन्मर्‌न्युजराग्य।परियमताडनलण्डनम्‌ ॥
भयुहैरति लोकानां रविरेव हि संततम्‌ । नवघाभक्तेहीनानामप्ततां पापिनामपि ॥
म्तःसतद्गतचित्ताश्च वैष्णवाधिरजीविनः। जीवन्भुक्ताशच निष्पापा जन्मादिपसििताः॥
चिवः द्वेष भमेश्च ग्रहतिण्णुमेहान्धिराट्‌ । सनत्कुमारः कपिलः सनकश्च सनन्दनः ॥
वोदुः प्रो दक्षो नारदश्च सनातनः । भूगुमैरीचिद्ववी पाः क्यपः पुलहोऽङ्किराः॥
पेशी .खोमश्चः शुक्रो. वसिष्ठः कतुरेव च । वृहस्पतिः कदेमश्च शक्तेरत्रिः प्राशरः॥
शरङ्खदेयो मिश्च प्हूारश्च गणेशरः । यमः यैश्च वरुणो वाधृश्न्द हुताशन॥
वभर उषटकश्च नाडीजङ्चश्च वायुज | भरन।रायणौ कूम इन्धो विभीषणः ॥
नवधामक्तियुकाशच कृष्णस्य परमात्मनः । एते महान्तो धमं मक्तानां प्रवरास्तया ॥
ये कदक्ता्के तद॑रा। जीवन्पुक्ताश्च संततम्‌ । पापापह।रास्तीषीना एथिव्याश्च विशां पृते॥
-उष्वै ्‌ स॒, स्वगाश्च सपद्रीपा वमषरा । अधः सप्त च पात्रा एतदहयाण्डमेव च ॥
एवेविभानां, विश्वानां सया नास्त्येव पुत्रक । एषं च प्रतिविधेषु बरहमविप्णुिवाद्यः ॥
ष] देवर्षवशचेव मनवो मानवादयः । सर्वश्रमाश्च पवेत सन्ति बद्धाश्च मायया ॥|६२॥
महाक्रिणोरशुमदूे सनित श्ानि यस्य च। प पोडशाशः ष्णस्य चाऽऽत्यनश्च मृहानि-
राट्‌ ॥ ६६॥
भल पय फ ब्रह्म नित्य निगणमच्युतम्‌ । प्रहृते; परमीशानं हृष्णम्त्मानमीश्वरम्‌ ॥
निरीहं च निराकारं निर्विकारं निरञ्जनम्‌ । निष्कामं निर्विरोधं च निव्यानन्द्‌ सनातनम्‌
दिपरय सेकम्‌ मक्ानुमरहणिपरहम्‌ । तेनःस्वरूपै॑परमं दातारं सवेतपदाम्‌ ॥
दात्य दुरारासय वादीनां च योगिनाम्‌ । वशर सवेूऽय सर्वषां सवेकामदुम्‌ ॥
पवाषूरं ष्‌ पूश्च सर्वानन्दकरं परम्‌ । वेधभेपद्‌ सवै सवज प्राणरूपिणम्‌ ॥ ६८.॥
पवेषमेसप च सवेकारणकारण्‌ । सुदं मोक्षदं पारं पररूपं च मक्तिदम्‌ ॥६९॥

बहमैवरेङ्राणम्‌ । १९॥

दीदे धकर चेतर सैसिद्धिभदे सताम्‌ । सै तदतिरिक्त च नधरं कतरिमे -सद्‌। न्भ,
फरास्परतरं दुद्धं पारषुणेतमे शिवम्‌ । यथासं गच्छ वत्स भावन्तसपोक्षनम्‌। +
कृम्णेतिदव्क्षरे मन्त्रं गृहीत्वा कृष्णव्‌स्यदम । पकर दुष्करं गत्वा द्शढक्षतिमे नः.
दलक्तजपेनेत मन्त्रत द्विभयेत्तव । इत्युक्त्वा सा भगवती त्रैवन्तस्पीमत्‌। „9३,
वेदयो नत्वा च तां भक्त्या चागमद्युष्करं ने । पुष्करे दुस्तर त्वा स सेमे -कृषणमीश्रस््‌
मगतता; प्रसादेन -कृष्णदासो बभूव सः ॥ ४४ ॥
इति :भीव्रह्० महा ° -भकृति० नारदना ० दुर्गोप।० पुरषमापिमिष पिर
पकृतिपैदसवादकषने नाम त्िषषटितमोऽभ्यायः '॥| १३ ॥

जय चतुःषषटितमोऽध्यायः

नाराग्रण उबन्र-
राना-येन कमेणेव भेजे "ता परति पराम्‌ । तच्छरयतां महामाग वेदोक्तं करममेव च „॥
स्नालाऽवम्य महाराजः कृत्वा न्यापत्रयं तदा । सकराज्गा्गमन््ागां मूतडुद्धि चद्ञास्ः
प्राणायाम ततः; कृत्वा कृत्वा च स्वाङ्गशोधनम्‌ । ध्यात्वा देवीं व ृन्मय्यां चरकाराऽऽवाहनं
तदा ॥ ३॥
पृनष्योत्वा च मक्त्याच पूृजणमास मक्तितः । देनयाश्च दणि भागे पथाप्क्कमशायाम्‌

सैमूऽय मक्तिमातेन मक्स्या'परपार्मिकः | देवषट्‌कं समाकाह्च देव्याश्च पुरतो कटे -4 ¶
मैया च पूजयाम ६ विधिपूर्वं चं नारद । गणेशं "व दिनेश च वहनि विण शिषै षाम्‌
देषैषटूक-च सेपूञय नमरछृत्य विषक्षणः | तदा ध्यायेन्महादेवीं ध्यानिमनिन मकतितः ७1
ध्यानं च सामवेदोक्तं पर कलपतर मूने । ध्यायेन्नित्यं महादेवीं मूलमकृतिरीश्वरीम्‌ ॥<॥
नह्मविष्णुरिषादीनां पूरणं वम्धां सनातनीम्‌ । नारायणी विण्डुमायां वैष्णवी विष्णुम॑कति-
"काम्‌ 1 = ।॥

स्मैखरू१ सवै सर्वाधारं परात्पराम्‌ । सर्मषिधापवेमन्रसवश्चकिखरूग्निीम्‌,॥
सरणा निगणां सस्या वरा स्वेच्छाम्ीं सतीम्‌ । महािष्णोश्च जननीं कृष्णस्याघोज्गपतंमवाम्‌
कृणमयं इृष्ण्चकति ङृष्णयुद्धचायदेवताम्‌। इष्णस्तुतां कृष्णपुर ष्णवन्धं इम^
मरम्‌ ॥ .१२५॥

तैठकाश्चमवर्णामां कोतपू्यसमपरमाम्‌ । हषद्धाध्यपरसन्नाध्यां भक्तनुप्रहुकातिकिम्‌॥ ! ३॥
मौ शतमुनां देवी शहदुदुरोतिनारिनीम्‌ । त्रिरोचनपियां साध्वीं तरियुणां च विगोकनभर्‌

१ क. "वी भक्ष्या दु" ।

३०४ द्वेषायनमुनिपरणीतं-

भ्िरोचनप्रगरूपां शद्धाषैचन्दरशेलराम्‌ । विभ्रनी कवर्णमारं माठतीमास्यमाणल्तमू ॥
वतुं वामवत्करं च रोभोम।नसम हिनीम्‌ । रत्नकुण्डडयुगेन गण्डश्यरविराजिताम्‌ ॥
नपतद्तिगमगेन बिभ्रतीं गनमौकतिकम्‌ । अभूर्यरत्न बहुं विभ्रपीं श्रवणोपरि ॥
मुक्तापड केविनिन्येकदन्तपद्क्तिुशोभिताम्‌ | पकविम्बावरोषठीं च पुपर पुमङ्गलाम्‌
वित्रपशार्वडीरम्यक्षोलधुगरोञ्ञ्वलाम्‌ । ररनङ्गेयुरवलयरत्नमञ्जाररज्चित१्‌ ॥ १९ ॥
ररनकङ्कणम्‌शढयां रत्नपा यकशोमिताम्‌ । रत्नाङ्क्यानिकर; कराङ्गुडचगोऽ्ञ्वछाम्‌
पदाङ्गुटिनलापतक्त'छक्तरेलापुशोमनाम्‌ । वहनिरद्धौकाघ।नां गन्धचनदनचर्चिताम्‌ ॥
बिभतीं स्तनयुग च कप्तुरीनिन्दु शोभिताम्‌ । ्वे्पगुणवती गनेन्द्रमन्दगामिनीम्‌ ॥
अतव कान्तं शन्त च नितान्तं योगसिद्धि । विवाङुशच विधा च पवेधात्री च सकरीम्‌
शरत्पावेणचन्द्रास्यामतीव सुमनोहराम्‌ । कस्तूरी विनामः साभमधश्चन्दननिन्दुन। ॥
तिन्दुरनिन्ुना शधद्धाठमध्यस्यरोऽज्वद्म्‌ । शर>१४१हन केमलप्रमाभोचनङोचनाम्‌ ॥
चाए्कजररेखाम्यां पवत्य सपुज्जवलम्‌ । कोिकन्दप॑रवण्यडीदानिन्दिताविग्रहाम्‌ ॥
रत्नपिंहापतनस्थां च पद्र्नमुङ्रोज्ज्वम्‌ । सृष्टो सष्टः शिद्परूपां द्यां पुश्च पाछने
सृह।रकारे सदेः परां संहाररूगिणीम्‌ । िदम्मदुम्भमपिनी मदिषापुरमर्दिनीम्‌ ॥
एरा त्रिभरयद्धे च स्तां त्रिपुरारिणा । मधुत्टमभोयुदधे विष्णुरक्तिघरूपिगीम्‌ ॥.
सवैदैत्यनिहन्त्ी च रक्तवीजविनाशिनम्‌ । नृपिहशक्त्मां च दिरण्यकरिपेषैे ॥
बरहर वारा दिरण्याक्षवषे तय। । परत्रहमलहूषां च सवशि तदा मने ॥
इति ध्यात्वौ च दुर्ोये पुष्प दत्वा विचक्षणः । पुनध्थौप्व। चेव भक्त्य कु वोदा हने ततः
प्रकृतेः प्रतिमा धृत्वा मनवम पठे्रः । जीवन्वा 4 ततः कुम.रनुनाऽनेन यत्नतः ॥
एदयोहि मगवत्यम्न यिवलाकासनात०) । गृह मम्‌ पूजां च शारदका पुरधि ॥
इहऽऽगच्छ जगतप७प तिष्ठ तिष्ठ महरि । दे मावरस्ाभचौ ५ सनिरुद्धा भञ।न्नके ॥
इहाऽशगच्छन्तु तवताणाश्चाऽ5 पिष: सह॑) । इहाऽऽगच्छन्तु त्वरित तथेव पवैश-

तय; ॥ ६६९ ॥
ॐ हीं श्री ही च दुगे वहूनिनाशन्तमेव च । समुच्च पराति भागाः संतिष्ठन्त सद्‌। शिषे
सर्वन्दियाधिररेवास्त इहाऽऽगच्छन्तु च।०८के । 7 शक्तवोऽत्र ऽऽगच्छन्तु इहाऽऽच्छ३ु

सध; ॥ ६८ ॥
इत्यावा्च महादेवीं परीहार करति च| मन्त्रेणानेन विप्र तच्छृणुष्य समहितः ॥

कि ----------------------------------------------------

१ च, त्वा स्वरिरपि प* ।

बरहममैवरैपुराणम्‌ | १०५

्वोगतं मगवैतयम्ब रिवरोकाच्छिवप्रिये । प्रताद कुरु मा मदे भद्रकालि नमोऽप्दु ते ॥
धन्योऽहं कृतकृत्योऽहं सफलं जीवनं मम्‌ | आगत'ऽति यते दुर्गे मदश्च मदारुषम्‌ ॥
भध मे फट जन्म सथेकं जीवनं मम | पूजयामि यतो दुग पुण्यजेत्रे च भारते ॥
भारते मवी पूज्यौ दुगी यः पूनयेदूनुधः । सोऽन्ते याति च गोढोकं परमैशचयेवानिह ||
कृत्वा च वैष्णवीपृजां विष्णुोकं बनेत्पुधीः | माहेश्वरी च संपूज्य शिवरोक च गच्छति
स।सविकी राजसी चेव तिषा पूजा च तामत ; मगवत्याश्च वेदोक्ता चोत्तमा मध्यमाऽवमा
सातिकी वैष्णवानां च शाक्तादीनां च राजप । अदीक्षितानामप्ततामन्येषां तामपती स्मृता
जीवहत्याविहीन। या वरा पूज तु वरष्णवी । वैष्णवा यान्ति गोोकं वैष्णवीबहिदानतः॥
महेश्वरी राजपती च बषिदानप्तमनिता। श्ाक्तादयो राजप्ाश्च कैराते यान्ति ते तथ(॥
किराता्धिदिवं यान्ति ताभस्या पूनया तया । त्वमेव जगतां माता चबुैगैफठप्रदा ॥
सवेशक्तिस्वरूपा च कृष्णस्य परमालनः | ४९, ॥

भन्ममृल्युनराम्याधिहरा त्वं च परात्परा | सुखदा मोक्नद्‌। भद्र कृष्णमाक्तेपद्‌ा सदा ॥
नारायगि महामाये दुर्गे दुगैतिनाशिन । दुर्गोनिसपिमत्रेण याति दुरी मृणामिह ॥
हति कत्वा परीहारं देव्या वामे च साधकः । त्रिप्या उपरिशात्त शङ्ख पंस्यापपेतत तः ॥
तत्र द्वा नरं पू दूषी प्प च चन्दनम्‌ । पृत्वा दक्षिणहस्तेन मन्त्रमेव १३नर्‌; ॥
पुण्यस्त्वं शङ्क पण्यानां मङ्गलानां च मङ्गलम्‌ । प्रमूतः शङ्खचृडात्वं पुर।कडपे पवितिः
ततो ऽ्वयातन संस्थाप्य विधिनाऽनेन पण्डितः | दत्वा तंपूजयेददेवीमुप्चा 4णि षोडश
प्रिकोणमण्डलं दत्वा सजटेन कुशेन च । कूम शेषै धरित्रीं च पूजयेत्तत्र धाकः ॥
निषदं स्थाप्यत्तत् त्रिपदां शङ्खमेव च । शद्खं त्रिमागतोयं च दत्व संपूजयेत्ततः ॥
गङ्गे च यमुने चैव गोदावरि सरस्वति । नभेदे सिन्धु कविरि चम्द्मागे च कोरि ॥
स्वगरेखे कनलछे पारिमद्रे च गण्डा | शेतगङ्गे चन्द्रेले पये चम्पे च गोमति ॥९९॥
पञ्मावाति न्िपणरो वषार विरने प्रमे । शतहर चेलाङ्गे जठेऽसिन्संनिधिं कुर ॥
वहनि पूय च चन्द्रं च विष्णु च वरणे शिम्‌ । पूजयतत तोये च तुढस्या चन्दनेन च ॥
नेवेधाति च सरवीणि प्रोक्षयेत्तज्ेन च । प्रत्येकं वे ततो दयादुप्चारंश्च षोडश ॥
आसनं वद्नं पाय सरानीयमनुकेपनम्‌ । मधुपं गन्धम पुष्य नेवेधभीप्पितम्‌ ॥१३॥
पुनराचमनौयं च तामबृं रत्नमूषणम्‌ । धूं प्रदीपे तसै चेतयुपचारा्तु षोडश ॥१४॥
भमूल्यररनतकछम्त नानाचिधरविरानितम्‌ । वरं तिह सन्े्ठ गृह्यतां रेकरप्िे ।।१९॥
भनन्तसुभत मवमौश्वरेच्छाविनिरमितम्‌ । उवख्दाभनिविक्ुदध च वपतन गृह्यतां रिव ॥१६॥

३५

३०६ द्वेपायनधुनिपणीदं-

अमू्यरत्नपातरस्यं निमेरं मोहूनवीनलम्‌ । पादपरसाटमार्थाय दुर्गे देवि प्रगृह्यत।१॥
ुगन्धागकीलिणद्रकमेतपुदुे मम्‌ । सुप्कं विष्णुतेरं च गृक्षतां परोधरि | १८ ॥
करतूरीकुल्कुमाक्तं च. सुगन्वदुतचन्दमम्‌ । सुवितं जगन्मातगृ द्यतामनुरुपनम्‌ ५१९
माघवीकं रत्नपात्रस्थं सपवित्र सुभङ्कठम्‌ । मधुपक -महदेवि गृह्यतां भ्रीपिपुकेकम्‌ ॥
पृगन्धमृच्‌ च सुगन्धदरम्यसंयुतम्‌ । सुपवित्रं मक्गट र देवि गन्धं गृह्यणः मे ,।७१॥
पवितं शङ्खपातरस्यं दृोपुष्पक्षतानितम्‌ । स्वगेमन्दाकिनीतोयमः५ चण्डि गृहाण मे
पुगन्धिपुष्पश्ेष्ठ च परिजात दवम्‌ । ननापुप्पादिमास्यि नि गृह्यतां जगदम्ब #ेः॥
दिव्यं तिद्धान्नमौमात्नं पिष्टक पायप्तादिकम्‌ । मिष्टान्नं ड्डुकफं नेकयं गृह्यतां रिषे
सुवा सिते शीतरोय कंषूरादिपुपर्छतम्‌ । भथा निवेदितं मकतया गृह्यतां शेरकन्ककेः॥
गुवाकपणचूण च कपूर हुव सितम्‌ । सैमोगवरं रम्यं तम्बररं दे गृह्यताम्‌ ॥७६॥
जमूट्यरत्नप्तरेश्च सनित वेश्वरेच्छया । स्वाडशोभनकरं मूषणं देवि गृह्यताम्‌ ।:७७॥
तरनिय। चूर्णं च गन्धवस्वुप्तमायितम्‌ । हुतशनरिखाशद्ध धूपं च देवि गृह्यताम्‌ ॥
दिष्यरत्नविशोषं च सान्दरध्वा्तनिवारकम्‌ । सुपवित्रं प्रदीपे च गृह्यतां परमेश्वरि ॥
शतनपारगणाकीणे दिव्ये पथङ्कमुत्तमम्‌ । सूकषमवज्ञश्च संस्यं देवि तदप प्रगृह्यताम्‌ ॥
एवं पपजय तां दुगी दथापुष्पाज्ञटि मुने । ततोऽष्टनाधिकदेवीत्नतः परिपूजयेत्‌ ॥
देभर॑चण्डां प्रचण्डां च चण्टोग्रं चण्डनाथिकाम्‌ । अतिचण्डां च चामुण्डं चण्डां

चण्डवत। तथा ॥ <३ ॥
परमे चाषटदरे वेताः परागा दिक्रतसथा । पश्चोपवारैः तंपूउय भेरवान्मध्यदेशतः॥८६॥
भदौ महानैरवं च तथा सहारमैरवम्‌ । अपिताङ्गं भैरवं च ररुभेर व च ॥ ८४ ॥
कारतररवमप्येवं कोधभरवमेव च | तःग्रचृडं चन्द्रचडपन्ते वै भे- दपम्‌ ॥ ८५ ॥
एतान्तपृडय मध्ये वै नपधाक्तीश्च पूजयेत्‌ । तत्र पदे चाष्टदरे म १ मक्तिपूवकम्‌ ॥
धह्याणी वैष्णवीं वैष रद्र मदेश्चयीं तथा । नारद्हीं च वाराहीरि [णीं कततिकरी तथा
सथशक्तिस्वरूपां च प्रषानां सपैमङ्गखाम्‌ । नवशाक्तीश्च तपृठथ घटे वेश्च पृजयेत्‌ ॥
शकर कार्तिकेयं च सथ सोमे हुताशनम्‌ । षाय च वरुणं चैव देपाशेटी बटु तका ॥
चतुःषष्टि योगिनीनां संपूज्य विभिपुवैकम्‌ । यथाशक्ति छि दत्वा रोति स्तवनं बुषः
कवय च गरे बध्वा परित्वा मक्तिपूवेकम्‌ । ततः इत्वा परीहार नः सकुयादिवक्षणः ॥
भलिद्ीनविधोनं च श्रयतां मुनिसत्तम । मायाति महिषं छागं दयानमेषादिकिं शुम ॥

१, "माषं! २क, शकिकी।

अहव दभ्युरणय्‌ । ११७
पहतवषै सुप्रीत। दुगो मायातिदानतः । महिप,च्छतवपै च दामे च च्छागण़ात्‌ ॥

वै मषेण कूपणाण्डेः पकषिमिररिगेस्तथा । दश कृष्णसरः सहल्ताठ च गण्डकैः॥
छत्रिनेः पिषटनिमणेः ष्मा पषाभिप्तथा । मासं पुरकादिफडैरसतैरिति नारद्‌ ॥
युवक उथाधिषहीनं च सभङ्ग छ्तणान्वितम्‌ । विशृद्धमधिकाराज्गं सुवर्णं ए४ेष च ॥
शिशुना भिना दातुहनति पूष च चण्डिका । बद्धेन वै गुरुजनं ृरेनापष्टबान्धवानू
धमे चैवाधिकाङ्गेन हीनाङ्ग प्रजास्तथा । कामिनीं शहगमङ्गेन काभेन भरातरं ता ॥
घुटिकेन मम्पृत्युषिप्तं स्यात्तम; । हन्त मितत ताम्रपेभरष्शरीः पच्छहीनतः ॥
माशतीनां स्वरूपं च श्रुयतां मुनिसत्तम । वक्ष्याम्यथववेदोक्तं फटहानिन्यीतिकरमे ॥
पिदेमातृकिहीनं च युवकं व्याधिवभितम्‌ । पिवाहित दीक्षितं च परदार विहीनकम्‌ ॥
छजाशनं विद्ध च सच्ूद्रपरिषोषि१्‌ । तदूबन्धुम्यो थने दत्वा क्रीतं भूस्यातिरेकतः
स्नापथित्था च तं कतो पृज्यद्ज्लचन्द्नैः । मास्यैषूपे्च सिन्दुरदौधिगोरोचनादिमिः ॥
तं च ष भ्रामयित्वा मूत्यद्भरेण यत्नतः । वषोन्ते च समुससृज्य दुगौयै तं निवेदयेत्‌
-अष्टमीनवमीसथौ दथान्भायातिमेव च । इत्येवं काफितं स्वै बटिद्‌नं प्रसङ्गतः ॥१०९
बि द्वा च स्तुत्वा च धृत्वा च कवचं बुष | प्रणम्य दण्डवद्भूमौ दथादरिप्राय
द्तिणाम्‌ ॥ १०९ ॥
इति श्वीतरह्म० महा ० प्रति ° न\रद्ना ° दुरगोपा ° पूजाविभिमहिपशयुल्णाविरेषो
नाम चतुःषष्ितमोऽध्मायः ॥ १४ ॥
(---------

अथ पञ्चषशटितमोऽध्यायः।

नारद उवच -

चतं सेवै महामाग सुध।रपष्रं वरम्‌ । स्तोत्रं च कवचं पूजाफटं काट षद्‌ प्रमो ॥

` नररीयण उवाच-

आरी बोधये मृलनैव प्रवेशयेत्‌ । उत्तरेणा्ँयेत्वा तां भ्रवणायां विपरजयेत्‌ ॥
-धद्रीयुक्तनवम्ां तु कृत्व देव्याश्च बेषमम्‌ । पूजाणाः रातवािक्याः फटमाक्नोति मानवः
शायां तु.प्रवेरो च नरमेषर्फरं लमेत्‌ । उत्तरे पूजनं त्वा वाभपेयफल.छुमेत्‌ ॥
` छृत्वा विप्तजेन देव्याः श्रवणायां च मानव! । लक्ष्मी च पूत्रपीतराश्च लमते नत्र संशयः

मुवः ग्दत्तिणापुण्यं पृनाणं छमते नरः ; नक्षन्नरयोगामावे तु पावन्यश्ैव नारद ॥

१ क. सुखायादिफ" । २ क, पूजनम्‌ ।

३०९ दवायमयुनिषणीत॑-

सकण बोधनं कृत्वा प पूरय मानवः । भश्वमेषफलावाप्तयै दश्यां च विसर्जयेत्‌ ॥
स्मया पूजने कृत्वा बङिं दथाद्विवक्षणः । अष्टम्यां पूजनं शस्तं षटिदानविवर्ितम्‌ ॥
जषटम्यां बषटदानेन विपत्तिनायते नृणाम्‌ । दधाद्विचक्षणो मकं्या नवम्यां विषिवहकिम्‌
भरिदानेन किपरन दुगापीतिभेवेचरृणाम्‌ । िसाजन्यं न पापं च ठमते यत्तक्मैणि॥ १०॥
उन्सगेकततौ दाता च च्छेत्ता पोष्टा च रक्षकः | जगन पश्चामिबद्धा च सपैतेऽवधकारिणः ॥
योयहन्तिसतं हन्ति नेति वेदोक्तमेव च । कुवन्ति पष्णवीं पूजा वरैष्णवाश्तेन हेतुना ॥
एवं सपूञय सुरथः पृण वषै च भक्तितः । कवचं च गङे बध्वा तुष्टाव परमेश्वरीम्‌ ॥ १३॥
सत्रेण परितुष्टा पा तस्य स्ाषद्भमूव ह । स ददृशे पुरो देवी प्रीप्मपूयं्तमप्रमाम्‌ ॥
तेजश्वरूपां परमां प्गुणां निगैणां वराम्‌ । इष्टवा तां कमनीयां च तेजोमण्डलमध्यतः ॥
सवच्छाभयीं पापां भक्तानुग्रहकारिणीम्‌ , पुनसतष्टा। रानेनद्रो मक्तिनभ्रातमकंषरः ॥
रतबेन पारतुष्टा स्ता ससित सेहपृवैकम्‌ । उवाच सत्थ राजेन्दर पया जगदम्बिका ॥
परतिरवाच ~
साक्षात्सिपरप्य गां राजन्तृणोषि विभवे वरम्‌ । ददामि तुथ विभवं पपत वाञ्छित तव ॥
निर्मित्य पवोज्छंश्च रब्धवा रा्यमक्ण्टकम्‌ । मविष्थति महाराज सावणिमनुरष्टमः ॥
दास्यामि तुम जञाने च पारेणामे नराधिप । मंक्ति दास्थ च परमे श्रङष्णे परमात्मनि॥
वृणोति विभव यो हि साक्षन्मां प्राप्य मन्द्धीः। मायया वश्चितः सोऽपि विषमत्त्यशते स्यजन्‌
्रहमादिस्तम्बपयैन्ते सवै नश्वरमेव च । नित्यं सत्य परं ब्रह्म कृष्णं निगणमेव च ॥२२॥
्रह्मविष्णुशिवादीनामहमाय्ा परात्परा । सगुणा निगेणा चापि वरा स्वेच्छामय सदा॥
नित्णनित्या स्वरू सवैकारणकारणम्‌ | शरीजहूपा च सर्वषां मूलपकृतिरीश्वरी ॥२४॥
पुण्ये वृन्दावने रम्ये गोरोके रासमण्डले । राधा पराणाधिकाऽहं च कृष्णस्य परमात्मनः
सहं दुगौ विष्णुमाया बुद्धचविष्ठातृदेवता । अहं रकष्मीशच वैकुण्ठे स्वयं देवी सरस्वती ॥
सावित्री वेदमाताऽहं ब्रह्माणी बरह्मरोकतः । महं गङ्गा च तुत प्वाधारा वतुषरा ॥
नानाविधाऽहं कड्या मायया प्वेयोपितः | सा रहं णेन सघा नृप भरभङ्गटीरया ॥
भूमङ्गटीकथ। सृष्टो येन पंसा महान्विर।द। ोम्नां कुपेषु विश्वानि यस्य सन्ति हि नित्यशः
जसेरूयानि च तन्थेव कृत्रिमाणि च मायया । अनित्य नित्यनदधि च सव कुवन्ति सततम्‌
सषसागरपयुक्ता सद्वीपा वसुषरा । तदधः स पाताखाः सवीकाश्चैव पप्र च ॥
एवं विश्च बहुविध ब्रह्माण्डं ्रह्मण। कृतम्‌ । प्रत्येकं सवेविध्यण्डे ब्रघमविष्णुशव।द्यः ॥
य

१, "वी कदिपू । २ क, सुक ।

ब्रह्ममैदते पुराणम्‌ | ३०९

सरवेषामीशवरः इष्ण इति ज्ञनं परात्परम्‌ । वेदानां च ब्रतानां च तीर्थानां तपतत तथा ॥
देवानां चेव पुण्यानां सार; ष्ण इति स्टृतः । तदक्तिहीनो ये मूढः त च नीवन्द् धुवम्‌
पवित्राणि च तीषौनि तद्धकस्वशेवायुना | तन्मन्मोषाप्तकथचैव जीवन्मुक्त इति स्तः ॥
मनध्रगरहृणमत्रेण नरो नारायणो भवेत्‌ | विना जपेन तपसा विना तीर्थेन पूजया ॥
मातामहानां शतकं पितृणां च सहस्रकम्‌ । पूामेवे समृत्य गोढोकं च प्त गच्छति ॥
हदं ज्ञाने सारभतं कथित त नराथिप : मन्वन्तरान्ते भोगान्ते मक्ति दास्यामिते हौ ॥
माऽमुक्त क्षीयते कमे कड्पकोटिशतैरपि। अवहयमेव भोक्तव्यं कृतं कतै शम्ुभम्‌ ॥
अहं यमनुगृह्णामि तस्मे दास्यामि निमंहाम्‌ ¦ टिल सुदा मक्ति श्रीकृष्णे परमात्मनि॥
करोमि वनां य यं तेम्यो दास्यामि स्पद्म्‌ , प्रातः स्वप्नस्वूपां च मिथ्येतिशमरूपिणीम्‌
इति ते कथिते जञानं गच्छ वतप यथासुखम्‌ । इत्युक्तवा च महादेवी तषान्तषीयत ॥४२॥
राना सेप्राप्य राज्यं च नत्वा तां प्रययौ गृहम्‌ ) इति ते काथेतं वर्स दुर्गो शख्यानमुत्तमम्‌ ॥
इति श्रीत्रह्म० महा प्रकृति न।रद्ना° दुर्गेण ° दुगोपुरथसं°
ज्ञानकथने नाम पञ्चषष्टितमो ऽध्यायः ॥ १९ ॥

[क्कयोन्भि र

अथ षटुषष्टितमोऽभ्यायः |

न्न भन्न

नारद उवाच-
चतं सवै नावशिष्ं किंचिदेव हि निध्धितम्‌ । भ्कृतेः कवचं स्तोत्रं नूहिमे मुनिपत्तम ॥१॥
नारायण उवाच--
पुग स्तुता सा गोरो कृष्णेन परमात्मना । संपूर्य मधुमासे च प्रीते राप्तमण्डले॥ ९॥
मधुकैटमयेधुद्धे द्वितीये विष्णुना पुरा । तत्रैव काटे सा दुगौ बरह्मणा प्राणसकेटे ॥ ह ॥
चदु तेस्ठुता देवी मक्स्या च त्रिपुरारिणा । पुरा ्रिपुरयद्धे च महाधोरतरे मुने ॥ ४ ॥
पश्चमे सेस्ठुता देवी वत्रापुरवे तथा । हाकरेण प्वदेवैशच घेरे च धराणसक्टे ॥ ९ ॥
तदा मुनीनैभुमिमोन्रैः सुरथादिभिः। ससुता पूनिता सा च कलमे कल्पे परात्परा ॥१॥
सतोत्रं च श्रयतां ्रहमन्सवैविन्नविनादाकम्‌। सुदं मोक्षदं सार भवतारकारणम्‌ ॥ ७ ॥
श्रीकृष्ण उवाच-
रवमेव प््वैनननी मृखपहृतिरीश्वरी । त्वमेव।$ऽचा चुष्िविधो स्वच्छया त्रिगुणासिका ॥
कार्य्य सगुणा त्वं च वश्तुतो निगणा स्वयम्‌ । परतरहमप्वरूपा तवं सत्या नित्यो स्नातनी॥
१ क, ^त्याऽऽनन्दस्वरूपिणी ।

४९० देपोयनपुर्निप्णौतै-

ते हेषा परमां पकानुपरहविग्रहा । सेव॑स्वरूप सवेरा प्वीधारा परापरा ॥९॥
पिवर्मजिसहपा च सर्वपूज्या निराया | सर्वज्ञा पषैतोभदरा सर्ेमन्गलमङ्छ | १० ॥
सवर्बिसरपा च सषैशंक्तिसरूपिणी | सरज्ञ नप्रदा देवी पवज्ञा सवेमाविनी ॥ ११।
त्वं स्वि देषद्नि च॑ पिूर्दीनि स्वधा सवयम्‌ । दक्षिणा सवेदाने च सवैशक्तिस्वरूपिणी ॥
ह्च षेदेथात्व च तुष्ण त चाऽऽत्मनः प्रिया | शुनान्तिः शन्तिरीशा च
क नितस्तुषटिश्च शाश्वती ॥ १६॥

भद्धोधुषिश्च तन्द्रा च ठा शोमा प्रमा तथा] परतां सपरस्वषूपा श्रीरविपत्तिरसतामिह
प्ीपिरपा पुण्यवती णपिनां कटहाक्कुरा । शश्वत मैमयी शक्तिः सवेदा सवैजीविनाम्‌
दैषेभ्यः सपद दधी धाठ्षोक्षी कृषमयी | हिनाय सथैदेवानां सवीपुरविनाशिती 1
धोगनिरि यगीषूपा ेगदात्री च योगिनाम्‌ । पिद्धिस्वरूपा पिद्धानां पिद्धिक सि
चौगिनी || १७॥

माहेश्वरी च ब्रह्माणी विष्णभाया च वैष्णवी ¦ म्रदा मद्रकारी च स्टोकमयकरी ॥
मामे प्ामे ग्रामदेषी गू्देवी गृहे गृहे । सतां कीतिं. प्रतिष्ठा च निम्द्‌। त्मपतां सद्‌ा ॥
महायुद्धे मह मारी दृष्टहाररूपिणी । रकषासूपा। रि टानां मातेव हितकारिणी ॥
वन्धा पूज्या स्तुता त्वै च ब्रह्मादीनां च सवैद्‌। । ब्राह्मण्यखूपा विप्राणां तपस्या च
तपखिनाम्‌ ॥ २१॥

विधा विधिवत छव च भद्धिवुद्धिमतां सताम्‌ । मेधा स्पृतिस्वरपा च प्रतिमा प्रति-
भवताम्‌ ॥ २२॥

रज्ञ परतापरूषा च विशां वाणिज्यरूपिणी । चष्ट सटिस्वरूपा त्व रक्ाूपा च पाठने ॥
तथाऽन्ते श्व महामारी विश्वे विदश्च पूनिते। कारातरिमेहाराभिरमोहरातरिशच मोहिनी
ुरस्यया मे माया त्वं यय मोहितं जगत्‌ | यया मुणो हि नद च मोकषमागी न पयति ॥
इत्यात्मना कृते स्तन्न दुगोया दुगंनारनम्‌। पूनाकाटे पठेद्यो ह सिद्धिमैवति वाञ्छित
बन्ध्या च काकवन्ध्या च मृतवत्सा च दुभेगा । श्रुत्व स्तोत्रं वर्षमेकं सुपत्र कमते भषम्‌
कारागरे महाघोरे यो बद्धो ददबन्धने । श्रुतः स्तोत्र मासमेकं बन्धनान्मुच्यते ध्रुवम्‌ ॥
यक्षमग्रस्तो गरत्कुषठी मादी महाञ्वरी । श्रु स्तत्र वषमेकं सद्यो रोगात्पमुच्यते ॥
पुश्रमेदे प्रजामेदे पत्नीभेदे च दुगेतः । श्रत्वा स्तोत्रं मासमेकं कमते नत्र संशयः ॥
राजद्वारे इ्मश्ाने च महारण्ये रणस्यटे । हिंलजन्तुममीपे च श्रुत्वा स्तोत्रं प्रमुच्यते

१ क. दिष्याणां । २ स्वंगैकारणम्‌ ।

बह्मयेववैपुराणम्‌। ३११

शृहदाहे च द्वारौ दस्युतेन्पप्तममिते । स्तेश्रश्रवणमात्रेण छमते नात्र, ंश॒यः ॥
४५१ 6 म, 9 म [4 [क [3 [
महादरिदरो मूसैश्च वपैस्तोत्र पठेत यः | विद्यवन्धन्ाशचव प्त भवेन्न पश्र: ॥
इति श्राजरह् ° महा० भृति ° नारदना दरगोपः° दुरगास्ेत् नाभ्‌
षट्षष्टितमोऽध्यायः | १६१ ॥

ण कक न
भयम, भन, > डकः

अथ सष्ठषष्ठितमोऽध्यायः ।

न समा

नारद्‌ उवाच-
-भप्रवन्तैधमज्ञ प्ैज्ञ(नविरा।रद । त्ह्माण्डमोहप नाम प्रकृतेः कवने. वद ॥ १.॥
नारायण उवाच--

णु क्ष्यामि हे वप्त कवचं च पूदुटेभम्‌ । श्रीङ्प्णेनेव कपितं कृपया बरह्म पुरा ॥
ब्रह्मणा कथिते पूवे घमाय नाहुनवीतटे | भण दत्तं , मह्यं च कृपया पुष्करे पुरा ॥
रिषुरोरिश् यद्धृत्वा जघान तरिपुरं पुरा । मुमोच घात्‌। यद्धर्ग .मधुकरेदुमयो्मम्‌ ॥
जघान रक्तबोने तं यद्धुत्वा भद्रकालिका । यदधूतवा तु मदेनद्रशच सुप्राप कमृषाल्याम्‌ ॥
यदधू्ा च महाकारश्ि(नी री च धामिकः । यदधत्वा च महाज्ञानी न स्ाननदपूषैकम्‌ ॥
यद्भूत्वा च महायाद्धा रामः रानरुमयकर्‌; । यद्भु्वा शिवतु्यश्च दरवा ज्ञ निना वरः ॥
ॐ दुति चतुध्यन्तः स्वाहान्तो मे शिरे।ऽयतु । मन्त्रः १उक्षरोऽयै च मक्तानां कल~
पादपः ॥ ७ ॥

विचारो नासि वेदेषु ग्रहणेऽस्य मनोमने । मन्तरमरहणमात्रेण विष्णुतुर्यो मवेन्नर; ॥
मम वक्ते सद्‌ा पातु चों दुग नमोन्ततः। ॐ दुर रक्षयति च कण्ठं शतु पदा मम ॥
७ हीं श्रीमिति मन्त्रोऽथ स्कन्धं पातु निरन्तरम्‌ । ॐ हीं श्री छ्वीमिति ष्ठं पातुं मे
सपेतः सद्‌ा ॥ १० ॥

ही मे वक्षप्यठ पातु हस्ते श्रीमिति सततम्‌ । ॐश्री हीही पातु सवाज्गं खमन
जागरणे तथा ॥ ११॥

राच्या मा प्रतिः पातुः पातु वहूनौ च चण्डिका । दक्षिणे भद्रकाली च नेकरत्यां
महेशरी ॥ १९ ॥

वारुण्या पातु वाराही वायरां समङ्गला । उत्तरे वैष्णगरी पतु तथैशान्श शिवाप्रिय

नछे स्यठे चान्तरे पातु मां जगन्विक । इति ते कथिते वत्स कवचं च पदुम

व
१ कु. नाणः।२क.प।

३१२ देपायनगुनिभणीतं>

पसम कलि न दतम्यं प्रवक्त्यं न कश्यतिग्‌ । गुरमम्पच्यं विथिवद्र्ञाठंका रनद;
कवचं धारये्यप्तु सोऽपि विष्णु तश्च पः | ज्ञाने च पर्तार्यानां एपिग्याश्य प्रदक्षिगि
यत्फटं रमः; ठोकप्तदेतद्धारणःन्धुने । प्चटक्तनेनैव सिद्धमेतद्वेदूधुवम्‌ ॥ १७ ॥
लोके च तिद्धकवचं नाच विध्यति स्कटे । न तस्य सत्युभेवति जले वहनी विपे उपरे ॥
भीवनभुक्तो भवेत्सोऽपि सवैसिद्धेवरेशवरः | यदि स्यां सद्धकवचो विष्णुतुरये मेदूधुवम्‌ ॥
कषितं प्रतेः खण्डं सुध(लण्डात्परं मुने । या चैव मूलप्रकृतियैस्याः पूत्रो पणेशरः ॥
कृत्वा छृष्णनते पा च लेमे गणपति सुतम्‌ । स्वांशेन कृष्णो मगवान्बमुव च गणेश्वर;
शरुत्वा च प्रकृतेः खण्ड पुश्राव्य च पुधोपमम्‌ | मोजपित्वा च दध्यन्नं तस्मै द्धाच्च काश्चनम्‌
सवतं सुरभि रम्यां दयाद मिपुतैकम्‌ । वापोठंकाररलैश्च तोषयद्ा चक मुने ॥
पुष्पाठैक रवपतनस्पहारगणैस्तथा । पुस्तकं पूजयदेवं मक्तिधद्धासमन्वितः ॥ २९ ॥
९१ खा यः शुणोति तस्य विष्णुः प्रसीदति । वर्ते पुत्् दिवशस्ती तसप्तादतः ॥
ह््मीकेतति तदवेह क्षते गोढीकमाप्ुयात्‌ । ठमच्छृष्णस्य दस्य प्र भक्ति कृष्णे सुनिश्चटाम्‌
इति शरीनर ° महा० प्रकृति नारदूना० वुगपा ° ब्रहमाण्डभोहन-
कवच नाम स्तप्ितमोऽध्यायः ॥ १७ ॥

[न नमी
नः यन ति

समाप्रमिदे शभ्ीमद्रह्मवैवतपुराणस्य द्वितीयं प्रकृतिखण्डम्‌ ॥

(-------

ॐ तस्सद्रह्मणे नप ।
श्रीमदुदेषायनमुक्तिपणीतं

ब्रहमयेब्तपुराणम्‌ )

तग तवीयरं गशपािशणडरमू ।
न
भष प्रथमोऽष्यायः|
नारायणे नमस्कृत्य नरं वेव नरोत्तमम्‌ । देवी स्रसवतीं व्यातं ततो अगुदौरयेत्‌॥ १॥
नरद उवरि
तं -प्रकृतित्रण्ड परदृताणेवपूत्तम्‌ । सर्वाछष्ठममीटे च भूढामी .तानवरनम्‌ ॥.९॥
सधु श्रीगणेशस्् जञण्ड भोतुिहाऽऽगतः। तस्लमाचरितं तृणां शवैमकरमङ्गढम्‌ ॥
कथं जतते.पुरथेष्टः वावैता उद्र मे । देत्री केन प्रकारेण बाक्ततादशं परुतम्‌॥४॥
स्त श्रः कस देय कथं भन उडाम सः । कयोनिततिमवः विवा विवा व्रोनिकरेसवः
ङिवा तद्य तेने वा कि यानं ज्र पराक्रमः क तपस्या च करितात वा तत्निमेदे यः
कं तस्य पुरुः पूना वरेषु तिस्र च । सिति -नधा शत्रो नशर कमातदि॥
पुराणेषु निग्रहं च तन्नम परकषीरतित्‌ । कथं वा मजवक्ोऽफोशदश्ो पक्षदरः॥
एतत्सवै समाचक्ष्व श्रोतु कौ तृहढं मम + पुतिस्ती0 महाभाग तदतीव मेकम्‌ ॥९॥
नारायण उवाच-
शृणु नारद व्रक्ष्यमि दस्य परमद्धतम्‌ । वापपेतापषरणे पर्वतिघ्विनारान्रः। !०॥
प्रवभङ्गखदं सार पश्चिमम्‌ । पुखदं मोक्षनीनं च पपपु्नङृनन्छर.॥१२॥
दैस्यादितानां देवानां तेनोरारिपुदधवा। देवी पत्य दैतयोषानदतकमा बभूव इ ॥
साब नाम्ना पती हवी छामिनो निन्दया पूरा । देहपंत्यप्र यगेन-नतादरीकमिेर
रकस द्धौ तां ¶ पवत्री पवेवो रद्‌ (तां ग्रहीत्वा दिवो जगाम विजते ऋप््‌ ॥
श्यां रतिक। कृत्वा पृष्पवन्दनववितम्‌ । स रेमे नमेदातीरे एृष्मोचे .तश्ा सह ॥
स््वषैपयनते देवपरानेन नारद्‌ । तयोकमृव शर्गारो -विपरीतपकि -अहभू.॥ ५६ ॥
-१-ढ, शना -भोचुभिंुभाषि -गागेशं ` खण्डनीश्वर । त । ६९ क. के" ।

2)

२१४ दवषायनपुनिभणीवं-
दुगौङ्गस्पदेमन्रेण मदनान्ूितः शिवः । मूता प्ता रिवर दनुबुपे न दिवानिशम्‌
हंसकारण्डवाकारणे पुस्कोकिलरताकरुठे । नानापृष्पविकासाढये भरमरध्वनिगुक्ञिते ॥
पुगन्षिकुपुमाछेषिवायुना पुरभीृते । अतीव सुखदे रम्ये समेननतुविवरजिति ॥१९॥
इष्टवा तय।पतच्छृककारं चिन्ता प्रापुः सुराः परम्‌ । बह्म णं च पुरस्कृत्य ययुनीरायणान्ति
कम्‌ ॥ २० ॥
तं नत्वा कययामःस ब्रह्म वृत्ता्तमीप्पितम्‌ । संतररदवता; पर्वाधिभ्रप्तारेका यथा ॥
बरह्मोवाच--
सहललवषपरयनतं देवमानेन दकरः | रतौ रतश्च निश्षटो न योगी विरराम ह ॥ २९ ॥
भेथुनस्य विरामे च द्म्पत्योभगरदश्वर । किमूतं मविताऽपत्थं तन्नः कथितुमरहति।२३॥
भीमगबानुवाच-
चिन्ता नापि जगद्धातः सवै मद्रं भविष्यति । मयि ये शरणापन्नान्तेषां दुःसं कुतो विप
येनोपायेन तदव मूमौ पतति निश्चितम्‌ । ताकुरष्व प्रयत्नेन पापै देवगणेन च ॥
यदा च दमो तत्पाकेत्या उदरे पतेत्‌ । ततोऽपत्यै च मवित। पुरासुरविमर्दकम्‌ ॥
ततः शक्रादयः सरवै सुरा नारायणान्ञया । प्रययुनंमेद्‌ातीरं ययौ ब्रह्ना निजाङ्यमू ॥
तत्रैव पवतद्रोणीब्िदरो सुगः पराः । विषण्णवदनाः स्वे बभवरभयकातेराः। २८॥
शक्रः कुमेरमवद््कुबेरो वर्णं तया , समीरणं च वरूणो यमरं॑चैव प्मीरणः ।, २९ ॥
हुवान यमश्चैव माश्करं च हुताश्नः। चन्द्रे तथा मारश्च त्वीशानं चन्द एव च ॥
एवं देवाः प्रर्यन्ति देवाश्च रतिभज्ञने । हरशृङ्गारमङ्गं ष कुवित्युकस्वा परस्परम्‌ ॥
हरि स्थितो वक्ररिराः शक्रः प्राह महेश्वरम्‌ ॥ ६२ ॥
इन्ध उवाच-
किं करोषि महादेव योगीश्वर नमोऽसु ते । जगदीश जगद्धीन \,कांनां मयभज्ञनं ॥
हरिनेगामेत्युकंस्वा तमाजगाम च मस्करः। उवाच मीतो दवार्थो भयात क्करचक्षुष ॥
पथे उबच-
किं करोषि महादेव जगतां परिपाटक । सुरमरष्ठ महामाग पार्वतीश नमोऽन्तु ते ॥
इत्येवमुक्त्वा श्रीपूयेः स जगाम मयात्तत? । आजगाम तथा चन्द्र अवोवदकरकषरः ॥
चन्दर उवाच--
किं करोषि भिोकेदा त्रिलोचन नमोऽस्तु ते । एवास्माराम स्वयंपूण पुण्यश्रवणकीतैन॥

4 क, च्नतकंधरः ।

ब्रहममेषवैपुराणम । ३१५

तयेवमकत्वा मीतश्च विरराम निशापतिः । समीरणोऽगि द्वारस्य; ैवीकष्योवाच प्ताद्म्‌॥
पवन उवाच--

क्रि करोषि जगन्नाथ नगहन्धो नमोऽ्तु ते । षमायेकाममोक्षाणां नाजङ्प सनातन ॥

इत्येव स्तवनं श्रत्वा येोगज्ञानविश'रदः । त्यक्तुकामो न तव्या शृङ्गारं पाती मयात्‌ ॥

दृग पुरान्मयाताश्च पुनः स्ततु समुद्यतान्‌ । विजह सुखसमोग कण्ठञ्मा च पाेतीम्‌॥

उत्तिषठतो महेशस्य श्रापरजायुतस्य च । भूमौ पपात तद्वीयै ततः स्कन्दो बमूव ह ॥

पश्चात्तं कथपिष्यामि कथामतिमनोहराम्‌ । स्कन्दनन्मप्रसङ्गे च सप्तं वाम्डितं शृणु॥
हति. भ्रीनद ° महा ० गणपति ° नारदना० प्रथमोऽध्यायः ॥ १ ॥

अय द्वितीयोऽध्यायः |
` भारायण उवच-

त्यक्त्वा रति महादेवो ददश पुरतः सुरान्‌ । परायध्वमिि प्राह कृपया पाषैतीमयात्‌॥
देवा; पलापिता भीताः पावैतीदापदेवुना । सर्वब्रह्माण्डपहती चकष्पे पार्र्तीमयात्‌ ॥
तस्पादुत्याय सा दुग न च दृष्ट्व पुरः सुरान्‌ । समुत्थिते कोपवहनि स्तम्मयामात देहतः
सद्प्रमृति ते देवा व्यथवीयी मवन्िवति । शशाप देवी तन्देवनतिरुष्टा बभूव ह॒ ॥
तत श्चिवः शिवां दृष्टवा करोषपतरक्तठ चनाम्‌ । रुदतीं न्नवदनां ठ्खिन्तीं षरणीतलम्‌ ॥
रिवस्ता दुःखितां दृष्टवा क्रोष्रक्तलोचनाम्‌ । हसते गृहीत्म देवेशो वाप्तयामप् वक्षति
भतीव मीतः त्रस्त उवाच मधुरं क्चः॥ ७ ॥

कंकर उबाच-
कथं रुष्टा गिरि्िष्ठकन्ये घन्ये मनोहरे । मम सौमाम्यरूपे च प्राणाधिष्ठातृदेवते ॥ <८॥
किं तेऽमी करिष्यामि वद मां जगदम्निके | ्रह्माण्डप्ंपे निखिले क्रिमसाध्यमिहाऽऽवयोः
जहो निरपराधं मां प्रसन्ना मवसुन्दा१ । दैवादन्ञातदोषश्य शासति मे करुम ते॥१०॥
त्वया युक्त} शिवोऽहं च सर्वेषां दिवदायकः | स्वया विना हश्वरश्च शवतुर्योऽशिषः सवा
रङृतिश््वं च बुद्धिर्त्व शक्तिस्त्वं च क्षम। दा । तुष्टिस्त्वं च तथा पृष्टिः शान्तिं

| षाम्तिरव च ॥ १२॥
वं या तथा निद्रा तनद्रा श्रद्धा पुरेवार । सव पारस्वहप। स्वं सवैनीजस्वसपिणी ,
स्मतपूषे षद्‌ कचः सत सरसं शिवे । तवत्कोपविषसद्ं दरुतं जीवय मां तम्‌॥ {४॥

शत्व सविनमुरनिषणीतै-

दर्शय वेषः श्त्वा स्मायु्तौ व पार्दती । उवाव मधुर देवी हद पिदूवतापधषा)
प्वेत्युबाच-

हि ताऽ कवितया पवत सवैरपिणम्‌ । शात्मारमभं पृणेको सवदेषवेसिथितस्‌
कामिनीः मानते कामस समिन वदेत्‌ सवषां इदयततं व ददि कथापि किवी
सपय संदनारीणां छऽजजिभेनेकारणम्‌ | जकषथ्यमपि सर्वता महेश कषयति ते॥शनीः
लै मधय कीणां चं विभवेषु सुरेधर । स्पुता सष समौगो भिजनेषु परं मुखम ॥
तेन च यद्दुःखं तस्ते भसति च जिया कान्तानां कन्तविच्छेेशोकः परमदारेण+
कष्णपते चया चाद्रः कविनीणो दिने दिम तया कान्ते विना कास्ताक्ीणौ कान्तश्षणे क्षणे
चिन्ता वरश्च सर्वेपामुपतापश्च वासाम्‌ । पार्ध्वीनां कान्तविच्छेद्स्तुरगानां च पैथुनम्‌ ॥
रतिभङ्खो दुःलमेकं द्वितीये वीधैपातनम्‌ । दुलािरोक्षे दुःखं च पुतीयमनपत्यता ॥
्ेटोक्यकन्ते कानत तवा छढध्वाऽपि न धमे पुतः। या ज्ञी पु्रविहीना च जीवने तजिरयेकम्‌
नन्मान्तरपुखं पुण्यं तपोदानप्तमुद्धवम्‌। दरेशजातपत्रश्च परजेह संखभव; ॥ ९९ ॥
है सषिनोऽदाण स्वानितुरथसुकपः कुपथ कुलाङ्गारो मनसताप कवक
धानी लिति स्वभा मर भमा हमेदुषुवा्‌। साध्वी सीः न तृहुशवा च सतते दितं

कारिणी केत
भताप्वी वेरितुरवान क शधत्तेलापदाकिनीः । मणदुष्ा योनिर्खन्वासार्वरति तिकस्य
कैमुर कैरियोमि-वदे वीगधिरेर। उपावसि्धो तपतां सवव सपहार ।॥९दती
शकती पवेतीदेषी मवतः वमव ह । प्रस्थ रोकरो देवे गोकयामातत'सवेतीष्‌
सुपुत्रां पुखः तापन।शनकारणम्‌ ॥ भितं जिग कुरविरः्रवकेतमुपयक्म ॥॥२१९॥

इति शरीबरक्ष० प्रहा ° गणपतिख ° नारदना० द्वितीयोऽष्वायः ॥ २ ॥
[

अथ वुतीयोऽ्वीयः ।

करय दकवकनन,

भष धव
शुणु पर्वति कदेपापि तेव मद्रं भनिष्यति । उपथितेः.का्ेतिद्धिमषस्वेग जगभये 1
तेषषाम्डिततिदधेतु'भोजरपे सुमङगष्म्‌ । मनपः प्ीतिजननपुपायं कषयामि ते ॥२॥
हेरेररोषरम एतथ तते कुति वरानने । जतं च दष्यके नाम वषो करत्थति ॥ ६ 8
पदिषितोरलं च वीष्काषपतै "परम्‌ पुल पण्यदं सारे प प्त स्वदप्‌

अह्मरैवर्तुशाणम्‌ । 8९७

नदीन च यथा गज्ञा देवानां च हरियैया | वैष्णवानां यथाऽहं च देवीमा त्वं कथ पषे
वणानां च यया धिपरस्तीर्यनां पुष्करं यथा । पुष्पाणां पारिजातं च पतरर्णा तुरी कथाः
यथा पृण्यप्रदानां च तिथिरेकादशी स्पृता । रषिवारश्च वाराणां यथा पुण्वपरदः, मि
मतानां मा्गशीषंधाप्युूनां माधवो यथा । सेव्परो व्राणा -युगामो च एतेः चथा.
विीप्रदश्च पूज्यां गुरूणां जननी यया । स्वी पत्नी यथाऽऽषाना शिश्वस्तानां भैः
यथाः॥` < ॥
यथा घनानां रत्व. च भ्रियाणां च यथाःपतिः | यथा पुत्रश्च बन्धुमां दृण कशपपाद्फ॥
फां वै चूतफठे वषीणां मारते यथा । वृन्दावनं वनानां च "शतप च यो विराम्‌
बथ। कारी पुरीण च सूधतेजसिविनां यथा । यया शशी खगानां च सुन्दरार्णा च. मत्पथः
दाङ्ाणां च यथा वेदाः पिद्धनां कपि यथा । हनुमान्वानराणा च ेवाणा ब्रह्मणान्‌
यददन यथा" विधा कविता च मनोहरा । ओकारो व्यापकानां च हा्गामाँ लोचनै यया
विभवानां हरिकथ सुखानां हरिचिन्तनम्‌ । स्क्षानां प्रसंस्रशो हिखाणा्च यता खडः
पापानां च यथा मिथ्या पाषिनां पुश्च यथा | पुण्यानां च यथा सत्यं तपतां हरिते-
वनम्‌ ॥ १९ ॥
यथा धृते च गन्यानां यथा ब्रह्मा तपस्विनाम्‌ । अख्तं भक्ष्यवस्तूनां सस्थान धान्यकंयधा
पुण्बदानां यथा तोयै हद्धानां च हुतादानः । सुवण तैनसानां च मिष्टानौ प्रियभाषणद
गरुडः पलिणां वैष हस्तिनामिन्द्रवाहनम्‌ । योगिनां च कुमारश्च देवषींणँ च मदः
गण्धषाणां विशरणे जीषो बुद्धिमां यथा । सुकवीनां यथः शुक्तः कोन्बानां च पुराणक्षम्‌
सछोत॑सतां समुद्रश्च यथा एृथ्वी क्षमावताम्‌ । छामानां च यथा मृक्तिहैस्मिक्तिञ सपम्‌
पकिक्रणा वैष्णवाश्च वणौनां प्रणवो यथा। रिष्णुमन्श्च मन्करणा बीजानो ग्रकृतियेापौ
धिदुषां च यथा वाणी गायत्री छन्दसां यथा । यथा कुरो बल्लणो -सपा्ा वासुकिरेणा
यथा पिता त दानां गवां च सुरभिणा । वेदानां सामेदश्च तृणानां च यथा कुशः ॥
सुखदानां यथा रक्मीमेनो तर शीघ्रगामिनाम्‌ । मक्षराणामकारश यया कातो हितौषिणोम्‌
हा्भामश्च मृतीनां प्ीमा विष्णुपज्ञरः । घतुष्पदानां पश्चास्वो मानवो जीवि"
यथा स्वान्तं चेद्धियाणां मन्दा्निश्च सनां यथा । बलिनां च यथा शक्तिरहं शक्तिमतां मथा
महान्विराट्‌ च स्थुाना सूक्षमाणां परमाणुकः । यथेन्द्र आदितेयानो दैत्यानां क्या

$ ऋ श्राभरमाणां -यथा भि्षस्ती* । २ ख, ययेन्दु" सुश्ञद्वानां च, । ३ $, अल्ता
करकी व्या

११८ देपायनगनिषणीतं-

था द्भीचिदोतृणां प्रहादश्ैव साधुषु । बरहम चयथाऽल्ञाणां चक्राणां च सुदर्धेनम्‌
नृणां राजा रामचन्द्रो षन्विनां कष्मणो यथा । सर्वाधारः सवैतेभ्यः वैं च स्वेदः
स्वसारो यपा कृष्णो व्रतानां पुण्यकं यथा ॥ २९. ॥

रते कुरः महामे त्रिषु टाकेषु दुठंमम्‌ । सवेशेष्ठश्च पृतरसते तरतादेव मविभ्यति ॥६०॥
त्रताराध्यश्च वे कृष्णः सर्वषां वाष्छितप्रदः | जनो यत्स्वनान्मुक्तः पितृभिः कोटिभिः सह
हसिमिःत्रं गृहीत्वा च हरिसेवां करोति यः । मारते जन्म सफठं स्वःमनः स करोति च
उद्धत्य कोयिपुरुषन्तैकुण्ठं याति निश्चितम्‌ । श्रीङृप्णपाषेदो भूत्वा सुसं तत्रैव मोदते
सहोदरान्धवमृत्यांशच स्वनन्धून्सहचारिणः। सवल्ियश्च प्ुद्धत्य मक्तो याति हरेः पदम्‌ ॥
त्मादृहाण गिरिजे हरेमन्ं पुदुकेमम्‌ । जप मन्प्र त्ते तत्र पितृणां मुक्तिकारणम्‌ ॥
इत्युक्त्वा शेकरो देवो गत्वा गिरिजया सह्‌ । शिं च जाहवीतीरं हरेम॑न्नं मनोहरम्‌ ॥
तस्ये द्दौ ष पीत्या कवच स्तोत्रतयुतम्‌ । पूनाविधाननियमं कथयामाप्र ता मुने ॥

इति भीन ° महा० गणपतिख ० नारदना० तृतीयोऽष्यायः ॥ ६ ॥

[भीमम अमी
[1

लय चतुर्थोऽध्यायः |

नारायण उवच- |
चत्वा ब्रतविषानं च दुगो संदषटमानसा | सै त्रतविधानं च संषटुमुपचक्रमे ॥ १॥
पाबेतयुषाच--
सवै प्रतिधानं मां वद्‌ वेदविदां वर । हे नाथ करणासिन्धो दीनबन्धो परात्पर ॥२॥
कानि ब्रतोपयुक्तानि द्रभ्याणि च फडानि च। समयं नियमं भक्ष्य विधानं तत्फलं प्रभो ॥
देहि भकं विनीताथे नियुक्तं सप्पुरोहितम्‌ । पएष्पोपहारान्विपांश्च दरम्याहरणफिंकरान्‌ ॥
अन्यानि चोपयुक्तानि मयाज्ञातानि यानि च । संनियोजय तत्वै ज्ञीणां स्वामी च ॥
वेदः ॥ ९ ॥
पिता कौमारकाडे च सद्‌ा पाठनकषारकः | मता मध्य सुतः रेषे त्रिषाऽवस्था सुयोपिताम्‌
तातोऽशोकः प्राणतुस्यां द्वा सत्स्वामिने सुताम्‌। स्वामी निदृत्तिमाभराति सन्यस्य स्वसुते
प्रियाम्‌ ॥ ७ ॥
बनधुत्रययुता या ज्ञी स। च माग्यवती परा । किंचि द्िहना मध्या च सवैहौनाऽषमा मुवि
एतेषा च समीपस्था प्रोप्या सा जगश्रये। निन्दिताऽनये$ सन्यता सवैमतच्छूती श्चुतम्‌
सर्वात्मा मगवास्वं च सवपा च प्मैवित्‌ । देहि म्यं पुत्रवरं स्वालनिवेतिदेुकम्‌ ॥'

अह्मवैवरैपुराणयूं । ११९

स्तमबोधानुमानेन महात्मनि निवेदितम्‌ । सर्वानतरामिभ्ाय॑त्ं मवन्तं बोधयामि स्भम्‌ ॥
इत्युक्त्वा पवेत प्रीत्या पपात्‌ स्वामिनः पदे । कृपापिन्धुश्च मगवान्मवक्तमुपषक्रमे ॥
महादेव उवाच- & 3, ~
श्रु देवि भक्ष्यामि विधानं नियमं फम्‌ । फलानि चेव द्रव्याणि व्रतयोग्याति यानि ष
विप्राणां शतकं शद्ध फटपुष्पौपहार्कम्‌। किंकराणां च शतक द्रम्याह्रणकारकम्‌ ॥
दासीनां शतक रकं नियुक्तं च १ रोहितम्‌ । सवेत्रतविधोनज्ञं वेदवेदाङ्गपारगम्‌ ॥११॥
प्रवर हरिभक्तानां पवैजञं ज्ञ निनां वरम्‌ । सनत्कुमारं मत्तस्य गृहाण त्रतहेतवे ॥ ११॥
देवि शुद्धे च कारे च परं निथमपूवैकम्‌ । माषशह््रयोव्यां त्रतारम्भः शुम श्रिये
ग्रं सुनिमैठं इत्वा रिर; संष्कारपुवैकम्‌ । उपोप्य पूत्ीदिवते वं संशोध्य यनतः |
अरुगोद्यवेलाथां तसपादुत्थाय सुव्रती । मुखप्रक्षालनं कृतवा सावा वै नि्मरे ले॥
भाचम्य यलपुतो हि हरिस्मरणपूतकम्‌ । दच्वाऽसै हरय भक्त्य गृहमागत्य सत्वरम्‌
धौते च वपी पृत्वा हुपवि्याऽऽप्तने" शचौ । भचम्य तिलकं धृत्वा समाप्य वा
हूनिकं पुनः ॥ २१॥
घटे संस्थाप्य विधिवत्स्वस्तिवाचनपृवेकम्‌ । पुरोहितस्य वरणं प्र; इवा प्रयतः |
संक्प्य वेद्विहितं त्रतमेततस्माचरेत्‌ । ब्रते द्रग्याणि नियानि चोपचारा्तु षोडश ॥
देयानि नियं देवेशि ङृष्णाथ परमात्मने ॥ २३ ॥
भतन स्वागते पाद्यमध्येमाचमनीयकम्‌ । जानीय मधुप च वज्ञाण्यामरणानि च ॥
पुगन्धिपुष्यधूपं च दीपनैवेदयचन्दनम्‌ । यज्ञपूत च ताम्बूठं कपूरादिपुवासितम्‌ ॥
्रभ्याण्पेतानि पूनायाश्चाङ्गरूप।णि सुन्दरि । देवि विचिं्धहीनेन चाङ्गहानिः प्रनायते॥
अङ्गहीनं च यत्कम चाङ्गहीनो यथा नरः । अङ्गहीने च कार्थं च फलहानिः प्रनायते
उषटोत्तरशतं पुष्पं पारिजातस्य विष्णवे । दें प्रतिदिने दुर्गे स्वात्मनो रूपहेतवे ॥
्ेतचम्पकपुष्पाणां छक्तमक्षतमीप्सितम्‌ । प्रदेय हरये मकत्या वभपरन्दयैहेतवे ॥
पहखपत्रपद्मानामक्षतं रक्षकं तथा । मक्त्या देयं च इरप मुलसन्दयहेते ॥ ३० ॥
अमृस्यरलरविते वृणाना सहस्रकम्‌ । देयं नारायणायेव नश्रयोदीहिहेतवे॥ ६१ ॥
नीलोत्पलानां रक्षं च देयं कृष्णाय भक्तितः । वताङ्गमूतं देवरो चक्षुषो रूपहेतवे ॥
हिमा्योद्ध१ दक्षं रुचिरं ्चेतचामरम्‌ । प्रदेयं फेशावायैव केशतौम२हेतवे ॥ ६६॥
अमूर्यरत्नरवितं पृटकानां प्तदसकम्‌ । प्रदेयं गोपिकेशा१ नापताततीन्दयहेते ॥

""""-------~---------~--~_~--~_~~~_~~_~_~___~___~_____~___~_~~~_~~-~~-~-~-~--~--म्ययोकक

१ ख. “द बोधकं बो*।२क, "ने दुरे । ३ क, "व माएसम्द्ये" ।

१६० ्रेपायनमुनिपणीतं -

बनधुकपु्पकतं च देवै राधेशवराग् च | मीम्यैष्ठाषरयोशचैवं वणेसीम्दयहेते ॥ ६५ ॥
मु्ारूढानां ठक च दन्ततौन्वयेहेतवे । देयं गोलोकनाथाय रौकने मंक्िपुतैकम्‌ ॥
रतनगन्दुकढक्षं च गण्डतैन्दयेहेतवे । महेश्वराय दातभ्यं तरते दैदिन्द्रकन्यके ॥ ३७ ॥
रलप्राशसद्धं च देय -्हयश्वराय च । ओष्ठाधःस्यररूपय तती श्रणेश्चि मक्तितः॥

कणेमूषणृक्षं च रलसारविनिमितम्‌ । देयं सरवैरायैव कगेतैन्येहेते ॥ ६९५
माभ्वीककठशच।नां च ठकं रलविनिरमितम्‌ । देय विधेश्वरयैव खरसैन्दभहेते ॥
छुषापूर च कुम्भानां सहते रतनिर्मितम्‌ । देयं ष्णाय देवेशि वाकधसोग्दर्महेते ॥
एप्पल जर गेपवेऽविषायिने । देयं किशोरवेषाय 'द्टितैन्दयेहेतवे ॥ ४३
पहदधुपमाक्ारं रत्नपात्रपह्सम्‌ । देयं गोरकतकायैव गठतैन्दषैहेतवे :॥ ४३ .॥
रदशपाररवित पद्मनालपहस्तकम्‌ । देयं चण्डकपठाय बहुसोन्देतत्रे ॥-४४ ॥
छतं च रक्तमद्मानां करसैन्दयेहेततरे । देय गोपाङ्कनेशा १ नारायणि -हसिििते॥ ४५ ॥
अङचुकीनरक्त च रलपारविनिमितम्‌ । भङ्ुटीनां च रूपायै देय देवराय च ॥
मशीश्तारछतं च भतवगे मनोहरम्‌ । देयं मुनीन्द्रनाथाय नलतनद॑हैतवे ॥४७॥
पक्लसारहारागां कतं चातिमनोहरम्‌ । देयं मदनमोहाग्र वक्षःसौवरेहेतदे ॥ ४८ ॥
पुपकभौफानां च -छक् च सुमनोहरम्‌ । देवं सिदध्धनायाय स्तनसैष्थेहेतरे ॥
सद्रलवपुटाकारपत्रटल् मनोहरम्‌ । देय पमाखयेशाय देहसीदयेहेतवे :॥ +° \॥
पाताररकनिति नासीनं च सष्लकम्‌ । -पदेयं वैद्रनामाय नाभित्ैम्देत्े ॥
पदलसाररधिते रथचक्रसहलकम्‌ । नितम्नतोम्दयीयै च देवं तै चक्रपाणये ॥
शेवमरतास्तम्मानां रक्तं च सुमनोहरम्‌ । प्रदेव श्रीनिवासाय भ्रोगितोन्दधद्ेते ॥
ऋतपश्रशलाज्जानां श्तमम्ानमैत्ततम्‌ । प्रदेयं पवनेत्राय पादसन्दयहेतवे ॥ ५.४ ॥
पुकशेरनितानी च -लल्ञनान। सहलकम्‌ । गतिपोन्दयेहेत्यं देवं रक्षमीधराय च ॥
शभहंसस्से च गमेन्दाणां सदत्‌ । सुवभरवित देयं हरये गतिदेते ॥ -+१ ॥
एवेच्छतररुसे भ देयं नारायणाय च । विचितं रलपरेण भूषैतोन््रदेते ॥४७॥
मालानां च दपमसतं ठक्तमीश्वरे । देय वृन्दावनेशाय हास्यसोदयेहेत ॥ ५८ ॥
भभृरपरलकं च द्रैं नारायणाय वे | सुत्ते नतपूरणायै शीठकीन्दरयहेते ॥ 8 :॥
स्च्छरफटिकंकादो मणानदरभेष्ठक्षकम्‌ । देयं मुनीन्द्रनायाय मनः सौन्दयेहेत॥१०॥

2
१... हदष्ा। २७. बहुसो । ३. क. तन्तुक० ए. स्वणंक । ४ क. सौग्दर्वजा० ।
४, $, रत्ननाभार । ‰ कृ, “रत्नस्त ° । ७.क, मस्तकम्‌ ।

बरहममैवषप्रणमूं । ३२१

प्रवोसारसंकाशं मगिप्त।रसहलकम्‌ । देवं कृष्णाय भक्त्या च प्रियराणविद्द्धये ॥
माणिक्यसारलक्षं च देयं कृष्णा ¶ यनतः । जन्भनः कोदिपरयनतं स्वामि्ो माग्यहेतवे ॥
कूष्ाण्डं नारिकेरं च जम्बीरं श्रफटं तथा । फलान्येतानि देयानि हरये पुत्रहेतवे ॥
रलेन्द्रसारडतं च दयं ष्णाय यत्नतः । असल्यजन्मपयैनतं स्वामिनो धनब्रद्धये ॥
वाद्य नानाप्रकारं च को्यतलादिकं परम्‌ । नते संपचतिवृद्धयथे श्रीहरि श्रायेदू्ती ॥
पायसं पिष्टक सिः शकराक्ते मनोहरम्‌ । प्रथ हरये मक्त्या स्वामिने मोगब्रद्धये ॥
सुणन्धिपुष्ममःछानां ठक्षमक्षतमीप्पिम्‌ । प्रदेयं हरय मक्त्य हरिभांक्तविडढय ॥६५७॥
नेवेग्ानि च देयानि स्वादूनि मधुराणि च| श्रीङृष्णप्ीतिप्राप्त्य दर्भे नानाविधानि च
रागवेधानि पुप्णागि वुलप्तीसयुतानि च । श्री ृष्णपी नये मक्स्या व्रते देणनि सूत्रते ॥
ब्ाह्मगानां सहस्र च प्रत्य्‌ भोनवेदुव्रनी | स्वात्मनः सस्यवृद्भचर् त्रते ज.मनि जन्मनि ॥
पु ज्ञथते देथ नित्य पूण च पूजने | प्रणाम्य देति कीम्यं मक्तेवद्धये ॥
पण्मााश्च हमिप्यात्नं मासान्पश्च फलादिकम्‌ । हतिः पक्ष जं पक तरते भरेच सतते ॥
रत्नपरदी शतकं वहनं दद्यादिभागिशम्‌ । रात्रौ कु शाप्तनं कृत्वा निर नागरं त्रत ॥
्ञानवृद्धिनागरणे सुबुद्धिमूल भजने । टोभमोहकामक्रोधमयदरोकवादरम्‌ ॥ ७२ ॥
रमरणं कर्तनं केरिः परक्षणं गृह्यमाषगम्‌ । सकदपोऽध्यवपताय्च क्रि नीनि्रत्तिरित्यपि ॥
विषं भेथुनं त्याज्ये त्रतिना ब्रत द्धये | कलहश्च परित्याञ्यो तने कीडाविवृद्धये ^

सपे च प्रते देर प्रतिष्ठ तदनन्तरम्‌ । त्रिशतं ३ षष्टयाधकं रकं वल्नसयु म्‌ ॥

पतमोऽथ सोपवरीतं च सोपहारं दद्‌त्वयम्‌ । त्रिरा ३ षष्टयायिकसहसतं परप्रभोनमम्‌ ॥
त्रिरा २ षष्टयिकं पहं तिरुहोमकम्‌ । तरिशाते १ षष्ट यधि सहं स्वमेष च ॥
देवा ब्रतस्तगाति च द्धिणा विषिबेधिता । अन्यां समारिदिवपते कथरिपपरामि द्िणाम्‌
एतद्रूनफरं देवि हृदा भक्तिर भवेन्‌। हरिदुस्यो मरतयत रिल्यातो भुवने ॥
सीन्दयै स्गमिपरोमाग्येश्चय विपु घनम्‌ । स१३ज्छितिद्धीना बाजे जनरनि जन्मनि ॥
इत्यवे कथिते देवे वनं कुरे महेश्वारे । पुत्रस्ते महिता साध्वीत्युकत्वा प्त विर्राप ह्‌ ॥
इति श्रीन्रह्य ° महा० गणपतिख ° नरद्ना ० पुण्यकतरतविधाने नाम
चतूर्धोऽध्यापः ॥ ४ ॥

व क 9
~ ^ -+ गम ---~ ~~~ -

१ क,"यनिष्प्तिरेवं च , » ख. ध्वप्नमैधुनकं तेय" ।
४१

१९२ हपायनषुनिपर्णत-

अप पश्चमाःध्यायः।

नारायण उवाच-

्रुतवा मेतकथनं च दुगौ सषटमानपरा | पनः प्रपच्छ बानतं ला दि्णं त्रतकथां होमम्‌ ॥
पावै्युवाच-

क्रिमे त्रत ना१ विभानं फठमस्य च | अभि तत्कां ब्रूहि त्र केन प्रक रितम्‌ ॥
पहदेव उवाच-

शतरूपा भगोः पतनी पृत्रदु.खन दु खि ग ; ब्रह्यगः ए्थानमागत्य ए ऋ्ह्याणमुवाच ह्‌ |
दानरूपोवच-

रहयमकेन प्रकरेण वन्ध्याथाश्च सुतो भवेत्‌ । तनै ब्रूहि जग दातः खषिकरणकःरण ॥

तञजन्म निप्फडं ्रहननैशच घनमेव च । किमित्र रामे गर विना पुत्रेण पुक्रिणाम्‌॥

तपोदानोद्धवं १०4 जन्मान्तर पुखावहम्‌ । सुखदे मो पदः प्रतिदा 1 पुत्रश्च पुत्रणाम्‌॥

पुत्री पत्रपृख दृष्ट्वा चाश्वमेधशतोद्धवम्‌ । फट पूनाभन क्रा गहेतुं मेदनम ॥ ७ ।

पत्रोत्पततेरुपायं १ वद्‌ मां तापध्युताम्‌ । तदा भद्रं न चेद्धत्र स्ह यासाम काननम्‌ ॥

गृहण राञ्यमैशयै षने पृथ्वीं प्रन वहम्‌ । किमेतेना ऽवभोर्‌ त विना पुररपुत्रिणो ॥

भपुश्रिणो भृखं दष्टं विदाने त्पहतेऽशिवम्‌। मुल द तिद छना एमव,प्नोत्यपुत्रकः ॥

अंपव। गणं मुक्त्वा प्रवेकष्फमि हुता शनम्‌ । अपुकपीत्र- रि गृहं स त्द्ीरिहीनकम्‌॥

ए्येकमुलवा सां प्तक्षाद्रह्मणो ऽपरे स्यो हं । कृपानपिश्च तां दृष्टवा प्रवकर<मुपचक्रपे ॥
ब्रह्मोवाच--

श्रुणु व -ते प्रवक्ष्यामि प्रोष पुलावहम्‌ । स्वयो ^र्ान च पमवान्यपर शुभम्‌ ।

मागशुह्धत्रये द्रौ चतमेतसुपुभ्यकम्‌ । कते०१ शुद्वकाडे च उषणमराध्य वेदम्‌ ॥

सवस्सर च करः) परीविघ्वविनशनम्‌ । द्रःणणि वेरैस्क्तानि त्रो देयानि सूत्रे ॥

रतं च काणवशखोक्तं समेवाज्छिततिद्धिःम्‌ । हृत पुत्रं कम शम सिष्णतुस्पपराक्रम्‌

्रह्मणश्च वचः श्रत्वा सा कृत्वा त्रतमुत्तमम्‌ । प्रियनतोत्तानगदौ लेमे पत मने।ह्रौ ।

नेतं कृवा देवहुनिरहेमे सिदध सुतम्‌ । नागरा रे कपि पुण्यकं सिं द्वद शभम्‌ ॥

भटन्धनीः कृत्वा तु ठमे शक्तमुत शभा शक्तिना तर एत्वा मुत ठेमे पराशरम्‌ ॥
सदितिश्च नतं कृत्वा ठेमे गमनं सुतम्‌ । शची जयन्तं एत्र च लेमे कृवेदर्मश्वरे ॥

-~--<-------

----- ------- --------~ -----------~ ~ ----^~-"~--~----------->.

१ ख. पुण्यदं श्चुः । २ क. तिद्धुश्वरं सुतम्‌ ।

्रह्ममैवर्पपुराणम्‌। १२१

9

उत्तानपाद्पर््नःद्‌ छत्व केमे धरै मतम्‌ । कुबेरनाय। इन्दं लेमे च नछबुबमम्‌ ॥
सूथपत्नी मनुं टेभे तदं प्ररमुत्तमम्‌ । अतरेपत्नी मुत चन्द्रं 2५ छृषवेदमु तमम्‌ ॥
ठेमे चाङ्गिरसः पत्नी छृतेद्‌ जगमुतमम्‌ । बृभ्पतिं पुरगुरं पुत्रस्य प्रवतः ॥
भृगोभया व्रतं कृत्ग लेमे दैत्णगुर सनम्‌ । शुकं नाराथणांरौ च सवोनखिनां वरम्‌ ॥
ह्येवं कायितं देति प्रतनं व्रतमुत्तमम्‌ ¦ त्वम) कुर कस्या हिमालये हभ ॥
सथ्य रजेनद्पल्नीनां दैवीनां च पुखगहम्‌ । व्रमेनन्महापताभि पावानां भ्रागतःभ्रि^मू
त्रनस्याभ्य प्रमावेण स्वयं गोपने: । ईधगः सर्वभूगनां तव पूत्रो भविप्यति ॥
इत्युकत्वा राकरस्तत्र विरराम च नारद्‌ । त्रनं चकार स देवी प्रहृष्टा शकराज्ञन ॥
इत्यवे किते रै क्रं भू4; श्रोतुमिच्छसि । पुखः पेक्षः सार गगेशजाक्रारणम्‌ ॥
इति श्रीत्रह्म 2 मह!० गणपाति ° नारदेन ° पुण्यव्रतकयनं
नम्‌ पञ्चमारप्वायः | ५॥

ण श न न
किकी

अथ षष्ठोऽध्यायः |

[रीरि

शौनक उवाच-
नाराधणक्चःश्रव। नारदो हृष्टमानप. । क पचर पनः साधे तन्म तहि तपाधन ॥

सत उव्राच--

नार्‌ःयणवचः श्चा नारदे दृष्टमानत्ः ! वररिम्मतरिगने च से -टुपुप्चक्रम ॥ २॥
नारद उदाच-

छृतं केन धकरेण व्रतमेतच्छरुम वहम्‌ । तन्मे ब्रूहि मृनिभ्रष्ठ पवया भतुंगन्ञया ॥६॥

ठ्टाभ जन्म गीीश्चः कृते सत्रतया त्रो ¦ बरहमनेन प्रकरेण तन्नः रेपितुमहापि ॥४॥
नारायण उवाच-

कथयित्वा कथां दि्णं विवाने च वतस्य च स्थे विधत तपसां जगम तप्ते शिवः

हरेरार।धनव्थम्ा मूर्तिमेदधरो हरिः । हरिभावनशोद्शय हरिष्यानपगवणः ॥ १॥

परमाननदप्‌ श्च ज्ञानानन्द्‌; प्तनातनः । िवानियं॑न जानाति हारेमन््र बहे; स्मन्‌

्हटमनम्‌। देवी पावती मतुरान्ञथा । परिकरा (यामास विपरंश्च वहेत ॥ ७ ॥

आनीय सवेद्रऽणि तरते योग्यानि यानि च; ततंकतौ प्रणम श्मद्‌ सा शवुमे हणे ॥

सनत्कुमारो मगवानाजगाम विषैः सुतः । मूर्िमांप्तेजपतां राचः प्रज्वलन््रह्मतेन पा ॥

------------=----------------~---*"------------------------------~---------~~-~----~--~----~~----"------------ नन)

१ कृ. भूतेशः ।

१२४ देषायनपएनिषणीव-

रहा जगाम हृष्टश्च ्रह्मटोकात्तमाय॑कः । अतितर्तो हि मगवानाजमाम सूरेधरः ॥
विष्णुः पीरोदशयी च सल्दमीकशचतु्मुनः । मगवाज्ञगतां पाता शास्ता भत सपापः
वनमालाधरः इयामा मृषितो रत्नमषणे ; । तथा संभृतप्तभारो रत्नयानेन नारद्‌ ॥
सनकश्च सनन्दश्च कपिलश्च प्तनातनः । अपुर क्रुहैपो वोदुः प्श्चशेखो-रुणिः॥
यतिश्च सुमतिश्चैव वरिष्ठश्च सह'नुग. । पुलहश्च पुदत्यश्चापयत्र्च मृमुरङ्गिरः ॥
अगस्त्यश्च प्रचेत दुभस.श्च्यवनस्तथा | मरीविः कदयपः कण्वो जराकारुश्च गौतमः
बहस्भीिरुतथ्यश्च सेवतः सौभरिभ्तथा | नानाहिर्नमद्‌ शरैश्च नेगीषव्यश्च देवलः ॥१७॥
गोकुल वक्ररथः पारिमद्रः पराशरः विश्वामिरो गदेव ऋष्यश्रङ्खो विभाण्डकः ॥
माकंण्डने मृकण्डुश्च पृष्करो लोमशस्तथा । कौत्सो वत्सश्च दक्षश्च बौटाश्चिरघमपैणः ॥
कात्यायनः कणाद्श्च पणितः शाकटायनः शङ्कुरापिशादिभ्येव शाकल्यः शं एव चं
एते चान्ये च बहवः सरिष्या मुनयो मुने । अवा च धरमैपश्रौ च नरनारायणौ समौ
गिक्पालाश्च तथा देष यक्षगन्धवैक्षि्तरः । आजम्मुः पवैताः सवै पत्तगणाः परवर्तते
हिमाख्यः दलरजः सापत्यश्च समायकः | सगणः सानुगश्चैव रर्नमूषणमूषितः ॥
तथा समृततमारो नानाद्रभ्यस्मन्वितः । मणि म।णिक्यरत्नानि तरते रोग्ानिं यानि च
नानाप्रक रवस्तूनि जगत दुरुमानि च । रतं च गजरलनानामश्वरलनं भिरक्षकम्‌ ॥
दशरतं गवां रत्नं शतरक्षं सुवणेकम्‌ । रुचक्रानां हीरकाणां स्पशनां च तथे च ॥
मुक्तानां च चतुरक्ष कौस्तुभानां सहस्रकम्‌ । सुष्वादुनानद्रन्याणां लक्षमाराणि कौतुकी
अनन्त्रप्नप्रमव आजगाम सुतात्रो ॥ २७ ॥

ब्रह्मणा मनवः सिद्धा नाग। विद्याधरास्तथा । संन्था्तिनो भिक्षुकाश्च बरिद्निः णवेतीत्रते
गिधाषरी नतकी च नतेकाप्परततां गणाः। नानाप्रिधा वा्मण्डा जनमः रिवमन्दिरम्‌
कैलापराजमा्ी च चन्दनेन सुसस्कृतम्‌ । आम्रपट्धवसूत्र ढं सदर्छप्तम्मशोभितम्‌ ॥
दृव घाग्यफटैः पर्णङःजपुष्ैर्वमूषितम्‌ । निभतं पदमरगेण ददृशुस्ते गणा शृदा ॥
उषे, तिहपनेषयेते एूनिताः शकरेण च । केश्स्व।तिनः तम॑ परमानन्दूसेयुता; ॥
दानाध्यक्ष; शुनः कुबेरः कोशरक्षकः। भदिष्टा च छयं सूथः परिवेष्टा नल!पिपः
दध्नां नयः सहस्तागि दुग्धानां च तथेव च। सहला घृतानां च गुडानां च शतानिचं
माध्वीकानां सहस्राणि तैद्ानां च शतानि च। क्षाणि चैव तक्राणां बभूवुः पवैतीत्ते॥
पीयुषाणां च कुम्भानि शतलक्षाणि नारद्‌ । मिष्टान्नानां शराणां बभूवुरेतराश्चचः ॥
यवगोधुमचणौनां धरुताक्तान। च नारद्‌ ॥ ३९ ॥

१ क. “सुखश्ककरः पा २ क. प्रस्कण्वो । ३ क. काला" ।

ब्रह्मेव पुराणम्‌ । $देणैः

स्वम्तिकःनां च पृणनां बभूवुक्षरा श्यः । गुपत"कृदलाजानां बमूवुः कोट्यः ॥
शालीनां ध्थुरानां च रा्चीनां दशकोटयः । वरतण्डुलराशची गं मुने सेख्या न विचय ॥
स्वणैरोप्यप्रवाङानं मणीनां च महामुने बभूवु पवना त्न कैराते पा तीन ॥ ६९.॥.
णसं पिष्टं चेव शास्य सुमनोहरम्‌ । चर मीः पक च^०१जजनं घृतपतमकृतम्‌
बुमुने देवगण. रिवो नाराधणेन च । बमूवुं्ारश्च पारिविषणकारकाः ॥ ४१ ॥
त.मबूहं च द्रौ तेस्थः कपृरादविघुगपितम्‌। रलपिह'सनस्थेम्पा विपरसक्ष': सुदक्षकाः ॥
रलिहासनध्यं च शिपणुं क्षरोदशायिनम्‌ । सेम्यमनं पाषदेश्च परिम; शरेनचारम; ॥
कपिभिः स्तूयमानं च िदधेदेवगैस्तथा । विद्याधरी गां नृत्यानि पदन पगम कुदा
गन्यवाणां च संगातं श्रतवन्तं मनोहरम्‌ , पप्रच्छ हाफ व्रहमन्रहमरौ प्र तिपवेकम्‌ ॥#
ब्रह्म। परितो युक्त ते कःलभमीप्तितम्‌ । देवर्षिणणपूणा । प्माशं संपुट'ज्नहिः ॥
महदेव उवाच--
मदीयं वचनं नाय श्रीनिवाप्त शुणु प्रभो । तप.स्वख्ूप तपतां कमणां च फग्रद्‌ ।४७॥
त्रानं जपयज्ञानां पूजानं सवेपूनित । वेषां बीनद्पेण गज्छाकसपतरा हर ॥४८॥
सपुण्यकत्रनं कतुं बहनिच्छति पर्वती । पुजाधिनी सा शोकातौ हयेन विदृथता ॥
रतिभङ्ग इते देवेन्यथवी््वाऽर्दिता । प्रबोधिता मथा पताध्वी विविधेवचनाशरतैः ॥
ससपत्रस्वामिसोमागय सुत्रता याचते त्रो । त।म्यां विना न पेतुषट खप्राणां््य्तुमिच्छति
पुरा त्यकत्वा स्वदेहं च पितृधज्ञे च मानिनी । मनिन्दया हमर) पुननेन्म लछम सा ॥
स जानापि वृत्तान्ते थक्त्वा वदामि करिम्‌ । काऽज्ञा तां वद्‌ तच्वज्ञ परिणामश्ुपदाम्‌
दुनिवाय॑श्च हश लस्वभावश्च चापल. | दुर््णाञ्यं योगिभि, तिदधैरस्मामिश्च तपपिमिः
नतेन्दियेर्जितक्रधिः शीरूपं मोहकारणम्‌ । सभम।याकरण्डं च कामवर्धेनकेरणम्‌ ॥
हमाल का "देवस्य दुर्मध जयकारणम्‌ । सुनिमितं च विधिना सवाद विधिपूर्वकम्‌ ॥
मो द्वारक पटं च हरिभक्तिनिर,धनम्‌ । स्पारबन्भनप्तम्भरज्जुरूपमङृन्तनम्‌ ॥ ९७॥
रर ्थनादानाज च शशवद्रागविवधंनम्‌ । पत्तन पाहसरानां च दोषाणामारं सदा ॥९८॥
प्रत्ययानां क्षेत्र च स्वयं कपठमूर्तिमन्‌ । अदहंकाराश्रय शाद्धिषकुम्ं सुधामुखम्‌ ॥
संपरलाध्यमाने च दुराराध्ये च स्वद्‌ । स्कायप्ताध्याच।र।द्वं कदहाङ्कुरकारणम्‌ ॥
६१ निवेदितं नाय कतव्यं वक्तमहंति ! कय प्त; प्रामर परिणामपुखावहम्‌ ॥११॥

ननन ~ --- -----

१ क, न्वेषां री ॥

३९६ देपाबनङृभि मणी तै-

नारायण उबाव ~
इत्येवमुक्त्वा भगवानिरीक्ष्य ब्रहाणो मुलम्‌ । विररःम समामध्ये स्तुत्वा च कमरापततिम्‌
करस्य वचः शरुत्वा प्रहस्य जगदीश्वरः ¦ हिते" च नीतिवचनं ५वक्तमुष्चक्रमे ६३।
विष्णुरवाव--
सुपुण्यक्त्रते सारं सतीत॑तानहेततरे । सवामि माग्य्ीजं च परतन, ते कतुमिच्छनि ।\१४।
सवाध्यं दुराराध्यं सवेकामफल्प्रदम्‌ । सुखदं सुखमारं च मोक्षदं पावर धर, ६९॥
सर्वशवरो व्रतपरो व्रतारध्यो गुणात्परः : गोटोकनाभो भगवा्पणेब्रह्म पततानन ।,६१॥
आत्मा हाक्षिष्व्पश्च उगोतीहूप पनातनः। निराश्रय निर्दिष्ठो निरषाविर्निगमयः
मत्तप्राणश्च मत्तो मक्तानुग्रहकारकः । दुगभ्यो हि मोऽन्येषां मक्तानामातिपराधङः
भक्त्यवीनो हि मगवानसभसिद्धो हि निष्कलः | ते यस्य च कल: पुम ब्रहमविष्णुपहेशवराः
महान्विराडयद्‌शश्च निर्ह प्रकृतेः परः । अव्ययो निग्रहश्चोप्रो मक्तनुग्रहविग्रहः॥
उमरव्रहो म्रह्‌।णां च अ्रहनिग्रहकारकः। त्रफोटिनन्पमैध्ये चन सातो मवत। विना ॥
ठञ्ध्वा हि मारते नन्म हा मिं ठमेन्नरः । सेवने ुद्रदेवानां कृवा सपतपु जन्मम्‌ ॥
सूथमन्तरमवाप्नोति केवरं प्त तदारिषा ॥ ७१ ॥
सूथमन्तरं स्मातध्य त्रिषु जन्पपु मारते प्राप्नाति शैवं मन्त्रं च पवद मानवो षदा ॥
सेततेभ्य परया भक्त्या त्वमिवं पठन्तु । प्रा.नाति मायाधन्त च त्पत्यदाभ्जप्रसादतः
हाननन्मपु चा ४ऽराध्य मायां नारयणीं पमम्‌ । नर।यणक्रला सग समगध्नाति मानवः
कलां निषेर्य वर्धेऽत्र पण्यकेत्र सदुरभे । कृष्णभक्तिमगाप्नोति भक्तप्गेहैदुकीम्‌ ॥
, मप्राप्य भक्ति निष्कं ्रामेघ्रापे च मारते | प्राप्नाति पारेपक्तां च मक्ति मक्तनिषवया
तद्‌ भक्तपसादन देगनामदिष। शिव । श्रीङृष्णमन््र प्राप्नाति निर्वाणफल्द्‌ परम्‌ \
कष्णत्रतं डृष्णमन्तं सवैकामफलप्रदम्‌ । कृष्णवुर्यो भवेद्धक्ताश्चरं कृष्णनिष्वथा ॥
महति प्रलये पातः स्वेषां वे सुनिश्चितम्‌ | न पातः कृष्णभक्तानां साधुनामविनाद्गिनाभ्‌
अविनाशिनि गोरेके मं दन्ते कृ किंकरा , हसन्ति ते सुनिधिन्ता देवःन्रह्यादिका ज्छव
त्वं ततौ च प्वेषां न भक्तानां महेश्वर । माया मोहयते सगीन्भक्तान्न कृपया मम॒ ॥
मागनागम्णी मात सर्वषां कृष्णमक्तेदा | न कृष्णभक्त प्राप्नाति किना मायनिषरवणम्‌
साच नारायणी मागा मृल्प्रकृतिरीश्वरी ! इृप्णरिय। कृष्णभक्ता छृप्णतुर्याऽक्रिनारिनी
सा च तेजः स्वरूपा च स्वेच्छाविप्रहघारिणी | आविभूत। च देवानां तजप्ताऽ२२निग्रहे ॥

१ ख. श्तं भितं चव*।२क. "्यम्रो नि" २ कृ, °न्मसाध्यश्च न साध्यो भारतं वि°।

४१
ब्रह्ममेव १ पुर,णम्‌ । ३२७

निहतः दैत्यांश दक्षपरपं च मरो । टाम दृ्ततपस। जन्म चनि $नन्मनः ॥
त्यक्ता देहं परितुये्ते सा परती तव निन्दया | जगाम देवी गोोकं एष्णशक्तिः सनाननी
गृहीतम गिग्रहं तस्था गुणद्याश्रयं प्रम्‌ । प्रापम्राम्‌ मारते त्वं िषण्णोऽमू; पुरा हर्‌॥
परनोधिनो मथा त्वं च श्ररैरेषु सरित्तटे ललाम नन सा शैचकान्तायामचिरेण च ॥
करोतु पुण्यकं साध्वी सुव्रता पत्रतं शि ध | रजपूुयत्रहखाणां पु०५ शकर पुण्य्के ॥
रान ूयस्तहाणां त्ते यत्र घनम्ययः | न सा सवप्ताध्वी गं व्रतमेतत्रिरे्चन ॥९०॥
र्वयं गोोकन थश्च एुण्यक्स्य प्रमारतः | पातरीगभनातश्च तव पुत्रो मकिप्ति ॥
स्वथ देवगणानां स यस्मादीशः कृपानिधिः . गणेश ई वियतो भविष्यति जगत्रथ॥
यस्थ स्मरणमात्रेण न्ननासो भवरेदुधरुवम्‌ । जगतां हेदृनाऽनेन विघ्ननिन्नामिधो विभुः ॥
नानातिषाति द्रव्याणि यस्मादेयानि पुण्यक । मुरा लम्बो दूरत्वं च तेन टम्बोद्रः स्मृनः
र तिच्या शिष्दछेदाद्वनवतेत्रेण योनितः । गजाननः क्िड्ुम्तन सरणं सवेप्तिद्धिव्‌ः ॥
दन्तमङ्क; परशना प्डमस्य वं यत | हेतुना त्न विर्यातश्चेकदन्ताभेषः शिशुः ॥
पूज्यश्च प्देवानामम्माकं जगत विभु, | म्प पूजनं तप्य मविता मदरेण १।९७॥
पूनाघु स्वदेगानमपे संपृ ते जनः | पूनाफटमवाप्नाति निरि्ेन वुथाऽन्पयण॥९८॥
गणेश च दिनेशं च रिप्णुं श्मुहुता शनम्‌ । दुनोमि न्त निपेत्य पृजयेदेवतन्तरम्‌ ॥
गणेशपूे विधे नमं जगतां भवेत्‌ । निरि; पूचपूनायां शुचिः श्रीभ्प्णुपू ने ॥
मोक्षश्च १ पराशश्च यदाश्चेदव्मुस +। तत्वज्ञान तत्तां बीजं शेकरपूजनात्‌ ॥
सनुद्धिपुखीपदधूमि रप्पून.बनधुकारणम्‌ । निने सगतुनाऽनीप ज्ञानदन्यु मेन्नरः १०१
शटबुद्धि शुद्धि ननन कीर्तितं वहूनिपू ननम्‌ । गयिप्त+छृतवहूने"तु पूजात ज्ञानतो मृतिः॥
दान भोक्त। च मवति श ़राभनिनिषेवणात्‌। हरिभक्ति चे३ १ दुगचमं शिवम्‌ ॥
विपरीते त्रिजगतामेनेभां पूननं पिना । एवं ५ महादेव करप व्पेऽस्ि निशितम्‌ ॥
एते शश्द्वियमान। नित्याः चष्टिप यणाः । आ िमत्रातिर्‌ माग चेगषाभाधरेच्छया ॥
इत्युकःवा शरीहरिसत्र विर्रम पभातठे | प्रा देवना विप्राः पाना स्ह शकः ॥
इति र्ा्रह्म° महा० गणेशल ° नारद्ना ० पुण्यक्रव्रताज्ञाम्रह५।
माम षष्ठोऽध्यायः ॥ ६ ॥

अष्‌ सप्तम।5५41४;: |

जान ०

क ~~~ ~ - ~ ~ --- ~~ ~~ ^-^ = --*"~-*------~--- ---~~-------~----~~-~~-~-~--^-न- ०००

१ ख. सुतरप्तीनां।

३२८ देायनमुनिपणीर-

नारायण उवाच--
हरेरान्ञां एमादाय हरः एट्ष्टमानप्त. | उवाच पाक्तीं प्रीत्या हरसंटापमद्नलम्‌ ॥ १॥
शिवाज्ञां च प्मादाय शिर सेदृष्टमानसा । वायं च गदयामाम्‌ मङ्करं मङ्गरतरने ॥२॥
सुलात। पुदती शद्ध निभ भौतेवापरत । सेन्णप्य रत्नकं शषषान्गेपरि धरम्‌
आम्रपहव्तयुक्तं फटतपुश मितम्‌ । चनदनागुरुरस्तूरीङुङ्ङमेन विश नतम्‌ ॥४॥
रत्नाप्तनस्था रलनादय। रने द्ववना पतती | रनंहाप्नस्णंशच संपूञय मुनिदुगवान्‌ ॥
रत्नसतिह्‌।6नस्थ च पप्‌ड" सुपरोहितम्‌ । चन्द गुरुकम्तूरीरत्नमूषगभूषितम्‌ ॥ ६ ॥
संस्थ पुरा भक्रखा दिक ट न(पनमूितान्‌ । देव. रश्च नागः पमच्यं भधिबोधिनम्‌
समच्ये पर्य भक्त्य ब्रहमरप्णुमहधमन्‌ । चःद्‌ नागरक "तृरीङुङ्करुमन विराजितान्‌ ॥
वह्निददधेः सुदखेश्च पद्रसेभूरणेसथा | पूना. उमेश मिभः पूजिताःपुण्यके मुने ॥
समर त्र) देवी खप्तिराच+पूकम्‌ । अ वाद्यामीष्टरव तं श्री ८१ मङ्गठे घट ॥ १०॥
भवेत्प दौ करमेगैव चे.पचागं ६३ षोडशा । साति तरते रिविग्रानि देभनि विविधानि च
ददै तनि त्वगि परतमकं फलानि च | त्रतोत्तमुग्हाः च दुरम मुवनत्रये॥ १२॥
तश्च तवै ददै मक्त्या पुत्रो सुव्रता रती । दा द्राण सवोमि वेदमन्त्रेण प्ता सती
हो च कारय.मा- त्र तिटतिष । व्रदह्यणान्मोजवामात पूजातित्याऽनेषीसथा ॥
मोजयाताप्त ए पवी धुत्रो पुत्रता स । प्रत्ये सिने च चक्रे प्रा पूणेवत्स्रम्‌
समाछिदिक्त पिपरस्तामुगच परोहिनः । पूत्रो पुत्रो मह्य देहि त्वं परतिदरिणाम्‌ ॥
हो त्नम्‌ श्रत्वा विरुप्य सुरसेसदि । मृद प्राप महमापा माया गेहितचेनसा ॥
ता चते मूता दृष्टा परह्य मुगपुवाः । शकर प्रेष धामपुनेहय। विप्णुश्च नारद्‌॥
सपितः पमा-द्धिः सिवा बोधयितुं तदा | रिवः मुम चक्रे वक्तं वदतां वषः
महदेव उवच--
उत्तष्ठि भद्रे भद्र ते मविष्णा न धरय: । संत चेतने कृत्वा मदी4 वचनं शुणु ॥
रिवः हि गं तामित्युक्त्वा दुप्ककण्ठष्ठताटु म्‌ । केति स्थापयामास कोरयामाप्त चेत
नाम्‌ ॥ २५९ ॥
हि पस्थ मिते स पमाममुखागहम्‌ । यशक्‌ च फलदं परवक्तपष्चकरमे ॥२१॥
शुणु देवि प्रवकष्णमि यद्वदेन रूपितम्‌ । सम॑समतमिष्ट च धमी धर्मपप्तदि॥२२॥
सवेषां कमणां देि सारम्‌ च दसिणा । यशोदा फठ्दय नित्य वरिष्ठे भभकर्मेणि॥
द्वं वा पैतृकं वाऽपि नित्य नेमित्तिकं पिम यस्कमे द्षिणाहीनं तत्स निऽफलं मवेत्‌

बरह्म पुराणम्‌ | ३२९९

दाता च कर्भुणा तेन कालपूत्ं नेदुधरुवम्‌ । देहान्ते दैर्यमाप्नोति शश्चुणा परिफीडतः
दषिणा विपरृदिश्य तत्काङ तु न दीयते । तन्यत व्यतीते तु दक्षिणः द्विगुणा मवेत्‌
चतुणा दिनातीति पते शगगुण। मवेत्‌ । माते पश्चशतत्रा स्यातण्मामे .तचतुीणा ॥
सवत्र वपरती? उ कमे त्निष्फटं मवेत्‌ । दाता च नरकं याति य।वद्रषप्तदसरकेम्‌ ॥
पत्रत्रथतेशचयै क्षयमाप्नोति पतङ्ा्‌ ; धर्मो नष्टो मव्य ष्हीनि च करमणि ॥
विष्णुक्व्राच- , ,
रक्षस्व धै धर्मिष्ठे धपमज्ञ धकमैणि । सैषां च मत्रकषा सधर्मेपःश्वारे ॥ २९ ॥
ब्रह्मोवाच-
यश्च केन निमित्तेन न धमै परित्तति । परमं नष्टे च धमजञे त्थं केता विनश्यति ॥
धप उवाच- |
मां रक्ष यत्नतः प्राचि प्रदाय पतिदत्षिगापू । मयि छ्िते महासाधि सर्व मद्र भविष्यति
देवा उचुः ~
धमै रक्ष महाप्राण कुरु पू त्र सति । वयं तव व्रते पू कुरमष्लां पृणेमानप्तम्‌ ॥
प्रनय उच॒ः--
कृत्वा पाधि पृणेहोमं देहि पिप्राय दक्षिणाम्‌ | स्थतेष्वतमाप्‌ मूषि ते किमभद्रे मविष्यति
सनक्कृपार उवाच--
शिवे शिव देहि मह्यं न चेद्रनफठं त्यज ! सुचिरं संचितध्यापि स्वात्मनततपपः फलम्‌
कमेण्यदिणे ्ताधि यागध्याहं बु नत्फञम्‌ । प्राप्स्यामि यजमानघ्य पपू कर्मेण: फटम्‌
पावेयुवाच-
किं कर्मणा मे देवेशः किमे दक्षिणया मुने किवृत्रेणचधेमैण यत्र भरती चदृ्तिणा
वृकषाचेने फट क्रं वै यदि मूमिने चाच्थते। गते च कारणे कार्थ कुत. पस्य कुत फलम्‌
प्रणा्त्यक्ताः सेच्छया वेदैः स्मत प्रगेननम्‌ ; द्टदाक्तिविहीनेन चक्ष क ये.
जनम्‌ ॥ ६८ ॥
हतपुत्रः स्वामी साध्वीनां च परेश्वराः । यदि भन्‌। त्रे देय. क्क व्रतेन मतेन वा
मतुरंशश्च तन पः केषं मतमूलकः । यत्र मूटं मवेदष्ं तद्वागिऽ च निष्फल ॥
रिष्णहवाच-
पतरादपि परः सामी षमी स्वामिनः प्रः , नटे पेम च धरे खामिना कं पतेन वा

१ क. "वेदत श्म, २ क. श्ट्यष्वंवि*, ३ ख, धभत चि",
1.

२१० देपायनपुनिप्रणीत-

ब्रह्मात्रच--

स्वामिनश्च परो धर्मो धमान्सत्ये च सुते । सव्यं सेकसितं कमे न तु भरष्ट कुर त्रतम्‌ ॥
पावैत्युब.च-

निरूपिते वेदेषु स्वशाठरो धनवाचकः । तदय्णाप्तीति पत स्वमी वेदज् पराण महवः

तस्य दाता सदा स्वामी न च स्वं प्वामितां टभेत्‌ । अह।ऽग्यवस्था भवता वेदन्ञनाभबोधतः
धम उवाच-~

पतनी विनाऽन्यं र साधि स्वामिने दातुम्षमा। दमती ध्रुमेवाङ् दववोदोन द्वक समौ

पादस्युबाच-

पिता ददाति जामात्रे त च गृहणाति तत्तम । न श्रतं विपरीतं च श्तौ श्रुतिपराषणाः ॥
देवा उचुः-

ुद्धिस्वसूपा तवं दुगं बुद्धिमन्तो वयं त्वया । वेदे वेदुवादिषु के वा तवां जेदुपीश्वराः ॥

ध
[र

एिहिपिता पुण्यकेतु तरत स्वामी च दक्षिणा श्रतै श्रेत पः स धँ विपरीतो ह्यधः
पावेत्युवाच -

केवर वेद्माश्रिय कः करोति विनिगेयम्‌ । बव क्षिका बेदाङकाचारं च क््यनेत्‌

वेदे प्रकृतिपुसोश्च गरीधान्ुरपे ध्रुवम्‌ । निबोधत सुराः प्राज्ञ ब ला रहं कथापि भिम्‌
बुहस्पतिरुराच-

न पुमा विन चने प्रावि प्रि विना ¦ श्रङृष्णश्च द्रवो: सरष्टा पमौ प्रृतिपएृर्षौ

पार्वत्पुत्राच--

सेमैलष्टा च यः ढृष्णः सोऽन सगुणः पुम न्‌ । पुमानारीयान्पहृतेन्तमेव न ततश पता

एततििन्न्तर्‌ दष मुनधर-तर पदि । रलेन्द्रषार चितम काशे ददश रथम्‌ ॥ ५२॥

पाषैदैः तररिवरतं एवै इयतश्वुभूनेः। वनमाला 'रिवुप रत्नमूषणमूषितैः | ५४ ॥

अवरुह्य तंत यानदाजगाम स्माहम्‌ , तुषटु्त पुरनद्रा-ते देवं पेकुण्ठवामिनम्‌ ॥

रङ्धवक्रम -पद्मधः मयं चव्रभैनप्‌ । वर्म ्रसताकानतं शः>) ते सुमनोहणम्‌ ॥

सुखदृश्यममक्तानमदद५ कोटिननममिः । कोटि न्दपेावग्यं कोटिचनद्रसपप्रभम्‌ ॥

अमृर्रःनरमितचा$मूषगमूरितम्‌ । तेः ब्रहमदिदेवेच सेवकैः सतते स्तु-म्‌ ॥

तद्धाषा पपरिच्छनरवष्टिते च सुरर्षिभिः । वामयामापुं ते च रत्निङसने वरे ॥

[7

~ -- --~-----~-- ---~---- ------------

१ क. "तानमबिताप्‌ २६.य. इृष्ण- प्रकृते. वष्ट सो"। ३ ख. पुष ।

ब्रहममैवैपुगाणपूर्‌ । ३३१

ते परगमुश् शिरा ब्रह्म श क्तशिवाद्रः । संपुटाज्ञखयः समै पृलकाद्ाशरलाचनाः ॥
प्तस्मितस्तांश् पप्च्छ सवं मधुरया गि१ । प्रनोषिनः मुगोधज्ञः प्रवत प्चक्र ॥९६१॥
नारायण उवाच--
सह बु द्वच बुद्धिमन्तो न वक्तुमुनित सुरा. । स्वै शक्त्या यया श्य शक्ति१न्तः हि
जीविनः ॥ ६२॥
्रहमादितृणप्यन्तं सवै प्राकृतिकं जगत्‌ । सव्यं सत्यं विन मां च पया शक्तिः प्रकारिता
आविभग च सा मत्तः च्ठौ देवी मिच्छ । गिरोदिता च पता,पे खष्टपरहरणे माये
प्रकृतिः टकर च स्वेषां जननी परा । मम तुर्या च मन्माया तेन नागयणी स्छृता
सुचिरं तप्ता तपं दरामुन। ध्यायत। च माम्‌ । तेन तरमै मथा दत्त तपसं फटलपिणी
ब्रत च टोकरिक्षा्थम्या न स्वायमेव ष , स्वय व्ररानां तपतं फल्दानी जगत्त्रये ॥
मायया मोहिताः स क्िमश्या वास्तवं त्रनम्‌ | सध्यमस्या व्रतफटं कल्पे करे पुन पुनः
पुरेधर। शदैदाश्च बरहमशकतिमहेशरा; । कलाः कलां शूणश्च जीत्रनश्च सुरादयः ॥
मृद्‌! विना घटं क कुरार यथाऽतमः । विन। स्वर स्वणेकारः कुण्डं कतुमन्षमः
विना शक्त्या तथ'ऽह च स्रसृष्टि कतुमक्षमः। शक्तिपरषःना स॒ शच सव्ैदशेनसेमता ॥
अहमा माहि निर्टिप्रोऽद्दयः साक्षी च देहिन म्‌। देहाः प्रतिक सरवै नधग: १चभौ-
तिकाः ॥ ७२ ॥
अहं नितः शगरी च भानुतिग्र्हा प्रहः | सर्वा आग स्ता प्रकृतिः सगत्म।ऽहं नगत्पु च ॥
जहम।त्मा मनो ब्रह्मा ज्ञानदो महेश्वरः । शशवपाणाः स्वये विष्णु दः परकृतिर धरी ॥
मेधानिद्रादयधेतः सर्वाश्च प्रकृतेः कटाः सा च रेटे्द्रकनयैष। त्विति वेदे निरूपितम्‌ ॥
अहं गोलो कनावश्च वैकुण्ठेशः ्नातनः , मो गीमेः परिवृतम्तत्ैव द्विमुनः स्वयम्‌ ॥
चतुमु नोऽत्र देवेशो रक्ष्मी शः पर्वतः ॥ ७१ ॥
ऊं परथ ककुण्ठातश्चाशत्कोटियो जनात्‌ । ममाऽऽघरयश्च मोोको यत्राहं गोपिकागति;
व्रत र्यः प द्िमुनः स च तत्फलदायकः | यद्रूपं चिन्तयेद्यो हि तच्च तत्फख्दायकः
नते पूण कुं शिवे शिवं दत्वा च दसषिणाम्‌ । पुनः समुचितं मूल्यं द्या नाथं परहीभ्यकति
विष्णुदेहा यथा गावो विष्णुदहप्तथा शिवः। द्विनाथ दा ग)मूर 4 गृहाग स्वामिनं शमे
यज्ञपर्त्नः यथा दातुं षमः स्वामी सदेव तु । तथा सा समिन दातुमीशवरीति श्ुतेमैतम
इत्युकत्वा स पतमामध्ये तत्रैवान्तरधीयत । दृशति सा च संदृष्टा द्तिणां ट-
१क. रोकति* । २ क, कमङाप* ।

३३२ देपायनपुनिभणीत-

करत्वा दिवा पृणहोमे पत। रिव द्तिणां द्‌द। । स्वस्तीन्यक्तव। च जग्राह कुमारो देवसंसदि ॥

उवाच दुगा श्रता शष्काण्ठो्तीटुक । कृताज्ञसिुदा विप्र हदयेन विदूयता ॥८४ ॥

` पा्त्युवच-- `

गोमू म्पतिप्तमामिति वद्‌ निरूपितम्‌ । गवां ठक्ष प्रयच्छामि द्‌हि मत्स्वामिनं द्विन ॥

तदा दाध्यामि विर्यो दानानि विविधानि च। जात्महीनो हि देहश्च कर्मक करतमीधर
सनत्कुमार उवाचव--

ग ठक्ेण मे देवि विप्रस्य रि प्रयोजनम्‌ । दैत्त्यामूहयरत्नत्य गवां प्रत्यपृणेन च ॥

स्वस्य स्वस्य स्वयं दाता लोकः सरवे जगत्रये | कौरेवप्ितं कर्म मवेतकि वा परेच्छया ॥

दिगम्बरं पुरः कृत्वा भरमिष्यामि जगत्रयम्‌ । बाङकानां बाङिकानां समृहम्मितकारणम्‌ ॥

इत्युक्तवा ब्रह्मणः पुत्रो गृहीत्वा हकं मुने । संनिौ बाप्तयामाप्त तेजस्वी देवप्त॑प्दि ॥

दष्टा शवं गृह्यमाणं कमरेण च १ती । समद्यता तन्‌ त्यत शष्ककण्ठो्ठताल्‌ का ।९१॥

विचिन्त्य मनप्त। साध्वीत्येवमेव दुरत्ययम्‌ । न इष्टोऽभीष्टदेवश्च न च प्रतं कटं तते ॥

एतस्मिन्नन्तरे देवाः पवैतीपहितास्तदा । सथो ददृश्राकाशे तेनं निकरं परम्‌ ९६॥

कोरिषेयेप्रभोध्वै च प्रज्वलन्तं दश दर । कैरापरखं पुरत. सवेदेवादिमियनम्‌ ॥२४॥

स्वाश्रयं गणाच्छन्नं विश्तीण मण्डल'कृतिम्‌ | तच्च इष्टवा मगवतस्तुषटुवस्ते करमेण च ।

विष्णरवाच-

ब्रह्माण्डानि च पर्वाणि यछ्ठोमविवेषु च | सोऽय ते षोडशां शश्च के वयं यो महाविराद्‌ ॥
अह्मोवाच-

बेदोपयक्तं दृश्यं यत्तं रुमीशवर। स्तात तदव्ितुमहं शक्तः किं स्तौमि तसर्‌ः ॥

महदेव उवाच-

ज्ञानाषिषठातुदेवोऽहं सतोम ज्ञानपर च किमू। सवीनिवचनीयं तं तवां च सवेच्छाभय विभुम्‌
घम उवाच-- न

अद्रेथमवतेरेषु यद्‌ दशयं प्वेजन्तुमिः । कि ्तमि तेजोरूपं तद्भक्त नुपरह विग्रहम्‌ ॥
देवा उवु-

के वये तवत्कैलोंशाश्व किं वा त्वा स्तोतुमीश्वगः। स्तो न शक्ता वेदा यं न च शक्ता

` सरस्वती ॥ १०० ॥

युनय उचुः- ह

क ~

परहमरेवरपुताणम्‌। (1
ेदानृषि्ा कद्वत वयं किं वेदुकारणम्‌ । सतोतुमीश। न वाण च तवं वह्पनृप्तयोः
परम्‌ ॥ १५१ .॥
सररवत्वुवाच-
पितेव मा वदने वेदवादिनः : विन शक्ता ला सुषौ वा मनसो परम्‌
साविच्युबाच-
बेदुपरसूरहं नाथ सृष्टा त्वरकङया पुरा । फं स्तैमि ज्ञीस्वमवेन प्र्वकारणकरारणम्‌ ॥
रक्ष्मीरवाच - त [र
त्वदुशविष्णुकान्ताऽहं नगत्पोषणकरिणी । किं स्तोमि त्वत्करामृषट। जगतां नकारणम्‌
हिमारय उवाच--
हसन्ति पन्तो मां नाय कर्मणा स्थावरं परम्‌ । स्तोतु समुद्यते कषद ङग स्तभि स्तोतुमक्षम
करमेण सर्व तं स्तुत्वा देवा विर्रमूमुने । देव्यश्च मुनयः तरव पावती स्तोतुभरुयता +
धोतवन्ञा जट।म।र बिघ्रती सूत्रा ब्रते । प्रेरिता परमात्र ब्रताराष्यं शिवेन च॒ ॥
ज्वलदश्निरिलारूषा तेजेमू्िमर सती । तपतं फठदा माता जगतां सर्वकर्मणाम्‌ ॥
पा्वैत्युवाच--
कृष्ण जानाति मां भद्र नाहं त्वां ज्ञ तुभीश्वरी । के ग जानन्ति बेदज्ञ। वेदा व्‌ ब्रेद-
कारक ॥ १०९ ॥
स्वदशा(स्त्वां न जानन कथं ज्ञास्यनिि ते कटाः । त्वै चापि तं जानाति किमन्ये
जञ।तुमीश्वराः ॥ ११० ॥
मकषमातमूक्षमतमोऽग्यक्तः स्थुलात्पयूरतमो महान्‌ । विश्व्त्वं॑विश्वरपश्च विशर्वाजं
सनातनः ॥ १११ ॥
कायै त्वं कारणं त्वं च क।रणानां च कारणम्‌ । तेजःस्वरूपो मगवािरिकारो निराश्रय;
निरि निगुणः साक्षी स्वात्मारामः परात्परः । प्रहृतीशो विराद्वीजं विगदृरूपस्तव-
मेव च॥ ११६॥
सगण्व प्राकृतिकः कल्या सृष्टिहेतवे । प्रकृतिस्त्व पुमांस्त्वं च त्वदन्यो न कचिद्धवैत्‌
जीवेश्त्वं साक्षिणो मोगी स्वारेमनः प्रतिविम्बकरम्‌ | कमे त्वं कमेबीज त्वं कमणां फल्दाथकः
ध्यायन्ति योगिनस्तेजस्तदीयमरारीरि यत्‌ । केचिच्वदुमुनं शानत लक्ष्मीकामः मनोहरम्‌
वैष्णवाश्चैव साकारं कमनीय मनोहरम्‌ । शद्खचक्रगदापदयधरं पीताग्बरं परम्‌ ॥ ११७॥
द्विभुजं कमनीय च किदो इवैपसुन्दरम्‌ । शान्त गोपङ्गनाकान्ते रत्नमूषणमूषितम्‌ ॥.
१क. कृम्‌*।

११४ दपायनपुनिपणीत॑-

९१ तेजाटिनं भक्ताः सेवन्ते सततं मुदा । ध्यायन्ति योगिनो यत्तकुतस्तनतिविनं विना ।
तत्तेजो बिभ्रतां देव देवानां तेजा एरा। आता पुराणां च वधाय ब्रह्मणा सृता ॥
नित्या तेनःपवर्पाऽदं धृत्वा वै विग्रहं ्िमो , सीप कमनीयं च विधा समुपस्थिता
मायया तव मायाऽहं पोहयित्वाऽपुरानयुरा । निहत्य सर्वाज्छैलेन््रमगमे तं हिमारुयम्‌॥
ततोऽहं संस्तुता देवैस्तारकषेण पीडितः , अभवं दक्षनायायां रिवन्ञी पूर्वजन्मनि ॥
त्यकत्वा देहं दक्षय्े िषाऽहं शिवनिन्दया । मवं देठजासगर रेडाषीशस्य कमेण
अनेकतपतता प्राठः दिवश्चश्रापि जनानि । १9 जग्रह मे योगी प्राधेतो बरह्मणा विमु: ॥
शृङ्कारजं च तत्तेजो नाम देवमायया । सौगि त्वामेव तेनेश पुत्रुःखेन दुःखिन ॥
रते मवद्विषं पत्र रग्धुभिच्छाभि संप्र । देवेन विदिता वेदे पङ्े स्व्वाभिद्तिण॥
तवा सै कृपासिन्धो कृपां मे कतुमहेति । इत्युकत्वा पर्वती ततर विर्रम च नारद्‌ ॥
मारते पवेतीत्तेत्र यशृगोति संयतः | सत्पुत्र कमते नूनं विष्णुतुल्पपराक्रमम्‌ ॥
सवत्र हविष्याशी हरिमस५८५ भक्तितः । सुपुण्यकत्रतेफड छमते नात्र संश१; ॥
कृप्णप्तोत्रमिदं ब्रहमन्पवैपपत्तिवधैनम्‌ । सुखद मोद एर स मिपरीमाग्यवधैनम्‌ ॥
तथतन्दरबीने च यरोरारिविवरधनम्‌ । हरिभा्ति१दे तचवजञःनुद्घुखप्दम्‌ ॥
हति भीनरह्म ° मह।० गणपतिख ° नारदन। ° एण्यकन्र पतिदाने
पवत्ति श्रीहृष्णम्टोत्रकयनं नाम सप्तमोऽध्यायः |,७ |

अथाष्टमोऽध्यायः ।

नारायण उवाव--
पवैत्याः स्तवने शत्व अषष्णः करुणानिधिः । स्वरूप दशयामास स्वादय सुदुकेमम्‌
वृत्वा देवी ध्यानपरा ृष्णपलश्नमानषा । दग्र तेनसा मध्ये स्वरूपं सपैमोहनम्‌ ॥
सद्रतनप्ताररचिते हीरकेण पर्णते । युक्ते माणिक्यमालाभी रत्नपूणे मनोरमे ॥ ६ ॥
पताकं वहुनिश्द्ध वर वंशकरं परम्‌ | वनमालःगर इयाम रतमूषणमूषिनम्‌ ॥ ४॥
किशोरबयसं चित्रयषं वे चन्द्नाङ्केतम्‌ । चाहस्मतास्यमीडच तच्छारदेनदुषिनिम्दकम्‌॥
माठतीमाट्यपतयुक्तं के किपिच्छावचूडकम्‌ । गोपाङ्गनापरिवृत राधावक्षःस्थटोञजञ्वटम्‌ ॥
कोटिकन्दपेश्यवण्यर्छराधाममनोहरम्‌ । अतीव हृष्टं सवषं मक्तानुम्रहकारकम्‌ ॥ ७ ॥

१ क, दौरजा च स्वक° ।

ब्रह्मैव पुराणम्‌ । ३१५

दृष्वा षप रूपवती पत्र तद्नु्पकम्‌ । मनसा वरयामाप्त वरं संपाप्य तस््षणम्‌ ॥<८॥
वर्‌ दत्स्ा वरेशपतु यद्यन्मनसि वाञ्छितम्‌ । दस्वाऽमौ् सुरेम्यश्च तत्तेनोऽन्तरधी यत
कुमारं बोधयित्वा तु देवा देव्ये दिगम्बरम्‌ ददुर्निरपमं तत्र प्हषटायै कृगन्िता; ॥
ब्राहमणेमणे दद्‌) दुगं रलानि गिरिधानि च पसुवर्गानि च भिकषुम्यो बद्धिम्भो विश्च
वन्दिता ॥ ११॥
बाह्मणान्मोजयामान्‌ देवान्े परव॑तांस्तया । शकर पूनयायाप्र चोपहरिरनुत्तमैः ॥१२॥
दुनदुि ब्रादयामाप्त कारयामाप्त मङ्गछम्‌ | संगीतं गापयामास हरिपबन्धि सुम्द्रम्‌ ॥
नतं प्तमाप्य सादुगो दत्वा द्‌.नानि सम्मिता | सवौ मोजधित्वा तु बुभुजे स्वाना ह्‌
ताम्बू च वरं रम्यं कपरादिपुवापितम्‌ । करमात्पद्‌य सम्यो बुमुने तेन कौतुकात्‌ ॥
पयःफेननिमां शय्यां रम्यां सदरत्नमश्चके । पुप्पचन्दनसंयुक्तां कप्त्रीकुक्कुमानिताम्‌ ॥
रहति स्वामिना साय पुष्ाप परमेश्वरी ॥ १६ ॥
कैर सस्यैकदेशे च रभ्ये चन्दनकानने । सुगन्विकुसुमाढयेन गायना सुरमी$ते॥१७॥
भ्रमरध्वनिषयुक्ते पुस्कोकिषताश्रथ ¦ व्यहार्त्सा पुरमिका तत्र तेन सहाम्बिका ॥
रेतःपतनकाठे च स विष्णुविष्णुमायया । विधाय विप्ररूपं तदाजगाम रतेगृहम्‌। १९॥।
जटावन्तं विनःतैडं कुचैलं भिक्षुकं मुने । अतीव शुङ्धशन तृष्णया पारेपीडितम्‌॥२०॥
अतीव कृशगात्रं च निभ्रत्तिलकरमुऽडररम्‌ । बहु काकुष्वरं दीनं देन्यत्कुतिपतमूर्तिमत्‌ ॥
जाजुहाव महदिवमतिवृ द्वोऽत्नथाचक्ः । दण्डावरम्बनं कृत्वा रतिदवरिऽतिदुतैलः ॥
ब्राह्मण उवाच--
किं करोषि महादेव रक्ष मां शरणागतम्‌ । सपरात्रिव्रतेऽतीते पारणाकासूक्िणं क्षषा ॥
किं वशोषि महदेव हे तात करुणानिधे । १३१ वृद्ध जराग्रसं तृषा पर्मिडितम्‌ ॥
म।तरतिष्ठ मेऽन्नं त्वं प्रयच्छा् शिवं जलम्‌| भननःरलेद्भवने र्त गां शरणाग-म्‌ ॥
मातमोतजैगन्मातरोहि नाहं जगहहिः । सीमि तृषथा क्मात्त्थितायामात्ममातरि ॥
इति काकुभ्वरं श्रुर। शिवस्योततिष्ठतो मुने । पपात वीय शय्यां न योनौ परहृतेश्तद्‌।
, उत्त पावती परस्ता पूकष्मव पिधाय च । आनगाम बहिदररं पतया सर करः ॥
द्द ब्राह्मणं दीम जरया परिपीडितम्‌ । वृद्धं लुलितिगत्रं च रिभ्रते दण्डमानतम्‌ ॥
तपमिनम शान्तं च ुष्ककण्दौठनाडुकम्‌ । कुक परया भक्त्या परणामं स्तवनं तयोः ॥
श्रत्वा तद्धचनं तत्र नीरकण्ठः पुधेपपम्‌ । उवाच परया प्रीत्य प्रत्न्त परहस्य च ॥

#१ क, ठ्ननिरमिताम्‌ । २ क. °रोमि। ३ क. रौमि ४ क, रतिद्वाः। ५ क, भक्त्या अर" ।

३९६ दवेपायनयुनिपणीदः
शकर उव।च-- |. |
गृहं तू विप वद वेदिदं वरं । किं नाम मवतः किप ज्ञातुमिच्छामि स॑प्तम्‌ ॥
पार्वयुवाच--
अर्गितीभेत कतौ वि मम भाग्यादुपस्ितः। अय मे पफठं जम ब्राह्मणों मदुगृहेऽतियिः
अतिथिः पूजितो येनं त्रिजगतेन पूनितम्‌ । ततरैवायिष्ठिता देवा ब्राह्मणा गुरवो द्विन ॥
तीर्थियंतिथिंपारेषु शश्वतिषठन्ति निश्चितम्‌ । तत्पादूषोततोपरेन मिश्रितानि लमेद्गृही॥
स जार पैतीयेष तेयु दीतितः । अतिथिः पूजितो येन खत्मशवत्या ययोवितम्‌
महदिति सवीणिं त्रीनि तेन भते । अतिथिः पूनितौ येन मारते मक्तिपैकम्‌ ॥
नानार पण्यानि वेदोक्तानि च यानि तै । तानि ¶ऽतिभिततेवायाः कटां नारैनिः षोडशी,
अर्पूनित तिवये भवनाद्धिनिवते। पितुर्नः पशचादुरवो यान््यपूनितः ॥
याति कानि च पाणनि बरहमहत्यादिकानि च तानि सवोभिं कमो नाम्यच्योतिपिमी
प्पितम्‌ ॥ ४० ॥
ब्र वैषी उवच--
जानाति षदौर्दज्े वक्तं कुर पूजनम्‌ । क्षुतृड्भ्यां पीडितो मातरवचनं च चतौ श्रतम्‌॥
उशर्धियुं्तं निराहारो य॑दा वाऽनदनत्रती | मनोरथेनोपहारं मोकठुभिच्छति मानः ॥
पर्यु
मोकदािच्छिं कि विप तरैरोकये यत्पुदुेमम्‌। दास्यामि मेकतुं त्वामथ मञ्नन सफढं
कुर ॥ ४६३ |
ब्राक्चगं उवाच--
नो सुक्र सं्मुपहारं तमाडतम्‌ । नाना्रिषं मष्ट मोक्तु रुरा समागतः ॥
सुवते तैव पुश्रोऽदधमे मां पूनापिष्यपति । दा पिष्टानि वस्तूनि भेोकंपे दुठेमानि च॥
तातः पञ्चविधा पर्ता मातरो रिविधाः स्टृताः। पुत्रः पशचवरिषः साधि कमितो वेदवादिभिः
विद्याराताऽक्दता च मयत्राता च जन्मदः। कन्यादाता च वेदोक्ता नराणां पितरः स्त;
गर्भी गात्री स्तनद्‌त्रौ पितुः | स्वसा मादु! सपत्नी च पृत्रभागीऽत्न दायिका
मह्यः शिष्यश्च पैषवेश्च वीजः शरणागतः । धतेपुतराश्च चत्वारो वीयनो षनमाणिति॥
ततइम्बा पीडते मातवृद्धोऽहं शरणागतः । परते तव बन्ध्याय। अनाथः पत्र एव च|
विषटकं परमान्नं च सुपक्तानि फलानि च । नानाविधानि पिष्टानि काच्देशोद्धवानि च ॥

१ क. “गि नदयन्ते नाम्यभौऽतिधिपूजनोत्‌ । `

ब्रहमयेवतेपुराणपू । ३१७

पान्न सवतिकं क्षीरणिक्षमिश्षुषिकारजम्‌ । घत दति च शाल्यतं धृतपक च भ्षन्ननम्‌ ॥
खद्डकानि निदाना च मिषटन्नैः सगुडानि च । भमाज्ञातानि वस्तूनि पूषया तुस्यानि च
तम्बूटं च षरं रम्ये कपुरदिपुवापतितम्‌ । नरं सुनिरमडं स्वादु द्रःभण्येतानि गपिनम्‌ ॥
द्रव्याणि णनि भुक्त्व मे षार ङम्बोदूरं मवेत्‌ | अनन्तरत्नाद्धवने तानि मच प्रदास्थमि ॥
सत्रामी ते त्रिनगत्करतां प्रद्‌ता सवैसपदाम्‌ । महाणुक्ष्मीखवर्ग ८4 सवैशचयेपगयिनी ॥
रत्नसतिहाप्तनं रम्यममूरयं रतनमूषगम्‌ । विद्धं रं चार प्रदार्ण्ति सुदुकमम्‌ ॥
सुदुमं हरमन्तरं हरो मक्ति दृं एति । हरिप्रिया हरे; शक्तिश््वमेव पैदा सथिता ॥
ज्ञान शत्यं नाम द्‌ तृरक्ति पुलप्रदाम्‌ ! सवतद्धि च षि मातरदेयं लपुताय च ॥
मनः सुनिभेर त्श धर्मे तपति सततम्‌ | श्रेष्ठे सष करि.यामि न कामे जन्महेषुके ॥
स्मकामान्कुरते कमे कपेणो मोग एव च । मे गौ दामाशमै ज्ञेयौ तै हेत्‌ सुखदुः णेः॥
दुःखं न कसमाद्धवति सुखं ग नगदन्बि | सप स्वकर्मणो मोगस्तेन तद्विरते। बुधः ॥
कमेनिनूलयन्तयेइ सगो हि सतते मुदा । हरिम वननुद्धचा तत्तपपता मक्तसङ्कतः ॥
इन्धिषदरभ्यसंयो सुसं विध्वंसन्भ्रि । हरिपंलापरूपं च सुखं तरसावैकाछिकम्‌ ॥
हरिस्मरणशीटानां नाऽऽगुभोति सनां सति | न तेषामीश्वरः कको न च सृन्युनयेो ध्रुवम्‌
चिरं नी्नित ते मक्ता मारते चिरजीविनः । सवेपिद्धि च विज्ञाय स्वच्छन्द प्णमिनः ॥
भातिस्मरा हरभ॑क्ता जानते कोटिजन्ममः| कथयन्ति कथां जन्भ छभनो स्वेच्छया मुदा ॥
परं पन्ति ते पृतास्तीयीनि स्वायदीरया । पण्यकत्ेऽत्र सेवायै पशय च भमन ते ॥
वेष.व'न पदर श्तयः; पूना वसुघरा । कारं गोदोहभारं तु तरय सत्र वतन्ति ते ॥
गुरोराप्यादिष्णुमन््र. श्रुतौ यस्य प्रविदणरि । तं वैष्णवं तीभैपृते प्रवदन्ति पुराविदः ॥
पुरुषाणां शातं पूवमुद्धरन्ति शते परम्‌ । ठीरप। भारते मकत्ण सोद्रान्मातर तया ॥
मातामहानां पुरुष न्द पुवीन्दशापगन्‌ । मतुः परमूमुद्धरनित दारणाच्मताडनात्‌ ॥
मक्तदृशनमाच्षं मानवाः प्रप्नुरन्ति ये। ते साता: सवेनीर्यषु सषेयजतेषु दीततः ॥
म लिषठाः पातरकमक्ताः सेतत हरिमानसा! । यथाऽञ्नयः सवेम्ष्या यथा द्रभ्येषु वायवः ॥
त्रिकोटिजन्मनामन्ते प्राप्नोति जम मानवम्‌| प्रापनोति मक्तपक्गं स मानुषे कोटिनन्भतः॥
मक्तङ्ग ्पेद्क्तरङ्कुरो जीक्रिनः पति । ममक्तदशेनादेव त च प्राप्नोति इुष्कत मू ॥
पुनः प्रफुनां या ते वैष्णवाापमात्रतः | अद्कुरश्च विन।शी च वधते प्रतिजम्मनि ॥
तत्तरेकषप्रमानस्य हरिदाप्यं फ पी | परिणामे भकक्तिणके पर्षद्श मवेद्धरेः ॥७८॥
महति प्रह्ये नाशो न मवेत्तस्य निश्चितम्‌ । सवैसष्टेश्च पहरि ब्रह्मलोकस्य वेषप्तः ॥
४३

३३८ देणरनपुनिप्णी१-

तस्मात्रारायणे मक्ति देहि मामम्बके सदा । न भवेष्णुभक्तिशच िष्णुमाये त्वया भिना
तद्नतं टोकशिक्।यै तत्तप्तव पूजनम्‌ । सैषां फलदी त्वं गित्यहपा पनारी ॥
गगेशर्ूपः श्रीकृष्णः करप क्पे तवऽऽ-मनः । त्वत्करोडमागतः क्षिप्रमित्युक््ञन्त-

| रधौय्त्‌ | ८३ ॥
कृतवा :न्तप्ीनमीशश्च ष ठदूपं विधाय प्तः, जगाम पावैतीदल्पं मन्दिराम्यन्तरस्थितम्‌ ॥
तहपर्‌) शिववीयं च मिभ्रितः प्त बभूवह । ददश गेहरिखरं प्रसूते ब लको यथा ॥
शद्ध चम क्रवणोमः को रिचन््रसमप्रमः। सुखद्श्यः सम॑नौश्यकुरदिमपिवधैकः ॥८९॥
अतीव पु्द्रतनुः कामदेवविमोहनः। मुखं निरपमं॑विभ्रच्छारुरेदुविनिन्भकम्‌ ॥
सुन्दरे रोचने निभरच्चरुपद्मगिनिन्दके | ओष्टाधगपुटे निभतःकविम्बवि निन्दक्म्‌ ॥
कपटं च कण च परप पुर्नोहरम्‌ । मपसाग्रं सिरं भिभरदरी्धचसूचुविनिन्दकम ॥
त्ररोक्ये पै निरुपमं प्वीद्ग विश्दुत्तमम्‌ , शयानः हाथने रमये परेरन्हस्तपादकम्‌ ॥
इति श्रीनह्य ° मह गणेश ० नारदना ० गणेशे तपत्तिवणन न।माष्टमोऽध्यायः |९॥

अध नवगोऽध्यागः|

नारायण अवच
है तिरोहिते श्ण दुर्गां शकरस्तद। । राह भामिषणं कृत्वा वभ्रम परितो मुने ॥

पावेत्युवाच --
भये विपरनदरतिवृद्ध क्र गतेति क्षुधातुरः । हे तात दशनं देहि णा रक्षमे विभो
शिव शप्र प्रमुतिषठ बराह्मगान्वेषण कुरु । क्षणमून्मनपतोरेष गः , प्रत्प्षमावयोः ॥
भगृहीत्वा गृहान्पूना गृहिणऽतिपिरीश्वर्‌ , यदि याति क्षुधा य रिं जीवनं वृथा
पितरम्तन्न गृहुन्ति १०द्‌ःनं च तवणम्‌ । तर्ाऽऽहुतन न गृहूणाणि हूतिः पुपर नरं पुरा;
हन्य पुष्पं जरं द्रम्यमडचेशच सुगमम्‌ । अमेध्थपतट शः पिण्डः र न पुण्यनाशनम्‌ |
एतसिन्नन्तरे तत्र वाग्बमूवा शरीरिणी कैबस्ययुत्ता सा दुगौ तां ` शराव दु बाऽऽदुरा॥
शाःता भव जगन्मातः स्वपते परय मन्दिरे । कृष्णं गालोकेनाथं तं पूतम परम्‌ ॥
पपु यकनततरो ; फटरूप स्नानम्‌ । यत्तनो योगिनः शशवद्ध्ा- न्ति संततं मुः ॥
ध्यायन्ति वैष्णवा देवा हयतिष्णुशिषा रयः ¦ यत्य पूरव१ पर्वन - से कलये च पूजनम्‌
यस्व स्मरणम्रेण पवैरन्नो विनशगति । पुण्यराशिम्बहपं च ९. एतं १३ मन्दिरे ॥

अह्मवेवैपुराणम्‌ । १३९

कपे कपे ध्यायति यं उयोतीहपं सनातनम्‌ । परय त्व मुक्तिदं पतरं मक्तानुप्रहािपरहम्‌॥
तव गङ्छापृणेनीन तपःकत्पतरोः फलम्‌ । पुम्द्रं रूसुते पह कोटिन पनिन्दकम्‌ ॥
नायि क्षुच्च वि षह्पी जननदैनः , किंग विह्धपं करने क्र वा वृद्धःक् वातिधिः
प्रस्वती वेवेपुक्त्वा रिरिराम च नारद्‌ ॥ १४॥

त्र^त।श्चवास्ऽकाशवाभीं जगम स्वाछ्य सती । दशं बलं १येङ्के शयानं सम्मते मुदा ॥
प्यः! गेहद्रिख१ रातचन्द्रपमप्रभम्‌ । स्वप्रमापरनैव दयानयन्तं महीतलम्‌ ॥११॥
कुषनतं भ्रमणं तपे एय रवेच्छया मुदा | उभति रद कुन्तं सदन्त तं स्न यिनम्‌॥
दृष्ट तद्धे रूपं धरता शै रसेनिषिम्‌ । गत्वा सतोगच गिरिशे प्तवमङ्गवमङ्गला ॥

पर्वत्युवाच -

गृहमागच्छ सर्वैश पपत फषदायकम्‌ करः कसे 'यायपि य॑ तं पयाऽऽव्य मरिरे ¦
शप्र पुऽ मुख १३५ पुण्यं न मरौ-पवम्‌ । एनामनरकेत्राण कार५ मवतारणम्‌ ॥
ला च सततीयेषु प्सु दीशषण्‌ । पुरस दशेनस्मःस्य कख नहते षोडर्ाम्‌ ॥
प्वेदामेन यत्पुण। दमापदाकषेणतश्च यत्‌ । पु उद्शंनपुण्यस्य कलां ° ॥ ५१ ॥
्वस्तगोभिथतपुप्ये य्देगनक्षैतरतैः । सतत्पुत्रोदधवपुण्यस्य कटां० ॥ ९२ ॥
यद्धिप्रमोनतेः पुय यदेव सुरतेवनैः । पप्ुत्रवुण्यस्य कलां ° ॥ ५१ ॥
पावैत्या वचन श्रत्वा शिरः संमानः । आजगाम स्वमवनं सिप पै कान्तया पह ॥
दटशे तस स्वमतं तछकाश्चनसनिमम्‌ । ट इयस्यं च यदूपं तदेयाेमनोहरम्‌ ॥२५॥
दु" तदपात्समादाप क्ता वक्षति तं सुतम्‌ । चुचुम्बाऽऽनन्दजछषौ निम्ना सत्युवाच तम्‌ `
सप्रःप्यामृह्यरःनं त्यां पुणमेव सनातनम्‌ । यथा मनो दृद्द्रिस्य पहता प्राप्य सद्ध^म्‌ ॥
कान्ते सुमिरमाथति प्रोषिते योभि ो यथा | मानसं परपूर्ण च बभूवच तग मम ॥२८॥
म॒चरं गःमागन्तमेकपुत्र। यथा सनम्‌ । दृष्ट्व तुष्टा सथा वत्त तथाऽहमपि सांप्रतम्‌ ॥
सद्रने सुचिरं भष प्राथ हृष्टो यथा जनः | भना सुवृष्ट च संप्राप तया पतम्‌ ॥
या पुतिगमन्य नां प्थिानां च निराश्रये । चक्षुः मृनिम॑लं प्राप मनः पू तथेवमे ॥
ुम्तरे {गरे ओर षतिद१ च संकटे । अनीकस्य प्राप्य नौकां मनः पूरी तण मम ॥
तृष्णय। शुप्ककण्ठानां कषुचिराश्च पुशीतठम्‌ । मुवासिते जलं प्राप्य मनः० ॥ ३६ ॥
दात्र तानां च स्पितानां च निर्य | निःश्निमाश्रय प्राप्य मनः७ ॥ ३४ ॥
चिरं बुभुत्तितानां च व्रतेपषणकारिणाम्‌ । सद्र परतो दृष्टश मनः ॥ ६९ ॥
इत्युक्तवा पर्वती ततर त्रोडे कृत्व स्नालकम्‌ । प्रीत्या स्तने ददौ तस्मे परमानन्दुभान्ता

१४१ दैवयनपुनिषणीदर

क चकार मगवान्नादटकं हृष्टणनसः । चुचुग्ब गण्डे वेदोक्तं युयुने चाऽऽभिष पृदा॥
इति श्रीभ्रष्म ° महा० गणण्तिल ° म'रद्ना» बालगगेशदह;
लाम नवमोऽध्यायः ॥ ९ ॥

अथ दुशमेडध्यायः |

ककष्काण्काकण्को अनकक

नारयण उवाच
ती द्वत बहिगेश्वा पतनपङ्ुहेते । विविधानि च रत्नानि द्विेम्धो ददतुर्मैदा ॥
बर्दिम्णो मिक्षकेम्दश्च दानानि मिविधानि च। नानाविधानि वा्ानि बाद्यामात करः
हिमाछ्यश्च रत्नानां ददौ रक्षं द्विजातये | सहस च गजन्द्रागामश्वानां च त्रिरक्षकम्‌ ॥
द्शछक्षं गवां चेव पञ्चलक्षं सुवणेकम्‌ । मुक्तामाणिकयरत्नानि मणिभ्रेष्ठानि याने च ॥
भन्यान्णपि च द्‌नानिवह्ञाण्यामरणानि च सवांण्यमृट्यरत्नानि क्षीरोद ्पात्तकानि च
ब्राह्मणेभ्य ददौ विष्णुः कौम्तुम कौतुकान्वितः बर्मा विरिष्टदाननि विपणां वास्कितानि
च । सूदुदमानि चेष्टो च ब्राह्मेम्यो ददौ मुदा ॥ १ ॥
धैः मूयश्च शक्रश्च देवाश्च मुनयस्तथा । गन्धर्वः पवैता देवयो दरदं करमेण च॥७॥
तापसानां सहस्राणि स्वकानां शतानि च | शतानि गन्धाराणां म्णीन्द्राणां च नारद
मणिक्यानां सहस्राणि रत्नानां च शानि च । शतानि कौम्तुमानां च हीरकाणां शतानि च
हरिद्रणंमणीन्द्रणं सहस्राणि मृदा चिताः ॥ ९ ॥
गभं रत्नानि षाणि गमरत्न पहलू । अमूट्णान्यशवरत्नानि धरेतवणोनि कौतुकात्‌॥
शतश मवणीनां वह निषादा दंका नि च । ब्राहमेम्णो ददौ बहा तत्र क्षरिद्िमैदा ॥
हारं चापृह्यरत्नानां तरिषु छोकेषु दुरेभम्‌ । अतीव निभे पारं सूृयमानु्नन्दिकम्‌ ॥
परिष्कृतं च माणिकयहींरपैश्च विराजितम्‌ रम्यं कौश्वममध्यस्थं ददौ देवी प्रस्वती ॥
रखोवियतारं हारं च पद्तनगणनिरमितम्‌ । मूषणानि च सर्वाणि सवित्री च ददौ मृदा ॥
ठकं सुबणेरे टानां घनानि विविभानि च । शतान्यमृख्यरत्नानां कुबेरश्च ददौ मुदा ॥ १५॥
दानानि दत्वा पिपम्यन्ते सवे ददुः शिष्म्‌। परमानन्दसंयुक्ताः शिवपुत्रोत्सवे मुने ॥
माः कोदुमशक्ताश्च ब्राह्मणा बन्दिनस्तया | स्थायंस्थाये च गच्छन्तो घनानि पधि कातसः
कथयन्ति कथाः सरव विश्रानताः पूवैदायिनाम्‌। बद्धाः शृण्वन्ति दितेः युवानो भिक्षुका मुने
विष्यः प्मुदितस्तत्र वादयामप् दुन्दुभिम्‌ । सेगीतं गापयामास कारयामपस नतैनम्‌ ॥
वदं पोठयामाप्त पुराणानि च नारद । मुनीदरामानयमास पूजयामास तान्मुद्‌। ॥१९॥

ब्रह्मैषतपुराणष्‌ । १.४१

क # मिदै

आदिं दापयामाप्त कारयामापत मञ्चलम्‌ । पार दतै देर्वमिौ तस्स जभिषः ॥
विष्णुरुवाच -
शिवेन तुस्यं ज्ञाने ते परमायुश्च वाक । पर क्रमे मया तुटथः सवतिद्धीशवरे "मव ।२१॥

बरह्मोवाच-
यशस। ते जगत्पूणे सवेपञ्यो मवानिरम्‌ , सर्वषां पुरतः पूज। भवत्वतिदुमा ॥२२॥
धम उवाच -

मया तुदथः सुधर्िष्ठो भवान्भवतु दुरम ' सवे्तश्च दयायुक्तो हरिभक्त हरेः समः ॥
महादेव उवाच-

दाता भ मया तुल्ये हरिभक्तश्च बुद्धिमान्‌| तरिचाता-पुण्यवान्छानौ द्‌न्तश्च प्राणन्हम ॥
रक्ष्मीरवाच--

भम स्थितिश्च गेहे ते देहे भवनु शाश्वती | पतित्रता मया तुर्या शान्ता कान्ता मनोहरा॥
सरस्वत्युबच-

मया तुश्या सुकविता धारणाङक्तिरेव च । स्ट्तिविवेच नशक्तिभेवत्वतिनरा सुन ॥ २९॥
स।दिच्युवाच--

वमाह वेदजननी वेदज्ञानी मवाचिरम्‌ । मनान्त्रनपरीटश्च प्रवरो वेदवादिनाम्‌ ॥ २२७१
हिणङ्य उवाच--

ध्री ते मतिः शद्धक्तिभेवतु शाश्वती । श्रीङ्ृष्णतुर्णे गुणव नमव -कृष्मवरायणः |
मेनकोवाच-

स्मुदरतुस्यो गाम्मीरये कामतु्यश्च रूपवान्‌ |श्रीयुक्तः श्रीपतित्मो धमे षमेप्तमो मव। २९॥

सुंधरोवाच--

्षमाशीटो मण तुरः शरण्यः सवैरत्नवान्‌। निरविघनो विघननि त्रश्च मव वन शुमाध्रयः
पाबेत्यु गच--

ताततु्ये महारोगी सिद्धः तिद्धिप्रदः शुभः । सल्युनशश्च भगवान्भव त्वतिषिश्यारदः 1

क्षयो मुनयः तिद्ध सव युयृनुररिषः | बाक्षणा बन्दिनश्चैव युयुजुः पर्वमङ्गलम्‌ ॥

सवै ते कथितं वत्स सरवमङ्गलमङ्गलम्‌ | गणेशजन्भकथनं सरैविघ्रषिनाशनम्‌ ॥ ६६ ॥

मं सुमङ्गढाध्याथं यः शृणोति मुंयतः। सकमङ्गरसयुक्तः स भवेनमङ्रःरयः | ३१

अधुश्रो छमने पुत्रमधनो छमने धनम्‌ । कृपणे! कमते सत्वं शशत्पपत्पदापि च ।॥६१५॥

मापो कमते माची प्रजाँ कमते परनाम्‌। अरोग्यं कमते रो सौमयं दुमेगा कमेत

१७२ देपायनयुनिषणीतं ~

रष्टपतर नष्टधनं प्रोदिते च प्रियं लभेत्‌ | घोकशष्टः प्रदा$ऽननदं कमो ना्र तेश्च ॥
यत्पुण्यं ठमते मर्यो गणेक्ञाख्यानकशरुनौ । तत्फठै ठभते नूनमध्याय्रवण-नमुने ।
भग्‌ च मङ्गटा यायो यस्य गहे च तिष्ठति। दा मङ्गलपूयुक्त स॒ भवेन्नात्र पतशयः॥६९॥
यात्राकाे च पुण्या हे यः शरणोति समाहितः , सवामी स लभते श्रीगणेशपरपतादत ॥
इति श्रत्रह्म ० मह्‌ा० गणेश्ख ० नार्‌दना ° गणे शोद्धव१्लं
नामे द्हामोऽध्यायः ।, १० ॥

अैकादश्चोऽध्यायः |

[वि

नारायण उवाच-
हरिस्ताभाशिषं त्वा रत्नपिहासने वरे । देवेश मुनिभिः स।धैमवतततत्र सपदि ॥ १ ॥
दक्षिणे दकरस्तस्य वामे ब्रह भरन पतिः , प्रणे जगतां साती धर्मो घम॑वतां वरः ॥२॥
तथ। धमप्मीपे च पूथैः शक्रः कर निधः। देवःश्च मुनयो ब्रहमनूषु. शैलाः सुवसने ॥
ननते नतैकरेणी जगु्न्धैकिनराः । श्रतिषां श्रनिषसं तुष्टु श्रते हरिम्‌ ॥४॥
एतस्मिन्नन्तरे तत्र द्रष्ट रेकरनन्दनम्‌ | भाजगा१्‌ महायोगी पूरपत्रः शनैश्चरः ॥ ९
अत्यन्तनश्नवद्न इंषन्मुद्वितलोचनः । अन्तर्बहिः स्मरन्कृ्णं कृष्णे रतानमनस्तः ।६॥
तपःफलोशी तेजस्वी उवलद्चिरिखोपमः । अतीव सुन्द्रः सथाम: पीतम्बरो वरः ॥
प्रणम्य षिष्णु ब्रह्मणे शव धरम रपे सुरान्‌ । मुनीन्द्रन्नालकं द्रष्टुं जगाम तदनुन्ञया ॥
प्रपानद्वारम।प्ताय शिशतुस्यपराक्रमम्‌ । दास्य वै श्रलहस्तं च विशाला्षमु१च ह ॥.
शरनेधर उव च--
शिवाज्ञया शि दर्ट गमि शश्रकिकर | षिष्णुपरुखरेवानां मुनीनामनुगेषतः ॥ १०॥
आज्ञां देहि च मां गर्‌} पवैतीसेनिधि बुध । पुनयामि शिं ष्टा विषवासक्तमानपतः ॥
दिश्ाटात्त उवाच-
भाज्ञ(वहो न देवानां नाई शैकरङ्रिकरः । माग दा न शक्तोऽहं विना मन्म तुराज्ञया
इतयुकत्वाऽम्यन्तरम्येत्य प्रेरितः स शिवाङ्या । ददौ मा ग्रहेशाय विशलक्षो मृदा ततः
शानिरम्यन्तरं गत्व। चानमन्नम्र षर; । रत्निह। नस्यं च पावैतीं ततमत मुर ॥
ससिभिः प्श्चमः शाशचत्सेवितां शरेत्चाम : । सिदत्ते च राम्बूटमुमुञय वा पितम्‌ ॥

१४ "टानि दंयम्य उव

ब्रहमैप्रतैपुराणम्‌ । ३४३

वहिडदधाशकाधाना रत्नमूषणमूषिनाम्‌ । पश्यन्तीं नरतकीनृत्ये पुत्र घृतमा च वक्षपि॥
नते पूभेसुतं षट दुगा समाप्य सत्वरम्‌ । कुमारिः ददौ त्ने पृष्टा तन्मङ्गढं इमम्‌ ॥

4
पारैस्युवाच-
कथमानन्रवकत्रप्तं शओओतुमिच्छमि सतंपरतम्‌ । किं न पयति मां सापो बाछकं बा प्रहृधर्‌
रनिरव।च--
स स्वकभैणा साध्व मृज्ञते त्सः फलम्‌ । शुमागरुम च यत्कर्म कोटिकडपैनै डुप्यते
कमणा जयते जन्तबरह्य्रामेममन्द्रे । कमणा नरगेदेषु पश्वादिषु च कमणा ॥२०॥
कमणा नरकं याति वैकुण्ठे याति कमणा । स्वक्रमणा च रजेन मृत्यश्चापि स्वक्मेणा
कर्मणा सुन्दरः शश्वच धेयुक्तः स्वकमणा । कमणा विषणी मातर्न स्वकर्मणा
केणा घनबहध को देर" युक्तः स्वमेण। । कर्मणा पत्कुटुम्बो च कर्मणा बन्धुकण्टकः ॥
सु गाश्च पुप्तरशच भुर, शश्वत्सवक्मेणा । अपृत्रकशय कुखीको निच्ञीकश्च स्वकमेणा ॥
इतिहा चा तिगोप्यं इणु सकरबहमे । अकथ्य जननीपार््च छ्ाजननकारणम्‌ ॥२९॥
आबाश्याल्कृष्णमक्तोऽहं कृष्णध्यनिकमानपतः। तपस्यासु रतः शश्चद्विषयेऽपि रतः पदा
पिति। ददौ विगहे तु कन्थां चित्ररथस्य च । अतितेनस्विनी शाशवत्तप्णपु रता सती ॥
एकदा पता ववृतुध्नता सुरेषं सवं विधा१ च , रहन।टकारपयुक्तं मुनेमनप्तमोहनी ॥
हरज पार ध्याथमात तीं मां पदमेप्यु राच इ । मस््मी प्तमाग्य ससि ग लोढडोषना
शराप म।मपदयन्त्‌तुन।र। र क.पतः । षाह्ज्ञानविहीन च ध्यान्तलञ्मानसम्‌॥३०॥
न दृष्टाऽहं त्वन पैन न कृतं ह्यतुरक्षणम्‌ । त्वया दृष्ट च यदभनतु मृढ त विनश्यति ॥
अहं च विरतो ध्यान। तोषयां तदा प्ततीम्‌ । ९१ तु न शक्ता सा पश्चत्तापमवाप ह
तेन मातन प्रयामि गिचद्ठस्तु स्वचक्षुषा । तत॑ः भकृतिनम्नस्यः प्राणिर्हिसामयादहम्‌
शनैश्वरवचः श्रत्वा चाहूस१।१ी मुने । उचैः ५जहधुः पगा नतक फिनरौगणाः ॥६४॥
इति श्रीनरद्य ० महा० गणपरख ० नारद्ना ० शनि + वैतसं ° इनेरपोदे
क.रणक्थने "मै सञोरध्यायः ॥ ११ ॥

अय प्वारशोऽस्या 7 |

वना वकि

नाराचम उवाच~--

१ स. पश्यन्ती मद्भोदधिता । २ एरत्रमृति ।

३४४ देपयनमुनिपरणीतं -

दुगौ तद्वचनं चत्व पार्‌ हरिमीश्वरम्‌ । हृधरेच्छवकषीमूतं नगदेवेतयुबाच ह ॥ १ ॥
हा च रवी दैववरा। शनिं प्रोवाच कौतुकात्‌ । पय मां रच ति निषेकः केन गयेन
पावा वचनं श्रुत्मा शनि्ने हदा स्वयम्‌ । पदयामि रिं न पश्यामि पावैतीपुतमित्यहो
यदि बारे मया षटत्तप्य विघ्ने मवेदधुवम्‌ । अन्यथ सुप्रशस्ते च पुरतः ए्वात्मरक्षणम्‌ ॥
इेवमुकतग धर्मिष्ठो पै हत्व तु पक्षिणम्‌ बाढं दषु मनशचक्रेन तु तन्मातरं ९7; ॥
विषणःमानतः पू ्ष्ककण्ठौषठनालुकः | सवद चनकोणेन दद्र च रिश मुम्‌ ॥६।
देश दष्टिभ।मेण चिच्छिरे १८तक मुन । चकषरनिमीखयमःत तस्थौ नम्रारनः शनिः ॥७॥
तथौ च पार्वतकरोडे टत्सङ्ख सर हितम्‌ वेश मस्तकं ९9 गत्वा गे टाक्मीप्पितम्‌
मृच्छौ तेपा१ सता देषी विदप्य च मृश मुहुः । मूतेव च धिना तु छत्व, कपि बालकम्‌ ॥
रिस्िनसते पुर : परव चितरपुतखिका यथा| देव्यश्च हेया गन्धर्वाः ६११८ सगप्तिनः॥
तान्पर्वा्ूितानददैवाऽऽर्हय गरुड हरिः । जणप पुष्पम 6 च तरर .† 1 सिताम्‌
पुष्पमद्र नी तीरे हयपदयत्कामने प्थितम्‌ ` गनेन परितं तत्र शवान हसित युतम्‌ ॥
तथो दविछरंस रम्प॑ मृरटिते एरतश्रमात्‌ । पारतः रावकान्डृतवा परमानन्दमानप्तम्‌ ॥
दीघर पुरधननेष निच्छिदि तच्छे मुदा । स्यायामासर गरुडे सथिराक्त मरहम १९॥
गनच्छिकाङ्गपलिपातपरनो 4 ५।८१ हस्तिनी । रावकान्बोध मा चाज्ुमं वदती तदा ।
हरोद्‌ शाश समि त्। पिट्प्य शचाऽतुर्‌ा । तुष्टाव कमल कन्तं सानतं ससितमीश्वपम्‌
रङ्कस्कग दधः पी-म्बरं परम्‌ । गरुड जगत्कामतं भ्रामथनत सुद्शेनम्‌। ¦ ७॥
निषे$ खण्ड शक्तं निषे कमन? विम्‌ । निषेकभोग तरं भोगनि्ता'कारणम्‌ ॥
परमुसत्सतवनातुषटस्तस्ये विप वं( ददौ । मुण्ड तुण्डं एथकंहृल युयुनेऽ पगनप्य च ॥
जीवय।मा तं तत्र बह्य्तानेन स्वित्‌ एवङ्गे यजयामात गजध्य चरणान्बुनम्‌ ॥
त जीगा$ऽकसपयैनतं परिवारः सम गन । इत्युक्तवा च मनाथायी कैट ह्याजगाम्‌ पः
महत्य पापतीहस्तादाटं कृवा ३६।१ । रचि तच्छिरः पतम्पर्याज पाम बाछ्के
्रह्मप्वहूपो मगवान््रह्मज्ञानेन दीया । जीव्यापापत त शीतं हुकारोच्चरणेन च ॥
पर्वती बोधायित्वा तु कृत्व कडे च तं शिदाष्‌ । बोधयमापर ता कृष्ण ज ध्यमिकि"
मोषनेः ॥ २६॥
विष्णुखवाच--
हमादिकीदपवनतं फ मरकत स्वकनेगः। जगदुधुद्धसवल्पाऽपति स्वे न जानापि किं शिवे

१ क. आंगध्य शवेतीस्थानं बोधकित्वा तु त शिष्चम्‌ । बो

बह्ममैवतै्राणय्‌ । ३४

कैह्पकोटिशतं भोगो जविनां तत्स्वकरमेणा । उपश्थितो भवेन्नित्यं प्रतियोनौ शुमाश्चमः ॥
न्दः स्वकरमैणा कीटयोनो जन्म कमेस्तति । कीटश्चाप मबेदिनदः ूवकमैफरेन वै ॥२९॥
सिह।ऽपि मक्तिकां हन्तुमक्षमः प्राक्तनं विन। | मशको हस्तिनं हन्तु क्षमः छपाक्तनेन च ॥
घुखं दुःखं मय शोकमानन्दं कमेण; फलम्‌ । सुकर्मणः सुखं ह्षमित्रे षपकर्मण ॥२७॥
इहेव कर्मणो मोगः परत्र च दुमाश्मः । कर्मीपा्मेनयेग्यै च पुण्यतरे च मारतम्‌ ॥
करभेणः फठ्दाता च विधाता च विेरपि। श्रत्योशतयुः काछकाश निकष्य निकृत
सेहतुरपि पहतौ पादुः पाता परात्परः । गोलोकनाथः श्रीकृष्णः परिपृणेतमः घयम्‌ ॥
वये यस्य कटाः पुसो ब्रहमविष्णुमहेशवर'; । महाविर।डचदराश्च यद्छोमविषरे जगत्‌ ॥
कटां शाः केऽपि तद्दुरग काशां शाश्च केचन । चराचरं जगत्स तत्र तस्यौ विनायकः ॥
्रीधिष्णोवेचनं श्रुत्वा परितुष्टा च पावती । स्तनं द्दौ च शिशवे तं प्रणम्य गदाषरम्‌ ॥
तुष्टव पावती तु्ठाप्रोरेता शकरेण च . कृताज्ञलिपुटा मकत्या विष्णु तं कमरपतिम्‌ ॥
आशिष युयुने रष्णुः शिं च शि्ुमातरम्‌ । ददौ गङे बालकस्य कोुम्‌ च सभूषणम्‌॥
ब्रहम ददौ स्वमुङुटं घम वै रत्नमूषम्‌। क्रमेग देर रत्नानि ददुः सरवै यथोचितम्‌ ॥
बुशव ते महदेवश्चातयन्तं ष्टमानप्तः । देवाश्च मुनयः हेला गन्धर्भैः सवैयोषितः
एश शिवः शिवा वेव बालकं मृतजीवितम्‌ । ब्राह्मणेभ्यो ददो तत्र कोटिरल्नानि नारद्‌ ॥
अश्चनां च गजानां च प्हस्ानि क्षतानि च । बन्िम्यः प्रददे तत्र नाटके मूतजीविते ॥
हिमाश्यश्च सदृष्टो दृष्ट देवाश्च तत्र वै । ददु्दना विवरम बन्दिभ्यः सवेयोितः॥ ४ ०॥
नाक्षणान्मेजयामास कारयामाप्त मङ्धरम्‌ । वेदश्च पाठयामाप्त पुराणानि रमापतिः ॥
शनिं सरलितं दृष्ट्वा पाती कोपन्चाछिनी । शशाप च सतमामध्येऽप्यङ्हीनो मवेति च ॥
दृष्टवा शं शनि सूयः करयपएश्च यमस्तथा । तेऽतिरुषटाः समुत्स्थुगो यकः: शोकर।छ्यात्‌॥
रक्ताकषासत रक्तमुख।; कोपपरसफुरिताधराः। तां चमे साक्षिणं कृतवा विष्णुं सशष्ठमु यताः ॥
बरह्मा ताम्बोधयामास विष्णुना परोरेतः सुरैः स्कास्थां पावेतीं चेव कोपप्॑फुरितिघराम्‌ ॥
नक्माणमूचुत्ते तत्न क्रमेण समयोवितम्‌। मीरे देवता; सरवे मुनयः पवेतान्तया ॥४१॥
कश्यप उवाच-
ु्ोऽयं प्राक्तनेन पत्नी शिन प््द्‌।। बाढं दद्र यतेन तस्य वै मातुगज्ञया ॥४७॥
सूप उवाच-
ते घै प्रषिणं हृत्वा सूनो मातुराज्ञया । मलपत्रोऽतिपरयत्नेन क्यपयत्पावैतीपुतम्‌ ॥

यथा निरपर(षेन मस्त्रे सा शशाप ह । तपपु््याज्गमङ्कश्च मविप्यति न संशयः॥४९॥
81

१४६ देपायनपनिमणी-

वम उबाच-
प्रदाय स्वयमाज्ञा ष शशापेयं स्वयं कथम्‌ । वयं शपामः कोऽधरमो जिषां सोश्च विहिसने ॥
गष्मयष।च--
दादयाप पार्वती रुष्टा ज्ीस्रमावाच चापरात्‌। स्वैषां वचननेव कषन्तुमहनतु पाधवः॥५१॥
दु दा स्वमाज्ञां च पत्रदतनहेतवे । कथं शपति निरदोषमनियि त्वद्‌गृहागतम्‌ ॥
इत्यक्त्वा इनिमादाय बोधयित्वा च पावैतीमू। तां ते समपणं चक्रे शापमोचनहेतवे ॥
बमूष पावती दुष्ट रह्णो वचनःनमुने। शान्ता बभूवुस्ते तत्र दिनेशायमकदयपाः ॥५४॥
उवाच पाती तत्र सेतुश तै शनैश्चरम्‌ । प्रसादिता शिवेनैव ब्रह्मणा परिपेविता ॥
पषित्युगच--
्रहराजो मव शने मदवरेण हरिप्रियः । चिरजीवी च येरगान््रो हरिभक्त का विपत्‌ ॥
भध्परमृति निर्ित्न हरौ मक्तिषटारस्त ते । शागोऽमोधभ्ततो मेऽत्र गरिचित्लजञो भविप्यति
इस्युकंतवा पर्वती दष्टा नारं भत्वा च वक्षति । उवप योषितां म तस्मै दसा
सुभारिषः | ९८ ॥
छनिजगाम देवानां समीपे हृष्टमानसः | परणम्य मके्या तें न्नम्निकानगदेन्ििकाम्‌ ॥
इति श्रीगह्म ० मह गणपातिख ° नारदना० शनिकृतगगशचदशेनतस्जातगगेश्चिरः
पतनविष्णुङृतगणेकरिरेयोजनश निशापादिकथनं नाम्‌ द्वादशोऽध्यायः ॥ १२ ॥

[नननकीनकानीनन्क्कनीन्नन
॥ 1

अग जयोदश्चोऽध्याय; |

नारायण उवाच--

भय दिष्णुः हमे काठे देवे मृनिभिः पह । पूनयामापत तं बाटमुपहरिरनु मेः ॥१॥
सभर तव पूजा च मया दत्ता सुरोत्तम । पवेपूज्यश्च योगनं मव वत्तेतयुवाच तम्‌॥
वनमालं द्द) तस्मे हन्ञानं च मुक्तेद्‌ । सवेतिद्धि प्रदायेव चकारा$ऽत्मपतमं हरिः ॥
दवौ द्रभ्याणि चारूणि चोपचारांश्च षोडश । नौ मिः स्तवनं चक्र मुनिभिश्च समं सुरैः ॥
विनेशश्च गणेशश्च हिरम्बश्च गजाननः । सम्बोद्रशकदन्तः शुषेक्णो विनायकः ॥५ ॥
एतान्यष्टौ च नामानि सवतिद्धिमदानि च । आष दापयामात्त चाऽ$नयामाप्त

तान्मुनीन्‌ ॥ १ ॥

१९. 'तुषटतं रष. ङ्ता, ३ क्‌ तपना्मर्रणं वर ।

ब्ह्मेवपैपुराणम्‌ | १९७

तिदधासने ददौ प्तस्तै ब्रहमा कमण्डलुम्‌ , रेको गण्डं च तचचजञन मुदुंमम्‌ ॥
रप्नसिंहापतनं शाक्रः सूथश्च मणिकुण्डले | माणिक्यमालौ चन्द्रश्च कुबेर किरीटकम्‌ ॥
वहूनिशुद्धे च वपनं ददो तसे हुताशनः | रलच्छश्रं च वरुणो वायू रत्नाङ्कटी यकम्‌ ॥
हीरो ोद्धवपदरत्नरचिते वलयं वरम्‌ । मज्ञीरं चापि केर द्वौ पद्मः मुने ॥१०॥
कण्ठमूषां च सावित्री भारती हागमुरुञ्वलम्‌ , करमेण पवैदेवाश्च देव्यश्च योततकं ददु. ||
मुनयः पवेताश्चैव रत्नानि विविधानि च । वनधरा ददौ तप्मे वाहनाय च मूषकम्‌ ॥
करण देवा देत्धश्च मुनयः प्वेताद्यः । गन्धव; किन्नरा यक्षा मनवो मानवास्तथा |
नानाविधानि द्रम्याणि स्वादूनि मधुगणि च | पूजां चक्रुश्च ते सवै करमद्वि मकतिपर्करम्‌॥
पाती जगतां भाता सेराननस्रोरुह। । रत्नसिंहासने पत्र वासयामास नारद्‌ ॥१९।
सर्वेतीर्थोदके रटनकठशावरभितैस्ठ्‌ तैः । स्नापयामास वेदोक्तमन्त्रेण मुनिभिः सह ॥
अभिदधे च वपतने ददौ तस्त्र सती मृदा । गोदावयुदकैः पाचम्यं॑गङ्गोदकेन च ॥
दूषी भिरक्तत।पु्पशचन्दनेन समन्वितम्‌ । पुफ़रोदकमानीय पनराचमर्नीयकम्‌ ॥१८ ॥
मधुपर्कं रत्नपत्रैराप्तव शकरान्वितम्‌ । जानीय विष्णुतैहं च सव्वैयाम्यां विनिर्मितम्‌ ॥
अमृषटयरत्नरति तचा रुमूषाकदम्बकप्‌ । पारिनातप्रसूनानमन्येषां शतकानि च ॥२०॥
मालती वम्पकः'दीनां पुपाणि विविधानि च | पूजाहोणि च पत्राणि तुत सेहितानि च ॥
चन्{नागुरुकप्तूरीकुङ्कुमानि च स्ाद्रम्‌ । रत्नप्रदौपनिकर धूपं च परितो ददौ ॥२२॥
नवेद तत्मियं चेव तिरद्डुकपवैतान्‌ । यवगोधूमचूणौनां लड्डुकानां च पर्वतान्‌ ॥
पक्ान्ानां पेतांशच सुष्वादुमुमनोहरान्‌ । परैतान्प्वसतिकानां च मुम्वादुशाकैरान्विनान्‌॥
गुडाक्तानां च छानानः धृुकानों च पर्वतान्‌ | शास्यन्नानां पिषटकानां पवैनानयज्ञनेः सह
पयोमृस्करशानां च लक्षाणि प्रददौ मुदा | छक्षाणि दचिपूणोनां कशानां च पूजने ॥
मधुमृत्करुदानां च त्ररक्तणाणि च सूनरी । सपिःसुवणकुम्मानां पश्च लक्षणानि सादरम्‌
दाडिभानां श्रीफलानामपरूयानि फलानि च | खनूरागां कपित्थानां जम्बूं वितिधानि च
साम्राणां पनत्तानां च कदुरीनां च नारद्‌ | फलानि नारिकिङानामसंख्यानि ददौ मुदा
अन्यानि १रपक्षानि काष्देशोद्धवानि च । ददौ तानि महामाग स्वादूनि मधुराणे च ॥
स्वच्छं सुनिैटं चेव कपूरादिमुवासषितम्‌ । गङ्गाजटं च पानाय पुनराचमनीयकम्‌ ॥
ताम्बूरं च वरं रम्यं कपरादिभुवासितम्‌ । सुवणेपा्रशतकं मक्षयप्णै च नारद्‌॥ १०॥
दै्शवरी शेटशनः शैलजः श्ेकरानजः | रैररानप्रियामात्याः पुपूनुः रेकजनातमभम्‌॥
३ कृ, "विता" !

१४ देपाथनयुनिषरणीद॑-

ॐ. ध हीं छ गणेशाय बह्महूपाय चारवे । सर्वत्िद्धिपरदेशाय वितेशाय नमो नमः|
इर्यनेनैव मन्रेण दवा द्भ्याणि मक्तितः । सवै प्रमुदितास्तत्र ्रह्विप्णुशिवाद्यः ॥
द दादर माामन्मोऽयं सवै कामदः । धमोयकाममक्षिणां फढ्दः सवेतिद्धिदः ॥
पचद्शनपनेव मनत्रतिद्धिसतु मन्निणः । मम््रतिद्धिभेेदय्य सत च विष्णुश्च मारते ॥
विन्नानि च पटायन्ते तल्नामस्मरणेन च । महावाममी महािद्धिः सवैतिद्धिपमन्विः ॥
घाक्पतिगतौ याति तप्य साक्ासमुनिश्चितम्‌। महाकवीनद्रो गुणवान्विदुषां च गुरो गुरः ॥
सपूज्यानेन मन्त्रेण देवा आनदष्टृताः । नानाविधानि वाद्यानि वाद्यामासुरु^्सवे॥६८॥
्ाह्मणान्मोजगमाञुः कारयामासुरुत्सवम्‌ । ददुदौ नानि तम्यश्च बद्दिभ्यश्च विदोषः ॥
, नारायण उषाच-
अय्‌.विष्णुः प्भापध्ये तं संपूज्य गगेश्वर म्‌ । तुष्टाव प्रया भक्त्या पवेविघ्नविनाक्षकम्‌॥
विष्णुरुबच-- |

रा त्वा ्तोतुमिच्छामि ब्रहमऽ्योतिः सनाम्‌ । नेव वणयितुं शक्तो स्मयनुरूपमनीहकम्‌॥
प्रवरं सवैदेवानां सिद्धानां योगिनां गुरम्‌ । पवैससूपं पर्श ज्ञानराशिखरूपिणम्‌ ॥
भग्यक्तमतरं नित्यं सत्यमात्मसरूपिणम्‌। वायुतुर्यं च निष्िप्ते चाक्षतं सवैपतािणम्‌॥
तैपतराणवपारे च मायापोते सुदुकेभे । कणेषारस्वरूपं च मक्तानुप्रहकारकम्‌ ॥ ४४ ॥
बरं रण्यं वरदं वरदानामपीशवरम्‌ । विद्धं पिद्धिषवखूपं च सिद्धिदं पिद्धि्ाषनम्‌ ॥
ध्यानापिक्तं ध्येयं च ध्यानासाध्य च धामिकम्‌ | धमस्वदूपं धमज्ञ घमोधमेफटप्रदम्‌
बाज संपारवृक्षाणामङ्कुरं च तदाश्रयम्‌ ¦ दगीनपुपरक्ानां च रूपमेतदर्तीन्धियम्‌ ॥
सवीयमम्रपूययं च सर्पूज्यं गुणाणेवम्‌ । स्वेच्छया सगुणं ब्रह्म गुणे स्वेच्छया पुनः॥
एषयं प्रकृतिरूपं च प्राकृतं प्रृते; परम्‌ । तवां सतोतुमक्षमोऽनन्तः सहखवदनैरपि ॥
न समः पश्चवकतरश्चन क्षमश्तुराननः । सरस्वती न शक्ता च न शक्तोऽहं तव स्तुतौ ॥
न शक्ताश्च चतुर्वेदाः के वाते वदवारिनः॥ ९० ॥

इत्येव स्तवनं कृतवा मुनीशपुरतसदि । सुरेशश्च पुरः सार्धं विरराम रमापतिः ॥९१॥
इद विष्णुकृतं स्तोत्र गणेशस्य च यः पत्‌ । साथ प्रातश्च मध्याहूने भक्तियुक्तः सपाह तः
तद्विना कुरुते वित्रेशः सतते मुने। वर्धते सवैकल्याणं कट्याणजनकः सदा ॥६३॥
यात्रकाडे पटित्वा धो यति तद्धक्तिपूषैकम्‌ । तस्य सवारभाष्टतिद्धिमेवत्येवे न सेशयः॥
तेन दृष्टं च दुःस्वप्ने सुस्वप्नमुपजायते । कदाऽपि न भवेत्तस्य ग्रहषीडा च दारुणा

१ कृ. “व सैपत्स* ।

ब्रहमैवर्पुराण । १४९

मेद्िनाशः शधृणां बन्धूनां च शिवर्धनम्‌ । शशचद्ि्विनारश्च शश्वसम्थणिवषनम्‌ ॥
स्थिरा मवेटूहे ल्मीः पुत्रपत्रविवधनम्‌। सवश्वयेमिह्‌ प्राप्य हन्ते रिष्णुपदे मेत्‌ . ॥
फटे चापि च तीथोनां यज्ञानां यदववदृधुवम्‌ | महतां वेदानानां तद्कगेशभतादतः ` ॥
नारद उव च-
रते स्तोत्र गणेशस्य पूननं च मनोहरम्‌ | कवचं श्रो तुमिच्छ मि प्रतं मवताररणू ॥
नारायण डवा ~
पूजायां सुनिदृत्ता थ समामे शनैश्चरः । उवाच विष्णु सर्वेषां तारकं जगतीं गुरुम्‌ ॥
शनेधर उवाच--
दुःखविनाशाय पपप्रहामनाय च। कवच विघ्निघनस्य वद्‌ वेदविदां व्र ॥६९१॥
कषमूव नो विषादश्च शक्त्या वै मायया पह । तद्धित््रशमारथं च कवचं धारयाम्यहम्‌ ॥
विष्णुदवाच-
विनायकस्य कवच त्रिषु रकेषु दुखुमम्‌। सुगोप्यं च पुराणेषु दुम चाऽऽगमषु च ॥
उक्तं कौथुमश्चाखायां सामवेदे मनोहरम्‌ । कवचे विन्नना५९्य स्वेविघ्रहरं परम्‌ ॥
राज्यं देयं हिरो देये प्राणा देयाश्च सृयज । एवमुतं च कवच न देयं प्रागक्तकटे ॥
आविभौवरितरोमावः स्वेच्छया यस्य मायया । नित्योऽयमेकंदन्तश्च कवचं चास्य वत्सं
पूनाऽप्य नित्या स्तो च कस्म कस्मेऽसि सततम्‌ । अस्य वै जन्मनः पूव मुनयश्च
सिषेविरे ॥ १७ ॥
यथा मद्वतरषु जन्म विग्रहधारणम्‌ । तथा गगेश्वरस्यापि जनम शेटपुतोद्रे ।६८१
दनव मुनयः सवै नीवनमुक्ताश्च मारते । निःशङ्कश्च पुराः सै श्ुपविमर्वकाः ॥
कवच विधतो लयन मिया याति निधिम्‌ । नाऽयु्धयो नुमं च ्रहमण्डे न प्रार्थय
दाटक्षजपेनेव सिद्धं इ कवचं मवेत्‌ । यो भवेन्तिद्धक्वचो मूर्यं जेठु सच क्षमः॥
सुसिद्धकश्चो वामी विरंजीवी हीतरे । सवेन्न विजयी पूज्यो मेद्रहणमातरतः -॥
मारमन््रमिमं पण्यं कवचं मङ्गं दमम्‌ बिधरता सपापानि परणदयन्ति सुनिरधिम्‌
मृतप्रेतपिशाचाश्च कूष्माण्डा ब्रह्मरात । डाकिनीयो गिनीयक्षवेतादा भेरवाद्यः ॥
बारग्रहा अरहाश्चिव केत्रपालादयम्तथा | वर्मणः शब्दमात्रेण पट्यन्ते च भीरवः ॥
आधयो ग्याधयचैव शोकाश्चैव मया्हाः । न यान्ति हं्निधि तेषा गरडस्य यधोरग।;

१ कृ. शैबिभ्नवि° ।६२ क.यस्यास्य ज ।

३५९ देपायनधुनिपणीतं-

प्रभे गुरमकाय स्वशिष्याप प्रकारायेत्‌ । लटा१ परशिष्याय द्ग सृत्युमगाध्नुयात्‌
सारमोहनस्याप्य कवचस्य प्रजापतिः । ऋषिरन्दशच गायत्री देवो लम्बोदरः स्वम्‌ ॥
भमायेकारमोकषु रिनियोगः भकीरतितः | सर्वेषां कवचानां च सारभूःमिदं मुने ॥७९॥
इग हूं श्री गणेदाय स्वाहा मे पतु मस्तकम्‌ । द्रा्िशदक्षरो मन्म रे मे सदा वहु
ॐ हीं हं ध्रीं गमिनि वै सतते पातु रोचनम्‌ । तारकां णतु विन्नेश ` सततं धरणीते
ॐ हीं श्री ह्ीमिति परं सतते पातु नातिकाम्‌। ओं गो ग शू कणौप प्वाहा पात्वघरं मम
दन्ताश्च तङ्कां जिह पातु मे षोडशा्षरः । ॐ ठं श्री रुगबोद्रायेति स्वाहा गण्डं
सशरऽवदु ॥ ८१॥

ॐ वीं हीं विन्ननाशाय स्वाहा कणं सदाऽवतु । ॐ श्री गं गजाननयेति स्वाह! स्कन्धं
दाश्व्तु ॥ <२॥

ॐ ही विनायकायेति स्वाह पृष्ठं सद्‌ऽवतु ! ॐ हीं ही मिति कङ्कालं पातु वन्नःस्यढं पर
कौ पादौ सदा पातु सर्वाङ्गं विघ्ननाशा । प्राच्यां छम्बोद्रः पतु चाऽयं विन्न
नायकः ॥ ८४ ॥

द्॑िणे पातु विल्नेो नैक्रत्यां तु गजाननः। पश्चिमे पापेतीपुत्रो वायव्यां शेकरात्मनः
ईभास्याश्चो तरे च परिपूणेतमन्य च । रेशान्यामे$दनतश्च हेरम्बः पतु वो््व॑तः ॥
शपो गणाथिपः १ सवैप्रवश्च पवतः । सवप्ने जागरणे चैव १तु मां गोगिनां गुरुः ॥
{तिते कथिते वत्स सवेमन्नौषविप्रहम्‌ । सपरारमोहनं नाम कवचं परमाद्भृतम्‌ ॥८८॥
ध्ीङृष्णेन पुरा दत्त गोोकरे राप्तमण्छे । दन्दावने विनीताय महयं दिनकरात्न ॥
प्रथा दत्त च तुभ्यं च यस्मै कर्म न दस्यति । परं वः सवैपू्यं सवैपकट-ारणम्‌ ॥
एरमम्यचपै विधिवत्कवचं घारयेत्‌ यः । कण्ठे वा दिणे बाहौ सोऽपि शष्णुनं संशयः
सश्वमेषसहल्ाणि वाजपेयदातानि च । प्रहे कवचस्यस्य कलां नाईैनि षोडशम्‌ ॥
हं कवचमन्ञात्वा यो मजेच्छकरात्मनम्‌ । शतटक्षप्रनघो गी न मन्तः पिद्धिदायकः
दच्ेदं सूर्यपुत्राय विरराम सुरेश्वरः । परमानन्दपंयुक्ता देवास्तसयुः समीपतः । ९४॥

इति श्री नह्म ° मह्‌।० गणपतिख ° न।रदना ° गणेशपूजास्तवकवचकथनं नाम
त्रयोदशोऽध्यायः ॥ ६२ ॥

। ऋ -) बृ्ती । ३ क, [< गो रौ क्री ।

अह्मवैवतैपुराणध्‌ । १५१

भय चतुदंोऽध्यायः |

न म म मनन

नारावण उवाच-

देवास्तम्यां समायां ते सवै संहृष्टमनाः । गन्धवा मुनयः शदः पयन्तः सुमहोम्स्र |

एतस्मिन्नन्तरे दुगा स्मेराननप्तरोरुहा । उवाच विष्णुं भणता देवेशं ततर सप्तदि ॥२॥
पवित्युवाच- ।

स्वं पाता प्तवेनगतां नाथ नाह नगहहिः । कथं मत्स्वामिने वीथेममोषं रतितं प्रमो ॥

रतिमङ्ग ते देवतरह्मणः प्रेरितस्त्वया । मृतो निपतिते वीयै केन देवेन प इतम्‌ ॥ $ ॥

सव देवस्त्वत्पुरतश्तद विष्यन्तु सादरम्‌ । अराजकं कथं युक्तं तिष्ठति त्वयि राजनि ॥

पावेतीवचनं श्रत्वा प्रह्य जगदीश्वरः । उवाच देववर्गे च मनिर्गे च तिष्ठति ॥ १.॥
विष्णर्वाच-

देवाः शृणुत मद्वाक्यं णवतीवचनं श्रत्‌ | शिवस्यामोघवीयै यततत्पुरा केन निहतम्‌ ॥

समामानयत पिप्र न चेदण्डमिहाहथ । स राना न शास्ता यः प्रजाबाध्यश्च पाक्षिकः

विष्णाप्तद्वचनं श्रुत्वा समालोच्य परस्परम्‌ । उचुः सरवै शिवावाक्यैज्ञातिताः पुरतो हरेः
ब्रह्मोषाच--

तद्वीयै निहतं येन पृण्यमूमौ च मारते | प्त वश्चितो भवत्वत्र पुण्याहे पुण्वकणि ॥
महादेव उवाच

मदीये नितं येन पृण्यभूमो च भारते । स॒ वद्धितो भवत्वघर सेवे पूजने तव ॥ ११॥
षम उव।(च-

पत वचित भवत्वत्र शरणागतरक्षणे | एकाद्शीनते चैव तद्वयं येन नि्नम्‌ ॥ १२ ॥
श्र उवच

दवीय निदैतं येन पापिनां प(पीचने । मवत्वश्र यशो ठु तसपुण्यं कर्म सेततम्‌॥१३॥
ष्र्ण उवाच

मवत्वन कटौ जनमे दरव स्यद्ारंते इरे । शूद्यानकपरथाश्च गर्भ तथेन निहतम्‌ ॥
कुवेर उवाच-

न्याप्तहारी स भवतु विश्प्तशच मित्रहा । सलय्चश्च तत्रश्च तदवीयै येन निषवतम्‌
हेशान उवाच -

परद्रःप।पहारी च प्त मदत्वन्न भ।रते | नरधाती गुरुद्रोही तद्धयं येन निदतम्‌ ॥११॥

१ क. ^न्म सन्यासो वा भवान्तरे ।

पुरे द्ेषायनपुनिपणीतं-

खरा उञ्ः-
ते मिथ्यावदिनः सनतु मरते पारदारिकाः । गुरुनिन्दारताः शाश्द्रीय यैश्च नि्ैतम्‌ ॥
कापदेव उवाच-
हृत्वा शरतिज्ां ये मूढो न पारयते भरमीत्‌ । माजन तस्य पाप्य स मवेन तद्धृतम्‌
स्व्वेपावूचत्‌ः--
माई: िदुुरेशेष पुत्राणां च पोषणे , मते वद्धितो ती च याम्यां वीयै च तद्धृतम्‌
स्व देवा उतुः- ।
निथ्यास्ताक्यपरदातारो वन्त च मारते । पुत्रिणो दरिद्रश्च यश्च वीयै हि तदत्‌
देवपरन्प१ जचुः-- ।
ता निन्दन्तु सबमतौरं गच्छतु परपृरषम्‌ । सन्तु बुद्धिविहीनाश्च यामिरवयै हि तद्त्‌ ॥
देवानां वचनं श्रुत्वा देवीनां च हरिः स्वयम्‌ । कमिणा स्ातिणे धरम सुयै चन्द्र हुताशनम्‌ ॥
पवनं एथिवीं तोय संध्ये रात्रिद्ष मुने । उवाच गतां कतां पाता चास्तां जगत्रये ।२३॥
विष्णुक्वाच-
दव नितं वीय तदेतस्केन निहतम्‌ । तदधं मगवतो मेशस्य जगदरुरीः ॥ २४॥
यये ¶ प्रातिणे र स्तते सवैकमेणाम्‌ । युष्मामिनिहेतं शिवा ‰ मूतं वक्तुम ॥
र्य क्वः श्रत्वा समायां कमिताश्च ते । परस्परं प्म'लोच्य ऋरमेणोचुः पुरो हरेः ॥
घम उवाच--
रतरुतिष्ठतो वीध पपान्‌ वसुधांतठे । मया ज्ञातममोधे तच्छकरस्य प्रकोपतः ॥९७॥
पिविरवाष--
वी वौदुमशक्ताऽहं तदह म्यति पुरा । मतीव दुह बरहन्नमलो क्म्ुमरहति॥९८॥
अपतिरवाच--
वीयि वेदुमरक्तेऽहं म्यिपे शरकानने । दुवरस्य जगन्नाथ. किं यशः किं च पैषम्‌ ॥
षायुरवाच-
शरेषु पतित वीयै पतथो बाङो बमूव ह । अतीव मुमदरो विष्णो स्णैरेखानदीतटे ॥
सूप, उव।च-
₹{ॐत बाङकं इषटरा्ाममस्तावं प्रति । प्रेरितः कारुचक्रेण नि संस्यातुमन्तमः ॥
चन्र. उवाच--
श्द्भ मल्क प्राप्य गृहीत्व कतिकागणः। जगाम साछवं विष्णो गच्छननदूटिकिश्रमात्‌

ब्रह्मैवपैपुरणम्‌ । ३५३

जेङप्वाच-

अपं रुदन्तमानीय स्तनं दर्वा स्तनारथिने । वर्थयामपुरीरास्प ते ताः सूषौयिकप्रमम्‌ ॥
संध्ये उचतुः-

अधुना कृत्तिकानां च पण्णा तत्पोप्यपुत्रक; । तन्नाम चक्रुस्ताः परेम्णा कार्तिकेय इति खयम्‌
रात्रिर्वाच --

न चक्रवाकं ताश्च रोचन.नामगोचरम्‌ ।प्रागिम्योऽपि प्रेमपान्नं यः पोष्टा तस्य पुत्रक; ॥
दिनप्रुबाच-

साति याने च वस्तूनि व्रैठे कये दुमानि च| पररंसितानि स्वादूनि मोनयामारेव तम्‌ ॥

तेषा तद्वचः श्रत्वा सतुष मधुपूरनः। ते सव हरिमित्थृचुः सभायां इष्टमानप्ताः॥६७॥

पूत्रष्य ब्रात प्राप्य पवैती हृष्टमानतरा । कोटिरत्नानि वतरिम्यो ददौ बहुधनानि च ॥

ददौ पर्वाणि विप्रेभ्यो वापि विविधानि च ॥ २८ ॥

ठष््मीः सरस्वती मेना सावेतरी सर्वयोषितः । विष्णुश्च स्ैदेवाश्च बाहमेम्यो ददुषैनप्‌॥

इति श्वी्रह्म ° परहा ° गणेशख ° नारदना ° कारतिकेजन्मकथनं नाम
चतुदरो'ऽध्यायः | १४ ॥

अथ पञ्चदशोऽध्यायः ।

[1

नारायण उवाच-
पश्रप्य वाती संप्राप्य पवत्य पह दरदः । प्रेरेतो विष्णुना देवेमुनिमिः पषैौरमुने ॥
दूतान्परस्थापयामास् महबलपराक्षानु । वीरभद्र विशाखन्त शङ्ककणे केबन्धकम्‌ ॥
नन्दश्वरं महाक वज्रदन्त अगन्परम । गोधामुलं दधिमुखं ज्वल्दश्निशिसेपमम्‌ ॥
ठकं च सेत्रपालानां मूनानां च वित्तकम्‌ ` वेताानां चतुरक्ष यक्षाणां पश्चक्चकम्‌ ॥४॥
दूपाण्डानां चतुरक तिरक ब्रह्मकप्ताम्‌ । ड।किनीनां चतुरक्ष योगिनीनां निरुक्षकम्‌
रुदश्च भैरवाशेव सिवतुस्यपराक्रमान्‌ । अन्यांश्च विज्कताक्रानतिर्यानपि नारद ॥
ते प्व शिवदूताश्च नानाशक्ञाज्ञपाणयः । कृत्तिकानां च मवनं वेष्टयामापुरुञ्ञवलम्‌॥
इष्ट्वा तान्कृतति 51; सं भयविहकमानपताः । काकं कथयामापुज्वन्ते ब्रह्मतेजसा ॥
कृचिका उचुः-

१ क. करक्रमम्‌ । रक “कायं व । ३ क, भलन्दनम्‌ ।* क. भूतानां च पिशाच
नाम॑ । ५ क. "वोन्भ ।
४५

नै ८ -
१५४ दूपायनपनिपणीत॑-

ब्त पै.यान्यसेस्यानि वेष्टयामापुरायम्‌ | न जानीमो वयं क्य करानि च बादकं
कार्तिकेय उवाच--
मये त्यजत कल्याण्ठो मयं किं वो मयि थिते दुनिवायः कैमैपाको मातरः केन वायैते ॥
एतत्िक्नरे तत्र सेनानीनेन्दिकिधगः : पुरतः कार्तिकेयस्य तिष्ठम्तापामुवाच ह॒ ॥
नन्दिकेश्वर उवाच-
भरत. प्रवक्ति ण मे मादुश्ापि शुमाहःम्‌ । प्रेषितस्य सुरेन्द्र सहतु शेकरस्य च
कैलासे पवैदेवाश्च ब्रसविष्णुशचिवाद्यः । समायां ते वसन्तश्च गणेशेत्सवमङ्गरे ॥
रेदन्द्रकन्या तं विष्णुं जगतां परिप.लकम्‌ । पैनध्य कथयामात््‌ तवानेषणकारणम्‌॥
पप्रच्छ देव चिष्णुस्तान्कमेणाऽऽवाएिहेतवे। प्रत्युत्तरं ददुस्ते इ प्रत्येकं च यथोचितम्‌ ॥
पमन हृत्तिकास्याने कथयामादुरधरम्‌ । सै पमाद्गे देवा घमोषभे्य साक्षिणः ॥
ध] बमूव रह कीटा पावैतीकिवयोः पुरा । दृएस्य च सुरः शेभोवीय भूमौ पपात ह ॥
मूमिप्तदक्षिपदरहनौ वहानि शरकानने । ततो न्धः कृततिकाभिरमूमिगेच्छ साप्रतम्‌ ॥
तवाभिषेकं विष्णुश्च करिष्यति सुरैः सह । शं छभ्ध्वाऽकिं देव तारकं सेहनिष्पि
पुतरस्वं विश्वभहतुस्वां मोषं न क्षणा इमः: नानि गोपं था शक्तः शुष्कवक्षः स्वकेटर
दिम हव च विशचषु तातं गेहे न श्तोभपे । यथा पतन्ह।कू द्विनराजो न राजते ॥
करोमि जगद्‌रो क नाच्छनोऽस्यङ्गतेनपरा | यथा सूथः कराच्छनो न भवेत्पूरषस्य च |
रिषणु्वं च नगदुम्यापी नाऽऽ ्णापयोऽति समव । यथान परा उधाप्यं च तत्सव
उथपकं नभः ॥ २१ ॥
धोगीन््रो नानुटिकसत्वं मोगी च परिपोषणे । नैष ङिष्ठो यथाऽऽत्म। च तमेभोगे¶ जीविनाम्‌
विश्वाशरसवमीशश्च नागते संमवेस्स्थितिः । सागरस्य यथा नद्यां सरिताभाश्रस्स्य च ॥
नहि स्वैरावासः सेभत्छत्तिकालये । गरुरस्य यणा गतः दूरे च चटकोदुरे ॥
तवं च देवा न जानन्ति भक्तानुपरहविप्रह१। गुणानां तेजं राशि यथाऽऽत्मानमयागिनः॥
त्वामनिपचनी च कथं जानन्ति त्तिक । यथ। परां हरेभेक्तिमभक्ता मृदचे^सः ॥
नतय न ज.ननि। ते त कुरवन्यनादरम्‌ । नाऽऽद्वियनते यथा मेडास्वक्रावापत च पड्कनम्‌.
कातिकेय उवाच--
भ्रातः सप विजानामि ज्ञानं ब्रैकाक्रं च यत्‌ । ज्ञानी लवं का प्रशसा ते यतो मृत्यु
जयाश्रितः ॥२८॥

ननन

१ कु निषेकं ।

ब्रह्मैतपुराणम्‌ । ३५५

कमेण। जन्म येषां वा यापु यापु च योनिषु । ताप ते निं भरतनौऽपप्नुवन्ति च

सततम्‌ ' २२॥
ये यत्र तनित पतन्तो वा मृढ। वा कममोगतः। तेऽपि त बहु मन्यन्ते मोहिता विष्णुमायया
सापरतं जगतां माता विष्णुमाया प्नातनी , सर्वाय पवैरूपा च सथैदा समङ्ग ॥
हैलन्दरप्न गम सा चाटमल्नन्म मारते , दादणं च तपस्तप्त्व। संभाप च्छैकरं पतिम्‌ ॥
्रहमादितृणपथैनतं पर्वं मिथ्यैव छत्रिमम्‌। पव कृष्णोदध गः काले विर्छनास्तत्र केवदम्‌ ॥
करप कल्पे जगन्माता म।ता मे परतिजन्मानि । यज्न्ममायण बद्धो नित्वः सृष्िवि गवदम्‌
्रकृतेहद्धवाः गरौ जात्यां पतवैयोषिनः। काथिदंशाः कलाः क धि कलाशांरन काश्चन ॥
कृत्तिका ज्ञानवत्यश्च योगिन्यः प्रकृतेः कठा । स्तन्येन $ऽमिवैर्धितोऽहमुप दरेण सततम्‌
तापतामहं पोष्यपुत्रो मद्म्बाः पोषणादिमाः । तस्याश्च प्रृतेः पुत्रो गतसत्व-स्व,मिगरीयैतः॥
न ग्ेनोऽहं रेन्द्रकन्याया ननििकेशर । सा च मे धमनो मता तथेमा पवैतेमनाः ॥
स्तनदात्री गभेधात्री मक्यदात्री गुरुप्रिया । अर्म देवपत्नी च पितुः पत्नी च कन्परकाः॥
सगमकन्या भागिनी पृत्रपतनी प्रियाप्रषूः ¦ मातुमौता पितुमौता सोदरस्य प्रिया तथा ॥
मातुः पिदटुश्च मगिनी मःतुङानी तथैव च | जनानां वेदविहिता मातरः षोडशा स्छृना.॥
इमाश्च सवेतिद्धिज्ञाः परमैरववैसंयुनाः । न कषद ह्मण, कनशालिषु छोञषु पूनिताः ॥
विष्णुना प्ररेतस्त्व च शमो; पुत्रप्तमा महान्‌ ` गच्छ यामि त्वय साव द्रकष्ममे पुरसंचयम्‌

इति श्रीब्ह्म ° महा गणेराख० नारद्ना° नन्दिकार्तिकेयपंगदो नाम
परश ऽध्यायः.॥ १९ ॥

[री
न न ममम कम

अथ षोडशोऽध्णवः |

1

नारायण उवाच-
इत्येवमुक्त्वा तं शीघ्र बोधयित्वा च कृत्तिकाः । उवाच नीतियुक्तं च वचनं श्च कृरात्मजः॥
कार्तिकेय उवाच--
यास्यामि हकरस्थानं दरहष्यमि सुरक्त॑चथम्‌ । मातर बन्धुवगीश्वाप्याऽ्ा मे दतत मातरः॥
दैवाधीनं जगस्य जन्म की शुमाशुमम्‌ । सेयोगश्च वियोगश्च न च दैवात्परं नकम्‌ ॥
कृष्णायत्ते च तहैव स च दैवात्परर।तः। मजनि? सततं पन्त; परमारमनमीश्चरम्‌ ॥
दैवं वधयित शक्तः धये क सवटीरवा } न दैषबद्ध^तदधक्तश्चाविन(शीति निगेः ॥

१५६ देणयननिषणौ ~

तस्माद्नेत गोविन्दं मोह त्यजत वुःखदम्‌ : सुखद मोक्षदं सारं जन्म्॑न्युमयापहम्‌ ॥
परमानन्दभनकं मोहन।खनिङ्ृन्तनम्‌ । शद्वनन्ति यत्व ब्रहमरिष्णुशिगद्यः ॥
कोऽह मवान्धौ युष्माकं का वा यूय ममान्बिकाः । तत्वमैकतोतपां पव पुज्ीमूतै च
फेनषत्‌ 1 ८ ¶
षे वा वियोगे वा सवेमीशवरविन्तया । ब्रहमण्डीश्वरधीनं न स्वतन्त्रं विदुषः 7
भ्टुषु दवत्सवैमनित्यं॑च जगश्रथम्‌ । मायामनित्ये कुर्वन्ति मायया मूदकेत्तसः ¶
सैनतरतत्च म छिप्यन्ते वायुवतकृष्णवेतसः। तस्माम्मोहं परित्यज्य चाऽश्ञपि दत्त मातर
हेवमुकतवा ता नत्वा पा रीकरपाषैदैः । यात्रां चकार मगवान्मना श्रीहरिं र्मरन्‌ ॥
दततिमितनतरे तत्र ददश रथमुत्तमम्‌ । विश्वकृते रभ्वं हीरकोण विराजितम्‌
सदैलपारेरावितं परागिकयेन विराजितम्‌ । पारिनातप्पूनानां भाखनादटैश्च शोभितम्‌ |
भणीनद्रदपणैः शितचामरैरतिदीपितम्‌ । क्रीडाहमन्दिरैरम्येधितरितौश्ितिते वरम्‌ ॥
तवक सुविस्तीणी मनोयायि मनोहरम्‌ । प्रस्थापितं च पावैत्या वेष्टितं परवरैः ॥
तैमारृम्ते यानं ता हृदये न विदूयता । संहस्र चेतनां प्रप्य मुक्तकेदयः श॒चाऽऽतुराः
ष्टा च स्वपुरः छन्दं स्तम्मिताश्चातिशोकतः | उन्मत्ता इव तत्रैव वक्तमरेमिरे भिया
कत्तिका उुः--
किमः क च यास्यामः वयं वतत तवदश्रगः | विहायास्मान्क याति त्वं मायं षप
स्तवाचुना ॥ १९ ॥
्ेहेन वर्धितोऽर्मामिः पुत्रो ऽपमाकं स्वघमेतः । नायं धर्मो मातृदगाननुरक्तः सुतस्स्यजेत्‌
ह्युकतवा कृत्तिकाः सवः त्वा वक्षति तं सुतम्‌ ¦ पुनमूरछं पवापुस्ताः सुतषिच्छेद्दार-
णम्‌ ॥ २१॥
कुमःरो बोधयित्वा ता अभ्यात्मवचनेन वै । ताभिश्च पाषैदैः साधमार्रोह रथं मुने ॥
पूणेकुममं द्विजं वेश्यां शुषठषाम्णानि द्पेणम्‌ दध्याज्यं मधु लाजांश्च पुष्प दुवसतान्ति-
तान्‌ ॥९६॥
वं गजेन्द्र तुरगं ज्वरद्नि सुषणेकम्‌ | पणें च परिपक्तानि फ श्राति विर्िानि १।२४॥
पतितवती नासी परदपि मणिपत्तमम्‌ । मुक्तौ प्रसूनमालं च पेथोमांसं च चन्दनम्‌ ॥
दुःैःनि वस्तूनि मज्गरानि पुरो पन । शृगारं नकुं कुम शवे व पभावहम्‌ ॥
रहस मयूरं च श्नं च दुक पिकम्‌ । पारावतं शङ्खविट चक्रवाकं च मङ्गछम्‌ ॥
दुषणतारं च सुरमि बेमरी शवेतवामरम्‌ । धेनुं च वशयुक्त पता्ष.दतिने हमभ ॥

ब्रह्म्रैवतपुराणम्‌ । ३५७

नाना पकाएवा्ं चाप्यरभरोषरङ्करध्वनिम्‌ । नोहरं च संगीतं षष्टाशंडुध्वमि कः ॥
ट शर्वा मङ्गरुं स हयगमत्तातमन्दिरम्‌ । क्षणेनाऽऽनन्दयुक्तश्च मनो कविरेषेन च ॥
कुमारः प्राप्य केरा न्यम्रोषाक्षयमुलके । कषण तस्थौ कृत्तिकाभिः पाषदभरवरेः सह ॥
पावेती मङ्गं कृत्वा राजमागे मनोहरम्‌ । पदमरगिरिन्दनीरैः सस्कृतं पारतः पुरम्‌ ॥
रम्माश्तम्मसमूहैश्च पट्सत्रशुकेस्तथा । भ्रीलण्डपह्वैवुक्तं पृणेकुम्भेः सुशोभितम्‌ ॥
पूर्णङ्कम्मनकभ्योप् तिक्तं च दनवारिमिः । असर्यरत्नदीपैश्च मणिराजैिरानितम्‌ ॥
नस्न्ेकवे्णनामुत्सवेः सेकुठं सदा । बन्दिभिर्विपवगैशच दुव पष्परयुतम्‌ ॥ ३५. ४
पतिपुत्रवतीमिश्च साभ्गीभिश्च सर्नितम्‌ । रक्षी सरस्वतीं गङ्गां साषित्रीं तुरु २३२५
अहन्धतीमहस्यां च दितिं तारां मनोरमम्‌ । अदितिं शतरूपां च शची संध्यां च

राहिणीम्‌ | ३५ 4
सनपूयां तथा सराहा संज्ञां वरणकामिर्नाम्‌ । माङि च प्रपूत च देवहूतिं च मेनकाम्‌ ॥
तमेकपाटलामेकपणौ पैनाककामिनीम्‌ । वपुधगं च मनां पुरस्छृत्य समाययौ ॥३९॥
र्मा रिलोत्तमा मेना घृताची मो हेनी शमा । उकेरी रत्नमा च सुशीग ठित कडा
कदैम्नमाद्ा सुरप्ा वनगङा च सुन्दरी । एताश्चन्याश्च बहवो विभरन्राप्सरषं गणाः ॥
सेगीतनतेनपराः सस्मित वेषसंयुना, | करतलकर; सव। जममुरानन्दपवेकम्‌ ।४३॥
देवाश्च मुनयः शैला गन्धवौः किन्नरास्तथा । स्वे ययुः प्रमुदिताः कुमारस्युवतैने ॥
नानाप्रकारवायेश्च रवां परैः सह। भेरवैः कषेतपरेश्च ययौ स।प महश्वरः ॥४५।।
सध शक्तिवरो हृष्टो दृष्टवाऽ८रात्पावैतीं तदा | अवरुह्य रथात हिरम प्रणनाम इ ॥
तं पद्मापरमुखं देवीगण च मुनिकामिनीः । हिव च परया भक्त्या स्गन्पमाप्य दस्त; ॥
कादिरेय शिवा दृष्टवा क्रोडे त्वा नूच॒म्ब च | होकर शच पुराः रै देभ्यो वै शकपेभ्विः
पानी :मुला देवस्तथा देवश्च होकरः । शैखश्च मुनयः सवै ददुम्तसमै शभाशेषः
कुमारः सगणैः स्धैमागत्य च शिवाङयम्‌ । ददशे तं समामध्येषिण्णुं क्षीसेदशपकष्‌
रलह धनस्थं च रत्नभूषणमूषिनम्‌ । धर्म््ञनद्रचनद्रा कैवहानिवाय्वादिभिचयतम्‌ ,-९ १३
देषद्धास्य प्रस्ास्यं मक्तानुगरहैकारकम्‌ । स्तुतं मुमीनद्वन्ः सेवितं श्वतचामरैः ॥
तं दृष्टश जगतां नायं मक्तेनन्नात्मकेषरः । पुल्कान्विततवाह्नः हिरम प्रणान ई ॥
विधि धमे च देव मुनीन्दं्च मुदाऽचितान्‌ । प्रणनाम पृथक्तत्र परि तेस्पः हभाश्षिषः

१क हरिशब्दस्य सं २ क "“हुमि्म्‌।

१५८ दरेपायनमुनिष्रणीत॑-

पथकतमाष्य पवीश्चाप्यषात कनकापतने। ददौ घनानि विरम्य: पावैलय सह शंकरः ॥
इति भ्रीनह्म ° महा ° गणपतिख० नारदना० कार्पिकेखागमनं नाम
षोडशोऽध्यायः ॥ ११ ॥

अथ स््ठदशोऽध्यायः ।

नारायण उवाच -

भय विष्णुनेगत्काम्ता ट्टः कृत्वा शुभेक्षणम्‌ । रत्नसिंहाप्तने रम्ये वापरयामाप्त षण्मुखम्‌
भानाविषानि वाथानि कास्यतारादिकानि च | नानाविधानि यन्त्राणि गद्यामाप्न कोदु-
कात्‌ ॥२॥
बेदमन्साभषिकतेश्च सथैतीरथोदपूणेकैः । सद्रत्नक्ुमशतकैः ल्ापयामाप् तं मुदा ॥ ६॥
सद्रःनप्ारखचिते किरीटं मङ्गलाङ्कदे । अमृस्यरत्नलवितमूष्णानि बहूनि च ॥ ४ ॥
वहूनिरुद्धा शके दिष्य ्षौरो दाणेवततमवम्‌ । कौस्तुरमं वनमालां च तस्मै चक्रं ददौ मुदा ॥
रषा ददो यज्ञसूत्रं वेदा वै वेदमातरम्‌ । पेध्यामम्् कृष्णमनत्रं तोत्र च कवचं हरेः ॥
कमण्डटुं च ब्रह्मज्ञं विधां वै वैरेमदनीम्‌ , धमो धरममतिं द्या सर्वे दरया दश ॥
परं मृत्यंनयं ज्ञाने तवशा लावबोषनम्‌ । शश्वन्प॒सपरदं तचचकज्ञानं च सुमनोहरम्‌ ॥<८॥
योगतन्वं तिद्धितस्वे ब्रह्मज्ञानं सुदुकमम्‌ । शं पिनाकं परह शक्ति पाशुपतं घदुः ॥
पैहाराञ्विनिकषेप तत्तेह।रं ददौ शिषः । शतच्छश्रं रत्नमा द्द तसतै.जटेशवरः ॥
गन्द च हयेनद्रं च सुषाकुम् सुध निभिः । मनोषायिरथे सूः तेनाहं च मनोरमम्‌ ॥

यमदण्ड यमश्चैव मह।शाक्तै हुतादानः । नानाराल्ञाण्युपायानि सवै देवा ददुपदा
कामदार कामदेवो ददौ तस्म मुदाऽन्वितः । क्षारोदोऽपृरवरत्नानि विशिष्टे पनन र॥
साशिघ्री तिद्धिविधां च सवाश्ताः कौतुकादद्‌ः । हिमारथ मयूरं च वाहनाय च मृक्टम्‌॥
छक्षमीश्च परमश्च मारत हारमुत्तमम्‌ । पापैती समता हृष्टा परमानन्दम।नत॥॥ १ ६॥
भहता सुशीलां च विद्य मेषां दणां स्ृतिम्‌ । बुद्धि सुनिमैलां शासित ए पष्िक्षमां
धृतिम्‌ ॥ १६ ॥
सुगं च हरो मक्त हरिद्‌।स्य द्द मुदा । प्रजापतिरदैवतेनां रत्नमूषणमूषिताम्‌ ॥
सविर्नतां सशरं च सन्दरीं समनोहरम्‌ । ददौ तस्मे वेदमन्त्ररविवाहविषिना स्वयम्‌
यां वदनि महाषष्ठी पण्डिताः रिदयुपाछिकाम्‌ । अभिषिच्य कु पारं च सव देवा ययुगरहम्‌
मुनयश्चैव गन्धवौः पणम्प जगद्श्वगन्‌ ' नारायणं च नक्षाणं पप दष्टाव रकः ॥

ब्रह्मैवतेपुराणमू । ३५९

धरणनाम हारं ताते षर्ममाठिङ्गय नारद । प्रीन्ण यवौ च रदेन गणः शकरार्धितः
ये ये त्ाऽऽगताः सव ययुरानन्दपुवेकम्‌ । परमानन्दततयक्तो देभ्या सह महैधरः ॥
काठान्तरे च तान्वौन्पुनरानीय शकरः । पुष्टि ददौ तरिवाहेन गणेशाय महात्मने ॥
तम्यां सगभः सा पावती हष्टमानप्ता ¦ सिपेवे स्वामिनः पादपद्म सा पर्वकामद्म्‌
इत्येवं कथित सवै कुमारस्याभिवेचनम्‌ । विवाहः पजने त्य गगेशषश्य विवाहकम्‌॥
पावेतीपुत्राभश्च देवानां च समागमः । का ते मनति वाज्छाऽपति कि मूयःश्रोदुमिच्छति

शति शा्रह्म ० महा ° गणपतिल्त० न।रदना ० कुमारगगेश्चविवाहकुमारामिवेक-
कथनं नाम सष्दश्ोऽध्यायः ॥ १७ ॥

अष्टादशो ऽध्यायः |

नारद उवाच-
नारायण महा माग वेदवे रङ्गपारग । परच्छामि त्वामहं ्रिचिदतिसदेहवान्यतः ॥१॥
सुतस्य त्रिदशशध्य धकरप्य महात्मनः । वि्रनिघ्ठश्य यद्विघ्मीश्वरस्य कथं प्रमो ॥
पारिपूणेतमः श्रीमान्परमात्मा परात्परः । गोोकन।थः स्वांशेन पावेतीतनयः स्वयम्‌|
अहो भगवस्तस्य मस्तकच्छेदनं विभो । प्रहृष्टया ग्रहेशस्य कथं मे वक्तुमहेपि ॥

नारायण उवाच-
सावधानं शृणु ब्रह्मनितिहापं पुरातनम्‌ । वितेशस्य बमृवेदं विधे येन च नारद्‌ ॥
एकदा रकरः पू जघान परमक्रुषा । पुमाभ्मिषिदन्तारं शुटेन भक्तश्पठः ॥१॥
भ्रीपूरयोऽमोघशूखेनाश नितुस्थेन तेनप्रा । जही स चेतनां स्यो रथाच निपपात ह ॥
दद्र कश्यपः पुत्र मृतमुत्तानोचनम्‌ । इत्वा वक्षति ते शोकाद्विककाप मूं सुहुः॥
हाहाकारं सुराश्क्रुषिदेपुमेयकातराः । अन्धीमूते जगत्स बमूव तमप्ताऽश्वृतम्‌ ॥
तिष्परम तनयं दृष्टवा चाशपत्कशयपः रियम्‌ । तपल्वी ब्रह्मणः पौत्रः प्रस्वलन्ब्ह्मतेजप्ता
मत्यत्रस्य यथा वक्षद शेन तेऽथ ¶ । स्वतुतरस्य रिररिछनं मरिप्यति न सशयः
शिवश्च गित्रो यः क्षणेनैवाऽऽदतेषकः । बहज्ञानेन तै पथे जीवयाभाप तत्तणात्‌॥
नरस्मविष्णुमहेशानामेशश्च त्रिगुणात्मक । पूश्च चेतनां प्राप्य समृत्तस्थौ पितुः एुरः
ननाम पित मकस्या शोकरं भक्तवत्प्रलम्‌ । विज्ञाय हभोः शापं च कश्यपं स चुकोप हं
विषानैव जग्राह केपेनैवमुवाच ह । विभ श्च पारितयज्य मने श्रीङृष्णमीश्वरम्‌ ॥

, ; दैपायनमुनिमणीव॑-

स-पुपमनित्यं च नश्वर चेश्वरं विना । विहाय मङ्गं पतथ विद्रनेच्छेदमङ्गलम्‌ ॥
वेव परितो, र्म! समागत्य पसम: | बोधयित्वा रविं तत्र युयोज विषदेष्वन; ॥
रसम स्कऽऽशिषः शेमुतैढा च स्वाछयं मुदा । जगाम कदयपश्चैव स्रा रविरेव च
अप्रानी सुमाडी च उवधिग्रहतो बभूवतुः । धित्रौ गहितप्तभ॑ङ्गौ शक्तिहीन हतपभौ
लङ स्वय ब्रह्मा युवां च भजतां रविषू । सूथकोपेन गित युवामेवं हतप्रमौ ॥
य कचं स्तोत्रं सै पूजाविधि विधिः | जगाम कथयित्वा तौ बरहमकोर सन तनः ॥
ततस्तौ पष्करं गत्वा सिषेवति रवि मुने। स्नाता तरकाटं मकतया च जपन्तो मन्ममुत्तमम्‌
ततः सूद्व पराप्य निजह्पौ बम्‌ दुः । इत्येवै कथितं पप फं मुष श्रोतुमिच्छति \
इति श्री्रह्य ° महा ° गगपतिल ° नारदना ० विच्ेशाविघनकथनं
नामाष्टादक्रमोऽध्यायः ॥ १८ ॥

अथेकेनविंशो ऽध्यायः ।

रर

नारद ३व।च -
किं सतोधं कवच नाय ब्रह्मणा छोकरप्ताक्षिणा । दानवाम्यां पुरा दत्तं सूरस्य परमासमनः॥
किंवा पूजाविघानं वा कं मन्त्र व्याभिनाशनम्‌। सवै चस्य महा पाग तनम त्व वकतुमहेति
सृव उवाच--
नारदस्य वचः श्रत्वा मगवानकरुणानिषिः । स्तोत्र च कवचं मन््रभूचे तत्पूजनक्र्म्‌ ॥
नारायण उकषच-
णु नरद्‌ वक्णमि पूयेपूज विधेः क्रमम्‌ । स्तोत्र च कवचं स णपम्याधिविमोचकम्‌॥
पुमारिमाखिनै दैत्ये व्याभिग्रत वमूञतुः विथ प्र्मरतु. स्तोतुं शिवमन्वपद्‌।यकम्‌॥
रह्मा गता च वैकुण्ठं पप्रच्छ कमटोपतिम्‌ ¦ शिवे तत्रैव सपयन्वन्तं हरिसनिधो ॥
ब्रक्मोष।च--
सुम छिमालिनैौ दैस्यौ व्याभिग्रस्तौ बभूवतुः | क उपायो व हरे तयोरपधिविनाशने ॥
दिष्णुसवच--
कृतवा सूरस्य सेवां च पुष्कर पूणवत्सरम्‌ । व्याविहनदुमेदंस्य तौ च मुक्तो मविष्यतः
शकर. बा च-- ॥
तेत च कचं मन्तं कल्पतरं परम्‌ । देहि ताभ्यां जगत्का्त पयाभिहस्तुमिहात्मनः ॥
भावं संपसदातारौः समद्‌ता हरिः स्वयम्‌ । व्याग्रहस्ता दिनकरे यस्य यो शिषिथो श्रि

भरहममैवरपुरणम्‌ । ३६१
तयोरनुमति भाष्य ययै दैत्यगृहे तरिषिः। तदा प्रणम्य तं दृष्ट्वा तस्मै दद्रा नम्‌ ॥
ताबुवाच स्वय॑बरहम। रोगग्रस्तो दयानिषि, । स्तन्ध।गाहाररहितो पृ यदु गन्धतयुर ॥

ब्रह्म बाच--
गृहीत्वा कवच स्तोत्र मन्त पूनाविधिक्रमम्‌। गत्वा हि पणरं वत्सौ भजथः प्रणतो रकिम्‌॥
लाव चतुः--
मज।वः केन विधिना केन मन्त्रेण वा विषे| रं स्तोत्र कचं किं वा तदावास्यां वद्धुना
ब्रह्मोवाच--
कृत्वा त्रिकाठं स्नान च मन्त्रेणानेन भास्करम्‌। सेव्य मास्करं मक्या नीरिने। च विष्य
ॐ हीं नमे मगवते सूर्याय परम।त्मने | स्वाहात्यनेन मन्तरेण सवघानं दिगकरम्‌॥१९॥
संपूज्य दत्वा मकतया वे चोपहाराम्तु षोडश । एवं संवन्सरं यावदुधुवं मृक्तौ म वप्रयः ||
अपू कवचं तस्य युवाम्यां प्रदद्‌म्यहम्‌ | दतं गुरुणा पूथैमिन्द्रय प्रातिपृवेकम्‌॥ १८॥
तत्प्हलमगा ङ्गाय शापेन गोतमस्य च ¦ अहस्याहरणेनैव पापयुक्ताय कटे ॥ १९॥
बृहर्पतिरवाच--
ईद शृण प्रवक्ष्यामि कवचं परमाद्भुतम्‌ ; यदुधुत। मुनयः पता जीवनपुक्ताश्च भ'रत्‌॥
कवचं निभ्रते। उपभिने मिथाऽऽग्रति सनिधिम्‌ ¦ यथा दृष्ट्वा वैनतेयं पलायन्ते मुनेगभाः
दाथ गुरुभक्ताय र्वरिष्णयव प्रकारायेन्‌। खश 4 परशिपराय दन्ता सृत्युमवाप्मुषात्‌
नग द्वलक्षणस्यास्य कवचस्य प्रजापतिः ; क्षि उन्दश्च गायत्री देवे दिनकरः प्वथम्‌ ॥
व्यापिपणारे सन्द विनियोग, पकं वितः ¦ सद्दा रोगहरं सारं सषैपापप्रणाश्नम्‌॥
ॐ ही हीं श्व श्रीपूयोय स्वाहा मे पातु मस्नकम्‌। अष्टादशाषरो न्त्र! कपाटमे सद्‌।ऽवतु

ॐ हीं हीं श्री श्री रोय स्वाह म तु नासिकाम्‌ | नशर पातु सूर्यश्च तारकां च विक्तैनः
माकरो मेऽधरं पातु दन्ताग्दिनकरः सदा | चण्डः पातु गण्डं मे मारण्डः कणेमेव च

मिरिरिश्च सदा पकन्पे जदं पूषा सदाऽवतु ॥ २६ ॥

वतः पतु रविः शश्न्नामि सूथः स्वय स्तदा । कङ्कारं मे सद पातु सवदेवनमस्छृतः॥

के पातु सदा ब्र्नः पातु षी प्रमाकरः । विमाकरो मे प््वा्गं पातु -तततमीश्वरः॥

इति ते कितं वत्स कवचं सुमनोहरम्‌ । नगद्विक्षणे नाम त्रिजग्पुमुदुकेभ९॥२९॥

पुरो दत्ते च मनवे पुरुस्तयेन तु पुष्करे । मया दत्तं च तुम्ध त्स कमे न देहिभोः

२पधितो मुच्यसे स्वं च कवचस्य प्रप्ादूतः | मवानरोगी श्रीश्च मविष्यी न संशयः॥

0

१ क. हीङ्गीी सु" ।
४६

२४४६ दवेपायनप्रनिमणीहं-
रक्त्रषहमिप्येण यत्फषटं कमते नरः | तत्फलं ढमते नमं काचध्याप्य पारणा ।६र॥
रकवककरन्ञाग यो.मूदर माकं यनेन्‌ । .द्चश्परनसो पि मनिद्धिने जयतेः ॥:
व्रह्मोवाच-
धृहवेदं @त्चं वेत्त) कृव। कप्तवनं रवेः । युवां उपाग्रिविनिमृक्ते निशितं तु मविष्पथः ||}
स्तवनं सामवदृक्तं पूयस्य ठ4धिमोचनम्‌ । सतैपापह्रं स रं धनरोग्यक प्रम्‌ ॥
ब्रह्मताच-
ते बरस परप घाम उवोतीर्प प्रन(तनम्‌ । त्वामहं २।तुमेच्छ मि मक्तानुग्रहकारकम्‌ \
नेच चम रोकनाथं पापविमौचनम्‌ । तपतां फर्दात,रं दुखं पापिनां" तद्‌ ॥
कमनुहपकरद कर्मबीजं दयानिधिम्‌ । वर्मह्पं क्र हपमरूपं व्ैर्वज्म्‌ । ६८॥
रह्मविष्णुहेला रमेश च त्रिगुणात्मकम्‌ । व्यािदुं व्याधिना शे कमेहमय।पहम्‌
छल्‌ म्तद्‌ं सार. मक्त प्वेकमम्‌ ॥ ६९. ।
सर्र प्रूपं ८६५ सवैकम॑णाम्‌ । प्रयक्तं सपो कनामपरल्क्ष मने हरम्‌ । ४०॥
शश्वद्रपहरं पश्वद्र्दं सेिद्रदम्‌ । पिद्धिषवरूपं सिद्धेशं सिद्धानां परमं गम्‌ ।
स्तर जमिमे. क्तं गृह्यदुद्यतरं परम्‌ । श्रेतध्यं यः पठेन्ि्यं उाविम्य, स प्रमुच्यते
आर्य कृष् च द्रिं रोगः शोके भृ कलः तरप नरश विशश श्रीपृथेकृप प. धुरम्‌
महककु्ठी च गलिते चक्ष न मइ भी | यकग्रन्त महादटी नानायाधिधतेऽपि बा
मासं कत्म हवित श्स्वा ऽतो मुच्यते धुरम्‌ . सानं च प्वैती "नां कमते नत्र शाः
पुपर गच्छते शधं भाष्करं मजते सुतौ । इत्येवमुक्त्वा स विधिनेगाम स्वालये मुद्‌। ॥
तो निषे पनि 4 तं नीरुजौ हंबमूवतुः । {त्यवं कथितं वत्स ५ मू१: प्रेतुर्च्छिति ॥
सथविन्रहं साः शिपिशं शन्निनारानम्‌ । स्तोनेणानेन तं स्तुत्वमुच्ते नात्र पशय; ॥,
इति श्वीनह्म० महा ० गणण्निख ° न रदना ° विघचकरारणकथनं न मै-
कोनिश-ध्ययः ॥ १९ ॥

[न्यगा
अक कक किक जक

अथ रिह्नोऽध्यायः |

नश्द्‌ उकातचै--
हररपमुतने) हरितुस्यो भगनयां । तेजत। किक्रमेगेव मतव श्रोतुमहति ॥ १ ॥,
विध्ननि्(य यदि श्रते त्परमाद्ुतम्‌ । तद्वि कारिणे चेव रिश्वकारणवक्तरकरतः ॥ द|
पुनः श्रो तुमिच्त्मि स्वातममेहुभज्ञनम्‌ । मरोक्यनातनः गजास्ययोजनाैकम्‌ ॥

धावेत पुराणम्‌ । ५५६.

धिितेपने¶ बहुषु जन्तुष्वन्नमु3; पते । पुप्राभिनां सुद्पैषु नानाह्र्षु हपिणमि ॥
नारायण उवाच-

गजा्यरोजनायाश्च कारणं इणु नार । गोप्यं सवैपुराषु वेदेषु च सुषैटेमम्‌ "8॥

हारणं सपरदुःखानां कारणे स्षतेपदाम्‌ । हारण विपद्‌। चैष रहस्यं 'पापमचनम्‌ ।९॥

महारक्म्यःश्च चरितं स्वेमद्गकमङ्गकम्‌ । सुखदं मे क्षद्‌ चैव चतुकफटप्रदम्‌॥ ७ ॥

शृणु तात प्रचदैयेऽहभितिहात पुरातनम्‌ । रहस्यं पादमक्षस्य पुरा तातमुख च्छम्‌ ॥

एकदैव महेन्दशच पृष्पद्रा नदीं ययौ । महासंपन्मदोन्मत्तः कामी राजि गाऽनिंतः ॥

तरेऽतिरहःम्थाने पुप्पो्ाने मनेहरे । अर दुगैमऽरण्य सवैजन्तुविवरजते ॥ १०॥

भभरध्वनिधयुक्त पंके किलरतश्रवे । सुगधन्धपुप्पपन्छिष्टगयुन सुरभीकृते ॥११॥

द्दह रम्भां तत्रैव चन्द्रटोक त्समागताम्‌। सुरतश्चमविश्रान्तिकामुकीं कामकामुङगीम्‌ ॥

इ्छन्तोमीभ्सितां कीडां गच्छन्तीं मद्न।श्रमम्‌। एकाकिनीमुनमनस्कां मन्भथोद्धतमानकताम्‌
श्रोणीं सुदतीं सथामां निम्ब'घरपतरोशहाम्‌ ' बृहचितम्बभारातीं मत्तवारणगानिर्मम्‌ ॥

सस्मितास्यशरशचन्द्रां सुक्टाक्ष च रिश्रतीम्‌। विभ्रती करीं रम्यां मारतामास्यशेभिताम्‌
वदिदुद्वंश॒कथगं रत्नमूषणभूषि गम्‌ । कम्तुरीनिन्दु न साये स्तिम्दूरं बिभ्रतीं मुत्र ॥

नीटोत्पद्लरथामकउजरोउञ्वलोचनाम्‌ । मणिकुण्डलयुःप।दचगण्डस्यलविराजिताम्‌
अत्युन्नतं सकटिनं पत्ररानिषरिरानितम्‌। सुखदं रतिकरानां च स्तनथुग्मं च बिभ्रतीम्‌ ॥

सतौ मारयवेषाढयां सुभगां सुरतापुत्काम्‌ । प्राणाधिकं च देवानां घवच्छं स्वच्छन्दगा-

मिनीम्‌ ॥ *१९ ॥
शैराभप्प्रतां रम्यामतीव रिथिरयौवनाम्‌ । गुणरूपवर्ती शान्तां मुनिमानकमोहिनीभ्‌ ॥
क्रा तामतिवेष(ढयां तत्कराक्षेण पीडितः । इन्द्रोऽतीन्दियचापश्याल्यव्तुमुपधक्मे ॥
इ उवाच-

कै गच्छति वरारोह क गताऽपि मनोहरे । मय। दृष्ट। हि सुचिरात्कस्याणि सुफीऽ्धुना

सैवेन्वेरण दतो ऽहं श्रत्वा वाचिकवकत्रतः | त्वप्यासक्तपनाश्चासि नान्यां पै गणयामि च

युषीप्॑जखछा्थी यः फिमच्छेत्पह्षठं जलम्‌ । पड नेच्छेखन्दनाथां पङ्क जर्थी भ चौ्पटम्‌
सुषार्थ न पुरामिच्छेदूदु गाथी नाऽऽगररं ज्यू । सुगेन्विपुष्फदायी यो दछ्ेशतसं न

चेच्छत । २५ ॥
व्ली चरकं नेच्डे^पुमोगौ दष्टम जनम्‌ । पाण्डिते: सह तैवा नच्छेतहीरनिषि नर. ॥
विहाय रल्नामरणं केऽपीच्छे्ेहमुष्णम्‌ ॥ २९ ।

३६४ देपायनमुनिपणीतं -

तवां नऽ5ग्िष्य महाविज्ञां को मूदो गन्भुमिच्छति। विय गङ्गां को विज्ञो न दीमन्यौ च
वाञ्छति ॥ २७ ॥

इद्दिभश्चः द्र रति वर्धयन्पीं पदे षदे । वरं प्रायेयितारशच पाणिनश्चपुतार्थिनः ॥२८॥
इ्येवमुकत्व। मघवानवरद गजेश्वरत्‌। कामयुक्तशथ पुरतस्तस्थौ तस्याश्च गारद्‌ ॥ २९॥
त्वा तद्भवनं रम्भा महदगाररोटपा जह।्'ऽऽनम्रवद्‌ ना पृकाश्वितिग्रहा । ३०॥
समराननक्रक्ेण स्तनोर्वोरिरोनेन च । नमक्तिगमैवाकयेन चाह्रत्तस्य चेतनाम्‌ ॥३१॥
मिते सारं सुमधुरं सुक्िग्े कोमलं प्रियम्‌ । पुहषायत्ताजं च प्रवक्तुमुपचक्रमे । ३२॥

रम्भोवाच-

यास्यमि वाञ्छे यत्र प्रभ्ेन तव #ं फलम्‌ । नह तो९जननी धृतानां दष्टभित्रता ॥
यथा मधुकरो ोमारपवंपुष्पा सवं ठमेन्‌ । स्वाह यत्र तिरिक्तं स तत्र तिष्ठति सैततम्‌
तयैव कामुकौ लोके भमेद्धमरवहपदा । चास्यात हि काश्व वायुदद्रप्तमाहरेत्‌ ॥
सुपुमानङ्कवत्ल्ीणां यथा शाखाश्च शाखिषु । कामुकी काकवदोटः फठ्‌ भुक्त्वा ॥

| प्रयाति च ॥ ९९ ॥
स्वकायैमुद्रेथावत्तवदवातप्रयो ननम्‌ । स्थितिः कायं नुराधेन यथा काष्टे हुताशनः ॥
यावत्तटागे तोशनि तावधारंसि तेषु च । शोषारममे च तोयानि(ना) यानित स्थ नान्तर पुनः
त्व देवानामोश्वरोऽकि कामिनीनां च वाच्छितः । पमि रसिकं शछवद्राच्छन्तिरपतिकाः
पुखत्‌ ॥ ६९ ॥

युवानं रप्िकं शान्त सुवेष पुन्द्र भयम्‌| गुणिनं धनिनं स्वच्छं कान्तमिच्छति कामिनी ॥
दुःशीढं रोगिणं वृद्ध रतिश्चक्तविोजितम्‌। अदातारमकिज्ञं च नेव वाज्छिनिति योषित. ॥
का मदा न च वाञ्छनत त्वामेवं गुणफागरम्‌ } तवा.ऽन्नाकारिणीं दासीं गृहाणात्र
यथा सुतम्‌ ॥ ४२॥

इषया सपि स। च तं पपौ वक्रच्ुषा । कामाभ्िदगधा विगलष्ठञ्ना तस्थौ पमौप्तः
ज्ञात्वा मावे स्मरातोयाः र्मरशा्ञविश्ारदः। गृहीत्वा तां पुष्पतद्पे विजहार तया सह्‌ ॥
चुघुम्न रहति प्रौढां ना च सुमगां वगाप । पक्बम्नापरौष्ठी च सुदत्या चुम्बितस्तया |
नानाप्रकार्गारान्विपरीतादिकान्मने । चकार कामी तत्रैव शृङ्गारो मूर्तिमनिव ॥
तौ कामाहितचिरी नो वुबुषाते दिगनिशम्‌ । अन्पोम्यगतनिततौ च काग जञानवभितौ
पत च कृत्वा स्यठे क्रीडां तय। सह सुरेधरः । ययौ जछविहारायं पुष्पमद्रानदीजलम्‌ ॥
~ क्‌. कामाग्न्याहुतिवाः ` कामारन्याहुतिवा"

(~

्रह्मतैवत पुराणम्‌ । ।

प्त चश जलक्रीडां तय। ह मुदा क्षणम्‌ । नलात्स्यठे स्थलारौये विजहार पुन.
एतस्िन्नम्तरे तेन कर्मना मुनिदैगवः । पशिष्यो याति दुवौ पा वैकुण्ठा च्छकराछ्य
तं च दृष्टा मुनीन्द च देवनः स्तन्धमानसः । ननामा ‹ऽपत्य सहसा द्दौ तस्मैस बाऽ =;
१।रिजातप्रसनं यदत्तं न।रःयणेन षै | तच्च दत्तं महेन्द्राथ मृनन्द्रेण महात्मना ॥९२्‌॥ .
दत्वा पुष्यं महाम.गस्तमुवाव कृषानिषिः | माहान््यं तप्य षत्कचिद्‌प्‌१ मुनिपरमः ॥
दुबासा उवच--
सवैविघ्नहरं पु्पं नारायणनिवेदितम्‌ । मृध्नीदं यस्य देवेन्द्र जयस्तस्थैव सवतः ॥ ९४॥
पुरः पूना च सषा देवान मप्रणीमेवेत्‌ | तच्छायेव महाट्ष्ीने जह? कदाऽपि तम्‌ ॥
ज्ञानेन तेजसा बुद्ध चा विक्रमेण टेन च । सवेदेवधिकः श्वीमान्हरितु्यपराक्रपः ॥
मकतया मुरि न गृह्णाति योऽहंकारेण पामरः । नेवे्य च हरेरेव स श्रष्टश्रीः स्नातिभिः
इत्युक्तवा शहाकरांशश् हय मच्छकरालम्‌ ¦ तत्प्र रम्भान्तिके तिष्ठ्चिक्षेप गजमस्तके ॥
तेन भरष्त्रियं दृष्ट ण जगाम पृगकयम्‌ । पुंश्चली योगयमिच्छन्ती नापरं चश्चर्‌'ऽषमा
देवगजं १रिसज्य गजराजो पहली | विवेश महारण्यं तं निक्षिप्य स्वतेजसा ॥१०॥
तनैव करिणी प्रप्य मत्तः संमुने बत्‌ । साऽतो बभूव वरागा यपिज्ञातिः सुखापि ~?
तयेनेमुतपत्यानां निवहस्तत्र कानने । हरिर्तन्पस्तकं चत्वा योनयामस बर्फे ॥
इत्येवं कथितं वत्स फ मृयः श्रोतुमिच्छति । गजाम्ययोजना१।श्च कारणं प्म्नादानम्‌ ॥
हति श्रीब्रहय० महा० गणपतिख० नारदना ० गणपतेगीनास्ययोजना, `
हेतुकथनं नाम विंशोऽध्यायः | २० ॥

अथैकविंशोऽध्यायः |

नारद उवाच-

ते देवा ब्रह्मशापेन निःश्रीकः केन वा प्रमो । बभूनुस्तद्रहस्यं च गोपनीथ सुदुकमम्‌ ॥
कथं व। प्रापुरेते तां कमलां जगतो परपूम्‌ । र चकार्‌ मदेन तद्वःनक्तमहैति ॥

नार।यण उवाच--

गनेन्द्रेण पराभूते रम्भया च सुमन्द्षीः । अरषटशरदैनप्यक्तशच प्त जगाशमरावतीम्‌ ॥
तां ददे निरानन्दो निरानन्दां पुरी मुने । देन्यग्रस्ां बनधुर्हाना वैरि: पमाकुलःम्‌ ॥
इति श्रत्वा दुनयखाल्लग'म गुरुमन्दिरम्‌ । तेन देवगणैः सार्घं जगाम ब्रह्मणः समम्‌ ॥
गत्वा ननम ते शंकरः संर. साध तणा गुरः । तुष्टा वेदवाक्यैशच स्तेतरेणापि च पत्यत ॥

६६ दैषायनमुनिष्णीत-

धूति कथयामास वाक्णतिस्तं प्रज गतिम्‌ । श्रुत्वा ब्रह्मा नम्रक प्षतमुपर्वमे |
भि वाधि--

भधत्रोऽति देवेन शाखद्रजभ्रिया जटन्‌ । रकमीसमः रचीमती परक्वीटोद्षः सदा
ओतमश्यीमिरापिन मगाज्गः सुगसस्ारि । पुनरेजाव्हीनस््ं पर ज्रीररोटषः ॥ ९ ॥
ओः परलीपु निरतरतसय श्रवो कुता यशः । च निन्थः पाण्युक्तः रादरत्सतमभु च
नमेयं र हररेव दत्त दुरवापा च ते| गजमू/धन त्वया न्यस्तं रम्भयाऽऽहः चेतसः ॥
क पा रम्भा सवेमोग्या काधुना त्वं भरिया हतः । स्वै स्यपरः्नी त्वां गता लयषैत्वा
क्षणेन पा ॥ १९५॥

वेरयाश्छीकभिषन्ती निःश्रीकं न च चश्चटा । न नवं प्रयैयन्ती परिमैरय पुरातनम्‌ ॥
यङ्क तद्रतं वस्स निष्पन्ने न निवतैते । मन नारायणं भक्त्या प््मयाः प्रषिहतवे ॥
शतुर्वा त जगत्सेषटा तात्र च क्वच दद्‌। । नाराध्णभ्य सन्त च नारायणव्रथशः॥
पतेः च गुरुणा ह्यपन्मन्तमीप्तितम्‌ , गृहीत्वा कवचं तेन पष्ट. पुष्कर हरिम्‌ ॥
वेमे निराहार मरते पुण्यदे कामे । प्िपेवे कमराकन्तं कमटापाष्हिते ॥१२॥
जिय हरित्तर। वाञ्छितं च वरं द्दौ । रक्षमीसतोत्े च कवचं मन््रर्थव्षैनम्‌ ॥
दश्वा जगाम बेङ्ण्ठतिन्दः क्षीगिदमे च । गृहीत्वा कवचं स्तुत्वा प्रप पद्माख्यां भमि ॥
सुरेश्वरोऽरं जित वै क्रभचामरावरतीम्‌ | प्रत्येकं च सुगः प्य स्वार्थं प्र परी.श्ततभ्‌॥

ति श्रीनह्म ° मेहा० गणपातिख ° नारदना० शक्ररक्ष्मी पशिनीभर-
विंशोऽध्यायः ॥ २१॥

अथ द्रार्विशोऽध्यायः |

पादम ज

नारद्‌ उबाच-

शधि हति कि स्तेन कतं ददो । महारुक्पाशच रक्षी रास्तमे बरहि तपौचन ॥
नारायण उषाव--

पष्कररे च तपस्तप्त्वा तिरराम सर्र; । आविर्भभुव तत्रैव द्विष्ट दृष्ट हरिः स्वयम्‌॥

तमुवाच हषीकेरो वरं वृणु ययेप्पितम्‌ । स च के वरं रक्मीमीश्ततम वदै मुदा ॥

अरं दश्वा हर्पीकेशः प्वपतुमुपचक्रमे । हिते सत्य च सारं च परेणमपुखवहम्‌ ॥
मधुसुदन उवाच--

ण मानै दाक एमटुःतविनारानम्‌ । परमेधयेजनकं सवेरदुवरिमदेमु ।॥ ५॥

्कषवैरेएराणम्‌ | $4४;

हणे च पुरां दतं कष्टे च जठप्टुते , यदधू्वा जगतां प्रष्ठः सैशवधैयुतो शभिः ॥
कहूहुमैनवः सकसरवध्ययुता यतः । संवैयैपदस्यास्य कक्वस्य ऋषिक; ॥१७॥!
पर्‌्तदछनश्च प। देवी स्वयं पद्मालया वरा । सिद्धयेशवयेपुतषेन विनियोगः प्रकीर्तित
यद्र ` कलचेःलाकः सवत्र जयी भवेन्‌ , मस्तक पाठु-मे पद्मा कण्डं पतु हरिप्रिपाः॥'
नाति गतु मे रक्ष्मीः कमला पातु टो चने । केशान्केशवकान्ता च॑ कपाठं कमरा ॥›
जक्रूीणडयुगपे कन्ध सपतपरदा पदा । ॐ श्रीं कमलवा तिने स्वाहा पठ सदाऽवतुः॥
ऊह ्री.पप्राप्रायि स्वाहा वक्षः सदाऽवतु । पातु श्रीमम कङ्कं बाहुयुभ .कतेनभः॥
उही. लक्ष्ये नमः पादौ पातुमे सततं चम्‌। ॐ हीं श्री नमः पद्मायै स्वाह भु
नितम्बम्‌ ॥ १९॥

उ, प्री महालक्ष स्वाहा सवाङ्गं पतु मे पदा । ॐ हीं श्रीं खी मह्टक्त साह मां
पातु सवतः ॥ १६॥

इतिः तेकथितवत्स पतपत्कर परम्‌ , सवर्द नाम कवचे -परमादुतम्‌ः ॥ ` १४॥
गुरषम्पचयै भिधवत्कवचं धारयेत्त य, । कण्ठे वा दषिणे बाहो स पवविनथ। मवेत्‌- एष
मह्मलक्ष्मीगृहं तस्य न जहाति कदाचन । तस्य च्छायेव पतते प्ा च जन्मनि जन्मनि॥
इदे कवच्मन्ञात्ा मनेलक्ष्मी स मन्थी; । शतरक्षप्रजापेऽपि न मम्ब: तिद्धिद्ायकः॥

नहपम उगच-

दवा तस्मै च कवचं मन्त्र वै षोडशक्षरम्‌। पेतुष्टश्च जगन्नाणो जगता हितकारणम्‌ ॥
ॐ ही श्री छी नमो महारक्ष्े स्वाहा । ददा तस्मे च कृपया चेन्धराय च महामुने ॥
ध्यानं च पामवदोक्तं गोपनीयं मुठेमम्‌। सिद्धमुनन्द्दु्पाप्य धुर द्धि इमम्‌ ॥
शेतचम्पकवणामां शातचन्द्रसमप्रभाम्‌ । वहनिडद्धां ुकाथानां रत्नमूषणमूषिताम्‌ ॥

हेषद्धास्यप्रतननाम्यां मक्तानुप्रहकारिकाम्‌ । कत्र बिन्दुमभ्यस्यं सिन्दूरं मूषणे,तधा,॥
अमृटयरत्नरचतङ्कुण्डरेःज्उमूषगम्‌ । विभ्रती कबरीमारं माङतीमास्यशाभितम्‌ ॥

सदस्तरदपद्मम्थं स्वस्यां च पुमनेहराम्‌ । शान्तां च श्रीहरेः कान्तां ता मनेज्जगत प्रपूत

ध्यानेनानेन देवेन्द्र याला रक्षमी मनोहरम्‌ | म्या सैपञ्य तस्थै च चोपवारांर३ षोडश

ुत्वाऽनेन स्तवेनेव वक पमाणेन वाव । नत्वा वरं गृहीत्वा च छमिभ्यतति च निदनिम्‌\।

स्तवने दणु देवे महारम्या पखभदेम्‌। कथयामि सुगोप्यं च तरिषु टेक दुकैमम्‌ ॥

------~--------*-------------~-------------*~-- ---~--------------.

चतक

१५ क. सुषौ २ क.वचर्श्रीनः , रकां, २क. श्रीं महालदभयै हरिप्रियायै स्य" ।

[क ®

३६८ देायनमुनिभणीतं -

नारायण उवाव-
देवि तं सतोतमिच्छमि न क्षमाः स्तेतुमीश्वराः | बुद्धेरगोचरां सृकं तेनो सनातनम्‌
सत्यनिषचनीषां चको वा निर्वक्दुमीशः ॥ २७ ॥
सेच्छामवीं निराकरां मक्तनु्रहविप्रहाम्‌ , स्तोमि वाङ्मनपतोः पारां विवाहं जगदम्बिके
परां चतुणी वेदानां परजीजं मरणेवे । सुवस्याधिदरेवी च प्वौपामपि सेपदाम्‌ ॥२९॥
भोगिनां वैव योगानां ज्ञानानां ज्ञानिनां तथा ‹ वेदानां १ वेदविदां जननीं वर्णयामि क्रम्‌
यया विना जगत्वैमबानं निष्फटं धुरम्‌ । यथा स्तनेधथानां च विना मात्रा सुखं भवेत्‌
प्रसीद जगतां मात रलापमानतिकातरान्‌। वयं त्वच्चरणाम्भ ने प्रपन्नाः शरणं गताः ॥
नः शाक्तरूगये जगन्मात्रे नमो नमः। ज्ञानदा वद्र समदाय न° ॥ ३६॥
हरिमक्िप्रद पिन मुकिदयि न०। सर्जता सवदा महारक््यै न ॥ ३४ ॥
कुपुशराः कुत्रचित््न्ति न कुत्रा कुमारः । कु माता पु ्रदापं १ हाच गच्छति ॥
स्तनेधयेम्य इव मे हे मातरदहि दशनम्‌ । कृपां कुर कृपातिन्धे। त्वमस्पान्भक्तवत्सञ॥
इत्येवं कथिते वतत पद्मायाश्च बुमावहम्‌ । सृखःं मोक्षदं पा! शमः सपदः प्रदम्‌ ॥
इदं स्तेज महापुण्य पृज'कटे च यः १३त्‌ । महाल्षभीयृर तस्य न जहाति कदाचन्‌॥
इत्युक्तवा श्रीहरि्ते च तत्रैवान्तरधी वत । देने जगाम क्षारिदं सुरैः पराध तदाज्नना

इति नक्ष ° महा ० गणपति ° नारदना ° रक्षमीस्तवकक्चपजा कथनं

नाम द किंऽध्यायः॥ २९

अ¶ त्रयोारिश्ेऽध्वायः |

स चय भे

नारायण उवाच--

[ ९ ॥ < ¢ + भ न + 9 (म
इन्दश्च गुरणा सा पटः सेदृषटमानप्तः | जगाम शीघं पदमा१ तीरं क्षी प्प५ानिषैः ॥
कवचे च गरे बदुष्वा सद्रलनगुटिकाचितम्‌ । मनस्त स्तवनं दि>4 स्मा(स्मारं पुनः पुनः
ते सवै मक्तथृक्ताश्च तुष्टुवुः कपटालयाम्‌ । साश्रनेताश्च दीनाश्च मक्तिनम्ना मकराः
सा तेषां स्तवनं श्रत्वा प्यः साक्षाहमु१ ह । सहखदलपद्म्या शानचन्द्रतमप्रभ। ॥

जग्रा सुप्रमया जगन्मन्ना यया मुने । तानुवाच जगद्धात्री हितं सार यथोविनम्‌ ॥

१ क. क्षमः स्तोतुमिश्वरीम्‌ । २क. स््वैशस्या । २३ क. गोपीनां चैवं गोपानां ही" ।
ए क, मवस्तु ।

्रह्मवैवतं पुराणम्‌ । -६९

पहारुक्षपीरतरय -
षत््ा नेच्छामि वो गेहान्णः३ नेवं प्षमाऽधुन। । अष्टन हमश.ण दवमेमि ब्रह्य पतः
प्राणा मे ब्रह्मणाः स्व शश्त्पुत्राधिकं प्रिया; । विदत्तं च यरिकचिदुपर्ज21 सदैव च
पिपा ब्रुवन्तु मां तुष्टा यास्यामि भवदाज्ञया | नं मे पूजां धुवं क सप्र स्ते च तपलिनः
गुरमिनरंहणिदवोभनषामिवैषणवप्तया । यैदमान्यं मदैवात्ते शशः सन्ति तैः पदा ॥८॥
नारायणश्च मगवान्निभेति ब्रह्मश्ापतः । सवेबीनि च भगवनपरवेशश्च सःन: ॥९॥
९तक्षिन्नन्तरे जह्मःत्राह्मणा हृष्टमानसाः । आजग्मुः पसििताः सर्वै उवरनतो ब्रह्मतेजता
सङ्धिराश्च पवेताश्च क्रतुश्च मूर्ुरेव च । पुरुह पुश्च मरौचिश्चात्ररव च ` ॥
सनकश्च सनन्दश्च तृतीयश्च सनातनः । स्नत्कुमसे मगवन्साक्षात्नरापणात्मके; ॥
कपिङश्ापारिशरैव वोदुः पचदिलस्तया । दुता कदथपोऽग्त्यो गौतमः कण्व एव च
ओः कात्यायनश्चिव कणाद; गगिनिक्तथा । मार्कण्डेयो छोमश्षश्च वतिष्ठो मगवन्धिकम्‌
नाह्मणा विविपरवैः पूजयामापुरीशवरीम्‌ । देषाश्चरण्यनैवेचैरण्हारेण भक्तितः ॥१९॥
सुत्वा मूरनन्दराप्तां भक्त्या चक्रु राधनं मुदा । आगच्छ देवम॑वनं मत्यै च जगद्म्निे॥
तेषं तद्वचने श्रत्वा तानुवाच जगवयप्ूः । णरीतृष्टा गामुक्री च निभेया ब्रह्मणाज्ञया ॥
महारक्ष्मीरवाव- | त

गृहान्ास्यामि देगनां युष्माकं चाऽऽत्तया द्विनाः। येषां गेहं न गच्छमि शुणुध्वं बारतेषु च
प्रा पुण्यवतां गहे सुरन गिपथवेदिनाम्‌ । गृहस्थानां तृणां वा पुत्रवत्पाहयमि लन्‌
य यरो गुदो मात्‌ ताश्च बन्धशः। जततिकिः पितुश्च यामि तश्यनं भन्दिरिमू
मिथ्ाकादी च यः शदनध्य।वी च यः प्तद्‌। | पत्तदीनश्च वु शीट न गेहं तस्य याम्यम्‌
सल्यहीनः स्थाप्थहारी मिथ्या परा्ष्यपदायकः । विशवाकषघ्नः कृतघ्ने यो यामि०॥ २२ ॥
चिन्गप्रह्त। मयग्र्तः शत्र्रस्त,ऽतिणतकी । ऋणग्रस्तो ऽतिङ्ृष्णो न गेहं यामि पपिनाम्‌
दीाही नश्च शोकाते मन्द्धी; जोजितः पदा । न याभ्यमि कदा गेहं पुश्चर ०; प्रतिपुत्रथोः
पशचस्यन्नमवीरान्न यो भुङ्क्ते कामतः पदा । शूद्रातनभोजी तजी तद्ेहं व याम्यम्‌ ॥
यो दुवीकटहाध्टः कलिः शश्वयदार५ । सी परथाना गृहे यस्य यामि ॥ २९ ॥
यत्र नास्ति हरः पूज! तदीयगुणकीतेनम्‌ । नेःतसुकप्तलमशे तायां यानि° ॥ २१॥
कन्यो्नवेदविकरेत। नरघाती च दिकः । नरकागारसच्शं फामि० ॥-२७.॥

१यख. यथम्यै ॥२क. शगुनन्दनः। ३ क, श्वन्नास्तीतिवाचकः सद्‌ा । ४,
*भ्याटमवे* ।

8,

२७० दिविन्नि्िभीतै-

मातरं पितरं मारी गुरुपत्नीं युगे. सुताम्‌ । अनाथां मगिनीं व्यामरनेन्याश्नयव न्धवान्‌ ॥
कफषपेचि भ)एणोति वय तिस्थ ।तदेदिरकागारन्योमि तनिमुमीधराः॥१य्‌॥
दनवने थस्य सभं हकषमर्तकम्‌ । वितो भरि चय॑मि० ५६५१
मूष कुरीपमुष्वस्य "यस्तप मन्दधीः । यः शेति क्िग्धगदेन यामि ।॥६३॥
अपतपदरायी ये। न्न. 'देतेऽतिनिद्धिः । 'सेष्यश्चायी दिविशाःयी यामि० १६१॥
मून "तहं फुरो दत्वा योऽ्दङ्गमृपसेत्‌ । ददाति प्श्द्वोश्रे ष यामि» ॥दद॥
व| ते मून गत्रि किणूत्रं यः -समुत्घनेत्‌ । प्रणभदाहरेतपुष्पं य पि ॥२७॥
तृणे छनि मसर"से(पिलिकतमदम्‌ । गात्रे पादे परो यस्य यापि ॥६५॥
स्वदत्त परपतां व ब्रह्मघ्नि सुरध्य च । यो रेउन्ना्नशीठश्च यामि० ५॥ॐ९॥
यक) द्रिणिहिने कुरते मूढधीः शठः । पःपपी पण्यदीनश्च यमि ५६५
आशरविधोपजीवी च ्रामियानी चिक्कः '। पूपशदेवश्यैव यामि० ॥‰६॥
सिवा धरमकं।६१। यो "निहन्ति च कोपतः \ दिव मेथुनरारी यो मि० ।९१॥
युव -सा "महल्देभीरन्तषीनं जगाम ह । ददौ इष्टं च देवाना यृहे म वनार्‌॥
तं वरणम्यषपुराः पवेमुकर्थुदाऽविताः। प्रजगुः स्वाध्य शीर शश्ुत्यक्त-इदधुतम्‌
नदुदुन्दुमयः सर्गे मवु; एप्पृ्ट्यः। प्ृरदगः स्वर।उयं च निश्चरां कमं मु>॥४२॥
त्येव कवितं चरतत -ल्दर्म चरित मम्‌ । पखदं म्षदं सारं किं पुनः श्रो्मिच्छति॥।
इति श्रीश मंहा० ` गश¶तिख ° नारद्ना० गणपकतेनिस्यतःकारणरुक्ष्मी-
ब्राह्मणतिरिघागिरुदमीचरितरकथनं नाम त्रयोविशोऽध्याय, | २.३।॥

अय चतुविंशोऽध्यायः |
नारद 'उववि--
नरिचण मेहामागहरेररपिमुद्धव । स श्वतं तवप्तादाद्रणेरचरितं शूभ१५ १॥
दैययुतं वव्रं 'गजैरानत्य बके । सप्णुना योजिते हनेकद्न्तः कथं शिः
कुतो ग॑ती$्य दन्तो ऽन्य्िद्धवान्वक्त१३ति । सवधरतवं सर्वतः कृ 1वानमरत्तनैत्सलः
भुव उषाच-
नदस्य वचः श्रत्वा शमेराननेपरोरहः । एकदनतस्य चरितं परवकतुयुपचक्रमे ॥'४ ॥

१

१ ख शुरं सुतम । रक ज्ञनं ३ क. °नहीनश्च।

अशषकवतेपुणम्‌ ॥ 1
मरा ष्रण. उवाच्--

शूषः नारदः व्ेऽमितिहात एराततम्‌, ॥ एकद्नष्यः षरितै पमनम ह ५९॥
एः कःतैतीविश्च जगम गयां मुने 1 मृगानिद्ध्य बहुरास्बहि्मो बभूत षुः; ॥
तिश दिनेऽतीते तत्न तस्थौ वने नृपः | जमदृर्याश्रमाम्यारे चोपोऽणनीकपयुतः
प्रः सदे राना ज्ञातः शुचिर्लंडतः । दत्प्ररेग: दत्ते च क्ननपदर क्तः मनुर. ॥
दरो रा नने शुष्ककण्ठेष्ठकादुकम्‌ । ‰त्वाऽ्दरेम सुट पच्छः कुशे मु>५॥
नन मःसेक्चमाद्कना मुनि सूयेममभमम्‌ । स च तस्म ददौ श्राया प्रणताय शमािषः॥
कृसाःतेः कषरम रान चानश्षनद्विकम्‌ । सेश्ोदिव मुत्रिभाः ऋणे रनर विप्रन;
प्य ते मुनिश्रेष्ट; यदै स्वार फुदा । एत्दृक्त काम्यत क्सपा मन्तु ॥
ऊं सा एनि भीते मं किं ते मुरि । जमद्धोचपतु क्कस् मथा को वृत
सजमोन्णेम्याईं मयद्द्श प्रसचते । स्व तुभ्यं प्रकर ।१ श्िषु सोषु. दुकेमणु4
तैवणोनि च रोन्याणि पतरणि विष नि | मोनमंहाण्यपतस्यानि पापाश्च द्विव
छ रककिराणि पौनसत्न मि मनि च । पर्छमि स्कु पानि प्रदी मुपे च स
नानाविधानि स्वादूनि परिपक्षफलानि ष । पनसाम्रश्रीफलानि नारिकिसदक्यनि च ॥
रा्चीषूहरथ सस्यानि स्वादुखङ्डुकराह्ायः । सकोपूमीन मय रिगिधप्ते च
प्लवं पर्वैनंशच परमाक्तस्थ कर्दरात्‌ । दुग्धां च धृतानां च नदीनां द्रौ गृ
शकं शण्छठै तथा रारि पोद्कोनां चं पवनान्‌ । प्थुक.तां मुदद्नं पवतर सष
ताम्बर च द्दौ पू कूर देसुवातितम्‌ ' नृ गोभ्य कोतुकाच सुरपरं ङ्कसूषशप् ॥
मुनिः सैमृतरमरो द्वा द्रः¶ मनोहर । भानराग्नम राना तततैनधमरि दीढथा॥
यचत्हुदुटेमं ३९३ परिपूर्णं नुपेशवरः । जम विप्बय रुना इष्वा पत्तयुखच हे ॥

राजबघ्व-
द्रह्याण्येतानि सचिव दुैमन्यश्चतानि च । ममासताध्णाने पहप्ता क ऽऽगतान्वटोकय

नुपृज्ञप्रा च सचिवः पतवै दष्ट्वा मुनेगहम्‌ । राजान कथयामापर वृत्तान्तं महूदद्ुतम्‌ ॥
सचिव उवाव-
ह सङ भह्‌राज निने घ मुतिमकपरम्‌ । वहूनिकूण्ड यज्ञकर ्टकुशछपपास्वितम्‌ - ॥

मलुवस॒मििः सिप्यतवैशच संकुलम्‌ । तेजप्तकसत्पारितकतपदधिश्मि१र्‌ = ॥

नृततजैपर्तषाना दृष्टाः सवै जर । गृहैकदेरे इष्ठ तः किषेका सनेहिएः ॥
शौरी अन्दरवमीमा रक्त ङ्धनङचता ॥.३८ ॥.
$ क. दद्रमीमस्ना।

१७४ दैषायनमूनिपणीव-

स्वढम्तो तेजपता ततर पूणेचन्द्रपमप्रमा । सवैसष्डुणापार। पाक्षादिव हरिप्रिया ॥२९॥
इषयवं बोधिते राजा दुबुदधिः सचिषाज्नया | मुनिं राये तां वेतु निबद्धः काठ्पाश्तः
षिवा पुण्यं च का बुद्धि कः काकः तवेतो बढ! । पुण्यवान्बुद्धिमान्दैवद्राजेन्ेऽया-
चत द्विजम्‌ ॥ २१॥
््यहजायते क्रमं पुण्यरूपं च मरते ; पापास्रजांयते कर्म प्रपरूपं भयावहम्‌॥१२॥
ए्ण्छतवा स्वरमीगं जरम पृण्यस्षले नृणाम्‌ । पापादकत्वा च नरकं कुत्तिते जन
जीविनाम्‌ । ३६॥
ज्ञौगिनां निष्छृतिना स्त स्यते करमणि नारद्‌ । तेन कुन्ति सन्तश्च सेतत कर्मणः क्षयम्‌
सा विद्या तत्तो ज्ञानं स गुह. स च बान्धवः ¦ सा माता प्र पिता पुत्रस्तत्र कारयेत्तु च
लीविनां दारुणो रेगः कर्मे गः षभ ्भः। मक्तिवेय्तं निहन्ति इष्णमक्तिरपायनाह
भाष। ददाति तां मक्त प्रतिजन्मनि सेविता । १२िष्टा जगद्धात्री मक्तेम्यो बुद्धिदायिनी
परा परममत्ताय माया यस्मे द्दाति च , माया तसै मोहयितु न शिवेकं कदाचन .॥
मोयाविभोहितो राजा मुनिम्‌नीय यत्नतः । उव।च विनयाद्धक््या कबाज्ञङिपुरो मुदु
राजोवच-
देहि मक्षा कसतरे। कामपनु च कामदाम्‌ । मद्यं भक्ताय मक्त भक्तानुपरहकारक ॥
थुषपद्विाना देातृणामदेयं नारि मारते | दधीचिदैवनाम्यश्च द्द स्गस्थि परा श्रत्‌
शूमङ्गीरामात्रेण तणेराशे तपोषन । पमूहं कामधेन्‌नां छष्ट शक्तोऽपि भारते ॥
- भनिर्षाच-- |
अहो उ47िक्रमे राजन्बरधीषि शठ वश्चक । दानं दास्णमि विप्रोऽहं क्षततियायं कयं नुष
कृ न दत्ता गोो ब्रह्मे परमात्मना | कामधेनुरियं गर्ते न देय प्राणत; प्रिय ॥
ब्रह्मणा मृगवे दत्ता प्रियपुत्राय मूमिप। मह्य दत्ता च मृगणा कपिटा पैतृकी मम ॥ ४९॥
गोरोकना काधनुदंटैम। मुवनघ्रये । टीटामाञत्कथमहं कपिलां सष्टुमीश्वगः ;४९॥
नाह रे हािको मूढ सुत्या नोत्पापिोऽनुषः। क्षणेन मस्तक क्षमोऽहमतियि विना
गृहं गच्छ गृहं गच्छ मे केयं भरेव वैय । पृ्रद्‌।रादिकं पदय देवबाधित पामर ॥ ४८॥
भुनेपतदवनं शत्व चुकोप स नराधिपः । नत्वा मुनिं तैन्यमध्यं प्रययो परिभिन।धितः ॥
गतव। सेन्धसकादां स कोषप्रसफुरिताषरः । किंकरानषयामापत पेनुमानपितु बढत्‌ ॥
कपिद्ानिभि गत्वा ररोद्‌ मुनिगवः । कथयामाप वृत्ताने शोकेन हठचेदनः ॥५१॥

१ ङ,*यै-नृपधम ।

अरह्ममेवैपुराणम्‌ । १५१

दन्त ब्राह्मणं दृष्टा भुगमिस्तमुवाच इ । पाक्षालकष्मीखरूप१। पता भक्तावुग्रहकारि ॥
सुरमिरुवाच-- |
द्धो वा हाठिको १ वसतु स्वशदतुमीशवरः । शास्ता पालयिता दात स्ववसतूनां च
॑ संततम्‌ ॥ ५३ ॥
वेच्छया चेन्ेन्दाय मां द्दाति तपोधन । तन सा गमिष्यामि स्वेच्छया च तत्राऽऽत्तया
अथवा न ददाति त्वे न गमिष्यामि ते गृहात्‌ , मत्तो दत्तेन पिन्येन दूरी कुर नुपं द्विषम्‌
कथं रदिषि सवज्ञ मायाम दहितचेतनः । सतयोगश्च वियोगश्च काप्यो न चाऽऽत्मन्‌
वेवाकामे तवाहं का सेबन्धः काठटणनितः, यावदेव हि संबन्धा मत्वं तावदेव हि
मनो जानाति यदुभ्यमःत्मीयं चेति केवलम्‌ | दुःखं च तस्य चिच्छेद्‌यावत्सवत्वै च तत्न व
इत्युक्तवा कामधेनुश्च सुषाव विविधानि च। शच्राण्यल्राणि सेन्यानि पूृथेतुर्यपरमाणि श्र
निगताः की वक्त्रन्निकोटयः खङ्गघारिणाम्‌ । विनिःसृता नापिकाशः शूटिनः
पश्वकोटयः ॥ १० ॥
विनिःखग रोचनाम्यां शतकोटिधनुैराः। कपाटाततिःखता वीगच्िकोटधो दण्डषा-
रिणाम्‌ ॥ ११. ॥
व्षःस्यडान्निःपताश्च त्रिकरः शरक्तेधारिणाम्‌ । शतकोय्यो गदाहु^ताः पृष्ठदेशादधि-
नेगनाः ॥ ६२ ॥
विनिःसृताः पाद्तलाद्राचमाण्डा सहखशः। जङ्घादेशाननेःखेताश्च त्रिकोटयो र।जपुत्रकाः
विनिगेता गुह्देशात्रिकोरिम्डेच्छजातयः । द्वा सेन्थानि कपिङा मुनये चाभये द्दौ ॥
युद्धं कुन्तु सैन्यानि त्वं न याहीस्युवाच ह । मुनिः समृतसंमागिहेषेयक्तो बभूव ह ॥
नुपेण प्रेरितो मृत्यो नृपं सर्वमुवाच ह । कपि लापैन्यवृक्तान्तमान्मवगेपराजयम्‌ ॥ ११ ॥
-तच्छ्वा नृपशादूटल्लस्तः कातरणनसः | दृतान्तपरे्य सैन्यानि चा$ऽजहार स्वदेशतः
इति श्रीबरह्म ० महा० गणपरिख ° नारदना ° एकदन्तत्वहेतुपरकषप्रपङ्गे नमदभि-
कातैवीयेयुद्धारम्मवणेने नाम चतुर्विशोऽध्यायः ॥ २४ ॥

अथ पश्च्विहोऽध्यायः ।

मतय पड

नारायण उवाच-
हर स्मरम्कातवीयों हदयेन विदूयता ; दूत प्रस्यापयामाप कुपितो मुनिहनिषिम्‌ ॥१॥
युद्धे देहि मुनिरेष्ठ किंवा धेनुं च वन्छिताम्‌ ` मदं मूयायातिषये पुविचाये यथोचितम्‌

१०४ पायन निभणीतं-

दूता्वर्विके कुत्व जहास मुनिपुगक्त । हितं सलं नीतिष्ारं पै दुतमुवाचः इ.॥ ३.॥
मनिरव।च-
शोभे निरसारः मानी मया गृहम्‌ । विविधै च यथ।रकत्मा मोनिदश् बोः
चिम्‌॥ ४॥
करिणः फचशे रासो भेमःभाणो विक जेकात्‌ । ता दादुमतमो दत युद्धं राम्कामि निषि
मुका शम्णः दूत. सवेगुवाच ह । नुेनरं च समाम तेनारैः सेयुत मिना. ॥६॥
मुनिष्टकपिट मा सातं मिं कसेम्यम्‌;। कणेकार किना नौका तथा सैर किन कप
किच दो ताते -ससफणि विधानि च । युद्धशान्नोपदेशं च संधानं भौपयाकिकिम्‌
तनोः गव के तिप युद्ध जयतति निभ्नितम्‌ । तेव सयुं भमित सत्यमन्न किन-मुके॥
भको सते युद्ध मयुत्तं ब्ाहमदेस्य च । दततत्रेफ्य रिष्ये य्य १ सक्तिषािणि
हुव वेपि । नहम्विरसवः मनपिविनी ॥ १० ॥
ृरिभैभश्वी कन्थं क सी हृत्य ततो मुने । गृहीत्वा प्ैसैन्ये च स जगाम रणाजेरम्‌॥
पिक "जङम युद्ध कनाम मुनिदुगवम्‌ । उमणोः सेन्पयोयुद्धं बभू बहुदुष्कः ॥
(अये, जितस वेपिकासेनण बलात्‌ । विचित्रे च रथं रान्तो बभज्ञेलीशरमर) ॥
ुिच्छेः तेनाह सा पेन कपरी मुद्‌! । नृपः कापिखेयानि तु सैन्य नि चाक्षः
मैन्धानिमतं शखशृक्षया नस्तं चकार पा । शारवृष्टया शच्वृ्य' रजा मूर्छाम ह
भिति गह सक्तः क्निदेव पलाक्तम्‌। मुनीन्यो मूच्छ दृष्टवा नकर मुत
छृभानिपिे छृश्या तरतव तेजह्ञर च । गत्वा सैन्ये विदटीनं च कपिलाया च कृरिमम्‌॥
गणय सुनिने। शीघं द्ाश्चरमरेणवः । आशीवोः प्रदत्तं च जयोऽसत्विति कषटुनंः #
ककण्डलभके परोकैव जीक्यामाप्त तं नुषम्‌.। स राना चेतनां प्राप्य प्पुत्थाय रणानिसत्‌
णी ननम मक्स्ण च, गुनिश्र्ठ कृत्ञटिः । मुनिः शु महिषं दत्वा राजानं त्क
टङ्क पतः ॥ ६९ ॥
पुनस्ते ख्ापपित्वा च मोजयमाद कतनत: । नवनीवे हि इदयं ब्रह्मणानां तु सततम्‌ ॥
अन्येषां क्षुराराममताध्यं दारुणं सदा । उत्राच तं मुनिश्रेष्ठो गृहं गच्छ धराधिप ॥
राजावच--
रणे देहि महाबाहो पेनुं किंवा मयेप्पिताम्‌ ॥ २२॥
इति. भीनह्म० महा ० गणप्तिल ° तारद्ना ° जमदभिकातैवायीञुनयुद्ध,
| वणेनं नाम पञ्चविंशोऽध्यायः |

क अदो ककि अठि = (नदि
भके भवनन अक्क कान क्षि

्रहमपैवत८र।णघर्‌ । 3४9

जथ षदु्रिशःऽध्यायः

नरियण उवाच-
हरि समरन्पुनिशष्ठो कयं श्चत्वा च भूमृतः | हितं सत्यं नीतिारं भक्तमुपक्मि .॥ १ ॥
षनेरवाच-
गृहे गच्छ महामाग रस धमै सनातनम्‌ । सवप्तपत्थिग शरगस््थते धरम सुनिश्चिनम्‌ ॥
त्वा च दृष्टवा गराहा पमार्ना गृहं नूर , तव पूजामकरवे यथाशक्ति विषानतः ॥ ६॥
सार मृक्धित चषट्वा पारेण शुमाश्चिषम्‌ । अददां चेनयाचक्र कमेनोचितेन च ॥
भपतद्कचत श्रुत्वा प्रणम्य मृन्पुंगदम्‌ | रथमन्यं त्वारगेह युद्ध देहीः्युवाच ह ^॥ ५५
निः इष्वा च नाहं तं येदम्‌ चक्रमे । राजा त युपे ततर कोपेन 'हनेतमः :॥
#.पेर दंतः जेण न्यस्तशस चकर तम्‌ । कपिलादत्तया हाकत्या पुनम माप ः्च' |
नश्च मेतनां पराप्य राज। राजीवरोचनः । मुनिन युयुधे तत्र कोपेन पुनसनच न्‌
सक्षेये योजधामाम समरे नृषदुगवः | मुिरनिवापि कामाय वाणेन च शीरया ५ ९५
भूरभ्रो वारणाक्ञं च चिक्षिप समरे मुनौ । वायम्णास्ञेण स मनिः -शमयामासःषटीरषा ॥॥
वाद्य -नुपनरषठचिक्ेष समरे तदा । गान् परेण पृनिग्ेष्ठः शमय भापन्तस्सगभ्‌ १॥
नागते च नुपग्रेष्ठश्चिक्ेप रणमुषैनि । गार्डन -युनिष्र्ठो -निनान कभागे ५
माः महाह्ञे च शतसूयेप्मप्रमम्‌ । विक्षेप नुपतिश्रष्ठो थोतयन दिषो दशः ॥१६॥
विष्णवाच्ेण दिऽमेन तरिरोकःथापकेल च | मुनिर्वा ममास बहुलेन नाथ्‌ । १४)
पनिना गयणासं च चितिपे +न्रूतै्म्‌ । श त्यकत्वा महागने। नमम.श गी यदी ॥
ऊर्व च.्रमण इृत्ग क्षणे दूप्त्वा रिक्ते दश । प्ररय।जिपतमं ततर स्ववमन्तरषीयतत।।
ज॒म्ममाज्ञ च सत मृनिश्चिजेष रणमूभेनि । न्रा प्रा।त्तेनःराजा : ुष्वाप च मृतोयेष। "||
षटवा नूप गिद्वितं तं च।धेचन्द्रेण तत्क्षणम्‌ | चि=9 परथि यनं घमुकणे मिस्तव
पुट च क्रमेण च्छते तेनाहमेव च | भच तृणे वानिगं विभि च मूमृतः ॥ "१९
मनि -तत्सचिवान्र्वान्नाखेणष छीख्या । निबध्य स्थापयामास प्रहस्य समर्स्थठे ।२५्‌
नस्तं बोषयानान सुभन्त्ेमेव छया | निबद्रतवोमात्थानां दकषेलप्त मूमिभम्‌ |
रशेचित्व' नू तोच मोचयामाप्त तत्सण५ । नुपेन्ममाश्षिषं कृवा गृहं गच्छत्युकाच्र ह ॥
रजाकापस्सिमुत्थाय शटमुयम्य यत्ननः चिते त भुनिभेषठमुनिरशकः जन तम
एतसमिकच>तरे ब्ह्य। समागत्य रणस्थलः । सुप्रीतं जनयामास सुनी या च परस्परम्‌ |
न्वा, ~

८६ दवपायनमुनिपरणौतं-

मुनिैन म बहम ण तुश¶ च रणस्यठे । राज। नत्व। विधि चर्व घ्पुरं भययै तदां ॥
मुनियेथौ स्वाश्रमे च खलोकं कमगोद्धवः । इत्येवं कथितं कंचि एषः कचयामे ते ॥
३ धनिक ° मह। ० गणर्ते ° नारदना ° जमदञ्चिकातैवीयैयुद्धपदामवणेनं
नाम षडुविरोऽध्यायः | २१॥

अथ प्विशोऽध्यायः ।

नारायण उवच--
हरि स्दस्वा गृहे गत्वा राना विद्ितमानमः । आजगाम महारण्ये जवदर्याश्रमे पुन. ॥
रथानां च चतुर्ष रपिनां द शलक्तकम्‌ | अच्वेनद्रणां गेन्द्राणां पडा रीनामरूषकम्‌ ॥
शनेन्दाणां सहं च महाबरपरक्रमम्‌। मह।समृद्धिगक्त प वरै कयं नेतुमीश्वरः ॥
सर्वतो वेषटय.माप्त जमद्ग्णश्रमं मुने , रथस्थो वमेयुक्तश्च कात्वा गजूनः स्यम्‌ -॥
पिन्धशनेवीयशममेहा रराद । जमद्न्याश्रमस्याश्च मूढमापुमेयेन च ॥ ६ ॥
कुटीं १वि९थ बचछवानयीत्वा कपिला शमाम्‌ । पुरं गम्तु मनश्चक्रे दुबुद्धिरप्दाश्यः ॥
सपुरस्वो ुेग्ष्ठो हीतवा सदार षुः | एकाकी मुक्तगात्रशच वेनुं नत्वा हरिं स्मरन्‌ ॥
भाग्रमश्णज्ञनन्वार .मारगेश्य च यत्नतः । आजगम रणस्यानं निःशङ्को नुपनेः पुरः
निमे शरजालं च स मुनिमे-त्रूरवकरम्‌ । आच्छ र्यत्व्वाश्रमं तैमनवं वर्मणा यथा ॥
अपरं श्रमे च निमे पुनिर्ुगवः | तैरेवाऽऽवरणं चक्रे स्ैभेन्ये यथ क्रमम्‌ ॥
पनिना श्रमणेन पतवेतैनप समावृतम्‌ । तानि तवौगि गु्ठानि यथा पत्राणि पजञरे ॥
राना इष्ट मुनिश्रष्ठमवरुद्य रणात्पुरः। साधे नुररमकस्या च प्रणनाम कताज्ञहः 4
नत्वाऽऽहरोह यानं स मुनेः प्राप हामारिषः। आर्च च नुपत्ेषठः स्वयानं हृमानप्तः॥
मैः तावै न्‌ ्ेष्टधितेप पुनिपुगे । अचं शबं गदां शक्ति जघान डया मुनिः ॥ १-४॥
परभिचिेप दिम्याद्ञं चिच्छिदे ठीटया नृपः। शूढ वित नुपिस्ते जव्रान तद्‌। मुनिः॥
सपरं शरन च निभैमे मुनिषुगवः । शन्ञोवैदुनं ग*श्च सण्डं खण्डं चकार प्तः ॥
निबद्धाः; शरजःठेन न च शक्ताः पराधितुम्‌ । ज॒भ्भणाज्ञेग मुनिना ते च स्वे विजृम्भिता;
हर््व्धरणपादा सहिते सर्वतैनपकम्‌ । राजनं निदितं च्टवा न जघा१ मुरन्वरः ॥
्र्ीप्वा कपिलं हृष्टो हदनपी शे कमूरठिताम्‌ । बे पित पुरः कृत्वा स्वाश्रमे गन्तुमुथेतः
एतस्मिनन्तरे राजा चेनना प्राप्य नारद्‌। निगारयामत मुनिं गृहीता एश षनुः ॥
नगाष्‌ कपिदध प्रस्ता स्थानं च रणानिरात्‌। मुनिश्च तस्यौ निःशङ्को गृहीतया सश षनुः

्ह्मेवैपुराणम्‌ १७५

ह्म से च नृपश्रेष्ठः त बितेप मुनौ तदा । न्माजेण मुनीन्द्रस्य त्यो निर्वाणतां गभम्‌ ॥
दिम्यान्ञेण मुनेभ्ष्ठ नृपस्य पशरं घनुः। रथ च स्य९यि चैव चिच्छिदे वमे दुरवदम्‌ ॥२२॥
अथ राजा महाकरदधो ददश स्वसतमीपतः। दत्तेन दत्तां शक्ते तामेकपूर्षष तनम्‌ ॥
जग्राह नत्वा दत्ते तं स नत्वा शक्तिमुरबणाम्‌। चूणैयामप तत्रैव शतपूयेत्तमप्रम.म्‌ ॥
यत्तेजः सर्वदेवानां तेजो नारायणस्य च । हेमेश्च ब्रह्मणश्ेव.मावायःशेव नारद्‌ ॥
तमेवाऽऽगहयामात्त प्त योगी मन्त्रपुवैक्रम्‌। तेजप्ता ्योतयामाप्त गगनं च दशे दश ॥
ष्वा ्िपन्तीं तां देवा हाहाकारेण चुक्रुशुः । आकारस्थाश्च समरं परर दुःखिता हृदा
चिसेष तां चुणैषित्म कातैवीयीजुनः स्वयम्‌ । स्यः ११7 प शाक्तेञवैलन्ती मुनिवक्षति॥
गिदार्भणि मुनेः शक्तिनिगाम हरि६निषिम्‌ । दत्ताथ हरिणा दत्तां शज्ञाज्ञनिघेय तद्‌। ॥
मष सैपराप्य स मुनिः प्राणांस्त्यत्यान तत्क्षणम्‌ । तेनोऽम्बर घ्रात्वा च ब्रहमढो र जगाम ह्‌
युद्ध मुनि खत दृष्टश रुरोद्‌ कष मुहुः । हे तत ततिव्यु्च ये गोोकं सा जगा१ इ ॥
सर्वै सा कथयामास गोटोके एृप्णमीश्वरम्‌। रनापिह।सनस्य तं गोपपीमिरवृतम्‌ ॥
छ्८गन ब्रह्मणे दत्ता ब्रह्मगा भृगवे पुरा । सता प्रीत्या पु१े ब्रह्मनमृगुण। नमदभ्म)॥६३॥
नस्व। च कामघनूना समूह प्ता जगाम ह । तदश्रबिनदु 7 मत्यं रत्नसषो बभूव ह्‌ ॥३४॥
अथ राज। तं निहत्य बोधयित्वा ख्वैन्धकम्‌ | प्रायश्चित्तं वि ११८५ जगा१ स्शपु९ मुद। ॥
प्राणनाथ मृते श्रत्वा जम रेणुका सवी । मुनि वक्षति संस्याप्य क्षणं मूज्रपवापप्ता ॥
पतः सा चेरनां प्राप्थ न रुरोद्‌ पतिमता । एहि षत मृगो राम राम रमेत्युवाच ६ ॥
भाजगाम मृगुम्तूरी क्षणद्वे पुषकरादृहे। । ननाम मतरं भक्त्या भनोया्थी च योगब ॥
द्ग रभो मृते तातं सोकाती जननी सतीम्‌ । आरण्य रणवृत्तन्ते प्रया कारो श्रवा
विप मृशं तत्रहि तात जननीति च। वितां चकार योगीन्द्श्चननेराग्यसंयृताम्‌ ॥
रेणुका राममादाथ तु कृत्वा स्वक्ष ्ति। नुच॒म्ब गण्डे शिरि रुरो रोचेमृर मु) ॥४१॥
हाम"राम महाजाहोक यामि त्वां विहय च । वत्स वत्पेति कृतिनं विष्टा मृश मुहुः
मत्प्राणायिङ हे वत्त मदथ वचनं शुणु । कित्र; रोपकरिषा ष्वा याया युद्धं न पत्र ॥
गृहे तिष्ठ ससं षस तपस्यां कुर शाश्वतीम्‌ । प्मरं नैव सुखः दरुमः कषत्रियैः तह ॥

सतुक्चनमश्रत्व प्रतिज्ञां तां चकार ह। तरि.सप्तङृतवो निर्ूगं करिणिमे धुं महीम्‌

कातैर्वी हनिप्यामि सीया कषत्रिषाधमम्‌ । पितृ तपयेष्यामि क्षात्रव्ततजैप्तया ॥
इ्युसीयं ५२। मातुवि्टाप रृहुमेहुः । हिते तथ्य नीतित्ता बोधयमाप्त मातरम्‌ ॥
१ *ता दत्तनेव पाय ला । २ क. भाम्‌ । षरं तेरेव दयधं दाः।
४८

३७८ देपायनपुनिप्रणीष-

राप उव्राच--

तः शाप्नहन्तारं पितुर्ैधत्िधाय प्‌ । यो न हन्ति महापृढो शेर प्त त्नदधुवम्‌ ॥
भश्निदो गरदश्चैव रज्ञपाणिभैनापह । रेत्रदारापहारी च पितुमनधुरिरि्कः ॥४९॥
पतते मदकारी च निन्दकः कटुकः । एकाद्रोते पिष्टा वध हौ वेदसंमताः ॥
द्विजानां दरगिणिद्‌नं स्थानाज्नवरप्तनं समि । वपनं ताडनं चैर वधमाहुरम॑नीषिणः ॥
एत्मत्रम रे तत्न चा$ऽजगाम मृगुः स्वयम्‌ | अत्ित्र^तो मन च हदयेन विदूयता ॥
दृष्टग ते रेणुरारभौ विनतो संचमुबतुः । प तावुवाच वेदोक्तं पररकहिनाय च ॥

मृगुरवाच--

मद्वथनाो ज्ञानी स्वं कथं विलपते पुन । नल्बुदबुइवन्वै ५सारे च चर^चरम॥५४।
सत्यतर ससर्व जं कृष्णे चिन्तय पुत्रक । यद्वत तद्वत वस गते नेव'ऽ गमिष्यति ॥
यद्धवे्द्भवस्थव मविना यद्धविभ्यी । पूवं भितं स्वीयकर्मफठं केन निवायते ॥९६॥
भूते मव्य मरिष्ये च यलटृष्णेन निमितम्‌ । रूपिते यत्ततकम केन वत्त निवायेते
माय.जीजं मविनां च हरीं पाश्चमौतिकम्‌ . सेके पूवकं नाम प्रातःस्वपरसतञ सुत ॥
चैषा निद्रः दण शान्तिः क्षमा कानयादयस्तेथा यन्ति प्राणा मनो ज्ञात प्रयते परमत्ण्नि
बुद्धिश्च शक्तयः सर रजेन्द्रमि रिकः । पर्वे तमनुगच्छन्ति तं इष भज यतन: ||
केवाकेषांचमि-रःकेनातेषां पल प्त करमर्मिःरिताः पर्वे मन्यौ दस्तरे षरम्‌॥
ज्ञानिना ण रदेन्त्यव मा रोदीः पृत्र पापरतम्‌ । रो दनाध्रप्रपतनान्ध्र 1 1 नरकं धवम्‌ ॥
सेकेनाह्योशच।रणन यदुदरि्‌ च बन्धवाः । शनवरषे रास्वा ते प्राप्नुवन्ति निश्चितम्‌
पाथिवांरौ च थ्वी गृहूणास्थितच दिकम्‌ । तों ६ च तथ। तो दून्धशो गग तथा|
ब यवेशं च तथा व.युस्तजस्तेनांश% तथा | सदे विीन : पतु व व55शार्रति रद्नात्‌
नामश्रतिधश,कभेकथामात वेपितः | वेदोक्तं चैव यत्कर्म कृरु तत्मारलौपिकिम्‌ ॥११॥
पच बन्धुः सुप्त्रश्च परलोकरिताय यः । भृगो दवचनं श्रुत्वा शोकं तत्यानं तस्त्णभ्‌ ॥
रणुक। च महाप्ताध्वी तं वकतुमुप्चक्रम ॥ ६८ ॥

इति श्रीनह्य ० मह्‌° गणपातिख ° न।रद्ना० नमदप्रपहा "परदारा निज्ञादि-

वणेन नाम सषवरिशोऽध्यायः | २७॥

किमो ० -------

१क क्चुकगदरा तद्‌ वु" |

ब्रह्ममेव रणभू | ३७९

अ. ष्विह ६१।य ।

ज

रेणुकावाच--
्रहमननयुगमिष्यामि प्राणनाथश्य साप्रतम्‌ । ऋगोश्चतुथदिवपत मृत ऽय चाथ मानदः ॥
कर्तत्या क। व्यवस्था वद्‌ वेदविदा वर | त्वमगतो मे सहपता पुण्येन कािजन्मन.म्‌ ॥
भृगुराच--
अहो पण्यत्रता मतरनुग चछ पामा? | चतुथादुव्रम शद्ध स्वाम सभक्मषु ॥ ६ ॥
शद्धा मशचतुस्हनि न डढा दैवपित्ययो" । देवे कमणि पिऽ) च णश्चपे 'हूरि विदुभ्यति॥
व्य टग्रही स्था व्याहं निरादुद्धग्ते बहात्‌ । तद्वतस्वामिनमादा ¶ साध्वी स्वग प्रयाति च ॥
मोदते स्वामिना स य।वशद्राश्दुदश । अत उर्व करम॑मोगं मुडक्षव स म हु गशुभम्‌॥
स त्रो मक्तिदाता यः प्ता च ल्ली णऽनुगच्छति । सबन्धुरानदाता यः प्त शिऽ ) गुरुभ्चभत्‌
सोऽमीष्टरे यो रेत राना णद्यट.ज।; } प च स्वामी परियां घभेमति ता महेधगः
स गुरभर्मदाता यो हरिमक्िप्रदायकः। एते प्रसह्य वेदेषु पुराणेषु च निश्चितम्‌ ॥९॥

दे

रणुक(वाच-
गन्तु म्बस्वामिना ८1१ क शक्ता मारपे मुन | का वऽप्यशक्त' नारीषु ते ब्रहि तषाभन॥
मृगुरुवाच--

बाढापत्णश्च गर्मिण्णे ह्यरष्टऋतव्तथा | रना च कुट्टा गि; 1धि युता ॥ १ १॥
पतिसेष पिहीन। या ह्यमक्ता कटुभाषिणी । एता गच्छन्ति चेदैवान्न कान्ते ताप्नु नि ताः
सष्टृताश्च पुरो दत्वा चिता शयितं पतिम्‌ । कान्तास्तमनुगच्छनि कान्तःशचेत्पाप्ुवनिति
ताः ॥ १३॥
अनुगच्छन्ति याः कान्तं तमेव प्राप्नुवनित ताः | सार्ध कृत्वा पुण्यमोगं दि वे जन्मनि जन्पनि
इय ते कथित सम्विम्यवभ्था गृहिणां धुरम्‌ । त॑र ज्ञानमृतानां च वेष्णगनां गरि शूण
या ध्वी वैष्णवे कानतं यत्र थ़नुगच्छति । प्रशाति स्वामिना साध वैकष्ठे हरिधनिषेम्‌
विशेषे नास्ति भक्तानां ती ऽन्यत्र नारद्‌ । मरणेन फलं तुथ मुक्तानां ङृष्णमाविगाभू
तरोः पते नाम्ति त्णन्महाति प्रलमे सति। नारायणे तं मजः पुमा! कमन्मलपम्‌ ॥
तीच ज्ञानशतश्वा वैकुण्ठं याति निश्िनम्‌ । समाये। मोदते तत्र यक ब्रमणः शम्‌ ॥
इत्युक्तवा रेणुकां तेत्र जामदभ्यमुव च ह । वेदेक्तं वचनं भ प णुः समयोतिनम्‌ ॥

१कृ सय॑ ।

१८१ हेवायनपुनिषरणीतै=

एहि वत्त महाभाग त्यज कशोकममङ्गदम्‌ । उत्तानं कुरु ततं च दक्षिगारिरपं मृगो ॥
बचे यज्ञेपडीते च नूतने परिधाय । अनश्र॒नयनो भूत्वा सतिष्ठन्दक्िणामुखः।२२॥
भरणी भरर च गृह.ण भीतिपूवैकम्‌ । एथिव्यां यानि तीरणीनि पवष स्मरणे कुह ॥
गवादीनि च तीनि ये च पण्याः शिङोचयाः। कुर्शेतरं च गङ्गां घ यमुनां च परिदरराम्‌
कौशिकी चन्द्रभागां च पर्वगपप्रणा्ेनीम्‌ । गण्डकीमथ काशीं च पनतं सरयूं तथा ॥
पुष्पभद्रा च भद्रा च नभैदां च सरस्वतीम्‌ । गोदावरीं च क्रीं स्वरे च ५०३२म्‌॥
ठेवते च वराहं च श्रीं गन्धमादनम्‌ । हिमारुयं च वै लाप ममेह रल्नपव॑तम्‌ ॥
द.राणसीं प्रयागं च पुण्ये इृन्दावनं वनम्‌ । हाद्रार च बद्री स्मारंस्मारं पुनः पुनः
चन्दन गुरुकस्त्रीपुगन्धिकुपुमं तथा । प्रदाय वातत्ताऽभ्च्छ्य स्थापयेनं चितेपारे ॥
कणी्िन, कास्थे त्वं शटाकां च हिर मयीम्‌ । कृत्वा निर्मन्थन ततत विपभ्यो देहि सादरम्‌
सिह ताम्रपात्रे च धेनु च रजते तथा । सद्तिणे सुवण च द््वाऽधचि देश्चकातरः॥६१॥
ॐ कृता दुष्त कमे जानता वाऽप्यजानता । सत्यका पराप्य नः पश्चत्वमागतम्‌
ध्मोधभेसम।युक्ते ठो ममोहप्मावृतम्‌। दह सवौगि गात्राणि दिम्याहोकान्स॒ गच्छतु॥
हमे मन्त्र पठित्व ठु तातं इत्वा प्रद््ि०म्‌ । मन्त्रेणानेन देह्य जनकाथ हरिं स्मरन्‌।
ॐ अस्म^कुरे त्वं जातोऽपि त्वदीयो ज।यतां पुनः । अक्तो रवगग लोकाय स्वाहेति वद्‌
सां+तम्‌ ॥ ३१ ॥
अञ्चि दहि दिरःस्थाने ह भृगो भाएमिः सह । तखकार मृगुः समै सगोत्र ज्ञया मृगोः ॥
भथ पुत्र रेणु प्ता कला ततर स्ववक्षाति । उवच श्विचिद्वचने परिणामपुख।वहम्‌ ॥
अगिरोधो मवाग्धौ च प्तपमङ्गरमङ्गलम्‌ । पिरे घे न.शर्बाजं च सरवोद्रवकारणम्‌ ,६८॥
अवर्तव्धो परेषा प दारुणैः कत्य: ह । परतिज्ञा चेषा कतेत्था मदीये वचन शुणु ॥
लाहोच्य ब्रह्मणा साध भृगुणा दिग्यमन्तिणा । यथोचते च करतन्यं सद्धरः लोचनं शुभम्‌
इम्युक्सव। तं १रित्यञ१ कानत कृत्वा स्ववक्पति , स सुष्वा। विताषां च पयन्ती ते हरि-
स्छतिः ॥ ४१॥
वह्‌ ददौ चितायां च प्त राणे भरातृभिः सह । भ्रातृभिः पिररिष्यैश्च साप स विढाप च
राम रमिति रेति ववेयमुश्वाथे सरा सति। पुरस्ताज्ञामद्भ्यस्य म्मीभूता बभूव सा ॥
मनाम समाकण्यै तना 'ऽनममदैरेधगः | रयस्णाः इयाभवणाश्च सं चास्चतुमनाः॥
शङ्खचक्रगदापदमधणएणो वनमाहिनः । किरीटिनः कृण्डडिनः पीतकौरेयवामत्त॥४९॥
रे हृशवा रेणुं तां गत्वा ते ब्रह्मणः पम्‌ । न्मद्नि तमादाय प्रनसुहैरितिनिषिम्‌॥

ब्रहमपैवतै पुराणम्‌ । ३८१

तौ दम्पती च वैकुण्ठे तप्थतुरैरिषनिषै । ङत्ग दास्य हरेः शशवन्र्मङ्गरमङ्गकर्‌ ॥
अथ रामो ब्राह्मणेश्च मगुणा स॒ह नारद्‌ | फिनः रेषक्रिशां इत्वा बाह्मणेम्यो घनं ददौ ।
गोमृहिरण्यवाप्तंपि दिव्यशय्यां मनोरमम्‌ । सुवणधारसहितां नलमन्नं च चन्दनम्‌ |
तदी रेप्यरोरं सुवणपतनमुत्तमम्‌ । वणौ पारसडिते ताम्बर च षुवातित्म्‌ ॥
छपर च पादुके भेव फं मार मनोहरम्‌ । फं मृल'दिकं चैव मिष्टं च मनोररम्‌॥
ब्राह्मणम्या धत द्त्वा ब्रह्मराक्रं जगाम सः ॥ ९?॥ |
द्द ब्रह्मलोक पस शा गकुम्भविनिपितम्‌ । सवणेवाकार युक्तं स्वणेप्तम्मेवमूषितम्‌ ॥
ददशै तत ब्रह्माणं ज्वलन्त ब्रहमतेनप्ता । रलसिह।सनस्थं च रलमूषणमूषिनम्‌ ॥५६॥
सिद्धेन मुनेश्च ऋषीन परिवेष्टनम्‌ । विद्याधरीणां नृम्ये च पर्यन्तं सस्मते मुद्‌।
संगीतमुपशण्वन्ते गीयमानं च गायकः , चन्दनागुरकम्तूरीकङ्कुमेन विगजतम्‌ ।
तपतां फठद्‌।तारं दातारं सवेपषदाम्‌ । घाता प्तवैजगतां कतर्‌ चेश्वरं परम्‌ । ९९ ।
परिपूणतमं ब्रह्म जपन्तं हृष्णमीशवरम्‌ । गृहयगरोगं प्रवोचनते एच्छन्ते शिप्यमण्डलम्‌ ॥
दृष्ट्व! तमभ्ययं मक्त्या प्रणनाम मृगः पुरः । उचचैश्च रोदनं त्वा स्वढृत्तान्तमुवाच ह्‌
भुगुर्वाच--
्रह्मर्वद्रंशजनो ऽहं जमदञिपृतो विधे | पितापहस्वमस्माकं प्वैज्ञं कथयामि कम्‌ ॥
सरगयामागतं मुपं पिता मे चोपवापिनम्‌ । णरणां कारयामास कपिहादृत्तवस्तुमिः ॥
स राजा कपटं लोमात्कातै्वीयोुनः स्वयम्‌। घातयामाप्र मत्ता तमित्ुक्वो च रुरोद पः
निष्य बाप्पं स पुनर्वाच करुणानिधिम्‌ । मात मेऽनुगता साध्वी मां विहाय जगदुरो
अधुनाऽहमनाथश्च त्वै मे माता पिता गुरुः । कत णरूथिता दाता पाहि मां शरणागतम्‌
आगतोऽहं तव समां प्रमातुमौतुराज्ञया । उपायेन जगन्नाथ मदवैरिहननं कुरु ॥ ६४॥
परराजा स्च धर्मिष्ठः स दय'टुथशा्करः । स पृञ्यः स लिरश्रीश्च यो दनं परिषठ्येत्‌
धनिदीनौ समं दृष्ट्वा यः परां न च णल्येत्‌ । तद्रहा चाति सटा श्रीः प मेद्धष्टगञ्यकः
स्वा विप्रोष्य कर्णापतागरे विधिः । दत्वा शुभाशिषं तस्मै वाप्तयामाप्त वक्षि
श्रस्वा मृगो; परतिज्ञां च भिसमतश्चतुगननः । अतीव दुष्करां षेरां बहुनीवविषरातिरनम्‌
कर्मणा तद्धेत्सवमिति करवा तु मानते। उवाच जामदग्न्यं तं प्रिणाममुलावहम्‌ ॥
ब्रह्मवाच-
प्रतिज्ञा दुष्करा वतप बहुनीगतरिघातिनी । सृष्टिरेषा मगवतः सेमवेदशवरेच्छया ॥७०॥
(` अक्मैहाः रखती

१८९ ्रैवापनपुनिमणीद-

घषटि. पृष्टा मया पत्र हनेेशवराइया । मृटु प्रतिज्ञ ते दारुण।ऽकर॥। परा ;७१॥
्रिःसप्ृत्वो निमृषा कतुपिच्छति मेदिरनम्‌ । एककषत्रियदोपेण तज्ञाति हन मिच्छति
प्हमष्रियविुदर्ित् पृषटशचनर्विधे ; आनिभूता तिरो मूता हरेरेव पुनः पुन. ।७६॥
अम्धथा त्वत्मतिज्ञा च मविता णक्तनेन ते , बह्वायासेन ते अ पे्िद्विभारितुहति॥७४॥
शिवलोकं गच्छ वप दोकरं शरणं ब्रन एरिर बहवो भूपाः न्ति दोकरर्विंकराः,७९॥
विनाऽ ज्ञा महेशस्य क व, तान्ह्नऽमीशवरः। वभ्रतः कवचं दि शक्ते रेकरस्य च ॥
उप य॑ कुरु यरनेन जःरमानं शुभावहम | उपायतः पसमारन्धाः स) सिध्यन्त्युपकरमाः ॥
शीङृप्णमन््रकवचग्रहणं कुरु रकरा्‌। दुङैमं वैष्णवं तेजः शेवं शाक्तं विनेष्धति.. ७९॥
गुहस्ते जगतां नायः शिवो जन्मनि जःमनि। म्भो मत्तो न युक्तन्ते यो युक्तः स भवेद्धिषिः
कमणा टम्यते मन््ः कमणा ठस्पते गुः । निेकालम्यते मनः कार कायो गुहस्तथा
स्वयमेवोपातिष्न्ते ये येषां तेषुते धुम्‌ ॥ ८० ॥

त्ररोक्यविजयं नाम गृहीन्ता कवचे वरम्‌ | त्रिःसपङृतवो निभूणं करिः † महीं भृगो ॥
रम्ये णशुषतं दभ्यं दान दस्यति हररः तेन दत्तेन शसेण ्षत्रसंये पिजेऽ पि॥८२॥

इति श्ीब्रह्म० महा ° गणपतिष० नारदना ० मृगं त्रम कग १) ब्रह -
क्तोभशवणनं नामाष्ठाविंशोऽध्यायः ॥ २८ ॥

अयैकोनतिं गोऽ यः |

साय तकन

नारायण उवाच-
ह्मणो वचने शरुत्वा प्रणम्प च जगद्भुरम्‌ । स्फीतस्तस्मा द्रं प्राप्य रिवलकं जगाम प्तः ॥
ठस्लयोजनमूष्पै च ब्रह्मरोकाद्धिरक्षणम्‌ । अनिर्भच्यसुशोमाढयं वाथवा रं मनोहरम्‌ ॥
वैकुण्ठ दक्षिणे यस्थ गो ीढोकश्च वामतः । यद शरुवलोकश्च सो शत्परः स्छृतः ॥६॥
तेषामु च गोरोकः पश्च।शत्के टियोजनः। अत उवै न लोकश्च सर्वोपरि चप स्पृतः ॥
मनोयायी प्र योगीन्द्रः रिषलोकं ददर ह। उपमानेपमेयाम्यां रहितं महदद्भतम्‌ ॥९॥
चोरगनद्ाणां वरेण्यश्च पिद्धविद्याविशारदेः। कोटिकरखतपःपृतेःपुण्यवद्धिनिषे वितम्‌॥९॥
देटितं कसपवृष्ताणां पमृहेवोज्छितप्दैः ' समूहैः काभयेनूनमपरयानां विराजितम्‌ ॥७॥
पारिजानतदूणां च वनराजिविराजितम्‌ | मधुटञ्धमधूत्रण मधुरष्निमोहितम्‌॥ ८ ॥

१ क. °भेवतु शाश्वती । २ ख. मन्त्रेण ' क, "भ्येरम्यन्तरविभ ।

ब्रहमवैवतेवुर।ण्‌ । १९१

नवपह्यवसतथुक्तं पुरको किटरतश्रुतम्‌ । योगेन योगिन; षं स्वेच्छया शफरेण च ॥ ९ ॥
शिदषिनां गुरुणा छपर न चट विशकरमेणा । जम्तुमिरेटितं ्रहन्पोगदुषटर्निरामयेः ॥१०॥।
सरोवरशतेदि्यैः पञ्मराजौविरा जतै पुष्पो नायुयुक्त सद्‌ चातिसूशोमिनम्‌ ११॥
मणीःद्रमारराचतेः शोमितैभेणिवे दभः । राजमागं शतै दैः सवैतः परिमूपितम्‌ ॥१२॥
मगीनद्र्तारनिमेण चतक दिगृहयैतम्‌। नानाचित्रविनि ब दभमणीनद्रकडरोऽज्वैः ॥
र नमध्यदेशे रम्ये च ददृशे शकराल्यम्‌ , मर्ण द्रसाररचि प्रकारं सुमनोहरम्‌ ॥१४॥
अत्यृध्वमम्बरस्पारि हीर नीरनिमं परम्‌ । षोडशद्वारसयुक्तं शोभितं शतमन्रिः ॥१९
समूर्यरत्नरचिते रत्नपीणनमृपिनैः । रत्नस्तम्मकपटिशच हुःरकेण परिष्करः ॥ १६॥
माणिक्यजाटमाकमिः सद्रस्नकलशोऽञ्वशः । ननाविचित्रमित्रेण रिकतः मनोहरैः ॥
आख्यप्य पुरस सिहद्रारं ददश सः . रलेन्दरणरखचितकपरेश्च विराजितम्‌ ॥१८॥
शोभित वेदेकामिश्च बह्याञन्तरतः सदा , रचिनाभिः पदमरगिर्महामरकौगृहम्‌ | १९॥
न.नापरकारचित्रेण चित्रि" पुमनोहरम्‌। कराररूपवद्राहदृद्ररणली भयकगौ ॥ २० ॥
मह कर छः नत स्यौ विकृतौ रक्तटोचनौ । दग्धरेट्प्रतीकाशौ मह'बहपराक्रमै ॥२१॥
विमूनिमूषिंनङ्गौ च व्याघ्रचमौम्बै वरौ । पिद्गलाक्षो विकषपलक्षो नयौ च त्रिरेचनौ ॥
्रिशृखप्टि गधी रलन्तौ ब्रहमतेनप्ता तौ दृष्ट मनप्ता भीतच्ञस्तः पंचिदु बाच हं ॥
विनयेन विनीतश्च दुर्विनीत महाबल । आत्मनः प्वैव्तान्तं कथणमाप्त तःपुरः ।.२४॥
विपप्य वचनं श्रत्वा कृणगृक्तौ बमूवुः : गृहीत्व -ऽन्तां चग्द्वार सकरस्य १इत्मनः ॥
पष्ट ज्ञां ददतु रःनुचरो वरे । मृगुदाज्ञामष्दा 1 प्रवितता हरि स्मरन्‌. ॥ २१॥
रेकं षोडश द्वा दद घुमनोहराः। दा रणर्नियुत्ताश्च गानःचिग्रवितित्रिनाः।२७॥
रातः महदस्य 1 ःपदयच्छूलन समाम्‌ , नानापिद्धगणाकरीणौ महर्षि णेमिताम्‌ ॥
१।रिनातघुगन्ध दचवायुन। पुर मीकृताम्‌। ददर तत्र देवेशं शेर चनदररोेखम्‌ । २९॥
्रिशूढपदधिशधरं प्याघ्रचमाम्बरं परम्‌ । विमूिमृषिताङ्गं तं नागयज्ञोपरीतिनम्‌ ॥
रःनपिहापनत्थं च रत्नमूषणभूवरितम्‌ ॥ ३० ॥

मह।रिवं रवकः रिवर्बानं शिवाश्रयम्‌ । आ मारमं पूणैकामं सूथकरोटिपमप्रमम्‌ ॥
हेषद्धास्य पसन्।९५ मक्तानुग्रहकारकम्‌ शश्वज्ञ्योति स्वरूपं च छोकानुप्रहविग्रहम्‌ ।
पृतं नटानाहंद्षकन्धा मनितम्‌ | तपरं फटदतारं दानारं पवैपतष्दाम्‌ ॥६६॥
इदधस्फटिकसेकारा पश्चकनत्रे तिरोचनम्‌ । गुह्य नह्य प्रवोचन्तं शिष्येम्यस्तत्मुदरया॥

= -~---~--------------------~ णुत = 'कणयिकि

१ क, माव ।

१८४ देषायनमुनिप्रणीत-
स्तूयमानं च योगीन्ै.तिद्धनैः परितेवितम्‌। पर्षदपरवरेः शश्वततवितं शेतचामरैः ॥ ६५॥
ध्यायमान परं बरह्म परिपृणेतमे परम्‌ । सच्छामयं गुणातीतं जर॑सुन्युहरं परम्‌ ।,६१॥
ज्यातारूप च सवा श्रीकृष्णं प्रकृतेः परम्‌ । ध्यायन्त परमानन्दं पलक ितविप्रहम्‌ ॥
मुखरं पा्चत्र .तमुदवायन्तं गुणाणवम्‌ । भुतव रुद्रगणैः सेत्रपरिश्च वेष्टितम्‌ ॥६८॥
म्नौ ननम परशराम दृष्ट्वा तमाद्रात्‌ । तद्वामे कार्तिकेयं च द्षिणे च गगेश्वरम्‌।
नन्द॑श्वरं महाकारं वीरभद्र च तत्पुरः । अङ्क ददर कान्ता ता गौ री रेछेन्दरकन्थकाम्‌ ॥
ननाम परवी.मध्ना च मक्त्या च परया मुरा । दृष्ट्वा हरं प्रं तोषात्स्तोतुं पमुपचक्रमे ॥
सगद्वदपदे दीन. सश्चनेतरोऽतिक।तरः । कृताज्ञलिषुटः शारः द्रोकातैः शो कनाशनम्‌॥
ए्रश्चुरापर उवाच-
हेश त्शं स्तोतमिच्छामि सैथ स्तोतुमक्षमः। जक्षगक्षयनै जं च विवा स्तमि गिरीहकम्‌॥
म योजनां कतुमीशो देवेश स्तोमि मूढधीः । वेदी न रक्ता य स्तोतु कस्त्वं स्तोडमि.
हेर्वरः ॥ ४४ ॥
वारुद्धिमनं दूर सारात्सारं परात्परम्‌ । ज्ञनमात्रेण साध्यं च सिद्धं तिद्ध मेतत्‌ ॥
यमाकाशमिषाऽऽयन्तमध्यहीनं तथा$भ्ययम्‌ । विश्वतनतमतन्त्ं च स्तत्र तस्त्र्नानकम्‌ ।
ध्यानास।६१ दुरारा्वमति्ाध्ं कृषानिषिम्‌ । त्राहि मां कहणापिन्धो दीनबन्धो ‹ति.

| दानकम्‌ ॥ ४७ ॥
मदमे तफठं जन्म जीवित च पुनी विम्‌ । सन्नेऽप्वदषट भक्तेशचधुना परयामि चक्षषा |

शक्रादयः सुरगणाः कथा यस्थ समः । चराचराः कलशेन तं नमामि महेश्वरम्‌ ॥

सरूप बहप च पौरुषं च निभि य; । सवषा सवर्प तेन ॥ ९०॥
यँ मास्करस्वरूप च शरशिरूप हुताशनम्‌। नटरूपं वयुरूपं त न० , ॥ ९१ ॥
सैषां कल्पवृक्षश्च वाज्छापिकफलपरदः | आदुतोपं मक्तबन्धु तंन ॥९२॥
शनन्तविशवपृधीनं परहतरं भयकरम्‌ । क्षणेन रङमन्नेगतं न° . ॥१३॥

यः काटः कःठकाटश्च कारबीम च कारनः। अनः प्रनश्च यः वस्तं न° ॥९४॥
इत्ये मुक्त्वा प्तमृधुः पात चरण,म्बुन । आशीष च ददौ तपते पुपरसन्नो बम सः ॥
जामदुग्यङृते स्ोघ्र यः पठेद्र.फयुतः । सतपापतिनिमु तः रिखोकं स॒ गच्छति ।
इति श्री. ° मह।° गणपारख ० नारदना ° परशुरमस्थ कैड्ात्तगमतं
नकोनव्िशोऽः4यः ॥ २९ ॥

१ क, "करक्षएयी ° । २ क; देषा । ३४. ° नबुद्धबवसा" ।

अपर 4९६ रगम्‌ । ३८५

अय रिशो ऽध्यायः |

भ भ कका

केकर उव्राच्र-
कस्त्वं बटो कश्य पुत्रः क वामः स्तवनं कथम्‌ । कि वा तेऽहं करिष्यामि वाते वदं
साप्रतष्‌ ॥ १ ॥
पावस्युदच्र--
शाकु त्वां पश्यामि विमनस्कं सुविसिमितम्‌ । षय्त'ऽतिरिष शान्ते गुणेन गुणिनां
वरम्‌ ॥ २॥
भगुखवाच-
जमदस्निघुनोऽह च मृगषरपतमुद्धरः । रेणुकाऽम्बा मे प्रशुरामोऽहं नामतः प्रभौ ॥
# णीहि मां दवातिन्ा विद्यापण्येन किंकरम्‌ । त्वार्माशि शरणापृत्नं रजत भा द्‌ नत्व
सूगथामागते भूपं पिता मे चोपवातिनम्‌ । चकाराऽऽतिथ्पमानीय कपिराश्षतवस्दमिः ॥
राज्ञ! ते कपिलःलाभाद्धातयामात मन्दधीः । कपिला ते खतं दृष्ट गोलो च जगाम पा
मानाऽवरृगम चक्रे ह्यनायोऽहं च सांप्रतम्‌ , त्वं मे पिल शिवा माता र्त माँ पत्रवत्मभो
मथ। कृता प्रतिज्ञा च शोकेनेषतिदुषस । तरिःसषृत्वो निर्ृणं करिष्यामि महीमिति ॥
कारवीं हनिष्यामि समरे तातष।तङ्म्‌ । इत्येतत्पारेपृण मे मगवान्कर्तुमहेति ॥ ९ ॥
त्ाह्मणस्य वचः शरुत्वा इष्टवा दु्गामुल हरः , बभूवा $ऽनम्रवकत्रश्च सा च इुऽॐ हतक
पावेत्यषाच-
तपलिनिप्रपुर क्षां निभूपां कतमिच्छपि। भिः परत्व. कामेन स।हप्ते महान्न ॥
हन्तुमिच्छति निशः सहस्ाजेनभीश्वरम्‌ । भरूभङ्गरीरथा यस्य रावणस्य पराजयः ॥
त्प प्रदत्तं दत्तेन श्रीहरेः कवचं बटो । शक्तिःव्यथरूग च यय। ते ।हैतितः पिता ॥
हरमेन्ते तस्तव ध्यायते च दिवानिशम्‌ । के। व। शक्ति ते हन्तुं ग पश्यामीह भू१॥
अपे विप्र गृहं गच्छ किं करिप्भति शकरः । अन्ये मूपाश्च मद्धत4।; का मरता मधि स्थिते
््रकास्मुत्रात् --
तिः तिमको नाहम निषा करौमिच्छति । यतरा हि वामशचन्े करणाऽहेतुिच्छमि ॥
ृतयन्ञान्महापुण्यान्महा बर्पराक्रमान्‌ । दिगम्बरतहापेन मद्धुत्यानदन्तुपकच्मतति ॥
हन तयेिवने शरास सतोवोशेश्च शोकतः | सद्स। पूरतततोषा प्ास्यन्तु समुरः -॥

४क दन्तै,
४९

३८६ देपायनयुनिणीतं-

विपस्यरोदनं श्चत्णा शकरः कर्णानषिः। पदण््ु्ी च कष्टीं च ज्ञात्वाऽश्लवमधो
विमुः॥ १९॥
तयोगनुमति पराप्य सर्वेशो मक्तवत्सलः। जमद्निसुत सथः प्वक्तमुपचक्रमे ॥ २० ॥
वकर उवाच-
अधृति है वन्त त मे पुत्रम पहान्‌ । दापयामि मन्त्र गहय ते तरिषु खेषु दुकेभमम्‌
एवैमूतं च कवचं दुःस्पामि पमा तम्‌ । ठंरषा मसप्तादेन कातवीर्य हनिष्भति ॥
न्निः पपङृत्वे नि पृण करिष्यति एही द्विज । जगतते यशा पूरणं भविष्यति न सहायः ॥
इुकतवा शेकरस्तसमे द्र मन्त्र सूदुलेमम्‌ । तररोकंयविजये नाम कवचं परम्ुरम्‌ ॥
स्तवं पूजाभिधाने च पुरश्रणपूवकम्‌ । मन््रसिद्धेरनुष्ठाने यथवननियमक्रमम्‌ । २९ ॥
सिद्धित्याने कारत्तरयां कथपामाप्त नारद्‌ । वेदवेदा्गादिकतं च पठयामःस ततसणम्‌ ॥
नागपाश्च प्कुपतं बरह्मा च सुदुरेमम्‌ नारायणाद्ञमन्रेये बायत्वं र्णं तण ॥
गन्धै गार+ चैव ज॒म्भणाज्ञ तथेव च । गदां शक्ति च पर शूरमग्यधमुत्तमम्‌ ॥
नानप्रकाराज्ञाज्ञ मनतं च विधिषृवकम्‌ : शन्ञास्ञाणं च संहारं तृणी ब्षयप्तायकौ॥
आत्मरक्षणत्षानं संप्रापिजगक्रमम्‌ | मा णयुद्धं च विरथं हुकार्‌ मत्रूवकम्‌ ॥
एक्त५ च 'वतन“ानां परतैन्पविमईनम्‌ ¦ नाना कारमतुरप्रप।च ण्तकेटे ॥
हार महिनी विधं ददौ मृत्युहरं हरः ॥ ११ ॥
भ्वित्वा वि; गुरवो तषेविधां विवेध्य सः । ती कृतवा मनर्त्‌ तांश्च नत्वा जगाम त;
इति श्रीत्रह्म० महा ° गणपति ° नारद्ना ० परश्रामभ्य शिवद्ज्ञ-
शन्ञादेभाषठिवणन नाम तिंशीरध्यायः॥ १० ॥

लयेकत्रिरोऽध्यायः |

1 मणी 1

नारद्‌ उबाच-

गवज्छोतुमिच्छामि कं मन्त्रं भगवान्हरः | कृपया परदारामय कि स्तोत्र कवचं ददौ ॥
को वाऽस्य मन्त्रस्याऽऽराभ्यः कं फलं कवचस्य च | स्तवन^य फट ङं वा तद्चवानवक्तुमहैति
नारायण उवाच-
मन्शरराभ्यो हि मगवान्परिपृणेतमः स्वयम्‌ । गोरोकनायः श्रङष्णो गेपगोपीशवरः परभुः

१९. प्राणः ।

ब्रह्मरैवतेपुराणप्‌ । ८७

ेरोकयविजयं नाम कवचं परमाद्ुनम्‌ ¦ स्तवराजं महापु य॑ .मूतियोगकमुद्धषम्‌ ॥४॥

भर~करपतरं नाम सवैकामफटपदम्‌ । ददौ परहारामाय रत्नप्वततेनिषौ ॥ ९ ॥

स्वयेपमानष्ीतीरे १रिज।तवनानतरे । आश्रमे देवलोकस्य माषवस्य च संन? ॥ १॥

महदेव उवाष- |

वत्सा.ऽऽगच्छ महाभाग मुगुवेशसतमुद्धव । पुत्राधिकोऽसि भम्णा मे कव्चग्रहणं कुर्‌ ॥

शरण राम प्रवक्ष्यामि ब्रह्माण्ड प्रमःट्रुतम्‌ । त्ररोकयत्िजिथं नाम श्रीकृष्णस्य न वहम्‌

भीङृष्णेन पुण दत्ते गे छोङे राधिकाश्रमे । रासमण्डटमध्ये च मह्य वृन्ःावने वने ॥

अगिगुहयतरं तस्व सवैमन््ौषविप्रहम्‌ पृण्यात्ुण्यतरं चेव परं केहादद्‌,मि ते ॥१०॥

धद्धूत्वा पठनादेव मूरपरकृतिरीश्वरी । शृम्पं निशम्मं महिषं रत्तनीने जघान ह ॥

धद्ुत्म हं च जगतां सेहनां सवैतसविन्‌। अशध्ये त्िपर पै दुरन्तमपि रीक ॥

यद्धुत्वा पठनाद्ह्या सखन पृष्टिमुतमाम्‌ । यद्धुत्वा मगवाज्छेषो विधत्ते विशमेवं च ॥

चद्ुतवा कूरमरानश्च रोषं धते हि छया । यद्धुत्वा भगवन्वायुकश्वाते विभुः स्वभम्‌
यदधस्वा वरुणः मिद्धः कुबेरश्च धनेश्वरः । यद्ुन्वा १८न।दिनद्रो देव'नामधिरः खयम्‌ ॥

यद्ग माति भुषने तेजोराशिः सयं रविः । यद्ुतवा पठनाश्न्द्रो महाबलपराक्रमः ॥
भग त्यः प्तागरान्सप्त यद्धून्वा पठनत्वपे। । चकर तेनप्त' जीणै दैत्यं बतगसिज्करम्‌ |

यद्यु-वा पठनादेवी सवीधाश वह्ुषरा । यद्धृत्वा पठनात्पूत। गङ्गा सुवन ग्नी ॥१८॥

यद्ूल्श जगतां रक्षी धते धमैमृनां वरः । स्ैविधरापिदेवी स। यच धूःवा सरस्वती

यद्धुत्वा जगतां छषषमीरलदात्री परात्परा | यद्धृत्वा पठन द्ेरन्साक्तरी पत पुषा च ॥२०॥
वेदाश्च धमेवत्तारो यद्ुत्मा १नाद्ुगो । यद्धृत्वा १नाच्छु द्वस्तजस्वी हयव हनः ॥

सनत्कुमारो मगगन्यद्धुन्वा ज्ञानिना वरः ॥ २१ ॥

दतस्य डृष्णमक्तय साधते च महात्मने । शठाय परशिष्याय दत्वा मृ्युमवाप्नुबात्‌
ैरोक्यविजयस्यास्य कवचभ्य नापतिः । ऋषिरछन्दशच गायत्री देमे। रारेश्वरः स्वयम्‌
्ैरोक्यरिज श्रातो विनियोगः प्रकीतिनः । परात्पर च कवचं त्रिषु लोकेषु दुेमम्‌॥

प्रणवो मे शिरः पातु श्रीकृष्णा नमः सदा | पाशत्कपाठं कृष्णाय ९३।ह्‌' पश्चाक्‌,स्छृतः

करष्ति पातु नेत्रे च कृष्ण स्गहेति तारकम्‌ । हरये नम इत्येवं श्रूढ-† पातु मे स्ता ॥

ॐ गोविन्दाय स्वाहेति निकरौ पातु संततम्‌ । गोपाराय नमे गण्डौ प तुमे पवतः सदा

ॐ नमो गोपङ्गनेशाय कर्णौ पातु सदा पम | ॐ कृष्णाय नमः शश्वतवतु मेऽपर्युमकम्‌

ॐ गोविन्दाय स्वहेति दनव मे सदाऽचतु षतु ष्णाय दुम्ताधो दनो ही सदाऽ

९८७ हैपस्नद्रनिषभत्ं-

+ धं णाथ स्हिति निधिकं पर्त मे सदः । रातेशवराय स्वरेति पङ्कं ११ मेख
शिवाय सहति केण्डं ¶।तु सदा मम । नमो गोग ङ्गनेदय वलः कु वदा ऋ
$ गोकेाधि किति कैरवं पु सदा मम । ननः किदोस्वेकय स्वाहा ए सपऽषहे+
उद्र पादु मे नित्यं मरकुम्दाय नमः सदा ॐ ही ह्वीं कृष्णाय स्वाहेति करौ गरु सद। भम्‌
ड द्िष्े नमौ बाहुयुभम पातुं पद। मम ; ॐ ही मपवते स्वाहा न्॑षर पुमे एदा तौ
& नमो नारायणायेति भलर सदे।श्वत्‌ । ॐ शी ही ववाननिय नापि पातु स्क मेभ
४ सवैराथ स्वादिति कङ्कं वातु मे सरा । ॐ गोकीमणाय सारी मितेन षतु वै स्वा
कै वीर्पनों वणिर्थाय भदौ पातु सदी मम ॥ ३७ ॥#

ॐ केशवं ध्वहिति मप कशन्धदःऽवतु. | कमः हैम्नाय सिति बक्षरन् सदाह
ॐ धषिवीय श्वेति ने कीमानि पदी व्‌ ' ॐ ही शरी रंतकेदाय स्वाहा सवै सदाऽवतु
परिपर्णतेमैः हष्णंः परं मे कवेदाऽके, रवव गोरोकनाने माण्िणं ति स्ति
िनतस्िव च ईकिमि म) सद्‌।३तु । नेक्ता कतु मं हेष्नः वश्मि सतु तर हरि
गोविन्दः पतौ शैशवहर यस्था दहि नित्वः। उतरे तीं खद सतु रतिकामि दिरेकणिः
रेन्थि धी सद्‌ वतु वनदाकभविशारकते | कुदाकतीप्राणनीध। शतु मान.ववेशतः हदे
सैव भध, ¶त्‌ बलिहिरी बेहाल, । भे सरे क्तरि नसि; कतु मां स्वा ह
धने जगल रासपातु क भाषव, सदा | सवान्तरास्मा निरि फत्‌ भो सकेरो तिज
ति ते कषित वरत सकेनन्ैधविग्रहम्‌।वरटोक्यम्नितै माम कवचं करम दुष्‌ #४६॥
भयो भते कनौरा तरवटये म कस्यचित्‌ । मृङनेम्वस्यं तिपिषत्ककव धारवेते कमी
कण्डे क दकि मही धोऽ गिण्णु4 सक्तवः , तय मे, करे रथीः विततः
यरि स्पात्सिद्धकवचो जीवन्मुक्तो भवेत्‌ सः। निशित कीरिरर्षा पुजोयोः फक्त
रोअरथतहीमि बभपेय॑रीतानि च | अश्वमेधाय नरमेवायुतनि च ५९०
महदिति येव्थेच भादतिण्व मु्वहतया |तरेलोकैषैमिजयन्याश्य कलां महैनिति कसेश्ीष्‌
भैतोपवक्तमि दपि सध्यवाच्यन तपः । जनं च सवतीमेषु भस्याति कशत ॥९१॥
पिद्धेत्वमरतय चै पातत श्रीहर्रपि । यदि स्थोत्िद्धकनष। सेवै क्रापमेति निक्िक
तै भवति दृशे जपेत यः । बौ भेकत्सदधेवचः सवतः त मरून्‌ च
हं कववपजकषा भमेर४८१ वमसव | कोटिक परभकोजि म॑ मतः तिद्िपावकः
भूरीत्वी केषं जत मही निःलसिथं कुरे । तिःपषक्तम निशाः सवामते रि सया

१९. मुक्तिदाय-नभोर्जम. २ख. हीही,

बरहमैवत पुराणम्‌ । ४८९

राञदं देथ सिरो देष पराण देयाश्च पुत्रक , एवभूतं च कचं न देयं प्रभते ४५७४
इति श्रीगहम० महा ० गणपति ० न।रद्ना > परशुरामाय भीङ्न्णकतषः
रदति नकिक्रवरिशलोऽभ्यायः | ९१ ॥

अथ द्वारो ऽध्यायः ।

ठ तक क्के

गृषएस्पष --

सपराषठं कवचं नाय शश्वन्तवीज्गरतणम्‌ । सुगं मोक्षदं सर्‌ शङपहारक्रणम्‌।। १ ¢
भुना मगवम्मन्तं स्तो पूजावििं प्रभा, देहि मह्यमनााय रस्गगक्ाठक ॥३॥

पहादेव उवाव--

ॐ श्री नमः भीङृष्णाय परिपू्मतमाय च | स्वहित्यनेन मन्त्रम मन वर परुश
मेषु ष घ्रणनोऽयं पहान्पदशा क्रः । पिदधोऽयं पश्चिम जपेन मुन ।५४
बहार च हवनं तद शंश्षंमिमेचनम्‌ । तपेण तदशारं च तदशस च मानेन १।५॥४
शुवभीनां च सतक पुरश्रणदेक्षिगा । मन्त्रसिद्धम्ब पूमश्च शिशव कक्तरे मुने "६ -#
रकः पातु समुद्राच रिद 6हतुमीश्वगः । पाश्चमातिकदेहेन ककुण्ठ गमकः पण्डे
तशय सेस्पपमारेन पदपङ्कजरेणुना । पूतानि सवैनाथीने पतथः पूणं वठुमगं + ६ ॥
कनं च समदृन्त श्रुणु मन्मुखने मुने । सरवरस्य कष्मस्य मक्तिनुकछिष्हवे क ॥
भवीननशरदर धामे नीरेन्दीवरलोचनम्‌ | शरत्पत्रेणचनद्रस्दमषद्धास्य मनाहैरम्‌॥+ ०४
कोटिकैरपंडारण्य छलाधाममनोहरम्‌ । रत्मत्िहापनप्यं त रत्नमूष॑म मुक्तिम्‌ | ११४
खम्कमाकशितसरवाङ्गं पीताम्बरधरं वरम्‌ । वीक्ष्यमाण च गोकभिः प्मितप्रष्य सतत)
शकुलमारतीमालावनमालारिमूषितम्‌ । दधतं कुनःपुष्पादच्चां चूडा चम्बरहवर््िताभ्‌
रमा क्षिपन्ही नममश्वनद्रत।रान्वितस्य च । रहनमूषितसवाङ्गं राधावक्षःस्थला्थितम्‌ ॥
सिदध भमान वेब: परितरिरम्‌ ्रह्मविष्णामहेरोशच श्रुतिभिश्च सतुम भजे -
करन मे ते ध्यासवा चे पनारनतु षोडश । दता मका च कषपूठव सवज कमु
अर्यं पायं चाऽऽप्नं च वस्नं मृषणं तथा | गन्धमध्ये मधुपक यक्ञसूत्मनुसम्‌ ॥ {७५।
शूश्टुषो च तेयं पुनराचमनीयकम्‌ । नाना भकारपष्णाणि तोम्बूरं च घुकापितम्‌ -#
भेदं दिम्वहस्यं कस्तू्गुरुवन्दूनैः । मक्त्या मगवते देवं मास्ये पुण ज्ज्तिकन्‌ ॥
कवेः हकं ६प्‌ठय पश्चसपूजयेद्णम्‌ । श्रीदामा 4 मुरमनं कुद भाकमेव च॥द४५

१ क. भोजनम्‌ ,

2९३ हैपयनपुनिषणीवं -

# 8

हरिमानु भन्द्रमानु सूर॑मानुं पुमानुकम्‌। १,षद५वगम्१प पूज द्वक्तिमःवःः॥ २१ ॥
गोषीश्वगीं राधिकां च मृखपहतिमाश्रीम्‌ । हृष्णशक्ति ३.७.पृज्यां पूजयेद्धक्तिपुवकम्‌
गो पगे षीगणं शन्ते मां ब्रह्माणं च पावेर्तम्‌ र्ष्मी सरस्वतीं प्रथवीं सर्देवं सपाषदम्‌
देवषद्कं समम्यश्यं पनः पञश्चोपचारतः । पश्चाद्वेक्रमेणेव श्राङ्कप्णे पूनयेत्सुंः ,२४॥
गणश च दिनेरो च वहनि विष्णु शिवे दिवाम्‌ । देवषट्कं समम्पचयै चषदेवं च पूजयेत्‌ ||
गें विघ्ननाशाय ग्याधिनाराय मा्कम्‌। जात्मनः शुद्धये वहनि श्रीविष्णुं मुक्तिहेतवे
ज्ञानाय शेकं दुगौ परच्हेतवे। सेपूजन फढमिदं विग्रीतमपूनन ॥ २७ ॥
ततः कृतवा परीहरमिषदेवं च क्तत: ¦ स्तो च साभवेदोक्त पठेद्धकत्या च तच्छृणु ॥
महादेव उनाच--
पर ब्रह्म परं छाम परं ज्योतिः सनातनम्‌, निरिं परमात्मानं नमाम्याखलक्रारणम्‌ ॥
पथुार्थूढतमं देवं सूक्षमत्सृकषमतमे परम्‌ । सवेदशयम इर्ये च स्वेच्छच।रं नमाम्यहम्‌ ॥
ताकारं च निराकार सगुणं निगरणे परमम्‌ । सर्गभारं च स च रच्छारूपं न० ॥३१॥
भतीव कमनीयं च पं निरुपमं विमृम्‌ । कराछूपमत्यन्तं बिभ्रतं प्रण० ॥ ६२ ॥
कर्मणः कमेरूपं तं साषिणं सैकमणाम्‌ । फटं च फलदातारं पवैह्पे न° :; ६१३ ॥
हष्टा पाता च पिहतो कट्या मूरिमिद्त, | नानमूर्तिः कलंशिन यः पुमां्तं न०।॥६४॥
स्थय प्रकृतिर्पश्च मायया च पवथ पुणन्‌। तयोः परः स्वयं शश्त्तं नमामि परात्परम्‌ ॥
ङीपुनपुतकं रूपं यो बिभति रवमायया । रवप माया स्वये मायी यो देकस्ते न° ॥
तारकं र्वदुःखानां पवैकरारणकारणम्‌ । धारं सवैपरशवानां सवे्बानं न° ॥ ६९ ॥
तेज धिनां रविर्यो हि सरषैनािषु वाडवः ; नक्षप्राणां च यश्चन्द्रस्तं नमामि जगत्परमुम्‌ ॥
रुद्राणां वैष्णवानां च ज्ञानिनां यो हि करः, नागानां ये) हि रोगश्च तं नपामिजग-
त्पािम्‌॥ ६७ ॥
प्रजापतीनां यो ब्रह्मा सिद्धानां कपिः खयम्‌ । सनन्कुमारो मुनिषु ते नमामि जगद्ुरुम्‌ ॥

#
भ

हैवानां यो हि शिष्णुश्च देवीनां प्रकृतिः स्वयम्‌ । सवा ्मुगे मनूनां यो मानेषु च वैष्णवः ||
नारीणां शतह्ूपा च बहुरूप न? ॥ ४१ ॥

क्रतूनां यो वसन्तश्च मासानां मागशीषः । एकःदशी तिथीनां च नमाभ्यसिलहूपिणम्‌
सागरः एरितां यश्च पवैतानां हिम ख्यः ¦ वसुधा प्हिष्णूनां तं स प्रण ° ॥ ४३ ॥
पत्राणां तुढप्तीपतर दारुह्पेषु चन्दनम्‌ । वृक्ण कल्पवृक्षो यस्तं नमामि जगन्पतिषू

१ कृ, प्रमू । २ क. %रणै सवेबीज!नां सवरपं न ` ।

ष्य रव द॑पुर्‌णमू । ३९१

पृष्णणां प रिजितश्च सस्यानां घ.न्यमेव च । अगते मक्‌ ।वस्तूनां नानाङ्पं न० । ४९॥
एरावतो गजेनद्रणां वैनतेःश्च पक्षिणाम्‌ कामचेनुश्च घेनृनां सवैरूपं न° ॥ ४१९॥
तैनस्रनां पुवभै च धन्यानां यव एव च | यः केप्री पृदुनं च वरर न०॥ ४७॥
यह्ाणां च कुमरो यो ग्रहाणां च बृहम्णीः। दिकंणदनां महद्रश्च तं नमामि परं वरमू
वेदूसवश्च शाल्ञाणां पण्डितानां सर^्वती । अक्षराणामकःर्‌ यस्ते प्रधानं न०। ४९॥
मन्त्राणां विष्णुमन्त्रश्च तीनां नाहूनवी स्वयम्‌ । इन्दिसणां मनो यो हि सर्वश्रेष्ठ न०॥
सुदशने च शल्नाणां व्याधानां वैपणवो उरः । तेन पां ब्रह्मतेजश्च वरेण्यं तं न° ॥
भटं यो वै बलवतां भनो वे शौधरगागिनाम्‌ । काः कछ्यतां यो हि तं नमामि विरतम्‌
जञानद्‌।ता गुणां च मातृरूपश्च बन्धुषु ¦ मित्रेषु जन्मदाता यस्ते स।र प्रण० [९३॥
किद्पिनां विकर्म यः कामदेवश्च रूपिणाम्‌ । पतत्र च पत्नीनां नमस्यं तं न° ॥
परियेषु पुत्ररूपो य नृपरूपो षरेषु च | शालग्रामश्च यन्त्रणा तं विशिष्टं न° ॥९९॥
ध: कल्याणं जानां वे ६(नां प्ामवेदकः , धममोगां सत्यहूपो यो श्रिष्ठ तं न° ॥
जले रौत्यस्वद्पा या ग२1रूपश भूपिषु । € ठद्रूपश्च गगने तं प्रणम्य न° ९७
क्रतुनां र नपूयो यो गायत्री इन्दं च यः । गन्धर्वाणां चित्ररथस्तं गार न० ॥
्षीरस्तरूगे गम्यानां पवित्र णां च पृवकः। पुण्यद्नं चयः सौत्रं ते नमामि शुमथदृषू
तुणानो कुशरूपो खो उ्थाविरूप्श्च बरणाम्‌ गुणानां शानसूपो यशचिधररूपं न° च
तेजोरूपो ज्ञानहपः सवरूशच यो महान्‌ । स्वानिव नी च तं मम।मि स्यं विपुपू ॥
सवीधरेषु ग गयुवेणाऽश्त्मा नित्यरूपिणःम्‌ । आकरो व्यापकानां यो भ्थापकं तं १०
दनिवचेनीथं ये न स्तोतु पण्डितः क्षमः । यदानिवेवर्नीय च कोःवा ततस्ततु्मशवरः ॥
वेः न शक्ता यं स्तोतु जडीभूता सरस्वती । तं च व(ङ्मनपोः पारं को विद्रान्प्तोतुभीश्वरः॥
ह्र दरतेजःखरूपं च भक्तानुपरहामरहम्‌ । अतीव कमनीषं च इयामरूप न° ॥ १९ ॥
हिमज पूररटीववत्र किशोरं पितं मुदा । रशचद्रोभङ्नािश्च व्यमाण न ०।॥१९॥
राधं दत्त।मबृल भुक्त न्तं मनोहरम्‌ । रत्नापिहानस्थं च तमी प्रण ॥१७॥
रतनमूषणमृषादयं सरितं शेनचामरैः | रषदयवरेगेपङमरिस्ते न9 ॥ १८ ॥
वृन।वन.परे रभ्ये राहोद्ापत+मुर्जकम्‌ । राप्तमण्डङमध्यस्थं नगम रपिकेधरम्‌ ॥
शःुङगे महारैरे गोरो रः्नपपैते । पिरजा पिनि रम्ये प्रणमामि विहारिणम्‌ ॥ ७० .॥
परिपृणेतमं शान्त राघाक'र१ मनोहरम्‌ । सम्य ब्रह्य ५१ च नित क्षणं न° ॥७१॥

१ क. स्तोयस्तं २ क. °दस्त॑* ।

2९१ दपायनमुनिप्रणीतं -

भरी हग र, स्ो्मिरं त्रिपः१ यः पठेन्नरः । धमोरथकाममेक्ष' णं स दाता १२) मेत्‌ #
हरि हरो मकि छृमे.सतोत्रधपाद्तः । ३ह्‌ टोकरे जग.पूर्णे ष्णु इह्णे म्नेदधक॑व्‌
सवैपिशर हः शान्तोऽप्यन्ते चाति हरेः पद्म्‌ | तेजा यशतता मापि यथा पूर्नो गहीतं
जीवन्तः कृण्णमक्तः स मोत्तत्र पशय: | अरोगी गुगवििद्रानयूत्रवान्वनवान्भदा
कडभिज्ञा ददार मनो भधेदधूपन्‌ | सवेज्ञः सवैदध्येव पत दात स्वेसपकाम्‌ ॥
कपय कम. सश्वद्धवेत्डृष्णपसःदतः । इत्येवं कथितं स्तोत्र वत्स त्वं गच्छ पृरकएम्‌
त्र इत्वा मन्मतिद्धि पश्चासराप्यत्ि गच्छतम्‌ ॥ ७७ ॥ त्रःसकृतवो निभूषी
हह छी चणासुखम्‌ | माऽऽरिषा मुनिश्रेष्ठ श कृष्णस्य प्रसादतः ॥ ५८
इति श्रीव्रह्म०महा °गणप(तैख ०नारदना रस्तवव्रदानं नम द्वतरिश)ऽ्यायः ॥६२॥

कि कध

अथ प्रयक्चिशोऽःगयः |

कासा ण्म स्वा्र ~~
शिवं परशःपसम्मुरैगौ कालीं मुदाऽन्वितः । गन्म उष्करनीयै च भरूपिद्धि चकारह
स मूच गिराहागे -मा मति क्मन्वितः । ध्यायन्छृप्णपदाम्भज वाणो चकार प ॥
बदश-वक्रुग्ीरप गगनं तेन ०55 कृत्तम्‌ । दिशे दश ॒चयोनयन्पं भमःचछक्दिषिकरभ्‌
हेजञेभष्डरृभभ्यस्थं स्तनयानं ददो ₹ । ददश ततर पुरुपमत्यनतं सुन्दरं क्म्‌ ॥ "४ ॥
इासारपरसनना य मं्तानुमहकारकम्‌ । ;णस्प वुण्डवन्पूष्मो वरं कतरे तमीश्वरम्‌ ॥ १ ॥
पिःसहृतमो निभां करिण्याति महीमिपि। १द्‌।२विन्े सदां तां मक्तिमनप यिनीम्‌ ॥
हाश्यूवुधमे हाश्चस्वसपादाठने च देहि मे । कृष्णप्तस्मे वरं दत्ता ततरवान्तरषीयत ।\७॥
भृगुः अणभ्य मशनं तज्लग म परात्परम्‌ । पस्पन्द दक्षिणाङ्गं च परं मङ्गलमूषकरम्‌ | ८॥
शरा प्रतीकिनिनने स्वम च ददर .ह । मनः सतं स्फीतं च तह्मूत्र दिपरानिशशम्‌ ॥
सिमध सजने पत गृहे तस्थौ मुदाऽचिितः |. ९ ॥
श्वद्ियान्पितृरिष्याशय प्रतृवगच्च बान्धवान्‌ । आनीयाऽ नीथ तिविधान्मनतराश्च मतै
चकार ह ॥ १०१
वशेषे वृत्र तानेव कत्व दु पर्णे । तेरे पाध बठवम्बमूव गमनोन्मुखः ।॥१ १॥
शवं भङ्गं रापः शुश्राव जयपूचक्म्‌ | बुनुमे मनसा समै स्वयं वेरिसंक्षयम्‌ । १९॥
यात्राकाठे च पुरतः शुश्राव सहसा मुनेः । हाड! शस्लर प्ण्टादु्दुमिवादनम्‌ ॥

्रहमवैवरतपुराणमू । ३९३

ओकर ्वागी गीतं जयस्ते भवितेति च ¦ नवेद्गितं च कल्याणं मेघशब्दं जयावहम्‌
धकार यात्रां मगवाज्ने तरिविधं शमम्‌ । दशं पुरतो विप्रबम्ददैव्तभक्षकान्‌ ॥

उवहत्प्रदीपं दधतीं पतिपुत्रवतीं सतीम्‌ । पुर ददश स्मेरास्यां नानामूषणमूिाम्‌ ॥

शवं शिवां पृणेकुम्म चाषे च नकुं तया । गच्छन्दद रामश्च यातरापङ्गलपूचकम्‌ ॥

कृष्णप्ता{ गनं पिहं तुरं गण्डक द्विपम्‌ । चमरी राजत च चक्रवाकं शुकं पिकम्‌ ॥

मयूरं खञ्जने चेव शङ्लचि्टं चको रकम्‌ । पारावतं बलकं च कारण्डं च।तकं चटम्‌ ॥

सदमन चक्रचपं सूय सूथेप्भां शमाम्‌ । सथो सजीवं च मत्स्य शङ्खं सुवर्णकम्‌
मागेकयं रनत मुक्तां मणीन्द्र च प्रवालकम्‌ । द्धि टानाज्छुह्टधान्यं शु्पुष च कुङ्कुमम्‌
पण पताकां छत्रं च दर्पणं श्चेतचामरम्‌ । धनुं वत्सपयक्तां च रथस्थं भूमिप तथ। ॥२२॥

दुग्धं गज्यं तथा पुगमण्ते पयस तथा | शालग्रामं पकफलं रवस्तिकं शकेरीं मधु ॥२३॥

मनोर्‌ च वृषेन्द्रं च मेषं पवेतमूषिरम्‌ । मेषच्छन्नस्य च रवेरूदयं चन्द्रपण्डटम्‌ ॥२४॥

कस्तूरी व्भननं तोषं हद तीैमृत्तिकाम्‌ । सिद्धयै सषैपं दवी विप्वारं च बाडिकाम्‌
गे वेश्यां पटपर च कपूर पीतवप्तसम्‌ । गोमूत्र गोषुरीषं च गोधु गोपद्‌ङ्कितम्‌ ॥

गो$ गवां वत्मं रम्थां गोशःलां गोगति शुभाम्‌ । भूषणं देवमूतिं च उवरि महोत्सभ्म्‌
ताम्रं च स्फटिकं न्ध पन्दुर माट्यचन्द्नम्‌ । गन्धं च हीरकं रलम द्दशे दक्षिण हुम्‌
सुगन्धिवाणेराघ्राणे प्राप विप्रा्िषे शुभाम्‌ ॥ २९ ॥

इयेवं मङ्गरं ज्ञास प्रययौ पत मुदाऽन्वितः : अक्तं गते दिनकरे नमैदातीरसंनिषो ॥

ततल ¶वटं दि24 द्रे पुमनोहरम्‌ । अत्यू विशतृनमतिपुण्याश्नमपदं परम्‌ ॥ ६१ ॥

पौरस्य तप्तः स्थानं सुगन्विभर्दान्िदम्‌ । कातैवीथी भुनम्परा्े तत्र तस्थौ गणैः पह
सुष्वाप पृष्पदायथाशं किंकरैः पार्से धतः । निन्दा ययौ परिश्रान्तः परमानन्दषंयुतः

निदातीते च प्त मृगुश्चाहष्वप्ं ददश ह । न चिन्तितं यन्मनत्ता वायुित्तकफं विना॥

गनाश्वरेलप्रता दगोवृक्षफलतिषु च । आशरुद्यमाणमात्मानं रुदनं कमिम्षितम्‌ ॥६९॥

जारुद्यमाणमात्मानं नौकायां चस्दनोतषितम्‌ । धृतवन्तं पुमां शमिते पीतवा१प।॥

वि मूतरो्ितसर्ा्गं वकापृ समन्वितम्‌ । वीणां वरां वद्यन्तमत्माने च ददशो ₹।६७॥

वि्तीणपद्पत्ैशच स्वं ददश सरित्तटे । दभ्याञ्यमधुतेयु्तं मृक्तव"तं च पायसम्‌ ३८॥
मुक्तवन्त च ताम्बूढं ठमन्तं ्राह्मणाश्िषम्‌ । फल्पुष्प्रदीपं च पयन्तं स्व ददं ह॥

१ कृ. "पधं च रोचनामाश्यम* । २ फ. "कट्ूफः २९. "केराभ्वितम्‌ । ४ क कजलं* ।
५क्‌. ण्टान्नं । ६ क. रतयं पि*।

+ ५. दवेपायनमुनिपणीतं -

१ििकैफरं क्षीरपुष्णात शकरा वतम्‌ स्वापतकं मुक्तवन्तं स्व ददर च पुनः पुनः ॥
जेरकरषा वृश्धिकेन मनिन मुनगेन च । म्तितं मीतमाःमाने पायन ददर सः ॥
तठो पदौ चाऽऽ्त्माने मण्डर चन्दपू्योः । पतिपुतरवतीं नारी पदयन्तै सस्मित द्विज
सुतश्च कन्थकया तस्मिरेन शद्विन च । ददृशे श्छिषटमात्मानं तुषटन परीतुषटया ॥
फलितं पृप्मिते वृक्ष दवतापतिगां नृपम्‌ मजघ्यं च रथस्थं च पयन्तं सवं द्‌° ॥४४;}
पीतवज्ञः रानां रत्नारंकारमृषिनम्‌ । विक्त ब्राह्मणीं गेहं पनन्त स्वं द०॥ ४४4"
शङ्खं च रफटिकं श्वत मारं मुक्तां च चन्दनम्‌ । सुवणं रजतं रन पर्यन्तं स्वं द० #
गृ वुं च स्व च श्रेत च श्वेतचामरम्‌ । नलित्पं दर्पणं च मगरवोः वैव्‌०॥
रथस्यं नवरत्नाढय माङरीम'ल्य मूषितम्‌ । रत्मपिहाप्तनण्यं स मृगुः च्प्नेद०॥
पद्प्रेणी पूणकुरमे दिला धृते भु । पणेच्छरे श्त्रिणं च पूृणुः स्वपे द०॥
बकपर्क्ति हं्पङ्क्ति कन्णापड् क्ति त्रत।म्विताम्‌ . पूजयन्ती घट भ्रं भृगुः स्वप्ने द०
मण्डपस्य द्विजगणं पूजयन्तं हरं हरिम्‌ । जयोऽष्िवत्यक्तवन्तं तं भृगुः स्वप्ने द० ॥
सुवृष्ट. पणेव्टे फलवृष्टि च 5ाधतीम्‌ । पुष्पचन्दनवृषटि च भृगुः स्वप्ने द° ॥.
सथोभ॑ै जीवभरस्यं॑मयरं॑श्ेतखज्ञनम्‌ । सगेवर च तथानि भृगुः स्वप्ने द्‌० ॥
णोरोकते दकं चापं शङ्धचिद्टं च चातकम्‌ । व्या पिहं च सुरमी भृगुः स्वे द° ॥
भोरषैनां हरं चं ्ुञ्ठषान्थाचलं वरम्‌ । ज्वलदर्चि तथा दुवा मृगुः स्वप्न द० ॥
देवाङयपमूहं च शिवलिङ्गं च पूनितम्‌ । अर्ता सृन्मधीं शवां मृगुः खप्ने द° ॥
यदगोधुपचणीनां भक्ष्याणि विविधानि च । मृगृदैदशच खप्ने च बभे च पुनः पुनः॥
दिव्यवक्षपरिानो रत्नमृषणभूवितः । अगम्यागमने स्वपे चकार भुगुनन्दनः ॥
ददै नतेकी वेशणं रुधिरं च सरां पपौ । सपिरोपितसगेङ्गः स्वप्ने च मृगुनन्दनः ॥
पलि पीततवर्मानां मानुषगां च नारद्‌ मांसानि बुभुने रणो हः स्प्नेऽर्मोदये.॥
भकस्पानिगडेषद्धं क्षते शज्ञेण सं पुनः| इष्ट्या च बुवुधे प्रातः सपुततप्यौ हीं स्मरम्‌
अर्तीवः इष्टः, खप्नेन प्रातः हृत्य चकार सः , मनत्त। बुबुधे सवै विनेष्यानि रिप धुव 4.
इति शरी ब्रह्म०.महा० गुणपनिख० नारदना ० त्रयक्तिशोऽष्यायः ॥ ६६ ॥

[र्यो वमीग्नीनअी गवां

अथ चवुलिन्नोऽध्याथः |
नर॑थण उवच
स श्षािकं इत्वा समाछेच्य च तैः सद । दूतं प्रस्थापयाम कातरवायौत्रमं भुः

१ क. पिष्टानि छडूड्‌कानि च ।

इह्मेव्ैराणप्‌ । ९५

ह दुत. शरीरमस्य वततनतं राजप्तदि । वेष्टते जिवः समुवाच तपती ॥
रप्मदूत उवाच--
नप्र रपवीरसोनिध्ये न्यगरोचाक्षयमूलके । स मूगु्भातृमि. सा त्वं॑त्न.ऽ -मन्दमहंति ॥
ढं कुर मारन जातिभिज्ञौनिभि. सह । त्रिःसप्तकृत्वो निमूपां करिष्यति अहमिति
इश्युक्त्वा रामद्‌तश्ाप्यगच्छद्रामप्तनिषिम्‌ । राजा विधाय संनाह समरं गस्प्रुचतः ॥
गछन्त समरं इष्वा प्रणेशचं सा मनोरमा] तमेव वारयामाम वाप्तणमास प्ेनिभौ ॥
सना मनोरमां दृष्ट्वा प्रततन्नवदनेतेण, । ताभूत्राच पसमामध्ये वाक्यं मानसिकं पुने ॥
कातेवीयाजुन उबच--
म मेशहृथते कान्ते जमदश्निमुतो महान्‌ । प तिष्ठनरमैदारतीरे रणाय भाक्रुमिः सह ॥
सपर्य रेकरच्छचं मनतं च कवच हरेः ।तरिःतङ्ृत्वो निभूणं कदुमिच्छति मेदिनीम्‌
आन्दोकथन्ति मे प्राणा मनः सेक्षुमते गुहु । शश्व रति वामाङ्गं च सप शु भवि
तेर म्य्गितमात्मान पप्य गदैमोपरि । ओण्दूपुष्पस्य मास्यं च बिभ्रतं रक्तचन्दनम्‌, ॥
रक्तवल्रपरीधानं लोदाठंकारभूषिनम्‌ । करःडन्तं च हस्र१ च निर्भणाङ्गारराक्ञिना ५१२।
भत्माच्छन्नां च थिवी जपापुष्पानिनां सतति । रहितं चनद्रपू धाम्यां स्तपंस्णान्तं नमः
मुक्तकेशं च नुत्यन मिध छिन्नन(िकाम्‌ । वक्तवच् 'रीध नामपरयं चाृहातिर्नाम्‌ ।
सशवाम्निरहितां जितां भस्मसमन्विनाम्‌ : मस्मवृ्टिमदभ्ृष्टिभिवृशिमपीश्वारे ॥ १९॥
पक्कतरफङाकीणी एथिवीमस्थिसंयुताम्‌ । अपय कपर घं च च्छिन्ञफेशनखान्वितम्‌, ॥
१३६ कणानां च रशा मूते कपकम्‌ । चूणोनां चेव तेरानामदशं कन्दरं रशि ॥
अशं पुष्पितं वृक्षमश्चाककरवीरणे . । ताशव च फलिते तत्र चेव पतत्फट१्‌।॥ १८॥
रतकमल्पृणेकट्श पपत च बमज्ञ च । इत्यपरं च गगनात्सपतच्चन्द्रमण्डलम्‌ ॥
अपशयमम्बर।तपूमण्डरं सेपतद्धि । उस्कापानं धूमकेतुं हणं चनद्पुयेयोः॥ २० ॥
विहृताकारपुरुषं विकटस्य दिगम्बरम्‌ । आगच्छन्तं चाग्रतैस्तमपदयं च भयानकम्‌ ॥
ठा द्वादशवर्षीया वल्ञमूणभूषिता । सरुषा याति मदवेहादित्यपशयमहं निरि ४२२॥
सीन्ञां त्वं देहि राजेन्दर त्वदवेहा्मि कालनम्‌ । वदति त्वै मामिति च निदयपङयमह शच
कटे विणो मां हाप संन्णपी च तथा गुः । मित्ते पुत्तलिकाशित्रानृत्यन्तौश्च दद्र ह
हानं च गुत्रणां काकानां निकरैः सद्‌। । पीडित महिषाणां च स्वपश्यम्रहे रिरे ।
पीडित तरयन्रेण भ्रामितं तेच रिण दिम्बरान्पाहस्तानपपमहमीश्वरि ॥२१॥

१ क. “वाऽऽ्ञयते कयान्‌" ।

३९६ हैपायनपुनिमणीत॑-

त्यन्त गाथकाः र्वै गानं गायन्ति मे गृहै । विवाहं परमानन्दमित्यपश्यमहं निशे ९७
रमणं कुवैत टोकान्केदाकेशि च कुषैतः : अदश समरं रात्री काकानां च टनामपि ॥
मोटकानि च पिण्डानि इमान शवसंयुतम्‌ । रक्तवं शष्ठवक्षमपदयं निशि कामिनि ॥
हृष्ण।म्नरा कृष्णवर्णां नमन व मुक्तकेशिनी . विध श्छिष्यति च मामपरय निशि शोभने
तापितो मुण्डते मुण्ड इमश्रभरेणीं च मे भिये । वक्षःस्थलं च नखरमित्यपदयमहं निरि॥
पाटुकाचर्मरऽनुनामपहय रारिमुस्बणम्‌ । चक्रं भ्रमन्तं भूमौ च कुराङस्गि सुन्दरि ॥
बात्यया चूण्माने च दरुष्कवृकत तमुर्थितम्‌ धू्ेमानं कबन्धं वै च'पश्यं निशि पुत्रते॥
प्रथितां मृण्डमाग्गं च चू(धृ )णमानां च वात्यया , अतीव घोरदशानामप्यपहयमहं वरे
भूतप्रता मुक्तकशा वमन्तश्च हुताशन ९ | मां मीषरयन्ति सतततामेत्यपरषमहं निरो ॥
द्ग्धजीवं द्ग्षवुक् व्यथिग्रस्त नरं परम्‌ । अङ्गहीनं च वृषर्मध्यपरयमहं निशि ॥
गोहपवेतवक्षाणां सहपता पततं परम्‌ । मुहुमेहुषैजञपातमप्यपदयमहं निशि ॥ ६७ ॥
छुक्कुराणां प्रगाह्ानां रोदन च मुहुमुहुः । गृहे गृहे च निधतमपशय पर्वतो {शि ॥
सषःरिरस्त्वपादं मृक्तकेद दिगम्बरम्‌ । भूमो मन्ते गच्छन्तं चप्यपदयमहं नरम्‌ ॥
विहृताकारश्राञ च प्रामाधिदेवरोदनम्‌ , प्रातः श्त्वेवावबुद्धः क उपायो वदाधुना ॥
नुपतेवेचनं श्रत्वा हृदयेन तरिदूयता । सगद्भदं च सदी तमुवाच नृर्धरम्‌ ॥ ४१ ॥
ममोरमावच-
है नाथ रमणश्रष्ठ रेष्ठ सवे महीभृताम्‌ । प्राणातिरेक प्राणेश शण १।कय शुभावहम्‌ ॥
नाशयणांशो मगवाञ्ञ मद्भ्यो महाबली । सष्टितहवरीशभ्य शिष्योऽयं जगतः प्रभो; ॥
क्िःपप्तक्ृत्वो निभूप्रं करिष्यामि महीमिति । परतिज्ञा यस्य रमस्व तेन साधे रणं यन॥
पापिनै रावणं जित्वा शूर त्वमपि मन्यसे । स त्वया न जितो नाथ स्वपापेन परानितः॥
यो न रक्षि धम च तस्य को रक्षिता मुषि । स नक्ष्यति स्वयं मूढो जीवन्नपि मृतो हिषतः
ुमाश्ुभस्य पततं साकी ्मश्य कभेणः | मात्मारामः स्थत; स्वान्ते मूदसतवं नहि परयति
ु्रदारदिकं यद्यत्सवशवयै सुपर्मिणाम्‌ । जङबु॒नु दवस्सवेमनित्यं नशर नृप ॥ ४८ ॥
ससा; खप्नसदशे मतवा सन्तोऽ्र मारते । ध्यायन; सतते षम तपः कुवैनित मकेतः॥
दत्तेन दत्तं यज्ञानं तत्प विश्यं त्ववा । अत्ति चेद्धपरहिं्ायां कुदे तवन्मनः कथम्‌ ।
सुखं मृगयां गत्वा तन्नोपोण्य द्विजाश्नमे । मुक्त्वा मिष्टमपूषै च हतो विप्रो निरथंकम्‌॥
गुसविपसुराणां च यः करोति परामवम्‌। भभीष्टदवस्तं रुष्टा विरत्तितस्य सेनिषौ ॥
समरणे कुर रजिन दततत्रेयपद्बुम्‌ । गुरौ भक्तिश्च सर्वषां सवैविन्नविनाशिनी ॥

्रहमवैवतैपुराणमू । १९७

गुुदेवं सम५५ तं मृगं शरणं त्रन । विपे देवे भ्तन्े च क्षत्वियाणां नाहे क्षतिः ॥
विप्रस्य किर्रो मृ वैदो भूपस्य भूमिप । सर्वषां किंकराः शूद्रा ब्राह्मणस्य विरेषतः॥|

अयशः शरण शशत्कषत्रियस्य च क्षत्रिये । मह्यशस्तच्छरणं गुरुदेवदिजषु च ॥९१॥
ब्राह्मणे मज राजेन्द्र गरी सुरद्पि । ब्राह्मणे परितुष्टे च संतुष्टाः हवेदेवताः ॥
इत्येवमुक्त्वा रनजेन्द्रं कोड कत्वा महापरती । मृहुपहुमृखं दृष्ट्वा विच्छप रुरो व ॥

क्षण तिष्ठ महार्‌।न पृनरेवमुवाच प्ता । स्नानं कुर महाराज मोजायेष्यायि वाञ्छितम्‌
धन्दनागुरुकस्तूरीकपूरेः कुडक्रुमैयतम्‌ । अनुटपं करिप्यामि सवाग तव सुम्दर ॥६०॥

षणं तिहाप्तने तिष्ठ क्षणं क्षति म प्रभो | समायां पुष्परा चेते तसपे पदयामे शोभनम्‌
श्तपुत्राधिकः परेम्णा सतीनां ५ पतिनैप , निहितो मगवता वेदेषु हरिणा स्वयम्‌ ॥

मनोरमावचः श्रत्वा राज। प्रमपाण्डतः । बेधपामापर तां राज्ञी द्दौ प्रत्युत्तरं पुनः ॥

कातैवी याजन उवाच--

श्रृणु कान्ते प्रवक्ष्यामि श्रतं स त्वयेरितम्‌ | शोकानां च वचनं न प्रशस्यं मातु च ॥
सुखं दुःखं मथ शोकः कलहः प्रीतिरेव च । कर्ममोगाहैकले। सवै मति सुन्दरि ॥

कारो ददाति राजत्वं काटो मृ्यु पुनमवम्‌। का. सृनति पप्तारं काटः प्हरते पुनः ॥

करोति पानं कालः कारृरूपी जनादनः। काम्य काल श्रीकृष्ण) विषरातु्िषिरेव च॥

सहदवीऽपि संहतं पातुः पाना च कभेङ्कत्‌। स कमणां कमहपी ददाति तपस्त फलम्‌॥

क केन हन्यते जन्तुः कमणा वै विना पतति । सरष्टा प्रति पृष्टं च संहता संहरेतपुनः ॥

पाता पाति च मृतानि य्याऽञ ज्ञां परिणल्यत्‌। यस्याऽऽज्ञया वाति बा तः पतते मयविहृः
शश्वत्पंचरते श्गयुः सूयेम्तपाति प्तततम्‌। वषेतीनद्रो दहव्यभनिः कार! भ्रमति मीतवत्‌ ॥

तिष्ठत स्थावराः पर्वे चरनित सरतत चराः । वृक्षाश्च पुष्पिताः काटे फटिताः पगन्विताः
ुष्यनिति कतः काले वधेन्ते च तदन्या । गविभूगा तिरोभूता पूष्टरेव यदाज्ञग॥

तस्या ˆऽज्ञया भवेत्स न जंचित्स्वेच्छया नृणाम्‌ ॥

नागयणांशो मगवाज्ञामद्र्णो महाबलः | त्रिःसपक्ृतो निभृणां करिष्थति महमिति ॥

प्रतिज्ञा विफडा तस्य न मतु कदाचन । निश्चितं तस्य वध्याऽहमिति जानाति सुत्रते ॥

ज्ञात्वा स मविष्य च शरणं यामि तत्कथम्‌ | प्रतिष्ठितानां चाकीतिभरणाद्रिरिच्यते

इत्येवमुक्त्वा राजेन्द्रः समरं गन्तुमु धनः | वाद्य च वारयामास कारयामाप मङ्गलम्‌ ॥

शतकोटिनूं गणां च रजेन्द्रणा तरिरक्षकम्‌ । अक्षोहिणीनां शतकं मह बठपराक्रषम्‌ ॥

१ क, रतितत्मे च पश्यामि जन्म चार ।

५८ रेपयनपुनिमणीदे-

भुतं च ्रनान। च पदातीनां तयैव च । अपरूयकं रथानां च गृहीत्वा यस्तुफृथतः ॥

बरपूव स्तििता स्पध्वी दृष्ट्वा ते गमनोन्मुवम्‌ पृतवन च पतनाहमक्षयं प्रसरं धनुः ॥

कौडागारे कषणे त्यो कृत्वा कान्त स्वक्षमि । प्दयन्यी तन्मुला मोन नूचण्न च मुहुः
इति श्रामक्ष ° पहा» गणशख ° नारदना° चतुक्धिश ऽगयः ॥ ६४ ॥

[नी भीर
[771

अथ पश्चलिशेऽध्याथः |

पा मधय

रावण उच --~-
हमा प्रामनाय क्षणं कृत्वा स्ववक्षति । मविप्य नपा चक्रे ययत्तवामिमुखाच्छतपम्‌॥
एक परतः इत्वा बन्धश्च प्विकरान्‌ पसर सा हरिपदं मेने सत्यं भमेनमुगे ॥
योप्रेन भिस्वा षटुचक्तं गु स्थाप्य मूमेने । ब्रहमर्रप्य रमटे परहल्दलभयुते ॥
स्वान्तम।ङ०१ विषयाऽजटबुद्‌बुः सौनिम त्‌ । प्रषाप्य बध्वा ज्ञान छाढं ह्मि मिष्कडे
निति कमेपम्यस्य निबूहमदुनभेवम्‌ । तत्र प्राणांश्च तद्मज न च प्राणाधिकं रियम्‌ ॥
स॒ रातु दरं इष्टः विरुढाप रुरोद च । सेनाहं संपरिष्यऽ्य कृत्वा वक्षयम्युवच तम्‌
राचदच-~
नते समुत्तिष्ठ न यास्मि रणाजिरम्‌ । सचेतन। मा पर्येति विढ्पन्तं मुहुमहुः ॥
हकरमे समृतिष्ठ मया प्रच गृहं बरन । न करिष्यामि पमरं मृगणा पह माभिनि॥ < ॥
ममेमे सपुत्ति्ठ भादर अन सुन्दरि तत्र क्रीडां करिष्यामि त्वया प्ाै यथ। पुरा ॥
नोर समुत्तिष्ठ नन गोदावरी पिये । जलक्रीडां करिष्यामि त्वम एधै यथा परा ॥
५ दमे समुतिष्ठ नन्दने त्रन सुन्द्र । पुष्पमद्रानदीनीरे हरिष्यामि निनेने ॥ १६॥
कपर सपूि8 मये त्न सुन्दरि । स्वम सार्ध रमेप्येऽहं तत्र चन्दनकानने ॥१२॥
प्रतिस भन्वयुद्धेन वायुना सुरभीकृत । भरमरध्वनितयु्ते पस्कोकिटरुतधिते ॥ ६३॥
चन्द्नागुरुकसतूरीकङ्कमाटपने कुरु । चन्दने सितक्तवाङ्ं पय मां सम्मते सति ।१४॥
मुद सुमधुरं वचने रच प्रिये । कुटिलभूिकारं च कथं न कुरषेऽघुना ॥११॥
नुप रो्न शर्वः कजमृबदागीरिणी । स्थिरो मव महारज कुरवे रोदनं कथम्‌ ॥
म्देहाक्पनिनां धेषठो दक्त्नप्रदतः । नलबुदुनुदवत्सनै त्त प्ररं पय शोभनम्‌ ॥
कमज्नश च साः सष्वी जगाम कमरादयम्‌ । त्वमेव गच्छ वैकुण्ठं रणं कत्वा सणाजिरे
इक. कषमं शत्वा जक्ष छोकं नराधिपः | ततश्यन्दनकष्ठेन चितां दिव्यां चकारं ह ॥
सकारा कारयित्वा प्रह्रा ददाह ताम्‌ | नाना्रिशनि रलानि ब्राहमम्पो ददी मुदा

्रहममैवतेषराणमू | देररै

नानाविधानि दानानि ल्ञाणि ञान च | मनोरमावाः पुण्येन ब्रामणम्बो दैदौ भूदा
म॒ऽ्यतां मुरता शश्वदीयतां दीयति शब्दो बभूव सवत्र कादै्वीयधमे पने
कोपेषु प्वाधिकरेषु र्थि यद्य द्धनं तद्‌ । मनोरमायाः पुण्येन ब्राह्मणेभ्यो ददौ मुदो ¶
राजा जगाम म हदयेन विदूयता । साध सैन्यपमूहेश्च वाचमाण्डरतरयकैः 1.२४
द्दशषौभङ्गके राजा पुरो वत्मनि वत्मैनि । ययो तणाऽगि मरं नाऽ$भगाम गृहं पुनः
मुक्तकेशीं छिन्ननासां रुदतीं च दिगम्बराम्‌ । इप्णवल्ञपरीधानामपरं विषधािपि ¶
मृखदुष्टां य निदुष्टं व्णधियुक्तां च कुद्धिरीम्‌ । पतिपूर्विहीनां च डािनीं पृशँ तेथा
कुम्भकार तैख्कारं व्याधं पर्पनीविनम्‌ । कुचेररतिरक्ाङ्गं॒न्न काषायवासिनम्‌ #
वष्विक्रयिणं शैव कनापिकरपेण तथा | चितादं शवं भ.म निवोणाङ्गारमेवं चै ॥
स्क्षते नरं पव गोधां च शशकं विषम्‌ | श्राद्धगार च पिण्ड च मोटकं च तिरीर्षय।
देवठं वृषवाई च शदधराद्धान्नमोनिनम्‌ | द्रत्तपाचकं शूद्रधानकं ग्रामियाजकेम्‌ ॥
कुशपु तरिका चैव शवदाहनकारिणम्‌ । शृन्थकुम्भे भ्चकुम्भं तैर ठवणम्ि च ॥
वा गतं कच्छपं चुं कुकवुरं इज्दवारिणम्‌ । दक्षिणे च सगां च कू्वन्तं भैरवं रम्‌
कपदकं च हरं च च्छिन्नरश नख मलम्‌ ¦ कट्हं च विापं च तथा तत्कारिणं जंभ
अमङ्गटं वदन्तं च रदन्तं शोक्कारिणम्‌ ॥ ६९ ॥

मिथ्याताकषयप्रदातारं चौरं च नरघातिनम्‌ । पुंश्वदीपातिपुत च पृश्वरणदनमोजिनेम्‌ ॥
देवतागुरविभ्राणां वमतुवित्ता हरिणम्‌ । दत्तापह्यरिण दस्यु हिकं सूचकं तलम्‌ ॥
पितृपतृिरक्तं च द्विनाशधर्थगिधातिनम्‌ । पतत्यत्र च कृतप् च स्पाप्यस्याध्परपरिण॑म्‌
विाित्रद्रोहम्वं क्षत विश्वापतव।तकम्‌ । गुरुदेवद्धिनानां च निन्दकं सवाङ्घघातम्भू ॥
जीवानां घातकं चे छाङ्गहीनं च निदैषम्‌ । व्रतोपव। तहीन च दीक्षाहीन न पुंसकम्‌ ॥
गरित्शापिगात्रे च कण बभिरमे३ च । पुरक छित्तरिद्धं च पुरामत्तं सुरां तणं ` ॥
किं वमन रुधिरं महिषं गर्द॑म तथा | मूत्र पुरषे ष्णं सक्षिणं नृरूपादिनम्‌ ॥
चेण्डवात रक्तदेष्ट वाय १ वृक्षपातनम्‌ । वके च सूकर गृध्र रयन कङ्कं च मटदुकम्‌ ॥
पाश च इष्कृ च वायतत गन्धं तथा ॥ ५४॥

प्रतिग्राहिण च तन््रभनत्ेपजीविनम्‌ । तैय च रक्तपुष्पं चःप्यौषधं दुषतेषःच ॥
करवाती मृततात च विप्रशापं च दारुणम्‌ । दुगन्पिवाते दु शद र जाऽपशयस्े वमि
मनश्च कुत्सिते प्रणाः श्षुभिताश्च निरन्तरम्‌ । वाभाङ्गन्दनं देहनाइयं राज्ञो षम्‌ ह

१क्‌. वस्तूनि । २ क, यक्ष्पम्य।धिनमे° ।

४४० देपायनघ्ुनिप्रणीव॑-

तथापि सजा निःशङ्को ददौ प्मराङ्गणम्‌ । सर्वतैनथसमायुक्तः प्रविवेश रणाजिरम्‌
अवर रणातूर्ण दष्टा च पुरतो भूपम्‌ । ननाम दण्डवद्भूमौ रजेन सह भक्तितः ॥
आशिष युय॒ने रापः स्वगौ याही वाज्छतम्‌ । तेषां सहयं तह मवरेङ्ध्या ब हमणारिषः
भृगु प्रणम्य रजेन्द्' राजेन्द्रः पह तत्क्षणात्‌ । आरोह रथं तूणं नानुधप्तमनितम्‌
नाना्रक रवां च दुन्दुभि मुरनाद्िकम्‌ | ग यमप सहसा ब्राह्मणेभ्य ददौ धनम्‌ ॥
उगव रामो रजेन रानेन्द्राणां च परता ' हितं पत्यं नीतिप्तार्‌ वाक्य वेदविदां वर; ॥
परक्चराम उवाच--
शरण रजेन्ध धर्ष चन्धरशसमुद्धव ! विप्णोरंश्य शिष्यस्त्वं दतत्रेषश्य धीमतः ॥
स्वयं विद्वांश्च वेदांश्च श्रत्वा वेदविदो मुखात्‌ । कथ दुरद्धिरधुना सज्ञान विदिना ॥
त्व पवैमहनो टोमातिरीरह ब्राह्मणं कथम्‌ । बाह्मणी शोकपेतघ्ा मत्र स।५ गन। सती
कं भविष्यति ते मूष परत्ैवानयेवैःान्‌ | सपे मथ्येव पंपतारं पद्मपत्रे यथा जलम्‌ ॥
सल्कीदिश्चाय दुष्कीपिः कथापात्रावशेषिना | विडम्बग वा किमतो दुष श्च पतामहो
क गत। कपिला तञ कक रिव दो मुनिः कुतः । यत्कृतं पेदुषा राज्ञा न कृतं ह्‌।छेकेन तत्‌
त्वामुरवितर्मशं हि द्रा गने हि धार्मिकः । पारणां कारयामातत दत्तं तस्व फक्‌ त्वय
अधीतं पिधिवदतं ब्राह्मणेभो दिने दिने । जगत्ते यशसा पृणभ^शो वधेर कथम्‌ ॥
दान बिष्ठो षरिष्ठो यशस्वी पुण्यगन्पुषीः । कातेवायानन्समो न मूग न भविष्यति
पुरातना वद्रीति बन्दिन धरणीतले । ये विख्यातः पुराणेषु तस्य दु८गीर्तिरीध्शी
दुषीक्य दुःसहं राजेरतीकष्णा्दपि जीतिना१। तकटे ऽपि सतां वक्र ददुशक्त विनिगैता
म ददामि दुरुक्त ते प्रकृत कथयाम्पहम्‌ । उ तरं देहि राजेन्दर मद्यं राजन्द्रसपदि ॥
सूथेचन्द्रमनूनां च वंशजाः सन्त संपदि । सत्यं वद पमाया च शृणन्तु गितर्‌; पुरा; ॥
शृणन्तु सरवे रनेनद्राः सरपद्रक्तमीश्वराः । पडयन्तो हि समं सन्तः पातिकं न वदन्ति च
स्यक्त्वा रेणुकेयश्च विरराम रणस्थले । राज। बदस्पपितमः परवकतुमुपचक्रमे ॥ ६८ ॥
कातेवीर्याजैन उशवच--
शरण रम हरेरंशो हरिमक्तो जितेन्दियः | श्चतो धरो मुवयिषं त्वं च तेषां गुरोरगरः ॥
कमेण ब्राह्मणो त्तः करोति त्रह्ममावनाम्‌ । स्वघमेनिरतः ुद्धस्तस्मद्रह्मग उचप्ते ॥
भन्तनेटिश्च मननालुरुते कमेनित्पशः । मौनी शश्द्वदेत्कले यो परै प्त मुनिर्च्पते ॥

१ ख, "णा वाऽप्यसदूवुद्ध्या क ।

ब्रह्मम पुराणम्‌। ४०१

ए्वणे टो गृहेऽरण्ये पङ्के सुसिनिग्धचन्देन । समतामावना यस्य पत योगी परिकीर्तितः ॥
सवैजीवेषु यो विष्णु भावयेत्समत।चिया । हरो करोति भक्ति च हारभक्तः स च स्टृतः॥
तभो धन ब्रह्मणानां तपः कश्पतरुयथा। तपस्या कामधेनुश्च सतते तपसि खहा ॥७४॥
रश्वये कषत्रियाणां च वाणिञ्ये च तण विशाम्‌! दुद्ाणां विभेवैव स्एहा वेदेष्वनिनिरता॥
क्षत्रियाणां च तपति परहाऽतीवापरशत्तिता। ्रष्यणानां विवादे च स्पृहा ‹ तौव 3निन्िता॥
रागी राजकषिकं % य कुरूते कमेरागतः। रागन्धो गे रजसिकस्तेन रान। प्रकीर्तितः ॥
रागतः कामधेनुश्च मया पे यावित मने । के दष एव मे जातः क्ष्नियस्यःनुराभेणः ॥
कुतः कस्य मुनेरस्ति क!मधेनुभ्त्वया विना । सहा रणे व। मोगे व। युष्मकं च व्यािक्रभः
तरिशवकषं हिणीं तेना रजेन्द्ागां रिकोटिकाम्‌ । निहत्या$ऽयान्तमेकं मां न ह>५ सह मुने
आत्मानं हन्तुमागन्तमपि वेदाङ्गपारणम्‌ । न दोषो हनने तस्य न तेन ब्रह्हाऽभमवम्‌ ॥
प्ाधश्चितत दि पकानां न वेदेषु निरूपितम्‌ । वधः समु चनगतेषामित्याह कमरेद्ब; ॥
पित्र ते निदत। मूपा महाबलपराक्रमाः । इद्‌नी राजपुत्राश्च शिशगोऽत्र समागताः ॥
त्रिःसप्त निभूणं कृतना क्‌ महमिति | त्वय। कृता प्रतिना या तस्यास्त्वं रन कुर्‌
हत्निथाणां रणे ष्मो रणे खृतय गर्हितः । रणे स्ह ब्रह्मणानां लोके वेद विडम्बना ||
तपोधनानां विभ्राणा वालानां युगे युगे । शान्तिः स्वत्ययनं कमे पिपरधर्भो न संकरः ॥
हत्रियाणां बडे युद्धं ठ 11 रथ बह विशाम्‌ । मिक्षबरे भिक्षुकाणां शद्ाणां विप्रमेनम्‌
हरौ भक्तिरस्य वैष्णगानां बं हा): । हिसा षट खाना च तपस्या च तपप्विगम्‌॥
घल वेधश्च वेश्यानां योषितां यौवनं बम्‌ । बह प्रतपे' भूृणनां गारानां रोदनं बलम्‌ ।
सतां सत्यं ब मिथ्या बरमेवाप्ततां सदा । जनुगानामनुगणः स्वपत्वानां च चयः ॥
तद्य बरं पण्डितानां धे साहमिनां बर१्‌ । शशचस्कुकमेशीटानां गामय साहसं बध्म्‌
धमे बरं च धनिनां हचीनां च विहोष॑तः । बल विवेकः शान्तानां गुणिनां लमेकता ॥
गुणो ब च गुणिनां चौगणां चोयमेव च । प्रियवाक्ये च कापटयमषमैः पुंश्चीनलम्‌ ॥
हिसा च हंखनमतूनां सतीनां पतिसेवनम्‌ । बरशापो पुराणां च शिप्पाणां गुकसेवनम्‌॥
अल घम गृहभ्थानां मृत्शनां राजसेवनम्‌ । बर स्तवः स्तावक्रानां ब्रह्म च ब्रह्मचारिणाम्‌ |
यतीन च सदाचरो न्याप ेर्पातिनां बम्‌ । पाप बे पातकिनामशाक्तानां हरिवेडम्‌
१०ये बर पण्यवतां प्रजानां नुपतिबेछम्‌ ।फलं नच चं वृत्तागां जरजानां जलं बढम्‌ ॥
ङे बरं च सत्यानां मत्स्यःनां च जलं बलम्‌ । शारिबेङ च मृगां विधाग॑ च विरषतः

१क. स्वम ।
५१

४०२ दवेपायनमुनिपणीत॑-

विप्रः शान्ते रणोयःगौ नैव ष्ट। न च श्रुतः । स्थते नाराय दव जमुताय सिप्थय. ॥
इस्यवमुकत्वा राजेन्द्रो तिरराम रणाजिरे । तस्य तद्वचनं श्रुत्वा पद स्तृष्णीं ममूव ह ।
रामस्य भ्रःतरः स्वै तीक्षणशन्ञातिपाणयः | आरेभिरे रणं कँ महावीरस्तदान्ञया ॥
रणोन्मुखांश्च तादृ मत्स्यराजो महाः । प्माभे रणं कदु मङ्गले मह्टारयः॥
शरन टेन रजेन्धो वारयामाप्त तानपि । चिच्छिदुः शरां च जमदृश्चपरुताप्तदा ॥
राना चिक्षप रि्यान्न शातसूयपरम मुत । माह्धरेण मुनयधि च्डदु4 खीढया ॥ १०४॥
दिग्याज्ञेणेव मुनयश च्छ्दुः सशर धनुः | रथं च सारि वैष राज्ञः तेनाहमेव च ॥
नधस्तशख नृपं दृष मुनयो हेविहृल।: । दधार शू छनः शूं मत्स्यरानजिषांप्या ॥
शृढनिःतेप्तमय (मू शरीरिणी { शुरं त्यजत विवरनद्राः शिवस्य्ययेमेव च॒ ॥
शिरस्य कवचं दिभ्य दतत दुवाप्तता पुरा । मत्स्यर ज छेऽरतयेतत्सवावयवरल्षणम्‌ ॥
प्राणानां च प्रद्‌।त।र कवचं याचते नृपम्‌ । तदा नितिष्ूढे च जधघा१ नुपतीश्रम्‌ ॥
तच्छ त नृपं शाप्य शतसलण्डं गतं मुने ।श्रुतगाऽऽकाशवाणीं च शृज्णी प 1तेषडकत्‌
ययाचे कवच मृपं नमद्निपुते महान्‌ । राजा ददौ च कवचं ब्रहमाण्डविनयं परम्‌ | १११॥
गृहीत्वा कवचं त्च दाखेनेव जघान ह । पणाञ मत्स्यर जश्च शतचन्द्रसमाननः ॥
महाबष्षठ गुणवोश्चन्द्रवेशपमुद्धवः ॥ ११२ ॥

नारद उवाच--
शि पस्य कवचं ब्रूहि मर्त्यसजेन यद्धृतम्‌ । नारायण हामःग श्रोतु कोतृहह मम ॥

नारायण उवाच--
फदवं शृणु विप्र शक्रस्य महात्मनः । ब्रहमाण्डविजयं नाम सवौ वयवरक्षणम्‌ ॥
परा दुवो दत्ते मरःथराजाय धीमते । द्वा षडक्षरं मे सेषेपापपणाशचनम्‌ ॥
मथिते च कवचे देहे नापित सृप्युश्च जी वेन्‌ । अचे शल्े जढे वौ पिद्विशन्नालि संशयः
यद्भूवा पठनट्ःणः श्िवप्वे ष दाया । बमू३ शिवतुरवश्च यद्ूत्वा नन्दिकिशवरः
वीरभेष्ठा वरभद्रो साम्बोऽमूद्वारणायनः | व्ररोकवविजवी रान, हिरण्यकशिपू सवयम्‌
हिशण्य्श्च विनी चामवद्भारगाद्धि पः । यद्धृत्वा पठनातितिद्धा दुव. शिशवपूनितः॥
ञेगीषव्ये महागेगी पठनाद्धारणाचतः । यद्धूत्श बाभदेवश्च देवलः पवनः स्यम्‌ ॥
भर्गस्यश्च पृलह््यश्चाप५मवद्धिशवपूनितः ॥ १२० ॥

----- - ~------------------~नन

१क्‌.विपरे। २ क ॐ न॑मः शिवायेति च॑.

ब्रहमदेवतेपुराणम्‌ | ४०१

ॐ नमः शिवायेति च मस्तक मे पदा ऽब । ॐ नमः शिगः च प्वाह्‌। मारं तदाऽत
ॐ हीं शरी ष्टी हिवायेति एवाहा नेत्रे तदा "वतु । ऊह छवी हं शिवायेति नगो मे पातु न्ि-
काम्‌ ॥ १२२ ॥
ॐ नम रिवाय श र स्वहा कणठं सदऽवतु । ॐ ही शर हू तावत्र स्वाहा कर्णो
सदाऽवतु ॥ १२६॥
ॐ हीं श्रीं पश्चवक्त्रा4 स्वाह्‌। दन्तं सदाऽवतु ॐ हीं महेशा १ स्वाह्‌। चाधर पातुमे पद्‌!
ॐ ही श्री ही त्रिनेत्र व स्वाह केश।नपदाऽवतु। ॐ ह ठं महादेवाय स्जाहा वक्षः सदाऽवतु
ॐ हीं भ्रीं मे रुद्रा 4 साह नभि सदाऽबतु ॐ ही मै श्री्मश्चगय स्वाहा एषठ सग ्वतु
ॐ हीं ही गृत्युनयाय स्वाहा धुते पदात्‌ । ॐ हीं प्र कमी रान १ स्वाह पापै
प्दाऽतु ॥ १२७ ॥
1 हीमीशवराय साह्य चोदरं पातुने सदा । अश्री मृव्युनयायस्वाह्‌।ब हु सदाऽवतु ॥
ॐ ही श्री कमोश्वगप पवा पातु करौ मप। ॐ महेश्वराय सुदाय निम्बे गतुम पदा
ॐ हीं श्री भूतनाया१ स्वाहा पादौ सद्‌'ऽवतु । ॐ पर्वश्वरा4 शवौ १ स्वाहा स सदाऽ१तु
र्णं मा णतु मृते अभ्नय्यां पततु शकरः । दसिणे पातु मां सुर नैकरैनणं स्थाणुरेव च
पधिमि खण्डपरदवयव्यां चन्द्रशालरः। उत्तरे गिरिशः पातु चेदा > मीश्वरः स्वम्‌ ॥
ऊर्ध्वे मृडः सद्‌! पातु चापे सृत्युनयः स्वयम्‌ । जले स्थले चान्ताश्ति स्मे जागरणे सदा
पिन।ऋ पतु मां ¶्" मक्त प भक्तवरसटः । इति ते कथिते वतप कवचं परमाद्भुतम्‌ ॥
द्शलक्षनपे* पिद्धिमैवति निश्चितम्‌ । यदि स्णन्तिद्धकव्चो रुद्रतुरः7 मदुधुदम्‌ ॥
तव ज्ञेहान्मयाऽऽएयाते प्रवत्त > न क्यचि 1। कवचं क ण्वशाखे क्तमा११।८५ पुदुकंमम्‌
भश्वमेथसहल्ाणि राजवृयश+नि च । सत्राणि कञ्चस्याप्य कलां नाईनित षोडशीम्‌ ॥
कवचस्य प्रप्तादेन मीगन्मुक्तो भवेन्नरः । सजञः सपिद्धेशो भनोवायी मरेदूधुवम्‌ ॥
हृदं कवचमन्न।ःव भेद्यः शकरप्रभुम्‌ । शतलक्षं प्रन ऽपि न मन्नः सिद्धिदाकः॥
इति श्रीनह्य० मह्‌ गणि ° नःरदना ° हो्करकक्च पकथन नम-
पश्चशोऽट 1 :॥ ३९ ॥

अथ षट ्रशोऽध्यायः

माराय्ण उवाच-
१ कृ. "मीशान ।

४०४ देगयनमुनिपणीत॑-

भतस्यराने निपतिते राजा युद्धविशारदः । रनेनद्रासेपयामाप्त युद्धशान्ञविशारदान्‌
बृहद्र सोमदत्त विद मियिेशवरम्‌ । निश्धायिपतिं चैव परगधाधिपति तथा ॥ २ ॥
भाययुः समरे योद्धं जामदग्य महारथाः । त्रितयाक्तोहिणीमिश्च सेनाभिः सह नारद्‌
रामस्य भरातरः सव वरा्तीक्ष्णाज्ञगणयः । वारथामापुरनञेश्च तानेव रणमूर्धनि ॥
ते धाराः शरजाडेन दिभ्याज्ञण प्रयत्नतः | वारयामासुरकेकं भ्रतृवगन्मिगोस्तथा ॥
जाथयो समरे शीघ्रं दष्ट्वा तांश्च पराजितान्‌ | पिनाकहस्तः स भृगुज्॑दभििखोपभः
विक्षेप नागणाशं च जामदुग्यो महाब: । चिच्छेद्‌ तं गार्डन सोमदत्तो महाबलः ॥
भृगुः शकरशटेन सामदत्ते जघान ह । बृहद्वरं च गद्या व्िदमै मुष्टिस्तणा ॥
भोपढं मुद्रेव शक्तया वै नैषषं तथा । मगधं चरणोद्धतिरल्ननकिन तैनिकान्‌ ॥
निहत्य निखछन्भृणन्पहाराभनिसमो रणे । दुदाव कातेवीयै च ामद्ग्ो महाबढः ॥
दृष्ट्वा तं योद्ूमाणन्ते राजानश्च महरथाः । आययुः समरं करौ कातैवीयं निवाय च ॥
कान्यकुठनाश्च शशः सीर; शतशस्तथा । रषटयाः शतशश्चेव वरिन्राः शतशस्तणा
सौम्या वागथ शतशो महारा्ट्म्तया दश । तथा गजैरनातीयःः कारिङ्गाः शतशस्तथा ॥
कृत्वा ते शरजाढ च भूं चिच्छिदुरेव च । ते छत्व'ऽभ्युत्यितो रामे नीहारमिव मासः
तरिरा युयुषे रामः साध स्मरामिरे । द्वादशाषौहिणी सेनां तथा चिच्छेद पदना
रम्भास्तम्भप्तमूहं च यथा लद्गेन रया । जित्वा सेनां मूपवे जघान शिवशुखनः
सवीस्ताननिहतान्दष्ट्वा सूथेवेशपमुद्धवः । भानगाम सुचन्द्रश्च लक्तरानेन्द्रतेयुनः ॥
द्वादश्षौिणामिश्च सेनामिः सह सेयुणे । केपेन य॒युधे रामे सिंहं मिहो यथा रणे
मुः राकरदठेन नृपठकषं निहत्य च । द्वदश्तोहिणीं तेन महन पशना बटी ॥
निहत्य सवौ पेनाश्च पुनद युयुधे बी । नागाहे प्ररयामापत निहते त भृगुः स्वयम्‌
नागपाशे च चिच्छेद गरुडेन नुरेशरः । जहातत च मू राजा समेर च पुनः पुनः॥
भगुनाराथणाज्ञं च चिकषप रणमूषनि । अल्धे ययौ तं निहन्तु शतूय्॑तममभम्‌॥२२॥
दृष्ट्वा$चं नृपशदूलश्चावरुहय रात््णात्‌ । नपस्तशज्ञः प्राणम स्तुत्वा नारायण रिवभू
तमेव प्रणत त्यकत्वा ययौ नारायणान्तिकम्‌ । अख्रराजो मगवतो रामः संप्राप विस्मयम्‌।
मूगुः शक्तिं च मुषलं तोमरं पद्थं तथा | गदां पड च कोपेन चिक्षिपे तज्ञिषां्या ॥
जग्रह काटी तान्पवोन्पुचन्दरस्यम्दनस्थिता । चिक्षेप शिवदं स नृप्मास्यं बभूव सः॥
ददर पुरणे रामे। भद्रकाटी जगत्प्रसूम्‌ । वहन्ती मुण्डमाल च विक्टास्यां मय॑करीम्‌॥
` [कवर्गः , रव. मूरविचछेदर्षणपू,

ब्रहमवैषतेपुराणम्‌ । ४०५

विहाय श्लमज्ञं च पिनाक च मूगृप्तदा । दष्टाव तां महामाणं भक्तिनम्रात्मकंषरः ॥
परद्युराम उबच-- ।
नमः देकरकान्तापर सारायै ते नमो नमः । नमो दुर्गेतिनाशिन्थे शयधयै ते न०॥९९॥
नमो नमो जगद्धाभ्यै जगत्कर्ज् न= । नमोऽ'तु ते जगन्मत्रि कारणाध न° ॥ ३०॥
भद्‌ जगतां मातः सृष्टिप्हारकारिणि । त्वत्पद शरण यामि प्रतिज्ञां साधिकां कुर॥
त्वाय मे विमुखा राच्ना वा मां रकषितुमाश्वरः । तव प्रसन्ना मव श्रुमे मां भक्तं मक्तवेत्पटे
युष्माभिः शिवलोके च मयं दत्तो वरः पुग॒ते वरं सफटं कर स्वमहेपि वरानने ॥
रैणुकेयस्तवे श्रत्वा प्रषन्नाऽमवदन्विका , म। त त्येवमुकतवा तु तत्रैवान्तरधीयत ॥
एतद्गुङ्तं स्तात भक्तयुक्तश्च यः पठत्‌। महामयात्पमूर्तणैः प्र मेदेव टीरुधा-ः ॥
स पूनितशचब्रैाक्ये तत्रैव विजयी मवेत्‌ । ज्ञातिश्ष्ठो मेचचैव वेरिषक्षविमरैकः ॥
एतरिमन्नतरे ब्रह्मा मूग धमेभृतां वरम्‌ । आगत्य कथयामास रहस्यं रामःव च॒ ॥
ब्रह्म॑वाच--

ण॒ राम महाभाग रहस्य पूषैमेव च । सुचन्द्रनथहेदु च ^तिज्ञास्ायेकाय च ॥६८॥
दशाक्षरी महाविद्या दत्त दुवौपतस्ा पुरा । एुचन्द्रभेव कवचं मद्रगास्या पुदुकंमम्‌ ॥
कवचं मद्रकार्याश्च देवानां च प्दुरुमम्‌ , कवच तद्रे यस्य सवेशश्चुविमदैकम्‌॥४.॥
अतीव पृञ्य शस्तं च परैटोकजयकारणम्‌ । त मन्स्थिते च कवच करत्वं जेतुमल मुवि
_भृगुगचम्रतु मिक्षाय॑ करोदु प्राना नूपम्‌ । सूथवेशाद्धवो राजा दाता प्रमधामिकः ॥
प्राणांश्च कवचं मन्त्र सै दाश्यति निश्चितम्‌ ॥ ४६३॥

- मगः सन्यातिवेषेण गत्ता राजानितकं मुने । भिक्षां चकार मन्त्र च कवच परमाद्भतम्‌ ॥
राजा दद) च तम्मन्त्रं कवचं परमाद्र।त्‌। तत. शेकरशृढेन तं जघान नुं भृगुः ॥

इति श्रीब्रह्म ० महा० गणपरिख ° नारद्ना० भृगुकारतवीय॑यद्धवणेनं नाम
षट्‌िशोऽध्यावः ॥ ६६ ॥

अथ पतष्तरिो ऽध्यायः ।

“न ~~~

नारद उव।च-

कवच श्रोतुमिच्छभे तां च विद्यं दश ्षरीम्‌ । नाष त्वत्ता हि सव्ञ मदरका्याश्च सांप्रतम्‌
नारायण उवाच-

दणु नारद्‌ क्ष्यामि पदृत्रियां ददाकषरीम्‌ । गोपनीय च कवच त्रिषु लोकेषु दुकंमम्‌॥

४०६ दषायनशुनिपणीदं-
ॐ है श्री ही कारिकायै स्विति च दशक्रम्‌ । दुव॑ हि ददौ रज्े पुष्करे सृथैपवैणि
दृशरुक्षजरेनैव मन्ऽपिद्धिः कता पुरा । पश्चरकषजमेनैव पठन्पवचमुतमम्‌ ॥ ४ ॥
त्रभूष सिद्धकवचोऽप्ययेोध्यामाजगाम सः ; इृत्सनं हि एषिवीं जिग्ये कवचस्य प्रहादतः॥
नारद उवाच-
ता दशाक्षरी विषा त्रिषु टाफेषु दुमा । अधुना प्रोतुमिच्छ मि कवचं बरहि मे पमो
नारायण उवाच-
श्रुणु ष््षयमि वि्रद्र कवचं परमाद्भुतम्‌ । नारायणेन यदत्तं कृपया शुरिन पुग ॥
त्रिपुरस्य वधे घरे दिवम्य विजयाय च । तेव शिन दत्तं पुरा दुवसे मुने ॥
दुवोससा च यदत्त सुचन्द्राय महाःमने । अतिगृह्यनरं तत्ते समैपन्त्रौषश्मरम्‌ ॥९॥
ॐ हु श्रीं ह्वी कर्कि स्ाहामे पातु मस्तकम्‌ । छी कपाटं सदा ण? ही हीं हीमिति
। लोचने ॥ १० ॥
ॐ हीं तरिरोचने एवाहा नातिका मे प्दाऽवतु ¦ कारिक रक्षरक्ष वाहा द्न्तान्प्रद'ऽवतु
ही मद्रकरिकि स्वाहा पादु मेऽधरयुग्मकम्‌ । ॐ हीं हीं ह्वी काल्किये स्वाहा कण्ठं
पदाऽपतु ॥ १२ ॥
ॐ ही काटिकराधै स्वाहा कणेयुमं प्दऽवतु । उ क्रीं क्रीं कट्यै स्वाहा स्कन्धं पातु
सदा मम ॥ १६॥
ॐ क्री मद्रकाट्ये स्वहा मम वकः सद्‌ाऽवतु। ॐ टी कालिकायै स्वाहा मम नामि सदाऽवतु
ॐ ही कालिकाये स्व'हा भम ए सदाऽवतु । रक्तबीजविन रिम स्वाह। हस्तौ सदाऽगतु॥
छ ही ही मुण्डमारिन्य स्वाहा पादे, दाऽवतु । ॐ ही चमुण्डायि स्वाहा पर्वा मे प्दा$-
वतु ॥ १६ ॥
्ाच्या पतु हारा चाप्नेसयां रक्तदन्तिका । दक्षिणे पातु चामुण्डा ैत्रैतगं तु कालिका
दामा च वारणे पातु वायव्यां षदु चण्डिका | उत्तर विकटास्था च।पश्ान्णं पा
हापिनी ॥ १८ ॥
पत्वं रकन सा माणा पात्वधः सद्‌! । जे स्थटे चान्तरिति पातु विश्वपः सदा
इति ते कामितं वत्त सवेमन््ोधवेग्रहम्‌ । सैषां कवधानां च साग मूतं परात्परम्‌ ॥
ष्ीर्वगो राजा सुंबन््रोऽस्य प्रणादतः । कवचस्य प्रसादेन मान्धाता पृथिवीपतिः

1 क. गुह्यंस २ क. मद्रका ३ क, सुरथो।

ब्रह्मैव पुराणम्‌ । ४०७

प्रचेता छोमशाशचैव यतः सिद्धो बभूब ह | यतो हि योगिनां प्रष्ठः घौ गिः पिपपद्मयनः
यदि स्णत्सिद्धकवचः सवेतिदधेश्वरो मरत्‌ । महाद्‌ना ने सर्वाणि तपस्ये बरतनि च ॥
निश्चिते कवचस्यास्य कलां नाह॑न्ति षोडशीम्‌ ॥ २६ ॥
इदं कवचमज्ञात्वा मनेत्का्। जगतममूम्‌ , श्रगक्षे प्रनष्ठोऽपि न मन्त्र. सिद्धिदाः
इति श्रीजह्म ° महा० गणपतिख० नारद्‌न" ० भद्रकाडी कवच रूपणं
नाप सशत्नि्योऽध्यायः | ६७ ॥

अगाष्त्रिन्ञो ऽध्यायः |

[णि

नारायण उवच--

सुचन्द्र णिते ब्रह्मनानेन्द णां शिरोमणौ । अगमद्पुष्करातिम्बु सेनात्यक्लौहिणीयुतः ॥
सूथवोद्धवे राना सृनन्दरतनो महान्‌ । महालकष्मीसेवकश्च लक्षमीवान्मूथ निभः ॥
महारक््भश्च कवचं गले यस्य मनोहरम्‌ । परमेश्वयसयुक्तन्ैरक्य्रिजयी ततः ॥६॥
ते इष्टा भरातरः समं रेणुकयस्य धीमतः । आं “युः समरं क३े नानाशक्ञाखपाणयः ॥
रजेन्दः शरन।टेन च्छाद्‌भात तांस्तथा । चिचद्रदुः शरनाठं च ते वीराश्चैव लीलया
विच्छ्दुः स्यन्दने राज्स्तेर्वराः पद्टवाणतः। सारथि प्ठवाणेन रणाश्च दृशबाणतः ॥
तद्धनुः स्न णेन तु} वै पश्चराणतः। चि च्छदुस्तद्‌भ्रातृवीनि षाः शकरशूढतः॥७॥
ते च उ हि५। सेनां निजध्नुश्च।पि लकया | हन्तु नृपेन्द्र ते वीराः शिवशरं निचििपुः
गठे बम्‌ तच्छं राज्ञः पुप्करमाछिका ॥ ८ ॥

शक्ति च परिषं चैव भुशुण्डीं मुद्ररं त्था । गदां च चि्षपुतिप्रः कोपेन उ्वख्दग्मयः
तानि शाण चृगानि ््मामूनो देहयोगनः । विम्मिता भ्र तरः सर्वैभृगोरेव महमुने॥
रथं धनुश्च शद्वाणि चा्ाणे पिविषगनि च । तेनं प्रस्थापयामास कातैवीर्यजुनः स्वयम्‌
रामा स्यम\नमारुदय पुपकरग क्षो महाबलः । चकार शरां च मह'घोरतरं मुने ॥१२॥
चिच्छिदु. शरनारं चते दीगः राल्रपाणयः । राज प्र्वायनेनेव निद्वितास्तां शकार ह
भ्रातृश्च निद्रितान्षटा जामद) महाबलः । क्षतकिक्षतसवङ्ग-बे घयाम,प्र त्तत्र: ॥
बोधधेत्मा ताज्निभयै जग।म रणमुनि , चिसेष पञ्च कोपेन शं राजजिवांततया ॥
छिव राज्ञः किरीटं च पहम्‌ पषात ह । जग्रह परह शधं ज मद्भ्यो मह बः ॥
तद्‌ शंकरशूं च नितिपे मन्पपूषैकम्‌ नृपस्य कुण्डं र्वा ज. 1१ शिवनिभिम्‌

४०८ दवेपायनमुनिपणीत-

रजा निहन्दं ते रामं शरजारं चका१ इ । शरनाछं च रेणुरेयश्च ठील्या ॥
कर्मण र।ज। नानान्ञे चिरि मन्त्रपुवेकम्‌ | द्‌ क्रमेणव मृगः शल्नमृतां वरः ॥

मुगृध्ितेप नाना महापधानपृषैकम्‌ । तचिच्छेद महारजः सधानेनैव लीङ्या ॥
रौमाश्कतेप संधाय ब्रह्माञध मन्त्रपूर्वकम्‌ | राजा निवपणे चक्र सेध ननै। लीलया ॥२१॥
वाण्या शखणणि रमः पाशुपत विना । चितेप कोणपिभ्रान्ते मृष्धिच्छेद्‌ तानेव
रामः नात्वा शिवे नत्वा ददे पाशुपतं मुने । नारादणश्च मगवःनगेचद्विभरूपुश्‌ ॥
दृदश्राञ्मण उवाच--
क्कि करोषि मृ") वतत त्वम3 ज्ञानिनां वरः । नरं हन १.३ पते कोपाक्कि क्षिपते भ्रमत्‌
विश्च पाापतेनेव मवेद्धस्म च पेश्वरम्‌ । पवेत स्याच्छसखमिद्‌ं विना ्रीकृष्णमीश्वरम्‌ ॥
भहो पाडत तु न.लमेव पुदशेनम्‌ । हरेः सुशो चेव साख रिमपकम्‌ ॥ २९॥
खट वाङ्गनः १शगुत हररंव सुद्रनम्‌ । एते प्रधातं र्वैष मच्राणां च जगत्रये \ २७॥
त्यज पाडपतं ब्रहमनभदीयं क्चनं इणु । यथा जेष्यति राजानं पुष्कगक्ष महाबग्रम्‌ ॥
कारवी पमजेतारं यथा जेष्यति साप्रतम्‌ । श्रुयतां पावधानेन तत्सम कथयामि ते ॥२९॥
महारुष्म्याशच कदचं त्रिषु टोकेषु दुखम्‌ । भक्त्या च एष्कराक्षेण धृते कण्ठे वि पानतः
परं दुगैतिनारि>“ाः कवचं परम्ुतम्‌ । धृतं च दक्षिणे बाहौ पुष्करक्मुनेन च ॥
कवचरय प्रान रिं जेतु क्षणौ चतौ को जेता च त्रिमृवने देहे च कवचे स्थिते
अह या्यामि मिज्ञाप सेनिषाने तयेभुन । करिप्यामि च तद्विक्षा प्रतिक्ञाप्तफला१ ते
ब्रह्मण्य वचः श्रत्वा रामः प्त्रप्तमानप्तः । उवाच ब्राह्मणं वृद्ध दयेन विदूयता ॥
परशराम उवाच-
न जानामि महाप्राज्ञं कस्तं ब्राह्मणङूपधृक्‌ । शीघं च ब्रूहि मां मूढं तद्‌। गच्छ नुग-
न्तिकम्‌ ॥ ३९ ॥
जामद्म्यवचः श्रुत्व प्रहध्य त्र हणः स्वयम्‌ | उक्त्वा चाहं पिष्णुरिति ययै भिक्षितु-
मीश्वरः ॥ ६१ ॥
गत्वा तयोः सेनिवीनं ययाचे कवचे च त | दददुस्तो च कवचे विष्णवे विष्णुमायया
गृहीत्वा कवचे विष्णुरवेकुण्ठं निजेगाम प्तः ॥ ३७ ॥

नारद उब च-
भहारृक्षम्य'श्च कवच केन दत्त महामने । पथ्कर्‌।क्षाय मृपाय श्रोत्‌ कौतहङं ५१।१८॥

१ ख. स्तुत्वा ।

बरह्मवैदषैपुराणयू । ४०२.

कवचं चागि दुग णः पुष्कर^्षसृताय च । दुरम केन बा दत्त तद्धवान्वकतुमहेति ॥६९॥
कवते चापि करिमृतं तयोव तस्य किं फटम्‌ । मन्त्रौ तु क्रंपङ्ारौ च त्म रूह नगद ५
रायण उवाच--
दत्तं सनल्कुमरेण एष्कराक्षाप घीमने । महार्थाश्च कवने मन्त्रश्च"रि श्तरः ॥
स्तवने चापि गोप्य वै प्रोक्त तच्चरितं च यत्‌ । ध्याने च स॒मेदोक्तं पूजां यैव मनोहराम्‌
दुगो शश्चापि कवचं दत्त दुवा पुरा । स्तवनं चानिगोप्ये च मन्तरधापि दशासरः ॥
प्य च्छ्य तत्सवै देर्भाश्च परमाद्भुतम्‌ । महायुद्धपमारम्भ दत पाथना च यद्रू ॥
मह। लक्ष्यश्च पन्तं च णु तं कथयामि ते । उॐ श्रीकमटवः तिरय स्वाहेति परमाद्भुभम्‌ ॥
ध्यानं च पापवेदोक्त परोणु पूनाविभि मुने । दत्त तस्मे कुमारेण ए०एराकाभ धीमते ॥
रहकदलपद्मस्थां १यअन' मपरियां तीम्‌ । पद्मायां पद्मवत्कर पद्मपलामण पनम्‌ ॥४ ७॥
पदचपुषपप्रिया पद्मष्पतद्पापिशागिनीम्‌ । प्चिनीं १६हन्तां च पद्मम वेमूितम्‌ ॥
पद्ममृषगमूष।ढचां १शोमाविवर्धिनीम्‌ । पञ्माटवी प्रपद+ न्तीं तस्ितां तां मन मुदा ॥
चन्दनाश्वृल पनन पद्मऽष्पेण पूजयेत्‌ । गणे सपूर्य दर्वा चेदापचारांश्च षोडद्ा ॥५०॥
हतः स्तुत्वा च प्रणेता तके भक्तिपूवकम्‌ कवचं श्रूयता बरह्मन्सभसार वदामि ते ॥
नारायण उवच--
शरणा धिम पद्याः कव्व परमे इभम्‌ । पद्मनाभेन यदत्तं बह्मणे नामि अ ॥१२॥
सेय कवन ब्रहम तत. सरन जगत्‌ । पएद्माछयात्परादेन सलश्मी के बभ4 सः ॥९६॥
पद्माङयावरं पर्थ प।दश्च जगतां प्रमु! | पाद्म+ पृद्मट१े च कवचं परमद्रूतम्‌ ॥
दत्तं सनत्कुमाराय प्रिय्त्र(य धीमते । कुमारेण च य्द्त १८६२क्षाय ना(द्‌॥ ९९ ॥
यद्भू.वा १८न।द्‌्ह्मा सपिद्धशवर। महान्‌ । १९५ "युक्त, भरत ।सतमनिितः ।,९१॥
यद्वा च धनाध्यक्षः वुबरश्च धनाधिपः , स्वाधमुष। भनुः श्रा ५२उ द्भारणायन ॥
परियत्रतोत्तानगदै। रकष्ीवन्तो यते मने । धयु परपीर्तिः सदो हमभवद्धःरण'यतः ॥
कवचस्य प्रसादेन स्वये दक्षः प्रजपतिः पपच कमणां पाहत पान यस्व प्रततादृतः ॥
यदवा दिण बाहे विष्णु, गे दशाकितः । मक्त्वा विते कण्ठे च हषो नरायणां यकः
यद्धुत्वा वामन दठेमे क्यपश्च प्रजपतिः । तवैरेवामिणः श्रीमान्महन््ो घारणायतः ॥
राजा मरुत्तो मगवानमबद्धाणायतः । त्रोकयामिषीः श्रीमाचहूषे य्य धारणात्‌ ॥
विद्व विजिग्ये सटुदाज्गः पठनाद्वाएणाच्त. । मुच दुमो यतः श्री नन्मान्ध,तृतनयो महान्‌
तेपतपद्सपस्य कक्चरप भ्रनापतिः । ऋषिरछद्अ वृहती देवी परुषा स्वयम्‌ ॥
५९

४१० देपायनष्निमणीतै-

घमोयकममेकेषु विनिकोगः प्रकीर्तितः | पुण्यबीन च महतं कवचं परमादुभुःम्‌ ॥
ॐ ह कमलगतिन्थे रवाह मे पातु मस्तकम्‌| शरी मे पातु कष च छोचने श्रीभिः नमः
ॐ श्रीं रये स्वाहेति च कयम ्द।ऽ०तु। ॐ श्रीं महाटकषमे स्वाहामे षतु नापिकाम्‌
ॐ श्री पद्म'छणयै च रवाह दन्तन्सदाऽवद । ॐ शरी कृष्णस्य कवच श्रषु लोकेषु दुम्‌
भक्त्या च पृष्वरे दत्त दन्तवक्नं सदाऽवतु । ॐ श्री कृष्णप्रिया च दन्तरनध द'ऽवदु ॥
उ श्री नरायणेश्ायि मम कण्ठं षदाऽ तु | ॐ श्रीं कद्वावकान्ताये मप स्कन१ सदाऽवतु ॥
ॐ श्रीं १द्रनिव पिन्पै प्वाहा ना५ सद्‌।ऽपतु । ॐ हीं श्री त पारमत्रे मम वक्षः सदाऽवतु
ख श्रीम कृष्णकान्तायै स्वाहा 8 पद्‌ाजवतु ] ओं ही श्र भिये स्वाहा च मम हस्तौ
सदाभ्वेतु ॥ ७१ ॥
उश्रनिवापकान्तारै मम ग ग सदाऽयदु | ॐ ह शरं हीं रि स्वाहा स्वाङ्ग मे सद।७वतु
पराच्थां पातु महारक्ष्ीरपनस्थां कमलालया । पद्मा मां दरिणे षतु नेक्रत्यंश्रीरारेप्रिया
पद्म. पश्चिमे मांवाधरव्यां पातु त्ता स्वयम्‌। उत्तरे कमला पातु चेशानं पषिन्धुरन्धका
नारयण च पातुध्वभधो वष्णुप्रिन' ऽवतु । सत सवतः प न्‌ स्प्णुप्रणाचका मम॥
इति १ का१ वत्त समन्मोषविप्रहुम। पर्वभप्ररं नम कवचं परमादुमु म्‌ ॥ ७६ ॥
सुवणपवतं द्वा मरतुर५ द्विजात५ । याफञ लमते धर्मी कचेन तते।*धि फम्‌ ५
गुमम्य । तिधेकत्कवचं ारथेत्त यः| कण्डे वा द्रतिणे बाहः पर श्वामान्धरापिनःमनि॥
भसति रक््मःयेहे तप्य श्वा शतपृकषम्‌ । देन पुरन््ध्य घा वट निश्चित्‌ मवेत्‌
स सवैपुण्यघन्दीनानपवश्ेषु दीततः । स स्नातः सवैतीस्षु यप्यद्‌ क्वच गे ॥
स्मै कर्मे न दाः<\ ट.ममद्म॑धैरपि। गुरमक्त।१ सिष्य शरण्याय प्रकारयेत्‌ ॥
३द्‌ कवचमन्ञत्वा जपहक्ष्मीं जगत्मपम्‌। काटि५रू५ भनप्योऽपि न मन््ः सिद्धिद्‌ावकः॥
३१ श्रा्रह्य ° मह ० गणगति ० नार्‌दना ० श्रीरष्ष्मीकवचवणनं नामा-
भिश.शध्यायः |, ३८ ॥
===

अभक नचत्व रिशोऽध्बायः |

मलन ~ +

नारद उवच--
कृचे कथितं बरहमन्पदमाथाश्च मनोहरम्‌ । १६ दुगा "या; कवच कथय प्रभौ ॥

“१क.अ्ङ्काहीप्रीक रक ॐ हीश्री ३ क. हींश्रींम' ४. च्चे च हृदि
स्थिते । ५ क, सरलाय ।

्रहममैवतै१रणभ्‌ । ४११

प्माकषप्राणतुखयं च जीदनं बख्कारणम्‌ ¦ कदचःनां च रत्र दुगापिवनकरारणम्‌ ॥
नारायण उवाच-
णु नारद वक्ष्णमि दुणी शः कवच ह्ाभम्‌। श्रीकृष्णेनैव यदत्तं गोलोके ब्रह्मे पुरा ॥
ब्रह्मा त्रिपुरसेम्रमे दोकराथ ददौ पुरा। जघान पिपर रुद्रो ण्टू मक्तिपूवैकम्‌ ॥
हगे दही गौर णय पद््षय च गोतमः । यतो बभुव पद्माक्षः सष्ीपिशवरो जयी ॥
यद्भत्वा १८नाद्भह्या ज्ञानवाञ्छत्तिमममुवि ' रिभे बभूव सज्ञे योगिनां च गुरु॑तः॥
शिवतुल्यो गौ दमश्च बमू3 मुनि्तत्तमः ॥ १ ॥
ब्रह्माण्ड धेजयस्याम्य कवचम्य प्रजपरिः | ऋषिर श्च गायती दवी दुगेतिनाशिनी॥।
्रह्माण्डाषिजये चेव विनिगोगः परकर्तितः | पुण्कती् च महतां कवचे परमाद्ुतम्‌ ॥
ॐ हीं दुगेतिाक्षिन स्वाहा मे णतु मस्तकम्‌ । ॐ हीं मे पाद्‌ कपष्ठं चप्णं ही
भ्रीषतु चने॥९॥
पातु मे क्णयेम चाप्य दुगीम नमः सदा । ॐ ही श्रीमिति ना मे सदा पातु च सवतः॥
दु दुगे रक्षणीति त्राहि मां स्वे शिवप्िये । ही श्री हूमिति दन्तांश्च णवृ छ माष्ठयुग्मकम्‌
री ्ीड्कीं पादु कथ्ठच दुर्गे रक्षतु गण्डके | ११॥

स्वं महाका ह दु वाहा णतु निरन्तरम्‌ । वक्षो विद्धेन नये स्वाहा मे पातु सततः
दुं दुग रक्त पाश स्वाह्च नाभिं सदाऽवतु । दुगे दुरे देहि रं शष्ठ मे पातु सवैतः॥

8४ ही दुगौगै र्वाहा च हस्तौ पादो सरदाऽतु। ॐ ही टृगोधे स्वहा च सवाग मे सराऽवतु

च्रं पा} मह्यनाय। चाऽऽम्नेय्यां गतु कालिका । रप्षिणे दक्षकन्या च नैऋत शेव
सुन्दर ॥ १९ ॥
पश्चिमे पवेती पातु बगही वारणे सदा । कुबेरमान। कीवेणीनशान्यामीशवरी सरा ॥
ऊ-१नराःणी पातु तग्निकाऽभः सदाऽवतु । ज्ञानं ज्ञानप्रदा पातु खम निद्रा सदाऽवतु
ही ते कथिते वतत सवैमतरषचिग्रहम्‌ । ब्रहम प्डपिजयं नम॒ कवचं प्रद्भु-म्‌ ॥
सुस्न।तः सवैतार्थेषु पपयन्षु यत्फलम्‌ । सवैत्रतोपवाते च तत्फटं लमते नरः॥ १९॥
गुरुमम+च्यै वि.धवद्ल्ांकारचन्दनः । कण्ठे वा दक्षिणे बाहौ कवचं धारयेत्तु यः ॥
सचत्रैऽोक्यविनशी सैशतरुपमदैकः । २१॥
१क. ण्यनी्ः । र्वचाप्यंहीं । ६क. ॐर्‌
ना०४क. श्रीं हीं्मिति दन्न पुरं माः । ९क,
१९ | ६ क, रधं दुगेषिनारिन स्वा | ७ क. अॐरश्रः ही |

ॐ २
अ?
५? =

४१९ वरैषायममुनिषणनौतं-

रं करभज्ञाला भभेद्‌दृगैतिारिनीम्‌ । शतशत प्रजपतऽपि न मत्र: तिदधिदावकः
कवचं कण्वशाखेक्तमुक्तं नारद णिद्धिदम्‌ । यस्मै कस्मै न दातन्यं गोपनीयं सदम्‌
शति श्रीह ० महा ° गणपतिख० नारदना० दुमेतिनाशिनीकवचं
नमिक्ोनचस्वारिश्ोऽध्याधः ॥ ३९ ॥

अथ चत्वारिशोऽध्यायः |

नारायण उवा्-

ते गृत्वा तद्‌ विष्णौ वैकुण्ठं च गते सति । सपुत्रे च हाप जघान मृगनन्दनः
कृत्वा युद्धे त्‌ सष्ठाहे ब्रह्माञ्चेण प्रयत्नतः | राजा कवचर्हानोऽपि पतप्धश्च पपात ह्‌ ॥
१तिते त्‌ साति कायेवीया्ुनः स्वयम्‌ । आजगाम महाशरो द्विरक्षाकषोहिणीयुतः॥
पुक्णेरथ मारच रप्नसाररिच्छदम्‌ । नान ख परितः कृत्व। तस्थौ प्मरमूधनि ॥ ४॥
सेर ते परशुशमो र।जन्द्रं च वदरो ह । रह्नाठंकारमषाढै राजेन्ाणां च कोटिभिः
रभतपत्रभ्‌गदश्चं रत्नाषटकरारमूषितम्‌ । चन्दरनोसितसबाङ्ग प्रमितं सुसरोहरम्‌ ९॥
राज। दृष्ट्वा मुनीन्द्रं तमवरु्च रथादहो । प्रणस्य रथमारुह्य तस्थै नृपगणेः सह ॥
दवौ श्मादिषं तस्मे गमश्च समगोविताम्‌। प्रो्माच च गतायै तं स्वग गच्ी सानुगः
उभोः सेनयावुद्धममवत्तन्र नास्द । पटापित। रामरिष्या भ्रातरश्च महाबा: ॥
हत पिक्षतपतवा्ाः कातेवीवर्णीडेता; ॥ ९ ॥

नृपस शरजालेन रामः शसमृतां वरः । न ददं स्वपैन्यं च रानसेन्यं तथेव च ॥
निक्षेप २ाश्चाऽ पेयं बमृवश्निमय रणे । निवापसामापत राजा वारणेनेव ठीलया ॥
विक्षेप र।मे गान्ध शर6पेप्तमन्वितम्‌ । कय््येन महाराजः प्रेरयामास डीख्या ॥
क्षेप रामे। नागान दुरनैवायै मय॑करम्‌ । गारुडेन महाराजः परेरयमणस रीर्य ॥
महि्वरं च भगवांश्चसेप भृगुनन्दनः । निवापयागास राजा पष्णवान्ञेण लीरया ॥
नयासं चिक्षिपे रामो नृपनाश्य नारद । ब्रह्मालनेण च शन्तं तस्पराणनिषौपणं रमे ॥
दत्तदत्तं च यच्छूरभव्ययै मन्भ्पवेकम्‌ । जग्राह राजा परष्ुरामनाशाय तयुगे ॥ ११॥
शूं ददश राभश्च दातपुथ्मपमम्‌ । प्रलय्निरि खोदविक्तं वु्निब।य सुरैरपि ॥१७॥
पपात शलं समरे रामश्टापरि नारद्‌ । मूर्ढाम्वाप स मृगुः पपात च हरं रमरन्‌ ॥
"पतिते तु तद्‌ रमि सव देका भयाकुञाः । आजग्मुः पमं तश्र बरहमविष्णुमहेशर।ः ॥
शंकरश्च महाज्ञानी महयहनेन लीरुक्र । ब हणे जवफणम१ तू नरायणाज्ञण॥९०]॥

ब्रहमत्रेवतैपुराणम्‌ | ४११

भूश्च वेतनं प्राप्य ददश पुरतः सुरान्‌ प्रणनाम परं भक्त्या छऽनानम्रात्मकंषरपौ
राजा इष्टवा सुरेशं श्च मक्तिनम्राःमकंघरः । प्रणस्य शिरसा मृध वृषा च सुरेशवरोन्‌ ॥
तक्नाऽऽजगाम भगवान्दत्तत्रेणा रणस्थलम्‌ । रिप्रक्षानि पित्तेन कृषालुमक्तवन्सछः ॥
भगुः पहपताच्ने च सोऽप्रहंत्क)पसयुनः । दत्तदत्तेन दृष्टेन बभुव स्तम्भिते मृगः ॥
ददश स्तम्भिते रापो राजानं रणमूर्धनि । नानाषापयुक्तेन कृष्णेनाऽ$ऽरकतितं रभे ॥
सुदशनं प्रज्ज्वटन्त भ्रमणं कुर्वता सदा | सस्मितेन स्तुतेनव ह्मविष्णुमहेश्वरः ॥२१॥
गोगलशतयुक्तेन गोप२षविधारिणा । नैवीगजल्दामेन ठशयोहस्तेन गायता ॥ २७ ॥
एता मन्नन्तर्‌ तेत्र गम्बभूव। शरीरिणी । दत्तन दत्तं कवचं कृष्णस्प प्रमात्मनः॥१८॥
राज्ञाञप्ति दरिण बही सद्रनगुटिकाचितम्‌। गृहीतकवचे रोमौ भिक्षया योगिनां गुरी
तदा हन्तु नृपं शक्ते मूगृशयेति च नरद । शरत्ग ऽश रिणी वणी शक्रो द्विनहपधृक्‌॥
भिक्लां कृत्ग तु कवचमार्ना१ च नृपस्य च । होमुना भृगवे दत्तं कृष्णस्य कवचं च रत्‌
एतस्मिन्नन्तरे देश जग्मुः स्वस्थानमुत्तमम्‌ ।परतयुवाचापि परदारामो वै समरे नृपम्‌ ॥
परश्चर उव।च-
रजेन्द्रोततिष्ठ पमरं कुर सारसपृवैकम्‌ । कालभेदे जये) नुणां कालमेदे परानयः॥३३॥
अधीतं विधिवदत्तं कलः पृथ्वी इशापिता । सम्पकूृतश्च पेगरामो त्वयाऽइ मूर्तो ऽधुना
जनिताः सवे च राजेन्दरा ल्या र।वणे। जितः ! जितोऽहं दत्तशूलेन शेमुन। जीवितः पुनः
रामस्थ वचनं श्चत्म राना पर्मधाभिकः | मुष्न प्रणस्य तं मक्त्या ययाोंक्तमुबाघ ह
राजोवाच-
किंमत तथा दत्त का ग ५ टुशा'पिता | गताः कतिविधा भूषा म दरा धरणीतञे॥
बुद्धस्तजो क्क्रिमश्च विविधा रणमन्मण। । श्रीरेधय तथा ज्ञानं दानशक्तिश्च छौकिकम्‌
भाच।रो विनय विद्या ्रतिष्ठा प्रमं त: । ६१ मनारमापङ्के गतमेव मप प्रमो ॥३९॥
साचल्धी प्राणतुस्यामे साध्व पद्याशचप्रमवा | यज्पु पत्नी मातेव जहे क्रीश्ति ङ्गिनी
रनास्यन्स्धिनी शश्वच्छयने भोजने २५ । तं विना १।णहीनोऽहं विषहनि यथोरगः
स्वया नद्षयुद्धमे प्रथ रोचन भ्थिना | द्वितीथा शोचना प्र हतोहंत्रह्मणेम च
कारे (दहः घृगाछ च सगा. ^िहभव च | कठ व्या हनि मृगे गजेन्द्र ह।एिरय।
महिषं मक्षिका काल गरुड च तमारगः ¦ मकरः रतैति राजेनद्र काटे राजा च भिकरम्‌
„इन्द च मानवः काल करन्रह्या परिऽ्ति। तिय मन्न प्ता प्रतिः काठ श्रङ्ष्णवि्रहे

१क. यक्षः कृतं च संसारे स्व° ।

४१४ दपायनयनिपरणीदं-

मरिष्यन्ति परग स्वै ?िलोकस्थाश्चराचगः । सै काे ठ्य गन्ति काटो हि दुरतिक्रमः
कारस्य कात्र श्रीङृष्णः सषु; रुष्टा येच्छा । हतो वैव संहतः पतुः पाता परात्परः
महास्थूलात्सथुकतमः पूक्ष्गपृकषमतमः इशः । पैरमाणुपरः काटः काटः स्यात्कारमेदकः
यस्य लोमानि विश्वानि स पुमांश्च महा विर।ट। तेजसं पोर्शांशश्च कृष्णस्य परमात्मनः!
हतः कषुद्रविगडूनानः सवेषां कारणे परम्‌ । यः सष्ट। च स्वयं द्रह्मा रत्न भिकमलोद्धवः
नाभेः कमलदष्डस्थ योःन्तं न प्रप यत्नतः; । श्रमणक्षवषै च ततः एवस्थानरस्थितः
तृशचकरे ततस्तत्र ष्षवमै च वायुभृक्‌ । ततो ददर गःटोकं श्रीङृष्ण च सणधेःम्‌ ॥
ग)गोपीप१ खित द्विभुजं मूरलीधरम्‌ । ररन्रिहातनःथं च राघावक्षःस्यलास्यतम्‌ ॥
द्ऽनुजञं गृहीष्वा च प्रणम्य च पुनः पुनः । ट्रेच्छां च विज्ञाप सषु दष्ट मनो दय
य: शिवः सृष्टिेहर्ता प च सेषटुरलाटनः । स्ष्णुः पाता क्षदविराट्तद्रीपनिबासङृत्‌

र
1

दृष्टिकारणमताश्च ब्रह्मविप्णुमहेश्राः । सन्ति रिशषु सेषु श्रीङ्ष्णस्य करवा ॥
तेऽपि देवाः प्राज्िकाः प्राकृतश्च महादिराय्‌ । पवप्रसृतिः प्रकृतिः श्रीङृष्णः प्रकृतेः परः
न शक्तः परमेशोऽपि तं दक्ति प छृतं तिन । सू विधातुं मयेशो न सृष्टिमौयया विना
स। च कृष्ण तिरो मृत्वा परष्टसंह।रकारक। स'ऽऽपरिभूना सृष्टिकाठे सा च निवय्महेश्वरी
कुलाटश्च घटं कदु यथऽशक्त मृ विना | सवेण विना स्वणेकारः कृण्डक़ कतुम्तमः
सा च शक्तेः सृष्टिकाले पश्च वेश्वरेच्छय। | र।ध। पद्मा च सावि दुगा देवौ सररवती
प्राणाचिष्ठतुदरेवी या छृष्णस्य परमात्मनः | प्र णाधिरप्रियतमा छा रधा परिकीर्तिग ॥
एेश्योगिषटातृदेवी स्वैमङ्गलतरिण) । प्रणानन्दरूपा च सा लक्ष्मीः पठ्कीप्तेण ॥
वि्ाधिष्ठतृरेवी या परमेशस्य दुरेम। | या मात गदशाल्ञागां सा सारि पर्क पिता
बुद्धचापिष्ठातृदेवी या परथशक्तिषठरूपिणी । सपेज्ञान त्मिक। स्वा स्रा दुणं दुरगनाक्िनी
वागधिषठातृदेवी या राचज्ञानपता सदा| छृष्णकण्ठाद्धवा सा स्या च देवी त्तरस्ती
पश्चपाऽऽदौ स्व देवी मूलपरङृतिर्यशचरो । ततः सष्टक्रमेणेव बहुधा क्ल्या च सा ॥
योरितः परकृतरशाः पुंसः पुरुषस्य च ; माच्या सूष्टिकिठे च तेद्धिना न मवेद्धवः ॥
सुश्च प्रतिविश्षु ब्रहम््ह्मद्धवा सदा । पाता विष्णुश्च सहत हिवः शरवच्छिवप्रद$
दत्तः ज्ञानमिद्‌ राम महयं चपृप्फरे । दीक्षाकदरेच ग्यां चमुनिप्रवरप॑निधो ॥
इत्युकवा कारवी रामे नत्वा च स्मितः । आरूरोह रथं रों गृहीत्वा सशर पनुः॥

१ क, पुराणः परमः का । २ कृ, °या यथेशररः

्रहमवैवतेपुरणम्‌। ४१५

रामस्ततो राजकम्य ब्रह्ाञ्ेण जघान ह । नृपं णङ्कपतनेव दीर्ण श्रीहरिं स्मरन्‌ ॥
एवे त्रिः पषङृषवश्च क्रमेण च वघतुधरा१ । रामश्चकार निभूणं लीलया च रिषं (मरन्‌ ॥
गमेष्य मातुरङ्स्थ शि वद्धच मध्यमम्‌ । जघान क्षत्रियं रामः प्रतिन्ञापाछ्नाय ¶॥
कतेवीयश्च गारोकं त्वगप्टृष्ण निधिम्‌ | जगाम परश्गमश्च स्ाटपं श्रीहरिं स्मरन्‌
त्िःसङ्ृष्व) निभूषा महँ द्वा महेशवरः। डना रमणं दृष्ट्वा परडरमं चकार तम्‌ ॥
देवाश्च मनुषो देन्यः तिद्धगन्धगकिन्राः । सवै चकरुः पुष्पवरष्टि राममूध्निच नाषद्‌ ॥
सगे दुन्दुभः नदुहेषशब्दो बभूव ह । यदाप्ता चैष परदारमध्याऽऽपूरितं नगन्‌ ॥
न्या भगृश्च शुक्रस्व वार्माकिदच्यवनस्तथा । जमरभित्रेह्यरेकादाजग।म प्रहतः ॥
पुटका्चिनसगंङ्गाः प्ानन्दाश्र्तमलनिता. । दृगपुप्पकराः सयं कुन्तो मङ्गा रेषः ॥
प्रणनाम च तान्रामे द्ण्डवत्पतित मुवि क्रोडे चार ब्रह्म ऽ 'दौ करण तातेति 'तेवद्‌न्‌॥
तमुत्राचाय परशुरामे ब्रह्मा जगदुः; । वेदसारं नीतियुनं परिणापपुख'वहम्‌ ॥<२॥
ब्रह्मोबाच--
श्रृणु राम प्रवक््ामि वैतपत्करं परम्‌ । काण्वशासे कवचनं सत्यं पै सम॑समनम्‌ ॥
पृञदान मेव सवेषां", पूज्यतमः परः । जनके जन्मदानाच्च पाष्नाच पिता स्मृतः ॥
ग गन्नन्मद्‌। तुश्च सोऽ्दाता पिता मु१। विनऽन नवरो देहे न नियं पितुष््रः ॥
तयोः शतगुणं मात्‌। पृउपा मान्या च वन्दिता | गमघाणपोषाम्धं पैव प्रोक्ता गदैयपती॥
तेभ्यः शतगुण पठ) ऽमीष्टदेवः श्ण श्रतः | ज्ञानि्यानन्त्दूता भष्टदैवासरो गुरुः ॥
गरुवदुरपत्रश गुरुपत्मी ततोऽधिकः देवे रुषे गुह रकेदुरो रटे न कश्वन ॥ ८८॥
गुरत्रह्य गुरुषिष्णुगृरदव। महेश्वरः । गुरुरेव परं ब्रहम ब्ाह्मणेम्बः क्रियापरः ॥ ८९ ॥
गुरुन्ञानं ददाव्येवज्ञानं च हरिभक्तेदम । हरिमकतिप्रदता यः को व। बन्धु^्ततः परः ॥
अन्ञानतिमिर'च उ ज्ञानद्‌पं यते लमत । छन्ना च नर्‌ पद्येत व। न.धुर्ततः प्रः
गुरदत्त सुमन्त्र च ज्व ज्ञाने तनो रभत्‌ । प्वेजञत्वाच्च पिप्धि चकोव। बन्धु.
स्ततोऽ पेकः ॥९२॥
इं न 7 पनेर विया गु्दत्ता | यथ। पूञय।ऽपि गति को वा बरन्धुन्ततोऽधिकः ।|
विश्रधोवा घनःन्ध्रो गायो मृहो न वजहूरम्‌ । ब्रह्महत्यादिकं ११ ठमो नात्र पशः
दषं पतिते शर्रेनरबुद्धया भनेदूगुरु्‌ । तियल्लातोञपि न हनिनाधिकागे च कमपु ॥
अभोष्टदेवः श्रीकृष्णो गुरुत शंकरः स्वयम्‌ । शरण। गच्छ हे एत्र देवपृ्यतमं गुरुम्‌ ॥

-- ------

~ ------------~-~-~-~----- कं १ दु य £

१कृ. सरद्न्‌ ।

४१९ दवेपायनमुनिपणीतं-

दिःसषङत्वो निधू त्वया पृथ्वी कृत। यतः | प्रान स्वया हरभेक्तिपतं शिवं शरणं ्रन ॥
रिं च शावशूपं च शिवदं शिवकारणम्‌ । शिवाराध्य रिव श्षन्तं गुरं त्व शरणे वरन +
गोलन नो मगवानेशान शिवरूपधुक्‌ । य इष्टेव" स गुरुम्तमेव शरणं बन ॥९९॥
आत्मा हृष्णः शिवो ज्ञनं मनोऽहं प्वैजीविषु । प्राणा विष्णुः सता प्रङृतिः सव॑

शक्तियुता सुत ॥ १०० ॥
ज्ञानः ज्ञ नूप च प्ानबीन पतनातनम्‌ । त्युनयं काल्क्रां तं गुरं शरणं त्रन ॥
प्रह्मञथोनिःस्वषपं तं भक्तानुम्रहविग्रहम्‌ । शर५ व्रन सवैज्ञ भगवन्तं सनाननम्‌ ॥
्रहृतिेषवप च तपस्तप्त्वा यमीश्वरम्‌ । कान्तं प्रियपति लेमे तं गुरं शरणं त्रन ॥
इन्युक्त्वा मुनिभिः साथे जगाम कमलोद्धवः । रामश्च गन्तु केलं मनश्चक्रे च नारद

हति श्रीन्रह्म ० महा गण्पति० न।रदना० मृगे: केलापगमनोपदेशो नाम
चत्वारिरोञ्ध्याप ॥ ४० ॥

अथेकचन्वारिगोऽध्यायः |

> ~ न

न {रयम उवाच
हरे कवच पुनग त्वा निःतत्निय। महीम्‌ । रामो जगा १ कलापं नपसक शिर गुरम्‌।
गुर्नीं शि गममं दषु गुरपुनौ च तौ ' गुनारायणममौ क तियगमेश्वर ॥ २ ॥
मनोयायी महातमा स मृगः समाप्य तक्षणम्‌ । ददश नगं रम्मतीष समनोहरम्‌ ॥
ह द्रःकटेकतकाय नणि मः पु१नहरः। सुक्णमूमपरद र राजम्‌। विराजितम्‌ ॥ ४ ॥
सिन्दुरासुणवरगशच वेत मणिवः । पंुक्तमुक्त निभैः पूरितं मणिषण्डै, ॥ ९॥

ह्षाणामाख्येदिभः संगृक्तं शतका धमि. । रपाटस्तम्महोणनैः शोमितेमाणनिर्भितैः |

अषौ दन सनतः श्चेतचामेैः । रत्नकाञ्चनपृण॑श्च यक्दरगणवरेषतैः ॥ ७ ॥
र्नमषणम्‌षादये।द तैः पुम्दतगणैः । बिक मिनाठकेश्च चित्रपत्तटिक करः ॥८॥
क्रीडद्धिः सस्मि +: शश्वन्प्च्छनर्‌ च विराजतः । णरेजानद्ुभगणे; स्वणदीतीरनीरमः
आका पृष्वनादैश्च पु तैश्च सुगन्धिभिः । कर्पवृत्तधितेः पिदधे: कावेनुपुरस्तैः
सिद्धवेयाप्‌ नपणः १०५१।द्ा7पा२तम्‌ । तैर्त्तखननच्छ+वदवृत्तरथाक्षयः ॥ १ १॥
हतयोजनरि्लमिः शातस्कन्धप्त१ >: । अप्तस्यशाखानि करलयफलकयुतेः ॥ १२॥
ननि पक्िषणाकर्णिः स॒ननेह.रन्दि१। । १.२।१; शीनवातेन मण्डितं च सुगन्धिना ॥

निक --

१ क. 'पाऽचल्ा हू + २ क, 'ग्यमास"।

भक्षपैवतेपुराण य्‌ । ४१७

ुष्पोद्यनसहल्ेण सरसं च दतेन च । सिदधनद्राटयलकेश्च मणिरत्नविकरारजैः ॥ १४।॥
रामश्च दृष्ट नगरमतिसंदष्टमानपः । द्दह पुरतो रम्यं श्रीयुक्तं शंकराठयम्‌ ॥१९॥
सुवणंमृर्यशतकेभोणिभिः स्वणेवणेकैः । खचितं रत्नसरैश्च रवितं विश्वकमगा ॥१६॥
भिषश्चयोजनोच्छथ चवुर्योननविरतृतम्‌ । चतुरस चतुष्कोणे प्राकारं स॒मनोहरम्‌ ॥
द्र रत्नकपटेन नानाचित्रानितेन च । मणीन्द्रवेदिभिर्ुक्तं मणिस्तम्भविराजिंतिः ॥
तदृकिणे वृषेन्द्र च वमे पिह च न।रद्‌ । नन्दीश्वरं महयकाष पिङ्गाक्षं भयंकरम्‌ ॥१९॥
व्रिशमलक्ष च नागे च विरूपा महाचर्म । तिकटक्ष भास्करा रक्ताक्ष विकटोदरम्‌ ॥
सुहारभरवं कालभैरव च भयकंरम्‌ । ररमेरवमीशामं महाभेरवमेव च ॥ २१॥
ष्णाङ्गमैरव चैव करो धभेर्वमुस्बणम्‌ । कपादभेरवं चैव रुदरभैरवमेव च ॥ २३ ॥
तिद्ध दन्शद्रगणाचिद्या परसुगुह्यकान्‌ । मूतान्परत। नि रार्वाथ कूष्मण्डान््रहमरक्षप्तान्‌
पेत।ल.्द्‌(नर्गशचैव योगीनद्रश्च जट।धरमन्‌ । यक्षान्किपुरुष चव सिराश्च द्दह ह ॥
तीनद्षटू। नन्दिविनाज्ञं गृहीत्वा मृयुनन्नः। तन्तमाष्माम्पन्तर्‌ च नगामाऽऽनन प सेप्डुतः
रलनेन्द्रसास्खधै। ददस शतम ददिरम्‌ । भमृस्यररनकलदऽपरद्धि्च विरानितम्‌ ॥
भमूल्परत्नरसितिमक्तानिभर्दप;; । हीरतर्‌विक।रश्च कपाटेश् विराजितम्‌ ॥२७॥ ॥
गोरोचन मिर्गणिभि 4 स्तम्मसहखतकः । मणित्तरविकारेश्च सोपानः परशि भितम्‌ ॥
दृदशंम्यन्तः दव रं नानाचितनश्व चित्रितम्‌ । मा णक्यमु कताम्रथंतेमो य नडिकराजितम्‌ ॥
दुदक्षं कारिकेय च वामे दते गभश्वपम्‌ । वारम महाक्षाय शिवदुस्यपराक्रमम्‌ ॥
प्रथानपापेद्गणान्तेतरपाछःश्च नारद्‌ । र्ना त्नस्थाश्च रत्नमृषणमूषितन्‌ ॥ ६१ ॥
तान्दमाप्य भृगुः शत्र महाबरप्राक्रमः । पडत; स परशुरामो गन्तुं समुयतः ॥
गच्छन्तं तं गर क्षण तिष्ेत्युवाच ह । निद्र निद्रषा युक्तो महादेवोऽधुरेतिच ॥
राज्ञा गृही त्वाऽहम््ःऽऽगयय क्षणान्तरे । त्वया शाम गनिष्णामि च्नातसितषठतर प्रत
गरोशवाक्य परङरामः श्रुता महाबलः । बदेस्पतिप१। वक्ता प्वत्तुमुपचक्मे ॥ ६९॥
इति श्रतरह्म० महा ° गगपतिखल ० नारदना ° वैषट.सवगेनं नामैकचत्वा-
(रंशोऽभ्यायः ॥ ४१॥

अय द्राचत्वाररेशोऽध्यायः ।

ण

परशुराम उवाच-~
ास्याम्यन्तःप्रे रातः प्रणामं कदुमशवरम्‌ । भरण्य मातरं मक्त्य यास्यामि स्वरिते शृहयू
५३

४१८ दपायनपुनिमणीते-

्रिःसक्ृतवे निभूष। इत्वा पृथ्वीं च दीया । कातवीर्य सुचन्द्रश्च हतो यस्य प्रषदतः

नानाविद्या यतो र्ध्व नानाशाज्ञ दुलभम्‌ । ते गुरं जगतां नाये द्रष्टुमिच्छामि सांपतम्‌
प्तयुणं नंग चैव भक्तानुपरहविग्रहम्‌ । पतय॑ सयस्वरू१ च ब्रह्मज्योतिः प्नातनम्‌ ॥

एवेच्छाम दयासिन्धुं दीननन्धुं मुनीश्वरम्‌ । आन्मरामे पृणेकामं म्यक्ताग्धक्तं पराप्परभ्‌
१२।१२ाण] सश्र पष्हूत पुरुष्टतम्‌ । पराण प्रमात्मानम।ज्ान त्वामन्ययम्‌ । ६ ॥

सकमङ्कट्माद्गस्य तव॑भद्गट्कारणम्‌ । स्वेमङ्कच्द्‌ शान सवश्वयप्रदे वरम्‌ ॥ ७ ॥

आदगातोषं परस्तन्नार्‌य शरणागतवत्तटम्‌ । मक्त।मयप्रदं भक्तवसलं प्तमदशोनम्‌ ॥<॥

हत्थं परङरामाऽस्यावुकत्वा गणपते; पुरः । वाचा मधुरया तेत्र समुवाच गणेश्वरः ॥

गणेश्वर उवाच -

शणं तिषठ क्षणे तिषठ शृणु प्रतरिदं वचः , रहःस्थररिथलो नेव द्रप ज्ीगृतः एमान्‌
खीसयुक्त च पुरषं यः पथति नराधमः । करोति रप्तमङ्ग वा ातरपूत् व्रनद्धरुवम्‌ ॥

तेत्र तिष्ठति पापीशन्पाकच्चन्द्रदिवाकर । विषह्य पितरं गुरं ग भूपतिं द्विनम्‌ ॥

रहःसुरतप्सक्तं नहि १दयदिचक्षणः। कामतः कोपतो वाऽपरि यः परेत्पुरता मलम्‌ ॥

खीविच्छेदो मर्त्य धवं ससु जन्भसु। श्रोणी वक्षः स्थठ़ वाजं यः पयति पर्ञियः॥

कामतेःऽपि ममदश्च भीऽन्षो मवति निश्चितम्‌ ॥ १४॥

गणेशस्य वचः श्रुत्वा प्रहस्य मगृनर{नः | तमुवाच महाके पानि वचनं मुन ॥१९॥

परष्राम उवाच-

अंहो श्रत किं ववेनमपृषं न तिततयुतम्‌ । इद्मेवमहो नेवं शरैतमीश्रवक्त्रतः ॥ १६ ॥

श्रत श्रुती वाक्यमिदं कामिनां च विकारणाम्‌। निभिकारप्य च रिशोने दोषः काधिदेष हि

यास्णम्यन्तःपुरं भ्रातस्तव रि निष्ठ बाटक । यथाद्षटं करिष्यामि मत्काये हमयोचिरम्‌
तवैव ताते माता वेत्येव त्रैव निरूपितम्‌ । जपतां पितरौ ती च णतीपरेश्वरी ॥

पावती ज्ञी पुपरच्छमुरिति वैनै निरूपितः । तवैरूपः करश्च वेषण च पप्वैती ॥

गुणातीतस्य का करडा तदधङ्नो व। कुल पिमे । क्रीडा टज। मीतिभङ्गो ्म्स्यैव न चेशितुः
स्तनन्धय च मां दृष्टवा पित्रोठैजना कुतो मवेत्‌ । लज्ञयश्च कुतो क्न लज्जेशस्य चसा

कतः ॥ २२॥
छउज। ठञजां किमाप्नोति ताप करं वा हुताशनः। शीते शैत्य हो श्रातर्विरवो द्‌ःहमेव च

मौतिमींतिमवापोति मृत्योधेस्युिभेति तिम्‌ । कुते) स्परे ज्वरं हन्ति ऽणि व्याधिश्च नी-
6
यति | २४॥

4० -4-

१क. षण्डो म)

ध्हेवह पुराणम्‌ । ४१९

सेहलरं च सेहतो क^छ.काल हविभेति किम्‌। सश सृजो खष्। पा१। किं पतिते मते ॥
तधुधं समवाप्नोति तृष्णा तृष्णां प्रयाति करिम्‌ । निद्र निद्र ब शोभां श्रीः शान्तिः कान्ति
चते मते॥ २१॥
पुष्टिः प क्रेमाप्राति तुष्टिमतषटि स्मा प्षमाम्‌। आत्मनः परमात्माऽमित क्कि; शक्त्या
निभेति किम्‌ ॥ ९१ ॥
कमक्रोपौ रोममोह स्ठात्मनेते न गाधिनः । द्य न बद्धा द्य नेच्छा बद्धच्छणःप्रमो॥
जञाननरुदधचोः को विकारो जरां नो ब धते जरा। चिन्ता न चिन्तया ग्रस्ता चक्षुश्चक्षु परयति
हर्षो मुदं कि प्राप्नाति शोकं रोको न बधते । का विषारिरिपत्तश्च सपत्तिः संपदः कुतः ॥
मेधाया षारणाशक्तिः रमृतेवा रमरणं कुतः । न दग्धः सवप्रतपिन विवस्वानिति समतः
विपरीतमतो भरा सयेवऽऽचारतोऽधुना । न श्रैतोऽ५ गुस्मुख न्न चष्टे न श्रत श्रतः
इत्युक्त्वा च पि प्रडाणः शत््रहम्य सः । शधं गन्तु मनश्चक्रे तद्‌ गृहःम्यन्तरं मुदा ॥
तश्च रामवचः श्रुत्वा जततो गणेश्वरः । शद्ध सत्छर्वरूपश्च प्रहस्य तमुवाच ह ॥
गणपातेसवाच--
न्ञानतिमिर।च्छनो ज्ञानं प्राप्नाति तद्विदः । पितुश्रीतुर्मखाज्जानं दुरम भाग्वर्वो्ेत्‌
रुते ज्ञाने विशिष्ट च ज्ञानिनामपि वुरुषम्‌ ' किचिने स्वं मन्दबुद्धेः शण भ्ातरनिवेदनम्‌ ॥
यो नि्णः स॒ नि एः शक्तिभिनेदि संयुतः। तिसूक्षर धरितः शक्त्या निगणः सगुणो मवेत्‌
यावानि च शरीरा णि मोगाहौणि महामुने । प्ाृलनि च सवीणि विना श्रीङष्णािग्रहम्‌
ध्यायन्ति योगिनम्ते च इुद्धज्यो तिःस्वू पि० मू । हस्तपाादिरहिते निगरणे प्रतेः परम्‌॥
वेष्णवास्ते नमस्थन्ति भक्तानुप्रहकारकम्‌ । कुतो बभू तर्ज्योतिरहो तेजन विना
उ^ातिरम्पन्तरे नित्यं शरीरं इणमपुन्दरम्‌ । दिभुने मुररीहस्तं सस्मितं पीतशसपतम्‌ ॥
जतीवामृल्यतद्र नमूषणेशच विभूषितम्‌ । उयोतिरम्यन्तरे मूं परयन्ति कृष्या वरिभोः॥
तद्‌] दाघ्ये नियुक्ता स्ते भवन्त्येशवरेच्छया | योगस्तपो व। दाध्यस्य कलं नाहति षोडरम्‌
यद्‌। दृष्टयन्मुखः दृष्णः ससृने प्रति मृदा । तदयोनौ हयपितं वीय वी थोड्डिम्मो बमृव ह
दिम्येन छ्तव्वेण गमद डम्भो विनिगेनः । तदा बभुव निःशसस्ततो वायम्‌ ह ॥
निर्धाहेन समे श्रान्भुखनिन्दुविनिमैतः। ठतो बभूव सदस। जलरारिहिरः परः ॥४९॥
त्जङे च प्थितो डिम्भ दिन्यवषाणि छक्षकम्‌। तते बभूव सहता विश्व.धारो महाविराद्‌
यावन्ति गात्र्ोमानि ठस्य एन महात्मनः । ब्रह्माण्डानि च त।वन्ति विद्यमान नि निश्चितम्‌
ततैव प्रतिविध्वण्डेब्रह्मविष्णुमहेशवर; ' देवा नराश्च मुनयो विद्यमान श्राचराः.॥४८॥

४९५ दपापनपुनिमभी-

महाविरांशाश्रयशच समस्य च जनस्य च | निश्धासकायुमेगवान्मृव धीहरमने ॥४९॥
शहा विष्णुश्च कया ततः शुदरविराडम्‌त्‌ । तज्ञभिकमखे रह्मा हकरस्तषटषारजः ॥
विष्णुर शः पाता यः शेतदरीपनिव।पकृत्‌ । एवं ते प्रतिविष्यण्ड ्हमविषणुमहेशवर॥। ॥
श्वय च स्वादाकरया नानामूर्तिधरो हरेः । तदाऽभकच सगुणः सवेशक्तिय॒तस्तदा ॥
कं रजादिरहितः सर च स्वेच्छामय महान्‌ । पवेदा सवैभोगाहैः सवैशक्तिप्तमन्वितः॥
छ्स्जा नास्त्येव र्त्नायामतोऽयं सवैस्मतः। या च छजावती देवी तस्या छ्ज्ञा कृतो गता॥
स्शंक्तिमती दुगौ प्रकृत्म प्ता च शैटन। । रस्या छल्ञादयः सन्ति सवैद्‌। पर्पतमताः॥
पञ्चषा प्रृतिया च शराकष्णस्य भमूव ह | राघा पदमा च सावित्री दुग देवी सरश्वती॥
्ाणाविष्ठातृदेवी या कृष्णस्य प्रमास्नः | प्राणाधिका प्रिया प्ता च रा६।३ऽस्ते तश
वक्षति ॥ ९५ ॥

भिभिषठातुदेवी या स्वि बरह्मणः प्रिया । रक्मीनारायणद्येव सवैतपत्सरग्गी॥
सर्वही द्विषा भूत्वा कृष्णस्य मुखनिगेता । सावित्री बरह्मणः कान्ता स्व नारायणस्य च
ुदधधिष्ठतदेवी या ज्ञनपूः शराक्ति6युता । पा दुगौ शूनः कानता त्या कना
कत गता ॥ १० ॥

्रहतिः पश्चा भातगोरके च नमू ह । इमाः प्रधानाः कल मूुनकषा यततः ॥
विगर नित्य वेकं बरहमाण्डात्परमुच्यते । आनाश स्थं श्शचह्टय प्राकृतिके रुरम्‌॥
त्न नारायणो देवः कृष्णाषीशश्चतुमनः । वनमाली पीतवाप्ताः शकस्य। वै पञ्मया सह ॥
स्वय इृष्णश्च गोषोके द्विभुजः इयामयुन्दरः । ससितो मुरडीहस्तो राघावक्तःस्थरग्ितः
शश्चद्रोगोपगोपामिः सयुक्त गोपरूपधुत्‌ । परिपृणेतमः श्रीम निेणः प्रकृतेः परः ॥
एवेच्छामयः स्वतन््रसतु परमानन्दरूपधृप्‌ । सुराः कलोद्चवा यस्य षोडशांशो महविरा्‌
यता भवन्ति विशवानि श्यूपक्षमादिकानि च। पुनस्तत्र प्रीयन्त एवभ॑व मुहुमुहुः .॥
गोोक उवै वकुण्डात्पक्चाराग्क टियोजनः। नासत ोकस्तदुष्वै च नासति छृष्णात्परःपमुः
हदे श्रते एमुवकतान्मया ते कथितं द्वेन । क्षणं तिष्ठापुना भ।तरीशरः सुरतोन्पुः ॥

इति श्रातरह्म° महा गणेदाख ° नारदना ° गणेशपरशुरामपतवारो नाम
द्विवर््वारिशोऽभ्यायः ॥ ४२ ॥

----------

अय त्िचत्वारिशोऽध्याः ।

१.क, भारती ज" ।

्रहममैवरपुराणम्‌ । ४२१

नारायण उवाच -
गणेशवचने श्रत्वा स॒ तदा वेगतः सुधी; । प्डीहभ्तः स वै गमे निर्गो गन्तुमु्तः॥
गणेश्वरस्तदा दष्ट्वा शीघ्रमुल्णय यत्नतः । वारामाप्त संप्रीत्या चक्रा विनय पनः ॥
रामस्तं प्ररयामापत हु कृत्वा ब पुनः पुनः । बमूव च ततस्तत्र वाग्युद्धे हस्तकषणेः ॥
पद्निःपणं क मनश्चक्रे मृगुम्तदा | हाहा इत्वा कातकेयो बोघयामास सदि ॥
सग्यथमक्तं हे भरातगरपत्रे कथं किमः । गुरवदुस्पुत्र च मा मभन्हर्तुमहेति ॥५५॥
पह िपन्ते कुपित रक्तपद्मदलेक्षणम्‌ | गणेशा गषयामाम निवतैसेव्युगाच तम्‌ ॥
पुनगीणेर रामश्च प्रेरय'माप्र कोणतः । पपात पुरता वकाःमानर्हागे गजाननः ॥ ७ ॥
गजाननः समुत्थाय ध कृत्वा तु सा्िणम्‌ | पनभ्तं बोधसमाप्त जिन क्रोधः शिगतनः॥।
निवतैस्व निवतेसवेत्युच्चाय च पुनः पुनः । प्रवेशने ते का शक्तेरीश्वरा्ञां विन प्रभो ॥
मम भ्राता त्वमरिथिर्विद्यासव्न्तो ध्रुवम्‌ । इ्रप्रियशिप्यश्च से'ढं वै तेन हेदुना ॥
नहह कातेवीयेश्च मूप।सतेकषुद्रनन्तवः | तो श्परिन जानापनिमां च परात्मन्‌ ॥
षणं तिष्ठ निवतेश्व प्म ब्राह्मणातिये । स्षणान्तरे त्वया साप य्णमीश्वरसनिषिम्‌॥
नारायण उवाच-
हेरभ्बवचनंश्रत्ज प्रनहाम्र पुनः पुनः| प्ट केपतु मनश्चक्रे प्रणम्य हरिरकरो ॥१६॥
पदौ रिप्ते कोपेन तं च रामं गजागनः। दृष्ट मुम दवेहो धमै कृत्वा तु प्तततिणम्‌
दोगेन वर्धयामास दण्डां तां वोटियोजनाम्‌ । योगान््सतत् सेतिष्टन््रामायित्वा पुनः पूनः
शतधा उष्टपित्वा तु भ्रामयित्वा तु तत्र वै । उष्वमु्तास्य वेगेन कुदरा गरुडा यथा ॥
सप्णदपाश्च हलश्च में चाखिदप्ागरान्‌ । क्षणेन दशेयामाप रामं योगपराहतम्‌ ॥
हस्तपार।यनाथं तं जडं सवा्गकाभितम्‌ । पुनम्तंप्रार्मयमपर दितं द्प॑नानः ॥
मूर्खो च मुवरकं स्वरों च सुरेश्वरः । जनोरोक तपोटोकं द्दीणमास छलिया ॥
प॒नस्तत्र भा्मयित्वा ब्रह्माण्ड दुटमुततमम्‌ । सयटोकं बरहमर।कं धुवलाकं च तत्परम्‌ ॥
गौरीटोक शभृेक दर्याणस नारद्‌ । दशंयित्वा तु विष्रण्डं प पथ स्ष्ठागगनू ॥
पृनहद्विरणं चक्रे सनक्रभकरोदकम्‌। तेत्र तं पानणगपत गम्भीरे सागरोदके ॥२१॥
ममू तं संतरन्तं पुननेग्राह छङया । पुनस्तत्र भ्रामयित्वा ब्रह्मण्डादूष्वमप्यमुम्‌ ॥
वैकुष्ठं दशयामाप्त परकष्मीक जनादेनम्‌ ॥ २२ ॥
षणे तत्र भ्रामयित्वा योगीन्द्र योगमायया । पुनः करं च योगेन वधैयामाप खाङूया॥
1

१ क, 'गान्छन्नमानो । २ क. अये ३ कृ. कोपेन ।

४२१ हिणयनयुनिपणीवं -

गेरोकं दशेणमःस॒ विजा च नर्दीशवरीम्‌ । वृन्दावने शुङ्गशतं रेदं रासमण्डलम्‌ ॥
गोगेगोपादिमिः सर्च श्रीङृष्णे इयामसुनदरम्‌ । द्विमुनं मुरीहस्तं स्मितं सुमनोहरम्‌॥
र्लालहापतनस्ये च रलमृणमृषिनम्‌ । तेजक्ता कोटिपूयोम राधावक्षःम्यरस्थितम्‌ ॥
¦ एवं ष्णं द्शयित्वा प्रणमय्य पुनः एनः | कषणेन लम्बमानं च भ्रामयित्वा पुनः पुनः॥
दृष्ट्वा ष्णं चेष्टदेवं सर्वपापप्रणाशनम्‌ । भर" हत्यादिकं णं मुगेदू\ चकार ह॥२९८॥
न भवेानना >=्। विन। मे गेन पापज | स्वस्पां च बुमुने रामो ग-ान्य। ढृष्णद्शैनात्‌
क्षणेन चेतनां प्राप्य मति वेगात्पषत ह । बम्‌ दुरीमूते च गणेशस्तम्भः भृगोः३०॥
स्मार कवचे रत्नं गुरुदत्तं सुदुलेमम्‌ । अमीषटरेवंश्ररृष्ण गुरं शमु जगद्ुरुम्‌ ॥
चिक्षेप पशम रि वतुस्थयं च तेजपता । ्रप्ममध्याह पातण्डप्रमाहानगुणं मुने । ६२॥
पिदुरऽ्प्मन्ञं च दृष्टग गणपतिः स्वयम्‌ । जग्राह ष।मदृन्तेन नां व्यर्थं चकार ह ॥
निषात्य पञूवैगेन च्छित्वा दन्तं समृरकम्‌ | जगःम रामहम्तं च महा वनेन च ॥
हाहेति शाठ्रभाङारो देवाश्चक्रमह मिषा । वीरभद्रः क तिके; हेत्रपााश्च पाषदाः ॥
पपत भूमौ द्नतश्च सरक्तः शन्द्थस्तदा । पणत गौगिकिरक्तो यथा स्कटिकपवेनः ॥
हाठ्रेन महता तिप चकमे पथेव मिग । कैदारस्था जना सव मद्रीमापुः क्षणं भिया
निद्रा मन्न तत्काले निद्रेशा्य जग ल्प्ममोः। आजगाम बहिः चमु पारया पह सेभ्रमात्‌॥
परो ददश हरम्बे डोहित,र५ क्षतेन तपू । मग्नदन्तं नि क्रोध सरिते छञ्नितं मुने॥
पप्रच्छ पार्वत शीध स्कन्द्‌ किमिति एत्रक। पचतं कथयामास वाती पौरपरीमिष
चुकोप दुगा कृपया हरोद्‌ च मुहुमुहुः । उवाच शमो: पुरतः पुत्र कत्वा स्वक्ष ॥
सेनोध्य शमु शोकेन मिया विनयपृवैकम्‌ | उवाच प्रणता पराध्वी धणतारतिह्रं पतिम्‌ ॥
इति श्री्रह्म ° पहा ० गणपतिख० नारदना० गभेशद्नपभङ्गकारणवणेनं
नाम त्रिचत्वारि ऽध्यायः | ४६ ॥

यः तक चज के

भ
अय चबुश्चत्वारिा 5६१; ।

पवेष्युगच-
सरवे जननि जगति दुर्ग शहकग्किकरीम्‌। अपेक्षारहिता दामी त्या वै जीवनं वृथा॥
इधरस्य समाः सवीस्तृणपवेतन।तयः । दासीपुत्रसप शिष्थष्य दषः कष्येति च प्रमो ॥
विचा क्मुचिते त्व च धमेविदां वरः | वीरभद्रः कातिकेयः पैदा; सनि साक्षिणः
१ कृ, द्रश्च नन्दिश्व।

अरह्मयेवतपुराणपू । ४२३
स्ये मिथ्या को वदध द्रविषां भ्रातरौ समौ | पर्ये समे शाघ्रुमित्रे सततां धमैनिरूपणे
साक्षी प्रभाणां यत्पा्ष्य जानन्नप्वन्थथा वदेत्‌ । कामतः क्रोधनो वाऽपि होमेन च भयेन च
स याति कुम्भीपाकं च निषाय शतपुरुषम्‌ । तैश्च पै वतेत्तत्र यावच्न्द्रिवाङ्रो ॥१॥
अहं विबोधि श्त! नि्भतरी च द्वयारपि । तथाऽपि तव साक्षात्‌ ममाऽऽज्ञा निन्दिता श्रत
क्रंकराणां प्रमा कुर नुपे वप्तति सप्तद । उदिते मास्करे एणं खथेतो हि यथा प्रमो ॥
सुच तपता प्राप त्वदा 4 चरणाम्बुनम्‌ ' परित्यागभयेनेव सततं मीतगा मया॥ ९ ॥
य्किचित्कोपशो ॐ।२'. मुक्तं मोहेन तत्परम्‌ । तेत्समस्व जगन्नाथ पुत्रनेहाच्च दार्णात्‌
त्वया सदि परित्यक्ता तदा पुत्रण पिन किम्‌ | साध्या सद्रशजाणश्च शातपृत्राधिकः पतिः
अपतद्वशपपूता या दुःशीटा ज्ञानविता । स्वामिने मन्धते नातो च््रिदरेण कृसिता ॥
कुन्सिते पातिते मू दरिद्रं सो गणं जडम्‌ । कलना व्िष्णुतुर्थं च कान्ते पश्यति संततम्‌
हुताश्चनो वा सूर्यो ग प्तवतेनलिनां वरः । षतितरतातेनपश्च कलं नाहति शोडशीम्‌
महादानानि पुण्यानि तरतान्पनशनानि च । तपामि पतिपतण गाः कलं नाहेन्ति रोडकशीम्‌
पुत्रो बाभपि पिता वाऽपि बान्धगरोऽष प्रहोद्रः । योषितां कुखजातानां न कथित्लामि-

नः पमः ॥ १६९॥
इत्युक्त्वा स्वामिन दुगं ददर पूरते मृगम्‌ समो; पदान्ज सैकतं तिभे4 तमुवाच ह ॥

पावेत्युब(च-

अये राम मह्‌।माग बह्मवंरथोऽपि ण्डितः। पुत्रोऽपि जमदभ्रेशच श८१ऽप्ब ये गिन गुरोः
मा-ातेरेणु स्वी पञ्चाश पतकुलेद्धग । मातामहो रेप्णवश्च मातुरश्च ततेऽपेकः॥
स्वे च रेणुकमूप्य मनु ३शो द्वस्थ च । दत्रे मातुलः साधु. शूगे विष्णुप्दाश्रयः ॥२०॥
कम्य दोषेण दुस्तं न जनेऽप्यदुद्धाः । रां दपेनो दृष्टस्ते इुद्धमानप्तः ॥
अमेधप्रप्य पदु च गुरोश्चकरणानिषेः। परीक्षा तेत्रिषे कृत्य बमूवाभ्य सुते पुनः ॥
गुे देत्ि०1रानमु चैतं च श्रते श्रम्‌ । भग्नो दन्तस्ततपुतस्व च्छिन्धि परस्तकमप्यहो ॥
गभर्‌ं रे जित्व सिद्व, पुरः | स त्वं न्ध्व ऽऽदिषो छोके पूजितोऽमूनेन्रये
पशना ऽमोघवीर्येण सकरस्य वरेण च । हन्तुं शक्तः सणाटश्च प्रं शादुल्माखुम्‌ङ्‌ ॥
त्वद्विधे उक्षा टं च हन्तुं शक्त गणेशरः । जितन्द्रियाणां भरव नहि हनि च मक्षिकम्‌
तेना इृष्गतुरयोऽथं ष्णां शश्च गणेधरः देवा रप हष्णकटाः पून।ऽप्व पुरतस्ततः
बरतप्रमावतः प्राप्तः शकरस्य वरेण च | शोरेनातिकरटोरेण नहि सपद्धिनाऽऽपदम्‌ ॥
युका पावती रोषात्त रमं शप्तुमु यत । रमः पमा^ ते ५ एभ्य मनप गुहम्‌

४१४ द्वेपायनय॒निष्रणीतं-

य प

एतम्मिन्न्तरे दगो ददश परते द्विनम्‌ । अनीव वामनं बाट सूयेकोटेस्ममभम्‌ ॥
शष्ठदन्तं शष्कवचतं शछयज्ञपवीनम्‌ । दाण्डनं छत्रणं चैव सुषम तिच्कोञ्ञ्वलम्‌ ॥
दषते तुरधीमारां समितं पुमनोहरम्‌ । रत्नकेयुरवख्यं रःनगलाविभूषितम्‌ ॥ ३२ ॥
रत्नन्‌पुरपाई च सद्‌ नमुकुट।जञ्वछम्‌ । रनकुण्डल्यु्माडचगण्डस्यटविरानेतम्‌ ॥
स्थिरमृद्रा द्शे०>१ भक्तं वामर्रेण च । दक्षिण ऽभगमुद्रां च भक्तेरं भक्तवत्सलम्‌ ॥
नलिकानाल्कगं नगैः प्मयुतम्‌ । वैलासवापिमिः सरैरवृद्धरमकषित मुदा ॥
त दृष्टश पभरमच्छमुः समृत्यः सहपुत्रः । मूध्नौ मकत्या प्रागमच्च दुग च दण्डवद्ूमि
सा रिष प्रददौ बाहः सरवम्धो बज्कितप्रदाम्‌। ते इष्वा बालकाः एवै महाश) ययुभिधा
द्छ। तस्मै रिषो भक्त्या तृप्चागंन्दु षेडश । पृजां चका! श्रव्युक्तां परपृणेतमस्य च
दृष्टावं काणडशाखोक्तस्तत्रेण नतक्रधर्‌ः । पल्काह्कत पवा गो भगवन्त सनात११्‌ ॥

रततिहातनध्य च प्रावोचच्छकरः स्यम्‌ । अतीष तेन ताऽत्पन्ते ५च्छन्न'कृतिमेवच

, शकर उव्राच-

भात्मारामेषु कुरारपररनोऽनीव विडम्बनम्‌ । ते रधत्कुराटा वाराः कुश राः कुशरमदमः
अथ मे सफ नम्म जीविते च सुजीपितम्‌ | प्रा्त्वमतिमिब्रह्मृप्णतेवाको इयात्‌ ॥
परिपृणेतमः दृण रोकनिस्तारदेतवे । पणेत्र हि कट्या मारते च कृपानिधिः ॥

सतिपिः पूजतो येन पूजिताः प्पैदेवताः | अतिभिथस्य तुष्ट तस्य तुष्टो इरः स्वयम्‌ ॥

स्ननिन प्ैतीर्यषु सपदानेन यत्फलम्‌ । सवत्रतपतामेन प्यज्ञपु दीक्ष ॥ ४९ ॥
संस्तपेमििविमेनियैनमेत्तिकारिभेः । तदेवातिभित्तग गः क नारति षोडशम्‌ ॥

सतियिथस्य मगरो याति रुष्टश्च मन्दिरात्‌ । %।टन 11१ पृण तस्य नदथति निश्चितम्‌
खीगो्श्च कृतघ्तश्च ब्रह्मघ्ना गुरूतस्पगः। पितृमःतृगरूणां च निन के नरधा+कः।॥। ४ ८

सेभ्याद्यीनो प्वघाती च पतस्यघ्रो हरिनिनरकः । ब्रह्मस्ठस्थाप्यहा ग च मिथ्या ह्प्रदापिकः;
गितरद्रो्ी कृतत्रश्च वृषवाहश्च पूपङ्कन्‌ । शवदादी ग्रामयाजी ब्रह्मगा वृषटीपिः ॥

चद्धरद्धानभोनी च शदरशराद्धेषु भोजकः | कन्थारिक्रप्रकारी च श्रहरर्नामापिकरषी ॥

छक्षामौप्ततिानां च कवणस्य निलप्य च | तिक्रा ब्राह्मणश्चैव तुरगाणां गवां तथा ॥

एकादृशीङ्ृष्णसेवाहीने विप्रश्च भारते । एते महागतक्रिनच्षु टोकेषु निदिता; ॥

कापूत्रे च नरके पतन्ति ब्रह्मणां शतम्‌ । एतेमऽप्यधमः सोऽपि यश्च. तिषिपराङ्मु्ः

नारायण उवाच-
ह्यरस्य वचः श्रत्वा सतषट श्रीहरिः स्वयम्‌ । मेवगम्भीरया वाचा तमर्वाच जगत्पतिः।

१ क. "दालातसिमिकाः । २ क. शश्ारोदह्रक्तानां च ।

अ्रह्ममैदतेपुराणम्‌ । ४२५

विष्णुरंषच-
्चनद्रीपादागतोऽहं ज्ञात्वा कोकाहं च व; | अस्य रामस्य रक्ायं कृष्णमक्तस्य संपरतम्‌
षां कष्णमक्तानामशुमं विद्यते कचित्‌ । र्तामि तांश्चकरहस्तो गुन्धै विना रि४॥
नाई पाता गुरौ रुषे बच्वद्ुरंहेलनम्‌ । तत्परः तकी नाभि सेवादीनो शुरोश्चं यः ॥
मन्थः पुज्यश्च सर्वेभ्यः वषा जनको मवेत्‌ । भहो यस्य प्रपदेन सर्वीन्पदयति मानवः ॥
जनको जन्मदानाच्च रक्षण पिता नृणाम्‌ । तते वितारकरणात्करया तत प्रनापतिः॥
पिद: शतगुणं मात पोषणाद्व्मैषारंणात्‌ । वन्धा पठा च मोन्य। च पूः सयद्धि चसुषरा
मातुः शतगुणं बन्धः पूप मान्योऽ्नदाथकः | यिना न॑शवरो देहो विष्णुश कैटयाऽजः
सन्नद्‌।तुः शतगुणोऽभमीषदेवः पर्‌; स्मृतः | गुरुप्तस्माच्छतगुणो विंधाभन्त्रप्रदायकः ॥
अज्ञानतिमिरः च्छन्नं ज्ञानदीपेन चक्षषा । बः स्वायं दरयति तत्परो नेव धन्वः" ॥
गुरुदत्तेन मः,ण तपतेषटपुखे मेत्‌ । सवजञतवे पवेर्तिद्ध ततवर तेव बान्धवः"
स जयति ए तर विधया गुरुदत्तया । तस्मात्पूञयो हि जगंति को गा बन्धुसततोऽधिकः |
विदयान्यो वा धनान्धो व। यो मृढो न मनेद्ुहम्‌ । बरह्महरषादिभिः पपिः प ठिषो नात्र पशवः
दग्र पतितं क्षुद्र नरबु दचाऽऽचरेदुरम्‌। ती य्ञातोऽपि न शूंचिनां भेकारी च कमु ॥
मितिं मातरं मायौ गुरुपत्नीं गुहं परम्‌। यो न प्रवाति कापटयस्त मंहागतकीं रिथ ॥
गरमा गुररपिप्णुगुरदवो महेश्वरः । गुरेव प ब्रह्म गुरुमास्कररूपकः ॥ ७०:'॥
गुरुन््स्तथन्यश वायुश्च वरुणोऽनङः । सवैरूगे -हि भगन्परम।त्मा स्वयं गुरः ॥
नाप्त वेदात्पर्‌ शाख नहि इष्णात्पर्‌ः मुरः | नासि गङ्ग (मं तवै न पुषं तुरुपतदृशत्‌
नात क्षमावतती भूमेः पुत्रा्नाह््यपर्‌ः प्रियः । न च दैवात्पर्‌। शकिभैका दषाः परं ॥
भतम्‌ ॥ ७३ ॥
क्ाछ्प्रभात्परो यन्तो नरे मारतात्परम्‌ । परं पण्यस्थडानां च पृण्य वृन्दावनं यषा
मोक्षद्‌ानां यथा कारी वैप्णवानां यथा शिवः । न पावैत्थाः परा सतष्वी न गगेश।त्परो
वरी ॥ ७६ ॥
न च वरिधाप्मो बन्धुनीसिति कचिदुरोः प्रः । विथादातुः पृतरदररो तत्तमौ नत्र सशव;
गुशक्षेया च पत्रे चाप्यमवद्रामहेढनम्‌। परं समाजेन कतुंमागतोऽहं तवाऽऽलषम्‌ ॥
नारायण उदाच-
ष्येवमुक्त्वा हेमु च दौ सेबोध्य नारद । उवाच मगवास्तन्न पष्यप्ारं परं वच; ॥

१ ९, ्रसुरूप। बृ ।
५४

४२६ देपायनषुनिपषणौवं-

विष्णुरुगच-

ए देवि परक्णमि मदीयं वचनं शुभम्‌ , नीतियुक्तं वेदपतारं परिणामपुख।वहम्‌ ॥
यथा ते गजवकतरश्च कार्तिकेषश्च भवेति । तथा परशुरामश्च मा्मैवो नात्र पंश्षयः ॥८०॥
नास्येष॒ स्नेहमेदश्च तव वा दराकर्य च | विचा स्व पकैज्ञे कुर्‌ मातर्यणोचितम्‌ ॥

त्रेण साते पुत्रश्य वाद्‌) दृषदोषत; । देवं इन्दं को हि शक्ता दैवं च बर्वत्तरम्‌ ॥
एत्रामिधानं वेदेषु परथ वत्से वरानने ! एकदन्त हति रूणानं सवैःवनभस्कृतम्‌ ॥८३॥
पृत्रनाभाषट र स्तोत्र सामवेद्‌,क्तमीश्वारि । दृणुष्वावहितं मतः सवैविध्दरं परम्‌ ॥८४॥

दिष्णुश्राव-

गणेशभेकःन१ च हेरम्बे विघ्ननायत्रम्‌ । ग्नो रं शूपकण गजवक्त्रं गुहाग्रनम्‌ ।:८९॥
अष्टाह््ामे च पुरस्य श्रू माररा । स्तोत्र णां सारभूतं च प्तेवित्तहरं पम्‌ ॥
ज्ञानायेवाचको गश्च णश्च निर्नणगचकः | तयो नश परं ब्रह्म गणेशे ५णमारहम्‌ ॥
एकशः प्रघनार्भा दृन्तश्च बज्ञाचक्ः | बहे प्रधानं पतमस्मादेकदन्त न° ॥ ८८ ॥
दौनागचको हश्च रम्ब. पालक्रव। चकः । णलकं दु नलोकानां हेरम्ब (ण०॥ ८९ ॥
ति५्तिवाचगो शिघ्न। नायक; खण्डनाय: | तिपत्छण्डनकार्‌ तं प्रणमे विन्ननायकम्‌ ॥
विष्णुद्रेशच नैविधेषस्य लम्ब पुरोद्रम्‌ । पित्र. द्रश्च रििवैवनदे लम्बनो {रं च तम्‌ ॥
शुणोकारौ च यत्व! विघ्रणकारकौ | सष्दौ ज्ञ.नहगे च शू॑क्ण न° ॥ ९२ ॥
विष्णुस मु नेना दत्तं यन्मु पुष्पकम्‌ । ठ द्वजन्द्मुख कान्त गजकक्रं न° ॥.९३ ॥
गृहस्यम्रे च जालोऽपमविभूनो ह९८य। वन्दे गुदाग्रन देवं त्वेदेनम्रपूजितम्‌ ॥९४॥
एतन्नामाष्ठकं दुमे नानश्चकक्तिय+ परम्‌ । एतन्नाम स्तोत्र नना रसहिनं शम्‌ ॥
त्रिसंध्यं यः पठेोनित्य प॒ पूर्ख, सवप जय । ततो घ्नाः पायते वैनतेग च्योषगा; ॥
गगेश्वरपरह्ादेन महाज्ञारन मवेदू्ुम्‌ । पुत्राण कमते पुत्रं यौनं कुशं ज्ञियम्‌ ॥
एहानडः कवीन्द्र्च वेय कश्च मवेदुनुवम्‌। पुत्र त परव वेदे चतथाको च नो कुर ॥

इति श्रीन्ह्मण मह।० गगपतिख ० नारदन(० गगेशस्तोश्रकथनं नाम

चतुश्वत्वारिंशोऽधायः ॥ ४४ ॥
भथ पद्ठचत्वारिंर ऽध्यायः ।

[भीरौ मर

जियो ककि नानेक

१ क, देवेषु । २ क, मत्तः । ३ क. नमयेस* ।

ननन षदििः

बरहमैबतैपुराणम्‌ । ¦ ४२७

नारायण उवाच--
पातीं बाधयित्वा तु विष्णू राममुवाच ह । हितं सत्य नीतिसारं परिणामपुल।वहुम्‌ ॥

पिष्णुखवाच-
र मत्वमधुन सत्यमपराधी शरतेपेते । कोपान्कृत्वा दन्तमङ्गं गणेशस्य सिते शिवि ,.२॥
शतोप्ेव मोक्तेन स्तुत्वा गणपतिं पम्‌ । काण्वशसो कतिधिन। सहि दुगौ नगत्पसूम्‌
ध्ीहृष्णस्य परा शक्तिबुद्धिरूपा नगल्पमोः । अस्यां च तव रुष्ट यां हता बुद्धिरमविष्यति
सवेशक्तिष्वरूपेथमनया शक्तिजगत्‌ | अनणा शक्तिमान्हृष्णो निरुणः प्रकृतेः परः
सृष्टि कतु न शक्तश्च ब्रह्मा शक्त्या ऽनय। तिना । वयमस्या प्रसूताश्च ब्रहमविष्णुमदेश्वराः
सुरसवेऽमुरग्रसते कले धेरतरे द्विन । तेनःमु सवेदेवानामाविभूता रा सती ॥ ७ ॥
छृष्णाज्ञयाऽपुरान्हत्वा दत्वा तेभ्थः पदं ततः। दक्षता नम ठभे दक्ष तपता पृग ।
मायाम्‌ वा रेकरस्य पुनः पत्युश्च निन्द्य । देहं त्वक्त्वा हो उपसया जनि ठेमे.पुग पती
दाकरस्तपतता कन्पे योनां गुरोः । ठ्ढ्ओो गगम; पुत्रः कृष्णांशः कृप्णपेत्रया
यं घ्यायस्येव नित्यं किं तं न जानापि कङ्क । स एव मगबन्हृष्णश्चांशेन गिरेनासुतः ॥
कनाज्जदिनेते मृत्वा स्तुहि दुग शिषप्रियाम्‌ । रि शिवपदं शवां शिग्र नां रिवश्वरीम्‌
शिवायाः स्तोत्राजेन पुर दूिकृतेन वै । त्रिपुरस्य वये घोरे ब्रह्मणा परितेन च ॥१३।
हव्यक्त्ग श्रीपदं शीघ्र जगाम श्री निकेतनम्‌। गते हरौ हरिं स्छृता रामप्तां स्ते तमुयतः॥
इते त्रेण गष्णुदततेन सतविध्हरेण च । घमाँथंकममोक्षाणां कारणेन च नारद्‌ ॥ १९ ॥
छृताज्ञलिपुये मृत्वा लरात्वा गङ्गोदके द्मे । गुहं प्रणम्य भक्तं प धृत धौते च वाप्तप्री ॥
अ चम्थ नत्वा मूधो तां मक्तिनम्रत्मकंधर । पुलकाश्चिततवाङ्गश्च ऽऽनन्दाशरप्तमन्वितः ॥

परशुराम उवाच-
भ्रीङृष्णघ्य च गले परिपृणेतमस्थ च | जआविमेता व्रिग्रह तः परा सष्टचन्मखध्य च ॥

सूभकेटिपरमायुक्त व॑लञारेकारमूषिता । बिश द दकाधाना सम्म्त पुमनोहरा॥ * ९॥
नवयौवनसप्ना पिन्दूगर्ण्यशोमिना । लटिति कबरीम्‌।र मारतीमास्यमण्डतम्‌॥९०॥
जहोऽनिषचनीया त्वै चाहम च निध्रती । मोततभदा मूं महा वेपणुिषिः खयम्‌
मुमोह क्षणमत्रेण इष्टग त्वा सव॑म हिनीम्‌ । टेः तमु पदप पक्ित। धिता पुर
द्धिः ुयात। तेन राधा मृलङरिरीश्वरी। कृष्णस्तां सहमा भं हो शीषे चकारह
ततो रम्भं मह्ञते ततो जातो महान्विराद्‌ । यर्येव रामककूपपुब्रहमण्डानभविानि च

१ ख. स्थितोऽचि° । ३ क. सनातनी । २ क. रताद" ।३ कु. °नदूरविन्दुशो + ४ रे घं
५ क, राधिता । ६ क. 'साऽऽ्न्नाय भी ।

[ १)
९

४२८ देषायनमुनिषणीद-

रू्तिव तननि बरमृव हृ। स निःतो .महाकरायुः स विरादूविधषारकः ॥
मयघर्मलटनेव पृष्डुषे विश्वगोलकम्‌। स विराड्‌ विश्चनिरुयो जलरारिषैम्‌व ह ॥ ६१॥
तत्व, पए्वद। मूय पर्न मूतीश्च.ःजिभ्नती । प्राणािष्ठातृमूतिया ष्णस्य परमात्मनः ॥
कृ्णप्रणाकिकं रषं त इदन्ति पुराविदः । वेदाषिषठातुमूतियौ वेदशाज्ञपरपूरपि ॥
त सवित्रीं छ्दकं परवदन्ति भवीपरिणः। रश्रयाधिषठातृमूतिः शन्तिस््वं शान्तरूपिणी
एक्मीं वदन्ति पन्तस्त। शुद्धं सत््स्वरूपिणीम्‌ । रगायिषठातेदेवी या शृषठमृतिः सतां

पूः ॥ ६० ॥
पर्वतीं तां शज्ज्ञां कलन्ञाः प्रवदनयहे । बुद्धिर्वा सवैदाक्तणं मूर्तिरधिदेवता ॥
सवैप्ह्ककदा सन्ते। वद्रन्ति सवेङ्करम्‌ । सवैमक्कलमङ्गरण स्मङ्गलरूपिण) ॥३१॥
सममद्धणमानस्य दिवस्य निष्ठयेऽधुना । शिवे .शिवास्वरूपा त्वं ठक्षपीनपरायणानििके
सरस्वती च प्ावित्री वेदुपूत्रणः; प्रिया । राषा रृतेशवर्येव परपिूर्णतमस्य च।६३॥
परमानन्दहपहत परमानम्दरूपिग्री ।. त्वत्कला शांशकटया देवानामपि योषितः ॥
सवे विया योषितः सत्र; सवषां वरिनरूपिणी 4 छमा पूय चन्द्रस्य रोहिणी सवैमोहिनी ॥
धानी शकस्य कमस्य कामिनी रतिरीशवरी । वरुणानी जचेशस्य वायोः रम प्राणक्हमा
बहनेः प्रिर हि स्वाहा च कूबेरप्य च पुन्द्री । यमध्य तु सुशीला च नैर स्य च कैटभी
एेषानी स्याच्छशिरुखा -शत्पा मनो; प्रिया । देवहूतिः केद॑म्प वपिष्टत्याप्यरन्धनी
छोणगुद्राडप्यगस्त्य देवमाताऽदितिस्ता । अहह्या गोनमस्यापि स्वपर वपुंधरा
सङ्क च तुरु चापि-परथिव्था या तरिद्वा।एताः स्वाश्च य ह्यन्या सरीस्तवत्करय।$ग्निकर
गृहटक्षमीगहे नगं राजरक्ष्माश राजु । तपतवनां तप्या त्वं गायत्री ब्राह्मणस्य च॥
सतां सेखस्वरूणा त्वमपततां कठ स्कुरा । ज्योरतीपा निर्गुणस्य शक्तित्वं सगणस्य च
सूय भरम सखरूप। त्वं दाहिका च हुताशने । नठेरत्यघठलपा च शोमाूप। निशाकरे॥
स्व मभौ गन्धरूपा चाप्याकाशे शब्दरूिणी । कुत्पिपापतादयस्तवं च जीविनां तवैशक्तयः
पवेनीज्वरूपा त्व सप्रे साररूपिणी | स्छतिर्मेण च बुद्धिवा ज्ञानरक्तिपिरधिताम्‌ ॥
कृष्न विधा या दा सवज्ञनपरमूः शभा, शूरिनि हषण सता स्वे यया खृत्युनयः शिवः
सृष्टिपाशनसंहारशक्तयज्ञिविध।श्च याः | ब्रहमविष्णुमहेशानां प्ता त्वमेव नमोभ्तु ते ॥
मधुकेटमभीत्या च ्रह्त.धाति प्रकम्पितः । मुत्वा युक्तश यां देवी ता मूध प्रणम.
मधुकीटमये)दधे तराताऽतौ पिष्णुरीशवरीम्‌ । बमुव शक्तमान्सतुत्वा तवां दुगौ प्रण० ॥

+ णि
(न जयन्न्‌

कि

१ क. सत्यसव" ।

्रह्ममैवसैपुराणपू । ४९

त्रिपुरस्य महायुद्धे सरथे पतिते शिवि । यां तुष्टवुः सुर सवै तां दुग प्रणं०।५१॥
विप्णुन। वृषरूपेण स्व रेमुः समृत्थितः। नधान िपुरं स्त्वा तां दुगौ प्रण° ॥
यदाज्ञया वाति वात्‌; सुथस्तपति संततम्‌ । वषती द्हत्य्िसतां दुगी प्रण ॥
यदाज्ञया हि कारश्च शशचदुप्रमाि वेगतः । मृत्युश्चरति जन्तूनां तं दुग प्रण० ॥
सटा खनति सृष्टि च पाता पाति यदाज्ञा । पहता संहरत्कलठे तां दुगी प्रण° ॥
उयातिः स्वरूपो मगवाज्छीडृप्णो निशुणः स्वयम्‌ । यय। प्रिना न शक्तश्च सृष्टे कदे म(-

मि ताम्‌ ॥ ५१॥
रत रक्ष जगन्मातरपराधं क्षमस्व मे । शिूनामपर।पेन कुतो माता हि कुप्यति ,९७॥

इत्युकत्वा परशुरामश्च नत्वा तां च रुदो ह । व॒ष्टा दग संभ्रमेण चामयं च वरं ददौ॥
अमरो मतर हे पुत्र वत्स सुस्थिरतां वरन । शवेप्रतादात्सवत्र जयोऽस्तु तव संततम्‌ ॥
सर्वान्तरात्मा भगवासतष्टः स्यात्ते हरिः । मक्तमेवतु ते कृष्णे शिवदे च शिवि गुरौ
इष्टये गुरौ यस्य मक्तिमवति शाश्वती । तं हन्द न हि शक्ता वा रृष्टा। वा प्षैदेवताः
भ्ीङ्कपणस्य च मक्तस््वं शिप्यो १ रोकरस्य च , गुर्परनी स्तापि यस्मास्कस्सं हन्वुमिे-
श्रः ॥ ६९ ॥
अहो न छृष्णभक्तानामहुभं पिते विन्‌ । अन्पदेवेषु य मक्त। न मक्ता वा निशङकुशाः॥
चन्द्रमा बल्वांस्तुषटो येषां भाग्यवतां मृगो । तेषां तारागणा रुष्टा कि कुर्वन्ति च वुषेकभी
यस तुष्टः १।छयति नरदेगे महान्पुी । तस्य विवा कार्य र्टाः मृत्याश्च दुबसाः
इत्युकत्वा पापरैती तुष्टा दत्ता रामाय च।ऽऽरिषम्‌ | जगान्तःपुर तूण हषेशन्दो बेभूष ह
स्तोत्र वै कण्बशाखेक्त पूनाकठे च यः पठेत्‌। यात्राकाले तथा प्रातवोन्छिताये छमेदूघरुषेम्‌
पुत्रा टमते पुत्र वन्यां कन्यकां ठमेन्‌ । विद्यार्थी रभते विचां प्रनयं चा <ऽप्नुया-
त्मना ॥ १८ ॥
्रष्टराऽयो छमेद्राजयं ष्टवित्तो घ मेत्‌ । यस्य रष गुरूदेव राजा वा बान्धवोऽपवा।
तसमै ष्टश्च वरदः स्तोत्रराजप्रस्दतः । दस्युपरस्तः फैणिग्रस्तः श्चुम्र्तो मयानकः |
ग्याधिग्रस्तो भवेन्मुक्तः स्तोत्रमःणमात्रनः । २।जद्वरे इमशाने च कारागारे च बन्धने ॥
जखरारो निमय्नश् मुक्तस्ततममृतिमात्रतः । स्वामिमेद पृत्रमेदे मित्रभेदे च दारुणे ॥
सतोश्रसमरणमत्रण वज्छित्‌।य ठमेदुनरुभम्‌ । करेवा हाऽ वप च स्तोत्ररान शृणोति या
भक्तया दुगौ च संपूज्य महाकनध्या प्रसूयते । टमत स। दिव्पपत्र ज्ञानिने चिरजीषिनभू

१ कृ, म्रहुप्रः।

४१ देपायनमुनिमणीतै-

अपतौमाग्या च सौमारयै षण्मापश्रवणाहमेत्‌ | नवां काकवन्ध्या मृतवता च भक्तितः
सोत्रराज या प्रणोति सा पुत्र ठभते धुवम्‌ । कन्यामाता पुत्रहीना पश्चमात कृणोति य
धटे तेपूज्य दुगी च सा पुत्रं छमत ध्वम्‌ ॥ ७६ ॥
इति शरत्रह्म० महा० गणपति ० न।रदना० परशुराभङ्ृतदुगास्ोश्न
नाम पश्चचत्वारिशोऽध्यायः | ४९ ॥

ए. ए 7.
न यानि मन

अथ षटूचत्वारिशोञध्यायः |

क कककमयोकिककये

नारायण उवाच-
५ ७, शः षसं ५ @ अ ०
हुत्वा तां परशुरामोऽतौ हषसंफुषमानपः ! स्तोत्रेण हरिणोक्तन पत तुष्टाव गणधिषम्‌
पूजां चकार भक्तया च नेवदेर्विपियैरपि । धृपिदींग गन्धैश पृष्श्च तुरी विना ॥२॥
सेपूञय चतरं भक्त्या स्त रामः शक्राज्ञया । गुस्पतनी गुरं नत्वा गमनं ब तुमुधतः ॥६॥
नारद उवच-

[4 कृ

(. क 91 न ~
पु८१२ तुरत च वना क्यम्‌ | ४॥

पूजां मगकश्चक्रे रामो गणपतेयेदा । नेवेदे्विविधैः पु
तुप सवेदुष्गणां मान्या धन्धा मनोहरा । कथं पूतो परभृतां न गृहणाति गगेश्वरः ॥
नारायण उव्‌।च--
श्रणु नारद्‌ १६०ऽहमितिहातते पुरातनम्‌ । ब्रहमकरपस्य वृत्तान्तं निगूढं च मनोहरम्‌ ॥
एकदा तुरी देवी प्रो द्धि्नवयौवना । तीथे भ्रमन्ती तपप्ता नारायणपरायणा ॥ ७ ॥
ददद गङ्गातीरे सा गणेशे यौवनाव्वितम्‌ । अतीव सुन्दरं इद्धं सत्तं पीतवापरस्तम्‌
चन्दने ्षितपरवोज्ग रत्ममूष्णमूषितम्‌ । ध्यायन्तं कृष्णणद्‌ाठनं जन्ममृन्युनर।पहम्‌ ॥
जितेद्धियाणां परवरं योगीन्द्राणां गुरोगुरम्‌ । जरूपह।यै निष्कामं सकामा तमुवाच ह्‌ ॥
दरस्युवाच-
अशो ध्यायसि गं देव श्ान्तदूप गज।नन } कयं छम्बोद्रो देहे गजवक्त्रं कथं तव ॥
एकदन्तः कथं वक्त्रे वदामुत्र च केरणम्‌ । त्यज ध्यानं महाभाग प्तायका उपस्थितः
इत्युक्त्वा तुरी देष प्रजापत पुनः पुनः। प्रं चेतति द्वा सा कमनाणेः सुद्‌रुणैः
गणेशस्य प्रघानाङ्गे दा रिचिज्रं मुने । जघान तजै.यग्रेण निष्यन्दं कृष्णमानततम्‌॥
बमृव ध्यानमग्न च तस्य नारद्‌ चेतनम्‌ । दुःख च ध्यानभदेन तद्विच्छेरो हि शोकदः
ध्यानं त्यक्त्वा हा९ मृत्वा चापदरयत्कामिनी परः । नवगवनसंपननां सस्मितां कामपीडिताम्‌
ऊृम्बोद्रशच ता दृष्टवा परं विनयपूवेकम्‌ । उवाच ससतितः रान्तः शान्ता काशतुरा वशी

धरहमतरैवते पुराणम्‌ । ४११

गणेश्वर उवाच-
की त्वै वत्ते कस्य कन्या मातरी बरूहि कं शमे । पापदोऽश्मदः शश्वद्ष्यानभङ्गस्तप-
सिनम्‌ ॥ १८ ॥
ङृष्णः करोतु कस्याभ हन्तु विनं कृपानिधिः ।त्द्धचानमङ्गनादेषानाजुमं रणत ते शुभे
गणेश्वचनं श्रत्वा तमवाच स्मरातुरा । प्तं स्कय्ष च दवं मधुरया नरा ॥

तुखभ्युबाच--
धमारमजध्य कनथाऽहमपरौदा च तपिनी । तपस्या मे स्वामिनोऽं त्वे स्वापी मवमे प्रमो
तुरपीवचनं श्रत्वा गणेश श्रीं स्मरन्‌ । तामुवाच महाप्रज्ञ पराह मधुरया गरा |
गणेच्च उबाच--

हे मातनास्ति मे बाञ्छा धां दारपरिग्रहे । दारग्रहो हि दुःखाय न पुख।य कदाचन ॥
हारमक्तेव्यवायश्च तपस्यानाशकारकः । मोक्षद रकपाद्श्च भवनन्धनपाशकः ॥२६॥
गस्नगातकरः इथ त्ज्ञ।ननिकृन्तकः । पशयानां सम।रम्भो यप्त्य।उ वृषरेगपि ॥
३।ऽह्‌करणानां च तवैमा ५।करण्डक्म्‌ । सहपान पमूहश्च दोषणां च विरेषनः ॥
निवकषस्व महाभागे पयार कामुके पतिम्‌ । कामुरेनेष कोमुकशाः गमे गुणान्मवेत्‌
इत्येवं वचनं श्रत्वा #)१तत। त शशा हं । दाते भवितऽताध्यी गगेशवर न स शवः
इ्याक०ै सुरभे शश(१ शिवा.मनः । देवि त्वम पुरगरसता भविष्यति न संशवः ॥
त्वश्चान्महतां श।१ दूतत्वं भवितेति च । पहा तपतवी्युकत्वा तां विरराम च नरद्‌ ॥
९१ प्रत्व।तु दरी स। ररोद्‌ पुनः पुनः। तुष्टव च परपर स प्रपत्र उवाच ताम्‌

गगेश्वर्‌ उवाच-
पुष्पाणां एारेमूरा त मिपि ममि । कलेन महामे स्व नाराषणप्रिया ॥
परिय त्व सदेवानां श्रीङृष्णस्य विरोषतः । पूजा विभक्ति नृभां मधा भोगान नियः
इत्युक्तवा तो पुमेठो जगाम तपते पुनः । हरेरारथनभ्रो बर्रीतनिधि यणे ॥
जाप तलक्तादेवी हृदयेन विदुथता । तिराह्यरा तपश्चक्रे पुम्कर्‌ ठक्षवषकम्‌ ॥६९॥
पश्चान्मनीन्द्शापेन गणंशम्य च नारद्‌ । ध भ4। शद्खच्‌ड६१ बभूष सुचिर मुने ॥
ततः दाकरदाछेन स भममारपुरेधरः । सा कलशेन कृक्षत्व यया नाराषणत्रिया ॥
कथितश्चेतिहापस्ते श्वत धर्ममुखा्पुरा । भात्तमद्श सारश्च पुराणेन प्रकातितः ॥३८॥

ततः परश्षर।मे।ऽ6। जगाम तपस वनम्‌ । प्रणव सकेर दुगा सप्‌उय च गणश्चरम्‌ ॥२९॥

(ोककिककनण --------^ नणि

१ क, मद्व ।

४३२ दवषायनपुनिपणीत॑-

पूजितो वन्दितः सर्वैः सुरेन्रमुनिपुंगवेः । पापैतीशिवसांनिध्ये सुखं तस्यै। गणेश्वरः ॥
इदे गगपतेः सण्डं यः शणोति प्तमाहितः । स राजपूययन्ञस्य फलमाप्नोति निश्चितम्‌ ॥
अपुत्रो रमते पुत्र श्रीगणेरपरत्तादतः । धीरे वीरं च धनिने गुणिनं चिरजीविनम्‌ ॥
गरस पुत्रिग च विद्वासं मुकवीश्वरम्‌ । जितिन्दरिणणां प्रवर दातार सवेप्षदाम्‌ ॥
पुरीर च सदाचार प्श्य वेष्णवं रमेत्‌ । अहिपतकं दयादुं च तच्छन्ञानविशारदम्‌ ॥
भक्त्या गणेशं पपृञय वच्ाटंकारचन्रनः । श्रत्वा गणपतेः खण्डं महादन्ध्या ्पूयते॥
मृतवत्सा काकवन्ध्या ब्रमन्पुत्रे छमेदभरुम्‌ । अदृप्यदृषणपरा इद्धा चैव मेरपुतम्‌ ॥
पी ब्रहमयैवत श्रत्वा यद्धमते फलम्‌| तत्फढं छम मतयः श्ुलेदे सण्डमुत्तमम्‌ ॥
वाञ्छां छृत्वा तु मनसि द्रगोति परमाध्यितः । तस्मै ददाति वष्ट शरेष्ठो गणेश्वरः
श्वा गणपतेः खण्डं विघ्नररा।य यरेनतः । स्वणेगजञोपवीते च शतच्छत्रं च माट्यकम्‌
दीयते गचकाय स्वस्तिकं तिटल्डूडकान्‌ । परिप्कफटान्येव देशकालोद्धबनि च ॥
इति श्रीत्रहमिषते महापुराणे गणपतिखण्डे नारद्नार। यण्वादे पररामगने-
तत्लण्डश्नवणफल्वणनं नाम पट्‌ चत्वारिंशो ऽ यायः ॥ ४६ ॥

शमापतमिदं भीब्वैवतप्राणस्य ततीयं मह्‌ागणपतिखण्डम्‌॥

~ ~ --- ---- ~~~ -- ^~

१ क, सुपतित्र स ।